ИПС "Әділет"

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, Төраға Қ.Ә. Мәми, Конституциялық Кеңестің ғұмыр бойы мүшесі Н.Ә. Назарбаев, Кеңес мүшелерi А.Қ. Дауылбаев, В.А. Малиновский, И.Д. Меркель, Р.Ж. Мұқашев, Ә.А. Темірбеков және У. Шапак қатысқан құрамда, мыналардың:
      Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы Ж.Қ. Асановтың,
      Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының орынбасары Е.Н. Жиенбаевтың,
      Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Төрағасының орынбасары Б.Ә. Бекназаровтың,
      Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің өкілі – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі Төрағасының орынбасары Г.И. Исимбаеваның,
      Қазақстан Республикасы Үкіметінің өкілі – Қазақстан Республикасы Әділет министрі М.Б. Бекетаевтың,
      Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының өкілі – Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары М.М. Ахметжановтың,
      Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің өкілі – Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму Бірінші вице-министрі Қ.А. Өскенбаевтың,
      Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары жөніндегі уәкіл А. Саинның қатысуымен
      өзінің ашық отырысында Алматы қаласы Алатау аудандық сотының "Тұрғын үй қатынастары туралы" 1997 жылғы 16 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 107-бабының 8) тармақшасын конституциялық емес деп тану туралы ұсынысын қарады.
      Баяндамашы – Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің мүшесі Р.Ж. Мұқашевтың хабарламасын, отырысқа қатысушылардың, сарапшы – Каспий университетінің қауымдастырылған профессоры Е.В. Нестерованың сөйлеген сөздерін тыңдап; сарапшылар: заң ғылымдарының докторлары, профессорлар Т.Е. Қаудыровтың және С.Қ. Идрышеваның қорытындыларымен танысып; әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің, Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің, "Университет КАЗГЮУ" акционерлік қоғамының, Каспий университетінің, Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институтының, Республикалық адвокаттар алқасының қорытындыларын, сондай-ақ конституциялық іс жүргізудің басқа да материалдарын зерделеп, жекелеген шет елдердің заңнамасы мен практикасын талдап, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі

анықтады:

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне 2019 жылғы 23 желтоқсанда Алматы қаласы Алатау аудандық сотының "Тұрғын үй қатынастары туралы" 1997 жылғы 16 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 107-бабының 8) тармақшасын (бұдан әрі – Тұрғын үй қатынастары туралы заң) конституциялық емес деп тану туралы ұсынысы келіп түсті.
      Ұсынысқа қарағанда, аталған соттың іс жүргізуінде "Алматы қаласының тұрғын үй саясаты басқармасы" коммуналдық мемлекеттік мекемесінің П.А. Исламоваға және оның отбасы мүшелеріне (11 адам) мемлекеттік тұрғын үй қорынан жалға берілген пәтерден басқа тұрғын үй бермей шығару туралы талабы бойынша азаматтық іс бар.
      Өз отбасын құрған және балалары бар жалдаушының отбасы мүшелерінің бірінің (ұлының) Алматы қаласында пәтер сатып алуы талап қоюшының сотқа жүгінуі үшін себеп болған. Талап қоюшы соттан Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабы 8) тармақшасына сәйкес барлық отбасы мүшелерін жалға алынған пәтерден шығаруды сұрайды.
      Аудандық сот азаматтық іс материалдарын зерттеп, Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабының 8) тармақшасы Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабының 1-тармағына, 25-бабының 2-тармағына және 26-бабының 1 және 2-тармақтарына қайшы келеді және Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адамның және азаматтың құқықтарына нұқсан келтіреді деп есептеген.
      Сондықтан сот Конституцияның 78-бабына сәйкес азаматтық іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұрып, Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабының 8) тармақшасын конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялық Кеңеске жүгінді.
      Кейіннен сот дау тудырып отырған құқықтық норма Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1966 жылғы 16 желтоқсанда қабылдаған Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактінің талаптарына да қайшы келетінін көрсете отырып, өз ұсынысының дәлелдерін толықтырды.
      Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабы 8) тармақшасының конституциялылығын тексерген кезде Конституциялық Кеңес мынаны негізге алды.
      1. Конституцияның 1-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасы өзін... әлеуметтік мемлекет ретінде бекітеді, оның ең қымбат қазынасы адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып табылады.
      Конституциялық Кеңестің қорытынды шешімдерінде Қазақстан әлеуметтік мемлекет ретінде өз азаматтарының лайықты өмір сүруі және жеке адамның еркін дамуы үшін өз мүмкіндіктеріне барабар жағдай жасау міндеттемесін өзіне алатыны бірнеше рет көрсетілген болатын. Ең қымбат қазына деп тану мемлекет үшін адамға, оның материалдық жағынан әл-ауқатына қамқорлық жасаудан аса маңызды міндет жоқ екенін білдіреді (2001 жылғы 21 желтоқсандағы № 18/2, 2004 жылғы 20 сәуірдегі № 3, 2007 жылғы 28 мамырдағы № 5, 2018 жылғы 10 сәуірдегі № 3 нормативтік қаулылар және басқалар).
      Мемлекеттік әлеуметтік саясат мазмұнының негізін қалайтын осы конституциялық бастамалар азаматтардың тұрғын үй құқықтарын іске асыру саласында да қолданылады, халықтың өмір сүру сапасы оларды жүзеге асыру деңгейіне байланысты болады.
      Негізгі Заңның 25-бабының 2-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасында азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалады.
      Нарықтық экономика жағдайында Қазақстан Республикасының азаматтары негізінен өздерінің тұрғын үйге құқығын дербес іске асырады (үй салу, пәтермен мәмілелер жасау және басқа да тәсілдер арқылы), ал мемлекет бұл үшін қажетті жағдайлар жасауға міндеттенеді. Республика азаматтары заңды түрде алған қандай да болсын мүлкін, оның ішінде мұрагерлік тәртібімен алған мүлкін жеке меншігінде ұстай алады (Конституцияның 26-бабының 1 және 2-тармақтары). Тұрғын үй заңнамасында бір азаматтың немесе заңды тұлғаның меншігіндегі тұрғын үйлердің саны мен көлеміне шек қойылмайды (Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 11-бабының 2-тармағы).
      Сөйтсе де, Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдар арқылы тұрғын үйге жоғары дәрежелі қажеттілікке зәру және тұрғын үй проблемаларын шешуге мүмкіндіктері жетпейтін азаматтардың топтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін ерекше жауаптылық алады. Мұндай ұстаным Конституцияның 25-бабы 2-тармағы нормасының мазмұнынан туындайды, оған сәйкес заңда көрсетілген санаттағы мұқтаж азаматтарға тұрғын үй заңмен белгіленген нормаларға сәйкес мемлекеттік тұрғын үй қорларынан олардың шама-шарқы көтеретін ақыға беріледі.
      Конституцияның 61-бабы 3-тармағы 1), 2) және 7) тармақшаларының негізінде Республика Парламенті тұрғын үйге мұқтаж азаматтардың санаттарын, оларды осындай деп танудың өлшемшарттарын, оларға тұрғын үй берудің нысандарын, көздерін, нормаларын, тәртібін және оны пайдаланудың құқықтық режимін айқындауға уәкілетті. Бұл ретте Конституцияның 25-бабының 2-тармағын іске асыруға байланысты құқықтық қатынастарды заңнамалық реттеу әлеуметтік мемлекеттің миссиясын барынша ашу, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының үстемдігі, теңдік пен әділдік принциптері тұрғысынан жүзеге асырылуы тиіс.
      Конституциялық Кеңестің осы құқықтық ұстанымдары жалпыға бірдей танылған халықаралық актілердің ережелеріне де сәйкес келеді.
      Демек, 1948 жылғы 10 желтоқсандағы Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясында әр адам өзінің және отбасы мүшелерінің денсаулығын және әл-ауқатын қамтамасыз ететіндей, тамақты, киімді, баспананы, медициналық күтімді және қажетті әлеуметтік көмекті қамтитын өмір сүру деңгейіне және де жұмыссыз қалған күнде, науқас болған кезде, мүгедек, жесір болып қалған күнде, қартайған шақта немесе өзіне байланысты емес басқа да себептермен тіршілік ету мүмкіншілігінен айырылып қалған жағдайда қамсыздандырылуына құқылы деп бекітілген (25-баптың 1-тармағы).
      Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1966 жылғы 16 желтоқсанда қабылдаған және 2005 жылғы 21 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңымен ратификацияланған Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіде осы Пактіге қатысушы мемлекеттер әркімнің өзіне және өзінің отбасына жеткілікті тамақтануды, киім мен тұрғын үйді қамтитын жеткілікті өмір сүру деңгейіне және өмір сүру жағдайларын үздіксіз жақсартуға құқығын мойындайды деп айқындалған (11-баптың 1-тармағы).
      Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы 1989 жылғы 20 қарашада қабылдаған және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1994 жылғы 8 маусымдағы қаулысымен ратификацияланған Бала құқықтары туралы конвенцияда қатысушы мемлекеттер әрбір баланың дене бітімі, ақыл-ой, рухани, адамгершілік және әлеуметтік дамуы үшін қажетті өмір сүру деңгейіне құқығын мойындайды, ұлттық жағдайларға және өз мүмкіндік шегінде баланы тәрбиелеп отырған ата-ана мен басқа да адамдарға осы құқықты жүзеге асыруға жәрдем көрсету жөнінде қажетті шаралар қабылдайды және қажет болған жағдайда, материалдық жәрдем көрсетіп, бағдарламаларды, әсіресе тамақтандырумен, киіммен және тұрғын үймен қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаларды қолдайды деп көрсетілген.
      Осылайша, Республика Конституциясы, елдің тұрғын үй заңнамасы және халықаралық актілер тұрғын үйді өмірлік мәні бар құндылық дәрежесіне дейін көтереді, осы саладағы мемлекеттің міндеттемелерін және олардың мазмұнын айқындайтын азаматтардың құқықтарын белгілейді. Бұл шаралар тұрғын үймен қамтамасыз етудің жеткілікті деңгейіне кепілдік беретін жағдай жасауға, оның ішінде тұрғын үйге аса мұқтаж азаматтарды мемлекеттік қолдауға, бағытталған.
      2. Конституцияның 25-бабы 2-тармағының ережелерін іске асыру мақсатында Тұрғын үй қатынастары туралы заңда мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жалдау (жалға алу) институты көзделген, ол жалдаушыға (жалға алушыға) тұрғын үйді немесе оның бір бөлігін ақысын төлетіп тұрақты немесе уақытша иеленуге және пайдалануға беруді білдіреді. Азаматқа тұрғын үй берудің осындай құқықтық режимін белгілеу бірқатар заңи фактілермен шартталған, оларға азаматты тұрғын үйге мұқтаж деп тану және тиісті есепке қою, тізімдерде белгіленген кезектіліктің келуі кіреді. Бұл ретте жалпы ереже бойынша азаматтарды тұрғын үйге мұқтаждар деп танудың өлшемшарттары ретінде Қазақстан Республикасының аумағында немесе нақты елді мекенде меншік құқығында тұрғын үйдің болмауы да, сол сияқты бар тұрғын үйдің мемлекет белгілеген нормалар мен стандарттар негізге алына отырып, оның тұру үшін жарамдылығын айқындайтын санитариялық-эпидемиологиялық, техникалық және тұрғын үйдің өзге де сипаттамаларына сәйкес келмеуі де саналады (Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 2-бабының 29) тармақшасы, 67-69, 71 және 74-баптары).
      Тұрғын үй берудің жалпы тәртібі азаматтардың жынысы, жасы бойынша, физиологиялық және өзге де белгілерін ескере отырып, бір адамға тұрғын үй беру нормаларының сақталуын да көздейді (75-бап). Тұрғын үй сол елді мекеннің жағдайларына қарай тұрмысқа жайлы және мұқтаж адам есепте тұрған елді мекеннің шегінде болуға тиіс (76-бап). Сонымен қатар, Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 70-бабы азамат (зайыбымен және кәмелетке толмаған балаларымен бірге) осы елді мекенде мемлекеттік тұрғын үй қорынан бір ғана тұрғын үй алуға құқылы деп ұйғарады.
      Мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілетін тұрғын үй-жайдың бір адамға шаққандағы кепілдік берілген ең аз мөлшерін (алаңын) және тұрғын үйге қойылатын талаптарды, сондай-ақ тұрғын үй бөлу қағидаларын белгілей отырып, мемлекет Конституцияның 25-бабының 2-тармағында бекітілген жария-құқықтық міндеттемелерін өзінің қаржы-экономикалық мүмкіндіктеріне қарай орындайды. Тұрғын үй қатынастарын құқықтық реттеу тетігінің осы элементтерінің жиынтығы отбасының, адамның бастапқы биологиялық және әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыруға, мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді әділ бөлуді және оған мұқтаж азаматтарды барынша қамтуды қамтамасыз етуге, олардың мүдделерін теңдестіруге және ұқсас қажеттіліктері бар басқа адамдардың мүдделеріне нұқсан келтірмеуге, жалдаушыларға (олардың отбасы мүшелеріне) тұрғын үй кепілдіктерінің негізсіз нормативтен асыра берілуін болдырмауға бағытталған.
      3. Конституциялық Кеңес Тұрғын үй қатынастары туралы заңда көзделген жалдау шартын тоқтату және адамдарды жалға алынған тұрғын үйден шығару мүмкіндігі жалдаушылардың (олардың отбасы мүшелерінің) мемлекеттік тұрғын үй кепілдіктерін негізсіз пайдалануына жол бермеу тәсілдерінің бірі болып табылады деп пайымдайды. Мұндай шара тұрғын үйге мұқтаждықтың жойылуының құқықтық салдары болып табылады.
      Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабының 8) тармақшасына сәйкес жалдаушыны (қосымша жалдаушыны), оның отбасы мүшелерін немесе онымен бірге тұратын басқа да адамдарды, егер олар меншік құқығымен орналасқан жеріне қарамастан өзге тұрғын үйді сатып алса, басқа тұрғын үй берілмей шығаруға жол беріледі.
      Шығару сот шешімі бойынша жүзеге асырылады, бұл Конституцияның 25-бабының 1-тармағына және 76-бабының 2-тармағына сай келеді, оларға сәйкесті соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол берілмейді, ал сот билігі Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік құқықтық актілерінің, халықаралық шарттарының негізінде туындайтын барлық істер мен дауларға қолданылады. Алайда сот мұндай шешімді басқа тұрғын үйді меншікке алу фактісі бойынша емес, Конституцияның жалпы ережелері және онда бекітілген тұрғын үй қатынастарын реттеу принциптері негізінде және әрбір нақты жағдайда азаматтардың заңды мүдделерін ескере отырып қабылдауы тиіс.
      Конституциялық Кеңес тұрғын үйді тұрақты немесе уақытша иелену және пайдалану кезеңінде азаматтың тұрғын үйге мұқтаж ретіндегі уақыт аралығында жалғасатын нақты жағдайы адамның мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге құқығын сақтаудың міндетті шарты болып табылады деп есептейді. Ол жалға алудың бүкіл мерзімі ішінде расталып отыруы тиіс. Жалдау шартын орындау барысында тұрғын үйге мұқтаждықтың жай-күйі өзгеріп, жақсаруы да, сол сияқты нашарлауы да мүмкін, бұл мемлекеттің тұрғын үй міндеттемелерінің және азаматтардың талаптарының көлеміне заңды түрде әсер етеді. Мұндай жағдайды растаған кезде жалдаушы мен оның отбасы мүшелерінің физиологиялық және өзге де сипаттамалары, олардың саны, жалға алынған және алынған пәтердің алаңы, тұрғын үй беру нормалары және азаматтардың бастапқы қажеттіліктерін айқындайтын өзге де жағдайлар назарға алынуы тиіс. Азамат басқа тұрғын үй алған жағдайда да, адамда тұрғын үйге мұқтаждықты тану өлшемшарттары болған кезде мемлекеттің тұрғын үй тұрғысынан қолдауына сенім артуға құқылы.
      Мұндай жалпы ұстаным қолданыстағы тұрғын үй заңнамасының да негізін қалап отыр. Басқа тұрғын үй-жайда үлесі бар азаматтар тұрғын үйге мұқтаж деп танылуы мүмкін (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 26 маусымдағы № 856 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үйге мұқтаж Қазақстан Республикасының азаматтарын есепке қою қағидаларының 8-тармағының 4) тармақшасы). Мұқтаждарды есепке қоюдан бас тарту негіздерінің қатарына өзге тұрғын үйдің болуы кірмейді, ал тұрғын үйде елу пайыздан аз үлесінің болуы мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жекешелендіруге кедергі болмайды (Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 13-бабы 10-тармағының 1) тармақшасы, 72-бабы).
      Тұрғын үй қатынастары туралы заңның нормалары азаматтар бірге тұрған кезде тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларын дербес жақсартуға, жалдаушының отбасы мүшелері болып табылатын өзге де адамдардың (жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар және басқалар), әсіресе, егер олар белгіленген нормативтер бойынша тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген болса, тұрғын үй құқықтарын іске асыруға кедергі жасамайды. Коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үй алған жалдаушының отбасы мүшелері тұрғын үйге жалдаушы сияқты негіздер бойынша мұқтаж деп танылмайды (67-баптың 1-1-тармағы). Бұл шектеу жалдаушының отбасы мүшелеріне тұрғын үйге мұқтаж ретінде есепке қабылдануына және басқа негіздер бойынша тұрғын үй-жай алуына тыйым салмайды.
      Сөйтсе де, Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабы 8) тармақшасы нормасының қолданыстағы редакциясындағы мазмұны Конституциялық Кеңес анықтағандай оның конституциялық-құқықтық мағынасына сәйкес келмейді. Осы норманың құрылымы оны біркелкі түсінуді және қолдануды қамтамасыз етуге қауқарсыз, керісінше, әртүрлі түсіндіру салдарына жол береді, ал ол азаматтардың конституциялық құқықтарына нұқсан келтіруге әкеп соқтыруы мүмкін (Жоғарғы Соттың деректеріне сәйкес, соңғы үш жылда 18 іс бойынша шығару туралы талаптар қанағаттандырылған).
      Мәселен, қаралып отырған норманың мазмұнынан адамдардың қандай құрамының меншік құқығымен өзге тұрғын үйді алуы тұрғын үйден шығару үшін негіз болып табылатыны анық емес. Өздеріне қатысты тұрғын үй-жайды жалдау шартының қолданылуы тоқтатылатын азаматтар тобы да, сондай-ақ басқа тұрғын үйге меншік құқығының (дара немесе ортақ меншік) түрі де нақты айқындалмаған. "Орналасқан жеріне қарамастан" деген сөз тіркесі оны кеңінен түсіндіруге мүмкіндік беріп, елден тыс жерде орналасқан тұрғын үйді де қамтиды. Алайда, Республика азаматтарын мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйге мұқтаж деп тану кезінде Қазақстан аумағында меншік құқығында тұрғын үйдің болуы ғана назарға алынады (Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 69-бабы). Сонымен қатар, ол бірдей мұқтаждық дәрежесіне ие адамдарды тең емес жағдайға қояды, бұл Негізгі Заңның 14-тармағымен үйлеспейді. Оны қолданған кезде нақты отбасы құрамы, өзінің тұрғын үйі бар, бірақ оның белгіленген нормаларға сәйкес келмеуіне байланысты мұқтаж деп танылған азамат мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді пайдалануға құқылы, алайда тура осындай отбасы құрамы бар басқа азаматқа қатысты мемлекеттік тұрғын үй берілгеннен кейін ол басқа тұрғын үй-жай алған жағдайда пәтерді жалдау шартының қолданылуы тоқтатылады.
      Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабының 8) тармақшасын тексеру кезінде Конституциялық Кеңес оның мемлекеттік және орыс тілдеріндегі мәтіндерінің мағыналық сәйкессіздігін де анықтады.
      Қазақ тілінде ол былай деп жазылған: "8) олар меншік құқығымен орналасқан жеріне қарамастан өзге тұрғын үйді сатып алған болса". Ал орыс тілінде бұл ереже мынадай редакцияда тұжырымдалған: "8) они приобрели иное жилище на праве собственности, независимо от его места нахождения".
      Жоғарыдағыларға сәйкес, қазақ тіліндегі редакциясындағы "сатып алған болса" деген сөздер тек қана сатып алу жолымен тұрғын үйге меншік құқығы туындауы негізін анықтайды. Ал қаралып отырған норманың орыс тіліндегі редакциясында "приобрели" деген сөз тек сатып алуды ғана емес, сондай-ақ барлық өзге де тәсілдерді (тұрғын үйді мұрагерлік бойынша, сыйға тарту арқылы, жекешелендіру тәртібімен алу және басқалар) қамтиды. Осылайша, осы норманың қазақ және орыс тілдеріндегі редакциялары мемлекеттік тұрғын үйден шығару туралы мәселені әртүрлі шешеді.
      Аталған кемшіліктер құқықтық айқынсыздық және даулы құқық нормасын қолдану мәселесі бойынша бірыңғай сот практикасының болмауын туындатады.
      Конституциялық Кеңес бірқатар нормативтік қаулыларда қазақ және орыс тілдерінің қолданылудағы теңдігі сондай-ақ нормативтік құқықтық актілердің қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндерінің заң түріндегі тең маңыздылығын білдіреді, ал құқықтық норманың мазмұнын бұрмалайтын және оны біржақты түсінуге мүмкіндік бермейтін мағыналық сәйкессіздік, Республика Конституциясының 7-бабы 2-тармағының мазмұнына негізделе отырып, мұндай норманың практикада қолданылуын жоққа шығарады деп көрсеткен болатын. Заң заңдық тұрғыдан дәлме-дәл және әкеп соқтыратын салдары болжаулы болуға, яғни оның нормалары жеткілікті дәрежеде анық тұжырымдалып, заң ережелерін өзінше пайымдау мүмкіндігін жоққа шығаратын түсінікті өлшемдерге негізделуге тиіс. Олар заң мен сот алдында жұрттың бәрінің теңдігі туралы конституциялық принциптен туындайды, өйткені мұндай теңдік құқықтық норманы біркелкі түсінгенде, түсіндіргенде және қолданғанда ғана қамтамасыз етілуі мүмкін (2007 жылғы 23 ақпандағы № 3, 2008 жылғы 27 ақпандағы № 2, 2009 жылғы 11 ақпандағы № 1, 2011 жылғы 7 желтоқсандағы № 5, 2015 жылғы 18 мамырдағы № 3 және басқалар). Сонымен қатар, заңда конституциялық құқықтарды шектеудің негіздері ғана емес, оларды қолданудың нақты тетіктері де көрсетілуі тиіс.
      Конституцияның 39-бабының 1-тармағына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатында қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін. Онда көрсетілген құқықтық құндылықтар, егер мұндай шектеу заңды түрде негізделген мақсаттарға барабар болса және әділдік талаптарына сай келсе, демократиялық мемлекетте конституциялық маңызы бар игіліктерді қорғау үшін барабар, мөлшерлес және қажетті болып табылса, құқықтар мен бостандықтарды шектеуге негіз бола алады (Конституциялық Кеңестің 2008 жылғы 27 ақпандағы № 2 нормативтік қаулысы).
      Осыған байланысты, Конституциялық Кеңес конституциялық іс жүргізуге қатысушылардың мемлекеттің тұрғын үймен қамтамасыз ету саласындағы міндеттемелерін тиісінше іске асыру және азаматтардың тұрғын үй құқықтарын барынша қанағаттандыру мақсатында тиісті заңнамалық шараларды жүзеге асыру қажет деген пікірімен келіседі.
      Осылайша, Тұрғын үй қатынастары туралы заңның 107-бабы 8) тармақшасы нормасының жалдаушыны (қосымша жалдаушыны), оның отбасының барлық мүшелерін және онымен бірге тұратын басқа да адамдарды, егер олар меншік құқығымен өзге тұрғын үй алған жағдайда, тұрғын үйге мұқтаждық дәрежесін ескермей, мемлекеттік тұрғын үйден шартсыз шығаруға жол беретін бөлігі жоғарыда баяндалған мемлекеттік әлеуметтік саясаттың негізгі бастамаларына және адамның конституциялық құқықтарын заңды шектеудің мақсаттарына жауап бермейді, сол себепті Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағына, 7-бабының 2-тармағына, 14-бабына, 25-бабының 2-тармағына және 39-бабының 1-тармағына қайшы келеді.
      Баяндалғанның негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 2-тармағын, "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" 1995 жылғы 29 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 17-бабы 4-тармағының 1) тармақшасын, 31-33, 37, 40-баптарын және 41-бабы 1-тармағының 2) тармақшасын басшылыққа алып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі

қаулы етеді:

      1. "Тұрғын үй қатынастары туралы" 1997 жылғы 16 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 107-бабының 8) тармақшасы конституциялық емес деп танылсын.
      2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 2-тармағына сәйкес конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған заңдар мен өзге де құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды.
      3. Қазақстан Республикасының Үкіметіне азаматтардың тұрғын үй құқықтарын неғұрлым толық қамтамасыз ету мақсатында "Тұрғын үй қатынастары туралы" 1997 жылғы 16 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына Конституциялық Кеңестің осы нормативтік қаулысында мазмұндалған құқықтық ұстанымдарына сәйкес өзгерістер мен толықтыруларға бастамашылық жасауға ұсыным берілсін.
      4. Соттар және басқа да құқық қолдану органдары қажетті нормативтік-құқықтық шаралар қабылданғанға дейін Қазақстан Республикасы Конституциясының тікелей қолданылуын қамтамасыз етсін және кері күші жоқ осы нормативтік қаулыны басшылыққа алсын.
      5. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес нормативтік қаулы қабылданған күнінен бастап күшіне енеді, Республиканың бүкіл аумағында жалпыға бірдей міндетті, түпкілікті болып табылады және шағымдануға жатпайды.
      6. Нормативтік қаулы республикалық ресми баспасөз басылымдарда қазақ және орыс тілдерінде жариялансын.

Қазақстан Республикасының
Конституциялық Кеңесі

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя К.А. Мами, пожизненного члена Конституционного Совета Н.А. Назарбаева, членов Совета А.К. Даулбаева, В.А. Малиновского, И.Д. Меркеля, Р.Ж. Мукашева, А.А. Темербекова и У. Шапак с участием:

Председателя Верховного Суда Республики Казахстан Ж.К. Асанова,

представителя Администрации Президента Республики Казахстан – заместителя Руководителя Администрации Президента Республики Казахстан Е.Н. Жиенбаева,

представителя Сената Парламента Республики Казахстан – заместителя Председателя Сената Парламента Республики Казахстан Б.А. Бекназарова,

представителя Мажилиса Парламента Республики Казахстан – заместителя Председателя Мажилиса Парламента Республики Казахстан Г.И. Исимбаевой,

представителя Правительства Республики Казахстан – Министра юстиции Республики Казахстан М.Б. Бекетаева,

представителя Генеральной прокуратуры Республики Казахстан – заместителя Генерального Прокурора Республики Казахстан М.М. Ахметжанова,

представителя Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан – Первого вице-Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан К.А. Ускенбаева,

Уполномоченного по правам ребенка в Республике Казахстан А. Саин

рассмотрел в открытом заседании представление Алатауского районного суда города Алматы о признании неконституционным подпункта 8) статьи 107 Закона Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях".

Заслушав сообщение докладчика – члена Конституционного Совета Республики Казахстан Р.Ж. Мукашева, выступления участников заседания, эксперта – ассоциированного профессора Каспийского университета Е.В. Нестеровой; ознакомившись с заключениями экспертов – докторов юридических наук, профессоров Т.Е. Каудырова и С.К. Идрышевой; изучив заключения Казахского Национального университета имени аль-Фараби, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, Карагандинского государственного университета имени Е.А. Букетова, Акционерного общества "Университет КАЗГЮУ", Каспийского университета, Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан, Республиканской коллегии адвокатов, а также другие материалы конституционного производства, проанализировав законодательство и практику отдельных зарубежных стран, Конституционный Совет Республики Казахстан

установил:

В Конституционный Совет Республики Казахстан 23 декабря 2019 года поступило представление Алатауского районного суда города Алматы о признании неконституционным подпункта 8) статьи 107 Закона Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях" (далее – Закон о жилищных отношениях).

Из представления следует, что в производстве указанного суда находится гражданское дело по иску Коммунального государственного учреждения "Управление жилищной политики города Алматы" к Исламовой П.А. и членам ее семьи (11 человек) о выселении из квартиры, предоставленной в аренду из государственного жилищного фонда, без предоставления другого жилища.

Поводом для обращения истца в суд явилась покупка одним из членов семьи нанимателя (сыном), создавшим свою семью и имеющим детей, квартиры в городе Алматы. Согласно подпункту 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях истец просит суд выселить всех указанных лиц из арендованной квартиры.

Исследовав материалы гражданского дела, районный суд усмотрел ущемление закрепленных Конституцией Республики Казахстан прав человека и гражданина подпунктом 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях, противоречащим пункту 1 статьи 21, пункту 2 статьи 25 и пунктам 1 и 2 статьи 26 Конституции Республики Казахстан.

В связи с этим суд в соответствии со статьей 78 Конституции приостановил производство по гражданскому делу и обратился в Конституционный Совет с представлением о признании подпункта 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях неконституционным.

В последующем суд дополнил доводы своего представления, указав, что оспариваемая правовая норма противоречит и требованиям Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах, принятого Генеральной Ассамблеей Организации Объединенных Наций 16 декабря 1966 года.

При проверке конституционности подпункта 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях Конституционный Совет исходит из следующего.

1. Согласно пункту 1 статьи 1 Конституции Республика Казахстан утверждает себя… социальным государством, высшими ценностями которого являются человек, его жизнь, права и свободы.

В итоговых решениях Конституционного Совета неоднократно указывалось, что Казахстан как социальное государство берет на себя обязательство создавать условия для достойной жизни его граждан и свободного развития личности адекватно своим возможностям. Признание высшими ценностями означает, что государство не имеет более важной задачи, чем забота о человеке, его материальном благополучии (нормативные постановления от 21 декабря 2001 года № 18/2, от 20 апреля 2004 года № 3, от 28 мая 2007 года № 5, от 10 апреля 2018 года № 3 и другие).

Эти конституционные начала, заложенные в содержание государственной социальной политики, действуют и в сфере реализации жилищных прав граждан, от уровня осуществления которых зависит качество жизни населения.

В соответствии с пунктом 2 статьи 25 Основного Закона в Республике Казахстан создаются условия для обеспечения граждан жильем.

В условиях рыночной экономики граждане Республики Казахстан в основном самостоятельно реализуют свое право на жилище (путем строительства дома, совершения сделок с квартирой и другими способами), а государство обязуется создавать для этого необходимые условия. Граждане Республики могут иметь в частной собственности любое законно приобретенное имущество, в том числе в порядке наследования (пункты 1 и 2 статьи 26 Конституции). Жилищное законодательство не ограничивает количество и размеры жилищ, находящихся в собственности одного гражданина или юридического лица (пункт 2 статьи 11 Закона о жилищных отношениях).

Вместе с тем, Республика Казахстан в лице государственных органов несет повышенную ответственность за обеспечение жильем тех групп граждан, которые имеют высокую степень потребности в жилище и не в состоянии своими возможностями решать жилищные проблемы. Такой подход вытекает из содержания нормы пункта 2 статьи 25 Конституции, согласно которой указанным в законе категориям граждан, нуждающимся в жилье, оно предоставляется за доступную плату из государственных жилищных фондов в соответствии с установленными законом нормами.

На основании подпунктов 1), 2) и 7) пункта 3 статьи 61 Конституции Парламент Республики уполномочен определять категории граждан, нуждающихся в жилье, критерии их признания таковыми, формы, источники, нормы, порядок предоставления им жилища и правовой режим его использования. При этом законодательное регулирование правоотношений, связанных с реализацией пункта 2 статьи 25 Конституции, следует осуществлять с позиции максимального раскрытия миссии социального государства, верховенства конституционных прав и свобод человека и гражданина, принципов равенства и справедливости.

Данные правовые позиции Конституционного Совета корреспондируются и с положениями общепризнанных международных актов.

Так, во Всеобщей декларации прав человека от 10 декабря 1948 года установлено, что каждый человек имеет право на такой жизненный уровень, включая пищу, одежду, жилище, медицинский уход и необходимое социальное обслуживание, который необходим для поддержания здоровья и благосостояния его самого и его семьи, и право на обеспечение на случай безработицы, болезни, инвалидности, вдовства, наступления старости или иного случая утраты средств к существованию по не зависящим от него обстоятельствам (пункт 1 статьи 25).

В Международном пакте об экономических, социальных и культурных правах, принятом Генеральной Ассамблеей Организации Объединенных Наций 16 декабря 1966 года и ратифицированном Законом Республики Казахстан от 21 ноября 2005 года, определено, что участвующие в настоящем Пакте государства признают право каждого на достаточный жизненный уровень для него и его семьи, включающий достаточное питание, одежду и жилище, и на непрерывное улучшение условий жизни (пункт 1 статьи 11).

В Конвенции о правах ребенка, принятой Генеральной Ассамблеей Организации Объединенных Наций 20 ноября 1989 года и ратифицированной постановлением Верховного Совета Республики Казахстан от 8 июня 1994 года, сказано, что государства-участники признают право каждого ребенка на уровень жизни, необходимый для физического, умственного, духовного, нравственного и социального развития ребенка, в соответствии с национальными условиями и в пределах своих возможностей принимают необходимые меры по оказанию помощи родителям и другим лицам, воспитывающим детей, в осуществлении этого права и, в случае необходимости, оказывают материальную помощь и поддерживают программы, особенно в отношении обеспечения питанием, одеждой и жильем.

Таким образом, Конституция Республики, жилищное законодательство страны и международные акты возводят жилище в ранг жизненно-важной ценности, устанавливают обязательства государства и определяющие их содержание права граждан в этой сфере. Эти меры направлены на создание условий, гарантирующих достаточный уровень жилищного обеспечения, в том числе путем государственной поддержки особо нуждающихся в жилье граждан.

2. В целях реализации положений пункта 2 статьи 25 Конституции в Законе о жилищных отношениях предусмотрен институт найма (аренды) жилища из государственного жилищного фонда, который предполагает предоставление жилища или части его нанимателю (арендатору) в постоянное или временное владение и пользование за плату. Определение такого правового режима предоставления гражданину жилища обусловлено рядом юридических фактов, в числе которых признание его нуждающимся в жилье и постановка на соответствующий учет, наступление очередности, установленной списками. При этом по общему правилу критериями, по которым граждане признаются нуждающимися в жилище, являются как отсутствие жилища на праве собственности на территории Республики Казахстан или в конкретном населенном пункте, так и несоответствие имеющегося жилища санитарно-эпидемиологическим, техническим и иным характеристикам жилья, определяющим его пригодность для проживания исходя из установленных государством норм и стандартов (подпункт 29) статьи 2, статьи 67-69, 71 и 74 Закона о жилищных отношениях).

Общий порядок предоставления жилища предусматривает также соблюдение норм предоставления жилья на одного человека с учетом половых, возрастных, физиологических и иных признаков граждан (статья 75). Жилище должно быть благоустроенным, применительно к условиям данного населенного пункта, и находиться в черте населенного пункта, где состоял на учете нуждающийся (статья 76). Кроме того, статья 70 Закона о жилищных отношениях предписывает, что гражданин (вместе с супругом и несовершеннолетними детьми) вправе иметь в данном населенном пункте только одно жилище из государственного жилищного фонда.

Устанавливая гарантированный минимальный размер (площадь) предоставляемого из государственного жилищного фонда жилого помещения в расчете на одного человека и предъявляемые к жилищу требования, а также правила выделения жилья государство адекватно своим финансово-экономическим возможностям выполняет свои публично-правовые обязательства, закрепленные в пункте 2 статьи 25 Конституции. В совокупности эти элементы механизма правового регулирования жилищных отношений направлены на удовлетворение первичных биологических и социальных потребностей человека, семьи, призваны обеспечить справедливое распределение жилища из государственного жилищного фонда и наибольший охват нуждающихся в нем граждан, сбалансировать их интересы и не допускать необоснованного сверхнормативного предоставления нанимателям (членам их семей) жилищных гарантий в ущерб интересам других лиц, имеющих аналогичные потребности.

3. Конституционный Совет полагает, что предусмотренная Законом о жилищных отношениях возможность прекращения договора найма и выселения лиц из арендованного жилища является одним из способов недопущения необоснованного использования нанимателями (членами их семей) государственных жилищных гарантий. Такая мера является правовым последствием прекращения состояния нуждаемости в жилье.

Согласно подпункту 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях выселение нанимателя (поднанимателя), членов его семьи или других совместно проживающих с ним лиц без предоставления другого жилища допускается в случае, если они приобрели иное жилище на праве собственности, независимо от его места нахождения.

Выселение осуществляется по решению суда, что соответствует пункту 1 статьи 25 и пункту 2 статьи 76 Конституции, согласно которым не допускается лишение жилища, иначе как по решению суда, а судебная власть распространяется на все дела и споры, возникающие на основе Конституции, законов, иных нормативных правовых актов, международных договоров Республики. Однако такое решение должно приниматься судом не по факту приобретения в собственность другого жилья, а на основе общих положений Конституции и закрепленных в ней принципов регулирования жилищных отношений и с учетом законных интересов граждан в каждой конкретной ситуации.

Конституционный Совет считает, что обязательным условием сохранения у лица права на жилище из государственного жилищного фонда в период постоянного или временного владения и пользования жильем является длящееся во времени фактическое положение гражданина как нуждающегося. Оно должно фиксироваться в течение всего срока аренды. В ходе исполнения договора найма состояние нуждаемости в жилье может меняться, как в сторону улучшения, так и ухудшения, что закономерно влияет на объем жилищных обязательств государства и требований граждан. При подтверждении такого положения должны приниматься во внимание физиологические и иные характеристики нанимателя и членов его семьи, их число, площадь арендуемой и приобретенной квартиры, нормы предоставления жилья и иные обстоятельства, определяющие первичные потребности граждан. Гражданин вправе рассчитывать на государственную жилищную поддержку, даже в случае приобретения другого жилья, при наличии у лица критериев признания нуждаемости в жилище.

Такой общий подход лежит и в основе действующего жилищного законодательства. Граждане, имеющие доли в другом жилом помещении, могут быть признаны нуждающимися в жилище (подпункт 4) пункта 8 Правил постановки на учет граждан Республики Казахстан, нуждающихся в жилище из государственного жилищного фонда или жилище, арендованном местным исполнительным органом в частном жилищном фонде, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 июня 2012 года № 856). В числе оснований для отказа в постановке на учет нуждающихся не предусмотрено такое как наличие иного жилища, а наличие доли менее пятидесяти процентов в жилище не препятствует приватизации жилья из государственного жилищного фонда (подпункт 1) пункта 10 статьи 13, статья 72 Закона о жилищных отношениях).

Нормы Закона о жилищных отношениях не препятствуют самостоятельному улучшению жилищно-бытовых условий при совместном проживании граждан, реализации жилищных прав иных лиц, являющихся членами семьи нанимателя (детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей и других), тем более, если они не обеспечены жильем по установленным нормативам. Члены семьи нанимателя, получившего жилище из коммунального жилищного фонда, не могут быть признаны нуждающимися по тем же основаниям, что и наниматель жилища (пункт 1-1 статьи 67). Данное ограничение не запрещает первым быть принятыми на учет в качестве нуждающихся в жилье и получить жилое помещение по другим основаниям.

Вместе с тем, содержание нормы подпункта 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях в ее действующей редакции расходится с ее конституционно-правовым смыслом, выявленным Конституционным Советом. Структура правовой нормы не позволяет обеспечить ее единообразное понимание и применение, допускает возможность различной интерпретации, что может приводить к ущемлению конституционных прав граждан (по данным Верховного Суда, за последние три года по 18 делам иски о выселении были удовлетворены).

Так, из рассматриваемой нормы не ясно, приобретение иного жилища на праве собственности каким составом лиц является основанием для выселения из жилища. Нечетко определен и круг граждан, в отношении которых прекращается действие договора найма жилого помещения, а также вид права собственности на другое жилище (индивидуальная или общая собственность). Формулировка "независимо от его места нахождения" допускает широкое толкование, включая и жилище, находящееся за пределами страны. Между тем при признании граждан Республики нуждающимися в жилище из государственного жилищного фонда во внимание принимается только наличие на праве собственности жилища на территории Казахстана (статья 69 Закона о жилищных отношениях). Кроме того, она ставит в неравное положение лиц, характеризующихся одинаковой степенью нуждаемости, что не корреспондируется со статьей 14 Основного Закона. При ее применении гражданин с конкретным составом семьи, имеющий свое жилище, но признанный нуждающимся в связи с его несоответствием установленным нормам, вправе пользоваться жильем из государственного жилищного фонда, тогда как в отношении другого гражданина с тем же составом семьи в случае приобретения иного жилого помещения после предоставления государственного жилища действие договора найма квартиры прекращается.

При проверке подпункта 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях Конституционным Советом также установлена смысловая неидентичность его текстов на государственном и русском языках.

На казахском языке он изложен следующим образом: "8) олар меншiк құқығымен орналасқан жерiне қарамастан өзге тұрғын үйдi сатып алған болса". На русском же языке данные положения сформулированы в следующей редакции: "8) они приобрели иное жилище на праве собственности, независимо от его места нахождения".

Из сказанного следует, что если в тексте на казахском языке слова "сатып алған болса" (если купил) предполагает конкретное основание возникновения права собственности на жилище – путем совершения сделки купли-продажи, то в редакции рассматриваемой нормы на русском языке слово "приобрели" охватывает не только покупку, но и все иные способы (получение жилища по наследству, в дар, в порядке приватизации и другие). Тем самым, редакции данной нормы на казахском и русском языках по-разному решают вопрос о выселении из государственного жилища.

Указанные недостатки порождают правовую неопределенность, споры и отсутствие единой судебной практики по вопросу применения нормы права.

В ряде нормативных постановлений Конституционный Совет указывал, что равенство в употреблении казахского и русского языков означает также равную юридическую значимость текстов нормативных правовых актов на казахском и русском языках, а смысловая неидентичность, искажающая содержание правовой нормы и порождающая невозможность ее однозначного понимания, исключает, исходя из смысла пункта 2 статьи 7 Конституции Республики, применение такой нормы на практике. Закон должен соответствовать требованиям юридической точности и предсказуемости последствий, то есть его нормы должны быть сформулированы с достаточной степенью четкости и основаны на понятных критериях, исключающих возможность произвольной интерпретации положений закона. Они вытекают из конституционного принципа равенства всех перед законом и судом, поскольку такое равенство может быть обеспечено лишь при условии единообразного понимания, толкования и применения правовой нормы (от 23 февраля 2007 года № 3, от 27 февраля 2008 года № 2, от 11 февраля 2009 года № 1, от 7 декабря 2011 года № 5, от 18 мая 2015 года № 3 и другие). В законе также должны указываться не только основания ограничения конституционных прав, но и четкие механизмы их применения.

Согласно пункту 1 статьи 39 Конституции права и свободы человека и гражданина могут быть ограничены только законами и лишь в той мере, в какой это необходимо в целях защиты конституционного строя, охраны общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения. Указанные в нем правовые ценности могут обусловить ограничение прав и свобод, если такое ограничение адекватно законно обоснованным целям и отвечает требованиям справедливости, является пропорциональным, соразмерным и необходимым в демократическом государстве для защиты конституционно значимых благ (нормативное постановление Конституционного Совета от 27 февраля 2008 года № 2).

В связи с этим, Конституционный Совет выражает согласие с мнением участников конституционного производства о том, что в целях надлежащей реализации обязательств государства в сфере жилищного обеспечения и максимального удовлетворения жилищных прав граждан целесообразно осуществление соответствующих законодательных мер.

Таким образом, норма подпункта 8) статьи 107 Закона о жилищных отношениях в части, в которой она допускает безусловное выселение нанимателя (поднанимателя), всех членов его семьи и других совместно проживающих с ним лиц из государственного жилища в случае, если они приобрели иное жилище на праве собственности, без учета степени их нуждаемости в жилище, не отвечает вышеобозначенным основным началам государственной социальной политики и целям законного ограничения конституционных прав человека и, тем самым, противоречит пункту 1 статьи 1, пункту 2 статьи 7, статье 14, пункту 2 статьи 25 и пункту 1 статьи 39 Конституции Республики Казахстан.

На основании изложенного, руководствуясь пунктом 2 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 4 статьи 17, статьями 31-33, 37, 40 и подпунктом 2) пункта 1 статьи 41 Конституционного закона Республики Казахстан от 29 декабря 1995 года "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан

постановляет:

1. Признать подпункт 8) статьи 107 Закона Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях" неконституционным.

2. Согласно пункту 2 статьи 74 Конституции Республики Казахстан законы и иные правовые акты, признанные неконституционными, в том числе ущемляющими закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, отменяются и не подлежат применению.

3. Рекомендовать Правительству Республики Казахстан с целью более полного обеспечения жилищных прав граждан рассмотреть вопрос об инициировании изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях" в соответствии с правовыми позициями Конституционного Совета, содержащимися в настоящем нормативном постановлении.

4. Судам и другим правоприменительным органам до принятия необходимых нормативно-правовых мер обеспечить прямое действие Конституции Республики Казахстан и руководствоваться настоящим нормативным постановлением, которое не имеет обратной силы.

5. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан нормативное постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории Республики, окончательным и обжалованию не подлежит.

6. Опубликовать нормативное постановление на казахском и русском языках в официальных республиканских печатных изданиях.

Конституционный Совет Республики Казахстан

анықтады:

қаулы етеді:

О проверке конституционности подпункта 8) статьи 107 Закона Республики Казахстан "О жилищных отношениях" по представлению Алатауского районного суда города Алматы