"Алқабилер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 11 маусымдағы N 577 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
"Алқабилер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ЗАҢЫ Алқабилер туралы

Осы Заң алқабилердiң құқықтық мәртебесiн, сондай-ақ қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысуды қамтамасыз етудiң құқықтық, экономикалық және ұйымдық негiздерiн айқындайды және алқабилер тәуелсiздігінiң кепiлдiгiн белгiлейдi.

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) алқабилерге кандидаттардың қосымша тiзiмi - алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай және қосалқы тiзiм ресурстары болмаған жағдайда, жасалатын облыстан (республикалық маңызы бар қаладан, астанадан) алқабилерге кандидаттардың тiзiмi;
2) алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмi - тиiстi облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасы белгiлеген азаматтардың санын қамтитын облыстан (республикалық маңызы бар қаладан, астанадан) алқабилерге кандидаттардың негізгi тiзiмi;
3) алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмi - алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiм ресурстарын пайдаланғаннан кейiн алқабилердi iрiктеу рәсiмдерiне алқабилерге кандидаттарды тарту үшiн облыс орталығында (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) тұратын азаматтар қатарынан тағайындалған алқабилерге кандидаттардың тiзiмi;
4) алқабилерге кандидаттар - Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiне сәйкес кейiннен алқабилерге кандидаттарды iрiктеу рәсiмiне қатысу үшiн алқабилерге кандидаттардың тiзiмiне енгiзiлген Қазақстан Республикасының азаматы;
5) алқабилер - заңда белгiленген тәртiппен соттың қылмыстық iстi қарауға қатысуға шақырған Қазақстан Республикасының азаматы;
6) алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмi - алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiн жасау кезiнде негізiн құрайтын ауданнан (облыстық маңызы бар қаладан) алқабилерге кандидаттардың тiзiмi;
7) алқабилерге кандидаттардың алдың ала тiзiмi - азаматтарды кездейсоқ таңдау рәсiмiн жүргiзу үшiн негiзiн құрайтын алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы немесе алдын ала қосалқы тізiмi;
8) кездейсоқ таңдау - осындай iрiктеудiң кездейсоқтығын қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретін компьютерлiк және өзге де технологияларды пайдаланумен алқабилерге кандидаттардың алдын ала тiзiмiнен азаматтарды таңдау;
9) облыстық және оған теңестiрілген соттардың қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшiн қажетті азаматтардың саны - алқабилердiң қатысуымен соттың қарауына жататын iстердiң орташа жылдық саны негiзiнде белгiленетiн азаматтардың болжамды саны.

2-бап. Алқабилердiң мәртебесi

Алқабилердiң құқықтық жағдайы осы Заңмен айқындалады.
Алқабилерге Қазақстан Республикасының Конституциясында , Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнде және осы Заңда белгiленген тәртiппен қылмыстық iстер бойынша сот төрелiгiн жүзеге асыруға қатысу бойынша өкілеттiк берiлген.
Қазақстан Республикасының Алқабилерi тең мәртебеге ие.

3-бап. Алқабилер туралы заңдар

Алқабилер туралы заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнен, осы Заңнан және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда осы Заңда қамтылғандардан өзге ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

4-бап. Алқабилерге кандидаттардың тiзiмi

Алқабилердi iрiктеу рәсiмiне Қазақстан Республикасы азаматтарының қатысуын қамтамасыз ету мақсатында жергiлiктi атқарушы органдар жыл сайын алдағы жылы алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерi пайдаланатын жылдың 1 желтоқсанына дейiн алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiн, алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмдерiн, алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмiн жасайды.
Жергілiкті атқарушы органдар мемлекеттiк органдардан, ұйымдардан және азаматтардан осы Заңның 10-бабында белгіленген алқабилерге кандидаттарға қойылатын талаптарға азаматтардың сәйкес келуiн тексеру үшiн қажетті ақпаратты сұрауға құқылы. Жергіліктi атқарушы органдардың сауалдарына жауап олардың мекен-жайына алынған күннен бастап үш жұмыс күнi мерзiмiнен кешіктiрілмей жiберiлуге тиiс.
Алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерi әлiпбилiк немесе өзге де тәртiппен жасалады. Тiзiмдерде алқабилерге кандидаттардың тегi, аты, әкесiнiң аты, туған жылы (жасы жиырма бесте - қосымша күнi мен айы) және тұрғылықты мекен-жайы көрсетiледi.

5-бап. Алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiне
енгiзiлетiн азаматтардың саны

Алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiне, алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмдерiне, алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмiне енгізілетiн азаматтардың саны тиiсті облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасы жыл сайын ұсынатын алқабилерге кандидаттардың санына негiзделедi.
Тиiсті облыстық және оған теңестірiлген сот төрағасының ұсынымы сот талқылауына қатысу үшiн алқабилерiн iрiктеу мақсатында алдағы жылы алқабилерге кандидаттардың пайдаланатын тiзiмдерi жылдың 1 қыркүйегiнен кешiктiрмей облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілiктi атқарушы органына жiберiлуге тиiс.
Облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органдары облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасының ұсынымын алған күннен бастап жыл сайын үш күн мерзiмнен кешiктiрмей әрбiр ауданнан (облыстық маңызы бар қаладан) алқабилерге кандидаттардың санын айқындайды және алқабилерге кандидаттардың осы саны туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органдарына хабарлайды.

6-бап. Алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiн
жасау рәсiмi

1. Алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiн жасау үшiн ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы:
1) ауданнан алқабилерге кандидаттардың саны туралы хабарламаны алған күннен бастап бiр ай мерзiмде осы Заңның 10-бабында белгiленген алқабилерге кандидаттарға қойылатын талаптарға сай келмейтiн адамдарды сайлаушылар тiзiмдерiнен алып тастау арқылы әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiкте тұрақты тұратын азаматтардың санынан тиiстi ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сайлаушылар тізiмiнiң негiзiнде алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмдерiн жасайды;
2) алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы тiзiмiн жасау аяқталған сәттен бастап жетi күн мерзiм iшiнде азаматтарды жергiлiктi атқарушы органның үй-жайында алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы тiзiмiмен таныстыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi, тiзiмдегi қателiктер мен дәлсiздiктер туралы өтiнiштердi қарайды және оған тиiстi өзгерiстер енгізу туралы мәселелердi шешедi;
3) алқабилерге кандидаттардың алдын-ала бастапқы тiзiмдерiн ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мерзiмдi баспасөз басылымында жариялайды;
4) тиiстi облыстың (астаналық, республикалық маңызы бар қаланың) жергіліктi атқарушы органы белгiлеген санда жекелеген әрбiр аудан (облыстық маңызы бар қала) бойынша алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы тiзiмiнен азаматтарды кездейсоқ таңдап алуды жүргiзедi;
5) кездейсоқ таңдап алу нәтижелерi бойынша алқабилерге кандидаттардың бастапқы тiзiмiн жасайды, жергiлiктi атқарушы органның мөрiмен бекiтедi және оны облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілiктi атқарушы органына жiбередi.
2. Олармен осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес жүзеге асырылатын ауданның жергiлiктi атқарушы органының iс-әрекетi, сондай-ақ алқаби ретiнде қылмыстық сот iсiн жүргізуге қатысу үшiн iрiктеу рәсiмдерiне қатысуға азаматтардың құқықтарын бұзған жергілiкті атқарушы органның әрекетiне (әрекетсiздiгіне) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы тiзiмiмен азаматтарды таныстыру мерзiмi анықталған сәттен бастап жетi күн мерзiмде сотқа шағым берiлуi мүмкiн.
Осы баптың 1-тармағының 3) және 4) тармақшаларында көзделген рәсiмдер ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының шешiмдерiне шағым беру мерзiмi аяқталғаннан кейiн жүргiзiледi.
Осы бапта көзделген рәсiмдердi жүргiзудiң жалпы мерзiмi ауданнан алқабилерге кандидаттардың саны туралы хабарламаны алған күннен бастап екi айдан аспауға тиiс.

7-бап. Алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмiн
жасау рәсiмi

1. Алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмiн жасау үшiн облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілiктi атқарушы органы:
1) облыстан (астанадан, республикалық маңызы бар қаладан) алқабилерге кандидаттардың саны туралы облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасының ұсынымын алған күннен бастап бiр ай мерзiмде осы Заңның 10-бабында белгiленген алқабилерге кандидаттарға қойылатын талаптарға сай келмейтiн адамдарды сайлаушылардың мұндай тiзiмдерiнен алып тастау арқылы облыс орталығында (астанада, республикалық маңызы бар қалада) тұрақты тұратын азаматтар қатарынан сайлаушылар тiзiмдерiнiң негiзiнде алқабилерге кандидаттардың алдын ала қосалқы тiзiмiн жасайды;
2) алқабилерге кандидаттардың алдын ала қосалқы тiзiмiн жасауды аяқтаған сәттен бастап жетi күн мерзiм iшiнде азаматтарды жергiлiктi атқарушы органның үй-жайында алқабилерге кандидаттардың алдын ала қосалқы тiзiмiмен таныстыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi, тiзiмдегi қателiктер мен дәлсiздiктер туралы өтiнiштердi қарайды және оған тиiстi өзгерiстер енгізу туралы мәселелерді шешедi;
3) алқабилерге кандидаттардың алдын-ала қосалқы тiзiмдерiн облыстың мерзiмдi баспасөз басылымында жариялайды;
4) алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiне енгiзiлетiн азаматтардың санынан төрттен бiрiне тең санда алқабилерге кандидаттардың алдын ала қосалқы тiзiмiнен азаматтарды кездейсоқ таңдап алуды жүргiзедi;
5) кездейсоқ таңдап алу нәтижелерi бойынша алқабилерге кандидаттардың қосалқы тiзiмiн жасайды облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының мөрiмен бекiтедi.
2. Олармен осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес жүзеге асырылатын облыстың жергiлiктi атқарушы органының iс-әрекетiне, сондай-ақ алқаби ретінде қылмыстық сот iсiн жүргізуге қатысу үшiн iрiктеу рәсiмдерiне қатысуға азаматтардың құқықтарын бұзған облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергіліктi атқарушы органның әрекетiне (әрекетсiздігіне) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес алқабилерге кандидаттардың алдын ала қосалқы тiзiмiмен азаматтарды таныстыру мерзiмi аяқталған сәттен бастап жеті күн мерзiмде сотқа шағым берiлуi мүмкiн.
Осы баптың 1-тармағының 3) және 4) тармақшаларында көзделген рәсiмдер облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергіліктi атқарушы органының шешiмдерiне шағымдану мерзiмi аяқталғаннан кейiн жүргiзiледi.
Осы бапта көзделген рәсiмдердi жүргізудiң жалпы мерзiмi облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының облыстан (астанадан, республикалық маңызы бар қаладан) алқабилерге кандидаттардың саны туралы ұсынымын алған күннен бастап екi айдан аспауға тиiс.

8-бап. Алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiн
жасау рәсiмi

1. Облыстың (астана, республикалық маңызы бар қаланың) жергіліктi атқарушы органы:
1) алқабилерге кандидаттардың бастапқы тізiмдерінің негiзiнде алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiн жасайды;
2) алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай тiзiмiн облыстың мерзiмдi баспасөз басылымында жариялайды;
3) алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай және қосалқы тiзiмдерiн тиiстi облыстық және оған теңестірiлген сотқа жiбередi.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген рәсiмдердi облыстық және оған теңестiрiлген сот төрағасының облыстан (астанадан, республикалық маңызы бар қаладан) алқабилерге кандидаттардың саны туралы ұсынымын алған күннен бастап үш ай мерзiмнен кешіктiрмей облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергiлiктi атқарушы органы жүргiзедi.

9-бап. Алқабилерге кандидаттардың қосымша тiзiмi

Алқабилерге кандидаттардың бiрыңғай және қосалқы тізiмдерiнiң ресурстары таусылған ерекше жағдайда, облыстық және оған теңестiрiлген соттың төрағасы Жоғарғы Сот Төрағасының келiсiмi бойынша облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органына талап етiлетiн азаматтардың қосымша саны туралы және осыған байланысты алқабилерге кандидаттардың қосымша тiзiмiн жасау қажеттілiгi туралы ұсынымын жiберуге құқылы.
Облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органы облыстық және оған теңестірiлген сот төрағасының ұсынымын алған күннен бастап он күн мерзiмде осы Заңның 7-бабының 3) және 4) тармақшаларының талаптарына сәйкес талап етiлген азаматтардың санына қарай алқабилерге кандидаттардың қосымша тiзiмдерiн жасайды және оларды тиiсті облыстық және оған теңестірілген сотқа жiбередi.

10-бап. Алқабилерге кандидаттарға қойылатын талаптар

1. Алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiне:
1) алқабилердi сайлаудың алдында жасалған тiзiмдерiне немесе референдумға қатысуға құқығы бар сайлаушылар немесе азаматтардың жалпы халықтық дауыс беру (референдум) тiзiмiне енгiзiлмеген;
2) алқабилердiң тiзiмiн жасау кезiнде 25 жасқа толмаған;
3) бұрын қылмыстық жауапкершілiкке тартылған;
4) сот қабiлетсiз және әрекет қабiлеттiлiгі шектеулі деп таныған;
5) судьялар, прокурорлар, тергеушiлер, адвокаттар, мемлекеттік қызметшілер мен әскери қызметшiлер, сондай-ақ құқық қорғау органдарының қызметкерлерi енгiзiлмейді.
Алқабилердiң тiзiмiне әлеуметтік жағдайына, нәсiліне және ұлтына, мүлiктік жағдайына, қоғамдық бiрлестіктер мен қозғалыстарға қатысуына, жынысына және дiни сенiмiне қарай азаматтарды енгiзуге қандай да бiр шек қоюға жол берiлмейдi.
2. Алқабилердiң тiзiмдерiнен олардың жазбаша өтiнiшi бойынша:
1) қылмыстық iс бойынша сот iсi жүргізiлетін тілді бiлмейтiн адамдар;
2) мылқаулар, саңыраулар, соқырлар және басқа да мүгедек болып табылатын адамдар;
3) медициналық құжаттармен расталған, өздерiнің дене немесе психикалық кемiстігі салдарынан алқабилердiң мiндеттерiн ойдағыдай орындауға қабiлетсiз адамдар;
4) 65 жастан асқан адамдар;
5) дiни қызметшілер алынып тасталады.

11-бап. Азаматтардың құқықтары мен мiндеттерi

Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексi мен осы Заңда белгiленген тәртiппен алқабилерге кандидаттарға қойылатын талаптарына сай келетiн Қазақстан Республикасының азаматтарына қылмыстық сот iсiн жүргізуге қатысу құқығы қамтамасыз етілуге тиiс.
Азаматтар осы Заңда белгiленген тәртіппен алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiмен танысуға құқылы.
Азаматтар жергiлiктi атқарушы органдарға алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiн жасау үшін олардың сұраулары бойынша қажеттi ақпарат ұсынуға міндетті.
Азаматтар алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiн жасау үшiн қажетті ақпараттарды ұсынбағаны үшiн, сондай-ақ жалған ақпараттар ұсынғаны үшiн Қазақстан Республикасының заңында белгіленген жауапкершілiкті көтередi.
Сот отырысының басталу орны мен уақыты туралы хабарлама алған азаматтар алқабилердi iрiктеу рәсiмiне қатысу үшiн сотқа келуге мiндетті.

12-бап. Алқабилерге кандидаттардың тiзiмдерiне енгiзбеу,
дұрыс енгiзбеу немесе алып тастау бойынша
жергілікті атқарушы органдардың шешiмдерiне
шағым беру бойынша

Азаматтар жергілікті атқарушы органдарға осы Заңда белгiленген тәртіппен нақты адамдарды алқабилерге кандидаттардың алдын ала бастапқы немесе алдын ала қосалқы тiзiмiне заңсыз енгізу немесе енгізбеу туралы не осы тiзiмдерiнен алып тастау, тiзiмдердегi басқа да нақты еместігі туралы өтiнiшпен жүгiнуге құқылы.
Жергiлiктi атқарушы органдар бес күн мерзiмде келiп түскен өтінiштердi қарайды және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен сотқа шағым берiлуi мүмкiн шешiм қабылдайды.
Жергiлiктi атқарушы органдар үнемi тексеруге және осы Заңның 10-бабының талаптарына сай келмейтiн адамдарды тiзiмнен алып тастай отырып, алқабилерге кандидаттардың алдын ала тiзiмiне қажет кезде өзгерiстер енгізуге мiндеттi.
Сот алқабилерге кандидаттардың тiзiмiнен адамды алып тастауды талап ететiн мән-жайларды анықтаған жағдайда, сот бұл туралы облыстың (астананың, республикалық маңызы бар қаланың) жергіліктi атқарушы органына хабарлайды.

13-бап. Алқабилердiң құқықтары, мiндеттерi және iсті
қарауға байланысты әрекеттерiндегi шектеулер

1. Алқаби:
1) өзiнiң iшкi сенiмi бойынша iстің мән-жайын жеке бағалауға мүмкiндiк алу үшін сотта қаралатын дәлелдердi зерделеуге қатысуға және алқабилер алқасының алдына қойылатын сұрақтарға жауап беруге;
2) төрағалық етушi арқылы процеске қатысушыларға сұрақ қоюға;
3) заттай дәлелдемелердi, құжаттарды қарауға, жерлердi және үй-жайларды қарауды жүргiзуге, сот тергеуiндегі барлық басқа да әрекеттерге қатысуға;
4) төрағалық етушiден iске қатысты заңның нормаларын, сондай-ақ сот отырысында жария етілген құжаттардың мазмұнын және оған түсiнiкті емес басқа да мәселелердi түсiндiрудi өтiнуге;
5) сот отырысы кезiнде жазбаша белгiлер жасауға құқылы.
2. Алқаби:
1) сот отырысында тәртiп сақтауға және төрағалық етушінің заңды өкiмiне бағынуға;
2) егер сот отырысына үзіліс жарияланса немесе iсті тыңдау кейiнге қалдырылған жағдайда, сот талқылауын жалғастыру үшiн сот белгiлеген уақытта келуге мiндетті;
3) сотқа келуге мүмкiншiлiк болмаған жағдайда, төрағалық етушiге алдын ала келмеудiң себептерi туралы ескертуi тиiс.
3. Алқаби мынадай:
1) iстi тыңдау кезiнде сот отырысының залынан кету;
2) төрағалық етушiнің рұқсатынсыз iсті тыңдау кезiнде iс бойынша сот құрамына кiрмейтiн адамдармен сөйлесу;
3) iсті талқылау барысында сот отырысынан тыс iс бойынша мәлiметтер жинау;
4) үкім шығару кезiнде кеңесу уақытында, сондай-ақ оның қатысуымен жабық cот отырысында оған белгілi болған мән-жайлар туралы мәлiметтердi жария ету әрекеттерiмен шектеледi.
4. Алқабы сотқа шақыру бойынша дәлелсiз себептермен келмеген жағдайда төрағалық етушi судьяның қаулысы бойынша мәжбүрлеп әкелуi мүмкiн.
5. Алқабидiң мiндеттерін орындамауы, сондай-ақ осы бапта көзделген шектеулердi сақтамауы Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодекске сәйкес әкiмшілiк жауапкершілікке, сондай-ақ төрағалық етушiнiң iстi қарауға одан әрi қатысудан шеттеу мүмкiндiгiне әкеп соғады.

14-бап. Алқабидiң анты

Алқаби ретінде қылмыстық сот iсiн жүргізуге қатысу үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнде белгiленген тәртiппен iрiктелген адам мынадай мазмұнда ант қабылдайды:
"Өз мiндеттерiмдi адал және абыройлы атқаруға, сотта қаралған барлық дәлелдемелердi, дәлелдердi, iстiң мән-жайын назарыма алуға, ерiктi азамат және адал адам ретiнде өзiмнiң iшкі сенiмiм мен арым бойынша iсті шешуге ант етемін".
Алқаби "Ант етемiн" деген сөздердi айтумен антты қабылдауын pacтaлaды.

15-бап. Азаматтарды сотқа алқаби мiндеттерiн орындауға
шақыру тәртібi мен мерзiмi

Істі қарауға қатысу үшін сотқа алқабилерге кандидаттардың қажеттi санын шақыртуды алқабилердiң қатысуымен қылмыстық iстi қарайтын соттың төрағалық етушi судьясының өкiмiне сәйкес сот отырысының хатшысы жүзеге асырады.
Азаматтар алқабилердiң мiндеттерiн орындауға жылына бiр рет он жұмыс күнiне, ал егер алқабидің қатысуымен басталған iсті талқылау көрсетiлген мерзiмде аяқталған сәтте аяқталмаса, онда осы iс қаралатын барлық уақытқа шақыртылады.
Сотқа шақырылған, бiрақ алқабилерi алқасының құрамына iрiктелмегендер адамдар басқа сот отырысына алқаби ретiнде қатысу үшiн тартылуы мүмкiн.

16-бап. Алқабидiң еңбегiне ақы төлеу. Алқабилерге
кандидаттар мен алқабилердiң шығыстарын төлеу.
Алқабилердiң еңбек қатынастарындағы кепiлдiктерi

1. Алқабиге облыстық және оған теңестiрiлген соттың қызметін материалдық-техникалық және өзге де қамтамасыз етудi жүзеге асыратын уәкiлеттi мемлекеттiк орган республикалық бюджет есебiнен нақты iс қаралып болғаннан кейiн, ал iсті қарау созылатын болса, ай сайын облыстық және оған теңестірiлген сот судьясының лауазымдық жалақысының жартысы мөлшерiнде, бiрақ алқабидiң сотқа қатысу уақытына (жұмыс күнiнiң санына) бара-бар оның негiзгі жұмыс орны бойынша орташа жалақысынан кем емес сыйақы төленедi.
2. Алқабилерге кандидатқа/алқабиге iссапар шығыстары республикалық бюджет есебiнен ұсталатын мемлекеттiк мекемелердiң қызметкерлерiне арналған Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен және мөлшерде өтеледi.
3. Сотта алқабидiң мiндеттерiн орындау уақыты еңбек стажын есептеген кезде есептеледi.
Алқабидiң мiндеттерiн орындау кезiнде оның негізгі жұмыс орны ол үшiн сақталады. Жұмыс берушінiң бастамасымен оның сотта мiндеттердi орындау кезiнде алқабидi жұмыстан шығаруға немесе оны ақысы төмен жұмысқа ауыстыруға жол берiлмейдi.

17-бап. Алқабидiң тәуелсiздігіне кепiлдiктер

Сотта мiндеттерiн орындау кезiнде алқабидiң тәуелсiздігі:
заңда көзделген сот төрелігін жүзеге асыру рәсiммен;
сот төрелiгiн жүзеге асыруға қатысу бойынша алқабидiң қызметiне қалай болса да араласуға жауапкершілігіне қауiп төндiруге тыйым салумен қамтамасыз етiледi.
Алқаби, оның отбасы мүшелерi мен олардың мүліктерi мемлекеттің ерекше қорғауында болады. Iшкi iстер органдары, егер сотта мiндеттерiн орындаушы алқабиден тиiсті өтiнiм келiп түссе, сондай-ақ ішкі iстер органдары көрсетілген адамдардың қауiпсiздiгiне немесе олардың мүліктерiнің сақталу қауiпiне нышандарын анықтаса, алқабидiң, оның отбасы мүшелерiнiң қауiпсiздігін, оларға тиесiлі мүліктердiң сақталуын қамтамасыз ету бойынша қажетті шараларды қабылдауға мiндетті.
Алқабиге қатысты қылмыстық iсті тек облыстық және оған теңестірiлген прокуроры ғана қозғайды.

18-бап. Алқабидiң мiндеттерiн атқаруға кедергі
келтiретiн адамдардың жауапкершілігі

Алқабиге мiндеттерiн атқаруға кедергі келтiретiн азаматтар мен лауазымды адамдар Қазақстан Республикасының заңында белгiленген тәртiппен жауапкершілік көтередi.

19-бап. Осы Заңды қолданысқа енгiзу тәртiбi

Осы Заң 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О проекте Закона Республики Казахстан "О присяжных заседателях"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 11 июня 2005 года N 577

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "О присяжных заседателях".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Закон Республики Казахстан
О присяжных заседателях

Настоящий Закон определяет правовой статус, а также правовые, экономические и организационные основы обеспечения участия присяжных заседателей в уголовном судопроизводстве и устанавливает гарантии независимости присяжных заседателей

Статья 1. Основные понятия, используемые в
настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
1) дополнительный список кандидатов в присяжные заседатели - список кандидатов в присяжные заседатели от области (столицы, города республиканского значения), составляемый в случае отсутствия ресурсов единого и запасного списков кандидатов в присяжные заседатели;
2) единый список кандидатов в присяжные заседатели - основной список кандидатов в присяжные заседатели от области (столицы, города республиканского значения), содержащий число граждан, определяемое председателем соответствующего областного и приравненного к нему суда;
3) запасной список кандидатов в присяжные заседатели - список кандидатов в присяжные заседатели от числа граждан, постоянно проживающих в областном центре (столице, городе республиканского значения), предназначенный для привлечения кандидатов в присяжные заседатели к процедуре отбора присяжных заседателей после использования ресурсов единого списка кандидатов в присяжные заседатели;
4) кандидат в присяжные заседатели - гражданин Республики Казахстан, включенный в списки кандидатов в присяжные заседатели для последующего участия в процедуре отбора присяжных заседателей, в соответствии с Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан;
5) присяжный заседатель - гражданин Республики Казахстан, призванный к участию в рассмотрении судом уголовного дела в порядке, установленном законом;
6) первичный список кандидатов в присяжные заседатели - список кандидатов в присяжные заседатели от района (города областного значения), составляющий основу при составлении единого списка кандидатов в присяжные заседатели;
7) предварительный список кандидатов в присяжные заседатели - предварительный первичный или предварительный запасной списки кандидатов в присяжные заседатели, составляющие основу для проведения процедуры случайной выборки граждан;
8) случайная выборка - отбор граждан из предварительного списка кандидатов в присяжные заседатели с использованием технологий, позволяющих обеспечить случайность такого отбора;
9) число граждан, необходимое для обеспечения нормальной работы областного и приравненного к нему суда - прогнозируемое число граждан устанавливаемое на основе среднегодового количества дел, подлежащих рассмотрению судов с участием присяжных заседателей.

Статья 2. Статус присяжного заседателя

Правовое положение присяжных заседателей определяется настоящим Законом.
Присяжный заседатель наделен полномочиями по участию в осуществлении правосудия по уголовным делам в порядке, установленном Конституцией Республики Казахстан, Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом.
Присяжные заседатели Республики Казахстан обладают равным статусом.

Статья 3. Законодательство Республики Казахстан о
присяжных заседателях

Законодательство Республики Казахстан о присяжных заседателях основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из Уголовно-процессуального кодекса, настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 4. Списки кандидатов в присяжные заседатели

В целях обеспечения участия граждан Республики Казахстан в процессе отбора присяжных заседателей местными исполнительными органами ежегодно к 1 декабря года, предшествующего году, в котором будут использоваться списки кандидатов в присяжные заседатели, составляются первичные списки кандидатов в присяжные заседатели, единые списки кандидатов в присяжные заседатели, запасной список кандидатов в присяжные заседатели.
Местные исполнительные органы вправе запрашивать у государственных органов, организаций и граждан информацию, необходимую для проверки соответствия граждан требованиям к кандидатам в присяжные заседатели, установленным статьей 10 настоящего Закона. Ответы на запросы местных исполнительных органов должны быть направлены в их адрес не позднее трех рабочих дней со дня получения.
Списки кандидатов в присяжные заседатели составляются в алфавитном или ином порядке. В списках указываются фамилия, имя, отчество, год рождения (в возрасте двадцати пяти лет - дополнительно день и месяц) и местожительство кандидата в присяжные заседатели.

Статья 5. Количество граждан, включаемых в списки
кандидатов в присяжные заседатели

Количество граждан, включаемых в первичные списки кандидатов в присяжные заседатели, единые списки кандидатов в присяжные заседатели, запасной список кандидатов в присяжные заседатели основывается на количестве кандидатов в присяжные заседатели, ежегодно представляемом председателем соответствующего областного и приравненного к нему суда.
Представление председателя соответствующего областного и приравненного к нему суда должно быть направлено в местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения) не позднее 1 сентября года, предшествующего году, в котором будут использоваться списки кандидатов в присяжные заседатели в целях отбора присяжных заседателей для участия в судебном разбирательстве.
Местные исполнительные органы области (столицы, города республиканского значения) ежегодно, не позднее трехдневного срока со дня получения представления председателя областного и приравненного к нему суда, определяют число кандидатов в присяжные заседатели от каждого района (города областного значения) и уведомляют об этом числе кандидатов в присяжные заседатели местные исполнительные органы района (города областного значения).

Статья 6. Процедура составления первичных списков
кандидатов в присяжные заседатели

1. Для составления первичного списка кандидатов в присяжные заседатели местный исполнительный орган района (города областного значения):
1) составляет в месячный срок со дня получения уведомления о числе кандидатов в присяжные заседатели от района предварительный первичный список кандидатов в присяжные заседатели на основе списков избирателей соответствующего района (города областного значения) из числа постоянно проживающих в административно-территориальной единице граждан путем исключения из списков избирателей лиц, не соответствующих требованиям к кандидатам в присяжные заседатели, установленным статьей 10 настоящего Закона;
2) в течение семидневного срока с момента окончания составления предварительного первичного списка кандидатов в присяжные заседатели обеспечивает граждан возможностью знакомиться в помещении местного исполнительного органа с предварительным первичным списком кандидатов в присяжные заседатели, рассматривает заявления об ошибках и неточностях в списке и решает вопросы о внесении в него соответствующих изменений;
3) публикует предварительный первичный список кандидатов в присяжные заседатели в периодическом печатном издании района (города областного значения);
4) проводит случайную выборку граждан из предварительного первичного списка кандидатов в присяжные заседатели в количестве, определенном местным исполнительным органом соответствующей области (столицы, города республиканского значения), отдельно по каждому району (городу областного значения);
5) по результатам случайной выборки составляет первичный список кандидатов в присяжные заседатели, скрепляет печатью местного исполнительного органа и направляет его в местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения).
2. Действия местного исполнительного органа района (города областного значения), осуществляемые в соответствии с подпунктом 2) пункта 1 настоящей статьи, а также действия (бездействия) местного исполнительного органа, нарушающие права граждан на участие в процедурах отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, могут быть обжалованы в суде в семидневный срок с момента окончания срока ознакомления граждан с предварительным первичным списком кандидатов в присяжные заседатели, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
Процедуры, предусмотренные подпунктами 3) и 4) пункта 1 настоящей статьи, проводятся по истечении срока на обжалование решений местного исполнительного органа района (города областного значения).
Общий срок проведения процедур, предусмотренных настоящей статьей, не должен превышать двух месяцев со дня получения уведомления о числе кандидатов в присяжные заседатели от района.

Статья 7. Процедура составления запасного списка
кандидатов в присяжные заседатели

1. Для составления запасного списка кандидатов в присяжные заседатели местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения):
1) составляет в месячный срок со дня получения представления председателя областного и приравненного к нему суда о количестве кандидатов в присяжные заседатели от числа граждан, постоянно проживающих в областном центре (столице, городе республиканского значения) предварительный запасной список кандидатов в присяжные заседатели на основе списков избирателей из числа граждан, постоянно проживающих в областном центре либо в другом постоянном местонахождении суда соответствующей области (столицы, города республиканского значения) путем исключения из таких списков избирателей лиц, не соответствующих требованиям к кандидатам в присяжные заседатели, установленным статьей 10 настоящего Закона;
2) в течение семидневного срока с момента окончания составления предварительного запасного списка кандидатов в присяжные заседатели обеспечивает граждан возможностью знакомиться в помещении местного исполнительного органа с предварительным запасным списком кандидатов в присяжные заседатели, рассматривает заявления об ошибках и неточностях в списке и решает вопросы о внесении в него соответствующих изменений;
3) публикует первичный запасной список кандидатов в присяжные заседатели в периодическом печатном издании области;
4) проводит случайную выборку граждан из предварительного запасного списка кандидатов в присяжные заседатели в количестве, равном одной четвертой от количества граждан, включаемых в единые списки кандидатов в присяжные заседатели;
5) по результатам случайной выборки составляет запасной список кандидатов в присяжные заседатели, скрепляет печатью местного исполнительного органа области (столицы, города республиканского значения).
2. Действия местного исполнительного органа области (столицы, города республиканского значения), осуществляемые в соответствии с подпунктом 2) пункта 1 настоящей статьи, а также действия (бездействия) местного исполнительного органа области (столицы, города республиканского значения), нарушающие права граждан на участие в процедурах отбора для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, могут быть обжалованы в суде в семидневный срок с момента окончания срока ознакомления граждан с предварительным запасным списком кандидатов в присяжные заседатели в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
Процедуры, предусмотренные подпунктами 3) и 4) пункта 1 настоящей статьи, проводятся по истечении срока на обжалование решений местного исполнительного органа области (столицы, города республиканского значения).
Общий срок проведения процедур, предусмотренных настоящей статьей, не должен превышать двух месяцев со дня получения представления председателя областного и приравненного к нему суда о количестве кандидатов в присяжные заседатели от области (столицы, города республиканского значения).

Статья 8. Процедура составления единого списка
кандидатов в присяжные заседатели

1. Местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения):
1) составляет на основе первичных списков кандидатов в присяжные заседатели единый список кандидатов в присяжные заседатели;
2) публикует единый список кандидатов в присяжные заседатели в периодическом печатном издании области;
3) направляет единый и запасной списки кандидатов в присяжные заседатели в соответствующий областной и приравненный к нему суд.
2. Процедуры, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи, проводятся местным исполнительным органом области (столицы, города республиканского значения) не позднее, чем в трехмесячный срок со дня получения представления председателя областного и приравненного к нему суда о количестве кандидатов в присяжные заседатели от области (столицы, города республиканского значения).

Статья 9. Дополнительный список кандидатов в
присяжные заседатели

В исключительных случаях, когда ресурсы единого и запасного списков кандидатов в присяжные заседатели исчерпаны, председатель областного и приравненного к нему суда вправе, по согласованию с Председателем Верховного Суда, направить в местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения) представление о требуемом дополнительном количестве граждан, и о необходимости, в связи с этим, составления дополнительного списка кандидатов в присяжные заседатели.
Местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения) в десятидневный срок со дня получения представления председателя областного и приравненного к нему суда составляет, в зависимости от требуемого количества граждан, в соответствии с требованиями подпунктов 3) и 4) статьи 7 настоящего Закона дополнительные списки кандидатов в присяжные заседатели и направляет их в соответствующий областной и приравненный к нему суд.

Статья 10. Требования, предъявляемые к кандидатам в
присяжные заседатели

1. В списки кандидатов в присяжные заседатели не включаются лица:
1) не внесенные на предшествовавших составлению списков присяжных заседателей выборах или всенародном голосовании (референдуме) в списки избирателей или граждан, имеющих право участвовать в референдуме;
2) не достигшие к моменту составления списков присяжных заседателей возраста 25 лет;
3) ранее привлекавшиеся к уголовной ответственности;
4) признанные судом недееспособными или ограниченные судом в дееспособности;
5) судьи, прокуроры, следователи, адвокаты, государственные служащие и военнослужащие, а также работники правоохранительных органов.
Какие-либо ограничения на включение граждан в списки присяжных заседателей в зависимости от социального происхождения, расы и национальности, имущественного положения, принадлежности к общественным объединениям и движениям, пола и вероисповедания не допускаются.
2. Из списков присяжных заседателей исключаются по их письменному заявлению:
1) лица, не владеющие языком, на котором ведется судопроизводство по уголовному делу;
2) немые, глухие, слепые и другие лица, являющиеся инвалидами;
3) лица, не способные в силу своих физических или психических недостатков, подтвержденных медицинскими документами, успешно исполнять обязанности присяжных заседателей;
4) лица старше 65 лет;
5) священнослужители.

Статья 11. Права и обязанности граждан

Гражданам Республики Казахстан, соответствующим требованиям, предъявляемым к кандидатам в присяжные заседатели, в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом, должно быть обеспечено участие в уголовном судопроизводстве.
Граждане вправе знакомиться со списками кандидатов в присяжные заседатели в порядке, установленном настоящим Законом.
Граждане обязаны представлять местным исполнительным органам по их запросу информацию, необходимую для составления списков кандидатов в присяжные заседатели.
За непредставление информации, необходимой для составления списков кандидатов в присяжные заседатели, а также за представление неверной информации граждане несут ответственность, установленную законом Республики Казахстан.
Граждане, получившие извещение о месте и времени начала судебного заседания, обязаны явиться в суд для участия в процедуре отбора присяжных заседателей.

Статья 12. Обжалование решений местных исполнительных
органов по не включению, неправильному
включению или исключению из списков
кандидатов в присяжные заседатели

Граждане вправе обращаться в местные исполнительные органы с заявлениями о незаконном включении или невключении конкретных лиц в предварительные первичные или предварительные запасные списки кандидатов в присяжные заседатели либо исключении их из этих списков, других неточностях в списках, в порядке, установленном настоящим Законом.
Местные исполнительные органы в пятидневный срок рассматривают поступившие заявления и принимают решения, которые могут быть обжалованы в суде в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
Местные исполнительные органы обязаны регулярно проверять и при необходимости вносить изменения в предварительные списки кандидатов в присяжные заседатели, исключая из списков лиц, не соответствующих требованиям статьи 10 настоящего Закона.
В случае обнаружения судом обстоятельств, требующих исключения лица из списка кандидатов в присяжные заседатели, суд уведомляет об этом местный исполнительный орган области (столицы, города республиканского значения).

Статья 13. Права, обязанности присяжного заседателя и
ограничения в действиях, связанные с
рассмотрением дела

1. Присяжный заседатель имеет право:
1) участвовать в исследовании рассматриваемых в суде доказательств с тем, чтобы получить возможность самостоятельно по своему внутреннему убеждению оценить обстоятельства дела и дать ответы на вопросы, которые будут поставлены перед коллегией присяжных заседателей;
2) задавать через председательствующего вопросы участникам процесса;
3) участвовать в осмотре вещественных доказательств, документов, в производстве осмотров местности и помещения, во всех других действиях в судебном следствии;
4) обращаться к председательствующему за разъяснениями норм законодательства, а также содержания оглашенных в судебном заседании документов и по другим непонятным для него вопросам, относящимся к делу;
5) делать письменные заметки во время судебного заседания.
2. Присяжный заседатель обязан:
1) соблюдать порядок в судебном заседании и подчиняться законным распоряжениям председательствующего;
2) являться в указанное судом время для исполнения обязанностей присяжного заседателя, а также для продолжения судебного разбирательства в случае, если объявляется перерыв в судебном заседании или слушание дела откладывается;
3) в случае невозможности явиться в суд заранее оповестить председательствующего о причинах неявки.
3. Присяжный заседатель ограничивается в следующих действиях:
1) отлучение из зала судебного заседания во время слушания дела;
2) общение во время слушания дела по делу с лицами, не входящими в состав суда, без разрешения председательствующего;
3) собирание в ходе разбирательства дела сведений по делу вне судебного заседания;
4) разглашение сведений об обстоятельствах, ставших ему известными во время совещания при вынесении приговора, а также в связи с его участием в закрытом судебном заседании.
4. Невыполнение присяжным заседателем обязанностей, а также несоблюдение ограничений, предусмотренных настоящей статьей, влечет ответственность, установленную законом Республики Казахстан, а также возможность отстранения присяжного заседателя председательствующим от дальнейшего участия в рассмотрении дела.

Статья 14. Присяга присяжного заседателя

Лицо, отобранное в порядке, установленном Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, принимает присягу следующего содержания:
"Приступая к исполнению обязанностей присяжного заседателя, торжественно клянусь исполнять свои обязанности честно и беспристрастно, принимать во внимание все рассмотренные в суде доказательства, доводы, обстоятельства дела, разрешать дело по своему внутреннему убеждению и совести, как подобает свободному гражданину и справедливому человеку".
Присяжный заседатель подтверждает принятие присяги произнесением фразы "Я клянусь".

Статья 15. Порядок и срок, на который граждане
призываются к исполнению обязанностей
присяжных заседателей в суде

Вызов необходимого числа кандидатов в присяжные заседатели в суд для участия в рассмотрении дел осуществляется секретарем судебного заседания в соответствии с распоряжениями председательствующего судьи суда, рассматривающего уголовное дело с участием присяжных заседателей.
Граждане призываются к исполнению в суде обязанностей присяжных заседателей один раз в год на все время рассмотрения уголовного дела.
Лица, вызванные в суд, но не отобранные в состав коллегии присяжных заседателей, могут быть привлечены для участия в качестве присяжных заседателей в другом судебном заседании.

Статья 16. Оплата труда присяжного заседателя.
Оплата расходов кандидатов в присяжные
заседатели и присяжных заседателей.
Гарантии присяжных заседателей в
трудовых отношениях

1. Присяжному заседателю уполномоченным государственным органом, осуществляющим материально-техническое и иное обеспечение деятельности областного и приравненного к нему суда, выплачивается по окончанию рассмотрения конкретного дела, а в случае, если рассмотрение дела затягивается, ежемесячно за счет средств республиканского бюджета вознаграждение в размере половины должностного оклада судьи областного и приравненного к нему суда, но не менее среднего заработка присяжного заседателя по месту его основной работы пропорционально времени (количеству рабочих дней) присутствия в суде.
2. Командировочные расходы возмещаются кандидату в присяжные заседатели/присяжному заседателю в порядке и размере, установленном законодательством Республики Казахстан для работников государственных учреждений, содержащихся за счет средств республиканского бюджета.
3. Время исполнения присяжным заседателем обязанностей в суде учитывается при исчислении трудового стажа.
При исполнении обязанностей присяжного заседателя за ним сохраняется место его основной работы. Увольнение присяжного заседателя или перевод его на нижеоплачиваемую работу по инициативе работодателя во время исполнения им обязанностей в суде не допускаются.

Статья 17. Гарантии независимости присяжного заседателя

Независимость присяжного заседателя при исполнении им обязанностей в суде обеспечивается:
предусмотренной законом процедурой осуществления правосудия;
запретом под угрозой ответственности чьего бы то ни было вмешательства в деятельность присяжного заседателя по участию в осуществлении правосудия.
Присяжный заседатель, члены его семьи и их имущество находятся под особой защитой государства. Органы внутренних дел обязаны принять необходимые меры по обеспечению безопасности присяжного заседателя, членов его семьи, сохранности принадлежащего им имущества, если от присяжного заседателя, исполняющего обязанности в суде, поступит соответствующее заявление, а также в случаях, когда органы внутренних дел обнаружат другие свидетельства угрозы безопасности указанных лиц или сохранности их имущества.

Статья 18. Ответственность лиц, препятствующих
присяжному заседателю в исполнении его
обязанностей

Лица, препятствующие присяжному заседателю исполнять обязанности, несут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 19. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2007 года.

Президент
Республики Казахстан