Қазақстан Республикасы Су көлігінің кемелерінде қызмет ету ЖАРҒЫСЫ

БҰЙРЫҚ Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар Министрлігі 1995 ж. 14 наурыз N 55 Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1998 жылғы 2 қыркүйек N 594 тіркелді

       Ескерту: Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Көлік және коммуникация министрлігінің 2005 жылғы 8 қыркүйектегі N 290-І Бұйрығымен.

----------------Бұйрықтан үзінді---------------------

      "Нормативтiк құқықтық актiлер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес және ведомстволық нормативтiк құқықтық актiлердi Қазақстан Республикасының заңнамасы мен сәйкестiкке келтiру мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
      1. Қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрiнiң кейбiр бұйрықтарының күшi жойылды деп танылсын...
      3. Осы бұйрық қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

      Министрдiң
      мiндетiн атқарушы

Қазақстан Республикасы   
Көлiк және коммуникация  
министрiнiң         
2005 жылғы 8 қыркүйектегі 
N 290-І бұйрығына    
қосымша           

Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникация министрiнiң
күшi жойылған кейбiр бұйрықтарының тiзбесi

      1. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде 1998 жылғы 2 қыркүйекте N 594 болып тiркелген "Қазақстан Республикасы су көлiгiнiң кемелерiндегi қызмет жарғысы" туралы Қазақстан Республикасы Көлiк және коммуникациялар министрiнiң 1995 жылғы 14 наурыздағы N 55 бұйрығы...
------------------------------------- 

                                   1 параграф

     Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі Су көлігі департаментімен ұсынылған "Қазақстан Республикасының су көлігі кемелерінде қызмет ету жарғысы" бекітілсін.

                       2 параграф

     "Қазақстан Республикасының су көлігі кемелерінде қызмет ету жарғысы" 1995 жылғы 30 наурыздан бастап күшіне енгізілсін.

      Министр

                         Қазақстан Республикасының
                   Көлік және коммуникациялар министрлігі
                         Су көлігінің департаменті

     Қайта өңделген                      Қазақстан Республикасының
                                         Көлік және коммуникациялар
                                         министрлігі Су көлігінің
                                         департаментімен     

     Келісілген                          Қазақстан Республикасының
                                         Көлік және коммуникациялар
                                         министрлігі Заң актілерін
                                         әзірлеу, Жоғарғы Кеңеспен
                                         байланыс және заң жұмыстары
                                         басқармасымен     

     Ресми баспа                     Қайта баспалауға тыйым салынған

                         Алматы қ., 1995 ж.     

     Су көлігінің кемелерінде қызмет ету Жарғысы ішкі кеме қатынасы жолдарында және теңіз суларында жүзуі кезінде кеме экипажы мүшелерінің міндеттері мен құқықтары баяндалған, кеме жалауы мен вымпелін көтеру, күнделікті қызметті ұйымдастыру, сондай-ақ кеме өміршеңдігі үшін күрес негіздері анықталған.
     Жарғы кеме экипажы мүшелеріне арналған.

                                         Көлік және коммуникациялар
                                          министрлігінің 1995 жылғы
                                             14 наурыздағы N 55 
                                                 бұйрығымен
                                                 Бекітілген

                   I Тарау.  Жалпы ережелер 

      1. Осы Жарғы Қазақстан Республикасы Су көлігі кемелерінде қызмет етуді ұйымдастырудың, сондай-ақ кеме экипажы мүшелерінің құқықтары мен міндеттерінің негізгі ережелерін анықтайды. 
      2. Осы жарғының талаптары Қазақстан Республикасының заңдарында негізделеді және экипаждың кемеде болған кезінде де және олардың жағада қызметтік міндеттерін орындау кезінде, сондай-ақ кемедегі басқа тұлғаларға да жарамды. 
      3. Кеме экипажының барлық мүшелері осы Жарғыны білуге және оны дәл орындауға міндетті. 
      4. Осы Жарғының талаптарын бұзу заңмен белгіленген тәртіптік немесе өзге жауапкершілікке тартуға әкеліп соқтырады. 
      5. Кеме экипажының барлық мүшелері капитанның келісімімен кемеге тағайындалады. 
      6. "Капитан" термині кемелерді жеке басқаратын тұлғаларға жарамды және кеменің түріне, міндетіне және еңбек ұйымдастыруға байланысты "командир", "багермейстер", "шкипер", "сыңар-капитан" және т.б. болып аталынатын, ал "механик" термині "аға механик" және т.б. аталынатын тұлғаларға жарамды. 
      7. Экипаж еңбегі кеме иесі бекіткен штат кестесіне, Өзен флоты жүзу құрамдарының жұмыс уақыты мен демалыс уақыты туралы Ережеге және осы Жарғыға сәйкес белгіленген тәртіпте капитанмен ұйымдастырылады. 
      8. Осы Жарғыда лауазымы көрсетілмеген кеме экипажы тұлғаларының міндеттері белгіленген тәртіппен лауазым нұсқаулықтарымен анықталады.
      9. Кемеде болатын экипаж мүшелері мен тұлғалардың қызметін, міндеттерін анықтауға байланысты Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі және кеме иесімен шығарылатын барлық құжаттар осы Жарғының қағидаларына сәйкес болуы тиіс.
      10. Осы жарғының күші пайдаланудағы, техникалық қызмет көрсетілудегі немесе навигациялық жөндеудегі (яғни, кемені пайдалануға қабылдау актісіне қол қойған сәттен бастап кеменің тұрыс немесе жауаптылықпен сақтау арқылы жөндеу актісіне қол қойғанға дейін) кемелердің экипаждарына жарамды.

                     II Тарау. Кеме экипажы

      11. Кеме экипажы капитаннан, командалық құрамның және қатардағы құрамның басқа тұлғаларынан тұрады.
      12. Команда құрамына мыналар: капитан, капитанның бірінші көмекшісі (шетелде жүзетін кемелерде), штурмандар (капитанның бірінші көмекшілері), командирдің көмекшілері, шкипер көмекшісі, механик және оның көмекшілері (екінші, үшінші, төртінші механик), электр механигі (электр жабдықтары жөніндегі механик көмекшісі) және оның көмекшілері, радиостанса бастығы, сондай-ақ аталмыш қызметтерді қоса атқаратын тұлғалар жатады. 
      Қатардағы құрамға экипаж мүшелерінің барлығы жатады. 
      13. Экипаж мүшелерінің барлығында тиісті қызметтерді атқаруға жарамдылығы туралы медициналық комиссияның қорытындысы болуы тиіс. 
      14. Арнайы біліктілікті талап ететін қызметтерді атқаратын немесе жұмыстарды орындайтын командалық және қатардағы құрамның тұлғаларында қызмет атқаруға құқық беретін тиісті құжаттар болуы тиіс (диплом, куәлік, айғақтар және т.б.). 
      Ескерту. Жоғары оқу орындарының, училищелер мен техникумдардың студенттері, курсанттар мен оқушылар оқу саласына сәйкес қатардағы құрамның штаттық қызметін атқаруға жіберіледі (оқу орындарының жолдамалары бойынша). 
      15. Кеме экипажы мүшелерінің міндеттері: 
      (01) су көлігі қызметкерлерінің ар-ожданын сақтау; 
      (02) мемлекеттік құпияны қатаң сақтау; 
      (03) Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын, осы Жарғының Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігінің кемелерінде пәрменді бұйрықтарды, ережелер мен нұсқауларды орындау; 
      (04) жүріс және тұрыс вахталарын жүргізу және атқаратын қызметіне сәйкес кеме жұмыстарын орындау; 
      (05) инабатты, тәртіпті болу, қызметі жоғарылардың өкімдерін тез және дәлме-дәл орындау; 
      (06) өзінің қызметтік міндеттерін білу, адал және бастамашылықпен орындау, материалдарды үнемдеп жұмсау, кеме мүлкін сақтау, өндірістік жоспарларды орындауға белсенді қатысу; 
      (07) кеме құрылысын, өзінің мамандығын, меңгермесін білу, салаға қатысты ұғымдарды және өзінің кәсіби мамандығын ұдайы жетілдіру; 
      (08) өз меңгермесін жарамды күйде сақтау және жұмысын үздіксіз қамтамасыз ету; 
      (09) техника қауіпсіздігі ережелерін, өрт қауіпсіздігі және санитарлық ережелерді, білу және қатаң сақтау; 
      (10) дабыл бойынша өз міндеттерін білу және анық орындау; апаттық-құтқару және өрт өндіру құралдары мен аспаптарды, жеке басы және ұжымдық құтқару құралдарын пайдалануды және оларды жинауды білу; апат дабылдарын білу; ішкі байланыс жүйесін және дабыл бойынша сигналдандыруды білу; 
      (11) таза және мұқият киіну, нысандық киімдерді кию ережесін білу; 
      (12) кемеде тазалықты және тәртіпті сақтау; 
      (13) айналадағы ортаны қорғау, оның ластануын болдырмау. 
      16. Әрбір экипаж мүшесі кемеге, адамдарға, жүкке қауіп төнген жағдайда, кеме қауіпсіздігіне қамқоршы болуы тиіс, оны жою шараларын қабылдаумен бірге, бұл жөнінде жедел вахта бастығына (теңізге шығатын кемелерде - капитанның вахта көмекшісіне) немесе вахта механигіне хабарлауға міндетті. 
      17. Кеме немесе тұрмыс техникасын пайдаланушы тұлғалар (кімнің меңгермесінде болғанына қарамастан) оны нысаналықпен пайдалануға жауап береді, ал жұмысында бүлінушілік байқалғанда, осы техника жөнінде жедел меңгеруші тұлғаға хабарлайды. 
      Кеменің барша қауым пайдаланатын техника мен тұрмыс құралдары меңгеруінде болатын экипаж мүшесі әрбір құралды пайдалану туралы нұсқаулық болуын байқап отыруға міндетті. 
      18. Кеме техникасының уақытша бүлініп қалуына байланысты жөндеу жұмыстарын вахта бастығының (вахта механигінің) рұқсатынсыз жүргізуге экипаж мүшелеріне тыйым салынады. 
      19. Жұмыстың экипаждық әдісі кезінде кемені күйде және корпусы мен қондырмасының кеме бөлмелерінің механизмдердің, жүйелердің қондырғылардың, қосалқы бөлшектердің, керек-жарақ құралдар мен жабдықтардың элементтерін бүліндірмей ұстау үшін оларды кеме экипаждарының мүшелеріне меңгермелер жөніндегі кестелер бойынша бекітіледі, ал жұмыстың бригадалық әдісі кезінде кемеде болатын бригада мүшелеріне бекітіледі. 
      Кеме экипажының мүшелері өздеріне тапсырылған құндылықтарды сақтауға заңдарда белгіленген жауапкершілікке тартылады. 
      20. Командасы жоқ баржалармен жұмыс жасайтын өздігінен жүзу кемелерінің экипаждарына командасыз баржаларды пайдалану туралы Ережеде көзделген қосымша міндеттер жүктеледі. 
      21. Экипаж мүшелері капитанмен жарияланған апат және дүрмек жұмыстарды орындауға міндетті. Капитанның шешуі бойынша апат жұмыстарына кемеде уақытша болатын өзге адамдар да шақырылуы мүмкін. 
      22. Қызметтік міндеттерін орындау кезінде өзара қарым-қатынасы ресми болуы тиіс. 
      Қызмет бабымен өкім беру бұйрық нысанда беріледі. Бұйрық нақты да қысқа болуы тиіс. Бұйрық беруші оның дұрыс түсінілгендігін тексеруі тиіс. Бұйрық алушы оны орындаған соң да, иә болмаса оны орындау мүмкіндігі болмаған жағдайда да бұл жөнінде бұйрық берушіге баяндауы тиіс.
      Команда құрамының басқа тұлғасынан екінші бұйрық алушы, оның орындалуы бірінші бұйрықты орындауға кедергі келтіретін жағдайда, екінші бұйрық берушіге бұл жөнінде айтуы тиіс және бұдан әрі соның нұсқауына байланысты орындауы тиіс.
      23. Қоса атқарушылық әдіспен (мамандық) жұмыс жасаушы экипаж мүшелері осы қызметтер (мамандықтар) үшін осы жарғымен анықталған міндеттерді орындайды.

         III Тарау. Кемелерде қызмет жасауды ұйымдастыру негізі     

     24. Кемелерде қызмет жасауды ұйымдастыру бойынша кестелер негізі мынадай болады:
     (01) штат кестесі;
     (02) меңгермелер туралы кесте;
     (03) вахта және кеме жұмыстарының кестесі;
     (04) кемедегі күн тәртібі;
     (05) жиыстыру туралы кесте;
     (06) дабыл туралы кесте.
     Кеменің түрі мен міндетіне байланысты қосымшалар кестелер құрастырылуы мүмкін.
     25. Барлық кестелерді (штаттықтан басқа) бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі) құрастырады, ал ол штатта жоқ болған жағдайда кемені пайдалануға бергенге дейін механикпен бірлесе отырып, капитан құрастырады. Кестені кеме капитаны бекітеді.
     26. Тәулік бойы жұмыс жасайтын өз бетімен жүзетін кемелерде вахта жүргізетін команда тұлғаларына 1 және 2 кестелерде көрсетілген уақыт белгіленеді.
     Командалық және қатардағы құрамның басқа мүшелеріне вахта жүргізу мен кеме жұмыстарын жасау уақытын капитан белгілейді.

                                                         1 кесте

           Өз бетімен жүзетін кемелерді (жүрдектерінен басқа)
             ішкі су қатынасы жолдарында пайдалану кезіндегі
               команда құрамының вахта жүргізу уақыты 


   __________________________________________________________________________
|                     | Жұмыс тәртібі кезінде вахта жүргізу уақыты        
|                     |___________________________________________________
|    Қызметі          |   төрт        |       үш           |      екі     
|                     | ауысылымдық   |  ауысылымдық       | ауысылымдық  
|_____________________|_______________|____________________|______________    Капитан                 00-04            00-04                00-04
                          16-018           12-16                12-20
                                                                немесе
                                                                 00-06  
                                                                 12-18
   Бірінші штурман         08-12            08-12                04-12
                           21-24            20-24                20-24
                                                                немесе
                                                                 06-12
                                                                 18-24
   Екінші штурман          04-08            04-08   
                           18-21            16-20
   Үшінші штурман          00-03            00-04
                           12-16            12-16
   Механик                 12-14            08-12                04-12
                           20-24            20-24                20-24
                                                                 немесе
                                                                 06-12
                                                                 18-24
   Мех. I көмекшісі        00-04            00-04                00-04
                           14-17            12-16                12-20
                                                                немесе    
                                                                 00-06

                                                                 12-18

   Мех. II көмекшісі       04-08            04-08                  -

                           17-20            16-20                  -

   Мех.III көмекшісі       08-12            08-12                  -

                           21-24            20-24                  -

   Эл. механигі            12-14            08-12                  -

                           20-24            20-24                  -

   Эл. мех. I көмекшісі    00-04            00-04                  -

                           14-17            12-16                  -

   Эл. мех.II көмекшісі    04-08            04-08                  -

   Эл. мех.III көмекшісі   08-12              -                    -

                           21-24              -                    -

     Қызметтері (мамандығы) қоса атқарылған кезде команда құрамы кеме 
жүргізу мамандығының команда құрамының тұлғалары үшін белгіленген 
сағаттармен вахта жүргізеді.

                                                                2 кесте

           Өз бетімен жүзетін кемелерді (жүрдектерінен басқа)
             теңіз және жаға жүзулеріне пайдалану кезіндегі
            команда құрамының  жүріс вахтасын жүргізу уақыты     

  __________________________________________________________________
|                     | Жұмыс тәртібі кезінде вахта жүргізу уақыты |
|                     |____________________________________________|
|    Қызметі          |        үш             |      екі           |     
|                     |     ауысылымдық       |    ауысылымдық     |
|_____________________|_______________________|____________________|
  Капитан                                           00-04 12-20

                                                       немесе

                                                    00-06 12-18

  Капитанның аға             04-08                  04-12 20-24

  көмекшісі                  18-20                    немесе

                                                    06-12 18-24

  Капитанның екінші          04-08                      -

  көмекшісі                  12-16                      -

  Капитанның үшінші          08-12                      -

  көмекшісі                  20-24        

  Аға механик                                       04-12 20-24

                                                      немесе

                                                    06-12 18-24

  Екінші механик             00-04                  00-04 12-20

                                                       немесе

                                                    00-06 12-18

  Үшінші механик             04-08                       -

                             16-20                       -

  Төртінші механик           08-12                       -

                             20-24                       -
 

                 Сыңар капитан (сыңар-механик) капитан (механик) жоқ болған кезде кеме капитан (механигі) үшін белгіленген сағаттарда вахтада тұрады. 
      Кеме капитаны (механигі) мен сыңар-капитан (сыңар-механик) кемеде бір мезгілде болған жағдайда соңғысы өзі ауыстыратын тұлғаға белгіленген сағаттарда вахта жүргізеді. 
      27. Жолаушы кемелерінен басқаларындағы экипаждық әдісті жұмыстарда төрт ауысылымдық кестемен (1 кестені қара) вахта жүргізілуі мүмкін. Бұл жағдайда үшінші штурман капитанмен бірге вахтаны 0 ден 3 сағат, ал механиктің үшінші механигі механикпен бірге 21 ден 24 сағатқа дейін вахтада болады. 
      28. Үш ауысылымдық кестемен (1 кесте) вахта жүргізу былай ұйымдастырылады: 
      (01) үшінші штурман және механиктің үшінші механигі штат бойынша көзделмеген жүк және буксир кемелеріндегі экипаждық әдісті жұмыстарда; 
      (02) жолаушы кемелерінде. Бұл жағдайда үшінші штурман мен механиктің үшінші көмекшісі капитан және механикпен бірге вахта жүргізеді; 
      (03) кемеде үш бригада болған кезде бригадалық әдісті жұмыстарда. 
      29. Вахтаны екі ауысылымдық кестемен (1 кесте) жүргізу бригадалық әдісті жұмыс кезінде әрбір бригаданың кемеде 15 күннен асырмай болуы арқылы ұйымдастырылады. 
      30. Ішкі су жолдарында және теңіз суларында капитанмен (сыңар-капитанмен, капитанның ауысылым көмекшісі, командирдің ауысылым көмекшісі және т.б.) басқарылып, бортта бір бригада болған кезде экипаждың бригадалық әдіспен кемеде жұмыс істеуі ауысылым ұзақтығы 12 сағаттан аспайтын жағдайда ұйымдастырылады. 
      Бригадалардың ауысылым тәртібін кеме иесі белгілейді. 
      Тәуліктен аз жұмыс істейтін кемелер (жүрдектерін қоса) түнгі тұрыс пунктінің жауапты кезекшісінің қорғауына тапсырылуы мүмкін. Тұрыс тәртібі кеме иесімен анықталады. 
      31. Теңіз және жағалау жүзулерінде кемелерді пайдалану кезінде вахта жүргізу былай ұйымдастырылады: 
      (01) кемеде үш бригада болған жағдайда, жұмыстың экипаждық және бригадалық әдісінде үш ауысылымдық кесте (2 кестені қара) бойынша; 
      (02) бір бағытқа ету 8 сағаттан аспайтын желілерде жұмыстың бригадалық әдісінде екі ауысылымдық кесте (2 кестені қара) бойынша. Бұл жағдайда әрбір бригаданың кемеде болуы 15 тәуліктен аспауы тиіс. 
      32. Аралас жүзулерде кемелерді пайдалану кезінде вахта жүргізудің 1 кестеде көзделген төрт ауысылымдығынан және үш ауысылымдығынан 2 кестеде көзделген үш ауысылымдығына ауысу және керісінше, әдеттегідей кемені теңізге шығар алдында және теңізден келердегі рәсімдеуге тұрған кезде жүргізіледі. Теңізде немесе жағалау жүзулерінде немесе ішкі су жолдарында өту ұзақтығы 24 сағаттан аспағанда капитан вахтаны ауыстырмауы мүмкін. Бұл жағдайда теңіз суларында капитан мен механик вахтаны кесте бойынша жүргізуден босатылады. 
      33. Ішкі су жолдарында, теңізде және жағалау жүзулерінде пайдаланылатын жүрдек кемелер экипаждарының жұмысы бригадалық әдіспен ұйымдастырылады. Егер бортта бір бригада болған кезде жол уақыты 8 сағаттан аспаған жағдайда, кеме бортында (сыңар-капитанмен, капитанның ауысылым көмекшісі, командирдің ауысылым көмекшісі және т.б.) басқарылатын бір бригада болуы мүмкін. Бұл жағдайда қозғалыс кестесінде қарастырылғандай аялдаулар әрбір екі сағаттан аспауы тиіс. Демалуға және тағамдануға арналған бір аялдаудың уақыты кемінде 30 минут, бұл жағдайда аялдауға дейінгі және одан кейінгі жол уақыты 4 сағаттан аспауға тиіс. 
      Жүзу жағдайы бойынша кеме бортында бір бригада бола тұрып пайдалынылмауы мүмкін болғанда, сондай-ақ жол уақыты 8 сағаттан асқан соның салдарынан бригада ауыстыру мүмкін болмағанда, кеме бортында екі бригада болуы тиіс біреуін капитан, сыңар-капитан (капитанның ауысылым көмекшісі) басқарады. 
      Басқару постында тұрған экипаж мүшелерінің вахта ауысылымы тең уақыт сайын, бірақ 4 сағаттан аспай жүргізіледі. 
      Жол уақыты аралық пункттерде қысқа (30 минутқа дейін) аялдауларды ескере отырып анықталады. 
      34. Өз бетімен жүзетін және жүзбейтін жер снарядтары мен түп қазу снарядтарындағы команда құрамының тұлғаларына вахтада тұру және жұмыстарды орындау уақыты кеме иесі, ал қатардағы құрамға - командир белгілейді. 
      Өз бетімен жүзетін жер снарядтары мен түп қазу снарядтарының қозғалысы кезінде команда құрамының тұлғалары 26-32-баптарға сәйкес вахта жүргізеді. 
      Шаландалардың, шаландиршілердің және мотоәкелушілер капитандары, брандвахта және баржалар мен керуен құрамына кіретін басқа кемелердің шкиперлері өндірістік-технологиялық қызмет мәселелері бойынша командирге (командирдің ауысылым көмекшісіне) бағынады. 
      35. Кемені пайдалану кезінде экипаж мүшелерін жұмысқа алу және жұмыстан босату (әрі қарай кеменің тіркелген орнындағы кадрлар бөлімінде ресімдеумен), демалыс беру, көтермелеуді, сыйақыны хабарлау капитанның бұйрығымен ресімделеді.
      36. Капитанның нақты жағдайларға немесе кеменің ерекшелігіне, сондай-ақ штат кестесіне байланысты экипаждың жекелеген мүшелерінің арасында міндеттерді бөлуге құқығы бар.

                IV Тарау. Команда құрамы     

                   Жалпы ережелер

      37. Кеменің команда құрамына кемені басқару мен оны пайдалануда жеке қатысатын бағыныштыларды басқару жүктеледі.
      38. Команда құрамының міндеті:
      (01) өзінің қарамағындағылардың еңбегін дұрыс ұйымдастыру, еңбек өнімділігін өсіру үшін жағдай жасау, сондай-ақ кемедегі өндірістік міндеттерді шешуге экипаж мүшелерінің қатысуын қамтамасыз ететін жағдайлар туғызу; 
      (02) өзінің жүріс-тұрысы, еңбегімен экипаж мүшелерінің барлығына үлгі болу, кемеде тәртіпті сақтау; 
      (03) өзінің қарамағындағыларды жан-жақты білу, жеке және іскерлік қасиеттерін зерттеу, оларға өзінің кәсіптік білімі мен тәжірибесін беру; 
      (04) қарамағындағыларға қамқорлық жасау және оларда күнделікті ерлік, адалдық, еңбексүйгіштік, саналы тәртіптілік бастамашылық, техниканы игеру, флотты сүюге ұмтылу; 
      (05) кемеге жаңа экипаж мүшелерін алған кезде қарамағындағы тұлғаларды олардың жұмыс бойынша және дабыл жөніндегі міндеттерімен, кеме кестелерімен, еңбек қауіпсіздігі, өрт қауіпсіздігі және санитарлық ережелер мен нұсқаулықтармен таныстыру; 
      (06) қарамағындағылардың кеме кестелері жөніндегі міндеттерін білу; 
      (07) қарамағындағылардан Қазақстан Республикасының заңдарын, өзінің міндеттерін, қолданылып жүрген ережелерді, нұсқауларды, бұйрықтарды, нұсқаулықтарды және өкімдерді дәл орындауын талап етеді және осы орындауды бақылау;
     (08) өз қарамағындағыларды келесі рейстің міндеттері мен ерекшеліктері туралы хабар ету;
     (09) экипаж мүшелерімен техникалық сабақ өткізу;
     (10) кеме техникасына техникалық қызмет көрсетуді өткізудің күнтізбелік жоспарын құрастыру мен бекітуге ұсыну;
     (11) алдыңғы қатарлы кеме экипаждарының тәжірибесін зерттеу, жалпылау және өз кемесіне енгізу.
     39. Команда құрамының тұлғалардың алмасуы кезінде тапсырушы қабылдап 
алушыға акт бойынша құжаттарды, есеп беру, басқару және өзіне бекітілген 
материалдық құны бар заттарды беруге міндетті; акт капитанмен бекітіледі.  

                          Капитан
                       Жалпы ережелер     

     40. Капитан кеме экипажының бірыңғай басшысы және басқарушысы, кеме иесінің өкілетті өкілі болып табылады.
      41. Капитан кеме басқарады және кеме қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қажет шаралар қолданады; ішкі су жолдарында жүзу кезінде кемені жүргізуді басқарады, ал теңіз және шетел суларында - оны жүзеге асырады. 
      Капитан кемеде тәртіп ұстауда, кемеге, оның үстіндегі адамдар мен жүктерге зиян етуді болдырмауға барлық шараларды қолданады. 
      42. Капитан кеме иесіне тікелей бағынышты. Кеме қызметіне жататын барлық нұсқаулар тек қана оның орындалуына жауапкер капитанға беріледі. 
      43. Кеме бортында жоғарғы қызмет тұлғаларының болуы оның өз қызметін орындаудағы капитанға артылған міндеттерді орындау жауапкершілігінен босатпайды. 
      44. Капитанның өз құзырына жататын өкімдерін кемедегі барлық тұлғалар мүлтіксіз орындауға міндетті. 
      Капитан кеме экипаждарын саралау мен қоюға қатысады, кемеде мамандардың тұрақтануына шаралар қолданады. 
      Капитанның өкімдерін кемедегі тұлғалардың қайсыбірі орындамаған жағдайда, ол бұл тұлғаларға қатысты өз құқығы құзырында шаралар қолданады. 
      Керек жағдайларда капитан қызмет міндетін орындаудан экипаждың кез келген мүшесін босатуға, кемеден кетіруге және кадрлар бөліміне жіберуге құқылы. 
      45. Капитан мыналарды қамтамасыз етуге міндетті: 
      (01) кемеде Қазақстан Республикасы мемлекет үкіметі мен мемлекет басшылығы заңдары мен басқа да құжаттардың орындалуын; 
      (02) табиғат ортасын қорғау шараларының орындалуын; 
      (03) кеме, адамдар мен жүктер қауіпсіздігін, өндірістік қызметтер мен кемені және кеме техникасын техникалық пайдалануды қамтамасыз етудегі ережелер, нұсқаулар, нұсқаулықтар мен басқа да нормативтік құжаттар тәртібін орындауды; 
      (04) мемлекеттік құпияны сақтауға керекті шараларды қолдануды; 
      (05) экипажды тәрбиелеу жұмысы мен моральдық жағдайындағы жоғарғы деңгейді; 
      (06) қозғалыс графигі (кестесі) өндірістік жоспарын, кеме жұмысының тапсырымдағы көрсеткіштерін орындауды; 
      (07) жүзу қауіпсіздігін қадағалау және басқа да бақылау органдарының (еңбек техникалық инспекциясының, су көлігі Департаментінің, санитарлық инспекцияның, өртті қадағалау т.б.) нұсқаулары мен талаптарын орындауға; кемені уақытысында қарауға және куәландыруға көрсетуді; 
      (08) еңбек тәртібін сақтау және жалпы кемелік, вахталық және штурмандық қызметтерді ұйымдастыру; экипаж мүшелерін уақытысында бұйрықтармен, өкімдермен, нұсқаулармен, сондай-ақ рейске шығу тапсырысымен және болатын рейстің ерекшеліктерімен таныстыруды; 
      (10) экипаждың экономикалық және техникалық оқуын, командалық және қатардағы құрамдардың және штурмандардың (кеме көмекшілерінің дербес дайындығындағы біліктілігін арттыруды ұйымдастыру мен бақылауды); 
      (11) экипажы кеменің өміршеңдігі үшін күресуге, су үстінде құтқару әрекеттеріне дайындауды ұйымдастыру, сондай-ақ осы дайындықты бақылауды; 
      (12) еңбек заңдылықтарына және Өзен кемелерінің жүзу құрамдарының демалуы мен жұмыс уақыты туралы қағидасына сай еңбек пен демалыс режимі; 
      (13) кемеде алдыңғы қатарлы жұмыс тәжірибесін енгізу және оны жетілдіруді; 
      (14) курсанттардың, студенттер мен оқушылардың тәжірибесіне жалпы басшылық, кеме жүргізу мамандығы тұлғаларын өтілден өткізуге тікелей басшылық етуді. 
      46. Капитанның міндеті: 
      (01) кеме кестесін тексеру және бекіту; 
      (02) командалық құрамның қызметтеріне басшылық жасау; 
      (03) вахталық (бірыңғай вахталық, кеме), машиналық, электротехникалық (электроходтар мен дизельэлектрлік жер снарядтарында), радиотелеграфтық және басқа белгіленген журналдары, сондай-ақ кеме қараудың бірыңғай кітабын, іс жүргізуді, есептік және басқа құжаттарды уақытысында жүргізуді бақылау; 
      (04) қала су құбырынан ішетін су алу, кейіннен ішетін су дайындау станциясында (ІСДС) жасайтын борт сыртынан су алу Тіркеу журналын, шаруашылық-тұрмыс және фекальдық ағындарды тапсыру-шығару, құрғақ қоқыс, тағам қалдықтарын контейнерлерін тапсыру, слан астындағы суды тапсыру; 
      (05) қажет карталар мен навигациялық әдістеме кітапшаларын, түзеу материалдарын уақытылы алуды бақылау және штурмандық құжаттарды түзеу сапасына қарау; 
      (06) кеме құжаттары мен мөрін сақтау; 
      (07) кемеде бақытсыздық жағдайлар болғанда жәбірленушілерге қажетті медициналық көмек көрсетудегі шараларды қабылдау, болған бақытсыздық жағдай туралы кеме иесіне және тиісті кәсіподақ комитетіне хабарлау, белгіленген тәртіпте тергеу жүргізу; 
      (08) кеме, адамдар мен жүктер қауіпсіздігіне төнген жағдайлар мен оқиғаларда бұл туралы кеме иесіне хабарлап осы жағдайлар мен оқиғаларға, алынған нұсқаулар мен кепілдемелерге сай іс-қимыл жасау; 
      (09) кеме апаты болғаны туралы жүк зақымданғанда және бұзылғанда, сондай-ақ басқа да осындай жағдайларда қажетті органдарға болған жағдай туралы хабарлау, сонымен қатар оқиғаның салдарын жою мен себептеріне шаралар қолдану және белгіленген тәртіпте керек құжаттарды толтыруды қамтамасыз ету; 
      (10) кеменің өміршеңдігі үшін күресудегі, су үстінде адамдарды құтқарудағы экипаждың іс-қимылдарына басшылық жасау; 
      (11) басқа кемемен соқтығысқанда, басқа кемеге, құрамға, плотқа соққанда, басқанда көмек қажеттілігін сұрау және өз кемесіне, экипажына және жолаушыларға өте қауіпті болмаған жағдайда көмек көрсету; соқтығысқан кеме капитанынан кеменің атын, тіркелген, шыққан және баратын жерін, алған зақымның аумағын сұрау; осыған ұқсас өз кемесі бойынша мәліметтерді соқтығысқан кеме капитанына хабарлау және қажет құжаттарды толтыру. 
      47. Капитан бірінші штурманмен және механикпен бірге, Өзен көлігін техникалық пайдалану Ережелері талаптарына сай, кемені, кеме техникасын және оны жабдықтауды олардың күйі мен мазмұнына бақылау жасау мақсатында қарауға міндетті. 
      48. Кемеге және ондағы адамдарға қауіп төнген жағдайда кемеге немесе адамдарға көмек көрсету үшін капитанның кеменің негізгі қозғалтқыштарының немесе өзге механизмдерінің жұмыс режимін белгіленген нормадан асыруға құқығы бар; берілген бұйрық жөнінде кеме журналына тиісті жазу жазылады. 
      49. Кемеде болған әрбір бала тууы немесе қайтыс болу жағдайы кеме капитаны екі куәгердің және кеме дәрігері немесе фельдшерінің қатысуымен акт жасайды. 
      Сонымен қатар, қайтыс болу жағдайы туралы капитан жедел түрде кеме иесіне хабарлайды және соның нұсқауымен іс-қимыл жасайды. 
      50. Қылмыс жасағаны туралы күдік туғызған тұлғаны немесе іс-қимылы қылмыстық-жазалау белгісіне жатпайтын, бірақ кемеге, ондағы адамдарға не мүлікке қауіп төндіретін тұлғаны ерекше үй-жайға қамауға және ең бірінші мүмкіндік туғанда оны тиісті үкімет орындарына тапсыруға құқықты. 
      51. Экипаждың барлығы немесе оның басым бөлігінің қатысуымен орындалатын жұмыстарға капитан, белгіленген тәртіппен бекітілген тізбеге сәйкес аврал жұмыстарын жариялайды. 
      52. Капитан ауырған жағдайда кемені басқаруды бірінші штурманға, оның дипломы бар-жоғына қарамай уақытша тапсырады, ол жөнінде жедел түрде кеме иесіне, ал шетел портында Қазақстан Республикасының консулына баяндайды. 
      Кеме журналына басқару тапсырылған күні мен уақыты, кеме тұрған жер оның күйі, жүгінің, балластың, ішетін суы және азық-түлік қорының бар екендігі және басқа мәліметтер жөнінде жазылады. 
      53. Капитанның өзіне қолданылып жүрген ережелерге сәйкес берілетін диспетчерлік байланыс құралдарын пайдалануға құқығы бар. 
      54. Капитанның Қазақстан Республикасының өзен көлігі қызметкерлерінің тәртібі туралы Жарғысына сәйкес кеме экипажы мүшелеріне тәртіптік жаза қолдану және көтермелеу шараларын қолдануға құқығы бар. 
 

        Капитанның кемені қабылдау және тапсыру кезіндегі міндеттері 
 

        55. Капитанның пайдаланудағы кемені қабылдау кезіндегі міндеттері: 
      (01) команда құрамынан сеніп тапсырылған меңгермесінің күйі туралы, кеме және нормативтік құжаттамаларының, іс-қағаздарының, есеп беру және мүліктерінің бар екендігі туралы жазбаша мәлімдемелер талап ету; 
      (02) экипажбен танысу; 
      (03) кеме құжаттарын, мөрді ақша сомаларын және ақша құжаттарын қабылдау; 
      (04) кеме тапсырушы капитаннан кеменің сындарлы ерекшеліктері, оның пайдалану және теңізде жүзу қасиеттері, жүк операцияларының барысы және кеменің келесі рейске әзірлігі (жөндеу барысы туралы), болған апат жағдайлары және оның салдары туралы қажетті мәліметтерді алу; 
      (05) кеменің өндірістік жоспары және оның орындалуымен танысу; 
      (06) кемелерді тапсырған капитанмен бірге бірінші штурман және механиктің ілесуімен кемені қарау, қажетті түсіндірмелер мен мәліметтер алу; 
      (07) кеме дабылы бойынша экипаждың жұмыс өтеу іс-қимылын тексеру; 
      (08) қажет болған жағдайда кеме корпусына, қозғағышына, руль органы өзге борт сыртындағы қондырғыларға су асты бақылауын жүргізуді талап ету. 
      Кемені тапсыру мен қабылдау нәтижелері бойынша акт жасалады, бірінші данасы кеме иесіне жіберіледі. 
      56. Тағайындалған капитанның тапсыру-қабылдау және міндетті орындауды бастау уақыты кеме журналында белгіленеді, тапсырушы және қабылдаушы капитанның қолдары қойылады. Жаңадан тағайындалған капитан міндетінің басталғаны туралы кеме бойынша бұйрықпен жарияланады. 
      57. Кеме тапсыру мен қабылдау қысқа мерзімде жүргізілгенде капитанның екеуі де кемені қабылдау-тапсыру, ақша сомалары мен құжаттары туралы акт жасайды және қол қояды. Актіде тапсыру кезінде қабылданбаған объектілер жөнінде көрсетіледі. Кемені басқаруға қабылдау-тапсыру күні мен уақыты тапсырған және қабылдаған капитанның қол қоюы арқылы кеме журналында белгіленеді, сонан кейін осы Жарғының 55-бабына сәйкес жаңадан тағайындалған капитан кемемен танысады, бұрын жасалған актіге қосымша акті жасайды және оны кеме иесіне жібереді. 
      58. Кемені жасаушы зауыттан, сондай-ақ тұрымнан, жөндеуден және т.б. қабылдау кезінде капитанның міндеттері тиісті құжаттармен анықталады. 
 

             Капитанның кеме портта тұрған кезіндегі міндеттері 
 

        59. Портқа келу бойына капитан кемені және қажетті құжаттарды порт әкімшілігіне және бақылаушы органдарға ұсыну үшін әзірлеуге міндетті. 
      60. Капитанның кеме портта тұрған кездегі міндеті: кеменің қауіпсіз тұруын қамтамасыз ететін шараларды қабылдау, жүк операцияларын және кемені жабдықтау мен жөндеу жұмыстарын орындауға дайындау; экипажбен жергілікті (порттық) ережелердің орындалуын қамтамасыз ету; портта немесе жағалаудағы аймақтарда апат жағдайы болғанда өртті сөндіруге немесе көмек көрсету үшін порт әкімшілігінің (кеме қауіпсіздігіне зиян келтірмей) талап етуі бойынша экипаж бен кеме құралдарын ұсыну. 
      61. Капитан кемеге жүк қабылдар алдында тиеу сызбасын немесе жүк жоспарын (теңізге шығатын кемелер үшін) жасауды белгілеуге міндетті және белгіленген нұсқаның жүзу қауіпсіздігін, кеменің теңізде жүзу тиісті қасиетін және жүк сақталуын қамтамасыз еткеніне көзі жеткенде, оларды бекітеді. Капитан жүк тасымалдау ережелеріне қайшы келген жағдайда немесе кеме не адамдар қауіпсіздігіне қауіп төндірген жағдайда жекелеген жүктерді қабылдаудан бас тартуы мүмкін. 
      62. Жүк тиеу кезінде капитан, белгіленген жүк сызбасынан (жүк тиеу жоспары) туындайтын және жүк тиеу жұмыстарының ережелерімен, қалқушылық хабарламасымен, тасымалдау ережелерімен және басқа да ережелермен ойластыра отырып, трюмдерде және палуба бетінде жүктердің дұрыс жайғастырылуы, жиналуы мен бекітілуіне, балласт пен отынның орналастырылуына, сондай-ақ бас және басқа палубаларға жүктеудің белгіленген нормалардан аспауына бақылау жасауға міндетті. Егер, өндіріс технологиясы бұзылса және жоғарыда көрсетілген құжаттардың талаптарынан шегініс жіберілсе, капитан жүк операцияларын тоқтатуға құқығы бар. 
      63. Жағаға шығарда капитан, бірінші штурман мен вахта бастығына (капитанның вахталық көмекшісіне) кеме қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қажетті жұмыстар мен шаралар қабылдаудың орындалуы туралы ауызша немесе жазбаша нұсқау беруге және өзінің барар жерін айтуға міндетті. 
      64. Кеменің рейске шығар алдындағы капитанның міндеттері: 
      (01) рейске тапсырма алу кезінде команда құрамымен болатын рейстің ерекшеліктерін талқылау, навигациялық карта мен құралдар арқылы жүзу ауданымен танысу, болуы мүмкін қиындықтарды қарау, әртүрлі жүзу жағдайларында қайсы-бір іс-қимылдарының қажеттілігін түсіндіру және экипаждың барлық мүшелеріне рейстің негізгі міндеттері мен ерекшеліктерін жеткізу туралы нұсқау беру; 
      (02) кемені жүзуге дайындау барысына басшылық жасау; 
      (03) егер, вахтаға шығар алдында қызмет міндеттерін орындаумен айналысқан немесе кеме бойынша жұмыстар жасаса, вахталықтарға демалыс беру; 
      (04) теңіз аудандарына шығатын кемелерде алдын ала кеме жолын айқындауды (алдын ала айқындауды тексеру, егер ол капитанның бір көмекшісімен орындалса) жасау. 
      65. Кеменің шығуы алдында капитан ауа райымен, бұрқасын ескертулерімен танысуға, белгіленген уақытта бірінші штурманнан, механиктен және радиостанса бастығынан (радиооператордан) кеменің рейске дайын екендігі, бортта экипаж мүшелерінің бар екендігі және кеме үстінде өзге тұлғалардың жоқтығы туралы мәлімдемелер қабылдауға міндетті. 
      66. Егер, экипаждың қайсы-бір мүшесі не кемедегі тұлғаның (экипаж штатына, жолаушыларға және т.б. жатпайтын лауазым тұлғалардың) белгіленген кету уақытына келмегені жағдайында капитан бұл жөнінде порт әкімшілігіне немесе кеме иесіне, ал шетелде Қазақстан Республикасының консулына кемеге келмеген тұлғаның тегі, аты, және әкесінің атын, қызметін, кемеден кеткен уақытын атай отырып, хабарлайды. Сонымен қатар, капитан бұл тұлғалардың кемеге қайтып оралуына мүмкін шараларды қолдануға міндетті. 
      67. Егер, жүзу жарамдылығы туралы кеме құжаттарының қолданылу мерзімі алдын ала белгіленген рейс аяқталатын уақыттан ерте бітсе және ол рейсте ұзартылуы мүмкін болмаса немесе кемені жабдықтау, оның күйі, тиелуі, кеме техникасы тиісті құжаттардың талаптарына жауап бермесе және кеме қауіпсіздігін қамтамасыз етпесе, не жұмыс қауіпсіздігінің талаптары орындалмаса, капитанның рейске шығуға құқығы жоқ. 
      Жоғарыда көрсетілген жағдайлар туралы капитан уақытында порт әкімшілігіне, кеме иесіне және тиісті бақылау органдарына хабарлауға міндетті.
            Капитанның жүзу кезіндегі жалпы міндеттері 
 

        68. Жүзу кезіндегі капитанның міндеттері: 
      (01) жүзу талаптары мен жағдайларының өзгерістерін бақылап отыру және дер кезінде алдын алу шараларын қабылдау, навигациялық, гидрометеорологиялық және басқа белгіленген ақпарат түрлерін алуға тұрақты бақылауды жүзеге асыру; 
      (02) кеме жүргізудің ерекше қиын және қауіпті жағдайларында ішкі су жолдары учаскелерінде кеме жүзу кезінде вахта бастығының шақыруымен жедел көпіршікке шығу және жағдай талап еткен уақытқа дейін сонда болу; 
      (03) жүзу ауданының арнайы лоциясын зерделеу және соны штурмандардан талап ету; 
      (04) борт сыртына адам құлаған кезде оны құтқару шараларын қабылдау және іздеуді ұйымдастыру; капитан іздеуден нәтиже шықпайтынына әбден көзі жеткен соң ғана іздеу ауданынан кете алады; 
      (05) зәкірмен кабель-сымы көтерілген жағдайда бұл жөнінде жедел түрде жақын арадағы портқа оны көтеру орны мен уақытын көрсете хабарлайды және алынған нұсқауларға сәйкес іс-қимыл жасайды. 
      69. Міндетті лоцмандық өткізу аудандарында жүзу кезінде капитан лоцман алуға міндетті. Лоцмандық өткізу міндетті емес аудандардан өту кезінде капитан қажет деген жағдайларда лоцман алуына болады. Кемеде лоцманның болуы лоцмандық өткізуде капитанның өзіне жүктелген міндеттерін жоймайды. 
      70. Лоцмандық өту кезіндегі капитанның міндеттері: 
      (01) лоцманды қарсы алудың және бортқа алудың және оны кемеден түсірудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, лоцманға үй-жай бөлу және тамақ беру; 
      (02) бортқа лоцманды алу, кемені өткізуге қажетті мәліметтерді оған беру, кемені басқару ерекшелігімен таныстыру, рульге команда беру шарттарымен келісу; 
      (03) көпіршіктен кетер кезінде өзі болмаған кезде орнын басатын тұлғаны лоцманға көрсету; 
      (04) Кемені өткізу кезінде жүзу қауіпсіздігінің сақталуын бақылау. Лоцманның нұсқауларының дұрыстығына күмәнданған жағдайда оны қызметінен бас тарту. Бұл жағдайда міндетті лоцмандық өткізу қажет емес аудандарда өзі болады, ал міндетті лоцмандық өткізуді қажет ететін аудандарда басқа лоцманды шақырады. 
      71. Кеме мұздақ, бұрқасынды және басқа жүзуге қауіпті аудандарға жақындаған кезде капитан тәлімгерлік, нұсқаулық және басқа құжаттарға, сондай-ақ нақты жағдайларға сәйкес тиісті шаралар қабылдауға міндетті. 
      72. Капитан өзінің кемесіне, экипажына және жолаушыларға қауіп төндірмей, егер осыны жасай алса, мыналарды істеуге: 
      (01) мерт қаупі төнген кез келген кемеге және су бетінде табылған тұлғаға көмек көрсету; 
      (02) апатқа ұшырағандарға бар жылдамдықпен жетуге мүмкіндік жасау. 
      73. Капитанның ойы бойынша кемеге мерт болу қаупі анық төнгенде, ол кемедегі адамдарды құтқарудың барлық шараларын қабылдауға міндетті. Барлық шаралар қабылданып болған соң капитан кеме экипажына кемені қалдыруға бұйрық етеді. 
      Адамдарды құтқару кезінде капитан бірінші кезекпен балаларды, ауруларды, әйелдер мен кәрілердің құтқарылуын қамтамасыз етуі тиіс. Кемелік, машиналық, радиотелеграф журналдарын, осы рейстің картасын, құжаттар мен құндылықтарды құтқарудың барлық шараларын қабылдап болған соң капитан кемені ең соңынан қалдырады. 
 

               Капитанның теңіз навигация әдістерін қолдануды 
              талап ететін теңізде және ішкі су жолдарының 
                учаскелерінде жүзу кезіндегі міндеттері 
 

        74. Кеменің жүзу және жүктердің сақталу қауіпсіздігін, рейстің максималды тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында, капитан Су көлігі департаментінің құжаттарында көрсетілген жағдайлар мен шектеулерді ескере отырып, қажетті жолды таңдауға құқығы бар. 
      75. Капитанның міндеті: 
      (01) бағыт және оған түзетулер енгізе отырып, орындаушы айқындықты жүргізетін навигациялық карталардағы алдын-ала айқындауды жүргізу; 
      (02) бас қозғалтқыштардың жұмыс тәртібі мен оларды және руль қондырғыларын басқару тәсілдерін тағайындау; 
      (03) штурмандардан кеменің орынын қажетті жиілікпен барлық жүргізу тәсілдерімен және құралдарымен орындаушы айқындықты қажетті дәлдікпен қамтамасыз ететін есептеуді және анықтауды жүргізуін талап ету; 
      (04) басқа кемелерге және жақын мекендердегі жағалаудағы өкіметтерге, егер ол туралы ешқандай хабар болмаса, жолда кездескен мұздар, жүзудегі сынықтар, бұрқасындар, үсіген және басқа қауіптер туралы шұғыл түрде хабарлау. 
      76. Бағытты, басқару тәсілін және бас қозғалтқыштардың жұмыс тәртібін тағайындай және өзгерте отырып, капитан бұл туралы вахталық бастықты құлақ қағыс етуге міндетті. Тек қана осы Жарғының 249 және 250 баптарында көрсетілген жағдайларда вахта бастығынан басқа, капитанның рұқсатынсыз ешкімнің ол тағайындаған бағыт пен қозғалтқыштардың жұмыс тәртібін өзгертуге құқығы жоқ. 
      77. Портқа кіру және шығу кездерінде, тар жерлермен жүргенде, үдемелілік кеме қатынасы аудандарында жүзу кезінде, жағаға және қауіпті жерлерге жақындағанда, көрінуі шектелген жағдайларда және мұздардың ішінде жүзген кезде, кемені бекіту кезінде, және басқа өте күрделі жүзу жағдайларында капитан көпірше үстінде болуға және кемені өзі басқаруға, экипаждың қырағылығының жоғары дәрежеде болуына және вахта қызметін күшейтуге міндетті. 
      Бас қозғалтқыштар жүрістің қайсібір өзгеруіне, ал зәкірлер - ағытуға дайын болулары керек (тиімділігіне байланысты). 
      Егер бұл жағдайларда жүзу көп уақытқа созылып кетсе (12 сағаттан асса), капитан, қалыптасқан жағдайға сай, кемені басқаруды бірінші штурманға сеніп тапсырып, уақытша көпіршеден кетуге мүдделі. 
      78. Аумақтық ішкі суларда және басқа тәртібі шектелген (кеден, санитарлық және т.б.) аумақтарда немесе жергілікті ережелерге (немесе барлығын қоса) құзыретті жерлерде, капитанның оларды білуі және соларды жетекшілікке алуы тиіс. 
      79. Шетел рейсінен шетел портына немесе қазақстандық портқа келген бойда капитан санитарлық, кеден шекара және басқа да өкіметтердің тиісті рұқсатын алғанша, кеме үстіндегі ешбір тұлғаның жағамен байланысуына шаралар қолдануға міндетті. 
      80. Кеме шетел портына келу бойына капитан бұл туралы Қазақстан Республикасының консулын құлаққағыс етуге және оған кеме туралы және жүзу жағдайлары туралы хабарлауға міндетті. 
      Консулдың барлық нұсқаулары, оның ішінде шетел портының кемесін ұстауы да, капитанға міндетті болып табылады. 
      81. Рейс аяқталысымен, капитан кеме иесі алдында белгіленген тұрғыда есеп беруге міндетті. 
      82. Кеме үстінде мүмкіндік болмай, ауруға жедел білікті медициналық қажеттік туындаған жағдайда, капитанның кеме иесін құлаққағыс ете отырып, жақын портқа кіруі тиіс. 
      83. Теңізде зардап шеккен кемеге көмек көрсету кезінде, капитан адамдарды құтқару үшін барлық шараларды қолдануға міндетті, жүкті және басқа мүліктерді құтқару шараларын капитан қолданымдағы ережелерге сай құтқару туралы келісім-шартқа қол қоюға тиіс зардап шеккен кеме капитанының келісімімен ғана қолдануы мүмкін. 
      Зардап шеккен кеме капитаны құтқару туралы келісім-шартқа апат және басқа себептермен қол қоя алмайтын жағдайларда, капитан мұндай келісімге бірінші мүмкіндікте оның келісімімен кепілденеді, ол туралы кеме журналында жазылады. 
      84. Теңізде экипажы тастап кеткен кемемен кездескенде, капитан бұл туралы кеме иесіне шұғыл түрде баяндауға және бұдан әрі қарай оның нұсқауымен іс-қимыл жасауға міндетті. 
      Капитан кеме журналында тастап кеткен кеменің орнының координаттарын, жазып, бұл туралы жақын портқа және басқа кемелерге хабарлауға міндетті. Тастап кеткен кемені шетел портына қарай тіркемеге алу туралы нұсқау алған жағдайда капитан бұл туралы баратын елдегі Қазақстан Республикасы консулын және тиісті порт әкімшілігін құлаққағыс етуге міндетті. 
      85. Егер кемеге зардап төнген жағдайда және оған көмек керек кезде, капитан басқа кемеден көмек алу үшін, барлық қажет мүмкіндік шараларын қолдануға міндетті. 
      86. Кеме мерт болғанда, оның экипажы қай жерге апарылмағанына қарамай, капитан құтқарылған тұлғаларға қатысты өзінің барлық құқықтары мен міндеттерін толық сақтайды. Егер экипаж шекарадан тыс портқа апарылса, капитан оны Қазақстан Республикасы тез арада жеткізуге барлық мүмкін шараларды қолдануға міндетті. 
      87. Егер экипаж бен жолаушылар шетел кемесімен құтқарылса, капитан шетел кемесі бортындағы азаматтар осы кемеде белгіленген абырой мен қасиеттерді сақтауы үшін барлық шараларды қолдануға міндетті. 
 

             Кеме жөндеу кезіндегі капитанның міндеттері 
 

        88. Кемені жөндеуге қояр алдында капитан жөндеу жұмыстарының аумағын анықтап, нормативтік құжаттарда көрсетілген дайындау және жөндеуді жүргізу жұмыстарының шараларын орындауды қамтамасыз етуге міндетті. 
      89. Жағалау қызметтерінің техникалық қызмет көрсетуі кезінде, навигация кезіндегі жөндеуде және жауапкершілікке қабылдамай кемені жөндеу кезінде капитан жөндеу жұмыстары жүру барысына және өрт қауіпсіздігін сақтауға тұрақты бақылауды қамтамасыз етуге міндетті. 
      90. Кемені слипке көтеру кезінде (доктан шығарарда) капитан экипаж жұмысына жеке басшылық жасауға міндетті. Слипте тұрғанда (докта) капитан слип (док) әкімшілігіне қолдан келгенше жәрдем көрсетуі, сондай-ақ қолданымдағы нормативтік құжаттарға сай кемелердің слипте (докта) тұру ережелерін сақтауға міндетті. 
      91. Кемені слипке (докка) орнатқаннан соң, капитан бірінші 

  штурманмен, механикпен және басқа мамандармен бірге корпустың, 

түпкі-қабырға арматураларын, қозғалу-рульдік комплекстің сыртқы қарауын 

жүргізуге және олардың күйі туралы акт жасауға міндетті. Кемені слиптен 

түсіру (доктан шығару) алдында сондай қарау тағы да өткізіледі.

     92. Орындалған жұмыстарды қабылдау мен жөндеудің аяқталуы белгіленген 

тәртіпте актімен ресімделеді.

                     Капитан-дублер (капитанның ауысу көмекшісі)

           93. Капитан-дублер капитанның жоқ кезінде осы Жарғымен, оның 55-59 

баптарынан басқа жағдайларда оның құқықтарын қолданады және міндеттерін 

атқарады.

     Капитан мен капитан-дублердің кемеде бір мезгілде болған кезінде 

соңғысы ол ауыстыратын тұлғаның міндеттерін орындайды, және оның 

құқықтарын пайдаланады.

              Капитанның бірінші көмекшісі (шетелге шығатын кемелерде)

           94. Капитанның бірінші көмекшісі тікелей капитанға бағынады. 

Капитанның бірінші көмекшісінің оның құзырындағы нұсқаулары мен 

тапсырмаларын экипаждың барлық мүшелері орындауға міндетті.

     95. Капитанның бірінші көмекшісі өзінің жұмыс тәжірибесін Қазақстан 

Республикасы кемелеріндегі капитанның бірінші көмекшісі туралы Ережеге сай 

ұйымдастырады.

     96. Кеме және қоғамдық ұйымдармен бірлесе отырып, капитанның бірінші 

көмекшісі экипаж мүшелері арасында теңіз және өзен флоты дәстүрлеріне сай 

тәрбие жұмысын жүргізеді, экипажды өндіріс тапсырыстарын орындауға 

жұмылдырады.

     97. Капитанның бірінші көмекшісі экипаж мүшелері арасында тәрбие, 

ынтымақ, мәдени-ағарту және спорт жұмыстарын ұйымдастырады, сондай-ақ 

радиотарату жүйесінің, телевизия аппараттары мен киноқондырғы жұмыстарымен 

қамтамасыз етеді.

     98. Капитанның бірінші көмекшісі кеме кітапханасы жабдықтауға, 

экипажды мезгілді басылымдармен, мәдени-спорт құралдарымен, кинофильмдермен

қамтамасыз етуге міндетті.

     99. Капитанның бірінші көмекшісі тұру, жұмыс дипломы бар болса - жүру 

вахталарына тартылуы мүмкін.

                        Бірінші штурман (капитанның аға көмекшісі,

                      капитанның бірінші көмекшісі)
 

        100. Бірінші штурман тікелей капитанға бағынады және оның бірінші орынбасары болып табылады, оған әкімшілік ретінде экипаждың бәрі бағынады. 
      Капитан өз міндеттерін орындауға мүмкін болмаған жағдайда, кеменің рейстегі кезінде бірінші штурман осы жарғының 52 бабына сай, кеме иесімен анықталатын мекенге асу кезеңіне (10 күннен аспай), ал теңізде жүзгенде - бірінші кіретін портқа дейін тікелей басқаруды қабылдайды. 
      101. Кеме штурманы штурмандардың жұмысын басқарады және палуба бөлігі және тұрмыстық қызмет жасау бойынша экипаж мүшелерінің бастығы болып табылады. 
      102. Кеме штурманының кеме экипажының осы Жарғы бойынша анықталатын жалпы міндетіне, атап айтқанда, жалпы кеме қызметін ұйымдастыру, күн тәртібі бойынша, кемеде тәртіп сақтау, сондай-ақ авралдық жұмыстар бойынша, кеме дабылы, кемені жеткілікті санитарлық жағдайда ұстау, киім үлгісін сақтау және оның қонымдылығы, капитанның бұйрықтары мен жарлықтарын орындауға қатысты нұсқауларын экипаждың барлық мүшелері орындауға міндетті. 
      103. Кеме штурманының қарауына мыналар жатады: 
      (01) корпус, палубалар, жоғарғы құрылыс, рангоут, такелаж, люк жапқыштар, су танктері мен горловиналар, өлшеу және әуе құбырлары, жатын, тұрмыс және палубалық қызмет бөлмелері, басқыштар, жүк (мұнай кемелеріне қатыс жоқ), зәкір, байлау, тіркеме, құтқару қондырғылары, өртке қарсы су жолдары, тұрмыс техникасы; 
      (02) палуба бөлігінің апаттық, құтқару, өртке қарсы, шкиперлік, және шаруашылық-тұрмыс жабдықтары (құралдары мен заттары). 
      104. Бірінші штурман палуба мен шаруашылық-тұрмыстық бөліктерінің апаттық, құтқару, өртке қарсы және басқа құралдарына, материалдық- жауапкершілік тұлға болып табылады және оларды жарамды және таза күйде ұстау бойынша жұмыс жүргізеді; палуба бөлігінің мүкәммалдарының кітабын жүргізеді. 
      105. Бірінші штурман мыналарды қамтамасыз етеді: 
      (01) техникалық пайдалану ережелеріне, дайындау-зауытының нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік техникалық құжаттарға сәйкес өзінің меңгермесінің техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын; 
      (02) оның қарамағындағы экипаж мүшелерінің еңбек тәртібін сақтау; 
      (03) палубаға қатысты кеме жұмыстарын жүргізу, жоспарлау және ұйымдастыру; 
      (04) кемеде айына бір реттен сиретпей үлкен тазарту жүргізу; 
      (05) өзінің меңгермесі бойынша тіркелетін және басқа техникалық құжаттарды сақтау, палубаға қатысты жөндеу ведомостарын дер кезінде құрастыру; 
      (06) тағам өнімдерін, ауыз және жуыну суларын дер кезінде алу, дұрыс сақтау, жұмсау мен есептеу, экипаж тағамданатын ас мәзірін бекіту; 
      (07) тұрақты және ақпалы құдықтарда су деңгейін байқау және балласт танкілеріндегі (цистерналардағы) су көлемін есептеу; 
      (08) өзінің меңгермесі бойынша іс қағаздарын және есеп беруді жүргізу; 
      (09) палуба жұмыстарымен айналысатын экипаж мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі бойынша нұсқаулар жүргізу; 
      (10) палубаға қатысты еңбек және өрт қауіпсіздігі, сондай-ақ санитарлық ережелерді экипаж мүшелерінің сақтауына бақылау жасау; 
      (11) адамдарды кемеге тиеу мен түсіру қауіпсіздігі; 
      (12) кеме өміршеңдігі, өртке қарсы қорғау, адамдарды құтқару үшін дер кезінде және экипажды жан-жақты дайындау; 
      (13) құтқару құралдарының жедел пайдалануға әрдайым даярлығы оларға қол жету, олардың тиісті жабдықпен қамтылуы; 
      (14) оның қарамағындағы үй-жайлар мен палубада өрт қауіпсіздігі, сондай-ақ палубаға қатысты жұмыстарды орындау кезінде шараларды сақтау; 
      (15) кают-компанияда, асханада, камбуз бен тұрғын жайларда тәртіп сақтау; 
      (16) экипаж мүшелерін және кеменің тұрғын жайларына уақытша келген тұлғаларды орналастыру; 
      (17) кемеде дәрігер (фельдшер) болмаған жағдайда кеме экипажының медициналық қаралу мен дәрі егулерді белгіленген мерзімдерде өтуін; қажет болған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек көрсету; кеме дәріханасын тиісті тазалықпен ұстап отыру, сондай-ақ кемені дезинсекциядан өткізу; 
      (18) құрғақ қоқсықтар мен тағам қалдығын тапсыру; 
      (19) кеменің барлық үй-жайлары кілттерінің көшірмесін сақтау; 
      (20) жолаушы билеттерін дербес тексеру немесе Су көлігі департаментімен уәкілденген тұлғалардың қатысуымен тексеру; 
      (21) палубаға қатысты техникалық оқуды жоспарлау және ұйымдастыру. 
      106. Жүк операциялары кезінде және оларды орындаудың алдындағы бірінші штурманның міндеттері: 
      (01) қауіпті жүктерді тасымалдауға кеменің даярлығын басқару және оларды тасымалдау қауіпсіздігі ережелерін сақтау бойынша барлық шаралардың жүргізуін қамтамасыз ету; 
      (02) ауыр салмақты және ұзын өлшемді жүктерді тиеуде, бекітуде және түсіруде, палуба жүгін жайғастыру мен бекітуде жеке басшылық жасау. 
      107. Кеме рейске шығар алдындағы бірінші штурманның міндеті: 
      (01) өз меңгермесінің даярлығын тексеру, дәрігер (фельдшер) мен штурманның баяндамаларын алу және олардың меңгермелерінің даярлығын тексеру; 
      (02) кемені қарап шығу, руль және зәкір қондырғыларын, дабылдық - ерекше оттарды, жарық, дыбыс және апат дабылдары құралдарын, кеме іші байланысын, машина телеграфын және негізгі қозғалтқыштың дистанциялық басқарылуын іс жүзінде тексеріп даярлығын байқау, сондай-ақ теңізге, көлге және су қоймаларына шығар алдында трюмдердің, иллюминаторлардың, люктердің және палуба мен борттағы басқа оймалардың жабылуын байқау; 
      (03) кеме палубасындағы бекіту қондырғыларының, палубада орналасқан 

  жүктердің, мүліктер мен заттардың мықты бекітілуін тексеру;

     (04) кемеден өзге тұлғаларды шығару және тағайынды уақытта рейске 

даярлық туралы капитанға жеткізу.

     108. Жүзу кезіндегі бірінші штурманның міндеттері:

     (01) палуба қондырғылары мен жүктерінің тиісті түрде бекітілуін 

бақылау және қамтамасыз ету;

     (02) корпустың су өткізбеушілігін ұйымдастыру және байқау жүргізу;

     (03) кемені бұрқасын жағдайында жүзуге даярлау және мұзда қатып 

қалуға қарсы күрес жұмыстарын басқару.

     109. Кемені экипаж қалдырған жағдайда кеме үй-жайларын тексеріп, 

кемеде адам қалмауын қамтамасыз ету.

                              Екінші штурман

                               (капитанның екінші көмекшісі)

           110. Екінші штурман тікелей бірінші штурманға бағынады.
 

        111. Екінші штурман жүкті, багажды және почтаны қабылдау мен тапсыруды жүзеге асырады; олардың дұрыс тиелуін, бекітілуін, түсірілуін және жүктерге, багажға және почтаға көлік құжаттарының ресімделуін қамтамасыз етеді. 
      112. Екінші штурманның міндеті: 
      (01) кемеде жүктерді орналастырудың жоспарын жасап, оны капитанның бекітуіне ұсыну; 
      (02) теңіз аудандарына рейске шығатын кемелерде тиеу жүргізу алдында қалқушылық есеп жобасын жүргізу және оны капитанға ұсыну; 
      (03) жүк жайларының даярлығын қамтамасыз ету және механиктің бірінші көмекшісімен, электр механигімен бірлесе отырып, жүк жайларының даярлығын, олардың жүк қабылдау жабдықтарын тексеру; 
      (04) тиісті кеме мамандарымен бірлесе отырып, әрбір жүк тиеу операцияларының алдында кеменің жүк көтеру қондырғыларын тексеру және олардың дұрыс пайдаланылуын қамтамасыз ету; 
      (05) кемедегі жүк операциялары кезінде экипаж мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі ережелерін сақтауын бақылау; 
      (06) жүктерді тиеу, жайғастыру, тасымалдау және түсіру кезінде санитарлық және өрт қауіпсіздігі ережелерінің орындалуын қамтамасыз ету; 
      (07) жүк жайларының дұрыс ашылуы мен жабылуын бақылау және оларды жабу кезінде ішінде адам қалып қоюын болдырмау; 
      (08) жүк жайларын қорғасын таңбалау кезінде қатысу және олардың бүлінбеуін тексеру; 
      (09) жүк ахуалын және температура режимінің сақталуын байқау және тиеу, тасымалдау және түсіру кезінде жүк жайларының желдеткіштілік режимін бақылау; 
      (10) жүк тасымалдау жөнінде жол журналын, жүк кітабын және басқа іс-қағаздарын жүргізу, таймқалқандар әзірлеу, жүк есебін құрастырып, оны капитанға ұсыну; 
      (11) жүктің жетіспеуін, жоғалуын немесе бүлінуін белгіленген тәртіппен ресімдеу. 
      113. Жүк тиеу жұмыстары кезінде екінші штурманның қарамағында жүк есептеуге және трюм жұмыстарына арналған кеме экипажының мүшелері болады, оларға ол жүк қабылдау, жинау және тапсыру жағдайлары және өзі басқаратын жұмыстары туралы нұсқау береді. 
      114. Жүк операциялары кезінде екінші штурман капитанның, ол болмаған кезде бірінші штурманның рұқсатымен кемеден кетуіне болады, бұл жағдайда ол өз міндеттерін вахта бастығына немесе капитанмен немесе бірінші штурманмен тағайындалған басқа тұлғаға уақытша тапсырады. 
      115. Штат кестесінде радиооператор және электр механигі қызметі болмаған кезде екінші штурман электр радионавигациялық құралдардың (гидрокомпас және радиолокатор агрегаттарының электр машинасынан басқа) техникалық қызмет көрсетуін қамтамасыз етеді, электр радионавигациялық құралдар бойынша техникалық құжаттар жүргізеді, оларға қажетті материалдар мен қосалқы бөлшектерді алады, сақтайды және есептейді. 
      116. Жүк тасымалдайтын кемелерде екінші штурманның міндетін капитан белгілейді. 
      117. Рейске өзінің меңгермесінің даярлығы туралы екінші штурман бірінші штурманға баяндауы тиіс. 
 

                       Үшінші штурман 
               (капитанның үшінші көмекшісі) 
 

        118. Үшінші штурман тікелей бірінші штурманға бағынады. 
      119. Үшінші штурманның құзырында навигациялық карталар мен көрнекі құралдар, түзету деректері, техникалық кітапхана, штурмандық және гидрометеорологиялық құралдар, визуальдық бақылау, байланыс, дабыл және қолға ұстайтын дыбыс дабылы жабдықтары, сондай-ақ кеме кеңсесі болады. 
      120. Үшінші штурманның міндеттері: 
      (01) құралдардың, саймандардың және өз қарауындағы құралдардың техникалық пайдалану ережелеріне, жасаған зауыт нұсқаулықтарына және басқа Қазақстан Республикасы Су көлігі Департаментінің немесе кеме иесінің шығарған нормативтік-техникалық құжаттарына сай техникалық пайдалануын қамтамасыз ету; 
      (02) құралдар, саймандар мен өз қарауындағы құралдар туралы техникалық құжаттарды тізбелеп сақтау; 
      (03) құралдар, саймандар мен өз қарауындағы дабыл құралдарын, техникалық кітаптарды, жүзуге арналған карталар мен көрнекі құралдарды, түзету деректерін тапсырыс беріп, алу, есебін жүргізу және сақтау; 
      (04) билет сатуды жүргізу (жолаушылар кемесінде), кассалық есеп беруді жүргізіп, оны капитанға қол қоюға ұсыну; 
      (05) жұмыс уақытының есебін жүргізу, еңбекақыны есептеу, капитанның сенім хатымен ақша алу, оларды тізім бойынша кеме экипажына тарату; 
      (06) уақытты зерттеу журналын жүргізу, күн сайын хронометрдің түзулігін анықтау (шығару) және кеме сағаттарының көрсеткіштерін түзеп отыру; 
      (07) девиациалық жұмыстарды уақытында жүргізуге қарап отыру; 
      (08) көрермендік сигнал жүргізу байланыс құралдары, өз қарауындағы құралдар мен саймандарының құрылысы мен қолданылуы бойынша палуба командасына сабақтар мен дайындықтар жүргізу; 
      (09) кеменің келуі мен кетуін белгілеу, белгіленген тәртіпте кеме, машиналық және басқа журналдарды алу мен куәландыру, оларға реестр сақтау; 
      (10) журнал бланкілері мен басқа бланктерді, кеңсе керек-жарақтарын, бұйрықтар, нұсқаулықтар мен т.б. алу, олардың есебін жүргізу; 
      (11) өз қарауындағылардың рейске дайындығын қамтамасыз ету, белгіленген уақытта олардың дайындығы туралы бірінші штурманға мәлімдеу. 
 

                    Жер снаряды командирі 
               (тереңдікті тазалау снаряды) 
 

        121. Командир "Капитан" бөліміндегі келтірілген құқықтар мен міндеттерді (кеменің мақсатына орай) пайдаланады, сондай-ақ жер снаряды кемесіне бекітілген жұмыстарды басқарады.
     122. Сондай-ақ командир мыналарды қамтамасыз етуге міндетті:
     (01) жер снарядының қауіпсіздігі;
     (02) команда құрамымен және экипажға хабар ету арқылы істейтін жұмыс 
туралы алынған тапсырысты орындау;
     (03) жұмысты вахталарға бөлу;
     (04) жасалатын учаскеде навигациялық құралдар белгілерінің дұрыс 
істеуін бақылау;
     (05) жұмыс журналын және тиісті жүргізу ережелеріне сай есеп және 
есеп беретін басқа құжаттарды жүргізу.
     123. Командирге өндірістік-технологиялық қызмет жөнінде шаланданың, 
шаландалықтардың, мотозавознялардың, брандвахталардың, баржалардың және 
басқа жер керуені құрамына кіретін кемелердің жұмысы бағынады.
     124. Командир жайғастыру учаскесіндегі жұмыскерлерге жер снаряды 
жұмыс жасайтын аумақта навигациялық құралдардың белгілерін дұрыс 
жайғастыру және кеме жүрісінің тазалығы бойынша бұйрықтар бере алады.

               Жер снаряды (тереңдікті тазалайтын)
                 командирінің бірінші көмекшісі
            (багермейстердің аға көмекшісі, командирдің
                      сменалық көмекшісі)

      125. Бірінші көмекші командирдің орынбасары болып табылады, "Бірінші штурман" бөлімінде келтірілген құқықтарды пайдаланып, міндеттерді орындайды.
     126. Бірінші көмекшінің міндеттері:
     (01) жер снаряды жұмыс қондырғыларын (ожау шынжырлары, жүзу рефулері 
мен т.б.) қондыру, жинау мен айыру жұмыстарын басқарады, керуеннің 
тікемеге алынғанда бекітілуінің дұрыстығына қарау, жауаптылығы бар, үлкен 
тәжірибені керек ететін жұмыстарға қатысу;
     (02) жер снарядының технологиялық жұмыс тәртібін командирге бекітуге 
жасап ұсыну және жүйелі түрде оны бақылау;  
     (03) жер снарядының технологиялық жұмыс тәртібін өлшейтін құралдардың дұрыстығын қарау.

              Жер снаряды (тереңдікті тазалайтын)
                 командирінің (багермейстердің)
                      екінші көмекшісі     

     127. Командирдің екінші көмекшісі тікелей командирдің бірінші көмекшісіне бағынады.
     128. Екінші көмекішінің міндеттері:
      (01) техникалық пайдалану ережелеріне, жасаған зауыт нұсқаулықтарына және Қазақстан Республикасы Су көлігі Департаменті мен кеме иесі шығарған нормативтік-техникалық құжаттарға сай, палуба механизмдерінің техникалық пайдалануы мен ұстауын, оған бекітілген басқару кестесін қамтамасыз ету; 
      (02) жеке немесе өзіне бекітілген мамандармен қарауындағы кеме техникасының ақауларын жөндеу; 
      (03) өзіне бекітілген мамандардың жұмыстарына басшылық жасау, олардың еңбек қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігі ережелері мен нұсқаулықтарын орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) техникалық қызмет пен жөндеудің күнтізбелерін жасау, өз қарауындағы кеме техникасының жағалау мен кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызметін толық көлемін және сапасын бақылау; 
      (05) өз қарауындағы белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (06) жұмыс және бақылау ойма жақтауларының жасалуы мен істеуін қамтамасыз ету. 
 

                       Жер снаряды (тереңдікті тазалайтын) 
                       командирінің (багермейстердің) 
                            үшінші көмекшісі 

      129. Командирдің үшінші көмекшісі тікелей командирдің бірінші көмекшісіне бағынады, "Үшінші штурман" бөлімінде келтірілген (кеменің мақсатына сай) құқықтарды пайдаланып, міндеттерді орындайды. 
      130. Сондай-ақ үшінші көмекші мыналарға міндетті: 
      (01) техникалық пайдалану ережелеріне, жасаған зауыт нұсқаулықтарына және Қазақстан Республикасы Су көлігі Департаменті мен кеме иесі шығарған нормативтік-техникалық құжаттарға сай, палуба механизмдерінің техникалық пайдалануы мен ұстауын, оған бекітілген басқару кестесін қамтамасыз ету; 
      (02) жеке немесе өзіне бекітілген мамандармен қарауындағы кеме техникасының ақауларын жөндеу; 
      (03) өзіне бекітілген мамандардың жұмыстарына басшылық жасау, олардың еңбек қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігі ережелері мен нұсқаулықтарын орындауын қамтамасыз ету;
     (04) техникалық қызмет пен жөндеудің күнтізбелерін жасау, өз 
қарауындағы кеме техникасының жағалау мен кеме мамандарымен орындалатын 
техникалық қызметін толық көлемін және сапасын бақылау;
     (05) өз қарауындағы белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу;
     (06) құтқару сылыптарын, жұмыс қайықтары мен олардың жабдықтарын 
дұрыс пайдалану мен күтіп ұстауды қамтамасыз ету;
     (07) су өлшеу журналдарын жүргізу;
     (08) кеме дәріханасына ие болу.    

                         Шкипер

      131. Өзі жүрмейтін кеменің шкипері "Капитан" тарауында баяндалған құқықтарға ие болады және сол міндеттерді (кеме жұмысының міндеті мен ерекшелігін ескере отырып) орындайды. 
      132. Сонымен қатар шкипердің міндеті: 
      (01) кемені, кеме техникасын техникалық дұрыс пайдалану және қызмет көрсету және кеме жабдығы мен тасымалданатын жүктерді сақтау;
     (02) қолданылып жүрген ережелер мен нұсқаулықтарға сәйкес жүктерді қабылдау және тапсыру;
     (03) өзі жүрмейтін кемені басқару жөнінде сүйрегіш кемесі капитанның нұсқауларын орындау;
     (04) әрбір тиеу жұмыстарының алдында жүк көтергіш және қабылдау қондырғыларының жұмыстарын тексеру;
     (05) энергетикалық және қазандық қондырғыларының жұмысын қамтамасыз ету;
     (06) кеме қажетіне жарайтын құралдарды, материалдарды, отын мен суды алу мен дұрыс пайдалануды қамтамасыз ету;
     (07) жұмыс уақытына есеп жүргізу, экипаж мүшелеріне жалақы есептеу, алу және беруді жүргізу;
     (08) кеме құжаты мен есеп берулерді жүргізу.

                      Шкипер көмекшісі     

      133. Шкипер көмекшісі тікелей шкиперге бағынады. Кемеде шкипер болмаған кезде оның көмекшісі соның құқықтарына ие болады және міндеттерін орындайды. 
      134. Шкипер көмекшісінің міндеттері: 
      (01) шкипердің 132-баптың (01), (02), (03), (05), (06), (08) тармақтарында көрсетілген міндеттерін орындауға көмектеседі; 
      (02) кеменің тиеу-түсіру жұмыстарының дұрыс жасалуын және трюм мен палубаларда жүктердің орналастырылуын қамтамасыз етеді; 
      (03) такелаждық, ағаш шебері, сыршы және зәкірлік-бекіту жұмыстарын орындайды; 
      (04) қарамағына кесте бойынша бекітілген кеме техникасын дұрыс техникалық пайдалану және күтіп ұстауды қамтамасыз ету. 
 

                      Механик (аға механик) 
      135. Механик кемені техникалық пайдалану жөнінде капитанның орынбасары және механикалық, электрмеханикалық бөлімдер жөнінде жұмыс атқаратын экипаж мүшелерінің тікелей бастығы болып табылады. 
      Кемені техника жөнінен пайдалануда механиктің нұсқаулары мен өкімдері барлық экипаж мүшелері үшін міндетті. 
      136. Механиктің қарамағына бас қозғалтқыштар, валжүргізгіш және қозғаушы-рулші кешені, қосымша механизмдер, жүйелер, мұздатқыш жабдықтар мен электр жабдықтары, машина жайлары, палуба механизмдерінің, қондырғылар мен тұрмыс техникасының механикалық және электр бөліктері жатады. 
      137. Механик машина бөлігіне қатысты қосалқы бөлшектер, құралдар, материалдар мен басқа мүліктер үшін материалдық-жауапты болып табылады және оларды есептеу және түгелдеу кітаптарын жүргізеді. 
      138. Механик мыналарды қамтамасыз етуге міндетті: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) палуба механизмдеріне, қондырғыларға және корпус конструкциясына техникалық қызмет жасау; 
      (03) вахта жүргізуді, жұмыстардың орындалуын және өзіне бағынышты экипаж мүшелерінің еңбек тәртібін сақтауды дұрыс ұйымдастыру; 
      (04) оған бағынышты экипаж мүшелеріне кеме техникасын техникалық пайдалану жөнінде ережелерді, қағидаларды, нұсқаулықтарды, жетекшіліктерді және басқа құжаттарды оқыту; 
      (05) меңгерме жөнінде техникалық дәрістерді жоспарлау және жүргізу; 
      (06) кеме техникасына техникалық қызмет жасауда күнтізбелік кестелер құрастыру; 
      (07) техникалық қызмет жасауда және оны орындауда басшылық ету; 
      (08) машина бөлімі бойынша жылутехникалық бақылау жүргізу және нормативтік техникалық-пайдалану көрсеткіштерін орындау; 
      (09) кеме техникасы бүлінгенде дереу оны жоюды және кемені пайдалануды тоқтатпай экипаж күшімен оны жөндеуді ұйымдастыру, ал экипаж күшімен жою мүмкін емес бүлінулер байқалғанда оны дереу белгіленген тәртіппен шаралар қабылдау үшін капитанға жеткізу; 
      (10) техникалық пайдаланудың озық әдістерін енгізу; 
      (11) капитанмен бірге кеме техникасын Қазақстан Республикасының Су көлігі департаментінің және басқа техникалық бақылау органдарының куәландыруына ұсыну; 
      (12) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (13) өзінің меңгермесі бойынша еңбек қауіпсіздігі ережелері мен санитарлық ережелердің орындалуын, сондай-ақ Су көлігі департаментімен және кеме иесімен шығарылатын еңбек қауіпсіздігі жөніндегі ережелерді, нұсқаулықтарды және бұйрықтарды орындау; 
      (14) машина жайларында және өз меңгермесінің жайларында өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау, өртке қарсы су құю насостары мен қондырғыларының әрдайым даярлығын сақтау; 
      (15) өз меңгермесі бойынша тапсырыстардың құрастырылуын, жабдықтау, қабылдау, қосалқы бөлшектерді, құралдарды, материалдарды, отын мен жағармай материалдарын есептеу мен сақтауды бақылау; 
      (16) өз меңгермесі бойынша кемелік техникалық құжаттарды, іс қағаздарын және есеп беруді жүргізу және сақтау; 
      (17) кеме теңіз порттарына кірерде және шығарда, сондай-ақ қиын жағдайларда жүзу кезінде капитанның нұсқауымен энергетикалық қондырғыларды басқаруда басшылық ету; 
      (18) Энергетикалық қондырғылардың жұмыс режиміне байланысты капитанның барлық өкімдерін орындау. Өкімдерді орындау кеме техникасын істен шығаруға әкеліп соқтыратын жағдайда механик капитанды ескертуі тиіс және әрі қарай капитанның келесі өкімдеріне сай әрекет жасауы тиіс. Осындай өкімдер жөнінде машина журналына жазылып отырылуы тиіс. 
      139. Механик кеме өміршеңдігі үшін күреске экипажды ұйымдастыруға және әзірлеуге қатысуға міндетті және машина - қазандық жайларында кеме өміршеңдігі үшін күресті басқаруға міндетті. 
      140. Механик кеменің қауіпсіздігіне және оны пайдалануға әсер етпеген жағдайда кеме техникасының кейбір элементтерін дербес істен шығаруға құқығы бар. 
      141. Кемені жөндеуге, ұзақ тұруға қойғанда, сондай-ақ ауа райы суық жағдайларда тиеу-түсіру операцияларды жүргізілгенде механик кеме техникасын қатырып-мұздатып алмаудың барлық алдын алу шараларын жасауы тиіс. 
      142. Егер қарамағындағылардың қайсы бірінің әрекеті кеме техникасының істен шығуына соқтырады деп ұйғарған жағдайда, механик бұл жөнінде капитанға айта отырып әлгі тұлғаны міндетін атқарудан босатады. 
      143. Командасы жоқ баржалар бекітіліп, кеме жұмыс жасаған жағдайда, механик байланыс құралдарынан басқа баржаларда кеме техникасының жұмысын қамтамасыз етеді. 
      144. Механик өз меңгермесін рейске даярлауға міндетті және бұл жөнінде тағайындалған уақытта капитанға баяндайды. 
      145. Кемеге тағайындалған механик алдындағы адамнан белгіленген тәртіппен кеме техникасын, отынды, жағармай материалдарын, құралдарды, қосалқы бөлшектер мен құралдарды, нормативтік-техникалық құжаттарды, механиктің қарамағындағы команда құрамындағы жауапты тұлғалардың рапорттарын, сондай-ақ өз меңгермесі жөнінде іс қағаздары мен есеп берулерді қабылдайды. 
      Қабылдау-тапсыру жөнінде акт құрастырылады, ол капитанмен бекітіледі; бір данасы кемеде қалады, екіншісі кеме иесіне жіберіледі. Қабылдау-тапсыру уақыты машина журналында белгіленеді. 

                  Сыңар-механик (ауысылым механигі) 

      146. Сыңар-механик жұмыстың бригадалық әдісінде механик болмаған кезде оның құқықтарына ие болады және міндеттерін орындайды. 
      Кемеде екеуі де болған кезде сыңар-механик өзі ауыстырған басқа тұлғаның құқықтарына ие болады. 

                  Механиктің бірінші көмекшісі 
          (механиктің ауысылым көмекшісі, екінші механик) 

      147. Механиктің бірінші көмекшісі тікелей механикке бағынады. 
      Кеме рейсте болған кезде механик өз міндетін атқара алмаған жағдайда оның міндетін кеме иесімен белгіленген пунктке дейін (10 тәуліктен асырмай) механиктің көмекшісі орындайды (бұл жағдайда вахта жүргізу уақыты Өзен флоты кемелерінің жүзу құрамының жұмыс уақыты мен демалу уақыты туралы ережеде белгіленгеннен уақыттан аспауы тиіс) теңізде жүзу кезінде - бірінші кіретін портына дейін. 
      148. Механиктің бірінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: 
      (01) барлық техникалық қызмет жасау құралдарымен бірге бас қозғалтқыштар, вал жүргізгіштер, дейдвуд қондырғылары, қозғағыштар, руль қондырғысының механикалық бөлігі, табиғат қорғау жабдықтары, тұщы су және жуынатын су әзірлеу қондырғылары; 
      (02) кеме балласты, құрғату және өртке қарсы жүйелер, отын және май танкілері мен цистерналары; отын және май жүйелері; апат жабдықтары және машина жайларының жабдықтары (электр бөлігін қоспағанда); 
      (03) жүк көтеру механизмдері және машина жайларының құралдары; 
      (04) өз меңгермесіндегі автоматтандыру және бақылау-өлшеу құралдары (электр сызбаларының элементтерінен басқа); 
      (05) мұздатқыш жабдықтары (мұздатқыш жабдықтары жөнінде механиктің штаттық лауазымы болмаған жағдайда). 
      149. Механиктің бірінші көмекшісінің өз меңгермесіндегі міндеті: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзі не өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) өзіне бөлінген мамандардың жұмысын басқару, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (05) экипаж мүшелері техникалық қызмет жасауды орындау кезінде машина бөліміндегі ауыр салмақтарды көтеруді жеке басқару; 
      (06) бас қозғалтқыштардың цилиндрлерін жабу кезінде, оларды бұрауда және техникалық қызмет жасау мен жөндеу біткен соң оларды жіберіп көру; 
      (07) тиеу алдында екінші штурманмен бірлесіп жүк жайлары жабдықтарының дұрыстығын қарау және тексеру; 
      (08) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (09) отынды, майды қабылдау кезінде мұнай өнімдерінің борт сыртына төгіліп кетпеуін бақылау; 
      (10) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (11) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта механикке хабарлау. 
               Механиктің екінші көмекшісі (үшінші механик) 

      150. Механиктің екінші көмекшісі тікелей механикке бағынады. 
      151. Механиктің екінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: 
      (01) қосымша қозғалтқыштар, соның ішінде апаттық дизель-генераторлар, ауа компрессорлары, қызмет көрсететін техникалық құралдарымен бірге ауа сақтағыштар; 
      (02) қызмет көрсететін техникалық құралдарымен бірге бас бу қазандықтары (бу кемелерінде), су бақылау және су өңдеу жүйелері; 
      (03) барлық кемелердегі (олардың электр бөліктерін қоспағанда) барлық жүйелер (механиктің бірінші және үшінші көмекшілерін қоспағандағы жүйелерден басқа); 
      (04) өз меңгермесіндегі автоматтандыру және бақылау-өлшеу құралдары (электр сызбаларының элементтерінен басқа). 
      152. Механиктің екінші көмекшісі өз меңгермесі бойынша мыналарды қамтамасыз етуге міндетті: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) өзіне бөлінген мамандардың жұмысын басқару, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (05) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (06) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (07) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта механикке хабарлау. 
      153. Штаттық кестелермен электр техникалық персоналдар көзделмеген кемелерде осы Жарғының 158-160 баптарындағы міндеттерді механиктің екінші көмекшісі орындайды. 

           Механиктің үшінші көмекшісі (төртінші механик) 

      154. Механиктің үшінші көмекшісі тікелей механикке бағынады. 
      155. Механиктің үшінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: 
      (01) қызмет көрсететін техникалық құралдарымен бірге қосымша қазандық қондырғысы; 
      (02) құтқару сылыптарының қозғалтқыштары, палуба механизмдерінің механикалық бөлігі, трюмды механикаландыру құралдары мен тұрмыс техникалары; 
      (03) сумен жабдықтау жүйелері, ағыс-дәрет, жылу және желдету (олардың электр жағынан басқасы); 
      (04) өз меңгермесіндегі автоматтандыру және бақылау-өлшеу құралдары (электр сызбаларының элементтерінен басқа). 
      156. Механиктің екінші көмекшісі өз меңгермесі бойынша мыналарды қамтамасыз етуге міндетті: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзі не өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) өзіне бөлінген мамандардың жұмысын басқару, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (05) тиеу алдында екінші штурманмен бірлесіп жүк жайлары жабдықтарының дұрыстығын қарау және тексеру; 
      (06) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (07) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (08) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта механикке хабарлау. 
      157. Штаттық кестелермен механиктің үшінші көмекшісінің лауазымы көзделмеген кемелерде оның міндеттерін механиктің екінші көмекшісі орындайды. 

           Электр механигі (электр жабдықтары бойынша механиктің көмекшісі) 

      158. Электр механигі тікелей механикке бағынады және электр механиктері көмекшілерінің және кеме электршілерінің бастығы болып табылады. 
      159. Электр механигінің қарамағына кеме электр жабдықтары, автоматтандыру және бақылау құралдарының, авторуль қондырғыларының, кеме техникасының, жүргізу электр байланысы және сигналдандыру, гидрокомпас және радиолокатор қорегі электр машинасының қайта құрушыларының, автономды қоректендіру көздері және электр жабдықтарының қосу реттеу аппаратураларының, ауыспалы электр жабдықтарының электр жағы. 
      160. Өз меңгермесіндегі электр механигінің міндеттері: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) өзінің қарамағындағы экипаж мүшелерінің тиісті дәрежеде вахтада тұруын қамтамасыз ету, жұмысын басқару, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) электр жабдықтарын пайдалануға байланысты кеме экипажы тұлғаларына техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқаулар жүргізу; 
      (05) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (06) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (07) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (08) жер керуені құрамына кіретін кемелердің электр жабдықтарының жұмысын бақылауды қамтамасыз ету; 
      (09) кеме электр жабдығы істен шығар жағдай туса, дереу тиісті шараларды қабылдай отырып вахта механигіне баяндау; 
      (10) вахта механигінің шақыруы бойынша дереу машина бөліміне немесе вахта бастығының шақыруымен айтқан жеріне жету; 
      (11) портқа кірер және шығар алдында, сондай-ақ қиын жағдайларда жүзу кезінде вахта бастығының көрсетуімен орталық басқару пультінде (ОБП) немесе (ОБП болмаған жағдайда) бас тарату қалқанында (БТҚ) болуы тиіс; 
      (12) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта механикке хабарлау.
     161. Электр механигі өз қарамағындағы кеме техникасы бүлінгенде кеме 
қауіпсіздігіне қауіп төнбейтін болса және кемені пайдалануға кедергі 
жасамаса, дереу оны жоюға құқығы бар.
     162. Штатта радиооператор лауазымы болмаған жағдайда, электр механигі 
электр навигациялық құралдардың сенімді жұмысын қамтамасыз етуі тиіс, осы 
құралдарға қатысты техникалық құжаттарды жүргізеді, оларға қатысты 
материалдар мен қосалқы бөлшектерді алуды, сақтауды және есеп жүргізуді      қамтамасыз етеді.

              Электр механигінің көмекшілері

     163. Электр механигінің көмекшілері тікелей электр механигіне бағынады.
      Кеме рейсте болған кезде электр механигі өз міндетін атқара алмаған жағдайда оның міндетін кеме иесімен белгіленген пунктке дейін (10 тәуліктен асырмай) электр механигінің бірінші көмекшісі орындайды (бұл жағдайда вахта жүргізу уақыты Өзен флоты кемелерінің жүзу құрамының жұмыс уақыты мен демалу уақыты мен демалу уақыты туралы ережеде белгіленген уақыттан аспауы тиіс), теңізде жүзу кезінде - бірінші кіретін портына дейін. 
      164. Электр механиктің бірінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: бас генераторлар, ескіш электр қозғалтқыштары, ескіш қондырғыларға қызмет ететін негізгі электр тартқыштар, ескіш қондырғысының орталық басқару постысының электр жабдықтары, рульші және авторульші қондырғылардың, құрғату балластары мен өрт насостарының және танкерлер мен басқа арнайы кемелердің арнайы жүйелерінің, бас тарату қалқанының, электр қозғалысы қалқанының, машина телеграфтарының, басқару бекеттерінің электр тартқыштары, автоматтандыру және бақылау құралдарының электр бөліктері. 
      165. Электр механиктің екінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: қосымша және апаттық генераторлар, апаттық және топтық тарату қалқандары, трансформаторлар, палуба механизмдерінің электр жабдықтары, руль басқару қондырғылары, машина жайларының қосымша механизмдерінің электр тартқыштары, қазандық автоматикасының, ауа райы стансаларының ауыз су даярлау стансаларының және табиғат қорғау жабдықтарының, гидрокомпас және радиолокатор қоректену электр машиналарының электр жағы. 
      165. Электр механиктің екінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: кабель желілері, қосымша және апаттық генераторлар, апаттық және топтық тарату. 
      166. Электр механиктің үшінші көмекшісінің қарамағына мыналар жатады: кабель желілері, қосымша механизмдердің электр тартқыштары (электр механиктің бірінші және екінші көмекшілерінің қарамағына жатпайтын), желдеткіштер, қайта құрғыштар, асхана мен мұздатқыш жабдықтарының электр жабдықтары, жарықтандыру, кеме іші байланыс жүргізу, дабыл оттары, өрттік, авралдық жалпы кеме сигналдандыру жүйелері, прожекторлар, аккумулятор батареялары (радиостансаға қатысы жоқтар), тұрмыс техникасы мен ауыспалы электр жабдықтарының электр жақтары. 
      167. Электр механиктің көмекшілерінің өз меңгермесіндегі міндеттері: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) өзінің қарамағындағы экипаж мүшелерінің тиісті дәрежеде жұмысын басқару, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз ету; 
      (04) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру;             (05) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған 

тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету;

     (06) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу;

     (07) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта электр 

механикке хабарлау.

                Жүзу крандарының, доктардың, мұнай тарту және мұнай бункер

           стансаларының, пневматикалық және гидро тереңдеткіштердің

                             команда құрамы

           168. Команда құрамы осы Жарғымен көзделген көлік кемелеріндегі ұқсас 

лауазымға сай құқықтарға ие болады және солардың атқаратын міндеттерін 

орындайды, сондай-ақ кеменің конструкциялық ерекшелігі мен міндетін ескере 

отырып белгіленген тәртіппен бекітілген лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес 

міндеттер атқарады.

                            Радиостанса бастығы
 

              169. Кеменің радиостанса бастығы тікелей капитанға бағынады, кеме радиомамандарының бастығы болып табылады және радиобайланысты қамтамасыз етеді. 
      170. Радиостанса бастығының қарамағына мыналар жатады: қоректену қайта құрғыштарымен бірге радиожабдықтары және электронавигациялық құралдар (гирокомпас және радиолокатор электр машиналық қоректену қайта құрғыштарын қоспағанда), аккумулятор батареялары, радиостансалар, басқа радиотехникалық құралдар, сондай-ақ осы кеме техникасы орналастырылатын жайлар. 
      171. Өз меңгермесі бойынша радиостанса бастығының міндеті: 
      (01) қарамағындағы кеме техникасының техникалық пайдалану ережелеріне, жасаушы-зауыт нұсқаулықтарына Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен немесе кеме иесімен шығарылатын басқа да нормативтік құқықтық құжаттарға сәйкес техникалық пайдаланылуы мен күтіп ұсталуын қамтамасыз етеді; 
      (02) кеме техникасы бүлінген кезде жеке өзі не өзіне бөлінген мамандармен бірлесіп оны қалпына келтіру; 
      (03) қарамағындағы кеме техникасына қызмет жасау жөнінде жағадағы және кеме мамандарымен орындалатын техникалық қызмет көрсету күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарының дер кезінде құрастырылуын, жөндеу жұмыстарының сапасы мен толық көлемде жасалуына бақылауды жасап отыру; 
      (04) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (05) белгіленген техникалық құжаттарды жүргізу; 
      (06) капитанмен бірге кеме техникасын Қазақстан Республикасының Су көлігі департаментінің және басқа техникалық бақылау органдарының куәландыруына ұсыну; 
      (07) рейске даярлықты әзірлеу және белгіленген уақытта электр механикке хабарлау. 
      172. Штат кестесімен радиостанса бастығының қызметі көзделген кемелерде, сонымен қатар оған вахта радиооператорының міндеті жүктеледі. 
      173. Вахта радиооператоры жағалаудағы және кеме радиобайланысын, сондай-ақ жүзу ауданына қарасты радиобайланыс ережелеріне сәйкес дабыл, апат, жеделдік және қауіпсіздік сигналдарын бақылауды қамтамасыз етеді. 
      174. Вахта радиооператорының міндеті: 
      (01) вахтаға кіріскенде радиостанса аппаратураларының ісін тексеру, сондай-ақ вахта бойынша барлық өкімдермен танысып шығу; 
      (02) жүйелі және дер кезді радиоалмасу жүргізуі радиотелеграф журналын жүргізу, оны жеке қолмен бекіту және капитанның қол қоюына ұсыну; 
      (03) радиоалмасу кезінде дабыл, апат, жеделдік және қауіпсіздік сигналдары байқалған кезде алмасуды доғаруы, алынған сигналдар жөнінде капитанға, вахта бастығына хабарлауы және капитанның нұсқауымен әрекет жасауы тиіс; 
      (04) дабыл, апат, жеделдік және қауіпсіздік сигналдарын тек кеме капитанының нұсқауымен ғана беруге болады; 
      (05) радиобайланыс ережелерімен белгіленген үндемеу минуттарында алмасу жөніндегі жұмыстарды доғару және 500 кгц немесе 2182 кгц шақыру және апат жиілігінде эфирді бақылау; 
      (06) эфирде тәртіпті, шақыру ережесін, шақыру және алмасу жауабын сақтау, жиі және белгіленбеген келіссөздерге жол бермеу, эфирде тәртіпті сақтауға қатысты бақылау және жағалау радиостансаларының талаптарын бұлжытпай орындау; 
      (07) тәулігіне екі рет дәл уақыт радиосигналдары бойынша радиорубкадағы сағатты тексеріп отыру; 
      (08) жүйелі және дер кезінде метеохабарлар, ауа райы болжауларын, ауа райы факсимильдік карталары мен теңіз ахуалын, бұрқасын және мұздақ ескертпелерін, капитанмен көрсетілген аудандарға және мерзімге навигациялық хабарларды, сондай-ақ жол мен арналарды басқару ақпараттарын қабылдау; алынған мәліметтерді дер кезінде вахта бастығына қол қойдырып, беру; 
      (09) қиын жағдайларда жүзу кезінде капитанның көрсетуімен тұрақты радиовахта жүргізу; 
      (10) кемеден тек капитанның қолы бар радиограммалар мен жеделхаттарды жіберу (жолаушы кемелердегі жолаушылардың жеделхатынан басқаларын); 
      (11) радиотелеграф хат хабарлары мен радиотелеграф келіссөздерінің құпиясын сақтау. Осындай хат алмасуды тек капитан ғана бақылай алады; 
      (12) қуатты радиостансамен жұмыс атқарған кезде басқа кемелерге байланыс жасауға жәрдемдесу. Бұл жағдайда және радиобайланыс жасау мүмкіндігі болмағанда радиобайланыс ережелеріне сәйкес кеме иесіне және қызмет жасайтын радиостансаға хабарлауы тиіс; 
      (13) радиотелеграф келіссөздерін жүргізуші тұлғалардан тиісті ережелерді орындауын талап ету және тиісті ескертулер жасау немесе келіссөздер жүргізуді тоқтату және болған жағдайды капитанға айту. 
      175. Радиостанса бастығы радиохабарлағыштың немесе қабылдағыштың істен шыққаны жөнінде шара қабылдау үшін жедел түрде капитанға хабарлайды. 
      176. Радиостанса бастығы рубкаға бөгде тұлғаларды және экипаж мүшелерін қызметтік қажеттік болмаса кіргізбейді. 
      Радиорубкада тек капитан ғана, ал шетел жүзулерінде капитанның бірінші көмекшісі ғана болады. 
      177. Кемеден кетерде радиостанса бастығы радиорубка, агрегат және аккумуляторлық жайлардың кілтін вахта бастығына тапсырады. 
      178. Радиостанса бастығы капитанмен белгіленген сағаттарда 

  радиоторабы бойынша хабар жүргізеді. Радиохабарлар 7 ден ерте басталмауы 

және 23.00 кеш болмауы тиіс.

     179. Кемеге жаңадан тағайындалған радиостанса бастығы алдындағы 

адамнан техникалық құралдарды және материалдық-техникалық жабдықтарды, 

сондай-ақ техникалық және өзге құжаттарды қабылдайды.

     Қабылдау-тапсыру туралы екі дана акт құрастырылады. Біреуі кемеде 

сақталады, екіншісі байланыс торабына және радионавигация пароходствосына 

жіберіледі. Қабылдау-тапсыру радиотелеграф журналында белгіленеді.

                             V Тарау

                          Қатардағы құрам

                       Боцман

           180. Боцман тікелей бірінші штурманға немесе оны ауыстыратын тұлғаға 

бағынады.

     181. Палубада жұмыс жасайтын қатардағы құрам тұлғаларының бастығы 

болып табылады.
 

        182. Боцман корпусты, палубаны, қондырманы, рангоутты, такелажды, тұрмыс және палубадағы қызметтік жайларды, су танкілері мен жұтқыншақтарды, өлшеу және ауа құбыршықтарын, бұрқасын баспалдақтары мен кранцыларды, жүк (танкерлерге қатысы жоқ), зәкірді, бекіту, сүйреу және құтқару құралдарын, өртке қарсы, апат, құтқару құралдарын, палубадағы құралдар мен материалдарды тиісті іске жарамды күйде сақтау, сондай-ақ басқа палуба жұмыстарын басқаруға басшылық етеді. 
      183. Боцманның міндеті: 
      (01) күнделікті палуба жұмыстарының жоспарын жасау және бірінші штурманмен келісу, оларды қарамағындағы жәй құрамның арасында бөлу; 
      (02) қарамағындағы тұрмыс және қызметтік жайларды күнделікті тексеріп тұру, өз меңгермесінің тазалығын, өрт қауіпсіздігі ережелерін, кемедегі палуба жұмыстарында еңбек қауіпсіздігі ережелерін сақтап отыру; 
      (03) вахта бастығының нұсқауымен зәкірлерді жүріс қалпында сақтау және бекіту; бекіту аяқталған соң бекіту ұштарына аламан тышқанға қарсы қалқандар қою; 
      (04) зәкір шынжырлары мен шынжыр жәшіктерінің жиналуын байқау; 
      (05) бірінші штурманның өкімімен жүк операцияларына байланысты жұмыстарға қатысу; 
      (06) жүк операцияларына трюмдер мен жүк қондырғыларын даярлауды қамтамасыз ету; 
      (07) ауыр салмақты және ұзын жүктерді тиеуге және түсіруге қатысу, ал танкерлерде екінші штурманның немесе вахта бастығының нұсқауымен жүк жүйесінің клинкеттерін сілтеу; 
      (08) брезенттерді, өрт шлангаларын және басқа өртке қарсы жабдықтарды сақталуын және дер кезінде желдетуін, сондай-ақ палубалық су және өрттік магистралдарын және құрау гайкаларының дұрыстығын байқау; 
      (09) қарамағындағы есіктердің, люктердің лаздардың, желдеткіш жапқыштарының ахуалын, иллюминаторлардың су өткізбеушілігінің ахуалын байқау; қажет болғанда резина нығыздағыштарын алмастыру; 
      (10) борт сыртында жұмыс жасау үшін аспаларды әзірлеуді қамтамасыз ету; 
      (11) кеме сылыптары, құтқару құралдары Қазақстан Республикасы Су көлігі департаментімен бекітілген нормаларға сәйкес күтіп ұсталуын бақылау; 
      (12) рульші және матрос міндеттерін орындай алу; 
      (13) жеке бас құралдарының, бекіту арқандарының, строптар, блоктар, ілгіш және басқа палубаға қатысты такелаждық мүліктердің ахуалын тексеру, қажет болғанда оларды ауыстыру; 
      (14) материалдық-техникалық жабдықтың бар екендігін тексеру және оған тапсырыс құрастыру, алу мен сақтауды және есеп жүргізуді қамтамасыз ету; 
      (15) күнделікті, сондай-ақ бірінші штурманның немесе вахта бастығының ерекше нұсқауымен су танкілеріндегі су өлшемін жасау; 
      (16) бірінші штурманның нұсқауымен кемеге жаңа келгендерге меңгермесі бойынша, дабыл бойынша кестелерді, апаттық және өртке қарсы жабдықтар мен мүліктерді орналастырумен, ұжымдық және жеке бас құтқару құралдарымен таныстыру, сондай-ақ олармен жұмыс жасауды үйрету; 
      (17) палуба командасы мүшелерін сырлау, такелаждық және басқа палуба жұмыстарына үйрету; 
      (18) палуба қондырғыларының, жүктерінің бекітілуін рейсте бекітілу күйін тексеру; 
      (19) өз меңгермесінің рейске (палуба жағындағы жабдықтардың бар 

  екендігі мен жарамдылығына, есіктер мен жұтқыншақтардың тығыз жабылып 

тұруына көп көңіл аудару) әзірлігін қамтамасыз ету және белгіленген 

уақытта бірінші штурманға хабарлау;

     (20) бірінші штурманның немесе вахта бастығының нұсқауымен палуба 

жағының бұрқасынға әзірлігін тексеру және нұсқау берген адамға бұл жөнінде 

хабарлау;

     (21) заттар сақтау кеме камерасын басқару.

     184. Портқа, айлаққа, зәкір тастайтын жерге немесе жедел зәкір тастау 

керек болатын аудандарда жүзу кезінде, сондай-ақ бекіту операцияларын 

жүргізу кезінде боцман бакте немесе вахта бастығы көрсеткен жерде тұруы 

тиіс.

     185. Боцман кейбір жағдайларда жүріс және тұрыс вахтасына қатыстыруы 

мүмкін.

                        Аға рульші, рульші

           186. Аға рульші, рульші тікелей боцманға бағынады, вахта кезінде 

вахта бастығының қарамағында болады.

     187. Аға рульші, рульшінің міндеті:

     (01) арнайы лоцияны және кеме рейс жасайтын ішкі кеме қатынасы 

жолдарындағы жүзу аудандарының жағдайын зерттеу;
 

        (02) берілген кеме жүзетін ауданға қатысты кеме жүзулерін реттейтін ережелерді, оның толықтыруларын білу; руль қондырғыларын білу, қайраң суда, толқында, желде, бекітуде, зәкір беруде және т.б. жүзу кезінде қозғағыштың алдыңғы және артқы жүрістерінде руль кешенінің жұмыс әрекетін білу; 
      (03) руль, авторуль қондырғыларының әр түрлі жүйесінің жұмыс 

  принциптерін білу, қол, бу, электр, гидравликалық руль жүргізгіштерін 

басқаруды білу, авторульді пайдалануды білу, бір басқару түрінен басқасына 

көшуді білу;

     (04) кемені бірқалыпты бағытта ұстап тұруды немесе вахта бастығының 

нұсқауымен бағытты өзгертуді білуі; көзжобамен де және басқа әртүрлі бағыт 

көрсеткіш құралдармен де;

     (05) матростардың міндетіне жататын барлық жұмыстарды атқаруды білу.

     188. Аға рульші жүріс көпіршесіндегі тазалық пен тәртіпке, ал рульші 

штурман рубкасы мен тент палубасына жауапты.

     189. Шетел жүзулерінде аға рульші мен рульші кемеге ағылшын тілінде 

берілген командаларды түсінуі тиіс.

     190. Штаттық кестеде боцман қызметі қарастырылмаған кемелерде осы 

Жарғымен қарастырылған оның міндеттерін аға рульші орындайды.

                             I сынып матросы
 

              191. I сынып матросы тікелей боцманға, вахта жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады; өзі жүрмейтін кемелерде шкиперге бағынады. 
      192. I сынып матросы II сынып матросының міндеттерін білуге және орындауға, сондай-ақ палуба механизмдерін басқаруға, зәкір тастауға және жинауға, сылыптарды түсіруге және көтеруге, ескекті құтқару сылыптарын басқаруға (моторлы және желкенді) білуге міндетті, су танкілерінің, олардың өлшеу және ауа құбыршықтарының орналасуын, танкілерде және жүк жайларында су мен температураны өлшеуді білу, қол лотымен тереңдікті өлшеуді білуге міндетті. 
      193. Теңізге шығатын кемелердегі I сынып матросы рольшінің міндетін білуге және орындауға тиіс. 
 

                               II сынып матросы 
 

        194. II сынып матросы тікелей боцманға, вахта жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады; өзі жүрмейтін кемелерде шкиперге бағынады. 
      195. II сынып матросының міндеттері: 
      (01) кемедегі палуба жұмыстарына қатысу; 
      (02) жүк жайларын, жүк құралдарын және тиеу-түсіру құралдарын жүріс жағдайына әзірлеуге қатысу; 
      (03) палубаны, кеменің қызметтік және санитарлық-тұрмыстық жайларын жинау; 
      (04) жүк операцияларына байланысты жұмыстарды орындау кезінде трюм қақпақтарын ашып-жабуға қатысу; жүк тараларының, маркерлерінің жиналуының дұрыстығын тексеру және қажет болғанда жүк орнын есептеу; жүктің, құралдар мен такелаждың түгелдігін бақылау; трюм басқыштары мен басқа трюм жабдықтарының дұрыстығын бақылау; трюмге мас адамдарды жібермеу, темекі шеккізбеу; трюмде тазалық пен тәртіпті сақтау; барлық бүлінушіліктер, кемшіліктер, зақымданулар және т.б. туралы вахта бастығына баяндау; 
      (05) барлық такелаждық, сырлау, бекіту жұмыстарын және кемелерді сүйреу жұмыстарын орындау; 
      (06) сыныпта ескекпен есуді білу және кеме құдықтарындағы ағын сулардың деңгейін өлшеуді білу, ал теңізде жүзу кезінде көз байланысы құралдарымен хабарларды қабылдау мен тапсыруы жүзеге асыру, борт сыртындағы лагті жіберу мен жинау, есеп алу, рульші міндетін орындау. 
      196. II сынып матросы жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі ережелері бойынша нұсқау алғаннан кейін машина жайларында сырлау және такелаждау жұмыстарына тартылуы мүмкін. 
 

                    Жер снарядының (түп тазалау снарядының) 
                    аға лебедкіші (лебедкіші, арнайы 
                        қондырғының операторы) 
 

        197. Аға лебедкіші (лебедкіші) тікелей командирдің бірінші 

  көмекшісіне, ал вахта жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады.

     198. Аға лебедкіші мыналарды білуге міндетті:

     (01) жер снаряды жұмыстарының технологиялық рәсімдерін игеру;

     (02) жұмыс зәкірлерін жинау мен түсіру жұмыстарын орындау;

     (03) палубадағы қосымша механизмдер мен жүк қондырғыларының жұмысын 

игеру;

     (04) барлық такелаждық бекіту, слесарлық-жөндеу жұмыстарын, сондай-ақ 

жер снаряды матросының міндетіне кіретін жұмыстарды орындау, сылыпта 

ескекпен есуді білу мен ескекті және моторлы, ал теңізде-желкені бар 

құтқару сылыптарын игеру;

     (05) такелаждық мүліктердің, құралдар мен аспаптардың барлығына есеп 

жүргізу.

     199. Штат кестесінде боцмандық қызметі болмайтын жер снарядтарында 

аға лебедкіші "Боцман" тарауында баяндалған құқықтар мен міндеттерге ие 

болады.

                  Жер снарядының (түп тазалау снарядының) матросы

           200. Жер снарядының матросы тікелей командирдің бірінші көмекшісіне, 

ал вахта жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады.

     201. Матрос мыналарды білуге міндетті:

     (01) жедел лебедкілердің және палуба қосымша механизмдерінің 

жұмыстарын игеру;

     (02) жұмыс зәкірлерін жинау мен түсіру жұмыстарын орындау;

     (03) палубадағы қосымша механизмдер мен жүк қондырғыларының жұмысын 

игеру;

     (04) палубаны, кеменің қызметтік және санитарлық-тұрмыстық жайларын 

жинау.

                  Аға моторист (аға машинист, моторист, машинист)

           202. Аға моторист тікелей механиктің бірінші көмекшісіне, ал вахта 

жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады.

     203. Аға мотористің міндеттері:

     (01) бас энергетикалық қондырғылардың және қосымша механизмдердің 

құрылысын білу; оларға қызмет көрсетуді білу;

     (02) энергетикалық қондырғылардың нормативтік пайдалану техникалық 

көрсеткіштерін білу;

     (03) барлық кеме техникасына қызмет көрсетуге мен жөндеуге қатысу;

     (04) кеме техникасын пайдалануда техникалық ережелерді білу және 

орындау;

     (05) қарамағына бекітілген механизмдерге техникалық қызмет көрсетуді 

кесте бойынша дер кезінде жүргізу;

     (06) құбыр жүргізу, вентильдер мен кеме жүйелерінің клапандарының 

орналасуы мен мақсатын білу және оларды басқару;

     (07) қарамағындағы құралдардың көрсеткіштерін оқи және түсіне білу.

     204. Аға моторист жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі ережелері бойынша 

нұсқау алғаннан кейін өзінің тікелей міндеттеріне кірмейтін кеме 

жұмыстарына механиктің нұсқауымен тартылуы мүмкін.

     205. Аға моторист (аға машинист) техникалық қызмет көрсету және 

слесарлық жөндеу жұмыстары кезінде мотористердің (машинистердің) 

жұмыстарын басқарады.

              Қазандық қондырғының машинисі (қазаншы)
 

              206. Қазандық қондырғының машинисі тікелей механиктің бірінші көмекшісіне, ал вахта жүргізу кезінде вахта бастығына бағынады. 
      203. Қазандық қондырғының машинісінің міндеттері: 
      (01) қазандық қондырғының құрылысын білу, оны жұмыс жасата және 

  басқаруды, оған қызмет көрсететін техникалық құралдарды игеру, су деңгейі 

мен бу қысымын дұрыс ұстауды білу;

     (02) қарамағындағы құралдардың көрсеткіштерін оқи және түсіне білу;

     (03) қазандық қондырғыларға және оған қызмет көрсететін техникалық 

құралдарға жөндеу жұмыстарына қатысу;

     (04) оның қарамағына бекітілген механизмдерге техникалық қызмет 

көрсетуді дер кезінде жүргізу;

     (05) қазандық бөліміндегі, вентильдер мен клапандар жүйесінің 

орналасуы мен міндетін білу және оларды басқара алу; құбыр жүргізу 

жүйесінің орналасуы мен міндетін білу.

     208. Қазандық қондырғының машинисі жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі 

ережелері бойынша нұсқау алғаннан кейін өзінің тікелей міндеттеріне 

кірмейтін кеме жұмыстарына механиктің нұсқауымен тартылуы мүмкін.

                     Аға электрші (электрші)
 

              209. Аға электрші тікелей электр механигіне бағынады, ал вахта жүргізу кезінде вахта электр механигінің өкімін орындайды. Командада электрмеханиктер персоналдары қарастырылмаған кемелерде аға электрші механиктің екінші көмекшісіне бағынады. 

       210. Аға электршінің міндеттері:

     (01) кеме электр жабдықтарының жұмыс принциптерін және кеме бойынша 

электр энергиясын тарату сызбасын білу;

     (02) энергетикалық қондырғының электр жабдықтарын пайдалануды білу;

     (03) кеме электр жабдықтарына техникалық қызмет көрсетуге және 

жөндеуге қатысу;

     (04) кеме электр жабдықтарын техникалық пайдалану ережелерін білу 

және орындау;

     (05) қарамағына бекітілген механизмдерге техникалық қызмет көрсетуді 

дер кезінде жүргізу;

     (06) қарамағындағы құралдардың көрсеткіштерін оқи және түсіне білу.

     211. Аға электрші кеме электр жабдықтарына қызмет көрсету және жөндеу 

жұмыстарын орындау кезінде электршінің жұмысына басшылық етеді.

                              Радиооператор

           212. Кеме радиооператоры тікелей радиостанция бастығына бағынады, 

оның қарамағындағыларға техникалық қызмет көрсетуге көмектеседі, вахта 

радиооператорының міндетін орындайды. Штатта радиостанция бастығының 

қызметі қарастырылмаған жағдайда радиооператор осы Жарғымен көзделген 

міндеттерді орындайды және құқықтарға ие болады.

                               Аға жолсерік

           213. Аға жолсерік тікелей бірінші штурманға бағынады.
 

        214. Аға жолсерік жолсеріктердің жұмыстарына басшылық етеді және жолаушы жайларының тиісті күйде ұсталуын қамтамасыз етеді. Жолаушыларды отырғызу және түсіру кезінде жолсеріктер кезекшілігінің кестесінде көрсетілген орында болады, жолаушыларды тәртіппен жайғастыруды ұйымдастырады. Кеме бортында жолаушылар болған кезде аға жолсерік каюталарды және басқа жолаушы жайларын мерзімімен тексеріп отырады, кемшіліктер мен талап қоюларды анықтайды және оларды жою үшін шаралар қабылдайды. 
      215. Аға жолсеріктің міндеттері: 
      (01) бос жолаушы орындарын анықтау және бұл жөнінде бірінші штурманға хабарлау; 
      (02) белгіленген тәртіпте төсек орын базаларында жолаушы каюталары үшін төсек жабдықтарын, жолсеріктері үшін арнаулы киімдер алады және ауыстырады; 
      (03) қарамағындағы мүліктердің күйін бақылайды, тиісті есеп беруді жүргізеді, оларды толықтыру, ауыстыру не жөндеу үшін тапсырыстар ресімдейді; 
      (04) жолсеріктердің өрт қауіпсіздігі, еңбек қауіпсіздігі, санитарлық және жолаушы кемелерінің ережелерін орындауды бақылайды; 
      (05) құтқару сылыптары мен плоттарының орналасқан жерін білу, дабыл кестесімен көзделген жолаушыларды құтқару жолдарын білу; 
      (06) кеме дабылы жарияланған кезде жолаушылар арасында тәртіпті қамтамасыз ету жөнінде және кеме бойынша тиісті командаларды орындауда жолсеріктерінің әрекетін бақылайды. 
 

                              Жолсерік 
 

        216. Жолсерік тікелей аға жолсерікке бағынады. 
      217. Жолсерік өзіне кеме кестесімен бекітілген төсек құралдарының, 

  аспаптар мен жабдықтардың түгелдігіне, жолаушылар каюталарының дәліздері 

мен жалпы пайдаланым орындарының тиісті санитарлық күйіне жауап береді.

     218. Жолсеріктің міндеттері:

     (01) ақырғы пункттерде жолаушыларды отырғызу мен түсіру кезінде 

кезекшілік уақтысына қарамастан жұмыс орнында, жол билеттері мен отырғызу 

талондарына сәйкес жолаушыларды кеме каюталарына жайғастыруға тиіс;

     (02) жолаушы және санитарлық тұрмыс жайларында тәртіпті сақтау және 

жинау;

     (03) жолаушыларға бағыт алған пункттеріне келгені туралы хабарлау;

     (04) кеме ережелерін бұзған жолаушылар туралы вахта бастығына баяндау;

     (05) кемеде балалардың жүріс-тұрысын бақылау, ата-аналарына тиісті 

нұсқаулар беру;

     (06) тізбеге сәйкес жолаушыларға қызмет көрсету;

     (07) төсек орын базаларында төсек жабдықтарын алмастыруға қатысу;

     (08) құтқару сылыптары мен плоттарының орналасқан жерін білу, дабыл 

кестесімен көзделген жолаушыларды құтқару жолдарын білу;

     (09) ауа райы бұрқасын болған кезде каюта терезелері жабық болуын, 

ал иллюминаторлардың нығыз бекітілуін бақылау.

                              Аспаз

           219. Аспаз кеме экипажы мүшелеріне тағам әзірлейді, бірінші штурманға 

(командирдің бірінші көмекшісіне) тікелей бағынады.

     220. Аспаздың міндеттері:

     (01) ас мәзірін дайындау және тағамдарға тапсырыс жасауға қатысу;

     (02) тағамды сапалы әзірлеу және тағам қабылдауға белгіленген уақытта 

оларды беру;

     (03) жүзу дүкендерінде не базаларында нан алу мүмкіндігі болмаған 

кезде пісіру;

     (04) асхана ыдыстарын түгел және әрдайым таза сақтау;

     (05) асхана жабдықтарын пайдалану ережелерін сақтау және оны таза 

ұстау;

     (06) асхана жайлары мен мұздатқыштарды және сондай-ақ өзінің арнайы 

жұмыс киімдерін таза ұстау;

     (07) санитарлық ережелерді сақтау.

                  Кеме дәрігері (фельдшері), мейрамхана, туристік база 

            персоналдары, тәжірибе басшылары, тәжірибешілер және

             кеме экипажы штатына кірмейтін басқа қызметкерлер
 

              221. Кеме экипажы штатына кірмейтін қызметкерлердің міндеттері, құқықтары мен экипажбен қарым-қатынасы арнайы ережелермен және нұсқаулықтармен анықталады. 
      Аталмыш қызметкерлер өмір және тәртіп режимін, өрт, еңбек 

  қауіпсіздігі, санитарлық ережелерді, оларға белгіленген киім нысанын, 

сондай-ақ жалпы еңбек және санитарлық ережелерді, оларға белгіленген киім 

нысанын, сондай-ақ осы Жарғының III тарауында баяндалған жалпы міндеттерді 

өзінің кемедегі жағдайына қарай сақтауы тиіс.

     Олар сонымен қатар, экипаж мүшелерінің құзыры шегіндегі өкімдерін, 

нұсқауларын және ескертулерін орындауға міндетті.

     222. Кеме экипажы штатына кірмейтін қызметкерлер апат жұмыстарына, 

кеме өміршеңдігі үшін күреске және үйрену кеме дабылдарына қатысуға 

міндетті.

                                  VI Тарау

                          Вахта қызметі

                         Жалпы ережелер
 

              223. Кемелердегі вахталық қызмет (вахта) постыда немесе жұмыс орнында міндетті болу мен көтеріңкі назар аударуды талап ететін қызмет түрі болып табылады. Вахтада тұрған кеме экипажының мүшелері вахташы деп аталынады. 
      224. Вахталық қызмет кемені басқаруды, оның қауіпсіздігін, өндірістік қызметін, сондай-ақ кемеге бөгде тұлғалардың келуін бақылауды қамтамасыз етеді. 
      Вахта қызметін ұйымдастыруға жауапкершілік капитанға жүктеледі, ал тікелей вахта қызметін ұйымдастыру - бірінші штурманға (командирдің бірінші көмекшісіне) жүктеледі. 
      Вахтаны тиісті түрде жүргізу жауапкершілігі вахтада тұрған тұлғаға жүктеледі. 
      225. Вахтада тұруға кемінде 4 сағат демалған тұлғалар жіберіледі. 
      226. Кеме вахталарын жүру және тұру вахталарына бөлінеді. Зәкірде тұрған кезде экипаж жүру кестесі бойынша вахтада тұрады. Бекітілген тұрақта тұрған кезде тұру вахтасының мерзімділігі мен ұзақтығын нақты жағдайларды ескере отырып, капитан белгілейді. 
      Кеме бекітуде тұрған кезде кеме штатында үшінші штурман, механиктер мен электр механиктерінің үшінші көмекшілері болған кезде, сондай-ақ тұру кезінде қалған команда құрамының тұлғаларына қалыпты жұмыс уақыты сақталған кезде капитан, механик және электр механигі вахтада тұрмайды. 
      227. Кеме жүргізушілер мен механиктер, ал радиорубкада - радиомамандар үшін жүріс рубкасы мен машина бөлімінде жүру және тұру вахталарын жүргізу жөнінде нұсқаулықтар болуы тиіс. 
      228. Кезекті вахта ауысылымы вахтаға 30 минут бұрын кірісуді ескертеді. 
      Вахта ауысылымы вахта жүргізу орнына дер кезінде және келуі және вахтаға кіріскенге дейін жүзу жағдайларымен және техникалық құралдардың жұмыс режимімен танысуы тиіс. 
      Команда құрамының тұлғалары вахта басталғанға дейін 10 минут бұрын, ал қатардағы құрам тұлғалары - 5 минут бұрын келеді. 
      229. Аға вахташы (вахта бастығы, вахта механигі, вахта электр механигі) вахтаға келген тұлға тиісті вахта міндеттерін атқара алмайды деп ұйғарғанда вахтаны тапсырмайды және бұл жөнінде капитанға (механикке) мәлімдейді. 
      Аға вахташы вахтаға келген барлық құрам өз міндеттерін атқара алатынына сенімді болуы тиіс. 
      230. Ауысқан вахта қажет болған жағдайда вахтаны күшейтуге немесе кейбір вахташыларды ауыстыруға пайдаланылады. 
      231. Палуба командасының мүшелері вахтаны қабылдау тапсыру нәтижелері туралы вахта бастығына, ал машиналық - вахта механигіне, ол бұл жөнінде вахта бастығына баяндайды. 
      Вахта бастығының рұқсатынсыз вахташы вахтаны тастап кетуге немесе біреу-міреуге өз міндеттерін тапсыруға құқығы жоқ. 
      232. Экипаждың бригадалық жұмыс кезінде капитан бригада алмасқаны, рейске әзірлік туралы диспетчерге (порт, айлақ әкімшілігіне) хабарлауға және одан қажетті ақпараттарды алуға міндетті. 
      233. Кемеге бөгде тұлғалардың келуі вахта бастығының рұқсатымен жүргізіледі. 
      234. Вахта жүргізуде қайсы бір күдік туғанда немесе көмек қажет болған жағдайда вахтада тұрған тұлға жедел аға вахташыға хабарлауы тиіс. 
      235. Дабыл кезінде вахташылар дабыл кестесі бойынша өз орнында болуы 

  тиіс, ал өз вахтасын тапсырған кезде ғана дабыл кестесі бойынша вахтаға 

келгенге береді.

     236. Вахташы осы қызметке арналған, сонымен қатар бекіту тұрымда 

тұрған кезде белгіленген киімде (нысан) болуы тиіс, ал жолаушы кемелерінде 

және жүрісте вахта бастығы, вахта матросы вахта жолсерігі сол жеңінде үш 

жолақты байлау: жолақтың жалпы ені 9 см, әрбір жолақтың ені 3 см. Жолақ 

түстері: вахта бастығының байлауы - көк, ақ, көк; вахта матросы мен 

жолсеріктің байлауы - қызыл, ақ, қызыл.

     237. Команда құрамының тұлғалары аға вахташылар вахта журналы белгілі 

ережелерге сәйкес жүргізуге міндетті.

                      Вахта бастығы (капитанның вахта көмекшісі)

                        Жалпы міндеттер

           238. Вахта бастығы кеменің вахта қызметінде ең жоғарғы болып табылады 

және тікелей капитанға, ол болмаса бірінші штурманға бағынады.

     239. Вахта бастығы вахтада тиісті қызмет жасалуына, еңбек, адамдар 

қауіпсіздігіне, кемедегі мүлік пен жүктердің түгелдігіне, сондай-ақ 

айналадағы ортаны ластанбауына жауапты (осы Жарғымен оған жүктелген 

шеңберде).
 

        240. Вахта бастығының өкілеттік шеңберінде берген өкімдері кеме экипажының әрбір мүшесіне және кемедегі басқа тұлғаларға міндетті болып табылады. 
      241. Радиотелеграфпен жабдықталған кемелерде вахта бастығы оларды пайдалану және радиобайланыс ережесін сақтауы тиіс. 
      242. Өрт қаупі төнгенде, кеме тесілгенде, қопарыс болса, сондай-ақ борт сыртына адам құласа вахта бастығы дабыл соғуға міндетті. 
      243. Вахта бастығы вахтаға кірісу бойына: кеменің палубасын түгел тексереді, навигация оттары мен сигналдардың шығарылғанын және дұрыс қойылғанына көз жеткізуі тиіс, сыртқы және ішкі байланыстарды (дыбыс, көзбен, ал күндіз апаттық) іс жүзінде тексеруі тиіс, УҚТ байланысын, вахта құрамымен танысады, вахтаға келгендердің баяндамасын алады және оларға нұсқау береді, орналасқан жерді және кеме ахуалын біледі, айналадағы жағдаймен, ауа райымен және бұрқасын ескертулерімен танысып шығады. 
      244. Вахта бастығы сонымен қатар, вахтаны тапсырушыдан кеме қауіпсіздігіне және оны пайдалану қызметіне байланысты мәліметтер, соның ішінде мыналарды алады: 
      (01) вахта бойынша капитанның өкімін; 
      (02) балласт жөнінде және су бар екендігін және кеме корпусының бөліктері жөнінде; 
      (03) кеме және жөндеу жұмыстары туралы (ашық палубадағы, борт сырты арматурасын қолданудағы және ашық отпен жасалатын жұмыстарға ерекше назар аударады). 
      245. Вахта жүргізу кезіндегі бастықтың міндеттері: 
      (01) кеме ахуалын бақылау және кеменің, адамдар мен жүктердің қауіпсіздігі үшін шаралар қабылдау; 
      (02) әрдайым ауа райы мен айналадағы ортаны бақылау; 
      (03) кеме құдықтарындағы суды өлшеу (жүріс кезінде - әрбір вахтада, зәкірде және бекітуде тұрғанда - тәулігіне екі реттен азайтпай, корпус мұзға, айлаққа соққан, сондай-ақ мұз қысымында қалған болса - бірден тексеру қажет су ақпағанына көзі әбден жеткенше). Кемеге су кірген жағдайда жедел капитанға мәлімдеу және суды соруға тапсырма беру. Бұрқасын немесе мұз қату жағдайымен су өлшеу мүмкін болмағанда вахта бастығының өкімімен кемеден бақылау су сору жүргізу қажет; 
      (04) кемеге адам қабылдау түсіру кезінде олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету; 
      (05) бекітілген трюмдер мен жайлардың пломбалары мен мөртаңбасының бүлінбеуін бақылау; 
      (06) кемедегі және кемеге келе жатырған жүзу құралдарын бақылау және оларға борт маңында тұратын жерін көрсету, суға түсірілген жүзу құралының дер кезінде кемеге көтерілуін бақылау; 
      (07) қажет болған жағдайда сылыпты суға түсіруге даярлау, оларды түсіруге және кетуіне рұқсат беру; олар кемеге келген сылып командирінің баяндама қабылдау; 
      (08) тұрған кезде палубада жұмыс орындайтын экипаж мүшелерінің еңбек және өрт қауіпсіздігін сақтауын бақылау; жүзу құралдарын борт сыртына түсірген кезде осы жұмыстарды атқаратын адамдардың сақтандыру жейделері болуын қадағалау; 
      (09) жалпы және жергілікті жүзу ережелерінің, сондай-ақ қауіпсіздікке қатысты басқа ережелерді дәл және дер кезінде орындалуын бақылау; 
      (10) Мемлекеттік және басқа жалаулар мен вымпелдердің көтерілу түсірілуіне өкім беру; 
      (11) сигнал оттарының дер кезінде қосылуын, тиісті жерде және кеме міндетіне сай белгілер мен сигналдардың шығарылуын, олардың дұрыс жұмыс атқаруын бақылау, кеменің жағамен және басқа кемелермен байланысын көзбен, дыбыспен және УҚТ радиобайланыспен іске асыру; 
      (12) вахта барысында күдік туындаса жедел капитанға хабарлау әрі қарай соның өкімімен қызмет атқару. 
 

                        Жүріс вахтасындағы міндеттер 
 

        246. Жүріс вахтасына кіріскеннен кейін 243, 244 баптарда көзделгендерден басқа вахта бастығының міндеттері: 
      (01) карта және жетекші кітаптар арқылы навигациялық және жүзу жағдайларымен танысу; 
      (02) кеме жүргізу құралдарының дұрыс жұмыс жасауына көз жеткізу; 
      (03) бас және қосымша қозғалтқыштардың, руль қондырғыларының дистанциялық басқарылуын, басқару пульті құралдарының көрсеткіштерін тексеру; 
      (04) кеме маневр жасаған кезде, маневр толық аяқталғанға дейін вахтаны тапсыруға тыйым салынады; 
      (05) көру қабілеті жағдайға үйреніскеніне көз жеткізу. 
      247. Теңізде және ішкі суларда теңіз навигациясын қолдана отырып, жүзу кезінде капитанның вахта көмекшісінің 243, 244, 246-баптарда баяндалғандардан басқа мынадай міндеттері бар: 
      (01) басым ағыстар әрекеті мен ағыс бағытын және жылдамдығын анықтау; 
      (02) бағыт компасын, басқа есептеу элементтерін қабылдау және тексеру, жол картасы мен компас көрсеткіштерін салыстыру; 
      (03) курсографты бағыт және уақыт бойынша тексеру, курсограф лентасына уақытты белгілеу; 
      (04) вахта қабылдаған соң дереу кеме орналасқан жерін анықтау, ал жүзу кезінде алдыңғы вахтаның жүру жолының есебін тексеру. 
      248. Жүріс вахтасы кезінде вахта бастығының 145-бапта көрсетілгендерден басқа мынадай міндеттері бар: 
      (01) әрдайым жүріс көпіршегінде болу (руль рубкасында), айналадағы ортаны тексеріп отыру (штурман рубкасына ол қысқа уақытқа ғана кіре алады, штурмандық міндеттерді орындауға), көпіршіктен кетер алдында тиісті бақылау жүргізілетініне көз жеткізу керек; 
      (02) ішкі су жолдарында жүзу кезінде кемені (құрамды) басқару; 
      (03) кездесетін барлық навигациялық белгілерді тану; 
      (04) кеме жүргізу құралдарының жұмысын тексеріп, жиі түзету жасап отыру; 
      (05) руль рубкасындағы және жүріс көпіршегіндегі бақылау өлшеу құралдарының көрсеткіштерін әрдайым тексеру; 
      (06) вахта кезінде ең болмағанда бір рет автоматты басқарудан қолмен басқаруға және керісінше әрекет жасап көру (жеке вахта бастығымен немесе оның бақылауымен басқа вахта құрамының адамы); 
      (07) белгіленген режимде ұзақ жұмыс жасаған бас қозғалтқыштардың әрекетін кеме гидротехникалық құрылыстарға, айлақтарға, рейдке, жүзу қиын учаскелерге жақындар алдында дистанциялық басқарудағы руль қондырғысымен тексеру, сондай-ақ жіберу және тифон баллондарындағы ауа қысымын тексеру; 
      (08) құтқару құралдарының, жүк ілгіштері мен крандардың, палуба жүктерінің, палубадағы қозғалатын заттардың мықтап бекітілуін, люк қақпақтарының нығыздап жабылуын тексеру; 
      (09) ерекше қиын жүзу жағдайларында (швартовка операциялары, шхер, арна және қуыстардан өтерде, портқа кіру, шығу, мұз, қайраң, тұман, бұрқасын жағдайында жүзу) маневр режимдерінде вахта механигіне кеменің техникалық құралдарын әзірлеуге дер кезінде өкім жасау, сонан соң соның орындалуын бақылау; 
      (10) көрініс нашарлаған немесе шектеулі көріністі ауданға жақындаған кезде жедел капитанға айту, радиолокация стансасы мен жүріс оттарын қосу, жылдамдықты азайту, дыбыстық тұман белгілерін беру, алға қараушы даярлап, соған нұсқау беру, кемені автоматтық басқарудан қолмен басқаруға көшу, вахта механигін мүмкін болар қауіптер жайлы ескерту, сағаттарды тексеру, курсограф лентасына уақыт белгісін қою және әрі қарай капитанның нұсқауымен әрекет жасау; 
      (11) егер ерекше жағдайлар (кеме қатынасы жағдайы, кейбір кемелердің ауысуы, навигациялық техника мен басқа техниканың бүлінгені байқалғанда, өз қимылының дұрыстығына күмәнданған және т.б.) жүзу қауіпсіздігіне күмән түсіргенде жылдамдықты азайту (немесе қозғалысты тоқтату) капитанға баяндау, әрі қарай соның нұсқауын орындау; 
      (12) ішкі су жолдарында жүзу кезінде диспетчер аппаратын және қарсы кездескен кемелерге жүзуге қауіп төндіретін кеме қатынасы жағдайының өзгергені жөнінде хабарлау; 
      (13) бортта лоцман болса да кеме мен оның қозғалысын бақылауды жалғастыру, ал лоцманның әрекеті мен ниетіне күмән келтірген жағдайда алдын алу шараларын жасау үшін капитанға жедел хабарлау. 
      249. Теңізде және ішкі суларда теңіз навигациясын қолдана отырып, жүзу кезінде капитанның вахта көмекшісінің 245, 248 - баптарда баяндалғандардан басқа мынадай міндеттері бар: 
      (01) кемені бағыт алған курста ұстап отыру, жолды есептеп отыру, кеме орнын дәл әдістермен анықтап отыру, капитан тапсырмасынан сиретпей алдындағы жолдың дұрыстығын тексеру; 
      (02) әрбір сағатта және әрбір бағыт тексерген сайын магнит компасы мен гирокомпастың көрсеткіштерімен салыстыру, репитерлер мен негізгі компасты тексеру; 
      (03) оған жақын келген басқа кемені байқағанда, бөлек кету үшін шаралар қабылдау керек болғанда, пеленге өзгерісін және кемемен арақашықтықты бақылау, нәтижесін капитанға жеткізу; 
      (04) кеме бағытын ұстау қиындағанда, есептелген уақытта жаға, навигациялық белгі немесе күтілген тереңдік көрінбесе, егер бірден жаға, навигациялық белгі немесе шапшаң тереңдік өзгерген жағдайда, капитанға жеткізу және соның нұсқауымен әрекет ету; 
      (05) қауіпті жүзу аудандарына жақындағанда дер кезінде капитанға, вахта механигіне жеткізу, осы аудандарда жүзу кезінде масштабы ірі, соңғы мәліметпен түзетілген картаны пайдалану; 
      (06) капитанның рұқсатынсыз бағытты, бас қозғалтқыш жұмысының режимін, оларды басқару әдісін, руль қондырғысын, сондай-ақ кемеге, адамдарға немесе жүктерге төтеннен қауіп туған жағдайларды қоспағанда өзгертпеу, қауіп сипаты мен өз әрекеті жөнінде капитанға хабарлау. 
      250. Машина бөлімінде тұрақты вахта болмағанда және қозғалтқыштардың немесе басқа механизмдердің бүлінгенін байқағанда вахта бастығы тиісті мамандарды шақыруы немесе кеме қозғалысын тоқтатуы тиіс. 
      251. Вахта бастығы кеме басқаруға қатысы жоқ экипаж мүшелері мен бөгде тұлғалардың басқару пультінде болуына тыйым салады. 
      252. Вахта бастығының өз міндетіне қатысы жоқ басқа істермен айналысуына тыйым салынады. 
      253. Вахта бастығы жүріс көпіршегінде (руль рубкасында) капитанның болғанына қарамастан, капитан кеме басқаруды өзіне қабыл алғанын арнайы айтпаған жағдайда осы Жарғымен өзіне жүктелген міндеттерін орындауды жалғастыра береді. 
 

                  Кеме айлақта тұрған кездегі міндеттер 
 

        254. Кеме айлақта тұрған кездегі вахта бастығының міндеттері: 
      (01) вахтаға кіріскен кезде тапсырушыдан тұру жағдайы, жүк және балласт операцияларының барысы, капитанның тұрған жерін, кемеде команда және қатардағы құрамның, басқа тұлғалардың бар екендігі, айлақтағы тереңдік туралы, кеме батыңқылығы, жоғары, төмен су деңгейі мен уақыты, бекіту, зәкір жағдайы және шығарылған зәкір шынжырлардың саны туралы мәліметтерді, сондай-ақ тұру ерекшелігі, бас қозғалтқыштарының әзірлігі, апат жағдайында оларды пайдалану мүмкіндігі, бортта жүзу құралдарының бар екендігі жөнінде мәліметтер алады; 
      (02) кеме бортының маңайындағы тереңдікті, бекіту сымдары мен кранцылардың тиісті бекітілуін, баспалдақ бекітілгені, леерлердің бекітілуі, трап астында сетка орналасуын, баспалдақта құтқару шеңберлерінің лақтыру арқанымен бірге даяр болуын, тиісті жарық болуын бақылау; 
      (03) ауа райы нашарлағанда, кеменің қауіпсіз тұруына шаралар қабылдау және капитанға баяндау; 
      (04) кеменің жүк құралдарының дұрыс пайдаланылуын, трюм қақпақтарының дер кезінде ашылып, жабылуын, ватерлиния маңындағы иллюминаторлардың нығыздап жабылуын бақылау; 
      (05) жүк операциялары кезінде ережелердің сақталуын немесе жүк тиеу, түсіру, жоспарларының орындалуын, кемеде жүктердің дұрыс орналастырылып, бекітілуін, артық жүк тиелмеуін бақылау; 
      (06) корпусқа қатысты жұмыстарда өрт қауіпсіздігі ережелерінің сақталуын; 
      (07) жағадағы құтқару және өртке қарсы құралдарды шақыру тәртібін білу, қажет болғанда оларды жедел шақыру; 
      (08) жолаушыларды отырғызу, түсіру жұмыстарын басқару, артық жолаушы отырғызбау; 
      (09) кемені бұруда арттың бос болуына көз жеткізу, бекіту арқандарын бақылау; 
      (10) кемені бекіту операцияларына дер кезінде даярлау (баспалдақты 

  жинау, шлюпбағандарды, крандарды жатқызу) швартоваларды тез қабылдау, 

кранц қорғаныстарын дұрыс пайдалану;

     (11) Кемені ұдайы тексеру. Вахта бастығының тұрған жерін вахта 

рульшісі (матрос) әрқашан білуі тиіс;

     (12) жағадан экипаж мүшелерінің келуін, кетуін бақылау, кемедегі 

бөгде адамдарды есепке алу;

     (13) жағада, кеме маңында немесе жақында тұрған кемеде қауіп пайда 

болғанда жедел капитанға жеткізу.

     255. Капитан жағаға кеткен, келген кезде вахта бастығы кеме журналына 

уақытты белгілеп қояды.

                        Кеме зәкірде тұрған кездегі міндеттері
 

              256. Кеме зәкірде тұрған кезде вахта бастығы кезекке келгенде осы Жарғының "Жүріс вахтасындағы міндеттер", "Кеменің айлақта тұрған кезіндегі міндеттер" тарауындағы талаптарды орындауға міндетті. 
      257. Вахта бастығы сонымен бірге мыналарды орындауы тиіс: 
      (01) зәкірге кемені қояр кезде орын дайындау және дрейфті дер кезінде байқау үшін оны ұдайы бақылап отыру; 
      (02) зәкір арқанының ұзындығын тарту, босату жағдайын бақылау, су 

  деңгейін бақылау, кемені қайраңда қалдырмау жағдайын ойластыру;

     (03) жел мен ағыс салдарынан кемені басқа кемеге, навигациялық 

қауіптерге жақындауын болдырмау;

     (04) жақын тұрған кемелердің және өз кемесінің ахуалын байқау, дрейф 

жағдайы туса, дереу капитанға хабарлау;

     (05) ұдайы жүріс көпіршегінде болу кететін жағдайда кемеге қауіп 

төнбейтініне және айналадағы жағдайға тиісті бақылау болатынына көз 

жеткізу.

                  Вахта рульшісі, вахта матросы

                          Жалпы міндеттер

           258. Вахта рульшісі, вахта матросы тікелей вахта бастығына бағынады.

     259. Вахтаны вахта рульшісіне, вахта матросына тапсыру вахта 

бастығының рұқсатымен жүргізіледі.
 

        260. Вахтаға кіріскен соң вахта рульшісі (теңізде жүзу кезінде - вахта матросы) белгі оттарды тексереді, ал күндіз жалаулар мен белгілердің көтерілуін, өзіне қатысты барлық өкімдермен танысады. 
      261. Вахта рульшісі, вахта матросы кеме зәкірде немесе швартовкада тұрған кезде вахта бастығы көрсеткен орындарда болуы, айналадағы жағдайды бақылауы, зәкір арқандарының, швартовалардың, кранцылардың, баспалдақтардың, зәкір оттары мен белгілерінің, тышқанға қарсы қақпақтардың бар екендігін орналасуы мен тартылуын байқауы, борт сыртына сым, шланга салбырамауын бақылауы тиіс. Өзгерістер болған жағдайда дереу вахта бастығына хабарлауы тиіс. 
      262. Вахта матросының жолаушы кемелеріндегі міндеттері: 
      (01) вахтаға кірістер алдында вахта тапсырушыдан ашық жерлердегі және палубадағы мүліктердің, құралдар мен жабдықтардың түгелдігін тексеріп алуы, сондай-ақ орындалатын жұмыс тапсырмалары туралы мәліметтер алуы тиіс; 
      (02) вахта жүргізу кезінде өзіне тапсырылған мүліктер мен жабдықтардың сақталуын, жолаушылардың кеме ережелерін сақтауын, жұмыс тапсырмаларын орындауды және өзіне бекітілген учаскеде тазалықты сақтауы тиіс. 
      263. Кемеде немесе жақын жерде өрт болған немесе бөтен төтенше қауіп төнген жағдайда вахта рульшісі, вахта матросы жедел вахта бастығына хабарлауы әрі қарай соның нұсқауын орындауы тиіс. 
 

               Вахта рульшісінің жүріс вахтасындағы міндеттері 
 

        264. Руль вахтасын қабылдар кезде рульші тапсырушыдан рульдің жұмысын, кеме бағытын тексеріп алуы тиіс және вахта бастығына қабыл алған кеме бағытын айтуы тиіс. 
      265. Вахта рульшісі вахтада тұрған кезде кемені бағытында ұстап отыруға, бағыт көрсеткіштер мен руль қондырғыларының жұмысын бақылауы, олар бүлінген кезде дереу вахта бастығына баяндауы тиіс. 
      266. Вахта рульшісі капитанның, вахта бастығының немесе лоцманның 

  (соңғының командасын капитанның немесе вахта бастығының рұқсатымен ғана) 

командаларын орындауға міндетті.

     267. Көз өлшемін пайдаланып жүзу кезінде вахта рульшісі навигациялық 

жабдықтардың жүзу және жаға белгілерін байқап отыруы, сигнал 

мачталарындағы, жүзудегі, тұрған кемелердің сигнал мачталарындағы 

көрсеткіштерге қарап отыруы, қауіп төнген жағдайда вахта бастығына 

жеткізуі тиіс.

     268. Тұрған орнынан кеме жылжу алдында вахта рульшісі руль 

қондырғыларын бір борттан екінші бортқа ауыстыру арқылы олардың іске 

жарамдылығын тексеріп, ол жөнінде вахта бастығына айтуы тиіс.

     269. Вахта рульшісі бағыт көрсеткішті қолдана рульді басқарған кезде 

бақылаушы болмайды.

                           Бақылаушының міндеттері

                         (алға қараушы)

           270. Бақылаушы вахта бастығы көрсеткен жерде ұдайы болуы, айналадағы 

жағдайды, су бетін, горизонтты көзбен бақылауы және құлақ түріп отыруы 

тиіс. Байқаған нәрсесін (кемелер, қайық, жағдай белгілері және т.б.) вахта 

бастығына кеме іші байланыс құралдарын немесе белгіленген шартты 

белгілермен хабарлап отыруы тиіс.

     271. Бақылаушы өз міндеттеріне қатысы жоқ жұмыстармен айналыспауы 

тиіс, бақылауын тиімді көрегендікпен жүргізуі тиіс.

                 Баспалдақ вахташысының міндеттері

                         (түсіргіш)

           272. Вахтаға кірісер алдында вахташы баспалдақтың сынбағанын, 

бүлінбегенін, қорғау торларының, қол жүгіністердің, лақтыру арқандарымен 

бірге құтқару шеңберлерінің бар екендігін тексеруге міндетті.

     273. Баспалдақ вахташысы вахта бастығының тұрған орнын біле тұра оның 

рұқсатынсыз кемеге бөгде тұлғалардың кіруіне жол бермейді.

                        Жер снарядының вахта бастығы

                    (түп тазалау снарядының)
 

              274. Жер снарядының вахта бастығы осы Жарғының "Вахта бастығы" тарауында баяндалған құқықтарға ие болады және міндеттерді орындайды. 
      275. Вахта бастығының міндеттері: 
      (01) вахтаға кірісер алдында жер снарядының расчалкасын, жүк көтеру қондырғылары мен жедел лебедкалардың жұмысын тексереді, вахтаға келгендерге тапсырма береді, механизмдер жұмысымен, зәкір лақтыру және шаланда ауыстыруға байланысты өндіріс операцияларымен таныстырады, жұмыс жасау кезінде еңбек қауіпсіздігі ережелерімен таныстырады; 
      (02) вахта жүргізу кезінде жер снарядының тиімді жұмыс жасауын 

  қамтамасыз етеді, жұмыс орнындағы навигация белгілерінің дұрыстығын, кеме 

жүрісінің ауқымдық өлшемін бақылайды, көлік флотын қауіпсіз өткізу, Жүзу 

ережелерінде көзделген дыбыс және жарық белгілерін қолдана отырып, 

кемелермен дер кезінде байланысып отыру;

     (03) келесі жұмыс орнына сүйреу алдында жер керуенінің учаскесіне 

қатысу.

                      Жер снарядының (түп тазалау снарядының)

                   вахталық аға лебедкіші (лебедкіші,

                     арнайы қондырғының операторы)

           276. Вахталық аға лебедкіші жер снаряды жұмыстарының технологиялық 

ресімдерін басқаруда вахта бастығының нұсқауларын орындайды.

     277. Вахталық аға лебедкішінің міндеттері:

     (01) вахтаға кіріскен кезде жедел лебедкалар мен жұмыс арқандарының 

күйін тексеру;

     (02) жер снарядына қызмет көрсетуге байланысты жұмыс зәкірлерін жинау 

мен түсіру жұмыстарына қатысу;

     (03) шаланданы бекітуге қатысу;

     (04) вахта бастығының нұсқауымен слесарлық-жөндеу жұмыстарын орындау.

                   Жер снарядының вахталық матросы

                       (түп тазалау снаряды)

           278. Вахтаға кіріскен кезде вахталық матрос леер қоршауларын, құтқару 

және өртке қарсы құрал-саймандарды, сорғыштардың қақпағын тексеруге 

міндетті.

     279. Вахта кезіндегі вахталық матростың міндеттері:

     (01) жұмыс зәкірлерін жинау мен түсіру жұмыстарын орындау;

     (02) бас және тент палубасында, рубкада тазалық пен тәртіпті сақтау;

     (03) вахта бастығының нұсқауымен қосымша механизмдер мен жүк 

қондырғыларының жұмысын игеру, грунт жолдарын тазалау, сылыптарды түсіру 

мен көтеруге қатысу, жер снаряды жұмысына дейін, онан кейін тереңдікті 

өлшеу;

     (04) барлық такелаждық бекіту, ұсақ жөндеу және сырлау жұмыстарын 

орындау;

     (05) палубаларды, надстройка жайының сыртын жуып, тазалау;

     (06) рефулер мен қарпу шынжырларын әзірлеуге, жинауға және жөндеуге 

қатысу;

     (07) жұмыс қақпақтарын қою және оларға жарық оттарын орнату.

                              Вахта механигі
 

              280. Вахта механигі машина вахтасы құрамының бастығы болып табылады, тікелей вахта бастығына бағынады, ал техникалық құралдарды пайдалану мәселелері бойынша - механикке бағынады. 
      281. Вахта механигінің вахтаға кіріскен кезіндегі міндеттері: 
      (01) механикалық қондырғылардың техникалық құралдарының күйін жеке басы тексеру (соның ішінде руль машинасының күйі); 
      (02) машина журналын қарап, өзінің бақылауымен салыстыру; 
      (03) вахта тапсырушыдан бас қозғалтқыштарды басқару әдісі, барлық техника құралдарының жұмыс режимі мен күйі, олардың жұмысында байқалған кемшіліктер, жасалған техникалық қызмет көрсету мен жөндеулер жөнінде мәліметтер алу, сондай-ақ келіп түскен ескертулер мен өкімдермен танысу; 
      (04) машина командасынан вахтаға кіріскені жөнінде баяндама алу, машина журналына вахтаны қабылдағаны туралы белгі соғу және вахта бастығына хабарлау. 
      282. Вахта механигінің міндеттері: 
      (01) кеме техникалық құралдарының белгіленген жұмыс режимін қамтамасыз ету, оларды пайдалану ережелерін, нұсқаулықтарды және оларға қызмет көрсету жөнінде механиктің нұсқауын сақтау, машина жайларында кеме экипажы жұмыс жасаған кезде еңбек, өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау; 
      (02) техникалық құралдар бүлінген жағдайда механикке хабарлау және оны жою шараларын қабылдау; 
      (03) кеме өміршеңдігі үшін күреске әзірлікті қамтамасыз ету; 
      (04) тұтынушыларға электр қуатын, су мен бу беруді қамтамасыз ету; 
      (05) вахта кезінде отынды, жағармайды, сүрту және басқа материалдарын дұрыс жұмсауды бақылау; 
      (06) машина бөлімдерінде еден асты суларының жиналмауын, дер кезінде сорылып, жинау цистерналарына құйылуын және бұл сулардың борт сыртына ақпауын бақылау; 
      (07) вахта бастығының өкімімен балласт пен отынды қабылдау, сору, қайта сору, бөлімдерден су айдау; 
      (08) машина бөлімін таза ұстау. 
      283. Вахта жүргізуге қатысты күдік туғанда немесе техникалық көмек (консультациялар) қажет болғанда вахта механигі машина бөліміне механикті шақырады. 
      284. Машина бөлімінде механиктің болуы вахта механигінің өз міндеттерін орындауды жалғастыра береді, механик энергетикалық қондырғыларды басқаруды өзіне алғанын хабарлағанша. 
      285. Вахта механигі бас қозғалтқышқа техникалық қызмет көрсетілгеннен кейін оны жұмысқа қосуға және бұрауға механиктің бірінші көмекшісінің қатысуымен және вахта бастығының рұқсат етуінен соң ғана кірісе алады. 
      286. Бас қозғалтқышты тоқтату, механизмнің жұмыс режимін өзгерту, жауапты міндетті техникалық құралды сөндіру қажет болған жағдайда, вахта механигі вахта бастығына және механикке хабарлауы тиіс. 
      287. Тікелей апат қаупі адам өміріне қауіп төнгенде вахта механигінің бас қозғалтқышты тоқтатуына және бұл жөнінде жедел вахта бастығына хабарлауға құқығы бар. 
      288. Өртті немесе кеме корпусына су кіргенін байқаған вахта механигі жедел вахта бастығына хабарлауға және өрт сөндіру және суға қарсы күрес жұмыстарын ұйымдастыруға міндетті. 
      289. Вахта электр механигі көзделмеген кемелерде вахта механигі электр жабдықтарын басқарады. Электр жабдықтарының бүлінуін байқаған вахта механигі машина бөліміне электр механикті шақырады. 
      290. Жүріс вахтасындағы вахта механигінің міндеттері: 
      (01) бас қозғалтқыштарды басқару постында болу және олардың жұмысын қамтамасыз ету; қажет болғанда жұмыс жасап жатырған техникалық құралдарды тексеру кезінде өз орнына, машина бөліміне вахта моторисін (машинисін) қалдыру; 
      (02) бас қозғалтқыштың көпіршектен тағайындалған жұмыс режимін өзгертпей, ұстап отыру; 
      (03) көпіршектен түскен командалар мен өкімдерді репертерлеу және орындау. Егер өкімді орындау апатқа немесе адам өміріне қауіп төндіретін жағдайда дереу вахта бастығына және механикке, қайталап бұйрық алғанда машина журналына жаза отырып, сол бұйрықты орындау; 
      (04) бас қозғалтқышты көпіршіктен басқару қажет болғанда кез келген сәтте басқару постына жету және машина бөлімін қалдыру; 
      (05) вахтада бір реттен сиретпей руль қондырғысының жұмысын тексеру. 
      291. Тұру вахтасындағы вахта механигінің міндеттері: 
      (01) ұдайы кемеде болу, техника құралдарының белгіленген жұмыс режимін қамтамасыз ету, машина бөлімін қалдырарда вахта моторисіне (машинисіне) өзінің болатын орнын хабарлау; 
      (02) өндірістік және шаруашылық тұрмыстық мұқтажға электр қуатын, су мен буды беру. Электр қуаты мен буды жағадан алған жағдайда қажетті қосуларды жүзеге асыру; 
      (03) машина бөлімдерінде вахтаны тиімді жүргізу және вахта ауысылым кезінде болу. 
 

                  Вахта моторисі (машинисі) 
 

        292. Вахта моторисі (машинисі) вахтаға кіріскен кездегі міндеттері: 
      (01) вахта тапсырушыдан техникалық құралдардың ахуалы, олардың жұмысындағы кемшіліктер туралы мәліметтер алу, вахта бойынша тапсырылатын өкімдермен танысу; 
      (02) техникалық құралдардың дұрыстығын тексеру, машина бөлімінің тазалығы мен тәртібін тексеру; 
      (03) байқалған кемшіліктер туралы вахта механигіне жеткізу. 
      293. Вахта кезіндегі вахта моторисінің міндеттері: 
      (01) өз постында болу және қарамағына тапсырылған техникалық құралдардың жұмысын бақылау және оларды басқаруды жүзеге асыру; 
      (02) энергетикалық қондырғылардың техникалық құралдарының қызмет көрсету нұсқаулықтарын сақтау; 
      (03) механизмдердің берілген режиммен үздіксіз жұмыс жасату жөніндегі вахта механигінің нұсқауларын және басқа өкімдерін орындау; 
      (04) техникалық құралдар істен шыққанда, өрт қаупі немесе корпусқа су кіру қаупі туындағанда, жедел вахта механигіне хабарлау және соның нұсқауымен жұмыс жасау; 
      (05) машина бөлімінде тазалақ пен тәртіпті сақтау. 
 

               Қазандық қондырғысының машинисі (қазаншы) 
 

        294. Қазандық қондырғысы машинисінің міндеттері: 
      (01) вахта тапсырушыдан қазандық қондырғысының ахуалы, олардың жұмысындағы кемшіліктер туралы мәліметтер алу, вахта бойынша тапсырылатын өкімдермен танысу; 
      (02) қазандық қондырғысының негізгі параметрлерін, оның автоматты және бақылау өлшеу құралдарын тексеру; машина бөлімінің тазалығы мен тәртібін тексеру; 
      (03) байқалған кемшіліктер туралы вахта механигіне жеткізу. 
      295. Қазандық қондырғысы вахта машинисінің вахта кезіндегі міндеттері: 
      (01) өз постында болу және қарамағына тапсырылған техникалық құралдардың жұмысын бақылау және оларды басқаруды жүзеге асыру; 
      (02) энергетикалық қондырғылардың техникалық құралдарының қызмет көрсету нұсқаулықтарын сақтау; 
      (03) вахта механигінің нұсқауымен қазандық қондырғысының берілген параметрлерін, жану режимі мен қазандарды сумен дұрыс қоректендіруді ұстап отыру; 
      (04) механизмдердің берілген режиммен үздіксіз жұмыс жасату жөніндегі вахта механигінің нұсқауларын және басқа өкімдерін орындау; 
      (05) техникалық құралдар істен шыққанда, өрт қаупі немесе корпусқа су кіру қаупі туындағанда, жедел вахта механигіне хабарлау және соның нұсқауымен жұмыс жасау; 
      (06) машина бөлімінде тазалық пен тәртіпті сақтау. 
 

                    Вахта электр механигі 
 

        296. Вахта электр механигі тікелей вахта механигіне бағынады, ал электр жабдықтарын пайдалану мәселелері бойынша - электр механикке бағынады, электршілердің вахта бастығы болып табылады. 
      Вахта электр механигі есу электр қондырғыларының жұмыс режиміне орындауға қатысты вахта бастығына бағынады. 
      297. Вахта электр механигінің вахтаға кіріскен кезіндегі міндеттері: 
      (01) вахта тапсырушы электр механигінен кеме электр жабдықтарының жұмысы сипаты, олардың жұмысында байқалған кемшіліктер, жасалған техникалық қызмет көрсету мен жөндеулер жөнінде мәліметтер алу және вахта бойынша тапсырылатын ескертулер мен өкімдермен танысу; 
      (02) электр жабдықтарының ахуалы мен жұмыс режимін тексеру және машина журналындағы жазулармен танысу. 
      298. Вахта электр механигінің міндеттері: 
      (01) электр жабдықтарын техникалық пайдалану ережелері мен белгіленген жұмыс режимін қамтамасыз ету, оларды пайдалану ережелерін, нұсқаулықтарды және оларға қызмет көрсету жөнінде механиктің нұсқауын сақтау, олармен жұмыс жасаған кезде еңбек, өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтау; 
      (02) вахта механигінің өкімімен тұтынушыларға генераторлар мен электр қуатын беруді қосу мен айыруды қамтамасыз ету; 
      (03) электр жабдықтарының барлық кемшіліктерін вахта механигі мен электр механигіне баяндау, оларды жою шараларын қабылдау; 
      (04) кеме электр жабдықтарының өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету; 
      (05) машина бөлімінен кетер кезде вахта механигіне өзінің баратын жерін айту. 
      299. Вахта жүргізуге қатысты күдік туғанда немесе техникалық көмек (консультациялар) қажет болғанда вахта электр механигі машина бөліміне электр механигін шақырады. 
      300. Машина бөлімінде электр механигінің болуы вахта электр механигінің өз міндеттерін орындауды жалғастыра береді, электр механигі электр жабдықтарын басқаруды өзіне алғанын хабарлағанша. 
      301. Вахта электр механигі электр жабдықтарын вахта механигінің рұқсат етуінен соң сөндіре алады. 
      302. Жүріс вахтасы кезінде вахта электр механигінің міндеттері: 
      (01) жүріс көпіршігінен тапсырылған есу электр қондырғысының жұмыс режимін қатаң сақтау; 
      (02) көпіршіктен түскен командалар мен өкімдерді репертерлеу және орындау. Егер өкімді орындау апатқа немесе адам өміріне қауіп төндіретін жағдайда дереу вахта бастығына және механикке, қайталап бұйрық алғанда электр техникалық журналға жаза отырып, сол бұйрықты орындау. 
      Есу электр қондырғысын көпіршіктен басқару қажет болғанда вахта электр механигі вахта механигінің рұқсатымен кетуге, бірақ кез келген сәтте басқару постына жету және ескіш электр қондырғысын басқаруды қабылдау. 
 

                  Вахта электршісі 
 

        303. Вахта электршісі вахтаға кіріскен кездегі міндеттері: 
      (01) вахта тапсырушы вахта электршісінен электр жабдықтарының ахуалы, олардың жұмысындағы кемшіліктер туралы мәліметтер алу, вахта бойынша тапсырылатын өкімдермен танысу; 
      (02) қызмет көрсететін электр жабдықтарының дұрыстығын тексеру; 
      (03) байқалған кемшіліктер туралы вахта электр механигіне жеткізу. 
      304. Вахта кезіндегі вахта электршісінің міндеттері: 
      (01) өз постында болу және қарамағына тапсырылған электр жабдықтарының жұмысын бақылау және оларды басқаруды жүзеге асыру; 
      (02) электр жабдықтарын техникалық пайдалану нұсқаулықтары мен ережелерін сақтау; 
      (03) электр жабдықтарының берілген режиммен үздіксіз жұмыс жасату жөніндегі вахта электр механигінің нұсқауларын және басқа өкімдерін орындау; 
      (04) электр жабдықтары жұмысындағы байқалған кемшіліктер жөнінде вахта электр механигіне хабарлау және оларды жою шараларын қабылдау; 
      (05) апат қаупі немесе адам өміріне қауіп төнгенде вахта электр механигіне хабарлау және соның нұсқауымен жұмыс жасау; 
      (06) машина бөлімінде тазалық пен тәртіпті сақтау. 
 

                           VII Тарау. 
              Кеме өміршеңдігі үшін күрес ұйымдастыру 
 

        305. Кеме өміршеңдігі үшін күрес ұйымдастыру мен жүргізуде негізгі құжаттар: Дабыл жөніндегі кеме кестелері және экипаж мүшелерінің жеке карточкалары, онда дабыл жағдайындағы олардың қызметтері немесе кеме нөмірлері және міндеттері көрсетілген, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Өзен флоты кемелерінің өміршеңдігі үшін күрес тәлімдері болып табылады. 
      306. Кеме өміршеңдігі үшін күресті ұйымдастыруда мыналар көзделген: 
      (01) кеме өміршеңдігін қамтамасыз ете алатын экипаж санының әрдайым кемеде болуы; 
      (02) экипажды кеме өміршеңдігі үшін күреске әзірлеу; 
      (03) кеме қауіпсіздігі мен оның теңізде жүзу қабілетін қамтамасыз ететін талаптарға сәйкес кеме күйін, оның қондырғыларын, техникалық құралдары мен жабдықтарын ұстау; 
      (04) кеме өміршеңдігі үшін күрес құралдарының әрдайым әзір тұруы; 
      (05) кемеге және айналадағы жағдайға тиісті бақылау жасау. 
      307. Апаттық құтқару және өртке қарсы жабдықтар мен құралдар кеме экипажы тұлғасының қарамағына жазылуы тиіс, штаттық орындарда сақталуы және тізімі болуы тиіс. Аталмыш құралдарды басқа мақсатқа пайдалануға тыйым салынады. 
      308. Барлық кемелерде қалқушылық және батпаушылықты қамтамасыз ету талаптары мүлтіксіз орындалуы, корпус креніне, дифферентке және су өткізбеушілікке тұрақты бақылау жасалуы тиіс. 
      Балласт цистерналарын толтыру, құрғату және тығыздау, бір ыдыстан басқа ыдысқа отын айдау капитанның рұқсатымен немесе нұсқауымен ғана орындалады. Осы талаптың орындалуын вахта бастығы бақылайды. 
      309. Кеме өміршеңдігі үшін күреске жалпы басшылықты капитан жүзеге асырады. Капитанның кеме өміршеңдігі үшін күреске кемедегі экипаждан басқа тұлғаларда қатыстыруға құқығы бар. 
      Кеме өміршеңдігі үшін күреске механик машина бөлімінде басшылық етеді және қарамағындағы техника құралдарын іс-қимылға әзірлігін қамтамасыз етеді. 
      Кемеде капитан болмаған жағдайда кеме өміршеңдігі үшін күресті кеме жүргізу мамандығы бар команда құрамындағы тұлға басқарады. 
      310. Кеме дабылдарының мына түрі белгіленгені жалпы кемелік "Борт сыртында адам", сылыптық (кемені қалдыратын жағдайда). 
      311. Барлық кемелерде экипаждың міндеті мен әрекетін анықтайтын дабыл жөнінде кестелер болуы тиіс: кеме басқару; радио және көзбен көру байланысы; горизонтты, ауа мен суды және кеме герметизациялығын және корпустың су өткізбеушілігін бақылау; кеме өміршеңдігі үшін күресте арнайы кемеде орналастырылған құралдарды пайдалану; экипаж бен жолаушыларға дәрігерлік көмек көрсету; тәртіп пен қауіпсіздікті қорғау; айналадағы ортаны қорғау; борт сыртындағы адамды құтқару; кемені тоқтату (адамдардың толық шығарылғанын тексеру). 
      312. Дабыл жөніндегі міндеттер экипаж мүшелерінің қызметтері, мамандықтары, меңгермелері және өзара алмасуы бойынша бөлінеді. 
      313. Дабыл кестелері экипаждық әдіспен жұмыс жасауда - толық экипажға немесе бригада мүшелеріне құрастырылады. 
      Негізгі кестеден басқа ең аз экипаж мүшелеріне тұру кестелері құрастырылуы тиіс. 
      314. Штатқа кірмейтін, бірақ кемеде жұмыс жасайтын тұлғалар кестеге кіргізіледі және экипаж мүшелерімен бірге жеке карточкалары болады. 
      315. Тәжірибе басшылары мен тәжірибеленушілер сылыптық дабыл бойынша кестеге экипаж мүшелерімен бірге кіргізіледі, ал қалған дабылдарда штаттық экипаж мүшелерінің сыңарлық міндеттерін атқарады. 
      316. Дабыл кестелері кемедегі жалпы көріністі жерлерде ілулі тұрады. 
      Әрбір экипаж мүшесінің, сондай-ақ штатқа кірмейтін басқа тұлғалардың төсектерінің жоғарғы жағында дабыл бойынша міндеттері мен мамандықтары көрсетілген жеке карточкалары ілулі тұрады. 
      Қатардағы құрамның, штатқа кірмейтін тұлғалардың карточкаларында кемелік сан нөмірлері, ал команда құрамының карточкасында - қызметінің аты жазылады. 
      317. Жолаушы кемелерде көрнекті жерлерде жеке және ұжымдық құтқару құралдарын кию мен пайдалану нұсқаулықтары, олар орналасқан жерлердің, адамдарды құтқару жолдарының жоспарлары ілінеді. 
      318. Сылыптық дабылдарды қоспағанда, кеме дабылдары вахта бастығымен мына жағдайларда жарияланады: 
      (01) кемеге, адамдарға, жүкке қауіп төндіретін отпен, сумен және басқа қауіптермен күреске даярлану үшін - жалпы кемелік; 
      (02) борт сыртына адам құлаған кезде немесе борт сыртынан адам табылған кезде - "Борт сыртында адам". 
      319. Кеме мерт болуы мүмкін, жолаушылар мен экипаждың кемені қалдыру қажеттігі туғанда сылыптық дабылды (кемені қалдыру бойынша) капитан немесе капитанның нұсқауымен бөгде тұлға жариялайды. 
      320. Кемені қалдырған кезде бірінші кезекпен балаларды, әйелдер мен қарттарды құтқару сылыптарына отырғызылады. Тәртіпті бұзған немесе үркіту әрекеттерін жасаған тұлғаға қатаң шаралар қолданылады. 
      321. Мынадай дабыл сигналдары белгіленеді: 
      (01) жалпы кемелік - 25-30 минут бойы дауысты үздіксіз сылдыры, үш, төрт рет қайталанады; өрт кезінде (қопарылыста) - кеме қоңырауына жиі ұру; 
      (02) "Борт сыртында адам" - қатты дауысты ұранға үш ұзақ сигнал беру, үш, төрт рет қайталанады, ұзақтығы 5-6 секунд; 
      (03) сылыптық (кемені қалдыру бойынша) - жеті, сегіз қысқа сигналдар, сонан соң қатты дауысты ұранмен ұзақ сигнал беру, қайталануы үш, төрт рет. 
      322. Барлық дабыл сигналдары кеме байланыс тораптарымен дабыл түрі көрсетіле хабарланады; өрт немесе су кіру жағдайында сол жер көрсетіледі. Байланыс торабы болмаған жағдайда дабыл түрі, өрт және су кіру орны кез келген әдістермен жарияланады. Дабыл біткенін хабарлау дауыспен жүргізіледі, жаттығу дабылдары болғанда әрбір хабарлаудан кейін "үйрену" сөзі қосылады. 
      323. Барлық экипаж мүшелері, штатқа кірмейтін тұлғалар, тәжірибе басшылары, тәжірибеленушілер кеме дабылы хабарланған кезде кесте бойынша жедел өз орындарына баруы тиіс және құтқару жейделері болуы керек, сылыптық дабыл немесе "борт сыртында адам" дабылы болғанда ол жейделерді киюі қажет. 
      324. Кеме өміршеңдігі үшін күресте нақты әрекетке жаттығу үшін кемеде барлық дабылдар бойынша үйрену жаттығулары жүргізілуі тиіс. 
      Дабыл бойынша үйренулер айына бір реттен сиретілмей жүргізіледі: егер экипаж құрамының 25% қайсы бір портта ауыстырылған болса, осындай жаттығулар кеме порттан шыққан соң 24 сағаттан кешіктірмей жүргізілуі тиіс. 
      Жолаушы кемелерінде дабыл бойынша үйренулер екі айда бір рет 

  жүргізіледі, әдетте рейске шығар алдында. Жолаушылар бұл жөнінде алдын ала 

ескертілуі және жүріп тұру ережелерін сақтауы тиіс.

     Әрбір жаттығудан кейін капитан оның нәтижесін зерттейді.

     Аталмыш уақыттарда жаттығу жүргізілмесе, не болмаса толық 

жүргізілмесе, кеме журналында жаттығу жүргізілмеу немесе толық жүргізілмеу 

себебі жазылады.

     325. Қарамағында кеме, машина, электр техникалық және телеграфтық 

журналдар, кеме кассасы, қатаң есеп құжаттары, ал теңізде жүзу кезінде - 

жол карталары бар тұлғалар кемені қалдырған кезде ол құжаттарды және 

құндылықтарды құтқаруға тиіс.

                            VIII Тарау.

      Мемлекеттік жалаулар, жалаулар мен вымпелдер, сәлемдесулер,

                   кездесулер мен салтанаттар

                              Жалпы ережелер

           326. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалау белгіленген 

тәртіппен көтерілгенде кеменің Қазақстан Республикасына жататындығын 

білдіреді.
 

        327. Мемлекеттік жалауды қорғау және оны құрметтеу әрбір кеме экипажы мүшесінің міндеті. Мемлекеттік жалау қошаметпен сақталуы және жақсы күйде болуы тиіс. 
      328. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жолауы жалау ретінде Мемлекеттік кеме тізіліміне кіргізілген немесе Қазақстан Республикасы саудаға қатысты теңізде жүзу кодексіне сәйкес кеме кітабында тіркелген кемелерде көтеріледі. 
      329. Шетелден сатып алынған кеме Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы астында жүзу құқығына Қазақстан Республикасының консулы осы құқықты куәлайтын уақытша куәлікті берген сәттен бастап кемені белгіленген тәртіппен тіркегенге дейін пәрменді болады. 
      330. Кеме жолауының бірінші көтерілу күні кеме мерекесі болып саналып, жыл сайын аталып өтеді. 
      331. Мемлекеттік жалау артқы жалау ретінде артқы жалауілгіште немесе гафельде көтеріледі. 
      332. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы ішкі су жолдарында өз бетімен жүзетін кемелерде навигация кезінде, 28 қаңтарда, 1 және 2 мамырда, 9 мамырда, 25 қазанда күн шығу бойынша көтеріледі және күн батқанда түсіріледі. 
      Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы өз бетімен жүзбейтін кемелерде 28 қаңтарда, 1, 2, 9 мамырда 25 қазанда көтеріледі. 
      Полярлық және поляр маңы аудандарында Мемлекеттік жалау күнделікті көріністі уақыттарда, ал күн ұзақ болғанда 8 ден 20 сағатқа дейін көтеріледі. 
      333. Өзі жүретін кемелерде Мемлекеттік жалаудан басқа кеме иесінің вымпелді көтеріледі (параходствоның, бассейндік жол басқармасының және кеме қатынасы инспекциясының). 
      334. Қазақстан Республикасының ішкі су жолдарында портқа кірер, шығар кезде кеме иесінің вымпелі кеме тұмсығында мачтаның бір фалына ілінеді. 
      Тұмсық мачтасы болмағанда вымпел тұмсық жалау ілгішінде көтеріледі. 
      Рейд-маневрлік қызметтік қосымша, арнайы міндетті тарату кемелерінде, қала маңы және қала іші жолаушы кемелерінде кеме иесінің вымпелі көтерілмеуі мүмкін. 
      335. Кемеде ресми тұлға ретінде Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Премьер-Министрі, Парламент Сенатының және Мәжілісінің Төрағалары, өзге Үкімет мүшелері, дипломатиялық өкілдер болған кезде солардың келісімімен артқы жалаудан басқа тұмсық мачтасының топында, ол болмаған кезде сигнал мачтасының топында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы көтеріледі. 
      Ескерту: 
      1) өзге Үкімет мүшелері дегеніміз ресми өкілеттенген Үкімет мүшелері және т.б.; 
      2) Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдері, өкілдер, уәкілдер, сенімді тұлғалар. 
      336. Кемеде Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникациялар министрі болған кезде оның келісімімен тұмсық мачтасының топында Министрдің жалауы көтеріледі. 
      337. Тұмсық мачтасының топында осы Жарғының 335, 336-баптарына сай жалау көтерілгенде кеме иесінің жалауы көтерілмейді. 
      338. Мемлекеттік мейрам күндерінде және өзге салтанатты жағдайларда, арнаулы нұсқаулар болғанда кеме портта тұрған кезде Мемлекеттік жалаудың салтанатты көтерілуі жүргізіледі. Көтеру мынадай тәртіпте жүзеге асырылады: 
      (01) Жалау көтеруге 5 минут қалғанда вахта бастығының командасымен барлық экипаж, вахтадан басқа нысандық киіммен кеменің диаметралды жазығындағы белгіленген жерде сап түзейді; жалау көтеруге тағайындалған экипаж мүшелері жалау маңынан орын табады. Экипаждың тұрғаны капитанға жеткізіледі. Капитан жоғарғы палубаға шығып экипажбен амандасады және оны құттықтайды; 
      (02) Жалау көтеруге 1 минут бұрын вахта бастығының "Жалауға сап түзе" командасымен тұрған экипаж "Сап түзеу" күйіне көшеді. Вахта бастығының "жалау мен вымпелді көтер" командасымен фалда тұрғандар жалау мен вымпелді көтереді. Көтеру кезінде қолдарын бас киімге апарады; 
      (03) жалау көтерілген соң вахта бастығының рұқсатымен капитан "Бостық" және "Тараңдар" командасын береді. 
      339. Осы Жарғының 338-бабында көзделген жағдайларда кеме портта тұрған кезінде Мемлекеттік жалауды көтерумен бірге Халықаралық сигналдар жиынтығы жалауларымен түрленеді, олар форштевеннен бастап топ мачтасы арқылы гакабортқа дейін ілінеді. Техникалық себептермен мұны жасай алмайтын кемелерге тұмсықтан артқа қарай жалаулар ілу тәртібін сақтай отырып, өзгерістер жасауға рұқсат етіледі. 
      Жалау таңдағанда кеменің тұмсық жағына үшбұрышты жалаулар, ортасында төртбұрышты және артында төртбұрышты жібі бар жалаулар ілінеді. 
      Жалаулар түрлендіру ауа райы нашар болса жүргізілмейді. 
      Түрлендіруде мемлекеттік Қазақстан Республикасының әскери-теңіз, қосымша және гидрографиялық кемелерде артқы, лауазымды тұлғалардың, шетелдік және әскери жалаулары, сигнал жинағының жалаулары, жиынтық вымпелі қолданылмайды. 
      340. Жалаулар мен вымпелдер жазылған күйінде көтеріледі. 
      341. Кемеге осы Жарғының 335, 336-баптарында көрсетілген тұлғалар, Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникациялар министрі, оның орынбасарлары, пароходство бастықтары келген кезде кеме капитаны оларды жеке баспалдақ алдында күтіп алады, рапорт береді. Рапортта кеменің аты, рейс, экипаж жөнінде қысқа мәлімет және тегін атайды. Кемеге шетел тұлғалары келгенде капитан арнайы нұсқау бойынша оларды жеке қабылдайды және өзін таныстырады. 
 

             Кеме теңізде және шетел мемлекетінің ішкі су жолдарында 
           болған кезінде жалау мен вымпел көтерудің ерекшеліктері 
 

        342. Өзі жүретін, жүрмейтін кемелерде жүріс кезінде және тұрғанда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы күнделікті сағат 8 ден күн батқанша көтеріліп тұрады. 
      343. Полярлық және поляр маңы аудандарында Мемлекеттік жалау күнделікті көріністі уақыттарда, ал күн ұзақ болғанда 8 ден 20 сағатқа дейін көтеріледі. 
      344. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы күнделікті сағат 8 ден күн батқанша көтеріліп тұрады мынадай көрініс жағдайларында: 
      (01) кеме портқа кіргенде және порттан шығарда; 
      (02) теңізде әскери кемелерге және кемелерге кездескенде олардан ажырасқанға дейін. 
      345. Шетел портына кірген кезде, портта тұрғанда, одан шығарда артқа жалаумен бірге артқы сигнал мачтасында кеме иесінің вымпелі көтеріледі. 
      346. Шетел портында тұрған кезде, шетел ішкі суларында, арналарда, ету фарватерлерінде жүзуде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауымен бірге тұмсық мачтасында сол елдің жалауы көтеріледі. Тұмсық сигнал мачтасында осы Жарғының 335, 336-баптарында көрсетілген жалаулар көтерілгенде, сол елдің жалауы тұмсық немесе артқы сигнал мачтасының рыногында көтеріледі. 
      Кеме шетел портында тұрған кезде осы Жарғының 338-бабындағы жағдайда кемені жалаулармен түрлендіру Қазақстан Республикасы консулының рұқсатымен жүргізіледі. 
      347. Келу мемлекетінің ұлттық мейрамдарында, шетел мемлекетінің ресми басшы тұлғасы келгенде сол елдің жалауы артқы сигнал мачтасында көтеріледі. Қазақстан Республикасы консулының рұқсатымен кеме жалаулармен түрлендіріледі. 
      348. Қаралы күндері және бортта мәйіт болғанда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауы фалдың 1/3 ұзындығына түсіріледі. 
      Қаралы күндері порттарда Қазақстан Республикасының консулының және порт әкімшілігінің рұқсатымен түсіріледі. 
      349. Қазақстан Республикасының әскери кемесін кездестіргенде кеме бірінші болып Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауын бір рет түсіру арқылы сәлемдесуі керек. Осы Жарғының 335, 336-баптарында көрсетілген тұлғалардың бір болатын Қазақстан Республикасының әскери кемесін кездестіргенде, кеме бірінші болып Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауын бір рет түсіру арқылы сәлемдесуі керек. 
      Қиын жағдайда жүзген кезде жалаумен сәлемдесу жүргізілмеуі мүмкін. 
      Ескерту. Қиын жағдай деп: кеме жұмысының маневр режимімен жүзу кезін (бекіту операциялары, арналар, шлюздер, тар жерден өту, мұзда, қайраңда, бұрқасында жүзу) білдіреді. 
      350. Қазақстан Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынастағы 

  мемлекеттің әскери кемесін теңізде кездестіргенде немесе зәкірде тұрған 

осындай кеменің маңынан өткен кезде кеме бірінші болып Қазақстан 

Республикасының Мемлекеттік жалауын бір рет түсіру арқылы сәлемдесуі керек.

     Қазақстан Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынаста болмаған 

мемлекеттің әскери кемесін кездестіргенде кеме Қазақстан Республикасының 

Мемлекеттік жалауымен сәлемдесуді тек осы мемлекеттің аумақтық және ішкі 

суларында ғана жасайды.

                            IX Тарау.

         Кеме экипажының күнделікті қызметі, өмір

                   және тұрмыс тәртібі

           351. Кемеде мынадай күн тәртібі белгіленеді (3 кесте)

       _______________________________________________________________________

     Күн тәртібі              |       Кеме уақыты, сағ. минут

                              |_________________________________________

                              |   жүргенде         |  тұрғанда

_____________________________|____________________|____________________

   Тұру                              07.00              07.00

Таңертеңгі ас                     07.30-08.30        07.30-08.30

Кеме жұмысы                       08.30-12.00        08.30-12.00

Түскі ас                          11.30-12.30        11.30-12.30

Кеме жұмысы                       13.00-17.00        13.00-17.00

Кешкі ас                          19.30-20.30        19.30-20.30

Саяси экономикалық және           17.00-19.30        18.00-23.00

техникалық оқу, мәдени-           20.30-23.00

ағарту шаралары, жеке

уақыт

Демалу                            23.00              23.00

   _______________________________________________________________________

           Капитанның жоғарыда көрсетілген күн тәртібін нақты жағдайларға 

лайықтап өзгертуіне құқығы бар.

                             Кеме жайлары

           352. Кеме жайлары тұрғын, қызметтік және жалпы пайдалану болып 

бөлінеді.

     Қызметтік жайларға қызметтік жұмыс атқармайтын тұлғалардың кіруіне 

тыйым салынады.

     Қызметтік жайларды басқа мақсатқа пайдалану ерекше жағдайларда тек 

капитанның рұқсатымен ғана болады.
 

        353. Кеменің барлық мүшелері әрбір кеме түрінің жобасына сәйкес белгіленген жайғастыру жоспарына сәйкес тұрғын жайларға орналастырылады және каюталарға бірінші штурманмен жазылады (командирдің бірінші көмекшісімен, шкипермен). 
      354. Резерв тұрғын жайлары жоқ кемелерде келген тұлғаларды орналастыру капитанмен жүргізіледі. 
      355. Тұрғын жайларда қопарғыш, тез тұтанатын, улы, өртке қатысты қауіпті заттарды, материалдарды, тез бұзылатын тағамдарды, арнайы киімдерді сақтауда сондай-ақ жобада көзделмеген электр құралдарын пайдалануға тыйым салынады. 
      Тұрғын жайлардан шығарда экипаж мүшелері электр жарығын, желдеткіштерді, электр қуаты қолданылатын басқа стационарлық емес құралдарды тоқтан ажыратуы қажет. 
      356. Барлық кеме жайларының кілті осы жайлар қарамағындағы тұлғада сақталады, кілт көшірмелері бірінші штурманда сақталады (командирдің бірінші көмекшісінде, шкиперде). 
      Дабыл сигналдары кезінде тұрғын жайлардың есігі жабық болуы тиіс, бірақ құлыпталмауы қажет, тәуліктің кез келген уақытында кеме жайларына кіру мүмкіндігі сақталуы тиіс. 
      357. Кемеде оқу, жиналыс жүргізуге, мәдени жалпы шаралар жүргізуге, ұжымдық демалысқа арнайы бөлме тағайындалады, ол болмаған жағдайда экипаж кают-компаниясы мен асхана бөлінеді. 
      358. Капитанның немесе бірінші штурманның рұқсатымен кают-компанияға қонақ ретінде экипаж мүшесінің құрамына кірмейтін тұлғалар шақырылады. Ресми шақырулар тек капитанның рұқсатымен жүргізіледі. 
      359. Мәдени-жалпы шаралар (көңіл көтерулер, ойындар, кино көру және т. б.) сағат 23 аяқталуы тиіс, ерекше жағдайлар капитанның рұқсатымен ғана болады. 
 

                 Кеменің санитарлық тазалығын қамтамасыз ету 
 

        360. Барлық экипаж санитарлық ережелерге сәйкес кеме жайларын және өздерінің киімдері мен аяқ киімдерін тазалықта және ұқыпты сақтауы тиіс. 
      361. Жайлар мен палубаны жинау тәртібін Қазақстан Республикасының ішкі жүзулеріндегі кемелер үшін санитарлық ережелердің, жолаушы, қол жүгі, багаж тасымалдау ережелерінің талаптарына сәйкес бірінші штурманмен командирдің бірінші көмекшісімен, шкипермен анықталады, бұл жағдайда экипаж мүшелері жинайтын объектілеріне қол қояды. 
      362. Қызмет көрсету персоналдары бекітілмеген жайларда соның тұрғындары жинайды. 
      Жайларда бірнеше адам тұрған кезде бірінші штурманмен (командирдің 

  бірінші көмекшісімен, шкипермен) осы жайлардың тазалығына жауап беру үшін 

солардың біреуі үлкен болып тағайындалады.

     363. Санитарлық гигиеналық талаптарға сәйкес кеме мен барлық жайларды 

күтіп ұстау үшін айына бір рет бірінші штурманның (командирдің бірінші 

көмекшісінің, шкипердің) басшылығымен авралдық жинау жүргізіледі.

     364. Кают-компаниядағы (асханадағы) күнделікті жинаулар таңертеңгі 

асқа дейін аяқталуы тиіс. Жолаушы кемелерінде осы уақытта палуба, салон, 

ішкі баспалдақтар, кіру, шығу жерлері, санитарлық тұрмыстық жайлар 

тазартылып болуы тиіс.

     365. Экипаж мүшелерінің төсектерін алмастыру 7 күнде бір рет 

жүргізіледі.

     366. Экипаж мүшелерінің киімдерін жуу кір жуғыш жайларда, ал олар 

бөлінбегенде арнайы бөлінген жерлерде жүргізіледі.

     367. Тәртіп пен гигиена ережелерін сақтау үшін бірінші штурман 

(командирдің бірінші көмекшісімен, шкипермен) тұрғын жайлар мен жалпы 

пайдаланым жайларын жиі тексеріп тұруы тиіс.

                    Тамақ ішу тәртібі

           368. Кеме экипажының барлық тұлғаларының тамақ ішуі күн тәртібімен 

белгіленген уақытта жүргізіледі.

     Тамақ таратар алдында бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі, 

шкипер) дайын тамақтың дәмін көреді.
 

        369. Команда құрамының тұлғалары кают-компанияда тамақ ішеді. Кают- компанияның аға тұлғасы капитан болып табылады, ол жоқ кезде бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі, шкипер) болады. Асханада аға тұлға боцман болып табылады. Кают-компания жоқ кемелерде команда құрамы үшін асханада немесе жолаушы салонында арнайы столдар қойылады. 
      370. Барлық экипаж тамақ ішуге белгіленген мерзімде кают-компанияға немесе асханаға таза, ұқыпты киіммен келуге тиіс. 
      Белгіленген уақытта келмегендерге тамақ қалдырылмайды. 
      Күн тәртібімен белгіленбеген уақыттарда тамақ ішу жедел кеме жұмыстарын немесе қызметтік тапсырмаларды орындаған тұлғаларға ғана және бірінші штурманның (командирдің бірінші көмекшісінің, шкипердің) ол болмаса, вахта бастығының рұқсат етіледі. 
      371. Каютада тамақ ішу тек капитанға, оның өкімімен және бірінші штурманның (командирдің бірінші көмекшісінің, шкипердің) рұқсатымен ауырған тұлғаларға ғана ішуге болады. 
 

                      Жағаға босату 
 

        372. Экипаж мүшелерін жағаға босату тәртібі капитанмен белгіленеді. 
      Жағаға босату кезінде кемеде қауіпсіздікті және кеме жұмыстарын орындауға қабілетті экипаж бөлігі қалуы тиіс. Көлік флотының айлақта тұрған кемелерінде экипаждың үштен екісіне, ал рейдте тұрған кезде үштен біріне ғана жағаға шығуға рұқсат етіледі. 
      373. Рейдте тұрған немесе қолайсыз ауа райы жағдайында тұрған кемеде қауіпті заттар болған кезде, сондай-ақ кемеге қауіп төнгенде және орын ауыстыру қажет болғанда кемеде капитан немесе бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі), механик немесе механиктік бірінші көмекшісі болуы тиіс. 
      Рейд-маневрлік, жергілікті, техникалық және қызметтік - қосымша флот кемелерінің капитаны кеме иесімен белгіленген тәртіппен кемені қалдыруына болады. 
      374. Кеме экипажының барлық тұлғалары өздерінің тікелей бастықтарының рұқсатымен ғана кемеден кете алады. 
      Кеме экипажының жағаға шығуға рұқсат алған тұлғалары кемеден кетер алдында және келгенде вахта бастығына баяндауы тиіс. 
 

                   Кемелік жұмыс сылыптарын пайдалану 
                         (қайықтарын) 
 

        375. Сылыптарды суға түсіру капитанның рұқсатымен ғана жүргізіледі. 
      376. Борттан қашықтаған әрбір сылыпта команда құрамының тұлғаларымен тағайындалған командир немесе қатардағы құрамнан тағайындалған аға басшы және моторист (өзі жүретін кемелерде) болуы тиіс. 
      Сылыптың командирі (аға басшысы) және моторист бірінші штурманмен (командирдің бірінші көмекшісімен, шкипермен), ол болмағанда вахта бастығымен тағайындалады. 
      377. Сылыптың командиріне (аға басшысына) және моторисінде тиісті біліктілік (құқық) болуы тиіс. 
      378. Сылыпта тиісті ескекшілер санымен және белгіленген жабдықтармен қамтылуы тиіс. 
      Сылыптағы барлық тұлғаларда, жолаушыларды қоса, жеке құтқару құралдары болуы тиіс. 
      379. Сылыптың командирі (аға басшысы) кетер алдында 379-баптың талаптарының орындалғанына көзі жетуі және жолаушы және жүк сыйымдылығы нормаларының, ауа райы шектеулерін, сылыптағы тұлғалардың тәртіп пен техника қауіпсіздігін және жалпы, жергілікті жүзу ережелерінің сақталуын 

  қамтамасыз етуі тиіс.

     380. Сылыптың командирі (аға басшысы) борттан қашықтауға даярлығын 

вахта бастығына хабарлауы және рұқсат алуы, қайтқанда келгені туралы 

хабарлауы тиіс.

     381. Теңіз суларында кеме сылыптары (құтқару сылыптарын қоса) 

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалауын көтеруі тиіс. Адамды 

құтқаруға бара жатқан сылып қана Мемлекеттік жалауды көтермейді, адам 

құтқарылған соң, сылыпта жалау көтеріледі.

                       Кеме ережелері

           382. Кемеде мыналарға тыйым салынады:

     (01) капитанның рұқсатынсыз бөгде тұлғаларды, олардың жүктері мен 

багаждарын, сондай-ақ экипаж мүшелерінің жүктерін тасымалдауға;

     (02) вахта бастығының рұқсатынсыз қандай да бір заттарды шығаруға;

     (03) спирт ішімдіктерін ішуге, мас күйде болуға, құмар ойындарды 

ойнауға;

     (04) арнайы бөлінбеген жерлерде және төсекте, дабыл, жаттығу кезінде 

темекі шегу;

     (05) вахтадағыларды әңгімеге айналдыру;

     (06) сырттан көрінетін жарық көздерінде түрлі-түсті абажурлар немесе 

оларды түрлі-түсті терезе жапқыштармен жабу;

     (07) борт сыртына қоқыс, шылым қалдығы, тағам қалдығын лақтыру;

     (08) арнайы бөлінбеген жерлерде кір жуу, кептіру және өтектеу;

     (09) кеме бортынан секіріп, шомылу.

     383. Спорт шаралары (жүзу, сылыпта жүру және т.б.) капитанның 

рұқсатымен және қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін арнайы 

тұлға тағайындаумен ғана жүргізіледі.

"Устав службы на судах водного транспорта Республики Казахстан"

Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 14 марта 1995 года N 55. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 02.09.1998 г. N 594. Утратил силу - приказом И.о. Министра транспорта и коммуникаций РК от 8.09.2005г. N 290-I

         Извлечение из приказа И.о. Министра транспорта
             и коммуникаций РК от 8.09.2005г. N 290-I
 

       "В соответствии с Законом Республики Казахстан "О нормативных правовых актах" и в целях приведения ведомственных нормативных правовых актов в соответствие с законодательством Республики Казахстан, ПРИКАЗЫВАЮ:
     1. Признать утратившими силу некоторые приказы Министра  транспорта и коммуникаций Республики Казахстан согласно приложению...
     3. Настоящий приказ вступает в силу со дня подписания...
 

     И.о. Министра

                              Приложение 
                              к приказу
                              и.о.Министра транспорта
                              и коммуникаций РК 
                              от 8.09.2005г. N 290-I

             Перечень утративших силу некоторых приказов
      Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан

     1. Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 14 марта 1995 года N 55 "Устав службы на судах водного транспорта Республики Казахстан"...".

-------------------------------------------------------------------
 
 
 
            Приказываю: 
      1. Утвердить "Устав службы на судах водного транспорта Республики Казахстан", представленный Департаментом водного транспорта Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан. 
      2. Ввести в действие "Устав службы на судах водного транспорта Республики Казахстан с 30 марта 1995 года. 

 
       Министр 

 
                               Глава I 

                           Общие положения 

 
      1. Настоящий Устав определяет основные положения организации службы на судах водного транспорта Республики Казахстан, а также права и обязанности членов судового экипажа. 
      2. Требования настоящего Устава основываются на законодательстве Республики Казахстан и распространяются на всех членов экипажей судна как при нахождении их на судне, так и при исполнении ими служебных обязанностей на берегу, а также на других лиц, находящихся на судне. 
      3. Все члены судового экипажа обязаны знать и точно выполнять требования настоящего Устава. 
      4. Нарушение требований настоящего Устава влечет за собой дисциплинарную или иную ответственность, установленную законом. 
      5. Все члены судового экипажа назначаются на судно с согласия капитана. 
      6. Определение "капитан" распространяется на лиц, осуществляющих самостоятельное командование судами и именуемых в зависимости от типа, назначения судна и формы организации труда "командир" ,"багермейстер", "шкипер", "капитан-дублер" и т.п., а определение "механик" распространяется на лиц, именуемых "старший механик", "механик-дублер" и т.п. 
      7. Труд экипажа организуется капитаном в соответствии со штатным расписанием, утвержденным судовладельцем в установленном порядке, Положением о рабочем времени и времени отдыха плавающего состава судов речного флота и настоящим Уставом. 
      8. Обязанности лиц судового экипажа, должности которых не указаны в настоящем Уставе, определяются должностными инструкциями в установленном порядке. 
      9. Все документы, издаваемые Министерством транспорта и коммуникаций Республики Казахстан и судовладельцем в части организации службы, определения обязанностей и прав членов экипажа и лиц, пребывающих на судне, должны быть согласованы с положениями настоящего Устава. 
      10. Действие настоящего Устава распространяется на экипажи судов, находящихся в эксплуатации, на техническом обслуживании или в навигационном ремонте (т.е. с момента подписания акта приемки судна в эксплуатацию до подписания акта приемки судна на отстой или ремонт с ответственным хранением). 

 
                              Глава II 

                            Экипаж судна 

 
      11. Экипаж судна состоит из капитана, других лиц командного состава и лиц рядового состава. 
      12. К командному составу относятся: капитан, первый помощник капитана (на судах загранплавания), штурманы (помощники капитана), помощники командира, помощник шкипера, механик и его помощники (второй, третий, четвертый механики), электромеханик (помощник механика по электрооборудованию) и его помощники, начальник радиостанции, а также лица, совмещающие указанные должности. 
      К рядовому составу относятся все остальные члены экипажа. 
      13. Все члены экипажа должны иметь заключение медицинской комиссии о пригодности к работе в соответствующей должности. 
      14. Лица командного и рядового состава, занимающие должности или выполняющие работы, которые требуют специальной квалификации, должны иметь соответствующие документы на право занятия должности (диплом, свидетельство, удостоверение и т.п.). 
      Примечание. Студенты, курсанты и учащиеся высших учебных заведений, училищ и техникумов допускаются (по направлению учебных заведений) к занятию штатных должностей рядового состава в соответствии с профилем обучения. 
      15. Члены судового экипажа обязаны: 
      (01) сохранять честь и достоинство работников водного транспорта; 
      (02) строго хранить государственную тайну; 
      (03) выполнять требования законов Республики Казахстан, настоящего Устава, приказов, правил и инструкций, действующих на судах Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан; 
      (04) нести ходовые и стояночные вахты и выполнять судовые работы в соответствии с занимаемой должностью; 
      (05) быть вежливыми, дисциплинированными, быстро и точно выполнять распоряжения старших по должности; 
      (06) знать, добросовестно и инициативно выполнять свои служебные обязанности, экономно расходовать материалы, бережно относиться к судовому имуществу, активно участвовать в выполнении производственных планов; 
      (07) знать устройство судна, свою специальность, заведование, термины, относящиеся к ним, и постоянно совершенствовать свои профессиональные знания; 
      (08) содержать в исправном состоянии и обеспечивать бесперебойную работу своего заведования; 
      (09) знать и строго соблюдать требования правил техники безопасности, пожарной безопасности и санитарных правил; 
      (10) знать и четко выполнять свои обязанности по тревогам; уметь пользоваться аварийно-спасательным и противопожарным имуществом и инвентарем, индивидуальными и коллективными спасательными средствами и знать места их размещения; знать сигналы бедствия; уметь пользоваться системами внутренней связи и сигнализации по тревогам; 
      (11) быть чисто и опрятно одетыми, соблюдать правила ношения форменной одежды; 
      (12) соблюдать чистоту и порядок на судне; 
      (13) охранять природную среду, не допускать ее загрязнения. 
      16. Каждый член экипажа должен заботиться о безопасности судна и при обнаружении опасности, грозящей судну, людям, грузу, обязан немедленно доложить об этом вахтенному начальнику (на судах, выходящих в море, - вахтенному помощнику капитана) или вахтенному механику, одновременно приняв меры по ее устранению. 
      17. Лица, использующие судовую или бытовую технику (независимо от того, в чьем заведовании она находится), отвечают за ее использование по назначению, а при обнаружении неисправностей в работе обязаны немедленно сообщить лицу, в чьем заведовании находится эта техника. 
      Член экипажа, в чьем заведовании находятся судовые технические и бытовые средства, используемые широким кругом лиц, обязан следить, чтобы каждое средство имело инструкции по обращению с ним. 
      18. Членам экипажа запрещается производить ремонтные работы, связанные с временным выводом из строя судовой техники, без разрешения вахтенного начальника (вахтенного механика). 
      19. Для содержания судна в должном состоянии и исправности все элементы корпуса и надстройки, судовые помещения, механизмы, системы, устройства, запасные части, инвентарь, приспособления и оборудование закрепляются расписанием по заведованию за членами судового экипажа при экипажном методе работы или членами бригад (бригады), одновременно находящихся (находящейся) на судне, - при бригадном методе работы. 
      Члены судового экипажа несут в установленном законом порядке материальную ответственность за сохранность вверенных им ценностей. 
      20. На экипаж самоходного судна, работающего с баржами без команд, возлагаются дополнительные обязанности, предусмотренные Положением об эксплуатации барж без команд. 
      21. Члены экипажа обязаны выполнять объявленные капитаном аварийные и авральные работы. К аварийным работам по усмотрению капитана могут привлекаться и лица, временно находящиеся на судне. 
      22. Взаимное обращение при исполнении служебных обязанностей должно быть официальным. 
      Распоряжения по службе отдают в форме приказаний. Приказание должно быть конкретным и кратким. Отдавший приказание обязан убедиться, что оно правильно понято. Получивший приказание обязан по выполнении его, равно как и при невозможности выполнения его, доложить лицу, отдавшему приказание. 
      В случае получения от другого лица командного состава нового приказания, исполнение которого помешает выполнить первое, исполняющий обязан доложить об этом лицу, отдавшему второе приказание, и в дальнейшем действовать по его указанию.
      23. Члены экипажа, работающие по методу совмещения должностей (профессий), выполняют обязанности, определенные настоящим Уставом для этих должностей (профессий).

                             Глава  III 

                Основы организации службы на судах

      24. Основными расписаниями по организации службы на судах являются:

      (01) штатное расписание;
      (02) расписание по заведованиям;
      (03) расписание вахт и судовых работ;
      (04) распорядок дня на судне;
      (05) расписание по приборкам;
      (06) расписание по тревогам.

      В зависимости от типа и назначения судна могут дополнительно составляться и другие расписания.
      25. Все расписания (за исключением штатного) составляет первый штурман (первый помощник командира), а при его отсутствии в штате - капитан совместно с механиком до сдачи судна в эксплуатацию. Расписания утверждает капитан судна.
      26. На самоходных судах, работающих круглосуточно, лицам командного состава устанавливается время несения вахт, приведенное в табл. 1 и 2.
      Для остальных членов командного и рядового состава время несения вахт и выполнения судовых работ устанавливает капитан.

                                                    Таблица  I

                   Время несения вахт командным составом 
               самоходных судов (кроме скоростных) при их 
               эксплуатации на внутренних судоходных путях

__________________________________________________________________
                        !Время несения вахт при графиках работы
     Должность          !_________________________________________
                        !  четырехсменном ! трехсменном  ! двух-
                        !                 !              !сменном
________________________!_________________!______________!________

   Капитан                    00-04            00-04          00-04

                              16-18            12-16          12-20

                                                               или

                                                              00-06

                                                              12-18

   Первый штурман             08-12            08-12          04-12

                              21-24            20-24          20-24

                                                               или

                                                              06-12

                                                              18-24

   Второй штурман             04-08            04-08            -

                              18-21            16-20

   Третий штурман             00-03            00-04            -

                              12-16            12-16


   Механик                    12-14            08-12          04-12

                              20-24            20-24          20-24

                                                               или

                                                              06-12

                                                              18-24

Первый помощник механика      00-04            00-04          00-04

                              14-17            12-16          12-20

                                                               или

                                                              00-06

                                                              12-18

Второй помощник механика      04-08            04-08            -

                              17-20            16-20


Третий помощник механика      08-12            08-12            -

                              21-24            20-24


   Электромеханик             12-14            08-12            -

                              20-24            20-24


Первый помощник электро-      00-04            00-04            -

     механика                 14-17            12-16


Второй помощник электро-      04-08            04-08            -

     механика                 17-20            16-20


Третий помощник электро-      08-12              -              -

     механика                 21-24

_________________________________________________________________


      При совмещении должностей (профессий) командный состав несет вахты в часы, установленные для лиц командного состава судоводительской специальности.

                                                   Таблица 2


           Время несения ходовых вахт командным составом
          самоходных судов (кроме скоростных) в морском
                    и прибрежном плавании

__________________________________________________________________
                        !   Время несения вахт при графиках работы
   Должность            !_________________________________________
                        !    Трехсменном     !     Двухсменном
________________________!____________________!____________________

     Капитан                                   00-04      12-20

                                                      или


                                               00-06      12-18     

    Старший помощник        04-08              04-12      20-24

       капитана             18-20                     или

                                               06-12      18-24

    Второй помощник         00-04                      -

       капитана             12-16

    Третий помощник         08-12                      -

       капитана             20-24

    Старший механик                            04-12      20-24

                                                      или

                                               06-12      18-24

    Второй механик          00-04              00-04      12-20

                            12-16                     или

                                               00-06      12-18

    Третий механик          04-08                      -

                            16-20

    Четвертый механик       08-12                      -

                            20-24


 
      Капитан-дублер (механик-дублер) в отсутствие капитана (механика) несет вахту в часы, установленные для капитана (механика) судна. 
      При одновременном нахождении на судне капитана (механика) и капитана-дублера (механика-дублера) последний несет вахту в часы, установленные для лица, которое он заменяет. 
      27. Несение вахт по четырехсменному графику (см. табл.1) может быть организовано на всех судах, кроме пассажирских при экипажном методе работы. В этом случае третий штурман несет вахту с 0 до 3 ч. совместно с капитаном, а третий помощник механика с 21 до 24 ч. совместно с механиком. 
      28. Несение вахт по трехсменному графику (см. табл.1) организуется: 
      (01) при экипажном методе работы на грузовых и буксирных судах, где в штате не предусмотрены должности третьего штурмана и третьего помощника механика; 
      (02) на пассажирских судах. При этом третий штурман и третий помощник механика несут вахты совместно с капитаном и механиком; 
      (03) при бригадном методе работы с нахождением на судне трех бригад. 
      29. Несение вахт по двухсменному графику (см. табл.1) организуется при бригадном методе работы с нахождением на судне каждой бригады не более 15 сут. 
      30. Работа экипажей по бригадному методу на внутренних судоходных путях и в морских водах с нахождением на борту одной бригады, возглавляемой капитаном (капитаном-дублером, сменным помощником капитана, сменным помощником командира и т.д.), организуется на судах при условии продолжительности смены не более 12 ч. 
      Порядок смены бригад устанавливает судовладелец. 
      Суда (включая скоростные), работающие менее суток, после работы могут сдаваться под охрану ответственному дежурному пункта ночного отстоя. Порядок отстоя определяет судовладелец. 
      31. При эксплуатации судов в морском или прибрежном плавании несение вахт организуется: 
      (01) по трехсменному графику (см. табл.2) при экипажном методе работы и бригадном методе с нахождением на судне трех бригад; 
      (02) по двухсменному графику (см. табл.2) при бригадном методе работы на линиях, где переход в один конец не превышает 8 ч. При этом нахождение каждой бригады на судне не должно превышать 15 сут. 
      32. При эксплуатации судов в смешанном плавании переход с четырехсменного и трехсменного графиков несения вахт, предусмотренных табл.1, на трехсменный график, предусмотренный табл.2, и наоборот, производится, как правило, во время стоянки судна для оформления выхода в море и прихода с моря. Если продолжительность перехода в морском или прибрежном плавании или перехода по внутренним судоходным путям не превышает 24 ч, капитан может время несения вахт не менять. При этом в морских водах капитан и механик освобождаются от несения вахт по расписанию. 
      33. Работа экипажей скоростных судов, эксплуатируемых на внутренних судоходных путях, в морском и прибрежном плавании, организуется по бригадному методу. На борту судна может находиться одна бригада, возглавляемая капитаном, капитаном-дублером (сменным помощником капитана), если путевое время в период пребывания на борту судна одной бригады не превышает 8 ч. Расписанием движения в этом случае предусматриваются остановки не более чем через каждые 2 ч. Продолжительность одной из остановок для отдыха и приема пищи устанавливается не менее 30 мин, при этом путевое время до и после указанной остановки не должно, как правило, превышать 4 ч. 
      Если по условиям плавания судно не может эксплуатироваться с нахождением на борту одной бригады, а также когда путевое время превышает 8 ч. и произвести смену бригад не представляется возможным, на борту должны находиться две бригады, одну из которых возглавляет капитан, капитан-дублер (сменный помощник капитана). 
      Смена вахт членов экипажа, находящихся у поста управления, производится через равные промежутки времени, но не более чем через 4 ч. 
      Путевое время определяют с учетом непродолжительных (до 30 мин.) стоянок в промежуточных пунктах. 
      34. На самоходных и несамоходных земснарядах и дноочистительных снарядах лицам командного состава время несения вахт и выполнения работ устанавливает судовладелец, а рядовому составу - командир. 
      На самоходных земснарядах и дноочистительных снарядах во время движения лица командного состава несут вахты в соответствии со статьями 26-32. 
      Капитаны шаланд, шаландировщиков и мотозавозней, шкиперы бранд-вахт и барж и других судов, входящих в состав караванов, по вопросам производственно-технологической деятельности подчиняются командиру (сменному помощнику командира). 
      35. Прием на работу и освобождение от работы членов экипажа (с последующим оформлением в отделе кадров по месту приписки судна), предоставление отгулов, объявление поощрений, взысканий в период эксплуатации судна оформляются приказами капитана. 
      36. Капитан имеет право в зависимости от конкретных условий или особенностей судна, а также штатного расписания производить частичное перераспределение обязанностей между отдельными членами экипажа. 

                              Глава IV 

                            Командный состав 

                            Общие положения 

 
      37. На командный состав судна возлагается руководство подчиненными и личное участие в управлении судном и его эксплуатации. 
      38. Командный состав обязан: 
      (01) правильно организовать труд своих подчиненных, создавать условия для роста производительности труда, а также условия, обеспечивающие участие членов экипажа в решении производственных задач на судне; 
      (02) своим трудом и поведением служить примером для всех членов экипажа, поддерживать на судне дисциплину; 
      (03) всесторонне знать и изучать личные и деловые качества своих подчиненных, передавать им свои профессиональные знания и опыт; 
      (04) заботиться о подчиненных и повседневно воспитывать в них мужество, честность, трудолюбие, сознательную дисциплину, инициативу, стремление к овладению техникой, любовью к флоту; 
      (05) при назначении на судно новых членов экипажа ознакомить подчиненных лиц с их обязанностями по работе и тревогам, судовыми расписаниями, правилами и инструкциями по безопасности труда, пожарной безопасности и санитарии; 
      (06) знать обязанности подчиненных по судовым расписаниям; 
      (07) требовать от подчиненных точного выполнения законов Республики Казахстан, настоящего Устава, своих обязанностей, действующих правил, наставлений, приказов, инструкций и распоряжений в части, их касающейся, и контролировать это выполнение;
      (08) информировать своих подчиненных о задачах и особенностях предстоящего рейса;
      (09) проводить техническую учебу с членами экипажа;
      (10) составлять и представлять на утверждение календарные графики проведения плановых технических обслуживаний судовой техники и обеспечивать их выполнение;
      (11) изучать, обобщать опыт работы передовых экипажей и внедрять его на своем судне.
      39. При смене лиц командного состава сдающий обязан передать принимающему по акту документацию, делопроизводство, отчетность, заведование и числящиеся за ним материальные ценности; акт утверждается капитаном.

                            Капитан     

                       Общие положения 

      40. Капитан является единоначальником и руководителем судового экипажа, доверенным лицом судовладельца. 
      41. Капитан управляет судном и принимает необходимые меры к обеспечению безопасности плавания; при плавании по внутренним судоходным путям руководит судовождением, а в морских и иностранных водах - осуществляет его. 
      Капитан принимает все необходимые меры для поддержания порядка на судне, предотвращения нанесения вреда судну и находящимся на нем людям и грузу. 
      42. Капитан непосредственно подчиняется судовладельцу. Все указания, относящиеся к деятельности судна, адресуются только капитану, который отвечает за их выполнение. 
      43. Присутствие на борту судна вышестоящих должностных лиц не снимает с капитана возложенной на него ответственности за выполнение своих обязанностей. 
      44. Распоряжения капитана в пределах его полномочий подлежат беспрекословному исполнению всеми находящимися на судне лицами. 
      Капитан участвует в подборе и расстановке членов экипажа, принимает меры к закреплению кадров на судне. 
      В случае неисполнения кем-либо из лиц, находящихся на судне, распоряжений капитана он принимает в отношении этих лиц необходимые меры в пределах предоставленных ему прав. 
      Капитан имеет право в необходимых случаях отстранить от исполнения служебных обязанностей любого члена экипажа, списать его с судна и направить в отдел кадров. 
      45. Капитан обязан обеспечивать: 
      (01) соблюдение на судне законов и других актов органов государственной власти и государственного управления Республики Казахстан; 
      (02) выполнение мероприятий по охране природной среды; 
      (03) соблюдение правил, инструкций, приказов, наставлений и других нормативных документов по обеспечению безопасности судна, людей, грузов, производственной деятельности и технической эксплуатации судна и судовой техники; 
      (04) принятие необходимых мер по сохранению государственной тайны; 
      (05) высокий уровень воспитательной работы и морального состояния экипажа; 
      (06) выполнение производственного плана графика движения (расписания), заданных измерителей работы судна; 
      (07) выполнение указаний и требований органов надзора за безопасностью плавания и других контролирующих органов (технической инспекции труда, Департамента водного транспорта, санитарной инспекции, пожарного надзора и т.п.); своевременное предъявление судна к осмотрам и освидетельствованиям; 
      (08) соблюдение трудовой дисциплины и организацию общесудовой, вахтенной и штурманской служб; 
      (09) своевременное ознакомление членов экипажа с приказами, распоряжениями, инструкциями, а также с заданиями на рейс и особенностями предстоящего рейса; 
      (10) организацию и контроль за экономической и технической учебой экипажа, повышением квалификации лиц командного и рядового состава и самостоятельной подготовкой штурманов (помощников капитана); 
      (11) организацию подготовки экипажа к борьбе за живучесть судна, к действиям по спасению на воде, а также контроль за этой подготовкой; 
      (12) режим труда и отдыха экипажа в соответствии с трудовым законодательством и действующим Положением о рабочем времени отдыха плавающего состава судов речного флота; 
      (13) внедрение на судне передового опыта работы и его совершенствование; 
      (14) организацию коллективного питания судового экипажа и выдачу заработной платы; 
      (15) общее руководство практикой курсантов, студентов и учащихся и непосредственное руководство стажировкой лиц судоводительской специальности. 
      46. Капитан обязан: 
      (01) проверять и утверждать судовые расписания; 
      (02) осуществлять руководство деятельностью командного состава; 
      (03) контролировать своевременное и правильное ведение вахтенного (единого вахтенного, судового), машинного, электротехнического (на электроходах и дизельэлектрических земснарядах), радиотелеграфного и других установленных журналов, а также единой книги осмотров судна, делопроизводства, отчетной и другой документации; 
      (04) контролировать своевременное и правильное ведение судового журнала Регистрации приема питьевой воды из городских водопроводов, приема забортной воды для последующей обработки на станциях приготовления питьевой воды (ППВ), сдачи или выпуска хозяйственно-бытовых и фекальных стоков, сдачи контейнеров с сухим мусором, пищевыми отходами и сдачи подсланевых вод; 
      (05) контролировать своевременность получения необходимых карт и навигационных пособий, корректурного материала и следить за качеством корректуры штурманской документации; 
      (06) хранить судовые документы и печать; 
      (07) при несчастных случаях на судне принять меры по оказанию необходимой медицинской помощи пострадавшим, сообщить о происшедшем несчастном случае судовладельцу и соответствующему комитету профсоюза, провести расследование в установленном порядке; 
      (08) при возникновении условий и обстоятельств, угрожающих безопасности судна, людей или груза, сообщить об этом судовладельцу и действовать в соответствии с полученными указаниями и рекомендациями, условиями и обстоятельствами; 
      (09) об аварийном случае с судном, в случае порчи или повреждения груза, багажа, а также в других подобных случаях сообщить соответствующим органам о случившемся, одновременно принять меры к ликвидации последствий и причин происшествия и обеспечить оформление необходимых документов в установленном порядке; 
      (10) осуществлять руководство действиями экипажа по борьбе за живучесть судна и спасению людей на воде; 
      (11) в случае столкновения с другим судном, удара, навала на другое судно, состав, плот - запросить, не требуется ли помощь и при необходимости оказать ее, если это не грозит серьезной опасностью своему судну, экипажу и пассажирам; запросить также капитана судна, с которым произошло столкновение, названия судна, пунктов приписки, отправления и назначения, характер полученных повреждений; сообщить аналогичные сведения по своему судну капитану судна, с которым произошло столкновение, и оформить необходимые документы. 
      47. Капитан совместно с первым штурманом и механиком в соответствии с требованиями Правил технической эксплуатации речного транспорта и других нормативных документов обязан проводить осмотр судна, судовой техники и снабжения с целью контроля за их состоянием и содержанием. 
      48. В случаях опасности для судна и находящихся на нем людей для оказания помощи другому судну или людям капитан вправе устанавливать режимы работы главных двигателей или других механизмов судна с превышением установленных норм; об отданном приказании делается соответствующая запись в судовом журнале. 
      49. О каждом случае рождения ребенка или смерти на судне капитан обязан составить акт при участии двух свидетелей и судового врача или фельдшера, если они имеются на судне. 
      О случае смерти, кроме того, капитан обязан немедленно сообщить судовладельцу и действовать по его указаниям. 
      50. Капитан вправе изолировать в особом помещении лицо, подозреваемое в совершении преступления, или лицо, действия которого не содержат признаков уголовно-наказуемого деяния, но угрожают безопасности судна или находящихся на нем людей или имущества, и при первой возможности передать его надлежащим властям. 
      51. При необходимости выполнения работ, требующих участия всего экипажа или значительной его части, капитан имеет право объявлять авральные работы в соответствии с их перечнем, утвержденным в установленном порядке. 
      52. В случае болезни капитан временно передает командование судном первому штурману независимо от наличия у последнего диплома капитана, о чем немедленно докладывает судовладельцу, а в иностранном порту - также консулу Республики Казахстан. В судовой журнал записывается дата и время передачи командования, место нахождения судна и его состояние, наличие груза, балласта, запасов питьевой воды и продовольствия и другие сведения. 
      53. Капитан имеет право пользоваться средствами диспетчерской связи, которые ему предоставляются в соответствии с действующим положением. 
      54. Капитан имеет право применять меры поощрения и налагать дисциплинарные взыскания на членов судового экипажа в соответствии с Уставом о дисциплине работников речного транспорта Республики Казахстан. 

 
                     Обязанности капитана при приемке 
                             и сдаче судна 

 
      55. При приемке судна, находящегося в эксплуатации, капитан обязан: 
      (01) потребовать от командного состава письменные рапорты о состоянии вверенных заведований, наличии судовой и нормативной документации, делопроизводства, отчетности и имущества; 
      (02) ознакомиться с экипажем; 
      (03) принять судовые документы, печать, денежные суммы и денежные документы; 
      (04) получить от сдающего судно капитана необходимые данные о конструктивных особенностях судна, его эксплуатационных и мореходных качествах, о ходе грузовых операций и готовности судна к предстоящему рейсу (о ходе ремонта), об имевших место аварийных случаях и их последствиях; 
      (05) ознакомиться с производственным планом судна и ходом его выполнения; 
      (06) совместно с капитаном, сдающим судно, в сопровождении первого штурмана и механика осмотреть судно, получить необходимые разъяснения и сведения; 
      (07) проверить отработку действий экипажа по судовым тревогам; 
      (08) при необходимости потребовать произвести водолазный осмотр корпуса судна, движителей, рулевого органа и других забортных устройств. 
      По результатам сдачи и приемки судна составляет акт, первый экземпляр которого направляется судовладельцу. 
      56. Сдача-приемка и время начала исполнения обязанностей назначенного капитана фиксируются в судовом журнале за подписью сдающего и принимающего капитанов. О начале исполнения обязанностей вновь назначенный капитан объявляет приказом по судну. 
      57. Когда сдачу и приемку судна производят в сжатые сроки, оба капитана составляют и подписывают акт о приемке-сдаче судна, денежных сумм и документов. В акте указываются объекты, не принятые при сдаче. Дата и время приемки-сдачи командования судном фиксируются в судовом журнале за подписью сдавшего судно и принявшего его капитанов, после чего вновь назначенный капитан знакомится с судном применительно к порядку, предусмотренному ст.55 настоящего Устава, составляет и направляет судовладельцу дополнение к ранее составленному акту. 
      58. Обязанности капитана при приемке судна от завода-строителя, а также в эксплуатацию из отстоя, ремонта и т.п. определяются соответствующими документами. 

 
                       Обязанности капитана во время 
                         стоянки судна в порту 

 
      59. С приходом в порт капитан обязан подготовить судно и необходимую документацию для предъявления администрации порта и контролирующим органам. 
      60. При стоянке судна в порту капитан обязан: принять меры к обеспечению безопасной стоянки судна, подготовке к выполнению грузовых операций и работ по снабжению и ремонту судна; обеспечить выполнение экипажем местных (портовых) правил; предоставлять по требованию портовой администрации (без ущерба для безопасности судна) экипаж и судовые средства для тушения пожара или оказания помощи в случае бедствия, происшедшего в порту или прилегающей зоне. 
      61. Перед приемкой грузов на судно капитан обязан наметить схему загрузки или рассмотреть предварительный грузовой план (для судов, выходящих в море) и, убедившись, что намеченный вариант загрузки обеспечивает безопасность плавания, надлежащие мореходные качества судна и сохранность груза, утвердить их. Капитан может отказаться от приема отдельных грузов, если их перевозка противоречит правилам перевозки грузов или угрожает безопасности судна или людей. 
      62. В ходе грузовых операций капитан обязан, исходя из намеченной схемы загрузки (грузового плана) и сообразуясь с правилами перегрузочных работ, информацией об остойчивости, правилами перевозки и другими правилами, обеспечить контроль за правильностью укладки и крепления грузов в трюмах и на палубах, за размещением балласта и топлива, а также за тем, чтобы нагрузки на главную и другие палубы не превышали допустимых норм. Капитан имеет право прекратить грузовые операции, если нарушается технология их производства или допускается отступление от требований вышеперечисленных документов. 
      63. Капитан, уходя на берег, обязан оставить первому штурману или вахтенному начальнику (вахтенному помощнику капитана) устное или письменное распоряжение о выполнении необходимых работ и принятии мер, обеспечивающих безопасность судна, и сообщить свое место пребывания. 
      64. До выхода судна в рейс капитан обязан: 
      (01) при получении рейсового задания обсудить с командным составом особенности предстоящего рейса, ознакомиться с районом плавания по навигационным картам и пособиям, рассмотреть возможные затруднения, разъяснить необходимость тех или иных действий при различных условиях плавания и дать указания о доведении основных задач и особенностей рейса до всех членов экипажа; 
      (02) руководить ходом подготовки судна к плаванию; 
      (03) предоставить отдых вахтенным, если они перед заступлением на вахту были заняты исполнением служебных обязанностей или выполняли работу по судну; 
      (04) на судах, выходящих в морские районы, выполнить предварительную прокладку пути судна (проверить предварительную прокладку, если она по указанию капитана выполнена одним из его помощников). 
      65. Перед отходом судна капитан обязан ознакомиться с прогнозом погоды, штормовыми предупреждениями и в назначенное время принять от первого штурмана, механика и начальника радиостанции (радиооператора) рапорты о готовности судна к рейсу, о наличии на борту членов экипажа и об отсутствии посторонних лиц на судне. 
      66. В случае неявки кого-либо из членов экипажа или лиц, следующих на судне (должностных лиц, не входящих в штат экипажа, пассажиров и т.д.), к назначенному для отхода времени капитан сообщает об этом администрации порта или судовладельцу, а за границей - консулу Республики Казахстан с указанием фамилии, имени и отчества, должности и времени ухода с судна неявившихся лиц. Одновременно капитан обязан принять все возможные меры к возвращению этих лиц на судно. 
      67. Капитан не имеет права выйти в рейс, если срок действия судовых документов на годность к плаванию заканчивается ранее установленной даты окончания рейса и он не может быть продлен в рейсе, или если снабжение, состояние судна, его загрузки, судовой техники не удовлетворяют требованиям соответствующих документов и не обеспечивают безопасности плавания, или если на судне не обеспечены требования безопасности труда. 
      Об указанных обстоятельствах капитан обязан своевременно доложить администрации порта, судовладельцу и соответствующим органам надзора. 

 
                       Общие обязанности капитана 
                          в период плавания 

 
      68. В период плавания капитан обязан: 
      (01) следить за всеми изменениями обстоятельств и условий плавания и заблаговременно принимать должные меры предосторожности, осуществлять постоянный контроль за получением навигационной, гидрометеорологической и других видов установленной информации; 
      (02) при движении судна по участкам внутренних судоходных путей с особо сложными или опасными для судовождения условиями по вызову вахтенного начальника немедленно выходить на мостик и находиться там до тех пор, пока этого требуют обстоятельства; 
      (03) изучать специальную лоцию района плавания и требовать этого от штурманов; 
      (04) при падении человека за борт принять меры по его спасению и организовать поиск; капитан может покинуть район поиска только после того, как убедится, что поиск безрезультатен; 
      (05) в случае подъема кабеля якорем немедленно сообщить об этом в ближайший порт с указанием места и времени его подъема и действовать в соответствии с полученными указаниями. 
      69. При плавании в районе обязательной лоцманской проводки капитан обязан взять лоцмана. При прохождении районов, где лоцманская проводка не является обязательной, капитан вправе взять лоцмана, если найдет это необходимым. Присутствие на судне лоцмана не снимает с капитана обязанностей по управлению судном во время лоцманской проводки. 
      70. При лоцманской проводке судна капитан обязан: 
      (01) обеспечить встречу, безопасный прием лоцмана на борт и безопасную высадку его с судна, отвести лоцману помещение и предоставить питание; 
      (02) приняв на борт лоцмана, сообщить ему данные о судне, необходимые для проводки, ознакомить с особенностями управления судном, условиться о порядке подачи команд на руль; 
      (03) уходя с мостика, указать лоцману лицо, ответственное за управление судном во время своего отсутствия; 
      (04) следить за безопасностью плавания во время проводки судна. В случае сомнения в правильности рекомендаций лоцмана капитан вправе отказаться от его услуг. При этом в районе необязательной лоцманской проводки он может, а в районе обязательной лоцманской проводки обязан вызвать другого лоцмана. 
      71. При подходе судна к районам с ледовыми, штормовыми и другими опасными условиями плавания капитан обязан принять надлежащие меры в соответствии с наставлениями, инструкциями и другими документами, а также конкретными условиями и обстоятельствами. 
      72. Капитан обязан, если он может это сделать не создавая опасности для своего судна, экипажа и пассажиров: 
      (01) оказать помощь любому судну и обнаруженному на воде лицу, которому угрожает гибель; 
      (02) следовать со всей возможной скоростью на помощь терпящим бедствие. 
      73. Если, по мнению капитана, его судну грозит неминуемая гибель, он обязан принять все меры к спасению находящихся на судне людей. После принятия всех мер к спасению пассажиров капитан дает приказание судовому экипажу оставить судно. 
      При спасении людей капитан обязан обеспечить спасение в первую очередь детей, больных, женщин и престарелых. Капитан оставляет судно последним, приняв все возможные меры к спасению судового, машинного, радиотелеграфного журналов, карт данного рейса, документов и ценностей. 

 
               Обязанности капитана при плавании в море и на 
           участках внутренних судоходных путей, требующих 
                 применения методов морской навигации 

   
      74. В целях обеспечения безопасности плавания судна и сохранности груза, а также максимальной эффективности рейса капитан вправе выбирать тот путь следования, который он сочтет необходимым с учетом условий, обстоятельств и ограничений, обусловленных документами Департамента водного транспорта. 
      75. Капитан обязан: 
      (01) выполнять предварительную прокладку на навигационных картах, по которым ведется исполнительная прокладка, назначая курс и поправки к нему; 
      (02) назначать режим работы главных двигателей и способы управления ими и рулевым устройством; 
      (03) требовать от штурманов ведения счисления, определения места судна с необходимой частотой всеми доступными способами и средствами, обеспечивающими необходимую точность исполнительной прокладки; осуществлять контроль за качеством и своевременностью этих операций, а в необходимых случаях выполнять их самому; 
      (04) немедленно сообщать другим судам и в ближайший пункт береговым властям о встреченных в пути льдах, плавающих обломках, шторме, обмерзании и других опасностях, если о них не было никаких сообщений. 
      76. Назначая или изменяя курс, способ управления и режим работы главных двигателей, капитан обязан ставить об этом в известность вахтенного начальника. Никто без разрешения капитана не имеет права изменить назначенный им курс и режим работы двигателей, за исключением вахтенного начальника в случаях, предусмотренных статьями 249 и 250 настоящего Устава. 
      77. При входе в порт и выходе из него, следовании в узкостях, плавании в районах интенсивного судоходства, подходе к берегам и опасным местам, плавании в условиях ограниченной видимости и во льдах, при швартовных операциях и в других особо сложных условиях плавания капитан обязан находиться на мостике и лично управлять судном, принимать меры по повышению бдительности экипажа и усилению вахтенной службы. 
      Главные двигатели должны быть готовыми к любому изменению хода, а якоря - к отдаче (когда это целесообразно). 
      Если плавание в указанных условиях длится продолжительное время (свыше 12 ч), капитан, сообразуясь с обстановкой, может временно уйти с мостика, доверив управление судном первому штурману. 
      78. При плавании в территориальных внутренних водах и других зонах, где действуют режимные ограничения (таможенные, санитарные и т.д.) или местные правила (или те и другие), капитан обязан знать их и руководствоваться ими. 
      79. По прибытии судна в иностранный порт или казахстанский порт из загранрейса капитан обязан принять меры к тому, чтобы никто из находящихся на судне лиц не имел общения с берегом до получения соответствующего разрешения санитарных, таможенных, пограничных и других портовых властей. 
      80. По прибытии судна в иностранный порт капитан обязан известить об этом консула Республики Казахстан и сообщить ему сведения о судне и об обстоятельствах плавания. 
      Все распоряжения консула, в том числе распоряжение о задержании отхода судна иностранного порта, обязательны для капитана. 
      81. По окончании рейса капитан обязан отчитаться перед судовладельцем в установленном порядке. 
      82. В случае необходимости срочной квалифицированной медицинской помощи больному, которая не может быть оказана на судне, капитан должен зайти в ближайший порт, известив об этом судовладельца. 
      83. При оказании в море помощи терпящему бедствие судну капитан обязан принять все меры к спасению людей; меры к спасению груза и другого имущества капитан может принять лишь с согласия капитана судна, терпящего бедствие, который, как правило, должен подписать договор о спасении в соответствии с действующими положениями. 
      В случае если капитан судна, терпящего бедствие, не может подписать договор о спасении по стихийным или другим обстоятельствам, капитан заручается его согласием на подписание такого договора при первой возможности, о чем делается запись в судовом журнале. 
      84. При встрече в море с судном, покинутым экипажем, капитан обязан немедленно доложить об этом судовладельцу и в дальнейшем действовать по его указанию. 
      Капитан обязан в судовом журнале записать координаты места обнаружения покинутого судна, а также известить о нем ближайший порт и другие суда. При получении распоряжения о буксировке покинутого судна в иностранный порт капитан обязан известить об этом консула Республики Казахстан в стране, в которую он намерен следовать, и соответствующие портовые власти. 
      85. Если судну грозит бедствие и оно нуждается в помощи, капитан обязан принять все возможные меры к тому, чтобы получить помощь от другого судна. 
      86. В случае гибели судна, куда бы его экипаж не был доставлен, капитан сохраняет полностью свои права и обязанности в отношении спасенных лиц. Если экипаж доставлен в заграничный порт, капитан должен принять все возможные меры к скорейшей доставке его в Республику Казахстан. 
      87. Если экипаж и пассажиры судна будут спасены иностранным судном, капитан обязан принять меры к тому, чтобы граждане, находясь на борту иностранного судна, соблюдали честь и достоинство и установленный на этом судне порядок. 

 
                     Обязанности капитана при ремонте судна 

 
      88. Перед постановкой судна на ремонт капитан обязан уточнить объем ремонтных работ и обеспечивать выполнение мероприятий по подготовке и производству ремонта, предусмотренных нормативными документами. 
      89. В период технического обслуживания береговыми службами, ремонта в навигационный период и ремонта судна без приемки на ответственное хранение капитан обязан обеспечивать постоянное наблюдение и контроль за ходом ремонтных работ и пожарную безопасность судна. 
      90. При подъеме судна на слип (постановке в док) и спуске его со слипа (выходе из дока) капитан обязан лично руководить работами экипажа. При стоянке на слипе (в доке) капитан обязан оказывать всемерное содействие администрации слипа (дока), а также соблюдать правила стоянки судов на слипе (в доке) в соответствии с действующими нормативными документами.
      91. После установки судна на слипе (в доке) капитан обязан совместно с первым штурманом, механиком и другими специалистами произвести наружный осмотр корпуса, донно-бортовой арматуры, движительно-рулевого комплекса и об их состоянии составить акт. Перед спуском судна со слипа (выходом из дока) аналогичный осмотр производится вновь.
      92. Приемка выполненных работ и окончание ремонта оформляются актами в установленном порядке.
 
 

                 Капитан-дублер (сменный помощник капитана)

      93. Капитан-дублер в отсутствие капитана пользуется правами и выполняет его обязанности, предусмотренные настоящим Уставом, за исключением статей 55-59.
      При одновременном нахождении на судне капитана и капитана-дублера последний выполняет обязанности лица, которое он заменяет, и пользуется его правами.

              Первый помощник капитана (на судах загранплавания)

 
      94. Первый помощник капитана непосредственно подчиняется капитану. Указания и поручения первого помощника капитана в пределах его полномочий обязательны для всех членов экипажа. 
      95. Первый помощник капитана организует свою практическую работу в соответствии с Положением о первом помощнике капитана на судах Республики Казахстан. 
      96. Совместно с судовой и общественными организациями первый помощник капитана проводит воспитательную работу среди членов экипажа в духе славных традиций морского и речного флота, мобилизуя экипаж на выполнение производственных заданий. 
      97. Первый помощник капитана организует среди членов экипажа воспитательную, интернациональную, культурно-просветительную и спортивную работу, а также организует работу радиотрансляционного узла, телевизионной аппаратуры и киноустановки. 
      98. Первый помощник капитана обязан обеспечивать укомплектование судовой библиотеки, обеспечивать экипаж периодической печатью, культспортинвентарем, кинофильмами. 
      99. Первый помощник может привлекаться к несению стояночных вахт, а при наличии рабочего диплома и ходовых. 

 
              Первый штурман (старший помощник капитана, 
                    первый помощник капитана) 

 
      100. Первый штурман непосредственно подчиняется капитану и является его первым заместителем; ему в административном отношении подчинен весь экипаж. 
      В случае невозможности исполнения капитаном своих обязанностей при нахождении судна в рейсе первый штурман в соответствии со статьей 52 настоящего Устава принимает командование судном на период (не более 10 сут.) перехода до пункта, определяемого судовладельцем (при этом продолжительность вахт не должна превышать времени, установленного Положением о рабочем времени и времени отдыха плавающего состава судов речного флота), а при плавании в море - до первого порта захода. 
      101. Первый штурман руководит работой штурманов и является начальником членов экипажа, выполняющих работы по палубной части и бытовому обслуживанию. 
      102. Распоряжения первого штурмана, касающиеся выполнения предусмотренных настоящим Уставом общих обязанностей экипажа, в частности по организации общесудовой службы, распорядку дня, поддержанию дисциплины на судне, а также по авральным работам, судовым тревогам, содержанию судна в должном санитарном состоянии, соблюдению формы одежды и ее опрятности, выполнению приказов и указаний капитана, обязательны для всех членов экипажа. 
      103. В ведении первого штурмана находятся: 
      (01) корпус, палубы, надстройки, рангоут, такелаж, люковые закрытия, водяные танки и горловины, мерительные и воздушные трубы; жилые, бытовые и палубные служебные помещения, трапы; грузовое (не относится к танкерам), якорное, швартовное, буксирное, спасательное устройства; водяная противопожарная магистраль, бытовая техника; 
      (02) аварийное, спасательное, противопожарное, шкиперское и хозяйственно-бытовое снабжение (инвентарь и материалы) палубной части. 
      104. Первый штурман является материально-ответственным лицом за аварийный, спасательный, противопожарный и другой инвентарь, имущество и материалы палубной и хозяйственно-бытовой частей и организует работу по их поддержанию в исправности и чистоте; ведет инвентарные книги палубной части. 
      105. Первый штурман обязан обеспечивать: 
      (01) техническую эксплуатацию и содержание своего заведования в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов- изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) соблюдение трудовой дисциплины подчиненными ему членами экипажа; 
      (03) планирование, организацию и проведение судовых работ по палубной части; 
      (04) проведение на судне не реже одного раза в месяц большой приборки; 
      (05) хранение регистровой и другой технической документации по своему заведованию; своевременное составление ремонтных ведомостей по палубной части; 
      (06) своевременное получение, правильное хранение, расходование и учет продуктов питания, питьевой и мытьевой воды; утверждение меню питания экипажа; 
      (07) наблюдение за уровнем воды в льялах и сточных колодцах и учет количества воды в балластных танках (цистернах); 
      (08) ведение делопроизводства и отчетности по своему заведованию; 
      (09) проведение инструктажа по безопасности труда членов экипажа, занятых выполнением палубных работ; 
      (10) контроль за соблюдением членами экипажа правил безопасности труда и пожарной безопасности палубной части, а также санитарных правил; 
      (11) безопасность посадки людей на судно и высадки их с судна; 
      (12) своевременную и всестороннюю подготовку экипажа к борьбе за живучесть судна, противопожарной защите, спасению людей; 
      (13) постоянную готовность спасательных средств к немедленному использованию, постоянный свободный доступ к ним, укомплектованность их надлежащим снабжением; 
      (14) соблюдение мер пожарной безопасности на палубах и в помещениях, находящихся в его заведовании, а также при выполнении работ по палубной части; 
      (15) порядок в кают-компании, столовой, камбузе и жилых помещениях; 
      (16) размещение членов экипажа и временно пребывающих на судне лиц по жилым помещениям; 
      (17) при отсутствии на судне врача (фельдшера) прохождение членами экипажа в установленные сроки медицинских осмотров и прививок; оказание в необходимых случаях первой доврачебной помощи; надлежащее содержание судовой аптечки, а также прохождение судном дератизации и дезинсекции; 
      (18) сдачу сухого мусора и пищевых отходов; 
      (19) хранение дубликатов ключей от всех судовых помещений; 
      (20) проведение контроля пассажирских билетов самостоятельно или с участием лиц, уполномоченных на это Департаментом водного транспорта или судовладельцем; 
      (21) планирование и организацию технической учебы по палубной части. 
      106. Перед началом грузовых операций и во время их выполнения первый штурман обязан: 
      (01) руководить подготовкой судна к перевозке опасных грузов и обеспечивать проведение всех мероприятий по соблюдению правил их перевозки; 
      (02) лично руководить погрузкой, креплением и выгрузкой тяжеловесных и длинномерных грузов, размещением и креплением палубного груза. 
      107. Перед выходом судна в рейс первый штурман обязан: 
      (01) проверить готовность своего заведования, получить доклады врача (фельдшера) и штурманов и убедиться в готовности их заведований; 
      (02) произвести обход судна, проверить опробованием готовность рулевого и якорного устройства, сигнально-отличительных огней, средств световой, звуковой и аварийной сигнализации, внутрисудовой связи, машинного телеграфа и дистанционного управления главными двигателями, а перед выходом в море, озеро и водохранилище убедиться в надежности закрытия трюмов, иллюминаторов, люков и других отверстий на палубе и в бортах; 
      (03) проверить надежность крепления судовых палубных устройств, грузов и другого имущества и предметов, размещенных на палубах;
      (04) удалить с судна посторонних лиц и в назначенное время доложить капитану о готовности к рейсу.
      108. В период плавания первый штурман обязан:
      (01) контролировать и обеспечивать надлежащее крепление палубных устройств и грузов;
      (02) организовывать и вести наблюдение за водонепроницаемостью корпуса;
      (03) руководить работами по подготовке судна к штормовому плаванию и борьбе с обледенением.
      109. При оставлении судна экипажем первый штурман обязан обеспечить проверку помещений судна и удостовериться в том, что на судне не осталось людей.

                            Второй штурман

                    (второй помощник капитана)


      110. Второй штурман непосредственно подчиняется первому штурману. 
      111. Второй штурман осуществляет приемку и сдачу груза, багажа и почты; обеспечивает правильность их погрузки, крепления и выгрузки и оформления транспортных документов на груз, багаж и почту. 
      112. Второй штурман обязан: 
      (01) составлять грузовой план размещения на судне груза и представлять его на утверждение капитану; 
      (02) на судах, выходящих в морские районы, перед началом погрузки производить предварительный расчет остойчивости и представлять его капитану; 
      (03) обеспечивать подготовку грузовых помещений и совместно с первым помощником механика и электромехаником проверять готовность грузовых помещений и их оборудования к приему грузов; 
      (04) перед каждой перегрузочной операцией совместно с соответствующими судовыми специалистами проверять судовые грузоподъемные устройства и обеспечивать правильное их использование; 
      (05) следить за соблюдением правил безопасности труда членами экипажа при грузовых операциях на судне; 
      (06) обеспечивать выполнение санитарных правил и правил пожарной безопасности при погрузке, размещении, перевозке и выгрузке грузов; 
      (07) следить за правильным открытием и закрытием грузовых помещений, не допускать, чтобы при закрытии в них оставались люди; 
      (08) присутствовать при опломбировании грузовых помещений и проверять сохранность пломб; 
      (09) следить за состоянием груза и поддержанием температурного режима и режима вентиляции в грузовых помещениях в процессе погрузки, перевозки и выгрузки; 
      (10) вести путевой журнал, грузовую книгу и другое делопроизводство по перевозке грузов, оформлять таймщиты, составлять и представлять капитану на подпись грузовой отчет; 
      (11) оформлять в установленном порядке случаи недостачи, утраты или повреждения груза. 
      113. Во время перегрузочных работ в подчинении второго штурмана находятся члены судового экипажа, назначенные для подсчета груза и работы в трюмах, которых он инструктирует об условиях приема, укладки и сдачи груза и работой которых руководит. 
      114. Второй штурман во время производства грузовых операций может отлучаться с судна только с разрешения капитана, а в его отсутствие - первого штурмана, передав временно свои обязанности вахтенному начальнику или другому лицу, назначенному капитаном или первым штурманом. 
      115. При отсутствии в штате должностей радиооператора и электромеханика второй штурман обеспечивает техническое обслуживание электрорадионавигационных приборов (кроме электромашинных агрегатов питания гирокомпаса и радиолокатора), ведет техническую документацию по электрорадионавигационным приборам, обеспечивает получение, хранение и учет необходимых материалов и запасных частей для них. 
      116. На судах, которые не перевозят грузов, круг обязанностей второго штурмана устанавливает капитан. 
      117. О готовности своего заведования к рейсу второй штурман обязан доложить первому штурману. 

 
                          Третий штурман 
                    (третий помощник капитана) 

 
      118. Третий штурман непосредственно подчиняется первому штурману. 
      119. В ведении третьего штурмана находятся навигационные карты и пособия, корректурные материалы, техническая библиотека, штурманские и гидрометеорологические приборы и инструменты, средства визуального наблюдения, связи, сигнализации и ручной звуковой сигнализации, а также судовая канцелярия. 
      120. Третий штурман обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание приборов, инструментов и принадлежностей своего заведования в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другой нормативно-технической документацией, издаваемой Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) вести и хранить техническую документацию, касающуюся приборов, инструментов и принадлежностей своего заведования; 
      (03) заказывать, получать, вести учет и хранить приборы, инструменты и средства сигнализации своего заведования, техническую литературу, карты и пособия для плавания, корректурные материалы; своевременно вести корректуру карт и пособий; 
      (04) производить продажу билетов (на пассажирских судах), вести кассовую отчетность и представлять ее на подпись капитану; 
      (05) вести учет рабочего времени, начислять заработную плату, получать по доверенности капитана деньги и выдавать их по ведомости членам экипажа; 
      (06) вести хронометрический журнал, ежесуточно определять (выводить) поправку хронометра и сверять показания судовых часов; 
      (07) следить за своевременным производством девиационных работ; 
      (08) проводить занятия и тренировки с палубной командой по сигналопроизводству зрительными средствами связи, устройству и использованию приборов и инструментов своего заведования; 
      (09) оформлять приходы и отходы судна; получать и заверять в установленном порядке судовые, машинные и другие журналы, хранить на них реестр; 
      (10) получать бланки журналов и другие бланки, канцелярские принадлежности, приказы, инструкции и т.п., вести их учет; 
      (11) обеспечивать подготовку к рейсу своих заведований, о готовности их в назначенное время докладывать первому штурману. 

 
                             Командир земснаряда 
                       (дноочистительного снаряда) 

 
      121. Командир пользуется правами и выполняет обязанности (с учетом назначения судна), которые изложены в разделе "Капитан", а также руководит работой закрепленных за земснарядом судов. 
      122. Командир обязан также обеспечивать: 
      (01) безопасность работы земснаряда; 
      (02) проработку с командным составом и доведение до сведения экипажа полученного задания на выполнение предстоящей работы; 
      (03) повахтенное распределение работы; 
      (04) контроль за исправным действием знаков навигационного оборудования на разрабатываемом участке; 
      (05) ведение рабочего журнала и других документов учета и отчетности в соответствии с правилами их ведения. 
      123. Командиру в вопросах производственно-технологической деятельности подчинена работа шаланд, шаландировщиков, мотозавозней, бранд-вахт, барж и других судов, входящих в состав земкаравана. 
      124. Командир имеет право отдавать приказания работникам обстановочного участка по обеспечению правильной расстановки знаков навигационного оборудования и чистоты судового хода, в границах которого работает земснаряд. 

 
               Первый помощник командира (старший помощник 
              багермейстера, сменный помощник командира) 
                земснаряда (дноочистительного снаряда) 

 
      125. Первый помощник является заместителем командира, пользуется правами и выполняет обязанности (c учетом назначения судна), которые изложены в разделе"Первый штурман". 
      126. Первый помощник командира также обязан: 
      (01) руководить работами по установке, сборке и разборке рабочих устройств (черпаковой цепи, плаврефулера и т.п.) земкаравана, следить за правильностью учалки каравана при буксировках, участвовать в работах ответственного назначения, требующих большого практического опыта; 
      (02) разрабатывать и представлять на утверждение командиру технологический режим работы земснаряда и систематически контролировать его; 
      (03) следить за исправностью измерительных приборов, контролирующих технологический режим работы земснаряда. 

 
               Второй помощник командира (багермейстера) 
               земснаряда (дноочистительного снаряда) 

 
      127. Второй помощник командира непосредственно подчиняется первому помощнику командира. 
      128. Второй помощник командира обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание палубных механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию, в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники своего заведования; 
      (03) руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники своего заведования, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (05) вести установленную техническую документацию по своему заведованию; 
      (06) обеспечивать установку и действие рабочих и контрольных створов прорези. 

 
               Третий помощник командира (багермейстера) 
                земснаряда (дноочистительного снаряда) 

 
      129. Третий помощник командира непосредственно подчиняется первому помощнику командира, пользуется правами и выполняет обязанности (c учетом назначения судна), которые изложены в разделе "Третий штурман". 
      130. Третий помощник командира также обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание палубных механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию, в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники своего заведования; 
      (03) руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники своего заведования, выполняемых береговыми и судовыми специалистами;
      (05) вести установленную техническую документацию по своему заведованию;
      (06) обеспечивать правильное техническое использование и содержание спасательных шлюпок, рабочих лодок и их снабжения;
      (07) вести журнал водомерных наблюдений;
      (08) заведовать судовой аптечкой.

                               Шкипер

      131. Шкипер несамоходного судна пользуется правами и выполняет обязанности (с учетом назначения и особенностей работы судна), которые изложены в разделе "Капитан". 
      132. Шкипер также обязан: 
      (01) обеспечивать правильное техническое использование и обслуживание судна, судовой техники и сохранность судового снабжения и перевозимого груза;
      (02) осуществлять прием и сдачу груза в соответствии с действующими правилами и инструкциями;
      (03) выполнять указания капитана буксировщика по управлению несамоходным судном;
      (04) проверять перед каждой перегрузочной работой грузоподъемные и приемные устройства;
      (05) обеспечивать работу энергетической и котельной установок;
      (06) обеспечивать получение и правильное использование инвентаря, материалов, топлива и воды для судовых нужд;
      (07) вести учет рабочего времени, производить начисление, получение и выдачу зарплаты членам экипажа;
      (08) вести судовую документацию и отчетность.

                           Помощник шкипера

      133. Помощник  шкипера подчиняется непосредственно шкиперу. При отсутствии на судне шкипера помощник шкипера пользуется правами и выполняет его обязанности.
      134. Помощник шкипера обязан:
      (01) помогать шкиперу выполнять обязанности, предусмотренные пунктами (01),(02),(03),(05),(06),(08) ст.132;
      (02) обеспечивать правильную загрузку и разгрузку судна и размещение грузов в трюмах и на палубе;
      (03) выполнять такелажные, плотницкие, малярные и якорно-швартовные работы;
      (04) обеспечивать правильное техническое использование и содержание судовой техники, закрепленной за ним расписанием по заведованию.

                        Механик (старший механик)

      135. Механик является заместителем капитана по технической  
эксплуатации судна и прямым начальником членов экипажа, выполняющих работу по механической и электротехнической частям. 
      Указания и распоряжения механика по вопросам технической эксплуатации судна обязательны для всех членов экипажа. 
      136. В ведении механика находятся главные двигатели, валопроводы и движительно-рулевой комплекс, вспомогательные механизмы, системы, холодильное оборудование и электрооборудование, машинные помещения, механическая и электрическая части палубных механизмов, устройств и бытовой техники. 
      137. Механик является материально-ответственным лицом за запасные части, инвентарь, материалы и другое имущество, относящееся к машинной части, и ведет по ним учет и инвентарные книги. 
      138. Механик обязан обеспечивать: 
      (01) техническую эксплуатацию и содержание закрепленной судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта или судовладельцем; 
      (02) техническое обслуживание палубных механизмов и устройств и корпусных конструкций; 
      (03) надлежащую организацию несения вахт, выполнение работ и соблюдение трудовой дисциплины подчиненными ему членами экипажа; 
      (04) изучение членами экипажа, подчиненными ему, правил, положений, инструкций, руководств и других документов по технической эксплуатации судовой техники; 
      (05) планирование и проведение технической учебы по заведованию; 
      (06) составление календарных графиков проведения технического обслуживания судовой техники; 
      (07) руководство техническим обслуживанием и надзор за выполнением его; 
      (08) проведение теплотехнического контроля и выполнение нормативных технико-эксплуатационных показателей по машинной части; 
      (09) своевременное устранение неисправностей судовой техники и организацию ее ремонта силами экипажа без вывода судна из эксплуатации, а в случае обнаружения неисправностей, которые не могут быть устранены силами экипажа, докладывать об этом капитану для принятия мер в установленном порядке; 
      (10) внедрение передовых методов технической эксплуатации; 
      (11) своевременное предъявление с ведома капитана судовой техники к освидетельствованию органами Департамента водного транспорта Республики Казахстан и другими органами технического надзора; 
      (12) своевременное составление ремонтных ведомостей, контроль за качеством и полнотой объема ремонтных работ и работ по техническому обслуживанию закрепленной судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (13) выполнение по своему заведованию правил безопасности труда и санитарных правил, а также правил, инструкций и приказов по безопасности труда, издаваемых Департаментом водного транспорта и судовладельцем; 
      (14) соблюдение правил пожарной безопасности в машинных помещениях и в помещениях своего заведования, постоянную готовность к действию пожарных и водоотливных насосов, систем и устройств; 
      (15) контроль за составлением заявок, снабжением, приемом, учетом и хранением запасных частей, инвентаря, материалов, топлива и смазочных масел по своему заведованию; 
      (16) ведение и хранение судовой технической документации, делопроизводства и отчетности по своему заведованию; 
      (17) по указанию капитана руководство управлением энергетической установкой при входе судна в морские порты и выходе из них, а также при плавании в сложных условиях; 
      (18) выполнение всех распоряжений капитана, связанных с режимом работы энергетической установки. В случаях когда исполнение распоряжения может вызвать выход из строя судовой техники, механик обязан предупредить капитана о предполагаемых последствиях и действовать в соответствии с последующим распоряжением капитана. О распоряжениях такого рода должны быть сделаны записи в машинном журнале. 
      139. Механик обязан участвовать в организации и подготовке экипажа к борьбе за живучесть судна и руководить борьбой за живучесть в машинно- котельных помещениях. 
      140. Механик имеет право самостоятельно выводить из действия отдельные элементы судовой техники, если это не угрожает безопасности судна и не нарушает его нормальную эксплуатацию. 
      141. При постановке судна на ремонт, длительной стоянке, а также во время производства грузовых операций при низкой температуре наружного воздуха механик обязан обеспечивать проведение мероприятий и предупредительных мер с целью предотвращения размораживания судовой техники. 
      142. Если действия кого-либо из подчиненных угрожают выходом из строя судовой техники, механик имеет право отстранить данное лицо от исполнения обязанностей, доложив об этом капитану. 
      143. При работе судна с закрепленными баржами без команд механик обеспечивает техническую эксплуатацию судовой техники на баржах, за исключением средств связи. 
      144. Механик обязан обеспечивать подготовку своего заведования к рейсу и о его готовности в назначенное время докладывать капитану. 
      145. Механик, назначенный на судно, принимает от своего предшественника в установленном порядке судовую технику, топливо, смазочные материалы, инвентарь, запасные части и приспособления, нормативную техническую документацию, рапорта ответственных лиц командного состава, находящихся в подчинении у механика, а также делопроизводство и отчетность по своему заведованию. 
      О приемке-сдаче составляется акт, утверждаемый капитаном; один экземпляр акта остается на судне, а другой направляется судовладельцу. Дата и время приемки-сдачи фиксируются в машинном журнале. 

 
                     Механик-дублер (сменный механик) 

 
      146. Механик-дублер в отсутствие механика при бригадном методе работы пользуется его правами и выполняет его обязанности. 
      При одновременном нахождении на судне механика и механика-дублера последний выполняет обязанности лица, которое он заменяет, и пользуется его правами. 

 
                     Первый помощник механика (сменный 
                    помощник механика, второй механик) 

 
      147. Первый помощник механика непосредственно подчиняется механику. 
      В случае невозможности выполнения механиком своих обязанностей при нахождении судна в рейсе его функции выполняет первый помощник механика на период (не более 10 сут.) перехода до пункта, определяемого судовладельцем (при этом продолжительность вахт не должна превышать времени, установленного Положением о рабочем времени и времени отдыха плавающего состава судов речного флота), а при плавании в море - до первого порта захода. 
      148. В ведении первого помощника механика находятся: 
      (01) главные двигатели со всеми обслуживающими их техническими средствами, валопроводы, дейдвудные устройства, движители, механическая часть рулевого устройства, природоохранного оборудования, устройств приготовления питьевой и мытьевой воды; 
      (02) судовые балластная, осушительная и противопожарная системы; топливные и масляные танки и цистерны; системы топлива и масла; аварийное оборудование и снабжение машинных помещений (кроме электрической части); 
      (03) грузоподъемные механизмы и приспособления машинных помещений; 
      (04) средства автоматизации и контрольно-измерительные приборы (кроме элементов электрических схем) своего заведования; 
      (05) холодильное оборудование (при отсутствии штатной должности механика по холодильному оборудованию). 
      149. Первый помощник механика по своему заведованию обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники; 
      (03) руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (05) при выполнении технических обслуживаний членами экипажа лично руководить подъемом тяжеловесов в машинном отделении; 
      (06) присутствовать при закрытии цилиндров главных двигателей, при их проворачивании и пробных пусках после выполнения технических обслуживаний и ремонта; 
      (07) перед погрузкой совместно со вторым штурманом осмотреть и проверить исправность оборудования грузовых помещений;
      (08) проверять наличие материально-технического снабжения и составлять заявки на него, обеспечивать его получение и хранение, вести его учет;
      (09) при приеме топлива, масла принимать меры, предотвращающие попадание нефтепродуктов за борт;
      (10) вести установленную техническую документацию;
      (11) обеспечивать подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывать механику.

                       Второй помощник механика

                        (третий механик)

      150. Второй помощник механика непосредственно подчиняется механику.
      151. В ведении второго помощника механика находятся: 
      (01) вспомогательные двигатели, в том числе аварийные дизель- генераторы, воздушные компрессоры, воздухохранители с обслуживающими их техническими средствами; 
      (02) главные паровые котлы с обслуживающими их техническими средствами (на паровых судах), а также системы водоконтроля и водообработки; 
      (03) все системы (исключая их электрическую часть) на всех судах (кроме систем, закрепленных за первым и третьим помощниками механика); 
      (04) средства автоматизации (кроме их электрической части) и контрольно-измерительные приборы своего заведования. 
      152. Второй помощник механика по своему заведованию обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники; 
      (03) руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (05) составлять заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивать его получение и хранение, вести его учет; 
      (06) вести установленную техническую документацию; 
      (07) обеспечивать подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывать механику. 
      153. На судах, где не предусмотрен штатным расписанием электротехнический персонал, функции, предусмотренные статьями 158-160 настоящего Устава, входят в обязанности второго помощника механика. 

 
                Третий помощник механика (четвертый механик) 

 
      154. Третий помощник механика непосредственно подчиняется механику. 
      155. В ведении третьего помощника механика находятся: 
      (01) вспомогательная котельная установка с обслуживающим ее техническими средствами; 
      (02) двигатели спасательных шлюпок, механическая часть палубных механизмов, средств трюмной механизации и бытовой техники; 
      (03) системы водоснабжения, сточно-фановая, отопления и вентиляции (кроме их электрической части); 
      (04) средства автоматизации (кроме их электрической части) и контрольно-измерительные приборы своего заведования. 
      156. Третий помощник механика по своему заведованию обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-строителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники; 
      (03) руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (05) перед каждой перегрузочной работой совместно со вторым штурманом осматривать и проверять действие грузоподъемных устройств; 
      (06) составлять заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивать его получение и хранение, вести его учет; 
      (07) вести установленную техническую документацию; 
      (08) обеспечивать подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывать механику. 
      157. На судах, где отсутствует штатная должность третьего помощника механика, его обязанности выполняет второй помощник механика. 

 
                Электромеханик (помощник механика по 
                     электрооборудованию) 

 
      158. Электромеханик непосредственно подчиняется механику и является начальником помощников электромеханика и электриков судна. 
      159. В ведении электромеханика находятся судовое электрооборудование, электрическая часть средств автоматизации и контроля, авторулевого устройства, судовой техники, проводная электросвязь и сигнализация, электромашинные преобразователи питания гирокомпаса и радиолокатора, автономные источники питания и пускорегулирующая аппаратура электрооборудования, переносное электрооборудование. 
      160. Электромеханик по своему заведованию обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением специалистов отказы судовой техники; 
      (03) обеспечивать надлежащее несение вахт, выполнение работ, соблюдение трудовой дисциплины подчиненными ему членами экипажа и выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) проводить инструктаж по технике безопасности с лицами судового экипажа, связанными с использованием электрооборудования; 
      (05) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (06) составлять заявки на материально-техническое снабжение; обеспечивать его получение и хранение, вести его учет; 
      (07) вести установленную техническую документацию; 
      (08) обеспечивать контроль за работой электрооборудования судов, входящих в состав земкаравана; 
      (09) при возникновении угрозы выхода из строя судового электрооборудования немедленно докладывать вахтенному механику, принимая соответствующие меры; 
      (10) немедленно являться по вызову вахтенного механика в машинное отделение или по вызову вахтенного начальника в указанное место; 
      (11) при входе в порт и выходе из порта, а также при плавании в сложных условиях по указанию вахтенного начальника находиться в центральном пульте управления (ЦПУ) или у главного распределительного щита (где нет ЦПУ); 
      (12) обеспечивать подготовку к рейсу, о готовности заведования в назначенное время докладывать механику. 
      161. Электромеханик имеет право самостоятельно выводить из действия отдельные элементы судовой техники своего заведования, если это не угрожает безопасности судна и не нарушает его нормальную эксплуатацию. 
      162. При отсутствии в штате должности радиооператора электромеханик обеспечивает надежную работу и техническое обслуживание электрорадионавигационных приборов, ведет техническую документацию, относящуюся к этим приборам, обеспечивает получение, хранение и учет необходимых материалов и запасных частей для них. 

 
                       Помощники электромеханика 

 
      163. Помощники электромеханика непосредственно подчиняются электромеханику. 
      В случае невозможности выполнения электромехаником своих обязанностей при нахождении судна в рейсе его функции выполняет первый помощник электромеханика на период (не более 10 сут.) перехода до пункта, определяемого судовладельцем (при этом продолжительность вахт не должна превышать времени, установленного Положением о рабочем времени и времени отдыха плавающего состава судов речного флота), а при плавании в море - до первого порта захода. 
      164. В ведении первого помощника электромеханика находятся главные генераторы, гребные электродвигатели, основные электроприводы, обслуживающие гребную установку, электрооборудование центрального поста управления гребной установки, электроприводы рулевого и авторулевого устройства, балластных осушительных и пожарных насосов и специальных систем танкеров и других специальных судов, главный распределительный щит, щит электродвижения, машинные телеграфы, посты управления, электрическая часть средств автоматизации и контроля. 
      165. В ведении второго помощника электромеханика находятся вспомогательные и аварийный генераторы, аварийный и групповые распределительные щиты, трансформаторы, электрооборудование палубных механизмов, подруливающее устройство, электроприводы вспомогательных механизмов машинных помещений, электрическая часть котельной автоматики, климатических станций и станций приготовления питьевой воды и природоохранного оборудования, электромашинные преобразователи питания гирокомпаса и радиолокатора. 
      166. В ведении третьего помощника электромеханика находятся кабельные сети, электроприводы вспомогательных механизмов (не вошедшие в заведование первого и второго помощников электромеханика), вентиляторы, преобразователи, электрооборудование камбуза и холодильных установок, освещение, внутрисудовая проводная связь, сигнальные огни, пожарная, авральная и общесудовая системы сигнализации, прожекторы, аккумуляторные батареи (кроме тех, которые относятся к радиостанции), электрическая часть бытовой техники и переносное электрооборудование. 
      167. Помощники электромеханика по своему заведованию обязаны: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением судовых специалистов отказы судовой техники; 
      (03) руководить работами выделенных им судовых специалистов, обеспечивать выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности; 
      (04) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, обеспечивать и контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта, выполняемых береговыми и судовыми специалистами;
      (05) составлять заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивать его получение и хранение, вести его учет;
      (06) вести установленную техническую документацию;
      (07) обеспечивать подготовку к рейсу, о готовности заведования в назначенное время докладывать электромеханику.

                   Командный состав плавкранов, доков,
          нефтеперекачивающих и нефтебункеровочных станций,
         пневматических перегружателей и гидроперегружателей

      168. Лица командного состава выполняют обязанности и пользуются правами в соответствии с занимаемой должностью применительно к аналогичной должности на транспортных судах, предусмотренной настоящим Уставом, а также в соответствии с должностными инструкциями, утвержденными в установленном порядке, учитывающими особенности конструкции и назначение судов.

                       Начальник радиостанции 

 
      169. Начальник радиостанции судна непосредственно подчиняется капитану, является начальником судовых радиоспециалистов и обеспечивает радиосвязь. 
      170. В ведении начальника радиостанции находятся радиооборудование и электрорадионавигационные приборы с их преобразователями питания (кроме электромашинных преобразователей питания гирокомпаса и радиолокатора), аккумуляторные батареи, радиостанции, другие радиотехнические средства, а также помещения, где размещается данная судовая техника. 
      171. Начальник радиостанции по своему заведованию обязан: 
      (01) обеспечивать техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан или судовладельцем; 
      (02) устранять лично или с привлечением судовых специалистов отказы судовой техники; 
      (03) составлять календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, обеспечивать и контролировать полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта, выполняемых береговыми и судовыми специалистами; 
      (04) составлять заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивать его получение и хранение, вести его учет; вести инвентарные книги по радиочасти и электрорадионавигационным приборам; 
      (05) вести установленную техническую документацию; 
      (06) своевременно предъявлять с ведома капитана судовую технику к освидетельствованию органам Департамента водного транспорта Республики Казахстан и другим органам технического надзора; 
      (07) обеспечивать подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывать капитану. 
      172. На судах, где предусмотрена штатным расписанием должность начальника радиостанции, на него также возлагаются обязанности вахтенного радиооператора. 
      173. Вахтенный радиооператор осуществляет радиосвязь с береговыми и судовыми радиостанциями, а также наблюдение за сигналами тревоги, бедствия, срочности и безопасности в соответствии с правилами радиосвязи применительно к району плавания. 
      174. Вахтенный радиооператор обязан: 
      (01) заступив на вахту, проверить готовность к действию аппаратуры радиостанции, а также ознакомиться со всеми распоряжениями по вахте; 
      (02) осуществлять регулярный и своевременный радиообмен; вести радиотелеграфный журнал, заверять его личной подписью и представлять на подпись капитану; 
      (03) в случае приема сигналов тревоги, бедствия, срочности и безопасности во время радиообмена прекратить обмен, сообщить о полученных сигналах капитану, вахтенному начальнику и поступать согласно указаниям капитана; 
      (04) передавать сигналы тревоги, бедствия, срочности и безопасности только по распоряжению капитана судна; 
      (05) в установленные правилами радиосвязи минуты молчания прекратить работу по обмену и вести наблюдение за эфиром на частоте вызова и бедствия 500 кГц или 2182 кГц; 
      (06) соблюдать дисциплину в эфире, правила вызова, ответов на вызовы и обмена, не допускать частных и некодируемых переговоров, немедленно и беспрекословно выполнять требования контрольных и береговых радиостанций, касающиеся соблюдения дисциплины и порядка в эфире; 
      (07) не реже двух раз в сутки проверять часы в радиорубке по радиосигналам точного времени; 
      (08) регулярно и своевременно принимать метеосводки, прогнозы погоды, факсимильные карты погоды и состояния моря, штормовые и ледовые предупреждения, навигационные извещения от радиостанций на районы и в сроки, указанные капитаном, а также путевую информацию управлений пути и каналов; своевременно представлять полученные сведения вахтенному начальнику под расписку; 
      (09) в сложных условиях плавания нести постоянную радиовахту по указанию капитана; 
      (10) передавать с судна радиограммы и телеграммы, только имеющие подпись капитана (исключение составляют радиограммы пассажиров на пассажирском судне); 
      (11) сохранять тайну радиотелеграфной корреспонденции и радиотелеграфных переговоров. Право контроля такой корреспонденции на судне имеет только капитан; 
      (12) при работе на более мощной радиостанции или, находясь в лучших условиях в отношении прохождения связи, оказывать содействие связью другим судам. В таком случае, а также при невозможности установить прямую радиосвязь с обслуживающей радиостанцией судно обязано сообщить об этом судовладельцу и обслуживающей радиостанции в соответствии с правилами радиосвязи; 
      (13) требовать от лиц, ведущих радиотелефонные переговоры, выполнения правил радиосвязи и в случае их нарушения делать соответствующие предупреждения или прерывать переговоры и докладывать о случившемся капитану. 
      175. Начальник радиостанции немедленно докладывает капитану о выходе из строя радиопередатчика или приемника и принимает меры к исправлению. 
      176. Начальнику радиостанции запрещается допускать в рубку посторонних лиц и членов экипажа без служебных надобностей. 
      В радиорубке разрешается находиться только капитану, а на судах загранплавания первому помощнику капитана. 
      177. При уходе с судна начальник радиостанции обязан сдавать ключи от радиорубки, агрегатной и аккумуляторной вахтенному начальнику. 
      178. Начальник радиостанции ведет трансляцию по судовому радиоузлу в часы, установленные капитаном. Радиопередачи должны начинаться не ранее 7 ч. и заканчиваться не позднее 23 ч. 
      179. Начальник радиостанции, вновь назначенный на судно, принимает от своего предшественника технические средства и материально-техническое снабжение, а также техническую и иную документацию.
      О приеме-сдаче составляется акт в двух экземплярах, утверждаемый капитаном. Один экземпляр хранится на судне, другой высылается в узел связи и радионавигации пароходства. Приемка-сдача фиксируется в радиотелеграфном журнале.

                              Глава V 

                        Рядовой состав     

                            Боцман

      180. Боцман непосредственно подчиняется первому штурману или же лицу, его заменяющему.
      181. Боцман является начальником лиц рядового состава, выполняющих работы по палубной части. 
      182. Боцман руководит работами по содержанию в надлежащем порядке корпуса, палуб, надстроек, рангоута, такелажа, бытовых и палубных служебных помещений, водяных танков и горловин, мерительных и воздушных труб, трапов, штормтрапов и кранцев, грузового (не относится к танкерам), якорного, швартовного, буксирного и спасательного устройств, противопожарных, аварийных, спасательных средств, инвентаря и материалов по палубной части, а также другими палубными работами. 
      183. Боцман обязан: 
      (01) ежедневно составлять и согласовывать с первым штурманов план судовых палубных работ и распределять их между членами рядового состава, находящимися в его подчинении; 
      (02) производить ежедневный обход подведомственных бытовых и служебных помещений, следить за чистотой своих заведований, соблюдением правил пожарной безопасности и безопасности труда при производстве судовых палубных работ; 
      (03) по указанию вахтенного начальника отдавать, выбирать и крепить якоря по-походному; по окончании швартовки надевать на швартовные концы противокрысиные щитки; 
      (04) следить за укладкой якорных цепей в цепных ящиках; 
      (05) по распоряжению первого штурмана участвовать в работах, связанных с грузовыми операциями; 
      (06) обеспечивать подготовку трюмов и грузовых устройств к грузовым операциям; 
      (07) участвовать в погрузке и выгрузке тяжеловесных и длинномерных грузов, а на танкерах по указанию второго штурмана или вахтенного начальника манипулировать клинкетами грузовой системы; 
      (08) следить за хранением и своевременным проветриванием брезентов, пожарных шлангов и другого противопожарного снабжения и его исправностью, а также за исправностью палубной водяной и пожарной магистралей и соединительных гаек; 
      (09) следить за состоянием дверей, люков, лазов, вентиляционных закрытий по своему заведованию, иллюминаторов, их водонепроницаемостью; по надобности заменять резиновые прокладки; 
      (10) обеспечивать подготовку подвесок для работы за бортом; 
      (11) следить за тем, чтобы судовые шлюпки и другие спасательные средства и их принадлежности содержались в полном порядке в соответствии с нормами, утверждаемыми Департаментом водного транспорта Республики Казахстан; 
      (12) уметь выполнять обязанности рулевых и матросов; 
      (13) проверять состояние и при необходимости своевременно заменять индивидуальные средства, швартовные тросы, стропы, блоки, скобы и другое такелажное имущество палубной части; 
      (14) принимать участие в составлении заявок на материально-техническое снабжение; обеспечивать прием, учет и хранение запасных частей, приспособлений и материально-технического снабжения по своему заведованию; 
      (15) производить ежедневно, а также в случае особого указания первого штурмана или вахтенного начальника замер воды в водяных танках; 
      (16) по указанию первого штурмана знакомить вновь поступающих на судно членов палубной команды с расписанием по заведованиям, расписаниям по тревогам, размещением аварийного и противопожарного оборудования и имущества, спасательных средств коллективного и индивидуального пользования, а также обучать обращению с ними; 
      (17) обучать членов палубной команды малярным, такелажным и другим палубным работам; 
      (18) следить за креплением палубных устройств и палубного груза и состоянием крепления в рейсе; 
      (19) обеспечивать подготовку своих заведований к рейсу (обращая особое внимание на исправность действия оборудования и наличие необходимого снабжения по палубной части, на плотность закрытия люков, горловин и т.п.) и о готовности их в назначенное время докладывать первому штурману; 
      (20) по указанию первого штурмана или вахтенного начальника проверять готовность палубной части судна к шторму и докладывать об этом лицу, отдавшему указание; 
      (21) заведовать судовой камерой хранения вещей. 
      184. При подходе к порту, пристани, месту якорной стоянки или при плавании в районе, где возможна немедленная отдача якоря, а также при осуществлении швартовных операций боцман должен находиться на баке или на ином месте по указанию вахтенного начальника. 
      185. Боцман в отдельных случаях может привлекаться к несению ходовых и стояночных вахт. 

 
                      Старший рулевой, рулевой 

 
      186. Старший рулевой, рулевой непосредственно подчиняются боцману, а во время вахты находятся в распоряжении вахтенного начальника. 
      187. Старший рулевой, рулевой обязаны: 
      (01) изучать специальную лоцию и условия плавания района внутренних судоходных путей, в которых судно совершает рейсы; 
      (02) знать правила, регламентирующие плавание судов и дополнения к ним, касающиеся района, в котором плавает данное судно; знать рулевое устройство, а также действие рулевого комплекса при работе движителей на передний и задний ход при плавании на мелководье, волнении, при ветре, швартовке, отданном якоре и т.д.; 
      (03) знать принцип работы различных систем рулевого устройства, авторулевых; уметь управлять ручными, паровыми, электрическими, гидравлическими рулевыми приводами, использовать авторулевой; уметь осуществлять переход с одного вида управления на другой; 
      (04) уметь удерживать судно на постоянном курсе или изменять курс по указанию вахтенного начальника в различных условиях плавания как при глазомерной ориентировке, так и с помощью различных систем курсоуказателей; 
      (05) уметь выполнять все работы, входящие в круг обязанностей матросов. 
      188. Старший рулевой следит за чистотой и порядком на ходовом мостике, в рулевой и штурманской рубках и на тентовой палубе. 
      189. Старший рулевой, рулевой на судах загранплавания обязаны знать команды, подаваемые на руль на английском языке. 
      190. На судах, где не предусмотрена штатным расписанием должность боцмана, старший рулевой выполняет его обязанности, предусмотренные настоящим Уставом. 

 
                            Матрос I класса 

 
      191. Матрос I класса непосредственно подчиняется боцману, а во время несения вахты находится в распоряжении вахтенного начальника; на несамоходном судне он подчиняется шкиперу. 
      192. Матрос I класса обязан знать и выполнять обязанности матроса II класса, а также уметь управлять палубными механизмами, отдавать и выбирать якоря, спускать и поднимать шлюпки, управлять спасательными шлюпками на веслах, с мотором и под парусами (на море), знать расположение водяных танков, их мерительных и воздушных труб, уметь производить замеры воды в танках и температуры в грузовых помещениях, уметь замерять глубину ручным лотом. 
      193. Матрос I класса на судах, выходящих в море, должен знать и выполнять обязанности рулевого. 

 
                            Матрос II класса 

 
      194. Матрос II класса непосредственно подчиняется боцману, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника; на несамоходном судне он подчиняется шкиперу. 
      195. Матрос II класса обязан: 
      (01) принимать участие в судовых работах по палубной части; 
      (02) принимать участие в подготовке грузовых помещений, грузовых средств и инвентаря к погрузке и выгрузке и уборке их по-походному; 
      (03) убирать палубы, судовые служебные и санитарно-бытовые помещения; 
      (04) при выполнении работ, связанных с грузовыми операциями, принимать участие в открытии и закрытии люков трюмов; контролировать исправность тары, маркировку, укладку, сепарирование груза и при необходимости вести счет мест груза; следить за сохранностью и целостностью груза, инвентаря и такелажа; наблюдать за исправностью трюмных трапов и другого трюмного оборудования; не допускать в трюм лиц в нетрезвом состоянии; не допускать курения в трюме; обеспечивать порядок и чистоту в трюме; докладывать вахтенному начальнику о всех нарушениях, недостатках, повреждениях и т.п.; 
      (05) выполнять все такелажные, малярные, швартовные работы и работы по забуксировке судов; 
      (06) уметь грести веслами в шлюпке и замерять уровень воды в льялах и сточных колодцах на судне, а при плавании в море, кроме того, уметь осуществлять прием и передачу сообщений средствами зрительной связи, выпускать и выбирать забортный лаг и снимать отсчеты лага, выполнять обязанности рулевого. 
      196. Матрос II класса может привлекаться к малярным и такелажным работам в машинных помещениях после получения инструктажа по правилам безопасности труда на рабочем месте. 

           Старший лебедчик (лебедчик, оператор спецустройств) 
                земснаряда (дноочистительного снаряда) 

 
      197. Старший лебедчик (лебедчик) непосредственно подчиняется первому помощнику командира, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника.
      198. Старший лебедчик обязан уметь:
      (01) управлять технологическим процессом работы земснаряда;
      (02) выполнять работы по раскладке и перекладке рабочих якорей;
      (03) управлять работой палубных вспомогательных механизмов и грузоподъемных устройств;
      (04) выполнять все такелажные, швартовные, слесарно-ремонтные работы, а также работы, входящие в круг обязанностей матроса земснаряда, уметь грести веслами в шлюпке и управлять спасательной шлюпкой на веслах и с мотором, а в море - и под парусами;
      (05) вести учет наличия такелажного имущества, инструмента и инвентаря.
      199. На земснарядах, на которых в штате отсутствует должность боцмана, старший лебедчик пользуется правами и выполняет обязанности (с учетом особенностей и назначения судна), изложенные в разделе "Боцман".

              Матрос земснаряда (дноочистительного снаряда)

      200. Матрос земснаряда непосредственно подчиняется первому помощнику командира, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника.
      201. Матрос обязан уметь:
      (01) управлять работой оперативных лебедок и палубных вспомогательных механизмов;
      (02) выполнять работы по подъему, перекладке и отдаче рабочих якорей;
      (03) выполнять все судовые такелажные, малярные, швартовные, слесарно-ремонтные работы, грести веслами в шлюпке;
      (04) убирать палубу, служебные палубные и бытовые помещения.

                     Старший моторист (старший машинист, 
                         моторист, машинист)
 
      202. Старший моторист подчиняется первому помощнику механика, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного механика.
      203. Старший моторист обязан:
      (01) знать устройство главных энергетических установок и вспомогательных механизмов; уметь их обслуживать;
      (02) знать нормативные эксплуатационно-технические показатели работы энергетической установки;
      (03) участвовать в обслуживании и ремонте всей судовой техники;
      (04) знать и выполнять правила технической эксплуатации судовой техники;
      (05) своевременно проводить техническое обслуживание механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию;
      (06) знать расположение и назначение трубопроводов, вентилей и клапанов судовых систем и уметь управлять ими;
      (07) уметь читать и понимать значение показаний приборов своего заведования.
      204. Старший моторист может привлекаться по указанию механика к судовым работам, не входящим в круг его прямых обязанностей, после получения инструктажа по правилам безопасности труда на рабочем месте.
      205. Старший моторист (старший машинист) руководит работой мотористов (машинистов) при выполнении технического обслуживания и слесарно-ремонтных работ.

                 Машинист котельной установки (кочегар)

 
      206. Машинист котельной установки подчиняется первому помощнику механика, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного механика. 
      207. Машинист котельной установки обязан: 
      (01) знать устройство котельной установки, уметь ввести ее в действие и управлять ею и техническими средствами, обслуживающими ее, поддерживать правильные уровни воды и давление пара; 
      (02) уметь читать и понимать показания приборов своего заведования; 
      (03) участвовать в техническом обслуживании и ремонте котельной установки и средств, обслуживающих ее;
      (04) своевременно проводить технические обслуживания механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию;
      (05) знать расположение и назначение вентелей и клапанов систем в котельном отделении и уметь управлять ими; знать расположение и назначение трубопроводов.
      208. Машинист котельной установки может привлекаться по указанию механика к судовым работам, не входящим в круг его прямых обязанностей, после получения инструктажа по правилам безопасности труда на рабочем месте.

                        Старший электрик (электрик)

 
      209. Старший электрик подчиняется электромеханику, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного электромеханика. На судах, где не предусмотрен командный электротехнический персонал, старший электрик подчиняется второму помощнику механика. 
      210. Старший электрик обязан:
      (01) знать принцип действия судового электрооборудования и схему распределения электроэнергии по судну;
      (02) уметь использовать электрооборудование энергетической установки;
      (03) участвовать в техническом обслуживании и ремонте судового электрооборудования;
      (04) знать и выполнять правила технической эксплуатации судового электрооборудования;
      (05) своевременно проводить технические обслуживания механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию;
      (06) уметь читать и понимать показания приборов своего заведования.
      211. Старший электрик руководит работой электриков при выполнении технического обслуживания и работ по ремонту судового электрооборудования.

                              Радиооператор

      212. Радиооператор судна непосредственно подчиняется начальнику радиостанции, помогает ему в техническом обслуживании его заведований, выполняет обязанности вахтенного радиооператора. На судах, где в штате должность начальника радиостанции отсутствует, радиооператор пользуется правами и выполняет обязанности, которые предусмотрены настоящим Уставом для начальника радиостанции.

                           Старший проводник

      213. Старший проводник непосредственно подчиняется первому штурману. 
      214. Старший проводник руководит работой проводников и обеспечивает содержание пассажирских помещений в надлежащем состоянии. При посадке и высадке пассажиров находится на месте, указанном в расписании дежурства проводников, организует четкий порядок размещения пассажиров. При нахождении пассажиров на борту судна старший проводник проводит периодические обходы кают и других пассажирских помещений, выявляя недостатки и претензии, принимая меры к их устранению. 
      215. Старший проводник обязан: 
      (01) вести учет свободных пассажирских мест и докладывать об этом первому штурману; 
      (02) регулярно в установленном порядке на бельевых базах получать и обменивать постельные принадлежности для пассажирских кают, спецодежды для проводников; 
      (03) следить за состоянием и сохранностью подотчетного имущества, вести соответствующий учет и отчетность, оформлять заявки на пополнение, замену или ремонт этого имущества;
      (04) следить за выполнением проводниками правил пожарной безопасности, безопасности труда, санитарных правил и соблюдением пассажирами судовых правил;
      (05) знать места расположения спасательных шлюпок и плотов, пути эвакуации пассажиров, предусмотренные расписанием по тревогам;
      (06) при объявлении судовых тревог контролировать действия проводников по обеспечению порядка среди пассажиров и выполнение соответствующих команд по судну.

                             Проводник

      216. Проводник непосредственно подчиняется старшему проводнику. 
      217. Проводник отвечает за сохранность постельных принадлежностей, инвентаря и оборудования, надлежащее санитарное состояние пассажирских кают, коридоров и мест общего пользования, закрепленных за ним судовым расписанием. 
      218. Проводник обязан: 
      (01) в конечных пунктах при посадке и высадке пассажиров находиться на рабочем месте независимо от времени дежурства, размещать прибывших на судно пассажиров по каютам в соответствии с проездными билетами и посадочными талонами; 
      (02) убирать и поддерживать порядок в пассажирских и санитарно-бытовых помещениях;
      (03) заблаговременно извещать пассажиров о прибытии их в пункт назначения;
      (04) докладывать вахтенному начальнику о всех нарушениях пассажирами судовых правил;
      (05) следить за поведением детей на судне, проводить соответствующий инструктаж родителей;
      (06) предоставлять услуги пассажирам в соответствии с перечнем;
      (07) принимать участие в обмене постельных принадлежностей на бельевых базах;
      (08) знать места расположения спасательных шлюпок и плотов, пути эвакуации пассажиров, предусмотренные расписанием по тревогам;
      (09) во время штормовой погоды следить за тем, чтобы окна кают были закрыты, а иллюминаторы - задраены.

                              Повар

      219. Повар обеспечивает приготовление пищи членам экипажа судна, подчиняется непосредственно первому штурману (первому помощнику командира).
      220. Повар обязан:
      (01) составлять меню и участвовать в составлении заявок на продукты питания;
      (02) качественно приготовлять блюда и производить их раздачу в установленное для приема пищи время;
      (03) при невозможности получить хлеб в плавмагазинах или на берегу выпекать его;
      (04) обеспечивать сохранность и постоянную чистоту камбузной посуды;
      (05) соблюдать правила пользования камбузным оборудованием и содержать его в чистоте;
      (06) содержать камбузные помещения и холодильники, а также свою спецодежду в чистоте;
      (07) соблюдать правила санитарии. 


  Судовой врач (фельдшер), персонал ресторанов,
туристических баз, руководители практики,
практиканты и другие работники, не входящие
в штат экипажа судна

 
      221. Обязанности, права и взаимоотношения с экипажем работников, не входящих в штат экипажа судна, определяются специальными положениями и инструкциями. 
      Указанные работники должны соблюдать распорядок жизни и дисциплину, правила пожарной безопасности, безопасности труда и санитарии, установленную для них форму одежды, а также общие обязанности труда и санитарии, установленную для них форму одежды, а также общие обязанности, изложенные в гл. III настоящего Устава, применительно к своему положению на судне.
      Они также обязаны выполнять распоряжения, указания и замечания членов экипажа в пределах компетенции последних.
      222. Работники, не входящие в штат экипажа судна, обязаны участвовать в аварийных работах, в борьбе за живучесть судна и учебных судовых тревогах.
 

                              Глава VI

                         Вахтенная служба     

                          Общие положения

      223. Вахтенная служба (вахта) на судах является особым видом выполнения служебных обязанностей, требующим повышенного внимания и непрерывного присутствия на посту или рабочем месте. Члены судового экипажа, находящиеся на вахте, именуются вахтенными. 
      224. Вахтенная служба должна обеспечивать управление судном, его безопасность, производственную деятельность, а также контроль за посещением судна посторонними лицами. 
      Ответственность за организацию вахтенной службы возлагается на капитана, а непосредственное руководство организацией вахтенной службой - на первого штурмана (первого помощника командира) и механика. 
      Ответственность за надлежащее несение вахты возлагается на лиц, несущих вахту. 
      225. К несению вахты допускаются лица, получившие отдых длительностью не менее 4 ч. 
      226. Судовые вахты разделяют на ходовые и стояночные. При стоянке на якоре экипаж несет вахты по ходовому расписанию. При стоянке на швартовах периодичность и продолжительность стояночных вахт устанавливает капитан, исходя из конкретных обстоятельств. 
      При стоянке судна на швартовах капитан, механик и электромеханик вахты не несут при наличии в штате судна третьего штурмана, третьих помощников механика и электромеханика, а также при соблюдении в период стоянки нормальной продолжительности рабочего времени для остальных лиц командного состава. 
      227. В ходовой рубке и машинном отделении должны быть инструкции по несению ходовых и стояночных вахт судоводителями и механиками, а в радиорубке, кроме того, и радиоспециалистами. 
      228. Очередная вахтенная смена предупреждается о заступлении на вахту не позднее чем за 30 мин. 
      Вахтенная смена должна прибыть к месту несения вахты заблаговременно и до заступления на вахту ознакомиться с условиями плавания и режимом работы технических средств. 
      Лица командного состава являются на вахту не позднее чем за 10 мин., а лица рядового состава - не позднее чем за 5 мин до начала вахты. 
      229. Старший по вахте (вахтенный начальник, вахтенный механик, вахтенный электромеханик) не должен сдавать вахту заступающему, если он полагает, что последний, по-видимому, не может должным образом выполнять свои обязанности. В таком случае он обязан уведомить об этом капитана (механика). 
      Старшие лица по вахте обязаны убедиться в том, что весь состав, заступающий с ними на вахту, способен выполнять свои обязанности. 
      230. Сменившаяся вахта используется в случае необходимости для временного усиления вахты или подмены отдельных вахтенных. 
      231. О результатах приема и сдачи вахты члены палубной команды докладывают вахтенному начальнику, а машинной - вахтенному механику; последний затем докладывает об этом вахтенному начальнику. 
      Без разрешения или приказания вышестоящего по вахте начальника вахтенный не имеет права оставлять вахту или передавать кому-либо исполнение своих обязанностей. 
      232. При работе экипажа бригадным методом капитан обязан доложить диспетчеру (администрации порта, пристани) о смене бригад, готовности к рейсу и получить у него необходимую информацию. 
      233. Допуск посторонних лиц на судно производится с разрешения вахтенного начальника. 
      234. При возникновении каких-либо сомнений по ходу несения вахты или при необходимости помощи лицо, несущее вахту, обязано немедленно доложить об этом старшему по вахте. 
      235. Вахтенные во время тревоги занимают свои места, предусмотренные расписанием по тревогам, только после передачи своего поста лицам, заступающим на вахту согласно расписанию по тревогам. 
      236. Вахтенные должны быть в установленной для данного рода службы одежде (форме), кроме того, при стоянке на швартовах, а на пассажирских судах и на ходу вахтенный начальник, вахтенный матрос и вахтенный проводник обязаны иметь на левом рукаве нарукавную повязку с тремя полосами; общая ширина полос 9 см, ширина каждой полосы 3 см. Цвет полос: для повязки вахтенного начальника - синий, белый, синий; для повязки вахтенного матроса и проводника - красный, белый, красный. 
      237. Лица командного состава - старшие по вахте - обязаны вести установленные вахтенные журналы согласно правилам их ведения. 

           Вахтенный начальник (вахтенный помощник капитана). 
                         Общие обязанности 

 
      238. Вахтенный начальник является старшим по всей вахтенной службе судна и непосредственно подчиняется капитану, а в его отсутствие - первому штурману. 
      239. Вахтенный начальник несет ответственность (в пределах, возложенных на него настоящим Уставом) за надлежащее несение вахтенной службы, безопасность судна, людей, сохранность находящихся на судне груза и имущества, а также за предотвращение загрязнения природной среды. 
      240. Распоряжения вахтенного начальника в пределах его полномочий обязательны для каждого члена судового экипажа и других лиц, находящихся на судне. 
      241. На судах, оборудованных радиотелефоном, вахтенный начальник обязан соблюдать правила пользования им и правила радиосвязи. 
      242. При обнаружении очага пожара, пробоины, при взрыве, а также при падении человека за борт вахтенный начальник обязан объявить тревогу. 
      243. При заступлении на вахту вахтенный начальник обязан: произвести обход палубной части судна, убедиться в правильности и исправности действия выставленных навигационных огней и сигналов; проверить в действии средства внешней и внутрисудовой связи и сигнализации (звуковой, визуальной, а в дневное время и аварийной), УКВ радиостанцию; ознакомиться с составом вахты, принять доклады заступающих на вахту и проинструктировать их; ознакомиться с местом нахождения и состоянием судна, окружающей обстановкой, прогнозами и штормовыми предупреждениями. 
      244. Вахтенный начальник также обязан получить от сдающего вахту сведения, связанные с обеспечением безопасности судна и его эксплуатационной деятельностью, в том числе сведения: 
      (01) о распоряжениях капитана по вахте; 
      (02) о балластировке и наличии воды и отсеках корпуса судна; 
      (03) о судовых и ремонтных работах (обратив особое внимание на работы, ведущиеся на открытых палубах, с забортной арматурой и с применением открытого огня). 
      245. При несении вахты вахтенный начальник обязан: 
      (01) вести наблюдение за состоянием судна и принимать меры по обеспечению безопасности судна, людей, груза; 
      (02) обеспечивать постоянное наблюдение за состоянием погоды и окружающей обстановкой; 
      (03) обеспечивать производство замеров воды в льялах и сточных колодцах (на ходу - каждую вахту, при стоянке на якоре и швартовах - не реже двух раз в сутки, после удара корпусом об лед, причал и т.д., а также при ледовом сжатии - сразу же и до полной уверенности в отсутствии водотечности). В случае прибыли воды немедленно докладывать капитану и давать задание откачивать ее. Когда из-за штормовых условий, обледенения и т.д. не представляется возможным произвести замеры, по распоряжению вахтенного начальника производят контрольные откачки; 
      (04) при приеме людей на борт и при высадке людей с судна принимать меры, обеспечивающие их безопасность; 
      (05) следить за сохранностью пломб и печатей на опечатанных трюмах и помещениях; 
      (06) следить за находящимися у борта судна и подходящими к судну плавучими средствами, указывая им место стоянки у борта; при спуске на воду судовых плавсредств вести наблюдение за ними и принимать меры к своевременному подъему их на борт; 
      (07) при необходимости обеспечивать готовность шлюпок к спуску, давать разрешение на их спуск и отход; принимать доклады от командиров шлюпок по их возвращении на судно; 
      (08) обеспечивать на стоянке контроль за соблюдением требований безопасности труда и пожарной безопасности членами экипажа, выполняющими работы по палубной части; при спуске на воду судовых плавсредств и работе за бортом судна следить за тем, чтобы лица, выполняющие эти работы, были в страховочных рабочих (спасательных) жилетах; 
      (09) обеспечивать своевременное и точное выполнение требований общих и местных правил плавания, а также других правил и положений, касающихся безопасности; 
      (10) распоряжаться подъемом и спуском Государственного и других флагов и вымпелов; 
      (11) обеспечивать своевременное включение сигнальных огней, выставление знаков и сигналов, соответствующих местоположению, состоянию и назначению судна, контролировать их исправное действие, осуществлять связь судна с берегом и другими судами визуальными и звуковыми средствами и по УКВ радиосвязи; 
      (12) в случае если у него возникнут какие-либо сомнения по ходу несения вахты или появится необходимость в помощи, доложить капитану и действовать по указанию последнего. 

 
                    Обязанности на ходовой вахте 

 
      246. При заступлении на ходовую вахту, кроме того, что предусмотрено статьями 243 и 244, вахтенный начальник обязан: 
      (01) ознакомиться по карте и пособиям с навигационной обстановкой и условиями предстоящего района плавания; 
      (02) убедиться в исправной работе технических средств судовождения; 
      (03) проверить действие дистанционного управления главными и вспомогательными двигателями, рулевого устройства, проверить показания приборов пульта управления; 
      (04) при выполнении маневра передачу вахты не производить до момента, когда выполняемое действие будет полностью закончено; 
      (05) убедиться, что его зрение адаптировалось к условиям видимости. 
      247. Заступая на ходовую вахту при плавании в море и на внутренних судоходных путях с применением методов морской навигации, вахтенный помощник капитана, кроме изложенного в статьях 243, 244 и 246, также обязан: 
      (01) выяснить действие преобладающих и предвычисленных приливов и течений на курс и скорость; 
      (02) принять и проверить компасный курс, общую поправку компаса и другие элементы счисления; проверить предварительную прокладку на путевой карте и сличить показания компасов; 
      (03) проверить согласование курсографа по курсу и времени и сделать отметку времени на ленте курсографа; 
      (04) определить место судна сразу после приема вахты наиболее точным в данных условиях способом, а при плавании по счислению проверить счисление и прокладку за предыдущую вахту. 
      248. При несении ходовой вахты, кроме того, что предусмотрено ст.145, вахтенный начальник обязан: 
      (01) постоянно находиться на ходовом мостике (в рулевой рубке) и вести непрерывное наблюдение за окружающей обстановкой (пребывание его в штурманской рубке допускается только на кратковременный срок для выполнения необходимой работы, связанной с исполнением штурманских обязанностей); перед уходом с мостика убедиться, что на период своего отсутствия будут обеспечены надлежащее наблюдение за окружающей обстановкой и безопасность плавания; 
      (02) осуществлять управление судном (составом) при плавании по внутренним судоходным путям; 
      (03) опознавать все встречающиеся навигационные знаки; 
      (04) контролировать работу технических средств судовождения и определять их поправки так часто, как это необходимо и возможно; 
      (05) систематически следить за показаниями находящихся в рулевой рубке и на ходовом мостике контрольно-измерительных приборов; 
      (06) по меньшей мере один раз за вахту проверять возможность нормального перехода с автоматического управления рулем на ручное; переход с автоматического управления на ручное и наоборот должен выполняться либо вахтенным начальником лично, либо под его непосредственным наблюдением; 
      (07) после продолжительной работы главных двигателей на установившемся режиме, перед подходом судна к гидротехническим сооружениям, причалам, рейдам, затруднительным участкам пути проверять действие дистанционного управления главными двигателями рулевого устройства, а также давление сжатого воздуха в пусковых и тифонных баллонах; 
      (08) следить за надежностью крепления спасательных средств, грузовых стрел и кранов, палубных грузов и подвижных предметов на палубе, состоянием люковых закрытий; 
      (09) в особо сложных условиях плавания (швартовные операции, прохождение шхер, каналов и узкостей, вход в порт или выход из порта, плавание во льдах, на мелководье, в условиях неудовлетворительной видимости, во время шторма и т.д.) и при маневровых режимах заблаговременно дать распоряжение вахтенному механику - подготовить к действию все судовые технические средства, выполняющие функции дублирования, а затем проконтролировать исполнение этого распоряжения; 
      (10) при ухудшении видимости или подходе к району с ограниченной видимостью заблаговременно доложить об этом капитану, включить радиолокационную станцию (РЛС) и ходовые огни, уменьшить скорость, начать подачу звуковых туманных сигналов, проинструктировать и выставить впередсмотрящего, перейти с автоматического на ручное управление рулем, предупредить вахтенного механика о возможных реверсах, сверить показания часов, сделать отметку времени на ленте курсографа и в дальнейшем действовать по указанию капитана; 
      (11) если особые обстоятельства (условия судоходства, перемещение отдельных судов, обнаруженные неисправности навигационного оборудования или другой техники, неуверенность в правильности своих действий и т.д.) ставят под сомнение безопасность плавания, уменьшить скорость (или прекратить движение), доложить капитану и действовать по его указанию; 
      (12) при плавании по внутренним судоходным путям информировать диспетчерский аппарат и встречные суда об обнаруженных изменениях условий судоходства, представляющих опасность для плавания судов; 
      (13) при наличии лоцмана на борту продолжать контролировать место судна и его движение, а при сомнениях в действиях или намерениях лоцмана немедленно доложить капитану и принять меры предосторожности. 
      249. При плавании в море и на внутренних судоходных путях с применением методов морской навигации вахтенный помощник капитана, кроме того, что предусмотрено статьями 245 и 248, обязан: 
      (01) следить за точным удержанием судна на заданном курсе, вести счисление пути и исполнительную прокладку, определять место судна наиболее точными и подходящими к данным условиям способами с частотой, обеспечивающей обнаружение опасного сноса с проложенной линии пути, но не реже заданной капитаном; 
      (02) каждый час и после каждого измерения курса судна сличать показания магнитного компаса и гирокомпаса; следить за согласованием репитеров с основным компасом; 
      (03) с момента обнаружения другого судна, идущего на сближение, для расхождения с которым требуется принятие каких-либо мер, вести наблюдение за изменением пеленга и дистанции с целью определения элементов движения встречного судна; результаты докладывать капитану; 
      (04) в случаях, когда возникает затруднение в сохранении курса, если в рассчитанное время не обнаружен берег, навигационный знак или ожидаемые глубины, если неожиданно открылся берег, навигационный знак или произошло неожиданное изменение глубины, доложить капитану и действовать по его указанию; 
      (05) при подходе к опасным для плавания районам заблаговременно предупредить капитана и вахтенного механика; при плавании в этих районах пользоваться картой самого крупного масштаба, охватывающей район плавания и откорректированной на основе самой последней информации; 
      (06) не изменять без разрешения капитана назначенный им курс, режим работы главных двигателей, способ управления ими, а также рулевым устройством, за исключением случаев внезапно обнаруженной опасности судну, людям или грузу; о характере опасности и своих действиях немедленно доложить капитану.
      250. При отсутствии постоянной вахты в машинном отделении и обнаружении неисправности двигателей или других механизмов для их устранения вахтенный начальник должен вызвать соответствующих специалистов (кроме вахтенных на мостике) или остановить движение судна.
      251. Вахтенный начальник не должен допускать нахождения на посту управления посторонних лиц и членов экипажа, не имеющих отношения к управлению судном.
      252. Вахтенному начальнику не разрешается заниматься каким-либо делом или принимать на себя какие-либо обязанности, не относящиеся к несению вахты.
      253. Вахтенный начальник, несмотря на присутствие на ходовом мостике (в рулевой рубке) капитана, продолжает оставаться ответственным за выполнение обязанностей по обеспечению безопасности плавания, возложенных на него настоящим Уставом, до тех пор, пока капитан специально не сообщит ему о принятии управления судном на себя.

                     Обязанности при стоянке судна
                           у причала

      254. Если судно стоит у причала, вахтенный начальник обязан:
      (01) при  заступлении на вахту получить от сдающего необходимые сведения об условиях стоянки, ходе грузовых и балластных операций, местонахождении капитана, наличия на борту командного и рядового состава и других лиц, не входящих в состав экипажа, о глубине у причала, осадке судна, уровне и времени высокой и низкой воды, о состоянии швартовов, положении якоря (якорей) и количестве вытравленной якорь-цепи, а также сведения об особенностях стоянки, готовности главных двигателей и возможности их использования в аварийной обстановке, наличии плавсредств у борта; 
      (02) следить за состоянием глубин у борта судна, за надлежащим креплением и состоянием швартовных тросов и кранцев; следить, чтобы трап (сходни) были надежно закреплены, поручни установлены, леера натянуты и под трапом установлена предохранительная сетка (если она требуется), чтобы у трапа (сходни) был наготове спасательный круг с бросательным концом и обеспечено надлежащее освещение трапа; 
      (03) при ухудшении погоды, а также при получении штормового предупреждения принять дополнительные меры к обеспечению безопасной стоянки судна и доложить капитану; 
      (04) контролировать правильное использование судовых грузовых средств, обеспечивать своевременное открытие и закрытие трюмов, грузовых люков, горловин и вентиляторов; следить, чтобы находящиеся у ватерлинии иллюминаторы были задраены; 
      (05) контролировать (в помощь второму штурману) ход выполнения грузовых работ в соответствии с правилами перегрузочных операций или грузовым планом, обеспечивая правильность погрузки или выгрузки и размещения и крепления грузов на судне; не допускать загрузки сверх установленных норм; 
      (06) следить за соблюдением правил пожарной безопасности при выполнении работ по корпусной части; 
      (07) знать порядок вызова береговых спасательных и противопожарных средств и при необходимости обеспечивать их немедленный вызов; 
      (08) руководить посадкой и высадкой пассажиров, не допуская нарушения норм пассажировместимости; 
      (09) перед проворачиванием машин убедиться в том, что под кормой чисто, а во время проворачивания организовать наблюдение за швартовными тросами; 
      (10) обеспечить своевременную подготовку судна к швартовным операциям (уборка трапов, заваливание шлюпбалок, кранов, стрел и т.д.), быструю приемку (подачу) швартовов, правильное использование кранцевой защиты; 
      (11) производить периодический обход и осмотр судна. Место нахождения вахтенного начальника должно быть известно вахтенному рулевому (матросу); 
      (12) вести учет увольнения и возвращения с берега членов экипажа, а также учет посторонних лиц, находящихся на судне; 
      (13) при возникновении опасности на берегу, вблизи судна или на рядом стоящем судне доложить капитану и действовать по его указанию. 
      255. При уходе на берег (приходе с берега) капитана вахтенный начальник производит соответствующую запись в судовом журнале с указанием времени его убытия (прибытия). 

 
                      Обязанности при стоянке судна 
                              на якоре 

 
      256. Если судно стоит на якоре, вахтенный начальник при заступлении на вахту, несении и сдаче вахты обязан выполнять требования подразделов "Обязанности на ходовой вахте" и "Обязанности при стоянке судна у причала" настоящего Устава (исключая требования, относящиеся только к движению судна). 
      257. Вахтенный начальник также обязан: 
      (01) при постановке на якорь определить место судна и в дальнейшем систематически его контролировать для своевременного обнаружения дрейфа с достаточной частотой (но не менее установленной капитаном, в случае если место определяется приемами морской навигации); 
      (02) следить за соответствием длины вытравленной якорной цепи условиям стоянки за ее натяжением и положением, а также за измерением уровня воды в месте якорной стоянки, не допуская осушки судна в случае сгона воды; 
      (03) предупреждать опасное сближение с другими судами или навигационными опасностями при рыскании судна на якоре из-за действия ветра и течения;
      (04) следить за положением судов, находящихся поблизости; при обнаружении дрейфа судов, равно как и дрейфа своего судна или других опасностей, немедленно принимать надлежащие меры и докладывать о них капитану;
      (05) находиться на ходовом мостике (в рулевой рубке); при сходе с мостика для выполнения других обязанностей убедиться, что судну не грозит опасность и что на период своего отсутствия будет обеспечено надлежащее наблюдение за окружающей обстановкой.

                Вахтенный рулевой, вахтенный матрос 

                        Общие обязанности

      258. Вахтенный рулевой, вахтенный матрос непосредственно подчиняются вахтенному начальнику.
      259. Прием и сдача вахты вахтенным рулевым, вахтенным матросом производятся с разрешения вахтенного начальника. 
      260. Заступая на вахту, вахтенный рулевой (при плавании в море - вахтенный матрос) обязан проверить действие сигнальных огней, а в дневное время - наличие поднятых флагов и знаков, необходимых в данной обстановке, он должен также ознакомиться со всеми касающимися его распоряжениями по вахте. 
      261. Вахтенный рулевой, вахтенный матрос при стоянке судна на якоре или швартовах обязаны находиться на месте, указанном вахтенным начальником, вести наблюдение за окружающей обстановкой, следить за положением и натяжением якорной цепи, швартовами, кранцами, сходнями, трапами, якорными огнями и знаками, наличием противокрысинных щитков на швартовах, а также за тем, чтобы за борт не свешивались тросы, шланги и т.п. О всех изменениях обстановки они должны немедленно докладывать вахтенному начальнику. 
      262. Вахтенный матрос на пассажирских судах обязан: 
      (01) перед заступлением на вахту принять от сменяющегося матроса находящееся в открытых местах и на палубах имущество, инвентарь и оборудование, а также получить сведения о выполняемых рабочих заданиях; 
      (02) при несении вахты следить за сохранностью принятого имущества, инвентаря и оборудования, за соблюдением пассажирами судовых правил; выполнять порученные рабочие задания и поддерживать чистоту закрепленных за ним участков. 
      263. В случае возникновения во время стоянки пожара на судне или вблизи него, а также при возникновении других чрезвычайных происшествий вахтенный рулевой, вахтенный матрос немедленно докладывают вахтенному начальнику и действуют по его указанию. 

 
                    Обязанности вахтенного рулевого 
                         на ходовой вахте 

 
      264. Принимая вахту на руле, рулевой обязан принять от сменяющегося курс, выяснить, как судно слушается руля, и доложить вахтенному начальнику о принятом курсе (по ориентирам или курсоуказателю). 
      265. Вахтенный рулевой, находясь на посту управления, обязан строго удерживать судно на заданном курсе, следить за работой курсоуказателей и рулевого устройства, немедленно докладывая вахтенному начальнику о неисправностях в их работе. 
      266. Вахтенный рулевой обязан выполнять команды только капитана, вахтенного начальника или лоцмана (команды последнего - по разрешению капитана или вахтенного начальника), предварительно продублировав их. 
      267. При плавании с использованием глазомерного метода ориентировки вахтенный рулевой обязан вести постоянное наблюдение за плавучими и береговыми знаками навигационного оборудования, показаниями глубин на сигнальных мачтах, сигналами на движущихся и стоящих судах и обо всем представляющем опасность, докладывать вахтенному начальнику.
      268. Перед отходом судна с места стоянки вахтенный рулевой обязан убедиться в исправности действия рулевого устройства путем перекладки руля с борта на борт и доложить об этом вахтенному начальнику.
      269. Вахтенный рулевой не является наблюдателем в то время, когда он управляет рулем, используя курсоуказатель.

                      Обязанности наблюдателя

                      (впередсмотрящего)

      270. Наблюдатель обязан неотлучно находиться на месте, указанном вахтенным начальником, вести визуальное наблюдение за окружающей обстановкой, водной поверхностью, горизонтом, а также слуховое наблюдение. Обо всем замеченном (суда, лодки, знаки обстановки и т.д.) наблюдатель обязан немедленно докладывать вахтенному начальнику, пользуясь внутрисудовыми средствами связи или установленными условными сигналами.
      271. Наблюдатель обязан уделять все свое внимание наблюдению и не принимать на себя какие-либо обязанности, мешающие наблюдению и снижающие его эффективность.

                      Обязанности вахтенного у трапа

                             (сходни)

      272. При заступлении на пост вахтенный обязан убедиться в исправном состоянии трапа, наличии предохранительной сетки (если она требуется), поручней и спасательного круга с линем.
      273. Вахтенный у трапа осуществляет контроль за посещением судна, неотлучно находясь у трапа и не допуская на судно посторонних лиц без разрешения вахтенного начальника, местонахождение которого (как и способы его вызова) он должен знать.

                     Вахтенный начальник земснаряда

                      (дноочистительного снаряда)

      274. Вахтенный начальник земснаряда пользуется правами и выполняет обязанности, которые изложены в разделе "Вахтенный начальник" настоящего Устава. 
      275. Вахтенный начальник также обязан: 
      (01) при заступлении на вахту проверить надежность расчалки земснаряда, исправность грузоподъемных устройств и оперативных лебедок; провести инструктаж заступающих вахтенных об их задачах, режиме работы механизмов, предстоящих производственных операциях, связанных с перекладкой якорей и сменой шаланд, о мерах по соблюдению правил безопасности труда при выполнении работ; 
      (02) при несении вахты обеспечивать наиболее эффективную технологию работы земснаряда, следить за исправным действием навигационных знаков на разрабатываемом перекате, габаритными размерами судового хода; принимать меры к безопасному пропуску транспортного флота, своевременно обмениваться с судами звуковыми и световыми сигналами, предусмотренными Правилами плавания;
      (03) принимать участие в учалке земкаравана перед буксировкой на очередное место работы.

                 Вахтенный старший лебедчик, лебедчик
                (оператор спецустройств) земснаряда
                    (дноочистительного снаряда)

      276. Вахтенный старший лебедчик выполняет указания вахтенного начальника по управлению технологическим процессом работы земснаряда.
      277. Вахтенный старший лебедчик обязан:
      (01) при заступлении на вахту проверить состояние оперативных лебедок и рабочих тросов;
      (02) принимать участие в производственных работах на мотозавозне по перекладке якорей и других работах, связанных с обслуживанием земснаряда;
      (03) принимать участие в швартовке шаланд;
      (04) выполнять слесарно-ремонтные работы по указанию вахтенного начальника.

                    Вахтенный матрос земснаряда
                   (дноочистительного снаряда)

      278. При заступлении на вахту вахтенный матрос обязан проверить состояние леерного ограждения, наличие спасательных и противопожарных средств, инструмента для очистки всасывающего наконечника и стропов. 
      279. Во время вахты вахтенный матрос обязан: 
      (01) выполнять все производственные операции на мотозавозне по перекладке якорей и другие заданные работы;
      (02) поддерживать чистоту и порядок в рубке, на тентовой и главной палубах;
      (03) по указанию вахтенного начальника управлять вспомогательными палубными механизмами, производить очистку грунтовых путей, участвовать в спуске и подъеме шлюпки, измерять глубину до и после работы земснаряда;
      (04) выполнять швартовные и такелажные работы, мелкий текущий ремонт и окраску;
      (05) производить приборку и мытье палуб, наружных стенок надстройки;
      (06) участвовать в работах по разработке, сборке и ремонту рефулера и черпаковой цепи;
      (07) ставить рабочие створы и зажигать на них огни.

                           Вахтенный механик

      280. Вахтенный механик является начальником всего состава машинной вахты и подчиняется непосредственно вахтенному начальнику, а в части специальных вопросов эксплуатации технических средств - механику. 
      281. Вахтенный механик при заступлении на вахту обязан: 
      (01) лично проверить состояние работающих технических средств механической установки (в том числе состояние рулевой машины); 
      (02) просмотреть машинный журнал и проверить соответствие записей в нем собственным наблюдением; 
      (03) получить у сдающего вахту вахтенного механика сведения о способе управления главными двигателями, состоянии и режимах работы всех технических средств, замеченных неисправностях в их работе, о проводимых работах по техническому обслуживанию и ремонту, а также ознакомиться со всеми поступившими замечаниями и распоряжениями; 
      (04) принять доклады о заступлении на вахту от лиц машинной команды, произвести запись в машинном журнале о приеме вахты и доложить о заступлении на вахту вахтенному начальнику. 
      282. Вахтенный механик обязан: 
      (01) обеспечивать установленный режим работы судовых технических средств, соблюдение правил их технической эксплуатации, инструкций и указаний механика по их обслуживанию, контролировать выполнение правил безопасности труда и пожарной безопасности при работе членов экипажа в машинных помещениях; 
      (02) о всех обнаруженных неисправностях технических средств немедленно докладывать механику и принимать меры к их устранению; 
      (03) обеспечивать постоянную готовность к действию средств борьбы за живучесть судна; 
      (04) обеспечивать подачу электроэнергии, воды и пара потребителям; 
      (05) следить за правильным расходованием во время вахты топлива, смазочных, обтирочных и других материалов; 
      (06) не допускать скопления подсланевых вод в машинных отделениях и своевременно производить откачку их в цистерну сбора подсланевых вод; следить за тем, чтобы загрязненная вода и мусор машинных помещений не удалялись за борт; 
      (07) по распоряжению вахтенного начальника производить прием, откачку и перекачку балласта и топлива, а также откачку воды из отсеков; 
      (08) обеспечивать поддержание должного порядка и чистоты в машинных помещениях. 
      283. При возникновении каких-либо сомнений, касающихся несению вахты, или необходимости оказания технической помощи (консультации) вахтенный механик обязан вызвать в машинное отделение механика. 
      284. Присутствие механика в машинном отделении не снимает с вахтенного механика ответственности за несение вахты до тех пор, пока механик не возьмет управление энергетической установкой на себя. 
      285. Пробные пуски и проворачивание главных двигателей после выполнения технического обслуживания вахтенный механик имеет право производить с разрешения вахтенного начальника в присутствии первого помощника механика. 
      286. В случае необходимости остановить главный двигатель, изменить режим работы механизмов, заданный с мостика, или же отключить технические средства ответственного назначения вахтенный механик обязан доложить об этом вахтенному начальнику и механику. 
      287. При непосредственной угрозе аварии или опасности для жизни людей вахтенный механик имеет право остановить главный двигатель или любой другой механизм и немедленно доложить об этом вахтенному начальнику и механику. 
      288. При обнаружении пожара или поступлении внутрь корпуса судна забортной воды вахтенный механик обязан немедленно доложить об этом вахтенному начальнику и организовать тушение пожара или борьбу с водой, используя для этого все возможные и эффективные меры. 
      289. На суда, где не предусмотрено несение вахт электромеханиками, вахтенный механик обязан обеспечивать управление электрооборудованием. При возникновении каких-либо неисправностей судового электрооборудования вахтенный механик обязан вызвать в машинное отделение электромеханика. 
      290. На ходовой вахте вахтенный механик обязан: 
      (01) находиться на посту управления главными двигателями и обеспечивать их работу; при необходимости произвести обход работающих технических средств в машинных помещениях оставлять за себя на посту управления вахтенного моториста (машиниста); 
      (02) строго соблюдать назначенный с мостика режим работы главных двигателей, не допуская его изменения; 
      (03) репетовать и исполнять команды и распоряжения, поступающие с мостика. Если выполнение команды (распоряжения) связано с угрозой аварии или опасностью для жизни людей, немедленно доложить об этом вахтенному начальнику и механику, а при повторном приказании с мостика выполнять последнюю команду (распоряжение), произведя соответствующую запись в машинном журнале; 
      (04) при управлении главными двигателями с мостика и необходимости срочно покинуть машинное отделение быть готовым в любой момент немедленно прибыть на пост управления и принять управление главными двигателями; 
      (05) не менее одного раза за вахту проверять работу рулевого устройства. 
      291. На стояночной вахте вахтенный механик обязан: 
      (01) неотлучно находиться на судне и обеспечивать установленный режим работы технических средств; покидая машинное отделение, сообщить вахтенному мотористу (машинисту) о месте своего пребывания; 
      (02) обеспечивать подачу электроэнергии, воды и пара для производственных и хозяйственно-бытовых нужд. При получении электроэнергии и пара с берега (с другого судна) обеспечивать необходимые подключения; 
      (03) обеспечивать надежное несение вахт в машинных помещениях и присутствовать при смене вахт. 

 
                      Вахтенный моторист (машинист) 

 
      292. Вахтенный моторист (машинист) при заступлении на вахту обязан: 
      (01) получить у сдающего вахту моториста (машиниста) сведения о состоянии и режимах работы обслуживаемых технических средств, о замеченных неисправностях в их работе и ознакомиться с распоряжениями, передаваемыми по вахте; 
      (02) проверить исправность обслуживаемых технических средств, чистоту и порядок в машинном отделении; 
      (03) доложить вахтенному механику о замеченных недостатках. 
      293. Во время вахты вахтенный моторист (машинист) обязан: 
      (01) находиться на своем посту и вести контроль за работой вверенных ему технических средств и осуществлять управление ими; 
      (02) соблюдать инструкции по обслуживанию технических средств энергетической установки; 
      (03) выполнять указания вахтенного механика по обеспечению бесперебойной работы механизмов на заданных режимах, а также другие его распоряжения; 
      (04) при возникновении неполадок технических средств, пожара или поступлении забортной воды внутрь корпуса немедленно доложить об этом вахтенному механику и действовать по его указанию; 
      (05) поддерживать чистоту и порядок в машинном отделении. 

 
                   Вахтенный машинист котельной установки 
                               (кочегар) 

 
      294. Вахтенный машинист котельной установки при заступлении на вахту обязан: 
      (01) получить от сдающего вахту машиниста котельной установки сведения о состоянии и режиме работы котельной установки, о замеченных неисправностях в ее работе, ознакомиться с распоряжениями, передаваемыми по вахте; 
      (02) проверить основные параметры работы котельной установки, ее автоматических средств и контрольно-измерительных приборов; проверить чистоту и порядок в котельном отделении; 
      (03) доложить вахтенному механику о замеченных недостатках. 
      295. Во время вахты вахтенный машинист котельной установки обязан: 
      (01) находиться на своем посту, вести контроль за работой доверенных ему технических средств энергетической установки и осуществлять управление ими; 
      (02) соблюдать инструкции по обслуживанию технических средств энергетической установки; 
      (03) поддерживать заданные параметры работы котельной установки, правильный режим горения и правильное питание котлов водой в соответствии с указаниями вахтенного механика; 
      (04) выполнять указания вахтенного механика по обеспечению бесперебойной работы механизмов и другие его распоряжения; 
      (05) при возникновении неполадок технических средств, пожара или поступления забортной воды внутрь корпуса судна немедленно доложить об этом вахтенному механику и действовать по его указанию; 
      (06) поддерживать чистоту и порядок в котельном отделении. 

 
                         Вахтенный электромеханик 

 
      296. Вахтенный электромеханик непосредственно подчиняется вахтенному механику, а в части специальных вопросов эксплуатации электрооборудования - электромеханику и является начальником вахты электриков. 
      Вахтенный электромеханик (на электроходах) в части выполнения режима работы гребной электрической установки подчиняется вахтенному начальнику. 
      297. Вахтенный электромеханик при заступлении на вахту обязан: 
      (01) получить у сдающего вахту электромеханика сведения, характеризующие работу судового электрооборудования, сведения о замеченных неисправностях в его работе, о проводимых работах по техническому обслуживанию и ремонту, и ознакомиться со всеми замечаниями и распоряжениями, передаваемыми по вахте; 
      (02) проверить состояние и режим работы судового электрооборудования и ознакомиться с записями в электротехническом журнале. 
      298. Вахтенный электромеханик обязан: 
      (01) обеспечивать установленный режим работы и соблюдение правил технической эксплуатации электрооборудования, инструкций и указаний электромеханика по его обслуживанию, контролировать выполнение правил безопасности труда и пожарной безопасности при работе с ним; 
      (02) обеспечивать включение и выключение генераторов и подачу электроэнергии потребителям в соответствии с распоряжениями вахтенного механика; 
      (03) о всех обнаруженных неисправностях электрооборудования докладывать вахтенному механику и электромеханику, принимать меры к их устранению; 
      (04) принимать меры к обеспечению пожарной безопасности электрооборудования судна; 
      (05) при уходе из машинного отделения сообщать вахтенному механику о месте своего пребывания. 
      299. При возникновении каких-либо сомнений, касающихся несения вахты, или необходимости помощи вахтенный электромеханик обязан вызвать в машинное отделение электромеханика. 
      300. Присутствие электромеханика в машинном отделении не снимает с вахтенного электромеханика ответственности за несение вахты до тех порт, пока электромеханик не возьмет управление электрооборудованием на себя. 
      301. Вахтенный электромеханик может отключать электрооборудование ответственного назначения только с ведома и разрешения вахтенного механика. 
      302. На ходовой вахте на электроходе вахтенный электромеханик обязан: 
      (01) строго соблюдать переданный с ходового мостика режим работы гребной электрической установки; 
      (02) репетовать и исполнять команды, поступающие с ходового мостика. Если выполнение команды (распоряжения) связано с угрозой аварии или опасностью для жизни людей, немедленно доложить об этом вахтенному начальнику и вахтенному механику; при повторном приказании выполнять последнюю команду (распоряжение), произведя соответствующую запись в электротехническом журнале и доложив о поступившей команде (распоряжении) электромеханику. 
      При управлении гребной электрической установкой с ходового мостика вахтенный электромеханик имеет право отлучаться с разрешения вахтенного механика, но должен быть готовым в любой момент немедленно прибыть на пост управления и принять управление гребной электрической установкой. 

                          Вахтенный электрик 

 
      303. Вахтенный электрик при заступлении на вахту обязан: 
      (01) получить у сдающего вахту электрика сведения о состоянии и режимах работы обслуживаемого электрооборудования, замеченных неисправностях в его работе и распоряжениях, передаваемых по вахте; 
      (02) проверить исправность обслуживаемого электрооборудования; 
      (03) доложить вахтенному электромеханику о замеченных недостатках. 
      304. Во время вахты вахтенный электрик обязан: 
      (01) находиться на своем посту и вести контроль за работой порученного ему электрооборудования; 
      (02) соблюдать инструкции и правила технической эксплуатации судового электрооборудования; 
      (03) выполнять указания вахтенного электромеханика по обеспечению бесперебойной работы электрооборудования и другие его распоряжения; 
      (04) докладывать вахтенному электромеханику о замеченных неполадках в работе электрооборудования и принимать меры к их устранению; 
      (05) при угрозе аварий или опасности для жизни людей доложить вахтенному электромеханику и действовать по его указанию; 
      (06) поддерживать чистоту и порядок в машинном отделении. 

                               Глава VII 

                   Организация борьбы за живучесть судна 

 
      305. Основными документами по организации и ведению борьбы за живучесть судна являются судовые расписания по тревогам и личные карточки членов экипажа, где указаны должности или судовые номера и обязанности последних по тревогам, а также Наставление по борьбе за живучесть судов речного флота Республики Казахстан. 
      306. Организация обеспечения живучести судна должна предусматривать: 
      (01) постоянное наличие на борту необходимого количества экипажа, способного обеспечить борьбу за живучесть; 
      (02) подготовку экипажа к борьбе за живучесть; 
      (03) постоянное поддержание судна, его устройств, технических средств и снабжения в соответствии с требованиями, обеспечивающими безопасность судна и его мореходность; 
      (04) постоянную готовность средств борьбы за живучесть судна; 
      (05) надлежащее наблюдение за судном и окружающей обстановкой. 
      307. Аварийно-спасательное и противопожарное снабжение и инвентарь должны быть расписаны в заведование лицам судового экипажа, храниться на штатных местах и иметь опись. Использование указанного снабжения и инвентаря не по прямому назначению категорически запрещается. 
      308. На всех судах должны неукоснительно соблюдаться требования по обеспечению остойчивости и непотопляемости судна, вестись постоянное наблюдение за креном, дифферентом и водонепроницаемостью корпуса. 
      Заполнение, осушение и запрессовка балластных цистерн, перекачка балласта и топлива из одних емкостей в другие допускаются только по указанию или с разрешения капитана. Выполнение этого требования контролирует вахтенный начальник. 
      309. Общее руководство борьбой за живучесть осуществляет капитан. Капитан имеет право привлечь к борьбе за живучесть судна лиц, не входящих в состав экипажа, но находящихся на судне. 
      Механик руководит борьбой за живучесть в машинном отделении и обеспечивает готовность и действие находящихся в его ведении технических средств. 
      При отсутствии на судне капитана борьбу за живучесть возглавляет старшее лицо командного состава судоводительской специальности. 
      310. Установлены следующие виды судовых тревог: общесудовая, "Человек за бортом", шлюпочная (по оставлению судна). 
      311. На всех судах должно быть расписание по тревогам, определяющее обязанности и действия всего экипажа по: управлению судном; радиосвязи и зрительной связи; наблюдению за горизонтом, воздухом и водой, герметизации судна и обеспечению водонепроницаемости корпуса; борьбе за живучесть судна (борьба с огнем, водой и т.д.); использованию специальных средств, установленных на судне; оказанию медицинской помощи экипажу и пассажирам; охране порядка и безопасности (на пассажирских судах); охране окружающей среды; спасению человека за бортом; остановлению судна (с проверкой полноты эвакуации людей). 
      312. Обязанности по тревогам должны распределяться с учетом должностей, специальности и заведований членов экипажа и их взаимозаменяемости. 
      313. Расписание по тревогам составляется на полный состав экипажа при экипажном методе работы или на членов бригад (бригады), одновременно работающих на судне. 
      Кроме основного расписания, должно составляться стояночное расписание по тревогам для минимума членов экипажа, находящихся на борту при стоянке судна. 
      314. Лица, не входящие в штат, но работающие на судне, включаются в расписание по тревогам и имеют личные карточки наравне с членами экипажа. 
      315. Руководители практики и практиканты включаются в расписание по шлюпочной тревоге наравне с членами экипажа, а по остальным тревогам они дублируют обязанности штатных членов экипажа (перед номером их личной карточки проставляется ноль). 
      316. Расписание по тревогам должно вывешиваться на видном месте в общедоступных для экипажа помещениях судна. 
      Над койкой каждого члена экипажа, а также других лиц, не входящих в штат экипажа, но работающих на судне, должна находиться карточка, где указаны его обязанности и действия по тревогам. 
      Карточки рядового состава, а также лиц, не входящих в штат экипажа, должны иметь судовой цифровой номер, карточки командного состава - название должности. 
      317. На пассажирских судах на видных местах вывешиваются иллюстрированные инструкции по способам и приемам надевания индивидуальных и использования коллективных спасательных средств, планы с указанием мест их нахождения и путей эвакуации людей. 
      318. Судовые тревоги, за исключением шлюпочной, объявляются вахтенным начальником в следующих случаях: 
      (01) общесудовая - при подготовке к борьбе или для борьбы с огнем, водой и другими опасностями, создающими угрозу судну, людям, грузу; 
      (02) "Человек за бортом" - при падении человека за борт или при обнаружении человека (людей) за бортом. 
      319. Шлюпочная тревога (по оставлению судна) объявляется только капитаном или другим лицом по указанию капитана при угрозе гибели судна, когда возникает необходимость оставления судна экипажем и пассажирами. 
      320. При оставлении судна в первую очередь должна быть обеспечена посадка на спасательные средства детей, женщин и престарелых. К лицам, нарушающим порядок посадки людей или создающим панику, допускается применение крайних мер принуждения. 
      321. Устанавливаются следующие сигналы тревог: 
      (01) общесудовой - непрерывный звонок громкого боя в течение 25-30 с, повторяемый три-четыре раза; при пожаре (взрыве) сигнал тревоги сопровождается частыми ударами в судовой колокол; 
      (02) "Человек за бортом" - три длинных сигнала звонком громкого боя, повторяемые три-четыре раза; продолжительность одного сигнала должна быть не менее 5-6 с; 
      (03) шлюпочной (по оставлению судна) - семь или более коротких сигналов, вслед за ними один продолжительный сигнал звонком громкого боя, повторяемые три-четыре раза. 
      322. Сигналы всех тревог дублируются голосом по судовой трансляционной сети с указанием вида тревоги; в случае пожара или пробоин указывается их место. При отсутствии трансляционной сети вид тревоги, место пожара и пробоины объявляются любыми иными средствами. Отбой всех тревог объявляется голосом и сопровождается командой по трансляции; при проведении тренировочных учений (учебных тревог) после сигнала голосом или по трансляции передается слово "Учебная". 
      323. Все члены экипажа, лица, не входящие в штат, руководители практики и практиканты при объявлении судовых тревог обязаны быстро занять свои места по расписанию, иметь при себе спасательные жилеты (нагрудники) и надевать их при объявлении шлюпочной тревоги или тревоги "Человек за бортом". 
      324. Для практической отработки действий по борьбе за живучесть на судне должны регулярно проводиться тренировочные учения по всем видам тревог. 
      Учения по тревогам должны проводиться не реже одного раза в месяц: если более 25% экипажа было заменено в каком-либо порту, то такие учения проводятся не позднее чем через 24 ч. после выхода судна из этого порта. 
      На пассажирских судах учения по тревогам проводятся не реже двух раз в месяц, обычно перед выходом в рейс. Пассажиры в таких случаях должны заблаговременно предупреждаться о проводимых учебных тревогах и правилах поведения во время них. 
      После каждого тренировочного учения капитан детально проводит его обзор. 
      Если в течение указанных сроков не проводилось учебной тревоги или проводилась только неполная учебная тревога, в судовом журнале должна быть сделана запись о причинах непроведения или проведения неполной учебной тревоги. 
      325. Лица, в ведении которых находятся судовой, машинный, электротехнический и радиотелеграфный журналы, судовая касса и документы строгой отчетности, а при плавании в море - также путевые карты с прокладкой пути, при оставлении судна обязаны принять все меры к спасению указанных документов и ценностей.

                             Глава  VIII

       Государственные флаги, флаги и вымпелы, приветствия,
                         встречи и торжества
 
                           Общие положения

 
      326. Государственный флаг Республики Казахстан, поднятый на судне в установленном порядке, указывает на принадлежность судна Республике Казахстан. 
      327. Охрана Государственного флага и уважение к нему - почетная обязанность каждого члена судового экипажа. Государственный флаг должен бережно храниться и всегда быть в хорошем состоянии. 
      328. Государственный флаг Республики Казахстан в качестве кормового флага поднимается на судах, внесенных в Государственный судовой реестр или зарегистрированных в судовой книге, в соответствии с Кодексом торгового мореплавания Республики Казахстан. 
      329. Судно, приобретенное за границей, пользуется правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан с момента выдачи консулом Республики Казахстан временного свидетельства, удостоверяющего это право и действительного до регистрации судна в установленном порядке. 
      330. День первого подъема флага считается судовым праздником и отмечается ежегодно. 
      331. Государственный флаг в качестве кормового флага поднимается на кормовом флагштоке или гафеле. 
      332. Государственный флаг Республики Казахстан на самоходных судах, плавающих на внутренних водных путях, поднимается (во время хода судна и стоянки его) в навигационный период, а также 28 января, 1 и 2 мая, 9 мая и 25 октября с восходом Солнца и спускается с его заходом. 
      На несамоходных судах Государственных флаг Республики Казахстан поднимается 28 января, 1 и 2 мая, 9 мая и 25 октября. 
      В полярных и приполярных районах Государственный флаг поднимается ежедневно на время его видимости, а при продолжительном дне - с 8 до 20 ч. 
      333. На самоходных судах, кроме Государственного флага, поднимается вымпел судовладельца (пароходства, бассейнового управления пути и т.д., а также судоходной инспекции). 
      334. На внутренних водных путях Республики Казахстан при заходе в порт, нахождении в нем и выходе из него вымпел судовладельца поднимается на топе носовой мачты на одном фале. 
      При отсутствии носовой мачты вымпел поднимается на носовом флагштоке. 
      На рейдово-маневровых, служебно-вспомогательных, разъездных судах, судах специального назначения, пассажирских пригородных и внутригородских линий, на судах всех видов переправ, а также скоростных вымпел судовладельца может не подниматься. 
      335. При нахождении на судне в качестве официальных лиц Президента Республики Казахстан, Председателя Верховного Совета Республики Казахстан, Председателя Кабинета Министров Республики Казахстан или иных лиц, представляющих Верховный Совет Республики Казахстан и Кабинет Министров Республики Казахстан, а также дипломатических представителей и консулов Республики Казахстан, с согласия указанных лиц, кроме кормового флага, на топе носовой мачты, а при ее отсутствии на топе сигнальной мачты поднимается Государственный флаг Республики Казахстан. 
      Примечание: 
      1. Под иными лицами понимаются лица, имеющие официальные полномочия Верховного Совета Республики Казахстан и Кабинета Министров Республики Казахстан представлять их. 
      2. Дипломатическими представителями Республики Казахстан являются послы, посланники и поверенные в делах. 
      336. При нахождении на судне министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан с его согласия на топе носовой(сигнальной) мачты поднимается флаг министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан. 
      337. В случае если на топе носовой мачты поднимаются флаги, предусмотренные статьями 335, 336 настоящего Устава, вымпел судовладельца не поднимается. 
      338. В дни государственных праздников и другие особо торжественные дни, а также при специальных указаниях, во время стоянки в порту производится торжественный подъем Государственного флага. Подъем осуществляется в следующем порядке: 
      (01) за 5 мин. до подъема флага по команде вахтенного начальника весь экипаж, за исключением вахты, в форменной одежде выстраивается в установленном месте лицом к диаметральной плоскости судна; назначенные для подъема флагов члены экипажа занимают место у фалов. О построении экипажа докладывается капитану. Капитан, выйдя на верхнюю палубу, здоровается с экипажем и поздравляет его; 
      (02) за 1 мин. до подъема флага по команде вахтенного начальника "На флаг смирно" выстроенный экипаж принимает положение "Смирно". По команде вахтенного начальника "Флаг и вымпел поднять" стоящие на фалах поднимают флаг и вымпел. Во время подъема флага лица командного состава прикладывают руку к головному убору; 
      (03) после подъема флага вахтенный начальник с разрешения капитана подает команды "Вольно" и "Разойдись". 
      339. В случаях, предусмотренных ст.340 настоящего Устава, судно при стоянке в порту одновременно с подъемом Государственного флага расцвечивается флагами Международного свода сигналов (при их наличии), которые разносятся от форштевня через топы мачт к гакаборту. Судам, которые по техническим причинам не могут расцвечиваться таким образом, разрешается делать отступления, по возможности сохраняя порядок размещения флагов от носа к корме. 
      При наборе флагов соблюдается следующий порядок: в носовой части судна набираются треугольные флаги, в средней - прямоугольные, в кормовой - прямоугольные и прямоугольные с косицами. 
      Расцвечивание флагами в непогоду и при грузовых операциях может не производиться. 
      Для расцвечивания не должны употребляться: государственные и военно-морские флаги Республики Казахстан, кормовые флаги вспомогательных и гидрографических судов, флаги должностных лиц, иностранные национальные и военные флаги, флаги сигнального комплекта, имеющие одинаковый рисунок с иностранными национальными и военными флагами, вымпел свода. 
      340. Флаги и вымпел поднимаются в развернутом виде. 
      341. При посещении судна лицами, указанными в статьях 335 и 336 настоящего Устава, а также министром транспорта и коммуникаций Республики Казахстан, его заместителями, начальниками пароходств капитан судна лично встречает их у трапа и отдает рапорт. В рапорте указывается наименование судна, краткие сведения о рейсе, экипаже и сообщается фамилия капитана. При посещении судна официальными лицами иностранного государства, о встрече которых имеется специальное указание, капитан встречает их и представляется. 

 
             Особенности порядка подъема флагов и вымпелов 
             при нахождении судна в море и во внутренних 
                     водах иностранных государств 

 
      342. Государственный флаг Республики Казахстан на самоходных и несамоходных (при наличии на них экипажа) судах на ходу и на стоянке поднимается ежедневно в 8 ч утра и спускается с заходом Солнца. 
      343. В полярных и приполярных районах Государственный флаг Республики Казахстан ежедневно должен быть поднят на время его видимости, а при продолжительном дне - с 8 до 20 ч. 
      344. Государственный флаг Республики Казахстан поднимается ранее 8 ч утра и не спускается после захода Солнца при условии его видимости в следующих случаях: 
      (01) при заходе судна в порт и при выходе его из порта; 
      (02) при встрече в море с военными кораблями и судами до расхождения с ними. 
      345. При заходе в иностранный порт, стоянке в порту и выходе из него одновременно с кормовым флагом на топе кормовой сигнальной мачты поднимается вымпел судовладельца. 
      346. Во время стоянки в иностранном порту, а также при следовании иностранными водными путями, каналами и подходными фарватерами одновременно с Государственным флагом Республики Казахстан на топе носовой мачты поднимается флаг страны пребывания. В случаях, когда на носовой сигнальной мачте поднимаются флаги, предусмотренные статьями 335, 336 настоящего Устава, флаг страны пребывания поднимается на ноке реи носовой или кормовой сигнальной мачты. 
      В случаях, предусмотренных ст. 338 настоящего Устава, при стоянке судна в иностранном порту расцвечивание судна флагами производится по согласованию с консулом Республики Казахстан. 
      347. В дни национального праздника страны пребывания, а также при нахождении на судне в качестве официального лица главы иностранного государства или правительства флаг этой страны поднимается на топе кормовой сигнальной мачты. В этом случае вымпел судовладельца не поднимается. По согласованию с консулом Республики Казахстан судно расцвечивается флагами. 
      348. В траурные дни и при нахождении на борту покойника Государственный флаг Республики Казахстан держится приспущенным на 1/3 длины фала. 
      В траурные дни в портах Республики Казахстан Государственный флаг приспускается по распоряжению капитана порта, а в иностранных портах - по согласованию с консулом Республики Казахстан и портовыми властями. 
      349. При встрече с военным кораблем Республики Казахстан судно обязано первым приветствовать его однократным приспусканием Государственного флага Республики Казахстан. При встрече с военным кораблем Республики Казахстан судно, на котором находится одно из лиц, указанных в статьях 335 и 336 настоящего Устава, на приветствие военного корабля отвечает однократным приспусканием Государственного флага Республики Казахстан. При расхождении в море все суда, идущие под флагом Республики Казахстан, приветствуют друг друга однократным приспусканием Государственного флага Республики Казахстан. 
      При плавании в сложных условиях взаимное приветствие флагом может не производиться. 
      Примечание. Под сложными условиями понимается плавание при маневровых режимах работы судна (швартовные операции, прохождение каналов, шлюзов и узкостей, вход в порт и выход из порта, маневрирование, плавание во льдах, на мелководье, во время шторма и т.д.). 
      350. При встрече в море с военным кораблем государства, состоящего в дипломатических отношениях с Республикой Казахстан, или при прохождении мимо такого военного корабля, стоящего на якоре либо на швартовах, судно первым приветствует его однократным приспусканием Государственного флага Республики Казахстан. 
      При встрече с военным кораблем государства, не состоящего в дипломатических отношениях с Республикой Казахстан, приветствие Государственным флагом Республики Казахстан производится только в территориальных и внутренних водах этого государства.

                                 Глава  IX     

                 Повседневная служба, распорядок жизни

                          и быт экипажа судна            

                             Распорядок дня

      351. На  судне устанавливается следующий примерный распорядок дня

(табл.3)   

_________________________________________________________________
                              !     Время судовое, ч.мин
     Распорядок дня           !
                              !_________________________________

                              !    на ходу       !   на стоянке
______________________________!__________________!_______________

       Подъем                     07.00                 07.00

       Завтрак                    07.30-08.30       07.30-08.30

       Работы по судну            08.30-12.00       08.00-12.00

       Обед                       11.30-12.30       11.30-12.30

       Работы по судну            13.00-17.00       13.00-17.00

       Ужин                       19.30-20.30       17.30-18.00

Политическая, экономическая и     17.00-19.30       18.00-23.00

техническая учеба, культурно-     20.30-23.00

массовые мероприятия, 

личное время

       Отбой                      23.00              23.00

_________________________________________________________________


      Капитану предоставляется право применительно к конкретным условиям работы судна изменять вышеприведенный распорядок дня.

                         Судовые помещения

      352. Судовые помещения подразделяются на жилые, служебные и общего пользования. 
      Нахождение в служебных помещениях членов экипажа, не занятых исполнением служебных обязанностей, не допускается. 
      Использование служебных помещений не по назначению разрешается только в исключительных случаях капитаном судна. 
      353. Все члены экипажа судна размещаются по жилым помещениям согласно установленному проектом для каждого типа судна плану размещения и расписываются по каютам первым штурманом (первым помощником командира, шкипером). 
      354. На судах, где нет резервных жилых помещений, порядок размещения лиц, временно пребывающих на судне, устанавливается капитаном. 
      355. В жилых помещениях запрещается хранить взрывчатые, легковоспламеняющиеся, ядовитые и опасные в пожарном отношении вещества и материалы, скоропортящиеся продукты питания, спецодежду (где это не предусмотрено), а также пользоваться электрическими приборами, не предусмотренными проектом. 
      При уходе из жилых помещений члены экипажа обязаны выключать электрический свет, вентиляторы и другие нестационарные приборы, потребляющие электроэнергию. 
      356. Ключи от всех судовых помещений хранятся у лиц, заведующих этими помещениями (занимающих эти помещения). Дубликаты ключей хранятся у первого штурмана (первого помощника командира, шкипера). 
      Во время судовых тревог, осмотров и проверок каюты и другие жилые помещения должны быть прикрыты, но не закрыты на замок. Доступ во все запираемые помещения судна должен быть обеспечен в любое время суток. 
      357. На судне отводят специальные помещения для проведения занятий, совещаний, собраний и оборудуется красный уголок для проведения культурно- массовых мероприятий и коллективного отдыха. При отсутствии специальных помещений перечисленные мероприятия проводят в кают-компании и столовой экипажа. 
      358. C разрешения капитана или первого штурмана (первого помощника командира) в кают-кампанию (столовую) могут приглашаться в качестве гостей лица, не входящие в состав экипажа. Приглашения, носящие официальный характер, делаются только с разрешения капитана. 
      359. Культурно-массовые мероприятия (развлечения, игры, демонстрация фильмов и т.п.) должны прекращаться не позднее 23 ч, за исключением случаев, когда капитаном установлено иное время. 

 
                    Обеспечение санитарного состояния судна 

 
      360. Весь экипаж судна в соответствии с санитарными правилами должен содержать в чистоте судовые помещения, а также в чистоте и опрятности одежду и обувь. 
      361. Порядок приборки помещения и палуб определяет первый штурман (первый помощник командира, шкипер) с учетом требований Санитарных правил для судов внутреннего плавания Республики Казахстан, правил перевозки пассажиров, ручной клади и багажа, при этом члены экипажа расписываются по объектам приборок. 
      362. Жилые помещения, где не предусмотрена уборка лицами обслуживающего персонала, убирают живущие в них. 
      При проживании в помещении нескольких человек первый штурман (первый помощник командира, шкипер) назначает из них старшего, обязанного обеспечивать выполнение расписания по приборкам в этом помещении. 
      363. Для содержания судна и всех помещений в соответствии с санитарно-гигиеническими требованиями производятся ежедневные утренние приборки и не реже одного раза в месяц санитарный аврал под руководством первого штурмана (первого помощника командира, шкипера). 
      364. Ежедневные приборки в кают-компании (столовой) должны заканчиваться до завтрака. На пассажирских судах к этому времени должна быть закончена приборка пассажирских палуб, салонов, приходов, внутренних трапов, трапов на открытых палубах и санитарно-бытовых помещений.
      365. Смена постельного белья членов экипажа должна производиться не реже одного раза в 7 дней.
      366. Стирка белья членов экипажа и рабочей одежды экипажа производится в судовых прачечных, а где их нет - в специально отведенных местах.
      367. Для поддержания порядка и соблюдения условий гигиены первый штурман (первый помощник командира, шкипер) обязан производить систематический осмотр жилых помещений и помещений общего пользования.

                       Порядок приема пищи

      368. Прием пищи всеми лицами судового экипажа производится в установленное распорядком время.
      Перед раздачей пищи первый штурман (первый помощник командира, шкипер) снимает пробу приготовленной пищи. 
      369. Лица командного состава питаются в кают-кампании. Старшим лицом в кают-кампании является капитан, а в его отсутствие - первый штурман (первый помощник командира). Старшим лицом в столовой команды является боцман. На судах, где нет кают-компании, для командного состава отводятся столы в столовой экипажа или в пассажирском салоне. 
      370. Весь экипаж должен являться в кают-компанию или столовую для приема пищи в установленное время, в чистой и опрятной одежде. 
      Для неявившихся в отведенные часы пища не оставляется. 
      В часы, не отведенные по распорядку дня, прием пищи разрешается только лицам, исполнявшим неотложные судовые работы или служебные поручения и только по разрешению первого штурмана (первого помощника командира), а в его отсутствие - вахтенного начальника. 
      371. Пища в каюту может подаваться только капитану по его распоряжению и больным по указанию первого штурмана (первого помощника командира, шкипера). 

 
                         Увольнение на берег 

 
      372. Порядок и очередность увольнения на берег членов экипажа устанавливается капитаном. 
      При увольнении на берег на судне должна оставаться часть экипажа, способная обеспечивать безопасность судна и выполнение необходимых работ. При этом на судах транспортного флота разрешается увольнение при стоянке у причала не более двух третей, а при стоянке на рейде не более одной трети экипажа. 
      373. В случае наличия на судне опасного груза, при стоянке на рейде или в неблагоприятных условиях, а также когда имеется (или предполагается) опасность для судна или необходимость перемены места его стоянки, на судне должен присутствовать капитан или первый штурман (первый помощник командира, механик или первый помощник механика.
      Капитан судов рейдово-маневрового, местного, технического и служебно-вспомогательного флота оставляют судно согласно порядку, установленному судовладельцем.
      374. Все лица судового экипажа могут отлучаться с судна только с разрешения своих непосредственных начальников.
      Лица судового экипажа, получившие разрешение на увольнение, обязаны перед уходом с судна и по возвращении на судно докладывать об этом вахтенному начальнику.

                   Пользование судовыми рабочими шлюпками
                              (лодками)

      375. Спуск шлюпок на воду и их использование допускаются только по разрешению капитана. 
      376. На каждой судовой шлюпке, отходящей от борта, должен быть командир, назначенный из лиц командного состава, или старшина, назначенный из рядового состава, и моторист (на самоходных шлюпках). 
      Командир (старшина) и моторист шлюпки назначаются первым штурманом (первым помощником командира, шкипером), а в его отсутствие - вахтенным начальником. 
      377. Командир (старшина) шлюпки и моторист должны иметь соответствующую квалификацию (право). 
      378. Шлюпка должна быть укомплектована положенным числом гребцов и иметь установленное снабжение. 
      Все лица (включая пассажиров), находящиеся на шлюпке, должны иметь при себе индивидуальные спасательные средства. 
      379. Перед отходом командир (старшина) шлюпки обязан удостовериться в выполнении требований ст.379 и обеспечить соблюдение норм пассажировместимости и грузоподъемности шлюпки, ограничений по погоде, порядка и техники безопасности лицами, находящимися в шлюпке, а также соблюдение общих и местных правил плавания. 
      380. О готовности к отходу от борта командир (старшина) шлюпки обязан доложить вахтенному начальнику и получить разрешение на отход; по возвращении шлюпки командир (старшина) обязан доложить о ее прибытии. 
      381. В морских водах судовые шлюпки (включая спасательные) должны нести Государственный флаг Республики Казахстан. Государственный флаг не поднимается только тогда, когда шлюпка следует для спасения человека. С подъемом человека на борт шлюпки флаг поднимается. 

 
                            Судовые правила 

 
      382. На судне запрещается: 
      (01) перевозить без разрешения капитана посторонних лиц, их грузы и багаж, а также грузы, принадлежащие членам экипажа; 
      (02) выносить какие-либо вещи без разрешения вахтенного начальника; 
      (03) распивать спиртные напитки и быть в нетрезвом виде, играть в азартные игры; 
      (04) курить в неотведенных для этого местах и в постели, а также во время тревог, учений; 
      (05) отвлекать разговорами лиц, несущих вахту; 
      (06) держать на источниках света, видимых снаружи, цветные абажуры, либо закрывать их цветными шторами; 
      (07) выбрасывать за борт мусор, окурки, пищевые отходы; 
      (08) стирать, просушивать и гладить белье в неотведенных для этого местах; 
      (09) купаться с борта судна. 
      383. Спортивные мероприятия (плавание, хождение на шлюпках и т.п.) могут проводиться только с разрешения капитана и с назначением лица для обеспечения безопасности участников.