Ұжымдық шарттар туралы

Қазақстан Республикасының 1992 жылғы 4 маусымдағы Заңы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 252 Заңымен.

МАЗМҰНЫ

Осы заң ұжымдық шарттарды әзірлеу, жасасу және орындаудың жалпы құқықтық әрі ұйымдық негіздерін анықтайды.

1-бап. Ұжымдық шарт

Ұжымдық шарт тараптардың - кәсіпорын иесінің (жұмыс берушінің, кәсіпкердің) және еңбек ұжымының мүдделерін келістіру құралы қызметін атқарады, қолданылып жүрген заңдар негізінде жасалады әрі бір жағынан - еңбек ұжымының, оның мүшелері мен олардың отбасыларының еңбек және әлеуметтік-экономикалық мәселелерін шешу жөніндегі меншік иесінің міндеттемесін, екінші жағынан - меншік иесінің құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі еңбек ұжымының міндеттемесін қамтиды.

2-бап. Ұжымдық шартты әзірлеу, жасасу және орындау
принциптері

Ұжымдық шарт:
тараптардың әлеуметтік серіктестігі, өзара сенімі мен құрметі, құқықытары мен міндеттерінің ара жігін ажырату;
шарт қағидаларын әзірлеуге еңбек ұжымы мүшелерінің кеңінен қатысуы;
шарт қағидаларын әзірлеуде тараптардың тең құқықтылығы;
тараптарға жүктелетін міндеттемелерді материалдық, өндірістік және қаржылай қамтамасыз етудің нақты мүмкіндіктерін ескеру, олардың заңды құқықтары мен мүдделерін сақтау;
шартқа енгізілген міндеттемелердің орындалуы үшін тараптардың бақылау жасауы және жауапкершілігі принциптері негізге алына отырып жасалады.

3-бап. Ұжымдық шарттың тараптары және олардың өкілдері

Мемлекеттік кәсіпорында немесе өзге де мемлекеттік құрылымда (бұдан әрі - "мемлекеттік кәсіпорын") жасалатын ұжымдық шарттың тараптары кәсіпорын басшысы мен еңбек ұжымы болады.
Мемлекеттік емес кәсіпорында немесе өзге де мемлекеттік емес құрылымда (бұдан әрі - "мемлекеттік емес кәсіпорын") жасалатын ұжымдық шарттың тараптары кәсіпорын иесі немесе ол өзінің өкілі болуға уәкілдік берген кәсіпорын басшысы мен еңбек ұжымы болады.
Еңбек ұжымы жалпы жиналыс (конференция) кейпінде тұтастас не кәсіподақ немесе өзі уәкілдік берген өзге де орган кейпінде қатыса алады.
Кәсіпорындарда бірнеше кәсіподақ ұйымдары болған кезде шартқа қол қою процесінде еңбек ұжымының атынан қатысу құқығын олардың ішінде қай органға беру не оларға ортақ өкілдік тапсыру туралы мәселе ұжымның жалпы жиналысында (конференциясында) шешіледі.

4-бап. Ұжымдық шартты әзірлеу

Ұжымдық шарттың жобасын әзірлеуді еңбек ұжымы өз мүшелерінің, осы ұжымда құрылған кәсіподақ ұйымдарының және басқа да еңбекшілер қоғамдық бірлестіктерінің кеңінен қатысуымен жүзеге асырады.
Ұжымдық шарт тараптарының кез келгені екінші тарапқа келіссөздерді бастау туралы жазбаша хабарлама енгізуге қақылы.
Тараптардың келіссөздер жүргізуден, шарт қағидаларын әзірлеуден және қол қоюдан бас тартуына жол берілмейді.
Тараптар келіссөздер жүргізу үшін комиссия құрады.
Еңбек және әлеуметтік-экономикалық мәселелерді таңдауда және талқылауда комиссияға толық еркіндік беріледі.
Тараптар комиссияны келіссөздер жүргізу үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді. Келіссөздерге қатысушылардың мемлекеттік немесе коммерциялық құпия болып табылатын мәліметтерді әйгілеуіне қақысы жоқ.
Келіссөздерге қатысушылардың осы баппен көзделмеген кепілдіктерін, оларды жүргізу тәртібі туралы басқа да ережелерді тараптар анықтайды.
Келіссөздердің нәтижесі ұжымдық шарттың жобасы болуы тиіс.

5-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны

Ұжымдық шартпен: еңбекті ұйымдастыру мен ақы төлеу жүйесі; ең төмен тарифтік нарықтар мен қызмет айлықақыларының мөлшері; тауарлар мен қызметтерге бағаның өсуіне байланысты жұмыскерлер табысын өтеу тәртібі мен мөлшері; жұмыскерлер жұмысынан айырылған жағдайда оларды сақтандыру тәртібі мен шарттары; өндіріс уақытша тоқтаған жағдайда оларды қорғау шаралары; жұмыссыздық жөніндегі жәрдемақы төлеу мерзімін ұлғайту мүмкіндігі мен мөлшері; зейнеткерлерге, мүгедектерге, көп балалы және жартыкеш отбасыларына қосымша жеңілдіктер беру мен көмек көрсету; еңбек пен тұрмыс жағдайы; ерікті және міндетті медициналық әрі әлеуметтік сақтандыру; жұмыскерлерді жұмыспен қамту және қайта оқыту; өндірісті дамыту мәселелері; еңбек және өндіріс тәртібін сақтауда еңбек ұжымы мүшелерінің жауапкершілігі; басқа да еңбек және әлеуметтік-экономикалық мәселелер жөніндегі ережелер анықталады.
Ұжымдық шарт оның қолданылу кезеңі, орындалуын бақылау тәртібі, өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ережелерді қамтиды.
Еңбек заңдарының қолданылуы нақтылауды талап етпейтін жалпы қағидаларын ұжымдық шартқа қоспауға да болады.
Ұжымдық шарттардың ережелері еңбек ұжымдары мен олардың мүшелерін бұларға заңдармен берілетін құқықтарда шектей алмайды, заңдармен белгіленген еңбек жағдайын нашарлатпауы және әлеуметтік кепілдіктерді бұзбауы әрі оған қайшы келмеуі тиіс.

6-бап. Ұжымдық шарт жасасу тәртібі

Комиссия даярлаған ұжымдық шарт жобасы еңбек ұжымында талқылаудан өтеді. Талқылау түрін еңбек ұжымы мүшелерінің мүдделерін білдіруші органдар анықтайды.
Жобаны түскен ескерпелер мен ұсыныстарды ескере отырып комиссия пысықтайды және тараптардың өкілетті өкілдері қол қояды. Ұжымдық шартқа қол қойылғанға дейін еңбек ұжымы оны жалпы жиналыста (конференцияда) бекітуі қажет.

7-бап. Ұжымдық шарттың күші және қолданылу аясы

Ұжымдық шарт оған қол қойылған кезден бастап не онда белгіленген күннен бастап күшіне енеді. Шарт күшінің мерзімін тараптар анықтайды.
Ұжымдық шарт қысқа мерзімді (бір жылдық) және ұзақ мерзімді болуы мүмкін.
Ұжымдық шарттың қағидаларын жұмысқа жаңадан қабылданғандарды қоса алғанда, еңбек ұжымының барлық мүшесіне кәсіподаққа мүшелігіне қатыссыз қолданылады.

8-бап. Ұжымдық шартты мерзімінен бұрын бұзған кездегі
кепілдіктер

Кәсіпорынды басқару органдарының құрамы өзгерген, меншік иесі ауысқан жағдайда ұжымдық шарт күшінде қалады және тараптардың бірінің бастамасымен жаңа ұжымдық шарт қабылданғанға дейін қолданыла береді.
Кәсіпорын қайта ұйымдастырылған (қосылған, біріккен, бөлінген, бөліскен, қайта құрылған) кезде меншік иесі (жұмыс беруші, кәсіпкер) қайта ұйымдастырудың бүкіл кезеңінде ұжымдық шартпен анықталған жұмыскерлер үшін жеке-дара жеңілдіктерді сақтауы, еңбек ұжымы әлеуметтік дамуының барлық мәселесінің шешілуін өз мойнына алуы тиіс.
Кәсіпорын таратылған кезде ұжымдық шарт таратудың бүкіл мерзімінде қолданылады. Бұл жағдайда еңбек ұжымы мен жекелеген адамдардың ұжымдық шарт бойынша талаптары бюджетпен, банкілермен және басқа да кредит берушілерімен есеп айырысуға дейін таратылатын кәсіпорынның мүлкінен қанағаттандырылады. Қаржының мөлшерін шартқа қол қойған кәсіподақ немесе өзге де еңбекшілер өкілді органдарымен келісе отырып тарату комиссиясы анықтайды және ұжым бөлімшелері бойынша әрі мүшелері арасында бөледі.

9-бап. Ұжымдық шарттың орындалуын бақылау

Ұжымдық шарттың орындалуын бақылауды осы Заңның 4-бабына сәйкес құрылған комиссия, еңбек ұжымы органдары, кәсіподақ органдары жүзеге асырады.

10-бап. Ұжымдық шарт тараптарының жауапкершілігі

Тараптарды білдіретін адамдардың келіссөздерге қатысудан, ұжымдық шартты әзірлеуден, жасасудан, өзгерістер мен толықтырулардан жалтаруы, олардың келіссөздер жүргізу мерзімдерін бұзуы немесе тиісті комиссиялардың жұмысын қамтамасыз етпеуі бір мың сомға дейінгі мөлшерде айыппұлға әкеп соқтырады.
Осы Заңмен көзделген айыппұлды салу Қазақ КСР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексімен белгіленген тәртіпте жүргізіледі.

11-бап. Ұжымдық шарттарды жасасу және орындау кезінде
туған дауларды шешу

Ұжымдық шарттарды жасасу және орындау кезінде туған даулар заңдарға сәйкес шешіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О коллективных договоpах

Закон Республики Казахстан от 4 июля 1992 года. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 15 мая 2007 года N 252

Сноска. Закон РК от 4 июля 1992 года утратил силу Законом РК от 15 мая 2007 года N 252 .

Настоящий Закон определяет общие правовые и организационные основы разработки, заключения и выполнения коллективных договоров.

Статья 1. Коллективный договор
Коллективный договор служит средством согласования интересов сторон - собственника предприятия (работодателя, предпринимателя) и трудового коллектива, заключается на основе действующего законодательства и заключает, с одной стороны, обязательства собственника по решению трудовых и социально-экономических вопросов трудового коллектива, его членов и их семей, с другой стороны - обязательства трудового коллектива по обеспечению прав и интересов собственника.

Статья 2. Принципы разработки, заключения и
исполнения коллективного договора
Коллективный договор заключается исходя из принципов:
социального партнерства, взаимного доверия и уважения, разграничения прав и обязанностей сторон;
широкого участия членов трудового коллектива в разработке условий договора;
равноправия сторон в разработке условий договора;
учета реальных возможностей материального, производственного и финансового обеспечения возлагаемых на стороны обязательств, соблюдения их законных прав и интересов;
контроля и ответственности сторон за выполнение обязательств, включенных в договор.

Статья 3. Стороны коллективного договора
и их представители
Сторонами коллективного договора, заключаемого на государственном предприятии или ином государственном образовании (в дальнейшем - "государственное предприятие"), выступают руководитель предприятия и трудовой коллектив.
Сторонами коллективного договора, заключаемого на негосударственном предприятии или в ином негосударственном образовании (в дальнейшем - "негосударственное предприятие"), выступают собственник предприятия или уполномоченный им быть его представителем руководитель предприятия и трудовой коллектив.
Трудовой коллектив может быть представлен в целом в лице общего собрания (конференции) либо профсоюзного или иного им уполномоченного органа.
При существовании на предприятиях нескольких профсоюзных организаций вопрос о том, органу какой из них предоставить право выступать от имени трудового коллектива в процессе подписания договора либо поручить им общее представительство, решается на общем собрании (конференции) коллектива.

Статья 4. Разработка коллективного договора
Разработка проекта коллективного договора осуществляется трудовым коллективом при широком участии его членов, профсоюзных организаций и других общественных объединений трудящихся, созданных в этом коллективе.
Любая из сторон коллективного договора вправе внести письменное уведомление другой стороне о начале переговоров.
Отказ сторон от ведения переговоров, разработки условий и подписания договора не допускается.
Для ведения переговоров стороны образуют комиссию.
Комиссии предоставляется полная свобода в выборе и обсуждении трудовых и социально-экономических вопросов.
Стороны обеспечивают комиссию информацией, необходимой для ведения переговоров. Участники переговоров не имеют права разглашать сведения, являющиеся государственной или коммерческой тайной.
Гарантии участника переговоров, другие положения о порядке их ведения, не предусмотренные данной статьей, определяются сторонами.
Результатом переговоров должен стать проект коллективного договора.

Статья 5. Содержание коллективного договора
Коллективным договором определяются: система организации и оплаты труда; размеры минимальных ставок и должностных окладов; порядок и размеры компенсации доходов работников, связанных с ростом цен на товары и услуги; порядок и условия страхования работников на случай потери ими работы; меры их защиты на случай временной приостановки производства; возможность увеличения срока выплаты и размера пособий по безработице; предоставление дополнительных льгот и оказание помощи пенсионерам, инвалидам, многодетным и неполным семьям; условия труда и быта; добровольное и обязательное медицинское и социальное страхование; занятость и переобучение работников; вопросы развития производства; ответственность членов трудового коллектива за соблюдение трудовой и производственной дисциплины; положения по другим трудовым и социально-экономическим вопросам.
Коллективный договор включает положения о периоде его действия, порядке контроля за выполнением, внесении изменений и дополнений.
Общие нормы трудового законодательства, не требующие конкретизации порядка их применения, в коллективный договор могут не включаться.
Положение коллективных договоров не могут ограничивать трудовые коллективы и их членов в правах, предоставляемых им законодательством, не должны ухудшать условия труда и нарушать социальные гарантии, установленные законодательством и противоречить ему.

Статья 6. Порядок заключения коллективного договора
Подготовленный комиссией проект коллективного договора проходит обсуждение в трудовом коллективе. Формы обсуждения договора определяются органами, представляющими интересы членов трудового договора коллектива.
Проект дорабатывается комиссией с учетом поступивших замечаний и предложений и подписывается полномочными представителями сторон. До подписания коллективного договора необходимо его утверждение на общем собрании (конференции) трудового коллектива.

Статья 7. Действия коллективного договора и
сфера применения
Коллективный договор вступает в силу с момента его подписания, либо со дня, установленного в нем. Сроки действия договора определяются сторонами.
Коллективный договор может быть краткосрочным (годичным) и
долгосрочным. Условия коллективного договора распространяются
на всех членов трудового коллектива, включая вновь принятых на работу, независимо от членства в профсоюзе.

Статья 8. Гарантии при долгосрочном расторжении
коллективного договора
В случае изменения состава органов управления предприятием, смены собственника коллективный договор остается в силе и действует до принятия нового коллективного договора по инициативе одной из сторон.
При реорганизации предприятия (слиянии, присоединении, разделении, выделении, преобразовании) собственник (работодатель, предприниматель) должен сохранять на весь период реорганизации индивидуальные льготы для работников, взять на себя решение всех вопросов социального развития трудового коллектива, определенных коллективным договором.
При ликвидации предприятия коллективный договор действует в течение всего срока ликвидации. В этом случае претензии трудового коллектива и отдельных лиц по коллективному договору удовлетворяются из имущества ликвидируемого предприятия до расчетов с бюджетом, банками и другими кредиторами. Размер средств определяется и распределяется по подразделениям и среди членов коллектива ликвидационной комиссией по согласованию с профсоюзным или иным представительным органом трудящихся, подписавших договор.

Статья 9. Контроль за исполнением коллективного договора
Контроль за исполнением коллективного договора осуществляет комиссия, созданная в соответствии со статьей 4 настоящего Закона, органы трудового коллектива, профсоюзные органы.

Статья 10. Ответственность сторон коллективного договора
Уклонение лиц, представляющих стороны, от участия в переговорах, разработке, заключении, изменении и дополнении коллективного договора, нарушение ими сроков проведения переговоров или необеспечение работы соответствующих комиссий - влечет штраф в размере до одной тысячи рублей.
Наложение штрафов, предусмотренных настоящим Законом,
производится в порядке, установленном Кодексом Казахской ССР об
административных правонарушениях.

Статья 11. Разрешение споров, возникших при заключении
и исполнении коллективных договоров

Споры, возникшие при заключении и исполнении коллективных
договоров, разрешаются в соответствии с законодательством.

Президент
Республики Казахстан