Инфрақұрылымдық қызметтердің сапасын арттыруға және құнын төмендетуге бағытталған салалық стратегиялардың тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы N 1362 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2010.04.14 № 302 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ :
1. Қоса беріліп отырған Инфрақұрылымдық қызметтердің сапасын арттыруға және құнын төмендетуге бағытталған салалық стратегиялардың тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) мақұлдансын.

2. Мүдделі мемлекеттік органдарға бағдарламалық құжаттарды дайындау кезінде Тұжырымдама ережесін пайдалану ұсынылсын.

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2007 жылғы»29»желтоқсандағы
N№1362 қаулысымен
бекітілген

Инфрақұрылымдық қызметтердің сапасын арттыруға және
құнын төмендетуге бағытталған салалық стратегиялардың
тұжырымдамасы туралы

"Біз стратегиялық инфрақұрылымның даму
келешегін айқын пайымдай білуіміз және,
ең алдымен, инфрақұрылымдық қызметті тұтынушы
біздің отандық компаниялардың бәсекелестігін,
сондай-ақ өзіміздің халықаралық экономикалық
ықпалдастығымыздың мүдделерін ескере отырып,
осы саладағы басқарудың сапасын едәуір арттыруға тиіспіз"

Н.Ә. Назарбаев

Кіріспе

Соңғы жылдары Қазақстан Республикасындағы орнықты экономикалық өсу ел экономикасы салаларының жедел дамуына ықпал етіп отыр.
Сонымен қатар, экономика өсуінің белгіленген жоғарғы қарқыны одан әрі инфрақұрылымның жағдайымен және дамуымен шектелуі мүмкін.
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің және Дүниежүзілік банктің деректеріне сәйкес (2005 ж.) ¹ Қазақстандағы инвестициялардың орташа қарқыны соңғы бес жылда жалпы ішкі өнімнің 2,9 %-ын құрады, бұл осы салада айтарлықтай қажеттілігі бар ел үшін төмен көрсеткіш болып табылады. Қазақстан ЕО-8-ден, Украина мен Ресейден жолдарды, әуе инфрақұрылымын пайдалануды қоса алғанда, көлік инфрақұрылымы бойынша, сондай-ақ телекоммуникациялардың құны бойынша артта қалып отыр.
Негізгі инфрақұрылымға инвестиция жасалмай бәсекеге қабілеттілікті арттыру мүмкін емес. Осыған байланысты Қазақстанның транзиттік әлеуетін ұлғайтуды және темір жол жүйесін реформалау, жолдарды, кедендік әкімшілендіруді, телекоммуникация мен электр энергиясы нарықтарын басқару есебінен тауарлар мен қызметтердің жылжыту құнын азайтуды қамтамасыз ету қажет.
Бүгінгі күні мемлекеттік қолдаудың қаржылық емес құралдарын пайдалана отырып, инфрақұрылым дамытуды ынталандырудың бірыңғай жүйесін әзірлеу қажет.
Бұл инфрақұрылымдық қызметтердің сапасын арттыруға және құнын төмендетуге бағытталған салалық стратегиялардың тұжырымдамасының мақсаты (бұдан - әрі Тұжырымдама) - қоғамның барлық жігінің жоғары сапалы және қол жетімді қызметтерге қажеттілігін әлемдік тәжірибеге сәйкес инфрақұрылымдық қызметтерді сапалы басқаруды арттыру және инфрақұрылымның элементтерін басқарудың, жоспарлаудың тиімді жүйесін құру жолымен қанағаттандыру.
____________
¹ Қазақстан Республикасы: Экономикалық меморандум. N 30852-кz, Дүниежүзілік банк, 2005 ж.

Қойылған мақсатты жүзеге асыруға арналған негізгі басымдықтар

Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай негізгі басымдықтар белгіленеді:
1) экономиканың тиісті салаларында бәсеке қатынастарын дамыту;
2) жүктерді тасымалдау және шекаралардан өту кезінде шығындарды азайту;
3) инфрақұрылымдық қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасы;
4) инфрақұрылымдық қызметтерді тарифтік (бағалық) реттеуді жетілдіру.

Экономиканың тиісті салаларында бәсекелі қатынастарды дамыту

Электр энергетикасы саласын дамытудың стратегиялық міндеттері:
а) экономиканың өсіп отырған қажеттілігін қамтамасыз ететін елдің энергетикалық әлеуетін арттыру;
б) электр энергиясының бәсекелі нарығын дамыту;
в) электр энергиясының экспорттық, бәсекеге қабілетті ресурстарын шекаралас және үшінші елдердің энергетикалық нарықтарына олардың ұсыну мүмкіндігін құру;
г) энергия жинақтаушы технологияны енгізу.
Қазіргі уақытта Қазақстанның солтүстігі мен шығысының генераторлары оңтүстік пен батыстың нарықтарына шығу мүмкіндігі жоқ, сондықтан көтерме нарықтағы бәсекелестіктің үдемелілігі республиканың әр өңірінде әртүрлі.
Бұл мәселені шешу үшін»"Солтүстік-Оңтүстік" және "Солтүстік Қазақстан - Ақтөбе облысы" өңіраралық электр беру желілерін салуды жеделдету қажет.
Өзінің табиғи монополиялық жағдайын пайдаланатын өңірлік электр желілері компаниялары (бұдан әрі - ӨЭЖК) бөлшек сауда нарығында кедергі болып табылады.
Электр энергетикасының бәсекелі нарығын дамыту мақсатында табиғи монополия субъектілерінің қызметтері мен желілеріне қол жеткізудегі туындайтын кедергілерді жою бойынша кешенді іс-шараларды, бәсекенің дамуына кері әсер ететін, желіге қол жеткізудегі теңсіздіктер, алшақтықтар анықталған жағдайда айыппұл мен адекватты шараларды енгізуді жүзеге асыру қажет.
Магистральді желілерді, жылжымалы құрамды және қалған тасымалдау процесі мен барлық темір жол инфрақұрылымын бір қолға (аффилиирленген компанияларға) біріктіру темір жолмен жүк тасымалдау нарығына кірудегі негізгі кедергі болып табылады.
Қалыптасқан жағдайдан шығу үшін болашақта:
1) жеке меншік капиталдың қатысуымен жүктерді темір жолмен тасымалдау, локомотивтік тарту қызметін көрсету жөніндегі екі-үш бәсекелес компания құру мәселесін пысықтау;
2) қор нарығына негізгі тасымалдау процесіне тартылмаған аффиллиирленген кәсіпорындардағы "Қазақстан темір жол" акционерлік қоғамының акциялар пакеті мен қатысу үлестерін шығару;
3) жүктерді темір жол көлігімен тасымалдау жөнінде тасымалдаушылар арасындағы бәсекелестікті қамтамасыз ету;
4) темір жол көлігі қызметтеріне теңдей қол жетімділігін қамтамасыз ету;
5) магистральді темір жол желісін жаңғырту;
6) жеке меншік инвестицияларды темір жол көлігінің инфрақұрылымына тарту;
7) темір жол көлігінде көлік-логистикалық және ақпараттық технологияларды дамыту қажет.
Темір жолмен жолаушылар тасымалдаудағы негізгі кедергілер болып:
1) жүк тасымалдау есебінен жолаушыларды тасымалдауды екі жақты субсидиялау;
2) ең қиын шекті деңгейден асатын тозған парк табылады.
Әрбір кәсіпорынның барынша қаржылық ашықтығына қол жеткізу, жолаушыларға қызмет көрсету мен сапасын кеңейту үшін жолаушылар тасымалын реформалау қажет.
Мыналар авиатасымалдау нарығына енудегі кедергілер болып табылады:
1) осы нарыққа кіру үшін қажетті капиталдық шығындар және бастапқы инвестициялардың көлемдері;
Әуе кемелері құнының жоғарылығы жаңа бәсекеге қабілетті авиакомпаниялар нарығына енудегі басты кедергі болып табылады;
Осы мәселені шешу үшін ішкі авиабағыттарда бәсекелестікті дамыту үшін авиабағыттарды бөлу жөнінде конкурстар өткізген кезде "бір бағыт - екі тасымалдаушы" қағидасы енгізілді.
2) авиаотынға бағаның тұрақты өсуі;
Бұл мәселені шешуге ішкі әуе желілерінде "отын алымын" енгізу түрінде шығынның орнын толтыру бөлігінде мемлекеттік реттеудің нашарлауы ықпал ететін болады.
"Отын алымын" енгізу жөнінде мәселелерді жетілдіру қажет.
3) тасымалдаушылар мен әуежайлардың өзара қарым-қатынастары;
Бұл мәселені шешу үшін Қазақстан Республикасының әуежайларында әуе кемелеріне жерде қызмет көрсету тарифтеріне кіретін қызметтер тізбесін реттейтін мәселені пысықтау қажет.
4) Қазақстанда қазіргі заманғы сервистік авиациялық-техникалық орталықтарын болмауы;
Бұл мәселені шешу үшін Қазақстанда батыстық өндірістің әуе кемелеріне қызмет көрсете алатын қазіргі заманғы сервистік авиациялық-техникалық орталықтар ашу қажет;
5) халықаралық және отандық авиатасымалдаушыларға арналған тарифтердің әртүрлілігі.
Әуе тарифтерінің өсуін тежеу үшін мынадай іс-шаралар кешенін жалғастыру қажет:
авиация отынының құнын азайту мақсатында Қазақстан Республикасының әуежайларына оны жеткізушілер арасында бәсекелестікті дамыту;
ішкі авиация нарығында қазіргі заманғы әуе кемелері паркі бар авиакомпанияларды орналастыру жолымен бәсекелестікті дамыту;
әлеуметтік маңызы бар бағыттар бойынша облысаралық және облысішілік қатынастарды дамыту мақсатында авиациялық тасымалдауды субсидиялау бағдарламасын жалғастыру.
Мыналар телекоммуникация нарығына енудегі кедергілер болып табылады:
1) "Қазақтелеком" акционерлік қоғамы сияқты (бұдан әрі - АҚ) бәсекелестіктің дамуына мүдделі емес байланыс қызметін көрсететін субъектілердің аффилиирленуі салдарынан телекоммуникация нарығының шамадан тыс экономикалық шоғырлануы.
Осы жағдайды өзгерту мақсатында орта мерзімді перспективада телекоммуникация қызметтері нарығының экономикалық шоғырлану дәрежесін төмендету үшін тіркелген операторлардағы ұтқыр байланыс және интернетте "Қазақтелеком" АҚ-ның акциялар пакеттері мен қатысу үлестерін қаржы нарығына шығару мүмкіндігін қарастыру.
2) бос радиожиілік ресурстарының жоқтығы.
Бұл мәселені шешу үшін жиіліктер белдеулерін радиобайланыстың халықаралық регламентіне сәйкестендіру, атап айтқанда диапазондарды азаматтық және әскери РЭК арасында бөлу үшін Қазақстан Республикасының радиоқызметтері арасында 3 кГц-тен 400 ГГц дейінгі жиіліктер диапазонындағы оларды бөлу кестесіне өзгерістер енгізу қажет.
Бір қолға ауқымды жиіліктер беруден (республика көлемінде) жиіліктер алу құқығына арналған аумақтық (облыстық) конкурстарға өсу қажет.
Осыған байланысты мынадай мәселелерді пысықтау мақсатты:
байланыс операторларының қажеті үшін оларды босату мақсатында радиожиілік конверсиясы бойынша іс-шаралар кешенін өткізу;
радиоқызметтері үшін радиожиіліктер белдеулерін бөлу жөніндегі кейбір нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізу, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында барлық бағыттағы радиоэлектрондық құралдарға жиіліктер, радиожиіліктер бөлу және беру:
3) телекоммуникация инфрақұрылымына теңдей қол жетімділіктің жоқтығы;
Басым байланыс операторларының өздерінің абоненттік желілерін ("undandlind") беру қызметтерін көрсетуде бас тартудың мүмкін еместігін регламенттеу және баламалы байланыс операторларының осы қызметтерге тең қол жеткізуін қамтамасыз ететін мәселелерді пысықтау қажет.
Ұялы және жергілікті телефон (тіркелген) байланысы қызметтері нарығында бәсекелестікті дамыту мақсатында "виртуалды операторлар" нарығына кіру үшін жағдай жасау қажет.
Ұялы байланыс қызметтерінің үшінші буынының қызметін көрсетуге (3G), яғни WCDMA 2100/UMTS 2100, конкурстар өткізу.

Жүк тасымалдаған және шекаралардан өткен кездегі
шығындарды азайту

Жүк тасымалдаған және шекаралардан өткен кездегі кедендік операциялар.
Жүк тасымалдаған және шекаралардан өткен кездегі негізгі кедергілер шекаралық бақылау пункттеріндегі кешігулер болып табылады. Қазіргі заманғы бақылау жүйелерін енгізу бұл мәселелерді шеше алады, сондай-ақ есірткінің таралуы мен халықаралық лаңкестіктің азаюына ықпал ететін болады, ал тасымалдауды ұйымдастырудың қазіргі заманғы технологияларын енгізу сауданың нақты тұрғыдан емес кедергілерін, соның ішінде сыбайлас жемқорлық деңгейін барынша азайтуы тиіс.
Сонымен бір мезгілде кедендік рәсімдердің транспаренттігі мен шекаралардан өсудің жоғары жылдамдығы, жүктің сақталу проблемасын шешу, оны жеткізу, сақтандыру, сыбайлас жемқорлық, халықаралық саудадағы есептер схемаларын, есірткі трафигін, заңсыз көші-қонды, халықаралық лаңкестіктің таралуын қысқарту және басқа да өзекті мәселелер қамтамасыз етіледі.
Жүк тасымалдаған және шекаралардан өткен кездегі шығасыларды азайту үшін мынадай шараларды қабылдау қажет:
1) қазіргі уақытта бақылаушы органдар бөлек жеке орын-жайларда орналасқан өткізу пункттерінде "жалғыз аялдама" және "жалғыз терезе" қағидаты бойынша бірыңғай бақылау-өткізу пункттерін (ББӨП) салу, бұл құжаттарды ресімдеу мен материалдарды жеріне жеткізу уақытын қысқартуға мүмкіндік береді;
2) мемлекеттік шекарадағы бақылау түрлерін оңтайландыру бойынша мәселелерді пысықтау;
3) республиканың оңтүстік өңірлерінен және шекаралас мемлекеттерден елдің орталық және солтүстік аудандарына көкөніс өнімдерінің "сауда керуенін" бөгетсіз өткізудің қалыптасқан тәжірибесін жалғастыру;
4) көлік бақылау органдарын серверлік жабдықтармен, компьютерлермен, коммуникациялық жабдықтармен техникалық жарақтандырылуын жақсарту арқылы тиімділікті арттыру және бақылау жүргізу уақытын қысқарту жұмысын жалғастыру, байланыс арналарын ұйымдастыру;
5) жол бойындағы сервисті дамыту (техникалық қызмет көрсету станциялары, демалыс аймақтары, қонақ үйлер, дүкендер, дәріханалар, кемпингтер, жанар май құю станциялары және т.б.).
Кеден бекетінен өту кезіндегі келеңсіздіктер мен кедергілерді шешу қажет. Оған өтетін жүктің кедендік (шекаралық) бақылау үйлесімі жатады.
Кеден жүйесі мен кедендік рәсімдерді Дүниежүзілік сауда ұйымы мен Дүниежүзілік кеден ұйымдарының жетекшілік етіп отырған қағидаттары мен талаптарына сәйкестендіру үшін тәуекелдерді басқаруға негізделген кедендік бақылаудың жаңа жүйесін енгізу қажет, бұл өз кезегінде жүктерді (транзитті қоса алғанда) бақылау және декларацияларды өңдеу жөніндегі маңызды бизнес-процестерді қайта құру және автоматтандыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Кеден қызметі құқықтық негізді, ақпараттар жинау және өңдеу, тәуекелдердің бейіндерін басқару, тәуекел өлшемдерін тұрақты талдау және жаңартуды қоса алғанда, тәуекелдерді басқару жүйесін енгізу жөнінде мәселелерді пысықтау қажет.
Сауданың дамуын ынталандыру және тауарлар мен көлік құралдарын кедендік тексеруді жылдамдату үшін кедендік ережелердің бұзылуын, декларациялар мен шоттардың бұрмалануын анықтау мақсатында сапалы бақылауды жүзеге асыруды теңгерімдеу қажет.
Тәуекелдерді басқару жүйесін жүктерді ресімдеу және декларацияларды өңдеу процесіне енгізу кеден органдарының құқық қорғау функцияларын бір уақытта күшейтуді және контрабандалық алып өтуді болдырмау және транзиттік жүктерді ішкі нарыққа бағыттау үшін қажетті арнайы құрал-жабдықтармен қамтамасыз етуді талап етеді.
Халықаралық қауымдастықпен танылған тәуекелдерді басқару стандарттарын және "бір терезе" қағидаты бойынша құжаттарды ресімдеу және деректерді өңдеу рәсімдерін қабылдау үкіметке өз мақсатына жетуге мүмкіндік береді.

Инфрақұрылымдық қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасы

Жеке автокөлік санының ұлғаюы мен жол инфрақұрылымы сапасының төмендеуіне байланысты жол қозғалысының қауіпсіздігі елеулі өткір проблемаға айналды. Ал, темір жолға бұл үрдіс біршама аз әсер етті.
Әуе тасымалына сұранымдар өте тез өсуіне байланысты инфрақұрылымдарға одан әрі қызмет көрсетпей және жаңғыртпай апаттық жағдайлардың төмен көрсеткіштерін ұстап тұру мүмкін емес.
Көлік ағынын дамыту және ұлғайту орындары әлеуметтік-экономикалық сипаттың әсеріне ие болады, бұл ретте, егер қауіпсіздіктің тиісті шараларын қолданбаса бұл іс-әрекет орынсыз болады.
Темір жол көлігі инфрақұрылымын дамыту Қазақстан халқының, экономикасы мен өнеркәсібінің мұқтаждықтарын негізге ала отырып, жаңа учаскелер салуға бағытталуы тиіс.
Темір жол көлігінің инфрақұрылымдық қызметтерінің сапасын арттыру инфрақұрылым объектілерінің негізгі қорын жаңғырту және жаңарту нәтижесінде, магистральды темір жолдардың жаңа желілерін әлемдік тәжірибеге сәйкес салу нәтижесіне жүру уақытын қысқарту есебінен қамтамасыз етілуі тиіс, бұл өз кезегінде тасымалдардың жылдамдығын арттырады, жүктерді өңдеу пункттерінде жүк вагондарының ұзақ тоқтап тұруларын алып тастайды, сондай-ақ вагондар тапшылығын шешеді.
Электр энергиясы саласында қызмет көрсетудің сапасын арттыру мақсатында қолданыстағы қуаттарды техникалық қайта жабдықтау және қайта құру, энергетикалық объектілер салу, қайта құру және қалпына келтіру қажет.
Қазақстан Республикасындағы электр желілерін тасымалдайтын және тарататын қолданыстағы электр станциялары 1969-1989 жылдары салынған. Қазіргі уақытта негізгі қордың орташа тозығы 65%-дан астам.
Тиісті жағдайлар қабылдамаған жағдайда 2009 жылға қарай Қазақстанның энергия өндіруші ұйымдарының қуаттары елдің экономикасының серпінді дамуында электр энергиясына деген өскелең мұқтаждықтарын қанағаттандыра алмауы күтілуде.
Қазақстан Республикасының Бірыңғай электр энергетикалық жүйесінің орнықты жұмыс істеуі және электрмен сенімді (сапалы) жабдықтау негізгі бағдарламалық құжаттарда көзделген іс-шараларды уақытылы іске асырған кезде ғана мүмкін болады, ол үшін:
1) ғылым мен техниканың қазіргі заманғы жетістіктері негізінде жаңа электр станцияларын салу, қолданыстағы электр станцияларын жаңғырту және қайта құру;
2) жаңа электр желілік объектілерді жаңғырту және салу;
3) энергия үнемдеу жөніндегі іс-шараларды іске асыру;
4) жаңартылатын энергетикалық ресурстарды энергетикалық теңгерімге тарту қажет.
Қалпына келетін энергетикалық ресурстарды пайдалану электр энергетикасын дамытудың басым бағыттарының бірі және жалпы алғанда, Қазақстанның экологиялық проблемаларын шешу болып табылады. Қазақстанда қалпына келетін энергетикалық ресурстардың (су энергиясы, жел және күн энергиясы) әлеуеті айтарлықтай.
Инфрақұрылымдық қызметтердің сапасы көбінесе сапа бұзылуының туындау себебін анықтау емес, алдын-алу үшін жұмыс істеуі тиіс сапаны басқарудың қолданыстағы жүйесімен айқындалады.
Байланыс саласына келетін болсақ, қазіргі уақытта сапаны басқару жүйесінің шеңберінде елеулі роль байланыс операторлары жұмыстарының сапасына талдау жүргізуге беріледі.
Байланыс қызметтерінің сапасын талдау кезінде негізінен салыстыру әдісі қолданылады: байланыс қызметінің сапасы жөніндегі нақты деректер белгіленген бақылау мерзімдерімен (мысалы, зақымдануды жоюдың орташа мерзімінің норматив бойынша белгіленген мерзіммен және т.б) салыстырылады, динамикадағы сапа көрсеткіштері қарастырылады (өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстыру, сапа көрсеткіштерін бірқатар жылдармен салыстыру), уақыт кезеңі бойынша байланыс қызметтері сапасының көрсеткіштері зерделенеді және анықталған кемшіліктерді жою және байланыс қызметінің сапасын жақсарту жөнінде іс-шаралар әзірленеді.

Инфрақұрылымдық қызметтердегі тарифтік (баға)
реттеуді жетілдіру

Инфрақұрылымдық қызметтер көрсететін кәсіпорындардың басым бөлігіндегі активтерінің жоғары деңгейде тозуына байланысты (60-80%) база амортизацияны есептеу үшін төмен және техникалық қайта жарақтану үшін жеткілікті қаражатты шоғырландыруға мүмкіндік бермейді.
Темір жол көлігі кәсіпорындарының өндірістік базалары жай-күйінің төмен деңгейлі рентабельділігі кезінде темір жол саласы бір бөлігі жүйелік сипаттағы және орта мерзімді перспективада барлық салалардың даму қарқындарына теріс әсер ететін бірқатар мәселелермен сипатталады, вагон парктерінің қажетті мөлшерде жаңартылмауы себебінен олармен жолаушылар тасымалын қамтамасыз етуге байланысты дағдарысты жағдай қалыптасты. Парктердің тапшылығы осы күнге дейін халықтың жолаушылар тасымалына сұранымын қанағаттандыруға мүмкіндік бермейді.
Бір мезгілде, тариф құрылымындағы негізгі үлесі (40%) электр энергиясын өндіруге жататын және тиісінше электр энергиясының түпкі бағасына әсер ететін электр энергетикасы саласында әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияларды тарту жолымен энергия кешендерін дамытуға назар аудару қажет.
Осыған байланысты, кәсіпорындардың шығынсыз қызметі үшін жағдай жасау және инвестиция тарту қажет.
Инфрақұрылымдық қызметтердің жоғары капитал сыйымдылығын (қор сыйымдылығын) ескере отырып, тарифтік саясатты жетілдіру мынадай қағидалар негізінде қалыптасуы тиіс:
1) инвестициялық міндеттемелерді орындау мен инвестиция салу үшін жағдайлар жасау;
2) орта мерзімді кезеңге арналған табиғи монополия субъектілерінің қызметтеріне тарифтерді тұрақтандыру үшін жағдай жасауға мүмкіндік беретін тариф белгілеудің жаңа прогрессивті әдіснамаларын қолдану және кәсіпорын қызметінің тиімділігін жоғарылатуға бағыттылығын қамтамасыз ету нормативтен тыс шығындарды қысқарту және ұсынылатын қызметтердің сапасын жоғарылатуға ынталандыру; Алдағы уақытта салыстырмалы сараптама бенчмаркинг) әдісін қолдануды және тариф белгілеудің шығындық әдісін қарастыру қажет;
3) табиғи монополиялар субъектілерінің инфрақұрылымына кемсітушіліксіз қол жетімділікті қамтамасыз ету.
Осы бағытта, лизинг тетігін пайдалану арқылы, даму институттарының қаржыларын тарту арқылы вагон паркін жаңарту мәселесін шешу қажет.
Теміржол саласында тариф түзудің теңгерімін қалыптастыру үшін тасушылар үдерісіне қатысушылардың қызметіне тарифтерді бір өлшемге келтіру жөніндегі тарифтік басшылық әзірлеу және тасушылар үдерісіне доминанттар болып табылатын басқа қатысушылардың қызметіне тарифтер есебінің әдістемесін анықтау қажет.
Одан басқа, Қазақстан Республикасы Ақпарат және байланыс агенттігінің атынан телекоммуникациялар мен почталық байланыс саласында салалық реттеуді және Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің атынан теміржол көлігі, электр және жылу энергетикасы, мұнай тасымалдау, мұнай өнімдері мен газ, азаматтық авиация, порттар қызметі саласында көпсалалы реттеуді құру жөнінде жұмыстар жүргізілгеніне қарамастан салалық реттеуді қалыптастыру жөніндегі жұмыстарды жалғастыру қажеттілігі туындайды.

Салалық стратегияларды іске асыруды бағалау

Салалық мемлекеттік органдарға:
1) өзіндік салалық стратегиясын әзірлеу;
2) инфрақұрылымдық қызметтерді сапалы құруды сипаттаушы мен экономикалық құнын құрушылар көрсеткіштерін анықтау;
3) төмен (жоғары) динамиканың себебін жыл бойынша түсіндірумен (индикаторлар) көрсеткіштерінің сандық мәнінің өзгеру динамикасын анықтау;
4) белгілі индикаторларға қол жеткізу жөніндегі есепті одан әрі іс-әрекет жоспарын көрсете отырып жыл сайын ұсыну қажет.

Қорытынды

Қойылған басымдығы бар және осы басымдықты іске асыру жөніндегі инструменттерді ескере отырып, мемлекеттік органдардың мақсатты қызметтерін уақытылы орындау инфрақұрылымдық қызметтің сапасының жоғарылауына және бағасының төмендеуіне бағытталған министрліктер мен ведомстволардың стратегияларын қалыптастыруға және Қазақстан Республикасы ішкі, транзиттік және экспорт-импорттық инфрақұрылым жүйесінде соңғы өнімдердің құнын құрайтын инфрақұрылымдық үлестің төмендеуін ұсынатын әлемдік стандарттарға сай және әлемнің едәуір дамыған елдерінің деңгейінде сапалы тауарлар мен қызметтер алуда халық пен экономиканың талаптарын толық көлемде қанағаттандыруға қабілетті оңтайлы инфрақұрылым құруға мүмкіндік береді.
Атқарылған шаралар нәтижесінде халық өмірінің деңгейі мен сапасын арттыру, бәсекелестікті кеңейту және Қазақстанның бәсекеге қабілетті инфрақұрылымдық жүйесін оны дамыту және әлемнің жаңа инфрақұрылымдық жүйесімен шоғырландыру арқылы арттыруды қамтамасыз ететін мультипликативті әлеуметтік-экономикалық әсермен қамтамасыз етіледі.
Осы бағытты іске асыру Қазақстанның экономикалық жылдам өсуіне және халық өмірінің сапасын арттыруына мүмкіндік береді, мемлекеттің даму Стратегиясының басты мақсаты болып табылады.

О Концепции отраслевых стратегий, направленных на повышение качества и снижение стоимости инфраструктурных услуг

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2007 года N 1362. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года N 302

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 14.04.2010 N 302.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :

1. Одобрить прилагаемую Концепцию отраслевых стратегий, направленных на повышение качества и снижение стоимости инфраструктурных услуг (далее - Концепция).

2. Рекомендовать заинтересованным государственным органам использовать положение Концепции при подготовке программных документов.

3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Одобрена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 29 декабря 2007 года N 1362

Концепция
отраслевых стратегий, направленных на повышение качества
и снижение стоимости инфраструктурных услуг

"Мы должны отчетливо представлять
перспективы развития стратегической
инфраструктуры и существенно повысить
качество управления в этой сфере, учитывая,
в первую очередь, конкурентность наших
отечественных компаний - потребителей
инфраструктурных услуг, а также интересы
нашей международной экономической интеграции"

Назарбаев Н.А .

Введение

За последние годы устойчивый экономический рост в Республике Казахстан способствует ускоренному развитию отраслей экономики страны.
Вместе с тем, намеченные высокие темпы роста экономики, реализация принятых стратегических программ в дальнейшем могут быть ограничены состоянием и развитием инфраструктуры.
Согласно данным Агентства Республики Казахстан по статистике и Всемирного банка (2005 г.) ¹ , средний темп роста инвестиций в Казахстане за последние пять лет составил порядка 2,9 % от внутреннего валового продукта, что является относительно низким показателем для страны со значительными потребностями в данной области. Казахстан отстает от ЕС-8, Украины и России по транспортной инфраструктуре, включая использование дорог, воздушной инфраструктуры, а также по стоимости телекоммуникаций.
Повышение конкурентоспособности невозможно без инвестирования в основную инфраструктуру. В связи с этим, необходимо обеспечить увеличение транзитного потенциала Казахстана и снизить стоимость перемещения товаров и услуг за счет реформирования системы железных дорог, управления дорогами, таможенного администрирования, рынков телекоммуникаций и электроэнергии.
__________________________________
¹ Республика Казахстан: Экономический меморандум. Отчет N 30852-KZ, Всемирный банк, 2005 г.

На сегодняшний день необходима выработка единой системы стимулирования развития инфраструктуры с использованием нефинансовых инструментов государственной поддержки.
Целью Концепции отраслевых стратегий, направленных на повышение качества и снижение стоимости инфраструктурных услуг (далее - Концепция) является удовлетворение потребностей всех слоев общества в высококачественных и доступных услугах, путем повышения качественного управления инфраструктурными услугами в соответствии с мировым опытом в создании эффективной системы планирования, управления элементами инфраструктуры.

Основные приоритеты для осуществления поставленной цели

Для достижения поставленной цели определяются следующие основные приоритеты:
1) развитие конкурентных отношений в соответствующих отраслях экономики;
2) снижение издержек при транспортировке грузов и пересечении границ;
3) безопасность и качество инфраструктурных услуг;
4) совершенствование тарифного (ценового) регулирования инфраструктурных услуг.

Развитие конкурентных отношений в соответствующих отраслях экономики

Стратегическими задачами развития электроэнергетической отрасли являются:
1) повышение энергетического потенциала страны, обеспечивающего растущие потребности экономики;
2) развитие конкурентного рынка электроэнергии;
3) создание экспортных, конкурентоспособных ресурсов электроэнергии, с возможностью их предложения на энергетические рынки сопредельных и третьих стран;
4) внедрение энергосберегающих технологий.
В настоящее время, генераторы севера и востока Казахстана не имеют выхода на рынки юга и запада, в этой связи интенсивность конкуренции на оптовом рынке в разных регионах республики - разная.
Для решения данного вопроса необходимо ускорение строительства межрегиональных линий электропередач "Север-Юг" и "Северный Казахстан - Актюбинская область".
На розничном рынке барьером являются региональные электросетевые компании (далее - РЭК), пользующиеся своим естественно-монопольным положением.
В целях развития конкурентного рынка электроэнергетики, необходима реализация комплекса мер по устранению барьеров, препятствующих доступу к сетям и услугам субъектов естественных монополий, введение адекватных мер и штрафных санкций в случае выявления фактов дискриминационного, неравного доступа к сетям, негативно влияющих на развитие конкуренции.
Объединение в одних руках (аффилиированных компаний) магистральных сетей, подвижного состава, перевозочного процесса и всей железнодорожной инфраструктуры является основным барьером вхождения на рынок грузовых железнодорожных перевозок.
Для выхода из сложившегося положения необходимо в перспективе:
1) проработать вопрос создания условий для привлечения двух или трех конкурирующих компаний по железнодорожной перевозке грузов, предоставлению услуг локомотивной тяги с участием частного капитала;
2) вывести на фондовый рынок пакеты акций и доли участия акционерного общества "Национальная компания "Қазақстан темір жолы" в аффилиированных предприятиях, не задействованных в основном перевозочном процессе;
3) обеспечить конкуренцию среди перевозчиков по перевозке грузов железнодорожным транспортом;
4) обеспечить равный доступ к услугам железнодорожного транспорта;
5) модернизировать магистральную железнодорожную сеть;
6) привлечь частные инвестиции в развитие инфраструктуры железнодорожного транспорта;
7) развивать транспортно-логистические и информационные технологии в железнодорожном транспорте.
Основными барьерами в железнодорожных пассажирских перевозках являются:
1) перекрестное субсидирование пассажирских перевозок за счет грузовых перевозок;
2) изношенный парк, который превышает критический пороговый уровень.
Необходимо реформирование пассажирских перевозок, для достижения максимальной финансовой прозрачности каждого из предприятий, расширение предоставляемого сервиса и качества обслуживания пассажиров.
Барьерами вхождения на рынок авиаперевозок являются:
1) капитальные затраты и объемы первоначальных инвестиций, необходимых для выхода на данный рынок;
Высокая стоимость воздушных судов является главным барьером для выхода на рынок новых конкурентоспособных авиакомпаний.
Для решения данной проблемы при проведении конкурсов по распределению авиамаршрутов для развития конкуренции на внутренних авиамаршрутах внедрен принцип "один маршрут - два перевозчика".
2) постоянный рост цен на авиатопливо;
Решению данной проблемы будет способствовать ослабление государственного регулирования в части возмещения затрат на топливо в виде введения на внутренних воздушных линиях "топливного сбора".
3) взаимоотношения перевозчиков и аэропортов;
Для решения данной проблемы необходимо проработать, вопрос регламентации перечня услуг, входящих в тарифы за наземное обслуживание воздушных судов в аэропортах Республики Казахстан.
4) отсутствие в Казахстане современных сервисных авиационно-технических центров;
Для решения этого вопроса необходимо создание в Казахстане современного сервисного авиационно-технического центра, способного обслуживать воздушные суда западного производства;
5) разные тарифы на международных и внутренних авиаперевозках.
Для сдерживания роста авиационных тарифов необходимо продолжить следующий комплекс мероприятий:
развитие конкуренции между поставщиками авиационного топлива в аэропортах Республики Казахстан с целью снижения его стоимости;
развитие конкуренции на внутреннем авиационном рынке путем допуска в него авиакомпаний располагающих современным парком воздушных судов;
продолжение программы субсидирования авиационных перевозок с целью развития межобластного и внутриобластного сообщения по социально значимым маршрутам.
Барьерами входа на рынок телекоммуникаций являются:
1) чрезмерная экономическая концентрация рынка телекоммуникаций вследствие аффилиированности субъектов, оказывающих услуги связи, таких как акционерное общество "Казахтелеком" не заинтересованное в развитии конкуренции.
Для изменения сложившегося положения, необходимо рассмотреть возможность вывода на фондовый рынок пакетов акций и долей участия акционерного общества "Казахтелеком" в операторах фиксированной, мобильной связи и Интернет, в целях снижения в среднесрочной перспективе степени экономической концентрации рынка телекоммуникационных услуг.
2) отсутствие свободного радиочастотного ресурса.
Для решения данной проблемы, необходимо внесение изменений в Таблицу распределения полос частот между радиослужбами Республики Казахстан в диапазоне частот от 3 кГц до 400 ГГц для приведения ее в соответствие с международным регламентом радиосвязи, а именно разделения диапазонов между гражданскими и военными РЭС.
Необходимо перейти от масштабной передачи частот (в масштабе республики) в одни руки, к территориальным (областным) конкурсам на право получения частот.
В этой связи целесообразно проработать вопросы:
проведения комплекса мероприятий по конверсии радиочастот в целях их высвобождения для нужд операторов связи;
внесения изменений в некоторые нормативные правовые акты по вопросу распределения полос радиочастот для радиослужб, а также выделения и присвоения полос частот, радиочастот радиоэлектронным средствам всех назначений на территории Республики Казахстан;
отсутствия равного доступа к инфраструктуре телекоммуникаций;
Необходимо также проработать вопрос регламентации невозможности отказа доминирующими операторами связи в оказании услуг предоставления в пользование своих абонентских линий ("unbandling") и обеспечения равноправного доступа альтернативных операторов связи к данным услугам.
В целях развития конкуренции на рынке услуг сотовой и местной телефонной (фиксированной) связи необходимо создание условий для вхождения на рынок "виртуальных операторов".
Проведение конкурса на предоставление услуг сотовой связи третьего поколения (3G), а именно WCDMA 2100/UMTS 2100.

Снижение издержек при транспортировке грузов и пересечении границ

Таможенные операции при транспортировке грузов и пересечении границ.
Основным препятствием при транспортировке грузов и пересечении границ является задержка на пункте пограничного контроля. Внедрение современных систем контроля могут снять данные проблемы, а также способствовать в уменьшении тенденции распространения наркотиков и международного терроризма, а внедрение современных технологий организации перевозок должно снизить до минимума нефизические барьеры торговли, в том числе уровень коррупции.
Одновременно обеспечивается транспарентность таможенных процедур и высокая скорость пересечения границ, решение проблем сохранности груза, сокращение времени его доставки, страхования, коррупции, схем расчетов в международной торговле, наркотрафика, незаконной миграции, распространения международного терроризма и других актуальных вопросов.
Для снижения издержек при транспортировке грузов и пересечении границ необходимо принять следующие меры:
1) строительство единых контрольно-пропускных пунктов (ЕКПП) по принципу "одна остановка" и "одного окна" в пунктах пропуска, где в настоящее контролирующие органы находятся в отдельных помещениях, что даст возможность сократить время оформления документов и доставку материалов к месту назначения;
2) проработка вопроса по оптимизации видов контроля на государственной границе;
3) продолжить сложившуюся практику беспрепятственного проезда "торговых караванов" овощной продукции из южных регионов республики и приграничных государств в центральные и северные районы страны;
4) продолжить работу по повышению эффективности и снижению времени проведения контроля путем улучшения технического оснащения органов транспортного контроля серверным оборудованием, компьютерами, коммуникационным оборудованием, организация каналов связи;
5) развитие придорожного сервиса (станций технического обслуживания, зон отдыха, гостиниц, магазинов, аптек, кемпингов, заправочных станций и других).
Необходимо решить вопрос проволочек и задержек при прохождении через таможенный пост. Это включает в себя гармонизацию таможенного (пограничного) контроля проходимого груза.
Для приведения таможенной системы и таможенных процедур в соответствие с руководящими принципами и требованиями Всемирной торговой организаций и Всемирной таможенной организаций необходимо внедрение новой системы таможенного контроля, основанной на управлении рисками, что в свою очередь потребует перестройки и автоматизации ключевых бизнес-процессов по контролю грузов (включая транзитные) и обработке деклараций.
Таможенной службе Республики Казахстан необходимо проработать вопрос по внедрению системы управления рисками, включая правовую основу, сбор и обработку информации, управление профилями рисков, постоянный анализ и обновление параметров рисков.
Для стимулирования развития торговли и ускорения таможенной проверки товаров и транспортных средств, необходимо сбалансировать осуществление качественного контроля с целью выявления нарушений таможенных правил, фальсификаций деклараций и счетов.
Внедрение системы управления рисками в процесс оформления грузов и обработки деклараций потребует одновременного усиления правоохранительных функций таможенных органов и обеспечения спецоборудованием, необходимых для предотвращения контрабандного провоза транзитных грузов на внутренний рынок.
Принятие признанных международным сообществом стандартов управления рисками, процедуры оформления документов и обработки данных по принципу "одного окна" позволит правительству достичь поставленных целей.

Безопасность и качество инфраструктурных услуг

С увеличением числа частного автотранспорта и уменьшением качества дорожной инфраструктуры, проблема безопасности дорожного движения приобрела серьезную остроту. В то же время на железные дороги данная тенденция повлияла намного меньше.
В связи с тем, что спрос на авиаперевозки растет очень быстро, невозможно будет удерживать низкие показатели аварийности без обслуживания и модернизации инфраструктуры.
Воздействие социально-экологического характера будет иметь место при развитии и увеличении транспортного потока, при этом данные действия не будут положительными, если не применить соответствующие меры безопасности.
Развитие инфраструктуры железнодорожного транспорта должно быть направлено на строительство новых участков, исходя из потребностей населения, экономики и промышленности Казахстана.
Повышение качества инфраструктурных услуг железнодорожного транспорта должно быть обеспечено за счет сокращения времени проезда, в результате модернизации и обновления основных фондов объектов инфраструктуры, и уменьшения расстояния, в результате строительства новых линий магистральной железнодорожной сети в соответствии с мировым опытом, что в свою очередь повысит скорость перевозок, исключит неоправданно высокие простои грузовых вагонов в пунктах обработки грузов, а также решит дефицит вагонов.
В целях повышения качества услуг в электроэнергетической отрасли необходимо техническое перевооружение и реконструкция существующих мощностей, строительство, реконструкция и восстановление энергетических объектов.
Имеющиеся в настоящее время в Республике Казахстан электростанции, транспортирующие и распределительные электросети были построены в период с 1969-1989 года. В настоящее время средний износ их основных фондов составляет более 65 %.
Ожидается, что к 2009 году, в случае не принятия соответствующих мер, мощности энергопроизводящих организаций Казахстана не смогут удовлетворить растущие потребности в электроэнергии динамично развивающейся экономики страны.
Надежное (качественное) электроснабжение и устойчивое функционирование Единой электроэнергетической системы Республики Казахстан возможно лишь при своевременной реализации предусмотренных мероприятий в основных программных документах, для чего необходимо:
1) модернизировать и реконструировать действующие, строительство новых электростанций, на основе современных достижений науки и техники;
2) модернизировать и строить новые электросетевые объекты;
3) реализовывать мероприятия по энергосбережению;
4) вовлекать в энергетический баланс возобновляемые энергетические ресурсы.
Одним из приоритетных направлений развития электроэнергетики в целом и решения экологических проблем Казахстана является использование возобновляемых энергетических ресурсов. Потенциал возобновляемых энергетических ресурсов (гидроэнергия, ветровая и солнечная энергия) в Казахстане весьма значителен.
Качество инфраструктурных услуг во многом определяются действующей системой управления качеством, которая должна функционировать таким образом, чтобы предупреждать нарушение качества, а не выявлять причины его возникновения.
Выделив отрасль связи, можно сказать, что в настоящее время в рамках системы управления качества существенная роль отводится проведению анализа качества работы операторов связи.
При анализе качества услуг связи применяется в основном метод сравнения сопоставляются фактические данные по качеству услуг связи с установленными контрольными сроками (например, среднее время устранении повреждений с временем, установленным по нормативам и другое), рассматриваются показатели качества в динамике (сравнение с соответствующим периодом предыдущего года, сравнение показателей качества за несколько лет), изучаются показатели качества услуг связи по периодам времени и разрабатываются мероприятия по устранению выявленных недостатков и улучшению качества услуг связи.

Совершенствование тарифного (ценового) регулирования
инфраструктурных услуг

В связи с высоким износом активов большинства предприятий, предоставляющих инфраструктурные услуги (60-80 %), база для исчисления амортизации низкая и не позволяет аккумулировать достаточно средств для технического перевооружения.
В железнодорожной отрасли при низком уровне рентабельности состояние производственной базы предприятий железнодорожного транспорта характеризуется целым рядом проблем, часть из которых носит системный характер и в долгосрочной перспективе сохранит негативное влияние на темпы развития всей отрасли. Сложилась критическая ситуация с обеспечением пассажирских перевозок вагонным парком, ввиду отсутствия их обновления в необходимом количестве. Дефицит парка на сегодняшний день не позволяет удовлетворить спрос населения в пассажирских перевозках.
Одновременно, в сфере электроэнергетики, где основная доля (40 %) в структуре тарифа приходится на производство электроэнергии и соответственно влияет на конечную цену электроэнергии, следует обратить внимание на развитие энергокомплексов, путем привлечения социально-предпринимательских корпораций.
В связи с чем, необходимо создание условий для безубыточной деятельности предприятий и привлечение инвестиций.
Учитывая высокую капиталоемкость (фондоемкость) инфраструктурных услуг, совершенствование тарифной политики должно строиться на следующих принципах:
1) создания условий для вложения инвестиций и выполнения инвестиционных обязательств;
2) применения новых прогрессивных методологий тарифообразования, которые позволят создать условия для стабилизации тарифов на услуги субъектов естественных монополий на среднесрочный период и обеспечения их направленности на повышение эффективности деятельности предприятий, сокращение сверхнормативных потерь и стимулирования повышения качества предоставляемых услуг; В дальнейшем необходимо проработать вопрос применения метода сравнительного анализа (бенчмаркинг), а также и комбинированного с действующим затратным методом тарифообразования.
3) обеспечения недискриминационного доступа к инфраструктуре субъектов естественных монополий.
В данном направлении необходимо решить вопрос обновления вагонного парка посредством использования механизма лизинга, посредством привлечения средств институтов развития.
Для формирования сбалансированной системы тарифообразования в железнодорожной отрасли необходимо разработать тарифное руководство по приведению к единому измерителю тарифов на услуги участников перевозочного процесса и определить методологию расчетов тарифов на услуги других участников перевозочного процесса, являющихся доминантными.
Кроме этого, несмотря на то, что проведена работа по созданию отраслевого регулятора в сфере телекоммуникаций и почтовой связи в лице Агентства Республики Казахстан по информатизации и связи, и многоотраслевого регулятора в отраслях железнодорожного транспорта, электро- и теплоэнергетики, транспортировки нефти, нефтепродуктов и газа, гражданской авиации, портовой деятельности в лице Агентства Республики Казахстан по регулированию естественных монополий, существует необходимость в продолжении работы по совершенствованию отраслевого регулирования.

Оценка реализации отраслевых стратегий

Отраслевым государственным органам необходимо:
1) разработать собственные отраслевые стратегии;
2) определить показатели, характеризующие качественную составляющую и составляющие экономической стоимости инфраструктурных услуг;
3) определить динамику изменений количественных значений показателей (индикаторов) по годам, с пояснением причин низкой (высокой) динамики;
4) ежегодно представлять отчет о достижении определенных индикаторов с предоставлением дальнейшего плана действий.

Заключение

Своевременное выполнение целенаправленной деятельности государственных органов с учетом выставленных приоритетов и инструментов по их реализации позволит сформировать стратегии министерств и ведомств, направленные на повышение качества и снижение стоимости инфраструктурных услуг, построить оптимальную инфраструктуру, способную в полном объеме удовлетворять потребности населения и экономики в получении качественных товаров и услуг, отвечающих мировым стандартам и уровню наиболее развитых стран мира, что предполагает снижение доли инфраструктурной составляющей в стоимости конечной продукции во внутренней, транзитной и экспортно-импортной инфраструктурной системе Республики Казахстан.
В результате принятых мер будет обеспечен мультипликативный социально-экономический эффект, обеспечивающий повышение уровня и качества жизни населения, расширение конкуренции и повышение конкурентоспособности инфраструктурной системы Казахстана, путем ее развития и интеграции в мировую современную инфраструктурную систему.
Реализация данных направлений будет способствовать ускорению экономического роста Казахстана и повышению качества жизни населения, что, в конечном счете, является главной целью Стратегии развития государства.