Қазақстан Республикасының Президентi туралы

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 26 желтоқсандағы N 2733 Конституциялық заңы.

МАЗМҰНЫ

Осы Конституциялық заң Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасы Президентiнiң құқықтық жағдайын белгiлейдi.

Ескерту. Тақырып пен кіріспе жаңа редакцияда - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен.

I тарау
Қазақстан Республикасы Президентiнiң мәртебесi

1-бап. Республика Президентi

1. Республика Президентi - мемлекеттiң басшысы, мемлекеттiң iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттарын айқындайтын, ел iшiнде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкiлдiк ететiн ең жоғары лауазымды тұлға.

2. Республика Президентi - халық пен мемлекеттiк билiк бiрлiгiнiң, Конституцияның мызғымастығының, адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының нышаны әрi кепiлi.

3. Республика Президентi мемлекеттiк билiктiң барлық тармағының келiсiп жұмыс iстеуiн және өкiмет органдарының халық алдындағы жауапкершiлiгiн қамтамасыз етедi.

4. Республика Президентiне халық пен мемлекеттiң атынан сөйлеу құқығы берiледi.

5. Республика Президентiне, оның абыройы мен қадiр-қасиетiне ешкiмнiң тиiсуiне болмайды. Республика Президентiнiң абыройы мен қадір-қасиетiне нұқсан келтiру заң бойынша қудаланады.

2-бап. Республика Президентiн сайлау

Республика Президентiн сайлау конституциялық заңға сәйкес жүзеге асырылады.

3-бап. Республика Президентiнiң қызметiне кiрiсуi

1. Республика Президентi: "Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңдарын қатаң сақтауға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына кепiлдiк беруге, Қазақстан Республикасы Президентiнiң өзiме жүктелген мәртебелi мiндетiн адал атқаруға салтанатты түрде ант етемiн", - деп халыққа ант берген сәттен бастап қызметiне кiрiседi. Республика Президентi анттың мәтiнiн мемлекеттiк тiлде айтады.

2. Ант беру қаңтардың екінші сәрсенбісінде өткізіледі.

Президент кезектен тыс сайлауда сайланған жағдайда не Конституцияның 48-бабында көзделген жағдайда Президент өкілеттігін қабылдағанда, ант беру президенттік сайлау қорытындысы жарияланған не Республика Президентінің өкілеттігін қабылдаған күннен бастап бір ай ішінде өткізіледі. Бұл жағдайларда ант беру күнін Республиканың Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Ант беру салтанатты жағдайда Парламент депутаттарының, Конституциялық Сот судьяларының, Жоғарғы Сот судьяларының, сондай-ақ Республиканың барлық экс-Президенттерінің қатысуымен өткізіледі.

3. Республика Президентi Республика Конституциясына ант етедi. Ант берiлгеннен кейiн Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Гимнi орындалады. Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы Президентке Қазақстан Республикасы Президентiнiң куәлiгiн, омырауға тағатын белгiсiн, байрағын және "Алтын қыран" орденiн тапсырады.

4. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
Ескерту. 3-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 378, 2011.02.03 № 404-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

4-бап. Республика Президентiнiң өкiлеттiк мерзiмi

1. Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады.

1-1. Кезектен тыс сайлауда сайланған Республика Президентінің өкілеттігі кезектен тыс сайлаудан кейін жеті жылдан соң желтоқсанның бірінші жексенбісінде өткізілуге тиіс кезекті сайлауда сайланған Республика Президенті лауазымына кіріскенге дейін жүзеге асырылады.

2. Республика Президентiнiң өкiлеттiгi жаңадан сайланған Республика Президентi қызметiне кiрiскен сәттен бастап, сондай-ақ Президент қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылған немесе кетiрiлген не ол қайтыс болған жағдайда тоқтатылады.

3. Алып тасталды - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен.
4. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
Ескерту. 4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 378, 2007.06.19 № 265, 2010.06.14 № 289-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.02.03 № 404-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

5-бап. Республика Президентi лауазымында болуға байланысты шектеулер

1. Республика Президентiнiң өкiлдi органның депутаты болуға, өзге де ақы төленетiн қызметтердi атқаруға және кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға хақы жоқ.

2. Алып тасталды - ҚР 19.06.2007 N 265 Конституциялық заңымен.

3. Қазақстан Республикасының Президенті өз өкілеттіктерін жүзеге асыру кезеңінде саяси партияда болмауға тиіс.

Президент ант берген кезден бастап он күн ішінде саяси партиядан шығуға тиіс.

4. Қазақстан Республикасы Президентінің жақын туыстары мемлекеттік саяси қызметшілердің, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басшылары лауазымдарын атқаруға құқылы емес.

Қазақстан Республикасы Президентінің мемлекеттік саяси қызметшілер, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің басшылары лауазымдарын атқаратын жақын туыстары Қазақстан Республикасының Президенті ант берген кезден бастап бір ай ішінде отставкаға беруге не атқаратын лауазымын босатуға тиіс.

Осы тармақтың мақсаттары үшін Қазақстан Республикасы Президентінің жақын туыстары деп: ата-аналары (ата-анасы), балалары, асырап алушылар, асырап алынғандар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары), атасы, әжесі, немерелері, сондай-ақ жұбайы (зайыбы), жұбайының (зайыбының) жақын туыстары, балаларының жұбайы (зайыбы), ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілерінің (қарындастарының) балалары түсініледі.

Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378 , 2007.06.19. № 265; 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

6-бап. Республика Президентiнiң айырым белгiлерi

1. Республика Президентiнiң айырым белгiлерi - Қазақстан Республикасы Президентiнiң омырауға тағатын белгiсi мен байрағы болады.

2. Омырауға тағатын белгiнiң сипаттамасын Орталық сайлау комиссиясы анықтайды. Байрақтың сипаттамасын, омырауға тағатын белгi мен байрақты ресми пайдалану тәртiбiн Республика Президентi белгiлейдi.

3. Республика Президентi қызметi бойынша "Алтын Қыран" орденiнiң иесi болып табылады.

4. "Алтын Қыран" орденiнiң сипаттамасы, аталған ордендi берудiң негiздерi мен тәртiбi Республика заңдарымен белгiленедi.

II тарау
Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгi

7-бап. Республика Президентiнiң сыртқы саясаттағы өкiлеттiгi

1. Республика Президентi:

1) келiссөздер жүргiзедi және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына қол қояды;

2) келiссөздер жүргiзуге және Республиканың мемлекетаралық шарттарына қол қоюға өкiлеттiк бередi;

3) алып тасталды - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен.

4) бекiту грамоталарына қол қояды;

5) Республика жасасқан, бекiтуге жатпайтын халықаралық шарттардың күшiн тоқтата тұру туралы шешiм қабылдайды;

6) Парламентке Республика жасасқан халықаралық шарттарды денонсациялау туралы ұсыныс енгiзедi.

2. Республика Президентi Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшыларын тағайындайды және керi шақырып алады.

3. Республика Президентi өзiнiң жанында тiркелген шет мемлекеттердiң дипломатиялық және өзге де өкiлдерiнiң сенiм грамоталары мен керi шақырып алу грамоталарын қабылдайды.

Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен.

8-бап. Республика Президентiнiң мемлекеттiң қорғаныс қабiлетiн және қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласындағы өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Республика Қарулы Күштерiнiң Жоғарғы Бас Қолбасшысы болып табылады, Қарулы Күштердiң жоғары қолбасшылық құрамын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады:

2) Республиканың демократиялық институттарына, оның тәуелсiздiгi мен аумақтық тұтастығына, саяси тұрақтылығына, азаматтарының қауiпсiздiгiне елеулi және тiкелей қатер төнген әрi мемлекеттiң конституциялық органдарының қалыпты жұмыс iстеуi бұзылған ретте, Премьер-Министрмен және Республика Парламентi Палаталарының Төрағаларымен ресми консультациялар алысқаннан кейiн, бұл туралы Республика Парламентiне дереу хабарлай отырып, Қазақстанның бүкiл аумағында және оның жекелеген жерлерiнде төтенше жағдай енгiзудi, Республиканың Қарулы Күштерiн қолдануды қоса алғанда, аталған жағдаяттар талап ететiн шараларды қолданады;

3) Республикаға қарсы агрессия жасалған не оның қауiпсiздiгiне сырттан тiкелей қатер төнген ретте Республиканың бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде әскери жағдай енгiзедi, iшiнара немесе жалпы мобилизация жариялап, бұл туралы Республика Парламентiне дереу хабарлайды;

4) Парламент Палаталарының бiрлескен отырысының қарауына Республика Қарулы Күштерiн бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелердi орындау үшiн пайдалану туралы ұсыныс енгiзедi;

5) өзіне бағынысты Мемлекеттік күзет қызметін жасақтайды;

6) Қазақстан Республикасының Әскери доктринасын бекiтедi;

7) Республика азаматтарын мерзiмдi әскери қызметке шақыру және мерзiмдi әскери қызметтiң қызметшiлерiн запасқа шығару туралы шешiм қабылдайды;

8) Парламент Сенатының келiсiмiмен Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң төрағасын қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады.

Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

9-бап. Республика Президентiнiң Парламентке қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Парламентке және оның Палатасына кезектi және кезектен тыс сайлау тағайындайды;

2) Конституцияның 51-бабының 4-тармағында белгіленген талаптарды сақтай отырып, Сенаттың он депутатын тағайындайды, олардың бесеуі Қазақстан халқы Ассамблеясының ұсынысы бойынша тағайындалады. Сенаттың тағайындалатын мүшелері өкілеттіктерінен айырылған немесе олардың өкілеттіктері тоқтатылған жағдайда бір ай мерзімде шығып қалғандардың орнына Сенат депутаттарын тағайындайды;

3) сайлау нәтижелерi жариялаған күннен бастап отыз күннен кешiктiрмей Парламенттiң бiрiншi сессиясын шақырады;

4) Парламент депутаттарының Қазақстан халқына беретiн антын қабылдайды;

5) Парламент Сенатының Төрағасы лауазымына кандидатура ұсынады;

6) әдетте, Парламент сессияларын ашады;

7) Парламент сессиялары аралығындағы кезеңде өз бастамасымен, палаталар төрағаларының немесе Парламент депутаттары жалпы санының кемінде үштен бірінің ұсынысымен Парламенттің кезектен тыс сессиясын шақыра алады, онда сессияны шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады;

8) Парламент ұсынған заңға бір ай ішінде қол қояды, заңды халыққа жария етеді не заңды немесе оның жекелеген баптарын қайтадан талқылап, дауысқа салу үшін қайтарады; егер Парламент Конституцияның 53-бабының 1-2) тармақшасында және 54-бабы 2-тармағының 2) тармақшасында белгіленген талаптарды сақтай отырып, Президенттің қарсылығын еңсерсе, бір ай ішінде заңға қол қояды;

9) Парламенттiң қарауына Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгiзу туралы жоба беруге хақылы;

9-1) заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісінің қарауына заңнамалық актілер жобаларын өзінің арнайы жолдауымен енгізеді;

10) заңдар жобаларын қараудың басымдығын белгiлеуге құқығы бар, бұл тиісті заң жобалары бірінші кезектегі тәртіппен екі ай ішінде қабылдануға тиіс екенін бiлдiредi;

11) Парламент Палаталарының кез келген бiрлескен отырыстарына немесе оның Палаталарының бөлек отырыстарына қатысуға және сөз сөйлеуге құқығы бар;

12) Республика Конституциясының 57-бабының 6) тармақшасында көзделген жағдайда Yкімет мүшесiн қызметтен босатады;

13) Конституцияда көзделген тәртіппен Парламентті немесе Парламент Мәжілісін тарата алады.

Ескерту. 9-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378, 2006.12.11. № 200 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

10-бап. Республика Президентiнiң Үкiметке қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Парламент Мәжілісінің келiсiмiмен Республиканың Премьер-Министрiн қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады;

2) Премьер-Министр тағайындалғаннан кейінгі он күн мерзімде оның енгізген ұсынуымен Үкіметтің құрылымын айқындайды; Парламент Мәжілісімен консультациялардан кейін Премьер-Министр енгізген ұсынумен Үкімет мүшелерін қызметке тағайындайды; сыртқы істер, қорғаныс, ішкі істер министрлерін қызметке дербес тағайындайды; Үкімет мүшелерін қызметтен босатады;

3) Үкiмет мүшелерiнiң антын қабылдайды;

4) жүйелi түрде Премьер-Министрдiң Үкiмет қызметiнiң негiзгi бағыттары туралы және оның барлық маңызды шешiмдерi туралы баяндамасын тыңдайды, оның барысында Премьер-Министр Үкiмет жұмысы туралы есеп бередi;

5) Республиканың мемлекеттiк бюджетi есебiнен қамтылатын барлық органдар үшін қаржыландырудың және қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеудің бірыңғай жүйесін келіседі;

5-1) мемлекеттік бағдарламаларды келіседі;

6) ерекше маңызды мәселелер бойынша қажеттігіне қарай Үкімет отырыстарына төрағалық етеді;

7) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі);
8) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі);

9) егер Үкiмет пен оның кез келген мүшесi өздерiне жүктелген мiндеттердi одан әрi жүзеге асыруы мүмкiн емес деп санаса немесе егер Парламент Мәжілісі не Парламент Үкiметке сенiмсiздiк бiлдiрсе, олар мәлiмдеген орнынан түсуi туралы, сондай-ақ Үкiмет жүргiзiп отырған саясатпен келiспейтiн немесе оны жүргiзбей отырған Үкiмет мүшесi мәлiмдеген орнынан түсуi туралы шешiмдi қабылдайды;

10) Үкiмет немесе оның кез келген мүшесi мәлiмдеген орнынан түсудi он күн мерзiм iшінде қабылдайды немесе қабылдамай тастайды;

11) Үкiметтiң немесе оның мүшесiнiң орнынан түсуiн қабылдамай тастаған ретте оларға өз мiндетiн одан әрi жүзеге асыруды тапсырады;

12) өз бастамасы бойынша Үкiметтiң өкiлеттiгiн тоқтату, Премьер-Министр мен Үкiметтiң кез келген мүшесiн қызметтен босату туралы шешiм қабылдауға хақылы;

13) өз актiлерiмен Үкiметке Республика Конституциясы мен заңдарында белгiленгеннен басқа атқару мiндеттерiн жүзеге асыруды жүктеуге хақылы;

14) Республика Үкiметiне тапсырмалар бередi.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378, 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

11-бап. Республика Президентiнiң Конституциялық Сотқа қатысты өкiлеттiгi

Ескерту. 11-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

Республика Президентi:

1) Парламент Сенатының келісімімен Конституциялық Соттың Төрағасын және Конституциялық Соттың төрт судьясын қызметке тағайындайды, конституциялық заңға сәйкес оларды мерзiмiнен бұрын қызметтен босатуға хақылы;

1-1) Конституциялық Сот Төрағасының ұсынуы бойынша Конституциялық Сот судьяларының арасынан Конституциялық Сот Төрағасының орынбасарын тағайындайды;

2) Республика Конституциясының 44-бабының 10-1) тармақшасында және 72-бабында көзделген жағдайларда Конституциялық Сотқа өтiнiш жасайды.

3) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. 11-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 5.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

12-бап. Республика Президентiнiң соттарға және судьяларға қатысты өкiлеттігі

Республика Президенті:

1) Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесін негізге ала отырып, Республика Жоғарғы Сотының Төрағасын және судьяларын қызметке сайлау және қызметтен босату үшін Парламент Сенатына ұсынады;

2) Жоғары Сот Кеңесінің кепілдемесі бойынша жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен судьяларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.

Ескерту. 12-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19. № 265 Конституциялық заңымен.

13-бап. Республика Президентiнiң прокуратура органдарына қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Парламент Сенатының келiсiмiмен Республиканың Бас Прокурорын бес жыл мерзiмге қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады.

2) Бас Прокурордың ұсынысы бойынша Республика Бас Прокурорының орынбасарларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

3) әр тоқсанда кемiнде бiр рет Бас Прокурордың елдегi заңдылықтың жай-күйi туралы есебiн тыңдайды.

14-бап. Республика Президентiнiң Орталық сайлау комиссиясына қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Төрағасын және екі мүшесін тағайындайды;

2) Орталық сайлау комиссиясы туралы Ереженi бекiтедi;

3) Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының тағайындалған республикалық референдумға, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлауға әзiрлiк барысы туралы және референдум мен сайлау нәтижелерi жөнiндегi хабарламасын тыңдайды.

Ескерту. 14-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.19. № 265 Конституциялық заңымен.

15-бап. Республика Президентiнiң Ұлттық Банкке қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) Парламент Сенатының келiсiмiмен Республика Ұлттық Банкiнiң Төрағасын қызметке тағайындайды; оны қызметтен босатады;

2) Ұлттық Банк Төрағасының ұсынысы бойынша Ұлттық Банк Төрағасының орынбасарларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

3) әр тоқсанда кемiнде бiр рет Ұлттық Банк Төрағасының Республика Ұлттық Банкiнiң жұмысы туралы есебiн тыңдайды.

Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.19. № 265 Конституциялық заңымен.

16-бап. Республика Президентiнiң Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасына қатысты өкілеттіктері

Республика Президентi:

1) Жоғары аудиторлық палатаның Төрағасын және екі мүшесін бес жыл мерзiмге лауазымға тағайындайды, оларды лауазымынан мерзiмiнен бұрын босатуға құқылы;

2) Жоғары аудиторлық палата туралы ереженi бекiтедi;

3) тоқсанына кемiнде бiр рет Жоғары аудиторлық палата Төрағасының жұмысы туралы ақпаратын тыңдайды.

Ескерту. 16-бап жаңа редакцияда – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

17-бап. Республика Президентiнiң әкiмдерге қатысты өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және Республика астанасының әкімдерін қызметке тиісінше облыс аумағында орналасқан мәслихаттар депутаттарының немесе республикалық маңызы бар қалалар мен астана мәслихаттары депутаттарының келісімімен тағайындайды;

2) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен;

3) өз құзыретiндегi мәселелер бойынша әкiмдерге тапсырмалар бередi және олардың орындалуы жөнiнде әкiмдердiң есебiн тыңдайды;

4) өз қалауы бойынша, сондай-ақ облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың әкімдеріне тиісті мәслихаттар өз депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен сенімсіздік білдірген жағдайда, оларды лауазымынан босатуға құқылы.

4-1) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. 17-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378, 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

17-1-бап. Республика Президентiнiң өзiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдарға қатысты өкiлеттiгi

1. Республика Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар басшыларының өкiлеттiгi жаңадан сайланған Президент қызметiне кiрiскен кезде тоқтатылады. Бұл орайда олар Мемлекет басшысы осы органдардың басшыларын тағайындағанға дейiн өз мiндеттерiн атқара бередi.

2. Республика Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар басшыларының ұсынуы бойынша Республика Президентi:

1) осы мемлекеттiк органдар туралы ережелердi, олардың құрылымы мен жалпы штат санын бекiтедi;

2) егер Республика Президентi өзгеше белгiлемесе, Республика Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн органдар басшыларының орынбасарларын, осы органдар ведомстволарының басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

3) аталған мемлекеттiк органдардың ведомстволарын құрады, таратады және қайта ұйымдастырады. Егер Республика Президентi өзгеше белгiлемесе, бұл ведомстволар орталық атқарушы органдардың ведомстволары үшiн көзделген мәртебенi иеленедi.

3. Республика Президентi өзi белгiлейтiн тәртiп пен мерзiмде Республика Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар басшыларының аталған органдардың жұмысы туралы есептерiн тыңдайды.

Ескерту. 17-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен.

18-бап. Республика Президентiнiң республикалық референдумға қатысты өкiлеттiгi

1. Республика Президентi конституциялық заңға сәйкес өз бастамасы бойынша, Парламенттiң, Үкiметтiң немесе сан жағынан облыстардың, Республика астанасы мен республикалық маңызы бар қалалардың бәрiн бiрдей дәрежеде бiлдiретiн Республиканың сайлау құқығы бар кем дегенде екi жүз мың азаматының бастамасы бойынша республикалық референдум өткiзу туралы шешiм қабылдайды.

2. Республика Президентi Парламенттiң, Үкiметтiң немесе Республика азаматтарының референдум өткiзу туралы бастамасы бойынша мына шешiмдердiң бiрiн қабылдайды:

1) референдум өткiзу туралы;

2) референдум өткiзбей-ақ, оның мәнi ретiнде ұсынылып отырған мәселе жөнiнде Республика Конституциясына, конституциялық заңына, заңына өзгертулер мен толықтыруларды немесе өзге шешiмдi қабылдау қажеттiгi туралы;

3) референдум өткiзу туралы ұсынысты қабылдамай тастау туралы. Егер Республика Президентi Конституцияға өзгерiстер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы Парламенттiң ұсынысын қабылдамай тастаса, Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемiнде бестен төртiнiң көпшiлiк дауысымен Парламент Конституцияға осы өзгерiстер мен толықтыруларды енгiзу туралы заң қабылдауға құқылы. Мұндай жағдайда Республика Президентi бұл заңға қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады.

3. Референдум бастамашыларының келiсiмiмен Республика Президентi оны өткiзгенге дейiн оның бастамашыларының өз еркiн неғұрлым анық бiлдiруi үшiн референдумға ұсынылатын мәселенiң (мәселелердiң) тұжырымын нақтылауға хақылы.

Ескерту. 18-бап толықтырылды - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен.

19-бап. Республика Президентiнiң өзге де өкiлеттiгi

Республика Президентi:

1) жыл сайын Қазақстан халқына елдегi жағдай және Республиканың iшкi және сыртқы саясатының негiзгi бағыттары туралы ауызша не жазбаша жолдау арнайды. Егер арнау Парламент сессиясында жария етiлсе, ол талқыланбайды, ол бойынша сұрақ қойылмайды;

2) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен;

3) Республиканың мемлекеттiк наградаларымен марапаттайды және құрметтi, жоғары әскери және өзге де атақтарды, сыныптық шендердi, дипломатиялық дәрежелердi, бiлiктiлiк сыныптарын бередi; аталған наградалардан, атақтардан, шендерден, дәрежелер мен сыныптардан айырады;

4) Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау, оны сақтау және одан шығу, Республика азаматтығын қалпына келтiру туралы шешiм қабылдайды;

5) саяси баспана беру мәселелерiн шешедi;

6) азаматтарға кешiрiм жасауды жүзеге асырады;

7) Республиканың Мемлекеттiк кеңесшісін қызметке тағайындайды және қызметтен босатады, оның мәртебесi мен өкiлеттiгiн анықтайды;

7-1) Парламент Сенатына Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің кандидатурасын бес жыл мерзімге қызметке сайлау және қызметтен босату үшін ұсынады;

8) ұлттық валютаның қолданылу тәртiбiн, мерзiмi мен шарттарын белгiлейдi;

9) Президент Әкімшілігін жасақтайды; Республика Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін өзге де мемлекеттік органдарды құрады, таратады және қайта құрады;

10) Қауіпсіздік Кеңесін және өзге де консультативтік-кеңесші органдарды, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Жоғары Сот Кеңесін құрады;

10-1) Парламент Сенатының келісімімен Жоғары Сот Кеңесінің Төрағасын тағайындайды;

11) Премьер-Министрмен және Парламент Палаталарының төрағаларымен консультациялардан кейін мәслихаттың өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатады;

12) Республика Конституциясына және заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

Ескерту. 19-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378, 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

III тарау
Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерi

20-бап. Республика Президентi актiлерiнiң нысандары

1. Республика Президентi Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар жарлықтар мен өкiмдер шығарады.

2. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

3. Республика Президентi қол қоятын Парламент актiлерi, сондай-ақ Үкiмет бастамасымен шығарылатын Президент актiлерi, тиiсiнше осы актiлердiң заңдылығы үшiн заңдық жауапкершiлiк жүктелетiн Парламенттiң әр Палатасы Төрағаларының не Премьер-Министрдiң алдын-ала қолдары қойылып тиянақталады.

4. Республика Президентi тиiстi Жарлықтар мен өкiмдер шығаратын мәселелер тiзбесi осы Конституциялық заңның 21 және 22-баптары бойынша анықталады. Қажет болған жағдайларда Республика Президентi өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыру кезiнде өзiнiң тиiстi өкiлеттiктерiнiң қандай акт нысанында, Жарлық немесе өкiм нысанында жүзеге асырылатындығын дербес анықтай алады.

Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

21-бап. Республика Президентiнiң жарлықтары

1. Республика Президентiнiң жарлықтары Республика Конституциясы мен заңдарының негiзiнде және соларды орындау үшiн шығарылады.

2. Республика Президентiнiң жарлықтарымен:

1) Президенттiң Республика Президентiнiң актiлерiн шығаруды талап ететiн конституциялық өкiлеттiгi жүзеге асырылады;

2) мемлекеттiк билiктiң барлық тармақтарының келiсiмдi жұмыс iстеуiн және өкiмет органдарының Қазақстан халқы алдында Конституциямен және заңдармен белгiленген жауаптылығын қамтамасыз ету мәселелерi шешiледi;

3) Парламенттiң заңдық құзыретiне кiрмейтiн, сондай-ақ Үкiмет пен басқа да мемлекеттiк органдардың заңмен белгiленген құзыретiне жатпайтын мәселелердi құқықтық реттеу жүзеге асырылады;

4) Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтiк-саяси дамуының стратегиялық мәселелерi бойынша шешiмдер қабылданады.

3. Республика Президентi шығаратын жарлықтардың ғана нормативтiк құқықтық акт күшi болады.

22-бап. Республика Президентiнiң өкiмдерi

1. Республика Президентiнiң өкiмдерi Конституцияның, заңдардың және Президент жарлықтарының негiзiнде және соларды орындау үшiн шығарылады.

2. Республика Президентiнiң өкiмдерiмен:

1) әкiмшiлiк-өкiмдiк, жедел және жеке сипаттағы мәселелердi шешу жүзеге асырылады;

2) Республика Президентiнiң құзыретiне сәйкес конституциялық мәртебесi жоқ лауазымды тұлғалар қызметке тағайындалады және босатылады.

23-бап. Республика Президентiнiң актiлерiн дайындау және оларды Президенттiң қарауына енгiзу

1. Республика Президентi актiлерiнiң жобаларын дайындауды мыналар жүзеге асырады:

1) Президент Әкімшілігі және Республика Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін өзге де мемлекеттік органдар;

2) Республика Үкiметi;

3) Жоғарғы Сот;

4) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі);

5) Республика Президентi белгiлейтiн өзге де мемлекеттiк органдар мен лауазымды тұлғалар.

2. Республика Президентiнiң қарауына енгiзiлетiн актiлердiң жобалары:

1) қазақ және орыс тiлдерiнде дайындалып, Президенттiң қарауына енгiзiледi;

2) заң техникасы мен iс жүргiзу талаптарына сай келуге тиiс.

3. Президент шығарған актiлердi нөмiрлеу Республика Президентiнiң өкiлеттiк мерзiмiне жүргiзiледi. Президент актiлерiнiң түпнұсқалары мен оған қосымша материалдар Президент Әкiмшiлiгiнiң тиiстi құрылымдық бөлiмшесiнде сақталады және заңда белгiленген мерзiм аяқталған соң Республика Президентiнiң Архивiне жiберiледi.

4. Президент актiлерiнiң жобаларын дайындаудың заңмен белгiленген тәртiбiнiң сақталуын және оларды Мемлекет Басшысының қарауына ұсынылуын бақылауды Президент Әкiмшiлiгiнiң Басшысы жүзеге асырады.

Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

24-бап. Республика Президентiнiң актiлерiне өзгертулер мен толықтырулар енгiзу, сондай-ақ олардың күшiн жою тәртiбi

1. Өзгертулер мен толықтырулар:

1) Республика Президентiнiң жарлықтарына Президент жарлықтарымен енгiзiледi;

2) Республика Президентiнiң өкiмдерiне Республика Президентiнiң өкiмдерiмен енгiзiледi.

2. Республика Президентi жарлықтарының күшiн жою Республика Президентi жарлықтарымен, Республика Президентi өкiмдерiнiң күшiн жою Республика Президентiнiң жарлықтарымен және өкiмдерiмен жүргiзiледi.

3. Республика Президентiнiң бiрдей заң күшi бар актiлерiнiң арасында алшақтық туындаған жағдайда, егер Республика Президентiнiң тиiстi актiсiнде өзгеше көзделмесе, кейiнiрек күшiне енген акт басшылыққа алынуға тиiс.

25-бап. Республика Президентiнiң актiлерiн күшiне енгiзу мен жариялау тәртiбi

1. Президенттiң нормативтiк сипаты бар актiлерi, егер Президент өзгеше белгiлемесе, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң Республиканың бүкiл аумағында бiр мезгiлде күшiне енгiзiледi.

2. Нормативтiк сипаты жоқ Президент актiлерi, егер Президент өзгеше белгiлемесе, оларға қол қойылған сәттен бастап күшiне енедi.

3. Президенттің актiлерi "Құқықтық актiлер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ресми жариялануға жатады.

4. Президент актiлерi, сол сияқты өзге де баспа органдарында жариялануы, теледидар, радио арқылы, Интернетте жария етiлуi, телеграф, телефакс арқылы берiлуi, тиiстi мемлекеттiк органдарға, сондай-ақ ұйымдар мен олардың лауазымды тұлғаларына таратылуы мүмкiн.

5. Республиканың мемлекеттiк құпиялары немесе өзге де заңмен қорғалатын құпиясы баяндалған Президент актiлерi жариялауға жатпайды. Мұндай актiлердiң тұпнұсқаларында құпиялық белгiсi қойылады және олар белгiленген тәртiппен өздерiнiң күшi қолданылатын органдардың, ұйымдардың, лауазымды тұлғалар мен азаматтардың назарына жеткiзiледi. Президенттiң аталған актiлерiнiң мазмұны белгiленген тәртiппен бұқаралық ақпарат құралдарында баяндалуы мүмкiн.

Ескерту. 25-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.06.19. № 265; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

IV тарау
Республика Президентiн қызметiнен мерзiмiнен
бұрын босату, кетiру

26-бап. Республика Президентiн қызметiнен мерзiмiнен бұрын босату, кетiру

1. Президент науқастануына байланысты өзiнiң мiндеттерiн жүзеге асыруға қабiлетсiздiгi дендеген жағдайда Конституцияда белгiленген тәртiппен Парламенттiң шешiмi арқылы қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылуы мүмкiн.

2. Президент өзiнiң мiндеттерiн атқару кезiнде жасаған iс-әрекетi үшiн тек қана мемлекетке опасыздық жасаған жағдайда, яғни соғыс не қарулы қақтығыс кезiнде жау жағына шығып кету, шет мемлекеттiң Республикаға қарсы дұшпандық әрекетiн жүзеге асыруына көмектесу арқылы көрiнген Қазақстан Республикасының сыртқы қауiпсiздiгi мен тәуелсiздiгiне нұқсан келтiру немесе әлсiрету мақсатында әдейi жасаған жағдайда, жауап бередi және бұл үшiн Конституцияда белгiленген тәртiппен Парламент оны қызметiнен кетiруi мүмкiн.

3. Республика Президентiн қызметiнен кетiру туралы мәселе ол Парламенттiң немесе Парламент Мәжілісінің өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату жөнiнде мәселе қарап жатқан кезеңде қозғалмайды.

Ескерту. 26-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.19. № 265 Конституциялық заңымен.

27-бап. Қазақстан Республикасының Президентi өкiлеттiгiнiң ауысуы

1. Қазақстан Республикасының Президентi қызметiнен мерзiмiнен бұрын босатылған немесе кетiрiлген, сондай-ақ ол қайтыс болған жағдайда Республика Президентiнiң өкiлеттiгi қалған мерзiмге Парламент Сенатының Төрағасына ауысады; Сенат Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған жағдайда ол Парламент Мәжiлiсiнiң Төрағасына ауысады; Мәжiлiс Төрағасының өзiне Президент өкiлеттiгiн қабылдауы мүмкiн болмаған жағдайда ол Республиканың Премьер-Министрiне ауысады. Өзiне Республика Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған адам тиiсiнше Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының немесе Премьер-Министрдің өкiлеттiгiн доғарады.

2. Осы баптың 1-тармағында көзделген негiздер мен тәртiп бойынша өзiне Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгiн қабылдаған адамның Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтыруларға бастамашы болуға құқығы жоқ.

Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.05.06. № 378 Конституциялық заңымен.

V тарау
Қазақстан Республикасы Президентiнiң қызметiн
қамтамасыз ету

28-бап. Республика Президентiнiң қызметiн мемлекеттiк қамтамасыз ету

Республика Президентi мен оның отбасы мүшелерiн қамтамасыз ету, оларға қызмет көрсету және күзету республикалық бюджет есебiнен жүзеге асырылады.

29-бап. Республика Президентiнiң жалақысы және еңбек демалысы

1. Республика Президентiнiң жалақысы заңдарда белгiленген тәртiппен анықталады.

2. Республика Президентiне жыл сайын қырық бес күнтiзбелiк күн мерзiмiне ақылы еңбек демалысы берiледi.

30-бап. Республика Президентiн қамтамасыз ету

1. Республика Президентi қызметiнде болған кезеңге осы қызметке сайланған тұлға Республика аумағында резиденциялармен, Республика астанасында қызмет пәтерiмен және мемлекеттiк саяжаймен қамтамасыз етiледi.

2. Республика Президентi арнайы мақсаттағы автокөлiкпен, арнайы жабдықталған ұшақтармен және тiкұшақтармен, сондай-ақ арнайы жабдықталған көлiк құралдарының өзге де түрлерiмен қамтамасыз етiледi.

3. Республика Президентi мен оның отбасы мүшелерiне тұрғын үй және көлiк қызметiн көрсетудi Қазақстан Республикасы Президентiнiң Iс Басқармасы, сондай-ақ өздерiнiң құзыретiне сәйкес Мемлекеттік күзет қызметi және Ұлттық қауiпсiздiк комитетi қамтамасыз етедi.

4. Республика Президентi мен оның отбасы мүшелерiне медициналық, санаторий-курорттық қызмет көрсетудi Қазақстан Республикасы Президентiнiң Iс Басқармасы қамтамасыз етедi.

5. Арнайы байланыс құралдарымен қамтамасыз етудi Мемлекеттік күзет қызметi жүзеге асырады.

5-1. Республика Президентi қызметiнiң бүкiл кезеңiне Республика Президентiнiң жеке кiтапханасы мен жеке мұрағаты құрылады және қалыптастырылады.

Ескерту. 30-бап 5-1-тармақпен толықтырылды - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

31-бап. Республика Президентiн күзету

1. Республика Президентiн күзету Мемлекеттік күзет қызметінің тиісті бөлімшесіне жүктеледі.

2. Республика Президентiнiң зайыбы (жұбайы) және Президентпен бiрге тұратын басқа да отбасы мүшелерi күзетiлуге тиiс.

Ескерту. 31-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

32-бап. Республика Президентiнiң Әкiмшiлiгi

Республика Президентiнiң Әкiмшiлiгi мемлекеттiк орган болып табылады, оған мыналар жүктеледi:

1) Республика Президентiнiң қызметiн қамтамасыз ету;

2) Республика Президентiн елдегi iстiң жайы туралы уақтылы әрi толық хабардар етiп отыру;

3) Республика Президентiнiң шешiмдерiн сөзсiз және тыңғылықты орындау және олардың орындалуын бақылау;

4) Мемлекет Басшысы белгiлейтiн өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асыру.

33-бап. Республика Президентi жанындағы консультативтiк-кеңесшi органдар, мекемелер мен ұйымдар

1. Республика Президентінің конституциялық өкілеттіктерін жүзеге асыру және оның қызметін қамтамасыз ету мақсатында консультативтік-кеңесші органдар, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы, Республика Президенті жанындағы өзге де мекемелер мен ұйымдар құрылады.

2. Республика Президенті:

1) консультативтік-кеңесші органдардың, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясының құрамын айқындайды, Республика Президенті жанындағы өзге де мекемелер мен ұйымдарды құрады;

2) консультативтік-кеңесші органдардың, Қазақстан халқы Ассамблеясының, Республика Президенті жанындағы өзге де мекемелер мен ұйымдардың басшы лауазымды адамдарын тағайындайды;

3) консультативтік-кеңесші органдар, Қазақстан халқы Ассамблеясы, Республика Президенті жанындағы өзге де мекемелер мен ұйымдар туралы ережелерді бекітеді;

4) консультативтік-кеңесші органдардың басшы лауазымды адамдарының осы органдар жұмысы туралы есептерін тыңдайды.

3. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларды қоспағанда, Республика Президенті жанындағы консультативтік-кеңесші органдар аппараттарының, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы аппаратының қызметкерлері Республика Президенті Әкімшілігінің қызметкерлері болып табылады.

4. Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің қызметін ұйымдастыру және оның өкілеттіктері заңда айқындалады.

Ескерту. 33-бап жаңа редакцияда - ҚР 22.12.2017 № 119-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

VI тарау
Қазақстан Республикасының бұрынғы Президенттерi

34-бап. Республиканың экс-Президенттерінің мәртебесi

Ескерту. 34-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Республиканың бұрынғы Президенттерiнiң бәрiнiң, қызметiнен кетiрiлгендерден басқасының, Қазақстан Республикасының экс-Президентi деген атағы болады.

2. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3. Республиканың экс-Президентi Республика Парламентi Палаталарының бiрлескен отырыстарына, Республика Президентiнiң қызметке кiрiсуiне, Республиканың мемлекеттiк мерекелерiне арналған салтанатты мәжiлiстерге және мемлекет өткiзетiн өзге де iс-шараларға қатысуға хақылы.

4. Республиканың экс-Президентiне, оның абырой мен қадiр-қасиетiне ешкiмнiң тиiсуiне болмайды. Республика экс-Президентiнiң абыройы мен қадiр-қасиетiне қол сұғушылық заң бойынша қудаланады.

Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

35-бап. Республиканың экс-Президенттерiн қамтамасыз ету

1. Республиканың экс-Президентiн қамтамасыз ету, оған қызмет көрсету және оны күзету мемлекет есебiнен жүзеге асырылады.

2. Республиканың экс-Президентiне өмiр бойы:

1) Республика Президентiнiң шешiмiмен Республика Президентi лауазымдық жалақысының сексен процентi мөлшерiнде зейнетақы тағайындалады. Бұл ретте Республика экс-Президентiнiң осы Конституциялық заңның шарттарымен белгiленген зейнетақысы Республика Президентiнiң лауазымдық жалақысының өсуi ескерiлiп, арттырылып отырады;

2) қажеттi қызмет көрсетiлетiн пәтер мен мемлекеттiк саяжай, жеке күзет, жүргiзушiсiмен дербес автомобиль берiлiп, ел iшiнде тегiн жүрiп-тұру, тегiн медициналық, санаторий-курорттық емдеу қызметi көрсетiледi;

3) алып тасталды - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен.

2-1. Қазақстан Республикасы Президентінің жеке мұрағаты мен жеке кітапханасының материалдары Республика Президенті ретіндегі қызметтік жұмысы аяқталғаннан кейін Қазақстан Республикасы Экс-Президентінің меншігінде болады.

Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен.

36-бап. Республика экс-Президенттерi құқықтарының кепiлдiктерi

Республиканың экс-Президентi, мемлекетке опасыздық жасаған жағдайларды қоспағанда, өзiнiң Республика Президентi өкiлеттiгiн атқаруымен байланысты iс-әрекетi үшiн жауап бермейдi.

VII тарау
Қорытынды ережелер

37-бап. Өзге заң актiлерiнiң Республика Президентiнiң қызметiн қамтамасыз ету жөнiндегi қолданылуы

Республика Президентiне Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасының, Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының және Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру саласындағы заңнамасының нормалары қолданылмайды.

Ескерту. 37-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 20.04.2023 № 225-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

38-бап. Осы Конституциялық заңның күшiне ену тәртiбi

Осы Конституциялық заң жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi.

Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 06.05.1999 № 378 Конституциялық заңымен.

Қазақстан Республикасының Президентi

О Президенте Республики Казахстан

Конституционный закон Республики Казахстан от 26 декабря 1995 года N 2733.

Сноска. Заголовок в редакции Конституционного закона РК от 06.05.1999 N 378.

Оглавление

Настоящий Конституционный закон в соответствии с Конституцией Республики Казахстан определяет правовое положение Президента Республики Казахстан.

Сноска. Преамбула в редакции Конституционного закона РК от 06.05.1999 N 378.

Глава I
Статус Президента Республики Казахстан

Статья 1. Президент Республики

1. Президент Республики является главой государства, его высшим должностным лицом, определяющим основные направления внутренней и внешней политики государства и представляющим Казахстан внутри страны и в международных отношениях.

2. Президент Республики - символ и гарант единства народа и государственной власти, незыблемости Конституции, прав и свобод человека и гражданина.

3. Президент Республики обеспечивает согласованное функционирование всех ветвей государственной власти и ответственность органов власти перед народом.

4. Президенту Республики принадлежит право выступать от имени народа и государства.

5. Президент Республики, его честь и достоинство неприкосновенны. Посягательство на честь и достоинство Президента Республики преследуется по закону.

Статья 2. Выборы Президента Республики

Выборы Президента Республики осуществляются в соответствии с конституционным законом.

Статья 3. Вступление в должность Президента Республики

1. Президент Республики вступает в должность с момента принесения народу следующей присяги: "Торжественно клянусь верно служить народу Казахстана, строго следовать Конституции и законам Республики Казахстан, гарантировать права и свободы граждан, добросовестно выполнять возложенные на меня высокие обязанности Президента Республики Казахстан". Текст присяги произносится Президентом Республики на государственном языке.

2. Присяга приносится во вторую среду января.

В случае избрания Президента на внеочередных выборах либо принятия полномочий Президента в случае, предусмотренном статьей 48 Конституции, присяга приносится в течение месяца со дня опубликования итогов президентских выборов либо принятия полномочий Президента Республики. В этих случаях день принесения присяги определяется Центральной избирательной комиссией Республики.

Присяга приносится в торжественной обстановке в присутствии депутатов Парламента, судей Конституционного Суда, судей Верховного Суда, а также всех экс-Президентов Республики.

3. Президент Республики присягает на Конституции Республики. После принесения присяги исполняется Государственный гимн Республики Казахстан. Президенту Председателем Центральной избирательной комиссии вручается удостоверение, нагрудный знак, штандарт Президента Республики Казахстан и орден "Алтын Қыран" (Золотой Орел).

4. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 03.02.2011 № 404-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 4. Срок полномочий Президента Республики

1. Президент Республики избирается сроком на семь лет.

1-1. Полномочия Президента Республики, избранного на внеочередных выборах, осуществляются до вступления в должность Президента Республики, избранного на очередных выборах, которые должны быть проведены через семь лет после внеочередных выборов в первое воскресенье декабря.

2. Полномочия Президента Республики прекращаются с момента вступления в должность вновь избранного Президента Республики, а также в случае досрочного освобождения или отрешения Президента от должности, либо его кончины.

3. Исключен Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378.

4. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 19.06.2007 N 265; от 14.06.2010 № 289-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 03.02.2011 № 404-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 5. Ограничения, связанные с пребыванием в должности Президента Республики

1. Президент Республики не вправе быть депутатом представительного органа, занимать иные оплачиваемые должности и осуществлять предпринимательскую деятельность.

2. Исключен Конституционным законом РК от 19.06.2007 N 265.

3. На период осуществления своих полномочий Президент Республики Казахстан не должен состоять в политической партии.

В течение десяти дней с момента принесения присяги Президент должен выйти из политической партии.

4. Близкие родственники Президента Республики Казахстан не вправе занимать должности политических государственных служащих, руководителей субъектов квазигосударственного сектора.

Близкие родственники Президента Республики Казахстан, занимающие должности политических государственных служащих, руководителей субъектов квазигосударственного сектора, должны подать в отставку либо освободить занимаемую должность в течение месяца с момента принесения присяги Президентом Республики Казахстан.

В целях настоящего пункта под близкими родственниками Президента Республики Казахстан понимаются: родители (родитель), дети, усыновители (удочерители), усыновленные (удочеренные), полнородные и неполнородные братья и сестры, дедушка, бабушка, внуки, а также супруг (супруга), близкие родственники супруга (супруги), супруг (супруга) детей, дети полнородных и неполнородных братьев и сестер.

Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19.06.2007 N 265; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 6. Знаки отличия Президента Республики

1. Президент Республики имеет знаки отличия - нагрудный знак и штандарт Президента Республики Казахстан.

2. Описание нагрудного знака определяется Центральной избирательной комиссией Республики. Описание штандарта, порядок официального использования нагрудного знака и штандарта определяются Президентом Республики.

3. Президент Республики по должности становится кавалером ордена "Алтын Қыран" (Золотой Орел).

4. Описание ордена "Алтын Қыран" (Золотой Орел), основания и порядок присвоения названного ордена определяются законодательством Республики.

Глава II
Полномочия Президента Республики Казахстан

Статья 7. Внешнеполитические полномочия Президента Республики

1. Президент Республики:

1) ведет переговоры и подписывает международные договоры Республики Казахстан;

2) выдает полномочия на ведение переговоров и подписание межгосударственных договоров Республики;

3) (подпункт исключен Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378)

4) подписывает ратификационные грамоты;

5) принимает решения о приостановлении действия не подлежащих ратификации международных договоров, заключенных Республикой;

6) вносит в Парламент представление о денонсации международных договоров, заключенных Республикой.

2. Президент Республики назначает и отзывает глав дипломатических представительств Республики Казахстан.

3. Президент Республики принимает верительные и отзывные грамоты аккредитованных при нем дипломатических и иных представителей иностранных государств.

Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378.

Статья 8. Полномочия Президента Республики в области обеспечения обороноспособности и безопасности государства

Президент Республики:

1) является Верховным Главнокомандующим Вооруженными Силами Республики, назначает на должность и освобождает от должности высший командный состав Вооруженных Сил;

2) в случае, когда демократические институты, независимость и территориальная целостность, политическая стабильность Республики, безопасность ее граждан находятся под серьезной и непосредственной угрозой и нарушено нормальное функционирование конституционных органов государства, после официальных консультаций с Премьер-Министром и председателями Палат Парламента Республики принимает меры, диктуемые названными обстоятельствами, включая введение на всей территории Казахстана и в отдельных его местностях чрезвычайного положения, применение Вооруженных Сил Республики, с незамедлительным информированием об этом Парламента Республики;

3) в случае агрессии против Республики либо непосредственной внешней угрозы ее безопасности вводит на всей территории Республики или в отдельных ее местностях военное положение, объявляет частичную или общую мобилизацию и незамедлительно информирует об этом Парламент Республики;

4) вносит на рассмотрение совместного заседания Палат Парламента предложение об использовании Вооруженных Сил Республики для выполнения международных обязательств по поддержанию мира и безопасности;

5) формирует подчиненную ему Службу государственной охраны;

6) утверждает Военную доктрину Республики Казахстан;

7) принимает решение о призыве граждан Республики на срочную воинскую службу и увольнении в запас военнослужащих срочной службы;

8) с согласия Сената Парламента назначает на должность Председателя Комитета национальной безопасности; освобождает его от должности.

Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 9. Полномочия Президента Республики в отношении Парламента

Президент Республики:

1) назначает очередные и внеочередные выборы в Парламент и его Палаты;

2) с соблюдением требований, установленных пунктом 4 статьи 51 Конституции, назначает десять депутатов Сената, пять из которых назначаются по предложению Ассамблеи народа Казахстана. В случае лишения или прекращения полномочий назначаемых членов Сената в месячный срок назначает депутатов Сената вместо выбывших;

3) созывает первую сессию Парламента не позднее тридцати дней со дня опубликования итогов выборов;

4) принимает присягу депутатов Парламента народу Казахстана;

5) выдвигает кандидатуру на должность Председателя Сената Парламента;

6) как правило, открывает сессии Парламента;

7) в период между сессиями Парламента по собственной инициативе, по предложению председателей Палат или не менее одной трети от общего числа депутатов Парламента может созвать внеочередную сессию Парламента, на которой могут рассматриваться лишь вопросы, послужившие основанием для ее созыва;

8) подписывает представленный Парламентом закон в течение одного месяца, обнародует закон либо возвращает закон или отдельные его статьи для повторного обсуждения и голосования; в течение одного месяца подписывает закон, если Парламент преодолеет возражения Президента с соблюдением требований, установленных подпунктом 1-2) статьи 53 и подпунктом 2) пункта 2 статьи 54 Конституции;

9) вправе передать на рассмотрение Парламента проект о внесении изменений и дополнений в Конституцию;

9-1) в порядке законодательной инициативы своим специальным посланием вносит на рассмотрение Мажилиса Парламента проекты законодательных актов;

10) имеет право определять приоритетность рассмотрения проектов законов, означающее, что соответствующие законопроекты должны быть приняты в первоочередном порядке в течение двух месяцев;

11) имеет право присутствовать на любых совместных заседаниях Палат Парламента или на раздельных заседаниях его Палат и быть выслушанным;

12) освобождает от должности члена Правительства в случае, предусмотренном подпунктом 6) статьи 57 Конституции Республики;

13) в порядке, предусмотренном Конституцией, может распустить Парламент или Мажилис Парламента.

Сноска. Статья 9 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 11.12.2006 N 200 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 10. Полномочия Президента Республики в отношении Правительства

Президент Республики:

1) с согласия Мажилиса Парламента назначает на должность Премьер-Министра Республики; освобождает его от должности;

2) по представлению Премьер-Министра, вносимому в десятидневный срок после его назначения, определяет структуру Правительства; по представлению Премьер-Министра, внесенному после консультаций с Мажилисом Парламента, назначает на должности членов Правительства; самостоятельно назначает на должности министров иностранных дел, обороны, внутренних дел; освобождает от должностей членов Правительства;

3) принимает присягу членов Правительства;

4) регулярно заслушивает доклад Премьер-Министра об основных направлениях деятельности Правительства и о всех его важнейших решениях, в ходе которого Премьер-Министр отчитывается о работе Правительства;

5) согласовывает единую систему финансирования и оплаты труда работников для всех органов, содержащихся за счет государственного бюджета Республики;

5-1) согласовывает государственные программы;

6) при необходимости председательствует на заседаниях Правительства по особо важным вопросам;

7) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования);
8) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования);

9) принимает решения по отставке, заявленной Правительством и любым его членом, если они считают невозможным дальнейшее осуществление возложенных на них функций, либо если Мажилис Парламента или Парламент выразил вотум недоверия Правительству, а также по отставке, заявленной членом Правительства, не согласным с проводимой Правительством политикой или не проводящим ее;

10) в десятидневный срок принимает или отклоняет отставку, заявленную Правительством или любым его членом;

11) при отклонении отставки Правительства или его члена поручает им дальнейшее осуществление их обязанностей;

12) вправе по собственной инициативе принять решение о прекращении полномочий Правительства, освобождения от должности Премьер-Министра и любого члена Правительства;

13) своими актами вправе возлагать на Правительство осуществление исполнительных функций, кроме тех, что установлены Конституцией и законами Республики;

14) дает поручения Правительству Республики.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Полномочия Президента Республики в отношении Конституционного Суда

Сноска. Заголовок статьи 11 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Президент Республики:

1) назначает на должность Председателя Конституционного Суда с согласия Сената Парламента и четырех судей Конституционного Суда, в соответствии с конституционным законом вправе досрочно освободить их от должности;

1-1) назначает заместителя Председателя Конституционного Суда по представлению Председателя Конституционного Суда из числа судей Конституционного Суда;

2) в случаях, предусмотренных подпунктом 10-1) статьи 44 и статьей 72 Конституции Республики, обращается в Конституционный Суд.

3) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 12. Полномочия Президента Республики в отношении судов и судей

Президент Республики:

1) основываясь на рекомендации Высшего Судебного Совета, представляет Сенату Парламента для избрания на должности и освобождения от должностей Председателя и судей Верховного Суда Республики;

2) по рекомендации Высшего Судебного Совета назначает на должности и освобождает от должностей председателей и судей местных и других судов.

Сноска. Статья 12 в редакции Конституционного закона РК от 19.06.2007 N 265.

Статья 13. Полномочия Президента Республики в отношении органов прокуратуры

Президент Республики:

1) с согласия Сената Парламента сроком на пять лет назначает на должность Генерального Прокурора Республики; освобождает его от должности;

2) по представлению Генерального Прокурора назначает на должность и освобождает от должности заместителей Генерального Прокурора Республики;

3) не реже одного раза в квартал заслушивает отчет Генерального Прокурора о состоянии законности в стране.

Статья 14. Полномочия Президента Республики в отношении Центральной избирательной комиссии

Президент Республики:

1) назначает Председателя и двух членов Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан;

2) утверждает Положение о Центральной избирательной комиссии;

3) заслушивает информацию Председателя Центральной избирательной комиссии о ходе подготовки назначенных республиканского референдума, выборов депутатов Парламента, маслихатов, членов иных органов местного самоуправления и об итогах референдума и выборов.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19.06.2007 N 265.

Статья 15. Полномочия Президента Республики в отношении Национального Банка

Президент Республики:

1) с согласия Сената Парламента назначает на должность Председателя Национального Банка Республики; освобождает его от должности;

2) по представлению Председателя Национального Банка назначает и освобождает от должности заместителей Председателя Национального Банка;

3) не реже одного раза в квартал заслушивает отчет Председателя Национального Банка о работе Национального Банка Республики.

Сноска. Статья 15 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19.06.2007 N 265.

Статья 16. Полномочия Президента Республики в отношении Высшей аудиторской палаты Республики Казахстан

Президент Республики:

1) назначает на должность сроком на пять лет Председателя и двух членов Высшей аудиторской палаты, вправе досрочно освободить их от должности;

2) утверждает Положение о Высшей аудиторской палате;

3) не реже одного раза в квартал заслушивает информацию Председателя Высшей аудиторской палаты о ее работе.

Сноска. Статья 16 - в редакции Конституционного закона РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 17. Полномочия Президента Республики в отношении акимов

Президент Республики:

1) назначает на должности акимов областей, городов республиканского значения и столицы Республики с согласия депутатов маслихатов, расположенных на территории области, или депутатов маслихатов городов республиканского значения и столицы соответственно;

2) исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3) по вопросам своей компетенции дает поручения акимам и заслушивает отчеты акимов об их выполнении;

4) вправе освобождать от должности акимов областей, городов республиканского значения и столицы по своему усмотрению, а также в случае выражения им недоверия соответствующими маслихатами большинством голосов от общего числа их депутатов;

4-1) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Сноска. Статья 17 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 17-1. Полномочия Президента Республики в отношении государственных органов, ему непосредственно подчиненных и подотчетных

1. Полномочия руководителей государственных органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики, прекращаются при вступлении в должность вновь избранного Президента. При этом они исполняют свои обязанности до назначения Главой государства руководителей этих органов.

2. Президент Республики по представлениям руководителей государственных органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики:

1) утверждает положения об этих государственных органах, их структуру и общую штатную численность;

2) назначает на должность и освобождает от должности заместителей руководителей органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики, руководителей ведомств этих органов, если иное не установлено Президентом Республики;

3) образует, упраздняет и реорганизует ведомства указанных государственных органов. Эти ведомства обладают статусом, предусмотренным для ведомств центральных исполнительных органов, если иное не установлено Президентом Республики.

3. Президент Республики в порядке и сроки, им определяемые, заслушивает отчеты руководителей государственных органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики, о работе указанных органов.

Сноска. Статья 17-1 введена Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378.

Статья 18. Полномочия Президента Республики в отношении республиканского референдума

1. Президент Республики в соответствии с конституционным законом принимает решение о проведении республиканского референдума по собственной инициативе, по инициативе Парламента, Правительства или не менее чем двухсот тысяч обладающих избирательным правом граждан Республики, в количественном отношении в равной мере представляющих все области, столицу Республики и города республиканского значения.

2. Президент Республики по инициативе Парламента, Правительства или граждан Республики о проведении референдума принимает одно из следующих решений:

1) о проведении референдума;

2) о необходимости принятия изменений и дополнений в Конституцию, конституционного закона, закона Республики или иного решения по вопросу, предлагаемому в качестве предмета референдума без его проведения;

3) об отклонении предложения о проведении референдума. Если Президент Республики отклоняет предложение Парламента о вынесении на республиканский референдум изменений и дополнений в Конституцию, то Парламент вправе большинством, не менее четырех пятых, голосов от общего числа депутатов каждой из Палат Парламента принять закон о внесении этих изменений и дополнений в Конституцию. В таком случае Президент Республики подписывает этот закон или выносит его на республиканский референдум.

3. С согласия инициаторов референдума Президент Республики до его проведения вправе уточнить формулировку вопроса (вопросов), выносимого (выносимых) на референдум, для более точного выражения волеизъявления его инициаторов.

Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378.

Статья 19. Иные полномочия Президента Республики

Президент Республики:

1) обращается с ежегодным устным или письменным посланием к народу Казахстана о положении в стране и основных направлениях внутренней и внешней политики Республики. Если послание оглашено на сессии Парламента, то оно не обсуждается и вопросы по нему не задаются;

2) исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

3) устанавливает квалификационные классы; награждает государственными наградами Республики и присваивает почетные, высшие воинские и иные звания, классные чины, дипломатические ранги, квалификационные классы; лишает названных наград, званий, чинов, рангов и классов;

4) принимает решения о приеме в гражданство Республики Казахстан, сохранении и выходе из него, восстановлении в гражданстве Республики;

5) решает вопросы предоставления политического убежища;

6) осуществляет помилование граждан;

7) назначает на должность и освобождает от должности Государственного советника Республики, определяет его статус и полномочия;

7-1) представляет Сенату Парламента для избрания на должность сроком на пять лет и освобождения от должности кандидатуру Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан;

8) определяет порядок, сроки и условия функционирования национальной валюты;

9) формирует Администрацию Президента; образует, упраздняет и реорганизует иные государственные органы, непосредственно подчиненные и подотчетные Президенту Республики;

10) образует Совет Безопасности и иные консультативно-совещательные органы, а также Ассамблею народа Казахстана и Высший Судебный Совет;

10-1) назначает Председателя Высшего Судебного Совета с согласия Сената Парламента;

11) после консультаций с Премьер-Министром и председателями Палат Парламента досрочно прекращает полномочия маслихата;

12) осуществляет другие полномочия в соответствии с Конституцией и законами Республики.

Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Глава III
Акты Президента Республики Казахстан

Статья 20. Формы актов Президента Республики

1. Президент Республики издает указы и распоряжения, имеющие обязательную силу на всей территории Республики Казахстан.

2. Исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

3. Акты Парламента, подписываемые Президентом Республики, а также акты Президента, издаваемые по инициативе Правительства, предварительно скрепляются соответственно подписью Председателя каждой из Палат Парламента либо Премьер-Министра, на которых возлагается юридическая ответственность за законность данных актов.

4. Перечень вопросов, по которым Президент Республики издает соответственно указы и распоряжения, определяется статьями 21 и 22 настоящего Конституционного закона. В необходимых случаях Президент Республики при осуществлении своих полномочий может самостоятельно определить, в форме какого акта, указа или распоряжения будут осуществляться соответствующие его полномочия.

Сноска. Статья 20 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 21. Указы Президента Республики

1. Указы Президента Республики издаются на основе и во исполнение Конституции и законов Республики.

2. Указами Президента Республики:

1) осуществляются конституционные полномочия Президента, требующие издания акта Президента Республики;

2) решаются вопросы обеспечения согласованного функционирования всех ветвей государственной власти, установленной конституцией и законами ответственности органов власти перед народом Казахстана;

3) осуществляется правовое регулирование вопросов, не входящих в законодательную компетенцию Парламента, а также не относящихся к установленной законами компетенции Правительства и других государственных органов;

4) принимаются решения по стратегическим вопросам экономического и социально-политического развития Республики Казахстан.

3. Силу нормативных правовых актов, издаваемых Президентом Республики, могут иметь только указы.

Статья 22. Распоряжения Президента Республики

1. Распоряжения Президента Республики издаются на основе и во исполнение Конституции, законов и указов Президента.

2. Распоряжениями Президента Республики:

1) осуществляется решение вопросов административно-распорядительного, оперативного и индивидуального характера;

2) в соответствии с компетенцией Президента Республики назначаются и освобождаются от должности должностные лица, не обладающие конституционным статусом.

Статья 23. Подготовка актов Президента Республики и внесение их на рассмотрение Президента

1. Подготовка проектов актов Президента Республики осуществляется:

1) Администрацией Президента и иными государственными органами, непосредственно подчиненными и подотчетными Президенту Республики;

2) Правительством Республики;

3) Верховным Судом;

4) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования);

5) иными государственными органами и должностными лицами, определяемыми Президентом Республики.

2. Проекты актов, вносимые на рассмотрение Президенту Республики:

1) готовятся и вносятся на рассмотрение Президенту на казахском и русском языках;

2) должны отвечать требованиям юридической техники и делопроизводства.

3. Нумерация изданных Президентом актов ведется на срок полномочий Президента Республики. Подлинники актов Президента и материалы к ним хранятся в соответствующем структурном подразделении Администрации Президента и по истечении установленных законодательством сроков направляются в Архив Президента Республики.

4. Контроль за соблюдением установленного законодательством порядка подготовки проектов актов Президента и их представление на рассмотрение Главе государства осуществляются Руководителем Администрации Президента.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 24. Порядок внесения изменений и дополнений в акты Президента Республики, а также отмены их действия

1. Внесение изменений и дополнений:

1) в указы Президента Республики производится указами Президента;

2) в распоряжения Президента Республики производится распоряжениями Президента Республики.

2. Отмена действия указов Президента Республики производится указами Президента Республики, отмена действия распоряжений Президента Республики производится указами и распоряжениями Президента Республики.

3. В случае возникновения расхождений между актами Президента Республики, обладающими одинаковой юридической силой, следует руководствоваться актом, вступившим в силу позднее, если иное не установлено соответствующим актом Президента Республики.

Статья 25. Порядок введения в действие и опубликования актов Президента Республики

1. Акты Президента нормативного характера вводятся в действие на всей территории Республики одновременно по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, если иное не будет установлено Президентом.

2. Акты Президента ненормативного характера вступают в силу с момента их подписания, если иное не будет установлено Президентом.

3. Акты Президента подлежат официальному опубликованию в соответствии с Законом Республики Казахстан "О правовых актах".

4. Акты Президента могут быть также опубликованы в иных органах печати, обнародованы по телевидению, радио, в Интернете, переданы по телеграфу, телефаксу, разосланы соответствующим государственным органам, а также организациям и их должностным лицам.

5. Не подлежат публикации акты Президента, содержащие государственные секреты Республики или иную охраняемую законом тайну. На подлинниках таких актов ставится гриф секретности и они в установленном порядке доводятся до сведения органов, организаций, должностных лиц и граждан, на которых распространяется их действие. Содержание названных актов Президента может излагаться в средствах массовой информации в установленном порядке.

Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19.06.2007 N 265; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Глава IV
Досрочное освобождение, отрешение от должности
Президента Республики Казахстан

Статья 26. Досрочное освобождение, отрешение от должности Президента Республики

1. Президент может быть досрочно освобожден от должности решением Парламента при устойчивой неспособности осуществлять свои обязанности по болезни в порядке, установленном Конституцией.

2. Президент несет ответственность за действия, совершенные при исполнении своих обязанностей, только в случае государственной измены, то есть умышленного деяния, совершенного с целью подрыва или ослабления внешней безопасности и суверенитета Республики Казахстан, выразившегося в переходе на сторону врага во время войны или вооруженного конфликта, оказания иностранному государству помощи в осуществлении враждебной деятельности против Республики, и может быть за это отрешен от должности Парламентом в порядке, установленном Конституцией.

3. Вопрос об отрешении Президента Республики от должности не может быть возбужден в период рассмотрения им вопроса о досрочном прекращении полномочий Парламента или Мажилиса Парламента.

Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19.06.2007 N 265.

Статья 27. Переход полномочий Президента Республики Казахстан

1. В случае досрочного освобождения или отрешения от должности Президента Республики Казахстан, а также его смерти полномочия Президента Республики на оставшийся срок переходят к Председателю Сената Парламента; при невозможности Председателя Сената принять на себя полномочия Президента они переходят к Председателю Мажилиса Парламента; при невозможности Председателя Мажилиса принять на себя полномочия Президента они переходят к Премьер-Министру Республики. Лицо, принявшее на себя полномочия Президента Республики, складывает с себя соответственно полномочия Председателя Сената, Председателя Мажилиса, Премьер-Министра.

2. Лицо, принявшее на себя полномочия Президента Республики Казахстан, по основаниям и в порядке, предусмотренными пунктом 1 настоящей статьи, не вправе инициировать изменения и дополнения в Конституцию Республики Казахстан.

Сноска. Статья 27 в редакции Конституционного закона РК от 06.05.1999 N 378.

Глава V
Обеспечение деятельности Президента
Республики Казахстан

Статья 28. Государственное обеспечение деятельности Президента Республики

Обеспечение, обслуживание и охрана Президента Республики и его семьи осуществляются за счет республиканского бюджета.

Статья 29. Заработная плата и отпуск Президента Республики

1. Заработная плата Президента Республики определяется в порядке, установленном законодательством.

2. Президенту Республики предоставляется ежегодный оплачиваемый отпуск сроком сорок пять календарных дней.

Статья 30. Обеспечение Президента Республики

1. На период пребывания на посту Президента Республики лицо, избранное на эту должность, обеспечивается резиденциями на территории Республики, служебной квартирой в столице Республики и государственной дачей.

2. Президент Республики обеспечивается автомобильным транспортом специального назначения, специально оборудованными самолетами и вертолетами, а также иными видами специально оборудованных транспортных средств.

3. Жилищное и транспортное обслуживание Президента Республики и членов его семьи обеспечивается Управлением делами Президента Республики Казахстан, а также в соответствии с их компетенцией Службой государственной охраны и Комитетом национальной безопасности.

4. Медицинское, санаторно-курортное обслуживание Президента Республики и членов его семьи обеспечивается Управлением делами Президента Республики Казахстан.

5. Обеспечение специальными средствами связи осуществляется Службой государственной охраны.

5-1. На весь период деятельности Президента Республики образуется и формируется личная библиотека и личный архив Президента Республики.

Сноска. Статья 30 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 31. Охрана Президента Республики

1. Охрана Президента Республики возлагается на соответствующее подразделение Службы государственной охраны.

2. Охране подлежат супруга (супруг) Президента Республики и другие совместно проживающие с Президентом члены семьи.

Сноска. Статья 31 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 32. Администрация Президента Республики

Администрация Президента Республики Казахстан является государственным органом, на который возлагается:

1) обеспечение деятельности Президента Республики;

2) своевременное и полное информирование Президента Республики о положении дел в стране;

3) безусловное и исчерпывающее выполнение решений Президента Республики и контроль за их исполнением;

4) осуществление иных полномочий, устанавливаемых Главой государства.

Статья 33. Консультативно-совещательные органы, учреждения и организации при Президенте Республики

1. В целях осуществления конституционных полномочий Президента Республики и обеспечения его деятельности образуются консультативно-совещательные органы, а также Ассамблея народа Казахстана, иные учреждения и организации при Президенте Республики.

2. Президент Республики:

1) определяет состав консультативно-совещательных органов, а также Ассамблеи народа Казахстана, образует иные учреждения и организации при Президенте Республики;

2) назначает руководящих должностных лиц консультативно-совещательных органов, Ассамблеи народа Казахстана, иных учреждений и организаций при Президенте Республики;

3) утверждает положения о консультативно-совещательных органах, об Ассамблее народа Казахстана, иных учреждениях и организациях при Президенте Республики;

4) заслушивает отчеты руководящих должностных лиц консультативно-совещательных органов о работе этих органов.

3. Сотрудники аппаратов консультативно-совещательных органов при Президенте Республики, а также аппарата Ассамблеи народа Казахстана являются сотрудниками Администрации Президента Республики, за исключением случаев, установленных законодательством Республики Казахстан.

4. Организация деятельности и полномочия Совета Безопасности Республики Казахстан определяются законом.

Сноска. Статья 33 в редакции Конституционного закона РК от 22.12.2017 № 119-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава VI
Бывшие Президенты Республики Казахстан

Статья 34. Статус экс-Президентов Республики

Сноска. Заголовок статьи 34 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Все бывшие Президенты Республики, кроме отрешенных от должности, имеют звание экс-Президента Республики Казахстан.

2. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Экс-Президент Республики вправе присутствовать на совместных заседаниях Палат Парламента Республики, торжественных заседаниях, посвященных вступлению в должность Президента Республики, государственным праздникам Республики, и иных мероприятиях, проводимых государством.

4. Экс-Президент Республики, его честь и достоинство неприкосновенны. Посягательство на честь и достоинство экс-Президента Республики преследуется по закону.

Сноска.Статья 34 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 35. Обеспечение экс-Президентов Республики

1. Обеспечение, обслуживание и охрана экс-Президента Республики осуществляются за счет государства.

2. Экс-Президенту Республики пожизненно:

1) решением Президента Республики устанавливается пенсия в размере восьмидесяти процентов от должностного оклада Президента Республики. При этом пенсия экс-Президента Республики, установленная на условиях настоящего Конституционного закона, повышается с учетом роста должностного оклада Президента Республики;

2) предоставляются квартира и государственная дача с необходимым обслуживанием, личная охрана, персональный автомобиль с водителями, бесплатные проезд по стране, медицинское обслуживание и санаторно-курортное лечение;

3) (подпункт исключен Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378)

2-1. Материалы личного архива и личной библиотеки Президента Республики Казахстан по завершении служебной деятельности в качестве Президента Республики находятся в собственности Экс- Президента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 35 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 378.

Статья 36. Гарантии прав экс-Президентов Республики

Экс-Президент Республики не может нести ответственности за действия, связанные с исполнением им полномочий Президента Республики, за исключением случаев совершения государственной измены.

Глава VII
Заключительные положения

Статья 37. Действие иных законодательных актов в части обеспечения деятельности Президента Республики

На Президента Республики не распространяются нормы законодательства Республики Казахстан о государственной службе, трудового законодательства Республики Казахстан и законодательства Республики Казахстан в области пенсионного обеспечения.

Сноска. Статья 37 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 20.04.2023 № 225-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 38. Порядок вступления в силу настоящего Конституционного закона

Настоящий Конституционный закон вступает в силу со дня опубликования.

Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 06.05.1999 N 378.

Президент
Республики Казахстан