ИПС "Әділет"

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 нормативтік қаулысымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:
      "253", "251", "252", "254", "255" деген цифрлар тиісінше "289", "287", "288", "290", "291" деген цифрлармен ауыстырылды;
      "қылмыстардың", "қылмыстың", "қылмыстарды", "қылмыс" деген сөздер тиісінше "қылмыстық құқық бұзушылықтардың", "қылмыстық құқық бұзушылықтың", "қылмыстық құқық бұзушылықтарды", "қылмыстық құқық бұзушылық" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару жарақты немесе жарылғыш заттарды ұрлау, оларды заңсыз алу, алып жүру, сақтау жасау немесе өткiзу, атыс қаруларын ұқыпсыз сақтау туралы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесiн талқылап, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы осы санаттағы iстердi негiзiнен дұрыс шешетiндiгiн атап көрсетедi.

Осылармен қатар соттар бұл қылмыстық құқық бұзушылықтардың барынша қауiптi санатқа жататынын, қоғамдық қауiпсiздiкке, ең алдымен құқығы мен мүддесi заңмен қорғалатын азаматтардың өмiрiне, денсаулығына айтарлықтай қауiп төндiретінін, ал өмiрге қауiп төндiретiн заттарды қылмыстық мақсатта пайдалану ауыр зардаптарға әкеп соқтыратынын әр кезде тиiстi деңгейде ескере бермейдi.

Осы санаттағы iстер бойынша бiрыңғай сот практикасын орнықтыру мақсатында Жоғарғы Соттың жалпы отырысы

Қаулы етеді:

Ескерту. Кіріспеге өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

1. Атыс қаруларын, оқ-дәрiлердi, қару-жарақтарды және жарылғыш заттарды ұрлауға, оларды заңсыз алуға, алып жүруге, сақтауға және өткiзуге қатысты қылмыстық құқық бұзушылықтардың қоғам қауiпсiздiгiне айтарлықтай қауіп төндiретінін ескере отырып, соттар қылмыстық құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында сот талқылауының деңгейiн көтеруi, жазалану сөзсiздігінде атылғыш қаруды және оқ-дәрiлердi, қару-жарақты және жарылғыш заттарды қолға түсiрудiң көздерiн анықтауда, оларды тиiсінше күзету мен өндiрiсте жасаудың деректерiн және осындай қылмыстық құқық бұзушылықтардың жасалуына жағдай тудыратын басқа себептер мен жағдайларды анықтап жоюда заңда белгiленген ықпалды шараларды қолдануы тиiс.

Соттар қызмет бабымен сенiп тапсырылған лауазымды адамдардың атыс қаруларын сақтауға немқұрайды қарауының, атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару-жарақты және жарылғыш заттарды күзетсiз немесе орындардың қажеттi жабдықсыз қалдырылуының, оларды беру, тасымалдау есебi тәртiбiнiң бұзылуының, оларды дұрыс пайдаланбау мен қолданбаудың әрбiр дерегiне жеке қаулылармен принциптi түрде құлақ асып, әрбiр нақты жәйт бойынша қылмыстық құқық бұзушылықтың болуына әрекетiмен немесе әрекетсiздiгiмен жағдай тудырған лауазымды адамдарды жауапқа тарту жөніндегi мәселенi талқылау қажет.

Ескерту. 1-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

2. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі - ҚК) 289-бабында, 287, 288, 290, 291-баптарының тиісті бөліктерінде көрсетiлген қылмыстық құқық бұзушылықтарды жасаған адамның кiнәсi туралы мәселенi шешкен кезде кiнәлi адамнан алынған осы немесе басқа заттарды ұрлағаны, алып жүргенi, сақтағаны, алғаны, жасағаны, өткiзгенi және ұқыпсыз сақтағаны үшiн аталған баптар бойынша жауаптылық белгiленген атыс қаруына, оқ-дәрiлерге, қару-жараққа және жарылғыш заттарға жататынын анықтап алу қажет.

Әртүрлi нысаналар мен нысандарды талқандауға, бүлдiруге немесе жойып жіберуге арналатыны, сондай-ақ оларды жасаудың, алудың, пайдаланудың және сақтаудың ерекше тәртiбi бұл заттардың айрықша белгiлерi болып табылады.

Мұндайда атыс қаруларын, оқ-дәрінің, қару-жарақтың және жарылғыш заттардың заводта шығарылатынын да, қолдан жасалатынын да ескеру қажет.

Аңшы мылтығынан шолақ мылтық жасап, оны көздеген мақсатқа соғыстық атыс қаруларын сапасына қарай бейiмдеп алу, сондай-ақ оларды алу, алып жүру, сақтау, өткiзу немесе ұрлау ҚК-нің 287, 288, 291-баптарының тиісті бөліктерінде көрсетiлген қылмыстық құқық бұзушылықтар құрамы түзiледi.

Ескерту. 2-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

3. ҚК-нің 289-бабын, 287, 288, 290, 291-баптарының тиісті бөліктерін қолдануға жататын атылғыш қарудың түрлерiне: автоматтар, карабиндер, винтовкалар, пистолеттер, пулеметтер және тірі немесе басқа нысананы жоюға сындарлы түрде арналған басқа да құрылғылар мен заттар, сондай-ақ спорттық, оның iшінде олар іс жүзінде қандай мақсатқа қолданылатынына қарамастан, ату үшін оқ-дәрінің немесе өзге де зарядтың қуатын пайдаланатын ұсақ калибрлi, ойықты аңшы мылтықтары да жатады деп ұғынған жөн.

Соғыс зымырандарының атылатын бөлiктерi, бомбалар, миналар, реактивтi снарядтар, артиллериялық, минометтiк және гранат лақтырғыштық оқ ату, қол және реактивтi гранаттар және олардың өртегіштерi, атылатын қару патрондары, жарылғыш пакеттер, детонаторлар, дабыл, жарық беретiн, имитациялық құралдар, басқа да бұйымдар, жарылғыш затпен оқталған және атылатын қарудан атуға арналған және жарылғыш заттармен жарақтандырылған, жинастырылған жарылғыш құралғылар оқ-дәрілер болып табылады.

Соттардың ату үшін қолдануға арналмаған пневматикалық мылтықтардың, белгi беру, старттық, құрылыс, газ пистолеттерiнiң, ракетницалардың, жарылғыш заттар мен имитациялық-пиротехникалық қоспалардың, жарық бергiш құралдардың ҚК-нің 289-бабында, 287, 288, 290, 291-баптарының тиісті бөліктерінде көрсетiлгеніндей, оларды заңсыз сақтағаны, ұрлағаны, алғаны, жасағаны немесе өткiзгенi үшін жауапкершілік белгiленген атылғыш қаруға, оқ-дәрiге, жарылғыш заттарға жатпайтынын ескергенi жөн.

Заңның мәнi бойынша ҚК-нің 287-бабының тиісті бөліктерінде көрсетiлгеніндей, тегiс оқпанды аңшы қаруына арналған оқ-дәрiнi алып жүру, сақтау, сатып алып, жасау немесе өткiзу қылмыстық құқық бұзушылық құрамын түзбейдi.

Оқ-дәрiлердi, тротилдi, нитроглицериндi, пироксилиндi, аммоналды, жарылатын басқа да химиялық заттарды және жарылғыштық қасиетке ие олардың алуға және сақтауға арнайы рұқсат талап етiлетiн қоспаларын - жарылғыш заттар деп бiлген жөн.

Қару-жараққа нысананы құртатын штатты құралдары бар, миналандыратын және минасыздандыратын және оларды тiкелей мақсатқа қолдануды қамтамасыз ететiн, жерге, теңiзге, өзенге орналастырылған соғыс техникасы жатады.

Ескерту. 3-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22 N 5, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

4. Соттар ҚК-нің 287, 291-баптарының тиісті бөліктері бойынша жауапкершiлiктiң пайдалануға жарамды қаруды, оқ-дәрiнi, қару-жарақты, жарылғыш заттарды ұрлағанда, алып жүргенде, сақтағанда, алғанда немесе өткiзгенде, сондай-ақ жарамсыз немесе үйрену қаруын жарамды жағдайда жеткiзетiн мүмкiндiгi болғанда туындайтынын еске алғаны жөн.

Егер айыпты пайдалануға жарамсыз атыс қаруларын немесе оқ-дәріні, қару-жарақты, жарылғыш заттарды ұрлап, оның сапасына орай қателесiп, жарамды деп тапса онда бұл әрекеттi осы заттарды ұрлауға әрекет жасады деп саралау қажет.

Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 Нормативтік қаулысымен.

5. Атыс қаруларын немесе оқ-дәрiлердi, қару-жарақты қолға түсiру мақсатымен өз мақсатында қолданылатын атыс қаруы немесе оқ-дәрi, қару-жарақ, жарылғыш заттар үшiн жиыстырып алуға жарамды олардың құрамдас бөлiктерi мен бөлшектерi ұрланған жағдайда, әрекет ҚК-нің 291-бабының тиісті бөліктері аяқталған қылмыстық құқық бұзушылық ретiнде сараланады. Мұндайда қосымша қажеттi жарақсыз және жұмыссыз-ақ атуға болатын (мысалы, шаппалы-шүрiппелi механизмi бар мылтық ұңғысы) жиынтықты бөлшектердiң жеткiлiктi комплектiсiн, ал оларды тiкелей мақсатқа пайдалануға мүмкiндiк беретiн жиынтықты оқ-дәрiлер мен жарылғыш заттардың жеткiлiктi құрамдас бөлiгi деп түсiну керек.

Қаруды атуға жарамды етiп құрастырып алу үшiн атыс қаруларын құрамдас кейбiр бөлiктерi мен бөлшектерiн ұрлауды және жетiспейтiн басқа бөлшектерiн жасауды, бөтеннiң мүлкiн ұрлаудың және қаруды заңсыз жасаудың жиынтығы деп саралау қажет.

Айыптының атылғыш қаруды жасауға, пайдалануға деген ниетiн айғақтайтын мәлiметтер жоқ болса, жекелеген бөлшектердi сақтауы қылмыстық құқық бұзушылық құрамын түзбейдi.

Жарылғыш заттарды түзетiн оқ-дәрiлердің құрамдас бөлiктерi мен бөлшектерiн ұрлауды (өртегiштер, детонаторлар, жарғыштар, жарғышы жоқ гранаталар және т.б.) жарылғыш заттарды толық ұрлаған ретiнде ҚК-нің 291-бабының тиісті бөліктері бойынша саралау керек.

Ескерту. 5-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 нормативтік қаулысымен; орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізіледі, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

6. Қылмыстық жауапкершiлiкке соқтыратын қаруды, оқ-дәрiнi, қару- жарақты немесе жарылғыш заттарды жасау деп оларды жасауды немесе талқандау қасиетiн қайта қалпына келтiрудi, сондай-ақ нәтижесiнде атыс қаруы қасиетiне ие болатын қандай да бiр затты (мысалы, ракетницаны, старт және құрылыс пистолеттерiн, тұрмыстық мақсаттағы заттарды) қайта жасауды түсiну керек.

7. Айыптының ұрлаған, заңсыз алып жүрген, сақтаған, сатып алған немесе жасаған, өткiзген атыс қаруына, оқ-дәріге, қару-жараққа немесе жарылғыш заттары бар бұйымдарға жататындығы жөнiндегi мәселенi шешу үшiн арнайы тану керек болса, сарапшының немесе маманның қорытындысын алу қажет.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

8. Заңсыз қолға түсiрiп, кез-келген тәсiлмен айыптының ұрланған заттарды сiңiргiсi немесе басқа адамға бергiсi келсе, яғни өз бiлгенi бойынша иеленгiсi келсе, атыс қаруын, оқ-дәріні, қару-жарақты немесе жарылғыш заттарды ұрлау деп түсiну керек.

Егер адам атыс қаруын ұрладым деп ұғынбай, бөтеннің мүлкін ұрласа (мысалы, атыс қаруы сақталған сейфті ұрлау), онда адам одан әрі иелену, пайдалану мақсатында қаруды өзінде қалдырған жағдайда, оның әрекеті атыс қаруын ұрлау болып сараланады.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

9. Мемлекеттiк мекемелерден немесе қоғамдық, кооперативтiк- коммерциялық ұйымдардан, сол сияқты заңды және заңсыз иеленген жеке адамдардан атыс қаруын, оқ-дәрi, қару-жарақ немесе жарылғыш заттар ұрлаған жағдайда, ҚК-нің 291-бабының тиісті бөліктері бойынша қылмыстық жауапкершілік туындайды.

Ескерту. 9-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 Нормативтік қаулысымен.

10. Бұрын басқа мүлiк ұрлаған болса, ҚК-тiң 291-бабының үшінші бөлігінің 2-тармағында көрсетiлгендей, бірнеше мәрте жасалу белгiсiн түзбейдi.

Ескерту. 10-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22 N 5, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

11. Күзетуге сенiп тапсырылған атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару-жарақты немесе жарылғыш заттарды ұрлаудың саралану белгiсi ретiнде оларды қоймадан немесе сақтауда тұрған жерден тек қорғау-күзету мiндетiн атқарушының ғана емес, сондай-ақ қызмет бабымен қарауына берiлген материалдық жауапты лауазымды адамның да ұрлауын түсiну керек.

Күзетiп тұрған объектiден өзiне күзетуге сенiп тапсырылған атыс қаруы, оқ-дәрi, қару-жарақ немесе жарылғыш заттарды, әскери қарауыл құрамындағы адамдар ұрласа, бұл адамдардың әрекетi қарауыл қызметiнiң жарғылық ережесін бұзушы, сөйтiп зиянды зардаптарға соқтырушы ретiнде ҚК-нің 290-бабының бірінші бөлігімен қоса, ҚК-нің 446-бабының бірінші бөлігі бойынша сараланады.

Қызмет бабын пайдаланып атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару-жарақты, немесе жарылғыш заттарды ұрлаудың саралану белгiсi ретiнде осы бұйымдарға бақылау, қадағалау, есебiн тексеру, сақтау, пайдалану және жұмсау билiгi өкілеттігі берiлген лауазымды адамдардың ұрлауын түсiну керек.

Ескерту. 11-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

12. Айыптының шабуыл жасап атылғыш қаруды, оқ-дәріні, қару-жарақты, немесе жарылғыш заттарды ұрлау әрекетiн оны қолға түсiру үшін шабуыл жасаған сәтiнен бастап аяқталды деп есептеу керек.

13. (Ескерту. 13-тармақ алынып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 Нормативтік қаулысымен).

14. Заңсыз алып жүрген, сақтаған, қолда ұсталған, жасалған немесе өткiзiлген атылғыш қарудың, оқ-дәрінің, қару-жарақтың және жарылғыш заттардың дара қылмыстық құқық бұзушылық құрамын құрайтынын ескере отырып, аталған заттарды ұрлау және оларды одан әрі алып жүру, сақтау, қолда ұстау, жасау және өткiзу ҚК-нің 287, 291-бабының тиісті бөліктерінде көрсетiлген қылмыстар жиынтығы ретiнде түзiледi.

Ескерту. 14-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 Нормативтік қаулысымен.

15. Басқа қылмыстық құқық бұзушылық жасау мақсатымен атыс қаруын, оқ-дәрiнi, қару-жарақты немесе жарылғыш заттарды ұрлау, сондай-ақ оларды алып жүру, сақтау, алу және әзiрлеу әрекетi екiншi бiр қылмыстық құқық бұзушылықты жасауға оқталу және атыс қаруын, оқ-дәрiнi, қару-жарақты аяқталған ұрлау және жарылғыш заттарды заңсыз алып жүру, сақтау, алу немесе әзiрлену ретiнде саралануы тиiс.

Ескерту. 15-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

16. Айыптының қолындағы заңсыз атылғыш қару ұқыпсыз сақталса, егер оның өзі басқа бiреудiң пайдалануымен адам өліміне немесе ауыр зардаптарға соқтырса, ол ҚК-нің 287-бабының бірінші бөлігіне жатады және оны ҚК-нің 289-бабы бойынша қосымша саралаудың қажеті жоқ.

Ескерту. 16-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

16-1. Соттар ҚК-нің 287-бабына Ескертуде көзделген өз еркiмен қаруды, оқ-дәрiлердi, жарылғыш заттарды және жарылыс құрылғыларын тапсыруды Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 254-бабының сегізінші бөлігінде көзделген жағдайларда осы заттарды тінту алдында ерікті түрде беруден ажыратқаны жөн.

ҚПК-нің 254-бабының сегізінші бөлігінде көзделген жағдайларда тінту алдында осы заттарды ерікті түрде беру өз еркімен тапсыру болып табылмайды және ҚК-нің 287-бабына Ескертудің негізінде қылмыстық жауаптылықтан босатуға әкеп соқпайды, бірақ сот ҚК-нің 53-бабы екінші бөлігінің негізінде қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңiлдететін мән-жай ретiнде тануы мүмкiн.

Егер тінту жүргізу кезінде адам тінтілетін жерден тыс жерде (басқа аумақта, өзге адамдарда және т.б.) сақталған оның өзі көрсетпейінше табу мүмкін болмайтын ҚК-нің 287-бабында көзделген қару мен өзге де заттардың өзінде бар екендігін мәлімдесе, онда аталған әрекеттер ерікті түрде тапсыру деп танылады және адам ҚК-нің 287-бабына Ескертуге сәйкес осы бап бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылады.

Тінту процесінде бастапқы заттар табылмаған жағдайда, бірақ тінту аяқталғаннан кейін адам тінту кезінде табылмаған осы заттардың тұрған жерін көрсетсе және олар кейін сол жерден алынса, онда адамның мұндай әрекеттерін де ерікті түрде тапсыру деп тану қажет.

Заттарды ерікті түрде беру және ерікті түрде тапсыру туралы жоғарыда аталған түсіндірмелер жеке тінтуді, алу мен қарап-тексеруді жүргізу жағдайларына да қолданылады.

Ескерту. Нормативтік қаулы 16-1-тармақпен толықтырылды – ҚР Жоғарғы Сотының 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

17. Әрекеттiң қоғамға қауіптiлiгi дәрежесiне баға бергенде және жаза шараларын анықтағанда, айыптының әрекетiнiң мақсаты мен себептерiн, ұрланған атыс қаруы, оқ-дәрiнің, қару-жарақ пен жарылғыш заттардың алынған жерiн, қолға түсiрудiң тәсiлдерiн, түрiн, санын, атылу қасиетi мен құнын ескеру қажет.

Атыс қаруы, оқ-дәрі, қару-жарақ немесе жарылғыш заттарды төтенше жағдай, төтенше ахуал, сондай-ақ жаппай тәртіпсіздіктер кезінде ұрлағаны үшiн жаза тағайындағанда, соттар ҚК-нің 54-бабы бірінші бөлігінің 11-тармағына сәйкес аталған жағдайларға жауапкершіліктi ауырлататын мән-жайлар деп қарауға тиiс.

Ескерту. 17-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5; 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

18. Бұл санаттағы iстердi қарағанда сот айыптының мүлiктердi қылмыстық жолмен тапқан қаржыға сатып алынған ба, анықтап, үкiмде оны көрсетуi керек.

Ескерту. 18-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22. N 5 нормативтік қаулысымен.

19. Осы санаттағы істер бойынша қылмыстық құқық бұзушылықтардың қарулары және (немесе) құралдары және заттай дәлелдемелер деп танылған қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамға тиесілі автомобильдерді, мотоциклдерді және өзге де көлік құралдарын ҚПК-нің 118-бабы үшінші бөлігінің 1) тармағының талаптарына сәйкес сот ҚК-нің 48-бабының негізінде мемлекеттің меншігіне тәркілеуге тиіс.

Заңсыз сатылып алынған, ұрланған, басқа адамдардың меншігіне берілген атыс қаруы, оқ-дәрілер, қару-жарақ пен жарылғыш заттар ҚК-нің 48-бабы 2-бөлігінің 1) тармағына сәйкес тәркілеуге жатады. Қалған жағдайларда олар заттай дәлелдемелер ретінде олардың жарамдылығын және құндылығын анықтау кезінде қайтадан пайдалану мәселесін шешу үшін не жою үшін ішкі істер органдарының мамандандырылған құрылымдарына беріледі.

Ескерту. 19-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 22.12.2022 № 10 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

20. Осы қаулының қабылдануына байланысты СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1974-жылғы 20-қыркүйектегi "Атыс қаруларын, оқ-дәріні немесе жарылғыш заттарды ұрлау, қаруды, оқ-дәріні немесе жарылғыш заттарды заңсыз алып жүру, сақтау, алу, жасау немесе өткiзу және атыс қаруын ұқыпсыз сақтау iстерi жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы" N 7 Қаулысы, Пленумның 1991-жылғы 29-наурыздағы СССР Жоғарғы Соты Пленумының 1974-жылғы 20-қыркүйектегi "Атыс қаруларын, оқ-дәріні немесе жарылғыш заттарды ұрлау, қаруды, оқ-дәріні немесе жарылғыш заттарды заңсыз алып жүру, сақтау, алу, жасау немесе өткiзу және атыс қаруын ұқыпсыз сақтау iстерi жөнiндегi сот тәжiрибесi туралы" N 2 Қаулысы енгiзген өзгертулермен және толықтыруларымен қоса күшiн жойды деп танылсын.

21. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-тармағына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. Нормативтік қаулы 21-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

      Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2).
      Сноска. По всему тексту:
      цифры "253", "251", "252", "254", "255" заменены соответственно цифрами "289", "287", "288", "290", "291";
      слова "преступлений", "преступление" заменены соответственно словами "уголовных правонарушений", "уголовное правонарушение" в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

Обсудив судебную практику по делам о хищении огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ, незаконном приобретении, изготовлении, ношении, хранении или сбыте их, и небрежном хранении огнестрельного оружия, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан отмечает, что суды в основном правильно разрешают дела этой категории.

Вместе с тем, суды не всегда в должной мере учитывают, что эти уголовные правонарушения относятся к категории наиболее опасных и представляют серьезную угрозу общественной безопасности, в первую очередь, жизни, здоровью и охраняемым законом правам и интересам граждан, а использование предметов посягательства в преступных целях нередко приводит к тяжким последствиям.

В целях установления единой судебной практики по делам этой категории, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

Сноска. Преамбула с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

1. Учитывая, что уголовные правонарушения, связанные с хищением огнестрельного оружия, боеприпасов, вооружения и взрывчатых веществ, незаконным приобретением, изготовлением, ношением, хранением и сбытом их, представляют серьезную угрозу для общественной безопасности, в целях предупреждения уголовных правонарушений судам необходимо повысить уровень судебного разбирательства, принимать предусмотренные законом действенные меры к неотвратимости наказания, выявлению источников приобретения огнестрельного оружия и боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ, а также установлению и устранению фактов их ненадлежащей охраны или изготовления на производстве и других причин и условий, способствующих совершению данных уголовных правонарушений.

Суды обязаны частными постановлениями принципиально реагировать на каждый факт небрежного отношения к сбережению огнестрельного оружия должностными лицами, которым оно вверено по службе, оставления без охраны или ненадлежащего оборудования мест хранения огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ, нарушения порядка их учета, выдачи, транспортировки, неправильного их использования и применения, в каждом конкретном случае обсуждать вопрос о привлечении к ответственности тех должностных лиц, действия или бездействия которых способствовали совершению уголовных правонарушений.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. При решении вопроса о виновности лица в совершении уголовных правонарушений, предусмотренных статьей 289, соответствующими частями статей 287, 288, 290, 291 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК), следует устанавливать, относятся ли те или иные предметы, изъятые у виновного, к огнестрельному оружию, боевым припасам, вооружению и взрывчатым веществам, ответственность за хищение, ношение, хранение, приобретение, изготовление, сбыт и небрежное хранение которых предусмотрена указанными статьями.

Отличительными признаками этих предметов являются специальное их предназначение для поражения, разрушения или уничтожения различных целей и объектов, а также особый порядок их изготовления, приобретения, использования и хранения.

При этом необходимо учитывать, что огнестрельное оружие, боевые припасы, вооружение и взрывчатые вещества могут быть как заводского производства, так и самодельные.

Изготовление обреза из охотничьего ружья, т.е. изменение его свойства по прямому назначению с приданием качеств боевого огнестрельного оружия, а также его приобретение, ношение, хранение, сбыт или хищение образуют состав уголовного правонарушения, предусмотренного соответствующими частями статей 287, 288, 291 УК.

      Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).
      Примечание РЦПИ!
      В пункт 3 изменения вносятся только в текст на государственном языке (см. п. 14 постановления Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1).

3. Применительно к статье 289, соответствующим частям статей 287, 288, 290, 291 УК под огнестрельным оружием следует понимать автоматы, карабины, винтовки, пистолеты, пулеметы и другие устройства и предметы, конструктивно предназначенные для поражения живой или иной цели, а также спортивное, в том числе и мелкокалиберное нарезное охотничье оружие, в котором для производства выстрела используется энергия порохового или иного заряда, независимо от того, в каких целях оно фактически применяется.

Под боевыми припасами понимаются: боевые части ракет, бомбы, мины, реактивные снаряды, артиллерийские, минометные, гранатометные выстрелы, ручные и реактивные гранаты и запалы к ним, патроны стрелкового оружия, взрывпакеты, детонаторы, сигнальные, осветительные, имитационные средства и иные изделия и взрывные устройства в сборе, снаряженные взрывчатым веществом и предназначенные для стрельбы из огнестрельного оружия соответствующего вида или для производства взрыва.

Суды должны иметь ввиду, что пневматические ружья, сигнальные, стартовые, строительные, газовые пистолеты, ракетницы, а также содержащие взрывчатые вещества и смеси, пиротехнические и осветительные средства, не предназначенные для боевого применения, не относятся к огнестрельному оружию, боевым припасам, взрывчатым веществам, ответственность за хищение, ношение, хранение, приобретение, изготовление или сбыт которых предусмотрена статьей 289, соответствующими частями статей 287, 288, 290, 291 УК.

По смыслу закона ношение, хранение, приобретение, изготовление или сбыт боевых припасов к гладкоствольному охотничьему оружию не образуют состава уголовного правонарушения, предусмотренного соответствующими частями статьи 287 УК.

Под взрывчатыми веществами следует понимать порох, тротил, нитроглицерин, пироксилин, аммонал и другие химические вещества и их смеси, обладающие способностью к взрывчатым реакциям, на приобретение и хранение которых требуется специальное разрешение.

К вооружениям относятся боевая техника наземного, воздушного, морского и речного базирования с установленными на ней штатными средствами поражения целей, минирования и разминирования и обеспечивающими ее применение по прямому назначению (оптические приборы, радиолокационные и радиотелефонные станции и др.).

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. Судам необходимо учитывать, что ответственность по соответствующим частям статей 287, 291 УК наступает за хищение, ношение, хранение, приобретение или сбыт годного к использованию огнестрельного оружия и боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ, а также неисправного или учебного, которые виновный имел реальную возможность привести в пригодное состояние.

Если виновный похитил непригодное к использованию огнестрельное оружие либо боевые припасы, вооружение, взрывчатые вещества и заблуждался при этом относительно их качества, считая, что они исправны, содеянное надлежит квалифицировать как покушение на хищение этих предметов.

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2 )

5. В тех случаях, когда в целях завладения огнестрельным оружием или боеприпасами, вооружением похищены их составные части или детали в комплекте, достаточным для сборки пригодных к использованию огнестрельного оружия или боеприпасов, вооружения, взрывчатых веществ по прямому назначению, содеянное надлежит квалифицировать как оконченное уголовное правонарушение по соответствующим частям статьи 291 УК. При этом под достаточным комплектом деталей следует понимать такую их совокупность, которая позволяет без дополнительных приспособлений и доработки произвести выстрел (например, ствол винтовки с ударно-спусковым механизмом), а достаточным комплектом составных частей боеприпасов и взрывчатых веществ такой набор, который позволяет использовать их по прямому назначению.

Хищение составных частей и отдельных деталей огнестрельного оружия и последующее изготовление недостающих деталей, необходимых для сборки годного к стрельбе оружия, следует квалифицировать как совокупность хищения чужого имущества и незаконное изготовление оружия.

Хранение отдельных деталей, при отсутствии данных, свидетельствующих об умысле виновного использовать их для изготовления огнестрельного оружия, не образует состава уголовного правонарушения.

Хищение составных частей и деталей боевых припасов, содержащих взрывчатые вещества (запалы, детонаторы, взрыватели, гранаты без взрывателей и т.д.), следует квалифицировать по соответствующим частям статьи 291 УК как оконченное хищение взрывчатых веществ.

Сноска. Пункт 5 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. Под изготовлением огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ, влекущим уголовную ответственность, следует понимать их создание или восстановление утраченных поражающих свойств, а также переделку каких-либо предметов бытового назначения, в результате которых они приобретают свойства огнестрельного оружия.

7. В тех случаях, когда для решения вопроса о том, являются ли огнестрельным оружием, боевыми припасами, вооружением или взрывчатыми веществами предметы, которые виновный похитил, незаконно носил, хранил, приобрел, изготовил или сбыл, требуются специальные познания, необходимо получение заключения эксперта или специалиста.

Сноска. Пункт 7 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Под хищением огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ следует понимать противоправное завладение ими любым способом с намерением виновного присвоить похищенное либо передать его другому лицу, а равно распорядиться им по своему усмотрению иным образом.

Если лицо совершило хищение чужого имущества, не осознавая, что совершает хищение огнестрельного оружия (к примеру, хищение сейфа с хранившимся в нем огнестрельным оружием), то в случае оставления оружия лицом в целях дальнейшего владения, пользования его действия квалифицируются как хищение огнестрельного оружия.

Сноска. Пункт 8 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. Уголовная ответственность по соответствующим частям статьи 291 УК наступает в случаях хищения огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ как из государственных учреждений или общественных, кооперативно-коммерческих организаций, так и у отдельных граждан, владевших ими правомерно либо незаконно.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2).

10. Ранее совершенное хищение другого имущества не образует признака неоднократности, предусмотренного пунктом 2) части третьей статьи 291 УК.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Под квалифицирующим признаком - хищение огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ, вверенных под охрану,- надлежит понимать хищение их из склада или иного места хранения не только лицом, выполняющим охранно-сторожевые функции, но также должностным и материально-ответственным лицом, в ведении которого они находились в силу служебного положения.

В случае хищения огнестрельного оружия, боеприпасов, вооружения или взрывчатых веществ, вверенных под охрану, из охраняемых объектов лицами состава воинского караула, действия этих лиц помимо части первой статьи 290 УК должны квалифицироваться и по части первой статьи 446 УК как нарушение уставных правил караульной службы, повлекшее вредные последствия, для предупреждения которых назначен данный караул.

Под квалифицирующим признаком - хищение огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ с использованием служебного положения,- следует понимать хищение их должностным лицом, которое в силу служебного положения обладало определенными властными полномочиями по осуществлению контроля, надзора, проверки учета и хранения, использования и распоряжения этими предметами.

Сноска. Пункт 11 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. Хищение огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ путем разбойного нападения следует считать оконченным с момента нападения с целью завладения этими предметами.

13. Исключен нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2 )

14. Учитывая, что незаконное ношение, хранение, приобретение, изготовление или сбыт огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ являются самостоятельными составами уголовных правонарушений, хищение перечисленных предметов и их последующее ношение, хранение, приобретение, изготовление или сбыт образуют реальную совокупность уголовных правонарушений, предусмотренных соответствующими частями статей 287, 291 УК.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2 )

15. В случаях хищения огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения или взрывчатых веществ, а также их ношения, хранения, приобретения и изготовления с целью совершения другого уголовного правонарушения, содеянное должно квалифицироваться как совокупность приготовления к совершению иного уголовного правонарушения и оконченного хищения огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ либо незаконного их ношения, хранения, приобретения или изготовления.

Сноска. Пункт 15 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16. Небрежное хранение огнестрельного оружия, находящегося у виновного незаконно, если это повлекло его использование другим лицом с наступлением смерти человека или тяжких последствий, охватывается признаками части первой статьи 287 УК и дополнительной квалификации по статье 289 УК не требует.

Сноска. Пункт 16 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

16-1. Судам следует различать предусмотренную Примечанием к статье 287 УК добровольную сдачу оружия, боеприпасов, взрывчатых веществ и взрывных устройств от добровольной выдачи этих предметов перед началом обыска в случаях, предусмотренных частью восьмой статьи 254 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее-УПК).

Добровольная выдача указанных предметов перед началом обыска в случаях, предусмотренных частью восьмой статьи 254 УПК, не является добровольной сдачей и не влечет освобождение от уголовной ответственности на основании Примечания к статье 287 УК, но может быть на основании части второй статьи 53 УК признана судом обстоятельством, смягчающим уголовную ответственность и наказание.

Если лицо при производстве обыска заявило о наличии у него оружия или иных предметов, указанные в статье 287 УК, которые хранятся вне места обыска (на иной территории, у других лиц и т.п.), обнаружение которых без его указания было бы невозможным, то указанные действия признаются добровольной сдачей и лицо в соответствии с Примечанием к статье 287 УК освобождается от уголовной ответственности по этой статье.

В случае, когда в процессе обыска искомые предметы не были найдены, но после завершения обыска лицо указало их место нахождения, которое не было обнаружено при обыске и откуда они в последующем были изъяты, то такие действия лица следует также признавать добровольной сдачей.

Указанные выше разъяснения о добровольной выдаче и добровольной сдаче предметов распространяются также на случаи производства личного обыска, выемки и осмотра.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 16-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

17. При оценке степени общественной опасности содеянного и определении меры наказания необходимо учитывать цели и мотивы действий виновного, источник приобретения и способ завладения, вид, количество, боевые свойства и стоимость похищенного огнестрельного оружия, боеприпасов, вооружения, взрывчатых веществ.

При назначении наказания за хищение огнестрельного оружия, боеприпасов, вооружения или взрывчатых веществ, совершенное в условиях чрезвычайного положения, чрезвычайной ситуации, а также в ходе массовых беспорядков, судам необходимо иметь ввиду, что в силу пункта 11) части первой статьи 54 УК указанные обстоятельства должны рассматриваться как отягчающие ответственность.

Сноска. Пункт 17 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

18. При рассмотрении дел данной категории судам также следует выяснять и указывать в приговоре приобреталось ли виновным имущество на средства, добытые преступным путем.

Сноска. Пункт 18 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 5 (порядок введения в действие см. п. 2 )

19. По делам данной категории автомобили, мотоциклы и иные транспортные средства, признанные орудиями и (или) средствами уголовных правонарушений и вещественными доказательствами, принадлежащие лицу, совершившему уголовное правонарушение, в соответствии с требованиями пункта 1) части третьей статьи 118 УПК подлежат конфискации судом на основании статьи 48 УК в собственность государства.

Незаконно приобретенные, похищенные, переданные в собственность других лиц огнестрельное оружие, боевые припасы, вооружение и взрывчатые вещества в соответствии с пунктом 1) части второй статьи 48 УК подлежат конфискации. В остальных случаях они, как вещественные доказательства, передаются в специализированные подразделения органов внутренних дел для разрешения вопроса их вторичного оборота при определении их пригодности и ценности либо для уничтожения.

Сноска. Пункт 19 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования); от 22.12.2022 № 10 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

20. В связи с принятием настоящего постановления признать недействующим Постановление Пленума Верховного Суда СССР "О судебной практике по делам о хищении огнестрельного оружия, боевых припасов или взрывчатых веществ, незаконном ношении, хранении, приобретении, изготовлении или сбыте оружия, боевых припасов или взрывчатых веществ и небрежном хранении огнестрельного оружия" N 7 от 20 сентября 1974 года с изменениями и дополнениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда СССР от 29 марта 1991 года N 2 "О выполнении судами постановления Пленума Верховного Суда СССР N 7 от 20 сентября 1974 г. "О судебной практике по делам о хищении огнестрельного оружия, боевых припасов или взрывчатых веществ, незаконном ношении, хранении, приобретении, изготовлении или сбыте оружия, боевых припасов или взрывчатых веществ и небрежном хранении огнестрельного оружия".

21.Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 21 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).