Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөнiндегi 2005-2015 жылдарға арналған бағдарламаны бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 25 сәуірдегі N 387 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2010.04.14 № 302 Қаулысымен.

Республикада зияткерлiк әлеуеттi, жаңа бiлiмдердi генерациялауды, таратуды және коммерциялауды тиiмдi пайдалану негiзiнде елдiң бәсекеге қабiлеттi экономикасын тұрақты дамытуға арналған жағдайлармен қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Yкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөнiндегi 2005-2015 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгi Қазақстан Республикасының Yкiметiне жыл сайын жарты жылдың және жылдың қорытындылары бойынша есептi кезеңнен кейiнгi айдың 15-күнiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпаратты ұсынсын.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң орынбасары - Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрi С.М.Мыңбаевқа жүктелсiн.

4. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-министрі

Қазақстан Республикасы
Yкiметiнiң
2005 жылғы 25 сәуірдегі
N 387 қаулысымен
бекiтiлген

Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық
жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөнiндегi
2005-2015 жылдарға арналған
бағдарлама

Астана, 2005 жыл

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Қазақстанның инновациялық дамуының қазіргі жай-күйi мен
проблемаларын талдау
3.1. Әлемдiк экономиканың инновациялық даму үрдiстерi
3.2. Қазақстанның инновациялық дамуының проблемалары және
оны талдау
3.2.1. Ғылыми-техникалық қызметтiң жай-күйi мен оны iске
асыру тетіктері
3.2.2. Инновациялық кәсіпкерлiк
3.2.3. Инновациялық инфрақұрылым
3.2.4. Қаржылық инфрақұрылым
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетігі
5.1. Ғылыми әлеуетті дамыту
5.2. Инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту
5.3. Инновациялық инфрақұрылымды дамыту
5.4. Қазақстандағы Ұлттық инновациялық жүйенiң қаржы
инфрақұрылымдарын дамыту
5.4.1. ҒЗТКЖ және инновациялық жобаларды мемлекеттiк
ынталандыру
5.4.2. Венчурлік қорлар құру
5.4.3. Венчурлiк инвестициялардың өтiмділігін қамтамасыз
ету
5.4.4. Зияткерлiк меншіктің объектiлерiн бағалау жүйесiн
жақсарту
5.4.5. Кәсiби инновациялық менеджментті қалыптастыру
5.4.6. Жеке инвесторлардың желiлерiн дамыту
5.5. Ұлттық инновациялық жүйе элементтерiнiң өзара
iс-әрекетін қамтамасыз ету
5.5.1. Ұлттық инновациялық жүйенің жұмыс iстеуiн ақпараттық
қамтамасыз ету
5.5.2. Ұлттық инновациялық жүйенi мемлекеттiк басқарудың
тетіктері
5.5.3. Ұлттық инновациялық жүйенiң жұмыс iстеуiн
институционалдық қамтамасыз ету
6. Қажетті ресурстар және қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтілетiн нәтижелер
8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегі iс-шаралар жоспары

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның Қазақстан Республикасының Ұлттық инновациялық
атауы жүйесiн қалыптастыру және дамыту жөнiндегі
2005-2015 жылдарға арналған бағдарлама

Әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы
негiздеме 5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасы Үкiметінiң 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру
жөнiндегi іс-шаралар жоспары (2.6.11.);
Қазақстан Республикасының Үкiметi мәжiлiсiнiң
2004 жылғы 21 желтоқсандағы N 20 хаттамасы
үзiндiсiнiң 2.2-тармағы

Әзірлеуші Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда
министрлігі

Мақсаты Отандық, сондай-ақ шетелдiк ғылыми әлеуеттi және
технологияларды пайдаланудың негiзiнде бәсекеге
қабiлеттi түпкiлiктi өнiмдi жасауды қамтамасыз
ететiн ашық үлгiдегi инновациялық жүйені
қалыптастыру.

Мiндеттер Ғылыми әлеуеттi дамыту;
инновациялық кәсіпкерлік ортаны қалыптастыру және
қолдау;
көп деңгейлі инновациялық инфрақұрылымды
қалыптастыру мен дамыту;
қаржы инфрақұрылымының элементтерi мен тетiктерiн
берілетін гранттар түрлерiн ұлғайту және
венчурлiк қорлар құру бөлiгiнде қалыптастыру мен
дамыту;
ұлттық инновациялық жүйе элементтерінің арасында
тиiмдi өзара іс-қимыл жасасуды қамтамасыз ету;
нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.

Iске асыру 2005-2015 жылдар
мерзiмдерi Бiрiншi кезең: 2005-2007 жылдар - мемлекеттiң
белсендi қатысуымен ҰИЖ-дi қалыптастыру:
ғылыми әлеуеттi дамыту, ғылыми-технологиялық
дамытудың басымдықтарын айқындау;
инновациялық бизнес-ортаны дамыту, мемлекеттiк
ресурстарды шоғырландыруды талап ететiн
кластерлердiң ядросын қалыптастыратын жүйелік
инновациялық жобаларды іске асыру:
инновациялық инфрақұрылымдарының негiзгі
элементтерiн құру және дамыту;
қаржы инфрақұрылымдарының негізгі элементтерін
берілетін гранттар түрлерiн кеңейту бөлігінде
құру және дамыту әрi отандық инвесторлармен
венчурлiк қорлар құру және озат шетелдiк
венчурлiк қорлардағы инвестициялау
Екiнші кезең: 2008-2010 жылдар - ҰИЖ
элементтерiнiң өзара іс-қимылдары мен жұмыс iстеу
тетiктерiн жетiлдiру:
ҰИЖ-дiң қалыптасқан элементтерiнiң өзара iс-
қимылының сапасын арттыру;
шетелдiк инвесторлармен венчурлiк қорлар құру
арқылы венчурлiк қаржыландыру тетігін белсендi
дамыту;
бiріншi кезеңде қалыптасқан жобалар маңындағы
кластерлік кооперацияны дамыту;
жетекші әлемдiк компаниялармен өңiрлiк және
ауқымды технологиялық альянстарды қалыптастыру
жөнiндегi жобаларға ҰИЖ субъектiлерiнiң қатысуы.
Үшiншi кезең: 2011-2013 жылдар - мемлекеттік
шығыстар үлесiнiң кемуiмен және жеке
инвестициялардың өсуiмен ҰИЖ-дың тұрақты дамуы:
артықшылықты ынталандырудың жанама құралдарын
пайдалану;
Төртіншi кезең: 2014-2015 жылдар - мемлекеттiң
венчурлiк қорлар мен инновациялық жобалардан
"шығуы".

Қажеттi 2005-2015 жылдарға арналған Бағдарламаның жалпы
ресурстар мен құны 139795,13 млн. теңгенi, оның iшiнде
қаржыландыру республикалық бюджеттен - 77272,3 млн. теңгенi
көздері және жергілiктi бюджеттен - 2112 млн. теңгенi
құрайды және 60410,83 млн. теңгеден кем емес
сомада жеке отандық және шетелдiк капиталды
тарту жоспарланады
___________________________________________________________________
| | оның ішінде жылдар бойынша
______|________|___________________________________________________
| | 2005 | 2006 | 2007 | 2008- | 2011- | 2014-
| | | | | 2010 | 2013 | 2015
___________________________________________________________________
Бар- |
лығы: |139795,13 11313,51 15824, 11659, 48782, 31328, 20885,
| 94 04 67 98 98
_______|____________________________________________________________
рес- | 77272,3 6654,9 10728,3 7403,53 30814, 13002, 8668,6
публи- | 03 9
калық |
бюджет |
_______|____________________________________________________________
жергі- | 2112 512 800 800 - - -
лікті |
бюджет |
_______|____________________________________________________________
жеке | 60410,83 4146,61 4296,61 3455,51 17968, 18326, 12217,
капитал| 64 08 38
_______|____________________________________________________________

Бұл ретте республикалық бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың жыл сайынғы көлемi тиiстi жылға арналған бюджетті қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.

Күтiлетiн Бағдарламаларды iске асырудың нәтижесiнде мыналар
нәтижелер күтіледi:
IЖӨ-дегi ғылыми және ғылыми-инновациялық
қызметтердiң үлестiк салмағын 2005 жылы 0,8%-дан
2015 жылға 1,7%-ға дейiн ұлғайту;
Қазақстанның инновациялық және ғылыми-зерттеу
қызметіне тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды
2003 жылмен салыстырғанда 2015 жылға қарай 15-20
есеге ұлғайту;
қолданбалы ҒЗТКЖ-ларды бюджеттік қаржыландыру
жүйесiн оңтайландыру;
Қазақстан Республикасындағы инновациялық
қызметтiң бiрыңғай ақпараттық базасын қамтитын
тиiмдi инновациялық инфрақұрылым құру;
мынадай ұлттық технологиялық парктер мен аймақтар
құру: ақпараттық технологиялар паркi; ядролық
технологиялар паркi, биотехнологиялар паркi,
индустриялық мұнай-химия технопаркi; жаңа
материалдар паркі; агроөнеркәсіптік
технологиялар паркi және экономика үшін басқа
басымдықты салалар бойынша;
бiрiншi кезеңнiң өзiнде 7 өңiрлiк технопарктер
құру;
iрi технологиялық университеттер мен
технопарктердiң жанынан 12 технологиялық
бизнес-инкубаторлар және технопарктер жанынан 8
оқу орталықтарын ұйымдастыру;
отандық та, сол сияқты шетелдiк капиталдың
да қатысуымен венчурлiк қаржыландыру жүйесiн
қалыптастыру;
венчурлiк қорлар мен жас технологиялық
компаниялардың (IРО рыногы) бағалы қағаздарының
рыногын құру;
инновациялық менеджмент деңгейiн көтеру;
инновациялық дамудың жүргiзілген саясатына сәйкес
заңнаманы жетілдiру.

2. Кiрiспе

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі
N 903 қаулысымен бeкiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөніндегі iс-шаралар жоспары (2.6.11-тармақ) ұлттық инновациялық жүйенi қалыптастыру мен дамыту жөніндегi бағдарламаны әзiрлеу үшiн негiз болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы экономика салаларын әртараптандыру және дамудың шикізаттық бағыттылығынан арылу жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуiн көздейдi, бұл ретте инновациялар ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлеттiгiн айқындаушы негiзгi фактор ретiнде айқындалады; экономика мен қоғамды одан әрi серпiндi дамыту үшін инновацияларды толыққанды пайдалану мемлекет мақсатты инновациялық саясатты жүргізген кезде мүмкiн болады.
Әлемдік экономиканы жаһандандыру аясында Қазақстан мынадай бiрқатар проблемалар да кезiгедi: экономиканың шикiзаттық бағыттылығы, әлемдiк экономикамен елеусiз ықпалдастық, өндiрiстiк және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымағандығы, кәсiпорындардың жалпы техникалық және технологиялық артта қалуы, ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға (бұдан әрi - ҒЗТКЖ) шығыстардың төмендігі және т.с.с. Бұл проблемаларды шешу үшін Қазақстан қоғамдық әл-ауқатының iргесi болуға қабiлетті бiлiмдерге негiзделген бәсекеге қабiлетті экономиканы құруы керек.
Осы Бағдарламаны әзірлеу жүйелiк сипаттағы ықпалдастықты, өзара байланысты шаралар кешенi, бiлiмдердi жинақтау, тарату және коммерциялау тетіктерiн өзiне қамтитын тиiмдi әрекет ететiн ұлттық инновациялық жүйе (бұдан әрі - ҰИЖ) арқылы қалыптастыру қажеттілігінен туған.

3. Қазақстанның инновациялық дамуының қазiргi
жай-күйi мен проблемаларын талдау

ХХ ғасырдың аяғына қарай ғылыми-техникалық сала ғылымның, білімнің, ғылымды қажетсiнетін салалардың, әлемдiк рыноктар - технологияларының Даму деңгейi - бай және кедей елдер арасындағы шекараларды айқындайтыны, серпiндi экономикалық өсiмнiң негізiн құрайтыны, күштер орталықтарын қалыптастырудың маңызды факторы болып табылатыны анық болды. Ғылыми-техникалық саладағы басымдықтарды таңдау оның өзіндік даму перспективаларының шеңберiнен шығатын мәнге ие болды.
Сонымен қатар жаһандану процестері және экономикалардың өспелі өзара тәуелдік инновациялық процестерді басқару міндетін барынша қиындата түседi және жекелеген мемлекеттiң инновациялық әлеуетiн дамытуға меншiкті стратегиялық әдiстердi дұрыс белгiлеу қабілетіне тәуелдi етедi.

3.1. Әлемдiк экономиканың инновациялық даму үрдістері

Әлемнiң дамыған елдерiндегі инновациялық саясатты қалыптастыру кезiнде жүйелiк әдiсті қолдану әсiресе мынадай әлемдiк экономиканы дамытудың қазiргi заманғы үрдістердің арқасында бiрiншi кезектегi мәнге ие болды:
сапалы адамдық капитал үшiн бәсекесi әлемдiк инновациялық дамудың маңызды сипаттамасы болады, жоғары білікті персоналдың өсiмтал ұтқырлығы да, сондай-ақ білiмдi тарату процесiн қамтамасыз етедi;
білімдi тарату процесiндегi ақпараттық технологиялардың рөлi инновациялық белсенділiктiң одан әрi өсуi үшiн өзектi бола түсуде, бiлiм тарату процестерi жеке экономиканың шегiнен шықты;
жаһандану компанияларды технологиялардың мейлiнше жоғары деңгейлерiне бәсекелесуге мәжбүрлейдi және сонымен бiрге инновацияларды мамандандыру мен оқшауландыру процестерiн ынталандырады.
Инновациялық саясат жүргiзуге жүйелік әдiс тұжырымдамасын iске асырған елдер уақыттың тарихи қысқа кезеңiнде мемлекеттiң өзара іс-қимыл тетіктерiн, бизнестi, ғылымды және білiмдi қамтитын тиiмдi ұлттық инновациялық жүйе құра алды және жалпы ғылымды қажетсiнетiн ЖIӨ-нi ұлғайтуға қол жеткiздi.
Мысалы, соңғы жылдардағы ғылыми-техникалық саланы жылдам кеңейткен өңiрлерi Оңтүстiк Шығыс Азия елдерi, Скандинавия елдерi (Финляндия, Швеция) болды. Жаңа индустриялық елдер бір жарым-екі есе ЖIӨ-нiң ғылымды қажетсiнуiн ұлғайтты және еуропа мен АҚШ елдерiнiң көрсеткiштерiне жақындады.
Ғылымға деген "мемлекеттiк тапсырысты" тұрақтандыру немесе қысқарту жағдайында ұлттық бюджеттегi мемлекеттiк сектордың үлесiн қысқарту жаңа оң үрдiс болып табылады. Iрi корпорациялардың ғылыми бөлiмшелерi, шағын және орта ғылымды қажетсiнетiн фирмалар мемлекеттiң көмегiмен құрылған бiлiм беру, инфрақұрылым және экономикалық сипаттағы кейбiр жеңiлдiктер жүйесiне сүйене отырып, ұлттық ғылыми-техникалық дамытудағы өз ұстанымдарын күшейтедi.
Көптеген дамушы елдерде ғылыми зерттеулер мен әзiрлемелердi бюджеттен тыс қаржыландыру осы салаға бюджеттiк бөлулердің көлемдерiнен едәуiр асып түседi. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдер (бұдан әрі - ЭЫДҰ) бойынша ол орташа алғанда 1981 жылғы 55%-дан 90-жылдың бас кезiнде 65%-ға дейiн өстi.
Бюджеттен тыс қаражаттың бас көзi - iрi ұлттық және трансұлттық корпорациялар жетекшілік ететiн кәсіпкерлік сектор. Дамушы елдердегi кәсiпкерлiк сектордың корпорациясы ұлттық инновациялық жүйенiң маңызды құрылымдары ретiнде тарихи қалыптасты. Солар ғана, зерттеулердi бiр уақытта қаржыландыра отырып және нақты өнiмдер мен технологияларды, ғылыми нәтижелер мен өнертабыстарды iске асыра отырып, ғылыми-техникалық прогрестің (бұдан әрi - ҒТП) негiзгі бағыттары үшiн өзiне экономикалық жауапкершілік алады, олардың үлесiне ғылымды жеке сектордың күштерiмен қаржыландырудың қомақты бөлiгi тиедi. Кәсiпкерлiк сектор жұмсалатын қаражаттың көлемi бойынша, дәл солай ғылыми зерттеулермен айналысатын ғалымдар мен инженерлердiң саны бойынша ҒЗТК-нiң перспективадағы iрi орындаушысы болып табылады және қала бередi.

3.2. Қазақстанның инновациялық дамуының проблемалары
және оны талдау

Жиырмасыншы жүз жылдықтың 90-жылдары ғылыми-технологиялық әлеуеттi әлсіретуге, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердiң дағдарысына әкелген, Қазақстанда ғылыми-технологиялық дамытудың маңызды стратегиялық бағыттарындағы зерттеулердi күрт қысқарту, ғалым беделiнiң және ғылыми нәтижелердiң сұранысқа ие болуының құлдырауы, кәсiпорындардың инновациялық белсенділігінің төмендеуi, мамандар мен зияткерлiк меншіктердi шетелге қайтару болды.
Инновациялық процестердi басқаруға кешендiк, жүйелiк әрекет етудiң болмауы елдің инновациялық әлеуетiн дамытуды тежейдi және оны одан әрi дамытудың басымдықтарын дұрыс бiлдiруге мүмкiндiк бермейдi.
Шешiм таппауы отандық инновациялық әлеуеттiң дамуына терiс әсер ететін мынадай негізгі проблемаларды бөлуге болады:
оларды тұтынушылардың талап етуі үшiн оларды рынокқа шығару мақсатында технологиялар мен өнiмдердiң көпшiлiк ғылыми әдiстемелерiнiң аяқталмауы. Бұл әлеуетті серiктестердiң көз алдында ұсынылған технологиялардың (немесе өнiмдердiң) құнын күрт төмендетедi.
технологиялық жаңа ендірмелерді енгiзудiң және оларды рынокқа шығарудың қазіргі заманғы тетiгiнiң болмауы. Нарықтық жағдайлардағы жаңа ендірмелерді игеру тетігі жоғарғы тәуекел, бiрақ табысты жағдайда жоғары қайтарым тән болатын шағын инновациялық нарықпен үздiксiз байланысты. Дамыған экономикаларда шағын инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту үшін қажетті жағдайды (инфрақұрылымды) қамтамасыз ететiн халық шаруашылығының ерекше секторы жұмыс iстейдi.
инновациялық жобаларға жәрдемдесетiн, технологиялық парктер және мамандандырылған бизнес-инкубаторлар, тәуекелдiк қаржыландыру қорларының желісі (венчурлiк қорлар), олардың жылдам өсу кезеңiндегi фирмаларды қолдаудың арнайы қаржылық тетіктері, фирмаларды және зияткерлік меншікті сертификацияланған бағалаушылар және басқалары сияқты, дамыған инфрақұрылымдық элементтердiң болмауы;
ішкі рынокта озық технологияларға және өнеркәсіптік жаңа ендірмелерге төлем қабілетті тапсырыстың болмауы. Ғылым және ғылыми-техникалық қызмет қызметтер саласына жатады және бұл қызметтердi рынок талап етуi тиiс. Өкiнiшке орай ғылыми қызметтер мен ғылымды қажетсiнетiн өнiмдердiң отандық рыногы қазiргi уақытта өте аз. Кәсiпорындардың көпшілігі ғылымның қызметтерiн "сатып ала" алмайды.
Инновациялық жүйе қалыптастыруға жүйелiк әрекет жасауды iске асыру үшiн мемлекет тiкелей немесе жанама қатысу арқылы инновациялық саясатты тиiмдi iске асыра алатын, оның негізгі кiшi жүйелерiн бөлу және қайта талдау қажет.
Инновациялық жүйе әрқайсысы тиiсiнше осындай элементтердi қосып алатын мынадай негiзгi кiшi жүйелерге бөлiнедi:
ғылыми әлеует коммерциялық пайдалану деңгейiне дейiн iргелiк әзiрлемелердi "жетілдiрудi" жүзеге асыратын қолданбалы зерттеулердiң дамыған саласын құру жолымен инновациялық даму үшiн сөзсiз қажеттi фактор қалыптасады;
ғылыми әлеует мыналарды қамтиды:
мемлекеттiк ғылыми ұйым - ұлттық ғылыми орталықтар, ғылыми-зерттеу институттары, жоғарғы оқу орындары, жобалық институттар;
ұлттық компаниялар жанындағы ғылыми ұйымдар, iрi кәсiпорындар жанындағы зертханалар;
жеке ғылыми-зерттеу және жобалық институттар;
ғылыми зерттеулермен айналысатын шағын және орта кәсiпкерлiктер;
ғылыми кадрлар және дербес өнер тапқыштар;
материалдық-техникалық база;
Бүгiнгi күнi елдің ғылыми әлеуетi Білiм және ғылым министрлiгiнiң, салалық министрлiктердiң ғылыми ұйымдарымен, жеке ғылыми-зерттеу ұйымдарымен, шаруашылық жүргiзу құқығындағы сәйкес бейiмдi институттарының қызметiн үйлестіретiн ғылыми зерттеулер бағыттары жөнiндегi зерттеу орталықтарымен, сондай-ақ ұлттық компанияның қарамағындағы ғылыми-зерттеу институттарымен (бұдан әрi - ҒЗИ) танымал.
инновациялық кәсiпкерлiк ғылыми-техникалық және өндiрiстiк салалар арасындағы (делдалдық) рөлдердi байланыстыратын дамуды көздейдi. Инновациялық кәсiпкерлiктiң түпкі мақсаты жаңа буынның рыноктың ағымдағы конъюнктуралық ахуалына жедел ден қоюға және бәсекеге қабілетті ғылымды қажетсiнетiн өнiмдi сериялық өндiрудi және әлемдiк стандарттар деңгейiндегi жоғарғы сұранысты жолға қоюға қабiлеттiк кәсiпорындарды дамыту болып табылады;
инновациялық кәсiпкерлiк мыналарды қамтиды:
бизнес-серілер;
кәсiпорындар;
инновациялық менеджерлер;
инновациялық қызметтi iске асыру үшiн қызмет көрсететiн және жағдайларды қамтамасыз ететiн өзара байланысты өндiрiстiк, консалтингтік, білiм және ақпараттық құрылымдардың кешенi айқындалатын көп деңгейлi инновациялық инфрақұрылым;
инновациялық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады:
ұлттық технологиялық парктер;
өңiрлiк технологиялық парктер;
технологиялық бизнес-инкубаторлар;
ғылым қалашықтары;
және с.с.
инновациялық кәсiпкерлiктi және инфрақұрылымды тiкелей және жанама мемлекеттік қолдаудың әртүрлi тетiктерiнiң ұштастырылуына негізделген инновациялық-технологиялық даму саласындағы ғылыми-өндiрiстiк және бiлiм беру процестерiн кешендiк қаржыландыруды қамтамасыз ететiн қаржылық инфрақұрылым.
қаржылық инфрақұрылым мынадай элементтерден тұрады:
мемлекеттiк даму институттары;
венчурлiк қорлар;
кәсiпорындар;
жеке кәсiпкерлер;
екiншi деңгейдегі банктер;
және басқалары.

3.2.1. Ғылыми-техникалық қызметтiң
жай-күйi мен оны iске асырудың тетiктерi

Инновациялық даму елдiң ғылыми-техникалық әлеуетiмен ажырағысыз байланысты. Экономиканың дамудың инновациялық жолына көшуi жағдайында ғылыми әзiрлемелердi коммерциялау процестерiн үйлестiру және ынталандыру жөніндегі мемлекеттiң рөлi өседi.
Ғылыми-техникалық әлеуеттің жай-күйi бiрiншi кезекте ғылымды қаржыландыру деңгейiмен, оның материалдық-техникалық жағдайымен, алынған нәтижелердiң тиiмділiгiмен айқындалады. Соңғы жылдары Қазақстанда ғылымды мемлекеттiк қаржыландыру деңгейi өсiп келедi: ЖIӨ-ге 2002 жылы - 0,13%, 2003 жылы - 0,14%, 2004 жылы - 0,16% . Бiрақ, ол бұған қарамастан әлемнiң дамыған елдерiмен салыстырғанда жоғары емес күйде қалып отыр.
Төменде ғылымды жылдар бойынша бюджеттiк қаржыландырудың
деректерi келтiрiлген:

	2000 ж.	2001 ж.	2002 ж.	2003 ж.	2004ж.
Қаржылан- дыру мөлшері, теңге	2104314	3653177	4332136	6022384	8141116
ЖIӨ-ге %	0,08	0,1	0,13	0,14	0,16

Қаражаттың көп бөлiгі (90%-дан астамы) ғылыми-технологиялық жұмыстарды жүргізуге бағытталған.
2003 жылы мемлекет ғылыми-зерттеу жұмыстарының 88,7% қаржыландырды.
Кейiндеп қалған материалдық базаға қарамастан Қазақстан ғалымдары өнеркәсiптің - көптеген салалары үшiн бәсекелi технологиялық әзiрлемелерге ие. - тау-кен-металлургиялық кешен, химия және мұнай химиясы, биотехнологияның ядролық және әртүрлi салаларға және басқаларына арналған ғарыштық технологиялар саласындағы.
Бұдан басқа, БҰҰ-ның 1995 жылы коммерцияландыру ғылымды бойынша өткiзілген миссиясына сәйкес академиялық институттарының технологияларын iрiктеп сараптамада қазақстандық ғалымдардың 23 әзiрлемесi әлемдiк деңгейде танылғандығын атап өту қажет. Соңғы жылдары халықаралық бағдарламалар шеңберiнде республиканың ғалымдары өз зерттеулерiн қаржыландыруға гранттар ұтып алуда.
Қазiргi уақытта, өзiнiң коммерциялық қолданысын табуға инновациялық әзiрлемелердi және шығармашылық идеялардың аз үлесi ғана ие болады.
Проблема, бүгiнгi күнi елде iс жүзiнде тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк база мен жобалық-конструкторлық институттар бұзылуында және ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiн экономиканың нақты секторына енгiзудiң тиiмдi тетiгінiң болмауында болып тұр.
Ғылымның институционалдық құрылымында соңғы жылдары болып жатқан қайта құрулар ғылыми-зерттеу институттарының меншiк нысандарындағы өзгерiстерге қарамастан жалпы алғанда инновациялық дамудың талаптарына жауап бермейдi. Ғылымда түпкілiктi нәтижеге өндiрiске жаңа өнiмдердi енгiзуге, жаңа коммерциялық тиiмдi технологияларды енгізуге әлсiз бағдар сақталып отыр.
Бiрқатар салалық ұйымдар өзiндiк мәртебесi бойынша ғылыми болып қағаз жүзiнде қала отырып, iс жүзiнде зерттеушілiк қызметтi жиып қойды және тек шаруашылық құрылымға айналды.
Инновациялық дамудың көзқарасы тұрғысынан қаражатты тиiмдi пайдалану, нақты айтсақ ғылыми әзiрлеменiң жылдамдығын нарықтық өнiмге дейiн жеткiзу оны коммерциялау ең бiрiншi маңызға ие. Сондықтан осы бағдарлама негізiнен қолданбалы ғылыми-технологиялық зерттеулерді дамытуға, қолдауға және ынталандыруға бағдарланған болады.
Қазiргі кезде қолданыстағы заңнамаға сәйкес Қазақстан Республикасы Білiм және ғылым министрлігі ғылым мен ғылыми-техникалық қызмет саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілеттi орган болып табылады. Бұл министрлiктен өзге ғылыми-техникалық қызметпен салалық министрлiктер де айналысады.
Уәкiлеттi органның функциясына бюджеттен қаржыландырылатын ғылыми зерттеулердiң барлығына дерлiгіне тәуелсiз ғылыми-техникалық сараптама жүргiзудi ұйымдастыру кiредi.
Сараптау кезінде бағдарламаның ғылыми негізділігі, ғылыми ұжымның оңтайлы мөлшерi мен құрамы, зерттеулердiң бас ұйымы жобалауының негізінде мақсаттарға жетудің нақтылығы, орындасушы ұйымдарды тарту қажеттілігі және тағы басқалар тексеру мен бағалауға түседі.
Ғылыми зерттеулерді қаржыландыру, осының шеңберінде ғылыми ұйымдар ҒЗТКЖ жүргізуге мемлекеттік тапсырыс алатын ғылыми-техникалық бағдарламаларды қалыптастыру және іске асыру арқылы заңнамалық бекітілген бағдарламалық-мақсаттағы қағидаттар негізінде жүзеге асырылады.
Ғылыми зерттеулер мен ғылыми-техникалық бағдарламаларды бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру ұсынылатын бағдарламалар мен ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiне мемлекеттік ғылыми және ғылыми-техникалық тәуелсiз сараптама мiндеттi жүргізіле отырып, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Қазiргi заманғы кезеңде бағдарламалық-мақсаттық әдiс шеңберiнде мынадай ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарламаларды қалыптастыру мен iске асыру жүзеге асырылады:
табиғи және әлеуметтiк жүйелер туралы қағидаттық жаңа бiлiмдердi және экономиканың жүйелiк қайта құрылуының, қоғамның, мәдениеттiң және ғылымның өзiнiң тұрақты дамуының ғылыми негіздерiн әзiрлеудi алу мақсаты бар ғылымның және ғылыми-техникалық прогрестiң басым бағыттарының сол шектеулi саны бойынша iргелiк зерттеулер;
- өнеркәсiптiк-технологиялық және әлеуметтiк экономикалық дамудың бас басымдықтарында ғылыми-техникалық әлеуеттi шоғырландыруға қабілеттi мемлекеттiк ғылыми-технологиялық саясатты iске асырудың маңызды құралы ретiндегi республикалық мақсатты ғылыми-техникалық бағдарламалар;
- ғылыми-техникалық қызметтiң нақты және кешендiк-салааралық бағыттарын, қолданбалы және ендiрмелi зерттеулер мен әзiрлемелердi, өңiр үшiн басым ғылыми зерттеу бағдарламаларды бiлдiретiн қолданбалы (салалық, салааралық және өңiрлік ғылыми-техникалық) бағдарламалар;
- айқындалған басым бағыттар шеңберiнде "тәуекелдiк" пен перспективалық iргелiк және қолданбалы зерттеулердi ынталандыру және өңiрлердегі ғылыми зерттеулердi дамытуға ықпал ету мақсаты бар Ғылым қорының жобалары.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң жанындағы Жоғарғы ғылыми-техникалық комиссия (бұдан әрi - ЖҒТК) мақұлдаған iргелiк ғылыми зерттеулердiң 5 басым бағыттары айқындалған.
Басым бағыттар шеңберiнде iргелiк және қолданбалы ғылыми зерттеулердің бағдарламаларын iске асыруды ғылыми және ғылыми-өндiрiстік орталықтар мен Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң басқа да ғылыми ұйымдары, бағдарламаның басқа әкiмшiлерi жүзеге асырады. Орталықтардың қызметi, ғылыми бағыттардың үйлестірушiлерi ретiнде ғылыми ұйымдарды жетелейтiн әлеуеттерді сақтауға және одан әрi дамытуға, пәнаралық өзара әрекеттi, материалдық және кадрлық резервтi шоғырландыруға, ғылымның өндiрiспен және біліммен ықпалдасуын жүзеге асыруға бағдарланған.
Бұл ретте Ұлттық ғылыми орталықтар қолданбалы зерттеулердiң басым бағдарламаларын іске асыру жөніндегі бас ұйымдар болып айқындалған. Оның жекелей алғанда Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлiгiнiң Ұлттық ядролық орталығы, Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiнiң Радиоэлектроника және байланыстар жөнiндегi, минералдық шикiзатты кешендiк қайта өңдеу жөнiндегi ұлттық орталықтары.
Сонымен қатар ұлттық ғылыми орталықтар үшін "бас ұйымдар" мәртебесi заңды түрде бекiтiлмеген, ел экономикасының қажеттілігіне сүйене отырып, ғылыми бағыттарды үйлестiру бойынша оларға жүктелген функциялар толық көлемде iске асырылған емес.
Ғылыми зерттеулердiң жоғарыда аталған бағдарламаларын орындауға ғылыми-зерттеу институттарымен қатар көптеген жоғары оқу орындары да қатысуда. Бұл ретте iргелiк және қолданбалы бағдарламаларды iске асырудағы жоғары оқу орындардың үлесi орта есеппен тиiсiнше 12 - 20%-ды құрайды.
Одақтас мемлекеттiң орталықтандырылған жоспарлық жүйесi жағдайында республиканың ғылыми-техникалық кешенi жекелеген және едәуiр тар ғылыми проблемаларды шешуге бағдарланды. Iрi ғылыми зерттеулер, әзiрлемелер және ғылыми мектептер Ресей Федерациясында, Украинада және Беларуссияда басымдықпен шоғырланды. Дегенмен, республикада катализ, органикалық синтез, микробиология, металлургия саласында әлемдiк деңгейдегі күшті ғылыми мектептер қалыптасты.
Қазақстанның тәуелсіздiк алғаннан кейiнгі алғашқы жылдары қабылданған ғылыми-зерттеулер мен ғылыми-техникалық бағдарламаларды қаржыландырудың бағдарламалық-мақсаттық әдiсi елдiң ғылыми әлеуетiн сақтауға және оны ғылымның мүлде жаңа бағыттарына сәйкес келетiн ғылыми зерттеулердi орындауға бағыттауға мүмкiндiк бердi.
Соған қарамастан, мемлекеттiк тапсырыс нысанындағы қолданбалы ҒЗТКЖ-ны қаржыландыру ел дамуының қазіргі заманғы кезеңiнде Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске асыру шеңберiнде алға қойылған мiндеттердi толық түрде жүзеге асыруға және ашық ұлттық инновациялық жүйенi құруға мүмкiндiк бермейдi. Қаржыландыруды гранттар нысанында емес мемлекеттiк тапсырыс нысанында бөлу зерттеушiлер үшiн iшкi ынталар жасамайды және жартылай заңды енгiзу компанияларын туындатады.
Бұдан өзге, iргелiк ғылымға негізiнен Білiм және ғылым министрлігі, ал қолданбалы ғылымға министрлiктердiң тиiстi салалары жетекшілiк ететiнiне байланысты республикада елдегi барлық ғылыми зерттеулердi үйлестiретiн бiрыңғай органның жоқ екенiн атап кету керек. Осыған байланысты инновациялық қызмет саласындағы мемлекеттік саясатты дамыту жөнiндегi уәкілеттi орган ретiнде Индустрия және сауда министрлігі салалық органдармен бiрлесiп өткiзiлген және өткiзілетiн, оның iшiнде ғылыми-техникалық бағдарламалар шеңберiнде орындалғандардың инновациялылығының және экономиканың нақты секторында сұранысқа иелілiгiнiң, сондай-ақ бiрнеше бағдарламалар шеңберiнде зерттеулердi қаржыландырудың қолда бар тәжiрибелерiн алып тастау мақсатында қолданбалы зерттеулердiң талдауын жүргізедi және тиiмділігiн айқындайды.

3.2.2. Инновациялық кәсiпкерлiк

Инновациялық кәсiпкерлiк экономикалық қызметтiң ерекше түрi ретiнде инновациялық процестің негiзгi қозғаушы күшi болып табылады.
Инновациялық кәсiпкерлiктiң субъектілерiне инновациялық қызметтi жүзеге асыратын кәсiпорындар мен ұйымдар жатады. Инновациялық кәсiпорынның қызметi технологиялық немесе өнiмдiк инновацияларды пайдаланудың нәтижесiнде пайда табудан көрiнедi. Дамыған елдерде кәсiпорындардың 70%-на жуығы рыноктың жаңа сегменттерiн игеру мақсатында өнiмнiң ассортиментiн кеңейтумен байланысты инновацияларды жүзеге асырады. Осы ретте ҒЗТКЖ-ға арналған шығыстар инвестициялардың 30%-на жуығын құрайды.
Инновациялық кәсiпорынның кәсiпкерлiк қызметi мыналарға:
- жаңа ғылыми идеяларды әзiрлеуге немесе iздеуге және оларды
бағалауға;
- қажеттi инвестициялық ресурстарды iздеуге;
- жобаны немесе кәсiпорынды басқарудың тиiмдi модельдерiн құруға;
- ақшалай табыс алуға негізделген.
Инновациялық кәсiпкерлiктiң басты функцияларының бiрi ғылыми-техникалық және өндiрiстiк сала арасындағы байланыстырушылық (делдалдық) рөлдi жүзеге асыру болып табылады. Инновациялық кәсiпкерлiктiң жұмыс iстеуi ғылыми-техникалық ұйымдар және шаруашылық субъектiлер көтеруге мәжбүр инновациялық өнiмдi құрумен немесе жаңа ғылыми-техникалық шешiмдердi олардың коммерциялық пайдаланылу мүмкiндiктерiне дейiн жеткiзумен байланысты шығындарды азайтуға мүмкiндiк бередi.
Қазiргi уақытта Қазақстанда негізiнен шетелдiк капиталдың қатысуымен iрi корпорацияларда, ұлттық компанияларда, екiншi деңгейлi банктерде, қаржылық-өнеркәсiптiк топтарда менеджменттiң жоғарғы деңгейi бар. Сонымен қатар, технологияларды, теорияларды және құқықтық қорғаудың тәжiрибесiн және зияткерлiк меншiктi пайдалануды коммерциялизациялаудың iскери қағидаттарын кәсiби меңгерген, инновациялық және жоғарғы технологиялық жобаларды басқара алатын кәсiби инновациялық менеджерлер - мамандардың институты мүлдем жоқ.
Кез келген елде және бизнестiң кез келген түрiндегi инвестордың негiзгi тәуекелi барабар емес менеджментпен байланысты болғандықтан бұл тәуекелдi барынша азайту басқару және кәсiпкерлiк мәдениеттi көтерумен, барлық деңгейдегi менеджерлердi сапалы оқытумен және қайта даярлаумен, оларды қажетті қолдаумен (консалтинг және ақпараттық) қамтамасыз етумен қол жеткізіледі.
Ұлттық экономиканың дамудың инновациялық қорына көшуi барлық қоғамның инновацияларды қабылдауынсыз және инновациялық процестердi басқару мен инновацияларды iске асыруды жүзеге асыруға қабiлеттi кадрлар жеткілікті санының болуынсыз мүмкiн емес.
Қолда бар ғылыми-технологиялық әлеуетке қарамастан Қазақстанда инновациялық қызметтің мынадай инновациялық өнімді құру және инновациялық өнімді рынокқа жылжытумен байланысты делдалдық қызметтерді орындау сияқты негізгі түрлерін жүзеге асыратын кәсіпкерліктің болмауы елдегі төменгі инновациялық белсенділік себептерінің бірі болып табылады.

3.2.3. Инновациялық инфрақұрылым

Инновациялық инфрақұрылым субъектілерi орындайтын негiзгі функциялардың тiзбесi:
- инновациялық даму субъектісiн ұйымдық-құқықтық қалыптастыру процесiне жәрдемдесу жөнiндегi қызметтер;
- бизнес-қызметтердiң кешенi (кешендiк консалтинг);
- ақпараттық-коммуникациялық қамтамасыз ету;
- жалпы пайдалану - зертханалық, өндiрiстік жабдығына қол жеткiзудi қамтамасыз ету;
- бiлiм беру қызметтер кешенi;
- технологиялар трансфертi;
- өкілдiк қызметтер (серiктестік байланыстар орнату).
Қазiргi сәтте Қазақстанның инновациялық инфрақұрылымын мемлекеттiк бюджет (республикалық, жергiлiктi бюджеттер, мемлекет қатысатын ұйым қаражаты) қаражатының қатысуымен құрылған, сондай-ақ мемлекет құрған сервистік даму институттарының қатысуымен құрылған жұмыс iстеп тұрған субъектілер құрайды.
Қолданыстағы инфрақұрылым оның субъектілерiнiң арасындағы өзара әрекет етудiң қажетті деңгейiн қамтамасыз етпейдi және ҰИЖ-ға қатысушылардың қызметiнiң процесiне және өзара iс-әрекетiне қажеттi сервистердiң барлық тiзбесiн ұсынатын кешендiк ұйымдардың жүйесi болып табылмайды.
Қазақстанда ұсынылған инновациялық инфрақұрылымның сапасы мен саны Қазақстанның инновациялық даму ерекшелiгiн, нақты алғанда мыналарды:
инновациялық әлеуетке ие өңiрлердi аумақтық шоғырландыру және өңiрлердiң инновациялық инфрақұрылымды жеткiлiксiз қамтуы;
қолдау инфрақұрылымын салалық та, өңiрлiк инновациялық даму процестер ретінде де құру қажеттілігін;
Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының бiрiншi кезеңiндегі, бiр өңiрде инновациялық инфрақұрылым объектілерiнiң көп санын қажет етпейтiн инновациялық бастамалардың салыстырмалы төменгi санын;
шығындардың орындылық қағидатының қажеттілiгiн және олардың мемлекеттiк бюджеттiң мүмкiндiгiне сәйкестігін;
инновациялық инфрақұрылым ұйымдарының олар жекелеген функцияларды қайталаумен болдырмау үшiн мейлiнше оңтайлы нысандарын таңдауды;
ҰИЖ-дың барлық элементтерi мен қатысушыларының өзара iс-қимыл процестерiн ақпараттық қамтамасыз ету жүйесiнiң нақты болмауын және оны құрудың аса қажеттілiгiн қанағаттандырмайды.

3.2.4. Қаржылық инфрақұрылым

Дамыған инновациялық жүйелерi бар барлық елдердегі инновациялық қызметтi қаржыландыру ағыны мынадай компоненттерден қалыптасады:
- ҒЗТКЖ-ға мемлекеттік гранттар жүйесi, олардың нәтижелерiн патенттеу және басқа да мақсаттар;
- венчурлiк капитал;
- ҒЗТКЖ-ға арналған корпоративтiк шығындар мен олардың нәтижелерiн енгізу;
- жекелеген инвесторлардың шығыстары.
Қазiргi уақытта Қазақстанның ҒЗТКЖ-ның қаржылық инфрақұрылымы мына көздерден жүргiзiледi:
- Ғылым қорын қоса алғанда, ғылыми зерттеулер бағдарламаларына арналған республикалық бюджет қаражаты;
- ұлттық компаниялар мен кәсiпорындардың қаражаты;
- жеке инвесторлардың қаражаты;
- "Ұлттық инновациялық қор" АҚ-тың қаражаты;
- венчурлiк қорлардың қаражаты.
ҒЗТКЖ-ды бюджеттік қаржыландыру республикалық бюджеттiң, Ғылым қорының қаражатынан жүзеге асырылады. Бұдан өзге, "Ұлттық инновациялық қор" АҚ-тың (бұдан әрi - ҰИҚ) (елдегі инновациялық белсенділікті жандандыру мақсатында 2003 жылы құрылған және басқалармен қатар "қорлар қорының" функциясын орындайтын мемлекеттiк даму институты) инвестицияларының бағыттарының бiрi қолданбалы ҒЗТКЖ-ды конкурстық негізде гаранттар беру жолымен қаржыландыру болып табылады.
Инновациялық жобаларды қаржыландыру құрылған мемлекеттiк даму
институттары арқылы жүзеге асырылады.
Мемлекеттiң күш салымы инновациялық процеске кәсiпкерлер мен жеке капиталдың қатысуынсыз жеткілікті түрде тиімді емес. Қазiргі кезде кәсіпкерлердің отандық ғылыми әзiрлемелердi iздестiруде, бағалауда және жылжытудағы қызығушылығының әлсiздiгі байқалып отыр.
Венчурлік қорлар венчурлiк инвестициялаудың негізгі тетiгi болып табылады. Венчурлік инвестициялауды дамытудың бастапқы кезеңiнде қызметi инновацияларды құруға және/немесе коммерцияландыруға бағытталған жеке отандық және шетелдiк капиталды тарту мемлекеттiң тiкелей үлестік қатысуымен венчурлiк қорларды құру кезiнде мүмкiн болады. Венчурлік қорға инвестицияланатын мемлекеттiк қаражат бұл қорға кiретiн жеке инвесторлардың тәуекелдерiн төмендетедi. Венчурлiк индустрияны қалыптастырудың бастапқы кезеңiндегi мемлекеттiк жәрдемдесудiң мұндай нысаны барлық елдерде дерлiк өзiнiң тиiмділігін көрсеттi.
Мемлекеттiң венчурлiк қорларды құруға қатысуы ҰИҚ арқылы жүзеге асырылады. ҰИҚ-тың инновациялық саясатының негiзгi бағыттарының бiрi құрылатын венчурлiк қордың жарғылық капиталына бақылаусыз қатысу (49%-ға дейiн) жолымен отандық және шетелдiк инвесторлармен бiрлесiп, венчурлiк қорлар құру болып табылады.
Осы Бағдарлама қызметi компанияның/жобаның тiршiлiк ету кезеңiнiң бастапқы кезеңiне арналған инновацияларды құру және коммерцияландыруға бағытталған компаниядағы инвестицияларды венчурлiк инвестициялау ұғымын ғана шектейдi.
Осыған байланысты осы Бағдарламада мынадай ұғымдар пайдаланылады:
Венчурлiк инвестициялау - идеяларды жаңа өнiмнiң тұсаукесер үлгiлерiн құруға және оның коммерциялық әлеуетiн бағалауға дейiн жеткiзуге байланысты қолданбалы ҒЗТКЖ-ның зерттеулерi (1); бастапқы сериялық өндiрiс және өнiмдi бiрiншi сату (2); өндiрiстi ерте ұлғайту және өнiмдi өткiзудiң жаңа рыноктарына шығу (3) кезеңдерiнде инновацияларды құруға және/немесе коммерцияландыруға бағытталған инвестициялау.
Венчурлiк қор - венчурлiк инвестициялауды жүзеге асыру мақсатында заңды тұлға құрумен де, құрмай да жасақталған заңды және/немесе жеке тұлғалардың бiрiктiрiлген капиталы.
Венчурлiк қордың компаниясын басқарушы (менеджер) - инвестициялардың объектiлерiн таңдау және бағалау, компаниялармен мәмiлелер жасасу, олардың қызметiн бақылау және олардан шығуды қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтi қамтитын венчурлiк қорды басқару үшiн жауапты заңды тұлға.
Шығу - инвестордың оның иелігіндегi акциялардың пакетiн/қатысу үлесiн сатудағы венчурлiк инвестициялау процесiнiң аяқталған кезеңi.
Венчурлiк инвестициялауды дамытудың бұл кезеңiнде мынадай сәттердi ескеру қажет:
бүкіл әлемдегi венчурлiк қаржыландыру 2000-2001 жылғы дағдарыстан кейiн стагнациялық кезеңдi бастан кешiрiп отыр, венчурлiк қорларға қаражат тартудың көлемi Еуропада да, АҚШ-та да қысқарып жатыр, бұл Қазақстандағы венчурлiк инвестицияларды тарту жөнiндегi мiндеттердiң орындалуын қатты қиындатады;
дамыған елдердегi венчурлiк қор менеджерлерiнiң басым көпшiлiгi инвестициялаудың географиясын дамыған елдерден тысқары ұлғайту туралы мәселеге және жекелей алғанда Қазақстандағы инвестициялау ұсыныстарына сақтана қарайды;
барлық қор менеджерлерiн бiрiншi кезекте елдегi венчурлiк кәсiпкерлiктi дамыту мәселесi және оны қолдау жүйесi қызықтырады. Егер елде идеялар мен ғылыми-зерттеу ұжымдары түрiнде емес, мемлекеттiк қолдау жүйесi бар инновациялық менеджерлер мен кәсiпкерлер жетекшілік ететiн тiркелген компаниялар объектілерiне таңдау болмаса шетелдiк қорлар елге келмейдi;
кейбiр басқарушы компаниялар бiрiншi қадам ретiнде жобаларды ғылыми-техникалық талдау, инвестициялау процесi, инвестициялар қоржынын әртараптандыру, тәуекелдердi бағалау, жобадан шығу әдiстемесi бойынша консалтингтiк қызметтердi, екiншi ынтымақтастық кезеңін (кем дегенде бiр жылдан кейiн) олар Қазақстанда олардың қатысуынсыз толықтырылатын венчурлiк қорларды басқару бойынша бiрлескен компаниялар құру туралы мәселенi қарауға дайын болады. Тек бiрлескен жұмыстың үшiншi кезеңiн ғана акционерлердiң алдына Қазақстандағы өз қорларының қаражатын тарту бойынша мәселе қоятын болады. Бұл жолдың болуы мiндеттi түрде деп ұғынылады және еуропа қор менеджерлерiнiң тәжiрибесiн, жұмыс технологиясын қабылдауға, оларға елдегi венчурлiк капиталға сұраныстың және инвестициялардың кiрiстiлiгінiң бар екенiн көрсетуге мүмкiндiк бередi;
көптеген қорлармен және венчурлiк қорлардың активтерiн басқару жөнiндегi компаниялармен жұмыстық өзара iс-қимылын орнату үшiн оларға ақшаны инвестициялау, олардың акционерлерiмен өзара қатынасты орнату, өз мамандарын тағылымдамаға жiберу және одан әрi Қазақстандағы инвестициялауға бұл қорларды тартуға, бiздiң елiмiзде инвестициялау үшiн бұл қорларды тартуға мүмкiндiк беретiн олардың акционерлерi (пайшылары) болу қажет. Венчурлiк капиталды елге тартудың бұл тәсiлiн Оңтүстiк Шығыс Азия, Корея және тағы басқа елдер пайдаланды;
Қазақстандағы венчурлiк инвестициялауды, әсiресе Бағдарламаны iске асырудың бiрiншi кезеңiнде дамыту, венчурлiк капитал рыногын капиталдандыру тек отандық институционалдық инвесторлар мен қаржылық институттардың белсендi қатысуы кезiнде ғана мүмкiн болады. Дамыған елдерде нақ осылар венчурлiк капиталдың негізгі көздерi болып табылады. Мәселен, АҚШ-та 2000 жылы институционалдық инвесторлардың үлесiне венчурлiк капиталдың 60%-ына жуығы ал банктер үлесiне 23%-ы тиесiлi болды. Еуропада қаржылық институттар сияқты институционалдық инвесторлардың үлесiне венчурлiк капиталдың 30%-ына таяуы тиесiлдi болды.
Қазақстанда қазiргi сәтке екiншi деңгейдегi банктер, инвестициялық қорлар, қаржы-өнеркәсiп топтары олардың бiр бөлiгі реттегіш режимiн ырықтандырудан экономиканың нақты секторына, оның iшiнде венчурлiк капитал түрiнде құйылған қаржылық ресурстардың үлкен көлемiн жинақтады.
Сонымен қатар, Қазақстанда институционалдық инвесторлар мен қаржы институттарының венчурлiк қаржыландыруға қатысуы үшiн елеулi кедергілер бар. Мәселен, "Инвестициялық қорлар туралы" Заңға сәйкес акционерлiк инвестициялық қордың акционерлерi компаниясы басқарушы бола алмайды. Тыйым салу тәуекелдiк инвестициялаудың акционерлiк инвестициялық қордың акционерлерiне қолданылмайды. Бiрақ тәуекелдiк инвестициялау қорының қызметiне елеулi шектеулер орнатылады. Мысалы, тәуекелдiк инвестициялаудың акционерлiк инвестициялық қорының акциялары сауда-саттықты ұйымдастырушылардың сауда-саттық жүйелерiнiң айналымына жiберiлмейдi. "Сақтандыру қызметi туралы" Заңға сәйкес сақтандыру ұйымы өз активтерiн жоғары өтiмдi құралдарға, оның iшiнде ең жоғары санат бойынша сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тiзiмiне енгiзiлген Қазақстан Республикасы эмитенттерiнiң мемлекеттiк емес эмиссиондық бағалық қағаздарын орналастыруды жүзеге асырады. Зейнетақы қорлары "А" санаты бойынша сауда-саттықты ұйымдастырушылардың ресми тiзiмiне енгiзiлген Қазақстан Республикасы ұйымдарының мемлекеттік емес эмиссиондық бағалы қағаздарына инвестициялауға құқығы бар. Екiнші деңгейдегi банктердiң инвестициялық қызметi капитал реттегiшiн есептеу кезiнде жүргiзілген инвестициялардың барлық сомалары алынып тасталатын оларға қарсы активтер мен шартты мiндеттемелердiң жiктелiмi және провизиялар құрудың ережесiн ескере отырып, жүзеге асырылады.
Жаңа өспелi компанияларға (бизнес қамқоршылары, немесе ресми емес инвесторлар) тiкелей қаржы қаражатын инвестициялайтын жеке инвесторлар венчурлiк капиталдың ресми емес рыногын құрады. Абсолюттік көрiнiстегi венчурлiк капиталға салыстырмалы түрдегi өзiнiң елеусiз үлесiне қарамастан, бизнес қамқоршылары компания дамуының бастапқы кезеңiнде (бастапқы және сөре кезеңдерiнде) инвестициялаудың маңызды көздерiнiң бiрi болып табылады.
Қазақстанда реформалар жылдарында жеке кәсiпкерлерде, халықта венчурлiк жобаларға инвестициялануы мүмкiн елеулi қаржы ресурстары жинақталды. Сонымен қатар инвестициялық инфрақұрылымның жоқтығы, кәсiпкерлiк дағдының төменгi деңгейi, ақпараттық желiлердiң жоқтығы венчурлiк инвестицияға жеке инвесторлардың қатысуына кедергi жасайды.
Консультациялық қызметтерге және оларға жеке инвесторларды енгiзетiн жобалар бойынша деректер қорын құру жолымен жобаларды жылжытуға дайын жеке консалтингтiк компаниялар бар. Алайда, бұл компаниялардың қызметтерi бiрiншi кезекте олардың инвестиция тарту және/немесе жобаны iске асыру түрiнде нәтижелерге жету емес, бизнес жоспарларға әзiрлеуге өтiнiш бiлдiрушілерден төлем алу есебiнен қысқа мерзiмдiк пайда алуға бағытталған. Яғни, мұндай компаниялар идеялар кезеңiнде перспективалық жобаларды тиiсiнше iрiктеуге мүдделi емес, ал өздерiнiң қызметтерiне тапсырыстар алуға және ағымдағы пайдаға ғана мүдделi.
Осылайша мемлекет инновациялық қызметтi қаржыландырудың қазiргi заманғы жүйесiн құру үшiн төменде ұсынылған iс-шаралар кешенiн iске асыруы тиiс.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Осы бағдарламаның мақсаты отандық, сондай-ақ шетелдiк ғылыми әлеуеттi және технологияларды пайдалану негiзiнде бәсекеге қабiлеттi түпкіліктi өнiмдi жасауды қамтамасыз ететiн ашық түрдегi инновациялық жүйенi қалыптастыру болып табылады.
Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi:
ғылыми әлеуеттi дамыту;
инновациялық кәсiпкерлiк ортаны қалыптастыру және қолдау;
көп деңгейлi инновациялық инфрақұрылымды қалыптастыру және дамыту;
гранттарды беру түрлерiн кеңейтуге және венчурлiк қорлар құруға қатысты қаржылық инфрақұрылымның элементтерi мен тетiктерiн қалыптастыру және дамыту;
ҰИЖ-дың элементтерi арасында тиiмдi өзара iс-әрекеттi қамтамасыз ету;
нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру болып табылады.

5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгі бағыттары мен тетiгi

Осы Бағдарлама елдiң экономикасындағы инновациялардың пайда болуы, таралуы мен пайдаланылуының мейілінше оңтайлы тетiктерiне белсендi мемлекеттiк реттеу жүргiзудi, яғни олардың тиiмдi коммерцияландырылуын болжайды.
Мыналарды қоса алғанда қоғамның барлық салаларының мүдделерiн көрсететiн ұлттық инновациялық жүйе әзiрленетiн болады:
мемлекет;
iскер топтар;
өндiрушiлер;
тұтынушылар;
әзiрлеушiлер;
ғылыми-техникалық зиялы қауым;
қаржы институттары.
Қазақстанда ҰИЖ-ды қалыптастырудың негiзгi қағидаттары:
мемлекеттiң ҰИЖ-ны қалыптастыру мен дамыту процесiндегi белсендi рөлi;
мемлекеттің жеке капиталмен серiктестiгi;
жүйенiң ашық сипаты.
Мемлекеттің белсендi рөлi бiрiншi кезекте ҰИЖ-ды қалыптастыру үшiн қажет. Шетелдiк тәжiрибенi талдау көрсетiп отырғандай әлемнiң бiр де бiр елiнде рынок, жеке сектор ҰИЖ-ды дербес қалыптастырған жоқ. Барлық елдерде ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлетiн арттыру үшiн мемлекет жүйеге белсендi қатысушының рөлiн өзiне алуға тура келдi. Мемлекеттiң белсендi рөлi ҰИЖ-дың барлық элементтерiнiң өзара iс-қимылдарын мемлекеттiк деңгейде үйлестiрудi жүзеге асыруға; дамудың ұлттық, салалық және өңiрлiк басымдықтарының келiсушiлігін қамтамасыз етуге; ресурстарды басым бағыттарға шоғырландыруды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Мемлекеттiң жеке капиталмен серiктестiгi инновациялық даму процесiнде жеке сектордың ресурстарын тарту үшiн қажет. Мемлекет жеке секторды алмастыруы тиiс емес, ол ҰИЖ-ды қалыптастыру мен дамыту процесiнде ұйымдастырушы, катализатор және үйлестiрушi ретiнде ғана көрiнедi, бiрақ оның басты мақсаты - жеке капиталды инновациялық процестерге белсендi қатысуға тарту болып табылады. ҰИЖ-дың қалыптасуына қарай оның жұмыс iстеуiндегi және одан әрi дамуындағы мемлекеттiң рөлi қысқаратын болады.
Ұлттық инновациялық жүйенiң ашық сипаты оның тиiмдiлiгін қамтамасыз ету үшiн шешушi маңызы бар. Ашықтық дәстүрлiк ғылыми ортада да, дара өнер тапқышта туындаған iшкi және сыртқы инновацияларды қабылдау жүйесiнiң қабілетiн білдiредi. ҰИЖ кез келген қызықты өнертабысты, кез келген коммерциялық перспективалық әзiрлеменi iске асыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етуi тиiс. Бұл өндiрiс пен ғылыми зерттеулердiң жаһандану процестерiнен барынша нәтиже алуға, инновациялық қызметке елдiң барлық талантты адамдарын тартуға мүмкiндiк бередi.

5.1. Ғылыми әлеуеттi дамыту

Ғылыми әлеуеттi дамыту жөнiндегi шаралар қолданбалы ғылымның өндiрiске, бизнеске барынша жақындауы, ҒЗТКЖ-дың нәтижелерiн өндiрiске енгiзу, оларды коммерциялық пайдалануға лицензияларды сату нысанындағы түпкілiктi нәтижеге толық бағдарлауға бағытталатын болады.
Қолданбалы ҒЗТКЖ-ды қаржыландыру үшiн бағдарламалық-мақсатты әдiс технологиялық проблемаларды шешу және энергиямен жабдықтау, қоршаған ортаны қорғау және т.б. саладағы жеке кәсiпорынның бәсекеге қабiлетiн көтеру үшiн үлкен мәнге ие нақты жобаларды қаржыландыру үшiн мемлекет қаржылық көмек көрсету үшiн қолданатын әлемнiң озық елдерiнiң тәжiрибесiн пайдалану қажет.
Төменде мазмұндалған қағидаттар мен тетiктер қоғамдық ғылымдарға, iргелiк ғылыми-зерттеулерге қажеттi емес екенiн атап кету қажет.
ҰИЖ-дың ғылыми-техникалық әлеуетiн дамыту жөнiндегi барлық iс-шаралар мынадай қағидаттарға құрылатын болады:
1. ҒЗТКЖ-ды гранттық негiзде қаржыландыру,
2. ҒЗТКЖ-ды жеке сектормен тете қаржыландыру,
3. Ғылыми-техникалық сараптаманың тәуелсiздiгi,
4. Қолданбалық ғылыммен айналысатын ҒЗИ-дi жекешелендiрудi қоса алғанда, ұйымдық құрылымды өзгерту.
Инновациялық қызметтi жандандыру үшiн бiрiншi кезекте қолданбалы ғылыми-техникалық бағдарламаларды және қолданбалы ҒЗТКЖ-ды қаржыландырудың схемасын қаржыландыру тәсілi өзгертiлетiн болады.
Қолданбалы ҒЗТКЖ-ны қаржыландырудың бағдарламалық-мақсатты әдiсi мынадай қағидаттарға негiзделуi тиiс:
ғылыми-техникалық бағдарлама мақсатының, мiндетiнiң және мазмұнының нақтылығы;
зерттеулер нәтижелерiнiң ашықтығы,
Қолданбалы ҒЗТКЖ-ны және ғылыми-техникалық бағдарламалар шеңберiндегi жобаларды қаржыландырудан өзге елдiң экономикасы үшiн маңызды мәнi бар қолданбалы iрi жобалар қаржыландырылатын болады.
Олар үшiн қаржыландыру схемасы мыналарды көздейтiн болады:
1. Жобаларды жекелеген, сол сияқты конкурстық негiздегi ғылыми-техникалық бағдарлама.
Конкурсты ұтып алған бекiтiлген технологиялық басымдықтар негiзiнде зерттеушiлер грант нысанында қаржыландыру алады. Бұл ретте қаражат бақылаусыз және қайтарусыз негiзде емес, ал үлестерi 50 %-дан аспайтын әзiрлеушi, ұйым және мемлекет арасында зерттеулердiң нәтижелерiне арналған мүлiктiк құқықтарды бөлу шартында бөлiнетiн болады. Қаржыландырудың бұл нысаны зерттеушiлер үшін де және перспективада орындалған ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiн коммерциялық пайдаланудан кiрiстiң дербес көздерiн алатын ғылыми ұйымдар үшiн де күштi ынта бередi.
2. Қолданбалы ғылыми зерттеулердi жеке капиталмен тең қаржыландыру. Бұл ғылыми зерттеулердi қаржыландыруға өнеркәсiп салаларының проблемалы мәселелерiн, кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң жекелеген проблемаларын шешу үшiн, сондай-ақ бизнес қызығушылық танытқан ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстердi құру үшiн мүдделi жеке бизнестің қосылатындығын бiлдiредi. Бизнестiң инновациялық белсендiлігінiң төмендiгiн ескере отырып, қазiргi уақытта экономика секторларының көпшiлiгі, мемлекет бұл секторлардағы зерттеулердi 100 % қаржыландыруды, бiрақ ҒЗТКЖ-дың кейiнгi кезеңдерiндегi қаржыландыруға бизнестi бiртiндеп қоса отырып, мемлекеттiң қатысуын 10-30 %-ға бiртiндеп қысқарта отырып, iрi кәсiпкерлiктiң де, орта және шағын кәсiпкерлiктiң де мүдделi өкiлдерiмен тұрақты сұхбат жағдайы кезiнде өздерiне алуы тиiс.
Елдiң ғылыми әлеуетiн дамыту үшiн сараптама жүргiзу үшiн ұлттық компаниялар, iрi бизнес, ғылыми ұйымдар, даму институттары өкiлдерiнiң отандық сарапшыларынан өзге жоғары бiлiктi шетелдiк сарапшыларды тарту жолымен тәуелсiз ғылыми сараптама институтын жетiлдiру қажет. Тәуелсiз сарапшылардың еңбегін төлеу республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүргізiледi.
Қолданбалы ҒЗТКЖ-ны қаржыландырудың жоғарыда көрсетiлген қағидаттары бағдарламалық-мақсатты әдiс ретiнде де, дәл сондай жеке мега-жобалар ретiнде де кәсiпорынның, саланың нақты технологиялық проблемаларын мақсатқа сай шешуге, олардың бәсекеге қабiлеттігін көтеруге, жаңа, нақты қажеттiлік тудырған өнiмді немесе қызметтердi құруға мүмкiндiк бередi.
Елдiң ғылыми әлеуетiн инновациялық процеске белсендi тарту үшiн олардың қызметiнiң ғылыми және инновациялық кәсiбiн сақтау үшiн инвестициялар тарту мақсатында ғылыми-техникалық саланың жекелеген объектiлерiн қайта жаңғырту және жекешелендiрудi жалғастыру қажет.
Мемсектордың құрамына мемлекеттiк басқаруға және бюджеттiк салаға (денсаулық сақтау, білiм беру, экология, қорғаныс және т.б.) тiкелей қызмет көрсететiн институттар ғана енетiн болады.
Шетелдiк консультанттардың көмегiмен дамыған елдердiң тәжiрибесiн пайдалана отырып, оларды озық ғылыми-техникалық ұйымдарға айналдыру мақсатында жұмыс iстейтiн зерттеу орталықтарынан, ғылыми-зерттеу институттарынан, жекелеген ғылыми зертханалардан бастапқы топ әзiрленетiн болады.
Мұндай озық ғылыми орталықтар Қазақстанның университеттерi мен зерттеу институттары, iскер топтары өкiлдерiнiң, сондай-ақ көрнекті халықаралық ғалымдардың қатысуы кезiнде екi басты өлшем бойынша iрiктелетiн болады:
- әлемдiк деңгейде ғылыми зерттеулер жүргiзу бойынша әлеуеттiң болуы;
- мұндай зерттеулердiң Қазақстанның ағымдағы және келешектегi экономикалық дамуы үшiн маңыздылығы.
Әлемнiң барлық индустриялық дамыған елдерiнде көптеген өнеркәсiп компанияларының бұл елдерде жүзеге асырылатын қолданбалы зерттеулер мен әзiрлемелердiң негiзгi көлемiн орындайтын меншiктi ғылыми-зерттеу институттары мен зертханалары бар. Нақ осы бөлімшелер жоғары тиімдi жаңалықтардың тұрақты фирмаiшiлiк бастамасын, зерттеулерге нақты практикалық бағдар берудi, ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiн өндiрiсте жедел пайдалануды қамтамасыз етедi. Бұдан өзге, өнеркәсiп компанияларында ғылыми бөлімшелердiң болуы мұндай бөлiмшелер өнеркәсiпте практикалық қолдану үшiн көптеген ғылыми зерттеулердi бейімдей алатын болғандықтан, iрi iргелiк жаңалықтар базасында қағидатты жаңа технологияларды құруға және игеруге ықпал етедi.
Қазақстанда қазiргi кезде қолданбалы зерттеулер мен тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды орындайтын ғылыми ұжымдар (салалық және бұрынғы салалық, қазiргi акционерлiк ғылыми ұйымдар) әдетте "Ғылым - өндiрiс-рынок" циклінiң тиiмдi жұмыс iстеуi үшiн барынша елеулi кедергiлердiң бiрi болып табылатын өнеркәсiп кәсiпорындарынан ұйымдық, экономикалық және психологиялық бөлiнген.
Осыған байланысты мемлекеттiк сектордың бiрқатар ұйымдарын iрi компаниялар, iрi бизнес ғылыми саланы сақтау жағдайында (корпоративтiк ғылымды дамыту) жағдайларында жекешелендiрiлетiн болады (инвесторларға сату). Екiншi жағынан бiрқатар ғылыми ұйымдар жоғары оқу орындарының құрамына кiредi.
Қолданбалы ҒЗТКЖ-ны, әсiресе мемлекеттiк қаржыландыру есебiнен жүргiзiлетiндердi үйлестiру қажет. 2005-2006 жылдар iшiнде Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлiгiнiң инновациялық қызмет саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi уәкілеттi орган ретiнде және Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң ғылым және ғылыми-техникалық қызмет саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру жөніндегі уәкiлеттi орган ретiнде салалық министрлiктермен, Жоғарғы ғылыми-техникалық комиссиямен, ҰИҚ-пен, "Инжиниринг және технологиялар трансфертi орталығы" АҚ-пен, бизнеспен және кәсiпкерлiкпен өзара әрекетiнiң рәсiмдерi мен тетiктерi пысықталатын болады.
Бұл үшiн көрсетiлген уәкілеттi органдардың, ғылыми-техникалық қызметтiң басқа қатысушыларының арасындағы функциялардың нақты жiгiн ажырату жөніндегі тиiстi нормативтік құқықтық актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу қажет.

Технологиялар трансфертi

2005 жылдың iшiнде мемлекет есебiнен жүргiзілген немесе жүргізiлiп жатқан нақты ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiн олардың өзектiлігін және әлеуметтiк-экономикалық дамытудың қолданыстағы шарттарында коммерциялизациялау мүмкiндігін айқындау мақсатында сараптау және iрiктеу жөнiндегi жұмысқа кiрiсу қажет.
2005-2006 жылдарда жүргiзiлген зерттеулердiң нәтижелерiне мемлекеттің зияткерлiк меншігі құқықтарын пайдалану тәртiбiн айқындау жөнiнде ұсыныстар әзiрленетiн болады.
2005 жылы Дүниежүзiлiк банкпен бiрлесiп Озық технологиялар орталықтарын құру бойынша жоба бастама алатын болады. Дүниежүзiлiк банк әлемдiк рынокта коммерциялизациялаудың жоғарғы әлеуетiне ие ғылым саласын айқындайтын маркетингтiк зерттеулер жүргізетiн болады. Озық технологиялардың құрылған орталықтары осы салалардағы инновациялық әзiрлемелерге технологиялық қаржылық, құқықтық және ұйымдық жәрдем көрсету жолымен қолдауды қамтамасыз ететiн болады.
Озық технологиялар орталықтарын дамыту жетекшi шетелдiк сарапшылардың техникалық жәрдемiмен жүргізiлетiн болады.
Технологиялар трансфертi процесiндегi маңызды рөл дамуында Қазақстан әлемдiк рыноктағы еңбектi халықаралық бөлуге сәттi енуi үшiн салыстырмалы артықшылыққа ие болатын Маркетингтiк-талдамалық зерттеулер орталығы жүргiзген зерттеулерге тиесiлi болмақ.

Ақпараттық инфрақұрылым

Ақпараттық алмасу дамыту процесiнiң және әсiресе, бiлiмдердi, технологияларды, ақпараттарды беру процестерiне негiзделген инновациялық дамытудың шешушi факторының бiрi болып табылады.
Қазақстанда жалпы жүйе құру қажет. Ол Қазақстанның мемлекет iшiндегі, дәл сондай шетелдiк серiктестерге индустриялық-инновациялық дамуы процестерiнiң жалпы кешенiн ашып көрсететiн болады - "Виртуалдық технопарк" инновациялық дамытудың бiрыңғай ақпараттық жүйесi (бұдан әрi - "Виртуалдық технопарк" БАЖ).
Ақпараттық жүйе әрiптестер мен инвесторларды iрiктеу мақсатымен ұсынылатын және талап етiлетiн технологиялар бойынша ақпаратты жинауға, талдауға және пайдалануға мүмкiндiк беретiн iргетасын бiлдiруi тиiс. Инновациялық дамудың "Виртуалдық технопарк" БАЖ даму және ұйымның инновациялық дамуына iске қосылған басқа да институттардың қызмет көрсетуiн бiлдiретiн көп деңгейлi дерекқорды бiлдiредi деп жоспарлануда. Жүйе қазiргi заманғы технологияларды әлеуеттi жеткiзушiлер мен тұтынушылардың арасындағы барынша мүмкiн болатын байланыстардың санын ұйымдастыру процесiн қамтамасыз ететiн болады, ғылыми-технологиялық дамуды болжау үшiн негiзге болады.
Мемлекеттiк институттардан жеке секторға "Виртуалдық технопарк" БАЖ шеңберiнде ұсынылатын қызмет көрсетулердiң көлемi мен бағытын назарға ала отырып, "Виртуалдық технопарк" БАЖ сервистерi электронды Қазақстан Республикасының даму инфрақұрылымының мемлекеттiк бағдарламасына енгiзiлген.
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес осы ақпараттық жүйе шеңберiнде елдiң ғылыми-техникалық әлеуетiнiң картасы және мемлекеттiк индустриялық инновациялық саясатты қалыптастыру, iске асыру, оның мониторингi кезiнде, сондай-ақ зерттеушiлердiң, кәсiпкерлердiң, шетелдiк инвесторлардың жұмысында пайдаланылуы мүмкiн электрондық дерекқор құрылатын болады. Мұндай жұмыс бiлiмнiң қазiргi кластерлерiн орналастыру кестесiн, жекелеген зерттеушілердiң білiктілiгiн айқындайды, әртүрлi ғылыми пәндер арасында әлеуеттi байланыстарды бөледi.
"Виртуалдық технопарк" БАЖ сапасын және оның қойылған мiндеттердi орындауды қамтамасыз ету қабiлетiн айқындайтын негiзгi факторлар мыналар болады:
- ҰИҚ субъектілерi қызметiнiң ақпараттандыру дәрежесi;
- ҰИҚ арқылы субъектілер арасындағы өзара iс-қимылдың деңгейi.
2005 жылы "Виртуалдық технопарк" БАЖ-дың техникалық-экономикалық негiздемесi әзiрленетiн және 2006 жылы оны құруға шығыстар жоспарланатын болады.

5.2. Инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту

Осы бағдарлама шеңберiнде мемлекет инновациялық кәсiпорындар жүйесiн қалыптастыру және оларды жандандыру жөнiнде бiрқатар шаралар қабылдайды.
Инновациялық кәсiпорындардың тиiмдi төлемдiгiнiң негiзгi себептерiнiң бiрi Қазақстанда технологияларды коммерцияландырудың iскерлiк қағидаттарына, құқықтық қорғаудың теориясы мен практикасына және зияткерлiк меншiктi пайдалануға ие болып отырған, инновациялық және жоғары технологиялық жобаларды басқара білетiн кәсiби инновациялық менеджер-мамандардың институтының жоқтығы болып табылады.
Осыған байланысты жақын перспективада инновациялық кәсiпкерлiктi дамытудың маңызды бағыттары жоғары оқу орындарында да жоғары оқу орындарынан кейiн де, оның iшiнде шетелдерде оқуды, сондай-ақ мұндай бағдарламаларды қаржыландыруда мемлекет қатыса отырып, жұмыс iстейтiн менеджерлердiң білiктілiгiн арттыру үшiн қысқа мерзiмдi курстарды, семинарларды, дөңгелек үстелдердi қамтитын инновациялық кәсiпкерлiк саласындағы кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесiн құру болып табылады.
Бағдарламаны iске асыру шеңберiнде Бiлiм және ғылым министрлiгi, Индустрия және сауда министрлiгi және ҰИҚ жетекшi шетелдiк бизнес-мектептермен және жетекшi қазақстандық жоғары оқу орындарымен бiрлесiп, "Инновациялық менеджмент" мамандығы бойынша басқару кадрларын даярлау жөнiндегi оқу бағдарламасы әзiрленетiн болады.
Инновациялық кәсіпкерлік саласында кадрларды дайындау және қайта дайындау үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 13 қыркүйектегi N 1439 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдарға арналған бiлiм берудi дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы шеңберiнде республикалық бюджеттен қаржы ресурстары көзделетiн болады.
Сондай-ақ мақсаты инновациялық кәсiпкерлерге, инфрақұрылымдық ұйымдар қызметкерлерiне, өнеркәсiптiк кәсiпорындардың менеджерлерiне инновациялар менеджментiнiң теориясы мен практикасын енгiзу жөніндегі қысқа және орта мерзiмдi бағдарламаларды жүргізу болатын технопарктер жанындағы бiлiм беру орталықтары ашылатын болады.
Мемлекеттiң инновациялық кәсiпкерлiктi ынталандыру жөнiндегi күш-жiгерi мына бағыттарға да шоғырланатын болады:
меншiк нысанына және қаржыландыру түрлерiне қарамастан барлық субъектiлердiң инновациялық қызметтi жүргiзуi үшiн тиiмдi жағдайлар жасау мақсатында салық жүйесiн одан әрі жетiлдiру;
бiлiмдердiң мамандандырылған желiлерiн құруға және олардың жаңа технологияларды дамытудың аумақтық аймақтарында коммерцияландыруға бағытталған кластерлiк стратегияларды әзiрлеу;
ақпараттық алмасу және инновациялық қызметте қажеттi деректерге, регламенттерге, дерекқорға және т.б. ену жүйесiн дамыту;
инновациялық қызмет үшiн iскер және ақпараттық қызметтердi дамытуға жәрдемдесу - қаржылық және құқықтық консалтинг, патенттiк қорғау және басқалары;
инновациялық қызметтiң басым бағыттарын дамыту саласындағы шетелдiк мамандарды шақыру;
кәсiпкерлiктiң тиiмдi түрлерiнiң бiрi ретiнде инновацияны насихаттау;
шетелдiк инвесторлармен бiрлескен инновациялық кәсiпорындар құруды ынталандыру;
монополияны реттеу және адал бәсекенi қамтамасыз ету саласындағы заңнаманы жетiлдiру;
өнер табыстарды патенттеу рәсiмдерiн оңайлату;
мемлекет пен жеке бизнес арасындағы диалогты оңайлатуға жәрдемдесетiн бизнес қауымдастықтарды құруға жәрдемдесу;
инновациялық инфрақұрылым элементтерiн құруға пайдаланылмаған өндiрiстiк алаңдарды және ресурстарды беру жолымен инновациялық қызметті күшейту мақсатында мемлекеттiк меншiктi тиiмдi пайдалануды арттыру;
жабдықты қайта бөлу үшiн инфрақұрылымдарды құру (ақпараттық және лизингтiк агенттіктер, пайдаланылған жабдықты сату жөнiндегi сауда кәсiпорыны және т.б.);
өнiмдердi стандарттау және технологиялық процестердi, тауарлар мен қызметтердi сертификациялау жүйелерiн құру;
мемлекеттiк сектордан технологияларды мемлекеттiк емес секторға берудiң тиiмдi тәртiбiн әзiрлеу;
инновациялық тәуекелдердi сақтандырудың тетiгiн құру;
басқармалық және кәсiпкерлiк мәдениеттi дамыту;
зияткерлiк меншiк құқығын қорғау бөлiгiнде заңнаманы жетiлдiру жөнiндегi шараларды қабылдау.

5.3. Инновациялық инфрақұрылымды дамыту

Қазақстанның ҰИЖ инновациялық инфрақұрылымының негiзгi ұйымдық институттары ұйымдық құрылымы бар, инновациялық дамудың барлық кезеңдерi мен процестерiне жәрдемдесу үшiн қажеттi және жеткілiктi қаржылық, кадрлық және материалдық-техникалық қамтамасыз етiлген технологиялық парктер (технопарктер) және технологиялық бизнес-инкубаторлар болады.
Шетелдiк тәжiрибе көрсететiндей инновациялық саладағы шағын және орта кәсiпкерлiк - өнеркәсiптi дамыған елдердiң инновациялық әлеуетiнiң алғашқы бұқаралық және неғұрлым серпiндi құрылым. Шағын және орта инновациялық фирмалар экономиканың пайда болатын салаларында, рыноктың жаңа сегменттерiн ашатын, жаңа өндiрiстi дамытатын, өндiрiстiң ғылыми сыйымдылығын және бәсекеге қабілетiн арттыратын және сонымен, жаңа технологиялық тәртiптi қалыптастыруға жәрдемдесетiн технологиялық көшбасшылар болып табылады.
Шағын инновациялық кәсiпорындарды дамыту мен қолдаудың пәрмендi тетiктерiнiң бiрi бизнес-инкубация процесi болып табылады, яғни табыстың мүмкiндiгiн айқындау әлi күрделi, оларды дамытудың әлi ерте, қауіптi кезеңiнде инновациялық жобаларға қолайлы жағдай жасау, сондай-ақ технологиялық компанияларды жедел дамыту үшiн процесс.
Инновациялық жүйенi қалыптастырудың бастапқы барысында инновациялық кәсiпорындарды дамытудың бастапқы барысында жинақталған, инновациялық инфрақұрылымның бөлiгi болуы тиiс, "технологиялық бизнес-инкубаторлардың" жүйесiн Қазақстанда құру инновациялық кәсiпкерлiктi дамытуда мемлекеттiң басты мiндеттерiнiң бiрi болады.
Технологиялық бизнес-инкубаторлар дербес бiрлiк және технологиялық парктердiң бөлiгі ретiнде көрiнiс бередi.
Бұдан өзге, инновациялық компанияларды қаржыландыру желiсi бойынша технологиялық бизнес-инкубаторлар қаржыландырылатын жобаларды басқару және оларды ағымдағы мониторинг бойынша ҰИЖ агентiнiң функциясын орындайтын болады. Осы функцияларды iске асыру үшiн технологиялық бизнес-инкубаторлар бiлiктi менеджерлердiң, бухгалтерлердiң, экономистердiң және заңгерлердiң штатына ие болады. Бұл ретте, технологиялық инкубаторлардың қызметi инкубацияланатын шағын инновациялық компаниялар үшiн тегін болады. Технологиялық бизнес-инкубаторлардың бiрiншi кезеңдегі оларда орналастырылған инновациялық кәсiпкерлер мен инновациялық фирмаларға, ҒЗТКЖ-ға мемлекеттiк гранттарды алушыларға қызмет көрсетумен байланысты шығындарын тиiстi даму институттарын капиталдандыру жолымен мемлекет өтейтiн болады.
Инновациялық кәсiпкерлiктi дамыту көзқарасынан технологиялық бизнес-инкубаторлар мынадай функцияларды орындауы тиiс:
1. Жаңа технологиялық компанияларды ұлғайту және оларды "Start-up" кезеңiнде қолдау, өйткенi инкубаторлар кәсiпорынды басқаруда тұрақты көмек көрсететiн болады, қаржыландыруға қол жеткiзуге және кәсiпорынды бизнестi жоспарлау, бухгалтерлiк және заңгерлiк мәселелерiнде маркетингтiң жоспарларын жасау кезiндегi көмектi қоса алғанда, қажеттi қызмет пен технологиялық көмектiң кешенiн қамтамасыз етедi.
2. Компания иелерiн инновациялық менеджмент негіздерiне оқыту.
Практика көрсететiндей, технологиялық инкубаторлар кәсiпорындарға кез-келген басқа жерде бастайтын кәсiпорындармен салыстырғанда, олардың дамуын 7-12 есе жылдамдата отырып, "жедел мәре" бередi. Инкубаторлар бұған арнайы дайындалған мамандардың, рәсiмдердiң және әдiстердiң көмегiмен қол жеткiзедi.
2007 жылға дейiнгi кезеңде технологиялық парктердiң құрамынан Қазақстанның әртүрлi өңiрлерiнде және Қазақстанның жетекшi техникалық, аграрлық және медициналық жоғарғы оқу орындарының жанынан кем дегенде 12 арнайы технологиялық бизнес-инкубаторлар және технопарктер жанындағы 8 оқу орталықтарын құру болжануда.
Жетекшi технологиялық жоғары оқу орындары жанынан бизнес инкубаторлар мен технопарктер құру қазақстандық әзiрлеушiлер ұсынатын барлық инновациялық бастамаларды бiрте бiрте қамтуға алып келедi деп болжанады, бұл жыл сайын 300-ден астам жобаларды құрайды.
Инновациялық процестi басқарудың көзқарасынан технологиялық бизнес-инкубаторлардың желiсiн құру:
технологиялық бизнес-инкубаторлардың аумағында жоғары технологиялық кәсiпорындардың ҰИЖ гранттық қаржыландыруы үшiн қажеттi материалдық ресурстарды жинақтауға;
инновациялық циклдың ұзақтығын қысқартуға мүмкiндiк беретiн басқару шешiмдерiн жедел қабылдауға;
инфрақұрылымды ұстап тұруға жүк-құжаттама шығыстарының деңгейiн азайтуға;
инвестициялық шешiмдердi қабылдауда бюрократиялық рәсiмдердiң санын қабылдауға;
инновациялық кәсiпорындардың басқару құрылымын оңтайландыруға;
инновациялық жүйеде бiлiмдi алмастыру және беру үшiн жағдай жасауға мүмкiндiк бередi.
Бизнес-инкубаторларда жұмыс үшiн компаниялар мен инновациялық кәсiпорындарды iрiктеу өтiнiш берушiнiң жеке басына, ғылыми дәрежелерi мен атақтарының болуына қарамастан жобалар мен идеялардың конкурсы ретiнде конкурстық негізде жүргізiлетiн болады.
Бизнес-инкубаторлар өткiзетiн және ұйымдастыратын осы жобаларды рәсiмдеу, ғылыми-техникалық сараптама жасау, экономикалық есептерiн жүргiзу әлемдiк практика көрсететiндей, құрылатын технопарктерде орналастыру қажеттілігі кезiнде және ҰИЖ қаржыландыру үшiн мәлiмделген жобалардың 5-10 %-ы iрiктеуге алып келедi.
Технопарктердi деңгейлер бойынша олардың ҰИЖ элементтерi мен қатысушыларына бөлу Қазақстанның инновациялық дамуының жағдайы үшiн мейлiнше қолайлы болып табылады:
ұлттық ғылыми-технологиялық парктер;
өңiрлiк технологиялық парктер.
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктер нормативтiк құқықтық актілердiң ережелерiне сәйкес әлеуметтік-экономикалық даму үшiн басымдықты болып табылатын салаларды, өңiрлердi, білiм беру салаларын қарқынды (жедел) дамытуды қамтамасыз ету үшiн құрылады.
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктердiң аумақтарындағы инновациялық қызметтi ынталандыру үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес арнайы экономикалық аймақтар мәртебесi берiледi.
Өңiрлiк технопарктер инновациялық әлеуеттi, өңiрдiң инновациялық қабiлеттiлiгiн айқындау, ашу және дамыту, өңiр экономикасының инновациялық өнiмдерге қажеттiлiгін қамтамасыз ету мақсатында құрылады.
Мемлекеттiк бюджеттiң қаражатын пайдалануды жоспарлау мақсатында ұлттық сол сияқты өңiрлiк технопарктердi құру мен дамыту кезiнде Технопарктердi құру мен дамытудың бағдарламасы қалыптасады.
Таяудағы екi жыл "Ақпараттық технологиялар паркi" арнайы экономикалық аймағын дамытудың негізгi бағыттары екiншi кезектегi құрылысты жалғастыру болып табылады.
Арасында Биотехнологиялар паркi, Ядролық технологиялар паркi, Жаңа материалдар паркi, Агротехнологиялар паркi және т.б. бар 2005-2006 жылдары құрылатын басқа ұлттық ғылыми-технологиялық парктердi дамытудың нақты бағыттары тиiстi құжаттарды әзiрлеу және бекiту барысында айқындалатын болады. Мұндай құжаттар Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуы үшiн басымдықты ұлттық ғылыми-технологиялық парктердi құрудың мүмкiндiктерi мен мақсатқа сай болуының тұжырымдамалары, техникалық-экономикалық негіздемелерi, ұлттық технопарктердi дамыту жөніндегі iс-шаралар жоспары болып табылады.
Осы немесе өзге салалардың басымдықтарының негiздемелерi технологиялық дамудың әлемдiк үрдiстерiне, сондай-ақ Қазақстанның қолданыстағы ғылыми және өндiрiстiк жасап шығаруларына негiзделе отырып, ұлттық ғылыми-технологиялық тұжырымдамалары мен техникалық-экономикалық негiздемелерiн жасау жұмыстары барысында әзiрленетiн болады. Осы жұмысқа тиiстi салаларда ғылыми-технологиялық парктердi құру және басқару тәжiрибесi бар озық шетелдiк компаниялар тартылатын болады.
Ұлттық ғылыми-технологиялық парктердi дамытудың нақты бағыттарын айқындау, оларды технологиялық толтыру бойынша жұмысты ұлттық ғылыми-технологиялық парктердi құру мен дамытуға жауапты тиiстi уәкiлеттi орган ұлттық технопарктердi құру және дамыту жөнiндегi қызметтi үйлестiрудi тiкелей жүзеге асырушы ұйым ретiнде "Ұлттық инновациялық қор" АҚ-мен, сондай-ақ өзге де мүдделi органдармен бiрлесiп жүргiзетiн болады.
Инновациялық белсендiлiктi ынталандыруда барынша жалпы ұлттық әсерге қол жеткiзу үшiн өңiрлiк технопарктердi дамыту саласында қолданыстағыларға толықтыру енгiзу, мынадай өңiрлерде төрт өңiрлiк технопарк құру қажет:
Шығыс Қазақстан облысы,
Оңтүстiк Қазақстан облысы,
Солтүстiк Қазақстан облысы,
Астана қаласы.
Ұлттық және өңiрлiк деңгейдегi барлық технопарктер үшiн 2006-2007 жж. кезеңiнде дамудың келесi кезеңдерi мынадай бағыттардағы Тұжырымдамада, технопарктердiң әрқайсысын дамыту бағдарламаларында көзделген iс-шара болады:
технопарктердi дамытудың анағұрлым тиiмдi нысандарын айқындау жөнiндегi қажетті талдамалық, зерттеу, маркетингтiк жұмыстарды жүргiзу;
физикалық инфрақұрылымды, оның iшiнде құрылыс, зертханалық, зерттеу базаларын құру;
технопарктердегi жобаларға жәрдемдесудiң ұйымдық жүйесiн қалыптастыру, оның iшiнде қаржыландыру үшiн оларды ресiмдеу және дайындау;
технопаркке жобаларды тарту, енгiзу, дамыту жүйелерiн құру, оның iшiнде технопарктердi мамандандыру салаларындағы өндiрiс пен зерттеу саласындағы отандық және шетелдiк жетекшiлердiң қатысуымен;
оның аумағында технопарктер мен жобаларды дамыту процестерiнiң ақпараттық қамтамасыз ету жүйесiн дамыту;
бiлiм беру орталықтарын ұйымдастыру, олардың қызметiнiң әдiстемелерiн әзiрлеу, оқытушылар құрамын даярлау;
технопарктердiң тиiмдi дамуын қамтамасыз ететiн отандық және шетелдiк серiктестермен тұрақты байланыстар орнату.
Өңiрлiк технопарктер желiлерiн құру және дамыту жөнiндегi қызметін iске асыруды, тұжырымдамалық құжаттарды әзiрлеу сатысынан бастап және технопарктердiң ағымдағы қызметiне iлесумен аяқтайтын технопарктердi қалыптастыру процестерiнiң идеологиялық бiртұтастығымен қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн тиiсті уәкiлеттiк органдармен бiрлесе отырып, "Инжиниринг және технологиялар трансфертi орталығы" акционерлiк қоғамы жүзеге асырады.
Мемлекеттiк бюджет (республикалық, жергiлiктi бюджеттер, мемлекеттiң қатысуымен ұйымдардың қаражаты) қаражатының қатысуымен құрылған инновациялық инфрақұрылымның қазiргi уақыттағы субъектiлерi осы бағдарламаның ережелерiне және оны орындауға қабылданған нормативтiк-құқықтық актiлерге сәйкес өз қызметiнiң бағыттары мен тетiктерiн қайта қарауы тиiс. Мұндай ұйымдардың қызмет бейiнiн өзгертудiң мүмкiн еместігі кезiнде осы ұйымдардың құрылтайшылары инновациялық дамуды қолдау жүйесiне жататын ұйымдардың және шағын және орта кәсiпкерлiкке жәрдемдесу, жұмыспен қамту ұйымдардың қызметiн екiтүрлi түсiндiрудi болдырмау мақсатында олардың атауларына өзгерiс енгiзу тиiс. Өз кезегiнде, аталған ұйымдар ҰИЖ құру және дамыту процестерiмен байланысты бюджеттiк қаржыландыру саласында орналаспайтын болады.
Ескерту. 5.3.-кіші бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.04.24. N 319 қаулысымен.

5.4. Қазақстандағы ҰИЖ-нiң қаржы
инфрақұрылымдарын дамыту

Венчурлiк инвестициялауды дамытуда мемлекеттiк саясаттың ұлттық инновациялық жүйесiнiң төмен инновациялық белсенділiгi, жүйе құру элементтерiнiң нашарлығы жағдайында мемлекеттiң жеке капиталмен тiкелей әрiптестігінiң тетiктерiнiң жанама ынталандыру құралдарымен қатар қосатын болады.
Мемлекет венчурлiк капиталға және оның қосымшасына сияқты сұраныс ықпалын көрсететiн болады.
Венчурлiк капиталдың ұсынысын мемлекеттiк ынталандыру мынадай жолмен жүзеге асырылатын болады:
венчурлiк қорларды құруға қатысу;
институционалдық инвесторлар мен қаржы институттары венчурлiк инвестициялауда қатысу үшiн жағдай жасау;
дербес инвесторлар желiсiн ("бизнес қамқоршысы") құруға жәрдемдесу;
венчурлiк инвестициялардың өтiмділiгін қамтамасыз ету;
ҒЗТКҚ және инновациялық жобаларды қаржыландыруда жеке капиталмен әрiптестік;
инновациялық жобаларды iске асыруда инвестицияларды мемлекеттiк сақтандыру жүйесiн құру;
инновациялық менеджментi, оның iшiнде венчурлiк қорлардың менеджмент қызметiн жүзеге асыратын кәсiби басқару институттары (басқарушы компаниялар) болуын дамытуға жәрдемдесу.
Егер бастапқы кезеңде мемлекеттiк ынталандыру жоғарыда көрсетiлген шаралардың барлығын қамтитын болса, онда келешекте мемлекет венчурлiк қорлар мен компаниялардан "шығу" шаралары бойынша осы қаражат қолданбалы ҒЗТКҚ-не және инновациялық инфрақұрылым элементтерiн қаржыландыруға бағытталатын болады және мемлекеттiк ынталандыру ҒЗТКҚ қаржыландыру нысанында, сондай-ақ жанама нысанда (салық салу және басқа) артықшылықтарын жүзеге асыратын болады.

5.4.1. ҒЗТКҚ және инновациялық
жобаларды мемлекеттiк ынталандыру

Қолданбалы ҒЗТКҚ-iн қаржыландыру ҰИЖ гранттарын ұсыну жолымен жүзеге асырылатын болады:
бiр жобаға 55 мың АҚШ доллары сомасындағы "шағын грант";
гранттық бағдарламалар бойынша:
өтiнiш берушiге 5 мың АҚШ долларына дейiнгi сомада толық кешендi құжаттар дайындау үшiн "жоба алдындағы грант" (толық техникалық жазылуы, бизнес жоспар және басқа да құжаттар);
зерттеулердi аяқтау және оларды тәжiрибелiк үлгiге немесе өнертапқышқа және өндiрiске беруге дайындыққа дейiн жеткiзу үшiн "iрi грант". Қазақстанның жағдайында жеке тұлға мен шағын инновациялық кәсiпорындардың қатарынан әрбiр өтiнiш берушiге 250 мың доллары жеткiлiктi, бұл ретте осындай гранттардың санын 2007-2008 жылдары жылына бiрте-бiрте 100-ге дейiн жеткiзу қажет.
50-100 мың доллары сомасында шетелдегi ҒЗТКҚ нәтижесiнде патенттердi ресiмдеуге қажеттi "патенттеу үшiн гранттар";
және басқа да бағдарламалар.
Бастапқы сатыдағы инновациялық жобаларды мемлекеттiк инвестициялау жеке капиталмен тiкелей әрiптестік (құрылған компаниялардың жарғылық капиталына үлестiк бақылаусыз қатысуы) жолымен жүзеге асырылатын болады. Осындай жолмен, мемлекет тиiстi даму институты арқылы кәсiпкермен және жеке инновациялық жобаға тән жеке тәуекел инвестормен бөлiседi.
Мемлекет ҒЗТКҚ жүзеге асыру, бастапқы кезеңдегі инновациялық жобаларды қаржыландыру кезiнде айтарлықтай жеңiлдiктер ұсынатын фискалды инструменттер әзiрлейтiн болады. Осы кезде қызмет түрi бойынша белгiленген инвестициялық преференция инвестициялардың көлемiнен тәуелдi. Сонымен қатар, айтарлықтай емес инвестициялардың көлемiне қарамастан инновациялық жобалар ғылымды қажетсiнетiн өмiрлiк циклының ерекшелiктерiне байланысты өтелiмдiлiктiң ұзақ мерзiмi болуы мүмкiн.
Бұдан өзге, инновациялық жобаларды iске асыруда жеке инвестицияларды сақтандыру жөнiндегi мемлекеттiк сақтандыру компаниясы құрылатын болады. Бұл компания шағын және орта бизнес үшiн және iрi қазақстандық және халықаралық корпорациялар үшiн және венчурлiк қорлар үшiн венчурлiк инвестициялардың қатерiн азайтуға мүмкiндiк бередi.

5.4.2. Венчурлiк қорлар құру

Венчурлiк қорлар венчурлiк инвестициялаудың негiзгi тетігі болып табылады. Оларды құру және дамыту үшiн мыналар қажет:
венчурлiк қорлар қызметiнiң нормативтiк негiзiн бұл ретте, олардың қызметiнiң артық регламенттауынан бас тарта отырып, оларды тiркеудiң жеңiлдетiлген тәртiбiн енгiзе отырып жетілдiру;
заңды тұлғаны құру жолымен және құрмастан, венчурлiк қорларға бақылаусыз үлестiк қатысу жолымен инновациялық бағыттылықтың венчурлiк қорларын құруға ҰИЖ инвестицияларын жүзеге асыру;
шетелдiк қорларға ҰИЖ мамандарын тағылымдамаға жiберуге, олардың акционерлерiмен және Директорлар Кеңесiнiң мүшелерiмен өзара жұмыс iс-қимылын орнатуға, ал келесi кезеңде осы қорлардың ресурстарын Қазақстанда инвестициялауға тартуға мүмкiндiк беретiн үш жетекшi шетелдiк қорларға қаражатты инвестициялау жолымен венчурлiк қорларды басқару саласындағы алдыңғы қатарлы тәжiрибенi тарту, шетелдiк венчурлiк капиталмен ҰИЖ-бен белсендi ынтымақтастық.

5.4.3. Венчурлiк инвестициялардың
өтiмділiгiн қамтамасыз ету

Венчурлiк қорлардың жаңа құрылатын технологиялық компаниялардың бағалы қағаздарын "A" және "В" санатындағы қор биржаларының ресми тiзiмiне кiрмейтiн венчурлiк санаттардың сауда-саттығын ұйымдастырушылардың арнайы тiзiмiне енгiзу жөніндегі талаптарды айқындау;
осындай бағалы қағаздардың салық салу бойынша белгiлi бiр преференциялар құру;
венчурлiк санат сауда-саттықтарының жұмыс iстеуiне байланысты қаржылық шығындарын жабудың тетiктерiн айқындау.

5.4.4. Зияткерлiк меншiк объектiлерiн
бағалау жүйесiн жақсарту

Инновациялық қызметті дамыту үшін жаңадан құрылған өндірістегі немесе жақсартылған технологиядағы зияткерлiк меншiк баға алатын болады. Осы мақсатта зияткерлiк меншiк бағасының өлшемiн әзiрлеу және республикада зияткерлiк меншiктi бағалаушылар институтын құру қажет.
Зияткерлiк меншiк объектiлерiнiң құнын оларды шаруашылықтық айналымға (компанияның жарғылық капиталына жарналар) енгiзу үшiн сапалық бағалауды жүзеге асыру үшін лицензиаттардың рейтингiн айқындау және бағалаушы-компаниялардың "қысқаша тiзiмiн" қалыптастыру жүйесiн құру қажет.
Бағалауды жүргізудiң нәтижесiнде зиян келтiру салдарынан туындаған бағалаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілiгiн сақтандыруды дамыту бойынша шаралар қабылдау қажет.

5.4.5. Кәсіби инновациялық менеджментті қалыптастыру

Мемлекет, инновациялық қызмет саласындағы мамандардың дамуына бағытталған негiзгi шаралар ретiнде:
мемлекеттiк бiлiм беру стандарттарында көрсетiлген мамандықтарды енгiзуге байланысты, Қазақстанда инновациялық қызметтi жүзеге асыратын тиiстi сұраныстағы мамандықтар бойынша жоғарғы оқу орындарында жүйелiк оқытуды ұйымдастыру;
менеджменттiң білiктiлігін арттыру, сондай-ақ қазiргi заманғы әдiстемелiк қабылдаулар мен қазіргі заманғы техникалық құралдарды, бұл ретте даму институттарының әлеуетiн пайдалану мүмкiндiгiн пайдалана отырып интерактивтi режимде оқып үйретудi жүргiзу;
басқарушылық және кәсiпкерлiк мәдениеттi дамыту;
жоғарғы оқу орындары мен жоғарғы оқу орындарынан кейiн оқып-үйрететiн, оның iшiнде шетелдерде қысқа мерзiмдi курстарды, семинарларды, жұмыс iстейтiн менеджерлердiң бiлiктілігін арттыруға арналған дөңгелек үстелдердi қамтитын кадрларды дайындаудың жүйесiн құруды болжап отыр.

5.4.6. Жеке инвесторлардың желiлерiн дамыту

Бизнес қамқоршыларының желiсiн құру жобалары жекелей алғанда ұлттық инновациялық инфрақұрылымның элементтерiнiң Инновациялық Қормен жасалатын құрылымға кiретiн консалтингтiк қызмет базасында ҰИҚ қаржыландыруы;
мемлекеттiк органдарды ақпаратқа Интернет дүниежүзiлiк желiсiне әсiресе Қазақстан Республикасының заңнамасымен таратуға шектелген ақпаратты қоспағанда, Статистика жөнiндегi агенттіктiң, кеден және салық органдары бойынша ақпаратқа еркiн қол жеткiзуiн қамтамасыз ету.

5.5. ҰИЖ-i элементтерiнiң өзара iс-әрекетiн қамтамасыз ету

Ұлттық инновациялық жүйенiң тиiмдi ұзақ мерзiмдi жұмыс iстеуiнiң негiзгi шарттарының бiрi негізгi элементтердiң тұрақты өзара iс-әрекетi болып табылады.
ҰИЖ-дiң элементтерi мен олардың жинақтамалары ақпараттардың еркiн ағымын, бiлiм идеялары мен iшкi жүйелердегі және оның шегiндегi тәжiрибелердi бiр жүйеге қалыптастыруы тиiс.
ҰИЖ-дi қалыптастырудың желiлiк қағидаты инновациялық процестерге жаңа қатысушыларды тартудың тұрақты шаралары бойынша дамуына мүмкiндiк бередi.
Осы көзқараспен алғанда мемлекет бастапқы кезеңде ҰИЖ-i қатысушыларының ашықтық қағидаты мен ақпаратқа тең қол жеткiзiлуiн, зияткерлiк және материалдық құралдары қағидатында ҰИЖ-i өзара iс-қимылын қамтамасыз етуi өте маңызды.

5.5.1. ҰИЖ-iнiң жұмыс iстеуiн ақпараттық қамтамасыз ету

Ақпараттық қамтамасыз ету оның барлық iшкi элементтерi мен қоршаған орта арасындағы тұрақты ақпарат алмасуын болжау бойынша ҰИЖ қалыптастырудың бiрден-бiр негiзгi жетiстiк факторы болып табылады. Осылайша, мемлекет Ұлттық инновациялық жүйенi қалыптастырудың негiзгi бастамашысы ретiнде екi секторға ақпараттардың алмасу ағымдарының инфрақұрылымын көздеуi және жоспарлауы тиiс:
а) инновациялық жүйелер элементтерiнiң объектілерi болып табылатын ұйымдар:
ғылыми ұйымдар;
инновациялық кәсiпкерлiк;
технологиялық және ғылыми парктер, технологиялық бизнес-инкубаторлар;
қаржылық ұйымдар.
б) инновациялық жүйелердiң объектiлерiне тыстан ықпал ететiн ұйымдар:
бiлiм беру жүйелерi және кадрларды дайындау;
мемлекеттiк органдар;
инновацияларды талап етудi айқындайтын рынок;
Қазақстан қатысып отырған әлемдiк инновациялық жүйе.
Осы бағдарлама шеңберiнде қалыптасқан Инновациялық дамытудың бiрыңғай ақпараттық жүйесi ҰИЖ-i элементтерi арасындағы сияқты, сондай-ақ сыртқы ортадағы сияқты Қазақстанның iшкi инновациялық даму процесiне тұрақты ықпал ететiн ақпараттық алмасу процестерiн шешуге арналған.
Сонымен қатар ақпараттық алмасу жүйелерiн қалыптастыра отырып, оның тұрақты сапалы және сандық жұмыс iстеуiн, ақпарат алмасуды және осы жүйедегi пайдаланушылардың санын көптеп тарту есебiнен қамтамасыз ету қажет.

5.5.2. ҰИЖ-ны мемлекеттiк басқару тетiктерi

"Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 20 қаңтардағы N 54 қаулысына өзгерiстер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 6 қазандағы N 1027 қаулысымен Индустрия және сауда министрлiгi инновациялық қызмет саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi уәкілеттi орган болып айқындалған. Осыған байланысты, осы бағдарламаны iске асыру мақсатымен ұлттық инновациялық жүйенi құру және инновациялық қызметтi дамыту мәселелерi бойынша мемлекеттiк органдардың, даму институттарының, кәсiпкерлiк субъектілерiнiң қызметiн үйлестiру бөлiгінде уәкілеттi органның функцияларын ұлғайту қажеттілігі туындайды.
Елдiң инновациялық дамуын тиiмдi басқаруды қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi уәкілеттi мемлекеттiк органдар инновациялық қызметті дамыту саласында - Индустрия және сауда министрлiгi және ғылым және ғылыми-техникалық қызмет саласында - Білiм және ғылыми министрлiгi өз құзыретi шегiнде мынадай функцияларды жүзеге асыратын болады:
1) ғылымның ел экономикасының инновациялық дамуының ғылыми-техникалық қамтамасыз етуiнiң басым бағыттары, iргелiк және қолданбалы ҰИТКЖ-н қаржыландыру жөнiнде бюджет бағдарламасын әкiмшiлiк ету, ғылыми-техникалық өнiмдердiң рыногын қалыптастыру;
2) орта және жоғарғы оқу орындарын қоса алғанда кәсiптiк, инженерлiк, ғылыми, басқару кадрларын дайындау және қайта дайындауды жүзеге асыратын инновациялық қызмет үшiн кадрларды дайындау және қайта дайындау жүйесiн қалыптастыру;
3) инновациялық өнiмдердi шығаратын кәсiпорындарды қоса алғанда, инновациялық инфрақұрылымды кейiннен қалыптастыру, инновациялық кәсiпорындарды және өндiрiстердi құрайтын және ықпал ететiн ұйымдар, технологиялық парктер, бизнес инкубаторлар, арнайы конструкторлық және технологиялық бюро және т.б.;
4) отандық өндiрiстiң ішкi және сыртқы рыногына жоғары технологиялық өнiмдердiң кіру жүйесiн қалыптастыру. Отандық өндiрушiлердiң экспорттық және жоғарытехнологиялық өнімдері үшін жеңiлдiк жүйелерді, жағдайларды жасау;
5) инновациялық даму үшiн тікелей әсер ету, оның iшiнде, жобалар мен бағдарламаларды әзiрлеушiлер, өнертапқыштар және бастамашылардың мүдделерi мен зияткерлiк меншігін қорғайтын заңнама базасын қалыптастыру.

5.5.3. ҰИЖ жұмыс iстеуiн институционалдық қамтамасыз ету

ҰИЖ-нiң жұмыс істеуiнiң институционалды сүйемелдеуi жүйе элементтерiнiң өзара iс-әрекетiн үйлестiрудi қамтамасыз етеді. Бұл ретте, басқару функцияларын қайталауы болмауы тиiс және инфрақұрылым мен ақпараттық ағымдарды оңтайлы пайдалану кезiнде елдiң инновациялық даму басымдықтарынан шығатын қажетті ресурстарды шоғырландыруды қамтамасыз етілуі тиiс.
ҰИЖ-i институционалды қамтамасыз ету елдегi қазiргi кездегi "Қазақ мемлекеттік ғылыми-техникалық ақпараттардың ғылыми-зерттеу институты" республикалық мемлекеттiк кәсiпорнының ақпараттық қолдауымен ҰИҚ "Инжиниринг және трансферт технологиялары орталығы" акционерлік қоғамы даму институттары арқылы жүзеге асырылуы тиiс және инновациялық процестердi басқарудың функционалды жүйесiн бiлдiретiн болады. Бұдан өзге, инновациялық жобалардағы инвестицияларды сақтандыру жөнiнде сақтандыру компаниясы құрылатын болады.

6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздерi

Бағдарламаның жалпы құны 2005-2015 жылдарға 139 795,13 млн.теңге, оның iшiнде, республикалық бюджеттен - 77 272,3 млн.теңге және жергiлiктi бюджеттен - 2 112 млн.теңге құрайды және кем дегенде 60 410,83 млн.теңге сомасында отандық және шетелдiк капиталды тарту жоспарлануда.

млн.теңге

	шығындар, барлығы,	оның ішінде
		инновация- лық инфрақұры- лым	венчурлік қорлар құру және иннова- циялық жобаларды және ҒЗТКЖ-ны қаржыландыру	Басқа іс-шаралар
Барлығы:	139 795, 13	7544,80	126 787,23	5 463,10
республика- лық бюджет	77 272,30	5 282,80	66 526,40	5463,10
жергілікті бюджет	2 112,00	2112,00	-	-
жеке капитал	60410,83	150,00	60260,83	-
1 кезең 2005-2007 жж.	38 797,50	7544,80	28156,73	3095,97
республика- лық бюджет	24786,77	5282,80	16408,00	3095,97
жергілікті бюджет	2112,00	2112,00	-	-
жеке капитал	11898,73	150,00	11748,73	-
2005 жыл	11313,51	4094,80	6668,21	550,50
республика- лық бюджет	6654,90	3582,80	2521,60	550,50
жергілікті бюджет	512,00	512,00	-	-
жеке капитал	4146,61	-	4146,61	-
2006 жыл	15824,94	1850,00	12034,61	1940,33
республика- лық бюджет	10728,33	900,00	7888,00	1940,33
жергілікті бюджет	800,00	800,00		-
жеке капитал	4296,61	150,00	4296,61	-
2007 жыл	11659,04	1600,00	9453,91	605,13
республика- лық бюджет	7403,53	800,00	5998,40	605,13
жергілікті бюджет	800,00	800,00	-	-
жеке капитал	3455,51	-	3455,51	-
2008-2010 жылдар	48782,67	-	47670,54	1112,13
республика- лық бюджет	30814,03	-	29701,90	1112,13
жергілікті бюджет	-	-	-
жеке капитал	17968,64	-	17968,64
2011-2013 жылдар	31328,98	-	30575,98	753
республика- лық бюджет	13002,9	-	12249,9	753
жергілікті бюджет	-	-	-	-
жеке капитал	18326,08	-	18326,08
2014-2015 жылдар	20885,98	-	20383,98	502
республика- лық бюджет	8668,6		8166,60	502
жергілікті бюджет	-	-
жеке капитал	12217,38	-	12217,38

Инновациялық қызметтi дамытуға арналған қаражаттан басқа ғылыми-техникалық бағдарламалардың және маңызды жобалардың шеңберiнде республикалық бюджет қаражаты есебiнен қолданбалы ғылыми зерттеулердi қаржыландыру сақталады. Салалық ғылыми-техникалық бағдарламалар бойынша орындалған қолданбалы ғылыми әзiрлемелердiң бiраз көпшiлiгi ҰИҚ және технологиялық парктер арқылы одан әрi коммерциялизацияланатын болады.
Қолданбалы ғылыми зерттеулердiң шығыстары 2005 жылы 7972,4 млн. теңгенi құрайды, 2006 жылы - 7972,4 млн. теңгенi құрайды, 2007 жылы - 7175,16 млн. теңгенi құрайды және 797,24 млн. теңге жеке капитал қаражаты есебiнен.
Осы ретте, республикалық бюджеттен инновациялық инфрақұрылымды дамытуға, инновациялық жобаларды және инновациялық қызметтi дамыту жөніндегі басқа iс-шараларды қаржыландыруға, сондай-ақ қолданбалы ғылыми-зерттеулердi, оның iшiнде ғылыми-техникалық бағдарламалар арқылы қаржыландыруға бөлiнетiн жыл сайынғы қаражат көлемi тиiстi жылға бюджеттi қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтілетiн нәтижелер

Бағдарлама іс-шараларын іске асыру экономиканың барлық салаларында инновациялық процестерді күшейтетін ұлттық инновациялық жүйені құруға мүмкіндік береді.
Бұл ретте 2015 жылы:
ғылыми және ғылыми-инновациялық қызметтің 2005 жылы ЖІӨ 0,8%-дан 2015 жылы 1,7%-ке дейін үлес салмағын көбейтуге;
Қазақстанның инновациялық және ғылыми-зерттеулер қызметiнiң тiкелей шетелдiк инвестицияларын 2003 жылмен салыстырғанда 2015 жылы 15-20 рет ұлғайтуға;
ҒЗТКЖ-ның қолданбалы бюджеттiк қаржыландыру жүйесiн оңтайландыруға қол жеткiзiлетiн болады.
Осы бағдарламаны iске асыру кезеңдер бойынша жүзеге асырылатын болады.
Бiрiншi кезеңде - 2005-2007 жылдар - мемлекеттiң белсендi қатысуымен ҰИЖ-ды қалыптастыру болады.
Басты назар ғылыми әлеуеттi дамытуға, ғылыми-технологиялық дамытудың басымдықтарын айқындауға аударылатын болады.
Қаржылық инфрақұрылымның мынадай негiзгi элементтерi қалыптастыра бастайды:
берілетін гранттардың жүйесiн кеңейту;
озат шетелдiк венчурлiк қорларды инвестициялау үшiн отандық, дәл солай шетелдiк капиталдың қатысуымен венчурлiк қаржыландыру жүйесi;
венчурлiк қорлар мен жас технологиялық компаниялардың (IРО рыногы) құнды қағаздарының рыногы.
Инновациялық бизнес-орта құрылатын және дамитын, мемлекеттiк ресурстардың шоғырлануын талап ететiн кластерлердің ядросын қалыптастыратын жүйелік инновациялық жобаларды іске асыру болады.
Инновациялық инфрақұрылымның негiзгі элементтерiн қалыптастыру құрылатын және басталатын болады:
мынадай ұлттық технологиялық парктер мен аймақтар құру: ақпараттық технологиялар паркі; ядролық технологиялар паркi; биотехнологиялар паркi; индустриялық мұнай-химиялық паркі; жаңа материалдар паркі; агроөнеркәсiптiк технологиялар паркi;
7 өңiрлiк парктер құру;
iрi технологиялық университеттер мен технопарктер жанынан 12 технологиялық бизнес-инкубаторлар және технопарктер жанынан 8 оқу орталықтарын құру;
Қазақстан Республикасындағы инновациялық қызметтiң бірыңғай ақпараттық базасы.
Инновациялық менеджменттің деңгейi көтерiлетiн болады.
Екiншi кезеңде - 2008-2010 жылдар - ҰИЖ элементтерiнiң өзара iс-қимылдары мен жұмыс iстеу тетiктерiн жетілдiру жалғастырылады.
ҰИЖ қалыптасқан элементтерінің өзара іс-қимылының сапасы артады.
Шетелдiк инвесторлармен венчурлiк қорлар құру арқылы венчурлік қаржыландыру тетiгiн белсендi дамуға қол жеткiзедi.
Бiрiншi кезеңде қалыптасқан жобалар маңындағы кластерлік кооперация дами бастайды.
Жетекшi әлемдiк компаниялармен өңiрлiк және ауқымды технологиялық альянстарды қалыптастыру жөнiндегi жобаларға ҰИЖ субъектiлерi кеңiнен қатысатын болады.
Үшiншi кезеңде - 2011-2013 жылдар - мемлекеттiк шығыстар үлесiнiң кемуiмен және жеке инвестициялардың өсуiмен ҰИЖ тұрақты қалыптасатын және дамитын болады.
Осы ретте артықшылықты ынталандырудың жанама құралдары пайдаланылатын болады.
Төртiншi кезеңде - 2014-2015 жылдары мемлекеттiң венчурлiк қорлар мен инновациялық жобалардан "шығуы".
ҰИЖ-ның одан әрi қалыптасуы мен дамуында жеке капиталдың қатысуы кең таралымға ие болады.
ҰИЖ-i құрамына кiретiн құрылымды дамыту тиiмдiлiгiн талдау, инновациялық даму болжамдарын айқындау мақсатында көрсеткiштер (мақсатты индикаторлар) жүйесi әзiрленетiн болады. Қазiргi әлемде инновациялық жүйелердi дамыту деңгейiнiң бірқатар индикаторлары қолданылады. Төменде жалпы және Қазақстанның жағдайына бейiмделген индикаторлар келтiрiлген.
1. Адам ресурстары. Адам ресурстарының саны мен сапасы жаңа бiлiмдi құрайтын да, оны таратуды айқындайтын да басты фактор болып табылады.
2. ҒЗТКЖ инвестициялары. ҒЗТКЖ қаржыландыру экономиканы құруда басты орынды алады, бiлiмге негiзделген мұндай экономиканың серпiлiсi мен бәсеке қабiлеттiлігі бiрiншi кезекте бiлiмдi және ақпаратты құруға, таратуға және пайдалануға байланысты болады. Осы тәсiлге сәйкес бiлiм өндiрiстiң факторы болып, ал бiлiм инвестициялары экономикалық құралдардың көмегімен ынталандыруы мүмкiн.
3. Ғылыми және технологиялық өнiмдiлігі. Инновациялық жүйенi дамытудың көрсеткiшi, бiлiмнiң өзiнiң нарықтық көрiнiсiн инновация түрiнде білдiретiн және экономикалық тиiмдiлiк әкелуi мүмкін бiлiмнiң табыстылығын бiлдiредi.
4. Экономиканың бәсеке қабiлетiне және жұмыспен қамтуға ҒЗТКЖ-ның ықпалы. Экономиканың бәсеке қабiлеттiгі тауарлар мен қызметтер қабiлетiне ресурстардың аз жұмсалуымен бағаланады. Өндiрiс дәстүрлi факторлардың өнiмдiлiгiн арттыру арқасында осы инновацияларды енгiзу көмегiне қол жетуi мүмкiн.
Осындай мақсатты индикаторлардың негiзiнде елдiң өндiрiстiк әлеуетiнiң барынша жылдам дамуын қамтамасыз ететiн инновациялық жобалар мен бағдарламаларды iске асыру үшiн мемлекеттік қолдауды шоғырландыруды көздейтiн және мемлекеттiк ресурстардың тiкелей және жанамалық нысанда бөлiнетiн мемлекеттiк инновациялық саясаттың стратегиялық басымдықтарын айқындайтын болады.
ҰИЖ-i тиiмдi дамыту экономиканың еңбек өнiмдiлiгiн және бәсекеге қабiлеттiлiгін арттырады, бұл өз кезегiнде Стратегияны iске асырудан күтiлетiн нәтижелердiң орындалу қарқынына әсер етедi. Сондықтан бұл көрсеткiштер ҰИЖ-дi дамытудың пысықтайтын мақсатты индикаторлары болып табылады.
Сонымен қатар экономикалық қызмет түрi бойынша инновациялық қызметтiң ерекшелiгiн ескере отырып, сондай-ақ ҰИЖ салалық және өңiрлiк құрылымды дамытуды сипаттайтын салалық және өңiрлiк мақсатты индикаторлар әзiрленетiн болады. Бұл көрсеткiштер жоғары технологиялық және ғылымды қажетсiнетiн салаларды, өнеркәсiптiк орталықтарды, ұлттық технопарктердi, арнайы экономикалық аймақтарды дамыту үрдiстерiн талдау үшін, сондай-ақ ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялық өндiрiстердi құру саласындағы әлеуеттi басымдықтарды айқындау мақсатында пайдаланылатын болады.

8. Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық
жүйесін қалыптастыру мен дамыту жөніндегі 2005-2015
жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жөніндегі
2005-2007 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары

Ескерту. 8-бөлімге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.04.24. N 319 қаулысымен.

N	Іс-шара	Аяқталу нысаны	Орын- дауға жауап- тылар	Орындау мерзімі	Бол- жамды шығын- дар (млн. теңге)	Қаржы- лан- дыру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1. Ғылыми әлеуетті дамыту
1.1	Қазақстан Респу- бликасының ұлттық инновациялық жүйесiн қалыптас- тыру мен дамыту- дың 2005-2015 жылдарға арналған бағдарламасын үйлестіру мен іске асыру мақсатында "Қа- зақстан Респуб- ликасы Үкiметі- нiң жанынан жо- ғарғы ғылыми- техникалық комис- сия құру туралы" Қазақстан Респу- бликасы Үкіметi- нiң 1999 жылғы 20 желтоқсандағы N 1946 қаулысымен бекiтiлген Жоғарғы ғылыми- техникалық комис- сияның ережесiне және құрамына тиісті өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	БҒМ (шақы- ру), ИСМ	2005 жылдың ІІ- тоқсаны	Қажет емес
1.2	"Маркетингтік- талдамалық зерт- теулер орталығы" АҚ мен "Джей- Остин" компания- сының Қазақстан- ның бәсекеге қабiлеттiгi мен кластерлік даму перспективалары жөніндегі зерт- теулерiнiң нәти- желерін есепке ала отырып Қазақ- станның техноло- гиялық дамуының басымдықтарын айқындау	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ	2005 жылдың 15 қазаны	Қажет емес
1.3	Мемлекет есебiнен жүргізiлген және жүргізілетін зерттеулер нәтижелерiн, олардың мүмкiн болатын коммер- циялауға қатысты өзектiлiгін айқындау үшiн талдауын жүргізу	ИСМ-не ақпарат	БҒМ, АШМ, ҚМ, ККМ, ДМ, "ИТТО" АҚ (келі- сім бо- йынша)	2005 жылдың ІV- тоқсаны	Қажет емес
1.4	Конкурстық негізде ҒЗТКЖ жобаларын грант- тық қаржыландыру кестесi бойынша ұсыныстарды әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ	2005 жылдың 15 қаңтары	Қажет емес
1.4.1	Ғылыми қолданбалы зерттеулердi жеке капиталды тең қаржыландыру жүйесiн бiртiндеп енгізу арқылы бюджеттiк қаржы- ландыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), АШМ, ЭМРМ, БҒМ, ККМ	2005 жылғы 15 шілде, 2006 жылғы 15 шілде	РБ қа- ражаты: 2005- 7972,4 2006- 7972,4 2007- 7175,16 және жеке капитал қара- жаты есебі- нен 797,24	Респу- блика- лық бюджет 2007 жылдан бастап жеке капитал қара- жаты
1.5	ҒЗТКЖ жобаларының қолданбалы зерт- теулерге қатысты тәуелсiз сарапта- масын жүргiзудiң тәртiбiн әзiрлеу жөнiнде ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ, "ҰИҚ" АҚ (келі- сім бо- йынша)	2006 жылдың 15 шілде	Қажет емес
1.5.1	ҒЗТКЖ жобаларының қолданбалы зерттеулерге қа- тысты тәуелсiз сараптамасын жүргiзу үшiн тар- тылатын сарапшы- лардың деректер қорын құру	ИСМ-не ақпарат	БҒМ, АШМ, ККМ, ДМ, ЭМРМ	2006 жылдың ІІ- тоқсаны	Қажет емес
1.5.2	Тәуелсiз сарап- шылардың қызмет- терiн қаржылан- дырулардың кес- тесі бойынша ұсыныс әзiрлеу	Респуб- ликалық Бюджет- тік ко- миссияға ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ	2006 жылдың ІІ- тоқсаны	2007- 132,8	Респу- блика- лық бюджет
1.6	Ғылыми-зерттеу ұйымдарының олардың қызметiн талдауды жүргізу- дiң негізiнде жаңа ұйымдық нысандарын құру мен қолдау жөнiнде ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ, АШМ, ККМ, ДМ	2006 жылдың 15 сәуір	Қажет емес
1.6.1	Озық технология- лар орталығын құру үшiн қолда бар әлеуеттің ғылыми-зерттеу ұйымының қызме- тiне талдау жүргiзу	ИСМ-не ақпарат	БҒМ	2005 жылдың ІV- тоқсаны	Қажет емес
1.6.2	Озық технология- лар орталықтарын құру (3-4) жө- нiндегі Дүние- жүзілiк банкпен келiссөздер жүргiзу	Келісім жобасы	ИСМ (шақы- ру), БҒМ, "ИТТО" АҚ (келі- сім бо- йынша), "ҰИҚ" АҚ (ке- лісім бойын- ша)	2005 жылдың ІІІ- тоқсаны	Қажет емес
1.6.3	Зерттеу орталық- тарының, ҒЗИ-лер- дiң, жекелеген ғылыми зертхана- лардың, оларды ғылыми-ендiрмелiк ұйымға айналдыру үшiн пилоттық топтар құру жөнiнде ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ	2006 жылдың 15 сәуір	Қажет емес
1.6.4	Дүниежүзілiк банкпен Озық технологиялар орталықтарын құру (3-4) жө- нiнде бiрлескен бастапқы жобаны iске асыру	ИСМ-не ақпарат	БҒМ, "ИТТО" АҚ (келі- сім бо- йынша), "ҰИҚ" АҚ (ке- лісім бойын- ша)	2006 жылдың ІІ-тоқ- саны, 2007 жылдың ІІ- тоқсаны	2006- 354,13 2007- 354,13	Респу- блика- лық бюджет (тиісті дамыту инсти- тутта- рын капи- тали- зация- лау есе- бінен)
1.7	Индустрия және сауда министрлі- гінiң, иннова- циялық қызметтi дамыту жөнiндегi уәкiлетті орган ретiнде Білім және ғылым мини- стрлігімен, Ин- новациялық қыз- меттi ғылыми- техникалық дамыту жөніндегі уәкілеттi орган ретiнде салалық министрлiктермен, Жоғарғы ғылыми- техникалық комиссиямен (ЖҒТК), "Ұлттық инновациялық қop" АҚ-мен, "Инжиниринг және технологиялар трансфертi орта- лығы" АҚ-мен, жобаларға өтiнiш бiлдiрушілермен, iрi бизнеспен және кәсiпкер- лермен ғылыми- техникалық және инновациялық дамыту мәселелерi жөнiнде өзара iс-қимыл жасас- уының рәсiмдерi мен тетiктерiн әзiрлеу	ИСМ-не ақпарат	ИСМ (шақы- ру), БҒМ, "ҰИҚ" АҚ (ке- лісім бойын- ша), "ИТТО" АҚ (келі- сім бо- йынша)	2005 жылдың ІV- тоқсаны	Қажет емес
1.8	Қазақстан Респуб- ликасы Yкiметiнiң 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтілген Қа- зақстан Респуб- ликасы Үкiметінiң 2003-2006 жылдар- ға арналған бағдарламасын iске асыру жөніндегі Iс- шаралар жоспары- на, оған ғылыми- зерттеу тақырып- тарын және ғы- лыми-техникалық бағдарламаларды енгiзу жөнiнде өзгерiстер енгізу жөнiнде ұсыныс әзiрлеу	ЭБЖМ-ге ұсыныс	ИСМ	2005 жылдың ІІ- тоқсаны	2005- 1100,02 2006- 1001,2 2007- 1001,2	Респу- блика- лық бюджет
1.9	ҒЗТКЖ-ны гранттық қаржыландыруды жүзеге асыру кезіндегі инновациялық қызметтің нәти- желерiне мемле- кеттің меншiк құқықтарын бекіту мәселелерi жөнiнде өзара iс-әрекет жасасу- ды жүзеге acыру	Бірлес- кен бұйрық	Әділет- мині (шақы- ру), ИСМ, БҒМ	2005 жылдың ІV- тоқсаны	Қажет емес
2. Инновациялық кәсіпкерлікті дамыту
2.1	Жетекшi техноло- гиялық ЖОО-ның жанынан және технопарктер құ- рамынан бизнес- инкубаторлар құру. 2005 жыл - Орал, Қарағанды, Алма- ты қалаларының, Ақпараттық тех- нологиялар пар- кiнiң құрамынан 4 бизнес-инкуба- тор, технология- лық ЖОО-да 1 бизнес-инкубатор. 2006 жылы - 2006 жылы құрылатын өңiрлiк технопа- рктердiң құра- мында 4 бизнec- инкубатор, тех- нологиялық ЖОО жанынан 3 биз- нес-инкубатор	ИСМ-ге ақпарат	БҒМ, облыс- тардың және Астана мен Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың І-ІV- тоқ- сандары 2006 жылдың ІІ- тоқсаны	2005 - 332 2006 - 518,4 2007 - 505,6	Респу- блика- лық бюджет (тиiстi даму инсти- тутта- рын капи- тали- зация- лау есебi- нен)
2.2	Шетелдiк оқыту- шыларды тарта отырып және шетелдiк бизнес мектептердiң бағдарламаларын пайдалана отырып, алдыңғы қатарлы ЖОО-ның бiреуi- нiң базасында "Инновациялық менеджмент" бағдарламасы бо- йынша мамандарды даярлау жөнiнде- гi пилоттық жо- баны iске асыру	БҒМ-ге ақпарат	ИСМ, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2006 жылдың ІІ- тоқсаны	Шығыс- тар Қазақ- стан Респу- блика- сын- дағы білiм беру- дiң 2005- 2010 жылдар- ға ар- налған мемле- кеттiк бағдар- лама- сының қара- жаты есебі- нен	Респу- блика- лық бюджет
2.3	"Инновациялық менеджмент" ма- мандығы бойынша кадрларды дайын- дауға жыл сайын мемлекеттiк тапсырысты қалыптастыру	БҒМ-ге ақпарат	ИСМ, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың ІІ- тоқсаны 2006 жылдың ІІ- тоқсаны	Шығыс- тар Қазақ- стан Респу- блика- сын- дағы білiм беру- дiң 2005- 2010 жылдар- ға ар- налған мемле- кеттiк бағдар- лама- сының қара- жаты есебі- нен	Респу- блика- лық бюджет
2.4	Инновациялық жобалардың және қызмет түрлерiн бағалау әдiсте- месiн әзiрлеу, сондай-ақ инно- вациялық қызмет нәтижелерiн iске асырудың монито- рингі жүйесiн құру	ИСМ-ге ақпарат	Қаржы- минi, БҒМ, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың ІІІ- тоқсаны	Қажет емес
2.5	Технопарктердiң жеке консалтинг- тік ұйымдарды инновациялық кәсiпкерлiкке консалтингтік қызметтер жөнін- дегі ынтымақтас- тыққа тартуын жүзеге асыру	ИСМ-ге ақпарат	облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың ІV-тоқ- саны, 2006 жылдың ІV- тоқсаны	Қажет емес
2.6	Кәсiпкерлiктiң тиiмдi түрiнiң бiрi ретiнде теледидар мен радио арқылы циклдер бойынша, мақалалар, ар- найы журналдар арқылы иннова- цияны насихат- тауды жүргізу	ИСМ-ге ақпарат	МАСМ, облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi	2006 жылдың І-ІІІ- тоқсаны	2006 - 31,8 2007 - 31,8	Респу- блика- лық бюджет
2.7	Венчурлiк жәр- меңкелер өткiзу- дi жүзеге асыру	ИСМ-ге ақпарат	Облыс- тардың, Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2006 жылдың ІІІ- тоқсаны 2007 жылдың ІІІ- тоқсаны	2006 - 15 2007 - 15	Респу- блика- лық бюджет
2.8	Коммуникативтік алаңдарды және желілік құрылым- дарды дамытуды жүзеге асыру - кәсiби қауымдас- тықтар және ин- весторлар одағы, технологиялардың электрондық бир- жалары, венчур- лiк кәсiпкерлiк мәселелерi жө- нiндегi Интернет желiсiндегi ма- мандандырылған порталдар	ИСМ-ге ақпарат	АБА, облыс- тардың, Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi	2007 жылдың І- тоқсаны	2006 - 140	Респу- блика- лық бюджет
2.9	Арнайы конкурстар мен инновациялық жоғары техноло- гиялық бизнес саласында қызмет ететiн және компаниялар өсiмiнiң ең жо- ғарғы қарқынына ие болған кәсiп- керлерге сыйақы- лар, оның iшiнде венчурлiк капи- тал тарту есебi- нен ұйымдастыру	ИСМ-ге ақпарат	Облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2006- 2007 жылдар	2006 - 5 2007 - 5	Респу- блика- лық бюджет
2.10	Инновациялық қызметтің басым бағыттарын iске асыруға, иннова- циялық инфрақұ- рылымды дамытуға қатысу үшін ше- тел мамандарын (ғалымдарды, менеджерлердi, оқытушыларды) шақыруға шектеу- лердi алып тас- тау жөнiндегi ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), СIМ, Еңбек- минi, БҒМ	2005 жылғы 15 шiлде	Қажет емес
2.11	Ғылыми қызметтің нәтижелерiн па- тенттеу рәсiм- дерiн жетілдiру жөнiнде ұсыныс әзiрлеу	Әділет- миніне ұсыныс	ИСМ, БҒМ	2005 жылдың IV- тоқсаны	Қажет емес
2.12	Технологиялық процестерді, та- уарларды, қыз- меттердi, инно- вациялық өнiм- дердi стандарт- тау және серти- фикаттау жүйеле- рiн құру жөнінде ұсыныстар әзірлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ	2006 жылғы 15 қаңтар	Қажет емес
2.13	Құрылатын техно- логиялық парк- тердiң құрамынан Сертификаттау және стандарттау орталықтарын құру	ИСМ-ге ақпарат	Облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2006 жыл	Қажет емес	Тиiстi даму инсти- тутта- рының қара- жаты есебі- нен
3. Инновациялық инфрақұрылымды дамыту
3.1	"Ақпараттық тех- нологиялар пар- кі" АЭА-ның бі- ріншi кезектегі құрылысын аяқтау	ИСМ-гe ақпарат	Алматы қала- сының әкiмi, "ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың IV- тоқсаны	2005 - 2584,4	Респу- блика- лық бюджет
3.2	"Ақпараттық тех- нологиялар пар- кі" АЭА-ны дамы- туды жүзеге асыру	ИСМ-гe ақпарат	Алматы қала- сының әкiмi	2005 жыл	2005 - 550,5	Респу- блика- лық бюджет
3.3	2004 жылы құрыл- ған өңiрлiк технопарктерді дамытуға қатысу	ИСМ-гe ақпарат	Облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша),"ҰИҚ"АҚ (келіс-ім бо- йынша)	2005- 2006 жылдар	РБ қа- ражаты: 2005 - 600 ЖБ қа- ражаты: 2005 - 512 Жеке капи- тал: 2006 - 150	Респу- блика- лық бюджет
3.4	"Ақпараттық технологиялар паркi" АЭА-ның басқарушы ком- паниясын құру	ИСМ-гe ақпарат	ИСМ, Алматы қаласы- ның әкiмi, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша), ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың IІ- тоқсаны	Қажет емес
3.5	"Техникалық- экономикалық негiздемелердi әзірлеу" ЭБЖМ бағдарламасының қаражаты есебі- нен биотехноло- гия мұнайхимия, жаңа материалдар, агроөнеркәсiп технологиялары, ядролық техноло- гиялар, ғарыштық технологиялар саласында ұлттық парктер құрудың тұжырымдамаларын және техникалық- экономикалық негiздемелердi әзiрлеудi қаржыландыру	ИСМ-гe ақпарат	ЭМРМ, БҒМ, AШM, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жыл	2005 - 265,6	Респу- блика- лық бюджет
3.6	Биотехнология, мұнайхимия, жаңа материалдар және агроөнеркәсiп технологиялары саласында ұлттық технологиялық парктерiн құру мен дамытудың мақсаттылығы туралы ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), БҒМ, ЭМРМ, АШМ, "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2006 жылдың I- тоқсаны	Қажет емес
3.7	Биотехнология, мұнайхимия, жаңа материалдар және агроөнеркәсiп технологиялары саласында ұлттық технологиялық парктердi дамыту бағдарламаларын бекiту	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіметі қаулы- сының жобасы	ИСМ (шақы- ру), ЭМРМ, БҒМ, АШМ, "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2006 жылдың IІ- тоқсаны	Қажет емес
3.7.1	Технопарктердi ұлттық немесе өңiрлiк деңгейге жатқызу критерий- лерiн әзiрлеу	Қазақ- стан Респуб- лика- сының Үкіме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), ЭМРМ, БҒМ, АШМ, "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша),"ҰИҚ"АҚ (келіс-ім бо- йынша)	2006 жылдың IІ- тоқсаны	Қажет емес
3.8	"Техникалық- экономикалық негiздемелердi әзiрлеу" ЭБЖМ бағдарламасының қаражаты есебiнен Астана қаласында, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Сол- түстік Қазақстан облыстарында өңiрлiк техно- парктер құрудың тұжырымдамаларын және техникалық- экономикалық негiздемелерiн әзiрлеудi қаржыландыру	ИСМ-ге ақпарат	"ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005 жыл	2005 - 132,8	Респу- блика- лық бюджет
3.9	Астана қаласын- да, Оңтүстік Қа- зақстан, Шығыс Қазақстан, Сол- түстiк Қазақстан облыстарында өңiрлiк техноло- гиялық парктер- дiң даму бағдар- ламаларын бекiту	ИСМ-ге ақпарат	Облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың IІІ- тоқсаны	Қажет емес
3.10	Олардың атаула- рын өзгерту не- месе осы бағдар- лама және оны орындауға қабыл- данған норматив- тік-кесiмдер айқындаған инно- вациялық инфра- құрылым субъек- тiлерiне қойыла- тын талаптарға сәйкес келтiру үшiн инновациялық инфрақұрылымның қолда бар субъ- ектілерiнiң қыз- меттік сәйкестi- гiне, шағын биз- нестi қолдау жүйесiне таңдау жүргiзу	ИСМ-ге ақпарат	БҒМ, АШМ, облыс- тардың және Астана, Алматы қалала- рының әкiм- дерi	2005 жылдың IV тоқсаны	Қажет емес
3.11	Инновациялық да- мудың Бiрыңғай ақпараттық жү- йесiн (виртуал- дық технопарк) әзiрлеу	ИСМ-ге ақпарат	АБА, "ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша), ҰИҚ" АҚ (келi- сiм бо- йынша)	2005 жылдың IV тоқсаны	2005 - 46	Респу- блика- лық бюджет
3.12	Инновациялық да- мудың Бiрыңғай ақпараттық жү- йесiн (виртуал- дық технопарк) әзiрлеудi және құруды аяқтау	ИСМ-ге ақпарат	"ИТТО" АҚ (келi- сiм бо- йынша),"ҰИҚ"АҚ (келіс-ім бо- йынша)	2006 жылдың IV тоқсаны	2006 - 100	Респу- блика- лық бюджет
3.13	"Қазақстан Рес- публикасының индустриялық- инновациялық дамуының 2003- 2015 жылдарға арналған страте- гиясын iске асы- руға бағытталған ғылыми-иннова- циялық қызметті институционалдық қамтамасыз етуді дамыту жөніндегі кезек күттірмей- тін шаралар ту- ралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 1 тамыздағы N 775 қаулысына "ИTTO АҚ-ны технопарктер желілерiн дамыту бойынша жауапты компания ретiн- де айқындауға қатысты толық- тыру енгiзу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкіметі қаулы- сының жобасы	ИСМ (шақы- ру), "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005 жылдың IІ тоқсаны	Қажет емес
4. Қаржылық инфрақұрылымды дамыту
4.1	Инновациялық да- муды қолдаудың жаңа тетiктерiн айқындау бөлі- гінде Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 3 маусым- дағы N 615 қау- лысымен акцио- нерлердің жалпы мәжiлiсiнде бе- кiтілуге ұсыныл- ған 2004-2005 жылдарға арнал- ған "Ұлттық ин- новациялық қор" АҚ-ның инвести- циялық саясаты туралы Меморандумға өзгерiстер енгiзу туралы ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкiме- тiне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005 жылдың IІ тоқсаны	Қажет емес
4.2	ҒЗТКЖ-ны шетелде патенттеу үшiн бизнес-жоспарлар дайындауға гран- ттар бөлудi жү- зеге асыру	ИСМ-ге ақпарат	"ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005- 2007 ж.ж	2005 - 322,4 2006 - 1925,6 2007 - 2589,6	Респу- блика- лық бюджет
4.3	Отандық және ше- телдiк капиталды тарта отырып, венчурлық қор- ларды құруды жүзеге асыру	ИСМ-ге ақпарат	"ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005- 2007 ж.ж	2005 - 832,28 2006 - 3073,46 2007 - 1574,54	Респу- блика- лық бюджет
4.4	Венчурлiк қор- ларды басқару жөнiндегi жетек- шi қорлармен және компания- лармен қызметтік өзара iс-қимыл орнату үшiн ше- телдiк қорларға инвестициялауды жүзеге асыру	ИСМ-ге ақпарат	"ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005- 2006 ж.ж	2005 ж. - "ҰИҚ" АҚ-ның құрыл- ған жарғы- лық капита- лының қаража- ты есе- бiнен 664 млн. теңге, 2006 ж. - "ҰИҚ" АҚ-ның жарғы- лық капи- талын толық- тыру арқылы респу- блика- лық бюджет- тiң қаража- тынан 1328 млн. теңге	Респу- блика- лық бюджет
4.5	Инновациялық жобаларды iске асыру	ИСМ-ге ақпарат	"ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005- 2007 жылдар	РБ қа- ражаты: 2005 - 882,56 2006 - 1041,88 2007 - 1328 Жеке капи- тал: 2005- 2007 ж.ж. - 11748,73	Респу- блика- лық бюджет
4.6	Зияткерлiк мен- шiктi бағалаушы компаниялардың рейтингін ай- қындау жүйесін әзiрлеу және жұмыс істеуін қамтамасыз ету	ИСМ-ге ақпарат	Әділет- мині, "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005 жылдың ІІІ- тоқсаны	Қажет емес
5. ҰИЖ элементтерінің өзара іс-әрекетін қамтамасыз ету
5.1	ҰИЖ құру жөнiн- дегi ұсынысты әзiрлеу үшін ше- телдiк сарапшы- ларды тарту ар- қылы консультан- ттардың жұмыс тобын құру жөнінде ұсыныс әзірлеу және оны қалыптасты- руды қамтамасыз ету	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкiме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2005 жылғы 15 шілде	Қажет емес
5.2	Отандық иннова- циялық өнімнің сырттан рынок- тарға қолайлы шығу жүйесін құру жөнінде ұсыныс әзiрлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкiме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), мүдделі мемле- кеттік орган- дар	2007 жылғы 15 қазан	Қажет емес
5.3	"ҰИҚ" АҚ және "ИТТО" АҚ база- сында "Иннова- циялық топты" құру жөнiнде ұсыныс әзірлеу	Қазақ- стан Респу- блика- сының Үкiме- тіне ұсыныс	ИСМ (шақы- ру), "ҰИҚ" АҚ (келi- сім бо- йынша), "ИТТО" АҚ (келi- сім бо- йынша)	2007 жылғы 15 қазан	Қажет емес

Болжамды шығыстардың жиыны (млн. теңге):

2005 жыл - 20776,58, оның ішiнде:
Республикалық бюджет - 16348,34
Жергілiктi бюджет - 512
Жеке капитал - 3916, 24

2006 жыл - 20992,44 оның ішінде:

Республикалық бюджет - 16926,2
Жеке капитал - 4066,24

2007 жыл - 17092,54 оның iшiнде:

Республикалық бюджет - 12382,54
Жеке капитал - 4710,0

Ескерту: әрiптiк қысқартылған сөздердiң ажыратылуы

ИСМ - Индустрия және сауда министрлігі
БҒМ - Бiлiм және ғылым министрлігі
ЭБЖМ - Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрлiгi
Қаржыминi - Қаржы министрлiгi
Әдiлетминi - Әдiлет министрлiгi
АШМ - Ауыл шаруашылығы министрлiгi
ҚМ - Қорғаныс министрлiгi
ККM - Көлiк және коммуникациялар министрлiгi
СIМ - Сыртқы iстер министрлігі
ЭМРМ - Энергетика және минералдық ресурстар министрлiгi
Еңбекминi - Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгi
ДМ - Денсаулық министрлiгi
АБА - Ақпараттандыру және байланыстар агенттiгi
"ИТТО" АҚ - "Инжиниринг және технологиялар трансфертi орталығы" акционерлiк қоғамы
"ҰИҚ" АҚ - "Ұлттық инновациялық қор" акционерлiк қоғамы
ҰИЖ - Ұлттық инновациялық жүйе
ҒЗТКЖ - ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстар

Об утверждении Программы по формированию и развитию национальной инновационной системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 25 апреля 2005 года N 387. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года N 302

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 14.04.2010 № 302.

В целях обеспечения условий для устойчивого развития конкурентоспособной экономики страны на основе эффективного использования интеллектуального потенциала, генерации, распространения и коммерциализации новых знаний в республике Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу по формированию и развитию национальной инновационной системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы (далее - Программа).

2. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан ежегодно по итогам полугодия и года к 15 числу месяца, следующего за отчетным периодом, представлять в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра индустрии и торговли Республики Казахстан Мынбаева С.М.

4. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 25 апреля 2005 года N 387

Программа
по формированию и развитию
национальной инновационной системы
Республики Казахстан
на 2005-2015 годы Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ современного состояния и проблемы инновационного развития Казахстана
3.1. Тенденции инновационного развития мировой экономики
3.2. Проблемы и анализ инновационного развития Казахстана
3.2.1 Состояние и механизмы реализации научно-технической деятельности
3.2.2 Инновационное предпринимательство
3.2.3 Инновационная инфраструктура
3.2.4 Финансовая инфраструктура
4. Цель и задачи Программы
5. Основные направления и механизм реализации Программы
5.1. Развитие научного потенциала
5.2. Развитие инновационного предпринимательства
5.3. Развитие инновационной инфраструктуры
5.4. Развитие финансовой инфраструктуры национальной инновационной системы в Казахстане
5.4.1. Государственное стимулирование НИОКР и инновационных проектов
5.4.2. Создание венчурных фондов
5.4.3. Обеспечение ликвидности венчурных инвестиций
5.4.4. Улучшение системы оценки объектов интеллектуальной собственности
5.4.5. Формирование профессионального инновационного менеджмента
5.4.6. Развитие сети индивидуальных инвесторов
5.5. Обеспечение взаимодействия элементов национальной инновационной системы
5.5.1. Информационное обеспечение функционирования национальной инновационной системы
5.5.2. Механизмы государственного управления национальной инновационной системы
5.5.3. Институциональное обеспечение функционирования национальной инновационной системы
6. Необходимые ресурсы и источники финансирования
7. Ожидаемые результаты от реализации Программы
8. План мероприятий по реализации Программы

1. Паспорт Программы

Наименование Программа по формированию и развитию
программы национальной инновационной системы Республики
Казахстан на 2005-2015 годы

Основание для План мероприятий по реализации Программы
разработки Правительства Республики Казахстан на 2003-
2006 годы, утвержденный постановлением
Правительства Республики Казахстан от 5
сентября 2003 года N 903 (п. 2.6.11);
Пункт 2.2 Выписки из протокола заседания
Правительства Республики Казахстан от 21
декабря 2004 года N 20

Разработчик Министерство индустрии и торговли Республики
Казахстан

Цель Формирование инновационной системы открытого
типа, обеспечивающей создание
конкурентоспособного конечного продукта на
основе использования отечественного, а также
зарубежного научного потенциала и технологий

Задачи Развитие научного потенциала;
формирование и поддержка развития
инновационной предпринимательской среды;
формирование и развитие многоуровневой
инновационной инфраструктуры;
формирование и развитие элементов и механизмов
финансовой инфраструктуры в части расширения
видов предоставляемых грантов и создания
венчурных фондов;
обеспечение эффективного взаимодействия между
элементами национальной инновационной системы;
совершенствование нормативной правовой базы.

Сроки 2005-2015 годы
реализации Первый этап: 2005-2007 годы - формирование
НИС с активным участием государства:
развитие научного потенциала, определение
приоритетов научно-технологического развития;
развитие инновационной бизнес-среды,
реализация системных инновационных проектов,
формирующих ядро кластеров, требующих
концентрации государственных ресурсов;
создание и развитие основных элементов
инновационной инфраструктуры;
создание и развитие основных элементов
финансовой инфраструктуры в части
расширения видов предоставляемых грантов
и создания венчурных фондов с
отечественными инвесторами и инвестирования
в передовые зарубежные венчурные фонды.

Второй этап: 2008-2010 годы -
совершенствование механизмов взаимодействия и
функционирования элементов НИС:
повышение качества взаимодействия
сформированных элементов НИС;
активное развитие механизма венчурного
финансирования через создание венчурных
фондов с зарубежными инвесторами;
развитие кластерной кооперации вокруг
проектов, сформированных на первом этапе;
участие субъектов НИС в проектах по
формированию региональных и глобальных
технологических альянсов с ведущими
мировыми компаниями.

Третий этап: 2011-2013 годы - устойчивое
развитие НИС с уменьшением доли
государственных расходов и ростом частных
инвестиций:
использование преимущественно косвенных
инструментов стимулирования.

Четвертый этап: 2014-2015 годы - "выход"
государства из венчурных фондов и
инновационных проектов.

Необходимые Общая стоимость Программы на 2005-
ресурсы и 2015 годы составит 139795,13 млн. тенге,
источники в том числе из республиканского бюджета -
финансирования 77272,3 млн. тенге и из местного бюджета -
2112 млн.тенге, и планируется привлечение
частного отечественного и зарубежного
капитала в сумме не менее 60410,83 млн. тенге.

		в том числе по годам
		2005	2006	2007	2008- 2010	2011- 2013	2014- 2015
Все- го:	139795,13	11313,51	15824,94	11659,04	48782,67	31328,98	20885,98
рес- пуб- ли- кан- ский бюд- жет	77272,3	6654,9	10728,3	7403,53	30814,03	13002,9	8668,6
мес- тный бюд- жет	2112	512	800	800	-	-	-
час- тный ка- пи- тал	60410,83	4146,61	4296,61	3455,51	17968,64	18326,08	12217,38

При этом, ежегодные объемы средств,
выделяемых из республиканского бюджета, будут
уточняться при формировании бюджета на
соответствующий год.

Ожидаемые В результате реализации программы ожидается:
результаты увеличение удельного веса услуг научной и
научно-инновационной деятельности в ВВП с 0,8%
в 2005 году до 1,7% к 2015 году;
увеличение прямых иностранных инвестиций в
инновационную и научно-исследовательскую
деятельность Казахстана в 15-20 раз к
2015 году по сравнению с 2003 годом;
оптимизация системы бюджетного финансирования
прикладных НИОКР;
создание эффективной инновационной
инфраструктуры, включающей единую
информационную базу инновационной
деятельности в Республике Казахстан;
создание национальных технологических парков
и зон: парка информационных технологий;
парка ядерных технологий; парка биотехнологий;
индустриального нефтехимического технопарка;
парка новых материалов; парка агропромышленных
технологий и других по приоритетным для
экономики отраслям;
создание уже на первом этапе 7 региональных
технопарков;
организация 12 технологических бизнес-
инкубаторов при крупных технологических
университетах и технопарках и 8 учебных
центров при технопарках;
формирование системы венчурного
финансирования с участием как отечественного,
так и зарубежного капитала;
создание рынка ценных бумаг венчурных фондов
и молодых технологичных компаний (рынок IPO);
повышение уровня инновационного менеджмента;
усовершенствование законодательства в
соответствии с проводимой политикой
инновационного развития.

2. Введение

Основанием для разработки Программы по формированию и развитию национальной инновационной системы является План мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903 (п. 2.6.11).
Стратегия индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая N 1096, нацелена на достижение устойчивого развития страны путем диверсификации отраслей экономики и отхода от сырьевой направленности развития, при этом инновации определены как основной фактор, определяющий конкурентоспособность национальной экономики; полноценное использование инноваций для дальнейшего динамичного развития экономики и общества возможно при проведении государством целенаправленной инновационной политики.
На фоне глобализации мировой экономики Казахстан сталкивается с рядом проблем: сырьевая направленность экономики, незначительная интеграция с мировой экономикой, неразвитость производственной и социальной инфраструктуры, общая техническая и технологическая отсталость предприятий, отсутствие действенной связи науки с производством, низкие расходы на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы (далее - НИОКР) и т.п. Для решения данных проблем Казахстану предстоит построить конкурентоспособную экономику, основанную на знаниях, способную стать фундаментом общественного благосостояния.
Разработка настоящей Программы вызвана необходимостью формирования через комплекс интегрированных, взаимосвязанных мер системного характера, эффективно действующей национальной инновационной системы (далее - НИС), включающей в себя механизмы генерации, распространения и коммерциализации знаний.

3. Анализ современного состояния и проблемы
инновационного развития Казахстана

К концу XX века стало очевидно, что уровень развития научно-технической сферы - науки, образования, наукоемких отраслей, мировых рынков технологий - определяет границы между богатыми и бедными странами, создает основу динамичного экономического роста, является важнейшим фактором формирования центров силы. Выбор приоритетов в научно-технической сфере приобрел значение, выходящее за рамки перспектив ее собственного развития.
В тоже время, процессы глобализации и растущая взаимозависимость экономик делает задачу управления инновационными процессами все более сложной и зависимой от способности отдельного государства правильно обозначить собственные стратегические подходы к развитию инновационного потенциала.

3.1. Тенденции инновационного развития
мировой экономики

Применение системного подхода при формировании инновационной политики в развитых странах мира приобрело первостепенное значение, особенно на фоне таких современных тенденций развития мировой экономики:
конкуренция за качественный человеческий капитал становится важнейшей характеристикой мирового инновационного развития, растущая мобильность высококвалифицированного персонала также обеспечивает процессы распространения знаний;
роль информационных технологий в процессе распространения знаний становится все более актуальной для дальнейшего роста инновационной активности, процессы распространения знаний вышли за пределы отдельных экономик;
глобализация заставляет компании конкурировать на все более высоких уровнях технологий и в тоже время стимулирует процессы специализации и локализации инноваций.
Страны, реализовавшие концепцию системного подхода к проведению инновационной политики, сумели за короткий исторический период времени создать эффективные национальные инновационные системы, включающие в себя механизмы взаимодействия государства, бизнеса, науки и образования и добиться увеличения общей наукоемкости ВВП.
К примеру, регионами ускоренного расширения научно-технической сферы за последние годы стали страны Юго-Восточной Азии, скандинавские страны (Финляндия, Швеция). Новые индустриальные страны увеличили наукоемкость ВВП в полтора-два раза и приближаются к показателям европейских стран и США.
Новейшей тенденцией является сокращение доли госсектора в условиях стабилизации или сокращения "государственного заказа" науке из национальных бюджетов. Научные подразделения крупных корпораций, мелкие и средние наукоемкие фирмы усиливают свои позиции в национальном научно-техническом развитии, опираясь на созданную при помощи государства систему образования, инфраструктуру и некоторые льготы экономического характера.
В большинстве развитых стран внебюджетное финансирование научных исследований и разработок существенно превышает объемы бюджетных ассигнований в эту сферу. В среднем по странам - членам Организации экономического сотрудничества и развития (далее - ОЭСР) оно возросло с 55 % в 1981 году до 65 % в начале 90-х годов.
Главный источник внебюджетных средств - предпринимательский сектор, в котором лидируют крупные национальные и транснациональные корпорации. Корпорации предпринимательского сектора в развитых странах исторически сложились как важнейшие структуры национальных инновационных систем. Именно они, одновременно финансируя исследования и воплощая в реальные продукты и технологии научные результаты и изобретения, берут на себя экономическую ответственность за основные направления научно-технического прогресса (далее - НТП), на их долю приходится большая часть финансирования науки силами частного сектора. Предпринимательский сектор является и останется в перспективе крупнейшим исполнителем НИОКР как по объему расходуемых средств, так и по числу занятых научными исследованиями ученых и инженеров.

3.2. Проблемы и анализ инновационного
развития Казахстана

В 90-е годы двадцатого столетия в Казахстане произошло резкое сокращение исследований на стратегически важных направлениях научно-технологического развития, падение престижа ученого и востребованности научных результатов, снижение инновационной активности предприятий, отток за рубеж специалистов и интеллектуальной собственности, что привело к ослаблению научно-технологического потенциала, деградации наукоемких производств.
Отсутствие комплексного, системного подхода к управлению инновационными процессами сдерживает развитие инновационного потенциала страны и не позволяет правильно обозначить приоритеты его дальнейшего развития.
Можно выделить следующие основные проблемы, нерешенность которых негативно влияет на развитие отечественного инновационного потенциала:
незавершенность большинства научных разработок технологий и продуктов с целью их выноса на рынок для востребованности потребителями. Это резко снижает ценность предлагаемых технологий (или продуктов) в глазах потенциальных партнеров;
отсутствие современных механизмов внедрения технологических нововведений и выведения их на рынок. В рыночных условиях механизм освоения нововведений неразрывно связан с малым инновационным бизнесом, для которого характерен высокий риск, но и высокая отдача в случае успеха. В развитых экономиках существует особый сектор народного хозяйства, обеспечивающий необходимые условия (инфраструктуру) для развития малого инновационного предпринимательства;
отсутствие развитых инфраструктурных элементов содействия инновационным проектам, таких как технологические парки и специализированные бизнес-инкубаторы, сеть фондов рискового финансирования (венчурных фондов), специальные финансовые механизмы поддержки фирм на этапе их быстрого роста, сертифицированные оценщики фирм и интеллектуальной собственности и др.;
отсутствие на внутреннем рынке платежеспособного спроса на передовые технологии и промышленные нововведения. Наука и научно-техническая деятельность относятся к сфере услуг и эти услуги должны быть востребованы рынком. К сожалению, отечественный рынок научных услуг и наукоемкой продукции в настоящее время очень мал. Большинство предприятий не могут позволить себе "покупать" услуги науки.
Для реализации системного подхода к формированию инновационной системы необходимо выделить и проанализировать ее основные подсистемы, где государство через прямое или косвенное участие может эффективно реализовать инновационную политику.
Инновационная система подразделяется на следующие основные подсистемы, каждая из которых включает, соответственно, такие элементы:
научный потенциал, необходимый фактор для инновационного развития формируется путем создания развитой сферы прикладных исследований, осуществляющих "доводку" фундаментальных разработок до уровня коммерческого применения;
научный потенциал включает:
государственные научные организации - национальные научные центры, научно-исследовательские институты, высшие учебные заведения, проектные институты;
научные организации при национальных компаниях, лаборатории при крупных предприятиях;
частные научно-исследовательские и проектные институты;
малое и среднее предпринимательство, занимающееся научными исследованиями;
научные кадры и индивидуальных изобретателей;
материально-техническую базу.
На сегодняшний день научный потенциал страны представлен научными организациями Министерства образования и науки, отраслевых министерств, частных научно-исследовательских организаций, центрами исследований по направлениям научных исследований на правах хозяйственного ведения, координирующих деятельность институтов соответствующего профиля, а также научно-исследовательских институтов (далее - НИИ), находящихся в ведении национальных компаний.
Инновационное предпринимательство, предусматривающее развитие связующей (посреднической) роли между научно-технической и производственной сферами. Конечной целью инновационного предпринимательства является развитие предприятий, способных оперативно реагировать на текущую конъюнктурную ситуацию рынка и налаживать серийные производства конкурентоспособной наукоемкой продукции нового поколения и повышенного спроса на уровне мировых стандартов;
инновационное предпринимательство включает:
бизнес-ангелов;
предприятия;
инновационных менеджеров;
многоуровневая инновационная инфраструктура, определяющая комплекс взаимосвязанных производственных, консалтинговых, образовательных и информационных структур, обслуживающих и обеспечивающих условия для реализации инновационной деятельности;
инновационная инфраструктура состоит из следующих элементов:
национальные технологические парки;
региональные технологические парки;
технологические бизнес-инкубаторы;
наукограды;
и т.п.
финансовая инфраструктура, обеспечивающая комплексное финансирование научно-производственных и образовательных процессов в сфере инновационно-технологического развития, основанная на сочетании различных механизмов прямой и косвенной государственной поддержки инновационного предпринимательства и инфраструктуры;
финансовая инфраструктура состоит из следующих элементов:
государственные институты развития;
венчурные фонды;
предприятия;
индивидуальные предприниматели;
банки второго уровня;
и другие.

3.2.1 Состояние и механизмы реализации
научно-технической деятельности

Инновационное развитие неразрывно связано с научно-техническим потенциалом страны. В условиях перехода экономики на инновационный путь развития возрастает роль государства по координации и стимулированию процесса коммерциализации научных разработок.
Состояние научно-технического потенциала, в первую очередь, определяется уровнем финансирования науки, его материально-техническим состоянием, эффективностью полученных результатов. В последние годы в Казахстане уровень государственного финансирования науки растет: в 2002 году - 0,13 %, в 2003 - 0,14 %, в 2004 - 0,16 % к ВВП. Но, несмотря на это, он остается невысоким по сравнению с развитыми странами мира.
Ниже приведены данные бюджетного финансирования науки по годам:

	2000 г.	2001 г.	2002 г.	2003 г.	2004 г.
Объем финансирования тенге:	2104314	3653177	4332136	6022384	8141116
в % к ВВП	0,08	0,1	0,13	0,14	0,16

Большая часть средств (более 90%) направлена на проведение научно-технологических работ.
В 2003 году государством было профинансировано 88,7 % научно-исследовательских работ.
Несмотря на отсталую материальную базу, ученые Казахстана имеют конкурентные технологические разработки для многих отраслей промышленности - горно-металлургического комплекса, химии и нефтехимии, биотехнологии, в области ядерных и космических
технологий для различных отраслей и других.
Кроме того, необходимо отметить, что согласно проведенной в 1995 году выборочной экспертизе технологий академических институтов миссией ООН по коммерциализации науки, 23 разработки казахстанских ученых были признаны на уровне мировых. В последние годы в рамках международных программ ученые республики выигрывают гранты на финансирование своих исследований.
В настоящее время найти свое коммерческое применение имеет шанс лишь малая доля инновационных разработок и творческих идей.
Проблема состоит в том, что в стране практически разрушены опытно-промышленные базы и проектно-конструкторские институты и отсутствует эффективный механизм внедрения результатов научных исследований в реальный сектор экономики.
Происходившие в последние годы преобразования в институциональной структуре науки, несмотря на изменения в формах собственности научно-исследовательских институтов, в целом не отвечают требованиям инновационного развития. В науке сохраняется слабая ориентация на конечный результат, на внедрение в производство новых продуктов, новых коммерчески выгодных технологий.
Ряд отраслевых организаций, формально оставаясь по своему статусу научными, практически свернули исследовательскую деятельность и превратились в сугубо хозяйственные структуры.
С точки зрения инновационного развития, первостепенное значение приобретает эффективность использования средств, а именно, скорость доведения научной разработки до рыночного продукта, ее коммерциализация. Именно поэтому, настоящая программа в основном будет ориентирована на развитие, поддержку и стимулирование прикладных научно-технологических исследований.
В настоящее время в соответствии с действующим законодательством уполномоченным органом, осуществляющим руководство в области науки и научно-технической деятельности, является Министерство образования и науки Республики Казахстан. Помимо этого, научно-технической деятельностью занимаются отраслевые министерства.
В функции уполномоченного органа входит организация проведения независимой научно-технической экспертизы практически всех научных исследований, финансируемых из бюджета.
При экспертизе подвергаются проверке и оценке научная обоснованность программы, оптимальные размеры и состав научного коллектива, реальность достижения целей на основе проектируемых головной организацией исследований, необходимость привлечения организаций-соисполнителей и др.
Финансирование научных исследований осуществляется на основе законодательно закрепленного программно-целевого принципа через формирование и реализацию целевых научно-технических программ, в рамках которых научные организации получают государственный заказ на проведение НИОКР.
Программно-целевое финансирование научных исследований и научно-технических программ осуществляется на конкурсной основе с обязательным проведением государственной научной и научно-технической независимой экспертизы предлагаемых программ и результатов научных исследований.
В рамках программно-целевого метода на современном этапе осуществляется формирование и реализация следующих научных и научно-технических программ:
фундаментальные исследования по тому ограниченному числу приоритетных направлений науки и научно-технического прогресса, которые имеют своей целью получение принципиально новых знаний о природных и социальных системах и разработку научных основ системных преобразований экономики, устойчивого развития общества, культуры и самой науки;
республиканские целевые научно-технические программы как важнейшее средство реализации государственной научно-технологической политики, способные сконцентрировать научно-технический потенциал на генеральных приоритетах промышленно-технологического и социально-экономического развития;
прикладные (отраслевые, межотраслевые и региональные научно-технические) программы, которые представляют собой конкретные и комплексно-межотраслевые направления научно-технической деятельности, прикладные и внедренческие исследования и разработки,
приоритетные для региона программы научных исследований;
проекты Фонда науки, имеющие цель стимулировать "рисковые" и перспективные фундаментальные и прикладные исследования в рамках определенных приоритетных направлений и способствовать развитию научных исследований в регионах.
В настоящее время определены 5 приоритетных направлений фундаментальных исследований, одобренных Высшей научно-технической комиссией (далее - ВНТК) при Правительстве Республики Казахстан.
Реализация программ фундаментальных и прикладных научных исследований в рамках приоритетных направлений осуществляется научными и научно-производственными центрами и другими научными организациями Министерства образования и науки, другими администраторами программ. Деятельность Центров, как координаторов научных направлений, ориентирована также на сохранение и дальнейшее развитие потенциала ведущих научных организаций, осуществление междисциплинарного взаимодействия, концентрацию материальных и кадровых ресурсов, интеграцию науки с производством и образованием.
Национальные научные центры при этом стали фактически головными организациями по реализации некоторых приоритетных программ прикладных исследований. В частности, Национальный ядерный центр Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан, Национальные центры по радиоэлектронике и связи, по комплексной переработке минерального сырья Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан.
Вместе с тем, статус "головных организаций" для национальных научных центров не был подкреплен законодательно, возложенная на них функция по координации научных направлений, исходя из потребностей экономики страны, не была в полной мере реализована.
В выполнении вышеназванных программ научных исследований, наряду с научно-исследовательскими институтами, принимают участие и высшие учебные заведения. При этом доля вузов в реализации программ фундаментальных и прикладных исследований составляет в среднем 12-20 % соответственно.
В условиях централизованной плановой системы союзного государства научно-технический комплекс республики был ориентирован на решение отдельных и довольно узких научных проблем. Крупные научные исследования, разработки и научные школы были преимущественно сосредоточены в Российской Федерации, Украине, Белоруссии. В то же время в республике сформированы сильные научные школы мирового уровня в области катализа, органического синтеза, микробиологии, металлургии.
Программно-целевой метод финансирования научных исследований и научно-технических программ, принятый в первые годы после обретения независимости Казахстана, позволил сохранить научный потенциал страны и сориентировать его на выполнение научных исследований, соответствующих совершенно новым направлениям науки.
В то же время, финансирование прикладных НИОКР в форме государственного заказа не позволяет на современном этапе развития страны осуществить в полной мере задачи, поставленные в рамках реализации Стратегии индустриально-инновационного развития и построить открытую национальную инновационную систему. Выделение финансирования не в форме грантов, а в форме государственного заказа не создает внутренних стимулов для исследователей и порождает полулегальные внедренческие компании.
Кроме того, необходимо отметить, что, в связи с тем, что в основном фундаментальная наука курируется Министерством образования и науки, а прикладные - соответствующими отраслевыми министерствами, в республике нет единого органа, который бы координировал все научные исследования страны. В этой связи, Министерству индустрии и торговли, как уполномоченному органу по реализации государственной политики в области инновационной деятельности, необходимо совместно с отраслевыми министерствами, проводить анализ и определять эффективность проведенных и проводимых прикладных исследований, в том числе выполненных в рамках научно-технических программ на предмет их инновационности и востребованности в реальном секторе экономики, а также с целью исключения существующей практики финансирования исследований в рамках нескольких программ.

3.2.2 Инновационное предпринимательство

Инновационное предпринимательство как особый вид экономической деятельности является основной движущей силой инновационного процесса.
К субъектам инновационного предпринимательства относятся предприятия и организации, осуществляющие инновационную деятельность. Деятельность инновационного предприятия заключается в извлечении прибыли в результате использования технологических или продуктовых инноваций. В развитых странах около 70 % предприятий осуществляют инновации, связанные с расширением ассортимента продукции в целях освоения новых сегментов рынка. При этом расходы на НИОКР составляют около 30 % инвестиций.
Предпринимательская деятельность инновационного предприятия основана на:
разработке или поиске новых научных идей и их оценке;
поиске необходимых инвестиционных ресурсов;
создании эффективной модели управления проектом или предприятием;
получении денежного дохода.
Одной из главных функций инновационного предпринимательства является осуществление связующей (посреднической) роли между научно-технической и производственной сферами. Функционирование инновационного предпринимательства позволяет сократить затраты, которые вынуждены нести научно-технические организации и хозяйствующие субъекты, связанные с созданием инновационного продукта или доведением новых научно-технических решений до возможности их коммерческого использования.
В настоящее время в Казахстане существует высокий уровень менеджмента в крупных корпорациях, в основном с участием иностранного капитала, национальных компаниях, банках второго уровня, финансово-промышленных группах. Вместе с тем, практически отсутствует институт профессиональных инновационных менеджеров - специалистов, профессионально владеющих деловыми принципами коммерциализации технологий, теорией и практикой правовой охраны и использования интеллектуальной собственности, умеющих управлять инновационными и высокотехнологичными проектами.
Так как основной риск инвестора в любой стране и любом виде бизнеса связан с неадекватным менеджментом, минимизация этого риска достигается повышением управленческой и предпринимательской культуры, качественным обучением и переподготовкой менеджеров всех уровней, обеспечением их необходимой поддержкой (консалтинговой и информационной).
Переход национальной экономики на инновационный путь развития невозможен без восприимчивости всего общества к инновациям и наличия достаточного количества кадров, способных управлять инновационным процессом и осуществлять реализацию инноваций.
Несмотря на имеющийся научно-технический потенциал, отсутствие в Казахстане предпринимательства, осуществляющего основные виды инновационной деятельности, такие как создание инновационного продукта и выполнение посреднических услуг, связанных с продвижением инновационного продукта на рынок, является одной из причин низкой инновационной активности в стране.

3.2.3 Инновационная инфраструктура

Перечень основных функций, выполняемых субъектами инновационной инфраструктуры:
услуги по содействию процессу организационно-правового формирования субъекта инновационного развития;
комплекс бизнес-услуг (комплексный консалтинг);
информационно-коммуникационное обеспечение;
обеспечение доступа к оборудованию общего пользования - лабораторному, производственному;
комплекс образовательных услуг;
трансферт технологий;
представительские услуги (налаживание партнерских связей).
В настоящий момент инновационную инфраструктуру Казахстана составляют существующие субъекты, созданные при участии средств государственного бюджета (республиканский, местные бюджеты, средства организаций с государственным участием), а также созданные государством сервисные институты развития.
Существующая инфраструктура не обеспечивает необходимого уровня взаимодействия между ее субъектами и не является системой комплексных организаций, предоставляющих весь перечень сервисов, необходимых в процессе деятельности и взаимодействия участников НИС.
Качество и количество представленных в Казахстане организаций инновационной инфраструктуры не удовлетворяет специфике инновационного развития Казахстана, а именно:
территориальное рассредоточение регионов, обладающих инновационным потенциалом и недостаточный охват инновационной инфраструктурой регионов;
необходимость создания инфраструктуры поддержки как процессов отраслевого, так и регионального инновационного развития;
относительно низкое количество инновационных инициатив на первом этапе индустриально-инновационного развития Казахстана, не требующее большого количества объектов инновационной инфраструктуры в одном регионе;
необходимость соблюдения принципа целесообразности затрат и их соответствия возможностям государственного бюджета;
выбор наиболее оптимальных форм организаций инновационной инфраструктуры для исключения дублирования ими отдельных функций;
фактическое отсутствие и острая необходимость создания системы информационного обеспечения процессов взаимодействия всех элементов и участников НИС.

3.2.4 Финансовая инфраструктура

Поток финансирования инновационной деятельности во всех странах с развитыми инновационными системами складывается из следующих компонентов:
система государственных грантов на НИОКР, патентование их результатов и другие цели;
венчурный капитал;
корпоративные затраты на НИОКР и внедрение их результатов;
расходы индивидуальных инвесторов.
В настоящее время финансирование научных исследований в Казахстане производится из следующих источников:
средства республиканского бюджета на программы научных исследований, включая Фонд науки;
средства национальных компаний и предприятий;
средства индивидуальных инвесторов;
средства АО "Национальный инновационный фонд";
средства венчурных фондов.
Бюджетное финансирование НИОКР осуществляется из средств республиканского бюджета, Фонда науки. Кроме того, одним из направлений инвестиций акционерного общества "Национальный инновационный фонд" (далее - НИФ) (государственный институт развития, созданный в 2003 г. в целях активизации инновационной активности в стране и выполняющий, наряду с другими, функцию "фонда фондов") является финансирование прикладных НИОКР путем предоставления грантов на конкурсной основе.
Финансирование инновационных проектов осуществляется через созданные государственные институты развития.
Усилия государства недостаточно эффективны без участия в инновационном процессе предпринимателей и частного капитала. В настоящее время наблюдается слабая заинтересованность предпринимателей в поиске, оценке и продвижении отечественных научных разработок.
Венчурные фонды являются основным механизмом венчурного инвестирования. На начальной стадии развития венчурного инвестирования привлечение частного отечественного и иностранного капитала в финансирование компаний, деятельность которых направлена на создание и/или коммерциализацию инноваций, возможно при создании венчурных фондов с прямым долевым государственным участием. Государственные средства, инвестируемые в венчурные фонды, снижают риски частных инвесторов, входящих в эти фонды. Такая форма государственного содействия на начальной стадии становления венчурной индустрии показала свою эффективность практически во всех странах.
Участие государства в создании венчурных фондов осуществляется через НИФ. Одним из основных направлений инвестиционной политики НИФ является создание венчурных фондов совместно с отечественными и иностранными инвесторами путем неконтрольного участия (до 49 %) в капитале создаваемого венчурного фонда.
Настоящая Программа ограничивает понятие венчурного инвестирования только инвестициями в компании, деятельность которых направлена на создание и коммерциализацию инноваций на ранних стадиях жизненного цикла компании/проекта.
В связи с этим в настоящей Программе используются следующие понятия:
Венчурное инвестирование - инвестирование, направленное на создание и/или коммерциализацию инноваций на этапах (1) прикладных исследований, связанных с доведением идеи до создания пилотных образцов новой продукции и оценкой ее коммерческого потенциала; (2) начального серийного производства и первых продаж продукции; (3) раннее расширение производства и выход на новые рынки сбыта продукции.
Венчурный фонд - объединение капитала юридических и/или физических лиц, оформленное как с образованием, так и без образования юридического лица в целях осуществления венчурного инвестирования.
Управляющая компания (менеджер) венчурного фонда - юридическое лицо, ответственное за управление венчурным фондом, которое включает деятельность по выбору и оценке объектов инвестиций, заключению сделок с финансируемыми компаниями, контролю за их деятельностью и обеспечению выхода из них.
Выход - завершающая стадия процесса венчурного инвестирования, заключающаяся в продаже инвестором принадлежащего ему пакета акций/доли участия.
На данном этапе развития венчурного инвестирования необходимо учитывать следующие моменты:
венчурное финансирование во всем мире переживает период стагнации после кризиса 2000-2001 годов, объемы привлечения средств в венчурные фонды продолжают сокращаться как в Европе, так и в США, что сильно осложняет выполнение задачи по привлечению венчурных инвестиций в Казахстан;
абсолютное большинство венчурных фондменеджеров развитых стран очень настороженно относятся к вопросу о расширении географии инвестирования за пределы развитых стран вообще и к предложениям инвестировать в Казахстан, в частности;
всех фондменеджеров, в первую очередь, интересует вопрос развития в стране венчурного предпринимательства и системы его поддержки. Зарубежные фонды не придут в страну, если не будет выбора объектов инвестирования не в виде идей и научно-
исследовательских коллективов, а в виде уже зарегистрированных компаний, возглавляемых инновационными менеджерами и предпринимателями, имеющих систему государственной поддержки;
в качестве первого шага некоторые управляющие компании предлагают оказание консалтинговых услуг по научно-техническому анализу проектов, процессу инвестирования, диверсификации портфеля инвестиций, оценке рисков, методике выхода из проектов, на втором этапе сотрудничества (не менее чем через год) они готовы будут рассматривать вопрос о создании в Казахстане совместных компаний по управлению активами венчурных фондов, которые будут наполняться без их участия. Только на третьем этапе совместной работы они будут ставить вопрос перед акционерами по инвестированию средств своих фондов в Казахстан. Данный путь представляется практически неизбежным и позволит перенять опыт, технологию работы европейских фондменеджеров, показать им наличие в стране спроса на венчурный капитал и доходность инвестиций;
для установления рабочего взаимодействия со многими фондами и компаниями по управлению активами венчурных фондов необходимо инвестировать в них деньги, стать их акционерами (пайщиками), что позволит наладить взаимоотношения с другими акционерами, направлять на стажировку своих специалистов и в дальнейшем привлечь данные фонды к инвестированию в Казахстане, созданию совместных фондов для инвестирования в нашей стране. Данный способ привлечения венчурного капитала в страну использовали страны Юго-Восточной Азии, Корея и др.
Развитие венчурного инвестирования в Казахстане, особенно на первом этапе реализации Программы, капитализация рынка венчурного капитала возможно только при активном участии отечественных институциональных инвесторов и финансовых институтов. Именно они являются в развитых странах основными источниками венчурного капитала. Так, в США в 2000 году на долю институциональных инвесторов приходилось около 60 % венчурного капитала, а на долю банков около 23 %. В Европе на долю институциональных инвесторов, также как и финансовых институтов, приходится около 30 % венчурного капитала.
В Казахстане к настоящему моменту банки второго уровня, инвестиционные фонды, финансово-промышленные группы накопили большой объем финансовых ресурсов, часть из которых, с либерализацией регуляторного режима, может влиться в реальный сектор экономики, в том числе в виде венчурного капитала.
В то же время, в Казахстане существуют значительные препятствия для участия институциональных инвесторов и финансовых институтов в венчурном финансировании. Так, в соответствии с Законом "Об инвестиционных фондах" акционерами акционерного инвестиционного фонда не может являться управляющая компания. Запрет не распространяется на акционеров акционерного инвестиционного фонда рискового инвестирования. Но на деятельность инвестиционных фондов рискового инвестирования накладываются существенные ограничения. Например, акции акционерных инвестиционных фондов рискового инвестирования не допускаются к обращению в торговых системах организаторов торгов. В соответствии с Законом "О страховой деятельности" страховая организация осуществляет размещение своих активов в высоколиквидные инструменты, в том числе негосударственные эмиссионные ценные бумаги эмитентов Республики Казахстан, включенных в официальный список организаторов торгов по наивысшей категории. Пенсионные фонды имеют право инвестировать в негосударственные эмиссионные ценные бумаги организаций Республики Казахстан, включенные в официальный список организаторов торгов по категории "А". Инвестиционная деятельность банками второго уровня осуществляется с учетом Правил классификации активов и условных обязательств и создания провизии против них, согласно которым при расчете регуляторного капитала вычитаются все суммы произведенных инвестиций.
Индивидуальные инвесторы, напрямую инвестирующие финансовые средства в НИОКР и новые растущие компании (бизнес ангелы, или неформальные инвесторы) образуют неформальный рынок венчурного капитала. Несмотря на сравнительно незначительный вклад в венчурный капитал в абсолютном выражении, бизнес ангелы являются одним из важных источников инвестирования на ранней стадии развития компании (этапах посева и старта).
В Казахстане за годы реформ у индивидуальных предпринимателей, населения накоплены значительные финансовые ресурсы, которые могут быть инвестированы в венчурные проекты. Вместе с тем отсутствие инновационной инфраструктуры, низкая степень предпринимательских навыков, отсутствие информационных сетей препятствуют участию индивидуальных инвесторов в венчурном инвестировании.
Существуют частные консалтинговые компании, готовые оказывать консультационные услуги и продвигать проекты путем создания баз данных по проектам с доступом к ним частных инвесторов. Однако услуги данных компаний, в первую очередь, направлены на получение ими краткосрочной выгоды за счет взимания оплаты с заявителей на разработку бизнес-планов, а не на достижение результатов в виде привлечения инвестиций и/или реализации проекта. То есть, такие компании, как правило, не заинтересованы в надлежащем отборе перспективных проектов на стадии идеи, а заинтересованы лишь в получении заказов на свои услуги и текущего дохода.
Таким образом, государство должно реализовать предлагаемый ниже комплекс мероприятий для построения современной системы финансирования инновационной деятельности.

4. Цель и задачи Программы

Целью настоящей программы является формирование инновационной системы открытого типа, обеспечивающей создание конкурентоспособного конечного продукта на основе использования отечественного, а также зарубежного научного потенциала и технологий.
Основными задачами Программы являются:
развитие научного потенциала;
формирование и поддержка развития инновационной предпринимательской среды;
формирование и развитие многоуровневой инновационной инфраструктуры;
формирование и развитие элементов и механизмов финансовой инфраструктуры в части расширения видов предоставляемых грантов и создания венчурных фондов;
обеспечение эффективного взаимодействия между элементами НИС;
совершенствование нормативной правовой базы.

5. Основные направления и механизм
реализации Программы

Настоящая Программа предполагает проведение активного государственного регулирования и поддержки оптимальных механизмов возникновения, распространения и использования инноваций в экономике страны, т.е. их эффективной коммерциализации.
Будет сформирована национальная инновационная система, отражающая интересы всех сфер общества, включая:
государство;
деловых кругов;
производителей;
потребителей;
разработчиков;
научно-технической интеллигенции;
финансовых институтов.
Основные принципы формирования НИС в Казахстане:
активная роль государства в процессе формирования и развития НИС;
партнерство государства с частным капиталом;
открытый характер системы.
Активная роль государства необходима, в первую очередь, для формирования НИС. Анализ зарубежного опыта показывает, что ни в одной стране мира НИС не была сформирована рынком, частным сектором самостоятельно. Во всех странах для повышения конкурентоспособности национальной экономики государству пришлось взять на себя роль активного участника системы. Активная роль государства позволяет осуществлять координацию на государственном уровне взаимодействия всех элементов НИС; обеспечивать согласованность национальных, отраслевых и региональных приоритетов развития; обеспечивать концентрацию ресурсов на приоритетных направлениях.
Партнерство государства с частным капиталом необходимо для вовлечения ресурсов частного сектора в процесс инновационного развития. Государство не должно подменять частный сектор, оно лишь выступает организатором, катализатором и координатором процессов формирования и развития НИС, но главная его задача - привлечение частного капитала к активному участию в инновационных процессах. По мере становления НИС роль государства в ее функционировании и дальнейшем развитии будет сокращаться.
Открытый характер национальной инновационной системы имеет решающее значение для обеспечения ее эффективности. Открытость означает способность системы воспринимать как внутренние, так и внешние инновации, родившиеся как в традиционной научной среде, так и у изобретателей-одиночек. НИС должна обеспечивать возможность реализации любого интересного изобретения, любой коммерчески перспективной разработки. Это позволит извлечь максимальный эффект от процессов глобализации производства и научных исследований, вовлечь в инновационную деятельность всех талантливых людей страны.

5.1. Развитие научного потенциала

Меры по развитию научного потенциала будут направлены на максимальное приближение прикладной науки к производству, к бизнесу, полная ориентация НИОКР на конечный результат в форме внедрения результатов в производство, продажи лицензий на коммерческое их использование.
Для финансирования прикладных НИОКР следует использовать опыт передовых стран мира, где программно-целевой метод применяется для оказания государством финансовой помощи путем выделения средств из бюджета для финансирования конкретных проектов, имеющих большое значение для решения технологических проблем и повышения конкурентоспособности отдельного предприятия, отрасли, в области энергосбережения, охраны окружающей среды и т.д.
Необходимо отметить, что нижеизложенные принципы и механизмы не относятся к общественным наукам, фундаментальным научным исследованиям.
Все мероприятия по развитию научно-технического потенциала НИС будут строиться на следующих принципах:
1. Финансирование НИОКР на грантовой основе,
2. Софинансирование НИОКР с частным сектором,
3. Независимость научно-технической экспертизы,
4. Изменение организационной структуры научных учреждений, включая стимулирование приватизации НИИ, занимающихся прикладной наукой.
Для активизации инновационной деятельности, в первую очередь, будет изменен подход к финансированию прикладных научно-технических программ и схема финансирования прикладных НИОКР.
Программно-целевой метод финансирования прикладных НИОКР должен быть основан на следующих принципах:
конкретность целей, задач и содержания научно-технической программы;
открытость результатов исследований.
Помимо финансирования прикладных НИОКР и проектов в рамках научно-технических программ будут финансироваться также отдельные прикладные крупные проекты, имеющие важное значение для экономики страны.
Для них схема финансирования будет предусматривать:
1. Переход на грантовое финансирование проектов как отдельных, так и в рамках научно-технических программ на конкурсной основе.
На основании утвержденных технологических приоритетов выигравшие конкурс исследователи получают финансирование в форме гранта. При этом, средства будут выделяться не бесконтрольно и не на безвозмездной основе, а на условиях разделения имущественных прав на результаты исследований между разработчиком, организацией и государством, доля которого будет не более 50 %. Данная форма финансирования создает сильные стимулы как для самих исследователей, так и для научных организаций, которые в перспективе получают самостоятельные источники дохода от коммерческого использования результатов выполненных научных исследований.
2. Софинансирование прикладных научных исследований с частным капиталом. Это означает, что к финансированию научных исследований будет подключаться заинтересованный частный бизнес для решения проблемных вопросов отраслей промышленности, отдельных проблем субъектов предпринимательства, а также для создания наукоемких производств, в которых заинтересован бизнес. Учитывая в настоящее время низкую инновационную активность бизнеса в большинстве секторов экономики, государство должно финансировать на первоначальном этапе до 100 % от общего объема затрат на исследования в этих секторах, но при условии постоянного диалога с заинтересованными представителями предпринимательства с постепенным подключением бизнеса к финансированию на поздних этапах НИОКР с постепенным сокращением участия государства до 10-30 %.
Для развития научного потенциала страны необходимо усовершенствовать институт независимой научной экспертизы путем привлечения для проведения экспертизы прикладных исследований помимо отечественных экспертов из представителей национальных компаний, крупного бизнеса, научных организаций, институтов развития, высококвалифицированных зарубежных экспертов. Оплата услуг независимых экспертов будет осуществляться за счет средств республиканского бюджета.
Вышеизложенные принципы финансирования прикладных НИОКР как через программно-целевой метод, так и отдельных крупных проектов позволят целенаправленно решать конкретные технологические проблемы предприятий, отраслей, повысить их конкурентоспособность, создать новый, реально востребованный продукт или услугу.
Для активного вовлечения научного потенциала страны в инновационные процессы необходимо продолжить реструктуризацию и приватизацию отдельных объектов научно-технической сферы в целях привлечения инвестиций для сохранения научного и инновационного профиля их деятельности.
В состав госсектора будут входить только институты непосредственно обслуживающие государственное управление и бюджетную сферу (здравоохранение, образование, экология, оборона и др.).
Будет разработана пилотная группа из существующих исследовательских центров, научно-исследовательских институтов, отдельных научных лабораторий с целью преобразования их в передовые научно-внедренческие организации с использованием опыта развитых стран, с помощью зарубежных консультантов.
Такие передовые научные центры будут отбираться при участии представителей университетов и исследовательских институтов, деловых кругов Казахстана, а также видных международных ученых по двум главным критериям:
наличие потенциала по проведению научных исследований мирового уровня;
значимость таких исследований для текущего и будущего экономического развития Казахстана.
Во всех индустриально развитых странах мира большинство промышленных компаний имеют собственные научно-исследовательские институты и лаборатории, выполняющие основной объем осуществляемых в этих странах прикладных исследований и разработок. Именно эти подразделения обеспечивают постоянную внутрифирменную инициацию высокоэффективных новшеств, придание исследованиям реальной практической ориентации, ускоренное использование результатов научных исследований в производстве. Кроме того, наличие научных подразделений в промышленных компаниях способствует созданию и освоению принципиально новых технологий на базе крупных фундаментальных открытий, поскольку только такие подразделения в состоянии адаптировать многие научные результаты для практического использования в промышленности.
В Казахстане в настоящее время научные коллективы, выполняющие прикладные исследования и опытно-конструкторские работы (отраслевые и бывшие отраслевые, ныне акционированные научные организации), как правило, организационно, экономически и психологически отделены от промышленных предприятий, что является одним из наиболее серьезных препятствий для эффективного функционирования цикла "наука - производство - рынок".
В этой связи, ряд организаций госсектора будет приватизирован крупными компаниями, крупным бизнесом (продажа инвесторам) на условиях сохранения научного профиля (развитие корпоративной науки). С другой стороны, ряд научных организаций войдет в состав высших учебных заведений.
Необходима координация прикладных НИОКР, особенно проводимых за счет государственного финансирования. В течение 2005-2006 годов будут отработаны процедуры и механизмы взаимодействия Министерства индустрии и торговли, как уполномоченного органа по реализации государственной политики в области инновационной деятельности, и Министерства образования и науки, уполномоченного органа по реализации государственной политики в сфере науки и научно-технической деятельности, с отраслевыми министерствами, Высшей научно-технической комиссией, НИФ, акционерным обществом "Центр инжиниринга и трансферта технологий", крупным бизнесом и предпринимательством.
Для этого, необходимо внести изменения и дополнения в соответствующие нормативные правовые акты по четкому разграничению функций между указанными уполномоченными органами, другими участниками научно-технической деятельности.
Трансферт технологий
В течение 2005 года следует приступить к работе по экспертизе и отбору результатов конкретных научных исследований, проведенных и проводящихся за счет государства, с целью определения их актуальности и возможности коммерциализации в существующих условиях социально-экономического развития.
В 2005-2006 годах будут подготовлены предложения по определению порядка распоряжения правами интеллектуальной собственности государства на результаты проведенных исследований.
В 2005 г. будет инициирован совместно с Всемирным банком проект по созданию Центров передовых технологий. Всемирным банком будут проведены маркетинговые исследования, которые определят отрасли науки, имеющие высокий потенциал коммерциализации на мировом рынке. Созданные центры передовых технологий будут обеспечивать поддержку инновационных разработок в данных отраслях путем оказания технологического, финансового, правового и организационного содействия.
Развитие центров передовых технологий будет вестись при техническом содействии ведущих зарубежных экспертов.
Важная роль в процессе трансферта технологий принадлежит исследованиям, проводимым акционерным обществом "Центр маркетингово-аналитических исследований" по определению перспективных отраслей и кластеров, в развитии которых Казахстан имеет сравнительные преимущества, необходимые для успешного вхождения в международное разделение труда на мировом рынке.
Информационная инфраструктура
Информационный обмен является одним из ключевых факторов процессов развития, и особенно инновационного развития, которое основано на процессах передачи знаний, технологий, информации.
В Казахстане необходимо создать общую систему, которая раскрывала бы весь комплекс процессов индустриально-инновационного развития Казахстана, как внутри государства, так и зарубежным партнерам - Единая информационная система инновационного развития "Виртуальный технопарк" (далее - ЕИС "Виртуальный технопарк").
Информационная система должна представлять собой платформу, позволяющую проводить сбор, анализ и использование информации по предлагаемым и требуемым технологиям с целью подбора партнеров и инвесторов. Планируется, что ЕИС "Виртуальный технопарк" инновационного развития будет представлять собой многоуровневую базу данных, отображающую услуги институтов развития и других задействованных в инновационном развитии организаций. Система будет обеспечивать процессы организации максимально возможного количества контактов между потенциальными поставщиками и потребителями современных технологий, станет основой для прогнозирования научно-технологического развития.
Принимая во внимание объем и направления предлагаемых услуг в рамках ЕИС "Виртуальный технопарк": от государственных институтов - в частный сектор, сервисы ЕИС "Виртуальный технопарк" включены в Государственную программу развития инфраструктуры электронного Правительства Казахстана.
В рамках данной информационной системы в соответствии с законодательством Казахстана будет создана карта научно-технического потенциала страны и электронная база данных, которая могла бы быть использована при формировании, реализации государственной индустриальной инновационной политики, ее мониторинге, а также в работе исследователей, предпринимателей, зарубежных инвесторов. Такая работа определит схему размещения существующих кластеров знаний, квалификации отдельных исследователей, выделит потенциальные связи между различными научными дисциплинами.
Основными факторами, определяющими качество ЕИС "Виртуальный технопарк" и ее способность обеспечивать выполнение поставленных задач, станут:
степень информатизации деятельности субъектов НИС;
уровень взаимодействия между субъектами посредством НИС.
В 2005 году будет разработано технико-экономическое обоснование ЕИС "Виртуальный технопарк" и спланированы расходы на ее создание в 2006 году.

5.2. Развитие инновационного предпринимательства

В рамках данной Программы государство предпримет ряд мер по формированию системы инновационных предприятий и активизации их деятельности.
Одной из основных причин низкой эффективности инновационных предприятий является отсутствие в Казахстане института профессиональных инновационных менеджеров-специалистов, профессионально владеющих деловыми принципами коммерциализации технологий, теорией и практикой правовой охраны и использования интеллектуальной собственности, умеющих управлять инновационными и высокотехнологичными проектами.
В связи с этим, важными направлениями развития инновационного предпринимательства на ближайшую перспективу станет создание системы подготовки и переподготовки кадров в области инновационного предпринимательства, включающей в себя как вузовское, так и послевузовское обучение, в том числе и за рубежом, а также, кратковременные курсы, семинары, круглые столы для повышения квалификации уже действующих менеджеров с участием государства в финансировании таких программ.
В рамках реализации Программы Министерством образования и науки, Министерством индустрии и торговли и НИФ совместно с ведущими зарубежными бизнес-школами и ведущими казахстанскими ВУЗами будет разработана учебная программа по подготовке управленческих кадров по специальности "Инновационный менеджмент".
Для подготовки и переподготовки кадров в области инновационного предпринимательства будут предусмотрены финансовые ресурсы из республиканского бюджета в рамках Государственной программы развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 13 сентября 2004 года N 1438.
Также будут открыты учебные центры при технопарках, целью деятельности которых станет проведение кратко- и среднесрочных программ по теории и практики менеджмента инноваций для инновационных предпринимателей, сотрудников инфраструктурных организаций, менеджеров промышленных предприятий.
Усилия государства по стимулированию инновационного предпринимательства также будут сосредоточены на следующих направлениях:
дальнейшее совершенствование налоговой системы с целью создания выгодных условий для ведения инновационной деятельности всеми субъектами независимо от форм собственности и видов финансирования;
разработка кластерных стратегий, направленных на создание специализированных сетей знаний и их коммерциализацию - территориальных зон развития новых технологий;
развитие систем информационного обмена и доступа к сведениям, регламентам, базам данных и т.д., необходимым в инновационной деятельности;
содействие развитию рынка деловых и информационных услуг для инновационной деятельности - финансовый и правовой консалтинг, патентная защита и др.;
приглашение зарубежных специалистов в области развития приоритетных направлений инновационной деятельности;
пропаганда инноваций, как одного из эффективных видов предпринимательства;
стимулирование создания совместных инновационных предприятий с зарубежными инвесторами;
совершенствование законодательства в сфере регулирования монополий и обеспечения добросовестной конкуренции;
упрощение процедуры патентования изобретений;
содействие созданию бизнес-ассоциаций, содействующих в упрощении диалога между государством и частным бизнесом;
повышение эффективности использования государственной собственности в целях активизации инновационной деятельности путем передачи неиспользуемых производственных площадей и ресурсов под создание элементов инновационной инфраструктуры;
создание инфраструктуры для перераспределения оборудования (информационные и лизинговые агентства, торговые предприятия по продаже подержанного оборудования и т.д.);
создание систем стандартизации продукции и сертификации технологических процессов, товаров и услуг;
разработка эффективного порядка передачи технологий из государственного сектора в негосударственный;
создание механизма страхования инновационных рисков;
развитие управленческой и предпринимательской культуры;
принятие мер по совершенствованию законодательства в части защиты прав интеллектуальной собственности.

5.3. Развитие инновационной инфраструктуры <*>

Сноска. В подраздел 5.3 внесены изменения постановлением Правительства РК от 24 апреля 2006 года N 319 .

Основными организационными институтами инновационной инфраструктуры НИС Казахстана станут технологические парки (технопарки) и технологические бизнес-инкубаторы, имеющие организационную структуру, финансовое, кадровое и материально-техническое обеспечение, необходимое и достаточное для обеспечения содействия всем этапам и процессам инновационного развития.
Как свидетельствует зарубежный опыт, малое и среднее предпринимательство в инновационной сфере - первая по массовости и наиболее динамичная структурная составляющая инновационного потенциала промышленно развитых стран. Малые и средние инновационные фирмы являются технологическими лидерами в зарождающихся отраслях экономики, открывающие новые сегменты рынка, развивающие новые производства, повышающие наукоемкость и конкурентоспособность производства и тем самым способствующие формированию новых технологических укладов.
Одним из самых действенных механизмов развития и поддержки малых инновационных предприятий является процесс бизнес-инкубации, т.е. процесс создания благоприятных условий инновационным проектам на самых ранних, рисковых стадиях их развития, когда еще сложно определить вероятность успеха а также для быстрого развития технологических компаний.
На начальной стадии формирования инновационной системы одной из главных задач государства в развитии инновационного предпринимательства будет создание в Казахстане системы "технологических бизнес-инкубаторов", которая должна стать частью инновационной инфраструктуры, сфокусированной на ранней стадии развития инновационных предприятий.
Технологические бизнес-инкубаторы будут выступать и как самостоятельные единицы, и как часть технологических парков.
Кроме того, по линии финансирования инновационных компаний технологические бизнес-инкубаторы будут выполнять функции агента НИФ по управлению финансируемыми проектами и их текущему мониторингу. Для реализации этих функций технологические бизнес-инкубаторы будут иметь штат квалифицированных менеджеров, бухгалтеров, экономистов и юристов. При этом услуги технологических инкубаторов будут бесплатными для инкубируемых малых инновационных компаний. Затраты технологических бизнес-инкубаторов на первом этапе, связанные с обслуживанием размещенных в них инновационных предпринимателей и инновационных фирм, получателей государственных грантов на НИОКР, будут покрываться государством путем капитализации соответствующих институтов развития.
С точки зрения развития инновационного предпринимательства технологические бизнес-инкубаторы должны выполнять следующие функции:
1. Выращивание молодых технологических компаний и их поддержка на этапе "Start-up", так как инкубаторы будут предоставлять постоянную помощь в управлении предприятием, обеспечат доступ к финансированию и комплекс необходимых услуг и технической помощи, включая помощь при планировании бизнеса, составлении планов маркетинга, в бухгалтерских и юридических вопросах.
2. Обучение владельцев компаний основам инновационного менеджмента.
Как показывает практика, технологические инкубаторы дают предприятиям "быстрый старт", ускоряя их развитие в 7-12 раз по сравнению с предприятиями, начинающими в любом другом месте. Инкубаторы добиваются этого при помощи специально подготовленных специалистов, процедур и методик.
В период до 2007 года предполагается создание не менее 12 специализированных технологических бизнес-инкубаторов в различных регионах Казахстана в составе технологических парков и при ведущих технических, аграрных и медицинских высших учебных заведениях Казахстана и 8 учебных центров при технопарках.
Прогнозируется, что создание бизнес-инкубаторов при ведущих технологических ВУЗах и технопарках приведет к постепенному охвату всех инновационных инициатив, предлагаемых казахстанскими разработчиками, что составит ежегодно свыше 300 проектов.
С точки зрения управления инновационным процессом создание сети технологических бизнес-инкубаторов позволит:
сконцентрировать необходимые материальные ресурсы для грантового финансирования НИФ высокотехнологичных предприятий на территории технологических бизнес-инкубаторов;
оперативно принимать управленческие решения, позволяющие сократить длительность инновационного цикла;
снизить уровень накладных расходов на содержание инфраструктуры;
сократить количество бюрократических процедур в принятии инвестиционных решений;
оптимизировать управленческие структуры инновационных предприятий;
создать условия для обмена и передачи знаний в инновационной системе.
Отбор компаний и инновационных предпринимателей для работы в бизнес-инкубаторах будет производиться на конкурсной основе, как конкурс проектов и идей, вне зависимости от личности заявителя, наличия научных степеней и званий.
Оформление, научно-техническая экспертиза, проведение экономических расчетов данных проектов, проводимые и организуемые бизнес-инкубаторами, приведет к отбору, как показывает мировая практика, 5-10 процентов заявленных проектов для финансирования НИФ и при необходимости размещения в создаваемых технопарках.
Наиболее приемлемым для условий инновационного развития Казахстана является разделение технопарков по уровням их воздействия на элементы и участников НИС:
национальные научно-технологические парки;
региональные технологические парки.
Национальные научно-технологические парки создаются для обеспечения прорывного (ускоренного) развития отрасли, региона, области знаний, которые являются приоритетными для социально-экономического развития в соответствии с положениями нормативных правовых актов.
Для стимулирования инновационной деятельности территории национальных научно-технологических парков в соответствии с законодательством Республики Казахстан придается статус специальных экономических зон.
Региональные технопарки создаются с целью определения, раскрытия и развития инновационного потенциала, инновационной способности региона, обеспечения потребности экономики региона в инновационных продуктах.
При создании и развитии как национальных, так и региональных технопарков с целью планирования использования средств государственного бюджета формируются Программы создания и развития технопарков.
Основным направлением развития специальной экономической зоны "Парк информационных технологий" в ближайшие два года будет продолжение строительства второй очереди.
Конкретные направления развития других национальных научно-технологических парков, создаваемых в 2005-2006 гг., среди которых Парк биотехнологий, Парк ядерных технологий, Парк новых материалов, Парк агротехнологий и т.д. будут определяться по мере разработки и утверждения соответствующих документов. Такими документами будут являться концепции, технико-экономические обоснования возможности и целесообразности создания национальных научно-технологических парков в приоритетных с позиции индустриально-инновационного развития Казахстана отраслях, планы мероприятий по развитию национальных технопарков.
Обоснования приоритетности тех или иных отраслей будут подготовлены, основываясь на мировых тенденциях технологического развития, а также на существующем научном и производственном заделах Казахстана, в ходе работ по составлению концепций и технико-экономических обоснований национальных научно-технологических парков. К данной работе будут привлекаться передовые зарубежные компании, имеющие опыт создания и управления
научно-технологическими парками в соответствующих отраслях.
Работа по определению конкретных направлений развития национальных научно-технологических парков, их технологического наполнения будет проводиться соответствующим уполномоченным органом, ответственным за создание и развитие национального научно-технологического парка, совместно с акционерным обществом "Национальный инновационный фонд" как организацией, непосредственно осуществляющей координацию деятельности по созданию и развитию национальных технопарков, а также иными заинтересованными органами.
В области развития региональных технопарков для достижения максимального общенационального эффекта в стимулировании инновационной активности необходимо в дополнение к уже существующим создать четыре региональных технопарка в следующих регионах:
Восточно-Казахстанская область,
Южно-Казахстанская область,
Северо-Казахстанская область,
город Астана.
Для всех технопарков национального и регионального уровня на период 2006-2007 г.г. последующими этапами развития станут мероприятия, предусматриваемые Концепциями, программами развития каждого из технопарков в следующих направлениях:
проведение необходимой аналитической, исследовательской, маркетинговой работы по определению наиболее эффективных форм развития технопарков;
создание физической инфраструктуры, в том числе строительство, создание лабораторной, исследовательской базы;
формирование организационной системы содействия проектам в технопарках, в том числе их оформлению и подготовки для финансирования;
создание системы привлечения, допуска, развития проектов в технопарке, в том числе с участием отечественных и зарубежных лидеров в области производства и исследований в отраслях специализации технопарков;
развитие системы информационного обеспечения процессов развития технопарка и проектов на его территории;
организация учебных центров, разработка методологии их деятельности, подготовка преподавательского состава;
налаживание стабильных связей с отечественными и зарубежными партнерами, обеспечивающими эффективное развитие технопарка.
Реализацию деятельности по созданию и развитию сети региональных технопарков будет осуществлять акционерное общество "Центр инжиниринга и трансферта технологий" совместно с соответствующими уполномоченными органами, что позволит обеспечить единство идеологии процессов формирования и функционирования технопарков, начиная от стадии разработки концептуальных документов и до сопровождения технопарков в текущей деятельности.
Существующие в настоящее время субъекты инновационной инфраструктуры, созданные при участии средств государственного бюджета (республиканский, местные бюджеты, средства организаций с государственным участием) должны пересмотреть направления и механизмы своей деятельности в соответствии с положениями данной программы и нормативными правовыми актами, принятыми в ее исполнении. При невозможности изменения профиля деятельности таких организаций, учредителям этих организаций надлежит внести изменения в их наименования во избежание двоякого толкования деятельности организаций, относящихся к системе поддержки инновационного развития, и организаций содействия малому и среднему предпринимательству, занятости. В свою очередь, данные организации не будут находиться в сфере бюджетного финансирования, связанного с процессами создания и развития НИС.

5.4. Развитие финансовой инфраструктуры
НИС в Казахстане

В условиях низкой инновационной активности, слабости системообразующих элементов национальной инновационной системы государственная политика в развитии венчурного инвестирования будет включать, наряду с инструментами косвенного стимулирования, механизмы прямого партнерства государства с частным капиталом.
Государство будет оказывать воздействие как на спрос на венчурный капитал, так и на его предложение.
Государственное стимулирование предложения венчурного капитала будет осуществляться путем:
участия в создании венчурных фондов;
создания условий для участия институциональных инвесторов и финансовых институтов в венчурном инвестировании;
содействия развитию сети индивидуальных инвесторов ("бизнес-ангелов");
обеспечения ликвидности венчурных инвестиций;
партнерства с частным капиталом в финансировании НИОКР и инновационных проектов;
создания системы государственного страхования инвестиций в реализацию инновационных проектов;
содействия развитию инновационного менеджмента, в том числе становлению института профессиональных управляющих (управляющих компаний), которые осуществляют менеджмент деятельности венчурных фондов.
Если на начальном этапе государственное стимулирование будет охватывать все вышеуказанные меры, то в будущем по мере "выхода" государства из венчурных фондов и компаний, данные средства будут направляться на финансирование прикладных НИОКР и элементов инновационной инфраструктуры и государственное стимулирование будет осуществляться преимущественно в форме финансирования НИОКР, а также в косвенной форме (налогообложение и др.).

5.4.1. Государственное стимулирование НИОКР
и инновационных проектов

Финансирование прикладных НИОКР будет осуществляться путем предоставления грантов НИФ:
"малый грант" в сумме до 55 тыс. долларов США на один проект;
по грантовым программам:
"предпроектный грант" заявителю для подготовки полного комплекта документов (подробное техническое описание, бизнес-план и др. документы) в сумме до 5 тыс. долларов США;
"большой грант" для завершения исследований и доведения их до полезной модели или изобретения и готовности к передаче в производство. В условиях Казахстана достаточно 250 тыс. долларов каждому заявителю из числа физических лиц и малых инновационных предприятий, при этом количество таких грантов необходимо постепенно довести до 100 в год к 2007-2008 годам;
"гранты для патентования" для оформления патентов на результаты НИОКР за рубежом в сумме до 50-100 тыс. долларов;
и другие программы.
Государственное инвестирование инновационных проектов на ранних стадиях будет осуществляться через НИФ путем его прямого партнерства с частным капиталом (долевое неконтрольное участие в уставном капитале образуемых компаний). Таким образом, государство через соответствующий институт развития, разделяет с предпринимателем и частным инвестором риски, присущие инновационным проектам.
Государством будут разработаны фискальные инструменты, предоставляющие существенные льготы при осуществлении НИОКР, финансировании начальных этапов инновационных проектов. На данный момент инвестиционные преференции установлены по видам деятельности и зависят от объемов инвестиций. Вместе с тем, инновационные проекты, несмотря на незначительный объем инвестиций, могут иметь длительный срок окупаемости в связи с особенностями жизненного цикла наукоемкой продукции.
Кроме того, будет создана государственная страховая компания по страхованию частных инвестиций в реализацию инновационных проектов. Данная компания позволит снизить риски венчурных инвестиций и для малого и среднего бизнеса, и для крупных казахстанских и международных корпораций, и для венчурных фондов.

5.4.2. Создание венчурных фондов

Венчурные фонды являются основным механизмом венчурного инвестирования. Для их создания и развития необходимо:
совершенствование нормативной основы деятельности венчурных фондов, избегая при этом излишней регламентации их деятельности, введение упрощенного порядка их регистрации;
осуществление НИФ инвестиций в создание венчурных фондов инновационной направленности путем неконтрольного долевого участия в венчурных фондах как с образованием, так и без образования юридического лица;
активное сотрудничество НИФ с иностранным венчурным капиталом, привлечение передового опыта в области управления венчурными фондами путем инвестирования средств в три ведущих зарубежных венчурных фонда, что позволит направить специалистов НИФ на стажировки в зарубежные фонды, установить рабочее взаимодействие с их акционерами и членами Советов Директоров, а на следующем этапе привлечь ресурсы данных фондов к инвестированию в Казахстан.

5.4.3. Обеспечение ликвидности
венчурных инвестиций

Определение требований по включению ценных бумаг венчурных фондов, вновь создаваемых технологичных компаний в специальный список организаторов торгов венчурной категории, не входящий в официальный список фондовой биржи категорий "А" и "В";
создание определенных преференций по налогообложению таких ценных бумаг;
определение механизмов покрытия финансовых затрат, связанных с функционированием торгов венчурной категории.

5.4.4. Улучшение системы оценки объектов
интеллектуальной собственности

Для развития инновационной деятельности особое значение будет приобретать оценка интеллектуальной собственности во вновь создаваемом производстве или улучшенной технологии. С этой целью необходимо разработать критерии оценки интеллектуальной собственности и создать в республике институт оценщиков интеллектуальной собственности.
Необходимо сформировать систему определения рейтингов лицензиатов и формирование "короткого списка" компаний-оценщиков для осуществления качественной оценки стоимости объектов интеллектуальной собственности для введения их в хозяйственный оборот (взносы в уставный капитал компаний).
Необходимо принятие мер по развитию страхования гражданско-правовой ответственности оценщика, возникающей вследствие причинения вреда в результате проведения оценки.

5.4.5. Формирование профессионального
инновационного менеджмента

В качестве основных государственных мер, направленных на развитие специалистов в сфере инновационной деятельности, государством предполагается:
организация систематического обучения в вузах по специальностям соответствующим потребностям осуществления в Казахстане инновационной деятельности, в связи с чем целесообразно включить указанные специальности в государственные образовательные стандарты;
повышение квалификации менеджмента, а также проведение обучения в интерактивном режиме с использованием современных методических приемов и современных технических средств, при этом, возможно использование потенциала институтов развития;
развитие управленческой и предпринимательской культуры;
построение системы подготовки кадров, включающей в себя как вузовское и послевузовское обучение, в том числе и за рубежом, так и кратковременные курсы, семинары, круглые столы для повышения квалификации уже действующих менеджеров.

5.4.6. Развитие сети индивидуальных инвесторов

Финансирование НИФ проектов создания сети бизнес ангелов, в частности на базе консалтинговых служб, входящих в структуру создаваемых Инновационным Фондом элементов национальной инновационной инфраструктуры;
обеспечение свободного доступа во всемирной сети Интернет к информации государственных органов, в частности Агентства по статистике, таможенных и налоговых органов, за исключением информации ограниченной к распространению законодательством Республики Казахстан.

5.5. Обеспечение взаимодействия элементов НИС

Одним из основных условий эффективного долгосрочного функционирования национальной инновационной системы является постоянное взаимодействие основных элементов.
Элементы НИС и их компоненты должны формировать единую сеть, обеспечивающую свободный переток информации, знаний, идей и опыта как внутри системы, так и за ее пределами.
Сетевой принцип формирования НИС позволит постоянно по мере развития вовлекать в инновационный процесс новых участников.
С этой точки зрения очень важно чтобы государство на начальном этапе обеспечило взаимодействие участников НИС на принципах открытости и равного доступа к информации, интеллектуальным и материальным средствам.

5.5.1. Информационное обеспечение
функционирования НИС

Информационное обеспечение является одним из основных факторов успеха формирования НИС, которая сама по себе предполагает постоянный обмен информацией между всеми ее внутренними элементами и окружающей средой. Таким образом, государство, как основной инициатор формирования Национальной инновационной системы, должно предусмотреть и спланировать инфраструктуру перемещения потоков информация в двух секторах:
а) организации, являющиеся объектами элементов инновационной системы:
научные организации;
инновационное предпринимательство;
технологические и научные парки, технологические бизнес-инкубаторы;
финансовые организации.
б) организации, которые извне воздействуют на объекты инновационной системы:
системы образования и подготовки кадров;
государственные органы;
рынок определяющий востребованность инноваций;
мировая инновационная система, участником которой становится Казахстан.
Формируемая в рамках данной программы Единая информационная система инновационного развития призвана решить процессы информационного обмена как между элементами НИС, так и с внешней средой, которая оказывает постоянное воздействие на процессы внутреннего инновационного развития Казахстана.
Тем не менее, сформировав систему информационного обмена, необходимо обеспечить ее постоянное функционирование и качественное и количественное развитие, за счет повышения качества обмена информации и вовлечения большего числа пользователей данной системы.

5.5.2. Механизмы государственного управления НИС

Постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 октября 2003 года N 1027 "О внесении изменений в постановление Правительства Республики Казахстан от 20 января 2003 года N 54" Министерство индустрии и торговли определено уполномоченным органом по реализации государственной политики в области инновационной деятельности. В этой связи, с целью реализации настоящей программы возникает необходимость расширения функций уполномоченного органа, в части координации деятельности государственных органов, институтов развития, субъектов предпринимательства по вопросам создания национальной инновационной системы и развития инновационной деятельности.
Для обеспечения эффективного управления инновационным развитием страны уполномоченные государственные органы по реализации государственной политики в области развития инновационной деятельности - Министерство индустрии и торговли и в области науки и научно-технической деятельности - Министерство образования и науки, будут осуществлять в пределах своей компетенции следующие функции:
1) приоритетная ориентация науки на научно-техническое обеспечение инновационного развития экономики страны, администрирование бюджетных программ по финансированию фундаментальных и прикладных НИОКР, формирование рынка научно-технической продукции;
2) формирование системы подготовки и переподготовки кадров для инновационной деятельности, включающей средние и высшие учебные заведения, осуществляющие подготовку и переподготовку профессиональных, инженерных, научных, управленческих кадров;
3) последовательное формирование инновационной инфраструктуры, включающей предприятия, производящие инновационную продукцию, организации, способствующие и создающие инновационные предприятия и производства, технологические парки, бизнес инкубаторы, специальные конструкторские и технологические бюро и т.п.;
4) формирование системы выхода на внутренние и внешние рынки высокотехнологической продукции отечественного производства. Создание условий, системы льгот для отечественных производителей экспортной и высокотехнологической продукции;
5) формирование законодательной базы прямого действия для инновационного развития, в том числе защищающей интересы и интеллектуальную собственность разработчиков, изобретателей и инициаторов проектов и программ.

5.5.3. Институциональное обеспечение
функционирования НИС

Институциональное сопровождение функционирования НИС должно обеспечивать координацию взаимодействия элементов системы. При этом должно быть исключено дублирование функций управления и обеспечена концентрация необходимых ресурсов, исходя из приоритетов инновационного развития страны при оптимальном использовании инфраструктуры и информационных потоков.
Институциональное обеспечение НИС должно осуществляться через уже существующие в стране институты развития НИФ, акционерное общество "Центр инжиниринга и трансферта технологий", с информационной поддержкой республиканского государственного предприятия "Казахский Государственный научно-исследовательский институт научно-технической информации" и представлять собой функциональную систему управления инновационными процессами. Кроме того, будет создана страховая компания по страхованию инвестиций в инновационные проекты.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Общая стоимость Программы на 2005-2015 годы составит 139795,13 млн. тенге, в том числе из республиканского бюджета - 77272,3 млн. тенге и из местного бюджета - 2112 млн. тенге и планируется привлечение частного отечественного и зарубежного капитала в сумме не менее 60410,83 млн. тенге.

млн.тенге

	затраты, всего	в том числе
		иннова- ционная инфра- структура	создание венчурных фондов и финанси- рование иннова- ционных проектов и НИОКР	Другие меро- приятия
1	2	3	4	5
Всего:	139 795,13	7 544,80	126 787,23	5 463,10
республиканский бюджет	77 272,30	5 282,80	66 526,40	5 463,10
местный бюджет	2 112,00	2 112,00	-	-
частный капитал	60 410,83	150,00	60 260,83	-
1 этап 2005-2007 г.г.	38 797,50	7 544,80	28 156,73	3 095,97
республиканский бюджет	24 786,77	5 282,80	16 408,00	3 095,97
местный бюджет	2 112,00	2112,00	-	-
частный капитал	11 898,73	150,00	11 748,73	-
2005 год	11 313,51	4 094,80	6 668,21	550,50
республиканский бюджет	6 654,90	3 582,80	2 521,60	550,50
местный бюджет	512,00	512,00	-	-
частный капитал	4 146,61	-	4 146,61	-
2006 год	15 824,94	1 850,00	12 034,61	1 940,33
республиканский бюджет	10 728,33	900,00	7 888,00	1 940,33
местный бюджет	800,00	800,00		-
частный бюджет	4 296,61	150,00	4 146,61	-
2007 год	11 659,04	1 600,00	9 453,91	605,13
республиканский бюджет	7 403,53	800,00	5 998,40	605,13
местный капитал	800,00	800,00	-	-
частный капитал	3 455,51	-	3455,51	-
2008-2010 годы	48 782,67	-	47 670,54	1 112,13
республиканский бюджет	30 814,03	-	29 701,90	1 112,13
местный бюджет	-	-	-
частный капитал	17 968,64	-	17 968,64
2011-2013 годы	31 328,98	-	30 575,98	753
республиканский бюджет	13 002,9	-	12 249,9	753
местный капитал	-	-	-	-
частный капитал	18 326,08	-	18 326,08
2014-2015 годы	20 885,98	-	20 383,98	502
республиканский бюджет	8 668,6	-	8 166,60	502
местный бюджет	-	-
частный капитал	12 217,38	-	12 217,38

Кроме указанных средств на развитие инновационной деятельности сохранится финансирование прикладных научных исследований в рамках научно-технических программ и значимых проектов за счет средств республиканского бюджета. Значительное большинство прикладных научных разработок, выполненных по отраслевым научно-техническим программам, будут в дальнейшем коммерциализированы, в том числе через НИФ и технологические парки.
В 2005 году расходы на прикладные научные исследования составляют 7972,4 млн. тенге, в 2006 году составят - 7972,4 млн. тенге, в 2007 году - 7175,16 млн. тенге и за счет средств частного капитала 797,24 млн. тенге.
При этом, ежегодные объемы средств, выделяемых из республиканского бюджета на развитие инновационной инфраструктуры, финансирование инновационных проектов и другие мероприятия по развитию инновационной деятельности, а также на финансирование прикладных научных исследований, в том числе через научно-технические программы, будут уточняться при формировании бюджета на соответствующий год.

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

Реализация мероприятий Программы позволит создать национальную инновационную систему, которая позволит активизировать инновационные процессы во всех сферах экономики.
При этом, к 2015 году будет достигнуто:
увеличение удельного веса услуг научной и научно-инновационной деятельности в ВВП с 0,8 % в 2005 году до 1,7 % к 2015 году;
увеличение прямых иностранных инвестиций в инновационную и научно-исследовательскую деятельность Казахстана в 15-20 раз к 2015 году по сравнению с 2003 годом;
оптимизация системы бюджетного финансирования прикладных НИОКР.
Реализация настоящей программы будет осуществляться по этапам.
На первом этапе - 2005-2007 годы будет происходить формирование НИС с активным участием государства.
Особое внимание будет уделяться развитию научного потенциала, определению приоритетов научно-технологического развития.
Начнут функционировать следующие основные элементы финансовой инфраструктуры:
расширение системы предоставления грантов;
система венчурного финансирования с участием как отечественного, так и зарубежного капитала для инвестирования в передовые зарубежные венчурные фонды;
рынок ценных бумаг венчурных фондов и молодых технологичных компаний (рынок IPO).
Будет создана и получит развитие инновационная бизнес-среда, реализация системных инновационных проектов, формирующих ядро кластеров, требующих концентрации государственных ресурсов.
Будут созданы и начнут функционировать основные элементы инновационной инфраструктуры:
национальные технологические парки и зоны: парк информационных технологий; парк ядерных технологий; парк биотехнологий; индустриальный нефтехимический технопарк; парк новых материалов; парк агропромышленных технологий;
7 региональных технопарков;
12 технологических бизнес-инкубаторов при крупных технологических университетах и технопарках и 8 учебных центров при технопарках;
единая информационная база инновационной деятельности в Республике Казахстан.
Будет создана нормативная правовая база для развития научно-технической и инновационной деятельности.
Повысится уровень инновационного менеджмента.
На втором этапе - 2008-2010 годы - продолжится совершенствование механизмов взаимодействия и функционирования элементов НИС.
Повысится качество взаимодействия сформированных элементов НИС.
Получит активное развитие механизм венчурного финансирования через создание венчурных фондов с зарубежными инвесторами.
Начнет развиваться кластерная кооперация вокруг проектов, сформированных на первом этапе.
Будут широко участвовать субъекты НИС в проектах по формированию региональных и глобальных технологических альянсов с ведущими мировыми компаниями.
На третьем этапе - 2011-2013 годы - устойчиво будет функционировать и развиваться НИС с уменьшением доли государственных расходов и ростом частных инвестиций.
При этом будут использоваться преимущественно косвенные инструменты стимулирования.
На четвертом этапе - 2014-2015 годы - "выход" государства из венчурных фондов и инновационных проектов.
Широкое распространение получит участие частного капитала в дальнейшем функционировании и развитии НИС.
В целях анализа эффективности развития структур, входящих в состав НИС, определения прогнозов инновационного развития будет разработана система показателей (целевых индикаторов). В современном мире применяется ряд индикаторов уровня развития инновационной системы. Ниже приведены наиболее общие и адаптируемые к условиям Казахстана индикаторы.
1. Человеческие ресурсы. Количество и качество человеческих ресурсов является главным фактором, определяющим как создание новых знаний, так и их распространение.
2. Инвестиции в НИОКР. Финансирование НИОКР занимает центральное место в создании экономики, основанной на знаниях, так как динамика и конкурентоспособность такой экономики зависит, в первую очередь, от создания, распространения и использования знаний и информации. Согласно данному подходу, знания выступают как фактор производства, а инвестиции в знания могут стимулироваться с помощью экономических инструментов.
3. Научная и технологическая производительность. Показателем развития инновационной системы выступает производительность знаний, которая выражается в том, что знания находят свое рыночное выражение в виде инноваций и могут принести экономические выгоды.
4. Влияние НИОКР на конкурентоспособность экономики и занятость. Конкурентоспособность экономики оценивается способностью производить товары и услуги с меньшими затратами ресурсов. Это может быть достигнуто с помощью внедрения инноваций и, благодаря этому, повышения производительности традиционных факторов производства.
На основании этих целевых индикаторов будут определяться более конкретные приоритеты государственной инновационной политики, предусматривающие концентрацию государственной поддержки и выделяемых в прямой или косвенной форме государственных ресурсов для реализации инновационных проектов и программ, которые обеспечивают наиболее быстрое развитие производственного потенциала страны.
Эффективное развитие НИС повысит производительность труда и конкурентоспособность экономики, что, в свою очередь, отразится на темпах выполнения ожидаемых результатов от реализации Стратегии. Поэтому данные показатели будут являться обобщающими целевыми индикаторами развития НИС.
Вместе с тем, с учетом специфики инновационной деятельности по видам экономической деятельности будут разработаны также отраслевые и региональные целевые индикаторы, характеризующие развитие отраслевых и региональных структур НИС. Эти показатели будут использоваться для анализа тенденций развития высокотехнологичных и наукоемких отраслей, промышленных центров, национальных технопарков, специальных экономических зон, а также в целях определения потенциальных приоритетов в области создания наукоемких и высокотехнологичных производств.

8. План мероприятий
на 2005-2007 годы по реализации Программы по
формированию и развитию национальной инновационной
системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы <*>

Сноска. В раздел 8 внесены изменения постановлением Правительства РК от 24 апреля 2006 года N 319 .

N	Мероприятие	Форма завершения	Ответст- венные за испол- нение	Срок испол- нения	Предпо- лагае- мые расходы (млн. тенге)	Источ- ник финан- сирова- ния
1	2	3	4	5	6	7
	1. Развитие научного потенциала
1.1	Подготовить предложения по внесению соот- ветствующих изменений и дополнений в положение и состав Высшей научно-техни- ческой комиссии, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 1999 года N 1946 "Об об- разовании Выс- шей научно- технической комиссии при Правительстве Республики Казахстан»с целью коорди- нации и реали- зации Программы по формированию и развитию национальной инновационной системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы	Предложе- ния Пра- вительству Республики Казахстан	МОН (созыв), МИТ	II квартал 2005 года	Не тре- буются
1.2.	Определить приоритеты технологическо- го развития Казахстана, с учетом резуль- татов исследо- ваний АО "Центр маркетингово- аналитических исследований»и компании "Джей- Остин" по кон- курентоспособ- ности Казахста- на и перспектив кластерного развития.	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), МОН	15 ок- тября 2005 года	Не тре- буются
1.3	Провести анализ результатов научных прикладных исследований, проведенных и проводящихся за счет госу- дарства, для определения их актуальности в части возможной коммерциализа- ции	Информация в МИТ	МОН, МСХ, МО, МТК, МЗ, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
1.4	Подготовить предложения по схеме грантово- го финансирова- ния проектов НИОКР на конкурсной основе	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), МОН	15 ян- варя 2006 года	Не тре- буются
1.4.1	Подготовка предложений по бюджетному фи- нансированию научных при- кладных иссле- дований с пос- тепенным вве- дением системы софинансирова- ния частным капиталом.	Предло- жения Пра- вительству РеспубликиКазахстан	МИТ (созыв), МСХ, МЭМР, МОН, МТК	15 июля 2005 года, 15 июля 2006 года	Сред- ства РБ: 2005 - 7972,4 2006 - 7972,4 2007 - 7175,16 и за счет средств частного капитала- 797,24	Рес- публи- канс- кий бюджет. С 2007 года сред- ства част- ного капи- тала
1.5.	Подготовить предложения по порядку прове- дения независи- мой экспертизы проектов НИОКР в части прикладных исследований.	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв),МОН, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	15 июля 2006 года	Не тре- буются
1.5.1	Составить базу данных экспер- тов, привлека- емых для прове- дения независи- мой экспертизы проектов НИОКР в части прикладных исследований	Инфор- мация в МИТ	МОН, МСХ, МТК, МЗ, МЭМР	II квар- тал 2006 года	Не тре- буются
1.5.2	Подготовить предложения по схеме финанси- рования услуг независимых экспертов	Предло- жения в Республи- канскую бюджетную комиссию	МИТ (созыв),МОН	II квар- тал 2006 года	2007 - 132,8	Рес- публи- канс- кий бюджет
1.6	Подготовить предложения по созданию и поддержке новых организационных форм научно-ис- следовательских организаций прикладного направления на основе проведенного анализа их деятельности	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), МОН, МСХ, МТК, МЗ	15 ап- реля 2006 года	Не тре- буются
1.6.1	Провести анализдеятельности научно-иссле- довательских организаций прикладного направления, имеющих потенциал для создания Цент- ров передовых технологий	Информация в МИТ	МОН	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
1.6.2	Провести пере- говоры с Все- мирным банком по созданию (3-4) Центров передовых тех- нологий	Проект соглашения	МИТ (созыв), МОН, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО«"НИФ" (по сог- ласова- нию)	III квар- тал 2005 года	Не тре- буются
1.6.3	Разработать предложения по созданию пи- лотной группы исследователь- ских центров, НИИ, отдельных научных лабо- раторий для преобразования их в передовую научно-внед- ренческую ор- ганизацию	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), МОН	15 апреля 2006 года	Не тре- буются
1.6.4	Реализовать с Всемирным бан- ком совместный пилотный проект по созданию (3-4) Центров передовых технологий	Информация в МИТ	МОН, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2006 года, II квар- тал 2007 года	2006 - 354,13 2007 - 354,13	Рес- публи- канский бюджет (за счет капита- лизации соот- ветст- вующих инсти- тутов разви- тия)
1.7	Разработать процедуры и механизмы взаимодействия Министерства индустрии и торговли, как уполномоченного органа по развитию инновационной деятельности, Министерства образования и науки, как уполномоченного органа по научно-техни- ческому разви- тию с отрасле- выми министер- ствами, Высшей научно-техни- ческой комис- сией (ВНТК), АО "Националь- ный инновацион- ный фонд", АО "Центр инжини- ринга и транс- ферта техноло- гий", заявите- лями проектов, крупным бизне- сом и предпри- нимателями по вопросам науч- но-техническо- го и иннова- ционного раз- вития	Предло- жения Пра- вительству РеспубликиКазахстан	МИТ (созыв),МОН, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
1.8	Подготовить предложения по внесению изме- нений в План мероприятий по реализации программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утверж- денный поста- новлением Пра- вительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N№903, по включению в него перечня научно-иссле- довательских тем и научно- технических программ	Предло- жения в МЭБП	МИТ	II квар- тал 2005 года	2005 - 1001,02; 2006 - 1001,02; 2007 - 1001,02	Рес- публи- канс- кий бюджет
1.9	Осуществление взаимодействия по вопросам закрепления прав собствен- ности государ- ства на резу- льтаты иннова- ционной дея- тельности при осуществлении грантового финансирования НИОКР	Совместныйприказ	МЮ (созыв), МИТ, МОН	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
	2. Развитие инновационного предпринимательства
2.1	Создать бизнес- инкубаторы и учебные центры в составе технопарков и при ведущих технологических ВУЗах: 2005 год - 4 бизнес-инкуба- тора и 4 обра- зовательных центра в соста- ве региональных технопарков в г.г. Уральск, Караганда, Алматы, Парка информационных технологий, 1 бизнес-инкуба- тора при тех- нологическом ВУЗе; 2006 год - 4 бизнес-инкуба- тора и 4 обра- зовательных центра в соста- ве создаваемых в 2006 году региональных технопарков, 3 бизнес-инкуба- тора при технологических ВУЗах	Информация в МИТ	МОН, акимы областей и гг. Астаны, Алматы, АО "НИФ" (по согла- сова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	I-IV квар- тал 2005 года II квар- тал 2006 года	2005 - 332 2006 - 518,4 2007 - 505,6	Рес- публи- канс- кий бюджет (за счет капи- тали- зации соот- ветст- вующих инсти- тутов разви- тия)
2.2	Реализовать пилотный проект по под- готовке спе- циалистов по программе "Инновационный менеджмент" на базе одного из ведущих ВУЗов с привлечением зарубежных преподавателей и использова- нием программ иностранных бизнес-школ	Информация в МОН	МИТ, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2006 года	Расходы за счет средств Госу- дарст- венной програ- ммы разви- тия об- разова- ния в Респуб- лике Казах- стан на 2005- 2010 годы	Рес- публи- канс- кий бюджет
2.3	Ежегодно фор- мировать госу- дарственный заказ на под- готовку кадров по специаль- ности "Иннова- ционный менед- жмент"	Информация в МОН	МИТ, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2005 года, II квар- тал 2006 года	Расходы за счет средств Госу- дарст- венной програ- ммы разви- тия об- разова- ния в Респуб- лике Казах- стан на 2005- 2010 годы	Рес- публи- канс- кий бюджет
2.4	Разработать методологию оценки иннова- ционности проектов и ви- дов деятель- ности, а также создать систе- му мониторинга реализации ре- зультатов ин- новационной деятельности	Информация в МИТ	МФ, МОН, АО "НИФ"(по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	III квар- тал 2005 года	Не тре- буются
2.5	Осуществить привлечение технопарками частных кон- салтинговых организаций к сотрудничеству по оказанию консалтинговых услуг иннова- ционному пред- принимательст- ву	Информация в МИТ	Акимы областей и г.г. Астаны, Алматы, АО "ЦИТТ" (по сог-ласова- нию)	IV квар- тал 2005 года, IV квар- тал 2006 года	Не тре- буются
2.6	Проводить про- паганду инно- ваций, как од- ного из эффек- тивных видов предпринимате- льства через цикл передач по телевидению и радио, статей, выпуск специализиро- ванного журнала	Информация в МИТ	МКИС, акимы облас- тей, г.г. Астаны, Алматы	I-II квар- тал 2006 года	2006 - 31,8 2007 - 31,8	Рес- публи- канс- кий бюджет
2.7	Осуществлять проведение венчурных ярмарок	Информация в МИТ	Акимы облас- тей, г.г. Астаны, Алматы, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	III квар- тал 2006 года III квар- тал 2007 года	2006 - 15 2007 - 15	Рес- публи- канс- кий бюджет
2.8	Осуществлять развитие ком- муникативных площадок и се- тевых структур - профессио- нальные ассо- циации и союзы инвесторов, электронные биржи техноло- гий, специали- зированные порталы в сети Интернет по вопросам вен- чурного пред- принимательства	Информация в МИТ	АИС, акимы областей и г.г. Астаны, Алматы	I квар- тал 2007 года	2006 - 140	Респуб- ликанс- кий бюджет
2.9	Учредить спе- циальные кон- курсы и премии предпринимате- лям, действую- щим в сфере инновационного высокотехноло- гического биз- неса и добив- шимся наивысших темпов роста компаний, в том числе за счет привлечения венчурного ка- питала	Информация в МИТ	Акимы областейи г.г. Астаны, Алматы, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	2006- 2007 годы	2006 - 5 2007 - 5	Рес- публи- канс- кий бюджет
2.10	Подготовить предложения по снятию ограни- чений на приг- лашение зару- бежных специа- листов (ученые, менеджеры, преподаватели) для участия в реализации приоритетных направлений инновационной деятельности, развитии инно- вационной инфраструктуры	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), МИД, МТСЗН, МОН	15 июля 2005 года	Не тре- буются
2.11	Подготовить предложения по усовершенство- ванию процедур патентования результатов научной деятельности	Предло- жения в МЮ	МИТ, МОН	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
2.12	Подготовить предложения по созданию сис- тем стандарти- зации и серти- фикации техно- логических процессов, то- варов, услуг, инновационных продуктов	Предло- жения Пра- вительству РеспубликиКазахстан	МИТ	15 ян- варя 2006 года	Не тре- буются
2.13	Сформировать в составе созда- ваемых техно- логических парков Центры сертификации и стандартизации	Информация в МИТ	Акимы областей и г.г. Астаны, Алматы, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	2006 год		За счет средств соот- ветст- вующих инсти- тутов разви- тия
	3. Развитие инновационной инфраструктуры
3.1	Завершить строительство первой очереди СЭЗ "Парк ин- формационных технологий"	Информация в МИТ	Аким г. Алматы, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	IV квар- тал 2005 года	2005 - 2584,4	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.2	Осуществить развитие СЭЗ "Парк информа- ционных тех- нологий"	Информацияв МИТ	Аким г. Алматы	2005 год	2005 - 550,5	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.3	Участвовать в развитии ре- гиональных технопарков, созданных в 2004 году	Информация в МИТ	Акимы областейи г.г. Астаны, Алматы, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	2005- 2006 годы	Средст- ва РБ: 2005 - 600 Средст- ва МБ: 2005 - 512 Частный капитал 2006 - 150	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.4	Создать управ- ляющую компа- нию СЭЗ "Парк информационных технологий"	Информация в МИТ	МИТ, аким г. Алматы, АО "ЦИТТ", (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2005 года	Не тре- буются
3.5	Финансировать разработку концепции и технико-эконо- мических обос- нований созда- ния националь- ных парков в области био- технологии, нефтехимии, новых материа- лов, агропро- мышленных тех- нологий, ядер- ных техноло- гий, космичес- ких технологий за счет сред- ств программы МЭБП "Разра- ботка технико- экономических обоснований"	Информация в МИТ	МЭМР, МОН, МСХ, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	2005 год	2005 - 265,6	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.6	Подготовить предложения о целесообразнос- ти создания и развития на- циональных технологических парков в области био- технологии, нефтехимии, новых материа- лов и агропро- мышленных тех- нологий.	Предло- жения Пра- вительствуРеспублики Казахстан	МИТ (созыв), МОН, МЭМР, МСХ, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	I квар- тал 2006 года	Не тре- буются
3.7	Утвердить про- граммы развития националь- ных технологи- ческих парков в области био- технологии, нефтехимии, новых материа- лов и агропро- мышленных тех- нологий	Проект постанов- ления Пра- вительстваРеспубликиКазахстан	МИТ (созыв), МЭМР, МОН, МСХ, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2006 года	Не тре- буются
3.7.1	Разработать критерии отне- сения техно- парков к на- циональному или региональ- ному уровням.	Предложе- ния Пра- вительствуРеспубликиКазахстан	МИТ (созыв), МЭМР, МОН, МСХ, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2006 года	Не тре- буются
3.8	Финансировать разработку концепции и технико-эконо- мических обос- нований созда- ния региональ- ных технопар- ков в г. Астана, Южно- Казахстанской, Восточно- Казахстанской, Северо-Казах- станской об- ластях за счет средств про- граммы МЭБП "Разработка технико-эконо- мических обос- нований"	Информация в МИТ	АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	2005 год	2005 - 132,8	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.9	Утвердить про- граммы разви- тия региональ- ных технологи- ческих парков в г. Астана, Южно-Казахс- танской, Вос- точно-Казахс- танской, Се- веро-Казахс- танской облас- тях	Информация в МИТ	Акимы областей и г.г. Астаны, Алматы, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	III квар- тал 2005 года	Не тре- буются
3.10	Провести анализ соответствия деятельности существующих субъектов инновационной инфраструктуры, системы под- держки малого бизнеса для изменения их наименований или приведения в соответствие с требованиями к субъектам инновационной инфраструкту- ры, определяе- мых настоящей программой и нормативными правовыми ак- тами, приняты- ми в ее испол- нение	Информация в МИТ	МОН, МСХ, акимы облас- тей и г.г. Астаны, Алматы	IV квар- тал 2005 года	Не тре- буются
3.11	Разработать Единую инфор- мационную сис- тему иннова- ционного раз- вития (виртуа- льный техно- парк)	Информация в МИТ	АИС, АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	IV квар- тал 2005 года	2005 - 46	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.12	Завершить раз- работку и соз- дание Единой информационной системы инно- вационного развития (вир- туальный тех- нопарк)	Информация в МИТ	АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	IV квар- тал 2006 года	2006 - 100	Рес- публи- канс- кий бюджет
3.13	Внести допол- нения в поста- новление Пра- вительства Республики Казахстан от 1 августа 2003 года N 775 "О неотложных мерах по раз- витию инсти- туционального обеспечения научно-иннова- ционной дея- тельности, направленных на реализацию Стратегии ин- дустриально- инновационного развития Рес- публики Казах- стан на 2003- 2015 годы»в части опреде- ления АО "ЦИТТ" компа- нией, ответст- венной по раз- витию сети технопарков.	Проект Постанов- ления Пра- вительстваРеспублики Казахстан	МИТ (созыв), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	II ква- ртал 2005 года	Не тре- буются
	4. Развитие финансовой инфраструктуры
4.1	Подготовить предложения по внесению изме- нений в Мемо- рандум об ин- вестиционной политике АО "Национальный инновационный фонд" на 2004- 2005 годы, ре- комендованный к утверждению общим собра- нием акционе- ров постанов- лением Прави- тельства Рес- публики Казах- стан от 3 июня 2004 года N 615, в части определения новых механиз- мов поддержки инновационного развития	Предло- жения Пра- вительству Республики Казахстан	МИТ (созыв), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	II квар- тал 2005 года	Не тре- буются
4.2	Осуществлять выделение грантов для подготовки бизнес-планов, для патентова- ния за рубе- жом, НИОКР	Информация в МИТ	АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	2005- 2007 годы	2005 - 322,4 2006 - 1925,6 2007 - 2589,6	Рес- публи- канс- кий бюджет
4.3	Осуществлять создание вен- чурных фондов с привлечением отечественного и зарубежного капитала	Информация в МИТ	АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	2005- 2007 годы	2005 - 832,28 2006 - 3073,46 2007 - 1574,54	Рес- публи- канс- кий бюджет
4.4	Осуществлять инвестирование в зарубежные фонды для ус- тановления ра- бочего взаимо- действия с ве- дущими фондами и компаниями по управлению венчурными фондами	Информация в МИТ	АО "НИФ" (по сог- ласова- нию)	2005- 2006 годы	В 2005 г.- 664 млн. тенге за счет средств сформи- рован- ного устав- ного капита- ла АО "НИФ", 2006 г.- 1328 млн. тенге за счет средств респуб- ликанс- кого бюджета через попол- нение устав- ного капита- ла АО "НИФ"	Рес- публи- канский бюджет
4.5	Реализация инновационных проектов	Информация в МИТ	АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	2005- 2007 годы	Средст- ва РБ: 2005 - 882,56 2006 - 1041,88 2007 - 1328 Частный капи- тал: 2005- 2007гг - 11748,73	Рес- публи- канский бюджет
4.6	Разработать и обеспечить функционирова- ние ситемы оп- ределения рей- тингов компа- ний-оценщиков интеллектуаль- ной собствен- ности	Информация в МИТ	МЮ, АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	III квар- тал 2005 года	Не тре- буется
	5. Обеспечение взаимодействия элементов НИС
5.1.	Подготовить предложения по созданию рабо- чей группы консультантов с привлечением зарубежных экспертов для выработки предложений по вопросам раз- вития НИС и обеспечить ее функционирова- ние	Предложе- ния Прави- тельству Республики Казахстан	МИТ (созыв), АО "НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	15 июля 2005 года	2005 - 66,4 2006 - 66,4 2007 - 66,4	Рес- публи- канский бюджет
5.2	Подготовить предложения по созданию системы благо- приятного вы- хода на внеш- ние рынки оте- чественной ин- новационной продукции	Предложе- ния Прави- тельству Республики Казахстан	МИТ (созыв), заинте- ресован- ные го- сударст- венные органы	15 ок- тября 2007 года	Не тре- буются
5.3	Подготовить предложения по созданию "Ин- новационной группы" на базе АО "НИФ" и АО "ЦИТТ"	Предложе- ния Прави- тельству Республики Казахстан	МИТ, АО«"НИФ" (по сог- ласова- нию), АО "ЦИТТ" (по сог- ласова- нию)	15 октября 2005 года	Не тре- буются

Итого: предполагаемые расходы (млн. тенге):
2005 год - 20 776,58, в том числе:
Республиканский бюджет - 16 348,34
Местный бюджет - 512
Частный капитал - 3 916,24
2006 год - 20992,44, в том числе:
Республиканский бюджет - 16 926,2
Частный капитал - 4 066,24
2007 год - 17092,54, в том числе:
Республиканский бюджет - 12 382,54
Частный капитал - 4 710,0
Примечание: расшифровка буквенных аббревиатур
МИТ - Министерство индустрии и торговли
МОН - Министерство образования и науки
МЭБП - Министерство экономики и бюджетного планирования
МФ - Министерство финансов
МЮ - Министерство юстиции
МСХ - Министерство сельского хозяйства
МО - Министерство обороны
МТК - Министерство транспорта и коммуникаций
МИД - Министерство иностранных дел
МЭМР - Министерство энергетики и минеральных ресурсов
МТСЗН - Министерство труда и социальной защиты населения
МЗ - Министерство здравоохранения
АИС - Агентство по информатизации и связи
АО«"ЦИТТ" - акционерное общество "Центр инжиниринга и трансферта технологий"
АО "НИФ" - акционерное общество "Национальный инновационный фонд"
НИС - национальная инновационная система
НИОКР - научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы