"Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 17 сәуірдегі N 429 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:
"Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

Қазақстан Республикасының Заңы

Электр энергетикасы туралы

Осы Заң электр және жылу энергиясын өндiру, беру және пайдалану саласында мемлекеттiк саясаттың құқықтық, экономикалық және ұйымдық негiздерiн белгiлейдi.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Заңда қолданылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынандай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) авариялық бронь - электрмен үздiксiз қамтамасыз ету объектiсiне берiлуi ол үшiн өмiрлiк маңызы бар құрылғылардың жұмыс iстеуiн сақтайтын және тiршiлiктi қамтамасыз ету объектiлерi жұмысының бұзылуын, сондай-ақ апатты экологиялық, әлеуметтiк немесе экономикалық зардаптарды немесе адамдардың өлімiн болдырмайтын ең аз қажеттiлiктегi электр қуаты;
2) авариялық бұзушылық - электр қондырғылары жұмысының технологиялық параметрлерiнiң немесе олардың iстен шығуын немесе пайдалану кезiнде зақымдануын туындатқан элементтердiң жол берiлмейтiн ауытқулары;
3) теңгеруші электр энергиясы - электр энергиясын тұтынудың, өндiрудiң жүйелiк оператор бекiткен сағаттық диспетчерлiк тәулiктiк кестесiн iске асыру кезiнде туындайтын тепе-теңсiздiктердi жою үшiн пайдаланылатын электр энергиясы;
4) электр энергиясының теңгеруші рыногы - жүйелiк оператор мен электр энергиясының көтерме сауда рыногындағы қызметтi жүзеге асыратын энергия өндiрушi, энергиямен жабдықтаушы ұйымдар, көтерме сауданы тұтынушылар, өзге де ұйымдар арасындағы ағымдағы операциялық тәулiкте Қазақстан БЭЖ-де электр энергиясын шарттық және нақты өндiру және/немесе тұтыну шамалары арасында туындайтын тепе-теңсiздiктердiң нақты уақыты режимiнде буындайтын жүйелiк оператордың табиғи және кейiнгi қаржылық реттеуi нәтижесiнде қалыптасатын өзара қатынастар жүйесi;
5) көрсетiлетiн қосалқы қызметтер - жүйелiк оператор қажеттi көлемдер мен электр қуатының жедел резервтерi құрылымдарының дайындығын қамтамасыз ету, реактивтiк қуатты реттеу, белсендi қуатты реттеу, энергия жүйесiн тоғы жоқ жағдайдан шығару жөнiндегi электр энергиясының көтерме сауда рыногы субъектiлерiнен сатып алатын көрсетiлетiн қызметтер;
6) электр энергиясымен кепiлдi жабдықтаушы - энергиямен жабдықтаушы басқа ұйымдар тұтынушыларды тұтынушының кiнәсiнсiз энергиямен жабдықтауды тоқтатқан жағдайларда тұтынушыларды энергиямен жабдықтауды жүзеге асыратын энергиямен жабдықтаушы ұйым;
7) электр энергиясының тепе-теңсiздiгi - осы операциялық сағатқа жүйелiк оператор бекiткен диспетчерлiк тәулiктiк кестедегi шамадан электр энергиясын өндiру-тұтынудың нақты шамасының ауытқуы;
8) Қазақстан Республикасының бiрыңғай электр энергетикалық жүйесi (бұдан әрi - Қазақстанның БЭЖ) - Қазақстан Республикасының тұтынушыларын сенiмдi және сапалы энергиямен жабдықтауды қамтамасыз ететiн электр станцияларының, электр беру желiлерi мен шағын станцияларының жиынтығы;
9) электр энергиясы көтерме сауда рыногының аймақтары - электр энергиясы көтерме сауда рыногының жұмыс iстеуiнiң ерекше ережелерi қолданылатын Қазақстанның БЭЖ бөлiктерi;
10) электр және жылу энергиясының коммерциялық есебi - сатып алу-сату электр және жылу энергиясын беру шарттары бойынша тараптар арасында өзара есеп айырысу үшiн және электр қуаты мен қажеттi электр және жылу энергиясының есебi;
11) ұлттық электр торабы - электр энергиясының мемлекетаралық және (немесе) өңiраралық берiлуiн қамтамасыз ететiн электр беру желiлерi мен шағын станциялар жиынтығы;
12) "бір күн бұрын" режимiндегi сауда-саттықтар спотын қоса алғанда, электр энергиясының орталықтандырылған сауда рыногының операторы - электр энергиясының орталықтандырылған сауда-саттығын жүзеге асыратын ұйым;
13) операциялық тәулiктер - ағымдағы тәулiктер, оның барысында жүйелiк оператор рынок субъектiлерi жасасқан электр энергиясын сатып алу-сату шарттарының орындалуын орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқару жөнiндегi операцияларды жүзеге асырады;
14) электр энергиясының көтерме сауда рыногы - электр энергиясының көтерме сауда рыногы субъектiлерiнiң арасындағы шарттар негiзiнде жұмыс iстейтiн электр энергиясын сатып алу-сатуға байланысты қатынастар жүйесi;
15) жылу энергиясын беру - жасасылған шарттарға сәйкес энергия берушi ұйымдар көрсететiн жылу жүйелерi бойынша жылу энергиясын тасымалдау жөнiндегi қызмет;
16) электр энергиясын беру - жасасылған шарттарға сәйкес энергия берушi ұйымдар көрсететiн электр энергиясын тасымалдау жөнiндегi қызмет;
17) тұтынушы - электр және (немесе) жылу энергиясын шарт негiзiнде пайдаланатын жеке немесе заңды тұлға;
18) коммерциялық есепке алу аспабы - берiлген, таратылған және тұтынылған электр қуаты мен электр немесе жылу энергиясын коммерциялық есепке алуға арналған, қолдануға заңдарда белгiленген тәртiппен рұқсат етiлген техникалық құрылғы;
19) өңiрлiк электр тораптық компаниясы (бұдан әрi - ӨЭК) - бiр әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк (облыс) шегiнде өңiрлiк деңгейде электр тораптарын пайдаланушы және электр тораптары бойынша электр энергиясын берудi жүзеге асыратын энергия берушi ұйым;
20) электр қуатын реттеу - тәулiктiк кестеде жобаланумен немесе жобалаусыз айырбас электр энергиясының нөлдiк сальдосы сақталған жағдайда мәлiмдемеген электр жүктемесiнен электр энергиясы көтерме сауда рыногы субъектiсiнiң нақты электр жүктемесiнiң ауытқуларын өтеу жөнiндегi көрсетiлетiн қызмет;
21) реттеушi орган - табиғи монополиялар субъектiлерiнiң қызметiн бақылау мен реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк орган;
22) Қазақстан БЭЖ электр қуатының резервi - электр энергиясының сенiмдiлiк пен сапа стандарттарымен белгiленген, талап етiлетiн құрылымы (бiрiншi және екiншi реттеудiң резервi, тұрақты резерв және т.б.) мен шамасы, сондай-ақ диспетчерлендiруге әзiрлiк дәрежесi бар энергия өндiрушi ұйымдар агрегаттарының электр қуаты;
23) жылу энергиясының бөлшек сауда рыногы - шарттар негiзiнде қолданылатын жылу энергиясын өндiруге, беруге және тұтынуға қатысушылар қатынастарының жүйесi;
24) электр энергиясының бөлшек сауда рыногы - көтерме сауда рыногынан тыс, электр энергиясы рыногының субъектiлерi арасындағы шарттар негiзiнде жұмыс iстейтiн, электр энергиясын сатып алу-сату беру және тұтыну, сондай-ақ осыған байланысты көрсетiлетiн қызметтер қатынастарының жүйесi;
25) жүйелiк авария - бiртұтас электр энергетикасы жүйесiнiң тұрақтылығын жоғалтуға және оны бөлiктерге бөлуге әкеп соғатын электр энергетикасы объектiлерiнiң жұмыс режимiнiң апаттық бұзылуы;
26) көрсетiлетiн жүйелiк қызметтер - электр энергиясының көтерме сауда рыногы субъектiлерiнiң жүйелiк операторларына электр энергиясын беру, техникалық диспетчерлендiру, қуаттарды реттеу, электр энергиясын өндiру-тұтынуды теңгерудi ұйымдастыру жөнiнде көрсетiлетiн қызметтер;
27) жүйелiк оператор - орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқаруды, басқа мемлекеттердiң энергия жүйелерiмен қатар жұмыс iстеудi қамтамасыз етудi, энергия жүйесiндегi теңгерiмдiк қолдауды, жүйелiк қызметтер көрсетудi және электр энергиясы рынок субъектiлерiнен көрсетiлетiн қосалқы қызметтердi сатып алуды, сондай-ақ ұлттық электр торабы бойынша электр энергиясын берудi, оған техникалық қызмет көрсету мен пайдалану дайындығында ұстауды жүзеге асыратын ұйым;
28) электр энергиясы сауда-саттықтарының споты - "бip күн бұрын" және "операциялық тәулiктер iшiнде" режимiндегi қысқамерзiмдiк негiздерде электр энергиясының сағаттық көлемдерiн сатуды ұйымдастыру;
29) электр энергиясы көтерме сауда рыногының субъектiлерi - энергия өндiрушi, энергия берушi, энергиямен жабдықтаушы ұйымдар, көтерме сауда тұтынушылары, жүйелiк оператор, электр энергиясын орталықтандырылған сату операторы және көтерме сауда рыногындағы қызметті жүзеге асыратын өзге де ұйымдар;
30) электр энергиясы бөлшек сауда рыногының субъектiлерi - энергия өндiрушi, энергиямен жабдықтаушы, энергия берушi ұйымдар, электр энергиясын тұтынушылар, электр энергиясының бөлшек сауда рыногындағы қызметтi жүзеге асыратын өзге де ұйымдар;
31) электр энергиясын өндiру-тұтынудың тәулiктiк кестесi - электр энергиясын орталықтандырылмаған сату-сатып алу және электр энергиясын орталықтандырылған сату рыноктарындағы көтерме сауда рыногына қатысушылар жасасқан электр энергиясын сатып алу-сату шарттарына сәйкес әрбiр күнтiзбелiк тәулiкке электр энергиясын өндiру мен тұтынудың сағаттық шамасын жүйелiк оператор бекiткен реттейтiн құжат. Электр энергиясын өндiру-тұтынудың тәулiктiк кестесiн жасау тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi;
32) техникалық диспетчерлендiру - Қазақстан БЭЖ-де электр энергиясын өндiру мен тұтыну режимдерiн орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқаруды жүзеге асыру жөнiндегi жүйелiк оператор көрсететiн қызмет;
33) уәкiлеттi орган - электр энергетикасымен байланысты қатынастарды реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк орган;
34) электр энергиясының орталықтандырылған саудасы - осы Заңмен белгiленген жағдайларды қоспағанда, ерiктi негiзде сауданың электронды жүйесiнде электр энергиясының көтерме сауда рыногы субъектiлерi жүзеге асыратын электр энергиясын сатып алу-сату жөнiндегi мәмiлелер;
35) орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқару - жүйелiк оператор жүзеге асыратын Қазақстан БЭЖ сенiмдiлiгiнiң нормативтiк деңгейiн және электр энергиясының нормативтiк сапасының сақталуын қамтамасыз ететiн энергия өндiрушi, энергия берушi, энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың және электр энергиясын тұтынушылардың техникалық келiсiлген жұмысты үздiксiз басқару процесi;
36) электр энергетикасы - электр және жылу энергиясын беру және пайдалану саласы;
37) энергетикалық сараптама - электр энергетикасы саласында қолданыстағы объектiлер, қайта құрылатын, жаңғыртылатын және жаңадан салынатын объектiлер бойынша, электр және жылу тораптарындағы энергетикалық жабдықтағы технологиялық бұзылушылықтар мен аварияларды тергеу кезiнде, сондай-ақ ондағы өндiрiстiк жарақат болған жағдайларда нормативтiк құқықтық және нормативтiк актiлерге сәйкестiгiне өткiзiлетiн сараптама;
38) энергия берушi ұйым - электр немесе жылу энергиясын берудi шарттар негiзiнде жүзеге асыратын ұйым;
39) энергия өндiрушi ұйым - электр және (немесе) жылу энергиясын өндiрудi жүзеге асыратын ұйым;
40) энергиямен жабдықтаушы ұйым - өндiрiлген және (немесе) сатып алынған электр және (немесе) жылу энергиясын тұтынушыларға сатуды жүзеге асыратын ұйым.

2-бап. Электр энергетикасы туралы заңнама

Қазақстан Республикасының электр энергетикасы туралы заңнама Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделген және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

2-тарау. Электр энергетикасындағы мемлекеттiк
басқару және реттеу

3-бап. Электр энергетикасындағы мемлекеттiк басқарудың
және реттеудiң мақсаттары мен мiндеттерi

1. Электр энергетикасындағы мемлекеттiк басқару энергия тұтынушыларының сұранымын барынша қанағаттандыру және Қазақстан Республикасының электр энергетикалық кешенiнiң сенiмдi және тұрақты жұмысы мен оларды елдiң шаруашылық-экономикалық және әлеуметтiк кешендерiнiң тыныс-тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн айрықша маңызды жүйе ретiнде басқарудың бiртұтастығын қамтамасыз ету мен тұтынушылардың электр және жылу энергиясын жеткiзушiлердi таңдап алу құқығын кепiлдендiретiн электр және жылу энергиясы рыногына қатысушылардың құқықтарын рынокта бәсекелестiк жағдай жасау жолымен қорғау мақсатында жүзеге асырылады.
2. Мемлекеттiк басқару:
1) басқарудың бiртұтастығы, бәсекенiң дамуы, тұтынушылардың электр және (немесе) жылу энергиясымен жабдықтаушыны таңдау, табиғи монополия субъектiлерi қызметiн реттеу және отандық энергияны өндiрушiлердi қорғау үшiн жағдайлар жасау құқығы негiзiнде электр энергетикасы кешенiнiң тиiмдi жұмыс iстеуi мен дамуын, сондай-ақ электр беру желiлерi, электр және энергетикалық қондырғылар құрылысы мен пайдалану қауiпсiздiгiн;
2) электр және жылу энергиясының реттелетiн рыногын жасауды және жетiлдiрудi;
3) электр және жылу энергиясының ұтымды және үнемдi пайдаланылуын;
4) жаңартылатын және дәстүрлi емес энергия көздерiнiң пайдаланылуы мен дамытылуын;
5) электр энергетикасы кешенiн дамытуға жарақтандыруға инвестициялардың тартылуын;
6) қоршаған ортаны қорғау, электр және энергетикалық қондырғыларының пайдаланылуының сенiмдiлiгi мен қауiпсiздiгi жөнiндегi iс-шаралар кешенiнiң орындалуы үшiн жағдайлардың жасалуын;
7) елдiң шалғай аудандарында энергиямен жабдықтаудың ұйымдастырылуы үшiн жағдайлардың жасалуын;
8) Қазақстан БЭЖ жұмысының мемлекеттiк сенiмдiлiк стандарттарының белгiленуiн қамтамасыз етедi.
3. Электр энергетикасы саласындағы мемлекеттiк басқару:
1) лицензиялаудан;
2) бағаларды (тарифтердi) мемлекеттiк тiркеуден;
3) электр энергетикасы объектiлерiн монополиясыздандыру мен жекешелендiруден;
4) электр энергиясын өндiрудiң, берудiң, техникалық диспетчерлендiру мен тұтынудың сенiмдiлiгіне, қауiпсiздiгi мен үнемшiлдiгiн мемлекеттiк қадағалаудан;
5) электр және жылу энергиясын өндiру, беру, техникалық диспетчерлендiру мен тұтыну саласындағы қызметтер мен қатынастарды реттейтiн, сондай-ақ электp және энергетикалық қондырғылары құрылысының және олардың пайдалану сенiмдiлiгiн, үнемдiлiгi мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн техникалық және технологиялық нормалар бар нормативтiк актiлерден тұрады.

4-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң электр
энергетикасы саласындағы құзыретi

Қазақстан Республикасының Үкiметi электр энергетикасы саласында:
1) мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлейдi, орталық және жергілікті атқарушы органдардың оны iске асыру жөнiндегі қызметiн үйлестiрудi жүзеге асырады;
2) мемлекеттiк даму бағдарламаларын әзiрлейдi және оларды Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне ұсынады;
3) мемлекеттiк сатып алу туралы заңнамаға сәйкес сауда-саттықтарда (аукциондарда) сатып алынатын мүлiктердiң (активтердiң) тiзбесiне электр энергиясын енгiзу туралы шешiм қабылдайды.

5-бап. Уәкiлеттi органның функциялары

1. Уәкiлеттi органның негiзгi функциялары:
1) электр энергетикасы саласында мемлекеттiк саясатты әзiрлеудi және iске асыруды ұйымдастыру;
2) электр энергетикасының стратегиялық және мақсатты бағдарламаларын әзiрлеу және олардың орындалуын бақылау;
3) өз құзыретi шегiнде стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi мемлекеттiк саясатты жүргiзуге қатысу;
4) басқа мемлекеттердiң электр энергетикасы саласы ұйымдарымен өзара тиiмдi ынтымақтастықты орнатуға жәрдемдесу;
5) электр энергетикасы саласында басқа мемлекеттермен Қазақстан Республикасының ынтымақтастығын ұйымдастыру және халықаралық ұйымдарда Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiру;
6) электр және жылу энергиясын өндiру, беру және тұтыну саласында және электр энергетикасындағы қатынастарды реттейтiн өзге де салаларда нормативтiк және нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және бекiту;
7) техникалық пайдалану және техника қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк-техникалық құжаттарды, жабдықтардың пайдалану сипаттамаларын, энергия өндiрушi, энергия берушi, энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың технологиялық мұқтаждықтарына электр және жылу энергиясының шығыс нормаларын әзiрлеу және бекiту;
8) электр энергиясының көтерме және бөлшек сауда рыноктарының, электр энергиясының орталықтандырылған сауда рыногының, электр энергиясының теңгерушi рыногының, жүйелiк және қосалқы қызметтер рыногының ұйымдастырылуы мен жұмыс iстеу ережелерiн, жүйелiк оператордың қызмет көрсетуiнiң, электр энергиясына қол жеткiзудiң, электр және жылу энергиясын пайдаланудың, электр тораптық ережелерiн, электр станцияларын және электр тораптарын жобалау, құру және пайдалану, авариялық бұзылушылықтарды болдырмау мен жоюға арналған шараларды жүзеге асыру тәртiбiн әзiрлеу және бекiту;
9) Ұлттық электр торабына енетiн электр тораптық объектiлердiң тiзбесiне қосылатын электр беру желiлерi мен шағын станцияларды жатқызу өлшемдерiн әзiрлеу және бекiту;
10) Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес жекелеген қызмет түрлерiн лицензиялау;
11) кепiлдi жеткiзушiнi және олардың жауапкершiлiк аймақтарын белгiлеу тәртiбiн бекiту;
12) энергетикалық сараптаманы өткiзуге рұқсат бepу, энергетикалық сараптама өткiзу тәртiбiн және рұқсат беру шарттарын бекiту;
13) реттеушi органмен бiрлесе отырып электр энергиясы көтерме сауда рыногының аймақтарын анықтау болып табылады.

6-бап. Электр энергетикасы саласындағы қызметтi
лицензиялау

Электр энергетикасы саласындағы лицензиялау қызметi Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

7-бап. Мемлекеттiк энергетикалық қадағалау

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң техникалық талаптары мен электр энергетикасы саласындағы лицензияланатын қызмет түрлерiне қойылатын талаптардың орындалуын қадағалауды, сондай-ақ электр және жылу энергиясын пайдалану ережелерiнiң сақталуын бақылауды Мемлекеттiк энергетикалық қадағалау жөнiндегi мемлекеттiк орган (бұдан әрi - Мемэнергетикақадағалау) жүзеге асырады.
2. Мемэнергетикақадағалаудың заңнамада белгiленген тәртiппен:
1) электр энергетикасындағы қатынастарды реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптары бұзылған жағдайда электр энергетикасы объектiлерiне қатысты мiндеттi болып табылатын нұсқамаларды беруге;
2) Қазақстан БЭЖ жұмысының сенiмдiлiгiн және электр энергиясының сапасын, пайдалану қауiпсiздiгiн, энергия үнемдеу жөнiндегi және энергетикалық жабдықтарды сақтау жөнiндегi мiндеттемелердi реттейтiн Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерi талаптарының бұзылуына жол берген жеке және заңды тұлғаларды жауапкершiлiкке тарту жөнiнде мәселе қоюға;
3) электр және энергетикалық қондырғыларға, техникалық және коммерциялық есепке алу аспаптарына қол жеткiзуге;
4) электр және энергетикалық қондырғылардың техникалық жағдайын және пайдалану қауiпсiздiгiн бақылауды жүзеге асыру үшiн тексерiс жүргiзуге құқығы бар.
3. Мемэнергетикақадағалау туралы Ереженi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

8-бап. Электр энергетикасындағы тарифтердi (бағаларды,
алым ставкаларын) мемлекеттiк реттеу

1. Табиғи монополия субъектiлерiнiң өнiмдерi мен көрсетiлетiн қызметтерiне тарифтердi (бағаларды, алым ставкаларын) мемлекеттiк реттеудi реттеушi орган заңнамада белгiленген тәртiппен жүзеге асырады.
2. Энергияны берушi ұйымдарда электр энергиясын беру жөнiндегi шығындар есебi реттеушi орган белгiлеген тәртiппен қызметтiң басқа да түрлерi бойынша шығындардан бөлек жүргiзiлуге тиiс.

9-бап. Өндiрiстiк-технологиялық қызметке араласуға
жол бермеушiлiк

Орталық атқарушы органдардың, сондай-ақ жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, ұйымдардың энергия өндiруге және беруге немесе осы процестердi технологиялық басқаруға байланысты технологиялық қызметiне араласуға құқығы жоқ.

10-бап. Электр станциялары мен электр тораптарын
жобалау, салу және пайдалану кезiнде мемлекеттiк
реттеу мен бақылаудың жекелеген шаралары

1. Электр станциялары мен электр тораптарын жобалау, салу және пайдалану уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.
2. Қосарланған (шунтталған) электр беру желiлерi мен шағын станцияларды жобалау және салу мiндеттi түрде реттеушi органға алдын ала хабарлаумен және оның келiсуiмен жүзеге асырылуға тиiс.

3-тарау. Электр энергиясы рыногындағы жүйелiк оператор және энергияны өндiру, беру, сату және тұтыну қатынастарына қатысушылар

11-бап. Жүйелiк оператор

1. Жүйелiк оператор мынадай функцияларды орындайды:
1) қолданыстағы сенiмдiлiк пен сапа стандарттарына сәйкес ұлттық электр тораптары бойынша электр энергиясын беру жөнiнде қызметтер көрсетедi, оның техникалық қызмет көрсетуi мен пайдалану дайындығында ұсталуын қамтамасыз етедi;
2) электр энергиясын өндiру-тұтынудың нақты теңгерiмдерiн жасау мен тәулiктiк диспетчерлiк кестесiн қалыптастыруды қоса алғанда, белгiленген сенiмдiлiк пен сапа стандарттарына сәйкес Қазақстанның БЭЖ-iң жұмыс режимдерiн орталықтандырылған жедел диспетчерлiк басқаруды жүзеге асыра отырып, техникалық диспетчерлендiру бойынша жүйелiк қызметтер көрсетедi;
3) электр қуатын реттеу жөнiнде жүйелiк қызметтер көрсетедi;
4) электр энергиясы тепе-теңсiздiктерiн табиғи реттеуден тұратын электр энергиясын теңгеру бойынша жүйелiк қызметтер көрсетедi;
5) электр энергиясы тепе-теңсiздiктерiн одан әрi қаржылық реттеудi жүзеге асыратын жеке ұйым құрады;
6) Қазақстанның БЭЖ-гi энергия өндiрушi ұйымдар арасындағы және қуаттардың резервтерiнiң iске қосылу көлемiн, құрылымын бөлiнуiн айқындайды;
7) электр энергиясы теңгерушi рыногы мен жүйелiк және қосалқы қызметтер көрсету рыногының нақты уақыт режимiнде жұмыс iстеуiн ұйымдастыруды жүзеге асырады;
8) ipгeлec мемлекеттердiң қатар жұмыс режимдерiн басқару мен орнықтылығын қамтамасыз ету жөнiндегi энергия жүйелерiмен өзара iс-қимыл жасайды;
9) электр энергиясы көтерме сауда рыногының барлық субъектiлерiнiң релелiк қорғау мен аварияға қарсы автоматиканың iлеспе құрылғыларын, электр энергиясын коммерциялық есептеудiң автоматтық жүйесiн, бiрыңғай ақпараттық жүйесiн құру жөнiндегi техникалық және әдiстемелiк басшылықты жүзеге асырады;
10) электр энергиясы көтерме сауда субъектiлерiнiң ұлттық электр торабына қол жеткiзу үшiн тең жағдайларды қамтамасыз етедi;
11) Қазақстанның электр энергиясының бәсекелiк көтерме сауда рыногына қатысушыларды рынок субъектiлерiнiң коммерциялық құпиясын құрайтын мәндердi қозғамайтын ақпаратпен қамтамасыз етедi;
12) электр станцияларының негiзгi жабдықтарын, электр беру желiлерiн, релелiк қорғаныш пен аварияға қарсы автоматика қондырғыларының, технологиялық басқару жүйелерiн жөндеуге шығарылуын және олардың жұмысқа әзiрлiгiнiң бақылануын келiседi;
13) олардың су-шаруашылық теңгерiмдерi мен Қазақстан БЭЖ жұмыс режимдерiн есепке алумен, гидроэлектр станцияларының жұмыс режимдерiн әзiрлеуге қатысады;
14) электр энергиясының теңгерiмдерiн ұзақ мерзiмдi болжауды әзiрлеудi жүзеге асырады.
2. Жүйелiк оператордың мынадай жағдайларда электр энергиясын caтып алу-сатуды жүзеге асыруға құқығы бар:
1) электр тораптарындағы электр энергиясы шығынын орнына келтiру мақсатындағы технологиялық қажеттiлiктерге және өндiрiстiк қажеттiлiктерге электр энергиясын сатып алуға;
2) іргелес мемлекеттердiң энергия жүйелерiмен электр энергиясы ток ағымдарының шарттық шамаларын қамтамасыз етуге.
3. Қазақстанның БЭЖ-iн орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқаруды жүйелiк оператор жүзеге асырады.
4. Қазақстанның БЭЖ-iн орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқару:
1) Жедел-диспетчерлiк басқару аймақтары мен деңгейлерiн бөлуге Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерi негiзiнде сәйкес электр энергиясын сатып алу-сату, беру, электр қуатын реттеу және электр энергиясын өндiру-тұтынуын теңгеру шарттарының ережелерiн iске асыратын Қазақстан БЭЖ-де электр энергиясын өндiру, беру және тұтыну режимдерiн басқарудан;
2) электр энергиясының мемлекетаралық ағындары режимдерiн басқарудан;
3) Қазақстан БЭЖ-де технологиялық бұзушылықтарды болдырмаудан, оқшауландыруды және жоюды қамтамасыз етуден;
4) Қазақстан БЭЖ-дегi қуат резервтерiн жедел басқарудан;
5) Қазақстан БЭЖ-нiң сенiмдi және орнықты жұмысын қамтамасыз ететiн релелiк қорғаныш, аварияға қарсы және режимдiк автоматика жүйелерiнiң құрылымын, принциптерiн, орналасу орындарын, көлемдерi мен тағайыншамаларын белгiлеуден;
6) Қазақстан БЭЖ-де электр энергиясын өндiрудiң, берудiң және тұтынудың тәулiктiк кестелерiн қалыптастыру мен бекiтуден;
7) көтерме сауда рыногындағы электр энергиясын жеткiзу-тұтынудың нақты теңгерiмдерiн жасаудан тұрады.
5. Қазақстан БЭЖ-гi электр энергиясын өндiру, беру және тұтыну режимдерiн жедел-диспетчерлiк басқару және тиiстi өкiмдер беру электр энергиясының сапалық сипаттамасының ағымдағы мәндерi - қуат негiзiнде жүзеге асырылады.

12-бап. Орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк
басқаруды жүзеге асыру кезiнде электр энергиясын
өндiру, беру және тұтыну режимi жөнiндегi
өкiмдер

1. Орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқару кезiнде электр энергиясын өндiру, беру және тұтыну режимдерi бойынша жүйелiк оператордың өкiмдерi электр энергиясы көтерме рыногының барлық субъектiлерiнiң орындауы үшiн мiндеттi.
2. Қазақстанның БЭЖ-iн орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқаруды жүзеге асыру кезiнде жүйелiк оператордың жедел өкiмдерiн орындамау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершілiкке әкеп соғады.
3. Жүйелiк оператор электр энергиясын өндiру, беру және тұтыну режимi жөнiндегi жедел өкiмдердi орындамайтын ұйымды орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқарудағы электр жүйелерiнен ажыратуға құқылы.

13-бап. Электр және жылу энергиясын өндiру, беру және
тұтыну қатынастарына қатысушыларға қойылатын
талаптар

1. Электр және (немесе) жылу энергиясын өндiру, беру және тұтыну қатынастарына қатысушылар:
1) Қазақстанның БЭЖ-iн орталықтандырылған жедел-диспетчерлiк басқаруды жүзеге асыру үшiн қажеттi ақпаратты және электр станцияларындағы жұмыстардың техникалық көрсеткiштерi жөнiнде нақты ақпаратты беруге;
2) жүйелiк операторды, энергия өндiрушi, энергия берушi, энергиямен жабдықтаушы ұйымдарды және Мемэнергияқадағалауды коммерциялық есеп аспаптарына жiберуге;
3) электр және жылу энергиясының сапасын мемлекеттiк стандарттарда және стандарттау жөнiндегi өзге де нормативтiк құжаттарда белгiленген талаптарға сәйкес қамтамасыз етуге;
4) жасасқан шарттардың негiзiнде, Қазақстанның БЭЖ-гi стандартты жиiлiктi реттеу мен ұстап тұруды жүйелiк оператормен бiрлесе отырып жүзеге асыруға;
5) нормативтiк-техникалық құжаттардың талаптарына сәйкес өзiнiң негiзгi және қосалқы жабдықтарын, аварияға қарсы және режимдiк автоматика, релелiк қорғаныш, диспетчерлiк технологиялық бacқapу құралдарын жұмыс жағдайында ұстауға;
6) уәкiлеттi орган белгiлеген көлемде өз объектiлерiнде пайдаланылатын релелiк қорғаныш және аварияға қарсы автоматика құрылғыларын жаңадан орнату мен жетiлдiрудi жүргiзуге мiндеттi.
2. Өңiрлiк электр тораптық ұйымдар олардың торабына қосылған электр энергиясы бөлшек сауда рыногы субъектiлерiнiң тәулiктiк өндiру-тұтыну кестелерiн сақтауын және тұтастай ӨЭК тораптары мен ұлттық электр торабы арасындағы жүйелiк оператормен келiсiлген электр энергиясы сальдо-ток ағыстарының сақталуын қамтамасыз етедi.
3. Энергиямен жабдықтаудың тоқтатылуы тұтынушының кiнәсiнен болмаған жағдайда, электр энергиясының кепiлдi жеткiзушiсi - энергиямен жабдықтаушы ұйым тұтынушыларды энергиямен жабдықтауды шарттық негiзде қамтамасыз етедi.
4. Энергиямен жабдықтаушы ұйымдар өзiнiң тұтынушыларын энергиямен жабдықтау мақсатында энергия өндiрушi ұйымдардан электр энергиясын сатып алуды жүзеге асырады.
5. Энергия өндiрушi ұйымдар жүйелiк және қосалқы қызметтер көрсету рыногын ұйымдастыру және жұмыс iстеу ережелерiмен белгiлеген тәртiппен жүйелiк оператор айқындайтын қуат резервтерiн ұстауды, көлемдi, құрылымды және орналасуды қамтамасыз етуге мiндеттi.
6. Жүйелiк оператор Қазақстанның БЭЖ жұмысының сенiмдiлiгiн қамтамасыз етедi.
7. Электр энергиясын өндiру, беру және тұтыну қатынастарына қатысушылар электр энергиясын өндiру - тұтынудың келiсiмшарттық және нақты шамалары арасындағы электр энергиясының тепе-теңсiздiгiн электр энергиясының теңгеру рыногында қаржылық реттелуi үшiн өзара мiндеттемелердi көтередi.
8. Электр энергиясы көтерме сауда рыногының субъектiлерi меншiк түрiне қарамастан нақты уақыт режимiнде теңгерушi (рынок) тетiгiне қатысуға мiндеттi.
9. Электр және (немесе) жылу энергиясын өндiру, беру және тұтыну қатынастарына қатысушылар өз мiндеттерiн орындамаған жағдайда Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жауапкершiлiк көтередi.

4-тарау. Электр энергиясы рыногының жұмыс iстеуi негiзiнде энергиямен жабдықтауды ұйымдастыру

14-бап. Электр және жылу энергиясының рыногы

1. Қазақстан Республикасында энергиямен жабдықтау электр және жылу энергиясы рыноктарының жұмыс iстеу жағдайларында жүзеге асырылады.
2. Электр және жылу энергиясы рыноктағы тауар болып табылады.
3. Электр энергиясының рыногы екi деңгейден: электр энергиясының көтерме және бөлшек сауда рыноктарынан, ал жылу энергиясының рыногы бiр деңгейден - бөлшек сауда рыногынан тұрады.
4. Энергия өндiрушi ұйымдар мен энергиямен қамтамасыз етушi ұйымдар - электр энергиясын кепiлдi берушiлер уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен электр энергиясының орталықтандырылған саудасына қатысуға тиiс.
5. Жүйелiк оператор, өңiрлiк электр тораптық компаниялар және электр тораптарын иемденушi өзге де ұйымдар уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен рыноктың барлық қатысушыларының электр энергиясы рыногына еркiн кiруiн қамтамасыз етедi.
6. Энергия берушi ұйымның энергия өндiрушi ұйымдар мен тұтынушыларды электр және жылу жүйелерiне қосудан, сондай-ақ Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен белгiленген талаптарын энергиямен жабдықтаушы ұйымдар оларды орындаған жағдайда электр немесе жылу энергиясын беруден бас тартуға құқығы жоқ.
7. Электр немесе жылу энергиясы рыногында электр энергиясын өндiру, беру, сату және тұтыну кезiнде туындайтын қатынастар электр энергетикасында тиiстi шарттармен реттеледi.

15-бап. Электр энергиясының көтерме сауда рыногы

1. Электр энергиясы көтерме сауда рыногы:
1) тараптардың келiсiмдерiмен белгiленетiн бағалар мен жеткiзу шарттары бойынша рынокқа қатысушылар (сатып алушылар мен сатушылар) дербес жасасатын электр энергиясын сатып алу-сату шарттарының негiзiнде жұмыс iстейтiн электр энергиясының орталықтандырылмаған сатып алу-сату рыногынан;
2) электр энергиясының қысқа (сауда-саттықтар споты), орта (апта, ай) және ұзақ (тоқсан, жыл) мерзiмдiк негiздегi ерiктi саудасы үшiн ұйымдастырылған сауда алаңынан тұратын электр энергиясының орталықтандырылған сауда рыногынан;
3) диспетчерлiк тәулiктiк кестенiң жүйелiк операторы бекiткен Қазақстан БЭЖ-гi электр энергиясын өндiру және тұтынудың нақты және келiсiм-шарттық шамалары арасында операциялық тәулiктерде туындайтын сағаттық тепе-теңсiздiктердi табиғи және кейiннен қаржылық реттеу мақсатында жұмыс iстейтiн "нақты уақыт" режимiндегi теңгеру рыногы;
4) стандарттармен белгiленген Қазақстан БЭЖ жұмысының сенiмдiлiгiн және электр энергиясының сапасын қамтамасыз ету үшiн электр энергиясының көтерме сауда рыногы субъектiлерiнен сатып алуы сияқты жүйелiк оператордың көтерме сауда рыногы субъектiлерiне тиiсiнше қызмет көрсету негiзiнде жұмыс iстейтiн жүйелiк және қосалқы қызметтер көрсету рыногынан тұрады.
2. Электр энергиясының көтерме сауда рыногы аймақтарының ұйымдастырылуы мен жұмыс iстеу шарттары әртүрлi болуы мүмкiн және уәкiлеттi органмен белгiленедi.
3. Орталықтандырылған сауда рыногының операторы:
1) "бip күн бұрын" және "операциялық тәулiктер iшiнде" режимiнде орталықтандырылған сауда-саттықтары спотын ұйымдастыру мен басқаруды жүзеге асырады;
2) электр энергиясының орта мерзiмдiк (апта, ай) және ұзақ мерзiмдiк (тоқсан, жыл) кезеңдерге орталықтандырылған саудасын ұйымдастыру мен өткiзудi жүзеге асырады;
3) электр энергиясының орталықтандырылған сауда-саттықтарындағы электр энергиясы көтерме сауда рыногы субъектiлерiнiң қатысуы үшiн мөлшерлемелер мен талаптарды белгiлейдi;
4) электр энергиясының көтерме орталықтандырылған сауда-саттықтары ережелерiмен белгiленген талаптарға электр энергиясы көтерме сауда рыногы субъектiлерiнiң сәйкес келуiн белгiлейдi және олардың орындалуын бақылайды;
5) электр энергиясының орталықтандырылған сауда-саттықтарында электр энергиясын сатып алу-сату жөнiнде жасасылған мәмiлелердi тiркеу мен есепке алуды жүзеге асырады.
6) электр энергиясы көтерме сауда рыногының субъектiлерiн орталықтандырылған сауда-саттықтарда қалыптасқан электр энергиясына индикативтiк бағалар жөнiндегi ақпаратпен және өз құзыретi шегiндегi басқа да нарықтық ақпаратпен қамтамасыз етедi.

16-бап. Электр энергиясының бөлшек сауда рыногы

1. Электр энергиясы бөлшек сауда рыногына кiру тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi.
2. Өңiрлiк электр тораптық компаниялар электр тораптары бойынша электр энергиясын беру функцияларын оның теңгерiмдiк тиесiлiк шекараларында жүзеге асырады.
3. Қазақстанның БЭЖ-iн орталықтандырылған жедел диспетчерлiк сенiмдi басқаруын қамтамасыз ету мақсатында бiр әкімшiлiк-аумақтық бiрлiктiң (облыстың) шегiнде бiр өңiрлiк энергия берушi компания жұмыс iстеуi тиiс.
4. Энергиямен жабдықтаушы ұйымдар электр энергиясы мен кепiлдi жабдықтаушылар және өңiрлiк электр тораптық компаниялар өздерiнiң жауапкершiлiк салалары шегiнде электр энергиясы мен сенiмдi қамтамасыз ету және оның сапасы үшiн электр энергиясын тұтынушылар алдында жауапкершiлiк көтередi.
5. Тұтынушының заңдармен және электр энергиясын сатып алу-сату шарттарымен көзделген мiндеттемелердi бұзған жағдайларын қоспағанда, электр энергиясын тұтыну шектелуге тиiс емес.
6. Кепiлдi жабдықтаушылар шаруашылық қызметiн жүзеге асыру кезiнде өзге де энергиямен жабдықтаушы ұйымдарға қатысты артықшылықтардың берiлуi мүмкiн емес.
7. Кепiлдi жабдықтаушылар мен электр энергиясын тұтынушылар арасындағы энергиямен жабдықтау шарты жариялы болып табылады.

17-бап. Электр энергиясының көтерме сауда рыногы
шарттары

1. Электр энергиясы көтерме сауда рыногында электр энергиясын сатып алу-сату, электр энергиясын беру, техникалық диспетчерлендiру, электр қуатын реттеу, электр энергиясын өндiру-тұтынуды теңгеру жөнiндегi көрсетiлетiн қызметтер Азаматтық кодекске , осы Заңға және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес жасалатын шарттардың негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Электр энергиясын сатып алу-сату шарттары:
1) электр тұтынудың тәулiктiк кестесiн;
2) энергия өндiрушi ұйымдардың электр қуатын резервтеу тәртiбiн қамтуға тиiс.
3. Электр энергиясының көтерме сауда рыногындағы электр энергиясын сатып алу-сату шарттары, электр энергиясын беру, техникалық диспетчерлендру, электр қуатын реттеу, электр энергиясын өндiру-тұтынуды теңгеру жөнiндегi қызмет көрсету шарттары энергиямен жабдықтауды тоқтатудың немесе шарт бойынша уақтылы төленбеген жағдайда тиiстi қызметтер көрсетудiң шарттары мен тәртiбiн қамтуға тиiс.

18-бап. Электр және жылу энергиясының бөлшек сауда
рыногындағы шарттар

1. Энергиямен жабдықтаушы және энергия берушi ұйымдар электр және жылу энергиясының бөлшек сауда рыногының барлық қатысушылары үшiн тең жағдайлар жасауға мiндеттi.
2. Бөлшек сауда рыногында электр және жылу энергиясын сатып алу-сату тұтынушылардың энергиямен жабдықтаушы ұйымдармен өз бетiмен жасасатын сатып алу-сату шарттары негiзiнде жүзеге асырылады.
3. Энергиямен жабдықтаушы ұйымдар жеткiзетiн электр энергиясы жеткізілiмдерiнiң бағалары мен ережелерi тараптардың келiсiмi бойынша сатып алу-сату шарттарына сәйкес энергия берушi ұйымның тарифiн ескерумен белгiленедi.
4. Өңiрлiк электр тораптары бойынша электр энергиясын беру энергиямен жабдықтаушы ұйымның немесе бөлшек сауда тұтынушының өңiрлiк энергия берушi ұйыммен жасасатын электр энергиясын беру туралы шарты негiзiнде жүзеге асырылады.
5. Энергия берушi ұйымдар:
1) шарт ережелерi бұзылған жағдайда уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен электр немесе жылу энергиясын берудi тоқтатуға құқығы бар;
2) шартта белгiленбеген электр және (немесе) жылу энергиясын берудегi үзiлiстерге, тоқтатуға немесе шектеуге жол бермейдi.

19-бап. Электр және жылу энергиясын тұтынушылардың
құқықтары

1. Электр және жылу энергиясын тұтынушылар:
1) жасалған шарттарға сәйкес электр қуатын, электр және жылу энергиясын алуға;
2) жасалған шарттардың ережелерiне сәйкес энергия өндiрушi, энергия берушi және энергиямен жабдықтаушы ұйымнан электр және жылу энергиясын жеткiлiксiз берумен немесе сапасыз жеткiзiлумен туындаған шығындардың орнын толтыруды талап етуге;
3) шарттарды жасасу мен орындауға байланысты даулы мәселелердi шешу үшiн сот органдарына шағынуға құқылы.

20-бап. Электр және жылу энергиясын тұтынушылардың
мiндеттерi

1. Электр және жылу энергиясын тұтынушылар:
1) тоқ қабылдағыштар мен коммерциялық есеп аспаптарының тиiстi техникалық жағдайын ұстауға, электр және жылу энергиясын пайдалану ережелерiне сәйкес техникалық жағдай талаптарын орындауға;
2) электр және жылу энергиясын сатып алу-сату шартымен айқындалатын электр тұтынудың режимдерiн сақтауға;
3) Қазақстанның БЭЖ-де электр энергиясының стандарттық жиiлiгiн ұстауға бағытталған нормативтiк талаптарды орындауға;
4) жасалған шарттарға сәйкес босатылған, берiлген және тұтынылған электр және (немесе) жылу энергиясына уақтылы төлеуге;
5) энергиямен жабдықтаушы және энергия берушi ұйымдардың қызметкерлерiн, сондай-ақ Мемэнергияқадағалау қызметкерлерiн электр- және энергия қондырғыларының техникалық жай-күйiн бақылауды және пайдалану қауiпсiздiгiн бақылауды жүзеге асыру үшiн коммерциялық есеп аспаптарына жiберуге мiндеттi.

5-тарау. Қазақстанның БЭЖ-гi авариялық бұзушылықтар кезiнде электр энергетикасы объектiлерiн басқару

21-бап. Авариялық бұзушылықтардың алдын алу және
жою үшiн қабылданатын шаралар

1. Қазақстанның БЭЖ-гi авариялық бұзушылықтардың жiктелуiн, олардың алдын алу және жою үшiн қабылданатын шаралардың жүзеге асырылу тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi.
2. Жүйелiк аварияларды жою үшiн жүйелiк оператор меншiк нысанына қарамастан кез келген энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың резервтiк қуаттарын және тұтынушылардың автономиялық қоректену көздерiн тартады.
3. Авариялық бұзушылықтарды жою үшiн қуаттар жетіспеген кезде жүйелiк оператор белгiленген нормалар шегiнде гидроэлектр станцияларының авариялық резервiн пайдалану үшiн гидротораптар арқылы суды шығындаудың бекiтiлген кестесiне жедел өзгерiстер енгiзуге құқылы.
4. Электр энергиясының теңгерушi рыногындағы өтелмейтiн тепе-теңсiздiк туындаған кезде Қазақстанның БЭЖ-гi электр тогының нормативтiк жиiлiгiн ұстап тұру мақсатында жүйелi оператордың электр энергиясын сату-сатып алуды жүзеге асыруға құқығы бар.

22-бап. Авариялық бронь бойынша энергиямен жабдықтау

1. Жүйелiк авария туындаған кезде тұтынушыларды энергиямен жабдықтау үздiксiз электрмен жабдықтауды қажет ететiн, технологиялық себептермен әрекетiнiң тоқтатылуы адамдар өмiрiне қауiп тудыратын, сондай-ақ апатты экологиялық, әлеуметтiк немесе экономикалық зардаптарға әкеп соқтыратын шаруашылық инфрақұрылым ұйымдары үшiн электр қуатын авариялық бронь мөлшерiнде берiп отыруды қамтамасыз ететiн энергия берушi ұйымдар әзiрлеген схемалар бойынша жүзеге асырылады.
2. Авариялық брондары бар тұтынушыларды энергиямен жабдықтау тәртiбi мен шарттарын Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
3. Авариялық бронь мемлекеттiк мекемелердiң электр энергиясын тұтыну бойынша шығындарына арналған сомалар шегiнде оны мемлекеттiк бюджет қамтамасыз еткен жағдайда, сондай-ақ банктiң мемлекеттiк кәсiпорындар мен өз кiрiстерi есебiнен ұсталатын өзге де ұйымдар үшiн Үкiмет белгiлеген тәртiппен ресiмделген тиiстi қаржылық кепiлдiгi болған кезде берiледi.

23-бап. Электр энергетикасы объектiлерiнiң сақталуын
және тұтастығын қамтамасыз ету

1. Электр энергетикасының неғұрлым маңызды объектiлерiн қорғауды әскерилендiрiлген күзеттiң арнаулы қызметтерi немесе Iшкi iстер министрлiгiнiң бөлiмшелерi жүзеге асырады. Мұндай объектiлердiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
2. Электр және жылу жүйелерiнiң ерекше қауiптiлiгi мен осалдығын ескере отырып, уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi заңды және жеке тұлғалар үшiн мiндеттi электр және жылу жүйелерiн күзету ережесiн бекiтедi.
3. Электр энергетикасының құрал-жабдықтары мен құрылғыларының зақымданғанына немесе ұрланғанына, электр мен жылу жүйелерiне өз бетiмен қосылғанына және электр энергетикасы өнiмiнiң ұрланғанына, сондай-ақ электр энергетикасында шығынға, электр энергетикасы объектiлерi қауiпсiздiгiнiң және тұтынушыларды энергиямен жабдықтау сенiмдiлiгiнiң төмендеуiне әкеп соғуы мүмкiн басқа да iс-әрекеттерге кiнәлi заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес материалдық, әкiмшiлiк және қылмыстық жауапкершiлiкке тартылады.
4. Электр және (немесе) жылу энергиясын өндiрудiң және берудiң бiрыңғай технологиялық процесiне қатысушы энергия өндірушi, энергия берушi ұйымдардың мүлкi бөлiнбейтiн болып табылады.
5. Электр энергетикасының объектiлерiн және (немесе) оның жекелеген бөлiктерiн сатып алу-сату, жалға немесе сенiмдi басқаруға беру меншiк нысанына қарамастан, мiндеттi тәртiппен уәкiлеттi және реттеушi органдарға алдын ала хабарлаумен және келiсумен жүзеге асырылады.

24-бап. Қорытынды және өтпелi ережелер

1. Осы Заң:
1) 2004 жылғы 1 шiлдеден бастап енгiзiлетiн 13-баптың 3-тармағын;
2) 2005 жылғы 1 қазаннан бастап енгiзiлетiн 13-баптың 8-тармағын;
3) 2004 жылғы 1 шiлдеден бастап енгiзiлетiн 14-баптың 4-тармағын;
4) 2004 жылғы 1 қазаннан бастап енгiзiлетiн 16-баптың 3-тармағын;
қоспағанда, ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
2. 11-баптың 1-тармағының 3) тармақшасында және 2-тармағының 2) тармақшасында белгiленген нормалар 2005 жылдың 1 қазанына дейiн күшiнде болады.
3. Энергия берушi ұйымдар электр және (немесе) жылу энергиясын беру жөнiндегi қызметтi энергиямен жабдықтау жөнiндегi қызметтен бөлудi 2004 жылғы 1 шiлдеге дейiн жүзеге асырсын.
4. Өңiрлiк электр тораптық компаниялар электр энергиясын беру жөнiндегi қызметтi энергиямен қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтен бөлудi энергиямен жабдықтаушы ұйымдар құру жолымен 2004 жылғы 1 шiлдеге дейiн жүзеге асырсын.
5. "Электр энергетикасы туралы" 1999 жылғы 16 шiлдедегi Қазақстан Республикасы Заңының ("Казахстанская правда" 24.08.99 ж. N 206-207) күшi жойылған деп танылсын.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О проекте Закона Республики Казахстан "Об электроэнергетике"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 17 апреля 2004 года N 429

Правительство Республики Казахстан постановляет:
Внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "Об электроэнергетике".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Закон Республики Казахстан Об электроэнергетике

Настоящий Закон устанавливает правовые, экономические и организационные основы государственной политики в области производства, передачи и использования электрической и тепловой энергии.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, применяемые в Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
1) аварийная бронь - минимально необходимая электрическая мощность, подача которой на объект непрерывного электроснабжения сохраняет функционирование важных для него устройств и предотвращает нарушение работы объектов жизнеобеспечения, а также катастрофические экологические, социальные или экономические последствия или гибель людей;
2) аварийное нарушение - недопустимые отклонения технологических параметров работы электроустановки или ее элементов, вызвавшие вывод их из работы или повреждение во время эксплуатации;
3) балансирующая электроэнергия - электрическая энергия, используемая для устранения возникающих дисбалансов при реализации утвержденного системным оператором почасового суточного графика производства-потребления электрической энергии;
4) балансирующий рынок электрической энергии - система взаимоотношений между системным оператором и энергопроизводящими, энергоснабжающими организациями, оптовыми потребителями, иными организациями, осуществляющими деятельность на оптовом рынке электрической энергии, складывающаяся в результате физического и последующего финансового урегулирования системным оператором возникающих в режиме реального времени дисбалансов, между договорными и фактическими величинами производства и (или) потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана в текущие операционные сутки;
5) вспомогательные услуги - услуги, приобретаемые системным оператором у субъектов оптового рынка электрической энергии для обеспечения готовности необходимых объемов и структуры оперативных резервов электрической мощности, регулирования реактивной мощности, регулирования активной мощности, по запуску энергосистемы из обесточенного состояния;
6) гарантирующий поставщик электрической энергии - энергоснабжающая организация, осуществляющая энергоснабжение потребителей в случаях прекращения энергоснабжения потребителей всеми другими энергоснабжающими организациями не по вине потребителя;
7) дисбаланс электроэнергии - отклонение фактической величины производства-потребления электрической энергии от величины, утвержденной системным оператором почасового суточного графика производства-потребления электрической энергии;
8) единая электроэнергетическая система Республики Казахстан (далее - ЕЭС Казахстана) - совокупность электрических станций, линий электропередачи и подстанций, обеспечивающих надежное и качественное энергоснабжение потребителей Республики Казахстан;
9) зоны оптового рынка электрической энергии - части ЕЭС Казахстана, в которых действуют особые условия организации и функционирования оптового рынка электрической энергии в соответствии с пунктом 2 статьи 15 настоящего Закона;
10) коммерческий учет электрической и тепловой энергии - учет электрической и тепловой энергии, необходимый для взаиморасчета между сторонами по договорам купли-продажи и передачи электрической и тепловой энергии;
11) национальная электрическая сеть - совокупность линий электропередачи и подстанций, обеспечивающих межгосударственную и (или) межрегиональную передачу электрической энергии;
12) оператор рынка централизованной торговли электрической энергии - организация, осуществляющая централизованные торги электрической энергией, включая спот торги;
13) операционные сутки - текущие сутки, в течение которых системный оператор осуществляет операции по централизованному оперативно-диспетчерскому управлению исполнением заключенных субъектами оптового рынка электрической энергии договоров купли-продажи электрической энергии;
14) оптовый рынок электрической энергии - система отношений, связанных с куплей-продажей электрической энергии, функционирующая на основе договоров между субъектами оптового рынка электрической энергии;
15) передача тепловой энергии - услуга по транспортировке тепловой энергии по тепловым сетям, оказываемая энергопередающими организациями, в соответствии с заключенными договорами;
16) передача электрической энергии - услуга по транспортировке электрической энергии, оказываемая энергопередающими организациями, в соответствии с заключенными договорами;
17) потребитель - физическое или юридическое лицо, использующее на основе договора электрическую и (или) тепловую энергию;
18) прибор коммерческого учета - техническое устройство, предназначенное для коммерческого учета электрической мощности, электрической или тепловой энергии, разрешенное к применению в установленном законодательством порядке;
19) региональная электросетевая компания - энергопередающая организация, эксплуатирующая электрические сети регионального уровня и осуществляющая передачу электрической энергии по электрическим сетям в пределах одной административно-территориальной единицы (области);
20) регулирование электрической мощности - услуга по компенсации отклонений фактической электрической нагрузки субъекта оптового рынка электрической энергии от заявленной электрической нагрузки, при условии соблюдения нулевого сальдо обменной электрической энергии, с планированием или без планирования в суточном графике;
21) регулирующий орган - государственный орган, осуществляющий контроль и регулирование деятельности в сфере естественной монополии;
22) резерв электрической мощности ЕЭС Казахстана - установленная стандартами надежности и качества электроэнергии электрическая мощность агрегатов энергопроизводящих организаций, имеющих требуемую структуру (резерв первичного и вторичного регулирования, постоянный резерв и др.) и величину, а также степень готовности к диспетчеризации;
23) розничный рынок тепловой энергии - система отношений участников производства, передачи и потребления тепловой энергии, функционирующая на основе договоров;
24) розничный рынок электрической энергии - система отношений купли-продажи, передачи и потребления электрической энергии, а также предоставления, связанных с этим услуг, функционирующая на основе договоров между субъектами розничного рынка электрической энергии вне оптового рынка электрической энергии;
25) системная авария - аварийное нарушение режимов работы объектов электроэнергетики, приведшее к потере устойчивости единой электроэнергетической системы и разделению ее на части;
26) системные услуги - услуги, оказываемые системным оператором субъектам оптового рынка электрической энергии по передаче электрической энергии, технической диспетчеризации, регулированию и резервированию мощности, организации балансирования производства-потребления электрической энергии;
27) системный оператор - организация, осуществляющая централизованное оперативно-диспетчерское управление, обеспечение параллельной работы с энергосистемами других государств, поддержание баланса в энергосистеме, оказание системных услуг и приобретение вспомогательных услуг у субъектов оптового рынка электрической энергии, а также передачу электрической энергии по национальной электрической сети, ее техническое обслуживание и поддержание в эксплуатационной готовности;
28) спот торги электрической энергии - организованная торговля почасовыми объемами электроэнергии на краткосрочном основании в режимах "за день вперед" и "в течение операционных суток";
29) субъекты оптового рынка электрической энергии - энергопроизводящие, энергопередающие, энергоснабжающие организации, потребители электрической энергии, системный оператор, оператор централизованной торговли электрической энергией и иные организации, осуществляющие деятельность на оптовом рынке электрической энергии;
30) субъекты розничного рынка электрической энергии - энергопроизводящие, энергоснабжающие, энергопередающие организации, потребители электрической энергии и иные организации, осуществляющие деятельность на розничном рынке электрической энергии;
31) суточный график производства-потребления электрической энергии - утвержденный системным оператором документ, регламентирующий почасовые величины производства и потребления электрической энергии на каждые календарные сутки, в соответствии с договорами по купле-продаже электрической энергии, заключенными участниками оптового рынка на рынках децентрализованной купли-продажи электрической энергии и централизованной торговли электрической энергии. Порядок составления суточного графика производства-потребления электрической энергии устанавливается уполномоченным органом;
32) техническая диспетчеризация - услуга, оказываемая системным оператором по осуществлению централизованного оперативно-диспетчерского управления режимами производства и потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана;
33) уполномоченный орган - государственный орган, осуществляющий регулирование отношений, связанных с электроэнергетикой;
34) централизованная торговля электрической энергией - сделки по купле-продаже электрической энергии, осуществляемые субъектами оптового рынка электрической энергии в электронной системе торговли на добровольной основе за исключением случаев, установленных настоящим Законом;
35) централизованное оперативно-диспетчерское управление - осуществляемый системным оператором процесс непрерывного управления технически согласованной работой энергопроизводящих, энергопередающих, энергоснабжающих организаций и потребителей электрической энергии, обеспечивающий нормативный уровень надежности ЕЭС Казахстана и соблюдение нормативного качества электрической энергии;
36) электроэнергетика - сфера производства, передачи и использования электрической и тепловой энергии;
37) энергетическая экспертиза - экспертиза, проводимая в области электроэнергетики по действующим объектам, проектам реконструируемых, модернизируемых и вновь строящихся объектов, при расследовании технологических нарушений и аварий на энергетическом оборудовании в электрических и тепловых сетях, а также в случаях производственного травматизма на них на соответствие нормативным правовым и нормативным актам;
38) энергопередающая организация - организация, осуществляющая на основе договоров передачу электрической или тепловой энергии;
39) энергопроизводящая организация - организация, осуществляющая производство электрической и (или) тепловой энергии;
40) энергоснабжающая организация - организация, осуществляющая продажу потребителям произведенной и (или) купленной электрической и (или) тепловой энергии.

Статья 2. Законодательство об электроэнергетике

Законодательство Республики Казахстан об электроэнергетике основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

Глава 2. Государственное управление и
регулирование в электроэнергетике

Статья 3. Цели и задачи государственного управления в
электроэнергетике

1. Государственное управление в электроэнергетике осуществляется в целях максимального удовлетворения спроса потребителей энергии и защиты прав участников рынка электрической и тепловой энергии путем создания конкурентных условий на рынке, гарантирующих потребителям право выбора поставщиков электрической и тепловой энергии, обеспечения надежного и стабильного функционирования электроэнергетического комплекса Республики Казахстан и единства управления им как особо важной системой жизнеобеспечения хозяйственно-экономического и социального комплексов страны.
2. Государственное управление обеспечивает:
1) эффективное функционирование и развитие электроэнергетического комплекса на основе единства управления, развития конкуренции, права выбора потребителями поставщика электрической и (или) тепловой энергии, регулирования деятельности субъектов естественной монополии и создания условий для защиты отечественных энергопроизводителей, а также надежность и безопасность строительства и эксплуатации линий электропередачи, электро- и энергоустановок;
2) создание и совершенствование регулируемого рынка электрической и тепловой энергии;
3) рациональное и экономное использование электрической и тепловой энергии;
4) использование и развитие возобновляемых и нетрадиционных источников энергии;
5) привлечение инвестиций в развитие и перевооружение электроэнергетического комплекса;
6) создание условий для выполнения комплекса мероприятий по охране окружающей среды, надежности и безопасности эксплуатации линий электропередачи, электро- и энергоустановок;
7) создание условий для организации энергоснабжения в отдаленных районах страны;
8) установление государственных стандартов надежности работы ЕЭС Казахстана и качества электрической энергии.
3. Государственное управление в сфере электроэнергетики заключается:
1) в лицензировании;
2) в государственном регулировании тарифов (цен, ставок сбора);
3) в демонополизации и приватизации объектов электроэнергетики;
4) в государственном надзоре за надежностью, безопасностью и экономичностью производства, передачи, технической диспетчеризации и потребления электрической энергии;
5) в разработке и утверждении нормативных правовых и нормативных актов, содержащих технические и технологические нормы регулирования деятельности и отношений в сфере производства, передачи, технической диспетчеризации и потребления электрической и тепловой энергии, а также нормы, обеспечивающие надежность, экономичность и безопасность строительства и эксплуатации линий электропередачи, электро- и энергоустановок.

Статья 4. Компетенция Правительства Республики Казахстан
в области электроэнергетики

Правительство Республики Казахстан в области электроэнергетики:
1) разрабатывает основные направления государственной политики, руководит деятельностью центральных и местных исполнительных органов по ее реализации;
2) разрабатывает государственные программы развития электроэнергетики и представляет их на утверждение Президенту Республики Казахстан;
3) принимает решение о включении электрической энергии в перечень приобретаемого имущества (активов), реализуемого на торгах (аукционах) в соответствии с законодательством о государственных закупках.

Статья 5. Функции уполномоченного органа

Основными функциями уполномоченного органа являются:
1) организация разработки и реализации государственной политики в области электроэнергетики;
2) разработка стратегических и целевых программ развития электроэнергетики и контроль за их выполнением;
3) участие в проведении государственной политики по стандартизации, метрологии и сертификации в пределах своей компетенции;
4) содействие установлению взаимовыгодного сотрудничества с организациями электроэнергетических отраслей других государств;
5) организация сотрудничества Республики Казахстан с другими государствами в области электроэнергетики и представление интересов Республики Казахстан в международных организациях в пределах своей компетенции;
6) разработка и утверждение нормативных и нормативных правовых актов в области производства, передачи и потребления электрической и тепловой энергии и иных сферах, регулирующих отношения в электроэнергетике;
7) разработка и утверждение нормативных актов в сфере технической эксплуатации и техники безопасности, эксплуатационных характеристик оборудования, норм расхода электрической и тепловой энергии на технологические нужды энергопроизводящих, энергопередающих, энергоснабжающих организаций;
8) разработка и утверждение правил организации и функционирования оптового и розничного рынков электрической энергии, рынка централизованной торговли электрической энергии, балансирующего рынка электрической энергии, рынка системных и вспомогательных услуг, оказания услуг системным оператором, доступа на рынки электрической энергии, пользования электрической и тепловой энергией, электросетевых правил, порядков осуществления проектирования, строительства и эксплуатации электрических станций и электрических сетей, мер для предотвращения и ликвидации аварийных нарушений;
9) разработка и утверждение критериев отнесения линий электропередачи и подстанций к электросетевым объектам национальной электрической сети;
10) лицензирование отдельных видов деятельности в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании;
11) утверждение порядка определения гарантирующего поставщика и зон их ответственности;
12) выдача разрешения на проведение энергетической экспертизы, утверждение порядка и условий выдачи разрешений на проведение энергетической экспертизы;
13) определение совместно с регулирующим органом зон оптового рынка электрической энергии.

Статья 6. Лицензирование деятельности в области
электроэнергетики

Лицензирование деятельности в области электроэнергетики осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании.

Статья 7. Государственный энергетический надзор

1. Надзор за выполнением технических требований нормативных правовых актов и требований к лицензируемым видам деятельности в сфере электроэнергетики, а также контроль за соблюдением правил пользования электрической и тепловой энергией осуществляются государственным органом по государственному энергетическому надзору (далее - Госэнергонадзор).
2. Госэнергонадзор имеет право в установленном законодательством порядке:
1) при нарушении требований нормативных правовых и нормативных актов, регламентирующих отношения в сфере электроэнергетики, выдавать предписания, выполнение которых является обязательным в отношении объектов электроэнергетики Республики Казахстан;
2) ставить вопрос о привлечении к ответственности физических и юридических лиц, допускающих нарушения требований нормативных правовых актов Республики Казахстан, регламентирующих надежность работы ЕЭС Казахстана и качество электроэнергии, безопасность эксплуатации объектов электроэнергетики, обязательства по энергосбережению и сохранность энергетического оборудования;
3) доступа к электро- и энергоустановкам и к приборам технического и коммерческого учета;
4) проводить проверку для осуществления контроля технического состояния и безопасности эксплуатации электро- и энергоустановок.
3. Положение о Госэнергонадзоре утверждается Правительством Республики Казахстан.

Статья 8. Государственное регулирование тарифов
(цен, ставок сбора) в электроэнергетике

1. Государственное регулирование тарифов (цен, ставок сбора) на продукцию и услуги субъектов естественной монополии осуществляется регулирующим органом в установленном законодательством порядке.
2. Учет затрат по передаче электрической энергии в энергопередающих организациях должен вестись раздельно от затрат по другим видам деятельности в порядке установленном регулирующим органом.

Статья 9. Недопустимость вмешательства в
производственно-технологическую деятельность

Центральные исполнительные органы, а также местные представительные и исполнительные органы не вправе вмешиваться в производственно-технологическую деятельность организаций, связанную с производством и передачей электрической и тепловой энергии или с технологическим управлением этими процессами, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.

Статья 10. Отдельные меры государственного регулирования
и контроля при проектировании, строительстве и
эксплуатации электрических станций и
электрических сетей

1. Проектирование, строительство и эксплуатация электрических станций и электрических сетей осуществляются в порядке, установленном уполномоченным органом.
2. Проектирование и строительство дублирующих (шунтирующих) линий электропередачи и подстанций должно в обязательном порядке, осуществляться с предварительного уведомления и согласования с регулирующим органом.

Глава 3. Системный оператор и участники отношений
производства, передачи, реализации и потребления
энергии на рынке электрической энергии

Статья 11. Системный оператор

1. Системный оператор выполняет следующие функции:
1) оказывает системные услуги по передаче электрической энергии по национальной электрической сети в соответствии с действующими стандартами надежности и качества, обеспечивает ее техническое обслуживание и поддержание в эксплуатационной готовности;
2) оказывает системные услуги по технической диспетчеризации, осуществляя централизованное оперативно-диспетчерское управление режимами работы ЕЭС Казахстана в соответствии с установленными стандартами надежности и качества электроэнергии, включая составление фактических балансов и формирование суточного графика производства-потребления электрической энергии;
3) оказывает системные услуги по регулированию электрической мощности;
4) оказывает системные услуги по физическому урегулированию дисбалансов электрической энергии;
5) создает отдельную организацию, осуществляющую последующее финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии;
6) определяет объем, структуру, распределение резервов мощности между энергопроизводящими организациями и задействование резервов мощности в ЕЭС Казахстана;
7) осуществляет организацию функционирования балансирующего рынка электрической энергии в режиме реального времени и рынка системных и вспомогательных услуг;
8) взаимодействует с энергосистемами сопредельных государств по управлению и обеспечению устойчивости режимов параллельной работы;
9) осуществляет техническое и методическое руководство по созданию единой информационной системы, автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии, сопряженных устройств релейной защиты и противоаварийной автоматики всех субъектов оптового рынка электрической энергии;
10) обеспечивает равные условия для доступа субъектов оптового рынка электрической энергии к национальной электрической сети;
11) обеспечивает участников конкурентного оптового рынка электрической энергии Казахстана информацией, не затрагивающей предметы, составляющие коммерческую и иную охраняемую законом тайну;
12) согласовывает вывод в ремонт основного оборудования электростанций, линий электропередачи, устройств релейной защиты и противоаварийной автоматики, систем технологического управления и контроль их готовности к работе;
13) участвует в разработке режимов работы гидроэлектростанций с учетом их водно-хозяйственных балансов и режимов работы ЕЭС Казахстана;
14) осуществляет разработку долгосрочного прогнозирования балансов электрической энергии.
2. Системный оператор имеет право осуществлять куплю-продажу электрической энергии в следующих случаях:
1) на технологические нужды в целях компенсации потерь электрической энергии в электрических сетях и на производственные нужды;
2) для обеспечения договорных величин перетоков электрической энергии с энергосистемами сопредельных государств.
3. Системный оператор осуществляет централизованное оперативно-диспетчерское управление ЕЭС Казахстана.
4. Централизованное оперативно-диспетчерское управление ЕЭС Казахстана заключается:
1) в управлении режимами производства, передачи и потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана, реализующем условия договоров купли-продажи, передачи электрической энергии, на регулирование электрической мощности, балансирование производства-потребления электрической энергии на основе нормативных правовых актов Республики Казахстан в соответствии с распределением зон и уровней оперативно-диспетчерского управления;
2) в управлении режимами межгосударственных перетоков электрической энергии;
3) в обеспечении предотвращения, локализации и ликвидации технологических нарушений в ЕЭС Казахстана;
4) в оперативном управлении резервами мощности в ЕЭС Казахстана;
5) в определении структуры, принципов, мест размещения, объемов и уставок систем релейной защиты, противоаварийной и режимной автоматики, обеспечивающих надежную и устойчивую работу ЕЭС Казахстана;
6) в формировании и утверждении суточных графиков производства, передачи и потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана;
7) в составлении фактических балансов производства-потребления электрической энергии на оптовом рынке электрической энергии.
5. Оперативно-диспетчерское управление режимами производства, передачи и потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана и выдача соответствующих распоряжений, осуществляется на основании текущих значений качественной характеристики электрической энергии - мощности.

Статья 12. Распоряжения по режиму производства,
передачи и потребления электрической энергии
при осуществлении централизованного
оперативно-диспетчерского управления

1. Распоряжения системного оператора по режимам производства, передачи и потребления электрической энергии, при осуществлении централизованного оперативно-диспетчерского управления, обязательны для исполнения всеми субъектами оптового рынка электрической энергии.
2. Невыполнение оперативных распоряжений системного оператора при осуществлении централизованного оперативно-диспетчерского управления ЕЭС Казахстана, влечет за собой ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
3. Системный оператор вправе отключать организацию, не выполняющую оперативные распоряжения по режиму производства, передачи и потребления электрической энергии от электрических сетей, находящихся под централизованным оперативно-диспетчерским управлением.

Статья 13. Требования к участникам отношений
производства, передачи и потребления
электрической и тепловой энергии

1. Участники отношений производства, передачи и потребления электрической и (или) тепловой энергии обязаны:
1) предоставлять информацию, необходимую для осуществления централизованного оперативно-диспетчерского управления ЕЭС Казахстана и фактическую информацию по технико-экономическим показателям работы электростанций (выработку, отпуск с шин, собственные нужды, удельные расходы на отпуск с шин электроэнергии и прочее);
2) предоставлять системному оператору, энергопроизводящим, энергопередающим, энергоснабжающим организациям и Госэнергонадзору доступ к приборам коммерческого учета;
3) обеспечить качество электрической и тепловой энергии в соответствии с требованиями, установленными государственными стандартами и иными нормативными актами по стандартизации;
4) осуществлять совместно с системным оператором регулирование и поддержание стандартной частоты в ЕЭС Казахстана на основе заключенных договоров;
5) поддерживать в рабочем состоянии свое основное и вспомогательное оборудование, средства противоаварийной и режимной автоматики, релейной защиты, диспетчерского технологического управления в соответствии с требованиями нормативно-технических актов;
6) устанавливать новые и производить усовершенствование эксплуатируемых устройств релейной защиты и противоаварийной автоматики на своих объектах в объемах, определяемых уполномоченным органом.
2. Региональные электросетевые компании обеспечивают соблюдение суточных графиков производства-потребления всеми субъектами розничного рынка электрической энергии, присоединенными к их сети и соблюдение согласованных с системным оператором сальдо-перетоков электроэнергии между сетями региональных электросетевых компаний и национальной электрической сетью в целом.
3. В случае прекращения энергоснабжения не по вине потребителя, энергоснабжающая организация - гарантирующий поставщик электрической энергии обеспечивает на договорной основе энергоснабжение потребителей.
4. Энергоснабжающие организации осуществляют покупку электрической энергии в целях энергоснабжения своих потребителей у энергопроизводящих организаций.
5. Энергопроизводящие организации обеспечивают поддержание резервов мощности, объем, структуру и размещение в порядке, установленном правилами организации и функционирования рынка системных и вспомогательных услуг.
6. Системный оператор обеспечивает надежность работы ЕЭС Казахстана.
7. Участники отношений производства, передачи и потребления электрической энергии несут взаимные обязательства за финансовое урегулирование на балансирующем рынке электроэнергии дисбалансов электроэнергии между договорными и фактическими величинами производства-потребления электрической энергии на основании расчетов объемов балансирующей электроэнергии представляемых системным оператором по результатам физического урегулирования дисбалансов электроэнергии.
8. Субъекты оптового рынка электрической энергии независимо от формы собственности обязаны участвовать в балансирующем механизме (рынке) в режиме реального времени.
9. Участники отношений производства, передачи и потребления электрической и (или) тепловой энергии при неисполнении своих обязанностей несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Глава 4. Организация энергоснабжения на основе
функционирования рынка электрической энергии

Статья 14. Рынок электрической и тепловой энергии

1. Энергоснабжение в Республике Казахстан осуществляется в условиях функционирования рынков электрической и тепловой энергии.
2. Электрическая и тепловая энергия являются товаром на рынке.
3. Рынок электрической энергии состоит из двух уровней: оптового и розничного рынков электрической энергии, а рынок тепловой энергии состоит из одного уровня - розничного рынка.
4. Энергопроизводящие организации и энергоснабжающие организации - гарантирующие поставщики электрической энергии должны участвовать в централизованной торговле электрической энергии в порядке, установленном уполномоченным органом.
5. Системный оператор, региональные электросетевые компании и иные организации, владеющие электрическими сетями, обеспечивают свободный доступ к рынку электрической энергии всех участников рынка в порядке, установленном уполномоченным органом.
6. Энергопередающая организация не вправе отказывать в подключении энергопроизводящих организаций и потребителей к электрическим и тепловым сетям, а также в передаче электрической или тепловой энергии при условии выполнения ими, а также энергоснабжающими организациями требований, установленных нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
7. Отношения, возникающие при производстве, передаче, реализации и потреблении энергии на рынке электрической или тепловой энергии, регулируются в электроэнергетике соответствующими договорами.

Статья 15. Оптовый рынок электрической энергии

1. Оптовый рынок электрической энергии состоит из:
1) рынка децентрализованной купли-продажи электроэнергии, функционирующего на основе самостоятельно заключаемых участниками рынка (покупателями и продавцами) договоров купли-продажи электрической энергии по ценам и условиям поставки, устанавливаемым соглашением сторон;
2) рынка централизованной торговли электрической энергии, представляющего собой организованную торговую площадку для купли-продажи электрической энергии на краткосрочном (спот торги), среднесрочном (неделя, месяц) и долгосрочном (квартал, год) основании;
3) балансирующего рынка в режиме "реального времени", функционирующего в целях физического и последующего финансового урегулирования почасовых дисбалансов, возникающих в операционные сутки между фактическими и договорными величинами производства и потребления электрической энергии в ЕЭС Казахстана, утвержденного системным оператором суточного графика;
4) рынка системных и вспомогательных услуг, функционирующего на основе как приобретения у субъектов оптового рынка электрической энергии, так и оказания системным оператором соответствующих услуг субъектам оптового рынка электрической энергии для обеспечения установленных стандартами надежности работы ЕЭС Казахстана и качества электроэнергии.
2. Условия организации и функционирования зон оптового рынка электрической энергии могут быть различными и устанавливаются уполномоченным органом.
3. Оператор рынка централизованной торговли:
1) осуществляет организацию и проведение спот торгов;
2) осуществляет организацию и проведение централизованной торговли электрической энергии на среднесрочный (неделя, месяц) и долгосрочный (квартал, год) периоды;
3) обеспечивает равные условия доступа субъектов оптового рынка электрической энергии на рынок централизованной торговли электрической энергии;
4) определяет соответствие субъектов оптового рынка электрической энергии требованиям, установленным правилами централизованной торговли электрической энергии;
5) осуществляет регистрацию и учет заключенных сделок по купле-продаже электроэнергии на централизованных торгах электрической энергии;
6) обеспечивает субъектов оптового рынка электрической энергии информацией по индикативным ценам на электроэнергию, сложившимся на централизованных торгах и другой рыночной информацией в пределах своей компетенции.

Статья 16. Розничный рынок электрической энергии

1. Порядок доступа на розничный рынок электрической энергии определяется уполномоченным органом.
2. Региональные электросетевые компании осуществляют функции передачи электрической энергии по электрическим сетям в границах ее балансовой принадлежности.
3. В целях обеспечения надежного централизованного оперативно-диспетчерского управления ЕЭС Казахстана в пределах одной административно-территориальной единицы (области) должна функционировать одна региональная электросетевая компания.
4. Энергоснабжающие организации, гарантирующие поставщики электрической энергии и региональные электросетевые компании, в пределах сферы своей ответственности, отвечают перед потребителями электрической энергии за надежность обеспечения и качество электрической энергии.
5. Потребление электрической энергии не подлежит ограничению, за исключением случаев нарушения потребителем обязательств, предусмотренных законами и договором купли-продажи электрической энергии.
6. Гарантирующим поставщикам при осуществлении хозяйственной деятельности не могут быть предоставлены преимущества по отношению к иным энергоснабжающим организациям.
7. Договор энергоснабжения между гарантирующими поставщиками и потребителями электрической энергии является публичным.

Статья 17. Договоры на оптовом рынке электрической энергии

1. Купля-продажа электрической энергии, оказание услуг по передаче электрической энергии, технической диспетчеризации, регулированию электрической мощности, балансированию производства-потребления электрической энергии на оптовом рынке электроэнергии осуществляются на основании договоров, заключаемых в соответствии с Гражданским кодексом , настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
2. Договоры купли-продажи электрической энергии должны содержать:
1) график суточного электропотребления;
2) порядок резервирования энергопроизводящими организациями электрической мощности;
3. Договоры купли-продажи электрической энергии, договоры на оказание услуг по передаче электрической энергии, технической диспетчеризации, регулированию электрической мощности, балансированию производства-потребления электрической энергии на оптовом рынке электроэнергии должны содержать условия и порядок прекращения энергоснабжения или оказания соответствующих услуг в случае несвоевременной оплаты по договору.

Статья 18. Договоры на розничном рынке электрической
и тепловой энергии

1. Энергоснабжающие и энергопередающие организации обязаны предоставлять равные условия для всех участников розничного рынка электрической и тепловой энергии.
2. Купля-продажа электрической и тепловой энергии на розничном рынке осуществляется на основании договоров купли-продажи, заключаемых потребителями с энергоснабжающими организациями самостоятельно.
3. Цены и условия поставки электроэнергии, поставляемой энергоснабжающими организациями, устанавливаются в соответствии с договором купли-продажи по соглашению сторон с учетом тарифа энергопередающей организации.
4. Передача электроэнергии по региональным электрическим сетям осуществляется на основании договора на оказание услуг по передаче электроэнергии, заключаемом энергоснабжающей организацией или потребителем с региональной электросетевой компанией.
5. Энергопередающие организации:
1) в случае нарушения договорных условий имеют право прекратить передачу электрической или тепловой энергии в установленном уполномоченным органом порядке;
2) не допускают не установленные договором перерывы, прекращение или ограничение передачи электрической и (или) тепловой энергии за исключением случаев аварийных нарушений.

Статья 19. Права потребителей электрической
и тепловой энергии

1. Потребители электрической и тепловой энергии имеют право:
1) получать электрическую и тепловую энергию в соответствии с заключенными договорами;
2) требовать от энергопроизводящей, энергопередающей и энергоснабжающей организаций возмещения убытков, вызванных недопоставкой или поставкой некачественной электрической и тепловой энергии в соответствии с условиями заключенных договоров;
3) обращаться в суд для решения спорных вопросов, связанных с заключением и исполнением договоров.

Статья 20. Обязанности потребителей электрической и
тепловой энергии

1. Потребители электрической и тепловой энергии обязаны:
1) поддерживать надлежащее техническое состояние токоприемников и приборов коммерческого учета, выполнять требования к их техническому состоянию в соответствии с правилами пользования электрической и тепловой энергией;
2) соблюдать режимы энергопотребления, определенные договором купли-продажи электрической и тепловой энергии;
3) выполнять нормативные требования, направленные на поддержание стандартной частоты электрической энергии в ЕЭС Казахстана;
4) своевременно оплачивать отпущенную, переданную и потребленную электрическую и (или) тепловую энергию согласно заключенным договорам;
5) допускать работников энергоснабжающих и энергопередающих организаций к приборам коммерческого учета, а также работников Госэнергонадзора для осуществления контроля технического состояния и безопасности эксплуатации электро- и энергоустановок.

Глава 5. Управление объектами электроэнергетики
при аварийных нарушениях в ЕЭС Казахстана

Статья 21. Меры, предпринимаемые для предотвращения и
ликвидации аварийных нарушений

1. Классификация аварийных нарушений в ЕЭС Казахстана, порядок осуществления мер, предпринимаемых для их предотвращения и ликвидации, определяется уполномоченным органом.
2. Для ликвидации системных аварий системный оператор привлекает резервные мощности любых энергопроизводящих организаций, независимо от формы собственности, и автономные источники питания потребителей.
3. При недостатке мощности для ликвидации аварийных нарушений системный оператор имеет право оперативно вносить изменения в утвержденные графики расходов воды через гидроузлы для использования аварийного резерва гидроэлектростанций.
4. При возникновении дисбаланса, непокрываемого балансирующим рынком электрической энергии, в целях поддержания нормативной частоты электрического тока в ЕЭС Казахстана системный оператор имеет право осуществлять куплю-продажу электрической энергии.

Статья 22. Энергоснабжение по аварийной брони

1. При возникновении системной аварии энергоснабжение потребителей осуществляется по разрабатываемым энергопередающими организациями схемам, обеспечивающим поставку электрической мощности в размере аварийной брони для организаций хозяйственной инфраструктуры, в силу технологических причин нуждающихся в непрерывном энергоснабжении, остановка деятельности которых влечет за собой угрозу жизни людей, а также катастрофические экологические, социальные или экономические последствия.
2. Порядок и условия энергоснабжения потребителей, имеющих аварийную бронь, утверждается Правительством Республики Казахстан.
3. Аварийная бронь предоставляется в случае ее обеспечения государственным бюджетом в пределах сумм, предназначенных на расходы государственных учреждений по потреблению электрической энергии, а также при наличии соответствующей финансовой гарантии банка, оформленной в установленном Правительством порядке для государственных предприятий и иных организаций, содержащихся за счет собственных доходов.

Статья 23. Обеспечение сохранности и целостности
объектов электроэнергетики

1. Охрана наиболее важных объектов электроэнергетики осуществляется специальными службами военизированной охраны или подразделениями Министерства внутренних дел. Перечни таких объектов устанавливаются Правительством Республики Казахстан.
2. Учитывая особую опасность и уязвимость электрических и тепловых сетей, по представлению уполномоченного органа Правительством Республики Казахстан утверждаются правила охраны электрических и тепловых сетей, обязательные для юридических и физических лиц.
3. Юридические и физические лица, виновные в повреждении или хищении оборудования и устройств электроэнергетики, самовольном подключении к электрическим и тепловым сетям и хищении продукции электроэнергетики, а также в других действиях, которые могут привести к ущербу в электроэнергетике, к снижению безопасности объектов электроэнергетики и надежности энергоснабжения потребителей, несут материальную, административную и уголовную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
4. Имущество энергопроизводящих, энергопередающих организаций, участвующее в едином технологическом процессе производства и передачи электрической и (или) тепловой энергии является неделимым.
5. Купля-продажа, передача в аренду или в доверительное управление объектов электроэнергетики и (или) его отдельных частей, независимо от форм собственности, осуществляется с предварительного уведомления и согласования с уполномоченным и регулирующим органами.

Статья 24. Заключительные и переходные положения

1. Настоящий Закон вводится в действие со дня его официального опубликования, за исключением:
1) пункта 3 статьи 13, который вводится с 1 июля 2004 года;
2) пункта 8 статьи 13, который вводится с 1 октября 2005 года;
3) пункта 4, статьи 14, который вводится с 1 июля 2004 года;
4) пункта 3, статьи 16, который вводится с 1 октября 2004 года.
2. Нормы, установленные подпунктом 3) пункта 1 и подпунктом 2) пункта 2 статьи 11, действуют до 1 октября 2005 года.
3. Энергопередающим организациям осуществить разделение деятельности по передаче электрической и (или) тепловой энергии от деятельности по энергоснабжению до 1 июля 2004 года.
4. Региональным электросетевым компаниям осуществить разделение деятельности по передаче электрической энергии от деятельности по энергоснабжению путем создания энергоснабжающих организаций до 1 июля 2004 года.
5. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 16 июля 1999 года "Об электроэнергетике" ("Казахстанская правда" от 24.08.99 г. N 206-207).

Президент
Республики Казахстан