Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабы 7) тармақшасын ресми түсіндіру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2000 жылғы 26 желтоқсандағы N 22/2 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008 жылғы 24 қыркүйектегі N 7 Нормативтік қаулысымен

Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2008.09.24 N 7 Нормативтік қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, құрамында Кеңес мүшелерi Н.І. Өкеев (төрағалық етуші), Ж.Д. Бұсырманов, А. Есенжанов, А.К. Котов, Қ.Ә. Омарханов және В.Д. Шопин қатысқан, өтініш субъектісінің өкілі - Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік жөніндегі комитеттің мүшесі Ж. Қалиұлының, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Шарт жасасу-құқық департаментінің екінші хатшысы А.Қ.Кинжебаеваның қатысуымен өткен ашық отырысында Қазақстан Республикасы Парламентінің Төрағасы Ж.А. Тұяқбайдың Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабы 7) тармақшасын ресми түсіндіру туралы өтінішін қарады.
Қолдағы бар материалдарды зерделеп, баяндамашы - Кеңес мүшесі В.Д. Шопиннің және отырыс қатысушыларының сөйлеген сөздерін тыңдап, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі мынаны анықтады:
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне 2000 жылғы 14 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Парламенті Төрағасының Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасын ресми түсіндіру туралы өтініші келіп түсті.
Қазақстан Республикасының Үкіметі, Парламент Мәжілісінде қарау үшін, 1996 жылғы 18 қазанда Мәскеуде қол қойылған "Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттердің азаматтық авиациясының авиациялық техникасын пайдалануды және жөндеуден өткізуді қамтамасыз ету жөніндегі трансұлттық қаржы-өнеркәсіптік тобын құру туралы Келісімнің күшін жою туралы" (бұдан әрі - Келісім) Қазақстан Республикасы Заңының жобасын енгізуі өтініш жасау үшін себеп болды. Өтініштен келіп шығатыны, бұл Келісімге Республика Үкіметі қол қойған және ол Парламенттің бекітуіне енгізілмеген.
Үкіметтің түсіндірме жазбахатында, Келісімде көзделген "Аэрофин" тобының құрылмағаны және қазіргі уақытта оны құру мақсатқа сай келмейді деп есептелетіні айтылған. Қазақстан азаматтық авиациясының қызметіндегі қалыптасқан шынайы жағдайдың өзгеруі, бұл келісімнің күшін жоюдың қажет екенін көрсетеді.
Өтініште бұл Келісімнің күшін жою жөніндегі әртүрлі көзқарастар келтірілген: Мәжілістің тұрақты комитеттері Үкіметтің өзі бұл шарттың күшін жоя алады деп есептейді, ал сыртқы істер және әділет министрліктері оның күшін жою туралы мәселе Парламентте қаралуы тиіс деп есептейді. Осыған байланысты, өтініш субъектісі, "Қазақстан Республикасының Парламенті Қазақстан Республикасының тиісті заңдарын қабылдау арқылы бекітпеген халықаралық шарттардың күшін жою қажет пе?", - деген сұрақты назарға ала отырып, Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 54-бабы 7) тармақшасына ресми түсіндірме беруді өтінеді.
Конституцияның K951000_ нормаларын және қолдағы бар материалдарды талдап шығып, Конституциялық Кеңес мынаны ескерді.
Конституцияның K951000_ 54-бабының 7) тармақшасы, Парламент Палаталардың бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы Республиканың халықаралық шарттарын бекітетінін және олардың күшін жоятынын белгілейді. Келтірілген бұл конституциялық норма Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау және күшін жою тәртібі туралы" 1995 жылғы 12 желтоқсандағы U952679_ заң күші бар Жарлығында (бұдан әрі - Жарлық) нақтыланған.
Жарлықтың 2-бабының 4) тармақшасына сәйкес, "ратификация" дегеніміз - халықаралық шартты Қазақстан Республикасы Парламентінің бекітуі арқылы Қазақстан Республикасының өзі үшін оның міндеттілігіне келісім білдіру жолы. Жарлықтың 10-15-баптарында Парламенттің ратификациялауына жататын Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының тізбесі және оларды ратификациялау тәртібі белгіленген. 13-бапта Республика Президенті мен Үкіметінің халықаралық шарттарды Парламентке ратификациялауға табыс етуінің тәртібі регламенттелген. 14-бапқа сай, Парламент ратификациялауға ұсынылған халықаралық шарттарды қарайды және тиісті заң қабылдайды. Халықаралық шартты ратификациялау туралы заңға қол қойылып, ол жария етілгеннен кейін Республика Президенті ратификациялау грамотасына қол қояды.
Жоғарыда аталған Жарлықтың 2-бабы 11) тармақшасына сай, "күшін жою" дегеніміз - Қазақстан Республикасының өзі жасасқан халықаралық шарттан тиісінше ресімделген бас тартуы. Республиканың халықаралық шарттарының күшін жою тәртібі осы Жарлықтың 32-34-баптарымен баянды етілген. Жарлықтың 33-бабына сәйкес, Парламент Қазақстан Республикасының мемлекетаралық сипаттағы ратификацияланған және ратификациялауға жатпайтын халықаралық шарттарының күшін - Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуы бойынша, ал, Республиканың Үкімет қарауына жататын халықаралық шарттарының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының оларға қосылуы Үкіметтің шешімдері негізінде жүзеге асырылған халықаралық шарттарының күшін - Қазақстан Республикасы Үкіметінің ұсынуы бойынша жояды.
Келісімнің 16-бабы, тараптардың кез-келгенінің өздерінің ішкі заңдарына сәйкес, күшін жою арқылы бұл шарттан шығуына және оның ресімдеріне жол беретін норманы білдіреді, соның нәтижесінде Келісімнің ол үшін міндетті күші жойылады.
Жарлықтың 34-бабына сай, Республика Үкіметі Қазақстан Республикасының ведомствоаралық сипаттағы халықаралық шарттарының ғана күшін жоюға хақылы.
Осылайша, Қазақстан Республикасы заңдарының келтірілген нормалары, Республика Парламенті өзі ратификациялаған Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының ғана емес, Жарлықтың 33-бабында аталған өзге де халықаралық шарттардың күшін жоятынынан дәлел береді. Аталған баптың 2) тармақшасына сәйкес, өтініште көрсетілген Келісімнің күшін жою туралы мәселені қарау Республика Парламентінің құзырына жатқызылған.
Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын және Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" U952737_ конституциялық заң күші бар Жарлығының 17-бабы 3-тармағының 1) тармақшасын, 32, 33, 37 және 41-баптарын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі қаулы етеді:
1. Қазақстан Республикасы Конституциясы K951000_ 54-бабының
7) тармақшасын, "Парламент ... Республиканың халықаралық шарттарын бекітеді", - деген бөлігінде, Қазақстан Республикасының Парламенті, халықаралық шартты ратификациялау туралы заң қабылдай отырып, оның міндеттілігіне мемлекеттің келісімін білдіреді деп түсіну керек. Ратификациялауға жататын халықаралық шарттардың тізбесі, Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау және күшін жою тәртібі туралы" U952679_ заң күші бар Жарлығының 11-бабымен, ал тәртібі - 10, 12-15-баптарымен белгіленген.
Дәл осы тармақша "Парламент ... Республиканың халықаралық шарттарының күшін жояды", - деген бөлігінде, Қазақстан Республикасының өзі жасасқан халықаралық шарттан бас тартуын білдіреді, ол осы аталған Жарлықтың 32-34-баптарымен белгіленген ережеге сәйкес ресімделеді. Парламент Қазақстан Республикасының мемлекетаралық сипаттағы ратификацияланған және ратификациялауға жатпайтын халықаралық шарттарының күшін - Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуы бойынша, ал, Республиканың Үкімет қарауына жататын халықаралық шарттарының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының оларға қосылуы Үкіметтің шешімдері негізінде жүзеге асырылған халықаралық шарттарының күшін - Қазақстан Республикасы Үкіметінің ұсынуы бойынша жояды.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының K951000_ 74-бабы 3-тармағына сәйкес, қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшіне енеді, шағымдануға жатпайды, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті және Қазақстан Республикасы Конституциясының 73-бабы 4-тармағында көзделген жағдайды ескеріп, түпкілікті болып табылады. 3. Осы қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын. Төрағалық етуші - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мүшесі Мамандар: Қасымбеков Б.А. Багарова Ж.А.

Об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 26 декабря 2000 года N 22/2. Отменено нормативным постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 24 сентября 2008 года N 7.

Сноска. Постановление Конституционного Совета РК от 26.12.2000
N 22/2 отменено нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 24.09.2008 N 7 .

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе членов Совета Акуева Н.И. (председательствующий), Бусурманова Ж.Д., Есенжанова А., Котова А.К., Омарханова К.А. и Шопина В.Д., с участием представителя субъекта обращения - депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан, члена Комитета по международным делам, обороне и безопасности Калиулы Ж., второго секретаря договорно-правового департамента Министерства иностранных дел Республики Казахстан Кинжебаевой А.К., рассмотрел в открытом заседании обращение Председателя Мажилиса Парламента Республики Туякбая Ж.А. об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 Конституции Республики Казахстан.
Изучив имеющиеся материалы, заслушав выступления докладчика - члена Совета Шопина В.Д. и участников заседания, Конституционный Совет Республики Казахстан установил:
В Конституционный Совет Республики Казахстан 14 декабря 2000 года поступило обращение Председателя Мажилиса Парламента Республики Казахстан об официальном толковании подпункта 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики Казахстан.
Поводом для обращения послужило внесение Правительством Республики Казахстан на рассмотрение Мажилиса Парламента проекта Закона Республики Казахстан "О денонсации Соглашения о создании транснациональной финансово-промышленной группы по обеспечению эксплуатации и ремонта авиационной техники гражданской авиации государств-участников Содружества Независимых Государств", подписанного 18 октября 1996 года в Москве (далее - Соглашение). Из обращения следует, что данное Соглашение подписано Правительством Республики и на ратификацию Парламентом не вносилось.
В пояснительной записке Правительства сказано, что группа "Аэрофин", предусмотренная Соглашением, не создана и в настоящее время ее создание считается нецелесообразным. Изменение реальной ситуации, сложившейся в деятельности гражданской авиации Казахстана, показывает необходимость денонсации данного Соглашения.
В обращении приведены различные позиции по денонсации этого Соглашения: постоянные комитеты Мажилиса полагают, что Правительство может само денонсировать данный договор, а министерства иностранных дел и юстиции считают, что вопрос о денонсации подлежит рассмотрению в Парламенте. В связи с этим субъект обращения просит дать официальное толкование подпункта 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики Казахстан, принимая во внимание вопрос: "Необходима ли денонсация не ратифицированных Парламентом Республики Казахстан международных договоров путем принятия соответствующих законов Республики Казахстан?".
Проанализировав нормы K951000_ Конституции и имеющиеся материалы, Конституционный Совет исходит из следующего.
Подпункт 7) статьи 54 K951000_ Конституции устанавливает, что Парламент в раздельном заседании палат путем последовательного рассмотрения вопросов вначале в Мажилисе, а затем в Сенате ратифицирует и денонсирует международные договоры Республики. Приведенная конституционная норма конкретизирована в Указе Президента Республики Казахстан, имеющем силу Закона, U952679_ "О порядке заключения, исполнения и денонсации международных договоров Республики Казахстан" от 12 декабря 1995 года (далее - Указ).
В соответствии с подпунктом 4) статьи 2 Указа "ратификация" означает способ выражения согласия Республики Казахстан на обязательность для нее международного договора путем утверждения его Парламентом Республики Казахстан. В статьях 10-15 Указа установлен перечень международных договоров Республики Казахстан, подлежащих ратификации Парламентом и порядок их ратификации. В статье 13 регламентирован порядок представления Президентом и Правительством Республики международных договоров на ратификацию в Парламент. Согласно статье 14 Парламент рассматривает представленные на ратификацию международные договоры и принимает соответствующий закон. Президент Республики после подписания и обнародования закона о ратификации международного договора подписывает ратификационную грамоту.
Согласно подпункту 11) статьи 2 вышеназванного Указа "денонсация" означает надлежащим образом оформленный отказ Республики Казахстан от заключенного ею международного договора. Порядок денонсации международных договоров Республики закреплен в статьях 32-34 этого Указа. В соответствии со статьей 33 Указа Парламент денонсирует по представлению Президента Республики Казахстан ратифицированные и не подлежащие ратификации международные договоры Республики Казахстан межгосударственного характера, а по представлению Правительства Республики Казахстан - международные договоры Республики, относящиеся к ведению Правительства, а также международные договоры республики, присоединение к которым было осуществлено на основании решений Правительства.
Статья 16 Соглашения представляет норму, которая допускает возможность и процедуру выхода из этого договора любой из сторон в соответствии с ее внутренним законодательством путем денонсации, в результате которой Соглашение утрачивает для нее обязательную силу.
Правительство Республики согласно статьи 34 Указа имеет право денонсации международных договоров Республики Казахстан только межведомственного характера.
Таким образом, приведенные нормы законодательства Республики Казахстан свидетельствует о том, что Парламент Республики денонсирует не только ратифицированные им международные договоры Республики Казахстан, но и другие международные договоры, указанные в статье 33 Указа. В соответствии с подпунктом 2) названной статьи рассмотрение вопроса о денонсации указанного в обращении Соглашения отнесено к компетенции Парламента Республики.
На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 K951000_ Конституции Республики Казахстан и подпунктом 1) пункта 3 статьи 17, статьями 32, 33, 37 и 41 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Конституционного закона, U952737_ "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан постановляет:
1. Подпункт 7) статьи 54 K951000_ Конституции Республики Казахстан в части: "Парламент... ратифицирует... международные договоры Республики" следует понимать так, что Парламент Республики Казахстан принимая закон, о ратификации международного договора, выражает согласие государства на его обязательность. Перечень международных договоров, подлежащих ратификации, установлен статьей 11, а порядок - статьями 10, 12-15 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Закона, U952679_ "О порядке заключения, исполнения и денонсации международных договоров Республики Казахстан".
Этот же подпункт в части: "Парламент... денонсирует международные договоры Республики" означает отказ Республики Казахстан от заключенного ею международного договора, который оформляется в соответствии с правилами, установленными статьями 32-34 названного Указа. Парламент денонсирует по представлению Президента Республики Казахстан ратифицированные и не подлежащие ратификации международные договоры Республики Казахстан межгосударственного характера, а также по представлению Правительства Республики Казахстан - международные договоры Республики, относящиеся к ведению Правительства, и международные договоры Республики, присоединение к которым было осуществлено на основании решений Правительства.
2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 K951000_ Конституции Республики Казахстан постановление вступает в силу со дня его принятия, обжалованию не подлежит, является общеобязательным и окончательным на всей территории Республики с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи 73 Конституции Республики Казахстан. 3. Опубликовать настоящее постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях. Председательствующий - член Конституционного Совета Республики Казахстан (Специалисты: Умбетова А.М., Склярова И.В.)