Қазақстан Республикасы Конституциясының 42-бабының 3-тармағын ресми түсіндіру туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2019 жылғы 15 ақпандағы № 1 нормативтік қаулысы

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, құрамында Төраға Қ.Ә. Мәми, Кеңес мүшелерi А.Қ. Дауылбаев, В.А. Малиновский, И.Д. Меркель, Р.Ж. Мұқашев, Ә.А. Темірбеков және У. Шапак,

Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкілі – Қазақстан Республикасының Әділет министрі М.Б. Бекетаевтың,

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының өкілі – Конституциялық заңнама, сот жүйесі және құқық қорғау органдары комитетінің төрағасы Г.В. Кимнің,

Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты А.Н. Жаилғанованың,

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының өкілі – Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы Н.О. Сисенованың,

Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары М.М. Ахметжановтың,

Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Мемлекеттік құқық бөлімінің меңгерушісі Д.В. Вагаповтың қатысуымен

өзінің ашық отырысында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Конституциясының 42-бабының 3-тармағын ресми түсіндіру туралы өтінішін қарады.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мүшесі В.А. Малиновскийдің хабарламасын, отырысқа қатысушылардың, сарапшылар – С.К. Амандықованың және С.Ф. Ударцевтің сөйлеген сөздерін тыңдап, сарапшы – Е.Қ. Көбеевтің қорытындысымен танысып; конституциялық іс жүргізудің басқа да материалдарын зерделеп, жекелеген шет елдердің заңнамасы мен практикасын талдап, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі

анықтады:

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне 2019 жылғы 1 ақпанда Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Конституциясы 42-бабының 3-тармағын ресми түсіндіру туралы өтініші келiп түстi. Өтініште мынадай сұрақ қойылған:

"Қазақстан Республикасы Конституциясының 42-бабының 3-тармағында белгіленген Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату негіздерінің тізбесі толық болып табылады ма?".

Негізгі Заңның нормаларын өтініш нысанасына қатысты талдап, Конституциялық Кеңес мынаны негізге алады.

1. Конституцияға сәйкес, Қазақстан Республикасының Президенті - мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын ең жоғары лауазымды тұлға. Халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрі кепілі ретінде Республика Президенті мемлекеттік биліктің барлық тармағының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді (Негізгі Заңның 40-бабы).

Жалпыға бірдей сайлау арқылы жоғарғы билік берілген халықтың бірден-бір дербестендірілген жоғары өкілі бола отырып, Мемлекет басшысы егемендікті, мемлекеттің тәуелсіздігін қорғау, Республика қызметінің түбегейлі принциптерін өмірге енгізу, Негізгі Заңда бекітілген мақсаттарға қол жеткізу және құндылықтарды іске асыру бойынша шаралар қабылдайды (Конституциялық Кеңестің 2015 жылғы 24 ақпандағы № 2, 2017 жылғы 9 наурыздағы № 1 нормативтік қаулылары және басқалары).

Конституцияда Республика Президентіне ешкімнің тиіспеуі, оның өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату негіздері және Мемлекет басшысының Қазақстан халқының мүдделері үшін өзіне жүктелген функцияларды үздіксіз және тиісінше жүзеге асыруын қамтамасыз ететін басқа да кепілдіктер бекітілген.

Конституцияның 42-бабының 3-тармағына сәйкес, Республика Президентінің өкілеттігі жаңадан сайланған Республика Президенті қызметіне кіріскен кезден бастап, сондай-ақ Президент қызметінен мерзімінен бұрын босатылған немесе кетірілген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады.

Бұл конституциялық нормада Республика Президентінің өкілеттігін тоқтату, оның ішінде ол сайланған мерзім аяқталғанға дейін тоқтату, жағдайлары (негіздері) көзделген.

Жалпы алғанда, Конституцияның 42-бабы 3-тармағының мазмұны бойынша Президент өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату мемлекетке басшылық етуге халық берген ең жоғары лауазымды тұлға мандатының мерзімінен бұрын жойылуына әкеп соғатын ерекше сипаттағы жекелеген мән-жайлар туындауының салдары болып табылады.

Конституцияның 41-бабының 3-1-тармағында айқындалған тәртіппен кезектен тыс президенттік сайлау өткізілген жағдайда жаңадан сайланған Республика Президентінің қызметіне кірісуі Республика Президентінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға негіз болып табылады.

Науқастануына орай өзінің міндеттерін жүзеге асыруға қабілетсіздігі дендеген жағдай Мемлекет басшысының лауазымнан мерзімінен бұрын босатылуына негіз болады. Бұл Республика Президентінің өкілеттіктерін тиісінше орындауға кедергі келтіретін ағза функцияларының тұрақты және қайтымсыз бұзылуының орын алуын білдіреді. Аталған мән-жайды анықтау рәсімі және осы негіз бойынша президенттік өкілеттіктерді тоқтату тәртібі Конституцияның 47-бабының 1-тармағында бекітілген.

Республика Президентін қызметінен кетіру тек мемлекетке опасыздық жасағаны анықталған кезде ғана іске асырылады және Мемлекет басшысының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға әкеп соғатын негіз болып есептеледі. Айып тағу, оның тексерілуін ұйымдастыру және түпкілікті шешім қабылдау тәртібі Негізгі Заңның 47-бабының 2-тармағында регламенттелген.

Адамның қайтыс болуы сияқты мән-жай объективті сипатқа ие және Республика Президентінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатудың табиғи негізі болып табылады, өйткені бұндайда Конституцияның 13-бабының 1-тармағында көзделген адамның Қазақстан Республикасының азаматы ретіндегі жалпы құқық субъектілігі тоқтатылады.

Республика Президентін науқастануына байланысты лауазымынан мерзімінен бұрын босату және оны қызметінен кетіру мемлекеттік биліктің бірлігі мен бөлінуі қағидаты, тежемелік әрі тепе-теңдік тетігі шеңберінде оның еркінен тыс ең жоғары лауазымды тұлғаға қолданылатын мәжбүрлі күштеп ықпал ету шаралары болып табылады. Тиісінше, бұл ерекше тетіктерді биліктің басқа тармақтарының теріс пайдалануынан кепілдік ретінде осы екі жағдайда да 47-баптың 1 және 2-тармақтарында белгіленген конституциялық рәсімдердің сақталғаны туралы Конституциялық Кеңес қорытындысының болуы көзделген.

Конституциялық Кеңес Республика Конституциясының 42-бабының 3-тармағында Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату негіздерінің толық тізбесі қамтылмаған деп пайымдайды. Атап айтқанда, бұл нормада Мемлекет басшысының өкілеттігін оның жеке ерік білдіруі негізінде, мысалы, жеке және өзге де сипаттағы себептерге байланысты отставкаға шығу нысанында, мерзімінен бұрын тоқтату тікелей көзделмеген және оған тыйым да салынбаған. Аталған негіз осы нормада пайдаланылған "сондай-ақ Президент қызметінен мерзімінен бұрын босатылған... жағдайда..." деген кең мағынаға ие сөз тіркесінің мазмұнымен қамтылады.

Конституциялық Кеңес Мемлекет басшысының жеке негіздер бойынша өз өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату құқығы (отставкаға шығу құқығы) президенттік басқару нысанының және Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық мәртебесінің ажырамас элементі болып табылады деп есептейді. Ерік білдіру еркіндігі адам әрі Қазақстан азаматы ретінде Республика Президентіне тән және Конституцияның 13-бабы 1-тармағының, 24-бабы 1-тармағының мазмұнынан және өзге де нормаларынан туындайды. Аталған тұжырымды Кеңес отырысына қатысқан барлық мемлекеттік органдардың өкілдері мен сарапшылар қолдады.

2. Қазақстан Республикасының Конституциясында және оның негізінде қабылданған заңдарда мемлекеттік органдардың не олардың қызметшілерінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатудың алуан түрлері бекітілген.

Мәселен, Негізгі Заңның 52-бабының 5-тармағында "Парламент депутатының өкілеттігі орнынан түскен, ол қайтыс болған, соттың заңды күшіне енген шешімі бойынша депутат іс-әрекетке қабілетсіз, қайтыс болған немесе хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда және Конституция мен конституциялық заңда көзделген өзге де жағдайларда тоқтатылады" деп белгіленген. Аталған бапта Парламент депутаттары мен Мәжіліс депутаттарының мандатын мерзімінен бұрын тоқтатудың басқа да негіздері айқындалған.

Конституцияның 58-бабының 2-тармағына сәйкес, Парламент Палаталарының төрағалары қызметтен кері шақырылып алынуы мүмкін, сондай-ақ олар өз еркімен орнынан түсуге хақылы.

Конституцияда Үкімет пен оның мүшелерінің өкілеттігін мерзімінен бұрын, оның ішінде орнынан түсу нысанында, тоқтату бойынша қатынастар неғұрлым толық реттелген (68-баптың 1-тармағы, 70-бап).

"Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында төрағаның, сот алқасы төрағасының және судьяның өкілеттігін тоқтату негіздерінің қатарында судьяның орнынан түсуі көзделген (34-баптың 1-тармағының 1) тармақшасы). Бұл ретте мiнсiз беделi, кемiнде жиырма жыл судьялық жұмыс өтiлi бар судьяның судья атағын, судьялар қоғамдастығына жататынын, жеке басына тиiспеушiлiк кепiлдiгiн және өзге де материалдық және әлеуметтiк кепiлдiктерiн сақтай отырып, лауазымынан құрметпен кету нысанында судья өкiлеттiктерінің тоқтатылуы отставка болып табылады (35-баптың 1-тармағы).

"Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, мемлекеттік қызмет отставкаға шыққан жағдайда тоқтатылуы мүмкін. Бұл Заңда мемлекеттiк саяси қызметшiнiң жазбаша өтініші негiзiнде жүзеге асырылатын оның тиiстi мемлекеттiк лауазымдағы мiндеттерiн атқаруды тоқтатуы отставка деп түсініледі (60-баптың 1-тармағы).

Конституциялық Кеңестің пікірі бойынша, Конституцияда және заңдарда мемлекеттік органдардың не лауазымды тұлғалардың өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату негіздерінің тізбесін, рәсімдері мен құқықтық салдарын бекіту олардың мақсатына, функцияларына, өкілеттіктеріне және қызметін ұйымдастыруға байланысты болады. Ол мемлекеттік-билік субъектісіне оның тиісінше емес қызметі үшін конституциялық-құқықтық санкция ретінде қолданылуы мүмкін, не жауапкершілікке тартумен тікелей байланысы жоқ, тіпті бұл өз өкілеттігін тоқтатқан жария билік иесінің еңбегін құрметтеудің нысаны болуы ықтимал.

3. Мемлекет басшыларының отставкаға шығу институты, оның негіздері, жүзеге асырылу тәртібі, заңдық салдары және одан әрі қолданылатын рәсімдер бірқатар шет елдердің конституцияларында әртүрлі көлемде қарастырылады. Ұлттық ерекшеліктерді негізге ала отырып, бір жағдайларда президенттің отставкаға шығу туралы өтінішінің парламент арқылы қаралуы, оны депутаттық корпустың талқылауы мен шешім қабылдауы көзделсе, басқа жағдайларда мемлекет басшысының мәлімдемесін халыққа жария ету жеткілікті. Мемлекеттік органдардың кейінгі іс-қимылдары да әртүрлі болып келеді.

Конституциялық Кеңес 42-баптың 3-тармағының мазмұнын Республика Конституциясының 47 және 48-баптарының нормаларымен және басқа да ережелерімен ажыратпай бірге ғылыми-практикалық талдаудан өткізіп, сондай-ақ Қазақстанның Негізгі Заңының дәйекті түрде реформалану үрдісін және шетелдік тәжірибені ескере отырып, Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясында қабылданған Мемлекет басшысының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату институтын бекітудің тәсілі (тежемелік әрі тепе-теңдік тетігі шеңберінде және жеке ерік білдіруіне байланысты) Республика Президентінің отставкаға шығу құқығын пайдалануын қоса алғанда, Конституцияның 42-бабының 3-тармағында көзделген кез келген негіз туындаған жағдайда жоғарғы биліктің тиісінше жұмыс істеуін қамтамасыз етеді деп пайымдайды.

Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 17-бабы 3-тармағының 1) тармақшасын, 31-33, 37-баптарын және 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа ала отырып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі

қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының 42-бабының 3-тармағында белгіленген Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату негіздерінің тізбесі толық емес.

2. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық мәртебесінен оның өз еркін білдіруіне сәйкес өкілеттігін тоқтату құқығы туындайды. Ол Мемлекет басшысының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға дербес негіз болып табылады.

3. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес, нормативтік қаулы қабылданған күнінен бастап күшіне енеді, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті, түпкілікті болып табылады және шағымдануға жатпайды.

4. Осы нормативтік қаулы республикалық ресми басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы

Қ.Ә. Мәми

Об официальном толковании пункта 3 статьи 42 Конституции Республики Казахстан

Нормативное постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 15 февраля 2019 года № 1

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя К.А. Мами, членов Совета А.К. Даулбаева, В.А. Малиновского, И.Д. Меркеля, Р.Ж. Мукашева, А.А. Темербекова и У. Шапак с участием:

представителя Правительства Республики Казахстан – Министра юстиции Республики Казахстан М.Б. Бекетаева,

представителя Сената Парламента Республики Казахстан – Председателя Комитета по конституционному законодательству, судебной системе и правоохранительным органам Г.В. Кима,

представителя Мажилиса Парламента Республики Казахстан – депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан А.Н. Жаилгановой,

представителя Верховного Суда Республики Казахстан – судьи Верховного Суда Республики Казахстан Н.У. Сисеновой,

представителя Генеральной прокуратуры Республики Казахстан – заместителя Генерального Прокурора Республики Казахстан М.М. Ахметжанова,

заведующего Государственно-правовым отделом Администрации Президента Республики Казахстан Д.В. Вагапова

рассмотрел в открытом заседании обращение Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева об официальном толковании пункта 3 статьи 42 Конституции Республики Казахстан.

Заслушав сообщение докладчика – члена Конституционного Совета Республики Казахстан В.А. Малиновского, выступления участников заседания, экспертов – С.К. Амандыковой и С.Ф. Ударцева, ознакомившись с заключением эксперта Е.К. Кубеева; изучив другие материалы конституционного производства, проанализировав законодательство и практику отдельных зарубежных стран, Конституционный Совет Республики Казахстан

установил:

В Конституционный Совет Республики Казахстан 1 февраля 2019 года поступило обращение Президента Республики Казахстан об официальном толковании пункта 3 статьи 42 Конституции Республики Казахстан, в котором поставлен следующий вопрос:

"Является ли исчерпывающим установленный пунктом 3 статьи 42 Конституции Республики Казахстан перечень оснований досрочного прекращения полномочий Президента Республики Казахстан?".

Проанализировав нормы Основного Закона применительно к предмету обращения, Конституционный Совет исходит из следующего.

1. В соответствии с Конституцией Президент Республики Казахстан является главой государства, его высшим должностным лицом, определяющим основные направления внутренней и внешней политики государства. Как символ и гарант единства народа и государственной власти, незыблемости Конституции, прав и свобод человека и гражданина, Президент Республики обеспечивает согласованное функционирование всех ветвей государственной власти и ответственность органов власти перед народом (статья 40 Основного Закона).

Будучи единственным персонифицированным высшим представителем народа, наделенным верховной властью на всеобщих выборах, Глава государства принимает меры по защите суверенитета, независимости государства, претворению в жизнь основополагающих принципов деятельности Республики, достижению целей и реализации ценностей, закрепленных в Основном Законе (нормативные постановления Конституционного Совета от 24 февраля 2015 года № 2, от 9 марта 2017 года № 1 и другие).

Конституция закрепляет неприкосновенность Президента Республики, основания досрочного прекращения его полномочий и другие гарантии, которые обеспечивают непрерывность и надлежащее осуществление Главой государства возложенных на него функций в интересах народа Казахстана.

Согласно пункту 3 статьи 42 Конституции полномочия Президента Республики прекращаются с момента вступления в должность вновь избранного Президента Республики, а также в случае досрочного освобождения или отрешения Президента от должности либо его кончины.

В данной конституционной норме предусмотрены случаи (основания) прекращения полномочий Президента Республики, в том числе до истечения срока, на который он был избран.

В целом из содержания пункта 3 статьи 42 Конституции усматривается, что досрочное прекращение президентских полномочий – это следствие возникновения отдельных обстоятельств экстраординарного характера, влекущих преждевременное погашение выданного народом мандата высшего должностного лица на руководство государством.

Вступление в должность вновь избранного Президента Республики является основанием для досрочного прекращения полномочий Президента Республики в случае проведения внеочередных президентских выборов в порядке, определенном пунктом 3-1 статьи 41 Конституции.

Досрочное освобождение от должности Главы государства связано с устойчивой неспособностью осуществления им своих обязанностей по болезни. Это предполагает наличие такого постоянного и необратимого расстройства функций организма, которое препятствует надлежащему выполнению полномочий Президента Республики. Процедура установления данного обстоятельства и порядок прекращения президентских полномочий по этому основанию закреплены пунктом 1 статьи 47 Конституции.

Отрешение Президента Республики от должности в качестве основания, влекущего преждевременное прекращение его полномочий, обусловлено только фактом совершения Главой государства государственной измены. Порядок выдвижения обвинения, организации его расследования и принятия окончательного решения регламентирован пунктом 2 статьи 47 Основного Закона.

Такое обстоятельство, как смерть человека, носит объективный характер и является естественным основанием досрочного прекращения полномочий Президента Республики, поскольку прекращается предусмотренная пунктом 1 статьи 13 Конституции общая правосубъектность лица как гражданина Республики Казахстан.

Досрочное освобождение от должности Президента Республики по болезни и отрешение его от должности представляют собой меры вынужденного принудительного воздействия на высшее должностное лицо вне зависимости от его волеизъявления в рамках принципа единства и разделенности государственной власти, механизма сдержек и противовесов. Соответственно, в качестве гарантии от злоупотребления другими ветвями власти данными экстраординарными механизмами в обоих случаях в пунктах 1 и 2 статьи 47 предусмотрено наличие заключения Конституционного Совета о соблюдении установленных конституционных процедур.

Конституционный Совет полагает, что пункт 3 статьи 42 Конституции Республики не содержит полный перечень оснований досрочного прекращения полномочий Президента Республики Казахстан. В частности, он прямо не предусматривает и в то же время не запрещает досрочное прекращение полномочий Главы государства на основании его персонального волеизъявления, к примеру, в форме отставки, обусловленной причинами личного и иного характера. Названное основание охватывается содержанием использованного в данной норме словосочетания "а также в случае досрочного освобождения… Президента от должности…", которое имеет широкий смысл.

Конституционный Совет считает, что право Главы государства на досрочное прекращение своих полномочий по личным основаниям (право на отставку) является неотъемлемым элементом президентской формы правления и конституционного статуса Президента Республики Казахстан. Свобода волеизъявления присуща Президенту Республики и как человеку, и как гражданину Казахстана, и вытекает также из содержания пункта 1 статьи 13, пункта 1 статьи 24 и иных норм Конституции. Данный вывод поддержан представителями всех государственных органов и экспертами, участвовавшими в заседании Совета.

2. Конституцией Республики Казахстан и принятыми на ее основе законами закреплены различные разновидности досрочного прекращения полномочий государственных органов либо их служащих.

Так, пунктом 5 статьи 52 Основного Закона установлено, что "полномочия депутата Парламента прекращаются в случаях подачи в отставку, его смерти, признания депутата по вступившему в законную силу решению суда недееспособным, умершим или безвестно отсутствующим и иных предусмотренных Конституцией и конституционным законом случаях". Данной статьей определены также и другие основания досрочного прекращения мандата депутатов Парламента и депутатов Мажилиса.

В соответствии с пунктом 2 статьи 58 Конституции председатели Палат Парламента могут быть отозваны от должности, а также вправе подать в отставку.

Более подробно Конституцией урегулированы отношения досрочного прекращения полномочий Правительства и его членов, в том числе в форме отставки (пункт 1 статьи 68, статья 70).

Конституционным законом Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан" среди оснований прекращения полномочий председателя, председателя судебной коллегии и судьи предусмотрен уход судьи в отставку (подпункт 1) пункта 1 статьи 34). При этом отставкой является прекращение полномочий судьи в форме почетного ухода с должности судьи, имеющего безупречную репутацию, стаж судейской работы не менее двадцати лет, с сохранением за ним звания судьи, принадлежности к судейскому сообществу, гарантии личной неприкосновенности и иных материальных и социальных гарантий (пункт 1 статьи 35).

Согласно Закону Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года "О государственной службе Республики Казахстан" прекращение государственной службы возможно в случае отставки, под которой понимается прекращение исполнения обязанностей на соответствующей государственной должности политическим государственным служащим, осуществляемое на основании его письменного заявления (пункт 1 статьи 60).

По мнению Конституционного Совета, закрепление в Конституции и законах перечня оснований, процедур и правовых последствий досрочного прекращения полномочий государственных органов либо должностных лиц зависит от их предназначения, функций, полномочий и организации деятельности. Оно может быть наложено на государственно-властного субъекта в качестве конституционно-правовой санкции за его ненадлежащую деятельность, либо вообще не связано с привлечением к ответственности и более того – выступать формой почетного признания заслуг носителя публичной власти, прекратившего свои полномочия.

3. Институт отставки глав государств, ее основания, порядок осуществления, юридические последствия и применяемые в дальнейшем процедуры предусматриваются в различном объеме в конституциях ряда зарубежных стран. Исходя из национальных особенностей, в одних случаях предусмотрено прохождение прошения президента об отставке через парламент, обсуждение и принятие решения депутатским корпусом, в других – достаточно обнародования заявления главы государства. Разнятся и последующие действия государственных органов.

В результате научно-практического анализа содержания пункта 3 статьи 42 в его системном единстве с нормами статей 47 и 48 и другими положениями Конституции Республики, с учетом последовательного реформирования Основного Закона Казахстана и зарубежного опыта, Конституционный Совет полагает, что принятый в действующей Конституции Республики Казахстан подход по закреплению института досрочного прекращения полномочий Главы государства (в рамках механизма сдержек и противовесов и по личному волеизъявлению) обеспечивает надлежащее функционирование верховной власти при наступлении любых оснований, предусмотренных в пункте 3 статьи 42 Конституции, включая использование Президентом Республики своего права на подачу в отставку.

На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 3 статьи 17, статьями 31-33, 37 и подпунктом 2) пункта 1 статьи 41 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан

постановляет:

1. Перечень оснований досрочного прекращения полномочий Президента Республики Казахстан, установленный пунктом 3 статьи 42 Конституции Республики Казахстан, не является исчерпывающим.

2. Из конституционного статуса Президента Республики Казахстан вытекает его право на прекращение полномочий согласно собственному волеизъявлению, которое является самостоятельным основанием досрочного прекращения полномочий Главы государства.

3. Согласно пункту 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан нормативное постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории Республики, окончательным и обжалованию не подлежит.

4. Опубликовать настоящее нормативное постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Председатель Конституционного Совета Республики Казахстан

К. А. Мами