Азаматтардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi туралы

Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 19 маусымдағы N 2340 заң күшi бар жарлығы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2007.01.12. N 221 Заңымен.

1. "Қазақстан Республикасының Президентi мен жергiлiктi әкiмдерге уақытша қосымша өкiлеттiк беру туралы" 1993 жылғы 10 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабына сәйкес және азаматтардың өтiнiштерiн жеке адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн жүзеге асыру мен қорғаудың, оларды мемлекеттiк органдарда, сондай-ақ ұйымдарда қараудың бiрыңғай тәртiбiн белгiлеудiң маңызды құралы ретiнде айқындау мақсатында осы Жарлықты шығарамын.

1-бап. Азаматтардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi туралы заңдар

Азаматтардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Жарлықпен, Қазақстан Республикасының басқа да заңдарымен реттеледi.

2-бап. Өтiнiштердiң негiзгi түрлерi жөнiндегi ұғым

Осы Жарлықта пайдаланылатын ұғымдар мынаны бiлдiредi:

1. Ұсыныс дегенiмiз - қандай-да мемлекеттiк органдардың сондай-ақ ұйымдардың (бұдан әрi - органдар) жұмысын жетiлдiрудiң қажеттiгiне назар аударуды олардың алдына қойылған мiндеттердi шешудiң нақтылы жолдары мен тәсiлдерiн ұсынуды мақсат етiп қоятын өтiнiш түрi.

2. Арыз дегенiмiз - азаматтардың органдарға немесе олардың басшылары мен өзге де лауазымды адамдарына (бұдан әрi - лауазымды адамдар) жолдаған ресми өтiнiшi, сол арқылы олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзумен байланысты емес субъективтiк құқықтары жүзеге асырылады.

3. Шағым дегенiмiз - азаматтардың құқықтарының бостандықтары мен заңды мүдделерiнiң бұзылуы, өтiнiштер бойынша қабылданған шешiмдердiң орындалмауы, лауазымды адамдардың жолсыз әрекеттерi туралы өтiнiшi.

4. Үн қосу дегенiмiз - азаматтар сол арқылы мемлекеттiң жүргiзiп отырған iшкi және сыртқы саясатына, сондай-ақ қоғамдық мәнi бар өзге де құбылыстар мен уақиғаларға өз көзқарасын бiлдiретiн өтiнiштiң түрi.

5. Сұрау салу дегенiмiз - өздерiн толғантатын жеке немесе қоғамдық сипаттағы мәселелер жөнiнде ақпарат алуға деген азаматтардың мұқтажын бiлдiретiн өтiнiш.

3-бап. Азаматтардың өтiнiш жасау құқығы

Өз құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау, сондай-ақ басқа да жеке және заңды тұлғалардың, қоғамның немесе мемлекеттiң мүддесiн қорғау мақсатында азаматтардың органдар мен олардың лауазымды адамдарына өтiнiш жасауға құқы бар.

4-бап. Осы Жарлықтың қолданылу шегi

Өздерiнiң жоғары тұрған органдары жоқ мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың әрекеттерi жөнiндегi азаматтардың өтiнiштерi сот тәртiбiмен шешiледi.

Шешiлу тәртiбi әкiмшiлiк құқық бұзушылық, қылмыстық iс жүргiзу, азаматтық iс жүргiзу туралы заңдар мен өзге де заңдарда белгiленген азаматтардың өтiнiштерi, сондай-ақ тегi, аты, әкесiнiң аты көрсетiлмеген, қойған қолы, тұрған жайы, жұмысы немесе оқуы туралы деректерi жоқ жасырын өтiнiштер қаралуға жатпайды.

5-бап. Өтiнiштi беру процедурасы мен нысаны

Осы жарлықта белгiленген тәртiппен берiлген өтiнiштер мiндеттi түрде тiркелуге және қаралуға жатады. Өтiнiштi қабылдаудан бас тартуға тыйым салынады.

Өтiнiштерде тегi, аты, әкесiнiң аты, өтiнiш берушiнiң тұрғын жайы, жұмысы немесе оқуы жайындағы мәлiметтер, әрекеттерiне шағым жасалатын органдардың немесе лауазымды адамдардың атауы, өтiнiштiң себептерi, өз талаптары көрсетiледi. Өтiнiшке оны берушi қол қоюға тиiс.

Өтiнiштер жеке немесе ұжымдық болуы және ауызша немесе жазбаша нысанда берiлуi мүмкiн. Азамат өтiнiш беруге басқа адамды уәкiлдi етуге құқылы. Кәмелетке толмаған және iс-қимылға қабiлетсiз адамдардың мүдделерi үшiн өтiнiштi олардың заңды өкiлдерi бередi.

Өтiнiштер онда қойылған мәселелердi шешу солардың құзырына жататын органға немесе лауазымды адамға жолданады.

Азаматтар мемлекеттiк тiлде, ұлтаралық қатынас тiлiнде, ана тiлiнде немесе өздерi бiлетiн кез-келген тiлде ұсыныс жасауға, арыз беруге, шағым етуге, үн қосуға, сұрау салуға құқылы. Жауаптар мемлекеттiк тiлде немесе ұлтаралық қатынас тiлiнде қайтарылады.

6-бап. Өтiнiштердi қарау мерзiмi

Азаматтардың өтiнiштерi органдарға түскен күннен бастап бiр айға дейiнгi мерзiмде, ал қосымша зерделеу мен тексеру талап етiлмейтiндерi 15 күннен кешiктiрiлмей қаралып, солар бойынша шешiмдер қабылданады. Қосымша тексеру қажет болған жағдайда тиiстi ұйымның басшысы өтiнiштiң қаралу мерзiмiн ұзартуы мүмкiн, бiрақ ол бiр айдан аспауға тиiс, бұл жөнiнде азамат хабардар етiледi.

Қойылған мәселелер өздерiнiң құзырына жатпайтын органдарға түскен өтiнiштер 5 күн мерзiмнен кешiктiрiлмей тиiстi органдарға жiберiледi, бұл жөнiнде азамат хабардар етiледi.

Лауазымды адамдардың әрекетiне немесе органдардың шешiмiне арыз бағыныштылық тәртiбiмен жоғары тұрған лауазымды адамға немесе органға тиiстi лауазымды адамның әрекетi немесе органның қабылдаған шешiмi туралы азаматқа белгiлi болған кезден бастап бiр жылдан кешiктiрiлмей берiледi. Дәлелдi себеппен өткiзiлiп алған мерзiмдi шағымды қараушы орган қалпына келтiредi.

7-бап. Өтiнiштер бойынша iстi тоқтату

Өтiнiштерде қойылған мәселелер қаралып, олар бойынша қажеттi шаралар қолданылғанда және өтiнiш берушiлерге жауап қайтарылғанда азаматтардың өтiнiштерi шешiлген деп есептелiнедi.

Егер мәселелердi шешу ұзақ мерзiмге қалдырылса, онда оның түбегейлi орындалғанға дейiн өтiнiш қосымша бақылауға алынады.

Егер өтiнiштер жөнiнде тексерудiң егжей-тегжейлi материалдары болса және авторларына белгiленген тәртiппен жауап қайтарылса, соны дәлелдер немесе жаңадан туындаған жағдаяттар келтiрiлмеген қайталама өтiнiштер тексерiлуге жатпайды.

Органдарда өтiнiштер бойынша iстi тоқтату туралы шешiмдi органның басшысы немесе оның орынбасары қабылдауға қақылы.

8-бап. Азаматтарды жеке қабылдау

Мемлекеттiк органдардың, сондай-ақ ұйымдардың лауазымды адамдары айына кемiнде бiр рет азаматтарды жеке қабылдау жүргiзуге мiндеттi.

Қабылдау жұмысы орны немесе тұрғын-жайы бойынша белгiленген және азаматтардың назарына салынған күндер мен сағаттарда өткiзiлуге тиiс.

Егер лауазымды адам қабылдау кезiнде өтiнiш немесе шағымның шешiмiн таба алмаса, олар жазбаша түрде баяндалады да, олармен жазбаша өтiнiштер ретiнде жұмыс жүргiзiледi.

9-бап. Азаматтардың өтiнiштерi бойынша iс жүргiзу

Азаматтардың өтiнiштерi бойынша iс жүргiзу заңдарда белгiленген тәртiппен iс жүргiзудiң басқа түрлерiнен бөлек жүргiзiледi.

Азаматтардың өтiнiштерiмен жұмысты ұйымдастыру, iс жүргiзудiң жай-күйi үшiн жеке органдардың басшылары жеке-дара жауап бередi.

10-бап. Өтiнiштi қарау кезiндегi азаматтардың құқықтары

Өтiнiш берушi азаматтың:

шағымды, арызды тексерушi адамға дәлелдерiн өзi баяндауға;

қосымша материал беруге;

қабылданған шешiм туралы ауызша немесе жазбаша түрде дәлелдi жауап алуға;

өтiнiш бойынша қабылданған шешiмге жоғары тұрған органға немесе жоғары тұрған лауазымды адамға шағым жасауға;

органдар мен лауазымды адамдардың заңды бұза отырып қабылдаған шешiмдерi мен әрекеттерiн заңда белгiленген тәртiппен сотқа беруге құқығы бар.

11-бап. Мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың және лауазымды адамдардың құқықтары мен мiндеттерi

Мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының:

өтiнiштердi қарау үшiн қажеттi ақпаратты белгiленген тәртiппен сұратуға және алуға;

азаматтардың өтiнiштерiмен жұмыс iстеудiң жайы туралы халықты, еңбек ұжымдары мен бұқаралық ақпарат құралдарын хабардар етiп отыруға;

қасақана жалған мәлiметтерi бар хабарламаларды тексеруге байланысты келтiрiлген шығындарды сот шешiмi бойынша азаматтан өндiрiп алуға құқықтары бар.

Органдар мен лауазымды адамдар:

азаматтардың өздерiнiң құзырына жататын өтiнiштерiн заңда белгiленген тәртiп пен мерзiмде қабылдауға және қарауға;

заңды және негiзделген шешiмдер қабылдауға;

қабылданған шешiмдердiң орындалуын бақылауды қамтамасыз етуге;

азаматтарға жазбаша немесе ауызша түрде қабылданған шешiмдер жайында хабарлауға;

шағымның оны берген адамға немесе оның мүддесiне орай берiлген адамға нұқсан келтiруiне жол бермеуге;

шағымдарды солардың әрекеттерiне шағым жасалған лауазымды адамдарға жiбермеуге;

мәселенiң объективтi түрде шешiлуiне мүдделi еместiгiне негiздер бар деп саналған адамдарға тексерудi жүктеу жағдайларын болдырмауға;

өтiнiш беруiне байланысты азаматтарды және олардың отбасы мүшелерiн қудалауға тыйым салуға;

азаматтардың келiсуiнсiз олардың жеке өмiрi туралы мәлiметтердi немесе мемлекеттiк не заңмен сақталатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтер мен басқа да ақпаратты жарияламауға мiндеттi. Сондай-ақ өтiнiшке қатысы жоқ, азаматтың жеке басы туралы деректердi анықтауға жол берiлмейдi;

сын ескертпелерi бар азаматтардың өтiнiштерiн талдауға және жинақтауға, жұмысты жетiлдiру және азаматтардың шағымдарын тудыратын себептердi жою мақсатында қоғамдық пiкiрдi зерделеуге;

азаматтардың өтiнiштерiн қарау жөнiндегi жұмыстың жай-күйiн ұдайы тексерiп отыруға мiндеттi.

12-бап. Шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың өтiнiштерi

Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға құқығы бар, сондай-ақ құқығы жоқ шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың өтiнiштерi, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен оларды қараудың өзгеше ережелерi көзделмесе, осы Жарлықта белгiленген тәртiппен қаралады.

13-бап. Осы Жарлықтың күшiне енгiзiлу тәртiбi

Осы Жарлық жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О поpядке pассмотpения обpащений гpаждан

Указ Пpезидента Республики Казахстан от 19 июня 1995 года N 2340 Имеющий силу Закона. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 12 января 2007 года N 221.

Сноска. Указ Пpезидента РК, имеющий силу Закона от 19 июня 1995 года N 2340 утратил силу Законом РК от 12 января 2007 года N 221 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

В соответствии со статьей 1 Закона Республики Казахстан от 10 декабря 1993 г. "О временном делегировании Президенту Республики Казахстан и главам местных администраций дополнительных полномочий" и в целях определения обращений граждан как важного средства осуществления и защиты прав, свобод и законных интересов личности, установления единого порядка их рассмотрения в государственных органах, а также в организациях издаю настоящий Указ.

Статья 1. Законодательство о порядке рассмотрения

обращений граждан

Порядок рассмотрения обращений граждан регулируется Конституцией Республики Казахстан, настоящим Указом, другим законодательством Республики Казахстан.

Статья 2. Понятие основных видов обращений

В настоящем Указе используемые понятия означают следующее:

1. Предложение - это вид обращения, цель которого обратить внимание на необходимость совершенствования работы тех или иных государственных органов, а также организаций (далее - органы), рекомендовать конкретные пути и способы решения поставленных перед ними задач.

2. Заявление - официальное обращение граждан в органы или к их руководителям и иным должностным лицам (далее - должностные лица), посредством которого реализуются субъективные права, не связанные с нарушением их прав и законных интересов.

3. Жалоба - обращение о нарушении прав, свобод и законных интересов граждан, невыполнении решений, принятых по обращениям, неправомерных действиях должностных лиц.

4. Отклик - вид обращения, посредством которого граждане реализуют свое отношение к проводимой государством внутренней и внешней политике, а также явлениям и событиям общественной значимости.

5. Запрос - обращение, выражающее потребность граждан в получении информации по интересующим вопросам личного или общественного характера.

Статья 3. Право граждан на обращения

В целях защиты своих прав и законных интересов, а также защиты законных интересов других физических и юридических лиц, общества или государства граждане вправе обращаться в органы и к их должностным лицам.

Статья 4. Пределы действия настоящего Указа

Обращения граждан на действия государственных органов и организаций, не имеющих своих вышестоящих органов, разрешаются в судебном порядке.

Не подлежат рассмотрению обращения граждан, порядок разрешения которых установлен законодательством об административных правонарушениях, уголовно-процессуальным, гражданско-процессуальным и иным законодательством, а также анонимные обращения, в которых не указаны фамилия, имя, отчество, нет подписи, данных о месте жительства, работы или учебы.

Статья 5. Процедура и форма подачи обращения

Обращения, поданные в установленном настоящим Указом порядке, подлежат обязательной регистрации и рассмотрению. Отказ в приеме обращения запрещается.

В обращениях указываются фамилия, имя, отчество, данные о местожительстве, работе или учебе обратившегося, наименование органов или должностных лиц, чьи действия обжалуются, мотивы обращения, свои требования. Обращение должно быть подписано заявителем.

Обращения могут быть индивидуальными или коллективными и вноситься в устной или письменной форме. Гражданин вправе уполномочить другое лицо на подачу обращения. В интересах несовершеннолетних и недееспособных лиц обращение подается их законными представителями.

Обращения адресуются органу или должностному лицу, в компетенцию которых входит разрешение поставленных в обращении вопросов.

Граждане вправе обращаться с предложениями, заявлениями, жалобами, откликами и запросами на государственном языке, языке межнационального общения, родном языке или на любом другом языке, которым они владеют. Ответы даются на государственном языке или языке межнационального общения.

Статья 6. Сроки рассмотрения обращений

Обращения граждан рассматриваются и по ним принимаются решения в срок до одного месяца со дня поступления в органы, а не требующие дополнительного изучения и проверки - не позднее 15 дней. В тех случаях, когда необходимо проведение дополнительной проверки, сроки могут быть продлены руководителем соответствующего органа, но не более чем на один месяц, о чем сообщается заявителю.

Обращения, поступившие в органы, в компетенцию которых не входит разрешение поставленных вопросов, в срок не позднее 5 дней направляются в соответствующие органы с сообщением об этом гражданину.

Жалоба на действия должностных лиц или решения органов подается вышестоящему должностному лицу или органу в порядке подчиненности с момента, но не позднее одного года, когда гражданину стало известно о совершении действия или принятии решения соответствующим должностным лицом или органом. Пропущенный по уважительной причине срок восстанавливается органом, рассматривающим жалобу.

Статья 7. Прекращение производства по обращениям

Обращения граждан считаются разрешенными, когда рассмотрены поставленные в них вопросы, по ним приняты необходимые меры и даны ответы заявителям.

Если решение вопросов переносится на длительный срок, то обращение ставится на дополнительный контроль вплоть до окончательного его исполнения.

Повторные обращения, в которых не приводятся новые доводы или вновь открывшиеся обстоятельства, проверке не подлежат, если по ним имеются исчерпывающие материалы проверок и авторам в установленном порядке давались ответы.

Решение о прекращении производства по обращениям в органах вправе принимать руководитель органа или его заместитель.

Статья 8. Личный прием граждан

Должностные лица государственных органов, а также организаций обязаны проводить личный прием граждан не реже одного раза в месяц.

Прием должен проводиться в установленные и доведенные до сведения граждан дни и часы по месту работы или жительства.

Если заявление или жалоба не могут быть разрешены должностным

лицом во время приема, они излагаются в письменной форме и с ними

ведется работа как с письменными обращениями.

Статья 9. Делопроизводство по обращениям граждан

Делопроизводство по обращениям граждан ведется отдельно от

других видов делопроизводства в установленном законодательством

порядке.

Личную ответственность за организацию работы с обращениями

граждан, состояние делопроизводства несут руководители органов.

Статья 10. Права граждан при рассмотрении обращения

Гражданин, подавший обращение, имеет право:

лично изложить доводы лицу, проверявшему жалобу, заявление;

представлять дополнительный материал;

получить мотивированный ответ в устной или письменной форме

о принятом решении;

обжаловать решение, принятое по обращению, в вышестоящий орган

или вышестоящему должностному лицу;

обращаться в установленном законом порядке в суд на решения и действия органов и должностных лиц, совершенные с нарушением закона.

Статья 11. Права и обязаности государственных органов,

организаций и их должностных лиц

Государственные органы, организации, их должностные лица имеют право:

запрашивать и получать в установленном порядке необходимую для рассмотрения обращений информацию;

информировать население, трудовые коллективы и средства массовой информации о состоянии работы с обращениями граждан;

взыскивать с гражданина по решению суда расходы, понесенные в связи с проверкой сообщений, содержащих заведомо ложные сведения.

Органы и должностные лица обязаны:

принимать и рассматривать обращения граждан, относящиеся к их компетенции, в порядке и сроки, установленные настоящим Указом;

принимать законные и обоснованные решения;

обеспечить контроль за исполнением принятых решений;

сообщать гражданам о принятых решениях в письменной или устной форме;

не допускать обращение жалобы во вред лицу, подавшему жалобу, или в интересах которого она была подана;

не направлять жалобы должностным лицам, действия которых обжалуются;

исключать случаи возложения проверок на лиц, в отношении которых имеются основания полагать, что они не заинтересованы в объективном решении вопроса;

пресекать преследования граждан и членов их семей в связи с подачей обращения;

не разглашать сведения о личной жизни граждан без их согласия или сведения, составляющие государственную либо иную, охраняемую законом, тайну, и другую информацию. Не допускается также установление данных о личности гражданина, не относящихся к обращению;

анализировать и обобщать обращения граждан, содержащиеся в них критические замечания, изучать общественное мнение с целью совершенствования работы и устранения причин, порождающих жалобы граждан;

систематически проверять состояние работы по рассмотрению обращений граждан.

Статья 12. Обращения иностранных граждан и лиц

без гражданства

Обращения иностранных граждан и лиц без гражданства как имеющих,

так не имеющих право на постоянное проживание в Республике Казахстан,

рассматриваются в установленным настоящим Указом порядке, если

международными договорами Республики Казахстан не предусмотрены

иные правила их рассмотрения.

Статья 13. Порядок вступления в силу

настоящего Указа

Настоящий Указ вступает в силу со дня опубликования.

Президент

Республики Казахстан