"Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 1668 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы
Қазақстан Республикасының Заңы

Осы Заң Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметті өткеруі саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді және әскери қызметшілерді әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясат негіздерін айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) әрекеттегі резерв – барлау қызметі шеңберінде жүктелген жедел міндеттерді орындайтын әскери қызметшілер;
2) әскер жасына дейінгілер – әскери есепке алынғанға дейін әскери қызметке даярлықтан өтетін ер азаматтар;
3) әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер – осы Заңда айқындалатын мерзімде Қарулы Күштерге әскери қызметке шақырылған Қазақстан Республикасының азаматтары;
4) әскерге шақыруды кейінге қалдыру – осы Заңда көзделген негіздемелер бойынша азаматтарды әскери қызметке шақыру мерзімін ауыстыру;
5) әскерге шақырылушылар – аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті әскери басқару органдарының әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген және Қарулы Күштерге әскерге шақыруға жататын Қазақстан Республикасының ер азаматтары;
6) әскери атақ – әскери қызметшіге және әскери міндеттіге берілетін әскери айырым белгісі;
7) әскери билет – азаматтың әскери қызметке тиесілігін және әскери міндеттілікке қатыстылығын айқындайтын бірыңғай мерзімсіз жеке есептік-әскери құжаты;
8) әскери бөлімнің штаты – жеке құрамның құрамын, ұйымдастыру-штаттық құрылымын, санын және қару-жарақ кадастрына сәйкес бекітіп берілген негізгі қару-жарақ пен әскери техника санын айқындайтын құжат;
9) әскери есепке алу – әскери қызметшілер, әскерге шақырылушылар мен жұмылдыру ресурстары туралы сандық және сапалық деректерді есепке алу және талдау жүйесі;
10) әскери жиындар – Қарулы Күштердің жауынгерлік және жұмылдыру әзірлігін арттыру мақсатында әскери міндеттілерді әскери бөлімдерге шақыра отырып, оларды әскери даярлау, әскери білім алу және жетілдіру бойынша әскери басқару органдары жүргізетін іс-шаралар.
Әскери жиындар:
оқу-жаттығу жиындары – әскери міндеттілерді, әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) түскен кезде әскерге шақырылушыларды және жоғары оқу орындары әскери кафедраларының студенттерін даярлау және қайта даярлау мақсатында өткізілетін әскери жиындар түрі;
тексеру жиындары – соғыс уақытының ұйымдастыру-штаттық құрылымында міндеттерді орындауға тағайындалған әскери бөлімдердің әзірлігін тексеру мақсатында өткізілетін әскери жиындар түрі;
арнайы жиындар – төтенше жағдайлар салдарын жою жөніндегі іс-шараларды орындау мақсатында және Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын өзге де жағдайларда өткізілетін әскери жиындар түрі;
11) әскери киім нысаны – Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін әскери қызметшілердің Қарулы Күштерге тиесілігін айқындайтын айырым белгілері бар нысанды киім (киім-кешек) мен жабдықтар;
12) әскери қызмет – Қазақстан Республикасының егемендігін, аумақтық тұтастығы мен шекараларының қол сұғылмаушылығын қарулы қорғауға байланысты әскери қауіпсіздікті тікелей қамтамасыз етуге бағытталған Қарулы Күштер әскери қызметшілерінің мемлекеттік қызметінің ерекше түрі;
13) әскери қызметтен босату – әскери қызметшіні осы Заңда көзделген негіздемелер бойынша запасқа немесе отставкаға шығара отырып, әскери бөлімнің (мекеменің) тізімдерінен шығару;
14) әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт – уәкілетті орган мен Қазақстан Республикасының азаматы арасындағы азамат әскери қызмет өткерген кезеңде тараптардың құқықтарын, міндеттерін және жауапкершілігін белгілейтін ерікті түрде әскери қызмет өткеру туралы шарт;
15) әскери қызметшілер – Қарулы Күштерде әскери қызметте тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары;
16) әскери лауазым – әскери қызмет функцияларын орындау үшін лауазымдық өкілеттіктер мен лауазымдық міндеттер жүктелген Қарулы Күштер мемлекеттік мекемесінің штаттық бірлігі;
17) әскери міндеттілер – әскери есепте тұратын және әскери есепте тұрудың шекті жасына дейін запаста болатын Қазақстан Республикасының азаматтары;
18) әскери міндеттілер запасы (запас) – аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті әскери басқару органдарында әскери есепте тұратын, Қарулы Күштерді және соғыс уақытының басқа да мемлекеттік органдарын толық жасақтау, жұмылдыра өрістету және шығынының орнын толтыру мақсатында пайдаланылатын осы Заңда белгіленген жастағы әскери міндеттілер;
19) әскери міндеттілік – Қазақстан Республикасы азаматтарының Қазақстан Республикасын қорғау жөніндегі конституциялық міндеті;
20) әскери тағылымдама – тікелей әскери бөлімдерде офицерлер мен сержанттарды даярлау бағдарламасы бойынша алған іс жүзіндегі дағдыларды меңгеру және жетілдіру, білімдерін тереңдету және бекіту;
21) бастапқы әскери даярлық – әскери іс және адамның қауіпсіздігі мен тіршілік әрекетін қамтамасыз ету негіздері бойынша міндетті оқыту пәні (оқу пәні);
22) еңбек сіңіру жылдары – әскери қызметшінің күнтізбелік, сондай-ақ жеңілдікпен есептелетін әскери қызметте болу уақыты;
23) жалпыға бірдей әскери оқыту – Қазақстан Республикасының азаматтарын соғыс жағдайы енгізілген кезеңде әскери даярлыққа міндетті оқыту;
24) жеке құрам – Қарулы Күштердің әскери қызметшілері мен азаматтық персонал адамдары;
25) келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер – осы Заңда айқындалатын мерзімге Қарулы Күштерге әскери қызметке ерікті түрде кірген Қазақстан Республикасының азаматтары;
26) курсанттар – орта техникалық және кәсіптік, ортадан кейінгі және жоғары білім беру бағдарламаларын іске асыратын оқу-жаттығу орталықтарында, әскери оқу орындарында, оқу орындарының әскери факультеттерінде (бұдан әрі – әскери факультеттер) оқитын офицерлер құрамының әскери атағы жоқ әскери қызметшілері;
27) курстық даярлық – әскери қызметшілердің әскери білімін, практикалық дағдыларын жетілдіруге бағытталған кәсіби деңгейін, біліктілігін арттыруды және қайта даярлауды қамтитын оларды кәсіптік оқыту нысаны;
28) мерзімді әскери қызмет – ер азаматтарды осы Заңда айқындалған тәртіпте Қарулы Күштерге қатардағы жауынгерлер және сержанттар құрамының әскери лауазымдарына әскерге шақыруға негізделген әскери қызмет;
29) отставка – әскери қызметтен босатылған немесе әскери есептен шығарылған, запаста болудың шекті жасына толған адамдардың немесе әскери есептен шығарумен әскери қызметке жарамсыз болып танылған адамдардың жай-күйі;
30) офицерлер – офицерлер құрамының тиісті әскери атақтары берілген әскери қызметшілер;
31) психика-физиологиялық және полиграфологиялық зерттеулер – адамның жеке физиологиялық реакцияларына арнайы техникалық құралдар көмегімен тестілеуді және тіркеуді қамтитын Қорғаныс министрлігінің әскери барлау органдарында әскери қызмет өткеру үшін іріктеу кезінде жүзеге асырылатын, әскери қызметшілер мен Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке психологиялық және психика-физиологиялық қасиеттерін жан-жақты бағалауға бағытталған тексеру іс-шаралары жиынтығы;
32) резервтегілер – жергілікті әскери басқару органдарының әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген, әскери қызмет өткермеген және мерзімді әскери қызметке шақыруға жататын жиырма төрт жастан жиырма жеті жасқа дейінгі ер азаматтар;
33) ротация – әскери қызметшілерді Қарулы Күштердегі тең және өзге де лауазымдарға ауыстыру;
34) сарбаздар (матростар) – сарбаздар (матростар) құрамының әскери атақтары берілген әскери қызметшілері;
35) сержанттар (старшиналар) – бекітіліп берілген жеке құрамға қатысты басқару функцияларын жүзеге асыратын, жеке құрамды үйрету және тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді орындайтын, сержанттар (старшиналар) құрамының әскери атақтары берілген командалық құрамның әскери қызметшілері;
36) тәрбиеленушілер – әскери даярлық бойынша қосымша білім беру бағдарламалары бар жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында оқитын Қазақстан Республикасының азаматтары;
37) тыңдаушылар – жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын әскери оқу орындарында оқитын офицерлер құрамының әскери қызметшілері;
38) уәкілетті лауазымды адам – Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін Қарулы Күштерде әскери қызмет өткеру ережелерінде (бұдан әрі – Әскери қызмет өткеру ережелері) белгіленген тәртіпте келісімшарт жасасуға құқық берілген лауазымды адам;
39) уәкілетті орган – құрылымында әскери қызмет өткеру көзделген мемлекеттік орган;
40) ұйымдастыру-штаттық іс-шаралар – Қарулы Күштерде мемлекеттік мекемелерді және олардың құрылымдық бөлімшелерін құру, тарату, қайта ұйымдастыру, орнын ауыстыру, бағыныстылығын өзгерту, штаттарын өзгерту бойынша, сондай-ақ Қарулы Күштердің құрамы мен штат санын өзгерту бойынша өткізілетін іс-шаралар.

2-бап. Қарулы Күштердегі әскери қызметтің құқықтық негізі

1. Қарулы Күштердегі әскери қызметтің құқықтық негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, осы Заңда көзделген ерекшеліктерімен Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі, құқық қорғау органдарының қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының заңдары және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілері құрайды.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы Заңда көзделгеннен өзге қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

3-бап. Әскери қызмет және әскери қызметшілер мәртебесінің
қағидаттары

Әскери қызмет және әскери қызметшілер мәртебесінің қағидаттары:
1) заңдылық;
2) әскери қызметшілердің алдына қойылған міндеттерді орындау үшін әскери қызмет өткеру шарттарын ескере отырып, оларды толық, жеткілікті және уақтылы қамтамасыз ету;
3) әскери қызметшінің құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де заңға қарсы қол сұғушылықтан қорғау, әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде оның қол сұғылмаушылығы;
4) дара басшылық және дәреже сатысы (бағыныстылық);
5) саяси партиялар және өзге де қоғамдық бірлестіктер қызметіне тәуелді болмау болып табылады.

4-бап. Осы Заңның қолданылу аясы

Осы Заң Қазақстан Республикасының барлық әскери қызметшілеріне, соның ішінде Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға сәйкес біріктірілген (коалициялық) қарулы күштер құрамында әскери қызмет өткеретін Қазақстан Республикасының әскери қызметшілеріне және әскери жиындарға шақырылған әскери міндеттілерге қолданылады.
Осы Заң мемлекеттік қызмет туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін бөлігінде саяси мемлекеттік қызметшілерге қолданылады.
Осы Заңның әскери қызметшілерді әлеуметтік қамтамасыз ету туралы жекелеген ережелері мен нормалары олардың отбасы мүшелеріне, әскери қызметтен босатылған адамдарға, сондай-ақ әскери қызмет өткеру кезеңінде қаза тапқан, қайтыс болған, хабарсыз кеткен немесе әскери қызмет міндеттерін орындау нәтижесінде мүгедек болып қалған әскери қызметшілердің отбасы мүшелеріне қолданылады.
Қарулы Күштердегі әскери қызметтен босатылған және басқа мемлекеттерге тұрақты тұруға қоныс аударған Қазақстан Республикасы азаматтарының мәртебесі тұрақты тұру үшін таңдалған мемлекеттермен жасалған Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.

5-бап. Әскери қызметшінің мәртебесі

1. Әскери қызметшінің мәртебесі заңнамада белгіленген шек қоюлармен және шектеулермен Қазақстан Республикасының азаматы ретінде әскери қызметшінің жалпы құқықтарын, бостандықтары мен міндеттерін, сондай-ақ әскери қызмет ерекшеліктерімен негізделген оның құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін қамтиды.
Әскери қызметшілердің құқықтары мен бостандықтарына шек қоюлар мен шектеулер, ерекше міндеттері мен жауапкершілігі осы Заңда белгіленген қосымша құқықтармен және жеңілдіктермен өтеледі.
Әскери қызметші мәртебесіне азаматтар:
әскери қызметке (жиындарға) шақырылғандар – тиісті бастықтың жергілікті әскери басқару органынан әскери қызмет (жиындарды) өткеру орнына кету туралы бұйрығы шыққан күннен бастап;
келісімшарт бойынша әскери қызметке түскендер – әскери бөлім (мекеме) командирінің (бастығының) бөлім жеке құрамының тізіміне қабылдау туралы бұйрығы шыққан күннен бастап;
әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) түскендер, егер бұған дейін олар әскери қызметшілер болып табылмаса – оқу орны бастығының оқу орны (әскери факультет) жеке құрамының тізіміне қабылдау туралы бұйрығы шыққан күннен бастап, ал шетел әскери оқу орнына түскен кезде – уәкілетті орган басшысының оқуға жіберу туралы бұйрығы шыққан күннен бастап ие болады.
Азамат әскери қызметтен босатылуға (әскери жиындардың аяқталуына) байланысты әскери бөлімнің тізімдерінен шығарылған күнінен бастап әскери қызметші мәртебесінен айырылады.
2. Әскери қызметшілер әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде мемлекеттің қорғауында болады. Олар жалпыәскери жарғыларға сәйкес олар үшін бастықтар болып табылатын адамдарға ғана бағынады және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, басқа ешкім де олардың қызметтік істеріне араласуға құқылы емес.
3. Әскери қызметші:
1) лауазымдық міндеттерін орындаған;
2) жауынгерлік іс-қимылдарға қатысқан, төтенше немесе соғыс жағдайында, сондай-ақ қарулы жанжалдар жағдайларында жауынгерлік іс-қимылдарға қатысқан;
3) бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау жөніндегі бітімгершілік операцияларына қатысқан;
4) террорға қарсы операцияларға қатысқан;
5) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар салдарын жоюға қатысқан;
6) оқу-жаттығуларға немесе корабльдердің жорықтарына қатысқан;
7) күн тәртібімен белгіленген қызмет уақыты ішінде немесе қызметтік қажеттіліктен туындаған басқа уақытта әскери бөлімнің аумағында болған;
8) қызметтік іссапарда болған;
9) қызмет орнына барған және кері қайтқан;
10) емделуде болған, емделу орнына барған және кері қайтқан;
11) әскери жиындардан өткен;
12) тұтқында, кепіл ретінде болған немесе еріксіз жіберілген;
13) адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, құқық тәртібін қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша құқық қорғау органдарына көмек көрсеткен;
14) әрекеттегі резервте болған жағдайларда әскери қызмет міндеттерін орындауда болады.
Офицерлер құрамын әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілердің мәртебесі келісімшарт бойынша әскери қызметшілердің мәртебесімен айқындалады.
Мерзімді қызмет әскери қызметшісі мерзімді қызмет өткерудің барлық уақыты ішінде, ал әскери міндетті – әскери жиындардан өтудің барлық уақыты ішінде әскери қызмет міндеттерін орындайды.
4. Командирлерге (бастықтарға) әскери қызмет міндеттерін орындауға қатысы жоқ немесе Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзуға бағытталған бұйрықтар (бұйырулар) мен өкімдер беруге тыйым салынады.
5. Әскери қызметшілерге олардың мәртебесін растау үшін уәкілетті орган белгілеген тәртіпте әскери қызметшінің жеке куәліктері (әскери билеттер) және жеке нөмірлері бар жетондар береді.

6-бап. Әскери қызметшілердің құқықтары

1. Әскери қызметшілер Қазақстан Республикасының Конституциясында және заңнамасында көзделген барлық құқықтар мен бостандықтарды Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалған шектеулерді ескере отырып пайдаланады.
Әскери қызметшілер:
1) мемлекет есебінен Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін мемлекеттік бюджет есебінен қамтылатын Қазақстан Республикасы органдарының қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесі негізінде, уәкілетті органдардың бірінші басшыларымен көзделген тәртіпте ақшалай үлеспен қамтамасыз етілуге;
2) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен нормалар бойынша заттай және басқа да мүлік түрлерімен мемлекет есебінен қамтамасыз етілуге;
3) біліктілігін, қабілетін, өз лауазымдық міндеттерін адал орындауын ескере отырып, қызметі бойынша жоғарылатуға;
4) уәкілетті лауазымды адамымен келісу бойынша әскери оқу орындарына және басқа да білім беру ұйымдарына оқуға түсуге және курстық даярлықтан өтуге;
5) денсаулығын сақтауға және қауіпсіздік техникасы мен гигиена талаптарына жауап беретін қызмет жағдайларына;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіпте әскери қызмет міндеттерін орындаған кезде өмірі мен денсаулығына немесе жеке мүлкіне келтірілген зиянның орнын толтыруға;
7) осы Заңға сәйкес әскери қызмет өткеру кезеңінде тұрғын үймен қамтамасыз етілуге;
8) әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде қаруды сақтауға, алып жүруге және қолдануға құқылы.
2. Әскери қызметшілердің қару алып жүру қағидалары жалпыәскери жарғыларда айқындалады. Әскери қызметшілер соңғы шара ретінде мынадай жағдайларда:
жеке басын қорғау үшін;
күзетілетін әскери және азаматтық объектілерге, қарауылдарға, әскери бөлімдердің үй-жайлары мен ғимараттарына қарулы шабуыл жасауға тойтарыс беру үшін;
қаруды және әскери техниканы тартып алу әрекетінің жолын кесу үшін;
әскери қызметшілер мен азаматтық адамдарды, егер өзге тәсілдермен және құралдармен оларды қорғау мүмкін болмаса, олардың өміріне немесе денсаулығына қатер төндіретін шабуыл жасаудан қорғау үшін;
егер өзге де тәсілдермен және құралдармен қылмыскердің қарсылығын тоқтату, ұстау немесе қаруын алу мүмкін болмаса, қылмыс жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен немесе ауыр қылмыс жасау кезінде қолға түскен адамды, сондай-ақ қаруды тапсыру туралы заңды талаптарды орындаудан бас тартқан қаруланған адамды ұстау үшін;
кепілге алынғандарды, басып алынған күзетілетін объектілерді, құрылыстар мен арнайы (әскери) жүктерді босату үшін;
тыйым салу шарасы тұтқынға алу таңдалған, бас бостандығынан айыруға сотталған адамдардың күзетуден қашып шығуының жолын кесу үшін, сондай-ақ оларды күшпен босату әрекеттерінің жолын кесу үшін;
жануарлардың шабуыл жасауынан қорғану үшін;
дабыл белгілерін беру немесе көмек шақыру үшін жеке немесе бөлімше құрамында қару қолдануға құқылы.
Кенеттен қарулы шабуыл жасауды, жауынгерлік техниканы, көлік құралдарын, теңіз және өзен кемелерін пайдалана отырып шабуыл жасауды, сондай-ақ қамаудан қарумен қашып шығуды қоспағанда, қару қолданбай тұрып, оны қолдану ниеті туралы ескерту жасалуға тиіс.
Әскери қызметші қаруды қолданған және пайдаланған кезде айналасындағы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін барлық мүмкін болатын шараларды қолдануға, ал қажет болған жағдайда зардап шеккендерге шұғыл медициналық көмек көрсетуге міндетті.
Әйелдер мен кәмелетке толмағандар әскери қызметшінің немесе басқа да адамдардың өміріне қатер төндіретін терроризм актісін, қарулы шабуыл жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен не топтасып шабуыл жасаған, егер ондай шабуыл жасауға өзге де тәсілдермен және құралдармен тойтарыс беру мүмкін болмаған жағдайларды қоспағанда, оларға қатысты қару қолдануға тыйым салынады.
Әскери қызметші қару қолданудың немесе пайдаланудың әрбір жағдайы туралы командирге (бастыққа) баяндайды.
3. Соғыс жағдайы және төтенше жағдайлар туралы Қазақстан Республикасының заңдарында әскери қызметшілерге өзге де құқықтар берілуі мүмкін.

7-бап. Әскери қызметшілердің жалпы міндеттері

Әскери қызметшілер:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясын және басқа да нормативтік-құқықтық актілерін сақтауға, сондай-ақ жалпыәскери жарғылардың талаптарын сақтауға;
2) белгіленген тәртіпте әскери ант қабылдауға;
3) командирлердің (бастықтардың) заңды бұйрықтарын нақты және мерзімінде орындауға;
4) Қарулы Күштердің әскери бөлімдері мен бөлімшелері, халықаралық шарттарға сәйкес біріктірілген (коалициялық) қарулы күштер құрамында қарулы жанжалдарға қатысуға;
5) тәртіпті, қырағы болуға және мемлекеттік құпиялардың жариялануына жол бермеуге;
6) әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт талаптарын сақтауға;
7) әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде әскери киім нысанын киіп жүру қағидасын сақтай отырып, оны киіп жүруге;
8) уәкілетті органдардың басшылары бекітетін дене дайындығы жөніндегі нормативтердің талаптарын сақтауға және орындауға;
9) оған сеніп берілген қаруды, қару-жарақ пен әскери техниканы зерделеуге, оның сақталуын және дұрыс пайдаланылуын қамтамасыз етуге міндетті.
2. Қарулы Күштер лауазымды адамдарының міндеттері жалпыәскери жарғыларда айқындалады.
3. Келісімшарт бойынша әскери қызметші әскери қызметке кіргеннен кейін бір ай ішінде әскери қызмет өткеру кезеңіне әскери қызметшінің меншігінде болатын оған заңды түрде тиесілі ақшаны, облигацияларды, ашық үлестік жарналары мен аралық үлестік жарналарының инвестициялық қорларын, сондай-ақ оған мүліктік жалға берілген өзге де мүлікті қоспағанда, оларды пайдаланудан кіріс туындайтын коммерциялық ұйымдардың акцияларын (жарғылық капиталдағы қатысу үлестерін) және өзге де мүлікті сенімді басқаруға беруге міндетті. Мүлікті сенімді басқару шарты нотариалды түрде куәландырылуға жатады.
4. Соғыс жағдайы және төтенше жағдайлар туралы Қазақстан Республикасының заңдарымен әскери қызметшілерге өзге де міндеттер жүктелуі мүмкін.

8-бап. Әскери қызмет өткерумен байланысты әскери
қызметшілердің құқықтарын шектеу

1. Әскери қызметші:
1) өкілді органдардың депутаты және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшесі болуға, саяси партияларда, кәсіптік одақтарда, діни бірлестіктерде болуға, қандай да бір саяси партияны қолдап сөз сөйлеуге;
2) әскери қызмет міндеттерін орындауға кедергі келтірмейтін педагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, басқа да ақылы қызметпен айналысуға;
3) кәсіпкерлік қызметпен айналысуға, соның ішінде коммерциялық ұйымның ұйымдастыру-құқықтық нысанына қарамастан, оны басқаруға қатысуға;
4) заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, үшінші адамдардың істері бойынша өкіл болуға;
5) әскери мүлік пен оның қызметтік істерін қамтамасыз ететін басқа да құралдарды, басқа да мемлекеттік мүлікті және қызметтік ақпаратты қызметтік емес мақсаттарда пайдалануға;
6) ереуілдерді, пикеттерді және өзге де наразылық акцияларын ұйымдастыруға және оған қатысуға;
7) өз қызметтік жағдайын пайдакүнемдік мақсаттарда, соның ішінде лауазымды және өзге де адамдармен келісу жолымен пайдалануға;
8) өзінің жақын туысқандары (ата-аналары, балалары, бала асырап алушылар, асырап алған балалар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері, аталары, әжелері, немерелері) немесе ері (зайыбы) атқаратын қызметке тікелей бағынысты лауазым атқаруына құқылы емес.

2-тарау. Азаматтарды әскери қызметке даярлау

9-бап. Азаматтарды әскери қызметке даярлау

1. Азаматтарды әскери қызметке даярлау – бұл мемлекеттік органдар әскер жасына дейінгі және әскерге шақыру жасындағы азаматтар, оларды әскери қызмет негіздеріне оқыту мақсатында, сондай-ақ әскери міндеттілер әскери қызмет өткеруі үшін әскери-техникалық және басқа да әскери мамандықтар бойынша даярлау және қайта даярлау мақсатында өткізетін міндетті іс-шаралар кешені.
2. Азаматтарды әскери қызметке даярлау:
1) бастапқы әскери даярлықты;
2) қосымша білім беру бағдарламалары бойынша әскери даярлауды;
3) әскери-техникалық және басқа да әскери мамандықтар бойынша даярлауды;
4) запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша әскери даярлауды қамтиды.
3. Азаматтарды әскери қызметке даярлауды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Азаматтарды әскери қызметке даярлау ережесіне сәйкес мемлекеттік органдар ұйымдастырады және қамтамасыз етеді.
4. Ұйымдардың басшылары әскер жасына дейінгілердің және әскерге шақырылушылардың әскери қызметке даярлықтан өту мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті.

10-бап. Бастапқы әскери даярлық

1. Азаматтармен бастапқы әскери даярлық жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын және техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жүргізiледі.
2. Әскерге шақырылуға жататын және бастапқы әскери даярлықтан өтпеген азаматтар Азаматтарды әскери қызметке даярлау ережесіне сәйкес мерзiмдi әскери қызметке шақырылар алдында одан өтедi.
3. Бастапқы әскери даярлықты ұйымдастыру және жүргізу, сондай-ақ оның оқу-материалдық базасын құру тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

11-бап. Азаматтарды білім беру ұйымдарында қосымша білім
беру бағдарламалары бойынша әскери даярлау

1. Азаматтарды қосымша білім беру бағдарламалары бойынша әскери даярлау жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жүргізіледі.
2. Тәрбиеленушілердің әскери даярлықтан өту және барлық үлес түрлерімен қамтамасыз ету тәртібі Азаматтарды әскери қызметке даярлау ережесімен айқындалады.

12-бап. Азаматтарды әскери-техникалық және басқа да әскери
мамандықтар бойынша даярлау

1. Әскери-техникалық және басқа да әскери мамандықтар бойынша даярлау Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың қажеттілігіне сәйкес Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында өтеусіз негізде және оқуға арналған шығыстарды толық немесе жартылай өтеумен ақылы негізде жүргізіледі.
Қорғаныс министрлігі есебінен оқуға арналған шығыстарды жартылай өтеу кезінде оқу-жаттығу атыстарын жүргізу және жанар-жағармай материалдарымен қамтамасыз ету жүзеге асырылады.
2. Өтеусіз негізде әскери-техникалық және басқа да әскери мамандықтар бойынша даярлауға денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамды, он жеті жас алты айдан жиырма алты жасқа дейінгі, оны аяқтағаннан кейін мерзімді әскери қызметке шақырылуға жататын немесе жұмылдыру резервіне тұрғызылатын азаматтар тартылады. Кіші мамандарды даярлауға тәртіптемені уәкілетті органдар жасайды.
3. Ақылы негізде әскери-техникалық және басқа да әскери мамандықтар бойынша даярлауға мыналар тартылады:
келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеру үшін денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамды әскери міндеттілер;
әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламалары бойынша оқыту үшін денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамды немесе шектеулі жарамды, соның ішінде әскери қызметке шақыру кейінге қалдырылған жиырма төрт жастан жиырма жеті жасқа дейінгі азаматтар.
4. Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламалары бойынша оқыту үшін азаматтарды іріктеу мен жіберуді жергілікті әскери басқару органдары жүзеге асырады.
5. Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарының базасында әскери оқытылған резервті даярлауға мемлекеттік тапсырысты жергілікті әскери басқару органдарына Қорғаныс министрлігі мамандандырылған ұйымдарының басшылығы ұсынған өтінімдер негізінде Қорғаныс министрлігінің жұмылдыру органы жеткізеді.
6. Әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы бойынша азаматты оқытудың басталуы Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі мамандандырылған ұйымы басшысының оны қабылдау туралы бұйрығы шыққан күн болып саналады.
7. Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарында азаматтарды оқыту мерзімі әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы бойынша алатын мамандығына байланысты белгіленеді.
8. Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы жөніндегі мамандандырылған ұйымы басшысының даярлауды аяқтау туралы бұйрығы шыққан күн оқытудың аяқталуы болып саналады.
9. Әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы бойынша оқытудың аяқталғаны туралы сертификат үлгісін және әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламаларын Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі бекітеді.
10. Оқыту аяқталғаннан кейін азаматтарға әскери билеттер беруді жергілікті әскери басқару органдары белгіленген тәртіпте жүзеге асырады. Әскери билетті беру үшін негіздеме әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы бойынша оқытудың аяқталғаны туралы сертификат болып табылады.
11. Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында сабақтар өткізілетін уақытта қызметкерлерге жұмыс берушілер оқу демалыстарын беруге міндетті.
12. Азаматтардың әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламасы бойынша оқу кезеңінде жұмыс орны (лауазымы) сақталады. Осы кезеңде олар заңды тұлға таратылған жағдайларды қоспағанда, жұмыс берушілердің бастамасы бойынша босатылмайды, сондай-ақ білім беру ұйымы басшысының бастамасы бойынша білім беру ұйымынан шығарылмайды.

13-бап. Азаматтарды жоғары білім беру ұйымдарында
запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша
әскери даярлау

1. Азаматтарды запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша әскери даярлау Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жұмылдыру қажеттілігіне сүйене отырып, Қорғаныс министрлігінің тәртіптемесіне сәйкес жүргізіледі.
2. Запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша әскери даярлықтың толық курсын аяқтаған азаматтарға Әскери қызмет өткеру ережелерінде айқындалған тәртіпте «запастағы лейтенант» әскери атағы беріледі.
3. Азаматтардың запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша әскери даярлықтан өту тәртібі Азаматтарды әскери қызметке даярлау ережелерінде айқындалады.

14-бап. Азаматтарды жалпыға бірдей әскери оқыту

1. Халықты азаматтық қорғаныс іс-шараларына тарту және соғыс уақытында Қарулы Күштерді жасақтау үшін қажетті контингентті даярлау мақсатында:
1) ерлер – он алты жастан алпыс жасқа дейінгілерді қоса алғанда;
2) балалары жоқ немесе он жастан үлкен балалары бар әйелдер – он сегіз жастан қырық бес жасқа дейінгілерді қоса алғанда, жалпыға бірдей әскери оқыту жүргізіледі.
Азаматтарды жалпыға бірдей әскери оқытуды азаматтардың жұмыс, оқу орны және тұрғылықты жері бойынша жергілікті әскери басқару органдары жүзеге асырады.
2. Жалпыға бірдей әскери оқыту бағдарламасын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
3. Қорғаныс министрлігі азаматтарды жалпыға бірдей әскери оқыту жөніндегі бағдарламаны әзірлейді және іс-шараларға бақылауды жүзеге асырады.

3-тарау. Әскери есепке алу. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу

15-бап. Әскери есепке алу

1. Әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылар:
1) әскери-есептік мамандығы жоқ әйелдерді;
2) осы Заңға сәйкес әскери міндеттерін орындаудан босатылған адамдарды;
3) бас бостандығынан айыру түрінде жазасын өтеп жүрген адамдарды;
4) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрақты тұратындарды қоспағанда, әскери есепке алуға жатады.
2. Әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды әскери есепке алуды олардың тұрғылықты жерлері бойынша жергілікті әскери басқару органдары жүзеге асырады, ал олар жоқ елді мекендерде әскери есепке алуды кенттердің, ауылдардың (селолардың), ауылдық (селолық) округтердің әкімдері қамтамасыз етеді.
3. Әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды әскери есепке алу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
4. Қарулы Күштерде әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер уәкілетті орган белгілеген тәртіпте тиісті әскери басқару органдарында (басқару органдарында), әскери бөлімдерде (бөлімдерде) және мекемелерде есепке алуға жатады.

16-бап. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу

1. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу – бұл әскерге шақырылғанға дейінгілерді әскери есепке қою үшін жергілікті әскери басқару органдарымен бірлесіп, тиісті жергілікті атқарушы органдар жүргізетін әскери есепке алу іс-шаралары.
2. Әскерге шақыру учаскелеріне тіркелетін жылы он жеті жасқа толатын Қазақстан Республикасының ер азаматтары жатады.
3. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеуді және медициналық куәландыруды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Әскери есепке алу ережелерінде және Әскери-дәрігерлік сараптаманы жүргізу қағидасында айқындалатын тәртіпте облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың және астананың), аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) әкімдері ұйымдастырады және қамтамасыз етеді.
4. Азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу кезінде әскери қызметке жарамдылық дәрежесін белгілеу үшін Әскери-дәрігерлік сараптаманы жүргізу қағидасында айқындалған тәртіпте медициналық комиссиядан өтеді.
Медициналық комиссиядан өткен азаматтар тіркеу жөніндегі комиссияның шешімімен әскерге шақырылушыларды әскери есепке алуға қабылданады.
Әскери-дәрігерлік комиссия әскери есептен шығарумен әскери қызметке жарамсыз деп таныған азаматтар әскери есепке қабылданбайды.
5. Азаматтар, олардың жұмыс (оқу) орындарын, атқаратын лауазымы мен орташа еңбекақысын сақтай отырып, әскерге шақырылуға дейінгілерді әскери есепке қоюға байланысты міндеттерді орындау үшін қажетті уақытта жұмыстан (оқудан) босатылады.
6. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеуді жүргізу үшін аудандарда (облыстық маңызы бар қалаларда) аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің шешімімен мынадай құрамда тіркеу комиссиясы құрылады:
комиссия төрағасы – аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің орынбасары;
комиссия төрағасының орынбасары – ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті әскери басқару органының бастығы;
комиссия мүшелері:
ішкі істер органдары тиісті аумақтық бөлімшесі бастығының орынбасары;
мемлекеттік денсаулық сақтау басқармасының тиісті жергілікті органы бастығының орынбасары – медициналық комиссияның төрағасы;
хатшы.
Аудандық (қалалық) тіркеу жөніндегі комиссияның дербес құрамын, осы жұмысты жүргізу және қамтамасыз ету тәртібін ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) әкімі жыл сайын бекітеді.

17-бап. Мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, лауазымды
адамдардың, әскери міндеттілердің және әскерге
шақырылушылардың Әскери есепке алу ережелерін
орындау жөніндегі міндеттері

1. Кенттің, ауылдың (селоның), ауылдық (селолық) округтің әкімдері, сондай-ақ әскери міндеттілер және әскерге шақырылушылар жұмыс істейтін ұйымдардың басшылары өз құзыреті шегінде:
1) әскери міндеттілерді және әскерге шақырылушыларды, оларды жергілікті әскери басқару органдарына шақырылғаны туралы хабардар етуге;
2) әскери-есептік құжаттарында жергілікті әскери басқару органдарының әскери есепке алғаны туралы белгілері болған кезде әскери міндеттілерді және әскерге шақырылушыларды тұрғылықты жері бойынша тіркеуді жүзеге асыруға;
3) аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) тиісті жергілікті әскери басқару органдарына әскери міндеттілердің, әскерге шақырылушылардың және әскер жасына дейінгілердің сандық және сапалық құрамын растайтын құжаттарды ай сайын беруге;
4) әскер жасына дейінгілерге тіркеу жүргізген және азаматтарды әскери қызметке әскерге шақырған кезде басқа жергілікті жерлерден аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) әскери басқару органдарына азаматтарды жеткізуді қамтамасыз етуге міндетті.
2. Жергілікті әскери басқару органдары өз құзыреті шегінде мемлекеттік мекемелердің, ұйымдардың, әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылардың Әскери есепке алу ережелерін сақтауына бақылауды жүзеге асыруға міндетті.
3. Ішкі істер органдары өз құзыреті шегінде әскери міндеттілікті орындаудан жалтарған адамдарды іздестіруді, ұстауды және жергілікті әскери басқару органдарына жеткізуді жүзеге асыруға міндетті.
4. Азаматтық хал актілерін жазу органдары жеті жұмыс күні ішінде аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті әскери басқару органдарына әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылардың тегін, аты мен әкесінің атын, туған күні мен жерін өзгерткені туралы, сондай-ақ әскери міндеттінің немесе әскерге шақырылушының қайтыс болғаны тіркелген жағдайлар туралы хабардар етуге міндетті.
5. Анықтау және алдын ала тергеу органдары жеті жұмыс күні ішінде аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергіліктi әскери басқару органдарына оларға қатысты анықтау немесе алдын ала тергеу жүргізіліп жатқан әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылар туралы, ал соттар оларға қатысты қылмыстық істерді сот қарап жатқан әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылар туралы, сондай-ақ оларға қатысты заңды күшiне енген үкімдер туралы хабардар етуге мiндетті.
6. Халықты әлеуметтiк қорғау органдары жетi жұмыс күні ішінде аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi әскери басқару органдарына мүгедек деп танылған барлық әскери мiндеттілер мен әскерге шақырылушылар туралы хабардар етуге міндетті.
7. Денсаулық сақтау ұйымдары әскерге шақыру басталар алдында жергілiкті әскери басқару органдарының сұрау салулары бойынша стационарлық емделуде болатын және диспансерлік есепте тұрған әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылар туралы мәліметтердi хабардар етуге міндетті.
8. Ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының азаматтарын тұрғылықты жерi бойынша олар ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi әскери басқару органына әскери есепке қою немесе шығару туралы мәлiметтер бергеннен кейін тiркеудi жүзеге асыруға міндетті.
9. Әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушылар тегін, атын, әкесiнің атын, отбасы жағдайын, денсаулық жағдайын (бiрiншi немесе екінші топтағы мүгедектер деп танылған), тұрған жерiн, бiлiмiн, жұмыс орны мен лауазымын өзгерткен жағдайда жеті жұмыс күні ішінде өздерi әскери есепте тұрған ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi әскери басқару органын хабардар етуге мiндетті.

4-тарау. Әскери қызмет өткеру

18-бап. Әскери қызметтің мәні

1. Әскери қызмет:
1) әскерге шақыру бойынша әскери қызметті;
2) келісімшарт бойынша әскери қызметті қамтиды.
Әскерге шақыру бойынша әскери қызметке:
1) сарбаздар (матростар) құрамының мерзімді әскери қызметі;
2) осы Заңның 32-бабына сәйкес әскерге шақырылған офицерлердің әскери қызметі;
3) жұмылдыру, соғыс жағдайы кезіндегі, соғыс уақытындағы және әскери жиындарды өткеру кезіндегі әскери қызмет жатады.
Келісімшарт бойынша әскери қызметке:
1) сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің әскери қызметі;
2) әскери оқу орындары курсанттары мен тыңдаушыларының әскери қызметі және оқуы жатады.
2. Әскери жиындарға шақырылған азаматтар әскери қызмет міндеттерін орындайды.
3. Мерзiмдi қызмет өткеруге азаматтардың құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдар оқу орындарының күндiзгi оқу бөлiмдерiнде оқыған уақыты, сондай-ақ Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарында әскери даярлықтан өту уақыты теңестiріледi.
4. Әскери қызметшілер Қазақстан Республикасының халқына адалдығы туралы әскери ант қабылдайды.
Бұрын әскери ант қабылдамаған әскери мiндеттiлер оны әскери жиындарға және жұмылдыруға шақырылған кезде қабылдайды.
5. Осы Заңда айқындалған жағдайлар мен тәртiпте азаматтарды әскери қызметке шақыру кейiнге қалдырылуы немесе әскери қызметтен босатылуы мүмкiн.

19-бап. Әскери қызметшілер мен әскери міндеттілердің
құрамы. Әскери атақтар

1. Әскери қызметшілер мен әскери міндеттілер:
1) сарбаздар (матростар);
2) сержанттар (старшиналар);
3) офицерлер құрамына бөлінеді.
2. Қарулы Күштерде мынадай әскери атақтар белгiленедi:

әскери	кемелiк
сарбаздар (матростар) құрамы
қатардағы жауынгер	матрос
ефрейтор	аға матрос
сержанттар (старшиналар) құрамы
кіші сержанттар құрамы
кiшi сержант	екiншi сатылы старшина
сержант	бiрiншi сатылы старшина
аға сержант	бас старшина
аға сержанттар құрамы
үшiншi сыныпты сержант	үшiншi сыныпты старшина
екiншi сыныпты сержант	екiнші сыныпты старшина
бiрiншi сыныпты сержант	бiрiншi сыныпты старшина
жоғары сержанттар құрамы
штаб-сержант	штаб-старшина
шебер-сержант	шебер-старшина
офицерлер құрамы
кiшi офицерлер құрамы
лейтенант	лейтенант
аға лейтенант	аға лейтенант
капитан	капитан-лейтенант
аға офицерлер құрамы
майор	үшiншi дәрежелi капитан
подполковник	екiншi дәрежелi капитан
полковник	бiрiншi дәрежелi капитан
жоғары офицерлер құрамы
генерал-майор	контр-адмирал
генерал-лейтенант	вице-адмирал
генерал-полковник	адмирал
армия генералы

3. Медициналық немесе заңгер мамандығы бар офицерлер үшiн әскери атақтарына тиiсiнше «медицина қызметiнiң», «әдiлет» деген сөздер қосылады.
4. Авиацияның жоғары офицерлер құрамы үшiн (инженерлiк-авиациялық даярлығы бар ұшқыштық инженерлiк) әскери атақтарына «авиация» деген сөз қосылады.
5. Запаста тұратын азаматтардың әскери атақтарына «запастағы» деген сөз, ал отставкадағыларға «отставкадағы» деген сөз қосылады.

20-бап. Әскери атақты беру, төмендету, одан айыру және
әскери атағын қалпына келтіру тәртібі

Әскери қызметшiлер мен әскери мiндеттілерге әскери атақтарды мерзiмiнен бұрын берудi қоса алғанда, оларды беру, төмендету, әскери атағынан айыру Әскери қызмет өткеру ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
Әскери атағынан айырылған адамның әскери атағы тек сот ақтау үкімін шығарған немесе ақтау негіздемелері бойынша қылмыстық істі тоқтату туралы шешім қабылдаған жағдайларда қалпына келтiрiледі, ал әскери атағы төмендетілген әскери қызметшiге әскери атақ Әскери қызмет өткеру ережелерiне сәйкес берiледі.
Әскери атақтарда еңбек сiңiрген мерзiмi былай белгіленедi:

сарбаздар (матростар) құрамына	- белгіленбейді;
сержанттар (старшиналар) құрамына:
кіші сержанттар	- бір жыл;
сержанттарға	- екі жыл;
аға сержанттар мен 3-сыныпты сержанттарға	- үш жыл;
2-сыныпты сержанттарға, 1-сыныпты сержанттар мен штаб-сержанттарға	- төрт жыл;
шебер-сержанттарға	- белгіленбейді;
офицерлер құрамына:
лейтенанттарға	- екі жыл;
аға лейтенанттарға және капитандарға (капитан-лейтенанттарға)	- үш жыл;
майорларға (үшiншi дәрежелi капитандарға)	- бес жыл;
подполковниктерге (екiншi дәрежелi капитандарға)	- жеті жыл;
подполковниктерге (бірінші дәрежелi капитандарға) және одан жоғарыларға	- белгіленбейді.

Қызметін ауыстыру тәртібінде Қарулы Күштердегі әскери қызметке кіретін құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне әскери атақ уәкілетті органның бірінші басшысы айқындайтын қайта аттестаттау тәртібінде беріледі.

21-бап. Әскери лауазымдар

1. Әскери лауазым Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың алдына қойылған негізгі мiндеттер мен функцияларға сүйене отырып айқындалады.
2. Қарулы Күштердегі әскери лауазымдар мен оларға сәйкес келетін әскери атақтар тізбесін уәкілетті органдардың басшылары бекітеді.
3. Әскери лауазымдар:
1) қатардағы жауынгерлер құрамының;
2) сержанттар құрамының;
3) офицерлер құрамының;
4) жоғары офицерлер құрамының лауазымдарына бөлiнеді.
4. Әскери қызметшiлермен әскери лауазымдарды жасақтау, тағайындау, ауыстыру, әскери лауазымдардан босату және шығару Әскери қызмет өткеру ережелеріне сәйкес жүргiзіледi.
5. Әскери қызметшi мынадай жағдайларда:
1) оны басқа лауазымға тағайындаған кезде командирдiң (бастықтың) өкімінде болған – екi айдан аспайтын мерзім;
2) ұйымдық-штаттық iс-шараларды жүргізуге байланысты командирдiң (бастықтың) өкімінде болған – үш айдан аспайтын мерзім;
3) әскери қызметшіге қатысты қылмыстық iс қозғалуға байланысты командирдің (бастықтың) өкімiнде болған – қылмыстық iс бойынша шешiм шыққанға дейін;
4) Әскери қызмет өткеру ережелеріне сәйкес мемлекеттің қорғанысы мен қауіпсiздігі мүддесіндегi жұмыстарды орындау мақсатында мемлекеттік органдарға, халықаралық және басқа да ұйымдарға iссапарға жiберiлген;
5) Қазақстан Республикасы әскери атташесі аппаратындағы лауазымға тағайындалуға байланысты командирдің (бастықтың) өкімінде болған – Қазақстан Республикасының шегінен тыс шығуға рұқсат ету құжаттарын алғанға дейін;
6) әскери қызметші жұбайын шетелге жіберген кезде әскери қызмет (оқу) өткеретін әскери қызметші әйелдер ақшалай жабдықталымы сақталмай уәкілетті орган басшысының өкімінде болған кезде әскери емес лауазымдарда әскери қызмет өткереді.
Әскери лауазымдарда болу мерзімдері Әскери қызмет өткеру ережелерінде айқындалады.

22-бап. Ротация

1. Әскери қызметшілерді ротациялау қызметтік қажеттілік немесе олардың кәсіби әлеуетін анағұрлым тиімді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылады.
2. Әскери қызметшілердің ротациясы Әскери қызмет өткеру ережелерінде айқындалатын тәртіпте және мерзімдерде уәкілетті органдар басшыларының шешімі бойынша жүзеге асырылады.
3. Басқа жергілікті жерге ауыстыруға байланысты ротациялауға мүгедек жұбайы (зайыбы) бар, мүгедек балалары (қамқоршысы болып табылатын), соның ішінде асырап алған балалары бар немесе асырауында қартайған ата-аналары бар адамдар жатпайды. Көрсетілген жағдайлар құжаттама түрінде расталуға тиіс.

23-бап. Әскери қызметшілердiң әскери киiм нысаны мен
айырым белгiлерi

1. Қарулы Күштердiң әскери киiм нысаны мен айырым белгiлерiн Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
Әскери қызметшiлер салтанатты, күнделікті, далалық, арнайы киім нысанымен және арнайы киім-кешек заттарымен қамтамасыз етіледі.
Қарулы Күштердің әскери киiм нысанын киіп жүру және айырым белгілерін тағып жүру қағидаларын Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрi белгілейдi, ал әскери киiм нысанының жекелеген заттары мен айырым белгiлерiн тағып жүру ерекшелiктерiн уәкілетті органдардың бiріншi басшылары белгілейдi.
2. Әскери киiм нысанын киіп жүруге құқығы жоқ азаматтарға оларды киіп жүруге тыйым салынады және заңда белгіленген жауапкершілікке әкеп соқтырады.

24-бап. Әскери қызмет мерзiмдері. Еңбек сіңірген жылдары

1. Әскери қызмет мерзiмдерi күнтiзбелік мерзiммен есептегенде былай белгiленедi:
1) мерзiмдi қызмет әскери қызметшiлерi үшiн – он екi ай;
2) әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер үшін – жиырма төрт ай;
3) келiсiмшарт бойынша әскери қызмет өткеретiн әскери қызметшiлер үшiн – әскери қызмет өткеру туралы келiсiмшартта көрсетілген мерзiмге.
2. Еңбек сіңірген жылдары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленетін тәртіпте, зейнетақыға құқық беретін әскери қызмет ұзақтығын есептеу мақсатында есептеледі. Әскери қызметшілерге еңбек сіңірген жылдарын есептеу Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіпте жүргізіледі.
Әскери емес лауазымдарда әскери қызмет өткеру уақыты еңбек сіңірген жылдарға есептеледі. Еңбек сіңірген жылдар жалпы еңбек өтіліне және мемлекеттік қызмет өтіліне есептеледі.
Әскери қызметші күйеуі бұдан әрі әскери қызмет өткеруге (оқуға түсуге) байланысты шетелге кеткен әскери қызметші әйелдердің шетелге кеткен уақыты еңбек сіңірген жылдарына есептеледі.
Қарулы Күштердегі әскери қызметке түскенге дейін құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдарда қызмет өткерген әскери қызметшілерге еңбек сіңірген жылдары олардың құқық қорғау және мемлекеттік арнайы органдардағы әскери немесе арнайы атақтар, сыныптық шендер беру көзделген лауазымдардағы жұмыс істеген уақытын ескере отырып есептеледі.

25-бап. Әскери қызметшiлердiң әскери қызметте болуының
шектi жасы

1. Әскери қызметшiлердiң әскери қызметте болуының шектi жасы былай белгiленедi:
сарбаздар мен кіші сержанттар құрамының әскери қызметшілеріне – қырық бес жас;
подполковникке (екiншi дәрежелi капитанға) дейiнгіні қоса алғанда, аға сержанттар мен офицерлер құрамының әскери қызметшілеріне – қырық жеті жас;
жоғары сержанттар құрамының әскери қызметшілеріне және полковниктерге (бiрiншi дәрежелi капитандарға) – елу бес жас;
генерал-майорларға (контр-адмиралдарға), генерал-лейтенанттарға (вице-адмиралдарға) – алпыс жас;
генерал-полковниктерге, адмиралдарға және армия генералдарына – алпыс үш жас.
2. Шектi жасқа толған әскери қызметшiлер Әскери қызмет өткеру ережелерiнде белгiленген тәртiпте запасқа немесе отставкаға шығарылуға жатады.
Шекті жасқа толған, оқытушылық, ғылыми қызметті жүзеге асыратын және магистр академиялық дәрежесі, ғылыми дәрежелері немесе атақтары бар әскери қызметшілерге, олардың баянаты бойынша уәкілетті органдардың басшылары олармен бес жылға дейін жаңа келісімшарт жасасу жолымен әскери қызмет мерзімін ұзартады.

26-бап. Әскери қызметтен босату

1. Әскери қызметшiлердi әскери қызметтен босату үшін негіздемелер:
1) әскери қызметте болудың шектi жасына толу;
2) әскерге шақыру бойынша әскери қызмет мерзiмінің аяқталуы;
3) келісімшарт мерзімінің аяқталуы;
4) әскери-дәрiгерлiк комиссияның әскери қызметке жарамсыз немесе шектеулі жарамды деп танығаны туралы қорытындысына байланысты денсаулық жағдайы бойынша;
5) басқа тең лауазымдарға тағайындау мүмкін болмаған кезде сандық құрамды немесе штаттарды қысқарту;
6) мемлекеттік органдарға (мекемелерге) мемлекеттік қызметке ауысу;
7) әскери қызметшіге қатысты келісімшарт ережелерін елеулі және (немесе) жүйелі түрде бұзу;
8) мыналар кезінде отбасы жағдайлары бойынша:
медициналық көрсеткіштер бойынша әскери қызметші әскери қызмет өткеретін жергілікті жерде әскери қызметшi отбасы мүшесiнiң тұруы мүмкін болмаған және оны жаңа әскери қызмет орнына ауыстыру мүмкіндiгі болмаған;
отбасын басқа елді мекенге көшiру қажеттiгiне байланысты әскери қызметшi жұбайының (әскери қызметшi зайыбының) әскери қызмет орны өзгерген;
тұрғылықты жерi бойынша медициналық ұйымның қорытындысына сәйкес денсаулық жағдайы бойынша тұрақты күтiмдi қажет ететін не бiрiншi немесе екiншi топтағы мүгедектер болып табылатын әйелiне (күйеуiне), жақын туыстарына немесе жалпыға белгіленген зейнетақы жасына толған немесе он сегiз жасқа толмаған, заң бойынша аталған азаматтарды асырауға мiндеттi басқа адамдар болмаған кезде тұрақты күтім жасау қажеттігі;
әскери қызметшi анасыз (әкесiз) тәрбиелеп отырған он сегiз жасқа толмаған балаға күтім жасау қажеттігі;
9) Қазақстан Республикасының өкілді органдарына сайлану;
10) судья лауазымына тағайындалу;
11) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылу;
12) арнаулы тексеруден бас тарту;
13) мынадай жағдайларда теріс себептер бойынша:
әскери қызметшiге әскери қызметі бойынша шектеу және тұтқындау түріндегі жазаларды қоспағанда, қылмыстық, соның ішінде шартты түрде жаза тағайындау туралы сот үкімi заңды күшiне енген;
ақталмайтын негіздемелер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылған;
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте әскери атағынан айрылған;
әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде алкогольдік, есірткілік немесе өзге де мастану күйіне ұшырататын заттарды тұтынған;
лауазымдық міндеттерін орындау кезінде алкогольді немесе есірткілік мастану немесе өзге де түрлі уыттану жай-күйіне әкелетін заттарды пайдаланған;
денсаулық жағдайы бойынша және отбасы жағдайлары бойынша шығарылған жағдайларды қоспағанда, әскери оқу орнынан (әскери факультеттен) шығарылған;
әскери қызметші келісімшарттың ережелерін жүйелі түрде бұзған;
оқытушылық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, кез келген ақылы қызмет түрлерімен айналысқан;
әскери қызметші ауыр салдарға әкеп соқтырған қауіпсіздік шараларын, соның ішінде өрт қауіпсіздігін немесе қызметтік көлікте жүру қауіпсіздігін бұзған;
әскери қызметші бөлімнің, бөлімшенің жауынгерлік әзірлігіне теріс ықпал еткен дәлелсіз себептермен қызметте болмаған;
ақшалай қаражатпен тікелей жұмыс істейтін әскери қызметші теріс әрекеттер жасаған, егер бұл әрекеттер командир (бастық) тарапынан оған сенімді жоғалту үшін негіздеме болса;
мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтерді, оларды тасығыштарды жариялауға немесе жоғалтуға әкеп соқтырған құпиялылық режимін қамтамасыз ету жөніндегі белгіленген талаптар бұзылған;
Қазақстан Республикасының еңбек және сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасында айқындалған болып табылады.
Әскерге шақыру бойынша әскери қызметшiлер әскери қызметтен осы баптың 1-тармағының 2), 4), 9), 10), 11) тармақшаларында көзделген негіздемелер бойынша, ал офицерлер құрамының әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілері сол сияқты осы баптың 12) тармақшасы бойынша босатылады.
2. Мерзімді қызмет әскери қызметшісі:
1) осы Заңның 34-бабының 9-тармағына сәйкес әскерге шақыруды кейiнге қалдырудан бас тарту туралы өтінiш берген адамдарды қоспағанда, отбасы жағдайының өзгеруi салдарынан әскерге шақыруды кейінге қалдыру немесе әскерге шақырудан босату құқығы туындаған;
2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шет елге шығуға құқық берілетінін растайтын құжаттары болған кезде отбасы құрамында немесе Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерде тұрақты тұратын отбасына қосылу үшiн шетелде тұрақты тұруға кеткен жағдайларда мерзімінен бұрын босатылуға құқылы.
3. Офицерлер құрамының әскерге шақыру бойынша әскери қызметшісі 34-баптың 2-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген жағдайлар болған кезде әскери қызметтен мерзiмiнен бұрын босатылуға құқылы.
4. Қайтыс болған (қаза тапқан) әскери қызметшi қайтыс болған (қаза тапқан) күннен кейiнгі келесi күннен бастап, ал сот хабарсыз кетті деп таныған немесе қайтыс болған деп жарияланған әскери қызметші сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап әскери бөлім жеке құрамының тiзiмдерінен шығарылады.
5. Белгіленген мерзiмдi өткерген адамдарды әскери қызметтен босату төтенше немесе соғыс жағдайы енгiзілген жағдайда ол қолданылған кезеңге уақытша тоқтатылады.
6. Әскери қызметшілерге әскери қызметтен босатылған кезде, теріс себептермен босатылған жағдайларды қоспағанда, жұмыстан шығу жәрдемақысы төленеді:
келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге мынадай мөлшерде:
әскери қызметте кемінде 10 күнтізбелік жыл болғандарға және әскери қызметте болудың шекті жасына толуы бойынша, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттарды қысқартуға байланысты босатылғандарға – үш айлық ақшалай жабдықталым;
10-20 күнтізбелік жыл – бес айлық ақшалай жабдықталым;
20-30 күнтізбелік жыл – жиырма айлық ақшалай жабдықталым;
30 күнтізбелік жылдан астам – отыз айлық ақшалай жабдықталым;
мерзімді қызмет әскери қызметшілеріне бір айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде, жетім балалар және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар қатарынан көрсетілген адамдарға бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде.
Жауынгерлік іс-қимылдарға, террорға қарсы және бітімгершілік операцияларына қатысқаны үшін орденмен (ордендермен) наградталған әскери қызметшілерге жұмыстан шығу жәрдемақысы ақшалай жабдықталымның екі жалақысына арттырылады.
7. Бұрын мерзімді қызмет өткермеген, жиырма жеті жасқа толмаған, бірақ он сегіз жастан кіші емес, кемінде бір жыл қызмет өткерген немесе оқыған және теріс себептер бойынша әскери қызметтен босатылған немесе оқудан шығарылған сарбаздар, сержанттар құрамының келісімшарт бойынша әскери қызметшілері және әскери оқу орындарының курсанттары белгіленген тәртіпте мерзімді қызметтің қалған мерзімін өткеру үшін әскери бөлімдерге жіберіледі.
Бұрын әскери қызмет өткермеген, кемінде бір жыл оқыған және теріс себептер бойынша оқудан шығарылған, он сегіз жасқа толмаған әскери оқу орындарының курсанттары мерзімді қызметтің қалған мерзімін өткеру үшін белгіленген тәртіпте әскери қызметке шақырылу үшін әскерге шақырылушылардың әскери есебіне қою үшін тұрғылықты жері бойынша жергілікті әскери басқару органдарына жіберіледі.

5-тарау. Әскерге шақыру бойынша әскери қызмет

27-бап. Азаматтарды әскери қызметке шақыру

1. Азаматтарды әскери қызметке шақыру – бұл әскери міндеттілік негізінде Қарулы Күштерді жеке құраммен жасақтауға бағытталған мемлекеттік органдар жүргізетін iс-шаралар кешенi.
2. Азаматтарды әскери қызметке шақыру:
1) азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке шақыруды;
2) запастағы офицерлердi әскери қызметке шақыруды;
3) әскери жиындарға шақыруды;
4) жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскерге шақыруды қамтиды.
3. Азаматтарды әскери қызметке шақыруды жергіліктi атқарушы органдар ұйымдастырады және қамтамасыз етеді.
Жергілікті атқарушы органдар әскери басқару органдарын жабдықталған әскерге шақыру (жиын) пункттерімен, оларды ұстауды, дәрі-дәрмектермен, керек-жарақтармен, өртке қарсы, медициналық және шаруашылық мүлкімен, автомобиль көлігімен, сондай-ақ байланыс және күзет құралдарымен жабдықтауды қамтамасыз етеді.
Азаматтарды әскери қызметке шақыру үшін осы Заңда белгіленген тәртіпте әскерге шақыру комиссиялары құрылады.
Азаматтарды әскери қызметке шақыруды ұйымдастыру мен жүргiзу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметi айқындайды.
4. Ұйымдардың басшылары әскерге шақырылуға жататын азаматтарды iссапарлардан шақыртып алуға, оларды хабардар етуді және азаматтарды, олар әскери қызметке шақырылған кезде медициналық куәландырудан өткізу үшін әскерге шақыру пунктіне уақтылы келуiн ұйымдастыруға міндетті.
5. Уақытша шетелде тұрып жатқан Қазақстан Республикасының азаматтарын әскери қызметке шақыру олар Қазақстан Республикасына тұрақты тұрғылықты жеріне қайтып келгеннен кейін әскерге шақыруды кейінге қалдыру немесе одан босату құқығы болмаса, осы Заңда белгіленген тәртіпте жүзеге асырылады.
6. Азамат облыстың (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) жергiлiктi әскери басқару органы бастығының оны әскери қызметке шақыру туралы бұйрығы шыққан сәттен бастап әскери қызметке шақырылды деп есептеледi.

28-бап. Әскерге шақыру комиссиялары

1. Әскерге шақыру комиссиялары осы Заңның 15-бабында айқындалған құрамда жергіліктi атқарушы органдардың шешiмi бойынша әскерге шақыруды өткізу кезеңiне құрылады. Оларға, сондай-ақ мемлекеттiк органдар мен қоғамдық бiрлестiктердiң өкiлдерi кiруi мүмкiн. Әскерге шақыру комиссиясының сандық құрамы тақ болуға тиiс.
Азаматтарды әскери қызметке шақыруды өткiзу кестесін жергiлiктi атқарушы орган бекiтедi.
2. Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) әскерге шақыру комиссиясы:
1) аудандық (облыстық маңызы бар қалалар) әскерге шақыру комиссияларының қызметiне басшылық жасау мен бақылауды жүзеге асырады;
2) азаматтарды әскери қызметке шақыруды кейiнге қалдыру және одан босату дұрыстығын тексереді;
3) қызмет өткеретiн жерге жiберілер алдында әскери қызметке шақырылған азаматтардың, әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламалары бойынша оқуға түсетін және әскери оқу орындарына түсетiн азаматтардың медициналық тексеруден өтуiн ұйымдастырады;
4) әскери қызметке жарамдылығы (жарамсыздығы) туралы қорытындымен келiспейтiнi туралы арыз берген азаматтарды қайтадан медициналық куәландырудан өткізеді;
5) аудандық (облыстық маңызы бар қалалар) әскерге шақыру комиссияларының шешiмдерiне азаматтар берген шағымдар мен өтiнiштердi қарайды;
6) аудандық (облыстық маңызы бар қалалар) әскерге шақыру комиссиялары шешiмдерiнің күшiн жояды.
3. Аудандық (облыстық маңызы бар қалалардың) әскерге шақыру комиссиясы әскерге шақырылушыларды және әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) түсетiн азаматтарды медициналық куәландырудан өткiзеді.
Медициналық куәландыру нәтижелерi бойынша аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) әскерге шақыру комиссиясы әскери оқу орнына (әскери факультетке) түсетін азаматқа қатысты конкурстық оқуға түсу емтихандарын тапсыру үшін оны жіберу туралы немесе жіберуден бас тарту туралы шешім қабылдайды.
Медициналық куәландыру нәтижелерi бойынша аудандық (облыстық маңызы бар қалалардың) әскерге шақыру комиссиясы әскерге шақырылушыға қатысты:
1) әскери қызметке шақырылуға жатқызылады;
2) әскери қызметке шақыру кейінге қалдырылсын;
3) әскери қызметке шақырылудан босатылсын;
4) әскери міндеттiлiкті атқарудан босатылсын деген шешімдердің бірін қабылдайды.
Әскерге шақыру комиссиясының шешiмi бір күн ішінде әскери қызметке шақырылуға жатқызылатын азаматқа хабарланады, шешім көшiрмесi оның қалауы бойынша қолына берiледi.
Азамат әскерге шақыру комиссиясының шешiмiне сот тәртiбiмен немесе облыстық (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) әскерге шақыру комиссиясына шағымдана алады. Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) әскерге шақыру комиссиясына алдын ала жүгіну сотқа жүгiну үшін мiндеттi шарт болып табылмайды.
Арыздар облыстық (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) әскерге шақыру комиссиясында және сотта бiр уақытта қаралған кезде облыстық (республикалық маңызы бар қаланың немесе астананың) әскерге шақыру комиссиясы арызды қарауды соттың шешiмi күшiне енгенге дейiн тоқтата тұрады.
Заңды күшіне енген соттың шешімін тиiстi әскерге шақыру комиссиялары міндеттi түрде орындауға тиiс.
4. Уәкілетті органдардың басшылары денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз адамдарға қатысты әскерге шақыру туралы әскерге шақыру комиссиясы шешімінің күшін жояды және олар әскери ант қабылдағанға дейін оның орнын басқа адаммен ауыстыра отырып, әскерге шақыру комиссиясына қайтарады.

29-бап. Медициналық комиссиялар

1. Әскерге шақырылушыларды және келісімшарт бойынша әскери қызметке, әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) түсетiн азаматтарды медициналық куәландырудан өткiзу үшiн әскерге шақыру комиссияларының құрамында медициналық комиссиялар құрылады.
2. Медициналық комиссиялар әскерге шақырылушыларды және келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін, әскери оқу орындарына түсетiн азаматтарды медициналық куәландыру нәтижелерi бойынша олардың әскери қызметке жарамдылығы дәрежесі туралы қорытынды бередi.
3. Медициналық куәландыру тәртiбi және медициналық комиссиялардың құрамы Әскери-дәрiгерлiк сараптама жүргізу қағидасында айқындалады.

30-бап. Әскери қызметке шақырылуға жататын азаматтардың
мiндеттiлiгі

Әскери қызметке шақырылуға жататын азаматтар жергiлiктi әскери басқару органының шақыру қағазы бойынша әскерге шақыру комиссиясына келуге міндетті. Шақыру қағазын азаматтың жеке өзіне жергілiкті әскери басқару органдарының лауазымды адамдары немесе жұмыс (оқу) орны бойынша ұйымның басшысы қол қойғызып тапсырады.
Шақыру қағазын азаматтың жеке өзiне тапсыру мүмкін болмаған жағдайда, оның келуін қамтамасыз ету тиiстi iшкi iстер органына жүктеледі.

31-бап. Азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке шақыру

Азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке шақыру Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы негiзiнде жылына екi рет жүргiзіледi.
Он сегізден жиырма жеті жасқа толмаған, әскерге шақыруды кейінге қалдыруға немесе әскерге шақырылудан босатылуға құқығы жоқ азаматтар Қарулы Күштердi жасақтау үшін қажетті санында мерзiмдi әскери қызметке шақырылуға жатады.

32-бап. Запастағы офицерлерді әскери қызметке шақыру

Жиырма тоғыз жасқа дейінгi, әскери қызметке жарамды запастағы офицерлер уәкілеттi органдардың өтiнiмдерi бойынша Қазақстан Республикасы Үкiметінің қаулысы негiзінде бейбiт уақытта офицерлер құрамының лауазымдарында әскери қызмет өткеру үшін әскерге шақырылады.

33-бап. Әскери мiндеттілердi әскери жиындарға шақыру

Әскери мiндеттiлер:
орталық атқарушы органдар жүргізетін жұмылдыру дайындығы жөніндегі республикалық іс-шаралар шеңберінде – Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы негізiнде;
облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың немесе астананың) жергілікті атқарушы органдары жүргізетін жұмылдыру дайындығы, аумақтық қорғанысты дайындау жөніндегі іс-шаралар шеңберінде – облыс, республикалық маңызы бар қала, астана әкімдігінің қаулысы негізінде әскери жиындарға шақырылады.

34-бап. Азаматтарды жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы
кезінде және соғыс уақытында әскерге шақыру

1. Азаматтарды жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери қызметке шақыру Қазақстан Республикасы Президентiнің Жарлығы негiзiнде және осы Заңда белгiленген тәртіпте жүргiзiледi.
2. Жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери қызметке шақырылған әскери міндеттiлер мен әскерге шақырылушыларға жұмыс (қызмет) орны бойынша толық есеп айырысу жүргізiледі, нақты жұмыс iстеген уақыты үшін жалақы, жұмыстан шығу жәрдемақысы және пайдаланылмаған демалысы үшін өтемақы төлемдері төленеді. Жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында шақырылған азаматтардың өздерi тұрған тұрғын алаңы сақталады. Жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери қызметке әскерге шақырылған азаматтардың отбасыларын мемлекеттік қамсыздандыру (жәрдемақылар, зейнетақылар) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.
3. Жергіліктi атқарушы органдар, ұйымдар жұмылдыруды жүргiзу кезiнде, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери міндеттілер мен әскерге шақырылушыларды уақтылы хабардар етуді және оларды жиын пункттеріне немесе әскери бөлiмдерге жеткiзуді қамтамасыз етуге міндеттi.

35-бап. Әскери қызметке шақыруды кейiнге қалдыру

1. Азаматтарды әскери қызметке шақыру аудандық (облыстық маңызы бар қаланың) әскерге шақыру комиссиясының шешiмi бойынша кейiнге қалдырылады.
Әскерге шақыруды кейінге қалдыру мынадай негіздемелер бойынша:
1) отбасы жағдайлары бойынша;
2) білім алуды жалғастыру үшін;
3) денсаулық жағдайы бойынша;
4) басқа да себептер бойынша беріледі.
2. Отбасы жағдайлары бойынша әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру:
1) басқа адамның көмегiне мұқтаж және толық мемлекеттiк қамтамасыз етілуге алынбаған отбасы мүшелерiн күтумен айналысатын, онымен бiрге немесе бөлек тұратын жақын туыстары немесе Қазақстан Республикасының аумағында тұратын басқа да адамдар болмаған кезде заң бойынша аталған отбасы мүшелерін асырауға мiндетті азаматтарға.
Басқа адамның көмегiне және күтіміне мұқтаж отбасы мүшелерi:
әкесi, анасы, әйелi, сондай-ақ әскерге шақырылушының ата-анасы болмаған жағдайда, зейнеткер жасына толған немесе бiрiншi немесе екiншi топтағы мүгедектер болып табылатын атасы мен әжесi, егер олар оның асырауында болса;
ата-анасы болмаған жағдайда, бiрiншi немесе екiншi топтағы мүгедектер болып табылатын немесе он сегіз жасқа толмаған аға-інілерi, апа-сіңлілері;
асырауында әскерге шақырылушыдан басқа бiріншi немесе екiншi топтағы мүгедектер болып табылатын немесе он сегiз жасқа толмаған бiр және одан да көп балалары бар және оларды күйеусiз (әйелсiз) тәрбиелеп отырған анасы (әкесi);
өзінің асырауында жасы бойынша еңбекке қабiлетсiз немесе бiрiншi немесе екiншi топтағы мүгедектер болып табылатын бiр және одан да көп жалғызiлiктi туыстары (әкесi, анасы, аға-інілерi, апа-қарындастары) бар және оларды күйеусiз (әйелсiз) асырап отырған анасы (әкесi);
бiріншi немесе екiншi топтағы мүгедек болып табылатын екіншiсiн өзi асырайтын және әскерге шақырылушыдан басқа он сегiз жасқа дейінгі бiр және одан да көп бала тәрбиелеп отырған ата-анасының бiрi;
2) өзiнiң асырауында:
анасыз тәрбиелеп отырған баласы (балалары);
ата-анасының қайтыс болуына немесе олардың ата-ана құқығынан айырылуына немесе сотпен бас бостандығынан айыруға сотталуына байланысты кемiнде екi жыл тәрбиесiнде және асырауында болған адамдар бар азаматтарға;
3) некеде тұрған және бiр және одан да көп баласы бар азаматтар болып табылады.
3. Білім алуды жалғастыру үшін әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру:
1) білім беру ұйымдарында жалпы орта білiм алып жүрген азаматтарға – оқу кезеңіне;
2) тиiстi білім беру ұйымдарында, сондай-ақ басқа мемлекеттердің жоғары оқу орындарында күндiзгі оқу нысаны бойынша техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі немесе жоғары білім алып жүрген азаматтарға оқитыны туралы растайтын құжаттарды ұсынған кезде – бiр жоғары оқу орнын аяқтағанға дейiн;
3) жоғары оқу орнынан кейiнгі кәсiби білім алып жүрген азаматтарға – оқу кезеңіне беріледі.
4. Денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру азаматтарға әскерге шақыру комиссиясының шешiмiмен бiр жылға дейінгi мерзiмге беріледi.
5. Басқа себептер бойынша әскери қызметке шақыруды кейінге қалдыру:
1) ауылдық (селолық) жерде орналасқан білiм беру ұйымдарының орта білімнен кейінгі немесе жоғары педагогикалық білiмi бар және мамандығы бойынша жұмыс iстейтiн оқытушыларына – жұмыс iстеп жүрген барлық кезеңiне;
2) тиiстi бiлiмi бар, мамандығы бойынша ауылдық (селолық) жерлерде тұрақты жұмыс iстейтiн дәрiгерлерге – денсаулық сақтау ұйымдарында жұмыс iстеп жүрген барлық кезеңiне;
3) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң немесе жергiлiктi өкiлдi органдардың депутаттарына – олардың депутаттық өкілеттігi мерзiміне;
4) өздеріне қатысты анықтау, алдын ала тергеу жүргiзiліп жатқан немесе соттар қылмыстық iстерiн қарап жатқан адамдарға – тиiсiнше анықтау, тергеу аяқталғанға немесе сот үкiмi күшіне енгенге дейiн беріледі.
6. Офицерлер құрамының әскери атағын бере отырып, запасқа қойылған азаматтарға отбасы жағдайлары бойынша, денсаулық жағдайы бойынша, жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім алуды жалғастыру үшін және басқа да себептер бойынша әскери қызметке шақыру кейiнге қалдырылады.
7. Әскери жиындарға шақыруды кейінге қалдыру ұсынылмайды.
8. Денсаулық жағдайы бойынша әскерге шақыруды кейінге қалдыруды қоспағанда, жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери қызметке шақыру кезiнде азаматтарды әскерге шақыруды кейінге қалдыру тоқтатыла тұрады.
9. Денсаулық жағдайы бойынша әскерге шақыруды кейінге қалдыруды қоспағанда, жеке өтiнішін және мүдделi адамдар мен халықты әлеуметтiк қорғау органдарынан нотариалды куәландырылған тиiстi құжатты ұсынған кезде азаматтар әскерге шақыруды кейiнге қалдырудан бас тартуға құқылы және әскери қызметке шақырылуы мүмкін.
10. Осы бапта көзделген әскерге шақыруды кейiнге қалдыру үшін негiздемелерінің күші жойылған азаматтар осы Заңда белгіленген тәртiппен әскерге шақырылуға жатады.

36-бап. Әскери қызметке шақырудан және әскери жиындардан
босату

1. Бейбiт уақытта әскери қызметке шақырудан мынадай азаматтар:
1) денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылған;
2) жиырма жеті жасқа толғаннан кейiн заңды негiздемелерде мерзiмдi әскери қызметке шақырылмаған;
3) туыстарының бiрi (әкесi, анасы, аға-інілерi немесе апа-сіңлілері) әскери қызмет өткеру кезеңiнде қызметтік мiндеттерiн атқару кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған немесе бiрiншi немесе екінші топтағы мүгедек болып қалған;
4) басқа мемлекетте әскери (баламалы) қызмет өткерген;
5) ғылыми дәрежесi бар;
6) тіркелген діни бірлестіктердің дін қызметкерлері босатылады.
2. Әскери жиындарға шақырудан:
1) тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын ұйымдарда мамандықтары бойынша жұмысқа кiрген әскери мiндеттілер, жұмыс iстеп жүрген барлық кезеңіне;
2) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарында қорғанысты, қауiпсiздiк пен құқық тәртiбiн қамтамасыз етуге байланысты лауазымдарда жұмыс iстейтiн адамдар;
3) мемлекеттiк, азаматтық және эксперименттік авиацияның авиациялық персоналы;
4) ауыл шаруашылығында және ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу ұйымдарында жұмыс iстейтiн адамдар, егіс және егiн жинау жұмыстары кезеңiне;
5) күндiзгi нысанда оқытатын бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi, оқу жылы кезеңiне;
6) күндiзгi нысанда оқытатын бiлiм беру ұйымдарында оқитындар;
7) әскери мiндеттi әйелдер;
8) әскери мiндеттілер, запасқа шығарылғаннан кейiнгі екi жыл ішінде;
9) он сегiз жасқа дейiнгі үш және одан да көп баласы бар адамдар;
10) оларға қатысты анықтау, алдын ала тергеу жүргiзiлiп жатқан немесе сот қылмыстық iсін қарап жатқан адамдар;
11) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң немесе жергіліктi өкілді органдардың депутаттары болып сайланған әскери міндеттілер босатылады.
3. Осы баптың 3-тармағының 1) және 8) тармақшаларында көрсетілген әскери міндеттілер арнаулы жиындардан өтуден босатылмайды.
4. Денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылған азаматтар жұмылдыру бойынша, соғыс жағдайы кезінде және соғыс уақытында әскери қызметке шақырудан босатылады.
5. Әскери қызметке шақырудан босатылуға құқығы бар азаматтар, осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген азаматтардан басқа, мүдделі адамдардан нотариалды куәландырылған тиісті құжаттарды және өтінішін ұсынған кезде олардың қалауы бойынша әскери қызметке шақырылуы мүмкiн.
6. Сотталғандығы бар азаматтар бейбiт уақытта әскери қызметке шақырылуға жатпайды.
7. Осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген әскерге шақырудан босату үшін негiздемелерiнің күші жойылған азаматтар осы Заңда белгiленген тәртіпте әскерге шақырылуға жатады.

6. Келiсiмшарт бойынша әскери қызмет

37-бап. Әскери қызмет өткеру туралы келiсімшарт

1. Қазақстан Республикасының азаматы Қарулы Күштердiң уәкілеттi лауазымды адамымен Әскери қызмет өткеру туралы келісiмшартты жасасады.
2. Келiсiмшарт ерiктi түрде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес екi тарап арасында жазбаша жасалады және өз қолданысын:
1) мерзiмнің өтуi бойынша;
2) әскери қызметшiнiң мерзiмiнен бұрын босатылуына байланысты;
3) әскери қызметшiнiң әскери қызмет өткеру туралы басқа келiсiмшарт жасасқан күнінен бастап;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген өзге де жағдайларда тоқтатады.
3. Әскери қызмет өткеру туралы келісiмшартта азаматтың әскери қызметке кiруiнiң ерiктілiгi, азаматтың әскери қызметті өткеруге мiндеттенген мерзiмi мен келiсiмшарттың басқа да талаптары бекiтіледi.
4. Әскери қызмет өткеру туралы келiсiмшарттың талаптары азаматтың келiсiмшартта белгiленген мерзiм ішінде Қарулы Күштерде әскери қызмет өткеру мiндеттiлiгiн қамтиды. Келiсiмшарт талаптарында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жеңілдіктер, кепiлдiктер мен өтемақылар алуды қоса алғанда, азаматтың өз құқықтары мен өзiнің отбасы мүшелерi құқықтарының сақталу құқығы көрсетіледi.
5. Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындаған әскери қызметшілер тиiстi лауазымдағы әскери қызметтi әскери қызмет өткеру туралы келісiмшарт жасаспастан өткередi. Осы әскери қызметшілерге келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге қатысты осы Заңның талаптары қолданылады.
Аталған әскери қызметшiлер қызметiнен босатылғаннан кейiн Әскери қызмет өткеру ережелерiмен айқындалған тәртiппен әскери қызмет өткеру туралы жаңа келісiмшарт жасасады немесе әскери қызметтен босатылады.
6. Жоғары білімі бар және алты ай қызмет өткерген мерзiмдi қызмет әскери қызметшілерi Әскери қызмет өткеру ережелерiнде айқындалған тәртіпте тиісті әскери-есептік мамандығына ұқсас лауазымға келiсiмшарт бойынша әскери қызметке кiруге құқылы.

38-бап. Келiсімшарт бойынша әскери қызметке кіретін
адамдарға қойылатын талаптар

1. Келiсiмшарт бойынша әскери қызметке кіретін адамдар мынадай талаптарға жауап беруге:
1) Қазақстан Республикасының азаматтығы болуға;
2) курсанттарды қоспағанда, он тоғыз жастан кіші емес және әскери атағына байланысты әскери қызметте болудың осы Заңда белгіленген шектi жасынан бес жас кіші болмауға;
3) әскери лауазымға сәйкес келетін әскери-есептік мамандығы болуға;
4) мерзімді әскери қызметті өткерген немесе жоғары оқу орындарының әскери кафедрасынан оқудан өткен немесе әйелдерді қоспағанда, Қорғаныс министрлігінің әскери оқытылған резервті даярлау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарында әскери даярлықтан өткен болуға тиiс.
2. Келiсiмшарт бойынша әскери қызметке:
1) сотпен әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабілеті шектеулi деп танылған;
2) дәрiгерлiк комиссияның қорытындысына сәйкес әскери қызмет міндеттерін атқаруға кедергі келтiретін науқастануы бар;
3) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шектеулердi өзiне қабылдаудан бас тартқан;
4) сотталғандығы бар немесе оған қатысты қылмыстық iс қозғалған немесе бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылған және ақталмайтын негіздемелері бойынша жауапкершіліктен босатылған;
5) әскери қызметке кiрер алдындағы екi жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін тәртіптiк жауапкершілікке тартылған;
6) әскери қызметке кiрер алдындағы үш жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін сот тәртiбiмен әкiмшілік жаза қолданылған;
7) әскери қызметке кіргенге дейін бір жыл ішінде қасақана құқық бұзушылық жасағаны үшін сот тәртібімен әкімшілік жаза қолданылған;
8) мемлекеттік қызметтен немесе әскери қызметтен терiс себептер бойынша босатылған адамдар қабылданбайды.
Келiсiмшарт бойынша әскери қызметке кіретін адамға қатысты арнайы тексеру жүргізiледi.
Қорғаныс министрлігінің әскери барлау органдарына келісімшарт бойынша әскери қызметке, сондай-ақ арсеналдарда, базаларда, қару мен оқ-дәрілер қоймаларында қару-жарақ пен оқ-дәрілердің сақталуымен байланысты лауазымдарға кіретін адамдарға қатысты психика-физиологиялық және полиграфологиялық зерттеулерді қолдана отырып, арнайы тексеру жүргізіледі.
3. Адамның белгiленген талаптарға сәйкестігін айқындау үшiн Әскери-дәрiгерлiк сараптаманы жүргізу қағидасына сәйкес медициналық куәландыру жүргiзiледi.
4. Келiсiмшарт бойынша әскери қызметке кiретiн адамға бас тарту үшін негiздемелер, сондай-ақ:
1) осы баптың 2-тармағында көрсетілген мәліметтердi бұрмалау;
2) кандидаттың әскери-есептiк мамандығы бойынша бос лауазымдардың болмауы;
3) психика-физиологиялық және полиграфологиялық зерттеулердің теріс нәтижелері болып табылады.

39-бап. Азаматтардың әскери оқу орындарына (әскери
факультеттерге) түсуi. Әскери оқу орындарында
(әскери факультеттерде) оқитын азаматтармен
әскери қызмет өткеру туралы келiсiмшарттар жасасу

1. Әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) түсуге:
1) әскери қызмет өткермеген, оқуға түсетін жылы он жетi жасқа толған, бiрақ жиырма бiр жастан аспаған азаматтар;
2) оқуға түсетін жылы жиырма төрт жасқа толмаған әскери қызмет өткерген азаматтар және мерзiмдi әскери қызмет өткерiп жүрген әскери қызметшілер;
3) жиырма бес жасқа толмаған келісiмшарт бойынша әскери қызмет өткерiп жүрген әскери қызметшiлер құқылы.
Азаматтардың әскери оқу орындарына түсуі уәкілетті орган бекітетін Әскери оқу орындарына қабылдау қағидаларын сәйкес конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Әскери оқу орындарының оқитындар құрамына қабылдауға конкурс өткізу кезінде көрсеткіштері бірдей болған жағдайда:
«Жас ұлан» республикалық мектебінің бітірушілері;
әскери даярлық бойынша қосымша бағдарламалары бар блім беру ұйымдарының тәрбиеленушілері;
қызмет өткеру уақытында қаза тапқан, хабарсыз кеткен немесе әскери қызмет өткеру кезеңінде мүгедек болып қалған әскери қызметшілердің балалары артықшылық құқығына ие болады.
Жоғары оқу орындарының әскери факультеттеріне қабылдау қағидаларын және оларда оқытуды ұйымдастыру тәртібін Қорғаныс министрлігі білім беру саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп бекітеді.
Шетел мемлекеттерінің әскери оқу орындарында оқу үшін жіберілген әскери қызметшілер халықаралық шарттар мен келісімшарттарға сәйкес оқытылады.
2. Курсанттың (тыңдаушының) әскери оқу орнына қабылданған, әскери факультеттерге – әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт жасасылған сәттен бастап әскери қызмет міндеттерін орындай бастаған күнi болып есептеледi.
3. Әскери оқу орындарына (әскери факультеттерге) қабылданған азаматтар Әскери қызмет өткеру ережелеріне сәйкес әскери лауазымдарға тағайындалады.
4. Әскери қызмет өткермеген азаматтар әскери оқу орындарына қабылданған кезде әскери қызметшi мәртебесiне ие болады және әскери қызмет өткеру туралы келiсімшарт жасасады.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшілер әскери оқу орындарына қабылданған кезде әскери қызмет өткеру туралы жаңа келiсімшарт жасасады.
Келісімшарт бойынша әскери қызмет өткерген, сондай-ақ әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткерiп жүрген немесе өткерген азаматтар әскери оқу орындарына қабылданған кезде қабылданғаны туралы бұйрық шыққан күннен бастап әскери қызмет өткеру туралы келiсімшарт жасасады.
Әскери факультеттерге қабылданған кезде азаматтар әскери қызметші мәртебесіне ие болады, ал әскери қызметшілер әскери факультетте оқудың соңғы жылының алдындағы курсына ауысқан кезде әскери қызмет өткеру туралы жаңа келісімшарттар жасасады.
Осы Заңда белгiленген тәртiппен әскери қызмет өткеру туралы келiсiмшарт жасасудан бас тартқан әскери қызметші әскери оқу орнынан (әскери факультеттен) шығарылуға жатады.
5. Әскери оқу орынына (әскери факультетке) қабылданбаған әскери қызметші Әскери қызмет өткеру ережелерiнде белгіленген тәртiппен әскери қызметті одан әрi өткеру үшін жiберіледi.
6. Әскери оқу орнынан (әскери факультеттен) шығарылған, сондай-ақ әскери қызмет өткеру туралы келісiмшарт жасасудан бас тартқан әскери қызметші, егер оқудан шығарылу сәтінде ол он сегіз жасқа толған және әскерге шақыру бойынша белгіленген әскери қызмет мерзiмін өткермеген болса, уәкілетті органның өкімі бойынша әскерге шақыру бойынша әскери қызметтің белгіленген мерзімі аяқталғанға дейін әскери қызмет өткеру орнына жіберіледі. Бұл ретте үлгермеуi, тәртiпсiздiгi үшін, басқа да теріс себептер бойынша немесе өз бастамасы бойынша әскери оқу орнынан шығарылған әскери қызметші өзін оқытуға жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндеттi.
7. Әскери қызметшi әскери оқу орнын (әскери факультетті) аяқтағаннан кейiн әскери қызмет өткеруден бас тартса немесе теріс себептер бойынша немесе өз бастамасы бойынша келiсiмшартты бұзған жағдайда ол өзін оқытуға жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндеттi. Ұстауға жататын сома келiсiмшарт мерзiмi аяқталғанға дейiн әрбiр толық өткерiлмеген айға барабар есептеледі.
Әскери қызметшілерді әскери оқу орындарында оқытуға жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке қайтару тәртібін уәкілетті органдар, әскери факультеттерде – Қорғаныс министрлігі белгілейді.
8. Жоғары әскери оқу орындарын (әскери факультеттерді) аяқтағаннан кейiн әскери қызметшiлерге «лейтенант» әскери атағы беріледi.

40-бап. Келiсiмшарт мерзімі және оны жасасу тәртiбi

1. Әскери қызметті өткеру туралы келісімшарт:
үш жылға – әскери қызметке алғаш кіретін адамдар үшін;
бес жылға;
он жылға;
әскери қызметте болудың шекті жасына толғанға дейін;
курсанттар үшін – әскери оқу орнындағы (жоғары оқу орнының әскери факультетіндегі) оқу мерзіміне және оны аяқтағаннан кейiн әскери қызметтің он жылына;
тыңдаушылар үшін – оқу мерзіміне және әскери оқу орнын аяқтағаннан кейін әскери қызметтің бес жылына немесе әскери қызметте болудың шекті жасына толғанға дейінгі мерзімге жасалады.
2. Кандидаттарды iрiктеу және олардың келiсімшарт бойынша әскери қызметке кiру тәртiбi Әскери қызмет өткеру ережелерiне сәйкес айқындалады.

7-тарау. Запаста тұру

41-бап. Запасқа қою

1. Мынадай:
1) запасқа қоя отырып, әскери қызметтен босатылған;
2) әскери қызметке шақырудан босатылуына байланысты әскери қызметтен өтпеген;
3) жиырма жеті жасқа толғандықтан әскерге шақыру кейінге қалдырылуына байланысты әскери қызметтен өтпеген;
4) әскери-есептік мамандығы бар әйелдер;
5) жоғары оқу орындарының әскери кафедраларында запастағы офицерлер бағдарламасы бойынша даярлықтан өткен;
6) Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында әскери оқытылған резервті даярлау бағдарламалары бойынша оқыған адамдар запасқа қойылды деп саналады.
2. Запаста тұратын адамдар әскери қызметке жарамдылығын айқындау үшін Әскери-дәрігерлік сараптаманы жүргізу қағидасына сәйкес медициналық куәландырудан өтедi.
3. Мерзiмдi әскери қызметке шақырудан босатылған адамдарды ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi әскери басқару органдары запастағы «қатардағы жауынгер» («матрос») әскери атағын бере отырып, запасқа қояды.
4. Запасқа қойған кезде адамдардың әскери-есептік мамандығын ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергiлiктi әскери басқару органдары айқындайды.
5. Ұлттық қауіпсiздiк органдары және сыртқы барлау саласындағы уәкілетті орган үшін әскери міндеттілердiң запасы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылады.
6. Запаста болу әскери жиындардан өтудi, әскери қызметке шақыру қағидаларын орындауды және әскери есеп бойынша мiндеттердi сақтауды қамтиды.
7. Қорғаныс министрлігі әскери барлау органдары әскери қызметшілерінің әрекеттегі резервте болуы барлау қызметі шеңберінде жүктелген жедел міндеттерді орындау кезінде әскери қызмет өткеруді қамтиды.
8. Запасқа қойылған әскери міндеттілер әскери жиындардан өткен немесе келісімшарт бойынша әскери қызмет өткерген кезде олар резервке қойылған әскери міндеттілер санатына ауыстырылады.

42-бап. Запаста тұрудың шектi жасы

1. Әскери міндеттілердің запаста тұруының шектi жасы мынадай болады:
1) сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) құрамы – елу жасты қоса алғанда;
2) офицерлер құрамы үшін – алпыс жасты қоса алғанда.
2. Әскери мiндетті әйелдердің запаста тұруының шектi жасы мынадай болады:
1) сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) құрамы үшiн – отыз бес жасты қоса алғанда;
2) офицерлер құрамының адамдары үшiн – қырық бес жасты қоса алғанда.
3. Запаста тұрудың шектi жасына толған әскери мiндеттілер немесе денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылған адамдар әскери есептен шығарыла отырып, отставкаға ауыстырылады.
4. Соғыс уақытында Қазақстан Республикасының Президентi запаста тұрудың шекті жасын бес жылға дейін ұзартуы мүмкін.

43-бап. Әскери жиындардан өту

1. Әскери міндеттілер оқу-жаттығу, тексеру және арнайы әскери жиындарға шақырылады, сондай-ақ әскери даярлық бойынша сабақтарға тартылады.
2. Ұзақтығы екі айға дейінгі оқу-жаттығу жиындарына әскери міндеттілер бес жылда бір рет шақырылады.
3. Әскери міндеттілер оқу-жаттығу жиындары арасындағы кезеңде он бес күнге дейінгі мерзімге тексеру жиындарына тартылуы мүмкін.
4. Запаста тұру уақытындағы жиындардың жалпы мерзімі әскери міндеттілер үшін он сегіз айдан аспауға тиіс. Бұл ретте оқу-жаттығу жиындарында болудың жалпы мерзіміне тексеру жиындарында болған уақыт та есептеледі.
5. Арнайы жиындар ұзақтығы үш айға дейін жүргізіледі.
6. Әскери жиындар кезеңінде әскери міндеттілердің жұмыс орны мен атқаратын лауазымы сақталады, оларға мемлекет есебінен орташа еңбекақы, ал жұмыс істемейтіндерге ең төменгі еңбекақы көлемінде төленеді.
Әскери міндеттінің дәлелсіз себептермен жиындар орналасқан жерден тыс болған уақыты әскери жиындардан өту мерзіміне есептелмейді.

8-тарау. Әскери қызметшілерді әлеуметтік қамтамасыз ету

44-бап. Әскери қызметшілерді әлеуметтік қамтамасыз ету

1. Әскери қызметшілердің барлық санаты әскери қызмет міндеттерін орындағаны үшін Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін мемлекеттік бюджет есебінен қамтылатын Қазақстан Республикасы органдарының қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесі негізінде белгіленетін ақшалай үлеспен қамтамасыз етіледі.
Ақшалай үлес ақшалай қаражатты (лауазымдық жалақыны және әскери атағы бойынша жалақыны), қызмет өткерудің ерекше жағдайлары үшін үстемеақыларды және қолданыстағы заңнамада көзделген басқа да үстемеақыларды қамтиды.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшілердің лауазымдық жалақылары мемлекеттік қызмет өтілін ескере отырып айқындалады.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшілер лауазымдық жалақыларының және әскери атақтар бойынша жалақыларының мөлшері тиісті лауазымдардағы мемлекеттік қызметшілер лауазымдық жалақыларының мөлшерінен және арнайы атақтары мен сыныптық шендеріне сәйкес қосымша ақылар мөлшерінен төмен емес белгіленеді.
Әскери қызметші әскери қызметте дәлелсіз себептермен болмаған жағдайда оған болмаған күндері үшін ақшалай үлес төленбейді.
Ақшалай үлесті, жәрдемақылар мен басқа да төлемдерді төлеу тәртібін уәкілетті органдар белгілейді.
2. Әскери қызметшілерге жарылу қаупі бар заттарды және өзге де жарылғыш құрылғыларды іздеу, тасымалдау, залалсыздандыру және жою жөніндегі жауынгерлік міндеттерді орындаған кезде уәкілетті орган айқындаған тәртіпте тәулігіне бір айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде жәрдемақы төленеді.
3. Радиоактивті материалдарды, иондаушы сәулелену көздерін және/немесе аса жоғары жиілікті, зымыран отынының құрамдастарын пайдаланумен, сақтаумен байланысты лауазымдарда қызмет өткеретін, сондай-ақ көрсетілген жұмыстарға және объектілерде радиоактивті материалдарды, иондаушы сәулелену көздерін және/немесе аса жоғары жиілікті, зымыран отынының құрамдастарын пайдаланумен, сақтаумен байланысты авария салдарын жою жөніндегі жұмыстарға уақытша тартылатын әскери қызметшілерге нақты жұмыс істеген уақытына тепе-тең ұзақтығы жылына он екі тәулікке дейін қосымша демалыс беріледі.
4. Келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда, шекара заставаларында және комендатураларда тұратындарды қоспағанда, коммуналдық қызметтерге арналған шығыстарды төлеу үшін уәкілетті органдардың бірінші басшылары айқындайтын тәртіпте, тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген мөлшерде ақшалай өтемақы төленеді.
5. Әскери қызметшілерді әскери-медициналық ұйымдарда медициналық қамтамасыз ету мемлекет есебінен жүзеге асырылады.
Әскери қызметшілердің қызмет орны немесе тұрғылықты жері бойынша әскери-медициналық мекемелер болмаған немесе оларда тиісті бөлімшелер не медициналық көрсеткіштер бойынша арнайы жабдық болмаған кезде медициналық көмек ведомстволық тиесілігіне қарамастан, мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке меншік денсаулық сақтау ұйымдарында және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде көрсетеді.
Жеке меншік денсаулық сақтау ұйымдарына және жеке меншік медициналық практикамен айналысатын адамдарға тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде медициналық көмек көрсету бойынша шығындарды өтеу әскери қызметшілерге Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіпте мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
Емделуге жұмсалған қаражатты әскери қызметшілерге, олар құрылымында әскери қызмет өткеретін уәкілетті орган тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде өтейді.
Әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде жараланған, контузия, жарақат алған, мертіккен немесе науқастанған әскери қызметшілер, олар құрылымында әскери қызмет өткеретін Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың қаражаты есебінен санаторийге жіберіледі.
Мерзімді қызметтің әскери қызметшілері және әскери оқу орындарының курсанттары медициналық көрсеткіштері болған кезде мемлекет есебінен санаторлық-курорттық емделумен қамтамасыз етіледі.
6. Әскери қызметшілер мемлекет есебінен Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін нормалар бойынша уәкілетті органның бірінші басшысы айқындайтын тәртіпте заттай мүлікпен қамтамасыз етіледі.
7. Әскери қызметшілер Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін нормалар бойынша мынадай жағдайларда:
жауынгерлік кезекшілікті атқарған кезде;
қарауылдағы қызметті өткерген кезде;
тәуліктік нарядты атқарған кезде;
далалық шығуларға (теңізге шығуларға) қатысқан кезде;
орналасқан орындарда дауылға әзірлік кезіндегі іс-шараларды жүзеге асырған кезде;
маяктарда вахтада тұрған кезде;
суасты міндеттерін (жұмыстарын) орындаған кезде;
парашютпен секірген кезде;
әскери эшелондарға ілесіп жүрген кезде;
ведомстволық бағынысты медициналық мекемелерде стационарлық емделуде болған кезде;
гауптвахтада ұсталған кезде азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
Ұшқыштар құрамының әскери қызметшілері әскери қызмет өткерудің барлық уақытында азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
Авиациялық техникаға қызмет көрсетуге және ұшуларды қамтамасыз етуге рұқсат етілген инженерлік-техникалық құрам ұшуларды дайындау және орындау кезеңінде азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
8. Әскери қызметшілер мемлекет есебінен қызметі бойынша ауысқан, әскери қызметтен босатылған кезде, стационарлық емделуге барған және қайтқан кезде теміржол, әуе, су және автомобиль көлігімен жол жүруге, сондай-ақ қызметі бойынша ауысқан және әскери қызметтен босатылған кезде он тоннаға дейін жеке мүлікті тасымалдауға құқылы.
Осы Заңда көзделген жағдайларда әскери қызметшілерге Қазақстан Республикасының аумағы бойынша көлікте жол жүруге және пошта жөнелтілімдеріне арналған басқа да шығындар өтеледі.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшілер қашықтығы 100 шақырымнан астам бір елді мекеннен басқасына қоныс аударуға байланысты қызметтік ауысқан кезде (соның ішінде әскери бөлім немесе бөлімше құрамында) оларға әскери қызметшінің өзіне екі айлық ақшалай үлес және онымен бірге қоныс аударған әрбір отбасы мүшесіне айлық ақшалай үлестің жартысы мөлшерінде көтерме жәрдемақысы төленеді.

45-бап. Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз ету

1. Тұрғын үйге мұқтаж әскери қызметшілер мен олармен тұрақты бірге тұратын отбасы мүшелері – жұбайы (зайыбы); ортақ немесе ерлі-зайыптылардың біреуінің кәмелетке толмаған (асырап алынған, асырауында немесе қамқорлығында болатын) балалары, күндізгі оқу нысаны бойынша білім беру ұйымдарында оқитын (асырап алған, асырауында немесе қамқорлығында болатын) жиырма үш жасқа толмаған балалары және жұбайының (зайыбының) балалары; он сегіз жасқа толмаған мүгедек балалары (асырап алған, асырауында немесе қамқорлығында болатын) және жұбайының (зайыбының) мүгедек балалары; әскери қызметшінің асырауындағы ата-аналары – мемлекет есебінен әскери қызмет өткеру кезеңіне тұрғын үймен қамтамасыз етіледі.
2. Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз ету «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тәртіпте жүргізіледі.

46-бап. Әскери қызметшілердің демалыстары

1. Келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге екі лауазымдық жалақы мөлшерінде сауықтыруға арналған жәрдемақы төлей отырып жыл сайынғы негізгі демалыс беріледі, ұзақтығы күнтізбелік есептеуде еңбек сіңірген жылдарына байланысты белгіленеді:
кемінде он жыл – 30 тәулік;
оннан жиырма жылға дейін – 35 тәулік;
жиырма және одан астам жыл – 40 тәулік.
Ұшу жұмыстарында, корабльдік қызметте болатын, жауынгерлік кезекшілік, жауынгерлік қызмет атқаратын әскери қызметшілерге еңбек сіңірген жылдарына қарамастан, демалыс ұзақтығы 40 тәулік болып белгіленеді.
Жыл сайынғы негізгі демалыстың ұзақтығы демалыс күндеріне келетін мереке күндерді есептемей, күн тәртібіне және қызметтік уақыт регламентіне қарамастан, күнтізбелік күндермен есептеледі.
2. Әскери қызметшілерге жыл сайынғы негізгі демалыстан басқа Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген қосымша демалыстар беріледі.
Жыл сайынғы негізгі және қосымша демалыстардың жалпы ұзақтығы тиісті жыл үшін алпыс тәуліктен аспауға тиіс, бұл ретте демалыс өткізу орнына дейін бару және кері қайту үшін қажетті уақыт қосымша беріледі.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшінің демалысы қызмет мүдделерін ескере отырып, екі бөлікке бөлінуі мүмкін.
3. Мерзімді қызмет әскери қызметшілеріне жалпыәскери жарғыларда айқындалған тәртіпте көтермелеу түрінде қысқа мерзімді демалыс беріледі.
4. Қажет болған кезде әскери қызметшілерге науқастануы бойынша, отбасы жағдайлары бойынша қысқа мерзімді, ал әскери оқу орындарында (әскери факультеттерде) оқитындарға каникулдық демалыстар беріледі.
Әскери қызметшілерге (мерзімді қызмет әскери қызметшілерінен басқа) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламасын іске асыратын ұйымдарда оқуға түсу емтихандарына дайындалу және тапсыру үшін, сондай-ақ жоғары оқу орындарына оқуға түсу емтихандарын тапсыру үшін оқу демалыстары, ал философия докторы (PhD) және бейіні бойынша доктор ғылыми дәрежесінің ізденушілері болып табылатындарға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте шығармашылық демалыстар беріледі.
5. Жыл сайынғы негізгі демалыс жұмылдыру, соғыс немесе төтенше жағдай жарияланған жағдайда және қызметтік қажеттілік жағдайында немесе уәкілетті орган бірінші басшысы айқындайтын тәртіпте тоқтатылуы мүмкін. Бұл ретте демалыстың пайдаланылмаған бөлігі ағымдағы жылы немесе келесі жылы беріледі.
Егер демалыстың пайдаланылмаған бөлігі он және одан астам күнтізбелік күнді құраса, әскери қызметшілерге демалыс өткізу орнына бару және кері қайту үшін қажетті уақыт қосымша беріледі.
Әскери қызметшінің баянаты бойынша демалыстың пайдаланылмаған бөлігі келесі жылдың жыл сайынғы ақылы негізгі демалысына қосылады.
6. Әскери қызметшілердің жұмыс істейтін әйелдеріне (күйеулеріне) жыл сайынғы демалыстар олардың күйеулерінің (әйелдерінің) кезекті демалысымен бір уақытта берілуге тиіс. Бұл ретте демалыстың ұзақтығы еңбек ақысын сақтамай, қосымша демалыс беру есебінен күйеуінің (әйелінің) демалыстары ұзақтығына тең болуға тиіс.
7. Оларға жүктелген міндеттерді орындау үшін немесе оқуға Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге жіберілген әскери қызметшілер Қазақстан Республикасының аумағында қызмет өткеретіндердің демалысқа құқықтарын пайдаланады.

47-бап. Қатардағы жауынгерлер мен сержанттар құрамының
келісімшарт бойынша әскери қызметшілерін
әлеуметтік қамтамасыз ету ерекшеліктері

Сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) лауазымдарында күнтізбелік есептеуде кемінде сегіз жыл қызмет өткерген келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер бюджет қаражаты есебінен оқыту құнынан елу пайыз мөлшерінде ақылы негізде Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға арналған шығындарды өтеуге құқылы. Осы жеңілдік бір рет қолданылады.
Әскери қызметшіге көрсетілген шығындарды өтеу құрылымында әскери қызметші әскери қызмет өткеретін уәкілетті орган жүргізеді.
Әскери қызметшіні басқа білім беру ұйымына ауыстыру кезінде Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға арналған шығындарды өтеу мөлшері түзетілуге жатады.
Әскери қызметшіге академиялық демалыс берген кезде онда Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға арналған шығындарды өтеу құқығы сақталады.
Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға арналған шығындарды өтеуге құқылы әскери қызметшіге, ол оқыған (оқитын) білім беру ұйымы таратылған және қайта ұйымдастырылған, әрекетін тоқтатқан, білім беру ұйымы лицензиясынан айырылған жағдайларда басқа да жоғары оқу орындарында оқуға арналған шығындарды өтеуге кепілдік беріледі.

48-бап. Мерзімді қызмет әскери қызметшілерін және әскери
оқу орындарының (әскери факультеттердің)
курсанттарын әлеуметтік қамтамасыз ету
ерекшеліктері

Мерзімді қызмет әскери қызметшілері және әскери оқу орындарының (әскери факультеттердің) курсанттары Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нормалар бойынша заттай мүлікпен, азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
Демалысқа, каникулға кеткен кезде азық-түлік үлесінің орнына оларға ақшалай өтемақы төленеді.
Оларға қысқа мерзімді демалысқа барған және кері қайтқан кезде, ал курсанттарға тағылымдамаға барған және кері қайтқан кезде мемлекет есебінен теміржол, су және автомобиль көлігімен жол жүру құқығы беріледі. Мерзімді қызметтің әскери қызметшілеріне, әскери оқу орындарының бірінші және екінші курс курсанттарына сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын мөлшерде пошталық жөнелтілімдерге арналған өтемақы төленеді.
Мерзімді қызмет өткеру және әскери оқу орнында оқу уақытында тұру үшін әскери қызметшілер казармаларға орналастырылады. Курсанттарға, сондай-ақ әскери оқу орнында (әскери факультетте) оқу уақытында жатақханалар берілуі мүмкін.

49-бап. Әскери қызметшілердің жекелеген санаттарын
қосымша әлеуметтік қамтамасыз ету

Жауынгерлік іс-қимылдарға, террорға қарсы және бітімгершілік операцияларына қатысатын (қатысқан) әскери қызметшілерге және барлау қызметі шеңберінде жүктелген жедел міндеттерді орындауға қатысатын Қорғаныс министрлігі әскери барлау органдарының әскери қызметшілеріне жыл сайынғы демалысына қосылатын ұзақтығы екі апта қосымша демалыс беріледі.
Жауынгерлік іс-қимылдарға және террорға қарсы операцияларға қатысатын (қатысқан) әскери қызметшілерге жауынгерлік іс-қимылдар және террорға қарсы операциялар кезеңінде жеңілдіктер шарттарында еңбек сіңірген жылдарына қызметінің бір айы үш ай болып есептеледі.
Бітімгершілік операцияларына қатысатын (қатысқан) әскери қызметшілерге бітімгершілік операцияларына қатысқан кезең жеңілдіктер шарттарында қызметінің бір айы бір жарым ай болып есептеледі.
Барлау қызметі шеңберінде жүктелген жедел міндеттерді орындауға қатысатын Қорғаныс министрлігі әскери барлау органдарының әскери қызметшілеріне жедел тапсырманы орындау кезеңі жеңілдіктер шарттарында қызметінің бір айы үш ай болып есептеледі.

50-бап. Әскери қызметтен босатылған азаматтарды әлеуметтік
қамтамасыз ету

1. Жасы бойынша, денсаулық жағдайы бойынша әскери қызметтен босатылған, әскери қызмет міндеттерін орындауға байланысты науқастанған, сондай-ақ жиырма және одан көп еңбек сіңірген жылдары бар адамдарға мемлекет есебінен Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған науқастанулар тізбесі бойынша көрсеткіштер бар болған кезде әскери-медициналық ұйымдарда медициналық қамтамасыз ету, ал жиырма бес және одан астам еңбек сіңірген жылдары барларға – санаторлық-курорттық емделу беріледі.
Әскери-медициналық ұйымдарда тиісті бөлімшелер немесе медициналық көрсеткіштер бойынша арнайы жабдық болмаған кезде медициналық көмек көрсетілетін адамдарға тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде:
ведомстволық тиесілігіне қарамастан, мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында;
жеке меншік денсаулық сақтау ұйымдарында;
жеке меншік медициналық практикамен айналысатын адамдар көрсетеді.
Тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде емделуге жұмсалған қаражатты көрсетілген адамдарға құрылымында олар әскери қызмет өткерген уәкілетті орган Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіпте өтейді.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген адамдар Қарулы Күштерден босатылған кезде, соның ішінде әскери қызмет өткерген кезеңде азаматтық мамандықтарды меңгеру мақсатында әлеуметтік бейімделумен қамтамасыз етіледі.

51-бап. Қаза тапқан (қайтыс болған) немесе мертіккен
жағдайда әскери қызметшілерге өтемақы төлеу

1. Әскери қызметшіге мүгедектікті белгілеген кезде немесе әскери қызмет міндеттерін орындауға байланысты мертіккен жағдайда әскери жиындарға шақырылған әскери қызметшіге немесе әскери мiндеттiге Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіпте және мөлшерде бiржолғы өтемақы төлеу жүргізіледі.
2. Әскери қызмет өткеру кезеңінде немесе қызметтен босатылғаннан кейін әскери қызмет міндеттерін орындау нәтижесінде мертігу (жаралану, жарақаттану, контузия алу), науқастану нәтижесінде қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда әскери қызметшінің мұрагерлеріне қаза тапқан (қайтыс болған) күні соңғы атқарған лауазымы бойынша бес жылдық ақшалай жабдықталым мөлшерінде, ал мерзімді қызмет әскери қызметшісінің, әскери оқу орны (әскери факультет) курсантының, әскери жиындарға шақырылған әскери міндеттінің мұрагерлеріне – 500 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде біржолғы өтемақы төлеу жүргізіледі.
3. Келісімшарт бойынша әскери қызметшіге, ол әскери қызмет өткерген кезеңде немесе әскери қызмет міндеттерін орындау нәтижесінде мертігу (жаралану, жарақаттану, контузия алу), науқастану нәтижесінде туындаған мүгедектікті белгіленген кезде біржолғы өтемақы әскери қызметтен босатылған күннен бастап бір жыл өткенге дейін:
I топтағы мүгедекке – отыз айлық ақшалай үлес;
II топтағы мүгедекке – он сегiз айлық ақшалай үлес;
III топтағы мүгедекке – алты айлық ақшалай үлес мөлшерінде төленеді.
Келісімшарт бойынша әскери қызметшiлер әскери қызмет мiндеттерiн орындау кезiнде мүгедектiкке әкеп соқтырмаған ауыр мертiккен (жараланған, жарақаттанған, контузия алған) жағдайда оларға бiр жарым айлық ақшалай үлес; жеңiл мертіккенде – жарты айлық ақшалай үлес мөлшерiнде бiржолғы өтемақы төленедi.
Мерзiмдi қызмет әскери қызметшiлеріне, әскери оқу орындарының (әскери факультеттердің) стипендия алатын курсанттарына, әскери жиындарға шақырылған әскери мiндеттiлерге осы тармақта көзделген жағдайларда:
I топтағы мүгедекке – 250 айлық есептiк көрсеткiш;
II топтағы мүгедекке – 150 айлық есептiк көрсеткiш;
III топтағы мүгедекке – 50 айлық есептiк көрсеткiш;
ауыр мертіккені үшiн – 12 айлық есептiк көрсеткiш;
жеңiл мертіккені үшiн – 4 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерінде бiржолғы өтемақылар төленедi.
4. Егер әскери қызметшінің қаза табуы (қайтыс болуы) немесе ол алған мертігу Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте:
1) соттың заң күшіне енген үкімі болған кезде өзіне-өзі қол жұмсауға дейін жеткізген жағдайларды қоспағанда, өзіне-өзі қол жұмсау нәтижесінде;
2) қылмыс немесе әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кезде;
3) олар алкогольдік, есірткілік немесе мастану жай-күйінің өзге де түрін туғызатын заттарды тұтыну немесе қолдану себебінен;
4) өзiне-өзі қасақана қандай да бiр дене жарақатын түсiру (денесiне зиян келтiру) немесе біржолғы өтемақы алу немесе әскери қызметтен жалтару мақсатында өз денсаулығына өзге де зиян келтiру нәтижесінде;
5) әскери қызметшінің әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт талаптарын бұзған әрекеттері нәтижесінде туындағаны дәлелденсе, біржолғы өтемақы төленбейді.
5. Әскери қызмет өткеру кезінде қаза тапқан немесе әскери қызмет міндеттерін орындау нәтижесінде алған мертігу (жаралану, жарақаттану, контузия алу), науқастану нәтижесінде қайтыс болған әскери қызметшілерді, әскери жиындарға шақырылған әскери міндеттілерді жерлеу әскери қызмет (жиындар) орны бойынша немесе олардың туыстарының тілегі бойынша басқа жерде жүргізіледі. Мәйітті тасымалдауға дайындаумен, мәйітті тасымалдаумен, жерлеумен, құлпытасын жасаумен және орнатумен байланысты барлық шығыстар әскери қызметшілер, әскери жиындарға шақырылған әскери міндеттілер әскери қызмет (жиындар) өткерген уәкілетті орган есебінен Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген мөлшерде жүзеге асырылады.
Осы тармақта көрсетілген ережелер әскери қызметте болудың шекті жасына толғаннан кейін, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттарды қысқартуға байланысты әскери қызметтен босатылған, әскери қызметтің жалпы ұзақтығы 25 және одан астам жылдары бар азаматтарға, сондай-ақ әскери қызметтің жалпы ұзақтығына қарамастан, жауынгерлік іс-қимылдарға және террорға қарсы операцияларға қатысушыларға қолданылады, бұл ретте әскери қызметшілер қатарынан зейнетақы төлемдерін алатын қайтыс болғандардың отбасы мүшелеріне жерлеуге арналған біржолғы жәрдемақы үш айлық зейнетақы төлем мөлшерінде төленеді.

52-бап. Әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін әлеуметтік
қамтамасыз ету

1. Мемлекет есебінен келісімшарт бойынша әскери қызметшілердің отбасы мүшелерін әскери-медициналық мекемелерде медициналық қамтамасыз ету жүзеге асырылады.
Қызмет орны немесе тұрғылықты жері бойынша әскери-медициналық мекемелер болмаған немесе оларда медициналық көрсеткіштер бойынша тиісті бөлімшелер немесе арнайы жабдық болмаған кезде медициналық көмек ведомстволық тиесілігіне қарамастан, мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке меншік денсаулық сақтау ұйымдарында және жеке меншік медициналық практикамен айналысатын адамдармен тегін медициналық көмектің кепілді көлемі шегінде көрсетіледі.
2. Келісімшарт бойынша әскери қызметшілердің олармен бірге тұрақты тұратын отбасы мүшелеріне әскери қызметші қызметі бойынша ауысқан, оны әскери қызметтен босатқан кезде мемлекет есебінен әуе, теміржол, су және автомобиль көлігінде жол жүру құқығы беріледі.
3. Әскери қызметшілердің, соның ішінде қызмет өткеру уақытында қаза тапқандардың, қайтыс болғандардың немесе хабарсыз кеткендердің балаларына жергілікті атқарушы органдар тұрғылықты жері бойынша мектепке дейінгі балалар мекемелерінде кезектен тыс орындар береді.
Әскери қызмет міндеттерін орындау кезінде қаза тапқан немесе мүгедек болып қалған, қызмет өткеру уақытында хабарсыз кеткен әскери қызметшілердің балалары әскери мектеп-интернаттарына, «Жас ұлан» республикалық мектебіне конкурстан тыс қабылдану құқығын пайдаланады.

9-тарау. Әскери қызметшілердің жауапкершілігі

53-бап. Әскери қызметшілердің жауапкершілігі

1. Әскери тәртіпті бұзғаны үшін командир (бастық) әскери қызметшіге тәртіптік жазалардың:
1) ескерту;
2) сөгіс;
3) қатаң сөгіс;
4) қызметіне толық сәйкес еместігі туралы ескерту;
5) лауазымында бір сатыға төмендету түрлерін қолданады.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілгендерден басқа, мерзімді қызмет әскери қызметшілеріне және әскери оқу орындарының (әскери факультеттердің) курсанттарына қатысты тәртіптік жазалардың мынадай түрлері қолданылады:
1) әскери бөлім орналасқан жерден немесе корабльден жағалауға кезекті сейілдемеге шығудан айыру;
2) Қарулы Күштердің кеуде айырым белгісінен айыру.
3. Теріс себептер бойынша әскери қызметтен босату әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты қолданылмайды.
4. Аға және жоғары офицерлер құрамына қатысты қызметтік тұтқындау қолданылмайды.
5. Теріс себептер бойынша әскери қызметтен босату әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты қолданылмайды.
6. Әскери қызметшілерді тәртіптік жауапкершілікке тарту жалпыәскери жарғыларда белгіленген тәртіпте жүргізіледі.

54-бап. Әскери қызметшiлердiң қылмыстар, теріс қылықтар
және өзге де құқық бұзушылықтар үшiн
жауапкершілігі

Әскери қызметшiлер қылмыстар, теріс қылықтар және өзге де құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қылмыстық, әкiмшiлiк, азаматтық-құқықтық және тәртіптік жауапкершілікте болады.

10-тарау. Өтпелі ережелер

55-бап. Өтпелi ережелер

1. Осы Заң 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 44-баптың 2, 4 және 7-баптарын және 45-бапты қоспағанда, 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
2. Осы Заң қолданысқа енгiзілгенге дейiн әскери атақтар берілген әскери қызметшілердің осы әскери атақтардағы еңбек сіңірген мерзімдері осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін қолданыста болған заңнамаға сәйкес есептеледі.
3. Осы Заңда әскери қызметте болудың шектi жасы өзгертiлген әскери қызметшiлер мынадай шектi жасқа толғанғаннан кейін босатылуға немесе отставкаға шығуға құқылы:
1) подполковникті (екінші дәрежелі капитанды) қоса алғанда – қырық бес жасқа;
2) полковниктер (бiрiншi дәрежелi капитандар) – елу үш жасқа;
3) әскери атағы 2005 жылғы 21 шілдеге дейін берілген полковниктер (бiрiншi дәрежелi капитандар) – елу жасқа;
4) әскери атағы осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін берілген генерал-майорлар (контр-адмиралдар) және генерал-лейтенанттар (вице-адмиралдар) – елу сегіз жасқа;
5) әскери атағы 2005 жылғы 21 шілдеге дейін берілген генерал-майорлар (контр-адмиралдар) және генерал-лейтенанттар (вице-адмиралдар) – елу бес жасқа;
6) әскери атағы осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін берілген генерал-полковниктер (адмиралдар) – алпыс жасқа.
4. Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін жасасылған әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт өз қолданысын осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін қолданылатын заңнамаға сәйкес мерзімі аяқталғаннан кейін тоқтатады.
5. Осы Заң тек әскери қызмет кезеңінде қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз ету бөлігінде 2013 жылғы 1 қаңтарда әскери қызметте кемінде он жыл болған келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге қолданылады.
Тұрғын үйді жалдағаны үшін мақсатты өтемақы төлеу 2013 жылғы 1 қаңтарда әскери қызметте кемінде он жыл болған келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге жүргізіледі.
6. 2013 жылғы 1 қаңтарда әскери қызметте күнтізбелік есептеуде он және одан астам жыл болатын әскери қызметшілерге қызметтік тұрғын үй мемлекеттік тұрғын үй қорынан беріледі, олар оны Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасында көзделген шарттарда және тәртіпте (жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда, шекара заставаларында және комендатураларда орналасқан тұрғын үйлерді қоспағанда) жекешелендіруге құқылы.
7. 2013 жылғы 1 қаңтарда әскери қызметте күнтізбелік есептеуде он бес және одан астам жыл болған әскери қызметшілер күнтізбелік есептеуде әскери қызметтің жиырма жылы өткеннен кейін тұрғын үйді өтеусіз жекешелендіруге құқылы.
Қызметтік тұрғын үй өтеусіз, соның ішінде оның жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда, шекара заставаларында және комендатураларда орналасуы салдарынан жекешелендіруге жатқызылмайтын жағдайларда өтеусіз жекешелендіру құқығы Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіпте тиісті тұрғын үй құнымен өтеледі.
Осы баптың 4-6-тармақтарында көзделген жеңілдіктер бір рет қолданылады.
8. Әскери қызметте болудың шекті жасына толғаннан кейін, келісімшарт мерзімінің өтуі бойынша, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттардың қысқаруына байланысты босатылған, 2013 жылғы 1 қаңтарда еңбек сіңірген жылдары он және одан астам жыл болған келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге әскери қызметтен босатқан кезде мынадай мөлшерде шығу жәрдемақысы төленеді:
әскери қызметте 10-15 күнтізбелік жыл еңбек сіңірген жылдары бар – төрт айлық ақшалай жабдықталым;
15-20 жыл – бес айлық ақшалай жабдықталым;
20-25 жыл – алты айлық ақшалай жабдықталым;
25-30 жыл – жеті айлық ақшалай жабдықталым;
30 жылдан астам – сегіз айлық ақшалай жабдықталым.
Әскери қызмет өткеру кезеңінде орденмен (ордендермен) наградталған әскери қызметшілерге шығу жәрдемақысының мөлшері ақшалай жабдықталымның екі жалақысына арттырылады.
9. 2013 жылғы 1 қаңтарға дейін сарбаздар (матростар), сержанттар (старшиналар) лауазымдарына келісімшарт бойынша әскери қызметке алғаш рет кіретін азаматтарға мынадай мөлшерде жасасылатын келісімшарт мерзіміне байланысты біржолғы ақшалай сыйлықақы төленеді:
3 жылға – 1 лауазымдық жалақы мөлшерінде;
5 жылға – 10 лауазымдық жалақы мөлшерінде;
10 жылға – 20 лауазымдық жалақы мөлшерінде.
Көрсетілген ақшалай сыйақыларды төлеу келісімшарт жасасылған күннен бастап үш айдан кешіктірілмей жүргізіледі.
Алынған біржолғы ақшалай сыйлықақы:
1) осы Заңның 26-бабы 1-тармағының 11), 12) және 13) тармақшаларында көзделген жағдайларда келісімшарт мерзімі аяқталғанға дейін әскери қызметтен босатылған кезде;
2) егер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен әскери қызметті одан әрі өткерумен үйлеспейтін жаралануы, контузиясы, жарақаты, мертігуі немесе науқасы әскери қызметші заңға қарсы іс-қимыл жасаған немесе алкогольдік, есірткілік, уытты мастануы немесе өзіне қандай да бір дене жарақатын (дене мүшесіне зақым келтіру) немесе әскери қызметтен жалтару мақсатында өз денсаулығына өзге де зиян келтіруі себебінен болғаны дәлелденсе, қайтаруға жатады.
Төленген біржолғы ақшалай сыйлықақыны қайтару әскери қызметші әскери қызмет өткерген мемлекеттік органға әскери қызметтен босатылған күннен бастап бір ай мерзімінде жүргізіледі.
Әскери қызметші әскери қызмет өткерген кезеңде қаза тапқан (қайтыс болған), әскери қызметті одан әрі өткерумен үйлеспейтін жараланған, контузия, жарақат алған, мертіккен немесе науқастанған жағдайда біржолғы ақшалай сыйлықақыны қайтару жүргізілмейді.
2. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:
«Әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерінің мәртебесі және оларды әлеуметтік қорғау туралы» 1993 жылғы 20 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1993 ж., № 2, 32-құжат);
«Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы» 2005 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2005 ж., № 14, 60-құжат).

Қазақстан Республикасының
Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "О воинской службе и статусе военнослужащих"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2011 года № 1668

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О воинской службе и статусе военнослужащих».

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

О воинской службе и статусе военнослужащих

Настоящий Закон регулирует общественные отношения в сфере прохождения воинской службы гражданами Республики Казахстан и определяет основы государственной политики по социальному обеспечению военнослужащих.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, используемые
в настоящем Законе:

1) действующий резерв – военнослужащие, выполняющие возложенные оперативные задачи в рамках разведывательной деятельности;
2) допризывники – граждане мужского пола, проходящие подготовку к воинской службе до принятия на воинский учет;
3) военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву, – граждане Республики Казахстан, призванные на воинскую службу в Вооруженные Силы, другие войска и воинские формирования Республики Казахстан (далее – Вооруженные Силы) на определяемый настоящим Законом срок;
4) отсрочка – перенос срока призыва граждан на воинскую службу по основаниям, предусмотренным настоящим Законом;
5) призывники – граждане Республики Казахстан мужского пола, приписанные к призывным участкам местных органов военного управления районов (городов областного значения) и подлежащие призыву в Вооруженные Силы;
6) воинское звание – знак воинского различия, присваиваемый военнослужащему и военнообязанному;
7) военный билет – единый бессрочный личный учетно-воинский документ гражданина, определяющий его принадлежность к воинской службе и отношение к воинской обязанности;
8) штат воинской части – документ, определяющий состав, организационно-штатную структуру, численность личного состава и количество закрепленного основного вооружения и военной техники в соответствии с кадастром вооружения;
9) воинский учет – система учета и анализа количественных и качественных данных о военнослужащих, призывниках и мобилизационных ресурсах;
10) воинские сборы – мероприятия, проводимые органами военного управления по военной подготовке, приобретению и совершенствованию военных знаний военнообязанных с призывом их в воинские части в целях повышения боевой и мобилизационной готовности Вооруженных Сил.
Воинские сборы делятся на:
учебные сборы – вид воинских сборов, проводимых в целях подготовки и переподготовки военнообязанных, призывников при поступлении в военные учебные заведения (на военные факультеты) и студентов военных кафедр высших учебных заведений;
поверочные сборы – вид воинских сборов, проводимых в целях проверки готовности воинских частей, предназначенных к выполнению задач в организационно-штатной структуре военного времени;
специальные сборы – вид воинских сборов, проводимых в целях выполнения мероприятий по ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций и в иных случаях, определяемых Президентом Республики Казахстан;
11) военная форма одежды – утвержденная Президентом Республики Казахстан форменная одежда со знаками различия (обмундирование) и наряжение, определяющие принадлежность военнослужащих к Вооруженным Силам;
12) воинская служба – особый вид государственной службы военнослужащих Вооруженных Сил, направленной на непосредственное обеспечение военной безопасности, связанной с вооруженной защитой суверенитета, территориальной целостности и неприкосновенности границ Республики Казахстан;
13) увольнение с воинской службы – исключение военнослужащего из списков воинской части (учреждения) с зачислением в запас или отставку по основаниям, предусмотренным настоящим Законом;
14) контракт о прохождении воинской службы – договор между уполномоченным органом и гражданином Республики Казахстан о прохождении воинской службы в добровольном порядке, устанавливающий права, обязанности и ответственность сторон на период прохождении гражданином воинской службы;
15) военнослужащие – граждане Республики Казахстан, состоящие на воинской службе в Вооруженных Силах;
16) воинская должность – штатная единица государственного учреждения Вооруженных Сил, на которую возложены должностные полномочия и должностные обязанности для выполнения функций воинской службы;
17) военнообязанные – граждане Республики Казахстан, состоящие на воинском учете и пребывающие в запасе до предельного возраста состояния на воинском учете;
18) запас военнообязанных (запас) – военнообязанные установленного настоящим Законом возраста, состоящие на воинском учете в местных органах военного управления районов (городов областного значения), используемые в целях доукомплектования, мобилизационного развертывания и восполнения потерь Вооруженных Сил и других государственных органов военного времени;
19) воинская обязанность – конституционная обязанность граждан Республики Казахстан по защите Республики Казахстан;
20) войсковая стажировка – приобретение и совершенствование практических навыков, углубление и закрепление знаний, полученных по программе подготовки офицеров и сержантов непосредственно в воинских частях;
21) начальная военная подготовка – обязательный предмет обучения (учебная дисциплина) по основам военного дела и обеспечению безопасности и жизнедеятельности человека;
22) выслуга лет – продолжительность нахождения военнослужащего на воинской службе, исчисляемая как в календарном, так и льготном исчислении;
23) всеобщее военное обучение – обязательное обучение граждан Республики Казахстан военной подготовке в период введения военного положения;
24) личный состав – военнослужащие и лица гражданского персонала Вооруженных Сил;
25) военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту, – граждане Республики Казахстан, добровольно поступившие на воинскую службу в Вооруженные Силы на срок, определяемый настоящим Законом;
26) курсанты — военнослужащие, не имеющие воинского звания офицерского состава, обучающиеся в учебных центрах, военных факультетах учебных заведений (далее – военные факультеты), военных учебных заведениях, реализующие программы среднего технического и профессионального, послесреднего и высшего образования;
27) курсовая подготовка – форма профессионального обучения военнослужащих, включающая в себя повышение профессионального уровня, квалификации и переподготовку, направленную на совершенствование их военных знаний, практических навыков;
28) срочная воинская служба – воинская служба граждан мужского пола, основанная на их призыве в Вооруженные силы на воинские должности рядового и сержантского составов в порядке, определенном настоящим Законом;
29) отставка – состояние лиц, уволенных с воинской службы или исключенных с воинского учета, достигших предельного возраста пребывания в запасе, либо лиц, признанных не годными к воинской службе с исключением с воинского учета;
30) офицеры – военнослужащие, которым присвоены соответствующие воинские звания офицерского состава;
31) психофизиологическое и полиграфологическое исследования – совокупность проверочных мероприятий, направленных на всестороннюю оценку индивидуально-психологических и психофизиологических качеств военнослужащих и граждан Республики Казахстан, осуществляемых при отборе для прохождения воинской службы в органах военной разведки Министерства обороны, заключающихся в проведении тестирования и регистрации с помощью специальных технических средств отдельных физиологических реакций человека;
32) резервисты – граждане мужского пола, приписанные к призывным участкам местных органов военного управления, не прошедшие воинскую службу и подлежащие призыву на срочную воинскую службу в возрасте от двадцати четырех лет до двадцати семи лет;
33) ротация – перемещение военнослужащих на равнозначные и иные должности в Вооруженных Силах;
34) солдаты (матросы) – военнослужащие, которым присвоены воинские звания состава солдат (матросов);
35) сержанты (старшины) – военнослужащие командного состава, которым присвоены воинские звания состава сержантов (старшин), осуществляющие управленческие функции в отношении вверенного личного состава, выполняющие задачи по обучению и воспитанию личного состава;
36) воспитанники – граждане Республики Казахстан, обучающиеся в организациях общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования с дополнительными образовательными программами по военной подготовке;
37) слушатели – военнослужащие офицерского состава, обучающиеся в военных учебных заведениях, реализующие программы послевузовского образования;
38) уполномоченное должностное лицо – должностное лицо, которому предоставлено право заключения контракта в порядке, установленном Правилами прохождения воинской службы в Вооруженных Силах, утверждаемыми Президентом Республики Казахстан (далее – Правила прохождения воинской службы);
39) уполномоченный орган – государственный орган, в структуре которого предусмотрено прохождение воинской службы;
40) организационно-штатные мероприятия – мероприятия, проводимые в Вооруженных Силах по созданию, ликвидации, реорганизации, передислокации, переподчинению, изменению штатов государственных учреждений и их структурных подразделений, а также по изменению состава и штатной численности Вооруженных Сил.

Статья 2. Правовая основа воинской службы
в Вооруженных Силах

1. Правовую основу воинской службы в Вооруженных Силах составляют Конституция Республики Казахстан, Трудовой кодекс Республики Казахстан с особенностями, предусмотренными настоящим Законом, законы Республики Казахстан, регулирующие деятельность правоохранительных органов, и иные нормативные правовые акты Республики Казахстан.
2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые предусмотрены в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Принципы воинской службы и статуса
военнослужащих

Принципами воинской службы и статуса военнослужащих являются:
1) законность;
2) полное, достаточное и своевременное обеспечение военнослужащих с учетом условий прохождения воинской службы для выполнения поставленной перед ними задачи;
3) защита прав и свобод военнослужащего от преступных и иных противоправных посягательств, его неприкосновенность при исполнении обязанностей воинской службы;
4) единоначалие и субординация (подчиненность);
5) независимость от деятельности политических партий и иных общественных объединений.

Статья 4. Сфера действия настоящего Закона

Действие настоящего Закона распространяется на всех военнослужащих Республики Казахстан, в том числе на военнослужащих Республики Казахстан, проходящих воинскую службу в составе объединенных (коалиционных) вооруженных сил, а также миротворческих сил в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, и военнообязанных, призванных на воинские сборы.
Действие настоящего Закона распространяется на политических государственных служащих в части, не противоречащей законодательству Республики Казахстан о государственной службе.
Отдельные положения и нормы настоящего Закона о социальном обеспечении военнослужащих распространяются на членов их семей, лиц, уволенных с воинской службы, а также членов семей военнослужащих, которые погибли, умерли, пропали без вести в период прохождения воинской службы или стали инвалидами в результате исполнения обязанностей воинской службы.
Статус граждан Республики Казахстан, уволенных с воинской службы из Вооруженных Сил и переехавших на постоянное место жительства в другие государства, определяется международными договорами Республики Казахстан с государствами, избранными для постоянного проживания.

Статья 5. Статус военнослужащего

1. Статус военнослужащего включает общие права, свободы и обязанности военнослужащего, как гражданина Республики Казахстан с установленными законодательством изъятиями и ограничениями, а также его права, обязанности и ответственность, обусловленные особенностями воинской службы.
Изъятия и ограничения прав и свобод, особые обязанности и ответственность военнослужащих компенсируются дополнительными правами и льготами, установленными настоящим Законом.
Статус военнослужащего приобретают граждане:
призванные на воинскую службу (сборы) – со дня издания приказа соответствующего начальника об убытии из местного органа военного управления к месту прохождения воинской службы (сборов);
поступившие на воинскую службу по контракту – со дня издания приказа командира (начальника) воинской части (учреждения) о зачислении в списки личного состава части;
поступившие в военные учебные заведения (на военные факультеты), если до этого они не являлись военнослужащими – со дня издания приказа начальника учебного заведения о зачислении в списки личного состава учебного заведения (военного факультета), а при поступлении в иностранное военное учебное заведение – со дня издания приказа руководителя уполномоченного органа о направлении на учебу.
Статус военнослужащего гражданин утрачивает со дня исключения из списков воинской части в связи с увольнением с воинской службы (окончанием воинских сборов).
2. Военнослужащие при исполнении обязанностей воинской службы находятся под защитой государства. Они подчиняются только лицам, которые в соответствии с общевоинскими уставами являются для них начальниками, и никто другой не вправе вмешиваться в их служебную деятельность, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.
3. Военнослужащий находится при исполнении обязанностей воинской службы в случаях:
1) исполнения должностных обязанностей;
2) участия в боевых действиях, выполнения задач в условиях чрезвычайного или военного положения, а также в условиях вооруженных конфликтов;
3) участия в миротворческих операциях по поддержанию мира и безопасности;
4) участия в антитеррористических операциях;
5) участия в ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера;
6) участия в учениях или походах кораблей;
7) нахождения на территории воинской части в течение установленного распорядком дня служебного времени или в другое время, если это вызвано служебной необходимостью;
8) нахождения в служебной командировке;
9) следования к месту службы и обратно;
10) нахождения на лечении, следования к месту лечения и обратно;
11) прохождения воинских сборов;
12) нахождения в плену, в положении заложника или интернированного;
13) оказания помощи правоохранительным органам по защите прав и свобод человека и гражданина, охране правопорядка и обеспечению общественной безопасности;
14) нахождения в действующем резерве.
Статус военнослужащих по призыву офицерского состава определяется статусом военнослужащих по контракту.
Военнослужащий срочной службы находится при исполнении обязанностей воинской службы в течение всего времени прохождения срочной службы, а военнообязанный – в течение всего времени прохождения воинских сборов.
4. Командирам (начальникам) запрещается отдавать приказы (приказания) и распоряжения, не имеющие отношения к исполнению обязанностей воинской службы или направленные на нарушение законодательства Республики Казахстан.
5. Военнослужащим для удостоверения их статуса в установленном уполномоченным органом порядке выдаются удостоверения личности военнослужащего (военные билеты) и жетоны с личными номерами.

Статья 6. Права военнослужащих

1. Военнослужащие пользуются всеми правами и свободами, предусмотренными Конституцией и законодательством Республики Казахстан, с учетом ограничений, определенных законами Республики Казахстан.
Военнослужащие имеют право:
1) на обеспечение за счет государства денежным довольствием на основании единой системы оплаты труда работников органов Республики Казахстан, содержащихся за счет государственного бюджета, утверждаемой Президентом Республики Казахстан, в порядке, предусмотренном первыми руководителями уполномоченных органов;
2) на обеспечение за счет государства вещевым и другими видами имущества по нормам, утвержденным Правительством Республики Казахстан;
3) на продвижение по службе с учетом квалификации, способностей, добросовестного исполнения своих должностных обязанностей;
4) по согласованию с уполномоченным должностным лицом поступать в военные учебные заведения и другие организации образования и проходить курсовую подготовку;
5) на охрану здоровья и условия службы, отвечающие требованиям техники безопасности и гигиены;
6) на возмещение вреда, причиненного жизни и здоровью или личному имуществу при исполнении обязанностей воинской службы в порядке, определенном законодательством Республики Казахстан;
7) на обеспечение жильем в период прохождения воинской службы в соответствии с настоящим Законом;
8) на хранение, ношение и применение оружия при исполнении обязанностей воинской службы.
2. Правила ношения военнослужащими оружия определяются общевоинскими уставами. Военнослужащие в качестве крайней меры имеют право применять оружие лично или в составе подразделения в следующих случаях:
для личной самообороны;
для отражения вооруженного нападения на охраняемые военные и гражданские объекты, караулы, помещения и сооружения воинских частей;
для пресечения попытки насильственного завладения оружием и военной техникой;
для защиты военнослужащих и гражданских лиц от нападения, угрожающего их жизни или здоровью, если иными способами и средствами защитить их невозможно;
для задержания лица, совершившего преступление, оказывающего вооруженное сопротивление либо застигнутого при совершении тяжкого преступления, а также вооруженного лица, отказывающегося выполнить законные требования о сдаче оружия, если иными способами и средствами преодолеть сопротивление, задержать преступника или изъять оружие невозможно;
для освобождения заложников, захваченных охраняемых объектов, сооружений и специальных (воинских) грузов;
для пресечения побега из-под стражи лиц, в отношении которых мерой пресечения избран арест; осужденных к лишению свободы, а также для пресечения попыток их насильственного освобождения;
для защиты от нападения животных;
для подачи сигнала тревоги или вызова помощи.
Применение оружия должно предусматривать предупреждение о намерении его применить, за исключением внезапного вооруженного нападения, нападения с использованием боевой техники, транспортных средств, морских и речных судов, а также побега из-под стражи с оружием.
При применении и использовании оружия военнослужащий обязан принять все возможные меры для обеспечения безопасности окружающих граждан, а в случае необходимости оказать неотложную медицинскую помощь пострадавшим.
Запрещается применять оружие в отношении женщин и несовершеннолетних, за исключением случаев совершения ими акта терроризма, вооруженного нападения, оказания ими вооруженного сопротивления, либо совершения ими группового нападения, представляющего угрозу жизни военнослужащему или другим лицам, если иными способами и средствами отразить такое нападение невозможно.
О каждом случае применения или использования оружия военнослужащий докладывает командиру (начальнику).
3. Законами Республики Казахстан о военном и чрезвычайном положении военнослужащим могут быть предоставлены иные права.

Статья 7. Общие обязанности военнослужащих

1. Военнослужащий обязан:
1) соблюдать Конституцию и другие нормативные правовые акты Республики Казахстан, а также соблюдать требования общевоинских уставов;
2) принять военную присягу в установленном порядке;
3) точно и в срок выполнять приказы командиров (начальников);
4) участвовать в составе воинских частей и подразделений Вооруженных Сил, объединенных (коалиционных) вооруженных сил в соответствии с международными договорами в вооруженных конфликтах;
5) быть дисциплинированным, бдительным и не допускать разглашения государственных секретов;
6) соблюдать условия контракта о прохождении воинской службы;
7) при исполнении обязанностей воинской службы носить военную форму одежды с соблюдением правил ее ношения;
8) соблюдать требования и выполнять нормативы по физической подготовке, утверждаемые руководителями уполномоченных органов;
9) изучать вверенные ему оружие, вооружение и военную технику, обеспечивать его сохранность и правильную эксплуатацию.
2. Обязанности должностных лиц Вооруженных Сил определяются общевоинскими уставами.
3. Военнослужащий по контракту в течение месяца после поступления на воинскую службу обязан на период прохождения воинской службы передать в доверительное управление находящиеся в собственности военнослужащего акции (доли участия в уставном капитале) коммерческих организаций и иное имущество, использование которого влечет получение доходов, за исключением денег, облигаций, паев открытых и интервальных паевых инвестиционных фондов, законно принадлежащих ему, а также иного имущества, переданного в имущественный наем. Договор на доверительное управление имуществом подлежит нотариальному удостоверению.
4. Законами Республики Казахстан о военном и чрезвычайном положении на военнослужащих могут быть возложены иные обязанности.

Статья 8. Ограничения прав военнослужащих, связанные
с прохождением воинской службы

Военнослужащий не вправе:
1) быть депутатом представительных органов и членом органов местного самоуправления, состоять в политических партиях, профессиональных союзах, религиозных объединениях, выступать в поддержку какой-либо политической партии;
2) заниматься другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельности, не препятствующей исполнению обязанностей воинской службы;
3) заниматься предпринимательской деятельностью, в том числе участвовать в управлении коммерческой организацией независимо от ее организационно-правовой формы;
4) быть представителем по делам третьих лиц, за исключением случаев, предусмотренных законами;
5) использовать в неслужебных целях военное имущество и другие средства обеспечения его служебной деятельности, другое государственное имущество и служебную информацию;
6) организовывать и участвовать в забастовках, пикетировании и иных акциях протеста;
7) использовать свое служебное положение в корыстных целях, в том числе путем сговора с должностными и иными лицами;
8) занимать должность, находящуюся в непосредственной подчиненности должности, занимаемой его близкими родственниками (родителями, детьми, усыновителями, усыновленными, полнородными и неполнородными братьями и сестрами, дедушками, бабушками, внуками) или супругом (супругой).

Глава 2. Подготовка граждан к воинской службе

Статья 9. Подготовка граждан к воинской службе

1. Подготовка граждан к воинской службе – это комплекс обязательных мероприятий, проводимых государственными органами с гражданами допризывных и призывных возрастов в целях их обучения основам воинской службы, а также с военнообязанными в целях подготовки и переподготовки по военно-техническим и другим военным специальностям для прохождения воинской службы.
2. Подготовка граждан к воинской службе включает в себя:
1) начальную военную подготовку;
2) военную подготовку по дополнительным образовательным программам;
3) подготовку по военно-техническим и другим специальностям;
4) военную подготовку по программе офицеров запаса.
3. Подготовка граждан к воинской службе организуется и обеспечивается государственными органами в соответствии с Правилами подготовки граждан к воинской службе, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
4. Руководители организаций обязаны обеспечить возможность прохождения допризывниками и призывниками подготовки к воинской службе.

Статья 10. Начальная военная подготовка

1. Начальная военная подготовка проводится с гражданами в организациях образования, реализующих общеобразовательные учебные программы общего среднего образования и профессиональные учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования.
2. Граждане, подлежащие призыву и не прошедшие начальную военную подготовку, проходят ее перед призывом на срочную службу в соответствии с Правилами подготовки граждан к воинской службе.
3. Порядок организации и проведения, а также формирования учебно-материальной базы начальной военной подготовки определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 11. Военная подготовка граждан по дополнительным
образовательным программам в организациях
образования

1. Военная подготовка граждан по дополнительным образовательным программам производится в организациях образования, реализующих программы общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования.
2. Порядок прохождения военной подготовки и обеспечения воспитанников всеми видами довольствия определяется Правилами подготовки граждан к воинской службе.

Статья 12. Подготовка граждан по военно-техническим
и другим военным специальностям

1. Подготовка по военно-техническим и другим военным специальностям производится в специализированных организациях Министерства обороны на безвозмездной основе в соответствии с потребностью Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований и на возмездной основе с полным или частичным возмещением расходов на обучение.
При частичном возмещении расходов на обучение за счет Министерства обороны осуществляется проведение учебных стрельб и обеспечение горюче-смазочными материалами.
2. На безвозмездной основе к подготовке по военно-техническим и другим военным специальностям привлекаются граждане, годные по состоянию здоровья к воинской службе, в возрасте от семнадцати лет шести месяцев до двадцати шести лет, подлежащие призыву на срочную службу после окончания или зачисляемые в мобилизационный резерв. Разнарядка на подготовку младших специалистов формируется уполномоченным органом.
3. На возмездной к подготовке по военно-техническим и другим военным специальностям основе привлекаются:
военнообязанные, годные по состоянию здоровья к воинской службе, для прохождения воинской службы по контракту;
граждане в возрасте от двадцати четырех до двадцати семи лет, годные или ограниченно годные по состоянию здоровья к воинской службе, в том числе имеющие отсрочку от призыва на воинскую службу, для обучения по программам подготовки военно-обученного резерва.
4. Подбор и направление граждан для обучения по программам подготовки военно-обученного резерва в специализированных организациях Министерства обороны осуществляется местными органами военного управления.
5. Государственный заказ на подготовку военно-обученного резерва на базе специализированных организаций Министерства обороны по подготовке военно-обученного резерва в местные органы военного управления доводит мобилизационный орган Министерства обороны на основании заявок, представленных руководством специализированных организаций Министерства обороны.
6. Началом обучения гражданина по программе подготовки военно-обученного резерва считается дата издания приказа руководителя специализированной организации Министерства обороны по подготовке военно-обученного резерва о его зачислении.
7. Срок обучения граждан в специализированных организациях Министерства обороны по подготовке военно-обученного резерва устанавливается в зависимости от специальности, получаемой по программе подготовки военно-обученного резерва.
8. Окончанием обучения считается дата издания приказа руководителя специализированной организации Министерства обороны по подготовке военно-обученного резерва о завершении подготовки.
9. Форма сертификата о завершении обучения по программе подготовки военно-обученного резерва и программы подготовки военно-обученного резерва утверждаются Министром обороны Республики Казахстан.
10. Выдача военных билетов гражданам по завершении обучения осуществляется установленным порядком местными органами военного управления. Основанием для выдачи военного билета является сертификат о завершении обучения по программе подготовки военно-обученного резерва.
11. На время прохождения занятий в специализированных организациях Министерства обороны работодатели обязаны предоставить работникам, проходящим обучение в указанных организациях, учебные отпуска.
12. За гражданами в период обучения по программе подготовки военно-обученного резерва сохраняется место работы (должность). В этот период они не могут быть уволены по инициативе работодателя, за исключением случаев ликвидации юридического лица, а также отчислены из организации образования по инициативе руководителя организации образования.

Статья 13. Военная подготовка граждан по программе
офицеров запаса в организациях высшего
образования

1. Военная подготовка граждан по программе офицеров запаса проводится в соответствии с разнарядкой Министерства обороны, исходя из мобилизационной потребности Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан.
2. Гражданам, окончившим полный курс военной подготовки по программе офицеров запаса, присваивается воинское звание «лейтенант запаса» в порядке, определенном Правилами прохождения воинской службы.
3. Порядок прохождения военной подготовки граждан по программе офицеров запаса определяется Правилами подготовки граждан к воинской службе.

Статья 14. Всеобщее военное обучение граждан

1. В целях привлечения населения к мероприятиям гражданской обороны и подготовки необходимого контингента для комплектования Вооруженных Сил в военное время проводится всеобщее военное обучение:
1) мужчин – в возрасте от шестнадцати до шестидесяти лет включительно;
2) женщин, не имеющих детей или имеющих детей старше десяти лет, – в возрасте от восемнадцати до сорока пяти лет включительно.
Всеобщее военное обучение граждан осуществляется местными органами военного управления по месту работы, учебы и жительства граждан.
2. Программа всеобщего военного обучения утверждается Правительством Республики Казахстан.
3. Министерство обороны разрабатывает программу и осуществляет контроль за мероприятиями по всеобщему военному обучению граждан.

Глава 3. Воинский учет. Приписка граждан к призывным участкам

Статья 15. Воинский учет

1. Воинскому учету подлежат военнообязанные и призывники, за исключением:
1) женщин, не имеющих военно-учетной специальности;
2) лиц, освобожденных от исполнения воинской обязанности в соответствии с настоящим Законом;
3) лиц, отбывающих наказание в виде лишения свободы;
4) постоянно проживающих за пределами Республики Казахстан.
2. Воинский учет военнообязанных и призывников осуществляется по месту их жительства местными органами военного управления, а в населенных пунктах, где их нет, воинский учет обеспечивают акимы поселков, аулов (сел), аульных (сельских) округов.
3. Правила воинского учета военнообязанных и призывников утверждаются Правительством Республики Казахстан.
4. Военнослужащие, проходящие воинскую службу в Вооруженных Силах, подлежат учету в соответствующих органах военного управления (органах управления), воинских частях (частях) и учреждениях в порядке, установленном уполномоченным органом.

Статья 16. Приписка граждан к призывным участкам

1. Приписка граждан к призывным участкам – это мероприятия воинского учета, проводимые соответствующими местными исполнительными органами совместно с местными органами военного управления для постановки на воинский учет допризывников.
2. Приписке к призывным участкам подлежат граждане Республики Казахстан мужского пола, которым в год приписки исполняется семнадцать лет.
3. Приписка граждан к призывным участкам и медицинское освидетельствование организуется и обеспечивается акимами областей (города республиканского значения и столицы), районов (городов областного значения), в порядке, определяемом Правилами воинского учета военнообязанных и призывников и Правилами проведения военно-врачебной экспертизы, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
4. Граждане при приписке к призывным участкам для установления степени годности к воинской службе проходят медицинскую комиссию в порядке, определенном Правилами проведения военно-врачебной экспертизы.
Граждане, прошедшие медицинскую комиссию, решением комиссии по приписке принимаются на воинский учет призывников.
Граждане, признанные военно-врачебной комиссией не годными к воинской службе с исключением с воинского учета, на воинский учет не принимаются.
5. Граждане освобождаются от работы (учебы) на время, необходимое для выполнения обязанностей, связанных с постановкой допризывников на воинский учет, с сохранением за ними места работы (учебы), занимаемой должности и средней заработной платы.
6. Для проведения приписки граждан к призывным участкам в районах (городах областного значения) решением местных исполнительных органов (акиматов) района (города областного значения) образуются приписные комиссии в составе:
председателя комиссии – заместитель руководителя местного исполнительного органа (акима) района (города областного значения);
заместителя председателя комиссии – начальник местного органа военного управления района (города областного значения);
членов комиссии:
заместителя начальника соответствующего территориального подразделения органов внутренних дел;
заместителя начальника соответствующего местного органа государственного управления здравоохранением – председателя медицинской комиссии;
секретаря.
Персональный состав районной (городской) комиссии по приписке, порядок проведения и обеспечения этой работы ежегодно утверждаются решением руководителя местного исполнительного органа (акима) района (города областного значения).

Статья 17. Обязанности государственных органов,
организаций, должностных лиц, военнообязанных и
призывников по выполнению Правил воинского
учета военнообязанных и призывников

1. Акимы поселка, аула (села), аульного (сельского) округа, а также руководители организаций, в которых работают военнообязанные и призывники, в пределах своей компетенции обязаны:
1) оповещать военнообязанных и призывников о вызове их в местные органы военного управления;
2) осуществлять регистрацию по месту жительства военнообязанных и призывников при наличии в военно-учетных документах отметок местных органов военного управления о принятии на воинский учет;
3) предоставлять в соответствующие местные органы военного управления районов (городов областного значения) документы, подтверждающие количественный и качественный состав военнообязанных, призывников и допризывников;
4) обеспечивать доставку граждан из других местностей в местные органы военного управления районов (городов областного значения) при проведении приписки допризывников и призыве граждан на воинскую службу.
2. Местные органы военного управления в пределах своей компетенции обязаны осуществлять контроль над соблюдением Правил воинского учета военнообязанных и призывников государственными учреждениями, организациями, военнообязанными и призывниками.
3. Органы внутренних дел в пределах своей компетенции обязаны осуществлять розыск, задержание и доставку в местные органы военного управления лиц, уклоняющихся от выполнения воинской обязанности.
4. Органы записи актов гражданского состояния обязаны в течение семи рабочих дней сообщать местным органам военного управления районов (городов областного значения) об изменении военнообязанными и призывниками фамилии, имени и отчества, даты и места рождения, а также о случаях регистрации смерти военнообязанного или призывника.
5. Органы дознания и предварительного следствия обязаны в течение семи рабочих дней сообщать местным органам военного управления районов (городов областного значения) о военнообязанных и призывниках, в отношении которых ведется дознание или предварительное следствие, а суды – о военнообязанных и призывниках, в отношении которых судом рассматриваются уголовные дела, а также о вступивших в законную силу в их отношении приговорах.
6. Органы социальной защиты населения обязаны в течение семи рабочих дней сообщать в местные органы военного управления районов (городов областного значения) обо всех военнообязанных и призывниках, которые признаны инвалидами.
7. Организации здравоохранения по запросам местных органов военного управления перед началом проведения призыва обязаны сообщать сведения о военнообязанных и призывниках, находящихся на стационарном лечении и диспансерном учете.
8. Органы внутренних дел обязаны осуществлять регистрацию граждан Республики Казахстан по месту жительства по предоставлению ими сведений о постановке или снятии с воинского учета из местного органа военного управления района (города областного значения).
9. Военнообязанные и призывники в случае изменения фамилии, имени, отчества, семейного положения, состояния здоровья (признания инвалидом первой или второй группы), места проживания, образования, места работы и должности обязаны в течение семи рабочих дней известить местный орган военного управления района (города областного значения), в котором они состоят на воинском учете.

Глава 4. Прохождение воинской службы

Статья 18. Содержание воинской службы

1. Воинская служба включает в себя:
1) воинскую службу по призыву;
2) воинскую службу по контракту.
К воинской службе по призыву относятся:
1) срочная воинская служба составов солдат (матросов);
2) воинская служба офицеров, призванных в соответствии со статьей 32 настоящего Закона;
3) воинская служба при мобилизации, военном положении, в военное время и при прохождении воинских сборов.
К воинской службе по контракту относятся:
1) воинская служба военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях составов солдат (матросов), сержантов (старшин) и офицеров;
2) воинская служба и обучение курсантов и слушателей военных учебных заведений.
2. Граждане, призванные на воинские сборы, исполняют обязанности воинской службы.
3. К прохождению срочной службы приравнивается время обучения граждан на очных отделениях учебных заведений правоохранительных и специальных государственных органов, а также время прохождения военной подготовки в специализированных организациях Министерства обороны по программе подготовки военно-обученного резерва.
4. Военнослужащие принимают военную присягу на верность народу Республики Казахстан.
Военнообязанные, ранее не принимавшие военную присягу, принимают ее при призыве на воинские сборы и по мобилизации.
5. Гражданам в случаях и порядке, определенных настоящим Законом, предоставляется отсрочка или освобождение от воинской службы.

Статья 19. Состав военнослужащих и военнообязанных.
Воинские звания

1. Военнослужащие и военнообязанные подразделяются на составы:
1) солдат (матросов);
2) сержантов (старшин);
3) офицеров.
2. В Вооруженных Силах устанавливаются следующие воинские звания:

войсковые		корабельные
состав солдат (матросов)
рядовой		матрос
ефрейтор		старший матрос
состав сержантов (старшин)
младший сержантский состав
младший сержант		старшина второй статьи
сержант		старшина первой статьи
старший сержант		главный старшина
старший сержантский состав
сержант третьего класса		старшина третьего класса
сержант второго класса		старшина второго класса
сержант первого класса		старшина первого класса
высший сержантский состав
штаб-сержант		штаб-старшина
мастер-сержант		мастер-старшина
офицерский состав
младший офицерский состав
лейтенант		лейтенант
старший лейтенант		старший лейтенант
капитан		капитан-лейтенант
старший офицерский состав
майор		капитан третьего ранга
подполковник		капитан второго ранга
полковник		капитан первого ранга
высший офицерский состав
генерал-майор генерал-лейтенант генерал-полковник генерал армии		контр-адмирал вице-адмирал адмирал

1. Для офицеров, имеющих медицинскую или юридическую специальности, к воинским званиям добавляются слова «медицинской службы», «юстиции» соответственно.
2. Для высшего офицерского состава авиации (летного инженерного, имеющего инженерно-авиационную подготовку) к воинским званиям добавляется слово «авиации».
3. К воинским званиям граждан, пребывающих в запасе, добавляются слова «запаса», а находящихся в отставке – «в отставке».

Статья 20. Порядок присвоения, снижения,
лишения воинского звания и восстановления
в воинском звании

Присвоение, включая досрочное, снижение, лишение воинских званий военнослужащим и военнообязанным осуществляется в соответствии с Правилами прохождения воинской службы.
Лицу, лишенному воинского звания, воинское звание, за исключением высшего офицерского состава, восстанавливается исключительно в случаях вынесения судом оправдательного приговора или принятия решения о прекращении уголовного дела по реабилитирующим основаниям. Лицу, лишенному воинского звания высшего офицерского состава, воинское звание восстанавливается по решению Президента Республики Казахстан.
Военнослужащему, сниженному в воинском звании, воинское звание присваивается в соответствии с Правилами прохождения воинской службы.

Сроки выслуги в воинских званиях устанавливаются:

составу солдат(матросов)	- не устанавливаются;
составу сержантов (старшин): младшим сержантам	- один год;
сержантам	- два года;
старшим сержантам и сержантам 3-го класса	- три года;
сержантам 2-го класса, сержантам 1-го класса и штаб-сержантам	- четыре года;
офицерскому составу:
лейтенантам	- два года;
старшим лейтенантам капитанам (капитан-лейтенантам)	- три года; - четыре года;
майорам (капитанам третьего ранга)	- пять лет;
подполковникам (капитанам второго ранга)	- семь лет;
полковникам (капитанам первого ранга) и выше	- не устанавливаются;

Сотрудникам правоохранительных и специальных государственных органов, поступившим на воинскую службу в Вооруженные Силы в порядке перевода, воинское звание присваивается в порядке переаттестации, определяемом первым руководителем уполномоченного органа.

Статья 21. Воинские должности

1. Воинская должность определяется исходя из основных задач и функций, поставленных перед Вооруженными силами, другими войсками и воинскими формированиями.
2. Перечень воинских должностей и соответствующих им воинских званий в Вооруженных Силах утверждается Президентом Республики Казахстан.
3. Воинские должности подразделяются на должности:
1) рядового состава;
2) сержантского состава;
3) офицерского состава;
4) высшего офицерского состава.
4. Комплектование, назначение на воинские должности, перемещение, освобождение от воинских должностей и увольнение военнослужащих производятся в соответствии с Правилами прохождения воинской службы.
5. Военнослужащий проходит воинскую службу не на воинских должностях в случаях:
1) нахождения в распоряжении командира (начальника) при назначении его на другую должность - не более двух месяцев;
2) нахождения в распоряжении командира (начальника) в связи с проведением организационно-штатных мероприятий - не более трех месяцев;
3) нахождения в распоряжении командира (начальника) в связи с возбуждением в отношении военнослужащего уголовного дела – до вынесения решения по уголовному делу;
4) прикомандирования к государственным органам, международным и другим организациям в целях выполнения работ в интересах обороны и безопасности государства в соответствии с Правилами прохождения воинской службы;
5) нахождения в распоряжении командира (начальника) в связи с назначением на должность в аппарате военного атташе Республики Казахстан – до получения разрешительных документов на выезд за пределы Республики Казахстан;
6) нахождения в распоряжении руководителя уполномоченного органа военнослужащих-женщин при пребывании вместе с супругом-военнослужащим, направленным на учебу за границей без сохранения денежного довольствия.
Сроки нахождения на воинских должностях определяются Правилами прохождения воинской службы.

Статья 22. Ротация

1. Ротация военнослужащих осуществляется в целях служебной необходимости или обеспечения более эффективного использования их профессионального потенциала.
2. Ротация военнослужащих осуществляется по решению руководителя уполномоченного органа в порядке и сроки, определяемые Правилами прохождения воинской службы.
3. Ротации, связанной с переездом в другую местность, не подлежат лица, имеющие супругу (супруга)-инвалида, имеющие (являющиеся опекунами) детей-инвалидов, в том числе усыновленных (удочеренных), или на иждивении которых находятся престарелые родители. Указанные обстоятельства должны быть документально подтверждены.

Статья 23. Военная форма одежды и знаки различия
военнослужащих

1. Военная форма одежды и знаки различия Вооруженных Сил утверждаются Президентом Республики Казахстан.
Военнослужащие обеспечиваются парадной, повседневной, полевой, специальной формой одежды и предметами специальной экипировки.
Правила ношения военной формы одежды и знаков различия Вооруженных Сил устанавливаются Министром обороны Республики Казахстан, а особенности ношения отдельных предметов военной формы одежды и знаков различия устанавливаются первыми руководителями уполномоченных органов.
2. Ношение военной формы одежды лицами, не имеющими на то права, запрещается и влечет установленную законом ответственность.

Статья 24. Сроки воинской службы. Выслуга лет

1. Сроки воинской службы в календарном исчислении устанавливаются:
1) для военнослужащих срочной службы – двенадцать месяцев;
2) для офицеров, проходящих воинскую службу по призыву, - двадцать четыре месяца;
3) для военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту, - на сроки, указанные в контракте о прохождении воинской службы.
2. Выслуга лет исчисляется в порядке, устанавливаемом законодательством Республики Казахстан, в целях расчета продолжительности воинской службы, дающей право на пенсию. Исчисление выслуги лет военнослужащим производится в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
Время прохождения воинской службы не на воинских должностях засчитывается в выслугу лет. Выслуга лет засчитывается в общий трудовой стаж и в стаж государственной службы.
Военнослужащим-женщинам, убывшим за границу в связи с дальнейшим прохождением воинской службы (поступлением на учебу) мужа-военнослужащего, время пребывания за границей засчитывается в выслугу лет.
Военнослужащим, до поступления на воинскую службу в Вооруженные Силы состоявшим на службе в правоохранительных и специальных государственных органах, выслуга лет засчитывается с учетом времени их работы в правоохранительных и специальных государственных органах на должностях, предусматривающих присвоение воинских или специальных званий, классных чинов.

Статья 25. Предельные возрасты военнослужащих
на воинской службе

1. Предельные возрасты военнослужащих на воинской службе устанавливаются:
1) военнослужащим солдатского и младшего сержантского составов – сорок пять лет;
2) военнослужащим старшего сержантского состава и офицерского состава до подполковника (капитана второго ранга) включительно – сорок семь лет;
3) военнослужащим высшего сержантского состава и полковникам (капитанам первого ранга) – пятьдесят пять лет;
4) генерал-майорам (контр-адмиралам), генерал-лейтенантам (вице-адмиралам) – шестьдесят лет;
5) генерал-полковникам, адмиралам и генералам армии – шестьдесят три года.
2. Военнослужащие, достигшие предельного возраста, подлежат увольнению в запас или отставку в порядке, установленном Правилами прохождения воинской службы.
Военнослужащим, достигшим предельного возраста, осуществляющим преподавательскую, научную деятельность и имеющим академическую степень магистра, ученые степени или звания, по их рапорту руководителями уполномоченных органов продлевается срок воинской службы путем заключения с ними нового контракта до пяти лет.

Статья 26. Увольнение с воинской службы

1. Основаниями для увольнения военнослужащих с воинской службы являются:
1) достижение предельного возраста состояния на воинской службе;
2) истечение срока воинской службы по призыву;
3) истечение срока контракта;
4) по состоянию здоровья в связи с заключением военно-врачебной комиссии о признании не годным или ограниченно годным к воинской службе;
5) сокращение численности или штатов при невозможности назначения на другие равнозначные должности;
6) переход на государственную службу в государственные органы (учреждения);
7) существенное и (или) систематическое нарушение в отношении военнослужащего условий контракта;
8) по семейным обстоятельствам при:
невозможности проживания члена семьи военнослужащего по медицинским показаниям в местности, в которой военнослужащий проходит воинскую службу, и при отсутствии возможности его перевода к новому месту воинской службы;
изменении места воинской службы мужа – военнослужащего (жены – военнослужащей), связанного с необходимостью переезда семьи в другой населенный пункт;
необходимости постоянного ухода за женой (мужем), близкими родственниками, нуждающимися по состоянию здоровья в соответствии с заключением медицинской организации по месту их жительства в постоянном уходе либо являющимися инвалидами первой или второй группы, или лицами, достигшими общеустановленного пенсионного возраста, или не достигшими возраста восемнадцати лет, при отсутствии других лиц, обязанных по закону содержать указанных граждан;
необходимости ухода за ребенком, не достигшим возраста восемнадцати лет, которого военнослужащий воспитывает без матери (отца);
9) избрание в представительные органы Республики Казахстан;
10) назначения на должность судьи;
11) утрата гражданства Республики Казахстан;
12) отказ в специальной проверке;
13) по отрицательным мотивам в случаях:
вступления в законную силу приговора суда о назначении военнослужащему уголовного наказания, в том числе условно, за исключением наказаний в виде ограничения по воинской службе и ареста;
освобождения от уголовной ответственности по нереабилитирующим основаниям;
лишения воинского звания в установленном законодательством Республики Казахстан порядке;
употребления при исполнении обязанностей воинской службы веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического или иного опьянения;
отчисления из военного учебного заведения (военного факультета), за исключением случаев отчисления по состоянию здоровья и по семейным обстоятельствам;
систематического нарушения военнослужащим условий контракта;
занятия любыми видами оплачиваемой деятельности, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельности;
нарушения военнослужащим мер безопасности, в том числе пожарной безопасности либо безопасности движения на служебном транспорте, которое повлекло тяжкие последствия;
отсутствия военнослужащего на службе без уважительной причины, повлиявшего на боеготовность части, подразделения;
совершения виновных действий военнослужащим, непосредственно обслуживающим денежные средства или военное имущество, если эти действия дают основания для утраты доверия к нему со стороны командира (начальника);
нарушения установленных требований по обеспечению режима секретности, повлекшие разглашение или утрату сведений, составляющих государственные секреты, их носителей;
определенных трудовым и антикоррупционным законодательством Республики Казахстан.
Военнослужащие по призыву увольняются с воинской службы по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 4), 9), 10), 11) пункта 1 настоящей статьи, а военнослужащие по призыву офицерского состава – также по подпункту 12) настоящей статьи.
2. Военнослужащий срочной службы имеет право на досрочное увольнение в случаях:
1) возникновения права на отсрочку вследствие изменения семейного положения, за исключением лиц, подавших заявление об отказе от отсрочки в соответствии с пунктом 9 статьи 35 настоящего Закона, или на освобождение от призыва;
2) выезда на постоянное место жительства в составе семьи за границу или для воссоединения с семьей, постоянно проживающей за пределами Республики Казахстан, при наличии подтверждающих документов, дающих право на выезд в соответствии с законами Республики Казахстан.
3. Военнослужащий по призыву офицерского состава имеет право на досрочное увольнение с воинской службы при наличии обстоятельств, предусмотренных подпунктами 1) и 2) пункта 2 статьи 35.
4. Умерший (погибший) военнослужащий исключается из списков личного состава воинской части со следующего дня после дня смерти (гибели), а военнослужащий, признанный судом безвестно отсутствующим или объявленный умершим, со дня вступления в законную силу решения суда.
5. Увольнение с воинской службы лиц, выслуживших установленные сроки, приостанавливается в случае введения чрезвычайного или военного положения на период его действия.
6. Военнослужащим при увольнении с воинской службы, за исключением случаев увольнения по отрицательным мотивам, выплачивается выходное пособие:
военнослужащим по контракту в размере:
состоявшим на воинской службе менее 10 календарных лет и уволенным по достижению предельного возраста состояния на воинской службе, по состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов – трехмесячного денежного содержания;
от 10 до 20 календарных лет – пятимесячного денежного содержания;
от 20 до 30 календарных лет – двадцатимесячного денежного содержания;
свыше 30 календарных лет – тридцатимесячного денежного содержания;
военнослужащим срочной службы в размере месячного расчетного показателя, а указанным лицам из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, в размере пяти месячных расчетных показателей.
Военнослужащим, награжденным орденом (орденами) за участие в боевых действиях, антитеррористических и миротворческих операциях, размер выходного пособия увеличивается на два оклада денежного содержания.
7. Военнослужащие по контракту солдатского, сержантского состава и курсанты военных учебных заведений, ранее не проходившие срочную службу, не достигшие двадцатисемилетнего возраста, но не моложе восемнадцати лет, прослужившие или проучившиеся менее одного года и уволенные с воинской службы или отчисленные по отрицательным мотивам, установленным порядком направляются в воинские части для прохождения оставшегося срока срочной службы.
Курсанты военных учебных заведений, ранее не проходившие срочную службу, проучившиеся менее одного года и отчисленные по отрицательным мотивам, не достигшие восемнадцатилетнего возраста, направляются в местные органы военного управления по месту жительства для постановки на воинский учет призывников для призыва установленным порядком на воинскую службу для прохождения оставшегося срока срочной службы.

Глава 5. Воинская служба по призыву

Статья 27. Призыв граждан на воинскую службу

1. Призыв граждан на воинскую службу – это комплекс мероприятий, проводимых государственными органами, направленных на комплектование личным составом Вооруженных Сил на основе воинской обязанности.
2. Призыв граждан на воинскую службу включает:
1) призыв граждан на срочную воинскую службу;
2) призыв на воинскую службу офицеров запаса;
3) призыв на воинские сборы;
4) призыв по мобилизации, при военном положении и в военное время.
3. Призыв граждан на воинскую службу организуют и обеспечивают местные исполнительные органы.
Местные исполнительные органы обеспечивают органы военного управления оборудованными призывными (сборными) пунктами, их содержание, снабжение медикаментами, инструментарием, противопожарным, медицинским и хозяйственным имуществом, автомобильным транспортом, а также средствами связи и охраны.
Для проведения призыва граждан на воинскую службу образуются призывные комиссии в порядке, установленном настоящим Законом.
Порядок организации и проведения призыва граждан на воинскую службу определяется Правительством Республики Казахстан.
4. Руководители организаций обязаны отозвать граждан, подлежащих призыву, из командировок, организовать оповещение и своевременное прибытие на призывной пункт для проведения медицинского освидетельствования граждан при призыве их на воинскую службу.
5. Призыв на воинскую службу граждан Республики Казахстан, временно проживающих за границей, осуществляется в порядке, установленном настоящим Законом, по прибытию их на постоянное место жительства в Республику Казахстан при отсутствии права на отсрочку или освобождение от призыва.
6. Гражданин считается призванным на воинскую службу с момента издания приказа начальника местного органа военного управления области (города республиканского значения или столицы) о его призыве на воинскую службу.

Статья 28. Призывные комиссии

1. Призывные комиссии образуются на период проведения призыва по решению местных исполнительных органов в составе, определенном статьей 15 настоящего Закона. В них могут также входить представители государственных органов и общественных объединений. Численный состав призывной комиссии должен быть нечетным.
График проведения призыва граждан на воинскую службу утверждается местным исполнительным органом.
2. Областная (города республиканского значения или столицы) призывная комиссия:
1) осуществляет руководство и контроль за деятельностью районных (городов областного значения) призывных комиссий;
2) проверяет правильность предоставления гражданам отсрочки и освобождения от призыва на воинскую службу;
3) организует медицинский осмотр граждан, призванных на воинскую службу перед направлением их к месту прохождения службы, граждан, поступающих на обучение по программам подготовки военно-обученного резерва и поступающих в военные учебные заведения;
4) проводит повторное медицинское освидетельствование граждан, заявивших о несогласии с заключением об их годности (негодности) к воинской службе;
5) рассматривает жалобы и обращения граждан на решения районных (городов областного значения) призывных комиссий;
6) отменяет решения районных (городов областного значения) призывных комиссий.
3. Районная (городов областного значения) призывная комиссия проводит медицинское освидетельствование призывников и граждан, поступающих в военные учебные заведения (на военные факультеты).
По результатам медицинского освидетельствования районная (города областного значения) призывная комиссия в отношении гражданина, поступающего в военное учебное заведение (на военный факультет), принимает решение о направлении его для сдачи конкурсных вступительных экзаменов или об отказе в направлении.
По результатам медицинского освидетельствования районная (городов областного значения) призывная комиссия в отношении призывника принимает одно из следующих решений:
1) подлежит призыву на воинскую службу;
2) предоставить отсрочку от призыва на воинскую службу;
3) освободить от призыва на воинскую службу;
4) освободить от исполнения воинской обязанности.
Решение призывной комиссии в течение одного дня объявляется гражданину, подлежащему призыву на воинскую службу, копия которого по его желанию выдается на руки.
Решение призывной комиссии может быть обжаловано гражданином в судебном порядке или в областной (города республиканского значения или столицы) призывной комиссии. Предварительное обращение в областную (города республиканского значения или столицы) призывную комиссию не является обязательным условием для обращения в суд.
При одновременном рассмотрении заявлений в областной (города республиканского значения или столицы) призывной комиссии и суде областная (города республиканского значения или столицы) призывная комиссия приостанавливает рассмотрение заявления до вступления в законную силу решения суда.
Решение суда, вступившее в законную силу, обязательно для исполнения соответствующими призывными комиссиями.
4. Руководители уполномоченных органов отменяют решение призывной комиссии о призыве в отношении лиц, не годных к воинской службе по состоянию здоровья, и до принятия ими военной присяги возвращают их в призывные комиссии с предоставлением замены.

Статья 29. Медицинские комиссии

1. Для проведения медицинского освидетельствования призывников и граждан, поступающих на воинскую службу по контракту, в военные учебные заведения (на военные факультеты), в составе призывных комиссий создаются медицинские комиссии.
2. Медицинские комиссии по результатам медицинского освидетельствования призывников и граждан, поступающих на воинскую службу по контракту, в военные учебные заведения, дают заключения о степени их годности к воинской службе.
3. Порядок медицинского освидетельствования и состав медицинских комиссий определяются Правилами военно-врачебной экспертизы.

Статья 30. Обязанности граждан, подлежащих призыву
на воинскую службу

Граждане, подлежащие призыву на воинскую службу, обязаны явиться по повестке местного органа военного управления в призывную комиссию. Повестка вручается гражданину лично должностными лицами местных органов военного управления или по месту работы (учебы) руководителем организации под роспись.
В случае невозможности вручить повестку гражданину лично обеспечение его прибытия возлагается на соответствующий орган внутренних дел.

Статья 31. Призыв граждан на срочную воинскую службу

Призыв граждан на срочную воинскую службу проводится два раза в год на основании Указа Президента Республики Казахстан и постановления Правительства Республики Казахстан.
Призыву на срочную воинскую службу подлежат граждане в возрасте от восемнадцати до двадцати семи лет, не имеющие права на отсрочку или освобождение от призыва, в количестве, необходимом для комплектования Вооруженных Сил.

Статья 32. Призыв на воинскую службу офицеров запаса

Офицеры запаса в возрасте до двадцати девяти лет, годные к воинской службе, призываются в мирное время на основании постановления Правительства Республики Казахстан для прохождения воинской службы на должностях офицерского состава по заявкам уполномоченных органов.

Статья 33. Призыв военнообязанных на воинские сборы

Военнообязанные призываются на воинские сборы:
в рамках республиканских мероприятий по мобилизационной подготовке, проводимые центральными исполнительными органами – на основании постановления Правительства Республики Казахстан;
в рамках мероприятий по мобилизационной подготовке, подготовки территориальной обороны, проводимых местными исполнительными органами областей (городов республиканского значения и столицы) – на основании постановления акимата области, города республиканского значения, столицы.

Статья 34. Призыв граждан по мобилизации,
при военном положении и в военное время

1. Призыв граждан на воинскую службу по мобилизации, при военном положении и в военное время проводится на основании Указа Президента Республики Казахстан и в порядке, установленном настоящим Законом.
2. С военнообязанными и призывниками, призванными на воинскую службу по мобилизации, при военном положении и в военное время, проводится полный расчет по месту работы (службы), выплачиваются заработная плата за фактически проработанное время, выходное пособие и компенсационные выплаты за неиспользованный отпуск. За гражданами, призванными по мобилизации, при военном положении и в военное время, сохраняется занимаемая ими жилая площадь. Государственное обеспечение (пособия, пенсии) семей граждан, призванных на воинскую службу по мобилизации, при военном положении и в военное время, производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3. Местные исполнительные органы, организации при проведении мобилизации, при введении военного положения и в военное время обязаны обеспечить своевременное оповещение и доставку военнообязанных и призывников на призывные пункты или в воинские части.

Статья 35. Отсрочка от призыва на воинскую службу

1. Отсрочка от призыва на воинскую службу предоставляется гражданам по решению районной (города областного значения) призывной комиссии.
Отсрочка предоставляется по следующим основаниям:
1) по семейным обстоятельствам;
2) для продолжения образования;
3) по состоянию здоровья;
4) по другим причинам.
2. Отсрочка от призыва на воинскую службу по семейным обстоятельствам предоставляется:
1) гражданам, занятым уходом за членами семьи, нуждающимися в посторонней помощи и не находящимися на полном государственном обеспечении, при отсутствии близких родственников или других лиц, проживающих на территории Республики Казахстан вместе с ними или отдельно, обязанных по закону содержать указанных членов семьи.
Членами семьи, нуждающимися в посторонней помощи и уходе, являются:
отец, мать, жена, а также дедушка и бабушка при отсутствии родителей призывника, если они находятся на его иждивении, достигшие пенсионного возраста или являющиеся инвалидами первой или второй группы;
братья, сестры, являющиеся инвалидами первой или второй группы или не достигшие восемнадцатилетнего возраста, при отсутствии родителей;
мать (отец), которая (который), кроме призывника, имеет одного и более детей, являющихся инвалидами первой или второй группы или не достигших восемнадцатилетнего возраста, и воспитывает их без мужа (жены);
мать (отец), которая (который) имеет на своем иждивении одного и более одиноких родственников (отца, мать, брата, сестру), являющихся нетрудоспособными по возрасту или инвалидами первой или второй группы, и содержит их без мужа (жены);
один из родителей, который содержит на своем иждивении второго, являющегося инвалидом первой или второй группы, и воспитывает, кроме призывника, одного и более детей до восемнадцати лет;
2) гражданам, которые имеют на своем иждивении:
ребенка (детей), воспитываемого без матери;
лиц, у которых они находились на воспитании и содержании не менее двух лет в связи со смертью своих родителей или лишением их родительских прав, или осуждением судом к лишению свободы;
3) гражданам, состоящим в браке и имеющим одного и более детей.
3. Отсрочка от призыва на воинскую службу для продолжения образования предоставляется:
1) гражданам, получающим общее среднее образование в организациях образования, на период обучения;
2) гражданам, получающим техническое и профессиональное, послесреднее или высшее образование по очной форме обучения в соответствующих организациях образования, а также в высших учебных заведениях других государств, до окончания одного высшего учебного заведения при предоставлении подтверждающих документов об обучении;
3) гражданам, получающим послевузовское профессиональное образование, на период обучения.
4. Отсрочка от призыва на воинскую службу по состоянию здоровья предоставляется гражданам решением призывной комиссии на срок до одного года.
5. Отсрочка от призыва на воинскую службу по другим причинам предоставляется:
1) преподавателям организаций образования, расположенных в аульной (сельской) местности, имеющим послесреднее или высшее педагогическое образование и работающим по специальности, на весь период работы;
2) врачам, имеющим соответствующее образование, постоянно работающим по специальности в аульной (сельской) местности, на весь период работы в организациях здравоохранения;
3) депутатам Парламента Республики Казахстан или местных представительных органов на срок их депутатских полномочий;
4) лицам, в отношении которых ведется дознание, предварительное следствие или уголовные дела рассматриваются судами, соответственно до окончания дознания, следствия или вступления в силу приговора суда.
6. Гражданам, зачисленным в запас с присвоением воинского звания офицерского состава, предоставляется отсрочка от призыва на воинскую службу по семейным обстоятельствам, по состоянию здоровья, для продолжения послевузовского профессионального образования и по другим причинам.
7. Отсрочка от призыва на воинские сборы не предоставляется.
8. Отсрочка граждан при призыве на воинскую службу по мобилизации, при военном положении и в военное время приостанавливается, за исключением отсрочки по состоянию здоровья.
9. Граждане имеют право отказаться от отсрочки, за исключением отсрочки по состоянию здоровья, и могут быть призваны на воинскую службу при предоставлении личного заявления и соответствующего нотариально засвидетельствованного документа от заинтересованных лиц и органов социальной защиты населения.
10. Граждане, утратившие основания для отсрочки, предусмотренные настоящей статьей, подлежат призыву в порядке, установленном настоящим Законом.

Статья 36. Освобождение от призыва на воинскую службу
и воинские сборы

1. От призыва на воинскую службу в мирное время освобождаются граждане:
1) признанные не годными к воинской службе по состоянию здоровья;
2) не призванные на законных основаниях на срочную воинскую службу по достижении двадцати семи лет;
3) у которых один из родственников (отец, мать, брат или сестра) погиб, умер или стал инвалидом первой или второй группы при исполнении служебных обязанностей в период прохождения воинской службы;
4) прошедшие воинскую (альтернативную) службу в другом государстве;
5) имеющие ученую степень;
6) священнослужители зарегистрированных религиозных объединений.
2. От призыва на воинские сборы освобождаются:
1) военнообязанные, поступившие на работу по специальностям в организации, перечень которых определяется Правительством Республики Казахстан, на весь период работы;
2) лица, работающие в государственных органах Республики Казахстан на должностях, связанных с обеспечением обороны, безопасности и правопорядка;
3) авиационный персонал государственной, гражданской и экспериментальной авиации;
4) лица, работающие в сельском хозяйстве и в организациях по ремонту сельскохозяйственной техники, на период посевных и уборочных работ;
5) педагогические работники организаций образования очной формы обучения на период учебного года;
6) обучающиеся в организациях образования очной формы обучения;
7) военнообязанные-женщины;
8) военнообязанные в течение двух лет после увольнения в запас;
9) лица, имеющие трех и более детей в возрасте до восемнадцати лет;
10) лица, в отношении которых ведется дознание, предварительное следствие или уголовное дело рассматривается судом;
11) военнообязанные, избранные депутатами Парламента Республики Казахстан или местных представительных органов.
3. Военнообязанные, указанные в подпунктах 1) и 8) пункта 2 настоящей статьи, от прохождения специальных сборов не освобождаются.
4. От призыва на воинскую службу по мобилизации, при военном положении и в военное время освобождаются граждане, признанные не годными к воинской службе по состоянию здоровья.
5. Граждане, имеющие право на освобождение от призыва на воинскую службу, могут быть призваны на воинскую службу по их желанию при предоставлении соответствующих нотариально засвидетельствованных документов от заинтересованных лиц и заявления, кроме граждан, указанных в подпункте 1) пункта 1 настоящей статьи.
6. Призыву на воинскую службу в мирное время не подлежат граждане, имеющие судимость.
7. Граждане, утратившие основания для освобождения от призыва, предусмотренные подпунктом 1) пункта 1 настоящей статьи, подлежат призыву в порядке, установленном настоящим Законом.

Глава 6. Воинская служба по контракту

Статья 37. Контракт о прохождении воинской службы

1. Контракт о прохождении воинской службы заключается гражданином Республики Казахстан с уполномоченным должностным лицом Вооруженных Сил.
2. Контракт заключается письменно между двумя сторонами в добровольном порядке в соответствии с законодательством Республики Казахстан и прекращает свое действие:
1) по истечении срока;
2) в связи с досрочным увольнением военнослужащего;
3) со дня заключения военнослужащим другого контракта о прохождении воинской службы;
4) в иных случаях, установленных законодательством Республики Казахстан.
3. В контракте о прохождении воинской службы закрепляются добровольность поступления гражданина на воинскую службу, срок, в течение которого гражданин обязуется проходить воинскую службу, и другие условия контракта.
4. Условия контракта о прохождении воинской службы включают в себя обязанность гражданина проходить воинскую службу в Вооруженных Силах в течение установленного контрактом срока. В условиях контракта содержится право гражданина на соблюдение его прав и прав членов его семьи, включая получение льгот, гарантий и компенсаций, установленных законодательством Республики Казахстан.
5. Военнослужащие, назначенные на должность Президентом Республики Казахстан, проходят воинскую службу в соответствующей должности без заключения контракта о прохождении воинской службы. На данных военнослужащих распространяются требования настоящего Закона в отношении военнослужащих по контракту.
После освобождения указанных военнослужащих от должности они заключают новый контракт о прохождении воинской службы или увольняются с воинской службы в порядке, определяемом Правилами прохождения воинской службы.
6. Военнослужащие срочной службы, имеющие высшее образование и прослужившие шесть месяцев, вправе поступить на воинскую службу по контракту на должность по родственной соответствующей военно-учетной специальности в порядке, определяемом Правилами прохождения воинской службы.

Статья 38. Требования, предъявляемые к лицам,
поступающим на воинскую службу по контракту

1. Лица, поступающие на воинскую службу по контракту, должны отвечать следующим требованиям:
1) иметь гражданство Республики Казахстан;
2) быть не моложе девятнадцати лет, за исключением курсантов, и не старше возраста на пять лет младше предельного возраста состояния на воинской службе в зависимости от воинского звания, установленного настоящим Законом;
3) иметь военно-учетную специальность, соответствующую воинской должности;
4) отслужить срочную воинскую службу либо пройти обучение на военной кафедре высшего учебного заведения или военную подготовку в специализированных организациях Министерства обороны по подготовке военно-обученного резерва, за исключением женщин.
2. На воинскую службу по контракту не принимается лицо:
1) признанное судом недееспособным или ограниченно дееспособным;
2) имеющее заболевание, препятствующее исполнению обязанностей воинской службы в соответствии с заключением врачебной комиссии;
3) отказавшееся принять на себя ограничения, установленные законодательством Республики Казахстан;
4) ранее судимое или освобожденное от уголовной ответственности по нереабилитирующим основаниям либо в отношении которого возбуждено уголовное дело;
5) которое в течение двух лет перед поступлением на воинскую службу привлекалось к дисциплинарной ответственности за совершение коррупционного правонарушения;
6) на которое в течение трех лет до поступления на воинскую службу налагалось в судебном порядке административное взыскание за совершение коррупционного правонарушения;
7) на которое в течение одного года до поступления на воинскую службу налагалось в судебном порядке административное взыскание за совершение умышленного правонарушения;
8) уволенное с государственной или воинской службы по отрицательным мотивам, если со дня увольнения не прошло трех лет.
В отношении лица, поступающего на воинскую службу по контракту, проводится специальная проверка.
В отношении лиц, поступающих на воинскую службу по контракту в органы военной разведки Министерства обороны, а также на должности, связанные с сохранностью вооружения и боеприпасов на арсеналах, базах и складах оружия и боеприпасов, проводится специальная проверка с применением психофизиологического и полиграфологического исследований.
3. Для определения соответствия лица установленным требованиям проводится медицинское освидетельствование в соответствии с Правилами военно-врачебной экспертизы.
4. Основаниями для отказа лицу, поступающему на воинскую службу по контракту, также являются:
1) искажение сведений, указанных в пункте 2 настоящей статьи;
2) отсутствие вакантных должностей по военно-учетной специальности кандидата;
3) отрицательные результаты психофизиологического и полиграфологического исследований.

Статья 39. Поступление граждан в военные учебные заведения
(на военные факультеты). Заключение контрактов
о прохождении воинской службы с гражданами,
обучающимися в военных учебных заведениях
(на военных факультетах)

1. В военные учебные заведения (на военные факультеты) имеют право поступать:
1) граждане, не проходившие воинской службы, достигшие в год поступления возраста семнадцати лет, но не старше двадцати одного года;
2) граждане, прошедшие воинскую службу, и военнослужащие, проходящие срочную воинскую службу, до достижения ими в год поступления возраста двадцати четырех лет;
3) военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту, до достижения ими возраста двадцати пяти лет.
Поступление граждан в военные учебные заведения осуществляется на конкурсной основе в соответствии с Правилами приема в военные учебные заведения, утверждаемыми уполномоченным органом.
В случае одинаковых показателей при проведении конкурса на зачисление в состав обучающихся военных учебных заведений преимущественное право имеют:
выпускники Республиканской школы «Жас улан»;
воспитанники организаций образования с дополнительными программами по военной подготовке;
дети военнослужащих, погибших, пропавших без вести во время прохождения службы или получивших инвалидность в период прохождения воинской службы.
Правила приема на военные факультеты высших учебных заведений и порядок организации обучения в них утверждаются Министерством обороны совместно с уполномоченным органом в области образования.
Военнослужащие, направленные для обучения в военные учебные заведения зарубежных государств, обучаются в соответствии с международными договорами и контрактами.
2. Началом исполнения обязанностей воинской службы курсанта (слушателя) считается дата зачисления его в военное учебное заведение, на военных факультетах – с момента заключения контракта о прохождении воинской службы.
3. Граждане, зачисленные в военные учебные заведения (на военные факультеты), назначаются на воинские должности в соответствии с Правилами прохождения воинской службы.
4. Граждане, не проходившие воинской службы, при зачислении в военные учебные заведения приобретают статус военнослужащего и заключают контракт о прохождении воинской службы.
Военнослужащие по контракту, при зачислении в военные учебные заведения заключают новый контракт о прохождении воинской службы.
Граждане, прошедшие воинскую службу по контракту, а также проходящие или прошедшие воинскую службу по призыву, при зачислении в военные учебные заведения заключают контракт о прохождении воинской службы со дня издания приказа о зачислении.
При зачислении на военные факультеты граждане приобретают статус военнослужащего, а военнослужащие заключают новые контракты о прохождении воинской службы при переводе на предпоследний курс обучения на военном факультете.
Военнослужащий, отказавшийся заключить контракт о прохождении воинской службы в порядке, установленном настоящим Законом, подлежит отчислению из военного учебного заведения (военного факультета).
5. Военнослужащий, не зачисленный в военное учебное заведение (на военный факультет), направляется для дальнейшего прохождения воинской службы в порядке, установленном Правилами прохождения воинской службы.
6. Военнослужащий, отчисленный из военного учебного заведения (военного факультета), а также отказавшийся заключить контракт о прохождении воинской службы, если на момент отчисления ему исполнилось восемнадцать лет и он не выслужил установленного срока воинской службы по призыву, по распоряжению уполномоченного органа направляется к месту службы до окончания установленного срока воинской службы по призыву. При этом военнослужащий, отчисленный из учебного заведения за неуспеваемость, недисциплинированность, по другим отрицательным мотивам или по своей инициативе обязан возместить государству бюджетные средства, затраченные на его обучение.
7. В случае отказа военнослужащего проходить воинскую службу по окончании военного учебного заведения (военного факультета) или расторжения контракта в связи с увольнением с воинской службы по отрицательным мотивам или по своей инициативе он обязан возместить государству бюджетные средства, затраченные на его обучение. Сумма, подлежащая удержанию, рассчитывается пропорционально за каждый полный недослуженный месяц до окончания срока контракта.
Порядок возмещения государству бюджетных средств, затраченных на обучение военнослужащих в военных учебных заведениях устанавливается уполномоченными органами, на военных факультетах – Министерством обороны.
8. Военнослужащим по окончании высших военных учебных заведений (военных факультетов) присваивается воинское звание «лейтенант».

Статья 40. Срок контракта и порядок его заключения

1. Контракт о прохождении воинской службы заключается:
на три года – для лиц, впервые поступающих на воинскую службу;
на пять лет;
на десять лет;
до достижения предельного возраста состояния на воинской службе;
для курсантов – на срок обучения в военном учебном заведении (на военном факультете высшего учебного заведения) и на десять лет воинской службы после его окончания;
для слушателей – на срок обучения и на пять лет воинской службы после окончания военного учебного заведения либо до достижения предельного возраста состояния на воинской службе.
2. Порядок отбора кандидатов и их поступления на воинскую службу по контракту определяется Правилами прохождения воинской службы.

Глава 7. Пребывание в запасе

Статья 41. Зачисление в запас

1. Лицами, зачисленными в запас, считаются:
1) уволенные с воинской службы с зачислением в запас;
2) не прошедшие воинской службы в связи с освобождением от призыва на воинскую службу;
3) не прошедшие воинской службы в связи с предоставлением отсрочек от призыва по достижении возраста двадцати семи лет;
4) женщины, имеющие военно-учетную специальность;
5) прошедшие подготовку по программе офицеров запаса на военных кафедрах высших учебных заведений.
6) прошедшие обучение по программам подготовки военно-обученного резерва в специализированных организациях Министерства обороны.
2. Лица, пребывающие в запасе, проходят медицинское освидетельствование для определения годности к воинской службе в соответствии с Правилами военно-врачебной экспертизы.
3. Лица, освобожденные от призыва на срочную воинскую службу, зачисляются в запас местными органами военного управления района (города областного значения) с присвоением воинского звания запаса «рядовой» («матрос»).
4. Лицам при зачислении в запас военно-учетная специальность определяется местными органами военного управления района (города областного значения).
5. Запас военнообязанных для органов национальной безопасности и уполномоченного органа в сфере внешней разведки создается в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
6. Пребывание в запасе заключается в прохождении воинских сборов, выполнении правил призыва на воинскую службу и в соблюдении обязанностей по воинскому учету.
7. Пребывание в действующем резерве военнослужащих органов военной разведки Министерства обороны заключается в прохождении воинской службы при выполнении возложенных оперативных задач в рамках разведывательной деятельности.
8. При прохождении военнообязанными, зачисленными в запас, воинских сборов или воинской службы по контракту, они переводятся в категорию военнообязанных, зачисленных в резерв.

Статья 42. Предельный возраст пребывания в запасе

1. Предельный возраст пребывания в запасе военнообязанных составляет:
1) состава солдат (матросов), сержантов (старшин) – до пятидесяти лет включительно;
2) для офицерского состава – до шестидесяти лет включительно;
2. Предельный возраст пребывания в запасе военнообязанных-женщин составляет:
1) для составов солдат (матросов), сержантов (старшин) – до тридцати пяти лет включительно;
2) для лиц офицерского состава – до сорока пяти лет включительно.
3. Военнообязанные, достигшие предельного возраста пребывания в запасе, или лица, признанные не годными к воинской службе по состоянию здоровья с исключением с воинского учета, переводятся в отставку.
4. В военное время Президентом Республики Казахстан может быть повышен предельный возраст пребывания в запасе до пяти лет.

Статья 43. Прохождение воинских сборов

1. Военнообязанные призываются на учебные, поверочные и специальные воинские сборы, а также привлекаются на занятия по военной подготовке.
2. На учебные сборы продолжительностью до двух месяцев призываются военнообязанные один раз в пять лет.
3. Военнообязанные в период между учебными сборами могут привлекаться на поверочные сборы сроком до пятнадцати дней.
4. Общий срок сборов за время пребывания в запасе не может превышать для военнообязанных восемнадцать месяцев. При этом в общий срок пребывания на учебных сборах засчитывается и время пребывания на поверочных сборах.
5. Специальные сборы проводятся продолжительностью до трех месяцев.
6. За военнообязанными на период воинских сборов сохраняются место работы и занимаемая должность, им выплачивается средняя заработная плата, а неработающим – минимальная заработная плата за счет государства.
Время нахождения военнообязанного вне расположения места сборов без уважительных причин в срок прохождения воинских сборов не засчитывается.

Глава 8. Социальное обеспечение военнослужащих

Статья 44. Социальное обеспечение военнослужащих

1. Все категории военнослужащих за исполнение обязанностей воинской службы обеспечиваются денежным довольствием, устанавливаемым на основании единой системы оплаты труда работников органов Республики Казахстан, содержащихся за счет государственного бюджета, утверждаемой Президентом Республики Казахстан.
Денежное довольствие включает в себя денежное содержание (должностной оклад и оклад по воинскому званию), надбавки за особые условия прохождения службы и другие надбавки, предусмотренные действующим законодательством.
Должностные оклады военнослужащих по контракту определяются с учетом стажа государственной службы.
Размеры должностных окладов и окладов по воинским званиям военнослужащих по контракту устанавливаются не ниже размеров должностных окладов государственных служащих на соответствующих должностях и размеров доплат за соответствующие специальные звания и классные чины.
В случае отсутствия военнослужащего без уважительных причин на воинской службе денежное довольствие за дни отсутствия ему не выплачивается.
Порядок выплаты денежного довольствия, пособий и прочих выплат устанавливается уполномоченными органами.
2. Военнослужащим при выполнении боевых задач по поиску, перевозке, обезвреживанию и уничтожению взрывоопасных предметов и иных взрывных устройств, выплачивается компенсация в размере одного месячного расчетного показателя в сутки в порядке, определяемом уполномоченным органом.
3. Военнослужащим, проходящим службу на должностях, связанных с эксплуатацией, хранением радиоактивных материалов, источников ионизирующего излучения, сверхвысоких частот, и/или компонентов ракетного топлива, а также временно привлекаемым к указанным работам и работам по ликвидации последствий аварий на объектах, связанных с эксплуатацией, хранением радиоактивных материалов, источников ионизирующего излучения, сверхвысоких частот и/или компонентов ракетного топлива, предоставляется дополнительный отпуск продолжительностью до двенадцати суток в год пропорционально фактически отработанному времени.
4. Военнослужащим по контракту для оплаты расходов на коммунальные услуги, за исключением проживающих в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, выплачивается денежная компенсация в порядке, определяемом первыми руководителями уполномоченных органов, в размере, установленном законом о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год.
5. Медицинское обеспечение военнослужащих в военно-медицинских организациях осуществляется за счет государства.
При отсутствии по месту службы или проживания военнослужащих военно-медицинских учреждений или отсутствии в них соответствующих отделений либо специального оборудования по медицинским показаниям медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
Возмещение затрат частным организациям здравоохранения и лицам, занимающимся частной медицинской практикой, по оказанию медицинской помощи в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи военнослужащим осуществляется за счет средств государственного бюджета в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
Затраченные на лечение средства возмещаются военнослужащим в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи уполномоченным органом, в структуре которого они проходят воинскую службу.
Военнослужащие, получившие ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания при исполнении обязанностей воинской службы, направляются в санатории за счет средств Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в структуре которых они проходят воинскую службу.
Военнослужащие срочной службы и курсанты военных учебных заведений при наличии медицинских показаний обеспечиваются за счет государства санаторно-курортным лечением.
6. Военнослужащие обеспечиваются за счет государства вещевым имуществом по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан, в порядке, определяемом первым руководителем уполномоченного органа.
7. Военнослужащие обеспечиваются питанием по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан в случаях:
несения боевого дежурства;
несения службы в карауле;
несения суточного наряда;
участия в полевых выходах (выходах в море);
осуществления мероприятий при штормовой готовности в местах базирования;
несения вахты на маяках;
выполнения подводных задач (работ);
совершения прыжков с парашютом;
сопровождения воинских эшелонов;
нахождения на стационарном лечении в подведомственных медицинских учреждениях;
содержания на гауптвахте.
Военнослужащие летного состава обеспечиваются питанием на время прохождения воинской службы.
Инженерно-технический состав, допущенный к обслуживанию авиационной техники и обеспечению полетов, обеспечивается питанием на период подготовки и выполнения полетов.
8. Военнослужащие имеют право на проезд за счет государства на железнодорожном, воздушном, водном и автомобильном транспорте при перемещении по службе, увольнении с воинской службы, при следовании на стационарное лечение и обратно, а также на перевозку до десяти тонн собственного имущества при перемещении по службе и увольнении с воинской службы.
Военнослужащим в случаях, предусмотренных настоящим Законом, возмещаются другие затраты на проезд на транспорте по территории Республики Казахстан и на почтовые отправления.
При служебном перемещении военнослужащих по контракту, связанном с переездом из одного населенного пункта в другой на удалении более 100 километров (в том числе в составе воинской части или подразделения) им выплачивается подъемное пособие в размере двухмесячного денежного содержания на самого военнослужащего и половины месячного денежного содержания на каждого члена семьи, переехавшего вместе с ним.

Статья 45. Обеспечение жильем военнослужащих

1. Нуждающиеся в жилье военнослужащие и постоянно совместно проживающие с ними члены их семей – супруга (супруг); совместные или одного из супругов несовершеннолетние дети (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой), дети (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой) и дети супруга (супруги), обучающиеся в организациях образования по очной форме обучения в возрасте до двадцати трех лет; дети-инвалиды (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой) и дети-инвалиды супруга (супруги), ставшие инвалидами до восемнадцати лет; родители, находящиеся на иждивении военнослужащего – обеспечиваются жилищем на период прохождения воинской службы за счет государства.
2. Обеспечение жильем военнослужащих производится в порядке, предусмотренном Законом Республики Казахстан «О жилищных отношениях».

Статья 46. Отпуска военнослужащим

1. Военнослужащим по контракту предоставляется ежегодный основной отпуск с выплатой пособия для оздоровления в размере двух должностных окладов, продолжительность которого устанавливается в зависимости от выслуги лет в календарном исчислении:
менее десяти лет – 30 суток;
от десяти до двадцати лет – 35 суток;
двадцать и более лет – 40 суток.
Военнослужащим, находящимся на летной работе, корабельной службе, несущим боевое дежурство, боевую службу, проходящим службу в местностях по перечню, устанавливаемому Правительством Республики Казахстан, независимо от выслуги лет продолжительность отпуска устанавливается 40 суток.
Продолжительность ежегодного основного отпуска исчисляется в календарных днях без учета праздничных дней, приходящихся на дни отпуска, независимо от распорядка дня и регламента служебного времени.
2. Помимо ежегодного основного отпуска военнослужащим предоставляются дополнительные отпуска, предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан.
Общая продолжительность ежегодного основного и дополнительного отпусков не может превышать шестидесяти суток за соответствующий год, при этом дополнительно предоставляется время, необходимое для проезда к месту отпуска и обратно.
Отпуск военнослужащего по контракту может быть разделен на две части с учетом интересов службы.
3. Военнослужащим срочной службы в виде поощрения предоставляется краткосрочный отпуск в порядке, определенном общевоинскими уставами.
4. Военнослужащим при необходимости предоставляются отпуска по болезни, краткосрочные по семейным обстоятельствам, а обучающимся в военных учебных заведениях (на военных факультетах) – каникулярные.
Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы), предоставляются учебные отпуска для подготовки и сдачи вступительных экзаменов в организации, реализующие программы послевузовского образования, а также для сдачи вступительных экзаменов в высшие учебные заведения, а являющимся соискателями ученых степеней доктора философии (PhD) и доктора по профилю предоставляются творческие отпуска в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
5. Ежегодный основной отпуск прерывается в случае объявления мобилизации, военного или чрезвычайного положения и в случае служебной необходимости в порядке, определяемом первым руководителем уполномоченного органа. При этом неиспользованная часть отпуска предоставляется в текущем году или следующем году.
Если неиспользованная часть отпуска составляет десять календарных дней и более, военнослужащим дополнительно предоставляется время, необходимое для проезда к месту проведения отпуска и обратно.
По рапорту военнослужащего неиспользованная часть отпуска присоединяется к оплачиваемому ежегодному основному отпуску за следующий год.
6. Работающим женам (мужьям) военнослужащих ежегодные отпуска предоставляются одновременно с ежегодным основным отпуском их мужей (жен). При этом продолжительность отпуска приравнивается продолжительности отпуска мужа (жены) за счет предоставления дополнительного отпуска без сохранения заработной платы.
7. Военнослужащие, направленные за пределы Республики Казахстан для выполнения возложенных на них обязанностей или на учебу, пользуются теми же правами на отпуск, что и проходящие службу на территории Республики Казахстан.

Статья 47. Особенности социального обеспечения
военнослужащих по контракту рядового
и сержантского состава

Военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях солдат (матросов), сержантов (старшин), прослужившие не менее восьми лет в календарном исчислении, имеют право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан на платной основе в размере пятидесяти процентов от стоимости обучения за счет бюджетных средств. Данная льгота применяется один раз.
Возмещение указанных затрат военнослужащему производится уполномоченным органом, в структуре которого военнослужащий проходит воинскую службу.
При переводе военнослужащего в другую организацию образования размер возмещения затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан подлежит корректировке.
При предоставлении военнослужащему академического отпуска за ним сохраняется право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан.
Военнослужащему, имеющему право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан, гарантируется возмещение затрат на обучение в других высших учебных заведениях в случаях ликвидации и реорганизации организации образования, приостановления действия, лишения лицензии организации образования, в которой он обучался (обучается).

Статья 48. Особенности социального обеспечения
военнослужащих срочной службы и курсантов
военных учебных заведений (военных факультетов)

Военнослужащие срочной службы и курсанты военных учебных заведений (военных факультетов) обеспечиваются вещевым имуществом, питанием по нормам, установленным Правительством Республики Казахстан.
При убытии в отпуск, на каникулы взамен продовольственного пайка им выплачивается денежная компенсация.
Им предоставляется право на проезд за счет государства на железнодорожном, водном и автомобильном транспорте при следовании в краткосрочный отпуск и обратно, а курсантам также на стажировку и обратно. Военнослужащим срочной службы, курсантам первых и вторых курсов военных учебных заведений также выплачивается компенсация на почтовые отправления в размере, определяемом Правительством Республики Казахстан.
Для проживания на время прохождения срочной службы и обучения в военном учебном заведении военнослужащие размещаются в казармах. Курсантам также могут предоставляться общежития на время обучения в военном учебном заведении (на военном факультете).

Статья 49. Дополнительное социальное обеспечение
отдельных категорий военнослужащих

Военнослужащим, участвующим (принимавшим участие) в боевых действиях, антитеррористических и миротворческих операциях, и военнослужащим органов военной разведки Министерства обороны, участвующим в выполнении возложенных оперативных задач в рамках разведывательной деятельности предоставляется дополнительный отпуск продолжительностью две недели, который добавляется к ежегодному отпуску.
Военнослужащим, участвующим (принимавшим участие) в боевых действиях и антитеррористических операциях, период боевых действий и антитеррористических операций в выслугу лет засчитывается на льготных условиях один месяц службы за три месяца.
Военнослужащим, участвующим (принимавшим участие) в миротворческих операциях, период участия в миротворческих операциях военнослужащему засчитывается на льготных условиях один месяц за полтора месяца.
Военнослужащим органов военной разведки Министерства обороны, участвующим в выполнении возложенных оперативных задач в рамках разведывательной деятельности, период выполнения оперативного задания засчитывается на льготных условиях один месяц за три месяца.

Статья 50. Социальное обеспечение граждан,
уволенных с воинской службы

1. Лицам, уволенным с воинской службы по возрасту, по состоянию здоровья, получившим заболевание в связи с исполнением обязанностей воинской службы, а также имеющим выслугу двадцать и более лет, за счет государства предоставляется медицинское обеспечение в военно-медицинских организациях, а имеющим выслугу двадцать пять и более лет – санаторно-курортное лечение при наличии показаний по перечню заболеваний, определенных Правительством Республики Казахстан.
При отсутствии в военно-медицинских организациях соответствующих отделений либо специального оборудования по медицинским показаниям медицинская помощь указанным лицам оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи:
в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности;
в частных организациях здравоохранения;
лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
Затраченные на лечение средства в пределах размера гарантированного объема бесплатной медицинской помощи возмещаются указанным лицам уполномоченным органом, в структуре которого они проходили воинскую службу в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
2. Лицам, указанным в пункте 1 настоящей статьи, обеспечивается социальная адаптация при увольнении из Вооруженных Сил, в том числе с целью приобретения гражданских специальностей в период прохождения воинской службы.

Статья 51. Компенсации военнослужащим в случае
гибели (смерти) или получения увечья

1. При установлении военнослужащему инвалидности или в случае получения увечья, связанного с исполнением обязанностей воинской службы, военнослужащему или военнообязанному, призванному на воинские сборы, производится выплата единовременной компенсации в порядке и размерах, определяемых Правительством Республики Казахстан.
2. В случае гибели (смерти) в период прохождения воинской службы либо после увольнения со службы в результате увечья (ранения, травмы, контузии), заболевания, полученных в результате исполнения обязанностей воинской службы, наследникам военнослужащего производится выплата единовременной компенсации в размере пятилетнего денежного содержания по последней занимаемой должности на день гибели (смерти), а наследникам военнослужащего срочной службы, курсанта военного учебного заведения (военного факультета), военнообязанного, призванного на воинские сборы, – в размере 500 месячных расчетных показателей.
3. Единовременная компенсация при установлении военнослужащему по контракту инвалидности в период прохождения им воинской службы или наступившей в результате увечья (ранения, травмы, контузии), заболевания, полученных в результате исполнения обязанностей воинской службы, до истечения одного года со дня увольнения с воинской службы выплачивается в размерах:
инвалиду I группы – тридцатимесячного денежного содержания;
инвалиду II группы – восемнадцатимесячного денежного содержания;
инвалиду III группы – шестимесячного денежного содержания.
В случае получения военнослужащими по контракту при исполнении обязанностей воинской службы тяжелого увечья (ранения, травмы, контузии), не повлекшего инвалидности, им выплачивается единовременная компенсация в размере полуторамесячного денежного содержания; легкого увечья – половины месячного денежного содержания.
Военнослужащим срочной службы, курсантам военных учебных заведений (военных факультетов), получающим стипендию, военнообязанным, призванным на воинские сборы, выплачиваются единовременные компенсации в случаях, предусмотренных настоящим пунктом в размере:
инвалиду I группы – 250 месячных расчетных показателей;
инвалиду II группы – 150 месячных расчетных показателей;
инвалиду III группы – 50 месячных расчетных показателей;
за тяжелое увечье – 12 месячных расчетных показателей;
за легкое увечье – 4 месячных расчетных показателей.
4. Единовременная компенсация не выплачивается, если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что гибель (смерть) военнослужащего или полученное им увечье наступили:
1) в результате самоубийства, за исключением случаев доведения до самоубийства при наличии вступившего в законную силу приговора суда;
2) при совершении преступлений или административных правонарушений;
3) по причине употребления или применения им веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического или иного типа опьянения;
4) в результате умышленного причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью получения единовременной компенсации или уклонения от воинской службы;
5) в результате действий военнослужащего, нарушившего условия контракта о прохождении воинской службы.
5. Погребение военнослужащих, военнообязанных, призванных на воинские сборы, погибших при прохождении воинской службы или умерших в результате увечья (ранения, травмы, контузии), заболевания, полученных в результате исполнения обязанностей воинской службы, производится по месту воинской службы (сборов) или по желанию их родственников в другом месте. Все расходы, связанные с подготовкой к перевозке тела, перевозкой тела, погребением, изготовлением и установкой надгробного памятника, осуществляются за счет уполномоченного органа, в котором военнослужащие, военнообязанные, призванные на воинские сборы, проходили воинскую службу (сборы) в размерах, установленных Правительством Республики Казахстан.
Указанные в настоящем пункте положения распространяются на граждан, уволенных с воинской службы по достижении предельного возраста состояния на воинской службе, по состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов, имеющих общую продолжительность воинской службы 25 лет и более, а также на участников боевых действий и антитеррористических операций, независимо от общей продолжительности воинской службы, при этом членам семей умерших получателей пенсионных выплат из числа военнослужащих единовременное пособие на погребение выплачивается в размере трехмесячной пенсионной выплаты.

Статья 52. Социальное обеспечение членов семей
военнослужащих

1. За счет государства осуществляется медицинское обеспечение членов семей военнослужащих по контракту в военно-медицинских учреждениях.
При отсутствии по месту службы или проживания военно-медицинских учреждений или отсутствии в них соответствующих отделений либо специального оборудования по медицинским показаниям медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
2. Членам семей военнослужащих по контракту, постоянно совместно проживающим с ними, предоставляется право на проезд за счет государства на воздушном, железнодорожном, водном и автомобильном транспорте при перемещении военнослужащего по службе, увольнении его с воинской службы.
3. Детям военнослужащих, в том числе тех, которые погибли, умерли или пропали без вести во время прохождения службы, местные исполнительные органы предоставляют вне очереди места в детских дошкольных учреждениях по месту жительства.
Дети военнослужащих, погибших или получивших инвалидность при исполнении обязанностей воинской службы, пропавших без вести во время прохождения службы, пользуются правом внеконкурсного зачисления в военные школы-интернаты, Республиканскую школу «Жас Улан».

Глава 9. Ответственность военнослужащих

Статья 53. Ответственность военнослужащих

1. За нарушения воинской дисциплины командир (начальник) применяет к военнослужащему следующие виды дисциплинарных взысканий:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) предупреждение о неполном служебном соответствии;
5) снижение в должности на одну ступень;
6) снижение в воинском звании на одну ступень;
7) увольнение с воинской службы по отрицательным мотивам.
2. В отношении военнослужащих срочной службы и курсантов военных учебных заведений (военных факультетов), кроме указанных в пункте 1 настоящей статьи, также применяются следующие виды дисциплинарных взысканий:
1) лишение очередного увольнения из расположения воинской части или с корабля на берег;
2) лишение нагрудного знака отличия Вооруженных Сил.
4. В отношении офицеров по призыву снижение в воинском звании производится до воинского звания «младший сержант» («старшина второй статьи»). При этом данный военнослужащий переводится в состав сержантов (старшин) и служит до истечения установленного срока срочной службы.
4. Увольнение с воинской службы по отрицательным мотивам не применяется в отношении военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву.
5. Привлечение военнослужащих к дисциплинарной ответственности производится в порядке, установленном общевоинскими уставами.

Статья 54. Ответственность военнослужащих за преступления,
проступки и иные правонарушения

Военнослужащие за преступления, проступки и иные правонарушения несут уголовную, административную, гражданско-правовую и дисциплинарную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Глава 10. Переходные положения

Статья 55. Переходные положения

1. Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2012 года, за исключением пунктов 2, 4 и 7 статьи 44 и статьи 45, которые вводятся в действие с 1 января 2013 года.
2. Военнослужащим, которым присвоены воинские звания до введения в действие настоящего Закона, сроки выслуги в данных воинских званиях исчисляются в соответствии с законодательством, действовавшим до введения в действие настоящего Закона.
3. Военнослужащие, которым настоящим Законом изменены предельные возрасты состояния на воинской службе, вправе уволиться или уйти в отставку по достижении следующих предельных возрастов:
1) до подполковника (капитана второго ранга) включительно – сорока пяти лет;
2) полковники (капитаны первого ранга) – пятидесяти трех лет;
3) полковники (капитаны первого ранга), которым воинское звание было присвоено до 21 июля 2005 года – пятидесяти лет;
4) генерал-майоры (контр-адмиралы) и генерал-лейтенанты (вице-адмиралы), которым воинское звание было присвоено до введения в действие настоящего Закона, – пятидесяти восьми лет;
5) генерал-майоры (контр-адмиралы) и генерал-лейтенанты (вице-адмиралы), которым воинское звание было присвоено до 21 июля 2005 года – пятидесяти пяти лет;
6) генерал-полковники (адмиралы), которым воинское звание было присвоено до введения в действие настоящего Закона, – шестидесяти лет.
4. Контракты о прохождении воинской службы, заключенные до введения в действие настоящего Закона, прекращают свое действие по истечении срока в соответствии с законодательством, действовавшим до введения в действие настоящего Закона.
5. Действие настоящего Закона в части обеспечения служебным жилищем только на период воинской службы распространяется на военнослужащих по контракту, состоявших на воинской службе менее десяти лет на 1 января 2013 года.
Выплата целевой компенсации за наем (аренду) жилища производится военнослужащим по контракту, состоящим на воинской службе менее десяти лет на 1 января 2013 года.
6. Военнослужащим, состоявшим на воинской службе десять лет и более в календарном исчислении на 1 января 2013 года, предоставляется служебное жилище из государственного жилищного фонда, которое они имеют право приватизировать (за исключением жилищ, расположенных в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах) на условиях и в порядке, предусмотренном жилищным законодательством Республики Казахстан.
7. Военнослужащие, состоявшие на воинской службе пятнадцать лет и более в календарном исчислении на 1 января 2013 года, имеют право приватизировать служебное жилище безвозмездно после двадцати лет воинской службы в календарном исчислении.
В случаях, когда служебное жилище не подлежит безвозмездной приватизации, в том числе вследствие его расположения в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, право безвозмездной приватизации компенсируется стоимостью соответствующего жилища в порядке, определенном Правительством Республики Казахстан.
Льготы, предусмотренные пунктами 6-7 настоящей статьи, применяются один раз.
8. Военнослужащим по контракту, уволенным по достижении предельного возраста состояния на воинской службе, по истечению срока контракта, по состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов, выслуга лет которых на 1 января 2013 года составляла десять лет и более, выходное пособие при увольнении с воинской службы выплачивается в размере:
имеющим выслугу на воинской службе от 10 до 15 календарных лет – четырехмесячного денежного содержания;
от 15 до 20 лет – пятимесячного денежного содержания;
от 20 до 25 лет – шестимесячного денежного содержания;
от 25 до 30 лет – семимесячного денежного содержания;
свыше 30 лет – восьмимесячного денежного содержания.
Военнослужащим, награжденным в период прохождения воинской службы орденом (орденами), размер выходного пособия увеличивается на два оклада денежного содержания.
9. Гражданам, впервые поступившим на воинскую службу по контракту на должности солдат (матросов), сержантов (старшин) до 1 января 2013 года, выплачивается единовременное денежное вознаграждение в зависимости от срока заключаемого контракта в следующих размерах:
на 3 года — в размере 1 должностного оклада;
на 5 лет — в размере 10 должностных окладов;
на 10 лет — в размере 20 должностных окладов.
Выплата указанных денежных вознаграждений производится не позднее трех месяцев со дня заключения контракта.
Полученное единовременное денежное вознаграждение подлежит возврату:
1) при увольнении с воинской службы до истечения срока контракта в случаях, предусмотренных подпунктами 11), 12) и 13) пункта 1 статьи 26 настоящего Закона;
2) если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что ранение, контузия, травма, увечье или заболевание, несовместимые с дальнейшим прохождением воинской службы, наступили при совершении военнослужащим противоправных действий или по причине алкогольного, наркотического, токсического опьянения или причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью уклонения от воинской службы.
Возврат выплаченного единовременного денежного вознаграждения производится в государственный орган, в котором военнослужащий проходил воинскую службу, в месячный срок со дня его увольнения с воинской службы.
В случае гибели (смерти), получения ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания, несовместимых с дальнейшим прохождением воинской службы, в период прохождения военнослужащим воинской службы возврат единовременного денежного вознаграждения не производится.
10. Признать утратившими силу:
Закон Республики Казахстан от 20 января 1993 года № 1901-XII «О статусе и социальной защите военнослужащих и членов их семей» (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1993 г., № 2, ст. 32);
Закон Республики Казахстан 8 июля 2005 года № 74-II «О воинской обязанности и воинской службе» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, июль, 2005 г., № 14, ст. 60);

Президент
Республики Казахстан