Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 3 тамызда № 15430 болып тіркелді.

"Азаматтық қорғау туралы" 2014 жылғы 11 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы 1-тармағының 70-34) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Төтенше жағдайлар комитеті заңнамада белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін оның мемлекеттік және орыс тілдеріндегі қағаз жеткізгіште және электрондық нысандағы көшірмесін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді басылымдарда ресми жариялауға жолдауды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары Ю.В. Ильинге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрі полиция генерал-полковнигі

Қ. Қасымов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары –

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрі

______________А. Мырзахметов

2017 жылғы "____"___________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрі

_______________Е. Сағадиев

2017 жылғы "____"___________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Энергетика министрі

______________Қ. Бозымбаев

2017 жылғы "____"___________

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығымен бекітілген

Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) өрт сөндіруді ұйымдастыру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу мәселелерін реттейді.

2. Өртке қарсы қызмет жеке құрамының негізгі міндеті өртте адамдарды, жеке және заңды тұлғалардың мүліктерін құтқару және өртті жою болып табылады.

3. Негізгі тапсырманы орындау үшін бөлімшелердің жеке құрамы мына құралдарды пайдаланады:

өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобильдері, оның ішінде өрт сөндіру мақсаттарына бейімделген автомобильдер;

өрт сөндіру жабдықтары;

құралдар – саймандар (механикаландырылған және механикаландырылмаған);

байланыс және жарықтандыру құралдары;

тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары (бұдан әрі – ТОЖКҚ);

өрт сөндіргіш заттар;

ғимараттар мен құрылыстарды өртке қарсы қорғау жүйелері;

өртке қарсы сумен жабдықтау көздері (табиғи және жасанды су айдындары, ішкі және сыртқы су құбыры);

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге арналған құралдар мен жабдықтар.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар қолданылады:

1) авариялық-құтқару жұмыстары – адамдарды, материалдық және мәдени құндылықтарды іздеу, төтенше жағдайлар аймағында қалған халыққа медициналық және психологиялық көмек көрсету, төтенше жағдайлар аймағында және әскери іс-қимылдары кезінде қоршаған ортаны қорғау, оқшаулау, басу немесе оларға тән қауіпті факторлардың әсерін мүмкіндігінше ең төмен деңгейге жеткізу бойынша іс-қимылдар;

2) арнайы жұмыстар – арнайы техникалық құралдарды және (немесе) тәсілдерді пайдалана отырып, міндеттерді орындауды қамтамасыз етуге бағытталған жеке құрамның іс-қимылы;

3) бағыттаушы арқан – тыныс алуға (түтіндеген) жарамсыз ортада жұмыстарды жүргізу орнынан таза ауаға шығатын жерге дейін, ал қажет болған кезде кері қарай газ түтіннен қорғаушылардың жүру жолдарын белгілеуге арналған құрылғы;

4) бөлімшенің тактикалық мүмкіндіктері – белгілі уақыт ішінде міндетті тиімді орындайтын, техникалық құралдармен жабдықталған жеке құрамның мүмкіндігі;

5) бөлімшелердің шығу ауданы – шығу кестесінде бөлімшенің өрт сөндіруге шақыру бойынша бірінші кезектегі бағыты көрсетілген аумақ;

6) газ-түтіннен қорғаушы – тиісті оқытудан өткен және тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша іс-қимылдарды жүргізуге рұқсат етілген өртке қарсы қызмет қызметкері;

7) газ-түтіннен қорғау қызметі буыны – қойылған міндеттері мен тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру мен авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша іс-қимылдарды жүргізу үшін бірыңғай басшылығы біріктірілген, өрт болған орында қалыптасқан газ-түтіннен қорғаушылар тобы;

7-1) дамыған өрт-белгіленген кеңістік (тік, көлденең, конструкциялар жазықтығы) шегінде барлық жанғыш беттердің өртке толық қатысу кезеңі);

8) жану орнына су беру – өртті жойғаннан кейін жанған конструкциялар мен материалдарды бақылау түрінде бөлшектеу (тексеру) процесіне жалғасатын жану орнын салқындату бойынша іс-қимылдар;

9) жеңқұбыр бөгеуі - жеңқұбыр желісін биіктікте бекітуге арналған құрылғы;

10) жеңқұбыр желісі – өзара аралары қосылған қысымды өрт жеңқұбырлары;

11) жеңқұбыр көпірі - өрт жеңқұбырының үстінен жол көлігі өткен кезде оны бүлінуден қорғауға арналған құрылғы;

12) жиналу және бөлімшеге оралу – өртке қарсы қызмет күштері мен құралдарының өрт орнынан тұрақты орналасу орындарына оралуы бойынша жеке құрамның іс-қимылы;

13) икемді байлам (тіркеуші-арқан) - газ түтіннен қорғаушылардың газ түтіннен қорғау қызметі (бұдан әрі - ГТҚҚ) буынының құрамында олардың тыныс алуға жарамсыз ортада болған барлық кезеңінде арасын қосуға арналған құрылғы;

14) көбік шашу – бір уақытта бірнеше көбік оқпандарын қолданумен жану аймағына көбікті үздіксіз беру;

15) күштер мен құралдарды өрістету – шығу (өрт) орынға келген өрт сөндіру автомобильдерін өрт сөндіру бойынша міндеттерін орындауға әзірлікке келтіру бойынша жеке құрамның іс-қимылы;

16) күштер мен құралдарды тарту жоспары – аудан деңгейінде өртті сөндіруге тартылатын күштер мен құралдардың құрамын айқындайтын құжат;

17) қарауыл – негізгі және арнайы өрт сөндіру автомобильдерінің бөлімшелерінен (бөлімшеден) тұратын өртке қарсы қызметтің негізгі тактикалық бөлімшесі міндеттерді өзінің тактикалық мүмкіндіктеріне сәйкес дербес шешуге қабілетті;

18) қысымды өрт жеңқұбыры – артық қысымды өртсөндіргіш заттарды тасымалдауға арналған қысымды жеңқұбыр;

18-1) қарауылдау-өртті қарауылдауға өртті жою (оқшаулау) сатысында анықталмаған жасырын ошақтардан өрттің қайта басталуын болдырмау мақсатында өрт шарпыған алаңды үздіксіз немесе мерзімді қарап – тексеруден тұратын жұмыстар жатады;

19) лафетті аралас өрт оқпаны – тұтас немесе тұтас және шашыраңқы су ағыны алауының бұрышы өзгеруімен, сондай-ақ өрт сөндіру кезінде төмен еселіктегі ауа-механикалық көбік ағынын қалыптастыруға арналған өрт оқпаны;

20) оқпаншының орны – өрт сөндіру бойынша міндеттерді орындау кезінде оқпаншының орналасқан орындары;

21) орташа еселіктегі көбік генераторы (көбік генераторы) – орта еселіктегі ауа-механикалық көбікті көбіктендіргіштің су ерітіндісінен алуға және оны өрт ошағына беруге арналған құрылғы;

22) орын – өртте адамдардың мен мүлікті құтқару, өртсөндіргіш заттарды беру, арнайы жұмыстарды орындау бойынша іс-қимылдарды тікелей жүргізуді жүзеге асыратын өртке қарсы қызмет күштері мен құралдарының орналасу орындары;

23) өрт – адамдардың өмірі мен денсаулығына зиян, жеке және заңды тұлғаларға, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне материалдық шығын келтіретін бақылаусыз жану;

24) өртте адамдарды құтқару – өрттің қауіпті факторларының (немесе осы әсер етудің тікелей қаупі туындаған кезде) аймағынан өрт сөндірушілердің ілесіп жүруімен, оның ішінде құтқару құралдарын қолданумен, адамдарды алып шығу не шығару процесі;

25) өртте адамдарды эвакуациялау – өрттің қауіпті факторларының әсер ету қаупі бар үй-жайлардан адамдарды сыртқа немесе қауіпсіз аймаққа дербес қозғалу процесі;

26) өрттегі жағдайды бағалау – өртті барлау, алынған мәліметтерді жинақтау және талдау нәтижелерінің негізінде қалыптасқан қорытынды;

27) өрттегі жедел штаб – өртте күштер мен құралдарды басқару үшін өрт сөндіру басшысы құрған уақытша орган;

28) өртті жою – жану тоқтатылған және оның өздігінен жану жағдайы жойылған өртті сөндіру сатысы (кезеңі);

29) өрт кезінде эвакуациялау жоспары – эвакуациялау және эвакуациялық шығу жолдары көрсетілген, адамдардың жүріс-тұрыс қағидалары, сондай-ақ өрт шыққан объектідегі қызмет көрсетуші персоналдардың іс-қимылдарының тәртібі мен жүйелілігі белгіленген құжат;

30) өрттегі күштер мен құралдар – өртке қарсы қызметтің жеке құрамы мен жұмысшылары, өрт сөндіру автомобильдері, байланыс және басқару құралдары, өрт сөндіргіш құралдары мен жарақтануындағы өзге де техникалық құралдар;

31) өртте күштер мен құралдарды басқару – жағдайды бағалау негізінде өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды ойдағыдай жүргізу мақсатында жүзеге асырылатын өрт сөндіру жетекшісінің (өрттегі жедел штаб) қызметі;

32) өрттің қауіпті факторы – жарақатқа, улануға немесе адам өліміне, сондай-ақ материалдық құндылықтардың жойылуына (зақымдалуына) әкеліп соқтыратын өрт факторы;

33) өртке қарсы сумен жабдықтау – су тартуға және тасымалдауға, оның қорын сақтауға және оларды өрт сөндіруге пайдалануға арналған инженерлік-техникалық құрылыстардың жиынтығы.

34) өрт нөмірі (рангі) – өртті сөндіруге тартылған гарнизонның күштері мен құралдарының қажетті құрамының шығу кестесін айқындайтын өрт күрделілігінің шартты белгісі;

35) өртті оқшаулау – адамдарға (жануарларға) қауіп төндірмейтін немесе жойылған, өрттің жайылуы тоқтатылған және қолда бар күштер мен құралдардың көмегімен оны жою үшін жағдай жасалған өртті сөндіру сатысы (кезеңі);

36) өрт оқпаны – өртсөндіргіш ағынды қалыптастыру және бағыттауға арналған қысымды жеңқұбыр желісінің ұшына орнатылатын құрылғы;

37) өрттің өршуі – уақыт пен кеңістіктегі өрт параметрлерінің өзгеруі;

38) өрт сөндіру автомобилі – шақыру орнына (өртке) өрт сөндіру есептобын, өрт-техникалық жарақты, өрт сөндіргіш құралдарды жеткізуге және оларды өрт ошағына беруге арналған автомобиль;

39) өртсөндіргіш зат – жануды тоқтатуға мүмкіндік беретін физикалық-химиялық қасиеттері бар зат;

40) өртті сөндіру – өртті жоюға, адамдарды, жеке және заңды тұлғалардың мүліктерін құтқаруға бағытталған іс-қимылдар;

41) өрт сөндіруші бөлімшесі – өртке қарсы қызметтің құрылымдық бірлігі;

42) өрт сөндіру есептобы (бөлімше) – олардың арасында бөлінген міндеттермен өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын қамтамасыз етуге арналған өрт сөндіру көлік құралындағы жеке құрам;

43) өрт сөндіру жоспары – өршіген өртті сөндіруді ұйымдастыру жағдайын болжайтын және негізгі мәселелерін айқындайтын жедел құжат;

44) өрт-техникалық жарақтар (өрт сөндіру жарақтары) – мақсатына сәйкес нақты өрт сөндіру автомобильдеріне арналған өрт сөндіру жабдықтарынан, қолмен өрт сөндіру және авариялық-құтқару құралдарынан, өрт сөндіру құтқару құрылғыларынан, шағын механизация құралдарынан, сондай-ақ жеке қорғану құралдарынан және басқа техникалық құрылғылардан тұратын жиынтық;

45) өрттегі тыл – орындарда өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізуді қамтамасыз ететін күштер мен құралдар;

46) өрт учаскесі – қойылған тапсырмамен және бірыңғай басшылықпен біріктірілген күштер мен құралдардың шоғырландырылған аумақтың бөлігі;

47) өрттегі шешуші бағыт – адамдарға қауіп, жарылыс қатері төнген, өрт ең қарқынды таралған және жеке құрамның осы бағыттағы іс-қимылы өртті ойдағыдай сөндіруді қамтамасыз ететін өрт учаскесіндегі бағыт;

47-1) өрт мотоциклі – медициналық жиынтықпен, авариялық-құтқару құралдарымен, өртті сөндіруге, авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуге және зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге арналған жабдықтармен арнайы жарақтандырылған мотоцикл;

47-2) өрттің дамуын тежеу – уақыт пен кеңістікте параметрлердің одан әрі өзгеруін болдырмау мақсатында өрт ошағына өрт сөндіргіш құралдармен әсер ету;

48) сорғыш өрт жеңқұбыры – өрт сорғысының көмегімен су көзінен суды іріктеуге арналған қатты конструкциялы сорғыш жеңқұбыр;

49) төтенше жағдайларды жою кезіндегі кезек күттірмейтін жұмыстар – авариялық-құтқару жұмыстарын жан-жақты қамтамасыз ету, адамдардың өмірі мен денсаулығын сақтауға қажетті жағдайлар жасау жөніндегі қызмет;

50) шығу кестесі – астанада, республикалық маңызы бар қалаларда, облыс орталықтарында және облыстық маңызы бар қалаларда өртті сөндіруге тартылатын күштер мен құралдардың құрамын айқындайтын құжат;

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Өртті сөндіру бойынша іс-қимылдар

1-параграф. Өрт туындаған және оны сөндіру кезіндегі бөлімшенің іс-қимыл кезеңдері

5. Өртті сөндіру бойынша іс-қимылдар өрт туралы хабар алу сәтінен басталады және бөлімшенің тұрақты орналасу орнына оралуы, кезекші қарауылды және автомобильдерге әзірлікке келтіру уақытында аяқталды деп саналады және оған:

шақыруларды қабылдау және өңдеу;

шақыру орнына (өрт) шығу және бару;

өртті барлау;

адамдар мен мүлікті құтқару, эвакуациялау;

күштер мен құралдарды өрістету;

жануды оқшаулау және жою;

төтенше жағдайларды жою кезінде арнайы, авариялық-құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды (бұдан әрі – кезек күттірмейтін жұмыстар) орындау;

бөлімшеге жинау және келу.

6. Өрттерді сөндіру бойынша іс-әрекеттер өрт сөндіру тактикасына, өрт сөндіру кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша қағидалардың талаптарына сәйкес орындалады және жоғары психологиялық және дене жүктемесі, кәсіби тәуекел, сөндіруге қатысушылардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төнген жағдайларда жүргізілуі мүмкін. Қойылған міндеттердің орындалуы осы Қағидаларға-Қағидаларға 1-қосымшада көрсетілген есептеу табеліне сәйкес орындалады.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7. Барлау, құтқару, адамдарды және мүлікті эвакуациялау, күштер мен құралдарды өрістету, жануды жою және арнайы, авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды орындау іс-қимылдары бір уақытта жүргізілуі мүмкін.

2-параграф. Шақыруларды қабылдау және өңдеу

8. Шақыруларды қабылдауды және өңдеуді белгіленген тәртіппен күштер мен құралдарды жедел басқару орталығының (бұдан әрі – КҚЖБО), байланыс пунктінің өртке қарсы қызмет бөлімінің (бұдан әрі – ББП) кезекші диспетчері (радиотелефонист) жүзеге асырады және оған мыналар кіреді:

ақпаратты қабылдау және тіркеу;

алынған ақпаратты бағалау және шығу кестесінде (күштер мен құралдарды жұмылдыру жоспарында) көзделген күштер мен құралдарды шақыру орнына жіберу туралы шешім қабылдау;

"дабыл" сигналын беру немесе өрт сөндіру бөлімін (бекетін), құтқару бөлімшесін радиостанция бойынша не басқа да қолда бар байланыс құралдары бойынша шығару;

қарауылды басқаратын лауазымды адамға немесе кезекші ауысым (бұдан әрі – қарауыл бастығына (аға инженер), осы Қағидаларға-Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес өртке ӨСБ (МӨСБ) кезекші қарауылының шығуына жолдама тапсыру (беру), сондай-ақ өрт сөндіру жедел жоспары мен карточкаларын, болған жағдайда беру;

лауазымды адамдарды шақыру (өрт) объектісі туралы қолда бар ақпаратпен қамтамасыз ету.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. Өтініш жасаушыдан өрт туралы ақпаратты қабылдау кезінде кезекші диспетчер мүмкіндігінше:

шақыру объектінің мекенжайын немесе оның орналасқан жері туралы өзге де мәліметтерді;

адамның өмірі мен денсаулығына қауіптің барын және сипаттамасын;

объектінің ерекшелігін;

өтініш жасаушының тегін, атын, әкесінің атын және телефон нөмірін;

өтініш жасаушының уақытын;

бөлімшенің міндеттерді орындауға әсер ететін өзге де мәліметтерді анықтайды және тіркейді.

10. Шақыру орнының (өрттің) мекенжайы немесе өзге де мәліметтерді анықтағаннан және шығу жөнінде шешім қабылдағаннан кейін "Дабыл" белгісі беріледі.

11. Шақыруды өңдеу екі минуттан аспауы және шақыру орнына (өртке) шығуды және баруды кідіртпеуі тиіс.

12. Қолдағы байланыс арналары арқылы диспетчер тез арада қосымша (нақты) ақпаратты лауазымды тұлғаға, оның ішінде шақыру орнына (өртке) барған тұлғаларға жеткізеді.

13. Автоматтандырылған жүйелерді пайдалана отырып, шақыруларды өңдеу кезінде лауазымды тұлғалармен регламенттелетін кезекші диспетчердің өзге іс-қимылдары мен міндеттері көзделуі мүмкін.

3-параграф. Шақыру орнына (өртке) шығу және бару

14. Шығу және баруға "Дабыл" белгісінен кейін жеке құрамның жиналуы және шақыру орнына (өртке) өрт сөндіру автомобильдерімен және өзге көлік құралдарымен жеткізу кіреді.

15. Жолға шыққан кезде өрттің жойылғаны немесе оның болмауы туралы мәліметті алған жағдайда аға бастықтың, кезекші өрт сөндіру қызметі (бұдан әрі – ӨСКҚ) қызметкерінің, күштер мен құралдарды жедел басқару орталығының (бұдан әрі – КҚЖБО) ОӨБП кезекші диспетчерінің оралу туралы өкімі болған жағдайлардан басқа өрт сөндіру бөлімшесі шақыру орнына (өртке) келуі тиіс.

16. Бас өрт сөндіру автомобилінің жүру жолында мәжбүрлі тоқтаған кезде, одан кейінгі автомобильдер тоқтайды және одан әрі жүру қарауыл бастығының (аға инженердің) нұсқауы бойынша ғана жалғасады. Екінші немесе одан кейінгі өрт сөндіру автомобильдері мәжбүрлі тоқтаған кезде қалғандары тоқтаусыз шақыру (өрт) орнына қарай жүруді жалғастырады. Жүруді тоқтатқан өрт сөндіру автомобиліндегі аға бастық болған оқиға туралы дереу кезекші диспетчерге хабарлайды.

Қарауыл бөлімшесінің шақыру (өрт) орнына өз бетінше барған және өрт сөндіру автомобилін мәжбүрлі тоқтатқан кезде қарауыл бастығы (аға инженер), бөлімше командирі болған оқиға туралы кезекші диспетчерге хабарлайды және жеке құрамды және өрт-техникалық жарақты (бұдан әрі-ӨТЖ) шақыру (өрт) орнына жеткізу жөнінде шаралар қабылдайды, ақауды жою үшін өрт автомобилін басқарған лауазымдық тұлға жүзеге асырады.

Өрт мотоциклдерін шақыру орнына (өртке) бару кезінде және өрт мотоциклінің ақаулығына байланысты мәжбүрлі тоқтаған кезде өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші болған оқиға туралы гарнизон диспетчеріне баяндайды. Екінші өрт мотоциклі тоқтамай, шақыру (өрт) орнына қарай жүруді жалғастырады.

Ескерту. 16-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

17. Өртке барар жолда басқа өртті байқаған жағдайда бөлімшені басқаратын бастық оны сөндіруге күштер мен құралдардың бір бөлігін бөледі (жағдайға байланысты) және тез арада ОӨБП-ге (ӨБП) осы өрт, қабылданған шешім туралы хабарлайды.

18. Жол-көлік оқиғасы кезінде аға бастық (ол болмаған жағдайда -жүргізуші) қозғалысты тоқтатады және әрі қарай жол қозғалысы қағидаларын басшылыққа алады.

19. Бару жолында бөлімшенің аға бастығы ОӨБП-пен (ӨБП) үздіксіз байланыста болады. Өрт сөндіру автомобилін тоқтатуға мәжбүр болған барлық жағдайлар ОӨБП-ке (ӨБП) хабарланады.

20. Өрт сөндіру қызметі бөлімшесі шақыру орнына (өртке) теміржол, су немесе әуе көліктерімен барған жағдайда өрт сөндіру бөлімшесін басқарушы аға бастық:

өрт сөндіру автомобильдерінің сақталуын;

өрт сөндіру автомобильдерінің орнықты бекітілуін;

жеке құрамның орналасуын, тамақтануын және демалысын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

4-параграф. Өртті барлау

21. Барлау жағдайды бағалау және өртті сөндіру бойынша шешім қабылдау үшін өрт туралы ақпаратты жинау мақсатында жүргізілетін іс-шаралардың жиынтығын құрайды.

22. Өртті барлау өрт туралы хабарлама түскен сәттен бастап және оны толықтай жойғанға дейін үздіксіз жүргізіледі.

23. Барлау мәліметтерін алудың негізгі тәсілдері: техникалық құралдардың көрсеткіші, бақылау (байқау), білетін адамдарды сұрастыру және құжаттарды зерделеу.

24. Барлау жүргізгенде:

адамдарға қауіптің болуы және сипаттамасы, олардың орналасқан жері, құтқару (қорғау) жолдары, тәсілдері мен құралдары, сондай-ақ мүліктерді қорғау (эвакуациялау) қажеттілігі;

қуатта тұрған электр қондырғыларының болуын және оларды ажыратудың мүмкіндігі мен мақсаттылығы;

өрттің қауіпті факторларының (бұдан әрі – ӨҚФ), оның ішінде берілген объектідегі өндірістің технологиясы мен ұйымдастырылуының ерекшеліктеріне байланысты болуы және екінші рет қайталану мүмкіндігі;

жанудың орны мен көлемін, сондай-ақ оттың таралу жолдары;

өрт объектілерінде құрылыс құрылымдарының күйі мен жағдайы, оларды бұзу және бөлшектеу орындары;

ұйымның (объектінің) өрттен қорғау жүйелері мен құралдарының болуы және оларды пайдалану мүмкіндігі;

таяу жердегі су көздерінің орналасқан орнын және оларды пайдалану мүмкіндіктері;

өрт сөндіру үшін күштер мен құралдарды енгізу жолдарының мүмкіндігі және шешуші бағытты (бұдан әрі – шешуші бағыт) анықтау үшін басқа да керекті мәліметтер;

өрт сөндіруге жұмылдырылатын күштер мен құралдардың жеткіліктігі анықталады.

25. Барлау жұмыстарын жүргізу кезінде өрт орын алған объектінің лауазымды тұлғалары ұсынған құжаттар мен мәліметтерді пайдалану қажет.

26. Барлауды өрт сөндіру жетекшісі (бұдан әрі – ӨСЖ) және оның тапсырмасы бойынша басқа адамдар басқарады.

Барлауды әрбір командир және өрт сөндіруге қатысушы өзінің жұмыс учаскесінде жүргізеді, шақыру орнынан алғашқы ақпаратты ӨСЖ келгенге дейін, өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклшілер береді.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

27. Барлау тобының құрамына:

егер өртке бір бөлімше келсе, ӨСБ және байланысшы;

егер өртке екі және одан да көп бөлімше келсе, ӨСБ, бір бөлімшенің командирі және байланысшысы кіреді.

Барлау тобының саны мен құрамы өрттегі жедел жағдайға байланысты ӨСБ өзгертуі мүмкін.

28. Әртүрлі бағыттарда барлау жүргізу қажет болған жағдайда бірнеше барлау топтары құрылады. Әрбір топты бөлімше командирі лауазымынан кіші болмайтын тұлға басқарады және құрамы екі адамнан кем болмайды.

29. Жанып жатқан үй-жайларда қалған адамдар туралы мәлімет болған жағдайда зардап шеккендерге көмек көрсету мақсатында барлау құрамын күшейту қажет.

30. Барлау бірнеше бағытта мынадай жағдайда жүргізіледі:

егер жанып жатқан және түтінге оранған бөлмелерде адамдар қалса және олардың тұрған орындары белгісіз болған жағдай туралы мәлімет болғанда;

егер өрттің сыртқы белгілері болмағанда және келген өрт сөндіру бөлімшені ешкім қарсы алмағанда;

адамдар жаппай жиналатын ғимараттардағы өрт кезінде;

биік ғимараттардағы өрт кезінде;

өрттің ауқымы көлемді болғанда;

жанудың бірнеше ошағы болғанда жүргізіледі.

31. Біруақытта бірнеше бағытта барлауды ұйымдастыру кезінде ӨСБ:

жапсарлас, жоғары және төмен орналасқан бөлмелерде біруақытта барлау жүргізуді ұйымдастырады;

барлау топтарының санын, олардың құрамын және іс-қимыл аймағын анықтайды;

барлау топтарының командирлерін тағайындайды және оларға міндеттер қояды;

ақпаратты беру тәртібін белгілейді;

аса күрделі және жауапты учаскеде барлауды өзі жүргізеді;

ӨТЖ түрлерін, сондай-ақ әрбір барлау топтарының жеке құрамына қауіпсіздік шараларын анықтайды және көрсетеді.

32. Барлау жүргізетін жеке құрамға:

Қолда бар техникалық құралдарды, құжаттамаларды, ғимараттардың құрылымдық ерекшеліктері мен жобаларын, өндірістің технологиялық процесі мен жабдықтарын білетін адамдардан мәліметтерін пайдалануы;

мүмкіндігінше барлауды жүргізудің ең қысқа жолдарын пайдаланыңыз;

адамдарға тікелей қауіп төнген жағдайда оларды құтқару жұмыстарын жүргізу;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету;

барлаумен бір мезгілде барлық қолжетімді құралдармен от пен түтіннің таралуын шектеу, оны сөндіру және мүлікті қорғау жөнінде шаралар қабылдау;

от пен түтіннің ықтимал таралу жолдарында орналасқан үй-жайларды ашу және тексеру;

қауіпсіздік техникасының талаптарын және ТОЖҚҚ-да жұмыс істеу қағидаларын сақтау;

ӨСЖ (өртте жедел штабқа) барлау нәтижелерін және оның барысында алынған ақпаратты уақтылы баяндау.

Ескерту. 32-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

33. Жану белгілері болған кезде барлауды жүргізу үшін жеңқұбыр желілері пайдаланылады.

34. Барлау жүргізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында:

өзімен бірге құтқару және өзін-өзі құтқару құралдары, конструкцияларды ашу және бөлшектеу үшін қажетті құрал, жарықтандыру аспаптары, байланыс құралдары, ТОЖҚҚ, икемді байлам, бағыттаушы арқан, сөндіру құралдары, құтқару қалпақшасы, қозғалмайтын жай-күй сигнализаторы болуы қажет.

Ескерту. 34-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

35. Барлау жүргізу кезінде қажетіне қарай және жағдайға байланысты басқа да жауынгерлік тапсырмалар орындалуы мүмкін.

5-параграф. Адамдар мен мүлікті құтқару, эвакуациялау

36. Құтқару жұмыстары:

1) адамдарға от, жоғары температура, жарылу немесе конструкцияның құлау қаупі немесе үй-жайдың іші түтінге немесе зиянды газға толғанда;

2) адамдардар өздігімен қауіпті аймақтан шыға алмаса немесе үрейленген жағдайда болғанда;

3) эвакуациялау жолдары бойынша оттың және түтіннің таралу қаупі болғанда;

4) адам өмірі мен денсаулығына қауіпті от сөндіргіш заттар мен құрамаларды қолданылатын жағдайда ұйымдастырылады және жүргізіледі.

37. Жоғары қауіпсіздікті қамтамасыз ететін техникалық құралдар мен әдістерді қолдана отырып, өртте адамдарды құтқару және қажетінше үрейді болдырмау шараларын іске асыру керек.

38. Өртте адамдарды құтқару өртті сөндіру үшін күштер мен құралдарды өрістетумен біруақытта жүргізіледі.

39. Егер от адамдарға тікелей қауіп төндірсе және құтқару жолдары кесілсе немесе от бөгейтін болса, адамдарды қауіпсіз құтқару жағдайын қамтамасыз ету үшін өрт оқпанын беру қажет.

40. Егер адамдарды құтқару және өртті сөндіру жөніндегі жұмыстарды біруақытта жүргізу үшін күштер мен құралдар жеткіліксіз болса, адамдарды құтқару үшін өртке қарсы қызметі бөлімшелерінің жеке құрамы толық пайдаланылады және қосымша күштер мен құралдар шақырылады.

41. Адамдарды құтқару үшін:

қысқа және қауіпсіз жолдар;

негізгі кіру және шығу есіктері;

қосымша шығатын есіктер;

терезе ойықтары, балкондар, лоджия мен галериялар;

егер олар арқылы ғимараттан шығуға немесе оның қауіпсіз бөлігіне көшуге болса аражабындағы люктер;

өрт сөндірушілер жасаған қалқа, шатыр арқалығы және қабырға тесіктері пайдаланылады.

Бұл ретте мынадай құтқару құралдары:

стационарлық және өрт сөндіру қол сатылары;

автосатылар, автокөтергіштер, құтқару жабдықтары мен құрылғылары;

зембілдер;

құтқару арқандары;

үрлемелі және амортизаторлық құрылғылар, ТОЖҚҚ, ұшу аппараттары пайдаланылады.

42. Адамдарды құтқарудың негізгі тәсілдері:

өртке қарсы қызметінің қызметкері көрсеткен қауіпсіз бағытқа адамдардың өздігімен шығуы;

құтқару жолдарын түтін басқанда немесе қауіпті аймақтан өздігінен шығу мүмкіндігіне жағдайы мен жас шамасы мүмкіндік бермегенде өрт сөндірушілердің көмегімен құтқарылатындарды басқа орынға шығару;

өздігінен жүріп-тұруға мүмкіндігі жоқ адамдарды алып шығу;

құтқару жолдары от, түтін немесе үйіндімен бөліп тасталған және құтқарудың басқа тәсілдері мүмкін болмаған кезде құтқарылатындарды стационарлық және өрт сөндіру қол сатыларымен, автосатылармен және өрт сөндіру автокөтергіштерімен, техникалық құтқару құралдарының көмегімен түсіру болып табылады.

43. Адамдарды құтқару тәсілдері мен тәртібін, өрттегі жағдайға байланысты және көмекті қажет ететін адамдардың жағдайына қарай ӨСБ анықтайды.

44. Құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде:

ішкі хабарландыру жүйесін және басқа құралдарды пайдалана отырып, үрейленуді болдырмау шараларын қолдану;

әкімшілік, қызмет көрсетуші персоналдарды, ерікті өртке қарсы қызмет құрылымдарының мүшелерін жұмылдыру;

жедел медициналық көмекті шақыру. Олар келгенге дейін зардап шеккендерге өрт орнындағы өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің жеке құрамы күшімен алғашқы көмек көрсету;

құтқарылғандарды уақытша орналастыру орындарын қарастыру қажет.

45. Егер адамдар бар орындар туралы мәліметтер болса және құтқарушылар оларды сол жерден таба алмаса, адамдар болуы мүмкін барлық түтіндеген және жанған бөлмелерді ұқыпты қарап, тексеру қажет.

Адамдарды іздестіру құтқаруды қажет ететіндердің жоқ екендігі анықталғаннан кейін тоқтатылады.

46. Өрт кезінде мүліктерді құтқару жауынгерлік тапсырмалардың маңыздылығы мен жеделдігіне байланысты ӨСБ нұсқауы бойынша іске асырылады.

6-параграф. Күштер мен құралдарды өрістету

47. Күштер мен құралдарды өрістету адамдарды құтқару мен эвакуациялаудың қалыпты барысын бұзбауы тиіс.

48. Күштер мен құралдарды өрістету мынадай кезеңдерден тұрады:

өрістетуге дайындық;

алдын ала өрістету;

толық өрістету.

49. Өрістетуге дайындық бөлімшенің өртке келіп, барлау жұмыстарымен біруақытта жүргізіледі және оған:

сорғыш өрт жеңқұбырын жалғаумен және сорғыға су тартумен, өрт сөндіру автомобилін су көзіне орналастыру;

ӨТЖ-ны бекіткен орындарынан алу;

жергілікті жағдайға байланысты басқа да дайындық шараларын жүргізу.

50. Автоцистернаны өрістетуге әзірлеу (оны су көзіне орнатпастан):

сорғыны жұмыс жағдайына келтіруден;

өрт оқпаны бар жеңқұбыр жолдарын сорғының қысым түтікшесіне жалғастырудан тұрады.

51. Бөлімшені алдын ала өрітету егер магистралдық жеңқұбыр желілерінің бағытын сыртқы белгілері бойынша анықтау мүмкін болса немесе келген өрт сөндіру бөлмшелерін қарсы алуға бөлінген адам көрсетсе, онда шақыру орнына келген жағдайда жүргізіледі.

Алдын ала өрістетуге:

Осы Қағидалардың 54-тармағында көзделген жұмыстарды орындау;

магистралдық жеңқұбыр желілерін жүргізу және тарам қондырғаларын орнату, тарамдарына өрт сөндіру үшін қажет қысымды өрт жеңқұбырларын, өрт оқпандарын, сатыларды, басқа да қажетті ӨТЖ жеткізу.

52. Шақыру орнында (өртте) күштер мен құралдарды толық өрістету ӨСБ нұсқауымен, сондай-ақ өрт сөндіргіш заттарды беру қажеттігі айқын болғанда жүргізіледі.

Толық өрістету:

осы Қағидалардың 55-тармағында көзделген іс-қимылдарды орындайды;

жұмыс жеңқұбыр жолдары салынатын оқпаншылардың орындарын анықтайды;

магистралдық және жұмыс (қайта жабу өрт оқпандары болғанда) жеңқұбыр жолдарын өрт сөндіргіш заттармен толтырады.

53. Жеңқұбыр жолдарын салу және өрт ошағына кіру үшін барлық кіру жолдарын, стационарлық сатыларды пайдалану қажет;

эвакуациялаудың негізгі жолдарын бос ұстау (эвакуациялау аяқталғанға дейін);

оқпаншылар орындарына қысқа, ең қолайлы жолды таңдау, егер жолдар бөгелген жағдайда командир кедергілерді алудың шараларын іске асырады (конструкцияларды ашу, бөлшектеу) немесе өрт сөндіру сатысының, иінді автокөтергіштің және тағы сол сияқтының көмегімен орындарға басқа жолдармен шығуды қамтамасыз етеді;

жеңқұбыр жолдарын сақтауды және зақымданудан қорғауды қамтамасыз ету, оның ішінде жеңқұбыр көпірін құру мен жеңқұбыр ұстағыштарын пайдалану арқылы;

жүру жолынан тыс жерге жеңқұбыр тарамдарын қондыру;

өрт сөндіру іс-қимылдарының шешуші бағытына пайдалану үшін өрт сөндіру жеңқұбырларының қорын құру.

Жеңқұбыр автомобилін пайдалана отырып, жеңқұбыр желілерін төсеуді оны пайдалану бойынша нұсқауыққа сәйкес жүргізу қажет.

54. Өрт орнына бірінші келген өрт автоцистернасынан күштер мен құралдарды өрістету шешуші бағытқа бірінші өрт оқпанын беру арқылы жүзеге асырылады.

Басқа өрт сөндіру автомобильдерінің, соның ішінде арнайы күштері мен құралдарын өрістету оларды пайдалану нұсқаулығына және оның ұсынымдарына сәйкес ӨСБ нұсқауы бойынша жүгізіледі.

55. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде оқпаншылар өз орындарына қысқа және ең қауіпсіз жолмен шығады.

Егер жолдарда бөгет болса, командир кедергілерді алудың (конструкцияларды ашу, бөлшектеу) шараларын қолданады немесе өрт сатыларының, иінді автокөтергіштердің және тағы сол сияқтының көмегімен басқа жолдар арқылы шепке шығуды қамтамасыз етеді.

56. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ мынадай етіп орналастырылады:

келетін күштер мен құралдарды орналастыруға кедергі жасамаңыз;

қажетті учаскелерде күштер мен құралдардың жылдам шоғырлануын қамтамасыз ету;

жеңқұбыр сызықтарының сақталуын қамтамасыз ету өрт болған жерге жақын көше қозғалысына кедергі келтірмеу;

өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ-ның өрттің қауіпті факторларымен зақымдануына жол бермеу;

резервтік автомобильдердің тұрақ орнын және кедергісіз өтуін қамтамасыз ету.

Ескерту. 56-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

57. Өртті сөндіру іс-қимылдарын қамтамасыз ету үшін өрттегі жағдайға байланысты қол сатылары, автосатылар мен автокөтергіштер қолданылады.

58. Өрт сөндіру сатылары өрт өршіген жағдайда от бөліп тастамайтындай немесе жану аймағында қалмайтындай болып орнатылады.

59. Өрт сөндіру сатыларын жалын лаулаған терезеге қарсы орнату өрт оқпандарын берумен біруақытта жүргізіледі.

60. Өрт сөндіру сатыларын жаңа орынға орнату онымен көтерілген жеке құрам хабарланғаннан кейін және оған қайтар немесе басқа орынға өту жолы көрсетілгеннен кейін жүргізіледі.

61. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде және келесі жауынгерлік іс-қимылда өрт сөндіруге қатысушылардың қауіпсіздігін, келген өрт сөндіру автомобилінің маневр жасау мүмкіндігін, резервтегі автомобильдерді орналастыруды қамтамасыз ету үшін өрт орнына өзге адамдардың кіруін, сондай-ақ оның төңірегіндегі аумақта көлік қозғалысына шектеу немесе тыйым салу бойынша шаралар қолданылады. Ішкі істер органдарының бөлімшелері келгенге дейін бұл іс-әрекеттерді жеке құрам ӨСБ нұсқауы бойынша орындалады.

7-параграф. Жануды жою

62. Өрттегі жануды тоқтатудың негізгі тәсілдері:

өрт сөндіргіш заттармен жану аймағын салқындату немесе жанғыш материалдарды араластыру;

жанғыш материалдарды немесе тотықтырғышты (ауаны) өрт сөндіргіш заттармен араластыру;

жанғыш материалдарды жану аймағынан немесе тотықтырғышты өрт сөндіргіш заттармен және (немесе) басқа құралдармен оқшаулау;

өрт сөндіргіш заттармен жану реакциясын химиялық тежеу болып табылады.

Жануды тоқтатуға жоғарыда көрсетілген тәсілдерді қосып қолдану арқылы қол жеткізуге болады.

63. Берілетін өрт – сөндіргішті таңдау заттың физика-химиялық қасиеттеріне қарай анықталады, жанғыш, алға қойған мақсаттарға қолданылатын тәсілімен жануды тоқтату және басқа жағдаймен айқындалады, олар осы Қағидаларға-Қағидаларға 3-қосымшада келтірілген.

Ескерту. 63-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

64. Өртті сөндіру бойынша міндетті орындау үшін берілетін қажетті өрт сөндіргіш заттардың мөлшері мен тұтынуына өрттің өршуі мен оны сөндіруді ұйымдастырудың ерекшелігіне, өртке қарсы қызмет бөлімдерінің тактикалық мүмкіндіктеріне, қолданылатын өрт сөндіру автомобильдерінің тактика-техникалық сипаттамасына негізделген және қолданыстағы нормативтермен және ұсыныстармен белгіленген оны берудің талап ететін қарқынын есепке ала отырып, сондай-ақ өртті сөндірудің практикалық тәжірибесі негізінде айқындалады.

65. Егер міндетті ойдағыдай орындау үшін өрт сөндіргіш заттар жеткіліксіз болса, онда оны өрт орнына жеткізу ұйымдастырылады, оның ішінде су айдау арқылы, өрт сөндіру автомобильдерімен және өрт сөндіруге бейімделген техникамен тасу, өрт сөндіргіш заттарды тасымалдаудың басқа да тәсілі мен амалы пайдаланылады.

66. Өрт сөндіру екі кезеңнен тұрады:

жануды оқшаулау;

жануды жою.

67. Шешуші бағыт:

ӨҚФ-ның адам өміріне қауіп төндіргенде және өрт оқпанын енгізбейінше адамдарды құтқару мүмкін болмағанда күштер мен құралдарды құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшін шоғырландару;

жарылу қаупі туындағанда бөлімше іс-қимылы жарылысты болдырмауды қамтамасыз ететін жерлерге күштер мен құралдар шоғырландыру мен енгізу;

жану объектінің бір бөлігін қамтыған және ол оның басқа бөліктеріне немесе көрші құрылысқа тарағанда оттың одан әрі тарауы айрықша зиян келтіруі мүмкін учаскелерге күштер мен құралдарды шоғырландыру және енгізу;

жану оқшау тұрған ғимаратты (құрылысты) қамтыған және оттың көрші объектілерге таралу қаупі жоқ кезде негізгі күштер мен құралдарды ең қарқынды жанып жатқан жерлерге шоғырландыру мен енгізу;

жану айтарлықтай құндылығы жоқ ғимаратты қамтып, жақын тұрған объектіге қауіп төндергенде – негізгі күштер мен құралдарды жанбаған ғимарат (құрылыс) жағынан шоғырландыру мен енгізу принциптерімен айқындалады.

68. Өртті оқшаулауға күштер мен құралдар жетіспеген жағдайда жауынгерлік тапсырманы қысқа уақытта орындау үшін қосымша өртке қарсы қызметтің күштері мен құралдарын, сондай-ақ мемлекеттік емес өртке қарсы құрылымдарды, ерікті өртке қарсы құралымдарды, халықты, әскери бөлімдерді және ішкі істер органдары бөлімдерін шақыру қажет.

Бұл жағдайда қосымша күштер мен құралдар келгенше бірінші өрт сөндіру бөлімдері өрттің өршуін тоқтатуға шаралар қолдануға тиісті.

69. Өртті сөндірумен біруақытта көбікті немесе шашыранды ағысты беру арқылы үй-жайлардан түтін мен газды шығару, жоғары температураны төмендету бойынша шаралар қабылдау қажет.

70. Тыныс алуға жарамсыз ортада өртті сөндіру кезінде ТОЖҚҚ жүргізіледі, түтінсорғыштар мен жарықтандыру құралдары қолданылады.

71. Қарауыл (бөлімше) өрт кезінде жауынгерлік учаскеден тек ӨСБ немесе учаске бастығының (бұдан әрі – УБ) рұқсатымен, сондай-ақ жеке құрамға қауіп төнген жағдайда ӨСБ, жедел штаб бастығымен (бұдан әрі – ЖББ) немесе УБ байланысу мүмкін болмаса, ол жерден ӨСБ, ШБ, УБ ол туралы кейін хабарлап, өздігімен кете алады.

72. Өртті сөндіру үшін тиімді өрт сөндіргіш заттарды (су, көбік, ұнтақ, ерітінді суларды, температуралық-белсендірілген суларды және т.б) қолдану және өрт сөндіру стационарлық қондырғыларды, ішкі өртке қарсы су қорларын іске қосу қажет.

73. Бірінші автоцистерна өрт орнына жақын орналастырылып, өрт оқпаны шешуші бағытта беріледі, келесі өрт сөндіру автоцистерналар (автосорғылар) жақын су көздеріне орнатылып, өрт орнына магистралдық желілер салынады.

Өрт сөндіру автоцистернасындағы су таусылғаннан кейін өрт оқпаны су көзіне орнатылып, өрт сөндіру автокөлігінен тартылған магистралдық желінің тарамына жалғанады.

74. Өршіген өртті сөндіруге көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары (өнімділігі 7л/сек және одан көп) беріледі.

75. Ғимараттар конструкцияларындағы қуыстар мен желдеткіш арналардағы жану кезінде көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары және көбік оқпандары беріледі, ғимараттың жанғыш конструкциясын ашу ұйымдастырылады.

76. Жанған жерлерге су төгу үшін аз мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары беріледі, ішкі өрт сөндіру крандары қолданылады.

77. Құю арқылы су беру кезінде қажетті өрт сөндіру автомобильдерінің саны, жеңқұбыр желілерін тартудың тәсілдері мен жолдары айқындалады.

78. Жеңқұбыр желілерін тарту үшін бірінші кезекте жеңқұбыр өрт сөндіру автомобильдері және катушкалары қолданылады.

79. Тым барынша қуатты сорғышы бар өрт сөндіру автомобилі су көзіне орнатылады да одан өрт орнына магистралдық жеңқұбыр желілері тартылады, ал қуатты аз сорғысы бар өрт сөндіру автомобилі өрт орнына жақын орналастырылып, одан біруақытта су көзіне және өрт орнына жеңқұбыр желілері тартылады.

80. Жанып жатқан жайды көбікпен толтыру кезінде ӨСБ:

көбікпен толтырылатын бөлменің көлемін;

көбіктің ағуына кедергі келтіретін ұстағышты орнатудың орнын;

қажетті көбіктендіргіштің, көбік оқпандарының санын және оларды орнату орындарын;

белгіленген бағытта көбіктің қозғалысына жағдай жасайтын өрт сөндіру түтін сорғыштардың орналасқан орындарын айқындауы қажет.

81. Бөлмеге көбік беру кезінде:

көбік оқпандарын жану деңгейінен төмен орнату;

түтін сорғыштарды және басқа желдеткіш агрегаттарды көбік оқпандары орналасқан жерден қарама-қарсы жаққа орналастыру және жану өнімдерінен қашық жерде жұмыс істеу;

үй-жайды көбікпен толтырғаннан кейін жағдайды анықтауға және қалған жану ошақтарын жою үшін газ-түтіннен қорғаушылардың буынын (бөлімшесін) дер кезінде жіберу қажет.

82. Судың шамадан тыс төгілуін болдырмау үшін:

өрт оқпаны жапқыштарын, бүріккіш оқпандарды, сондай-ақ басқа да өрт сөндіргіш заттардың шығынын реттейтін әмбебап оқпандарды қолдану;

әуе-механикалық, соның ішінде компрессионды көбікті, ұнтақ, ерітінді суды, температуралық-белсендірілген суды қолдану;

өрт оқпандарының жұмыстарын уақтылы тоқтату немесе оларды сыртқа шығару қажет.

83. Адамдар мен жануарларға қатер төнбегенде өрттің өршуі шектелгенде және оны жоюды қолда бар күштермен және құралдармен жоюды қамтамасыз ету мүмкіндігі болғанда өрт оқшауланды деп есептелінеді.

84. Жану тоқтағанда және қайта жануды болдырмау шаралары қолданылғанда өрт оқшауланды деп есептелінеді.

85. Жанудың қайта дамуын болдырмау шаралары жануды жойған орынды қадағалау кезінде жүргізіледі және жанған конструкциялар мен материалдарды бақылаулық талдау, сондай-ақ қажет болған жағдайда, өртті жою ошағын салқындату мақсатында жанған орынға су құю бойынша жұмыстарды қамтиды.

8-параграф. Арнайы жұмыстарды орындау

86. Арнайы жұмыстарға мыналар жатады:

өрт байланысын ұйымдастыру;

шақыру (өрт) орнын жарықтандыру;

конструкцияларды үйінділерді ашу және бөлшектеу;

биіктікке көтерілу (түсу);

қорғау іс-шараларын орындау;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету;

техникалық құралдардың жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру.

Ескерту. 86-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

87. Өрттегі байланыс (бұдан әрі – байланыс) бөлімшелерді басқаруды, олардың іс-қимыл жасауын және ақпарат алысуды қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылады.

88. Басқару байланысы ӨСБ мен жедел өрт сөндіру, өрттегі тыл бастығы (бұдан әрі – ТБ), УБ, қажет болған жағдайда, өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобильдері арасында орнатылады. Өрт сөндіру бөлімшелерінің жұмысын басқаруды және олардан өрттегі жағдай туралы мәлімет алуды қамтамасыз етеді.

89. Өзара іс-қимыл байланысы УБ арасында орнатылады және өрттегі учаскелер арасындағы өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді.

90. Басқару және өзара іс-қимыл байланысы үшін радиостанциялар, телефон аппараттары, сөйлесу қондырғылары, мегафондар, дауыс зорайтқыш қондырғылар, байланыс және басқа да техникалық құралдар пайдаланылады.

91. Ақпарат байланысы ӨСБ, өрт сөндіру жедел штабы, КҚЖБО (ӨСБ) арасында радиостанция және телефон арқылы орнатылады.

Бұл байланыс өрттегі және бару жолындағы КҚЖБО (БКДҚ) немесе ББП және бөлімшелер арасында өрттегі жағдай және оны сөндіру барысы, қосымша күштер мен құралдарды шақыру туралы өзара ақпараттарды, сондай-ақ ӨСБ талаптарын су өткізу, газ авариялық, энергетикалық, медициналық және өзге қызметтерге жеткізуді қамтамасыз етуі қажет.

92. Өртте радиобайланыс құралдарын пайдаланған кезде ӨСБ барлық абонеттердің радиоалмасу қағидаларын сақтауын қамтамасыз етеді.

93. Өрттегі байланыс радиостанциямен, телефонмен, дауыс зорайтқыш қондырғылармен, сөйлесу және басқа да қондырғылармен, сондай-ақ байланысшылармен қамтамасыз етіледі.

94. Көруге мүмкіншілік болмаған кезде, оның ішінде қатты түтіндеген жағдайда ӨСБ нұсқауы бойынша шақыру орнын (өрттегі) жарықтандыру жүзеге асырылады.

Шақыру орнын (өрт) жарықтандыру үшін негізгі және арнайы өрт сөндіру автомобильдеріндегі жарық беру жабдықтарын, сондай-ақ осы мақсатқа арналған басқа штаттық құралдарын қолданады. Шақыру орнына (өрт) ӨСБ нұсқауы бойынша шаруашылық объектілерінің жарық беру құралдары қосымша қолданылады.

95. Өртте жарықтандыру құралдарын орнату мынадай қағидаларды басшылыққа ала отырып жүргізу қажет:

бірінші кезекте адамдарды эвакуациялау жолдары жарықтандырылады;

жарылыс қаупі бар үй-жайларға сырттан терезе арқылы жарықтандырылады, бұл бөлмелерге прожекторларды алып кіру, оларда жану жағдайы болғанда ғана рұқсат етіледі;

қатты түтіндеген, көлемі үлкен үй-жайларға қуатты прожекторлар қойылады, жекелеген жағдайларда олар осы үй-жайларда жұмыс істеушілер үшін бағдар ретінде орнатылады;

прожекторлар, жалғастырушы муфталар, штепсельдік ажыратқыштар, жалғастырушы қорапшалар және басқа кабельдерді қосушы құралдар оларға су тимейтін, сондай-ақ құлайтын құрылымдардан зақымдану қаупі жоқ жерлерге орналастырылады.

96. Ғимараттың (құрылыстың) конструкцияларын ашу және бөлшектеу:

адамдарды құтқару үшін қажетті жағдай жасау;

материалдық құндылықтарды құтқару;

жанудың жасырын ошақтарын анықтау;

жану аймағына өрт сөндіргіш заттарды беру және барынша тиімді пайдалану;

өрттің таралуын шектеу үшін өртке қарсы ажырату орнын дайындау;

түтін мен газды жою;

құлау қаупін болдырмау;

өрт оқпанын беру үшін өрт ошағына немесе ғимараттың ішіне кіру мақсатында жүргізіледі.

97. Ғимараттардың конструкцияларын ашу және бөлшектеу ӨТЖ-ны қолдана отырып, белгіленген жұмыстарды толық орындау үшін қажетті шеңберде жүргізіледі.

98. Жанудың жасырын ошақтарын анықтау, түтінді шығару және өрт сөндіргіш заттарды қолдану үшін өрт сөндіру құралдары ашылатын орынға шоғырланып іс-қимылға әзір болғаннан кейін конструкциялар ашылады.

99. Өрттің таралуына тосқауыл қою мақсатымен өртке қарсы ажырату орнын құру жөніндегі жұмыстар от ажырату орнына жеткенге дейін аяқталуы керек.

100. Ғимараттың конструкцияларын ашу және бөлшектеу кезінде конструкцияның көтеру қабілеттілігін бәсеңдетпеу және олардың құлауына жол бермеу, жылу жүретін және газ жүретін магистральдарды, сондай-ақ электр жүйелері мен электр қондырғыларын зақымдамау үшін қажетті барлық шараларды қолдану қажет.

101. Конструкцияларды жоғарыдан лақтырған кезде олардың түсетін орнын тексеру және қоршау қажет.

102. Түтінмен күресу үшін объектілердің түтінге қарсы қорғану жүйелерін, түтін жойғыш және түтін сорғыш өрт сөндіру автомобильдері, желдеткіштер мен брезенттік бөгеттерді қолдану қажет.

103. Ғимараттардан (құрылыстардан) эвакуациялау жолдары мен құралдарын, сондай-ақ осы Қағидалардың 42-тармағында көрсетілген техникалық құтқару құралдарын қолдана отырып, жоғарыға көтерілу (түсу) жүзеге асырылады. Қажет болған жағдайда осы мақсатта өзге, соның ішінде қарапайым құралдарды қолдануға жол беріледі.

104. Жеке құрамды жоғарыға көтеру үшін қолданылған техникалық құтқару құралдарының орнын өзгерту жеке құрамды ескерткеннен кейін ғана жүргізіледі.

105. Белгіленген тәртіпте қорғану іс-шараларын орындау кезінде жабдықтар, механизмдер, технологиялық аппараттар, электр, желдеткіш және аэрациялық қондырғылар, жылу, газбен жабдықтау, кәріз жүйелері, объект ішіндегі көлік және басқа да өрт орнындағы жоғары қауіп-қатер көздері ажыратылуы (қосылуы), бұғатталуы, ал қажет болған жағдайда демонтаждалуы мүмкін.

106. Жоғары кернеуде тұрған электр қондырғыларын ажыратуды стандарттық ажыратуды (тоқсыздандыруды) объектінің немесе елді-мекеннің энергия қызметтерінің мамандары дербес немесе ӨСБ нұсқауы бойынша жүргізеді.

107. 380 Вольт және одан жоғары кернеудегі электр желілері мен қондырғыларды энергия қызметінің (энергия қадағалау) өкілдері ажыратады, кернеуі 380 Вольттан жоғары электр қондырғыларында өрттерді сөндіруге осы Қағидаларға-Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес белгіленген тәртіппен жазбаша рұқсатты ресімдей отырып, оларды ажырату және жерге қосу жөніндегі операцияларды орындағаннан кейін ғана кіріседі.

Қажет болған жағдайларда, желіні басқа тәсілдермен ажырату мүмкін болмаған кезде фазалық кернеуі 220 Вольттан жоғары емес электр сымдарын кесу арқылы ажыратуға жол беріледі. Егер электр сымдары мен өзге де ток өткізетін элементтер:

өртті сөндіруге қатысушылар үшін қауіпті;

жаңа өрт ошақтарының пайда болу қаупін тудыр;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізуге кедергі келтірген жағдайларда ажыратуды жеке құрам ӨСЖ нұсқауы бойынша жүргізеді.

Ескерту. 107-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

108. Ажырату техника қауіпсіздігі қағидаларының талаптарын сақтап және технологиялық процестің ерекшелігін есепке ала отырып жүргізіледі.

Бұл ретте, ӨСБ электр энергиясының ажырау орнына қауіпсіздік бекетін орналастырады немесе ерекше жағдайларда жеке құрам жетіспеу кезінде "Қосуға болмайды! Адамдар жұмыс істеуде!" деген тыйым салу белгісін орнатуды қамтамасыз етеді.

109. Техникалық құралдардың жұмыс істеуін қалпына келтіру – өрт орнында орындалатын уақытша жөндеу жұмыстары және өрт сөндіру автомобильдеріне, жабдықтарына, ӨТЖ, байланыс және басқару құралдарына техникалық қызмет көрсету бойынша кезек күттірмейтін жұмыстар болып табылады. Көрсетілген жұмыстарды өрттегі тыл ұйымдастырады және қамтамасыз етеді.

9-параграф. Жиналу және бөлімшеге қайту

110. Күштер мен құралдардың жиналуы өрт жойылғаннан кейін немесе ӨСБ нұсқауы бойынша өрттегі жұмыстардың көлемі қысқарғаннан соң жүргізіледі.

111. Өрт орнында күштер мен құрадарды жинау:

жеке құрамның болуын тексеруді;

тізімдемеге сәйкес жабдықтар мен ӨТЖ жиынтығын жинау және тексеруді;

өрт сөндіру автомобильдерінде жабдықтар мен ӨТЖ орналастыру және бекітуді;

пайдаланылатын сыртқы өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерін қауіпсіз күйге келтіру жөнінде шаралар қабылдауды көздейді.

Өрт орнында күштер мен құралдарды жинауды аяқтау және олардың әзірлігі туралы бөлімшелерге оралуға қарауыл бастығы (аға инженер), өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші немесе бөлімше командирі ӨСБ-ге және (немесе) гарнизон диспетчеріне баяндайды.

Ескерту. 111-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

112. Тұрақты орналасу орнына оралу диспетчермен байланыс ұстау кезінде оңтайлы бағдар бойынша жүргізіледі. Бұл жағдайда өрт сөндіру автоцистерналарын сумен толтыру қажет.

113. Тұрақты орналасу орнына келгеннен соң күштер мен құралдарды 10 минуттан аспайтын уақыт аралығында әзірлікке келтіру бойынша шаралар қолданылады. Қарауылдың шығуға даярлығы ОӨБП (ББП) хабарланады.

3-тарау. Өртте жауынгерлік іс-қимылды жүргізу кезінде күштер мен құралдарды басқару

1-параграф. Басқару негіздері

114. Өрттегі жауынгерлік іс-қимылдарды басқару:

жағдайды бағалауды және осы Қағидаларға талаптарына сәйкес өрттегі жауынгерлік іс-қимылдарды басқарудың штаттық емес құрылымын құруды;

қойылған міндеттерді орындау кезінде жедел лауазымды тұлғалардың құзыретін және олардың жеке жауапкершілігін белгілеуді;

өртті сөндірудегі іс-қимылдарды жоспарлауды, оның ішінде қажетті күштер мен құралдарды айқындауды, өрттегі іс-қимылдарды ұйымдастыру бойынша шешім қабылдауды;

өртті сөндіруге қатысушылардың алдына міндет қоюды, бақылауды және өрттегі жағдайды өзгеруіне қажетті ден қоюды қамтамасыз етуді;

өрттегі жағдайдың өзгеруін есепке ала отырып, белгіленген тәртіпте қажетті ақпараттың тіркелуін жүзеге асыруды;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдардың тиімділігін қамтамасыз етуге бағытталған басқа да іс-шараларды өткізуді көздейді.

115. Өрт сөндірудегі тікелей басшылықты өрт сөндіруге келген өртке қарсы қызмет гарнизонының аға лауазымды тұлғасы ӨСБ атқарады. ӨСБ дара басшылық принципінде, өрт сөндірудегі жауынгерлік тапсырманы орындауға қатысушы жеке құрамды және де өрт сөндіруге қатыстырылған күштерді басқарады.

ӨСБ нұсқауын өрт сөндіруге қатысушылардың барлығы орындаулары қажет.

ӨСБ өрт кезіндегі іс-қимылына араласуға немесе оның нұсқауын өзгертуге ешкімнің құқығы жоқ.

116. ӨСБ:

өртке қарсы қызметтің бір бөлімшесі жұмыс істеген кезде – бөлімшені басқаратын аға бастық;

бірнеше бөлімшелер жұмыс істеген кезде – өрт шыққан ауданның (объектінің) өрт сөндіру бөлімі бөлімшелерін басқаратын аға бастық немесе гарнизонда белгіленген тәртіпке сәйкес өртті сөндіруге басшылық жасауға рұқсат берілген адам болып табылады.

117. Өртке келген өртке қарсы қызметі гарнизонының аға лауазымды тұлғасы:

жағдайды бағалауға және өртті сөндіруді ұйымдастырудың дұрыстығын айқындауы;

қосымша күштер мен құралдарды шақыру қажеттілігін анықтауы;

қажет болған жағдайда өртті басқаруды өзіне алуы қажет.

118. Аға лауазымды тұлға өрт сөндіруді басшылыққа алу бойынша өзінің қабылдаған шешімі туралы жариялайды және ШБ, ТБ және УБ хабарлайды.

119. Аға лауазымды тұлғаның өртте өрт сөндіру басшысына немесе оны аттап өтіп бұйрық беруі өрт сөндірудің басшылығын өзіне алған сәті болып саналады.

120. Өртке келген аға лауазымды тұлға басшылықты өз қолына алған-алмағанына қарамастан өрт сөндірудің нәтижесі үшін жауапты.

121. ӨСБ болатын өртке қарсы қызмет гарнизонының лауазымды тұлғалары, өте жоғарғы нөмірлі (рангімен) өрттің туындауына шақыру, төтенше жағдайға кідіртпеуге әсер тигізу жөнінде хабарлама алғанда және ӨСБ міндетін орындау мүмкін болмаған басқа жағдайларда, өртті сөндіруге қатысушылардың арасынан басқа лауазымды тұлғаны ӨСБ етіп тағайындап, өрт орнын тастап кете алады, бұл ақпарат шұғыл түрде кезекші диспетчерге, өртті сөндіруге қатысушыларға хабарланады. Бұл ретте шешімнің салдарынан жауапкершілік, оны қабылдаған лауазымды тұлғаға жүктеледі.

122. Өрттегі жағдайға байланысты ӨСБ жедел штаб, жауынгерлік учаскелер мен секторлар құруына болады.

123. Өртте екі және одан көп бөлімше жұмыс атқарғанда, өрт болған шығу ауданында орналасқан өрт сөндіру бөлімінің орта және кіші басшы құрамынан ТБ тағайындалады.

124. Өрттегі жағдай кенеттен өзгерсе және ӨСБ уақтылы бұйрық алуға мүмкіндік болмаған жағдайда бөлім басшылары (командирлері) бастамашылық көрсетіп, өздігінше іс-қимыл жасаулары керек. ӨСБ тарапынан нұсқаудың болмауы, командирдің ешқандай іс-қимыл жасамауын ақтай алмайды.

2-параграф. Өрттегі жедел штаб

125. Жедел штаб барлық ірі және күрделі өрттерде:

Өрттің жоғарғы нөмірі бойынша (рангі) күштер мен құралдарды жұмылдыру кезінде;

өрт орнында үш және одан жоғары жауынгерлік учаскелер ұйымдастыру кезінде;

мекеме әкімшілігімен өртті сөндіру кезіндегі іс-қимылдарды әбден талдап, келісу қажеттілігі кезінде;

ӨСБ шешімі бойынша жағдайға байланысты құрылады.

126. Жедел штабтың жұмысын оның бастығы басқарады және ол ӨСБ орынбасары болып табылады. Жедел штабтың құрамына ШБ орынбасары, ТБ, техника қауіпсіздігіне жауапты қызметкер және ӨСБ қарауы бойынша басқа да тұлғалар кіруі мүмкін.

Жедел штабтың жұмысы ӨСБ өкімдері мен нұсқауы негізінде іске асырылады.

127. Жедел штабтың негізгі міндеттері:

өрттегі жағдай туралы деректерді жинау, өңдеу және талдау, ӨСБ мен гарнизонның кезекші диспетчеріне қажетті ақпаратты беру;

күштер мен құралдарға қажеттілікті анықтау, ӨСЖ үшін тиісті ұсыныстар дайындау;

қойылған міндеттердің орындалуын бақылауды қамтамасыз ету;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды дайындауды ұйымдастыру және жүргізуді қамтамасыз ету;

өрттегі күштер мен құралдарды есепке алу, оларды учаскелерде (секторларда) орналастыру, осы Қағидаларға-Қағидаларға 5, 6, 7 -қосымшаларға сәйкес өкімдер мен ақпараттарды есепке алу журналын жүргізу;

өртте күштер мен құралдар резервін құру;

ГТКҚ жұмысын және өрттегі байланысты қамтамасыз ету;

өртте жеке құрамның еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз ету;

қажет болса, өрт болған жерді жарықтандыру;

қаланың (елді мекеннің, объектінің) басқа қызметтерімен өзара іс-қимыл жасау;

ұзақ өрт кезінде (үш сағаттан астам) тамақтану мен демалуды, төмен температурада жеке құрамды жылыту және жылу соққысынан қорғауды ұйымдастыру;

өртте жұмыс істейтін бөлімшелерді материалдық-техникалық қамтамасыз ету;

өртті сөндіруге қатысатын күштер мен құралдардың әзірлігін қолдау жөніндегі шараларды іске асыру болып табылады.

Ескерту. 127-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

128. Жедел штаб ӨСБ анықтаған жерге орналастырылады және штабтық столмен, басқа да техникалық құралдармен және жабдықтармен қамтамасыз етіледі.

Жедел штаб орналасатын жер: күндіз "ШТАБ" жазуы бар қызыл жалаумен, түнде – қызыл фонарьмен немесе басқа да қызыл түсті жарық көрсеткішпен белгіленеді.

129. ӨСБ өртте жұмыс істеген кезде жедел штабтың құрамына кіретін және байланысшылардың осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес жеңқұбырлық таңғыштары болуы қажет.

Ескерту. 129-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

130. Осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес жеке құрамның өрт дулығаларында айырым белгілері көрсетіледі.

Ескерту. 130-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

131. Жедел штабтың құжаттамасын жүргізу, өрт сипаттамаларын дайындау кезінде осы Қағидаларға 10-қосымшаға және жол берілетін терминдердің қықартуларына сәйкес шартты белгілер қолданылады.

Ескерту. 131-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. Өрттегі учаскелер

132. ӨСБ шешіміне сәйкес өрттегі учаскелер жауынгерлік іс-қимылдарын жүргізу орны (өрт периметрі, қабаттары, басқыш алаңдары, өртке қарсы тосқауыл және т.с.с.) немесе іс-қимыл түрлері (құтқару, жануды жою және т.с.с) бойынша құрылады.

133. Өртте бес және одан көп учаскелер құрылған кезде, бірнеше учаскелерді біріктіретін сектор ұйымдастырылуы мүмкін. Учаскедегі іс-қимылды оның бастығы, ал секторда – сектор бастығы басқарады. Учаске және сектор бастығын ӨСБ тағайындайды.

4-параграф. Өрт сөндіру басшысы

134. ӨСБ:

барлау жүргізуі және өрттегі жағдайды бағалауы;

қолдағы бар күштер мен құралдарды қолдана отырып, адамдарды құтқаруды жедел ұйымдастырып, оны жеке басқаруы, үрейді болдырмауы;

осы Қағидаларға 11-қосымшасына сәйкес шешуші бағытты, күштер мен құралдардың қажетті санын, өрттегі іс-қимылдардың тәсілдері мен әдістерін айқындауы;

бөлімшелерге тапсырма беруі, олардың өзара іс-қимылын ұйымдастыруы және қойылған міндеттердің орындалуын қамтамасыз етуі;

өрттегі жағдайдың өзгеруін үнемі бақылауы және тиісті шешім қабылдауы;

өрт болған жерге келген кезде, оның сырт көріністері бойынша ҚҚЖБО (ББП) ақпарат беруі;

шешім қабылдағаннан және бұйрық берілгеннен кейін диспетчерге тікелей өзі немесе жедел өрт сөндіру штабы арқылы өрт сөндіру объектісінің мекенжайы, оның жедел-тактикалық сипаттамасы, не жанып жатқандығы (немесе жанғандығы), өрттің ауданы, адамдардың өміріне қатердің болуы мен өрттің өршу қаупі туралы, іс-қимылға қандай күштер мен құралдар енгізілгендігі, қосымша күштер мен құралдардың қажеттілігін хабарлауы;

бұдан әрі ҚҚЖБО (ББП) тұрақты байланыс ұстап, қабылдаған шешімдер және өрттегі жағдайдың ахуалы туралы мерзім мерзіммен хабарлауы;

қосымша күштер мен құралдарды біруақытта шақыру және олардың кездесуін ұйымдастыруы;

өртке аға лауазымды тұлға келген соң жағдайды, өрт сөндіру жөнінде қабылдған шешімдер туралы, өрт орнында қандай күштер мен құралдардың барын, іс-қимылға енгізгендігін, қосымша шақырылған туралы баяндауы;

жағдайға байланысты өрттегі жедел штабты ұйымдастыруы және олардың орналасу орнын айқындауы;

жедел өрт сөндіру штабына өрттегі жағдай, жұмылдырылған күштер мен құралдар, олардың орналасуы және бұрын қабылданған шешімдер туралы хабарлама беруі;

өздерінің орналасқан орны туралы жедел штабты хабардар етуі және оларды барлық қабылданған шешімдер туралы хабарлауы;

тікелей немесе жедел өрт сөндіру штабы арқылы өрттегі жауынгерлік іс-қимылдармен қамтамасыз етуі;

еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігінің қағидалары талаптарының орындалуын қамтамасыз етуі, өрт сөндіруге қатысушыларға олардың өмірі мен денсаулығына қауіп туындағандығы туралы ақпарат жеткізуі;

аға басшы құрам арасынан техника қауіпсіздігінің сақталуына жауапты тұлғаны тағайындауы;

қажетіне қарай алғашқы көмек пунктін ұйымдастыруы;

күштер мен құралдардың резервін құруы, жұмыс істеушілердің демалуына, жылынуына және құрғақ киім ауыстырып киюіне мүмкіндік беріп мерзім бойынша оларды ауыстыруы;

өртке әртүрлі бағыттан күштер мен құралдар келген жағдайда, тыл бастығына жүріп тұру және байланыс құралдары бар көмекшілерді бөлуі;

өрт сөндіру барысында жұмыстың қарқынын тоқтатпай су қорын тауысқан өрт сөндіру автоцистерналарына су құю мүмкіндігін пайдалануы;

қажет болған жағдайда өртті сөндіруге тартылған қызметтермен (қоғамдық тәртіп сақтау, энергетикалық, су құбырының, газдың, медицинаның және т.б.) өзара іс-қимыл ұйымдастыруы, объектідегі инженер-техник қызметкерлерімен тұрақты байланыс ұстауы және объектінің нұсқамалары мен нұсқауларын ескере отырып, өрт сөндірудің тәсілі мен құралдары туралы шешім қабылдауы;

осы Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес өрт туралы актіні толтыруы не оны толтыруды өрт орын алған шығу ауданындағы (объектідегі) өрт сөндіру бөлімін басқаратын аға бастыққа тапсыруы;

оның шыққан негізгі орнын, артық бұзылудан сақтауы, өртке себеп болған заттарды анықтап сақтауы, шара қабылдауы, сондай-ақ өрт туралы акт жасауға қажетті мәліметтер жинауы, бұл үшін сынақ зертханасының анықтама қызметкерлерін қатыстыруы;

өрттің жойылғанына өзінің көзін жеткізуі, сөндірілген өрт орнына бақылаудың қажеттілігі және ұзақтығын анықтауы (оның ішінде жану орнынан су құюы);

эвакуациялауы, төгілген судан қорғау және құқық қорғау органдары қызметкерлері келгенге дейін эвакуацияланған материалдық құндылықтарды күзету шараларын қабылдауы қажет.

Ескерту. 134-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

135. Өртті сөндіру үшін қажетті қосымша күштер мен құралдарды айқындау кезінде, ӨСБ:

шақырылған күштер мен құралдар іс-қимылға енгізілгенше өрттің таралу көлемін;

оқпандарды беру үшін қажетті күштер мен құралдардың санын, адамдарды құтқару, ғимараттың қонструкцияларын ашу және бөлшектеу және мүліктерді эвакуациялау бойынша жұмыстың аумағын;

арнайы қызметтерді жұмылдыру қажеттілігін;

суды өрт сөндіру автоцистерналарымен, су шашатын машинамен жеткізудің немесе суды айдау арқылы беруді ұйымдастырудың қажеттілігін ескеру керек.

136. Өртте күштер мен құралдарды орналастыруда өзгерістер енгізілген жағдайда, ӨСБ қайта толтыру туралы шешім қабылдап, оны бөлім басшыларына жеткізіп, қайта топтасуды, кімге, қайда және қалай жүргізу керектігін көрсету керек.

137. Бұйрықтар қысқа, дәл және анық болулары керек. Бұйрықтардың мазмұнына сәйкес ӨСБ оны орындаушыларға жеке өзі, жедел штаб немесе байланысшылар арқылы, сондай-ақ техникалық байланыс құралдарының көмегімен береді.

138. ӨСБ өртті сөндіру жөнінде қабылдаған шаралардың орындалуының дұрыстығын белгілеуі және әрбір учаскеде өртті сөндіруге күштер мен құралдардың қажеттілігін анықтауы қажет.

139. ӨСБ:

өртте лауазымды тұлғаларды тағайындайды және оларды міндеттерін орындаудан босатады;

кәсіпорын әкімшілігінен және тіршілікті қамтамасыз ету қызметтерінен өрт сөндіруді ұйымдастыруға қажетті ақпарат алады;

жедел штаб, учаскелер мен секторларды құру, қосымша күштер мен құралдарды жұмылдыру, сондай-ақ олардың орналасу орнын өзгерту бойынша шешім қабылдайды;

өрт орнынан өртке қарсы қызметінің өрт сөндіру бөлімінің, жұмылдырылған күштер мен құралдардың кету тәртібін айқындайды.

5-параграф. Жедел штаб бастығы

140. Штаб бастығы ӨСБ-ге бағынады және оның орынбасары болып табылады, ӨСБ шешімдерінің орындалуын қамтамасыз етеді, жедел штабты басқарады. Жедел штабтың бастығына тікелей бағынышты болып штабтың лауазымды тұлғалары кіреді.

141. ШБ өртті сөндіру кезінде өртті сөндіру бойынша іс-қимылдың бастан аяғына дейін штаб орналасқан жерде болуы керек.

142. Ірі өрттерді сөндіру кезінде ШБ ӨСБ келісімімен осы Қағидалардың талаптарына сәйкес штаб міндеттерін орындау үшін өзара міндеттерін бөле отырып, өзіне орынбасарлар тағайындай алады.

143. ШБ осы Қағидалардың 137-тармағында көзделген міндеттердің орындалуын қамтамасыз ете отырып, штабтың жұмысын басқаруы, оның ішінде:

ӨСБ қабылдаған шешімге сәйкес күштер мен құралдарды орналастыруы;

өртте үздіксіз барлауды ұйымдастыру және жауынгерлік учаске бастықтарынан мәліметтер ала отырып өрттегі жағдайды зерттеуі;

қажет болған жағдайда, қосымша күштер мен құралдарды шақыруы, ӨСБ бұйрықтарын бөлім басшыларына жеткізуі;

өрттегі байланысты ұйымдастыру;

ӨСБ барлау нәтижесін және өртті сөндірудің жүргізілуі мен жағдайын баяндауы;

кідіртпейтін жағдайларда, кейіннен ӨСБ баяндау арқылы өздігінше шешім қабылдауды жүзеге асыруы;

ӨСБ және штаб бұйрықтарының орындалуын бақылауы;

келген бөлімшелерден резерв құруы;

қажет болғанда қаланың (объектінің) арнайы қызметтерін шақыруы, олармен өзара іс-әрекетті ұйымдастыруы;

ӨБОП (ББП) өрт туралы мәліметтерді беруі;

белгіленген тәртіпте ішкі істер органының өрт сынақ зертханасымен және жедел тергеу тобымен өзара іс-қимыл ұйымдастыра отырып, өрттің туындау себебі мен оған кінәлі тұлғалар туралы мәлімет жинауды қамтамасыз етуі;

тыл бастығы мен байланысшыларды қатыстыра отырып, жедел штабтың құжатынтарын жүргізуі;

өртте ұзақ уақыт жұмыс істеу кезінде жеке құрамды тамақтандыру мен алмастыруды ұйымдастыруы қажет.

144. Штаб бастығы:

өрт сөндіруге қатысушылар мен жедел штабтың құрамына кіретін лауазымды тұлғаларға өз құзыреті шегінде орындау үшін нұсқаулар береді;

кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда ӨСБ атынан өрт сөндіруге қатысушыларға нұсқау беріп, кейіннен бұл туралы ӨСБ баяндайды;

адамдардың, оның ішінде өрт сөндіруге қатысушылардың (конструкциялардың құлауы, жарылыс және басқа да өрттегі жағдайдың өзгеруі, кейінге қалдырмай шешім қабылдауды талап ететін) өмірі мен денсаулығына анық қауіп туғанда бұрын берілген нұсқаулардың орындалуын жояды немесе тоқтатады.

6-параграф. Тыл бастығы

145. ТБ басшы құрам қатарынан тағайындалады және ӨСБ, ШБ бағынады және өрттегі тыл жұмысына жауап береді.

146. Орынға шығарылмаған өрт сөндіруге қатысушы күштер мен құралдар, оның ішінде негізгі, арнайы немесе көмекші өрт сөндіру автомобильдері және басқа да ұтқыр техникалық құралдар (отын құйғыш, автошебер, автобустар және т.б.) сондай-ақ, өрт сөндіргіш құралдар резерві, ӨТЖ тыл бастығының қарамағына беріледі.

Тыл жұмысын әр бағытта басқару үшін ТБ-ға көмекшілер тағайындалады.

147. Тыл бастығы:

су көздеріне барлау жүргізуі, сорғы-жеңқұбыр жүйесін таңдауы;

өрт сөндіру автомобильдерін күтіп алып, су көздеріне орналастырылуын ұйымдастыруы;

күштер мен құралдардың резервін шоғырландыруы;

ӨСБ, ШБ суды айдау арқылы немесе тасып берілуін ұйымдастыру үшін өрт сөндіру автомобильдерінің қажетті саны туралы баяндауы;

өрт сөндіргіш заттардың үздіксіз берілуін қамтамасыз етуі, қажет болғанда өрт орнына арнайы өрт сөндіргіш заттар мен материалдарды жеткізуді ұйымдастыруы;

қаланың, объектінің сумен жабдықтау қызметтерімен бірге өзара іс-қимыл жасауды ұйымдастыруы;

жеке құрамды резервтік жауынгерлік киіммен және тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен қамтамасыз етуге шаралар қабылдауы;

өрт сөндіру автомобильдерін жанар-жағармай және басқа пайдалану материалдарымен уақтылы қамтамасыз етуді ұйымдастыруы;

жеңқұбыр жолдарын қорғауды, сонымен қатар патрульдік полиция қызметкерлерімен тыл учаскесінде қаланың көлік қозғалысын ретке келтірудегі өзара іс-қимылдарды қамтамасыз етуі;

қажет болғанда өрт сөндіру автомобильдері мен жабдықтардың жұмысын қалпына келтіруді ұйымдастыруы;

өрт сөндіру автомобильдерінің жұмысын, өрт сөндіргіш заттары мен материалдарының есебін жүргізуі, өрт сөндіру автомобильдерін су көздеріне орналастыру мен магистральдық жеңқұбыр жолдарын төсеу схемасын құруы қажет.

Ескерту. 147-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ішкі істер министрінің 26.06.2019 № 581 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

148. Тыл бастығы:

тыл жұмысына жұмылдырылған өрт сөндіруге қатысушыларға орындау үшін өзінің құзыретінде нұсқау береді;

өрт сөндіруге қатысушылардан және елді мекендегі, объектідегі, тіршілікті қамтамасыз ету қызметтердің лауазымды тұлғаларынан, сондай-ақ өрт орнына келген ішкі істер органының лауазымды тұлғаларынан олардың міндеттерді, сондай-ақ жедел штабтың нұсқауларын және өз нұсқауларын орындауын талап етеді;

ӨСБ және жедел штабқа өртті сөндіру үшін күштер мен құралдардың резервін құру қажеттілігі туралы ұсыныс береді;

ӨСБ, ШБ келісімімен, өрт орнына қажетті материалдық-техникалық ресурстар жеткізу туралы кезекші диспетчерге нұсқау береді.

7-параграф. Өрттегі учаскенің (сектордың) бастығы

149. УБ, сектор бастығы ӨСЖ-ға тікелей бағынады, өзі тұрақты болатын тиісті учаскеде қойылған тапсырмалардың орындалуын қамтамасыз етеді және оны ӨСЖ рұқсатымен ғана тастап кете алады.

УБ-ға учаскеге берілген өрт сөндіруге қатысушылар мен құралдарды басқарады.

150. УБ:

үздіксіз барлау жүргізу және ӨСЖ, ШБ учаскедегі жағдай туралы баяндау;

учаскедегі адамдар мен мүлікті құтқаруды қамтамасыз ету және ӨСЖ шешімдерін орындау;

учаскеде күштер мен құралдардың орналасуын жүргізу;

өзінің учаскесінде жұмыс істеп жатқан бөлімшелердің көрші учаскелердегі бөлімшелер арасындағы өзара іс-қимылды қамтамасыз ету;

учаскеде өртті жоюды қамтамасыз ететін күштер мен құралдардың маневрін және оларды жылдам түрде қайта топтастыру, ӨСЖ немесе ШБ-ға қабылдаған шешімдер туралы баяндау;

позицияларда өрт сөндіргіш заттар беруді қамтамасыз ету;

учаскеде байланыс ұйымдастыру;

берілген міндеттерді шешу үшін, қажет болған кезде, ӨСЖ, ШБ-дан қосымша күштер мен құралдар сұрату;

учаскеде ГТҚҚ буындарының жұмысын ұйымдастыру;

еңбек қауіпсіздігі мен оны қорғау жөніндегі Қағидаларға орындалуын қамтамасыз ету, өрт сөндіруге қатысушыларға олардың денсаулығы мен өмірі үшін қатер туындағаны туралы ақпаратты жеткізу;

ӨСЖ-ға қойылған міндеттердің орындалуы, өрттің шығу себебін және оның туындауына қатысты адамдар туралы ақпаратты баяндау, учаскеде анықталған өртке қатысы бар ықтимал айғақты заттардың сақталуына шара қабылдау қажет.

151. УБ:

учаскедегі өрт сөндіруге қатысушыларға өз құзыреті шегінде орындау үшін міндетті нұсқаулар береді;

адамдардың денсаулығы мен өміріне, оның ішінде өрт сөндіруге қатысушыларға анық түрде қатер туындау кезінде, бұрын берілген нұсқаудың орындалуын жояды немесе тоқтатады (кейінге қалдырмай шешім қабылдауды талап ететін, конструкцияның құлауы, жарылыс және өрттегі жағдайдың басқа да өзгерістері);

ӨСЖ, ШБ, кәсіпорын әкімшілігінен және тіршілікті қамтамасыз ету қызметтерінен өрт сөндіруге қажетті ақпарат алады;

учаскеден өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің, тартылған күштер мен құралдардың кету тәртібін айқындайды.

4-тарау. Өрт сөндіруге қатысушылар

1-параграф. Өрт сөндіруге қатысушыларға қойылатын талаптар

152. Өртті сөндіруге тікелей қатысатын өртке қарсы қызмет гарнизоны бөлімшелері мен басқару органдарының жеке құрамы, мемлекеттік емес өртке қарсы құралымдар, ерікті өртке қарсы құралымдар, халық, ішкі істер органдарының әскери бөлімдері мен бөлімшелері өрт сөндіруге қатысушы болып табылады.

Ескерту. 152-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

153. Өрт сөндіруге қатысушылар:

өрт сөндірумен байланысты қойылған міндеттерді орындауды;

бекітілген өрт сөндіру автомобилінің, ӨТЖ және жабдықтың тиімді, үздіксіз жұмыс істеуін, олардың сақталуын, ақаулықтарды анықтау және жою бойынша шара қабылдауды;

өрттегі жағдайдың өзгеруін, берілген командалар мен сигналдарды мониторингтеуді, ӨСЖ немесе басқа да жедел лауазымды тұлғалардың нұсқауы бойынша, сондай-ақ тікелей басшысына кейіннен баяндай отырып, өздігінен өз іс-қимылына түзету енгізуді;

өртте белгіленген тәртіпте байланыс ұстауды;

қауіпсіздік техникасын сақтауды;

зардап шеккендерге өзара көмек және алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді;

қойылған міндеттерді табысты шешуге қажетті және Қазақстан Республикасының заңнамасы мен осы Қағидалардың талаптарына қайшы келмейтін іс-қимылдарды орындауды;

өрттің өршуіне кедергі болатын және олардың жойылуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауды;

өрт орнынан адамдар мен мүлікті эвакуациялауды қамтамасыз етеді.

154. Өртті сөндіруге қатысушылар белгіленген тәртіппен мынадай негізгі мамандықтар бойынша міндеттерді орындайды:

өрт сөндіруші, (аға өрт сөндіруші);

өрт сөндіруші-мотоциклші;

өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі;

бөлімше командирі;

қарауыл бастығы (аға инженер).

Ескерту. 154-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

155. Өрт сөндіруге қатысушылар өздерінің міндеттерін орындамағаны немесе тиісті түрде орындамағаны, сондай-ақ оларға берілген мүмкіндіктерін дұрыс және толық түрде пайдаламағаны үшін жауапты.

156. Өрт сөндіруге қатысушылар өртті жою (оқшаулау) барысында қылмыстық құқық бұзушылық жасалғаны туралы ақпарат алған не оның жасалғанын көрсететін белгілер анықталған кезде оқиға орнына ішкі істер органдарының кезекші тергеу-жедел тобын кейіннен жіберу үшін бұл жөнінде өрт сөндіру басшысына баяндайды.

2-параграф. Өрт сөндіруші (аға өрт сөндіруші)

157. Өрт сөндіру кезінде өрт сөндіруші:

өрт сөндіру бойынша өз міндетін, сондай-ақ бөлімшенің міндетін білуі;

командирлер және бастықтардың командалары мен бұйрықтарын сөзсіз, нақты және мерзімінде орындауы;

командирдің рұқсатынсыз өз позициясын тастамауы;

өз бөлімшесінің командирімен және өрт сөндірушілерімен байланыс ұстауы;

өрт сөндіру бойынша міндетті орындау кезінде ақылға қонымды бастамашылық пен тапқырлық танытуы;

адамдардың өміріне қауіпті байқаған жағдайда оларды ескерту және құтқаруға шара қабылдауы, ол жөнінде бөлімше командиріне баяндауы;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуі;

ӨТЖ дұрыстығын қадағалауы және оны ұқыпты ұстауы;

еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау бойынша қағидаларды сақтауы;

жұмыс аяқталуы бойынша бекітілген ӨТЖ барын тексеру, нәтижелерін бөлімше командиріне баяндауы қажет.

Ескерту. 157-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

158. Барлау құрамына кіретін өрт сөндіруші:

қажетті жарақтарды және ӨТЖ өзімен бірге алып жүру;

барлауды басқарушының соңынан қалмай жүру;

айналасындағы жағдайды мұқият бақылау;

қауіпті жағдайда адамдарды анықтаған, үй-жайларда және ғимарат конструкцияларының қуыстарында от немесе түтін пайда болған кезде барлауды басқарушы тұлғаға дереу баяндау қажет.

159. Адамдарды құтқару кезінде өрт сөндіруші:

командир көрсеткен құтқару тәсіліне қажетті ӨТЖ өзімен бірге алып жүру;

үй-жайға кірген кезде құтқарылатындарға көмек көрсетілетіндігі туралы хабарлау;

командир көрсетпеген жағдайда қысқа, барынша қауіпсіз жол мен құтқару тәсілін таңдау;

от пен түтіннің әсерінен құтқарылушыны қорғау шараларын қабылдап, құтқарылушымен жоғары температура мен қалың түтін аймағынан айрықша жағдайларда ғана бірге өту қажет.

160. Жеңқұбыр жолдарын төсеу кезінде өрт сөндіруші:

оқпаншылар шебіне барынша қолайлы және қысқа жолды таңдау;

жеңқұбырларды өткір немесе жанып жатқан заттар, сондай-ақ күйдіретін заттар төгілген жерлер бойынша төселуіне жол бермеу қажет. Егер басқа жол болмаған кезде жеңқұбырларды тарту үшін қолдағы бар материалдардан төсеніш салу және зақымданудан оларды қорғау үшін басқа құралдарды пайдалану;

жеңқұбыр жолдарымен ғимараттың өтетін жерлері мен басқыштарын үймелемеу, көбіне жеңқұбыр жолдарын басқыш торларында белдеулер арасында тарту;

жеңқұбыр жолдарын көшенің, жолдың, ауланың шетімен, мүмкіндігінше, жолдың жүрмейтін бөлігімен, ал теміржол төсемінде рельстердің астынан тарту;

жолдың (көшенің) жүретін бөлігіне салынған жеңқұбырды жеңқұбыр көпіршелерімен қорғау;

тарамдарды жолдың жүретін бөлігіне орнатылуына, жеңқұбырдың бұралуына және бүгілуіне, жалғанатын жерлерінің жолдың қатты бетіне соғылуына, сондай-ақ кедергілердің үстінен тартқан кезде жеңқұбырлардың күрт бүгілуіне жол бермеу;

жоғарыда тартылатын жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр ұстағыштарымен бекіту;

оқпаншының қозғалуы үшін және өрт оқпанымен маневрді қамтамасыз ету үшін қажетті жеңқұбыр қорын жасау;

қажет болған кезде жеңқұбыр жолдарын өрт оқпаны тұсынан ұзарту;

автосатыда жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр ұстағыштарымен бекіте отырып, басқыштар арасына орналастыру қажет.

161. Материалдық құндылықтарды эвакуациялау кезінде өрт сөндіруші:

командир көрсеткен орынға эвакуациялау ретін сақтау;

эвакуацияланатын материалдық құндылықтарды ұқыпты қарау және олардың сақталу шараларын қабылдау;

эвакуациялау жолдарына бөгет жасамау қажет.

162. Өрт оқпанымен жұмыс жасау кезінде өрт сөндіруші:

жеңқұбыр жолдарының қажетті қорын жасап, жану орнына мүмкіндігінше жақындау;

барынша қарқынды жанған жерге, түтінге емес, жану байқалған конструкциялар мен заттарға су ағынын бағыттап, өрт оқпанымен алға жылжу;

су ағынын оттың таралуына қарсы, бірінші кезекте, конструкциялардың жануы немесе беріктігінің өзгеруі бүкіл конструкцияның немесе құрылыстың бір бөлігінің құлауына әкелуі мүмкін бөліктеріне бағыттау;

тік жерлерде сөндіру кезінде су ағынын жоғарыдан төменге қарай бағыттау;

позицияны ауыстыру кезінде су ағызуды уақытша тоқтату немесе өрт оқпанын төмен қаратып ауыстыру;

биіктікте ең қауіпсіз позицияны таңдап, бұл ретте бөлімше жарағындағы сақтау құралдарын қолдану;

сатыда карабинмен бекітілгеннен кейін ғана өрт оқпанымен жұмыс жасау;

су ағызу тоқтағаннан кейін де өрт оқпанын қараусыз қалдырмау ;

егер техника қауіпсіздігінің барлық талаптары орындалмаса, кернеуде тұрған электр сымдарына қол тигізбеу және су ағынын бағыттамау;

оңай сынатын немесе шыны ыдыстары бар кездегі жануларды, суды шашырата себу арқылы немесе көбікпен сөндіру;

жеңіл тұтанатын және жанатын сұйықтық бар ыдыстарды, сығылған газы бар баллондарды, қысымда тұрған қондырғыларды және аппараттарды, жылу әсерінен сақтау, қызған жерді бірқалыпты салқындата отырып қорғау;

көбік беретін жерге су ағынын бағыттамау;

жану өшірілгеннен кейін өрт оқпанын жабу немесе сыртқа шығару қажет.

163. Ғимарат конструкциясын ашу және бөлшектеу кезінде өрт сөндіруші:

бөлімше командирі көрсеткен шекте жұмыс жүргізу;

қолда бар қарапайым құралдар мен механикаландырылыған құралдарды қолдану;

өшіру құралдары дайын болғаннан кейін жану ошағын сөндіру үшін конструкцияларды ашу;

ғимаратқа, жабдықтар мен материалдық құндылықтарға барынша аз зиян келтіре отырып, ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындау;

олардағы құбыр жолдары мен арматуралардың, сондай-ақ байланыс және электр желілерінің зақымдануына жол бермеу;

сақтық шараларын сақтай отырып, командирдің рұқсатымен әр түрлі конструкцияларды жоғарыдан тастау;

биік тік құрылыстардың, конструкциялардың (металл құбырлардың, антенналық қондырғылардың және т.б.) құлауын болдырмау үшін олардың бекітілген жерінің зақымдануына (тарту, керме, тірек және т.б.) жол бермеу қажет.

164. Өрт сөндіруші-байланысшы:

командирдің бұйрықтарын алып және нақтылай отырып, оларды дер кезінде бұрмалаусыз адресатқа жеткізу керек, содан кейін бастыққа қайта оралып, бұйрықтарды бергені жөнінде баяндау;

радиостанция және телефон бойынша жедел штабпен, ӨБОП (ББП) тұрақты байланысты орнату және ұстау;

өзінде жылжымалы радиостанция, телефон анықтамалығы, шақыру белгілерінің тізбесі, таза парағы бар блокнот, қарындаш пен шам болуы қажет.

165. Өрт сөндіруші жойылған өрт орнында:

өрт жойылған бүкіл аумақты бақылау, жану ошағын байқаған кезде ол туралы кезекші диспетчерге хабарлауға және оны сөндіруге кірісу;

қарауыл кезекшісімен мерзімді байланыс ұстау, оған күзету учаскесіндегі жағдайды хабарлау;

өз бастығының бұйрығынсыз күзету учаскесін тастап кетпеу;

кету туралы рұқсат алғаннан кейін объектінің әкімшілігін ескерту қажет.

166. Өрт сөндіруші-құтқарушы өртті сөндіру барысында бөлімшенің жеке құрамы арасында белгіленген жұмыстарды орындайды.

Ескерту. 166-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-1-Параграф. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші.

Ескерту. Қағида 2-1-параграфпен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

166-1. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші дербес тактикалық бірлік болып табылады және бастапқы кезеңде өрттерді сөндіру үшін жаңғыртылған.

166-2. Оның негізгі міндеті:

шақыру орнына қысқа мерзімде келу, барлау жүргізу, жағдайды бағалау, бұл қосымша күштер мен құралдарды тартпауға мүмкіндік береді;

өрт, жол-көлік оқиғасы кезінде зардап шеккендерге құтқару немесе алғашқы көмек көрсету;

өртті оның дамуының бастапқы сатысында жою немесе гарнизонның негізгі күштері мен құралдары келгенге дейін оны тежеу, оның ішінде электр қондырғыларындағы өртті кернеумен жою;

166-3. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклшіге:

барлау жүргізу және өрттегі жағдайды бағалау;

өрт орнына келгеннен кейін оның сыртқы белгілері бойынша өрт объектісінің мекенжайын ҚКЖБО-ға (ББП) ақпарат беру, оның жедел-тактикалық сипаттамасы, жанып жатқан (немесе өртенген), өрттің ауданы, адамдардың өміріне қауіп төніп тұр ма және өрттің пайда болу қаупі бар ма, күштер мен құралдарды қосымша тарту қажеттілігі бар ма;

адамдарды құтқаруды дереу ұйымдастыру және жеке басқару, дүрбелеңнің алдын алу;

өрттегі жағдайдың өзгеруін үнемі қадағалап, тиісті шешімдер қабылдау;

аға лауазымды адам келгенге дейін қабылданған шешімдер туралы және өрттегі жағдай туралы мерзімді түрде хабарлау;

аға лауазымды адам өртке келген соң, қосымша қандай күштер мен құралдар шақырылғаны туралы баяндау;

баяндамадан кейін аға лауазымды тұлғаға (ӨСБ) бағынады және осы Қағидалардың 157-163-тармақтарын басшылыққа алуы қажет.

3-параграф. Өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі

167. Өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі:

автомобильге жеке құрамды отырғызу және ӨТЖ орналастыру қағидаларын білу және сақтау;

жол қозғалысы қағидаларын және өрт сөндіру автомобилін пайдалану жөніндегі нұсқаулықты қатаң сақтау;

автомобильді өрттің кенет өршуі кезінде автомобильді қауіпсіз орынға шығара және басқа автомобильдердің маневр жасауын қамтамасыз ете алатындай етіп орналастыру;

автомобиль жүйелерінің, тетіктері мен агрегаттарының үздіксіз жұмысын қамтамасыз ете отырып, оның қасынан кетпеу, аға бастықтардың, диспетчерлердің командалары мен нұсқауларын үнемі қадағалау және оларды жедел орындау;

радиостанцияда жұмыс істей білу, радио алмасудың қағидаларын білу және сақтау;

өрт сөндіргіш заттардың үздіксіз берілуін қамтамасыз ету;

жеңқұбыр жолдарына су берген кезде оның қысымын біртіндеп көтеру және оны бастықтың бұйрығына сәйкес ұстап тұру;

төменгі температура кезінде сорғыштың жұмысын тоқтатпау;

жанар-жағармай материалдарының (бұдан әрі – ЖЖМ) және өрт сөндіргіш заттардың шығынын бақылау және оларды толықтыру қажеттілігі туралы уақтылы баяндау;

автомобиль тетіктері мен агрегаттарының қалыпты жұмысы бұзылған жағдайда бастыққа баяндау, сонымен бірге ақаулықтарды анықтау және оларды жою бойынша шара қабылдау;

өртте автомобильге техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды орындау;

қажет болған кезде каскамен және тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен жұмыс істеу;

еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау жөніндегі қағидаларды сақтау қажет.

168. Автосатыда немесе автокөтергіште жұмыс істеген кезде жүргізуші:

жол үстінде, әсіресе, бұрылыстарда, көпірдің, электр беру желілерінің және арканың астынан өткен кезде автосатының немесе автокөтергіштің көлемін ескеру;

автосатыны (автокөтергішті) жылжытуға орнатқан кезде автомобильді алаңның еңкіштігін ескере отырып, берік топыраққа (көпірге) орнату;

автомобильді сатының немесе көтергіш жебесінің барынша жылжуын және маневр жасауын ескере отырып орнату;

сатының бүгілетін жерінде немесе автокөтергіштің аспа бесігінде біруақытта болатын адамдардың барынша рұқсат етілетін санын қатаң қадағалау;

өрт каскасымен және қажет болғанда тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен жұмыс істеу қажет.

4-параграф. Бөлімше командирі

169. Шақыру орнына (өртке) бөлімше командирі қарауыл құрамында келген кезде осы қарауыл (ауысым) бастығының қойған міндеттерін орындайды.

170. Бөлімше командирі бөлімше жеке құрамының тікелей бастығы болып табылады және оның іс-қимылдарына жауап береді. Ол бөлімшенің жұмысын басқарады.

171. Бөлімше командирі:

өрт орнына келуі бойынша аға бастық келгенге дейін өрт сөндіруді басқару қажет. Басқа жағдайларда ӨСЖ баяндау және одан әрі оның бұйрығын орындау;

өз бөлімшесінің және қарауылдың міндетін білу, оны әрбір өрт сөндірушіге жеткізу;

өрт сөндіру есептобының өзара іс-қимылын қамтамасыз ету;

өрт сөндірушілердің бұйрықтарды, командалар мен сигналдарды дұрыс және нақты орындауын қамтамасыз ету;

бөлімшенің жеке құрамы арасында дене күш жүктемесін бірқалыпты бөлу;

бөлімше жеке құрамының еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау бойынша қағидаларды орындауын бақылау және өзі сақтау;

көрсетілген жұмыс учаскесіндегі ықтимал қауіп туралы бөлімшенің жеке құрамына хабар беру;

өзі бағынатын бастықпен байланыс ұстау, оған жұмыс учаскесіндегі жағда йдың өзгергендігі туралы баяндау;

радиостанцияда жұмыс істей білу;

өрт орнын үздіксіз бақылауды ұйымдастыру;

өрт сөндіру құралдарын үнемі дайындықта ұстау;

жану ошағын байқағанда, оларды жою шараларын қабылдау және ол жөнінде өрт сөндіру бөлімінің диспетчеріне хабарлау;

құрамына бөлімше кіретін қарауыл бастығының (аға инженердің) бұйрығы бойынша бөлімшеге қайтып оралу, бөлімшенің кетуі туралы объектінің әкімшілігін хабардар ету және оларға одан әрі бақылау жүргізуді тапсыру қажет.

172. Бөлімшенің орналасу орнына қайтып келуі бойынша бөлімше командирі күштер мен құралдарды әзірлікке тез келтіріп, бұл туралы кезекші қарауыл (ауысым) бастығына баяндау қажет.

5-параграф. Қарауыл бастығы (аға инженер)

173. Қарауыл бастығы (аға инженер) қарауылдың жұмысын басқарады, жеке құрамның және өзінің еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау қағидаларын сақтауына, жеке құрамның қауіпсіздігіне, өрт сөндіру бойынша міндеттің орындалуына, өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ сақталуына жауап береді.

174. Шақыру орнына қарауыл бірінші болып келгеннен кейін қарауыл бастығы (аға инженер) ӨСЖ ретінде осы Қағидалардың 135-140-тармақтарын басшылыққа алады, ал қосымша шақыру бойынша ӨСЖ-ға (жедел штабқа) баяндауға, тапсырма алуға және оның орындалуын қамтамасыз етуге міндетті.

175. Шақыру орнына (өртке) жол жүру кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

қозғалыстың оңтайлы бағдарын анықтау, жүргізушінің гарнизон бастығы белгілеген қозғалыс жылдамдығы мен жол қозғалысы ережелерінің жол жүрісі қағидалары 2014 жылғы 13 қарашадағы №1196 талаптарын сақтауын қамтамасыз ету;

өрт сөндірудің жедел құжаттамасымен (жедел жоспарлар, карточкалар, су көздерінің планшеттерімен және т.б.) танысу;

радиостанция арқылы өрт орнынан ҚҚЖБО (ББП) ақпаратын үнемі тыңдау;

жолда тоқтауға мәжбүр болған кезде осы Қағидалардың 19-тармағын басшылыққа алу қажет.

Ескерту. 175-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

176. Авариялық-құтқару жұмыстарын (бұдан әрі - АҚЖ) жүргізу кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

қауіп төнген адамдарға көмек көрсету үшін қарауылдың күштері мен құралдарын бөлу;

бөлімше командирлеріне адамдарды құтқарудың жолдары мен тәсілдерін көрсету;

адамдарды құтқарумен бірге құтқару бойынша жұмыстарына қамтылмаған жеке құрамды бөле отырып, өрт сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру қажет.

177. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде қарауыл бастығы (аға инженер) қажетті күштер мен құралдарды іс-қимылға уақтылы енгізуді есепке алып, әрбір бөлімшенің міндетін айқындау қажет.

178. Материалдық құндылықтарды эвакуациялауды ұйымдастыру кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

эвакуациялаудың кезегі мен жолдарын көрсетіп, оны басқару үшін бөлімше командирін тағайындау, сондай-ақ эвакуациланған материалдық құндылықтарды орналастыру үшін орын белгілеу және олардың сақталуын қамтамасыз ету;

эвакуациялауды өрт сөндірумен қатар жүргізу қажет.

179. Жануарларды эвакуациялау кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

жануарларға төнген қатер сипатын, олардың түрін, санын, күту тәсілін, эвакуациялау жолының жағдайын белгілеу;

эвакуациялау тәсілі мен орнын айқындау;

түтінді жою бойынша шара қабылдау;

эвакуациялауға қызмет көрсетуші персонал мен өртке қарсы авариялық-құтқару құралымдарының мүшелерін тарту;

өртті жою үшін өрт оқпандарын бірдей бере отырып, жануарларды қауіпсіз эвакуациялауға барлық шығу жолдарын пайдалану қажет.

5-тарау. Күрделі жағдайларда өрт сөндіру ерекшеліктері

1-параграф. Тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру

180. Жанып жатқан және шектескен бөлмелерде түтіннің болуы өрт сөндіру бойынша іс-қимылды жүргізуге мүмкіндік бермейді немесе оны айтарлықтай қиындатады, оны жою бойынша жұмыс қарқынын төмендетеді. Осыны болдырмау үшін үй-жайлардан газ бен түтінді шығарудың белсенді шараларын қабылдау қажет. Тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру жұмыстарын ТОЖҚҚ пайдаланып жүргізу керек.

181. Тыныс алуға жарамсыз ортада ТОЖҚҚ пайдаланып жұмыс жүргізу үшін:

буын командирін қосқанда әрқайсысы үш адамнан тұратын, бір типті ТОЖҚҚ бар ГТҚҚ буынын (әдеттегідей, бір қарауылдан) құру. Ерекше жағдайларда (газтүтіннен қорғаушылар саны және құтқару жұмыстарын жүргізу қажеттілігі кезінде) ӨСЖ шешімімен буын құрамын екі адамға қысқарту;

ГТҚҚ буындарына командирлерді тағайындап, оларды объектінің ерекшеліктерін ескере отырып, қауіпсіздік шаралары мен жұмыс режимі, өрттегі және нақты осы учаскеде қалыптасқан жағдай жөнінде нұсқау беру;

газтүтіннен қорғаушылардың жұмыс және демалыс уақытын айқындау;

төменгі температура жағдайында жұмыс істеген кезде ТОЖҚҚ қосылу орнын және ГТҚҚ буындарының алмасу тәртібін айқындау;

ГТҚҚ буындарының резервін және олардың орналасу орнын көздеу;

ГТҚҚ буыны бір жағдайға түскендігі туралы (немесе олармен байланыс үзілгенде) хабарлма алу кезінде жедел түрде ГТҚҚ резервті буынын (буындарын) көмек көрсету үшін жіберу, жедел медициналық жәрдемді шақыру және іздестіруді ұйымдастыру қажет.

182. ГТҚҚ буындарының (бөлімшелерінің) өрттегі жұмысын:

бір қарауыл жұмысы кезінде қарауыл бастығының (аға инженердің) өкімі бойынша құрамында ГТҚҚ буындары бар бөлімше командирлері;

біруақытта өртте бірнеше қарауыл жұмыс істегенде – ӨСЖ немесе ЖУБ тағайындаған басшы құрамының тұлғалары;

ГТҚҚ арнайы буындарының жұмысы кезінде - бөлімше командирі немесе ӨСЖ тағайындаған басшы құрамының тұлғасы;

егер тыныс алуға жарамсыз ортаға буынмен аға бастық баратын болса, онда ол буын құрамына қосылып, жұмысты басқарады.

183. Жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ГТҚҚ буынында тыныс алуға жарамсыз ортада:

байланыс құралдары (жылжымалы радиостанциясы немесе сөйлесу қондырғысы);

жарықтандыру құралдары (ГТҚҚ буынына бір топтық қолшам және әр газтүтіннен қорғаушыға жеке қолшам);

буынның сақтандыру құралдары – икемді байлағышы және бағыттаушы арқаны (ширатылған жол жібі);

өрт сөндіру құтқару жібі;

ӨСЖ қалауы бойынша өрт сөндіру құралдары (өрт оқпаны бар жеңқұбыр желісі, импульстік өрт сөндіру жүйелері, өрт сөндіргіштер);

жеңіл немесе әмбебап құрал-сайманы болуы қажет.

184. Бағыттаушы арқан (ширатылған жол жібі) байланыс құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін. Бұл ретте арнайы сигналдар орнатылады.

185. Бағыттаушы арқан жұмыс жағдайына байланысты, үй-жайдың жобалануы күрделі болмаған, өрт ошағына дейін аз қашықтық және қатты түтіндену қалыңдығы аз болған кезде өрт орнында (АҚЖ жүргізу) ӨСЖ шешімімен қолданылмауы мүмкін. Осы жағдайда оның функцияларын жеңқұбыр желісі орындайды.

186. ГТҚҚ буынының жұмысын бақылауды қамтамасыз ету үшін тыныс алуға жарамсыз ортаға (таза ауаға) кіру орнында қауіпсіздік бекетіне бекетші қойылады. Бекетші қауіпсіз бекетінде буын жұмысы есебін журналда жүргізу қажет, онда буынның құрамын, ТОЖҚҚ баллондарында ауаның (оттегінің) қысымын, қосу және ажырату уақытын, буын (буындар) берген ақпарат пен өкімдерді тіркеу қажет.

187. ГТҚҚ бірнеше буынының өртте жұмыс істеуі кезінде оның біреуі қауіпсіздік бекетінде (резервте) тыныс алуға жарамсыз ортада жүрген буынға дереу көмек көрсету үшін толық жауынгерлік әзірлікте болады.

188. Күрделі және ұзақ өрттерде (аварияларда) және ГТҚҚ үш және одан да көп буындары (бөлімшелері) жұмыс атқарған кезде ӨСЖ арнайы белгіленген жерге бақылау-өткізу пунктін (бұдан әрі – БӨП) ұйымдастырады.

189. Метрополитеннің жер асты құрылыстарына және осыған ұқсас үлкен ауданы бар үй-жайларға бағытталған ГТҚҚ барлау тобы кем дегенде екі буыннан болуы керек. Буын командирлерінің біреуі басшы болып тағайындалады.

190. ГТҚҚ буыны толық құрамда қайтуға тиісті. Буынды топтарға бөлшектеуге немесе газтүтіннен қорғаушыларды тыныс алуға жарамсыз ортада қалдыруға тыйым салынады.

191. ГТҚҚ буыны жұмысының, сондай-ақ қайта ТОЖҚҚ қосылу алдындағы демалыстың ұзақтығын ӨСЖ немесе учаске бастығы айқындайды.

192. ГТҚҚ буыны кезегінің алмасуы таза ауада жүргізіледі. Қажет жағдайларда ӨСЖ немесе учаске бастығының шешімі бойынша тыныс алуға жарамсыз ортада шептерінде ауыстырылуы мүмкін. Ауыстырылған буындар резервке қойылады.

2-параграф. Қолайсыз климаттық жағдайларда өрт сөндіру

193. Төменгі температура (-10^оС және одан төмен) жағдайда өрт сөндіру кезінде:

ашық өрттерде және су мөлшері жеткілікті болған кезде көп шығынды өрт сөндіру оқпандарын пайдаланып, жабылатын клапандары бар оқпандар мен шашырата сөндіретін оқпандарды пайдалануға жол бермеу;

адамдарды эвакуациялау және жеке құрамның жүру жолдарында мұздардың пайда болуына жол бермеу;

резеңке аралас және латексті үлкен диаметрлі жеңқұбырлардың желісін таратуға, жеңқұбыр тармақтарын, мүмкіндігінше, ғимараттың ішіне орнату, ал сыртқа орнату кезінде оларды жылы жабу;

жеңқұбыр жолдарының жалғағыш бастарын қолда бар құралдармен, оның ішінде қармен қорғау;

су қоймаларынан немесе өрт сөндіру гидранттарынан су берген кезде сорғыдан суды ең алдымен бос құбырға беу және сорғының тұрақты жұмысы кезінде ғана суды жеңқұбыр желісіне беру;

резервті құрғақ жеңқұбыр желісін тарату;

су шығыны азайған жағдайда қозғалтқыштың айналым санын арттырып, оны сорғыда қыздыру;

өрт оқпандары мен жеңқұбыр тармақтарының жабылып қалуын, сорғылардың өшіп қалуын болдырмау;

өрт сөндіру жеңқұбырын айырбастау және жинау, желілерін ұзарту кезінде су беруді тоқтатпау, қысымды азайтып, аталған жұмысты өрт оқпаны жағынан бастап жүргізу;

қатып қалған жалғағыш бастиектерді, өрт жеңқұбырларын бүгілген және қосылған жерлерінде ыстық сумен, бумен немесе қыздырылған газбен жылыту (қатып қалған жалғағыш бастиектерді, тарамақтарды және өрт оқпандарын жекелеген жағдайларда қыздыру шамдарымен, алаулармен жылытуға болады);

өрт сөндіруге қатысушылар мен құтқарылғандарға жылыну орнын дайындау, осы жерге жеке құрам үшін жауынгерлік киім резервін жинақтау;

өрт сөндіру сатыларына және оларға жақын жерге жеңқұбыр желілерін бекітпеу, сатыларға су төкпеу;

саты торларына артық суды ағызбау қажет.

194. Төменгі температурада ТОЖҚҚ тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін:

газтұмшаларды және тыныс алу аппараттарын жылы жамылғы жәшіктерінде немесе өрт сөндіру есептобының кабинасында тасымалдау;

ТОЖҚҚ ажырату және қайта қосуды жылы бөлмеде немесе өрт сөндіру автомобилінің кабинасында ғана жүргізу қажет.

195. Қатты жел кезінде өрт сөндіру үшін:

сөндіруді қатты су ағысымен жүргізу;

ең аз уақытта жанып жатқан объектіні шет жағынан бастап су ағысымен қамтуды қамтамасыз ету;

жаңа өрт ошақтарын сөндіру үшін күштер мен құралдар резервін құру;

бекет қою және шолғыншылар жіберу арқылы оларға қажетті күштер мен құралдар беріп, жел ығына орналасқан объектілерге бақылауды және қорғауды ұйымдастыру;

айрықша қауіпті жағдайларда өрттің негізгі таралу жолдарында жекелеген құрылымдар мен құрылыстарды бұзып, өртке қарсы тосқауыл орындарын жасау;

жағдайдың өзгеруіне қарай жеке құрамның белсенді қимыл жасауын (шығару, қайта құру және т.б.) оның ішінде желдің бағытын алдын ала көздеу қажет.

3-параграф. Су жетіспеген жағдайда өрт сөндіру

196. Су жетіспеген жағдайда өрт сөндіру кезінде:

конструкцияларды бөлшектеу және қажетті тосқауылдар жасау жолымен басқа учаскелердегі өртті өшіруді қамтамасыз етіп, оқпанды тек шешуші бағытта ғана беруді ұйымдастыру;

су қорларын (артезиан ұңғымаларын, қазандарды, шұңқырларды, құдықтарды, су жиналатын жерлерді және тағы сол сияқтылар) анықтау үшін су көздеріне қосымша барлау жүргізу;

өршіген өртті сөндіруге теңіз және өзен кемелерінің, өрт сөндіру пойыздарының, сорғы станцияларының көмегімен, сондай-ақ өрт сөндіру автомобильдерінің сорғыларымен су айдауды ұйымдастыру;

егер магистралдық жеңқұбыр желілерімен су беру мүмкін болмаған (жеңқұбырдың, өрт сөндіру автомобильдерінің, су көздерінің болмауы) жағдайда су тасуды өрт сөндіру автоцистерналарымен, су шашатын және басқа автомобильдермен қамтамасыз ету;

су қорын және оны жеткізуді есепке ала отырып, өрт сөндіру оқпандарының үздіксіз іс-қимылын қамтамасыз ететін санын қолдану;

өрт сөндіру автомобильдерін ЖЖМ және өрт сөндіргіш заттармен ұйымдасқан түрде толтыруын жасау;

шағын сыйымдылықты су айдындарын толтыруды ұйымдастыру;

егер су қоймасындағы су деңгейі өрт сөндіру автомобилі сорғысының тарту мүмкіндігінен тым биікте немесе су қоймаларына жақын келуге мүмкіндік болмаған жағдайда суды өрт сөндіру гидроэлеваторларының, мотопомпалардың немесе басқа құралдардың көмегімен алуды ұйымдастыру;

ірі, күрделі және ұзақ өрттерді сөндіру кезінде уақытша өрт сөндіру айдындары мен пирстердің құрылысын ұйымдастыру;

суды үнемді шығындауды қамтамасыз ете отырып, кіші көлемді ұшы бар оқпандарды беру, себетін өрт оқпандары жапқыштарын, ылғалдаушыларды және көбікті пайдалану;

су құбырында қысымды көтеруге шара қолдану, ал қысым аз болған жағдайда одан су алуды қатты сорғы өрт сөндіру жеңқұбырлары арқылы өрт сөндіру гидрантының құдығынан жүзеге асыру;

оттың таралуын конструкцияларды бөлшектеу, жанған заттарды, ғимараттың жекелеген конструкцияларын жою (немесе ғимарат пен құрылысты бұзу), сондай-ақ қолда бар құралдармен жануды жою жолымен болдырмау бойынша жұмыс ұйымдастыру;

қыста жанған конструкциялар мен материалдарды қармен жабуды ұйымдастыру қажет.

4-параграф. Жеке құрам үшін ерекше қауіпті жағдайда өрт сөндіру

197. Күшті әсер ететін улы заттар (бұдан әрі - КӘУЗ) бар өрттерді сөндіру кезінде:

объектінің әкімшілігімен және тиісті қызметпен бірге объектідегі химиялық жағдайды бағалау, КӘУЗ-дің атын, мөлшерін, залалдану ошағының шекарасын, таралу жолдарын (бұлттың биіктігін, енін), атмосфераға таралу мөлшерін анықтау, жеке құрамның залалданған учаскеде қанша уақыт болуға болатынын және өрт сөндіргіш заттарды таңдау;

өрттің көлемі мен жұмыс істейтін бөлімшелердің санына қарамастан өртте жедел штаб құру, жағдайды жедел айқындау және өрт сөндіру мәселелері бойынша кеңес алу үшін оның құрамына объектінің бас мамандарын, химиктерін енгізу;

алғашқы көмек көрсету пунктін ұйымдастыру;

улы газдардың таралу аймағын тоқтату, керекті мөлшерде су шашатын өрт оқпандарын пайдалану;

өрт сөндіру автомобильдерін орналастырғанда оларды залалданған аймаққа түсірмеу;

залалданған аймақтағы өртті сөндіруге жеке құрамның аз санын қатыстырып, оларды жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз ету;

судың белгіленген жерге ағуын ұйымдастыру және адамдар мен малдардың уланған сумен улануының алдын алуға байланысты шаралар қабылдау;

залалдануы ықтимал орындардан адамдарды эвакуациялау, азаматтық қорғау органдары, полиция және әскери қызметшілерді тартып, жақын орналасқан тұрғын үйлерден, елді мекендерден тұрғындарды эвакуациялауды жүргізу қажет.

КӘУЗ шығарындысын (төгіндісін) шектеу және тоқтату, химиялық зақымдануды оқшаулау, топырақ пен су көздерінің зақымдануын болдырмау бойынша шаралар:

КӘУЗ шығарындысын шектеу және тоқтата тұру құбыр өткізгіштердегі крандар мен ысырмаларды жабу, магистралдардағы, сыйымдылықтардағы ойықтарды бандаждардың, қамыттардың, ысырмалардың көмегімен бекіту, сұйықтықты авариялық сыйымдылықтан қосалқы сыйымдылыққа ауыстырып құю арқылы жүзеге асырылады. Бұл жұмыстар тасымалдау кезінде авариялық жабдыққа немесе КӘУЗ бар жабдықтарға қызмет көрсететін өнеркәсіп мамандарының басшылығымен және олардың тікелей қатысуымен жүзеге асырылады;

булану ауданын азайту мақсатында белгілі бір орыннан ағындыны шектеу төгілген заттың орнын қазып, оның жолына кедергі келтірумен, КӘУЗ табиғи тереңдікке (шұңқырлар, орлар, кюветтер) жинаумен, арнайы қақпандарды (шұңқырлар, қазбалар) жабдықтаумен жүзеге асырылады.

Булану жылдамдығын төмендету және оның таралуын шектеу үшін мынадай тәсілдер қолданылады:

су бүркемесінің көмегімен КӘУЗ бу-газ қоспасын оқшаулау (сіңіру);

сұйық КӘУЗ шашыраңқы адсорбцион материалдарының (топырақ, құм, керамзит) қабатымен сіңіру;

сұйық КӘУЗ сумен немесе бейтарап заттардың ерітіндісімен оқшаулау;

химиялық белсенді реагенттердің ерітінділерімен газсыздандыру (бейтараптау);

бу-газ қоспасының таралуын шектеу мақсатында оны оқшаулау (сіңіру) КӘУЗ қозғалыс бағытында ұсақ дисперсиялық су бүркеу арқылы жүргізілуі мүмкін. КӘУЗ бейтараптандыру үшін суға бейтараптаушы заттар қосылуы мүмкін.

Ұсақ дисперсиялық су бүркемелері кемінде 0,8 МПа су ағысының қысымын қамтамасыз ететін өрт сөндіру мотопомпаларының көмегімен жүзеге асыралады. Қысым төмен болған жағдайда КӘУЗ бу-газ фазасын сіңіре (байланыстыра) алатын су тамшысының қажетті дисперсіне жетпейді.

КӘУЗ сұйық фазасын шашыраңқы адсорбенттердің қабатымен сіңіру материалды тікелей сұйықтыққа себумен (қаусырумен) жүзеге асыруы мүмкін. Бұл ретте адсорбент қабаты кемінде 10-15 см болуы керек. Ластанған шашыраңқы материал мен топырақтың үстіңгі қабаты (КӘУЗ сору тереңдігінде) қажет болған жағдайда одан әрі газсыздандырумен (бейтараптандырумен) орнына бұру үшін арнайы сыйымдылықтарға жиналады.

КӘУЗ сұйық фазасын көбікпен оқшаулау олардың булануын азайту мақсатында жүзеге асырылады. Сонымен қатар, көбікке газсыздандыру (бейтараптау) қоспалары (авариялық карточкаларда реттеледі) қосылуы мүмкін. Бұлар реакцияға түскенде уытты емес немесе аз ұшатын заттар түзеді. Олардың сұйық КӘУЗ көбігі мен қабаттарын алу үшін көбік генераторлары қолданылады. Улы затарды бұлай оқшаулау тәсілі өте тиімді және үлкен аудандарда техникалық құралдар саны жеткілікті болғанда қолданылуы мүмкін.

Жинақы ағыс концентратты қышқылдарды, тотықтырғыштар мен сумен әсер ететін өзге де заттарды бейтараптандыру үшін пайдаланылады.

Өрттен кейiн, залалдану аймағында жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартудан, медициналық куәландырудан өткiзудi, жауынгерлiк киiмдерге, өрт сөндіру автомобильдерін және ӨТЖ-ға дегазация жүргiзудi ұйымдастыру қажет.

Ескерту. 197-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

198. РЗ бар объектiлердегi өртті сөндiру кезiнде:

объектінің және дозиметриялық бақылау қызметiнiң мамандарын жедел штабтың құрамына енгiзу;

радиация түрiн және деңгейiн, қауiптi аймақ шекарасын және әртүрлi учаскеде жеке құрамның жұмыс iстеу уақытын белгiлеу;

өрттi сөндiру үшiн объект әкiмшiлiгiнiң жазбаша рұқсатын алғаннан кейiн ғана кiрiсу, оның ішінде жұмыс уақытынан тыс уақытта да;

объект әкiмшiлiгiнiң келiсiмiмен өрт сөндiру құралдарын таңдау;

келе жатқан бөлімшені қауіпсіз кіреберіс жолдары туралы ақпаратпен және пайдаланатын өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз ету;

қажет болған жағдайда жеке құрамды арнайы медициналық дәрі-дәрмектермен қамтамасыз ету;

объект әкiмшiлiгi арқылы жеке құрамға санитарлық тазалау мен медициналық көмектi, дозиметриялық бақылау, дезактивация бекетiн ұйымдастыру;

иондалған сәуле шығаратын РЗ мен көздерi бар ашық технологиялық қондырғыларды жел жақ бетiнен сөндiрудi қамтамасыз ету;

радиоактивтi аэрозольдар және аэрогелдердің таралу аймағын сейiлту үшiн шашыранды су ағындарын пайдалану;

әкiмшiлiктiң келiсiмi бойынша желдеткiш жүйелерiн және басқа құралдарды iске қосу;

ең аз жеке құрам санын қажет ететін жұмыстарды орындау, оларды ТОЖҚҚ, қорғану киім-кешегімен, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен қамтамасыз ету;

қорғаныс киiмдерiмен, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен, бет жабқыштары бар ажыратушы газқағарлармен қамтамасыз етiп, жұмысты жеке құрамның ең аз санымен атқару;

5 рұқсат етілген шекті дозадан жоғары аймақта бiр еселік сәуле алған жеке құрамды радиоактивтi қауiптi аймақтан шығару және тез арада медициналық тексеруден өткiзуге жiберу;

радиоактивтi залалдану аймағынан тысқары жерде жеке және топтық дозиметриялық бақылау жабдықтарымен қорғаныш киiмдерi бар күштер мен құралдардың қорын, ГТҚҚ буындарын құру;

радиоактивтiк залалдану аймағына кiреберiсте орта немесе кiшi басшы құрамындағы тұлға басқаратын қауiпті аймаққа қауіпсіздік бекетiн қою;

өрттен кейiн қауiптi аймақта жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартудан өткiзу және дозиметриялық бақылау ұйымдастыру;

ТОЖҚҚ, жауынгерлік киiмдердi, аяқ киiмдердi, ӨТЖ және өрт сөндіру автомобильдерін дезактивизациядан және дозиметриялық бақылаудан өткiзу қажет.

199. Жарылғыш заттар (бұдан әрі – ЖЗ) және оқ-дәрілері бар объектілерде өртті сөндіру кезінде өртті сөндіру жетекшісіне:

келгеннен кейін объект өкілдерімен бірлесіп қауіпті факторлардың түрін, қауіпті аймақтың болуы мен мөлшерін, ЖЗ орналасқан жері мен санын, сондай-ақ оларды эвакуациялау тәсілдерін, технологиялық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу, жарамды өрт сөндіру қондырғыларын іске қосу;

жеке қорғаныс құралдарын (дулыға, сауыт-сайман), байланыс құралдарын, шынжыр табанды өрт техникасын (бар болса) пайдалана отырып, өртті сөндіруге тартылған күштер мен құралдардың жеке құрамын тарту;

қауіпті аймақта жұмыс істейтіндерді жылдам құлақтандыру үшін бірыңғай қауіп сигналын орнату, жарылыс қаупі болған жағдайда өртті сөндіруге қатысушыларды жалпы эвакуациялауға дереу кірісу;

қауіпті аймақ шегінде жинақы ағындардың соққысынан жарылысқа ЖЗ сезімталдығының дәрежесін ескере отырып, лафеттік оқпандарды қоса алғанда, үлкен су шығысы бар өрт оқпандарын қолданысқа енгізу;

қираған ғимараттың (құрылыстың) жанында авариялық коммуналдық-энергетикалық желілерді жабу, суды айдау немесе алып шығу, жану ошақтарын оқшаулау немесе жою;

қолда бар техникалық құралдарды қолдана отырып, құлау қаупі бар құрылыс конструкцияларын нығайту немесе жою;

газдалған үй-жайларда жұмыс істегенде ұшқын тудыратын құрал-сайманды қолдануға болмайды, электр желілерін токтан ажырату керек, жарықтандыру үшін тек аккумуляторлық шамдарды пайдалану керек;

қауіпті учаскелер қоршалуы немесе белгіленуі тиіс;

Қорғаныс министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің объектілерінде өрт болған кезде екі жақты келісімдер басшылыққа алынсын.

Ескерту. 199-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

200. ЖЗ тыныш жануы кезiнде, сондай-ақ ерiген (пластикалық) күйiнде көбiк, ұсақ дисперсиялық және шашыранды су қолдану;

жоғары температураның әсерiнен оларға қауiп төнгенде, сөндiрумен қатар технологиялық аппараттарды салқындатуды жүргiзу, жанбаған ЖЗ-ға шашыранды су беру, ал мүмкiн болған жағдайда оларды көшiру;

ЖЗ-ды көшiру, конструкцияларды ашу және бөлшектеу кезiнде механикалық әсердiң нәтижесiнде жарылыс туғызбау үшiн сақтық жасау;

мүмкiндiгiнше қорғаныс әскери техникаларын пайдаланып, жеңқұбыр жолдарын ғимараттар мен құрылыстардың бұрыштарына қарай жүргiзу;

қатты ЖЗ жабық аппаратта жанған кезде, оларды тездетiп салқындату, саңылау ашу және аппараттың iшiне өрт сөндiргiш заттар беру шараларын қолдану;

ықтимал зақымдану аймағынан тыс жердегi су көздерiнен күштер мен құралдарды өрістетудің қор нұсқасын көздеу;

жеке құрам мен өрт сөндіру автомобильдерін жарылыс толқынынан, конструкциялардың ұшқан жарықшақтары және сынықтарынан жарақаттануынан сақтау үшiн бронежилеттердi, әскери үлгiдегi темiр касканы, әртүрлi қорғаныстарды (үйiндiлердi, капонирлердi, тоннельдердi) пайдалану;

жаңа қауiптi аймақ шекарасын анықтау және жеке құрам мен автомобильдің осы аймақтан тыс жерге дер кезiнде шығару мақсатында өрттегi жағдайдың өзгеруiне бақылау жүргiзу және барлау ұйымдастыру, бiрiншi кезекте төңiректегi жарылғыш заттар немесе жарылғыш материалдардың (бұдан әрі – ЖМ) көп мөлшердегi қойма бөлмелерi мен құрылыстарына;

жарылыс кезiнде жан-жаққа ұшатын ғимараттың жанған бөлiктерi мен материалдарынан туындайтын жаңа өрт ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар бекеттердi қою қажет.

6-тарау. Ғимараттар мен құрылыстардағы өртті сөндіру

1-параграф. Ғимараттар мен құрылыстардағы өртті сөндіру кезіндегі ӨСЖ негізгі іс-қимылдары

201. Ғимарат қабаттарындағы өрттерді сөндiру кезiнде ӨСЖ:

су жабу өрт оқпандарын және көбiк генераторларын пайдалану;

күштi оқпандарды тек қатты өршiген өрттерге пайдалану;

суды жоғары қабаттарға немесе шатырға беру үшiн құрғақ құбырларды және көтергiш сорғыштарды iске қосып iшкi өрт сөндіру крандарын қолдану;

желдеткiш, қоқыс арналары, конструкциялардың шахталары және қуыстары арқылы қабаттарға оттың таралуы мүмкiн болған жағдайларда өрт оқпандарын өрт ошағына, жоғары орналасқан және төмен орналасқан қабаттар мен шатырға енгiзу;

өрттің таралуын болдырмау үшiн бос конструкцияларды ашып, оларға су себу;

жанып жатқан қабаттағы бөлмелерде өрт сөндiру жұмыстарын бiр мезгiлде жүргiзу;

өрт сөндірудің тиісті технологиясы болған жағдайда жабық бөлмелерде температуралық-белсенді суларды қолдану;

күштер мен құралдар жетiспеген жағдайда өрт оқпандарын ең шеткi жанып жатқан бөлмеден бастап, өрт ортасына қарай ауыстыра отырып сөндiрудi бiрте-бiрте жүзеге асыру;

қабырғалар немесе бөлшектердің жанатын конструкциялары бар қабаттарда резервтегi өрт оқпандарын жанбаған секциялардың саты торларынан жанып жатқан бөлменің қасындағы жерге беру;

негiзгi қабырға болғанның өзiнде басқа саты торынан жанып жатқан бөлме мен аралас бөлмелерді тексеру;

от тиюi мүмкiн барлық жерге бақылау аршуын жүргiзiп, жанып жатқан және онымен аралас жайларды ұқыпты тексеру, iшкi қуыс тiк қонструкциялардың төменгi және жоғары бөлiктерiне айрықша назар аудару;

төбе жанған, оның құлау қаупi болған кезде төбеден және төмен орналасқан қабаттардан адамдарды және материалдық құндылықтарды көшіру;

қабаттарға өрт оқпандарын саты торлары арқылы, жекелеген бөлмелерде құтқару жiптерiн пайдаланып терезе, балкон өрт сатылары, автокөтергiштер арқылы беру;

жанған төбенi көбiкпен өшiру;

конструкцияны бөлшектеудi жоғарыдан және төменнен бiр мезгiлде жүргiзу қажет.

202. Ғимарат жертөлесіндегі өрт сөндіру кезінде ӨСЖ:

өрт шығу қаупi бар заттармен материалдардың барлығын және олардың сипатын, ғимарат астындағы бөлмелердің жобалануын, төбе құрылымының оттың қабаттарымен шатырға таралу мүмкiндiктерiн анықтау;

маңдайшалармен түтiн айдайтын құралдарды пайдаланып саты торларын түтiндеуден сақтаудың шараларын қолдану;

ойықтар арқылы өрт аймағына тез кiру мүмкiн болмаған жағдайда төбелердегi немесе қабырғалардағы ашылатын тесiктердiң орнын анықтау қажет.

203. Жылу жолдары тоннельдерiндегi өрт кезiнде ӨСЖ:

құбыр өткiзгiштердiң жылу ажыратқыштарындағы жану шекарасын анықтау;

объектiнiң техникалық қызметкерiнiң көмегiмен жылу өткiзгiш температурасын төмендетудiң шараларын қолдану;

өрттің таралуын алдын алу мақсатында құбыр өткiзгiштерден жылу ажыратқыштарды бөлудi ұйымдастыру;

көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын беруге немесе тоннельдi көбiкпен, бумен және инерттi газдармен толтыру қажет.

204. Шатырдағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

бiрiншi өрт оқпандарын саты торларының бойымен беру;

түтiндi жою, температураны түсiру, шатыр бөлмелеріне өрт оқпандарын беру үшiн шатырды ашуды ұйымдастыру;

жабу өрт оқпандарын, шашырату оқпандарын беру, дымқылдатқыш пен көбiктi қолдану;

өрт оқпандарын екi бағытта: саты торлары және шатыр жағынан (шатыр терезесi және ашылған шатыр жапқыш арқылы) беру;

жанып жатқан төбенi шатыр жағынан да, төменнен де алуға ұйымдастыру;

қашанда ғимараттың жоғарғы қабатында резервтегi өрт оқпандарын ұстау;

тiк және мұзды шатырларда жұмыс iстеген кезде қауiпсiздiк шараларын қолдануды қамтамасыз ету қажет.

205. Салынып жатқан ғимараттардағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өрт оқпандарымен ғимараттың негiзгi конструкцияларын, ағаштарын (тiреулерiн), баспалдақтарын (траптарын), өтпелi жолдарын қорғауды қамтамасыз ету;

сырттағы тiректер жанған кезде қуатты су ағындарын берiп, оттың ғимарат iшiне таралуынан сақтандыру;

өршiген өрт кезiнде ғимарат iшiнде көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын, оның ішінде лафеттi оқпандарды беру;

қажеттi мөлшердегi өрт оқпандарын беру мүмкiн болмаған кезде өртке қарсы тосқауыл жасап, тiректердi бөлшектеу;

саты торларын негiзгi тiрек бекеттерден есептеп, шығатын жолдарды қамтамасыз ету, оқпаншылардың бағытын анықтау, жекелеген бөлмелерде сөндiрудi автосатылардан, автокөтергiштерден және мұнаралы крандардан берiлген өрт оқпандары арқылы жүргiзу қажет.

2-параграф. Жоғары қабатты ғимараттардағы өртті сөндіру

206. Биік ғимараттардағы өртті сөндіру кезінде барлауды бірнеше барлау-құтқару топтарымен жүргізу қажет.

Барлау-құтқару тобы кем дегенде 4-5 адамнан тұрады және өздерiне қажеттi ӨТЖ, байланыс құралдары, ТОЖҚҚ, ұзындығы 50-60 метр құтқару арқандары, жарықтандыру құралдары бар.

207. Өрт ғимараттың қай қабатынан шыққанына қарамастан барлау-құтқару тобының бiрiншi кезектегi негiзгi мақсаты адамдарға қауiп төну шамасын анықтау. Бұл ретте айрықша назар жанып жатқан және жоғары орналасқан қабаттардағы бөлмелерге назар аудару қажет.

208. ӨСЖ барлау жүгiзу кезiнде негiзгi тапсырмаларды орындаудан басқа:

ғимаратта адамның бар-жоқтығын және санын анықтау;

өрт болған жерден төмен немесе жоғары орналасқан қабаттарға түтiнденбеген саты торлары мен ғимараттың үстiне түтiн бармайтын аралас бөлмелерге, балкондар, лоджиялар және сол сияқтылар арқылы басқа жаққа бағыттаудың қысқа жолдарын анықтау;

iшкi өртке қарсы су құбырының өрт су сорғылары iске қосылғандығын және тұрақты өрт сөндiру түтiндi сейiлту және температураны түсiру құралдарын пайдалануға болатындығын анықтау;

түтiнге қарсы қорғаныс жүйесiнiң iске қосылғандығын және оның жұмыс тиiмдiлiгiн анықтау;

саты торларының, балкондардың, өрт сөндіру автокөтергiштерiнiң, автосатылардың, сондай-ақ басқа да құтқару құралдарын пайдалану мүмкiндiгі болу қажет.

209. Биік ғимараттағы өртті сөндіру кезінде ӨСЖ:

өртте жедел штаб құру;

адамдарға төнген қауіптің шамасын, оларды құтқарудың жолдары мен тәсілдерін анықтау;

адамдарды құтқаруда бірінші кезекте түтінденбеген саты торларымен жүргізуге автомобильдер мен өрт сөндіру қол сатыларын, автокөтергіштер мен басқа да құтқару құралдарын пайдалану;

ГТҚҚ бөлімшелерінен құтқару-іздестіру топтарын құру;

өрт орнында аса қысқа мерзімде автосатылар мен автокөтергіштердің қажетті санын, ГТҚҚ бөлімшелерін, күштер мен құралдардың қорын шоғырландыру;

ішкі құлақтандыру жүйесін, дауыс зорайтқыш байланысты, плакаттарды пайдалана отырып, үрей болдырмау шараларын қолдану;

су (көбік) беру үшін бірінші кезекте ішкі өрт сөндіру құралдары мен құрғақ құбырларды біруақытта жылжымалы құралдарды өрістете отырып пайдалану;

жеке құрамды және ӨТЖ қабаттарға көтеруді саты торлары, автокөтергіш, вертолеттердің көмегі арқылы жүзеге асыру;

жеке құрамды және өрт сөндіру автокөліктерін құлаған шынылар мен басқа заттардан сақтау жөніндегі шараларды қолдану;

жеңқұбыр жолдарының жұмысын бақылау үшін тік жүргізілген бір жеңқұбыр жолына бір бекет есебінен резервті жеңқұбыр бар бекеттер қою қажет.

3-параграф. Ауруханалардағы, балалар мекемелері мен мектептердегі өртті сөндіру

210. Ауруханадағы өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

медицина қызметкерлерiнiң қауiп төнген жайлардан науқастарды эвакуациялау бойынша қандай шаралар қолданғандығын;

эвакуациялануға тиiстi науқастардың санын, оларды тасымалдау, эвакуациялау жолы мен кезектiгiн;

эвакуацилау жолдарын қорғаудың қажеттiлiгi мен жанған заттарды шығарудың мүмкiндiгiн анықтау қажет.

211. ӨСБ ауруханасында өртті сөндіру кезінде:

барлау деректері мен қызмет көрсетуші персоналдың ұсынымдарын, қалыптасқан жағдайды, науқастарды сәтті эвакуациялауға оның қаншалықты әсер етуі мүмкін екендігін жан-жақты бағалау;

медициналық персоналмен бірлесіп науқастарды эвакуациялауды ұйымдастыру;

қызмет көрсетуші персоналдың консультацияларын ескере отырып, әсіресе перзентханаларда, жүйке-психиатриялық және инфекциялық емдеу мекемелерінде жеке құрамның жұмысы кезінде дүрбелеңнің алдын алу шараларын қабылдау;

дәрі-дәрмек қоймаларын, дәріханаларды, фармацевтикалық бөлімшелерді және емдеу кабинеттерінің жабдықтарын төгілетін судан қорғауды қамтамасыз ету;

жұқпалы аурулар бөлімшелерінде өртті жойғаннан кейін медициналық персоналдың нұсқауларын басшылыққа ала отырып, өрт сөндіру бөлімшелерінің жеке құрамын санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.

Ескерту. 211-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

212. Мектепте өрт сөндiрген кезде ӨСЖ:

оқушылардың саны мен жасын анықтау;

ұстаздармен бiрге балаларды, бiрiншi кезекте кiшi жастағы балаларды жоспарлы түрде және тез эвакуациялауды ұйымдастыру;

құнды жабдықтарды қорғау немесе эвакуациялауды қамтамасыз ету қажет.

213. ӨСБ мектепке дейінгі ұйымдарда және орта білім беру ұйымдарында өртті сөндіру кезінде қажет:

балалардың, қызметкерлердің саны мен жасын анықтау;

ықтимал дүрбелеңнің алдын алу, білім беру ұйымының қызметкерлерімен бірлесіп балаларды, ең алдымен кіші жастағы балаларды жинау орындарына және арнайы жабдықталған орындарға (бар болса) жоспарлы және жылдам эвакуациялауды ұйымдастыру;

бірінші кезекте түтінге ұшыраған мектепке дейінгі ұйымдардың, мектептердің негізгі және қосалқы үй-жайларын тексеру. Балалармен сабаққа арналған жас топтық үй-жайларды (қабылдау бөлмесі, топтық, жатын бөлме, дәретхана), мамандандырылған үй-жайларды (музыка, спорт залдары, ойын залдары), ілеспе үй-жайларды (медициналық, ас блогы, кір жуатын орын, қоймалар, қосалқы үй-жайлар), шкафтарды, кереуеттерді және олардың астында, перделер мен жиһаздардың артында балалар бар-жоғын мұқият тексеру;

бағалы жабдықты қорғауды немесе эвакуациялауды қамтамасыз ету;

білім беру ұйымының басшыларынан тәрбиеленушілерді/білім алушыларды шақыруды жүргізуді талап ету;

балаларды қызмет көрсетуші персоналмен бірлесіп эвакуациялауды жүргізу;

адамдардың үй-жайларда қалмағанын тексеру.

Ескерту. 213-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Мәдени ойын-сауық мекемелерiндегі өртті сөндiру

214. Мәдени ойын-сауық мекемелерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

үрейдi болдырмау шараларын қолдану;

барынша аз уақытта көрермендердi залдан, бiрiншi кезекте, галереядан, балкондардан және бельэтаждан эвакуациялауды ұйымдастыру және жүргiзу;

барлау жүргізу кезінде ғимаратта көрермендер мен персоналдың қалып қоюын, өртке қарсы перделер мен түтін люктерінің жағдайын тексеру қажет.

215. Сахнада өрт болған кезде:

сахна бекiткiштері мен қалталарын, сондай-ақ сахнамен аралас үй-жайлардың ойықтарын бір уақытта қорғай отырып, өрт оқпандарын сахнаға көрермендер залы жағынан беру;

көп мөлшердегі су шығысымен, оның ішінде лафеттік өрт оқпандарын қолдану;

өртке қарсы перденi түсiрiп, оны көрермендер залы жағынан салқындату;

сөндiру мен қорғанудың тұрақты құралдарын (дренчерлiк және өрт сөндiрудiң басқа қондырғыларын, лафеттi оқпандарды) iске қосу;

жанған декорацияны сахна планшетіне түсiру;

күштер мен құралдар жетiспегенде, от пен түтiннiң көрермендер залына өту қаупi төнгенде, сондай-ақ онда көрермендер болған жағдайда түтiндеудi болдырмау мақсатында түтiн люктерiн ашу;

көрермендер залының шатырында жанудың бар-жоғын тексеру қажет.

216. Трюмде өрт болған кезде, әдетте, көбiктi пайдалану қажет, сахна үстi мен оркестр отыратын үй-жайды қорғауды қамтамасыз ету, содан соң өрт оқпандарын басқа үй-жайларды қорғауға енгiзу қажет.

217. Бекiткiштер жанған кезде бiрiншi өрт оқпандары баспалдақ торы жағынан беріледі. Сыртқы сатылар мен автосатылар арқылы өрт оқпандарын жамылғыларға беру және резервтi оқпандарды көрермендер залының шатыр жайына енгiзу қажет.

218. Көрермендер залында өрт болған кезде:

сахна мен шатырды қорғау үшiн өрт оқпандарын өрт ошағына беру, содан соң оқпандарды басқа үй-жайларды қорғауға беру;

өртке қарсы перденi түсiрiп, оны үздiксiз салқындату;

шатырдағы температураның төмендеуiне және төбелерге салмақ түсуiн болдырмауға айрықша назар аударып, аспалы төбелердi қорғау шарасын қолдану;

желдеткiш жүйелерiн тексеру, қажет болған жағдайда, ауа жүретiн жолдарды ашып, оған өрт оқпандарын беру;

жұмыс iстеушiлердi, жапсырма және басқа да безендiрулердiң, ғимараттың әртүрлi конструкцияларының, көтергiштерiнiң және т.б. мүмкiн болатын құлауларынан сақтауға айрықша назар аудару қажет.

219. Цирктерде өрт кезінде персоналды тарта отырып, жануарлардың эвакуациясын ұйымдастыру қажет.

5-параграф. Музейлердегі, архив сақтау орындарындағы, кiтапханалардағы, кiтап сақтау орындарындағы, көрмелердегі және аппараттық-бағдарламалық кешендер үй-жайларындағы өртті сөндiру

220. Музейлердегі, кiтапханалардағы, көрмелердегі және аппараттық-бағдарламалық кешендер үй-жайларындағы өртті сөндiру, әсiресе, олардың жұмысы кезiнде, материалдық құндылықтарды эвакуациялау және адамдарды құтқару қажеттiлiгiмен байланысты.

221. Музейлердегі, архив сақтау орнындағы, кiтапханадағы, кiтап сақтау орнындағы, көрмедегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

әкiмшiлiктен бiрегей құндылықтардың тұрған орнын және оларға от пен түтiннiң қауiп төну шамасын, оларды эвакуациялаудың қажеттiлiгiн және кезегiн анықтау;

сөндiру үшiн қандай өрт сөндiргiш заттарды қолдануға болатындығын анықтау;

өрт сөндiрудi материалдық құндылықтарды төгiлген судан қорғаумен қатар жүргiзу;

өрт сөндіруді және конструкцияларды бөлшектеуді экспонаттар мен үй-жайлардың сәулетті әшекелеуін қорғай отырып жүргізу;

сәулет конструкцияларының қуыстарын, жабындыларды, төбеаралық қабырғалардың, желдеткiш және калориферлiк арналардың бойымен оттың таралуының алдын алуға шара қолдана отырып, оларды мұқият тексеру;

өрт сөндіруге, әдеттегiдей, жабылмалы өрт оқпандарын, көбiк, шашыратқыш суды, өрт сөндiргiш ұнтақтарды, инерттi газдарды қолдану қажет.

222. Аппараттық-бағдарламалық кешендердің үй-жайларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

әкiмшiлiктен өрттiң орнын, аппараттық-бағдарламалық кешендердің орналасу ретiн, ғылыми құндылықтар мен оларға от пен түтiннiң қаупi шамасын, автоматты өрт сөндiру қондырғысының iске қосылғандығын анықтау;

қандай өрт сөндiргіш заттарды iске қосуға болатындығын анықтау; әдеттегiдей, өрт сөндiргiш ұнтақтарын, инерттi газдарды және көбiктi қолдану;

әкiмшiлiкпен келiсіп, қуат және жарық жүйелерiн, желдеткiштердi, тоңазытқышты, ауа салқындатқышты өшiру шараларын қолдану;

қандай жабдықтар, машиналар және аппараттар аса құнды екенiн және оларды қорғау жөнiнде қандай шаралардың қажет екенiн анықтау;

өрт сөндiрудi ақпараттық-бағдарламалық кешендерді және басқа материалдық құндылықтарды төгiлген сулардан қорғай отырып жүргiзу;

еден астындағы, төбедегi, аралық қабырғадағы, желдеткiш және калориферлiк арналардағы қуыстарды мұқият тексеру, олармен от тарауының алдын алуға шара қолдану қажет.

6-параграф. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және фосфор өнеркәсiбi объектiлерiндегі өртті сөндiру

223. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

технологиялық жабдықтар мен коммуникациялардың жарылу, бұзылу, деформациялау қаупiн;

тығын және тыныс алу арматураның, кабельдер трассалары мен бақылау-өлшеу аспаптарының, металл конструкцияларының барын және оларды сақтау мен қорғау жөнiнде қолданған шараларды;

объектiде өрт сөндiрудiң арнайы құралдарының барын, оларды қолданудың мүмкiндiгi мен мақсаттылығын, сондай-ақ от сөндiргiш құралдармен толтырылғаннан кейiн қайта iске қосуды;

жарылыс, күю, улану, күштi термикалық бұзылу немесе агрессивтi құрамын, санын және тұрған орнын, бұл заттарды қауiптi аймақтан эвакуациялау немесе қорғау тәсiлдерiн;

ашық ауада сумен, сiлтiлермен, қышқылдармен, от сөндiргiш заттармен және басқа заттармен қарқынды өзара іс-қимыл жасауға қабілетті заттардың барын, тұрған орнын және санын;

өрттi сөндiру кезiнде қауiпсiздiк шараларын;

электр энергиясын, тоңазытатын заттарды, суды, буды, инерттi газдарды өшiрген кезде өрттiң немесе жарылыстың мүмкiн болатын орнын;

технология ережесi бойынша жоғары температураға дейiн қыздырылған аппараттарды, жабдықтарды және құбыр өткiзгiштердi;

техникалық себептермен кенеттен авариялық тоқтатуға мүмкiн емес технологиялық қондырғыларды;

көршi цехқа, қондырғыға оттың өту немесе таралу қаупiн, желдеткiш жүйелерi мен өндiрiстiк коммуникацияларды жабудың мүмкiндiгi мен мақсаттылығы, жанғыш заттарды әкетудiң мүмкiндiгiн, технологиялық аппаратурадағы қысым мен температураны төмендетудi;

ұзақ сөндiру кезiнде өндiрiстiк канализацияның өткiзу мүмкіндігін және цех (қондырғы) аймағынан суды бұрудың мүмкiндiгiн анықтау қажет.

224. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және фосфор өндiрiсi объектiлерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өртте жедел штабты құру;

объектiнiң газдан құтқару және басқа арнайы қызметтерімен бiрлесіп, адамдарды құтқару шараларын қолдану;

жанғыш заттардың сипатын ескере отырып, сөндiру құралдарын қолдану, өрт сөндiру қондырғыларын, от сөндiргiш ұнтақтарын, көбiктi, арнайы ерiтiндiлердi барынша пайдалану;

уландырғыш заттары немесе газы бар үй-жайларда және ашық алаңдарда, сондай-ақ оған iргелес жатқан аймақтарда жұмыс iстеушi жеке құрамды сол объектідегі ТОЖҚҚ және қорғаныш киімдерімен қамтамасыз ету;

эвакуацияланатын заттарды ұстағанда абай болу, қызмет етушi персоналға арналған нұсқауларды, сондай-ақ метеорологиялық жағдайды ескеру;

өрттi сөндiрумен бiрге, жоғары температураның әсерi қауiп төндiретiн ғимарат конструкцияларын және технологиялық қондырғыларды, аппараттарды салқындатуды қамтамасыз ету;

технологиялық процесс жағдайы бойынша жоғары температурада жұмыс iстейтiн аппараттардың, жабдықтардың, жеке құбыр өткiзгiштердiң бұзылуын, бүлiнуін және үзiлуiн болдырмау үшiн оларға су тиюіне жол бермеу, осы аппараттарды, жабдықтарды және құбыр өткiзгiштердi қорғау мен салқындатуды объектiнiң инженер-техник қызметкерлерiмен келiсу;

каучук немесе техникалық резеңке бұйымдарды сөндiрудiң бастапқы кезiнде суды барынша көп берiп, жанудың қарқыны бәсеңдегеннен кейiн өрт оқпандарындағы суды көбiкке алмастыруды қамтамасыз ету;

газды алауды жануын толық тоқтағанға дейiн коммуникацияларды, аппараттарды және құбыр өткiзгiштердi салқындату;

алаулық жану кезде температураны төмендету үшiн жану аймағына ол үшiн турбинді шашыратқыш қондырғылары бар өрт оқпандарын және т.б. пайдалану;

жылу ажыратқышты бұзбай, аппараттар мен құбыр өткiзгiштердi қорғауға және салқындатуға шашыранды ағындар беру;

жарылыстар кезiнде болатын жаңа жану ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар автокөлiктегi жылжымалы бақылаушыларды және бекеттi қою;

жанған сұйықтардың және ерiген заттардың ағуын болдырмау үшiн құмнан, топырақтан, қиыршық тастан бөгеттер құруды қамтамасыз ету, ал КӘУЗ бұлтының қозғалысы алдынан, объектiнiң қызметiн қатыстыра отырып, шашыранды судан перде қою;

ұзақ өрт жағдайында және цех (қондырғы) аумағынан суды өндiрiстiк құбырлары арқылы ағызу мүмкiн болмаған жағдайда аварияны жою жөнiндегi жұмыстың жауапты басшысымен бiрге техниканы және қолда бар құралдарды пайдаланып, суды басқа жаққа бұру;

ваккумде жұмыс iстеушi технологиялық аппараттарға аварияның таралуы немесе оттың ауысуынан жарылыс қаупiн болдырмау үшiн оларды су буымен немесе инерттi газбен толтырып, жиi салқындатып тұру;

технологиялық қондырғыларда, аппараттарда, коммуникацияларда және сыйымдылықтарда фосфор шығуымен байланысты өртті сөндiрген кезде 5% мыс купоросымен қосылған көбiктендiргiштiң 2% судағы ерiтiндiсiн қолдану;

улы заттар болған кезде объектiнiң медициналық қызметiнiң ұсынысы бойынша өрттi сөндiргеннен кейiн жеке құрамды санитарлық тазалаудан өткiзу, жауынгерлік киімді, ӨТЖ және автомобильдерді газдан тазарту қажет.

7-параграф. Энергетикалық кәсiпорындардағы және электр қондырғылары бар үй-жайлардағы өртті сөндiру

225. Өрттің таралуы ықтимал барлық бағыттар бойынша өрттi барлауды басшы құрамның тәжiрибелi тұлғалары басқаратын ГТҚҚ буындары жүргiзеді.

226. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

энергетика объектiлерiнің ауысымды аға қызметкерiмен байланысын, одан өрттегi жағдай туралы мәлiметтер және сөндiру үшiн жазбаша рұқсат алу;

қандай жүйелердi тоқтату немесе iске қосу қажеттiгiн;

өрт сөндiрушiлердiң iс-қимылы мүмкiн болатын және болмайтын учаскелер мен үй-жайларды;

сөндiру жұмысы барысында өрт сөндiрушiлер үшiн қандай электр қондырғылары қауiптi, өрттiң таралуына қандай жүйелер мен агрегаттар жағдай жасайтынын;

кернеуде тұрған, радиоактивтi, улы заттар, жанғыш сұйық металдық жылу шығарғыштар болған кезде өрттi сөндiру кезiнде қауiпсiздiктiң қандай шараларын сақтау керектiгiн анықтау қажет.

227. Энергетикалық кәсiпорындарда және электр қондырғылары бар үй-жайларда өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өрттiң көлемiне және жұмыс iстеп жатқан үй-жайлардың санына қарамастан өртте жедел штаб құру;

өрттi барлауды бiрнеше барлау топтарымен әртүрлi бағытта жүргiзу (басшы құрам тұлғаларының басшылығымен барлау топтары 4-5 адамды құрайды). Мiндеттi түрде БӨП ұйымдастыру;

өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң жеке құрамын объектiнiң аға қызметкерi тиiстi нұсқау өткiзгеннен кейiн және одан белгiленген техникалық үлгiдегi сөндіруге жазбаша рұқсат алғаннан кейiн ғана электр қондырғыларына өрт сөндiргiш заттарды беруге кiрiсу;

электр қондырғыларындағы өрттi сөндiру және жамылғыларды қорғау үшiн бiрiншi кезекте өрт сөндiрудiң тұрақты құралдарын және алып жүретiн лафеттi оқпандарды қолдану;

генераторларды салқындатуға берiлетiн сутегiнi тоқтатуды қамтамасыз ету;

тұрақты кезекшi қызметкерсiз энергетикалық объектiдегi шақыруға шығатын бригада келгенше дейін өрттi алдын ала әзірленген және келiсiлген жоспар бойынша ғана сөндiру;

объектiде қызмет етушi персоналды шақыру шараларын қолдану;

электр желiлерiн және электр қондырғыларын тоқтан ажырату жөнiнде құрамның өз бетiнше әрекетiне жол бермеу, сондай-ақ от сөндiргіш заттарды бермеу;

1 киловольтқа дейiнгi кернеуде тұрған электр жабдығын сөндiруді қоспағанда, жанып жатқан электр қондырғыларына жылжымалы өрт техникаларынан от сөндiргiш заттарды оларды алдын ала тоқтан ажыратқаннан кейiн ғана беру, бұл ретте өрт оқпандары мен өрт сөндіру автомобильдері жерге қондырылуы керек, оқпаншылар, сондай-ақ жүргiзушiлер диэлектрлік ботыларда, қолғаптарда жұмыс iстейдi және өрт көздерiнен 8 метрден кем емес қашықтықта болуы қажет.

ұқсас жағдайда өрт сөндiргенде ауа-механикалық көбiкпен үй-жайларды (тоннель бөліктерін) толтыруды қоспағанда, теңiз суы мен қатты лайланған суларды, сондай-ақ көбiктердiң барлық түрiн пайдалануға тыйым салынады. Бұл жағдайда көбiктi генераторларды алдын ала бекiтеді және жерге қондырады;

электр қондырғылары орнатылған үй-жайларда өртке қарсы қызмет жеке құрамының мөлшерден артық шоғырлануына жол бермеу;

кернеуi 1 киловольттан жоғары жанып жатқан кәбілдердi сөндiргенде жеке құрамның бөлiктерге кiруiне, ал өрт оқпандарын есiктiң ойығынан немесе люктен бағыттауға тыйым салу;

өрт өрши түскенде оның маңайындағы жабдықтар мен қондырғыларды кернеуден алдын ала ажыратып, жоғарғы температурадан шашыранды су шашып қорғау;

кәбілдi құрылыстарда өрттi оларды сумен толтыру жолымен сөндiру мүмкiндiгiн анықтау;

ауамен салқындатылатын генераторлар (синхронды компенсаторлар) iштен жанған өрт байқау люктерiнен немесе арнаулы штуцерлерден берiлген сумен сөндiрiледi, көбiктердi осы мақсаттарда пайдалануға жол бермеу;

сутегiмен салқындатылатын генераторлардағы (синхронды компенсаторлардағы) сутегi жанғанда орталықтандырылған жүйенiң корпусына сутегiнi ығыстыруға арналған көмiр қышқыл газын немесе азот жiберу;

төгiлген майлардағы және турбогенераторлар кәбілдерiндегi өрт ауа – механикалық көбiктермен немесе атқылаған сумен сөндiрiледi, өрттiң таралу қаупi төнгенде май бактерiндегi сұйықтарды авариялық сыйымдылықтарға құйып, құмнан (топырақтан) бөгеттер тұрғызылып, сыйымдылықтарды сумен ығалдандыру жөнiндегi тұрақты қондырғыларға қосып, ал мұндай қондырғылар болмаған жағдайда сыйымдылықтарды салқындату үшін су ағысын беру қажет.

228. Трансформаторлар мен басқа да май толтырылған электр жабдықтарының ішіндегі от сөндіру ұнтақтармен, қалдықсыз көбiктермен немесе шашыратылған сумен жүзеге асырылады, өрт оқпандары шинақұбырлардың саңылауларынан берiледi, бұл ретте трансформаторлардан майлы сұйықтардың авариялық ағызып алынуына жол бермеу керек.

229. Өрт оқпандарының, көбік генераторларының, өрт сөндіру автомобильдері сорғыларының жерге жалғануын ӨСЖ тағайындаған, энергетикалық объектiнiң қызмет көрсетушi персоналы техника қауiпсiздiгiне жауапты адаммен бiрлесіп тексередi. Жылжымалы өрт сөндіру техникасының жерге жалғану орны шартты белгiлермен белгіленеді. Жерге жалғағыштардың қажеттi саны, резерві бар диэлектрлі аяқ киiмдер мен қолғаптар энергетикалық объектiлерде қол сұқпаусыз сақталады және өрт сөндіру жағдайларында ғана пайдаланылады.

230. Атом электр станциялары объектiлерiндегi өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

сөндiрудi осы Қағидалардың 226-230-тармақтарының талаптарына сәйкес ұйымдастыру;

осы Қағидалардың 210-211-тармақтарының талаптарын сақтай отырып, радиациясы жоғары деңгейдегi аймақта немесе үй-жайда өрт сөндiру бойынша оқшау учаскелер құру;

радиациясы жоғары аймақтарда iстейтiн бөлiмшелермен және буындармен тұрақты байланыс орнату және ұстау, қажет болған жағдайда жұмыс орындау тәртiбi туралы нұсқаулар беру қажет.

8-параграф. Үлкен ауданды жабындардағы өртті сөндiру

231. Үлкен аудандардағы өрттерде мүмкін:

өрттің бос жерлерге, шатыр материалдарына, жабындардың төменгі беттеріне тез және жасырын таралуы және көп түтін шығару;

ашу бойынша көп еңбекті қажет ететін жұмыстарды жүргізу;

ғимараттың сыртқы кіреберістерінен өрт ошақтарының үлкен қашықтығы;

құрылыс конструкцияларының құлауы.

Ескерту. 231-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

232. Үлкен аудан жабындарында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

үлкен алаңды жабындарда өртті сөндіру кезінде, өрт сөндіру оқпандарын сөндіруге және қорғауға екі бағытта беру қажет: ғимараттың ішіне және жабынға;

жануды жоюға төменнен стационарлық және тасымалды лафетті оқпандармен, сондай-ақ өрт сөндіргіш заттарды көп шығындайтын қол оқпандармен;

өрт сөндіру кезінде өрт сөндіру құралдарын енгізумен, бір мезгілде терезелердің немесе жарық шамдарының жоғарғы бөліктерін ашып, түтін шығаруды ұйымдастыру;

ішкі өрт крандары және құрғақ құбырлардың болуы мен пайдалану мүмкіндігін анықтау;

өрттің тез таралуы кезінде жабында үзіктер жасау;

бастапқы шекара ретінде отқа төзімді аймақтарды, өртке қарсы қабырғаларды қолдану, осы пункттерде өрт оқпандарының қажетті санын шоғырландыру;

сөндіру процесінде жабын конструкцияларының беріктігіне тұрақты бақылау орнату, жеке құрамды қауіп туралы ескерту, сондай-ақ жабынға және оның астына жеке құрамның шамадан тыс жиналуына жол бермеу қажет.

Ескерту. 232-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9-параграф. Жанатын полимерлiк жылытқыштармен қосылған металл конструкциялы ғимараттардағы өртті сөндiру

233. Өрт сөндiру кезiнде өрт оқпандарын бiрнеше бағыттарда:

ғимараттың iшiне жабынның көтергіш конструкцияларын, төменгi белдеу тiректерiн, шатыр панельдері мен қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiн салқындату үшін, сондай-ақ ғимараттың iшiндегi ошақтарды сөндіруі және материалдық құндылықтарды қорғауы;

ғимараттың жабынында - бүкiл аудан бойынша отты сөндiру және таралуын болдырмау үшін бiруақытта түтiндi жою және температураны түсiру, сондай-ақ төбе кiлемшiлерiн ашу және жылытқышты бөлiп тастау үшiн;

қабырғалардың сыртқы бетiне біруақытта конструкцияларды ашу және бөлiп тастаумен бірге қабырға панелдерiн салқындату және сөндіру үшiн беру қажет.

234. Жанатын полимерлiк жылытқыштары бар металл конструкциялардан жасалған ғимараттарда өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

жабында сөндiрудi су шығысы әртүрлі өрт оқпандарымен жүргiзуі;

жабынның көтергіш конструкцияларын, төменгi белдеу тiректерiн, шатыр және қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiн салқындатуды су шығысы көп, оның ішінде лафеттi оқпандармен жүргiзуі;

ғимарат iшiндегi ошақтарды сөндiруді және материалдық құндылықтарды қорғауды жабық өрт оқпандарынан есiк және терезе ойықтарынан бүріккіш су беру арқылы жүргізуі;

қабырға панелдерiн сөндiруге көп мөлшердегі су шығысымен қол өрт оқпандарын беруі;

оттың аралас секциялар мен бөлiктерге белдеулер мен қоршағыш конструкциялар, өртке қарсы қабырғалар мен аражабындар арқылы өту мүмкiндiгiн ескеруі;

жабындарда өрт сөндiру кезiнде тірек шеп ретiнде аэрациялық жарық шамдарын, желдеткiш каналдарын пайдалануы;

өрттi сөндiру аяқталғаннан кейiн жану ошақтарын жою мақсатында қабырға және төбе панелдерiн ұқыпты тексеруі қажет.

10-параграф. Тоқыма өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

235. Тоқыма өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

ГТҚЖ-ның күшейтiлген буындарымен бiрнеше бағытта барлау жүргiзуі;

өрт оқпандарын есiк, терезе және технологиялық ойықтар арқылы, саты торлары, көршi үй-жайлар жағынан бiруақытта төмен және жоғары орналасқан қабаттарды және аралас үй-жайларды, тозаң тұратын камералар мен шатыр үй-жайларын қорғауға жану мөлшері бойынша беруі;

тозаң бар үй-жайларға су бүріккіш өрт оқпандарын қолдануға және тек үй-жайлар ылғалданғаннан кейiн ғана оны ықшамдалған ағынмен сөндiруі;

ойықтарды қорғау үшiн дренчерлiк қондырғыларды қосуы;

қондырғы болмаған жағдайда ойықтарды өрт оқпандарымен қорғауы;

пневматикалық және монорельстiк көлiктiң желдеткiш жүйелерiн өшiруі, осы жүйелерде от тараған жағдайда оны сөндiру үшiн көбiктi қолдануы;

техникалық шатырларда, "тозаңды жертөлелерде" және басқа жертөле үй-жайларында өрт шыққан кезде бүріккіш суды немесе көбiктi қолдануы қажет.

11-параграф. Элеватор-қойма шаруашылығының объектiлерiндегі, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

236. Элеватор-қойма шаруашылығы объектiлерiндегi, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

желдеткiш және аспирациялық жүйелердi тоқтатуға және жабуға, кәсiпорын жұмысын тоқтатуы, егер жабу қондырғысы деформацияланса, ауа өткiзгiштi ашып, оны көбiкпен толтыруы;

сөндiруді және өнiмдi шығаруды сүрлем немесе бункер көлемiнде мiндеттi түрде ортаны көмiрқышқыл газбен немесе азотпен бәсеңдету арқылы жүзеге асыруы;

элеватор мұнарасындағы өрттi сөндiруге өрт оқпандарын сүрлем үстiндегi үй-жайлар жағынан тұрақты сатылар арқылы және мұнараның төменгi жағынан - iшкi сатылар арқылы беруі, біруақытта мұнараны диiрменмен немесе басқа үй-жайлармен жалғастыратын галереяларды қорғауды қамтамасыз етуі;

диiрмендердегi өрттi сөндiру кезiнде бүріккіш өрт оқпандарын бiрiншi кезекте өрт ошағына және жоғары орналасқан қабатқа, содан кейін өрт оқпанын төменгi қабатқа және ойықтарды қорғауға беруі;

ұн және элеватор тозаңы бар және ұн төгiлген жайларда ТБҰ ұштары бар өрт оқпандарын пайдалануы;

тек ылғалдандырғаннан кейін ықшамдалған ағынмен сөндiруі, оларды ашық ұн үйiндiлерiне бағыттауға жол бермеуі;

жанбайтын аралас тозаңды үй-жайларда конструкциялардың бетiн және жабдықтарды бүріккіш ағындармен суландыруды жүргiзуі;

жоғарғы қабаттарға су беру үшiн құрғақ құбырларды және сорғы-көтергiштерді қосумен, iшкi өрт сөндіру крандарын қолдануы;

галереялар және транспортерлер бойынша оттың таралуын шектеу үшiн су перделерiн iске қосуы, сондай-ақ транспортер таспалары учаскелерін алып тастауы;

жанбаған үй-жайларда дән мен ұнды судан қорғауды ұйымдастыруы қажет.

237. Дән кептiргiштерде шыққан өрт кезінде желдеткiштердiң жұмысын тоқтату, кептiру камерасына жылу тасымалдағыштың беруін, кептiргiштен қоймаға астық берудi тоқтату және кептiргiшке дымқыл дән берудi арттыру керек.

12-параграф. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

238. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өрт кезiнде ӨСБ:

картон және қағаз жасау машиналарына біруақытта су өрт оқпандарын және көбiктi берумен бiрге масса берудi тоқтату шараларын қабылдауы;

хлорды, хлор өнімдерін, күкiрт және басқа да уландырғыш заттар дайындайтын және сақтайтын жасайтын цехтарда, сондай-ақ оларды тасымалдауға арналған құрылыстарда жұмыс iстейтiн бүкiл жеке құрамды (өрт сөндіру автомобильдерінің жүргізушілерін қоса алғанда) қорғау құралдарымен қамтамасыз етуі;

хлордың шығуымен байланысты болған авариялар жағдайында кәсiпорынның газдан құтқару қызметiмен бiрлесiп бiрiншi кезекте хлор бұлтын, оның таралу жолдарын бүріккен су ағындарымен жоюды және газдың шығуын жоюды қамтамасыз етуге, жеке құрамның ТОЖҚҚ және теріні қорғау құралдарындағы жұмысын қамтамасыз етуі;

бункерлер мен транспортер таспаларын қорғау үшiн жаңқа беретiн жер асты бункерлерi галереясына өрт оқпандарын берудi, біруақытта бункерлердiң астында қарқынды су құюды қамтамасыз етуі, ал өршiген өрт кезiнде мүмкiндiгiнше сумен басуы;

жаңқалар және қабықтар беретiн көлбеу галереяларда цех жағынан галереялардың жоғары бөлiгiнен өрт оқпандарын енгiзудi және өртті төменнен жоғары қарай сөндіруді ұйымдастыруы қажет.

13-параграф. Металлургия кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

239. Өрттi барлау кезiнде негiзгi тапсырмаларды орындаудан басқа:

технологиялық жабдықтарды тоқтату және электр энергиясын өшiру мүмкiндiгiн;

майды гидрожүйеге берудi, тез тұтанатын және жанатын сұйықтарды шахтаға үстеме ретiнде көмiр беретiн жолдарға берудi тоқтатудың мүмкiндiгi мен қажеттiлігiн;

оттың тиейтiн тораптарда, транспортерлiк галереяларда, май және кәбілдiк тоннельдерде, жертөлелерде, машина залында таралу мүмкiндiгiн анықтауы қажет.

240. Металлургия кәсiпорнында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

өртте жедел штабты ұйымдастыруы;

жұмыс ауданындағы ауаны бақылау және оған талдау жасау үшiн объектiнiң газдан құтқару қызметiн тартуы, өртті сөндiру жөніндегі жұмысты ТАОЖҚҚ-мен жүргізуі;

транспортерлiк галереялардағы өрттi сөндiру үшiн көтергіш конструкцияларды сөндiруге және қорғауға көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын берудi ұйымдастыруы, галереялардың тиеу тораптарындағы және сүйейтін бағаналарына тірелуге қосылатын жерлердегi оқпаншылар шебін анықтауы;

жалға беру орындарында өрт сөндiру үшiн әдеттегiдей, май өткiзгiштер тоннельдерiн қорғау үшiн де және энергетикалық өндірістердің электр машина залы жағынан да көбiк оқпандарын беруі;

гидравлика жүйесiнен шығып жатқан майдың атқылап жануы кезiнде металл фермалардың жабындарын сөндiру және салқындату үшiн көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын беруі;

объектi әкiмшiлiгi арқылы май берудi тоқтатуға шаралар қабылдауы;

әдеттегiдей, май бактарының және май өткiзгiш траншеяларын сөндiру және қорғау үшiн май жертөлелерiне көбiк оқпандарын беруі;

авария кезінде май және қож төгiлуі салдарынан қасындағы көтергіш конструкцияларды салқындатуы қажет.

14-параграф. Тоңазытқыштардағы өртті сөндiру

241. Тоңазытқыштағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

өртке қарсы белбеулер орналастырылуын анықтауы, құрылыс конструкциясы және сақталатын өнiмдер туралы мәлiмет алуы;

аммиак бұлтын шашыранды су ағындарымен белсендi суаруы;

желдеткiш жүйелерiнiң жұмысын және салқындатқыш заттарды жанған үй-жайларға беруді тоқтатуы, тоңазытқыш қондырғыларын өшiруі, өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң жеке құрамы жұмыс iстеп жатқан аймаққа салқындатқыштардың шығуына жол бермеуге шаралар қабылдауы;

оттың таралу шекарасын анықтау үшiн жылу оқшаулағышты оның бар тереңдігіне бақылау ашуын жүргiзуі;

жылу оқшаулағышпен от тараған кезде механикаландырылған құрал-саймандардың көмегiмен онда өртке қарсы бөлу жасауы;

тоңазытқыш камералар мен жылу оқшаулағыштарды сөндiру үшiн сулағышы бар шашыранды су ағынын және көбiктi пайдалануы қажет.

15-параграф. Сауда кәсiпорындарындағы және тауар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өртті сөндiру

242. Сауда кәсiпорындарындағы немесе тауар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

адамдардың, материалдық құндылықтардың орналасқан орнын нақтылауы, тиеу-түсiру құралдарын пайдалана отырып, оларды эвакуациялау немесе қорғау тәртiбiн анықтауы және шаралар қабылдауы;

сөндiру үшiн жабылмалы өрт оқпандарын, шашыранды суларды, көбiктi, өрт сөндiргiш ұнтақтарды және инерттi газдарды беруі;

қасақана от қою белгілері немесе басқа себептер болған жағдайда өрттiң себебiн анықтауға шаралар қабылдауы, жедел-тергеу тобы келгенге дейiн заттай айғақтардың сақталуын қамтамасыз етуі қажет.

7-тарау. Ашық жерлердегі өртті сөндіру

1 -параграф. Тез тұтанғыш, жанғыш сұйықтар және сұйытылған көмiртегi газдары сақталатын резервуар парктеріндегі өртті сөндiру

243. Өрттi барлау кезiнде, жалпы мiндеттерiн орындаудан басқа:

жанып жатқан және көршi резервуардағы ТТС және ЖС-ның мөлшерi мен түрiн, толу деңгейiнiң, су көтермелерiнiң бар болуын, резервуарлар төбелерiнiң бұзылу сипатын;

шұңқырлау жағдайын, резервуар бұзылғанда немесе шығарындылары кезiнде аралас құрылыстарды зақымдау қатерін, сұйықтардың ықтимал ағу жолдарын;

өндiрiстiк және нөсер кәріздерінің, байқау құдықтары мен гидрожапқылардың болуы және жай-күйін;

резервуардан мұнай өнiмдерiн сору немесе шығару және оларды сумен немесе бумен толтыру мүмкiндiгiн;

өрт сөндiру құралдары мен қондырғыларының, сумен жабдықтаудың және көбiктүзгiш заттардың бар-жоғын және жай-күйін, көршi объектiлерден көбiктүзгiш заттарды тез жеткiзу мүмкiндiгiн анықтау қажет.

244. ӨСБ бірінші кезекте:

жанып жатқан және оған көршi резервуарларды қажеттi салқындатуды ұйымдастыруға;

құрамына объектiнiң инженер-техникалық қызметкерлерiн және әкiмшiлiк өкiлдерiн мiндеттi түрде қосумен, өрт орнында өрт сөндіру жедел штабын құруға;

техника қауiпсiздiгiнiң қажеттi талаптарын қамтамасыз етуге объектi мен өртке қарсы қызметiнің арнайы тағайындалған қызметкерлерінiң көмегімен жеке өзі шаралар қабылдауға;

көбiк шабуылының дайындығын ұйымдастыруға;

өрт сөндіру автомобильдерін алыс су көздерiне орналастырумен, көршi резервуарларды шұңқырлау бойынша қорғаудың екiншi шебiн құруға және көбiк генераторлары мен оқпандар қосылған резервтi магистральды жеңқұбыр жолдарын төсеуге мiндеттi.

245. Резервуардағы өртті сөндiру кезінде бөлiмшелердiң бiрiншi кезектегi iс-қимылдары су өрт оқпандарын беру, сондай-ақ жанып жатқан қажеттілігіне қарай көршi резервуарларды салқындату үшiн стационарлық қондырғыларды қосу болып табылады.

Бiрiншi өрт оқпандары жанып жатқан резервуарларды салқындатуға, содан кейiн желдiң бағытын есепке ала отырып, жанып жатқан екi нормативтiк ара қашықтықта орналасқан барлық көршi резервуарларды қорғауға және салқындатуға беріледі. Жанған резервуарға бiрiншi өрт оқпандарын резервуардың қабырғаларына желге қарсы және жел жағы учаскелерiне беру қажет.

Жанып жатқан және көршi резервуарларды салқындату, сондай-ақ темiрбетонды резервуарлардың арматураларын қорғау үшiн көп мөлшердегі су шығысымен, оның ішінде лафеттi оқпандарды қолдану қажет. 10 000 текше метр және одан да үлкен көлемдегi резервуарларды салқындатуды лафеттi оқпандармен iске асырған жөн.

Өрт оқпандарының саны, бiрақ жанбаған резервуарлар үшiн кемінде екі және жанып жатқан резервуарларға кемінде үш есебімен анықталады. Жанбаған резервуарлар үшiн есеп резервуарлар периметрiнiң жартысына жүргiзiледi.

Жерасты темiрбетонды резервуарлардағы өрт кезiнде, тек тыныс алу және көршi тереңдетiлген темiрбетонды резервуардың төбесiне орналасқан басқа да арматуралар салқындатылады.

Шұңқырлауда мұнай өнiмдерi жанғанда резервуарлар қабырғаларын салқындату тікелей жалын аймағында өзара іс-қимыл лафеттi оқпандармен жүзеге асырылады. Бұл ретте, басқару тораптарын түпкi ысырмамен және соқпандармен, сондай-ақ фланцеттiк қосылыстарды салқындату қажет.

Көбiкті шабуыл кезiнде резервуардың қызған қабырғаларының барлық бетiн және көбiк көтергiш орналасқан орындарда қарқынды салқындату қажет. Резервуардағы қарқынды жану артынша төмендегеннен кейiн, су ағынын резервуар қабырғаларына сондағы мұнай өнiмдерiнiң деңгейiмен және жанармайдың жоғарғы қабаттарын салқындату үшін бiршама төмен деңгейде бағыттау қажет.

Өртті жойғанға дейін және олар толығымен суығанша резервуар үзiлiссiз салқындатылады.

246. ӨСБ көбiкті шабуылдың дайындық барысын жеке өзi бақылап, көбiк көтергiштер орналасатын орындарды анықтайды, көбiк шабуылын өткiзiлуiне берiлген есептiң дұрыстығын тексередi.

247. Көбiк шабуылын дайындау үшiн:

көбiк шабуылын дайындау және оны жүргiзу бойынша өртке қарсы қызметтiң басшы құрамы қатарынан ең тәжiрибелi тұлғаны бастық етiп тағайындау;

өрт орнында күштер мен құралдардың өрт сөндіру есебі саны шоғырландырылады; көбiктүзгiш қор есептiк өрт сөндiру уақыты 15 минут кезінде үш еселенiп қабылданады (көбiктүзгiш қор көбiк берудi 45 минут бойы қамтамасыз етуі тиіс);

көбiк берудің жиналған схемасын тиянақты тексерiп (көбiк генераторымен көбiк көтергiштiң ұшы шығып тұруы тиiс), автомобильдің жұмысын тексерiп көбiктiң сапасын көзбен анықтайды. (егер 1-2 минут ішінде сапалы көбiк болмаса, себептері анықтап және ақаулықты жояды);

көбiк шабуылын бастау және тоқтату туралы дауыс зорайтқыш қондырғысынан жариялап және рация арқылы қайталайды.

248. Көбiк шабуылы барлық есептелген құралдармен бiр мезгiлде қызып кеткен сұйықтықты сөндiру кезіндегі мерзімді беруден басқа жағдайда жану толық тоқтатылғанша үздіксіз жүргiзiледi.

Мұнай өнiмдерiнiң қайтадан жануын алдын алу үшiн жану тоқтатылғаннан кейiн 3-5 минут ішінде резервуарға көбiк берудi жалғастыру қажет. Есептiк қарқындылығымен резервуар қабырғаларын салқындату, олар толығымен суығанынша жүргiзiлуi қажет.

Егер көбiк шабуылы басталғаннан бастап 30 минут iшiнде жану толығымен сөнбесе, онда көбiк берудi тоқтатып, себебiн анықтау керек.

249. Бiрнеше резервуарлар жанған жағдайда және бiр уақытта сөндiру үшiн күштер мен құралдар жеткiлiксiз болғанда, барлық күштер мен құралдарды жел соғып тұрған жақта орналасқан бiр резервуарды немесе өрт бәрiнен бұрын өрт шалмаған көрші тұрған резервуарларға қауіп туғызатын резервуарды сөндіруге шоғырландырылады. Мұндағы өрттi толығымен сөндiргеннен кейiн, күштер мен құралдарды қалған резервуарлардағы өртті толық сөндiру үшiн топтастырылады. Өрттi сөндiрудi, бәрiнен бұрын, көршi тұрған резервуарларға, технологиялық жабдықтарға, ғимараттар мен құрылыстарға қауiп туғызатын резервуардан бастайды.

Күштер мен құралдар жетіспеген кезде ТТС мен ЖС сақтап қалу мақсатында (ерекше жағдайларда) біруақытта резервуарлардың қабырғалары салқындатыла отырып бақылау жасау арқылы олар сорғызылып алынады.

250. ЖЖС және ЖС жанған жағдайда резервуарда пайда болған "қалталарға" көбiк немесе ұнтақ оқпандарын пайдаланады, оны резервуардың қабырғасында жасалған тесiктерден беру қажет.

"Ұнтақ-көбiкпен" аралас сөндiру кезiнде жану ұнтақпен сөндiрiледi, содан соң қайта жануды болдырмау үшiн көбiк берiледi.

251. Қара мұнай өнiмдерi бар резервуарлардағы жану кезiнде шығарындылардың алдын алуға уақытында шаралар қабылдау мақсатында мұнай өнiмдерiнiң қызуына және резервуардың түбiнде судың бар-жоқтығын үзiлiссiз бақылап тұру, мерзімді оны сорады (түсіреді).

Қауiптi аймаққа (шұңқырлауға) өрт сөндiруге қатысы жоқ өрт сөндiру бөлiмiнiң жеке құрамын, объектiнiң қызмет көрсететiн персоналын, қауiптi аймақта (шұңқырлауға) адамдардың барынша аз болуы үшiн оқпаншыларды алмастыруды бiр мезгiлде жүргiзбейдi.

ТТС және ЖС-ның жерасты резервуарлары жанған кезде жанған және көршi резервуардың периметрін белгiлейді.

Өрт оқпандарымен жұмыс iстеушi жеке құрамды қорғау үшiн жылу шығылыстырғыш костюмдерді пайдаланады.

Қайнау немесе жарылыс қатері туындаған кезде жеке құрамды эвакуациялауға сигнал ӨСБ-нің немесе жедел өрт сөндіру штабының бұйрығы бойынша өрт сөндіру автомобилінен ұзақ дабылмен беріледі. Өрттегі барлық сигналдар эвакуациялауға берілетін сигналдардан табанды түрде өзгеше болуы тиіс.

252. Төбесi жүзгiш резервуарлардағы өрттiң басталу сатысында, резервуар қабырғасы мен оның жүзгiш төбесi арасындағы мұнай өнiмдерi жанған кезде, келген күштер мен құралдардың санына қарамай дереу сөндiруге кiрiсу керек.

253. Газ сақтау объектілерінде (газ толтыру станцияларында) өрттерді сөндіру кезінде:

алау газдың жануынан қуатты жылулық сәуле шығару;

төгілген конденсатын үстімен тез таралуы;

"от шарының" пайда болуы;

пайда болған газ-ауа қоспаларының жарылыстары;

аппараттар мен құбырлардың деформациясы және жарылуы;

төгілген сұйытылған газды және алауды бір мезгілде сөндірудің қиындығы.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

жанып жатқан және көршілес ыдыстарда (газгольдерлерде, резервуарларда) сақталатын газдың түрін, желдің бағытын, газ бұлтының таралу жолдарын және пайда болған газдану аймақтарының қауіптілік дәрежесін белгілеу;

өртті сөндіру бойынша жұмыстарды орындау үшін жеке құрамның ең аз санын тарту, қауіпті аймаққа өрт сөндіру бөлімдерінің жеке құрамын, сөндірумен айналыспайтын объектінің қызмет көрсетуші персоналын жібермеу;

осы мақсат үшін объектіні және арнаулы қызмет қызметкерлерін тарта отырып, ықтимал жарылыс радиусын ескере отырып, өрт орнын қауіпсіз қашықтықта қоршауды ұйымдастыру, қажет болған жағдайда адамдарды жақын маңдағы тұрғын үйлер мен объектілерден эвакуациялауды ұйымдастыру;

бар болса жанып жатқан изотермиялық резервуарлардағы стационарлық суару жүйесінің жұмыс қабілеттілігін анықтау;

резервуарлар тобының үйіндісінің биіктігі мен күйін анықтау;

өртке қарсы су құбырындағы судың қысымын және су перделерін жасау үшін бүріккіш саптамалары бар лафет оқпандарын пайдалану үшін оны ұлғайту мүмкіндігін анықтау;

объектінің өкілдерін жедел штаб құрамына енгізе отырып, құру;

объектінің объекті авариялық қызметімен, қаланың газ қызметімен өзара іс-қимылды ұйымдастыру;

объектінің объекті соңдай-ақ өрт күзетінің арнайы тағайындалған қызметкерлерінің жеке және көмегімен еңбекті қорғаудың қажетті талаптарының орындалуын қамтамасыз ету шараларын қабылдау;

қажетті су шығынын қамтамасыз етуге, тыныс алу органдарын қорғау құралдарының болуына, күштер мен құралдар резервін орналастыруға және қалыптастыруға жауапты тыл бастығын тағайындау.

Ескерту. 253-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

253-1. Оқшаулау жану СКГ үшін және өнімнің күйіп кетуіне қауіпсіз жағдай жасау үшін МӨҚҚ бөлімшелері қажет:

шұғыл шараларды қабылдауға міндетті тоқтату бойынша берілген өнімнің жану, жабуға келтірілген құбырлар және айдау мүмкіндігінше өнім резервтік сыйымдылықтар;

бұғаз аймағын шектеу;

қысымдағы аппараттар мен құбырларды анықтау және олардың деформациясы мен жарылуын болдырмау үшін шаралар қабылдау;

жанып жатқан көршілес резервуарлар мен басқа да сыйымдылықтар мен құрылыстарды қорғау үшін өрт оқпандары мен жүйелерін үздіксіз сумен жабдықтауды қамтамасыз ету, бекіту арматурасы мен фланецті қосылыстарды қорғауға ерекше назар аудару;

объектінің стационарлық жүйелерін тарту;

жел жағында төгілген және жанып жатқан газды өрт сөндіргіш ұнтақпен, төмен және орташа көбейтілген көбікпен сөндіруге;

факельді жануы тасқынды өткен соң өрт сөндіргіш ұнтақтар таратылсын, газ-су ағындары, көбік, бүріккіш және жинақы су ағындары;

бөшкелер мен техниканы жылу сәулесінен қорғау үшін жылу шағылыстыратын костюмдер мен су перделерін пайдалану;

қорғалатын объектінің алдына жалын майданынан 1,5 м жақын емес су перделерін орнату (ағындарды беру жұмыс қысымы 0,6 МПа, көкжиекке 50° бұрышпен жүзеге асырылады);

жауынгерлік міндеттерді орындау процесінде жоғары температура аймағында жеке құрамның ауысымдық жұмысын және суаруды ұйымдастыру;

өрт қауіпті аймақтарда техниканың жұмыс істеуіне жол бермей, газдану аймақтарының шекараларын айқындау. Жедел штабтың өкімі бойынша ғана қауіпті аймақтарда қозғалуға жол бере отырып, белгілер мен бекеттерді орнатуды ұйымдастыру;

күштер мен құралдардың резервін қауіпсіз қашықтықта орналастыру;

мүмкіндігінше қызмет көрсетуші персоналдың көмегімен газдарды жанып жатқан және көршілес резервуарлардан бос резервуарларға ауыстыруды немесе резервуарлардағы қысымды төмендету мақсатында газды алауға шығаруды ұйымдастыру;

резервуарларды босату кезінде инертті газдармен немесе бумен толтыруға, босатылған ыдыстарды оларды инертті газдармен немесе бумен толтырмай салқындатуға болмайды.

СКГ - ны сөндіру кезінде резервуарларда судың көп шығыны бар қолмен өрт оқпандарын беру, жанып жатқан және көршілес ыдыстар мен құбырларды салқындату үшін стационарлық лафеттік қондырғылар мен суару жүйелерін пайдалану қажет. Мүмкіндігінше газдарды жанып жатқан және көршілес ыдыстардан бос ыдыстарға ауыстыруды қамтамасыз ету немесе ыдыстардағы қысымды төмендету мақсатында газды алауға шығару.

Сыйымдылықтарды босату кезінде мүмкіндігінше оларды инертті газбен толтыру.

Ескерту. Қағида 253-тармақпен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-параграф. Газ және мұнай атқыламаларындағы өртті сөндiру

254. Атқыламаларды сөндiру жөнiндегi өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң барлық iс-қимылдары құрамына ӨСБ кiретiн ашық атқыламаларды жою жөнiндегi жұмыс штабы басшылығының шешiмдерi және нұсқауларын ескере отырып, жүзеге асырылады.

Атқыламаны жою үшін қажеттi жұмыстарды жүргiзуге: өртке қарсы, инженерлiк, медициналық, сумен жабдықтау, көлiкпен жабдықтау, тамақтандыру және бақылау-өткiзу сияқты түрлі қызметтер қатысады.

255. ӨСБ мен жедел штабтың өрттегi негiзгi мiндеттерi:

ұңғыма аузында жұмыс iстейтiн адамдарды қорғау үшiн су ағындарымен қамтамасыз ету;

сөндiру тәсiлiн таңдау және күштер мен құралдардың қажеттi санын анықтау;

тактикалық сөндiру жоспарын әзірлеу, өрттегі учаскелердi анықтау, байланысты ұйымдастыру, жағдайдың өзгеруiн ескере отырып жоспарды түзету;

жұмыстың әрбiр кезеңiнде учаскелер бойынша күштер мен құралдарды орналастыру, бөлiмдердiң алдына мiндеттер қою;

басқа қызметтермен өзара iс-қимыл жасауды қамтамасыз ету және өрт бөлiмшелерiнiң табысты жұмысына жағдай жасау үшiн оларға мiндеттер қою (сумен және ЖЖМ-мен, ұңғыма аузында дренаж қондырғысымен, арнайы киiмдермен және жеке қорғаудың басқа құралдарымен, тұрмыстық жағдайлармен және т.б. қамтамасыз ету);

күнделiктi техникалық қызмет көрсетудi, өрт сөндіру автомобильдерiн жөндеудi ұйымдастыру;

жеке құрамның қауiпсiз жұмысы үшiн жағдайды қамтамасыз ету.

256. Өрт сөндiруге дайындық мынадай:

су мен өрт сөндiргiш ұнтақтың есептiк (әрбiр кезеңде) қорын жасаудан;

ұңғыманың аузын жабдықтардан, металл конструкциялардан және басқа материалдардан тазартудан;

сөндiру құралдарын өрістету және оқпаншылар мен өрт сөндіру автомобилі үшiн алаң әзiрлеуден тұрады.

257. Сөндiру құралдарын өрістету кезiнде:

ұзаққа созылған өрт кезiнде су айдындарынан атқыламаға диаметрi 100-150 миллиметр металл құбыр өткiзгiштерiн жүргiзiп, оларды бастиектермен, ысырмалармен жабдықтау;

су айдындарын әдетте, сағадан 150-200 метр ара қашықтықта күштi желге тiк бағытта ұңғыманың аузынан қарама-қарсы екi жағынан қауiпсiз жерде орналастыру, әр су айдынының қасынан 5-10 өрт сөндіру автомобилін орналастыру үшiн алаңдарды жабдықтау;

әдетте, жоғары температура аймағында резеңкеленген тегеурінді өрт жеңқұбырларын салу;

ұңғыманың аузына іргелес аумаққа жеңқұбыр желілері төсеу жер бетiн су ағынымен алдын ала салқындатқаннан кейін жүрігізілуі керек;

жоғары температура жағдайында өрт сөндiрудiң таңдап алынған тәсiлiне байланысты жеке құрамның iс-қимылын пысықтау және оны жылу шағылыстырғыш қорғаныш костюмдерiмен және басқа қорғау құралдарымен қамтамасыз ету қажет.

258. Мұнайды бұру және жинау бойынша іс-шаралар:

шұңқырлаудың көмегiмен мұнай мен конденсаттар таралу аймағын шектеудi; шұңқырлаудан мұнай мен конденсаттарды жоғары температуралы аймақтан тыс орналасқан арнайы ыдыстарға (қамбаға) гидро қақпағы бар құбыр өткізгіштердің немесе көбікпен толтырылған траншеялардың көмегімен бұруды;

мұнайды ыдыстардан (қамбадан) оның толуына қарай іріктеп алуды және оны өрт аймағынан тасымалдауды көздейдi.

259. Өрт сөндiру үш кезеңнен:

ауыздағы жабдықтарды және ұңғыма төңiрегiндегi металл конструкцияларды салқындату, iргелес аймақтарды салқындату, жылу бөлу қарқынын азайту мақсатында атқыламаларды суландыру, ұңғыма аузы төңiрегiндегi мұнай және конденсаттың жану ошақтарын сөндiруден:

атқыламаны 1-кезеңдегi операциямен бiр мезгiлде жалғастырып тікелей сөндiруден;

өрт сөндiргеннен кейiн ұңғыманың алдын салқындату және атқыламаны суландырудан тұрады.

260. Атқыламаның түрлерiне байланысты өрт сөндiрудi мына тәсiлдердiң бiрiмен жүргiзеді:

ұңғымаға су толтыру немесе превентордың және шығарындыға қарсы жабдықтың ысырмасын жабу арқылы;

газ-сумен сөндiру автомобильдерінің ағындарымен;

арнайы қондырғылармен ұнтақтарды импульстi беруiмен;

лафеттi оқпандардың су ағындарымен;

жарылғыш заттар зарядының жарылысымен;

ұйытқыма ұнтақ тәсiлiмен;

өрт сөндіру автомобильдерінің көмегi арқылы өрт сөндiргiш ұнтақтармен;

құрама тәсiлмен;

көлбеу ұңғыма бұрғылап және оған арнайы ерiтiндiнi толтырумен.

261. Превентордың ысырмасын жабу немесе суды ауыздағы қондырғы арқылы толтыру кезiнде ӨСБ:

ұңғыма аузындағы жабдықтардың салқындауын қамтамасыз етуге;

ысырманы немесе превенторды жабу жұмыстарын атқарушылардың барлығын сумен барынша ылғалдандыруға және су ағынымен тұрақты қорғауға мiндеттi.

262. Атқыламаны жаппай су ағындарымен сөндiру кезiнде ӨСБ:

талап етілетін өрт оқпандары санын есептеуі;

өрт оқпандарын ұңғыма аузынан 6-8 метр, алайда 15 метрден артық емес қашықтықта орналастыруы;

су ағындарының оқпандарын атқылама алаулары шыққан жерге, содан соң әрбiр 1-2 метрден кейiн 30-50 секундқа тоқтатып, үйлестiре және баяу жоғары көтеруі;

ағымдарды басқару үшiн бiр жетекшi өрт оқпанын, қалған басқа өрт оқпандары оған бағыт ұстау үшiн бөлуі қажет.

263. Газ-сумен сөндіру автомобильдері көмегiмен атқыламаны сөндiру кезiнде ӨСБ:

газ-сумен сөндiру автомобильдерінің су беретiн техникалардың және сақтандыруға арналған тракторлардың талап етілетін санын санап беруі;

бiрнеше автомобильдер жұмыс iстеген кезде синхронды жұмысты қамтамасыз ету үшін жауапты адамды тағайындауы;

газ-сумен сөндiру автомобильдерін ұңғыма аузынан 15 метр қашықтықта орналастыруға және оларды жұмысқа дайындауы;

атқылама төңiрегiндегi жанудың жекелеген ошақтарын сөндiру басталар алдында жоюы;

сөндiрудi қозғалтқыштың барынша көп айналысы кезiнде жүргiзуі қажет.

264. Осы Қағидалардың 260-тармағында көрсетiлген басқа тәсiлдермен сөндiру қолданыстағы ұсынымдар бойынша жүргiзiледi.

Жарылғыш заттардың жарылысымен сөндiру басқа тәсiлдер тиiмсiз болғанда тиiстi ұйымдардың келiсiмiмен арнайы әзірленген жоспар бойынша жүргізіледі.

265. Теңiз газ-мұнай кәсiптерiндегi атқыламаларды сөндiру кезiнде ӨСБ жалпы мiндеттердi атқарудан басқа:

метеорологиялық жағдайдың жай-күйіне байланысты өрт сөндіру кемелерiн қолданысқа енгiзуі;

мұнайдың жанған қабатының таралуын болдырмау үшiн оның ауданын шектеу жөнiндегi іс-шараларды жүзеге асыруы;

теңiздегi жекелеген негiзгi орындарға және эстакадалық алаңдар жанына өрт сөндіру десанттарын түсiру мүмкiндiгiн анықтауы;

көмекке тартылған басқа қызметтермен өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң өзара iс-қимылын ұйымдастыруы қажет.

266. Жеке құрамның қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында ӨСБ:

атқыламаларды сөндiру бойынша жұмыс iстеушiлерге қосымша шартты сигналдар мен командаларды белгiлеуі;

жұмыс iстеушi жеке құрамды шуға қарсы құралдармен қамтамасыз етуі;

жеке құрамның ұңғымада ық жағынан жұмыс iстеуiне тыйым салуы;

желдің бағыты өзгерген кезде автомобиль ағыны жағына газ-сумен сөндiру автомобильдерiнің жұмыс iстеуіне жол бермеуі;

теңiз-мұнай кәсiбiндегi атқыламаларды сөндiру кезiнде құтқару құралдарын (белдiктердi, шеңберлердi, жiптердi, т.б.) шоғырландыруға және құтқару қызметiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруы қажет.

3-параграф. Ағаш материалдары қоймаларындағы өртті сөндiру

267. Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

өрттiң көлемiн, оның жайылу жолын, оттың көршi учаскелерге және ағаш қоймаларының орамдарына, елдi мекендерге және басқа объектiлерге өту қаупiн анықтауы, бұл үшiн барлық ықтимал қозғалыс құралдарын (iрi өрттерде - тiкұшақтарды) пайдалануы;

өрттi оқшаулаудың негiзгi шептерiн және оларда қолданыстағы өрт оқпандарының шоғырлану мүмкiндiгiн (оқшаулау шептерi енi кемінде 25 метр өртке қарсы бөлiп тастау орны болуы мүмкiн) анықтауы;

тұрақты лафеттi оқпандар мен өрт сөндіру машиналарының шығыстарын қамтамасыз ету бойынша су құбырының мүмкiндiгiн анықтауы;

өрт аймағынан көтергіш-көлiк механизмдерiн басқа жаққа әкетудi, ал қажет болғанда оларды өртке қарсы бөлiп тастау орындарын, қатарларды ашуға пайдалануды ұйымдастыруы;

қолданысқа көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын, оның ішінде лафетті оқпандарды тез енгiзумен біруақытта көршi қатарларды, елдi мекендердi және басқа шаруашылық жүргізу объектiлерiн қорғауды қосымша қол өрт оқпандарын беру, бөлiп тастау орындарын және қатарлар жабындарын көбікпен толтыру, өрт сөндiру бастапқы құралдарымен өртке қарсы құралым мүшелерiнен бекетшiлер қою және құрылыстар мен қатарларды аша отырып, бөлiп тастауды жасау арқылы ұйымдастыруы;

ағаш материалдары қоймасы өзен жағасына орналасқан кезде өрттi сөндiру үшiн жүзу құралдарын (кемелер мен катерлердi) пайдалануы;

желдiң бағыты мен күшiн ескере отырып, шашыраған ұшқындар мен шоқтардан жаңа өрт ошақтарының туындауын болдырмас үшiн оның шекараларын белгiлеп, оған қажеттi мөлшерде күштер мен құралдар берiп өзiндiк учаске ұйымдастыруы;

өрт сөндiргiш зат ретiнде сөндiру тиiмдiлiгiн арттыратын (бишофит, сулағыштар және т.б.) әртүрлi қоспалары бар суды қолдануы;

өрт болған жерге өрт сөндiргiш заттарды берудi қамтамасыз ететiн тыл тобын құруы;

ұшқындар мен шоқтардың ықтимал шашырау аймағында су көздерiне орнатылған өрт сөндіру машиналарын қорғауды, қажет болған жағдайда қайтадан орналастыруды көздеуі;

жеке құрамды жылу сәулесiнiң әсерiнен қорғау үшiн жылу шағылыстырғыш костюмдердi және жылудан қорғайтын экрандарды, саптамалары бар өрт оқпандарынан шашыранды су ағынын және турбиналық шашыратқышты қолдануы қажет.

268. Кесілген бөренелер мен кесiлген ағаш материалдарды сөндiрудi қатарлардың жоғарғы жағынан, ал күштер мен құралдардың қосымша шоғырлануында қатарларды жинаудың ерекшелігін ескере отырып екi шетiнен бастауы қажет.

269. Жанған ағаш ұнтақтарының үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от сөндiргiш заттарды болжалды ошақтың үстiнен бередi және сонымен бiруақытта жану ошақтарын табу үшін үйiндiлердiң жану ошағын грейдерлермен, крандармен аршу ұйымдастырылады.

Технологиялық жаңқаның жанған үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от сөндiргiш заттар жанудың алдыңғы жағынан берiледi.

270. Екi және одан да көп қатарларға өткен өртті сөндiру кезінде оқшаулау өртке қарсы бөлу сызығында қамтамасыз етiледi. Учаскелер оттың аса жылдамдықпен таралу бағыттарында, өрттiң даму көлемі бойынша ұйымдастырылады.

271. Өрт өршіген кезде өрт сөндiргiш заттарды негiзiнен жанбаған қатарларға, үйiндiлерге, объектiлерге беру қажет, өрт оқпандарының бiр бөлiгi өрт сөндіру автомобильдерін суландыруға, оқпаншыларды қорғауға тасымалданады.

Өртке қарсы бөлiп тастау орнының сызығындағы өрттi оқшаулау кезiнде қатарлардың төбесi мен жоғарғы жағы тез қататын көбiктермен жабылады.

4-параграф. Бумадағы және қатарланған мақта өртiн сөндiру

272. Бумадағы немесе қатардағы мақта өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

жанбаған қатарлар мен бумаларға өрт сөндiргiш заттарды бере отырып және оларды кейiннен дымқылдап, брезентпен жаба отырып қорғауды қамтамасыз етуі, сондай-ақ сөндiру құралдары бар бекетшiлер қоюы және шолғыншы жiберуі;

сөндiрумен бiруақытта механикаландыру құралдарын пайдалана отырып, жанған қатарларды бөлшектеуді және мақта бумаларын қауiпсiз жерге әкетудi ұйымдастыруы, қатарларды аршу кезiнде әрбiр буманың сумен дымқылдануын, ал оның үстiнен бықсыған шағын ошақтардың алып тасталғандығын бақылауы;

сөндiрудi дымқылдағыш су ерiтiндiлерiн пайдаланып, ағынды қатарлардың бетiне, содан кейін бумалар арасындағы тоннельдер мен саңылауларға бағыттай отырып көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарымен жүргiзуі;

шикi мақта жанған кезде, тек бумалардың үстiнен ғана оларды қолдағы бар материалдармен бiруақытта жаба отырып, тоннельдердi өрт оқпандарымен қорғауды қамтамасыз етуі;

шикi мақтаның жануын сөндiргеннен кейiн өртке қарсы құралымдардың, жұмысшылар мен қызметшiлердiң күштерімен тоннель қазатын машиналарды, металл айырлар мен тырмауыштардың көмегiмен, жанған бумаларды үйiндiнiң үстiндегi жанғандарын қарау бойынша жұмыстарды бiрден ұйымдастыруы қажет.

5-параграф. Шымтезек алқаптары мен кен орындарындағы өрттi сөндiру

273. Шымтезек алқаптары мен кен орындарындағы өрттi сөндiру кезiнде негiзгi күштер мен құралдарды:

елді мекен;

объекті;

негiзгi шымтезек алқабы (өндiру алқаптары);

орман алқабы мен ауыл шаруашылығы жайылымдары тарапынан шоғырландыру қажет.

274. Шымтезек алқабының және кен орнының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

жергiлiктi атқарушы органдар өкiлдерiнiң қатысуымен өртте жедел штабты құруы;

оттың жылжу бағыты мен шапшаңдығын, шымтезек қабатының қалыңдығын және оның бiр тектiлiгiн, айрықша қауiптi учаскелерiн, сондай-ақ құрылыстардың және оларға төнетін қауiптiң бар-жоқтығын анықтауы;

су көздерiнiң барлық түрлерiнiң бар-жоқтығын, олардың көлемi мен өрттi сөндiруге пайдаланудың мүмкiндiгiн анықтауы;

қажет болған жағдайда жаңа су айдындарын салу және каналдардағы су деңгейiн көтеру арқылы су қорын жасауы;

оттың таралуын тоқтатуы қажет шегіндегi шекараларды белгiлеуі;

өрт сөндiру мақсатына қайта жабдықталған және бейімделген автомобильдерді пайдалануды қамтамасыз етуі және оларды белгiленген шекаралар бойына бөлуі;

қалыптасқан жағдайға сәйкес барлық өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң, сөндiруге тартылған жұмысшылар мен халықтың iс-қимылдарын түзетуі;

өрттiң елдi мекендерге, объектiлерге, егіс дақылдар алқаптарына таралу қаупi төнген кезде оларды қорғауды ұйымдастыруы, бұл үшін қажеттi мөлшерде өрт сөндіру автомобильдері мен адамдарды бөлуі;

жұмысшы кенттерiне, сондай-ақ шымтезек кәсiпорындарынан немесе кен орындарынан, оттың ауысуы мүмкін орындарда халықтың және өртке қарсы құралымдардың күштерiмен тәулiк бойы бекет және бақылау қызметтерiн ұйымдастыруы;

жұмысшы кентiнiң халқын эвакуациялау кезiнде тиiстi жоспарды басшылыққа алуы қажет.

275. Шымтезек алқаптарын сөндірудің негізгі тәсілі жанған аумақты минералды топыраққа дейін немесе жерасты суларына дейiн қазу, су өрт оқпандарын беру болып табылады. Фрезерлi шымтезектi сөндiру кезiнде шашыратқыш өрт оқпандарын беру, жанған жерге су құю, сондай-ақ шымтезектi культиваторлармен дымқыл қабатына дейiн қопсыту, соңынан оны бульдозерлермен, тығыздағыштармен немесе басқа техникамен таптау қолданылады.

276. Шымтезек массивiнiң жануы кезiнде адамдардың және техниканың күюлерге, каналға түсіп кетуiн, қалың түтiндеген аймаққа тап болуын болдырмас үшiн қауiпсiздiк шараларын сақтауды қамтамасыз етуі қажет.

277. Шымтезек қатарларында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

жанбаған қатарларды шашыранды ағындармен мол дымқылдау жолымен, дымқыл шымтезек массасын лақтыру және өртке қарсы құралымдардың қатарынан бекетшiлер қою арқылы қорғауды ұйымдастыруы;

жанған кесек шымтезек қатарларын күштi ағындармен, фрезерлiк шымтезек қатарларын - суландырғышымен шашыранды су ағындарымен бiр мезгiлде шымтезектiң жанған қабаттарын алып тастап (тарақтап) сөндiруі;

өрттi шеңберге ала отырып, өрт оқпандарын жанбаған қатарлар жағынан беруі;

өртке қарсы бөлiп тастау мен қатарларды бөлшектеуді жүргiзу үшiн шымтезек кәсiпорнында бар техникалық құралдарды пайдалануы қажет.

278. Шымтезек қатарларындағы өрттi сөндiргеннен кейiн аумаққа бекетшiлерді қойып, бақылау орнату керек.

6-параграф. Орман (ландшафтты) өртiн сөндiру

279. Орман өртi оттың үлкен алаңға тез таралуымен, қою түтiндеуiмен және көп жылу бөлуiмен сипатталады.

Орман өртiнiң мынадай:

үстiңгi;

төменгi түрлерi болады.

280. Орман өртiн барлау, жергілікті жердi бiлетiн тұлғалардың және кез келген өрт сөндіруге жұмыдырылған орман шаруашылығы мамандарының ерiп жүруiмен ӨСБ сенімді және шапшаң қозғалысын қамтамасыз ететін өрттің барлық шебі бойынша өртті сөндіруге арналған көлік құралдарымен жүргiзiлуi тиiс.

Барлаудың аяқталуына дейін және өрт сөндіру жоспары туралы шешімнің қабылдануына дейін жеткен күштер мен құралдар өрттің таралуын уақытша тоқтату үшін аса қауіпті учаскелерде осы күштер мен құралдардың орналасқан жерінің маңында пайдаланады.

Елді мекендер, кәсіпорындар мен ұйымдар, демалу және адамдардың болуы мүмкін аумақтар, қорықтар, құнды екпе ағаштар жақта оттың тез таралу жағдайында үлкен аумақты өрт кезінде өрттің таралуын барлау және бақылау, сондай-ақ оны сөндіру барысын тікұшақ, ұшақ және автокөлік көмегімен картографиялық материалдарды пайдалана отырып жүргiзiлуi тиіс.

281. Барлау кезiнде:

өрттiң түрi мен көлемiн, жер бедерiн, оттың тарау жылдамдығы мен бағытын, оны сөндiру кезеңiнде өрттiң күтілетін өршуін, оның елдi мекендерге, пансионаттарға, демалыс үйлеріне, ағаш дайындау объектiлерiне, шымтезек алқаптарына таралу мүмкiндiгiн;

өрттiң барынша қарқынды өршуі мүмкін учаскелерiн (қылқан жапырақты жас ағаштар, орманның қоқысты учаскелерi, өрт қауiптi дақылдар алаңы, ағаш материалдарының уақытша қоймалары, шымтезек әзірлейтін жер және т.б.);

отты тоқтатуға ықпал ететін ықтимал кедергiлер, қорғауды ұйымдастыру үшiн тиiмдi шептер, қарсы отты жіберу үшін тірек жолдары (жолдар, соқпақтар, өзендер, жыралар, бұлақтар, алаңқайлар, дымқылды ойпаттар және т.б.);

оқшаулау және сөндірудің механикаландырылған құралдарын қолдану мақсатында орманның шетiне, өрт шекарасына кіреберіс мүмкiндiгi мен жолдарын;

табиғи су көздерiнiң бар-жоқтығын және пайдалану мүмкiндiгiн;

көлік құралдарының қауіпсіз тұрақ орындары мен өрттің өршу жағдайында адамдардың жасырын пана орындарына бару жолдарын анықтауы қажет.

282. Барлау мәліметтері жергілікті жердің толық карта-схемасына түрлі-түсті қарындаштармен түсіріледі.

Карта-схемада оттың таралу шекарасы мен бағыты, жел бағыты (көрсету белгісімен), автомобильдер және жеке құрамның санымен жауынгерлік учаскенің шекаралары мен нөмірлері, жеке құраммен өрт сөндіру жергілікті штабтың және резервті техниканың жеке құраммен орналасу орны, жергілікті картада жоқ қосымша бағдарлар, отты тоқтату үшін қолдануға болатын табиғи және жасанды кедергілер көрсетіледі.

283. Ірі орман өрттерін сөндіру кезінде ӨСБ:

өрт сөндіру штабын ұйымдастырады;

учаскелердің бастықтарын тағайындайды;

өрт сөндіруге қатысушылармен байланыс ұйымдастырады;

өрттің түрі мен көлемін, өрттің таралу бағытын, аса қауіпті учаскелерді, учаскелердегі жұмылдырылған күштер және құралдардың санын, орналасқан жерін және жеткіліктілігін анықтайды;

өрт сөндіру күштері мен құралдардың қарамағындағы қолда бар учаскелер бойынша бөледі;

көлік құралдарының қауіпсіз тұрақ орындары мен оттың өршу жағдайында адамдардың жасырын пана орындарына бару жолдарын анықтайды және өрт сөндіруге қатысушыларға жеткізеді;

УБ-ны құтқарушылардан, десантшылардан, орман шаруашылығы өкілдерінен тұратын тәжірибелі нұсқаушы-жолсеріктермен қамтамасыз етеді.

284. Орман өрттерiн сөндiру кезiнде негiзгi күштер мен құралдарды жағдайға байланысты:

елдi мекен, пансионат, демалыс үйi;

ағаш әзірлейтін жер;

орман алқабы;

өнеркәсіптік және агроөнеркәсiптiк объектiлер жағынан шоғырландыру қажет.

285. Орман өртiн сөндiру үшiн мынадай сөндiру тәсiлдерi:

үстiңгi өрт жағдайында оттың таралу жолында өртке қарсы бөлiп тастау орнын (алаңқай) құру және өрттiң өршу шапшаңдығын ескере отырып, таңдап алынған ара қашықтықтан қарсы от қою;

төменгi өрт кезiнде өрт сөндiргiш заттарды беру, отты сабалап сөндiру, жанған төсемдерді топырақпен көму, тiрек белдеуi маңынан орман бұта-шөптерiн жағу (өртеу) және минералдандырылған жолақтар жасау;

ормандағы шымтезек өртi кезiнде минералды топыраққа дейiн жыралар қазу, сондай-ақ осы Қағидалардың 274-277-тармақтарына сәйкес басқа да iс-қимылдар жасау қолданылады.

286. Орман өртiн сөндiру кезінде электр беру желілері өтетін жерлерде жеке құрамның электр тогымен зақымдануын болдырмау бойынша шаралар қабылдау қажет.

287. Оттың таралу жылдамдығына байланысты орман өрттерiн сөндiру кезiнде мына төмендегi тәсiлдердiң бiрi қолданылады:

оттың бүкiл шебiн бiр мезгiлде сөндiру немесе бөлшектеудi құру мақсатында барынша қауiптi ошақтарды қос қапталдан және тылдан бiр мезгiлде сөндiру және олардың жануын одан әрi сөндiру үшiн алаңды ұсақ учаскелерге бөлу. Бұл тәсiлдер үлкен аумақтағы өрттi сөндiру кезінде және жұмыс күшi жеткiлiктi болған кезде қолданылады;

бiрiншi кезекте тылдағы жануды ық жақтан сөндiру және қос қапталмен бiртiндеп алға жылжу, от тарағаннан бұрын шапшаң жылдамдықпен өрт шебiне шығу;

екi қапталдағы және тылдағы отты сөндiргеннен кейiн сөндiрудi орман шетiнен бастау (от майданының алдыңғы шебiнен);

өрттiң бастапқы бөлiгiн бiртiндеп шектей отырып, өрттi бiрiншi кезекте екi қапталдан сөндiру;

таулы ормандардың өртiн сөндiру кезiнде, тiрек белдеулерiн сала отырып өртеудi қолдану керек. Төмендегi әлсiз өрттi екi қапталдан қоршап және шебіне қарай жылжи отырып, арқаға аспалы орман шашыратқыштарын қолдана отырып шетiнен сабалау тәсiлiмен тоқтатады.

288. Орман өртiнiң қарқыны кешке және түн кезiнде саябырлайды. ӨСБ осы кезеңдi белсендi сөндiру үшiн барынша пайдалануы қажет.

289. Өртеу және қарсы от қоюды мiндеттi түрде орман шаруашылығы өкiлiнiң қатысуымен күндiзгi кезде жүзеге асырған жөн, өртеу алдында УБ өртеу және өрт майданы шекарасының арасында адам қалмағанын тексеруі қажет.

290. Орман өртiн сөндiру кезiнде арнайы қағидаларды сақтау қажет:

ӨСБ, УБ қойған міндеттерді қою кезінде жеке құрамға қауіпсіз жерлерді, сондай-ақ от кенеттен тараған жағдайда осы жерлерге жететін жолдарды көрсету қажет;

жұмыс істеп жатқан жеке құрам мен автомобильдер оттың қоршауында қалмас үшін ӨСБ мен ЖУБ оттың бағыты мен оның таралу шапшаңдығын ұдайы бақылап отыруды ұйымдастырады;

өртті сөндірумен айналысып жатқан жеке құрам бір-бірін көретіндей қашықтықта болуы қажет, ал құралымдардан алыстау жерде жұмыс істеп жүрген топтармен тұрақты радиобайланыс және бақылау ұйымдастырылады;

жанбаған тiк беткейде (200 ^биік) өрттiң шетiнен жоғары тұруға болмайды, өрт тез таралатын таудың екi тiзбегiнiң немесе тарамының арасындағы жазықтардың, тік қия ойпаттар мен ойықтардың аса қауiптi екендiгiн есте сақтау қажет;

үстіңгі өртті сөндіру кезінде оттың секірмелі тез таралуына байланысты жеке құрам өрт шебінен 250 метр қашықтықтан кем емес жерде болуы тиіс;

трактор, бульдозер және басқа техниканың көмегімен бөгет болатын жолақтарды жүргізу кезінде істен шыққан техника мен оның экипажын қауіпсіз жерге жеткізу үшін жұмыс істеп жатқан техниканың жанында тартқыш болуы тиіс;

жеке құрамның демалу және қонатын орны өрттің оқшауланған бөлігінің (шетінің) шекарасынан 100 метр алыс жерде орналасуы тиіс және ені кемінде 2 метр (орманның шетінен 200 метрге дейінгі қашықтықта, жолдарға орман жолдарына жақын жерде) минералдандырылған (жанғыш материалдардан тазартылған) жолақтармен қоршалуы қажет;

жанып жатқан орман алқаптарына түнеуге үзілді-кесілді тыйым салынады;

өрт кенеттен жақындаған жағдайда, оған бөгет болатын жаңа жолақтарды жасау мүмкіндігін көздеу қажет.

8-тарау. Көліктегі өртті сөндіру

1-параграф. Темiржол көлiгiнiң жылжымалы құрамдарындағы, тауар және іріктеу станцияларындағы өрттi сөндiру

291. Өрт орнына баратын жолда ӨБОП (ББП) арқылы поез диспетчерiнен:

жанған жылжымалы құрамның тұрған орнын, оған жолдың және кiреберіс жолдардың бар-жоғын;

көршi вагондарды, поездарды ажыратуға және эвакуациялауға қабылданған шараларды;

өрт орнының үстiндегi электр түйiспе сымдарының тоқтан ажыратылғанын;

қалдық кернеудi алу үшiн бригаданың және маневр локомативiнiң жiберiлгендiгiн;

өрт орнына өрт және жөндеу-қалпына келтiру поездарының жiберiлген уақытын нақтылауы қажет.

292. Темiржол көлiгiнiң жылжымалы құрамында, тауар және іріктеу станцияларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

жылжымалы құрамның тұрған орнын, жанған жүктiң түрiн анықтауы, көршi вагондарды ажыратуға және алып кетуге қабылданған шараларды, желінi тоқтан ажыратуы;

түйiспе электр желілерi өтетiн аудандағы сөндiрудi бастағанға дейiн электр желілерінің диспетчерiнен кернеудi алғандығы туралы жазбаша түрде растауды талап етуі;

поездардың қозғалысын немесе маневр жасауын ескере отырып, әдеттегiдей, жеңқұбыр жолдарын рельс астымен және жол бойымен салуды жүзеге асыруы;

темiржол көлiгiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, техника қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге жауапты тұлғаны тағайындауы;

жеке құрамды уландырғыш заттармен уланудан сақтанудан қорғауға шаралар қабылдауы;

көршi поездарға қауiптiң бар жоғын анықтауы;

бүкiл құрамды немесе жанған жеке вагондарды қауiпсiз орынға алып кетудiң мүмкiндiгiн анықтауы;

қажет болғанда қауiптi аймақтан жанбаған вагондарды құрамнан немесе аралас жолдардан, бiрiншi кезекте адамдары бар, жарылғышы және уландырғыш заттары бар вагондарды, ТТС және ЖС бар цистерналарды қорғауды және әкетудi ұйымдастыруы;

су жетпеген кезде суы бар темiржол цистерналарын берудi талап етуі қажет.

293. Жылжымалы құрамда, екі аралық жолдарда (бару жолында) өрт болған кезде, темiржолдың тиiстi қызметтерiнен өрт орнына маневр локомотивтерiн, өрт жөндеу-қалпына келтiру поездарын, өрт сөндіру автомобильдерiн, тиеу үшiн платформалар, өрт орнына су құйылған автомобильдердi және цистерналарды жеткiзудi, электр желілерiн тоқтан ажыратуды және түйiсу сымдарынан қалдықты кернеулердi алуды талап етуі қажет.

2-параграф. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарындағы өрттi сөндiру

294. Өрттi барлау кезiнде жалпы мiндеттердi орындаудан басқа:

жылжымалы құрамның тұрған орнын, онда адамдардың бар-жоғын, оларды эвакуациялаудың қысқа жолдары мен тәсілдерін;

өрт ошағына ілгерілеу жолын;

оттың және жану өнімдерінің таралуын болдырмау үшін ішкі өртке қарсы сумен жабдықтауды, арнайы құралдарды, желдеткіш жүйелерін пайдалану мүмкіндігін;

метрополитеннiң жер асты құрылыстарынан оттың жер бетiне таралу қауiпiнiң бар-жоғын анықтау қажет.

295. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

метрополитеннiң жауапты өкiлдерiн мiндеттi түрде құрамына қосып, өртте жедел штабты ұйымдастыруы;

барлық қызметтердiң iс-қимылын үйлестiрудi, өртте күштер мен құралдарды басқаруды қамтамасыз ету үшiн өрт орнында жедел штабты және аралас станцияларда штаб топтарын құруы;

барлауды әртүрлi бағыттарда бiрнеше барлау топтарымен жүргiзуі;

жол, эскалатор, желдеткiш және өтетiн тоннельдi бiрiншi кезекте, жанып жатқан үй-жайдың деңгейiнен төмен орналасқан эвакуациялау жолдарын және басқа станцияларға өтетiн жерлердi пайдалана отырып адамдарды эвакуациялауды және құтқаруды тез арада ұйымдастыруы;

күш жабдықтарын, қондырғыларын және кәбілдердi ажыратуға шаралар қабылдауы;

поездар тоқтағаннан кейін, түйіспе рельстегі кернеуді алып тастау, электр қондырғыларын ажырату, оларды жерге тұйықтағаннан және жазбаша рұқсатты ресімдеу, жоғары кернеудегі қондырғылар бар тоннельдер мен станция үй-жайларында өртті сөндіру жүзеге асырылады;

жолаушыларды қауiпсiз эвакуациялау, оттың таралуын шектеу, түтiндi жою үшiн метрополитен қызметiмен бiрге қажеттi желдеткiш режимiн анықтауы және ұйымдастыруы;

жылжымалы құрам бойымен жалынның тез таралуын болдырмау үшiн жанбаған вагондарды қауiптi аймақтан әкетудi ұйымдастырып, көбiктi вагондардың iшiне беруі;

ГТҚҚ-ның бiр бөлiмшесiн магистралдық жеңқұбыр жолдарын тарамдарға дейiн тартуға, басқаларын - жұмыс жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр тарамынан өрт ошағына дейін және жеке iшкi өртке қарсы сумен жабдықтаудан тарту үшiн жiберуі;

магистралдық жолдарды эскалатордың бiрi арқылы, басқаларын жолаушыларды басқа жаққа алып кету үшiн және жеке құрамды ауысуы үшiн пайдалана отырып салуы қажет.

296. Тоннельде тұрған жылжымалы құрамдағы өрттi сөндiру үшiн өрт сөндiргiш заттарды берудi жану ошағына желдеткiш ағынының қозғалысы жағынан ұйымдастыру қажет.

297. Өрттi сөндiру үшiн сулы және көбікті қол оқпандарын, жеке құрамды қорғау үшiн шашыранды ағынның су перделерiн пайдалану қажет.

Эскалаторлық көлбеу тоннельдегi өрттi сөндiру үшін платформа астындағы үй-жайларда, кәбілді тоннельдерде және аралас тарту күшiн төмендететiн қосалқы станцияларда көбiктi пайдалану қажет.

298. Жер асты үй-жайларында (жол тоннельдерi, тұйықтар, аралас тарту күшiн төмендететiн кiшi станцияларда) өртке барлау, авариялық-құтқару жұмыстарын және өрт сөндiруді жүргiзу үшiн қорғаныш әрекетi кемiнде 4 сағаттық мерзiмге жететін ТОЖҚҚ пайдаланылады. Қорғаныш әрекеті одан да қысқа мерзімге арналған ТОЖҚҚ жерасты вестибюльдерi мен мiнiп-түсетiн платформалар шегінде орналасқан үй-жайларда, сондай-ақ станциядан 200 метрден артық емес ара қашықтықтағы тоннельдердегi жұмыстарды жүргiзу кезiнде пайдаланылады. ГТҚҚ-ның ҚӨБ-ін құрып (станцияларда, тоннельдерде), онда ГТҚҚ-ның резервтегі бөлімшелерін, ТОЖҚҚ-ның, жарық беру құралдарының және т.б. резерві шоғырландырылсын.

299. Жағдайға қарай байланыс құралы ретiнде жергiлiктi телефон байланысын және метрополитеннiң дауыс зорайытқыш құлақтандыру қондырғыларын, құтқару қызметiнiң жарағындағы байланыс құралдарын, оның iшiнде мегафонды пайдалану қажет.

3-параграф. Жерде ұшу аппараттарының өртiн сөндiру

300. Ұшу аппараттарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

ұшу аппараты авариялық жағдайда қонған кезде ұшу-қону жолағында салалық қызметпен бірлесіп күштер мен құралдардың қажеттi санын шоғырландыруы, жеке құрамның жеке қорғау құралдарын (жылу өткізгіш костюмдердi, ТОЖҚҚ) дайындауы;

әуежайдың авиациялық қауіпсіздік қызметiмен және ұшу басшысымен өзара iс-қимылды ұйымдастыруы;

ең қысқа мерзiмде ұшу аппаратынан жолаушыларды қауiпсiз орынға эвакуациялауды ұйымдастыруы;

көбiктi, ұнтақты немесе қуатты су ағындарын қолдана отырып және бiр мезгiлде ұшу аппаратының корпусын салқындата отырып, бiрiншi кезекте эвакуациялау есiктерi мен люктерi маңындағы фюзеляж астындағы отынның жануын сөндiруі;

негiзгi және авариялық люктердi ашуды ұйымдастыруы, ал қажеттi жағдайда корпустағы арнайы белгiленген орындардағы оның сыртқы қаптамасын ашуы;

өрттiң ұшу аппаратының корпусымен тез таралуын болдырмау үшiн өрт сөндiргiш заттарды бiрiншi кезекте ұшу аппаратының аса маңызды бөлiктерiне (қозғалтқыштарына, қозғалтқыштар гондолына, ұшқыштар кабинасына және фюзеляжға), сондай-ақ баллондар мен отын бактарының жарылысы болуы мүмкiн учаскелерге беруі;

ұшу аппаратының астындағы отынның жануын қатты жел кезiнде су ағыны арқылы оны бетоннан қатты жерге немесе нөсер кәрізіне шаюы, ал жел болмаған жағдайда – төгiлген отынды көбiкпен, тоңазытатын заттармен, ұнтақтармен немесе көмiртегiнiң қос қышқылымен сөндiруі;

ерiген магний қорытпасын шаю үшiн жанған шассилердi көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары арқылы көбiктүзгіш-ерiтiндiнiң тұтас ағынымен сөндiруі және оқпаншылардың жұмысын жанған орыннан қауiпсiз ара қашықтықта жылу шағылыстырғыш костюмдермен қамтамасыз етуі;

қозғалтқыштың iшiндегi жануды ұнтақтармен, көмiртегiнiң қос қышқылымен, салқындатқыш заттармен немесе галоидті көмiрсутегiмен жүргiзуге, өрт сөндiргiш заттарды қозғалтқыштың жалын шығатын жерiнен және (немесе) гондолдан беруі;

оттың желмен таралуын шектеу мақсатында жүк тартқыштар көмегiмен ұшу аппаратын бұруға;

ұшу аппараттарының тұрақ орнындағы өртi кезiнде көршi жанбаған аппараттарды су ағынымен салқындатуға және оларды қауiпсiз аймаққа кешiктiрмей әкетудi ұйымдастыруы қажет.

301. Ұшу аппараттарының ангардағы және тұрақ орындарындағы өртiн сөндiру кезiнде:

өрт сөндiрудiң тұрақты қондырғыларын пайдалануы;

ангардың негiзгi конструкцияларын салқындату үшiн қуатты су ағынын беруі;

өрт оқпандарын беру үшiн баспалдақтарды, стапельдердi, басқыштарды және өрт сатыларын пайдалануы қажет.

4-параграф. Айлақтағы, доктағы және шығанақтағы теңiз және өзен кемелерiндегі өртті сөндiру

302. Айлақтағы, доктағы және шығанақтағы теңiз және өзен кемелерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

iс-қимылын кеме капитанымен, айлақ, кеме шаруашылығы әкiмшiлiгiмен келiсуі;

айлақ диспетчерiмен, керуен капитанымен, өрт сөндiрудiң жедел штабымен және құтқару кемелерiмен тұрақты байланыс ұстауы;

өрт сөндіру, адамдарды құтқару және кеме механизмдерінен жүктерді эвакуациялау кезінде, сондай-ақ айлақтық крандарды бар-жағын және пайдалану мүмкіндігін анықтауы;

трюмдегi, машина-қазандық бөлiмшедегi және басқа үй-жайлардағы өрттi сөндiру үшiн көбiктi, шашыранды суды, сондай-ақ кеменiң бу қондырғысының немесе көршi кемеден буды пайдалануы;

кеме капитанынан от пен түтiннiң таралуын ескертетін кемеде бар қондырғыны iске қосуды талап етуі;

палуба құрылысы ашық жанғанда кеменi желдiң бағытын ескере отырып оның бойымен от тарамауы үшiн бұруы;

кеменiң орнықтылығына бақылау қоюы, (оның жантаюы, отыруы және т.б.) қажет болғанда трюмнен суды сорып алуды ұйымдастыруы;

жанған немесе көршi кемелердi тiркеуге алу және беру үшiн жүзетiн құралдарды пайдалануы қажет.

303. Мұнай құятын кемелердегi (танкерлердегi) өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ бұдан басқа:

мұнай өнiмдерiнiң түрiн және олармен танктердiң толу деңгейiн анықтауы;

мұнай өнiмдерiн құю немесе сору жөнiндегi барлық жұмысты тоқтатуы;

танктерден төгу-құю құрылғыларын алып кетiп, жанбаған танктер люктерiнiң қақпақтарын ашуы;

жанған танктердi, палубаны және кеме борттарын салқындатуды ұйымдастыруы;

мүмкiндiгiнше бос танктердi сумен немесе инерттi газдармен толтыруы;

өрт сөндіру автомобильдері мен жүзу құралдарын жанған кемеден өзеннiң ағысы бойымен жоғары орналастыруы;

танктердiң қабырғалары бұзылып, жанған сұйықтар судың бетiмен аққан жағдайда кемелердi және жаға құрылыстарын қорғау жөнiндегi шараларды қолданып, қуатты су ағынын беруі;

ТТС-тың және ЖС-тың сол акваторияға таралуын болдырмау үшiн бон қоршауларын ұйымдастыруы;

көбiкпен атқыламаны әзiрлеу мен жүргiзудi осы Қағидалардың 247-249-тармақтарына сәйкес орындауы қажет.

5-параграф. Гараждардағы, троллейбус және трамвай парктерiндегі өртті сөндiру

304. Гараждағы, троллейбус немесе трамвай паркiндегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

ғимаратты сөндірумен бір уақытта көлік құралдарын қорғауға өрт оқпандарын беру;

бензин бактарының жарылысының алдын алуы;

қажет болған жағдайда сөндiретін көбiк құралдарын қолдануы;

трамвай депосында магистральды және жұмыс жеңқұбыр жолдарын трамвайдың жүрісін ескере отырып, жол бойымен және рельстiң астымен салуы;

жүргiзушiлердiң, қызмет көрсетушiлердiң, өртке қарсы құрамның мүшелерiнiң көмегiмен үй-жайдан көлiк құралдарын жүк тартқыштарды және тракторларды пайдаланып эвакуациялауды ұйымдастыруы және қамтамасыз етуі;

соңғылары болмаған жағдайда көлiк құралдарының өздерiн жүргiзiп немесе қолмен итерiп шығаруы қажет.

305. Жер асты гараждарындағы өрт жоғарыда орналасқан және төменде орналасқан қабаттармен оттың тез таралуымен, сөндiру құралдарын әсiресе төменгi қабаттарға берудiң күрделiлiгiмен сипатталады.

306. Жер асты гараждарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

сөндiрумен бiруақытта автокөлiктi эвакуациялауды ұйымдастыруы;

сөндiрудi жоғарғы жанған қабаттан бастауы және жануды сөндiруге байланысты төмен орналасқан қабаттарға қарай жылжуы;

конструкцияларды, әсiресе жамылғыларды, бағандарды тездетiп салқындатуы және түтiндi сыртқа шығаруы қажет.

9-тарау. Ауылдық елді мекендердегі өртті сөндіру

307. Ауылдық жерлердегi өрттi сөндiру үшiн өрт сөндіру автомобильдерi және мотопомпалар, сондай-ақ бейімделген ауыл шаруашылығы техникалары пайдаланылады.

308. Ауылдық елдi мекендегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

iшкi iстер бөлiмiнiң кезекшiсi, жергiлiктi байланыс торабы немесе ББП арқылы аудандық жоспарда көзделген күштер мен құралдарды уақытында шақыруды ұйымдастыруы, өрт туралы ӨБОП-не хабарлауы;

оттың таралуына жол бермеу жөнiндегi шараларды қабылдаумен бiруақытта адамдарды құтқаруды, малдарды және материалдық құндылықтарды эвакуациялауды ұйымдастыруы;

оттың таралуы мүмкiн жолдарды бөлiп тастау үшiн тракторларды, бульдозерлердi және басқа техникаларды пайдалануы;

өртке қарсы құралымдар мүшелерiнен және халықтан, жаңа жану ошақтары қатері төнген кезде, өрт сөндiргiштерi және су құйған шелектерi бар бекетшiлер қоюы;

жергiлiктi атқарушы органдар арқылы ерікті өртке қарсы құралымдар, шаруашылық әкiмшiлiгi тараған өрттi сөндiруге шаруашылық жүргізуші объектiлерiнiң техникасы мен халқын жұмылдыруы қажет.

309. Мал шаруашылығы үй-жайларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

малдарды эвакуациялауға шаралар қабылдауы, өрт оқпандарын отты сөндiруге және эвакуациялау жолдарын қорғауға енгiзуі, малдарды байлаудан босату үшiн қызмет көрсетушiлердi, өртке қарсы құралымдар мүшелерiн тартуы, малды эвакуациялауды тездету үшiн су ағындарын пайдалануы, ал оларды кiретiн есiктен түкпiрде орналасқан малдарға қарай беруі;

көршi объектiлердi қорғауды ұйымдастыруы қажет.

310. Зығыр терiсiн, шөптi, маялаған, шөмеленген сабанды және ірі жем қоймасындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

ашық жалынды сөндiру үшiн судың шашыранды ағынын беруі, бөлшектеуді жүргiзуі, жануды сөндiруі және маяларды, шөмелелердi ауыл шаруашылығы техникаларын қолдана отырып, халықтың, өртке қарсы құралымдары мүшелерiнiң күшiмен жүргiзуі;

зығыр өңдеу пункттерiндегi өрт кезiнде маяны белсендi желдетушi агрегат пен пневмокөлiктi өшiруге;

өрт сөндiргеннен кейiн қайтадан жану мүмкiндiгiн болдырмау үшiн өрт сөндiру құралдарымен өртке қарсы құралымдар мүшелерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруы қажет.

311. Гербицидтер, улы химикаттар және тыңайтқыштар қоймаларындағы өрт кезiнде ӨСБ:

сақталатын заттардың атауы мен санын дәл анықтауға;

жұмысқа улы химикаттардың қасиетiн жақсы бiлетiн мамандарды тартуы, сөндiру барысында олармен үнемi консультация алып отыруы;

техника қауiпсiздiгi үшiн жауапты тұлғаны тағайындауы және алғашқы медициналық көмек пунктін ұйымдастыруы;

сақталатын заттарды ескере отырып, өрт сөндiргiш заттарын және сөндiру тәсiлдерiн қолдануы;

улы химикаттарды сумен сөндiру кезiнде олардың адамдар мен жануарлар үшiн қауiпсiз орынға ағуын көздеуі;

оқпаншылардың шептерін мүмкiндiгiнше жел жағынан таңдап алуы;

үй-жайдың iшiнде жұмыс iстейтiн жеке құрамды осы ортаға арналған ТОЖҚҚ қамтамасыз етуі;

тұрғын құрылыстар мен мал шаруашылығы қора-жайларына қарай беттеген ық жақтан бұлт пайда болған кезде, адамдарды және малдарды эвакуациялауы, оларды басуды шашыранды су ағындарымен ұйымдастыруы;

өрт кезiнде жану өнiмдерiнде улы заттардың жиналуына және оны сөндiргеннен кейiн бақылау өлшеуiн жүргiзу үшiн санитарлық-эпидемиологиялық қызметтi шақыруы;

сөндiру аяқталғаннан кейiн барлық қатысушыларды тексеру үшiн медициналық мекемеге жiберуі;

өртте қолданылған өрт сөндіру автомобильдерi мен ӨТЖ газсыздандыру жүргiзуі қажет.

312. Сабағында тұрған және дестеде жатқан астықтың өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

өрттiң көлемiне, желдiң шапшаңдығына және күштер мен құралдардың санына қарай өрттi сөндiрудiң мына тәсiлдерiн қолдануы: сыпыртқылармен сабалауға, автоцистерналардың, бензин тасығыштардың, автосұйық шашқыштардың және басқа техникалардың көмегiмен оттың қарсы алдынан жер бетiндегi шөптердi дымқылдауы, трактор соқаларымен жырту арқылы қорғау жолақтарын жасауы;

оттың таралуын тоқтату және адамдарға, механикаландырылған қырмандарға, елдi мекендерге, өндiрiстiк және мал шаруашылығы құрылыстарына қауiптi болдырмау үшiн күштер мен құралдарды шоғырландыруы;

сөндiру барысында желдiң бағытын үнемi бақылап отыруы және ол өзгерген кезде күштер мен құралдардың орнын ауыстыруы қажет.

10-тарау. Өндірісінде вирусты инфекциялар қолданылатын объектілердегі өрт сөндіру, аварияларды жою

313. Вирустық инфекция бар объектiлердегi өрттi, аварияны жою кезiнде ӨСБ:

болған өрт, авариялар туралы санитарлық-эпидемиялық қызметке хабарлауы;

мекеме мамандарымен және СЭС-пен бiрлесе отырып, инфекцияның түрiн, өрт сөндiру мен аварияны жоюда жеке құрам жұмысының мүмкiндiгiн анықтауы;

өрттiң, аварияның ауқымына, жұмыс істейтін бөлiмшелердің санына қарамастан жедел өрт штаб құруы, оның құрамына өрт сөндiру мәселелерi бойынша жағдайды жедел анықтау үшін және консультация алу үшін мекемелер мен санитарлық-эпидемиологиялық қызмет мамандарын қосуы;

объектi әкiмшiлiгi арқылы санитарлық өңдеудiң бақылау пункті мен өртке қарсы қызметтің жеке құрамына медициналық көмек көрсетудi ұйымдастыруы;

жұмысты жеке құрамның мүмкiндiгiнше аз мөлшерiмен, оларды оқшаулағыш газтұтқыштармен, қорғаныс киiмдермен қамтамасыз ете отырып, орындауы;

күштер мен құралдардың, ГТҚҚ буындарының, қорғаныш киiмдерiнiң резервiн жасақтауы;

зақымдану аймағына кiре берiсте орта немесе кiшi басшы құрамынан жiберiлген тұлғаның басқаруымен қауiпсiздiк бекетiн орнатуғы;

зақымдану аймағына бөгде адамдарды кiргiзбеу мақсатында өрт, авария болған орындарды қоршауға алуды ұйымдастыруы қажет.

314. Өрттен, авариядан кейiн ӨСБ:

қауiптi аймақта жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық өңдеу мен шыға берiстегi бақылауды ұйымдастыруы;

жауынгерлік киім-кешекті, ӨТЖ, өрт сөндіру автомобильдерін активсіздендіруді жүргізуі қажет.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 1-қосымша

Автоцистернадағы бөлімшенің өрт сөндіру есептобының негізгі міндеттерінің шамамен тәбілі

Ескерту. 1-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Өрт сөндіру есептобының құрамы	Кезекшілікке түскен кезде қабылданатын өрт-техникалық жарақ	Бастапқы дабыл әрекеттері	Жұмыс кезінде есептоптың негізгі міндеттері
Бөлімше командирі	Алып жүретін радиостанцияны, бейнетіркегішті (экшн-камераны), электр шамдарды, планшетті және су көздерінің анықтамалығын, тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары (бұдан әрі – ТОЖҚҚ), резервтік ТОЖҚҚ, құтқару арқанын, тасымалды және тасымалданатын мотопомпаларды, электр генераторларын, гидравликалық жетегі бар механикаландырылған құрал-саймандарды (сорғы станциялары, қайшылар, қысқыш және көтергіш құрылғылар, домкраттар), пневможетегі бар қабылдайды (пневмодомкраттар, баллондар).	Жауынгерлік киімдер мен құрал-жабдықтарды киеді, жолдама, жедел жоспар немесе карточка алады, жеке құрамның автомобильге отыруын қадағалайды, жүргізушінің жанындағы кабинаға отырады, мекенжайын жариялайды және шығуға команда береді, анықтамалық бойынша жақын су көздерінің орналасуын нақтылайды, бейнетіркегішті (экшн-камераны) қосады.	Адамдарды құтқару, өртті сөндіру және мүлікті эвакуациялау жөніндегі бөлімшенің жұмысына басшылық жасайды, барлау жүргізеді, газ-түтіннен қорғау қызметі (бұдан әрі – ГТҚҚ) буынын басқарады, өрт гидрантына автоцистернаны (бұдан әрі – АЦ) орнатады.
№ 1 өрт сөндіруші – құтқарушы (аға өрт сөндіруші-құтқарушы)	Барлық оқпан түрлерін, тасымалданатын лафеттік оқпанды, электр жетегі бар (электр ара), мото жетегі бар (бензинді кескіш, бензинмоторлы ара және т.б.) электр қорғау құралдарын (резеңке диэлектрлік қолғаптар, электр сымдарын кесетін оқшауланған тұтқасымен қайшылар, резеңке диэлектрлік галоштарды (ботылар), резеңке диэлектрлік кілемшелерді, тасымалданатын жерге тұйықтағыштар) қабылдайды, ТОЖКҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, автомобильге сол жақтан отырады, оқпанды, құтқару арқанын, жеңқұбырлық кідірісті және шамды алады (түнде).	Магистральдық немесе жұмыс желісін салады, оқпанмен жұмыс істейді, адамдарды құтқару, конструкцияларды ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындайды.
№ 2 өрт сөндіруші-құтқарушы	d-51, 66, 77 мм қысым жеңқұбырларын, жеңқұбыр кідірістерін және қысқыштарды қабылдайды. Жылу шағылыстыратын костюм, химиялық қорғау костюмі, "Л-1" үлгісіндегі жеңіл қорғаныш костюмі, құтқару жамылғысы, отқа төзімді кенеп, ТОЖҚҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, көліктің оң жағына отырады, оқпан, шам (түнде) киеді және жеңқұбырлық кідірісті алады.	Магистральды немесе жұмыс желісін салады, оқпанмен жұмыс істейді. № 3 өрт сөндірушімен жылжымалы 3 иінді баспалдағын тасымалдайды және орнатады, электр сымдарын кесуге арналған құрал-саймандармен жұмыс істейді, адамдарды құтқару, конструкцияларды ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындайды.
№ 3 өрт сөндіруші-құтқарушы	Барлық баспалдақтарды, қол механикаландырылмаған құрал-сайманды (багралар, сүймендер, балталар, аралар, күректер, шанышқылар, ілмек, шелек, "Бұзақы" сүймені, шелек, қайла, балға), жол шпагатын, қауіпсіздік бекетінің чемоданын (ілінісу-арқанын, ГТКҚ буындарының жұмысын есепке алу журналы, фонарь, сағат, сигнализаторлар және т. б.) қабылдайды, құтқару қалпақшасы, ТОЖҚҚ.	Ол жауынгерлік киім мен –құрал-жабдықты киіп, сол жақта екінші болып автомобильге отырады және оқпанды алады.	Магистральдық желіні салуға көмектеседі, № 2 өрт сөндірушімен тармақталуды орнатады, 3 иінді баспалдағын тасымалдайды және орнатады, қауіпсіздік бекетінде қалады, қарапайым құралдармен жұмыс істейді, конструкцияларды бөлшектейді, адамдарды эвакуациялайды, жұмыс орнын жарықтандырады, оқпанмен жұмыс істейді,
№ 4 өрт сөндіруші-құтқарушы	Сорғыш және қысымды-сорғыш жеңқұбырларын, сорғыш торын, су жинағышты, өрт гидранттардан (бұдан әрі - ӨГ) жұмыс істеу үшін ұзындығы 4,5 м d-77 мм қысымды жеңқұбырларын, өтпелі бастиектерді, өрт бағанасын, гидроэлеваторды, тармақталуды, гидранттарды ашуға арналған кілтін, ӨГ құдығының қақпағын ашуға арналған ілгекті, сорғыш жеңқұбырлары мен қысымды қосуға арналған кілттерді, жеңқұбырлық көпірлерді қабылдайды, ТОЖКҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киіп оң жақтағы екінші болып автомобильге отырады және жеңқұбыр кідірісін алады.	Жүргізушімен бірге көлікті су көзіне орнатады, магистральдық желі салады, тармақталуда жұмыс істейді, адамдарды құтқарады, конструкцияларды ашу және бөлшектеу бойынша жұмыстарды орындайды, жеңқұбырлық көпірлер орнатады, эжектор (гидроэлеватор) орнатады.
ПА жүргізуші- қызметкері (ПА аға жүргізуші- қызметкері, ПА жүргізу жөніндегі аға нұсқаушы)	Автомобильді (қозғалтқыш, қоректендіру, майлау, салқындату, ілінісу, электр жабдықтары, басқару механизмдері, қуат беру және жүріс бөлігі, шанақ, жақтау және өрік, өрт сорғысы жүйесі), жүргізуші құрал-сайманын, медициналық дәрі қобдишасын, автомобиль радиостанциясын, сүйреу кәбілін, дәнекерлеу шамын, аунауға қарсы тіректерді, авариялық тоқтату белгісін, жарықтандыру діңгектерін, қызмет көрсетуге арналған құрал-саймандар жиынтығы, жүргізушінің шағылыстыратын кеудешесі, бейнетіркегіш (экшн-камера), жанар-жағармай материалдары (бұдан әрі – ЖЖМ), су мен көбіктендіргіштің бар-жоғын, өрт сөндіргішті қабылдайды.	Автомобильге отырады, қозғалтқышты іске қосады, артқы көру айналары арқылы шығу кезінде кедергілердің жоқтығына көз жеткізеді, бейнетіркегішті (экшн-камера) қосады, бөлім командирінің (қарауыл бастығының, аға инженердің) нұсқауы бойынша гараждан шығады.	№ 4 өрт сөндірушімен автомобильді су көзіне орнатады, қозғалтқыштың жұмысын сорғыға ауыстырады, сорғыда жұмыс істейді, жеңқұбырға су (көбік түзгіш) үздіксіз жеткізілуін қамтамасыз етеді, өртте техникалық қызмет көрсетеді.

Өрт мотоцикліндегі өрт сөндіру есептобының негізгі міндеттерінің шамамен тәбілі

Өрт сөндіру есептобының құрамы	Кезекшілікке түскен кезде қабылданатын өрт-техникалық жарақ	Бастапқы дабыл әрекеттері	Жұмыс кезінде есептоптың негізгі міндеттері
№1 өрт сөндіруші- мотоциклист	Байланыс және сигнализация құралдарын, өрт сөндірудің аспалы қондырғыларын, гидравликалық авариялық-құтқару құралдарын, өрт сөндіргіштерді, алғашқы медициналық көмек дәрі қобдишасын, құтқару арқанын, балтаны, электр сымдарын кесуге арналған қайшыларды, "Бұзақы" сүймендерін, шамды, құтқару қалпағын, сигнал-дауыс зорайтқыш құрылғы (бұдан әрі – СДЗҚ), GPS-навигацияны, өрт мотоциклін және оған техникалық қызмет көрсету құрал-саймандарын қабылдайды.	Арнайы киім мен құрал-жабдықты киеді, шығу үшін жолдама алады, Өрт мотоцикліне отырады, қозғалтқышты іске қосады, бейнетіркегішті (экшн-камераны) қосады, №2 өрт мотоциклистің дайындығы бойынша гараждан шығады.	Өзімен бірге "Бұзақы" сүйменін, шамды, радиостанцияны және құтқару қалпағын алады. Аға лауазымды адамдар шақырту (өрт) орнына келгенге дейін адамдарды құтқару және эвакуациялау, өртті сөндіру және мүлікті эвакуациялау, жол көлік оқиғасында зардап шеккендерді блоктан шығару жөніндегі жұмысты басқарады және орындайды, барлау жүргізеді және жағдайды бағалайды, күштер мен құралдардың шешуші бағыты мен қажетті санын айқындайды, ақпаратты күштер мен құралдарды жедел басқару орталығына немесе байланыс пунктіне береді. Есіктерді ашу және конструкцияларды бөлшектеу жұмыстарын жүргізеді.
№2 өрт сөндіруші- мотоциклист		Арнайы киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, өрт мотоцикліне отырады, қозғалтқышты іске қосады, бейнетіркегіш (экшн-камера) қосады, дайындық туралы хабарлайды және №1 өрт мотоциклистің соңынан ереді.	Өзімен бірге құтқару арқанын, радиостанцияны, құтқару қалпағын, гидравликалық авариялық-құтқару құрал-сайманын алады. №1 өрт сөндіруші-құтқарушы мотоциклистпен бірге барлау жүргізеді, адамдарды құтқару, өрт сөндіру рюкзактарымен өрттерді сөндіру, есіктерді ашу және конструкцияларды бөлшектеу, жол көлік оқиғасында зардап шеккендерді блоктан шығару бойынша жұмыстарды орындайды және зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетеді.
ескертпе: Мотоцикл экипажының кезекшілігіне түсу тәртібі "Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі" мемлекеттік мекемесі бастығының бұйрығымен айқындалады. Кезекшілікке түсу екі экипаждың есептобымен жүзеге асырылады, бұл ретте мотоцикл экипажы кезекшілік кезеңінде қала көшелеріне берілген маршрут бойынша патрульдеу жүргізеді және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 2-қосымша

№_____ өрт сөндіру бөлімінің (мамандандырылған өрт сөндіру бөлімінің) кезекші қарауылының______________ өртке шығу Жолдамасы

Ескерту. 2-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Шақыру объектісінің мекенжайы______________________________________

2. Объектінің атауы ______________________________________________

3. Объектінің орналасқан орны туралы өзге де мәліметтер

(қажет болған жағдайда толтырылады)_____________________________

4. Не жанды және қайда жанды (немесе төтенше жағдай туралы өзге мәліметтер)

____________________________________________________________________

5. Төтенше жағдай қай қабатта (немесе

жертөледе)____________________________________________________________

6. Ғимарат қанша қабатты (немесе биіктігі)

_________________________________________________________________

7. Адамдарға қатердің болуы____________________________________________

8. Хабарлаған адамның тегі, телефон № және мекенжайы____________________

____________________________________________________________________

9. ТЖ туралы хабарламаны қабылдау уақыты ______ сағ. ____ мин.

10. Өрт сөндіру бөліміне (мамндандырылған өрт сөндіру бөліміне) келу уақыты _____ сағ. _____ мин.

_______________________ кезекші диспетчердің (радиотелефонистің) қолы, аты-жөні

20__ ж. "____" ____________

Ескертпе: Не жанып жатқаны туралы мағлұматтың және мәлімдеуші туралы мәліметтің

болмауы қарауылдың өртке шығуын тоқтатпайды.

Жолдама бөлімшенің барлық аумақтан тыс шығуларына жазылады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 3-қосымша

1-тарау. Берілетін өрт сөндіргіш заттардың кестелері, физика-химиялық қасиеттері 1-бөлім. Заттар мен материалдарды сөндіру үшін қолданылатын өрт-сөндіргіш құралдары 1-кесте

Ескерту. 3-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1	Салқындатқыш өрт сөндіргіштер	су, суландырғышы бар су ерітіндісі, қатты көмірқышқыл газы (қар тәрізді көмірқышқыл газы), тұздардың сулы ерітінділері
2	Оқшаулаудың өрт сөндіру құралдары	- өрт-сөндіргіш көбіктер: химиялық, ауа-механикалық; өрт сөндіргіш ұнтақ құрамдары (ӨСҰ); - ПС, ПСБ-3, СИ-2, П-1А; - жанбайтын сусымалы заттар: құм, жер, қождар, ағындар, графит; - парақ материалдары, жамылғылар, қалқандар
3	Сұйылтатын өрт сөндіргіштер	инертті газдар: көмірқышқыл газы, азот, аргон, түтін газдары, су буы, жұқа бүріккіш су, газ-су қоспалары, ЖЗ жарылыс өнімдері, көмірсутектердің ыдырауынан пайда болатын ұшпа ингибиторлар
4	Өрт-сөндіргіш құралдары, химиялық тежеу реакциясы жану	галоид-көмірсутектер, бромды этил, хладондар 114В2 (тетрафтордибромэтан) және 13в1 (трифторбромэтан); галоид-көмірсутектер негізіндегі құрамдар 3,5; 4НД; 7; БМ, БФ-1, БФ-2; су-брометил ерітінділері (эмульсиялар); өрт сөндіретін ұнтақты құрамдар

2-бөлім. Сөндіру кезінде су мен оның негізінде басқа да өрт сөндіргіш құралдарын қолдану қауіпті заттар мен материалдар

2-кесте

Р/с №	Зат, материал	Қауіптілік дәрежесі
1.	Қорғасын азиді	ылғалдылық 30%-ға дейін артқан кезде жарылады
2.	Алюминий, магний, мырыш, мырыш шаңы	жану кезінде бүлініп кететін суды оттегі мен сутегі
3.	Битум	су беру, тасталуына жинақы ағыс және күшейту, жануға әкеледі
4.	Сілтілі және сілтілі жер металдарының гидридтері	олар сутектің бөлінуімен сумен әрекеттеседі, жарылыс болуы мүмкін
5.	Натрий гидросульфиті	су ағынының әсерінен өздігінен жанады
6.	Шартылдауық сынап	су ағынының соққысынан жарылады
7.	Кремнийлі темір (ферросилиций)	ауада өздігінен тұтанатын фосфорлы сутегі бөлінеді
8.	Кальций және натрий (фосфорлы)	олар сумен әрекеттесіп, ауада өздігінен тұтанатын фосфорлы сутекті шығарады
9.	Калий, кальций, натрий, рубидий, металл цезий	сутектің бөлінуімен сумен әрекеттеседі, жарылыс болуы мүмкін
10.	Калий және натрий (пероксид)	су кірген кезде жанудың жоғарылауымен жарылғыш шығарындылар болуы мүмкін.
11.	Алюминий, барий және кальций карбидтері	жанғыш газдардың бөлінуімен ыдырайды, жарылыс болуы мүмкін
12.	Сілтілік металл карбидтері	сумен байланыста болған кезде олар жарылып кетеді
13.	Магний және оның қорытпалары	жану кезінде су сутегі мен оттегіге ыдырайды
14.	Натрий күкірт және гидросерқышқыл	ол қатты қызады (4000С-тан жоғары), жанғыш заттардың өртенуіне, сондай-ақ теріге тиген кезде күйікке әкелуі мүмкін, жазылуы қиын жаралармен бірге жүреді
15.	Сөндірілмеген әк	сумен әрекеттесіп көп жылу шығарады
16.	Нитроглицерин	су ағынының әсерінен жарылады
17.	Селитра	беру ағыс судың еру әкеледі қуатты взрывообразному тасталуына күшейту жану
18.	Күкірт ангидриді	су тиген кезде жарылғыш шығарындылар болуы мүмкін
19.	Сесквилхлорид	жарылыс жасау үшін сумен әрекеттеседі
20.	Силаны	олар сумен әрекеттесіп, ауада өздігінен тұтанатын сутегі кремнийін шығарады
21.	Термит, титан және оның қорытпалары, тетрахлоридті титан, электрон	олар сумен әрекеттесіп, көп мөлшерде жылу шығарады, суды оттегі мен сутекке ыдыратады
22.	Триэтилалюминий және хлорсульфон қышқылы	жарылыс жасау үшін сумен әрекеттесіңіз
23.	Натрий цианиді	жанғыш емес, өртті сөндіру кезінде гидроциан қышқылы (цианид сутегі) бөлінуі мүмкін. Сөндіру кезінде ұнтақты өрт сөндіру құралдарын қолдану.

3-бөлім. Түрлі заттар мен материалдардың өрттерін сөндіру кезінде қолдануға рұқсат етілетін өрт-сөндіргіш құралдары

3-кесте

Р/с №	Жанғыш зат және материал	Қолдануға рұқсат етілген өрт-сөндіргіш құралдары
1.	Азот қышқылы	Су, әк, ингибиторлар
2.	Калий азот қышқылы және натрий	Су, ӨСҰ ингибиторлары, инертті газдар
3.	Алюминий ұнтағы (ұнтақ)	Ингибиторлар, құрғақ құм, асбест
4.	Аммиак	Су буы
5.	Амилацетат	Көбік, ӨСҰ, инертті газдар, ингибиторлар, құм
6.	Аммоний азот қышқылы және марганец қышқылы	Су, ингибиторлар
7.	Анилин	Көбік, ӨСҰ, ингибиторлар, инертті газдар, құм
8.	Асфальт	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік
9.	Ацетилен	Су буы
10.	Ацетон	Химиялық көбік, ПО-1С негізіндегі ауа механикалық көбік, ингибиторлар, инертті газдар, су буы
11.	Аммонит	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
12.	Бензол	Көбік, ингибиторлар, инертті газдар
13.	Бром	Каустикалық сілтілік ерітінділер
14.	Бром ацетилен	Инертті газдар
15.	Қағаз	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
16.	Оқ-дәрілер, қатарлардағы жарылғыш заттар	Жұқа шашыратылған су
17.	Вазелин	Көбік, ӨСҰ, бүріккіш су, құм
18.	Талшық (вискоза және лавсан)	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
19.	Сутегі	Су буы, инертті газдар
20.	Сутегі пероксиді	Су
21.	Гудрон	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік, ОПС
22.	Гексаметилентетрамин	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
23.	Граммонит	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
24.	Ағаш	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
25.	Калий металлический	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм
26.	Кальций	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм, сода күлі
27.	Камфара	Су, ӨСҰ, құм
28.	Кальций карбиді	ӨСҰ, құрғақ құм, ингибиторлар
29.	Резеңке	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
30.	Резеңке желім	Бүріккіш су, көбік, ӨСҰ, инертті газдар, ингибиторлар
31.	Коллодий	Көбік, ӨСҰ, құм
32.	Магний	ӨСҰ, құрғақ графит, сода күлі
33.	Метан	Су буы, инертті газдар
34.	Аммиак, кальций, натрий нитраты	Су, ӨСҰ
35.	Металл натрий	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм, кальцийленген су
36.	Нафталин	Бүріккіш су, көбік, ӨСҰ, инертті газдар
37.	Мұнай және мұнай өнімдері: бензин, керосин, мазуттар, майлар, дизель отыны және басқалар, кептіру майы, өсімдік майлары	Көбік, ӨСҰ, жұқа бүріккіш су
38.	Парафин	Кез келген агрегаттық күйдегі су, ӨСҰ, көбік, құм, инертті газдар
39.	Пластмасса	Судың мол мөлшері, ӨСҰ
40.	Резеңке және резеңке техникалық бұйымдар	Су, суландырғыштардың сулы ерітінділері, ӨСҰ, көбік
41.	Күйе	Бүріккіш су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
42.	Шөп, сабан	Кез келген агрегаттық күйдегі су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
43.	Күкірт	Су, көбік, ӨСҰ, дымқыл құм
44.	Күкіртсутек	Су буы, инертті газдар, ингибиторлар
45.	Күкіртті көміртек	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік, су буы, ӨСҰ
46.	Скипидар	Көбік, ӨСҰ, жұқа бүріккіш су
47.	Этил спирті	Алкогольді 70%-ға дейін алдын ала сұйылтумен ПО-1С негізіндегі химиялық көбік, орташа еселік ауа-механикалық көбік, спиртті 50% - ға дейін алдын ала сұйылтумен басқа көбік түзгіштер негізінде орташа еселік ауа-механикалық көбік, ӨСҰ, ингибиторлар, спиртті 28% жанбайтын концентрацияға дейін сұйылтумен қарапайым су
48.	Табак	Кез келген агрегаттық күйдегі су
49.	Термит	Су, ӨСҰ, құм
50.	Толь	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
51.	Тротил	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
52.	Тас көмір	Кез келген агрегаттық күйдегі су, сулы ерітінділер, сулағыштар, көбіктер
53.	Ұнтақ көмір	Бүріккіш су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
54.	Сірке қышқылы	Бүріккіш су, ӨСҰ, көбік, инертті газдар
55.	Фосфор қызыл және сары, формальдегид	Су, ӨСҰ, дымқыл құм, көбік, инертті газ, ингибиторлар
56.	Фтор	Инертті газдар
57.	Хлор	Су буы, инертті газдар
58.	Целлулоид	Судың мол мөлшері, ӨСҰ
59.	Целлофан	Су
60.	Мырыш шаңы	ӨСҰ, құм, ингибиторлар, жанбайтын газдар
61.	Мақта	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
62.	Электрон	ОПС, құрғақ құм
63.	Этилен	Инертті газдар, ингибиторлар
64.	Этил эфирі	Көбік, ӨСҰ, ингибиторлар
Ядохимикаты:
65.	Гексохлоран 16%-ті	Жұқа шашыратылған су
66.	ДНОК 40%-ті	Судың көп мөлшері, препараттың кебуіне жол берілмейді
67.	Дихлорэтан (техникалық )	Жұқа шашыратылған су, көбік
68.	Карбофос 30%-ті	Жұқа бүріккіш су, ылғалдандырғыштардың сулы ерітінділері, көбік
69.	Метафос 30%-ті	Су, көбік
70.	Метилмеркаптофрос 30-%-ті	Бүріккіш су, көбік
71.	Севин 85%-ті	Көбік
72.	Фозалон 35%-ті	ӨСҰ, көбік, инертті газдар
73.	Хлорпикрин	Көбік, сулағыштардың сулы ерітінділері
74.	Техникалық хлорофос 80% - ті	Су, көбік
75.	ТМТД 80%- ті	Бүріккіш су, көбік
76.	Цинеб 80%- ті	Көбік, ӨСҰ
77.	Бутифос 70%- ті	Бүріккіш су
78.	2,4 – Д бутил эфирі 34 – 72%- ті	Жұқа щашыратылған су, көбік, инертті газдар
79.	Дихлормочевина 50%- ті	Су
80.	Линурон 50%- ті	Көбік
81.	Суркопур 36%- ті	ӨСҰ, бүріккіш су, көбік
82.	Симазин 50%- ті	Бүріккіш су
83.	Кальций цианамиді	ӨСҰ, құм, инертті газдар

2-тарау. Жанудың таралу жылдамдығы 1-бөлім. Жанудың таралу жылдамдығы (ғимараттар)

4-кесте

1.	Әкімшілік ғимараттар	1,0-1,5
2.	Кітапханалар, кітап қоймалары, мұрағат қоймалары	0,5-1,0
3.	Ағаш өңдеу кәсіпорындары:
4.	Ағаш кесетін цехтар (отқа төзімділігі I, II, III дәрежелі ғимараттар)	1,0-3,0
5.	дәл сол, IV және V дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-5,0
6.	Кептіргіштер	2,0-2,5
7.	Сатып алу цехтары	1,0-1,5
8.	Фанера өндірісі	0,8-1,5
9.	Басқа цехтардың үй-жайлары	0,8-1,5
10.	Тұрғын үйлер	0,5-0,8
11.	Дәліздер мен галереялар	4,0-5,0
12.	Кәбілдік құрылыстар (кәбілдерді жағу)	0,8-1,1
13.	Мұражайлар мен көрмелер	1,0-1,5
14.	Тоқыма өнеркәсібі кәсіпорындары:
15.	Тоқыма өндірісінің үй-жайлары	0,5-1,0
16.	конструкцияларда шаң қабаты болған кезде де солай болады	1,0-2,0
17.	Босатылған күйдегі талшықты материалдар	7,0-8,0
18.	Үлкен алаңдағы цехтардың жанғыш жабындары	1,7-3,2
19.	Шатырлар мен шатырлардың жанғыш конструкциялары	1,5-2,0
20.	Былғары зауыттарының кептіру бөлімдері	1,5-2,2
21.	қоймалар:
22.	Шымтезек үйінділерінде	0,8-1,0
23.	Зығыр талшықтары	3,0-5,6
24.	Тоқыма бұйымдары	0,3-0,4
25.	Орамдағы қағаздар	0,2-0,3
26.	Ғимараттардағы резеңке-техникалық бұйымдар	0,4-1,0
27.	Резеңке техникалық бұйымдар (ашық алаңдағы қатарлар)	1,0-1,2
28.	резеңке	0,6-1,0
29.	Ағаш кесу:
30.	Қатарлардағы дөңгелек орман	0,4-1,0
31.	Ылғалдылық кезіндегі қатарлардағы ағаш (тақталар) ,%:
32.	16 дейін	4,0
33.	16-18	2,3
34.	18-20	1,6
35.	20-30	1,2
36.	30-дан астам	1,0
37.	Ылғалдылық кезіндегі баланстық ағаш үйіндісі, %:
38.	40 дейін	0,6-1,0
39.	40-дан астам	0,15-0,2
40.	Ауылдық елді мекендер:
41.	V дәрежелі ғимараттардың отқа төзімділігі, құрғақ ауа-райы және қатты желдің тығыз құрылысы бар тұрғын үй аймағы	20-25
42.	Ғимараттардың шатырлары	2,0-4,0
43.	Мал шаруашылығы үй-жайларындағы қоқыс	1,5-4,0
44.	Театрлар мен мәдениет сарайлары (көріністер)	1,0-3,0
45.	Баспаханалар	0,5-0,8
46.	Сауда кәсіпорындары, тауарлық құндылықтар қоймалары мен базалары	0,5-1,2
47.	Тоңазытқыштар	0,5-0,7
48.	Мектептер, емдеу мекемелері:
49.	I және II дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	0,6-1,0
50.	III және IV	2,0-3,0

2-бөлім. Жанудың таралу жылдамдығы (орман алқаптары)

5-кесте

Р/с №	Орман алқаптары (желдің жылдамдығы 7-10 м/с және ылғалдылығы 40%)
1.	рада-сфагнум қарағайы	1,4 дейін
2.	долгомошник және зеленомошник шыршалары	˃4,2
3.	жасыл қарағай (жидек)	˃14,2
4.	қарағай-бор-белмошник	˃18,0
5.	Жоғары өрттер мен желдің жылдамдығы кезіндегі өсімдіктер, орман қоқысы, өскіндер, сүрекдіңдер, м/с:
6.	8…9	˃42
7.	10…12	˃83
8.	Сол сияқты, желдің жылдамдығы кезінде қапталдағы және артқы жағындағы жиек бойынша, м/с:
9.	8…9	4-7
10.	10…12	8-14
11.	Желдің жылдамдығы кезінде фрезерлік шымтезек (олжа алқаптарында), м/с:
12.	10…14	8,0-10
13.	18…20	18-20

3-бөлім. Көліктің жануының таралу жылдамдығы

6-кесте

1.	Көлік объектілері:
2.	гараждар, трамвай және троллейбус деполары	0,5-1,0
3.	ангарларды жөндеу залдары	1,0-1,5
4.	Теңіз және өзен кемелері
5.	ішкі өрт кезінде жанатын қондырма	1,2-2,7
6.	сыртқы өртте де солай	2,0-6,0
7.	синтетикалық әрлеу және ашық саңылаулар болған кезде ішкі өрттер	1,0-2,0

3-тарау. Қарқындылығы (су) 1-бөлім. Өртті сөндіру кезінде су беру қарқындылығы, л/(м2с)

7-кесте

Р/с №	Ғимараттар мен құрылыстар
1.	Әкімшілік ғимараттар:
2.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,06
3.	IV	0,10
4.	V	0,15
5.	Жертөле үй-жайлары	0,10
6.	Шатыр үй-жайлары	0,10
7.	Ангарлар, гараждар, шеберханалар, трамвай және троллейбус деполары	0,20
8.	Ауруханалар	0,10
9.	Тұрғын үйлер мен қосалқы ғимараттар:
10.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,06
11.	IV	0,10
12.	V	0,15
13.	Жертөле үй-жайлары	0,15
14.	Шатыр үй-жайлары	0,15
15.	Мал шаруашылығы ғимараттары:
16.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,10
17.	IV	0,15
18.	V	0,20
19.	Мәдени-ойын-сауық мекемелері (театрлар, кинотеатрлар, клубтар, мәдениет сарайлары):
20.	Сахна	0,20
21.	Көрермендер залы	0,15
22.	Қосалқы үй-жайлар	0,15
23.	Диірмендер мен элеваторлар	0,14
24.	Өндірістік ғимараттар:
25.	Ғимараттарда өндіріс санаты бар учаскелер мен цехтар:
26.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,15
27.	III	0,20
28.	IV-V	0,25
29.	Бояу цехтары	0,20
30.	Жертөле үй-жайлары	0,30
31.	Шатыр үй-жайлары	0,15
32.	Өндірістік ғимараттардағы үлкен аумақтардың жанғыш жабындары:
33.	Ғимарат ішінде төменнен сөндіру кезінде	0,15
34.	Жабынның сыртынан	0,08
35.	Өрттің өршуі кезінде	0,15
36.	Салынып жатқан ғимараттар	0,10
37.	Сауда кәсіпорындары және тауарлық-материалдық құндылықтар қоймалары	0,20
38.	Тоңазытқыштар	0,10
39.	Электр станциялары мен қосалқы станциялар:
40.	Кәбілдік туннельдер мен жартылай қабаттар (бүріккіш сумен жабдықтау)	0,20
41.	Машина залдары мен қазандық бөлімшелері	0,20
42.	Жанармай беру галереялары	0,10
43.	Трансформаторлар, реакторлар, май ажыратқыштары (бүріккіш сумен жабдықтау)	0,10

8-кесте

Р/с №	Көлік құралдары
1.	Ашық автотұрақтардағы автомобильдер, трамвайлар, троллейбустар	0,10
2.	Ұшақтар мен тікұшақтар:
3.	Ішкі әрлеу (бүріккіш сумен қамтамасыз ету кезінде)	0,08
4.	Магний қорытпалары бар конструкциялар	0,25
5.	Корпус	0,15
6.	Кемелер (құрғақ жүк және жолаушылар):
7.	Қатты және бүріккіш ағындарды беру кезінде қондырмалар (ішкі және сыртқы өрттер)	0,20
8.	Ұстамалар	0,20

9-кесте

Р/с №	Қатты материалдар
1.	Босатылған қағаз	0,30
2.	Ағаш
3.	ылғалдылық кезіндегі баланстық, %
4.	40…50	0,20
5.	40-тан аз	0,50
6.	ылғалдылық кезінде 1 топ шегіндегі қатарлардағы ағаш, %
7.	8…14	0,45
8.	20…30	0,30
9.	30 жоғары	0,20
10.	бір топтағы қатарлардағы дөңгелек орман	0,35
11.	ылғалдылығы 30-50% болатын үйінділердегі ағаш жоңқалары	0,10
12.	Резеңке (табиғи немесе жасанды), резеңке және резеңке техникалық бұйымдар	0,30
13.	Үйінділердегі зығыр оты (бүріккіш сумен қамтамасыз ету)	0,25
14.	Зығыр мата (маялар, бумалар)	0,25
15.	Пластмасса:
16.	термопластика	0,14
17.	реактопласттар	0,10
18.	полимерлі материалдар және олардан жасалған бұйымдар	0,20
19.	текстолит, карболит, пластмасса қалдықтары, триацетат пленкасы	0,30
20.	Ылғалдылығы 15....30% фрезерлік алқаптардағы шымтезек (судың меншікті шығыны 110 л....140 л/м2 және сөндіру уақыты 20 мин)	0,10
21.	Фрезерлік шымтезек қатарларда (судың меншікті шығыны 235 л/м және сөндіру уақыты 20 мин болғанда)	0,20
22.	Мақта және басқа талшықты материалдар:
23.	ашық қоймалар	0,20
24.	жабық	0,30
25.	Целлулоид және одан жасалған бұйымдар	0,40
26.	Пестицидтер мен тыңайтқыштар	0,20

2-бөлім. Жанып жатқан және олармен көршілес объектілерді салқындатуға (қорғауға) су беру қарқындылығы

10-кесте

Р/с №	Объектілердің, ғимараттардың, аппараттардың және т. б. атауы.	Сумен жабдықтау қарқындылығы
		л/м2с	л/м*с
1.	Өңдеу объектілері, мұнай, газдар: бағаналар, аппараттар, құбырлар және басқа да ыдыстар жану кезінде мұнай, мұнай өнімдері және газдар	0,30	-
2.	дәл солай, бірақ жанып жатқан көрші құрылғыларға және т. б.	0,20	-
3.	Төгу құю эстакадалары, мұнай өнімдері бар құбырлар	0,30	-
4.	Суда (металл конструкциялары)	0,30	-
5.	Үйінділердегі ағаш	0,45	-
6.	Мәдени-ойын-сауық мекемелеріндегі өртке қарсы перделер	-	0,50
7.	Қатарлардағы Дөңгелек ағаш материалдары	0,35	-
8.	Үйінділердегі баланстық ағаш	0,25-0,50	-
9.	Үйінділердегі чиптер	0,10	-
10.	ЖТҚ және ЖЖ бар жерүсті металл резервуарлар:
11.	Жанып тұрған резервуарды периметрі бойынша салқындату	-	0,50
12.	Жақын маңдағы жанып тұрған резервуармен салқындату	-	0,20
13.	Салқындату ыдыстарды аймағында жану сұйықтықтың үйінділер	-	0,10
14.	Сұйытылған газдары бар резервуарлар (сыйымдылықтар, құбырлар, арматура) :
15.	компам ағын үшін	0,50	-
16.	бүріккіш ағындар үшін	0,30	-
17.	Шабуылды дайындау кезінде газ және мұнай субұрқақтары:
18.	Жалынмен қапталған аумақтар мен металл конструкциялар	0,35	-
19.	Жанып жатқан субұрқақтан 10-15 м қашықтықта орналасқан аумақтар мен металл конструкциялар	0,15	-
20.	Шабуыл жасау кезінде:
21.	Жалынмен қапталған аумақтар мен металл конструкциялар	0,20	-
22.	Электр станциялары мен қосалқы станциялар (трансформаторлар мен май ажыратқыштары):
23.	Жану (периметрі бойынша салқындату)	-	0,50
24.	Жанып тұрған көршілес (периметрі бойынша салқындату)	-	0,30
25.	Теміржол көлігі:
26.	Жолаушылар, пошта-багаж, рефрижератор	0,15	-
27.	жүк	0,10	-
28.	Объектінің атауы, ғимараттар, аппараттар т.б	Су шығыны, л/с
29.	ТТЖ және ЖЖ бар жерасты темірбетонды резервуарлар (жанып тұрған және оларға іргелес) резервуардың сыйымдылығы кезінде (м3)шатырларда орнатылған тыныс алу және басқа арматураны салқындату:
30.	400-1000	10
31.	1001-5000	20
32.	5001-30000	30
33.	30001-50000	50

4-тарау. Кейбір заттар мен материалдардың физикалық-химиялық қасиеттері және орташа жану жылдамдығы. 1-бөлім. Кейбір қатты материалдардың орташа жану жылдамдығы, олардың төмен жану жылуы және желдің әсерінсіз өрт жылуы

11-кесте

Р/с №	Жанғыш материал	Жану жылдамдығы, кг/(м2мин)	Жылу
			жану кДж/кг	өрт кДж/(м2мин)
1.	Жұмсақ қағаз	0,636	13400	8300
2.	Жұмсақ штапельді талшық	0,54	13800	7200
3.	Өнімдердегі ағаш (ылғалдылығы 8-10%)	1,11	13800	14700
4.	Қатарлардағы ағаш (ағаш, қабаттың биіктігі 4-8 м, төсеу тығыздығы 0,2-0,3 және ылғалдылығы 12-14%)	6,40	16600	13800
5.	Карболит өнімдері	0,38	24900	8300
6.	Резеңке:
7.	синтетикалық	0,72	40200	24600
8.	табиғи	1,08	42300	36200
9.	Сөрелердегі кітаптар	0,438	13400	5700
10.	Органикалық шыны	1,14	25100	25700
11.	Полиуретанды көбік	0,90	24300	20300
12.	Полистирол	1,14	39000	37800
13.	Полипропилен (өнімдерде)	0,87	45600	27300
14.	Полиэлитен (өнімдерде)	0,62	47100	24800
15.	Резеңке техникалық бұйымдар	0,90	33500	27100
16.	Қатарлардағы шымтезек плиталары (ылғалдылығы 9-12%)	0,318	-	-
17.	Керуендердегі шымтезек (ылғалдылығы 40%)	0,24	11300	2600
18.	Фенопласттар	0,48	-	-
19.	Жұмсақ мақта	0,318	15700	4800

2-бөлім. Резервуарлардағы кейбір сұйықтықтардың орташа жану жылдамдығы, төмен жану жылуы және өрт жылуы

12-кесте

Р/с №	Сұйықтық	Жылдамдық			Жылу
		Жану		Жылыту см/мин	Жану кДж/кг	Өрт кДж/ (м2мин)
		кг/(м2мин)	см/мин
1.	Амил спирті	1,05	0,13	-	39000	38100
2.	Ацетон	2,832	0,33	-	20000	52700
3.	Бензол	2,298	0,50	-	40900	79200
4.	Бензин	2,93	0,50	1,20	41900	105000
5.	Бутил спирті	0,81	0,11	-	36200	27300
6.	Диэтил эфирі	3,60	0,50	0,57	33500	112000
7.	Дизель отыны	3,30	0,33	-	43000	120600
8.	Керосин	2,298	0,40	-	43500	85000
9.	Мазут	2,10	0,17	0,50	39800	67700
10.	Метил спирті	0,96	0,12	0,55	22700	21200
11.	Мұнай	1,20	0,23	0,50	41900	42800
12.	Күкіртті көміртек	2,22	0,17	-	14100	26600
13.	Толуол	2,298	0,33	-	41000	80100
14.	Этил спирті	1,80	0,25	-	27200	45500

3-бөлім. Кейбір заттар мен материалдар жанған кезде жалын температурасы

13-кесте

Р/с №	Зат және материал	Жану температурасы 0С	Зат және материал	Жану температурасы 0С
1.	Ацетилен (оттегіде)	3100-3300	Торф	770-790
2.	Ацетилен (ауада)	2150-2200	Метан	1950
3.	Сутек	2130	Мұнай және мұнай өнімдері	1100-1300
4.	Газ-мұнай субұрқағы	до 1100	резервуарларда
5.	Әр түрлі агрегаттық күйдегі ағаш	700-1000	Парафин	1430
6.			Сера	1820
7.	Спирт	900-1200	Сероуглерод	2595
8.	Стеарин	640-940	Целлулоид	1100-1300
9.	Термит	3000	Магний	около 3000

4-бөлім. Кейбір өрт жағдайларында химиялық заттардың бөлінуі

14-кесте

Р/с №	Жылу әсерінен және жану аймақтарда орналасқан зат	Жылу ыдырауы және жану кезінде түзілетін заттар
1.	Құрамында су бар хош иісті заттар	Күкіртсутек, меркаптандар, тиоэфирлер, тиофен, күкірт ангидриді
2.	Аминопласттар (мипора)	Гидроциан қышқылы
3.	Ацетон	Кетоны
4.	Түтінсіз мылтық	Ацетилен, нитрилдер, көміртегі оксиді, азот оксидтері
5.	Бензол	Дефинил, антрацен
6.	Винилпласт, пластикат	Сутегі хлориді, көміртегі тотығы
7.	Шаш, тері, мата, жүн	Жағымсыз иісті өнімдер: пиридин, хинолин, цианид қосылыстары, құрамында күкірт бар қосылыстар, сондай-ақ күшті және өткір иісі бар газдар (альдегидтер, кетондар)
8.	Талшық нитрон	Азот оксидтері
9.	Талшық хлорин	Сутегі хлориді
10.	Шартылдауық сынап	Сірке эфирі, сірке қышқылы, азот қышқылы эфирлері, цианид сутегі, нитрилдер, сынап буы және ұшпа органикалық сынап қосылыстары
11.	Ағаш	Формальдегид, ацетальдегид, ацетальдегид, фурфурол, ацеталий, шайыр қышқылдары, спирттер, эфирлер, кетондар, фенолдар, аминдер, пиридин, метил-пиридин, көміртегі оксиді
12.	Майлар, сабындар, ет өнімдері	Басқа химиялық заттардан басқа акролеин түзіледі. Акролеин концентрациясы шамамен 0,003% адам 1 минуттан аспайды
13.	Капрон	Гидроциан қышқылы
14.	Каучук	Изопрен, высшие непредельные углеводороды
15.	Нитрилді резеңке	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
16.	Полисульфидті резеңке	Сутегі хлориді, күкірт газы
17.	Хлоропренді резеңке	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
18.	Лактар, құрамында нитроцеллюлоза бар өнімдер	Көміртек оксиді, көмірқышқыл газы, азот оксиді, гидроциан қышқылы
19.	Линолеум релині	Күкіртті сутегі, күкіртті газ
20.	Нафталин	Динафтил
21.	Нитроглицерин	Көміртек оксиді, көмірқышқыл газы, азот оксидтері
22.	Органикалық шыны	Азот және көміртегі тотықтары, толуилендиизоцианид
23.	Пенополиуретан	Гидроциан қышқылы, толуилендиизоцианид
24.	Пластмассалар, целлулоид	Көміртек оксиді, азот оксиді, цианид қосылыстары, хлорангидрид қышқылдары формальдегидтер, фенол, фторфосген, аммиак, фенол, ацетон, стирол және т. б.
25.	Скипидар	Изопрен, гомологи бензола, антрацен және т.б
26.	Спирттер	Көміртегі оксиді, сутегі, формальдегидтер, ацетальдегидтер, метан, кротон альдегид, ацетилен және т. б.
27.	Фторопласт	Фторлы сутегі, фторфосген
28.	Целлулоид	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
29.	Этил эфирі	Ацетальдегид, этан, пероксид винил қосылыстары
30.	Майлы қатардағы эфирлер	Альдегидтер

5-бөлім. Әр түрлі объектілердегі өрт кезінде желілік жану жылдамдығының таралуы

15-кесте

Р/с №	Объектілер	Жанудың таралу жылдамдығы, м/мин
1.	Әкімшілік ғимараттар	1,0-1,5
2.	Кітапханалар, кітап қоймалары, мұрағат қоймалары	0,5-1,0
3.	Ағаш өңдеу кәсіпорындары
4.	ағаш кесетін цехтар (отқа төзімділігі I, II, III дәрежелі ғимараттар)	1,0-3,0
5.	дәл IV және V дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-5,0
6.	кептіргіштер	2,0-2,5
7.	сатып алу цехтары	1,0-1,5
8.	фанера өндірісі	0,8-1,5
9.	басқа цехтардың үй-жайлары	0,8-1,0
10.	тұрғын үйлер	0,5-0,8
11.	дәліздер мен галереялар	4,0-5,0
12.	кәбілдік құрылыстар (кәбілдерді жағу)	0,8-1,1
13.	Орман алқаптары (желдің жылдамдығы 7-10 м / с және ылғалдылығы 40%)
14.	рада-сфагнум қарағайы	1,4 дейін
15.	ұзын және жасыл шырша	4,2 дейін
16.	жасыл қарағай (жидек)	14,2 дейін
17.	қарағай-бор-ақ қасқыр	18,0 дейін
18.	өсімдіктер, орман қоқысы, өскіндер, ат үстіндегі өрттер кезіндегі сүрекдіңдер және желдің жылдамдығы, м / с:
19.	8-9	42 дейін
20.	10-12	83 дейін
21.	Желдің жылдамдығы кезінде қапталдағы және артқы жағындағы жиек бойымен бірдей, м/с:
22.	8-9	4-7
23.	10-12	8-14
24.	Мұражайлар мен көрмелер	1,0-1,5
25.	Көлік объектілері
26.	гараждар, трамвай және троллейбус деполары	0,5-1,0
27.	ангарларды жөндеу залдары	1,0-1,5
28.	теңіз және өзен кемелері:
29.	ішкі өрт кезінде жанатын қондырма	1,2-2,7
30.	сыртқы өртте де жанатын қондырма	2,0-6,0
31.	синтетикалық әрлеу және ашық саңылаулар болған кезде ішкі өрттер	1,0-2,0
32.	пенополиуретан	0,7-0,9
33.	тоқыма өнеркәсібі кәсіпорындары:
34.	тоқыма өндірісінің үй-жайлары	0,5-1,0
35.	конструкцияларда шаң қабаты болған кезде де солай болады	1,0-2,0
36.	талшықтар босатылған күйдегі материалдар	7,0-8,0
37.	үлкен алаңдағы цехтардың жанғыш жабындары	1,7-3,2
38.	шатырлар мен шатырлардың жанғыш конструкциялары	1,5-2,0
39.	Қоймалар:
40.	шымтезек үйінділерінде	0,98-1,0
41.	зығыр талшықтары	3,0-5,6
42.	тоқыма бұйымдары	0,3-0,4
43.	орамдағы қағаздар	0,2-0,3
44.	ғимараттардағы резеңке-техникалық бұйымдар	0,4-1,9
45.	резеңке техникалық бұйымдар (ашық алаңдағы қатарлар)	1,0-1,2
46.	резеңке	0,6-1,0
47.	ағаш кесу:
48.	қатарлардағы дөңгелек орман	0,4-1,0
49.	ылғалдылық кезіндегі қатарлардағы ағаш (тақталар) , %
50.	16 дейін	4,0
51.	16-18	2,3
52.	18-20	1,8
53.	20-30	1,2
54.	30-дан аса	1,0
55.	ылғалдылық кезіндегі баланстық ағаш үйіндісі, %
56.	40-тан аса	0,6-1,9
57.	40-тан аса	0,15-0,2
58.	былғары зауыттарының кептіру бөлімдері	1,5-2,2
59.	ауылдық елді мекендер:
60.	V дәрежелі ғимараттардың отқа төзімділігі, құрғақ ауа-райы және қатты желдің тығыз құрылысы бар тұрғын үй аймағы	20-25
61.	ғимараттардың саман шатырлары	2,0-4,0
62.	мал шаруашылығы үй-жайларындағы қоқыс	1,5-4,0
63.	театрлар мен мәдениет сарайлары (көріністер)	1,0-3,0
64.	сауда кәсіпорындары, тауарлық құндылықтар қоймалары мен базалары	0,5-1,2
65.	типография	0,5-0,8
66.	желдің жылдамдығымен фрезерлік шымтезек (олжа алқаптарында) , м/с:
67.	10-14	8,0-10
68.	18-20	18-20
69.	тоңазытқыштар	0,5-0,7
70.	мектептер, емдеу мекемелері:
71.	I және II дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	0,6-1,0
72.	III және IV дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-3,0

6-бөлім. Ағаш қатарлары әр түрлі қашықтықта жану кезінде олардан жалынның сәулелену қарқындылығы

16-кесте

Р/с №	Қатарлардың биіктігі, м. ені 14 м	Жалынның максималды биіктігі, м	Жалынның максималды температурасы, 0С	Жалынның сәулелену қарқындылығы, Вт/м.2, қашықтықта
				10 м	15 м	20 м	25 м
1.	6	8	1300	13980	11890	8500	4540
2.	9,5	12	1300	13980	12580	9070	4890

7-бөлім. Ағаш қатарлары әр түрлі қашықтықта жану кезінде олардан жалынның сәулелену қарқындылығы.

17-кесте

Сөндіру кезеңі	Операциялар	Су шығыны, л/с, субұрқақтың дебиті кезінде, млн м3/тәулік, газ немесе мың м3/тәулік, мұнай
		Шағын субұрқақ									Бүріккіш субұрқақ
		0,5	1	2	3	4	5	6	7	8	0,5	1	1,5	2
1.	Жабдықтар мен аумақты салқындату	40	40	60	60	80	80	100	100	100	140	160	180	200
	Субұрқақты суару	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Кезең бойынша барлығы	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
2.	Өрт аймағын салқындату	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
	Тарату жану фонтан	Өрт сөндіргіш заттарды беру тәсіліне қарай қабылданады
3.	Ұңғыма сағасын салқындату	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40
	Субұрқақты суару	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Кезең бойынша барлығы	80	80	100	120	140	160	180	200	220	100	120	140	160

8-бөлім. Субұрқақтардың жануын жоюға арналған су шығындары.

18-кесте

Р/с №	Сағаның диаметрі, мм	Субұрқақтың дебиті кезінде су шығыны л/с млн. м3 / тәулігіне. Газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
		1,0	2,0	3,0	4,0	5,0	6,0
1.	65	10	20	30	40		-
2.	100	10	20	30	40	50	60
3.	150	20	25	30	40	50	60
4.	200	30	40	45	50	50	60
5.	250	40	50	60	70	70	80
6.	300	50	60	80	90	95	100

9-бөлім. Субұрқақтың су ағындарымен жануын жоюға арналған су шығыстары

19-кесте

Р/с №	Сағаның диаметрі, мм	Су шығыны л/с, субұрқақтың дебиті кезінде млн. м3 / тәулігіне, газ немесе тәулігіне мың м3., мұнай
		0,5	1,0	1,5	2,0	3,0
1.	65	20	30	40	50	60
2.	100	35	50	60	70	80
3.	80150	60	75	90	100	120
4.	200	90	110	130	140	160
5.	250	90	150	180	200	220
6.	300	40	180	220	150	280

10-бөлім. Жанып жатқан және көршілес резервуарларды салқындату деректері

20-кесте

Параметрлер		Магистральдардың түрі. Резервуардың көлемі, мың м. текше метр
		ПЛС-П 20 (25)				ПЛС-П 20 (28)				ПЛС-П 20 (30)
		50	30	10	5	50	30	10	5	50	30	10	5
Nств	Г	6	5	4	3	5	4	3	3	4	3	3	3
	С	2	4	2	2	2	2	-	-	2	2	-	-
Jф	Г	0,52	0,58	0,62	0,7	0,55	0,59	0,59	0,89	0,58	0,58	0,77	1,1
	С	0,35	0,47	0,62	0,93	0,44	0,59	-	-	0,58	0,77	-	-
Lmax	Г	46	46	51	51	46	46	51	53	45	43	53	56
	С	40	46	51	51	42	46	-	-	45	49	-	-
Lmin	Г	46	5	7	11	46	9	17	11	45	23	17	11
	С	12,7	9	7	5	12,7	9	-	-	12,7	9	-	-

Кестенің жалғасы

Магистральдардың түрі. Резервуардың көлемі, мың м. текше метр
РС-70 (19)				РС-70 (25)
50	30	10	5	50	30	10	5
15	11	8	6	9	7	5	4
3	3	2	2	3	2	2	2
0,53	0,52	0,51	0,57	0,55	0,57	0,55	0,60
0,21	0,28	0,25	0,38	0,37	0,33	0,44	0,66
21	21	27	27	21	21	27	27
13,4	17	23	27	16,2	13	25	27
0,6	1	2	2	2	2	4	5
0,6	3	7	5	0,6	0,6	7	75

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 4-қосымша

Кәсіпорын _____________________________

Электр қондырғыларында өртті сөндіруге рұқсат № ___

Ескерту. 4-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

____________________________________________________________________

(энергия объектісінің, электр қондырғысының атауы)

1. Өрт орны, кернеуді немесе кернеуді алып тастай отырып, өртті сөндіруге рұқсат етілетін ғимараттардың, үй-жайлардың, қондырғылардың, құрылғылардың, жабдықтардың атауы: ______________________________________________________________.

___________________________________________________________________.

____________________________________________________________________.

2. Өрт аймағында және оған жақындағанда мынадай қолданыстағы электр қондырғылары (жабдықтардың, шиналар секцияларының, ұяшықтардың, тарату қалқандарының, кәбілдік және әуе электр беру желілерінің атауы немесе нөмірлері және т. б.) ажыратылды:

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

3. Электр қондырғысының кернеуінде қалды (жабдықтың атауы, нөмірі және кернеу класы, шиналар секциялары, ұяшықтар, тарату қалқандары, кәбілдік және әуе электр беру желілері, оның ішінде күзет аймағында және т. б.):

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

4. Электр қондырғысында өртті сөндіру кезінде электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулар:

1) Осы рұқсаттың 1-тармағында аталған қолданыстағы электр қондырғыларына дейінгі қауіпсіз қашықтықты сақтау.

2) 10 кВ дейінгі кернеудегі электр қондырғыларында өртті сөндіру алдында БПҰ энергия объектісінің электротехникалық персоналымен бірлесіп, өрт оқпандарын, автомобиль сорғыларын сенімді жерге тұйықтауды жүргізсін.

3) Электр қондырғыларында өртті кернеумен сөндіруді электр оқшаулағыш қолғаптарда және боттарда жүзеге асыру.

4). Жергілікті жағдайларға байланысты басқа нұсқаулар.

нұсқау жүргізілді және № ______ рұқсат берілді

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

(мамандығы, лауазымы) (жеке қолы) (сағат. мин., күні, айы, жылы) (аты-жөні, тегі)

№ ______ нұсқама және рұқсат алды

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

(мамандығы, лауазымы) (жеке қолы), (аты-жөні, тегі)

*Құжатты белгілі бір электр қондырғыларында өртті сөндіруге рұқсат беру құқығы берілген кәсіпорынның (энергия объектісінің) электротехникалық, Электротехнологиялық немесе әкімшілік-техникалық персоналының қызметкерлері 2 данада толтырады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 5-қосымша

Өрттегі күштер мен құралдарды есепке алу

Ескерту. 5-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

р/с №	Өрт орнына келген бөлімшелер, уақыт	Өрт сөндіруші есептобының саны	Өртті сөндіру міндеті, учаске, уақыт	Өрт учаскесіндегі жағдай, уақыт	Өрт орнынан кеткен бөлімшелер, уақыт
1	2	3	4	5	6

Ескертпе: 5-бағанда уақытты белгілей отырып жүргізілген жұмыстың әрбір кезеңі көрсетіледі.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 6-қосымша

Учаскелерде (секторларда) күштер мен құралдарды орналастыру

Ескерту. 6-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Уақыт	Учаске нөмірі, АТӘ НУ	Күштер мен құралдар					Оқпандар
		Негізгі техника	Арнайы техника	Көмекші техника	Жеке құрам	ГТҚҚ буындары	А	Б	Л	Әмбебап	Көбік
1	2	4	5	6	7	8	10	11	12	13	14

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 7-қосымша

Өкімдер мен ақпаратты есепке алу журналы

Ескерту. 7-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

р/с №	Уақыт	Ақпараттың мазмұны (өкімдер)	Кім тапсырды	Кім қабылдады
1	2	3	4	5

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 8-қосымша

Өртті сөндіру басшысына (ӨСБ), штаб бастығына (ШБ), тыл бастығына (ТБ), учаске бастығына (УБ) және байланысшыларға (С) арналған жеңқұбырлық таңғыш (ЖТ) - Сипаттамасы.

Ескерту. 8-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Өртті сөндіру басшысына, штаб бастығына, өрттегі учаске бастығына арналған жеңқұбырлық таңғыш қызыл материалдан жасалады, оған тиісті жазу жазылады: РТП, НМ, НУ, ақ түсті.

Тыл бастығына және байланысшыларға арналған жеңқұбырлық таңғыш АҚ материалдан жасалады, оған қара түсті НТ тиісті жазуы жазылады.

Мысалы:

а

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 9-қосымша

Өрт дулығаларындағы (дулығалардағы) айырым белгілері

Ескерту. Қағида 9-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қатардағы құрам
Бөлімше командирі
Қарауыл бастығы (аға инженер) Шеңбердегі цифрлардың мөлшерін оңтайлы қабылдау
Бөлім бастығының орынбасары Үшбұрыштағы цифрлардың оңтайлы өлшемі
Бөлім бастығы
Жасақ басшылығының құрамы
Өрт сөндіру қызметтерінің және аумақтық бөлімшелерінің басшы құрамы (шеңбердің фоны қызыл)
Өрт сөндіру қызметі бөлімдерінің, бөлімшелерінің бастықтары (үшбұрыштың фоны қара)
Өрт сөндіру қызметі бөлімдерінің, бөлімшелерінің қызметкерлері (бас мамандар, аға инженерлер, инженерлер)
Төтенше жағдайлар министрлігінің басшылық құрамы (Қызыл фон)
Ескертпе: трафарет дулығаның (дулығаның) екі жағына (алдыңғы және артқы) қара түспен симметриялы түрде қолданылады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 10-қосымша

Шартты белгілер

Ескерту. Қағида 10-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Атауы	Негізгі таңба
Өрт сөндірушілер мен арнайы машиналар
Өрт сөндіру автоцистернасы (түсі - қызыл)
Өрт сөндіруші автосорғысы
Өрт сөндіру авто-сатысы
Өрт сөндіруші автокөтергіші: иінді
Өрт сөндіруші автокөтергіші: телескопиялық
Жеңқұбыр өрт сөндіруші автомобилі
Өрт сөндіруші байланыс және жарықтандыру автокөлігі
Авариялық – құтқару өрт сөндіру автомобилі
Техникалық қызмет өрт сөндіру автомобилі
Түтін шығаратын өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіру станциясы
Стационарлық лафеттік оқпаны бар өрт сөндіру автомобилі
Жылжымалы лафет оқпанды автомобилі
Аэродромдық өрт сөндіру автомобилі
Көбікті сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Аралас өрт сөндіру автомобилі
Су-аэрозольді сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Ұнтақты сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Көмірқышқыл газын сөндіретін өрт сөндіру автомобилі
Газ-сумен сөндіретін автомобилі
Шынжыр табанды жүріс көлік
Өрт сөндіру танкі (түсі қызыл)
Газ-түтіннен қорғау қызметінің автомобилі
Көп мақсатты өрт сөндіру автомобилі
Механикаландырылған сатысы бар өрт сөндіру автоцистернасы
Судан қорғайтын өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіру автозертханасы
Штабтық өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіруші тіркеме
Өрт сөндіруші кеме
Өрт сөндіруші қайығы
Өрт сөндіру пойызы
Өрт сөндіру ұшағы
Өрт сөндіру теңіз ұшағы
Өрт сөндіру тікұшағы
Өрт сөндіру мотопомпасы: портативті
Өрт сөндіру мотопомпасы: тіркеме
Тіркемелі өрт сөндіру ұнтағы (қызыл)
Өрт сөндіру мақсатында бейімделген автомобиль
Өрт сөндіру мақсатында басқа да бейімделген техника
Доңғалақты инженерлік және арнайы машиналар (Б-бульдозер, Э-эвакуатор, К- кран, Г- грейдер, П-погрузчик, ПЭС- жылжымалы электр станциясы, С-самосвал, БЗ-бензин құюшы, А-автобус, 102-полиция, 103- жедел жәрдем).
Өрт-техникалық жарақ, арнайы және механикаландырылған құрал
Арынды өрт сөндіру жеңқұбыры
Өрт сорғыш жеңқұбыры
Арынды өрт сөндіру жеңқұбыры, төселген: домалақ
"Аккордеонға" төселген арынды өрт сөндіру жеңқұбыры:
Жеңқұбырды су жинағыш
Екі жақты жеңқұбырды тармақталым
Үш жақты жеңқұбырды тармақталым
Төрт жақты жеңқұбырды тармақтау
Портативті жеңқұбыр катушкасы
Жылжымалы жеңқұбыр катушкасы
Жеңқұбырды көпір
Өрт сөндіруші Гидроэлеватор
Өрт сөндіру көбік араластырғыш
Өрт сөндіру бағанасы Көбіктің орташа еселігін қалыптастыруға арналған оқпан
Қолмен өрт сөндіру оқпаны (жалпы белгілеу)
Әмбебап оқпан
"А" диаметрі бар саптама бөшкесі (19,25 мм)
"Б" диаметрі бар саптама бөшкесі (13,... мм)
Жұқа бүріккіш су (су аэрозоль) ағынын қалыптастыруға арналған оқпан
Су ағынын қалыптастыруға арналған қоспалары бар оқпан
Жоғары қысымды оқпан
Көбіктің төмен жиілігін қалыптастыруға арналған оқпан
Көбіктің орташа жиілігін қалыптастыруға арналған оқпан
Кернеудегі электр қондырғыларын сөндіруге арналған оқпан
3 қабаттағы "Б" оқпаны:
Т-төбеде
Ж – жертөледе
Ш-шатырда
Маневрлік оқпан
Жертөледе "Б" оқпаны бар ГТҚҚ буыны
Тасымалданатын лафеттік өрт сөндіру оқпаны
Су саптамалары бар стационарлық өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Ұнтақты лафеттік өрт сөндіру оқпаны
Көбік саптамалары бар стационарлық өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Тасымалданатын өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Көбік көтергіш
ГПС-600 генераторларының тарағы бар көбік көтергіш
Өрт сөндіру түтін сорғышы: портативті тіркеме
Таяқ – баспалдағы
Шабуыл - баспалдағы
Тартылатын өрт сөндіру сатысы
Механикаландырылған құрал
Ұшқышсыз ұшу аппараты (дрон)
Прожектор (жарықтандыру құрылғысы)
Өрт сөндіру қондырғылары
Стационарлық өрт сөндіру қондырғысы (автоматты іске қосылатын үй-жайды жалпы және жергілікті қорғау)
Қолмен іске қосылатын стационарлық өрт сөндіру қондырғысы
Көбікті өрт сөндіру қондырғысы
Су өрт сөндіру қондырғысы
Су аэрозольді өрт сөндіру қондырғысы
Өрт сөндіру станциясы
Көмірқышқыл газы өрт сөндіру станциясы
Басқа газбен өрт сөндіру станциясы
Газ аэрозольді өрт сөндіру қондырғысы
Ұнтақты өрт сөндіру қондырғысы
Бумен өрт сөндіру қондырғысы
Өрт-сөндіргіштер
Портативті өрт сөндіргіш
Жылжымалы
Түтін жоятын құрылғылар
Түтін жоятын құрылғылар (түтін шығаратын люк)
Түтін жоятын құрылғылар (түтін қақпағы)
Табиғи желдетуді қолмен басқару
Басқару пункттері
Штаб
ГТҚҚ буыны
БӨП бақылау-өткізу пункті
Өрттегі учаске
Р-реттеуші
Тасымалданатын өрт сөндіру құрылғылары
Импульсті өрт сөндіру қарапайым жүйелері
Рюкзакты механикалық бүріккіштер
Қосымша белгілеу
Өрттің даму бағыты
Күштер мен құралдар әрекеттерінің шешуші бағыты
Өрт шыққан жер
Портативті радиостанция
Стационарлық радиостанция
Металл қоршау
Темірбетон қоршау
Тас қоршау
Өзен
Тоған
Өрт сөндіру тоғаны
Су тасымалдау
Ішкі өрт сөндіру краны (нөмір)
Өрт сөндіру гидранты (желі нөмірі, түрі және диаметрі)
Пирс
Құдық
Су қысымды мұнарасы (ұңғыма) V= 5 м3
Шекаралардың қирау ықтимал аймағы
Объекті конструкцияларының құлауы, үйіндісі, қирауы
Өртте қаза тапқандар
Адамдар
Жануарлар

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 11-қосымша

Қажетті күштер мен құралдардың есептеу формулалары

Ескерту. Қағида 11-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Негізгі көрсеткіштерді анықтауға арналған формулалар. Есептеу формулалары

1-кесте

р/с №	Көрсеткіш	Формула, анықтама	Формулаға кіретін шамалардың мәндері
			Белгілеу	Атауы, өлшем бірлігі
1	Өрттің еркін даму уақыты (мин)	tсв. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	tд.с	өрт туралы хабарлауға дейінгі уақыт өрт басталғаннан бастап өрт сөндіру бөліміне хабарлауға дейінгі уақытқа тең.
			tсб.	дабыл бойынша жеке құрамды жинау уақыты-1 мин
			tсл.	жүру уақыты, мин
			tб.р.	жауынгерлік орналастыру уақыты-КҚК нормативтері бойынша: 3 мин-жазғы кезең үшін; 6-8 мин-қысқы кезең үшін.
2	Жүру уақыты	tсл. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	L	өрт сөндіру бөлімінен объектіге дейінгі қашықтық, км
			Vсл	ПА қозғалысының орташа жылдамдығы, км / сағ
3	От шарпыған жолдың ұзындығы, (м) 10 минутқа дейін	Rп = 0,5 Vл × tсв	Vл	желілік жанудың таралу жылдамдығы, м/мин
			tсв	өрттің еркін даму уақыты, мин
4	⇒ 10 мин аса	Rп = 0,5 Vл × 10 + Vл (tсв- 10) = Vл * (tсв - 5)	Vл	жанудың таралуының желілік жылдамдығы, м/мин
			tсв	өрттің еркін даму уақыты, мин
площадь пожара, (м2)
5	Дөңгелек нысан	SП = pR2	p	3,14
			R	Өрт шарпыған жолдың ұзындығы (өрт радиусы)
	Жартылай шеңбер нысан	SП = 0,5*pR2	a	өрттің дамуы болатын бұрыш
	Бұрыштық пішін	SП = 0,25*pR2	-	-
	Тікбұрышты нгысан	SП = n* a*R	n	жанудың таралу бағыттарының саны
			a	үй-жайдың (ғимараттың) ені, м
сөндіру алаңы (м2)
6	Дөңгелек	Sт = ph(2R-h)	h	оқпанды сөндіру тереңдігі: қол оқпандары үшін-5 м; лафетті үшін - 10 м.
	Бұрыштық 90 о	Sт = 0,25ph х (2R-h)	a	сөндіру майданының ені
	Бұрыштық 180о	Sт = 0,5ph х (2R-h)	R	Өрт шарпыған жолдың ұзындығы (өрт радиусы)
	Бұрыштық 270о	Sт = 0,75 ph х (2R-h)	n	жану майданының бүйір жақтары саны
	Бір жағынан тікбұрышты	Sт = ha	-	-
	2 қарама қарсы жағынан тікбұрышты	Sт = 2ha	-	-
7	қажетті сөндіру шығыс (л/с, кг/с, м3/с)	Qтр.т = Sп × Iтр	Sп	сөндірудің есептік параметрі: (ауданы-м2, көлемі-м3, периметрі / алдыңғы м)
			Iтр	өртті сөндіру үшін өрт сөндіргішті беру қарқындылығы: беттік-л / (м2×с), кг / (м2×с), көлемдік-кг / (м3 с), м3/(м3 с) сызықтық — л / (м с)
8	қорғаудың талап етілетін шығысы (л/с)	Qтр.т = Sз × Iтр.з	Sз	есептік параметрдің шамасы
			Iтр.з	қорғау үшін өрт сөндіргішті беру қарқындылығы
өрт сөндіргіш заттарды беру аспаптарының саны
9	Су оқпаны	Nств.в = Qтр / qств	Qтр	сөндіруге қажетті шығын, л/с
			qств	оқпан шығыны, л / с
	көбік оқпандары -беттік сөндіру	Nств.п = Sт / Sпс	Sт	сөндіру алаңы, м2
			Sпс	көбік оқпанын сөндіру алаңы, м2
	көбік оқпандары -көлемді сөндіру	Nств.п =(Vп × kз) / (qпс × tр)	Vп	бөлменің көлемі, м3
			kр	көбіктің бұзылу коэффициенті 3
			qпс	көбік оқпанын тұтыну, м3/мин
			tр	болжалды сөндіру уақыты-15 мин
оқпандардың жұмыс уақыты
10	су көзіне орнатусыз ПА-дан	tраб= (Vц - NрVр) / (Nст × qст × 60)	Vц	өрт сөндіру машинасының цистернасындағы су көлемі, л
			Nр	магистральдық және жұмыс желілеріндегі жеңқұбырлар саны, шт
			Vр	бір жеңқұбырлар су көлемі, л
			Nст	осы өрт сөндіру машинасынан жұмыс істейтін су оқпандарының саны, шт
			qст	Оқпанның су шығыны, л/с
11	шектеулі қоры бар су көзіне орнатумен ӨСА-дан	t = (0,9 VВ - NрVр) / (NПР × QПР × 60)	VВ	су қоймасындағы су қоры, л
			Nр	магистральдық және жұмыс желілеріндегі жеңқұбырлар саны, шт
			Vр	бір жеңқұбырдағы су көлемі, л
			NПР	осы су көзіне орнатылған барлық өрт сөндіру машиналарынан берілген аспаптардың (оқпандардың, генераторлардың) саны
			QПР	бір құрылғының су шығыны, л / с
Жұмыс уақыты ОКГ-600 (мин)
12	Көбіктүзгіш бойынша	t = Vпо / qокг	Vпо	көбіктүзгіш көлемі, л
			qГПС	ОКГ шығыны -600: Су-5,64 л/с; Көбіктүзгіш -0,36 л/с; Ерітінді -6 л/с.
	Су бойынша	t = Vв / qокг	Vв	Су көлемі, л
			Qокг	ОКГ шығыны -600: Су-5,64 л/с; Көбіктүзгіш -0,36 л/с; Ерітінді -6 л/с..
орташа көбейтілген көбіктің мүмкін мөлшері (ПСК) (м3)
13	Көбіктүзгіш бойынша	Vп = Vпо / 0,6	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, м3
	Су бойынша	Vп = Vводы / 9,4	Vводы	Су көлемі, м3
мүмкін сөндіру алаңы ТЖС және ЖС (ПСК) (м2)
14	Көбіктүзгіш бойынша (ТЖС)	ST = Vпо / 3	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, л
	Көбіктүзгіш бойынша (ЖС)	ST = Vпо / 1,8(2)	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, л
	Су бойынша (ТЖС)	ST = Vв / 45	Vв	Су көлемі, л
	Су бойынша (ЖС)	ST = Vв / 30	-	-
15	ерітінді бойынша ТЖС және ЖС сөндіру алаңы (м2)	ST = VР-PA / ISt × tP × 60	ISt	өртті сөндіруге ерітіндіні берудің нормативтік қарқындылығы, л / (м2 с)
			tP	сөндірудің есептік уақыты, мин
			VР-PA	көбік түзетін Сулы ерітіндінің мөлшері, л
16	магистральдық желінің су көзінен өртке дейінгі шекті ұзындығы (м)	Lпр = [Нн - (Нпр ± Zм ± Zпр) / SQ2] × 20	Нн	сорғыдағы қысым, м
			Нпр	тармақталудағы, лафеттік оқпандардағы, көбік генераторларындағы қысым (барлық жағдайларда екі - үш жеңқұбыр шегіндегі тармақталудан жұмыс желілеріндегі қысымның жоғалуы 10 м - ден аспайды, сондықтан тармақталудағы қысым осы тармақталуға қосылған оқпан саптамасындағы қысымнан 10 м артық болуы керек), м
			Zм	шекті арақашықтықта жер бедерінің ең жоғары көтерілу (+) немесе түсу (-) биіктігі, м
			Zпр	өрт сөндіру аспаптарын (оқпандарды, көбік генераторларын) өрттегі тармақталу орнынан немесе іргелес жерлерден көтерудің немесе түсірудің ең жоғары биіктігі, м
			S	бір өрт жеңқұбырының кедергісі
			Q	ең көп жүктелген бір магистральдық жеңқұбыр желісінің су шығыны, л / с
17	негізгі мақсаттағы ПА саны	Nотд = Nл.с / Nбр	Nл.с	тартылған жеке құрамның саны, адам
			Nбр.	жауынгерлік есепте жеке құрамның саны, адам (орта есеппен - 4 адам)
18	АЦ сумен жанармай құю жылдамдығы (мин)	tзап= Vц / (Qп × 60)	Vц	цистерна көлемі, л
			Qп	цистернаны толтыратын сорғының орташа су беруі, л / с
19	өрттегі АО-дан су ағынының уақыты (мин)	tРАСХ= Vц / (Nпр × Qпр × 60)	Vц	цистерна көлемі, л
			Nпр	ПА-дан берілген аспаптардың (оқпандардың, генераторлардың) саны
			Qпр	бір құрылғының су шығыны, л / с
20	айдау сатысының шекті қашықтығы (м)	Lст = [НН - (НВХ ± ZM) / SQ2] × 20	Нн	сорғыдағы қысым, м
			НВХ	айдау сатысының магистральдық желісінің соңындағы қысым, м
			Zм	шекті арақашықтықта жер бедерінің ең жоғары көтерілу (+) немесе түсу (-) биіктігі, м
			S	бір өрт жеңқұбырының кедергісі
			Q	ең көп жүктелген бір магистральдық жеңқұбыр желісінің су шығыны, л / с
21	магистральдық желінің ұзындығы (м)	Lм=L×1,2	L	су көзінен өрт орнына дейінгі қашықтық, м
22	айдау сатыларының саны	Nст = Lм - Lгол / Lст	Lм	су көзінен өрт орнына дейінгі магистральдық желінің ұзындығы, м
			Lгол	өрт орнынан қашықтық, м
			Lст	айдау сатыларының ұзындығы, м
23	айдауға арналған ПА жалпы саны	Nм = Nст + 1	Nст	айдау сатыларының саны
			1	Бас көлік
24	оқпандардың қалыпты жұмыс істеуі үшін қысымы қажет		3,5 атм	қол үшін
			6 атм	лафетті және басқалар үшін.
25	Резервуарларды сөндіру кезінде	1 ОКГ-600 үшін орташа есеппен 1000 л ПО қажет. Ылғалдағышпен су беру кезінде қарқындылық 2 есе төмендейді	1 м3	0,6 л ПО және 9,4 л су

2. Газ және мұнай атқыламаларының өрттерін сөндірудің негізгі көрсеткіштерін анықтауға арналған формулалар

2-кесте

р/с №	Көрсеткіш	Формула	Формулаға кіретін шамалардың мәндері
			Белгілеу	Атауы, өлшем бірлігі
1	Өрт сөндіру машиналарының саны атқыламаны сөндірудің бірінші кезеңінде операцияларды орындау	NМ 1= Q1 / NCT.А схQСТ.А+ Q2/N схQСТ.Л	Nм1	Өрт сөндірудің бірінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q1	Сөндірудің бірінші кезеңінде жабдықты, Металл конструкцияларды және аумақты салқындатуға арналған су шығыны, л / с
			Q2	Сөндірудің бірінші кезеңінде субұрқақты суаруға арналған су шығыны, л / с
			Nсх СТ.А NсхСТ.Л	Тиісінше, күштер мен құралдарды орналастыру схемасындағы А және лафет оқпандарының саны, дана.
			QСТ.А Qст.л	Тиісінше, А (немесе лафетті) оқпанынан 40 м қысыммен 25 мм саптамамен және оқпанмен 60 м, л/с қысыммен 28 мм саптамасы бар лафетті су шығыны
2	Атқыламаны сөндірудің екінші кезеңінде операцияларды орындауға арналған өрт сөндіру машиналарының саны: 2.1. Су ағындарымен	Nм2=Nм1+Q4/NсхРС-АQСТ.Л+0,5 NТСТ.Л QРС-А/NСХРС-АQСХРС-А	Nм2	Өрт сөндірудің екінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q4	Атқыламаны сөндіруге арналған су шығыны, л / с
			N тст.л	Атқыламаны сөндіруге арналған лафеттік оқпандар саны, дана.
			NсхРС-А	Күштер мен құралдарды орналастыру схемасындағы МС-а оқпандарының саны, дана.
			Qсх РС-А	Магистральдан су шығыны МС-а оқпандағы қысым кезінде 40 м, л/с
	2.2. Газ-су ағындарымен	Nм2=Nм1+NАГВТQтАГВТ/Qн +NсхРС-А QзАГВТ /NсхСТ.АQСТ.А	NАГВТ	Атқыламаны сөндіруге қатысатын газ-су сөндіру автомобильдерінің саны, дана.
			QтАГВТ	Сөндіру үшін АГВТ-қа берілетін су шығыны (АГВТ-100 үшін 60 л/с және АГВТ-150 үшін 90 л/с қабылданады)
			QзАГВТ	Бір АГВТ қорғау үшін су шығыны (қабылданады 15 л 20 л/с)
			Qн	Өрт сорғыларынан АГВТ-қа нақты су беру, л/с
	2.3. Ұңғымаға су айдау арқылы (агрегаттар саны)	Nагр = Qтр / Qагр	Nагр	Жоғары қысымды құю агрегаттарының саны, дана.
			Qтр	Атқыламаны, суатқыламаны сөндіру үшін қажетті су шығыны, л / с
			Qагр	Агрегатты беру, л / с
3	Атқыламанысөндірудің үшінші кезеңінде операцияларды орындауға арналған өрт сөндіру машиналарының саны	N=Qб/NсхQ+Q/NсхQ	NМ3	Өрт сөндірудің үшінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q6, Q7	Тиісінше Сағаны салқындату үшін су шығыны ұңғымалар және атқыламаны суару, л / с
4	Су шығыны: 4.1. Қауіпті жылу әсер ету аймағында жеке құрамды және жеңқұбыр желілерін суаруға	Q5 = NРС-АQРС-А	Q5	Жеңқұбыр желілерінде қауіпті жылу әсер ету аймағында жұмыс істейтін жеке құрамды суаруға берілетін су шығыны, л / с
			NРС-А	Суаруға берілген МС-А немесе МС-Б. бүріккіш оқпандарының саны (сөндіру бойынша жұмыс істейтін екі лафеттік оқпанға бір бүріккіш қабылданады), дана.
			QРС-А	Оқпандағы қысым кезінде МСА-А немесе МС-Б бүріккіш оқпаннан су шығыны 40 м, л / с
	4.2. Газ-су ағындарын жасау үшін	Q = N Qт 8 АГВТ АГВТ	Q8	Газ-су ағындары ғимаратынан берілетін су шығыны, л / с
			QтАГВТ	(2.2) формуласын қараңыз
	4.3. АГВТ қорғау үшін	Q = N Qз 9 АГВТ АГВТ	Q9	Газ-су сөндіру автомобильдерін қорғау үшін берілетін су шығыны, л / с
			QзАГВТ	См. формуласы (2.2)
5	АГВТ жеткіліксіз болған кезде су ағындарымен сөндіруге жататын субұрқақ дебитінің бір бөлігі	Qф = Q - Qф ост фон АГВТ	Qфост	Лафет оқпандарымен сөндіруге жататын атқылама дебитінің бір бөлігі, млн м3/тәулігіне. газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
			Qфон	Атқыламаның нақты дебиті, млн м3/тәулігіне. газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
			QфАГВТ	Тартылған АГВТ, млн м3/тәулік сөндіретін атқыламаның шекті дебиті. газ немесе тәулігіне мың м3 мұнай
6	Су оқпандарынің саны: 6.1. Атқыламаны сөндіру кезеңдерінде операцияларды орындау үшін	Nст.л = Qтр / Qст.л	Nст.л	Атқыламаны сөндіру кезеңінде операцияларды орындау үшін берілетін лафеттік оқпандар саны (немесе 25 мм саптамасы бар), дана.
			Qтр	Атқыламаны сөндіру сатысында операцияларды орындау үшін қажетті су шығыны, л / с
			Qст.л	Лафет оқпанынан су шығыны, л / с
	6.2. Қауіпті жылу әсер ету аймағында жеке құрамды және жеңқұбыр желілерін суаруға	N= 0,5N т РС-А ст.л	NРС-А	PCA немесе MS-B бүріккіш оқпандарынің саны, дана.
			Nт ст.л	Қауіпті жылу әсер ету аймағында жұмыс істейтін лафет оқпандарының саны, штрих.
	6.3. АГВТ жеткіліксіз болған жағдайда қалдық атап айтқанда атқыламаны сөндіру үшін	N тр = Q/ K Q ст.л 4 з ст.л	N тр ст.л	Атқыламаның қалдық бөлігін сөндіру үшін лафеттік оқпандардың қажетті саны, дана.
			Q4	Қалдық дебит кезінде атқыламаны сөндіруге арналған су шығыны, л / с
			Kэ	Оқпандар жұмысының тиімділік коэффициенті 0,7-ге тең
7	Су қоймаларындағы су қоры: 7.1. Атқыламаны су ағындарымен сөндіру кезінде	VB = K (Q1 + Q2 . + Q7 )t1 - 7 × ×(1 - Qводопр / Q1 + Q2 ... + Q7 )	VB	Су айдындарының (резервуарлардың) жалпы сыйымдылығы, м3
			Q1, Q2	Тиісінше, атқыламаны сөндірудің бірінші кезеңіндегі су шығыны, л / с
			Q3 , Q4	Тиісінше, атқыламаны сөндірудің екінші кезеңінде өрт аймағын салқындатуға арналған су шығыны, л / с
			Q5	Қауіпті жылу әсер ету аймағында және жеңқұбыр желілерінде жұмыс істейтін жеке құрамды суаруға арналған су шығыны, л/с (4.1 формуланы қараңыз)
			Q6 , Q7	Тиісінше, ұңғыманың аузын салқындатуға және атқыламаны суаруға арналған су шығындары, л / с.
	7.2. Атқыламаны газ-су ағындарымен сөндіру кезінде	VB = K (Q1 + Q2 ... + Q7 )t1 - 7 + +(Q8 + Q9 )t 8 - 9 + (1 - Qводопр / /Q1 + Q2 ... + Q9 )	Q8 , Q9	Атқыламаны газ-су ағындарымен сөндірудің екінші кезеңіндегі су шығыны [формулаларды қараңыз (4.2), (4.3)], л / с
			t1 - 9	Атқыламаны сөндіру кезеңдерінде жүргізілетін операциялардың ұзақтығы (бөлімді қараңыз. 2.3), сағ
			K	Сүзуге және өлі қалдыққа судың шығынын ескеретін Коэффициент (қабылданады: жер су қоймалары үшін -1,5; болат және бетон үшін-1,2)
			Qводопр	Су айдындарын толықтыратын құбырдан су шығыны, м3 / сағ

3. Ауаның температурасы мен ылғалдылығына байланысты ТОЖҚҚ-да өрт сөндіруші-газ-түтіннен қорғаушылардың рұқсат етілген жұмыс уақыты

3-кесте

р/с №	Ауа температурасы, 0С	Рұқсат етілген уақыт, мин, салыстырмалы ылғалдылықта, %
		60 дейін	60-75	75 жоғары
1.	31	90	90	90
2.	35	90	70	50
3.	40	60	50	25
4.	45	50	40	20
5.	50	45	35	15
6.	55	40	30	10
7.	60	35	20	5
8.	65	30	20	-
9.	70	25	15	-

4. Төмен температурада ТОЖҚҚ-да рұқсат етілген жұмыс уақыты

4-кесте

Ауа температурасы, 0С	Жұмыс ұзақтығы, мин	Демалу ұзақтығы, мин
0 ден -15 дейін	90	90
-15 ден -30 дейін	60	60
-30 ден -45 дейін	30	30

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 12-қосымша

Өрт туралы акт – Акт о пожаре

Ескерту. Қағида 12-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

(кемінде 2 данада жасалады – составляется не менее чем в 2-х экземплярах)

________________________________ "____"_________________жыл/год

қала, село, аудан – город, село, район

Комиссия құрамында: мемлекеттік өртке қарсы қызметтен____________________

Комиссия в составе: от государственной противопожарной службы

_________________________________________________________________________

өрт сөндіру басшысы, төтенше жағдайлар басқарма қызметкері

– руководитель тушения пожара, сотрудник отдела по чрезвычайным

ситуациям/управления по чрезвычайным

ситуациям_________________________________________________________________

объект әкімшілігінен – от администрации объекта

__________________________________________________________________________

ішкі істер органдарының, сақтандыру өкілдері – представители органов внутренних

дел, страхования

__________________________________________________________________________

қоғамдық ұйымдардан және басқа да тұлғалар – от общественных организаций и

другие лица

__________________________________________________________________________

болған өрт туралы осы актіні жасаған

составил настоящий акт о происшедшем пожаре

"____"_________________жыл/год

Объектінің атауы (толық)_________________________________________________

Наименование объекта (полное)

Объектінің тиесілігі, меншік нысаны_______________________________________

Принадлежность объекта, форма собственности

Ғимараттың, құрылыстың қабаттылығы___________________________________

Этажность здания, сооружения

Объектінің мекенжайы____________________________________________________

Адрес объекта

Өрт орнынан бастап жақын маңда орналасқан ӨСБ, МӨСБ дейін қашықтық____

Расстояние от места пожара до ближайшей ПЧ, СПЧ

Өртті байқаған күні__________және уақыты__________сағ.__________мин.

Дата и время обнаружения пожара час мин.

Өрт шыққан (болжалды) орын______________________________________________

Место возникновения пожара (предполагаемое)

__________________________________________________________________________

Кім өртті байқады және ол туралы өртке қарсы қызметке қалай хабарлаған, тел. № -

Кто обнаружил пожар и каким образом сообщил о нем в противопожарную службу, телефон №

Облыстық, қалалық "ӨСжАҚЖҚ" ММ КҚЖБО-ға, бөлімшелерінің ББП-ға өрт

туралы хабарламаның түскен күні _________ және уақыты______сағ._______мин.

Дата ___________ и время _______час_______ мин. поступления сообщения о пожаре

на ЦОУСС, ПСЧ подразделений ГУ "СП и АСР" города, области

1-ші бөлімшенің келген уақыты __________сағ._________мин.

Время прибытия 1-го подразделения час мин.

Өртті оқшаулау күні _________ және уақыты ______________сағ.____________мин.

Дата и время локализации пожара час мин.

Өртті жою күні _____________ және уақыты __________сағ.________мин.

Дата и время ликвидации пожара в час мин.

Өртке қарсы қызмет бөлімшесінің келген сәтіндегі жағдай Обстановка к моменту прибытия подразделения противопожарной службы

Өрттің ауданы, оның таралу жолдары мен жылдамдығы, жанатын толымы,

адамдарға, жануарларға төнген қауіп, құлау және жарылу қауіптілігі,

тұрғындардың, ЕӨСҚ-ның қимылдары көрсетіледі___________________________

Указывается площадь пожара, пути и скорость его распространения, горючая загрузка,

угроза людям, животным, опасность обрушений и взрывов, действия населения,

ДПФ______________________________________________________________________

Өртті сөндіру кезінде пайдаланған күштер мен құралдар: Силы и средства, применявшиеся при тушении пожара:

Өрт сөндіруге қатысқандар және олардың саны: ______________________________

участники тушения пожара, включая взаимодействующие службы с указанием их

количества:________________________________________________________________

Өрт сөндіру бөлімінің №, ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының саны - № пожарной

части, количество отделений, звеньев ГДЗС

ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының жұмысының жалпы уақыты_____________

Суммарное время работы отделений, звеньев ГДЗС

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде пайдаланған өрт техникасының түрі, саны – тип, количество пожарной

техники, использованной при тушении пожара

Өрт сөндіргенде берілген оқпандардың түрі мен саны:_________________________

Вид и количество стволов, поданных при тушении пожара:

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде қолданған өрт сөндіргіш құралдардың түрі және саны –

виды и количество огнетушащих средств, применявшихся при тушении пожара

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде қолданған су көздерінің түрі (қажеттіні толтыру керек):

Виды водоисточников, использованных при тушении пожара (нужное заполнить):

Су көздері водоисточники	Атауы, гидранттың, суқоймасының № Название, № гидранта, водоема	Су көзінің мекенжайы Адрес водоисточника	Өрт орнынан қашықтығы Расстояние от места пожара
Ішкі ӨҚСЖ Внутренний ППВ
Сыртқы ӨҚСЖ Наружный ППВ
Жасанды суқоймасы Водоем искусственный
Табиғи суқоймасы Водоем естественный

Өрт сөндіру жетекшісі (лауазымы ТАӘ):

Руководитель тушения (должность, ФИО):

Өрттің зардаптары: Последствия пожара:

Өлген адамдар: барлығы ___________, оның ішінде балалар _________, облыстық

"ӨСжАҚЖҚ" ММ, ТЖД қызметкерлері____________.

Погибло людей: ____, в т.ч. детей____, сотрудников противопожарной службы ______.

Жарақаттанғандар туралы мәлімет:_________________________________________

Сведения о травмированных _________________________________________________

Өрттен жойылған (зақымдалған) құрылыс, тұрғын үй пәтерлерінің бірлігі

Уничтожено (повреждено) пожаром, площадь_____________________________

өлген жануарлар______________________________________________________

погибло животных (түрі және саны – вид и количество)

Өрттің залалы (белгіленген немесе бағдарланған)__________________________ теңге

Ущерб от пожара (установленный или ориентированный)

Өрттің себебі (белгіленген немесе болжанған)_________________________________

Причина пожара (установленная или предполагаемая) ____________________________

Өрттің пайда болуына кінәлі тұлғалар_______________________________________

Лица, виновные в возникновении пожара

Өртте құтқарылған – спасено при пожаре:

Жұрт___________адам. Техникалар __________ бірлік

Людей чел. Техники ед.

Мал басының бірлігі_________________

голов скота

Материалдық құндылықтар_____________________________________мың теңге

Материальных ценностей тыс. тенге

Өрт туралы акт тексерілуге жіберілді___________________________________

Акт о пожаре направлен для рассмотрения в

Комиссияның айрықша ескертпелері_______________________________________

Особые замечания комиссии

Комиссия мүшелерінің қолы:_______________________________________________

Подписи членов комиссии: (аты-жөні - фамилия, имя, отчество)

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

Актінің данасын алғандар:

_______________________________________________________

Экземпляры акта получили

________________________________________________________

________________________________________________________