Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 28 сәуiрдегі N 97 Заңы.

     

      МАЗМҰНЫ

      Осы Заң 1930 жылғы 7 маусымдағы Аударым және жай вексельдер туралы бiрыңғай заңды белгiлейтiн конвенцияға, Аударым және жай вексельдер туралы заңдардың кейбiр үйлеспеушiлiктерiн шешу мақсатын көздейтiн конвенция мен Аударым және жай вексельдерге қатысты елтаңба алымы жөнiндегi конвенцияға сәйкес Қазақстан Республикасындағы вексель айналысын реттейдi және төлем құралы мен несие қаражаты ретiнде вексельдiң қызметiн белгiлейдi.

      Аваль - вексель кепiлдiгi, соған орай оны жасаған тұлға вексель бойынша мiндеттi басқа тұлға үшiн вексель жөнiндегi төлемдi жасауға (толық немесе бiр бөлiгiн) өзiне мiндеттеме қабылдайды.

      Авальшы - аваль берушi тұлға.

      Акцепт - вексель төлемiне берiлетiн жазбаша келiсiм.

      Аллонж - индоссаменттер жасау үшiн вексельге қосымша парақ.

      Қола вексель - ойдан шығарылған тұлғаға жазылған вексель.

      Вексель валютасы - вексельдiң сомасы көрсетiлген ақша бiрлiгi.

      Вексель берушi - вексель берген заңды немесе жеке тұлға.

      Вексель ұстаушы - вексельде көрсетiлген ақша сомасын алуға

      құқығы бар вексель иесi.

      Вексель - бiржақты сөзсiз ақшалай мiндеттеменi бiлдiретiн қатаң белгiленген нысандағы төлем құжаты.

      Вексель қағазы - белгiлi бiр қорғалу дәрежесi бар және оған вексель жасауға арналған елтаңбалы қағаздың бiр түрi.

      Грациялық күн - вексельде белгiленген төлем мерзiмi ұзартылатын жеңiлдiк берiлген күн.

      Дисконт - төлем мерзiмi басталғанға дейiн вексельдердi есепке алу кезiнде алынатын процент.

      Домицияландырылған вексель - үшiншi тұлға төлеушiнiң атынан және соның есебiнен төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге жерде төлеуге тиiс вексель, бұл жайында вексельдiң өзiнде көрсетiледi.

      Достық вексельдерi - вексель берушiнiң ол бойынша төлем жасау ниетiнсiз, осы вексельдердi екiншi деңгейдегi банктерде өзара есепке алу арқылы ақша қарастыру мақсатымен ғана тұлғалар бiр-бiрiне беретiн вексельдер.

      Индоссамент - вексель сыртындағы немесе аллонждағы табыстау жазбасы, бұл осы вексель бойынша иелену құқығының басқа тұлғаға берiлгенiн куәландырады.

      Индоссант - вексельдi табыстаушы тұлға.

      Индоссат - табыстау жазбасы бойынша вексель арнайы аударылатын тұлға.

      Коммерциялық вексель - сатып алу-сату, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету (қаржылық қызметтер көрсетудi қоспағанда) шарттарының негiзiнде берiлген вексель.

      Куртаж - вексельмен мәмiле жасалған кезде делдалға төленетiн сыйақы.

      Тұрғылықты жерi - жеке тұлғаның тұрғылықты жерi (почта мекен-жайы) немесе заңды тұлғаның орналасқан жерi (почта мекен-жайы).

      "Бұйрыққа емес" - вексель берушi вексельге енгiзетiн анықтама, бұл индоссамент арқылы вексель беруге тыйым салуды бiлдiредi.

      "Шығынсыз айналым" , "наразылықсыз" - вексель ұстаушының, индоссанттың, авальшының вексель мәтiнiне қосқан, вексель ұстаушыны вексель берушiнiң төлемегенi немесе акцепт жасамағаны үшiн вексель наразылығын бiлдiруден босататын ескертпе.

      Вексель бойынша мiндеттi тұлғалар - вексельдi төлеу талап етiлуi мүмкiн тұлғалар: вексель берушi, индоссант, төлеушi, акцептант, авальшы.

      Аударым векселi (тратта) - вексель берушiнiң (трассанттың) үшiншi тұлғаға (трассатқа) бiрiншi вексель ұстаушының (ремитенттiң) немесе оның бұйрығы бойынша алдағы белгiлi бiр уақытта не ұсынуы бойынша төлейтiн вексельде көрсетiлген ақша сомасының ешнәрсеге негiзделмеген ұсынысы (бұйрығы) бар вексель.

      Сенiм индоссаментi - вексельге вексель ұстаушы жазған және индоссант белгiлеген шекте вексель бойынша кейбір құқықтарды көшiру мақсатындағы жазба.

      Жай вексель (соло) - вексель берушiнiң вексель ұстаушыға талап ету бойынша немесе алдағы белгiлi бiр уақытта төлейтiн вексельде көрсетiлген ақша сомасының ешнәрсеге негiзделмеген мiндеттемесi жазылған вексель.

      Вексель наразылығы - акцептiң күнi көрсетiлмегенiн не акцептен немесе төлем төлеуден бас тартуды куәландыратын жазбаша акт.

      Регресс - акцептелмеген немесе төленбеген вексель бойынша керi талап ету.

      Рекамбио - вексельдi төлеген тұлғаның вексель бойынша мiндеттi тұлғалардың бiрiне вексель (керi тратта) түрiнде ресiмделуi мүмкiн талабы. Рекамбиоға наразылық бiлдiруiне байланысты төленген вексель сомасы, процент, өсiм, шығындар кiруi мүмкiн.

      Римесса - борышкердiң үшiншi тұлғадан ұлттық валютаға сатып алатын және өзiнiң шетелдiк несие берушiсiнiң алдындағы берешегiн өтеу үшiн оған жiберетiн шетелдiк валюта түрiндегi аударым векселi.

      Есеп кеңсесi - есеп операцияларын жүзеге асыруға лицензиясы бар екiншi деңгейдегi банк (бұдан әрi - банк).

      Қаржы векселi - ақша тарту мақсатында, сондай-ақ қаржылық қызмет көрсету туралы мәмiлелер негiзiнде берiлген вексель.

      Цессия - азаматтық заңдарға сәйкес мiндеттемедегi талаптарды азайту.

      Ескерту. Ұғымдарға өзгерту енгізілді – ҚР 2001.12.24. N 276, 2003.07.09. N 482; 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

I бөлiм.
Аударым вексельдерi мен жай вексельдер туралы
1-тарау. Аударым векселiн жасау және оның нысаны туралы

1-бап

      Аударым векселiнде мыналар болуға тиiс:

      1) құжат мәтiнiнiң өзiне енгiзiлген және осы құжат жасалған тiлде айтылған "вексель" атауы;

      2) белгiлi бiр ақша сомасын төлеуге ешқандай шарт қойылмаған бұйрық;

      3) төлем төлеуге тиiс тұлғаның (төлеушiнiң) атауы;

      4) төлем мерзiмiн көрсету;

      5) төлем жасалуға тиiс орынды көрсету;

      6) кiмге немесе кiмнiң бұйрығымен төлем төленуге тиiс тұлғаның

      атауы;

      7) вексель жасалатын уақыт пен орынды көрсету;

      8) вексель беретiн тұлғаның (вексель берушiнiң) қолы.

2-бап

      Алдыңғы бапта аталған талаптардың бiреуi жоқ құжаттың аударым вексельдiк күшi болмайды, бұған төмендегi азатжолдарда белгiленген жағдайлар қосылмайды.

      Төлеу мерзiмi көрсетiлмеген аударым векселi талап ету бойынша төленуге тиiс вексель ретiнде қарастырылады.

      Арнайы көрсету болмаған ретте төлеушiнiң атауымен қатар белгiленген орын төлем орны және сонымен бiрге төлеушiнiң тұрғылықты жерi болып есептеледi.

      Жасалған орны көрсетiлмеген аударым векселi вексель берушiнiң атауымен қатар көрсетiлген орында қол қойылған деп танылады.

3-бап

      Аударым векселi вексель берушiнiң бұйрығымен ақы төленуге тиiс деп берiлуi мүмкiн.

      Ол вексель берушiнiң өзiне берiлуi мүмкiн.

      Ол үшiншi тұлғаның есебiнен берiлуi мүмкiн.

4-бап

      Аударым векселi үшiншi тұлғаның тұрғылықты жерiнде немесе төлеушiнiң тұрғылықты жерiнде немесе басқа бiр жерде төленуге тиiс болуы мүмкiн.

5-бап

      Ұсынылған мерзiмде немесе ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiстi аударым векселiнде вексель берушi вексель сомасына процент есептеуге шарт қоя алады. Мұнан басқа аударым вексельдерiнде мұндай шарт жазылмаған деп есептеледi.

      Вексельде проценттiк ставка көрсетiлуге тиiс; мұндай нұсқау болмаған жағдайда, шарт жазылмаған деп есептеледi.

      Егер де басқа күн көрсетiлмесе, проценттер аударым векселi жасалған күннен бастап есептеледi.

6-бап

      Егер аударым векселiндегi сома жазбаша да, цифрмен де жазылса, бұл жазбалардың арасында қайшылықтар болған жағдайда вексель жазбаша көрсетiлген сомада күшiнде болады.

      Егер аударым векселiнде сома жазбаша түрде не цифрмен бiрнеше рет көрсетiлсе, бұл жазбалардың арасында қайшылықтар болған жағдайда вексель тек аз сомаға ғана күшiнде болады.

7-бап

      Егер аударым векселiнде аударым векселi бойынша мiндеттi бола алмайтын тұлғаның қолы, жалған қолдар немесе ойдан шығарылған адамдардың қолдары болса, немесе оған қол қойғандарды барлық басқа негiзде мiндеттей алмайтын, немесе бiреудiң атынан қол қойылса, басқалардың қойған қолдары дегенмен де күшiн жоймайды.

      Вексельге қойылмаған қолдың орыны аударым векселiне өз қолын қойып куәландырушы адамның еркiн бiлдiретiн ресми түрде куәландырып жазған өтiнiшi арқылы ғана толтырылуы мүмкiн.

8-бап

      Тұлға атынан iс-әрекет жасауға уәкiлдiк берiлмеген, тұлғаның өкiлi ретiнде аударма векселiне қол қойған әрбiр адам вексель бойынша тарап ретiнде мiндеттi болады және, егер ол вексельдi төлеген болса, өкiл ретiнде көрсетiлген адамның құқығындай құқықтарға ие болады. Өзiнiң өкiлеттiгiн асыра пайдаланған өкiл де дәл осындай жағдайда болады.

9-бап

      Вексель берушi акцепт үшiн де, төлем үшiн де жауап бередi.

      Оның өзiне акцепт үшiн жауапкершiлiк алмауына болады; оның төлем үшiн жауапкершiлiктi алмауының әрбiр жағдайы жазылмаған деп саналады.

2-тарау. Индоссамент туралы

10-бап

      Әрбiр аударым векселi, тiптi ол бұйрық туралы нұсқаусыз берiлсе де, индоссамент арқылы берiлуi мүмкiн.

      Егер вексель берушi аударым векселiнде "бұйрыққа емес" деген сөздi немесе қандай да бiр соған тең мағынадағы сөздi жазатын болса, құжаттың нысаны ғана сақталып және жай цессия нәтижелерiмен берiлуi мүмкiн.

      Төлемшi вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне де қарамастан, тiптi соның пайдасына немесе вексель берушiнiң пайдасына не вексель бойынша мiндеттi қандай да бiр басқа тұлғаның пайдасына индоссамент жасалуы мүмкiн. Бұл тұлғалар өз кезегiнде вексельдi индоссация жасай алады.

11-бап

      Индоссамент жай және ешқандай шарт қойылмаған болуға тиiс. Оны шектейтiн шарттың кез-келгенi жазылмаған деп есептеледi.

      Iшiнара индоссамент жарамсыз болады.

      Индоссамент көрсетушiге бланктiк индоссамент күшiнде болады.

12-бап

      Индоссамент аударым векселiне немесе соған қосымша параққа (аллонжға) жазылуға тиiс. Оған индоссант қол қоюға тиiс.

      Индоссамент өз пайдасына индоссамент жазылған тұлғаның нұсқауы көрсетiлмеуi мүмкiн немесе онда бiр индоссанттың ғана қойған қолы болуы тиiс (бланктiк индоссамент). Бұл соңғы жағдайда индоссамент өз күшiнде болуы үшiн ол аударым векселiнiң сырт жағына немесе аллонжға жазылуға тиiс. <*>

      Ескерту. 12-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

13-бап

      Индоссаментке аударым векселiнен туындайтын барлық құқық берiледi. Егер индоссамент бланктiк индоссамент болса, вексель ұстаушы:

      1) бланктi не өзiнiң атынан немесе басқа бiр тұлғаның атынан толтыра алады;

      2) өз кезегiнде вексельдi бланк арқылы немесе қандай да басқа бiр тұлғаның атына индоссациялай алады;

      3) вексельдi бланк толтырмастан және индоссамент жасамастан үшiншi тұлғаға бере алады.

14-бап

      Егер қандай да бiр керi шарт қойылмаса, индоссант акцепт үшiн және төлем үшiн жауап бередi.

      Ол бұдан кейiнгi индоссаментке тыйым салуы мүмкiн: мұндай жағдайда ол бұдан кейiн пайдасына вексель индоссацияланған тұлғалардың алдында жауап бермейдi.

15-бап

      Аударым векселi кiмнiң қолында болса, тiптi соңғы индоссамент бланктi индоссамент болғанның өзiнде, егер ол өз құқығын индоссаменттердiң үздiксiз қатарына негiздей алса, сол тұлға заңды вексель ұстаушы деп қарастырылады. Бұл орайда сызылып тасталған индоссаменттер жазылмаған болып есептеледi. Бланктiк индоссаменттен кейiн басқа индоссамент болған кезде, соңғысына қол қойған тұлға бланктiк индоссамент бойынша вексельдi сатып алған деп есептеледi.

      Егер кiмде-кiм әлде нендей бiр кездейсоқ жағдайларда вексель иелiгiнен айрылса, қолында векселi бар, өз құқығын бұдан бұрынғы азатжолда көрсетiлген тәртiппен негiздейтiн тұлға вексельдi дұрыс алмаған немесе оны сатып алғанда өрескел абайсыздық жасаған жағдайда ғана оны қайтаруға мiндеттi.

16-бап

      Аударым векселi бойынша талап қойылған тұлғалар, егер вексель ұстаушы вексель сатып алғанда борышкерге саналы түрде зиян келтiрмеген болса, вексель берушiге немесе алдыңғы вексель ұстаушыларға жеке қатынастарына негiзделген қарсылықты вексель ұстаушыға қарсы қоя алмайды.

17-бап

      Егер индоссаменттiң "валюта алуға", "инкассоға", "сенiм бiлдiрiлген ретiнде" деген ескертпесi немесе жай тапсырманы бiлдiретiн қандай да бiр өзге ескертпесi болса, вексель ұстаушы аударым векселiнен туындайтын барлық құқықтарды жүзеге асыра алады, бiрақ оны ол қайта тапсыру тәртiбiмен ғана индоссациялай алады.

      Мұндай жағдайда мiндеттi тұлғалар вексель ұстаушыға қарсы тек индоссантқа ғана қарсы қоятындай наразылық мәлiмдей алады.

      Индоссаментке берiлген тапсырма қайта кепiлдiк берушiнiң қайтыс болуы немесе оның iс-әрекетке қабiлетсiздiгiне ұшырауы салдарынан тоқтатылмайды.

18-бап

      Егер индоссаментте "қамтамасыз етiлуге тиiс валюта", "кепiлдiкке берiлетiн валюта" ескертiлсе немесе өзге де кез-келген кепiл түрiндегi ескертпе болса, вексель ұстаушы аударым векселiнен туындайтын барлық құқықтарды жүзеге асыра алады, бiрақ олар қойған индоссаменттiң қайта кепiлдiк берушi индоссамент ретiнде ғана күшi болады.

      Егер тек вексель ұстаушы вексель алғанда борышкерге саналы түрде зиян келтiрмеген болса, мiндеттi тұлғалар индоссантқа өздерiнiң жеке қатынастарына негiзделген қарсылықтарын ұстаушыға қарсы мәлiмдей алмайды.

19-бап

      Төлем мерзiмiнен кейiн жасалған индоссаменттiң нәтижесi алдыңғы жасалған индоссаменттегi сияқты болады. Алайда төлем төлемеу наразалығынан кейiн немесе наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiм өткеннен кейiн жасалған индоссамент тек қана дағдылы цессия салдарына ие болады.

      Керiсiнше дәлелденбейтiн болғандықтан күнi көрсетiлмеген индоссамент наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiм өткенге дейiн жасалған деп есептеледi.

3-тарау. Акцепт туралы

20-бап

      Төлем мерзiмi басталғанға дейiн қолында векселi бар вексель ұстаушы немесе тiптi жай адам төлем төлеушiге өзiнiң тұрғылықты жерiнде акцептеу үшiн аударым векселiн көрсетуiне болады.

21-бап

      Вексель берушi қандай да болсын аударым векселiнде мерзiмi белгiленген немесе белгiленбеген вексельдiң акцептке табыс етiлуге тиiстiлiгiн шарт етiп қоя алады.

      Егер үшiншi бiреуде төленуге тиiс болатын аударым векселi туралы, немесе төлем төлеушiнiң тұратын жерiнен басқа жерде төленуге тиiс вексель туралы, немесе ұсыну бойынша белгiлi бiр уақыттан кейiн төленетiн вексель туралы сөз болып отырмаса, ол вексельде оны акцептке ұсынуға тыйым сала алады.

      Ол акцептке белгiленген мерзiмнен бұрын орын алуға болмайтынын да шарт етiп қоя алады.

      Егер вексель берушi вексельдi ғана акцептеуге болмайды деп жарияламаған болса, әрбiр индоссант вексель мерзiмiн белгiлеп немесе оны белгiлемей вексельдi акцептке ұсынуға тиiс екенiн шарт етiп қоя алады.

22-бап

      Ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiстi аударым вексельдерi берiлген күнiнен бастап бiр жыл iшiнде акцептке табыс етiлуге тиiс.

      Вексель берушi бұл соңғы мерзiмдi қысқартуы немесе неғұрлым ұзағырақ мерзiмдi белгiлеуi мүмкiн.

      Индоссанттардың бұл мерзiмдi қысқартуы мүмкiн.

23-бап

      Төлем төлеушi бiрiншi ұсынудан кейiн вексельдi келесi күнi өзiне қайталап ұсынуды талап ете алады.

      Мүдделi адамдар, наразылықта айтылған талап орындалмаған жағдайда ғана ол талаптың орындалмағанына сiлтеме жасай алады.

      Вексель ұстаушы акцептке ұсынылған вексельдi төлем төлеушiге беруге мiндеттi емес.

24-бап

      Аударым векселiнде акцепт белгiленедi. Ол "акцептелген" деген сөзбен немесе басқа бiр сондай мағынадағы сөзбен бiлдiрiледi; оған төлем төлеушi қол қояды. Вексельдiң бет жағына төлем төлеушiнiң қойған жай қолы акцепт күшiн алады.

      Егер вексель ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта төленуге тиiс болса немесе ерекше жағдайға байланысты белгiлi бiр мерзiмде акцептке ұсынылуға тиiс болса, акцептке оның берiлген күнi қойылуға тиiс, бұл орайда вексель ұстаушы оның ұсынылатын күнмен көрсетiлуiн талап етпеуi керек. Күнi көрсетiлмеген жағдайда вексель ұстаушы индоссанттарға қарсы және вексель берушiге қарсы өзiнiң регресс құқығын сақтап қалу үшiн бұл олқылықты мезгiлiнде наразылық жасаумен куәландыруға тиiс.

25-бап

      Акцепт жай және ешқандай шарт қойылмаған болуға тиiс, алайда төлем төлеушi оны соманың бiр бөлiгiмен шектей алады.

      Акцептпен аударым векселiнiң мазмұнына жасалған қандай да болмасын өзге өзгерiс акцепт жасамаудан бас тартумен бара-бар болады. Алайда акцептант өз акцептiнiң мазмұнына сәйкес жауап бередi.

26-бап

      Егер вексель берушi аударым векселiнде төлем төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге төлем жасайтын жердi көрсетсе, бұл орайда төлем жасалуға тиiс үшiншi тұлғаны көрсетпеген болса, төлем төлеушi мұндай тұлғаны акцепт жасалған кезде көрсете алады. Мұндай нұсқау болмаған жағдайда, акцептант төлемдi төлем төленетiн жерде өзi жасауға мiндеттендi деп ұйғарылады.

      Егер вексель төлем төлеушiнiң тұрғылықты жерiнде төленуге жататын болса, соңғысы акцепте сол жердегi төлем жасалуы тиiс болатын қандай да бiр мекен-жайды көрсете алады.

27-бап

      Төлем төлеушi акцепт арқылы аударым векселiн мерзiмiнде төлеуге өзiне мiндеттеме қабылдайды.

      Төлем жасалмаған жағдайда, вексель ұстаушы тiптi өзi вексель берушi болса да, акцептантқа қарсы 47 және 48-баптарға сәйкес талап қоюға мүмкiн болатынның бәрiне қатысты, аударым векселiне негiзделген тiкелей талап қояды.

28-бап

      Егер аударым векселiне акцептi туралы жазба жасаған төлем төлеушi оны вексель қайтарылғанға дейiн сызып тастаған болса, акцепт жасаудан бас тартылды деп есептеледi. Өзгеше дәлелденбейтiн болғандықтан, сызып тастау құжатты қайтарып бергенге дейiн жасалған деп есептеледi.

      Алайда, егер төлем төлеушi өзiнiң акцептi туралы вексель ұстаушыға немесе қол қойғандардың әлде бiреуiне жазбаша хабарласа, онда өз акцептiнiң шарттарына сәйкес олардың алдында мiндеттi болып табылады.

4-тарау. Аваль туралы

29-бап

      Аударым вексель бойынша төлем толығымен немесе вексель сомасының бiр бөлiгiнде аваль арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн.

      Бұл қамтамасыз етудi үшiншi тұлға немесе вексельге қол қойған тұлғалардың бiрi бередi.

30-бап

      Аваль аударым векселiнде немесе қосымша парақта берiледi. Аваль берiлген жерi көрсетiле отырып жеке актiмен берiлуi мүмкiн.

      Ол "аваль үшiн есептелсiн" деген сөздермен немесе соған бара-бар өзге де кез келген тұжырым сөздермен бiлдiрiледi; оған авальды кiм берсе, сол қол қояды.

      Аваль үшiн, егер тек бұған төлем төлеушi немесе вексель берушi қол қоймаған болса, аударым векселiнiң бет жағына авальшы қойған қолдың өзi жеткiлiктi.

      Авальда, ол кiмнiң есебiнен берiлiп отырғаны көрсетiлуi тиiс. Мұндай нұсқау болмаған жағдайда, ол вексель берушiнiң атынан берiлген деп есептеледi.

31-бап

      Авальшы өзi кiмнiң атынан аваль берсе, сонымен бiрдей жауапты болады.

      Оның мiндеттемесi тiптi егер ол кепiлдiк берген мiндеттеме нысан кемшiлiгiнен өзге қандай да болмасын негiз бойынша жарамсыз болып шыққан жағдайда да жарамды.

      Аударым векселiне төлем жасай отырып, авальшы кiм үшiн өзi кепiлдiк берсе, соған қарсы және аударым векселiне байланысты осы соңғысының алдында мiндеттi болғандарға қарсы аударым векселiнен туындайтын құқықтарға ие болады.

5-тарау. Төлем мерзiмi туралы

32-бап

      Аударым векселi:

      ұсынуы бойынша;

      ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта;

      жасалғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта;

      белгiлi бiр күнде төленуге тиiстi болып берiлуi мүмкiн.

      Мерзiмнiң өзгедей белгiленуiн не төлемнiң дәйектi мерзiмдерiн қамтитын аударым вексельдерi жарамсыз болады.

33-бап

      Мерзiмi ұсынылуы бойынша болатын аударым векселi ол ұсынылған кезде төленедi. Ол жасалған күннен бастап бiр жыл iшiнде төлем жасауға ұсынылуға тиiс. Вексель берушi бұл мерзiмдi қысқартуы немесе неғұрлым ұзартылған мерзiмге белгiлеуi мүмкiн. Бұл мерзiмдердi индоссанттар қысқарта алады.

      Вексель берушi мерзiмi ұсынылуы бойынша берiлген аударым векселiн белгiленген мерзiмiнен бұрын төлемге ұсынылмайтынын белгiлей алады. Мұндай жағдайда ұсынылу мерзiмi сол белгiленген мерзiмнен бастап есептеледi.

34-бап

      Аударым векселi бойынша ұсынудан кейiн белгiлi бiр уақытта жасалған төлем мерзiмi не акцепт жасалған күнмен, не наразылық бiлдiрiлген күнмен анықталады.

      Наразылық болмаған жағдайда күнi көрсетiлмеген акцепт акцептантқа қатысты акцептке ұсынылуы үшiн көзделген мерзiмнiң соңғы күнi жасалған деп есептеледi.

35-бап

      Жасалғаннан немесе ұсынылуынан бастап бiр немесе бiрнеше ай мерзiмге берiлген аударым векселi бойынша төлем мерзiмi төлем жасалатын айдың тиiстi күнi басталады. Бұл айда тиiстi күнi болмаған жағдайда, төлем мерзiмi сол айдың соңғы күнi басталады.

      Егер аударым векселi жасалғанынан немесе ұсынылғанынан бастап бiр жарым айға немесе бiрнеше ай жарым мерзiмге берiлген болса, онда ең алдымен тұтас айлар есептелiнуi тиiс.

      Егер төлем мерзiмi айдың басына, ортасына (қаңтардың ортасы, ақпанның ортасы және т.б.) немесе айдың соңына белгiленген болса, мұны айдың бiрi, он бесi немесе соңғы күнi деп түсiну керек.

      "Сегiз күн" немесе "он бес күн" деген сөздер бiр немесе екi аптаны емес, толық сегiз немесе он бес күндiк мерзiмдi бiлдiредi.

      "Жарты ай" деген сөз он бес күндiк мерзiмдi бiлдiредi.

36-бап

      Егер аударым векселi берiлген жерден өзге күнтiзбе қабылданған әлдебiр жерде белгiлi бiр күнi төленуге тиiс болса, онда төлем мерзiмi төлем төленетiн жердiң күнтiзбесi бойынша тағайындалған деп есептеледi.

      Егер жасалғаннан кейiн белгiлi бiр уақытқа қойылған мерзiмдегi аударым векселi бойынша берiлген жерi мен төлем төленетiн жерiнде түрлiше күнтiзбелер қолданылатын болса, онда берiлген күнiне сәйкес келетiн төлем төленетiн жердiң күнтiзбесi бойынша тиiстi күн белгiленедi және осыған байланысты төлем мерзiмi анықталады.

      Аударым вексельдерiнiң ұсынылу мерзiмдерi бұдан бұрынғы азатжолдағы ережелерге сәйкес есептеледi.

      Аударым векселiнде егер қандай да болмасын жасалған ескерту немесе тiптi жай ғана құжаттың мазмұнында өзге бiр ережелердi қабылдау ниетi бiлдiрiлсе, бұл ережелердi қолдануға болмайды.

6-тарау. Төлем туралы

37-бап

      Белгiлi бiр күнге арналған мерзiммен аударым векселiн ұстаушы жасалғаннан немесе ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыт iшiнде аударым векселiн ол төленуге тиiстi күнi, не келесi екi жұмыс күнiнiң бiрiнде ұсынуға тиiс.

      Ескерту. 37-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

38-бап

      Аударым векселiн төлеген кезде төлем төлеушi вексель ұстаушыдан төлемдi қабылдағаны туралы оған қолхат табысталуын талап ете алады.

      Вексель ұстаушы iшiнара төлем қабылдаудан бас тарта алмайды.

      Төлем iшiнара төленген жағдайда төлем төлеушi мұндай төлем туралы вексельге белгi қойылып отыруын және ол туралы қолхат беруiн талап ете алады.

39-бап

      Вексель ұстаушыны аударым векселi бойынша төлемдi мерзiмiнен бұрын қабылдауға мәжбүр етуге болмайды.

      Төлемдi мерзiмiнен бұрын жасаған төлем төлеушi оған өз бетiнше тәуекел етедi.

      Төлемдi мерзiмiнде төлеген адам, егер тек қана оның тарапынан алдау немесе өрескел абайсыздық болмаса, мiндеттемелерден босатылады. Ол индоссанттардың қойған қолдарын емес, индоссаменттердiң кезектi қатарының дұрыстығын тексерiп отыруға мiндеттi.

40-бап

      Егер аударым векселi төлем төленетiн жерде жүрмейтiн валютамен жазылып берiлсе, онда оның сомасын төлем мерзiмi басталған күнгi бағам бойынша жергiлiктi валютамен төлеуге болады. Егер борышкер төлем жасау мерзiмiн өткiзiп алса, онда вексель ұстаушы өз қалауы бойынша аударым векселiнiң сомасы жергiлiктi валютаның бағамымен не төлем мерзiмi басталған күнгi, не төлем төленетiн күнгi бағаммен төленуiн талап ете алады.

      Шетел валютасының бағамы төлем төленетiн жерде қолданылып жүрген қалыптасқан жағдайларға сәйкес белгiленедi. Алайда вексель берушi төленуге тиiстi сома вексельде көрсетiлген бағам бойынша есептелетiнiн ескерте алады.

      Егер аударым векселiнiң сомасы оны берген елдiң және төлем төленетiн елдiң бiрдей атаудағы, бiрақ түрлi бағамдағы валютасымен көрсетiлсе, төлем төленетiн жердiң валютасы көзделгенiн аңғартады.

41-бап

      Аударым векселiн 37-баптағы көрсетiлген төлем мерзiмiне ұсынбаған жағдайда, әрбiр борышкер вексель ұстаушының есебiнен тәуекелге барып, вексель сомасын заңмен арнайы уәкiлеттiк берiлген тұлғаның депозитiне салуға құқығы бар.

7-тарау. Акцепт емес немесе төлем жасалмаған жағдайда талап
ету

42-бап

      Вексель ұстаушы индоссантқа, вексель берушiге және басқа мiндеттi тұлғаларға қарсы өзiнiң регресс құқықтарын:

      төлем мерзiмi басталғанда;

      төлем жасалмаған болса;

      төлем мерзiмi басталмай-ақ:

      1) егер акцептен толық немесе iшiнара бас тартылса;

      2) төлем төлеушi, оның вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне қарамастан банкрот деп танылған жағдайда, жағдаяты сот арқылы анықталмаса да ол төлем төлеудi тоқтатқан жағдайда немесе оның мүлкiнен өндiрiп алуды өтiну нәтижесiз болған жағдайда;

      3) вексель берушi акцептке жатпайтын вексель бойынша банкрот деп танылған жағдайда жүзеге асыра алады.

      Төлем төлеушiнiң төлемдi тоқтату фактiсiн сот арқылы анықтау тәртiбi, сондай-ақ мүлiктi өндiрiп алуға өтiнiш жасау тәртiбi осы Заңның 94-бабында белгiленген.

      Вексель бойынша акцепт пен төлем үшiн жауап беретiн тұлғаларға керi талапты вексель бойынша төлем мерзiмiнен кешiктiрмей қоюға болады (осы баптың 2 және 3-тармақтары үшiн).

43-бап

      Акцептен немесе төлемнен бас тарту - бас тарту фактiсiн куәландыратын актiмен расталуға тиiс (акцепт емес немесе төлем төлемеу наразылығы).

      Вексель берушi аударым векселiнiң өз мәтiнiнде ресми акт арқылы наразылық жасауды талап еткен жағдайларды қоспағанда, наразылық вексельдiң өзiнде жасалып және төлем төлеушi қол қойған өтiнiшпен алмастырылуы мүмкiн. Мұндай өтiнiш наразылық бiлдiру үшiн белгiленген мерзiмде жасалуға және Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес тiзiлiмдемеге енгiзуге тиiс. Бұл орайда күнi белгiленбеген индоссамент наразылық бiлдiрiлгенге дейiн қойылған деп есептеледi.

      Акцептемеуге наразылық акцептке ұсыну үшiн белгiленген мерзiмде жасалуға тиiс. Егер 23-баптың бiрiншi азатжолында көзделген жағдайда, бiрiншi рет ұсыну мерзiмнiң соңғы күнi орын алса, онда наразылық бiлдiру келесi күнi жасалуы да мүмкiн.

      Төлем төлемеу наразылығы аударым векселi төленетiн күнi не келесi екi жұмыс күнiнiң бiрiнде жасалуға тиiс.

      Акцептемеу наразылығы төлемге ұсынудан және төлем төлемеу наразылығынан босатады.

      Төлем төлеушi вексельдi акцептегенiне немесе акцептемегенiне қарамастан төлемдi тоқтатқан жағдайда немесе вексель ұстаушы төлем төлеушiнiң мүлкiнен өндiрiп алуға жасаған әрекетi нәтижесiз болған жағдайда, төлем төлеушiге төлеу үшiн вексельдi ұсынғаннан кейiн және наразылық бiлдiрiлгеннен кейiн ғана вексель ұстаушы өзiне берiлген құқықтарын жүзеге асыра алады.

      Төлем төлеушi вексельдi акцептегенiне, немесе акцептемегенiне қарамастан, банкрот деп танылған жағдайда, сондай-ақ акцептеуге жатпайтын вексель бойынша вексель берушi банкрот деп танылған жағдайда, вексель ұстаушының өзiне берiлген құқықтарын жүзеге асыру үшiн сот органдарының оны банкрот деп тану туралы ұйғарымын ұсынуының өзi жеткiлiктi болады.

44-бап

      Вексель ұстаушы өзiнiң индоссанты мен вексель берушiсiн акцептелмегенi немесе төлем төленбегенi туралы наразылық бiлдiрiлген күннен кейiнгi төрт жұмыс күнi iшiнде немесе "шығынсыз айналым" деген ескерту болған жағдайда, ұсынудан кейiнгi күнi хабардар етуi тиiс. Әрбiр индоссант хабарлама алғаннан кейiнгi екi жұмыс күнi iшiнде өздерi алған хабарламасымен қатар алдыңғы хабарламаны жолдаушылардың атаулары мен мекен-жайларын, өзiнiң индоссантына және одан әрi вексель берушiге дейiн жеткенше хабарлауға тиiс. Жоғарыда аталған мерзiмдер алдыңғы хабарлама алынған сәттен бастап саналады.

      Егер аударым векселiне өзiнiң қолын қойған әлдекiмге алдыңғы азатжолға сәйкес хабарлама жiберiлетiн болса, онда дәл сондай хабарлама сол мерзiмде ол үшiн аваль берген адамға жiберiлуi тиiс.

      Егер индоссанттардың бiреуi өзiнiң мекен-жайын көрсетпеген жағдайда немесе анықтап жазбаған жағдайда, оның алдындағы индоссантқа хабарлама жiберiлгеннiң өзi жеткiлiктi болады.

      Хабарламаны жiберушi адам оны қандай түрде болса да, тiптi аударым векселiнiң өзiн қайтару жолымен де жасай алады.

      Ол хабарламаны белгiленген мерзiмiнде жолдағанын дәлелдеуi тиiс. Егер мазмұнында хабарлама жазылған хат почта арқылы аталған мерзiмде жөнелтiлген болса, мерзiм сақталған деп есептеледi.

      Жоғарыда аталған мерзiмде хабарламаны кiмде-кiм жiбермесе, ол өз құқығын жоғалтпайды; ол өзiнiң ұқыпсыздығынан келуi мүмкiн зиян үшiн жауап бередi, алайда өтелетiн зиянның мөлшерiн аударым векселiнiң сомасынан арттыруға болмайды.

      Акцептемеу немесе төлем төлемеу туралы наразылық бiлдiрiлген жағдайда, нотариус вексельдегi бар не наразылық жасалуын талап еткен адамдардан алынған мекен-жайларға сәйкес оларға жазбаша хабарлама жiбере отырып, вексель бойынша барлық мiндеттi тұлғаларды бұл туралы ескертуге мiндеттi. Мұндай хабарламаның шығындары наразылық жөнiндегi шығындарға қосылады.

45-бап

      Вексель берушi, индоссант немесе авальшы құжатқа енгiзiлген және "шығынсыз айналым", "наразылықсыз" деген ескертуiне немесе соған бара-бар өзге де кез келген ескертулерге қол қойылуы арқылы вексель ұстаушыны акцептемеу немесе төлем төлемеу наразылығы регресiн жасау құқықтарын жүзеге асырудан босата алады.

      Бұл ескерту вексель ұстаушыны аударым векселiн мерзiмiнде ұсынудан да, мезгiлiнде хабарлама жiберуден де босатпайды. Келiсiлген мерзiмдi сақтамау вексель ұстаушымен дауласқанда бұл жағдаятқа сiлтеме жасайтындарға дәлел болады.

      Егер ескертудi вексель берушi енгiзген болса, онда вексельге қол қойған барлық тұлғаларға оның күшi болады; егер оны индоссант немесе авальшы енгiзген болса, онда оның күшi оның өзiне ғана қолданылады.

      Егер вексель берушiнiң енгiзген ескертпесiне қарамай, вексель ұстаушы наразылық бiлдiрсе, онда наразылық бойынша шығындарды оның өзi көретiн болады. Егер ескертпенi индоссант немесе авальшы жасаған болса, онда наразылық шығындары, егер ол жасалса өздерiнiң қолын қойған барлық тұлғалардан талап етiлуi мүмкiн.

46-бап

      Барлық аударым векселiн берушiлер, акцептегендер, индоссант ұсынушылар немесе оған аваль қойғандар вексель ұстаушының алдында бiрдей мiндеттi болып табылады.

      Вексель ұстаушы барлық осындай тұлғаларға талап қоюға, олардың қабылдаған мiндеттерiн сақтау ретiн бұзуға мәжбүр болмағанмен, әрқайсысына жеке-жеке және барлығына бiрге талап қоюға құқылы.

      Аударым векселiне қол қойған адамдардың әрқайсысы оны төлегеннен кейiн осындай құқықтарға ие бола алады.

      Мiндеттi адамдардың бiрiне талап қою, тiптi олар алғашқы жауапкерден кейiн мiндеттенсе де, басқаларға да талап қоюға кедергi бола алмайды.

47-бап

      Вексель ұстаушы өзi талап қоятындардан мыналарды талап ете алады:

      1) егер шарт қойылмаса, акцептелмеген немесе төлем төленбеген аударым векселiнiң сомасын процентiмен;

      2) вексель төленуге тиiстi күнгi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің мөлшерiнде вексель сомасынан өсiм;

      3) наразылық бiлдiру жөнiндегi шығындар, хабарлама жолдау жөнiндегi шығындар, сондай-ақ басқа да шығындар.

      Бұдан басқа, талап қоюшы вексель ұстаушы талап қою сомасына вексель сомасынан алынатын 0,01 % мөлшерiнде комиссия жинағын қосуы мүмкiн.

      Егер талап қою төлем мерзiмi басталғанға дейiн ұсынылса, онда вексель сомасынан есептiк процент ұсталады. Бұл есептiк процент вексель ұстаушының тұратын жерiнде талап қойылған күнгi қолданымдағы ресми есептеу ставкасына (банк ставкасына) сәйкес есептеледi.

      Ескерту. 47-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

48-бап

      Аударым векселiн төлеген адам, өзiнiң алдында мiндеттi адамдардан:

      1) олардың төлеген барлық сомасын;

      2) талапкер вексельдi төлеген күнi Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлемесінің мөлшерiнде есептелгенде көрсетiлген сомадан проценттердi;

      3) олардың шеккен шығындарын талап ете алады.

      Вексельдi төлеген және вексель бойынша мiндеттi адамдарға талап қойған тұлға талап қою сомасына 0,05 % мөлшерiнде комиссия жинағын қоса алады.

      Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

49-бап

      Талап қойылатын немесе талап қойылуы мүмкiн әрбiр мiндеттi тұлға аударым векселiн төлеуге қарсы наразылығымен және төлем төлегенi жөнiндегi қолхатымен бiрге өзiне табыс етiлуiн талап ете алады.

      Аударым векселiн төлеген әрбiр индоссант өзiнiң индоссаментiн және өзiнен кейiнгi индоссанттарды да сызып тастай алады.

50-бап

      Iшiнара акцептегеннен кейiн регресi жүзеге асырылған жағдайда, вексельге акцептелмеген соманы төлеушi сол төлем жөнiнде вексельде белгi қойылуын және өзiне сол туралы қолхат берiлуiн талап ете алады. Вексель ұстаушы мұның үстiне оған вексельдiң куәландырылған көшiрмесiн және келесi регрестi жүзеге асыра алуы үшiн наразылық актiсiн беруге мiндеттi.

51-бап

      Талап қою құқығы бар әрбiр тұлға, басқаша ескертiлмегендiктен, өз алдында жауапты адамдардың бiрiне ұсынылуы бойынша берiлген жаңа вексель (керi тратта) арқылы сол тұлғаның тұратын жерi бойынша төлете отырып, төлем ала алады.

      Керi траттаға 47 және 48-баптарда көрсетiлген сомадан басқа керi тратта бойынша куртаж да кiредi. <*>

      Егер керi траттаны вексель ұстаушы берген болса, онда оның сомасы ұсынылуы бойынша мерзiмдегi аударма вексельдерi үшiн қойылған бағам бойынша белгiленедi, ол алғашқы вексель бойынша төлем төленетiн жердегi жауапты адамның тұрған жерiнде берiледi. Егер керi траттаны индоссант берген болса, онда оның сомасы ұсынылуы бойынша мерзiмдегi аударым вексельдер үшiн қойылған бағам бойынша белгiленедi, ол керi тратта бойынша вексель берушiнiң тұратын жерiндегi кепiл болған адамның тұрған жерiнде берiледi.

      Ескерту. 51-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

52-бап

      Ұсынылу мерзiмiнде немесе ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақытта төленетiн аударым векселiн ұсыну үшiн;

      акцептемеу немесе төлем төлемеу наразылығын жүзеге асыру үшiн;

      "шығынсыз айналым" деген ескертпесi болған жағдайда, төлемге ұсыну үшiн, белгiленген мерзiм өткен соң вексель ұстаушы индоссанттарға қарсы, вексель берушiге қарсы және, акцептантты қоспағанда, басқа мiндеттi тұлғаларға қарсы өзiнiң құқықтарын жоғалтады.

      Вексель берушiмен келiсiлген мерзiмде акцептке ұсынылмаған жағдайда, вексель ұстаушы төлем жасамаудың салдарынан, сондай-ақ егер вексель берушi акцепт үшiн жауапкершiлiктен өзiн босатуды көздегендiктен ғана қоятын шартының мазмұнынан туындамаса, акцептемегеннiң салдарынан өзiне тиiстi құқықтарынан айырылады.

      Егер индоссаментте ұсынылу мерзiмi келiсiлсе, оған тек индоссант қана сiлтеме жасай алады.

53-бап

      Егер аударым векселiн ұсынуға немесе белгiленген мерзiмде наразылық жасауға бой бермейтiн бөгет кедергi болған жағдайда (қайсы бiр мемлекеттiң заң өкiмдерi немесе жеңуге болмайтын басқа да күштер болған жағдайда) бұл мерзiмдер ұзартылады.

      Вексель ұстаушы өзiнiң индоссантын кедергi жасайтын күштер жайы туралы кiдiрiссiз хабарлауға және аударым векселiне немесе аллонжға осы хабарлама туралы, оның күнiн және өзiнiң қолын қоя отырып белгi салуға мiндеттi; басқаларына 44-баптың ережесi қолданылады.

      Кедергi жасайтын күштердiң әрекетi тоқтағаннан кейiн вексель ұстаушы вексельдi акцептеуге немесе төлем жасауға кiдiрiссiз ұсынуға, егер қажет болса, наразылық жасауға тиiс.

      Егер төлем жасалған мерзiмнен кейiн кедергi жасайтын күштердiң әрекетi отыз күннен аса уақыт жалғасатын болса, онда регрестi жүзеге асыру үшiн вексельдi ұсыну да, наразылық жасау да қажеттi болып табылмайды.

      Ұсынылу мерзiмi немесе ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыт көрсетiлген аударым вексельдерi үшiн отыз күндiк мерзiм вексель ұстаушы кедергi жасайтын күштер жайында өзiнiң индоссантына хабарлаған күннен бастап өте бастайды; бұл хабарлау вексельдi ұсыну үшiн белгiленген мерзiм өткенге дейiн де жасалатын болады;

      ұсынылғаннан кейiнгi белгiлi бiр уақыттағы аударым вексельдерi үшiн отыз күн аударым векселiнде көрсетiлген ұсыну мерзiмiне ұзартылады.

      Вексель ұстаушыға немесе оны вексель ұсынуды немесе наразылық жасауды тапсырғандарына тiкелей қатысты жағдайлар кедергi жасайтын күш болып саналмайды.

8-тарау. Делдалдық туралы
1. Жалпы ережелер

54-бап

      Вексель берушi, индоссант немесе авальшы қажет болатын жағдайда акцепт немесе төлем үшiн қандай да бiр тұлғаны көрсете алады.

      Аударым векселiн регресс тәртiбiмен мiндеттi борышкерлердiң әлдебiрi үшiн делдал ретiнде әрекет етушi тұлға төменде белгiленген шарттарда қабылдауы және төлеуi мүмкiн.

      Акцептантты қоспағанда, үшiншi тұлға, тiптi төлемшi немесе аударым векселi бойынша мiндеттi қандай да бiр тұлға делдал болуы мүмкiн.

      Делдал өзiнiң кiм үшiн делдалдық жасайтыны жөнiнде екi жұмыс күнi iшiнде хабарлауға тиiс. Осы мерзiмдi сақтамаған жағдайда ол өзiнiң ұқыпсыздығынан келген зиян үшiн тиiстi жағдайларда жауап бередi, алайда шығын вексель сомасынан аспайтын мөлшерде өтелуге тиiс.

2. Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау

55-бап

      Вексель ұстаушының акцептелуге тиiс аударым векселiнде төлем мерзiмi басталғанға дейiн регреске құқығы туындайтын барлық жағдайларда делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау орын алуы мүмкiн.

      Егер аударым векселiнде, қажетiне қарай, төлем орнында акцепт үшiн немесе төлем үшiн тұлға көрсетiлсе, онда вексель ұстаушы төлем мерзiмi басталғанға дейiн өзiнiң регрестiк құқығын осындай нұсқауды берушiге қарсы және осы нұсқау берiлгеннен кейiн қолдарын қойған адамдарға қарсы, бiрақ мұның бәрi ол аударма векселiн аталған тұлғаға ұсынған және соңғысы акцептен бас тартқан ретте бұл қарсылық наразылық бiлдiрумен куәландырылған жағдайда ғана жүзеге асыра алады.

      Делдалдықтың басқа жағдайларында вексель ұстаушы делдалдық тәртiбiмен акцепт жасауды қабылдамай тастауы мүмкiн. Алайда, егер ол акцепт жасауға жол берсе, акцепт кiмнiң есебiнен берiлсе, соған қарсы және одан кейiн қол қойған тұлғаларға қарсы төлем мерзiмi жеткенге дейiнгi регресс құқығын жоғалтады.

56-бап

      Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасау аударым векселiнде белгiленедi; акцептке делдал қол қояды. Онда ол кiмнiң есебiнен жасалғандығы көрсетiледi; мұндай көрсету жоқ болса, акцепт вексель берушi үшiн жасалған деп есептеледi.

57-бап

      Делдалдық тәртiбiмен акцептант вексель ұстаушыға қатысты және өзi соның есебiне делдал ретiнде әрекет еткен тұлғадан кейiн осы тұлғамен бiрдей негiздерде жазбалар жазған индоссанттарға қатысты мiндеттенедi.

      Делдалдық тәртiбiмен акцепт жасалуына қарамастан, өз есебiнен акцепт жасалған тұлға, сондай-ақ ол үшiн жауапты тұлғалар вексель ұстаушыдан 47-бапта аталған соманы төлеуге қарсы вексельдiң, наразылық бiлдiрудiң және тиiстi жағдайда төлем төленгенi туралы қолхатпен бiрге шотты тапсыруды талап ете алады.

3. Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу

58-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу төлем мерзiмi басталған кезде, не төлем мерзiмi басталғанға дейiн вексель ұстаушыда регреске құқық пайда болған барлық жағдайларда орын алуы мүмкiн.

      Төлем кiмге төлем жүргiзiлсе, соған төленуге тиiстi барлық соманы жабуы тиiс.

      Ол ең кем дегенде төлемсiздiкке наразылық жасау үшiн берiлген соңғы күннен кейiнгi келесi күнi жасалуы тиiс.

59-бап

      Егер аударым векселi төлем төлеу орнында өзiнiң тұрғылықты жерi бар делдалдармен акцептелсе, немесе, егер онда өзiнiң тұрғылықты жерi бар тұлғалар төлем үшiн қажет болар деп көрсетiлген жағдайда, вексель ұстаушы вексельдi осы тұлғалардың бәрiне ұсынуы және тиiстi жағдайларда наразылық жасау үшiн берiлген соңғы күннен кейiн ең кем дегенде келесi күнi төлемсiздiкке наразылық жасауы тиiс.

      Егер наразылық бұл мерзiмде жасалмаса, онда төлем үшiн керек болар деп көрсетiлген тұлға немесе өз есебiнен вексель акцептіленген тұлға сондай-ақ келесi индоссанттар мiндеттi болуларын тоқтатады.

60-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеуден бас тартқан вексель ұстаушы жауапкершiлiктен босатылғандарға қарсы регреске өз құқығын жоғалтады.

61-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем төлеу аударым векселiнде қолхатпен, төлем жасалған тұлға көрсетiле отырып, куәландырылуға тиiс. Мұндай нұсқау жоқ болған жағдайда, төлем вексель берушi үшiн жасалған деп есептеледi.

      Аударым векселi мен наразылық бiлдiру, егер мұндай жасалса, делдалдық тәртiбiмен төлем жасаушыға табысталуы тиiс.

62-бап

      Делдалдық тәртiбiмен төлем жасаған тұлға өзi кiм үшiн төлесе, соған қарсы аударым векселi бойынша осы соңғының алдында мiндеттi болатындарға қарсы аударым векселiнен туындайтын құқыққа ие болады. Алайда ол аударым векселiн қайта индоссаттай алмайды.

      Аударым векселiне өз қолын қойған және өзi үшiн төлем жасалған тұлғадан кейiнгi тұрған индоссанттар жауапкершiлiктен босатылады.

      Делдалдық тәртiбiмен төлеу туралы бiрнеше ұсыныс бәсекеге түскен жағдайда қайсысы жауапкершiлiктен адам санын барынша көп босатса, соған артықшылық берiледi. Осы ереженi бұзып отырғандығын бiлетiн делдал жауапкершiлiктен босатылатындарға қатысты регреске өз құқығын жоғалтады.

9-тарау. Даналарының көптiгi туралы және көшiрмелер туралы
1. Даналарының көптiгi

63-бап

      Аударым векселi бiрнеше бара-бар даналармен берiлуi мүмкiн.

      Бұл даналар құжат мәтiнінiң өзiнде ретiмен келетiн нөмiрлермен жабдықталуға тиiс; олай болмаған жағдайда даналардың әрқайсысы жеке аударым векселi ретiнде қаралады.

      Егер вексельде оның жалғыз данамен берiлгендiгi көрсетiлмесе, онда вексель ұстаушы өз есебiнен оған бiрнеше дана берiлуiн талап ете алады. Бұл үшiн ол тiкелей өзiнiң индоссантына өтiнiш жасай алады, ол оған өз индоссантына және т.т. қатысты вексель берушiге дейiн жеткенше жәрдем көрсетуге мiндеттi. Индоссанттар индоссаменттердi жаңа даналарда көбейтуге мiндеттi.

64-бап

      Бiр-бiр данадан жасалған төлем бұл төлем тiптi басқа даналарды өтейдi деп көрсетiлмесе де, жауапкершiлiктен босатады. Алайда төлемшi өзi акцепт жасаған және оған қайтарылмаған дана бойынша жауап бере бередi.

      Түрлi тұлғаларға даналар берген индоссант, сондай-ақ келесi индоссанттар да қолдары қойылған және қайтарылмаған барлық даналар бойынша мiндеттi болады.

65-бап

      Акцепт үшiн даналардың бiреуiн жiберген тұлға қолында осы дана бар тұлғаның атауын басқа даналарда көрсетуi тиiс. Бұл соңғы тұлға оны басқа дананы заңды ұстаушыға табыс етуге мiндеттi.

      Егер ол мұны жасаудан бас тартатын болса, вексель ұстаушы оған наразылық бiлдiрiп:

      1) акцепт үшiн жiберiлген дана оның талап етуiне қарамастан, оған берiлмегенiн;

      2) акцептiң немесе төлемнiң басқа дана бойынша алынуы мүмкiн еместiгiн куәландырғаннан кейiн ғана талап қою құқығын жүзеге асыра алады.

2. Көшiрмелер

66-бап

      Аударым векселiн ұстаушының әрбiрiнiң одан көшiрме алуға құқығы бар.

      Көшiрме индоссаменттерiмен және онда бар барлық басқа белгiлермен бiрге түпнұсқамен дәлме-дәл жасалуға тиiс. Онда қай жерге дейiн түсiрiлгенi көрсетiлуге тиiс.

      Көшiрменiң де түпнұсқадағы сияқты тәртiппен және сондай ретпен индоссатталуы және авальдануы мүмкiн.

67-бап

      Көшiрмеде қолында түпнұсқа құжат бар тұлға көрсетiлуге тиiс. Ол тұлға аталған құжатты көшiрменiң заңды ұстаушысына табыс етуге мiндеттi.

      Егер ол мұны жасаудан бас тартса, вексель ұстаушы оның талап еткенiне қарамастан түпнұсқаның оған берiлмегенi наразылықпен куәландырылғаннан кейiн ғана индоссанттарға немесе авальшыларға қарсы регресс құқығын жүзеге асыра алады.

      Егер түпнұсқа құжатта көшiрмесi түсiрiлгенге дейiн жасалған соңғы индоссаменттен кейiн: "осы жерден бастап индоссаттау тек көшiрмеде ғана жарамды" деген ескертпе болса немесе қандай да бiр өзге де кез келген осыған тең келетiн тұжырым болса, онда осыдан кейiн түпнұсқаға қойылған индоссамент жарамсыз болып табылады.

10-тарау. Өзгерiстер туралы

68-бап

      Аударым векселiнiң мәтiнi өзгерген жағдайда, осы өзгерiстен кейiн қол қойған тұлғалар өзгерген мәтiннiң мазмұнына сәйкес жауап бередi; осы өзгерiске дейiн қол қойған тұлғалар бастапқы мәтiннiң мазмұнына сәйкес жауап бередi.

11-тарау. Мерзiмi өткенi туралы

69-бап

      Акцептантқа қарсы аударым векселiнен туындайтын талап-арыздар төлем мерзiмiнен үш жыл өткен соң өтеледi.

      Вексель ұстаушының индоссантқа қарсы және вексель берушiге қарсы талап-арыздары белгiленген мерзiмiнде жасалған наразылық бiлдiрген күннен бастап бiр жыл өткен соң немесе шығынсыз айналым туралы ескертiлген жағдайда төлем мерзiмi күнiнен бастап өтеледi.

      Индоссанттардың бiр-бiрiне және вексель берушiге талап-арыздары индоссант вексель төлеген күннен бастап немесе оған талап қойылған күннен бастап, алты ай өткен соң өтеледi.

      Талап ету құқығын жоғалтқан жағдайда немесе талап етудiң мерзiмi өтiп кеткенде өтеудi қамтамасыз етпеген вексель берушiге қарсы немесе жөнсiз байып кеткен вексель берушiге не индоссантқа қарсы, не өтеуi қамтамасыз етiлген немесе жөнсiз байып кеткен акцептантқа қарсы талап ету құқығы сақталады.

      Талап ету мерзiмiнiң өтуi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес тоқтатылуы мүмкiн.

70-бап

      Мерзiмi өтiп кеткен үзiлiстiң тек мерзiмi өтуiн тоқтатуға iс-қимыл жасалған адамға ғана қатысты күшi болады.

12-тарау. Жалпы қаулылар

71-бап

      Белгiленген мерзiмi заң бойынша жұмыс iстелмейтiн күнге тап келген аударым векселi бойынша төлем тек келесi жұмыс күнiнде ғана талап етiлуi мүмкiн. Аударым векселiне, атап айтқанда, акцептке және наразылық бiлдiруге қатысты барлық басқа iс-әрекеттер бiрдей дәрежеде тек жұмыс күнi орындалуы мүмкiн.

      Егер бұл iс-әрекеттердiң қайсы бiрi соңғы күнi белгiленген заң бойынша жұмыс iстелмейтiн күн болып табылатын белгiлi бiр мерзiм iшiнде жасалса, онда мерзiм өткеннен кейiнгi ең таяу жұмыс күнiне дейiн мұндай мерзiм ұзартылады. Мерзiм iшiнде тап келетiн жұмыс iстелмейтiн күндер мерзiмнiң есебiне жатады.

      Жұмыс iстелмейтiн күндерге Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес жұмыс күнi емес деп танылған жұмыс күндерi жатады.

72-бап

      Заңмен немесе вексельде белгiленген мерзiмге сол мерзiмнiң басталған күнi қосылмайды.

73-бап

      Ешқандай жеңiлдiктi күндерге заң бойынша да, сот бойынша да жол берiлмейдi.

13-тарау. Жай вексель туралы

74-бап

      Жай вексель мыналардан тұрады:

      1) мәтiннiң өзiне енгiзiлген және осы құжат жасалған тiлдегi "вексель" атауы;

      2) белгiлi бiр ақша сомасын төлеуге ештеңемен шарттастырылмаған уәде;

      3) төлем мерзiмiнiң көрсетiлуi;

      4) төлем жасалуы тиiс орынның көрсетiлуi;

      5) кiмге немесе кiмнiң бұйрығымен төлем жасалуы тиiс тұлғаның атауы;

      6) вексельдiң жасалған күнi мен орнының көрсетiлуi;

      7) құжатты берушiнiң (вексель берушiнiң) қойған қолы.

75-бап

      Алдыңғы бапта көрсетiлгендердiң қандай болса да бiрi жоқ құжат, төмендегi абзацтарда белгiленген жағдайларды қоспағанда, жай вексельдiң күшiне ие бола алмайды.

      Төлем мерзiмi көрсетiлмеген жай вексель ұсыну бойынша төленуге тиiстi вексель ретiнде қарастырылады.

      Ерекше нұсқау болмаған жағдайда, құжат жасалған жер төлем төленетiн жер және сонымен бiрге вексель берушiнiң тұрғылықты жерi деп есептеледi.

      Жасалған жерi көрсетiлмеген жай вексель - вексель берушiнiң атауымен қатар көрсетiлген жерде қол қойылған деп қарастырылады.

76-бап

      Жай вексельге, бұл құжаттың табиғатына қайшы келмейтiндiктен, аударым векселiне қатысты және:

      индоссаментке (10-19-баптар);

      төлем мерзiмiне (32-36-баптар);

      төлемге (37-41-баптар);

      акцептемеген немесе төлем төлемеген жағдайда талап қоюға (42-49, 51-53-баптар);

      делдалдық тәртiбiмен төлем төлеуге (54, 58-62-баптар);

      көшiрмелерге (66, 67-баптар);

      өзгерiстерге (68-бап);

      мерзiмi өтуге (69, 70-баптар);

      жұмыс iстелмейтiн күндерге, мерзiмдердi есептеуге және жеңiлдiк берiлген күндерге тыйым салуға (71, 72, 73-баптар) қатысты қаулылар қолданылады.

      Жай вексельге сондай-ақ үшiншi тұлғада немесе төлеушiнiң тұрғылықты жерiнен өзге жерде төленуге жататын аударым векселiне (4 және 26-баптар), проценттер туралы шартқа (5-бап), төленуге тиiстi соманы жазудағы келiспеушiлiктерге (6-бап), 7-бапта көзделген шарттармен қол қоюдың қандайын болса да орналастырудың салдарына, өкiлетсiз iс-қимыл жасайтын немесе өз өкiлеттiгiн асыра пайдаланатын тұлғаның қойған қолының салдарына (8-бап) қатысты қаулылар қолданылады.

      Дәл осылай жай вексельге авальға қатысты қаулылар қолданылады (29-31-баптар); 30-баптың соңғы абзацында көзделген жағдайда, егер авальда оның кiм үшiн қойылғаны көрсетiлмесе, онда ол жай вексель бойынша вексель берушi үшiн қойылған деп есептеледi.

77-бап

      Жай вексель бойынша вексель берушi де, аударым векселi бойынша акцептант сияқты мiндеттi.

      Ұсынылғаннан кейiн белгiлi бiр уақыт мерзiмiндегi жай вексельдер 22-бапта көрсетiлген мерзiмде белгi қоюы үшiн вексель берушiге ұсынылуға тиiс. Ұсынылғаннан бастап есептелетiн мерзiм вексель берушi вексельге белгi қойған күннен басталады. Вексель берушiнiң күнi көрсетiлген белгiнi қоюдан бас тартуы наразылық бiлдiрумен куәландырылады (24-бап), ол күн ұсынылғаннан бастап есептелетiн мерзiмнiң басталуы болады.

II бөлiм.
Қазақстан Республикасындағы вексель айналысының тәртiбi
14-тарау. Жалпы ережелер

78-бап

      Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы – Қазақстан Республикасының аумағында жай және аударым коммерциялық вексельдерiн шығаруға, вексельдер, оның iшiнде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде шығарылғандары бойынша талап ету құқығын басқаға беруге, осындай вексельдер мен оларға байланысты операциялар жөнiндегi мiндеттемелерді орындауға, оларды есеп кеңселерiнiң есепке алуына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы орталық және жергілікті атқарушы органдарының жай және аударым вексельдерiн шығаруына байланысты қалыптасатын қатынастар жиынтығы.

      Орталық атқарушы органдар Қазақстан Республикасы Үкiметiнің шешімі негізінде жай және аударым вексельдерiн шығарады.

      Ескерту. 78-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

79-бап

      Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы жөнiндегi қатынастар Женева вексель конвенцияларымен, сондай-ақ осы Заңнан, Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнен, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң соларға сәйкес шығарылған нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұратын Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттеледi.

      Ескерту. 79-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

80-бап

      Вексельдiк мiндеттеме вексель берушiнiң тиiстi дәрежеде ресiмделген вексельдi берген кезінен бастап пайда болады. Коммерциялық вексель сатып алу-сату, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету (қаржылық қызметтер көрсетудi қоспағанда) шарттары бойынша төлемдi кейiнге қалдыру үшiн берiледi.

      Егер вексель осы Заңның 19-баптарында белгiленген талаптарға сәйкес жасалса, вексельдiк мiндеттеменiң күшi болады.

      Ескерту. 80-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

81-бап

      Аллонж вексельмен бiрге бiрыңғай құжат болып саналады.

      Аллонжда аллонждың нақты бiр вексельге тиесiлiгiн даусыз анықтауға мүмкiндiк беретiн жазба болуға тиiс. Аллонж вексельге индоссамент вексельдiң өзiнде басталып, аллонжда аяқталатындай болып тiркелуi мүмкiн.

82-бап

      Вексель сомасын онда жазылған ақша сомасы құрайды. Вексель сомасына онда көрсетiлген проценттер, вексель бойынша операциялармен байланысты өсiм және басқа шығындар қосылмайды.

      Қазақстан Республикасының аумағында берілген вексель валютасы теңге болып табылады. Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының резиденті Қазақстан Республикасының бейрезиденттерімен операциялар бойынша шығарған, шетел валютасындағы вексельдің айналысына жол беріледі.

      Ескерту. 82-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482; 02.07.2018 № 168-VІ (01.07.2019 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

83-бап

      Банктер және банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдар тиiстi лицензиясы болған кезде, вексельдермен операциялардың мынадай түрлерін жүзеге асыруға:

      вексельдердi инкассоға қабылдауға;

      төлем жасаушының вексельдердi төлеуi бойынша қызмет көрсетуге;

      домицильдендiрiлген вексельдердi төлеуге;

      делдалдық тәртiппен вексельдердiң акцептiн жасауға құқылы.

      Вексельдердi есепке алу жөнiндегi операцияларды есеп кеңселерi ғана жүзеге асырады.

      Банктер ақшалай нысанда орындауды көздейтiн банктiк кепiлдiктер беруге лицензиясы болғанда ғана вексельдердi авальдауға құқылы

      Ескерту. 83-бап жаңа редакцияда – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

83-1-бап

      Вексельдер Қазақстан Республикасының аумағында жай қағазға және вексель қағазына шығарылуы мүмкiн.

      Қазақстан Республикасының аумағында шығарылатын немесе оның аумағына әкелiнетiн вексель қағаздарының қорғалу дәрежелерiне қойылатын талаптарды, сондай-ақ вексель қағазына қойылатын техникалық талаптарды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлейдi.

      Вексельдi вексель қағазына шығарған жағдайда мұндай вексельдiң мәтiнi мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде жазылуға тиiс. Басқа шет тiлдердi қосымша пайдалануға жол берiледi.

      Ескерту. 83-1-баппен толықтырылды – ҚР 2001.12.24. N 276; жаңа редакцияда – ҚР 2003.07.09. N 482; өзгерту енгізілді – ҚР 2005.07.08. N 69 Заңдарымен.

15-тарау. Вексельдiң төлем және несие беру құралы ретiнде атқаратын қызметтерi

84-бап

      Заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында өзара есеп айырысуларда, мұның өзi тиiстi шартта көзделген және осы Заңға қайшы келмейтiн жағдайларда, жай және аударым векселiн пайдалануға құқылы.

      Есеп кеңселерi арқылы вексельдермен есеп айырысу Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

      Инкассоға қабылданған вексельдердi байланыс мекемелерiнiң жiберу тәртiбi Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiмен келiсiм бойынша шығарылған Қазақстан Республикасының уәкiлеттi органының нормативтiк құқықтық актiлерiмен және байланыс мекемесi мен есеп кеңсесiнiң арасындағы шартпен белгiленедi.

85-бап <*>

      Ескерту. 85-бап алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

86-бап

      Есеп кеңселерiнiң вексель ұсынушыға вексель сомасын төлей отырып төлем мерзiмi жеткенге дейiн индоссамент бойынша вексельдер қабылдауы вексельдердi есепке алу деп аталады. Есеп кеңсесi вексель сомасынан есеп кеңсесi өз бетiнше белгiлеген дисконт ұстап қалуға құқылы.

      Вексельдердi есепке алу тәртiбi, сондай-ақ банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың вексельдермен операцияларды жүзеге асыруы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң нормативтiк құқықтық актiлерiмен белгiленедi.

      Ескерту. 86-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482, 2005.07.08. N 69; 02.07.2018 № 168-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

87-бап <*>

      Ескерту. 87-бап алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

88-бап

      Вексельде төлемшi ретiнде көрсетiлген тұлға мен вексель берушi төлемшiден қандай да бiр мiндеттеменiң орындалуын талап ету құқығына ие болатындай қатынастарды вексель берушiнiң белгiлеуi вексельдi жабу деп түсiнiледi. Бұл орайда мұндай мiндеттеменiң сомасы вексель бойынша төлем сомасынан төлем болмауға тиiс.

      Вексель ұстаушының вексель берушiден вексельдi жабуды талап етуге құқығы бар. Вексель берушi вексельдi жабуды төлем мерзiмiнде қамтамасыз етуге мiндеттi.

89-бап

      Аккредитив төлемiнiң, банк заемының қайтарылуын қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi белгiлеген тәртiппен вексельдi кепiлге беру жолымен жүзеге асырылады. Вексельдi кепiлге беру индоссаменттi ресiмдеуге қойылатын талаптар сақтала отырып жүзеге асырылады.

      Қалған жағдайларда вексельдi кепiлге беруге жол берiлмейдi.

      Вексельдiң кепiлге берiлуi және мұндай мәмiлелердi тiркеу Қазақстан Республикасының аумағында тиiстi есеп кеңселерi арқылы жүргiзiледi.

      Ескерту. 89-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

16-тарау. Қазақстан Республикасы резидент еместерiнiң
вексель айналысы. Шетел валютасындағы вексельдермен
жүргiзiлетiн операциялар

90-бап

      Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының резидент еместерi берген вексель айналысы Қазақстан Республикасының вексель заңдарымен реттеледi.

      Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде Қазақстан Республикасының резидентi қабылдаған вексельдiк мiндеттеме Қазақстан Республикасының аумағында, Қазақстан Республикасының вексельдiк заңдарымен қойылған барлық талаптар сақталған жағдайда ғана жарамды болады.

91-бап

      Вексель валютасының бағамы төлемшiге қызмет көрсететiн не вексельдi есепке алған есеп кеңсесi белгiлеген осындай валюта бағамына сәйкес анықталады.

92-бап

      Римессаны Қазақстан Республикасының резидент емесiмен өзара есеп айырылысуларда валюталық операциялар жүргiзуге Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң лицензиясы бар есеп кеңсесi ғана пайдалана алады.

16-1-тарау. Елтаңбалық алым

      Ескерту. 16-1-тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276 Заңымен.
      Ескерту. 16-1-тарау алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

17-тарау. Вексельдiк заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

93-бап

      Вексель бойынша акцепт бермеу немесе төлем жасамау туралы наразылықты нотариус өзiне вексель берiлген кезден бастап бiр жұмыс күнi iшiнде оған тиiстi жазба жасау және акцепт бермеу немесе төлем жасамау фактiсiн куәландыратын жазбаша акт жазу арқылы жасайды.

      Акцептiң күнi қойылмауына наразылық вексельге акцепт бермеуге наразылық жасау үшiн белгiленген тәртiппен және мерзiмде жасалуға тиіс.

      Ескерту. 93-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

94-бап

      Вексель бойынша төлем жасаушының мүлкiн өндiрiп алу сот бұйрығы немесе сот шешiмi негiзiнде ғана жүргiзiледi.

      Вексель жарамсыз деп танылған жағдайларды қоспағанда, вексельдi беруге негiз болған шарттың ережелерiн сот қарауға құқылы емес.

      Осы Заңның 1 және 74-баптарында белгiленген талаптар бұзыла отырып вексель жасалған жағдайларда, вексель жарамсыз деп танылады. Жарамсыз вексельдерден туындайтын мiндеттемелер бойынша дау туған жағдайда осы баптың екiншi абзацында көрсетiлген шарт бойынша мiндеттемелердi бұзу туралы iс ретiнде қаралады.

      Ескерту. 94-бап өзгерту енгізілді – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

95-бап

      Қазақстан Республикасының аумағында достық, қола және қаржы вексельдерiн шығаруға тыйым салынады.

      Достық немесе қола векселi бойынша төлем жасамау тәуекелiн достық немесе қола векселiн ұсынушы вексель ұстаушы мойнына алады.

      Заңды және жеке тұлғалар тиiстi құқық қорғау органдарына қола вексельдi ұсыну фактiлерi туралы кешiктiрмей хабарлауға мiндеттi.

      Достық, қола немесе қаржы векселiн шығаруға кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады. <*>

      Ескерту. 95-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.09. N 482 Заңымен.

96-бап

      Вексельдiң жоғалғаны үшiн, вексель берушi жоғалған вексельдi бергенiн мойындаған жағдайларды қоспағанда, оны жоғалтқан вексель ұстаушы жауап бередi. Жоғалған вексель бойынша оның құқығы сот тәртiбiмен қайта қалпына келтiрiлген жағдайда төлем жасалуы мүмкiн.

      Жоғалған вексель бойынша құқығын қалпына келтiру жөнiндегi өтiнiштi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарында көзделген тәртiппен сот қарайды.

      Жоғалғанның орнына вексель берiлуi және вексельдегi берiлiм жазбасының қайта қалпына келтiрiлуi оны жоғалтқаны вексель ұстаушының есебiнен жүргiзiледi.

      Вексельдi жеткiзiп беруге мiндеттенген адам оны жөнелтуге қабылдаған сәттен бастап, адресатқа табыс еткенге дейiн жоғалтса ғана ол үшiн жауап бередi. Ол вексельдi жоғалтқан жағдайда жоғалған вексельдi инкассациялау бойынша операциялар орындаған вексель ұстаушыға не есеп кеңсесiне осындай вексель бойынша құқықтарды қалпына келтiрумен байланысты барлық шығыстардың орнын толтыруға мiндеттi.

97-бап <*>

      Ескерту. 97-бап алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

18-тарау. Қорытынды ережелер <*>

      Ескерту. 18-тарау алынып тасталды – ҚР 2003.07.09. N 482 Заңымен.

О ВЕКСЕЛЬНОМ ОБРАЩЕНИИ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН

Закон Республики Казахстан от 28 апреля 1997 г. N 97-1.

     

      ОГЛАВЛЕНИЕ

      Настоящий Закон в соответствии с Конвенцией, устанавливающей единообразный закон о переводном и простом векселях, Конвенцией, имеющей целью разрешение некоторых коллизий законов о переводных и простых векселях, и Конвенцией по гербовому сбору в отношении переводных и простых векселей от 7 июня 1930 года регулирует вексельное обращение в Республике Казахстан и определяет функции векселя как платежного инструмента и средства кредитования.

Понятия, применяемые в настоящем Законе

      Аваль - вексельная гарантия, при которой лицо, ее совершившее, принимает на себя обязательство по осуществлению платежа по векселю (полностью или в части) за другое лицо, обязанное по векселю.

      Авалист - лицо, совершившее аваль.

      Акцепт - письменное согласие на оплату векселя.

      Аллонж - добавочный лист к векселю для совершения индоссаментов.

      Бронзовый вексель - вексель, выписанный на вымышленное лицо.

      Валюта векселя - денежная единица, в которой выражена сумма векселя.

      Векселедатель - юридическое или физическое лицо, выдавшее вексель.

      Векселедержатель - владелец векселя, имеющий право на получение указанной в нем суммы денег.

      Вексель - платежный документ строго установленной формы, содержащий одностороннее безусловное денежное обязательство.

      Вексельная бумага - разновидность гербовой бумаги, обладающая определенной степенью защиты и предназначенная для составления на ней векселя.

      Грационный день - льготный день, на который удлиняется срок платежа, обозначенный на векселе.

      Дисконт - процент, взимаемый при учете векселей до наступления срока платежа.

      Домицилированный вексель - вексель, подлежащий оплате третьим лицом в ином месте, чем место жительства плательщика, от имени и за счет плательщика, при обозначении об этом на самом векселе.

      Дружеские векселя - векселя, выдаваемые лицами друг другу без намерения векселедателя произвести по нему платеж, а лишь с целью изыскания денег посредством взаимного учета этих векселей в банке второго уровня.

      Индоссамент - передаточная надпись на обороте векселя или на аллонже, удостоверяющая переуступку прав по этому векселю другому лицу.

      Индоссант - лицо, передающее вексель.

      Индоссат - лицо, в пользу которого переводится вексель по передаточной надписи.

      Коммерческий вексель - вексель, выданный на основе договоров купли-продажи, выполнения работ, оказания услуг (за исключением финансовых услуг).

      Куртаж - вознаграждение, выплачиваемое посреднику при совершении сделки с векселем.

      Место жительства - место жительства физического лица (почтовый адрес) или место нахождения юридического лица (почтовый адрес).

      "Не приказу" - формула, включаемая в вексель векселедателем, означающая запрещение передавать вексель посредством индоссамента.

      "Оборот без издержек", "без протеста" - оговорка, включаемая в текст векселя векселедержателем, индоссантом, авалистом, освобождающая векселедержателя от совершения протеста векселя в неплатеже или неакцепте векселедателем.

      Обязанные по векселю лица - те лица, к которым может быть предъявлено требование оплатить вексель: векселедатель, индоссант, плательщик, акцептант, авалист.

      Переводный вексель (тратта) - вексель, содержащий ничем не обусловленное предложение (приказ) векселедателя (трассанта) третьему лицу (трассату) уплатить первому векселедержателю (ремитенту) или по его приказу в определенное время в будущем, либо по предъявлению обозначенную в векселе сумму денег.

      Препоручительный индоссамент - надпись на векселе, совершенная векселедержателем и имеющая целью перенесение некоторых прав по векселю в пределах, установленных индоссантом.

      Простой вексель (соло) - вексель, содержащий ничем не обусловленное обязательство векселедателя уплатить по требованию или в определенное время в будущем обозначенную в векселе сумму денег векселедержателю.

      Протест векселя - письменный акт, удостоверяющий недатирование акцепта либо отказ в акцепте или платеже.

      Регресс - обратное требование по неакцептованному или неоплаченному векселю.

      Рекамбио - требование, которое может быть оформлено в виде векселя (обратной тратты), предъявляемое лицом, уплатившим по векселю, к одному из обязанных по векселю лиц. Рекамбио может включать в себя уплаченную сумму векселя, проценты, пеню, издержки, связанные с совершением протеста.

      Римесса - переводный вексель в иностранной валюте, приобретаемый должником за национальную валюту у третьего лица и пересылаемый им своему иностранному кредитору в погашение задолженности перед ним.

      Учетная контора - банк второго уровня (далее - банк), имеющий лицензию на осуществление учетных операций.

      Финансовый вексель - вексель, выданный с целью привлечения денег, а также на основе сделок об оказании финансовых услуг.

      Цессия - уступка требования в обязательстве в соответствии с гражданским законодательством.

      Сноска. Понятия с изменениями, внесенными законами РК от 24.12.2001 N 276; от 09.07.2003 N 482; от 02.07.2018 № 168-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования).

Раздел I
О ПЕРЕВОДНОМ И ПРОСТОМ ВЕКСЕЛЯХ
Глава 1. О СОСТАВЛЕНИИ И О ФОРМЕ ПЕРЕВОДНОГО ВЕКСЕЛЯ

Статья 1

      Переводный вексель должен содержать:

      1) наименование "вексель", включенное в самый текст документа и выраженное на том языке, на котором этот документ составлен;

      2) ничем не обусловленный приказ уплатить определенную сумму денег;

      3) наименование того, кто должен платить (плательщика);

      4) указание срока платежа;

      5) указание места, в котором должен быть совершен платеж;

      6) наименование того, кому или по приказу кого платеж должен быть совершен;

      7) указание даты и места составления векселя;

      8) подпись того, кто выдает вексель (векселедателя).

Статья 2

      Документ, в котором отсутствует какое-либо из требований, указанных в предшествующей статье, не имеет силы переводного векселя, за исключением случаев, определенных в следующих ниже абзацах.

      Переводный вексель, срок платежа по которому не указан, рассматривается как подлежащий оплате по предъявлении.

      При отсутствии особого указания место, обозначенное рядом с наименованием плательщика, считается местом платежа и вместе с тем местом жительства плательщика.

      Переводный вексель, в котором не указано место его составления, признается подписанным в месте, обозначенном рядом с наименованием векселедателя.

Статья 3

      Переводный вексель может быть выдан как подлежащий оплате по приказу векселедателя.

      Он может быть выдан на самого векселедателя.

      Он может быть выдан за счет третьего лица.

Статья 4

      Переводный вексель может подлежать оплате в месте жительства третьего лица или в том же месте, где находится место жительства плательщика, или в каком-либо другом месте.

Статья 5

      В переводном векселе, который подлежит оплате сроком по предъявлении или в определенное время после предъявления, векселедатель может обусловить, что на сумму векселя будут начисляться проценты. Во всяком другом переводном векселе такое условие считается ненаписанным.

      Процентная ставка должна быть указана в векселе; при отсутствии такого указания условие считается ненаписанным.

      Проценты начисляются со дня составления переводного векселя, если не указана другая дата.

Статья 6

      Если сумма переводного векселя обозначена и прописью, и цифрами, то в случае разногласия между этими обозначениями вексель имеет силу на сумму, обозначенную прописью.

      Если в переводном векселе сумма обозначена несколько раз, либо прописью, либо цифрами, то в случае разногласия между этими обозначениями вексель имеет силу лишь на меньшую сумму.

Статья 7

      Если на переводном векселе имеются подписи лиц, не способных обязываться по переводному векселю, подписи подложные или подписи вымышленных лиц, или же подписи, которые по всякому иному основанию не могут обязывать тех лиц, которые их поставили или от имени которых он подписан, то подписи других лиц все же не теряют силы.

      Отсутствующая подпись на векселе может быть восполнена при условии, что официально заверенное заявление, написанное на переводном векселе, удостоверит волю того, кто должен был поставить свою подпись.

Статья 8

      Каждый, кто подписал переводный вексель в качестве представителя лица, от имени которого он не был уполномочен действовать, обязан как сторона по векселю и, если он уплатил, имеет те же права, которые имел бы тот, кто был указан в качестве представляемого. В таком же положении находится представитель, который превысил свои полномочия.

Статья 9

      Векселедатель отвечает и за акцепт, и за платеж.

      Он может сложить с себя ответственность за акцепт; всякое условие, по которому он слагает с себя ответственность за платеж, считается ненаписанным.

Глава 2. ОБ ИНДОССАМЕНТЕ

Статья 10

      Всякий переводный вексель, даже если он выдан без указания о приказе, может быть передан посредством индоссамента.

      Если векселедатель поместил в переводном векселе слова "не приказу" или какое-либо равнозначащее выражение, то документ может быть передан лишь с соблюдением формы и с последствиями обыкновенной цессии.

      Индоссамент может быть совершен даже в пользу плательщика, независимо от того, акцептовал ли он вексель или нет, либо в пользу векселедателя, либо в пользу всякого другого обязанного по векселю лица. Эти лица могут в свою очередь индоссировать вексель.

Статья 11

      Индоссамент должен быть простым и ничем не обусловленным. Всякое ограничивающее его условие считается ненаписанным.

      Частичный индоссамент недействителен.

      Индоссамент на предъявителя имеет силу бланкового индоссамента.

Статья 12

      Индоссамент должен быть написан на переводном векселе или на присоединенном к нему листе (аллонж). Он должен быть подписан индоссантом.

      Индоссамент может не содержать указания лица, в пользу которого он сделан, или он может состоять из одной подписи индоссанта (бланковый индоссамент). В этом последнем случае индоссамент для того, чтобы иметь силу, должен быть написан на обороте переводного векселя или на аллонже. <*>

      Сноска. Статья 12 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 13

      Индоссамент передает все права, вытекающие из переводного векселя. Если индоссамент бланковый, то векселедержатель может:

      1) заполнить бланк или своим именем, или именем какого-либо другого лица;

      2) индоссировать в свою очередь вексель посредством бланка или на имя какого-либо другого лица;

      3) передать вексель третьему лицу, без заполнения бланка и без совершения индоссамента.

Статья 14

      Индоссант отвечает за акцепт и за платеж, если отсутствует какое-либо обратное условие.

      Он может воспретить дальнейший индоссамент; в таком случае он не несет ответственности перед теми лицами, в пользу которых вексель был после этого индоссирован.

Статья 15

      Лицо, у которого находится переводный вексель, рассматривается как законный векселедержатель, если оно основывает свое право на непрерывном ряде индоссаментов, даже если последний индоссамент является бланковым. Зачеркнутые индоссаменты считаются при этом ненаписанными. Когда за бланковым индоссаментом следует другой индоссамент, то лицо, подписавшее последний, считается приобретшим вексель по бланковому индоссаменту.

      Если кто-либо лишился владения векселем в силу какого бы то ни было события, то лицо, у которого вексель находится и которое обосновывает свое право порядком, указанным в предыдущем абзаце, обязано отдать вексель лишь в том случае, если оно приобрело его недобросовестно или же, приобретая его, совершило грубую неосторожность.

Статья 16

      Лица, к которым предъявлен иск по переводному векселю, не могут противопоставить векселедержателю возражения, основанные на их личных отношениях к векселедателю или к предшествующим векселедержателям, если только векселедержатель, приобретая вексель, не действовал сознательно в ущерб должнику.

Статья 17

      Если индоссамент содержит оговорку "валюта к получению", "на инкассо", "как доверенному" или всякую иную оговорку, имеющую в виду простое поручение, векселедержатель может осуществлять все права, вытекающие из переводного векселя, но индоссировать его он может только в порядке препоручения.

      Обязанные лица могут в таком случае заявлять против векселедержателя только такие возражения, которые могли бы быть противопоставлены индоссанту.

      Поручение, которое содержится в препоручительном индоссаменте, не прекращается вследствие смерти препоручителя или наступления его недееспособности.

Статья 18

      Если индоссамент содержит оговорку "валюта в обеспечение", "валюта в залог" или всякую иную оговорку, имеющую в виду залог, векселедержатель может осуществлять все права, вытекающие из переводного векселя, но поставленный им индоссамент имеет силу лишь в качестве препоручительного индоссамента.

      Обязанные лица не могут заявлять против векселедержателя возражений, основанных на их личных отношениях к индоссанту, если только векселедержатель, получая вексель, не действовал сознательно в ущерб должнику.

Статья 19

      Индоссамент, совершенный после срока платежа, имеет то же последствие, что и предшествующий индоссамент. Однако индоссамент, совершенный после протеста в неплатеже или после истечения срока, установленного для совершения протеста, имеет последствие лишь обыкновенной цессии.

      Поскольку обратное не будет доказано, недатированный индоссамент считается совершенным до истечения срока, установленного для совершения протеста.

Глава 3. ОБ АКЦЕПТЕ

Статья 20

      Переводный вексель может до наступления срока платежа быть предъявлен векселедержателем или даже просто лицом, у которого вексель находится, для акцепта плательщику в месте его жительства.

Статья 21

      Во всяком переводном векселе векселедатель может обусловить, что вексель должен быть предъявлен к акцепту с назначением или без назначения срока.

      Он может воспретить в векселе предъявление его к акцепту, если только дело не идет о переводном векселе, который подлежит оплате у третьего лица, или о векселе, который подлежит оплате в ином месте, чем место жительства плательщика, или о векселе, который подлежит оплате через определенное время по предъявлении.

      Он может также обусловить, что предъявление к акцепту не может иметь место ранее назначенного срока.

      Каждый индоссант может обусловить, что вексель должен быть предъявлен к акцепту с назначением срока или без его назначения, если только вексель не объявлен векселедателем не подлежащим акцепту.

Статья 22

      Переводные векселя, подлежащие оплате в определенное время после предъявления, должны быть предъявлены к акцепту в течение одного года со дня их выдачи.

      Векселедатель может сократить этот последний срок или обусловить срок более продолжительный.

      Эти сроки могут быть сокращены индоссантами.

Статья 23

      Плательщик может потребовать, чтобы вексель был вторично ему предъявлен на следующий день после первого предъявления.

      Заинтересованные лица могут ссылаться на то, что это требование не было выполнено, только в том случае, если об этом требовании было упомянуто в протесте.

      Векселедержатель не обязан передавать плательщику вексель, предъявленный к акцепту.

Статья 24

      Акцепт отмечается на переводном векселе. Он выражается словом "акцептован" или всяким другим равнозначащим словом; он подписывается плательщиком. Простая подпись плательщика, сделанная на лицевой стороне векселя, имеет силу акцепта.

      Если вексель подлежит оплате в определенное время от предъявления или если он должен быть предъявлен к акцепту в определенный срок в силу особого условия, то акцепт должен быть датирован днем, в который он был дан, если только векселедержатель не потребует, чтобы он был датирован днем предъявления. В случае отсутствия даты векселедержатель, чтобы сохранить свои права регресса против индоссантов и против векселедателя, должен удостоверить это упущение своевременным совершением протеста.

Статья 25

      Акцепт должен быть простым и ничем не обусловленным, однако плательщик может ограничить его частью суммы.

      Всякое иное изменение, произведенное акцептом в содержании переводного векселя, равносильно отказу в акцепте. Однако акцептант отвечает согласно содержанию своего акцепта.

Статья 26

      Если векселедатель указал в переводном векселе место платежа иное, чем место жительства плательщика, не указав при этом третьего лица, у которого платеж должен быть совершен, то плательщик может указать такое лицо при акцепте. При отсутствии такого указания предполагается, что акцептант обязался произвести платеж сам в месте платежа.

      Если вексель подлежит оплате в месте жительства плательщика, последний может указать в акцепте какой-либо адрес в том же месте, в котором должен быть произведен платеж.

Статья 27

      Плательщик посредством акцепта принимает на себя обязательство оплатить переводный вексель в срок.

      В случае неплатежа векселедержатель, даже если он является векселедателем, имеет против акцептанта прямой иск, основанный на переводном векселе, в отношении всего того, о чем может быть предъявлено требование согласно статьям 47 и 48.

Статья 28

      Если плательщик, который поставил на переводном векселе надпись о своем акцепте, зачеркнул таковую до возвращения векселя, то считается, что в акцепте было отказано. Поскольку иное не будет доказано, считается, что зачеркивание было сделано до возвращения документа.

      Однако если плательщик письменно сообщил о своем акцепте векселедержателю или кому-либо из подписавшихся, то он является обязанным перед ними согласно условиям своего акцепта.

Глава 4. ОБ АВАЛЕ

Статья 29

      Платеж по переводному векселю может быть обеспечен полностью или в части вексельной суммы посредством аваля.

      Это обеспечение дается третьим лицом или даже одним из лиц, подписавших вексель.

Статья 30

      Аваль дается на переводном векселе или на добавочном листе. Аваль может быть дан отдельным актом с указанием места, где он был дан.

      Он выражается словами "считать за аваль" или всякой иной равнозначной формулой; он подписывается тем, кто дает аваль.

      Для аваля достаточно одной лишь подписи, поставленной авалистом на лицевой стороне переводного векселя, если только эта подпись не поставлена плательщиком или векселедателем.

      В авале должно быть указано, за чей счет он дан. При отсутствии такого указания он считается данным за векселедателя.

Статья 31

      Авалист отвечает так же, как и тот, за кого он дал аваль.

      Его обязательство действительно даже в том случае, если то обязательство, которое он гарантировал, окажется недействительным по какому бы то ни было основанию, иному, чем дефект формы.

      Оплачивая переводный вексель, авалист приобретает права, вытекающие из переводного векселя, против того, за кого он дал гарантию, и против тех, которые в силу переводного векселя обязаны перед этим последним.

Глава 5. О СРОКЕ ПЛАТЕЖА

Статья 32

      Переводный вексель может быть выдан подлежащим оплате:

      по предъявлении;

      в определенное время после предъявления;

      в определенное время после составления;

      в определенный день.

      Переводные векселя, содержащие либо иное назначение срока, либо последовательные сроки платежа, недействительны.

Статья 33

      Переводный вексель сроком по предъявлении оплачивается при его предъявлении. Он должен быть предъявлен к платежу в течение одного года со дня его составления. Векселедатель может сократить этот срок или обусловить срок более продолжительный. Эти сроки могут быть сокращены индоссантами.

      Векселедатель может установить, что переводный вексель сроком по предъявлении не может быть предъявлен к платежу ранее определенного срока. В таком случае срок для предъявления течет с этого срока.

Статья 34

      Срок платежа по переводному векселю, составленному в определенное время после предъявления, определяется либо датой акцепта, либо датой протеста.

      При отсутствии протеста недатированный акцепт считается в отношении акцептанта сделанным в последний день срока, предусмотренного для предъявления к акцепту.

Статья 35

      Срок платежа по переводному векселю, выданному сроком на один или несколько месяцев от составления или от предъявления, наступает в соответствующий день того месяца, в котором платеж должен быть произведен. При отсутствии в данном месяце соответствующего дня срок платежа наступает в последний день этого месяца.

      Если переводный вексель выдан сроком в полтора месяца или в несколько месяцев с половиной от составления или от предъявления, то надлежит сначала отсчитывать целые месяцы.

      Если срок платежа назначен на начало, середину (середина января, середина февраля и т.п.) или на конец месяца, то под этими выражениями понимаются первое, пятнадцатое или последнее числа месяца.

      Выражение "восемь дней" или "пятнадцать дней" означает не одну или две недели, а сроки в полные восемь или пятнадцать дней.

      Выражение "полмесяца" означает срок в пятнадцать дней.

Статья 36

      Если переводный вексель подлежит оплате в определенный день в каком-либо месте, где принят календарь иной, чем в месте выдачи, то срок платежа считается назначенным по календарю места платежа.

      Если в месте выдачи и в месте платежа по переводному векселю, выставленному сроком в определенное время после составления, действуют различные календари, то устанавливается соответствующая дню выдачи дата по календарю места платежа и в зависимости от этого определяется срок платежа.

      Сроки на предъявление переводных векселей исчисляются соответственно правилам предшествующего абзаца.

      Эти правила неприменимы, если какая-либо оговорка, сделанная в переводном векселе, или даже просто содержание документа указывает на намерение принять иные правила.

Глава 6. О ПЛАТЕЖЕ

Статья 37

      Держатель переводного векселя сроком на определенный день или в определенное время после составления или от предъявления должен предъявить переводный вексель к платежу либо в день, когда он должен быть оплачен, либо в один из двух следующих рабочих дней. <*>

      Сноска. Статья 37 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 38

      Плательщик может при оплате переводного векселя потребовать, чтобы он был вручен ему векселедержателем с распиской в получении платежа.

      Векселедержатель не может отказаться от принятия частичного платежа.

      В случае частичного платежа плательщик может потребовать учинения отметки о таком платеже на векселе и выдачи ему в этом расписки.

Статья 39

      Векселедержатель не может быть принужден принять платеж по переводному векселю до наступления срока.

      Плательщик, который платит до наступления срока, делает это на свой страх и риск.

      Тот, кто уплатит в срок, свободен от обязательства, если только с его стороны не было обмана или грубой неосторожности. Он обязан проверить правильность последовательного ряда индоссаментов, но не подписи индоссантов.

Статья 40

      Если переводный вексель выписан в валюте, не имеющей хождения в месте платежа, то сумма его может быть уплачена в местной валюте по курсу на день наступления срока платежа. Если должник просрочил платеж, то векселедержатель может по своему усмотрению потребовать, чтобы сумма переводного векселя была выплачена в местной валюте по курсу либо на день наступления срока платежа, либо на день платежа.

      Курс иностранной валюты определяется согласно обыкновениям, действующим в месте платежа. Однако векселедатель может обусловить, что подлежащая платежу сумма будет исчислена по курсу, обозначенному в векселе.

      Если сумма переводного векселя обозначена в валюте, имеющей в стране выдачи и в стране платежа одинаковое наименование, но разный курс, предполагается, что имелась в виду валюта места платежа.

Статья 41

      В случае непредъявления переводного векселя к платежу в срок, указанный в статье 37, каждый должник имеет право внести сумму векселя в депозит специально уполномоченного законом лица за счет, на риск и страх векселедержателя.

Глава 7. ИСК В СЛУЧАЕ НЕАКЦЕПТА ИЛИ НЕПЛАТЕЖА

Статья 42

      Векселедержатель может реализовать свои права регресса против индоссантов, векселедателя и других обязанных лиц:

      при наступлении срока платежа:

      если платеж не был совершен;

      даже раньше наступления срока платежа:

      1) если имел место полный или частичный отказ в акцепте;

      2) в случае признания плательщика банкротом, независимо от того, акцептовал ли он вексель или нет, в случае прекращения им платежей, даже если это обстоятельство не было установлено судом, или в случае безрезультатного обращения взыскания на его имущество;

      3) в случае признания векселедателя банкротом по векселю, не подлежащему акцепту.

      Порядок установления судом факта прекращения платежей плательщиком, а также порядок обращения взыскания на имущество установлены статьей 94 настоящего Закона.

      Регрессный иск к лицам, несущим ответственность за акцепт и платеж по векселю, может быть предъявлен не позднее срока платежа по векселю (для пунктов 2 и 3 настоящей статьи).

Статья 43

      Отказ в акцепте или в платеже должен быть подтвержден актом, удостоверяющим факт отказа (протест в неакцепте или в неплатеже).

      Протест может быть заменен заявлением, составленным на самом векселе и подписанным плательщиком, за исключением случаев, когда векселедатель в самом тексте переводного векселя требует совершения протеста посредством официального акта. Упомянутое заявление должно быть совершено в сроки, установленные для совершения протестов, и занесено в реестр в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан. При этом недатированный индоссамент предполагается поставленным до протеста.

      Протест в неакцепте должен быть совершен в сроки, установленные для предъявления к акцепту. Если в случае, предусмотренном в первом абзаце статьи 23, первое предъявление имело место в последний день срока, то протест еще может быть совершен на следующий день.

      Протест в неплатеже должен быть совершен либо в день, когда переводный вексель подлежит оплате, либо в один из двух следующих рабочих дней.

      Протест в неакцепте освобождает от предъявления к платежу и от протеста в неплатеже.

      В случае прекращения платежей плательщиком, независимо от того, акцептовал ли он вексель или нет, или в случае безрезультатного обращения взыскания на имущество плательщика, векселедержатель может осуществлять принадлежащие ему права лишь после предъявления векселя плательщику для оплаты и после совершения протеста.

      В случае признания плательщика банкротом, независимо от того, акцептовал ли он вексель или нет, а также в случае признания банкротом векселедателя по векселю, не подлежащему акцепту, для осуществления векселедержателем принадлежащих ему прав достаточно предъявления судебного решения о признании его банкротом.

Статья 44

      Векселедержатель должен известить своего индоссанта и векселедателя о неакцепте или неплатеже в течение четырех рабочих дней, следующих за днем протеста или, в случае оговорки "оборот без издержек", за днем предъявления. Каждый индоссант должен в течение двух рабочих дней, которые следуют за днем получения им извещения, сообщить своему индоссанту полученное им извещение с указанием наименований и адресов тех, кто послал предшествующие извещения, и так далее, восходя до векселедателя. Указанные выше сроки текут с момента получения предшествующего извещения.

      Если в согласии с предшествующим абзацем будет послано извещение кому-либо, поставившему свою подпись на переводном векселе, то такое же извещение должно быть послано в тот же срок тому, кто дал за него аваль.

      В случае, если кто-либо из индоссантов не указал своего адреса или указал его неразборчивым образом, то достаточно, чтобы извещение было послано тому индоссанту, который ему предшествует.

      Тот, кто должен послать извещение, может сделать это в какой угодно форме, даже путем простого возвращения переводного векселя.

      Он должен доказать, что он послал извещение в установленный срок. Будет считаться, что срок соблюден, если письмо, содержащее извещение, отправлено по почте в указанный срок.

      Тот, кто не пошлет извещения в указанный выше срок, не теряет своего права; он несет ответственность за ущерб, могущий произойти по его небрежности, с тем, однако, что размер возмещаемых убытков не может превысить суммы переводного векселя.

      В случае протеста о неакцепте или неплатеже нотариус обязан предупредить об этом всех обязанных по векселю лиц, направив им письменное извещение в соответствии с адресами, имеющимися на векселе либо затребованными у лиц, потребовавших протеста. Расходы по такому извещению добавляются к издержкам по протесту.

Статья 45

      Векселедатель, индоссант или авалист может посредством включенной в документ и подписанной оговорки "оборот без издержек", "без протеста" или всякой иной равнозначащей оговорки освободить векселедержателя от совершения, для осуществления его права регресса, протеста в неакцепте или в неплатеже.

      Эта оговорка не освобождает векселедержателя ни от предъявления переводного векселя в установленные сроки, ни от посылки извещения. Доказательство несоблюдения сроков лежит на том, кто ссылается на это обстоятельство в споре с векселедержателем.

      Если оговорка включена векселедателем, то она имеет силу в отношении всех лиц, подписавших вексель; если она включена индоссантом или авалистом, то она имеет силу лишь в отношении его самого.

      Если, несмотря на включенную векселедателем оговорку, векселедержатель совершает протест, то издержки по протесту лежат на нем. Если оговорка исходит от индоссанта или от авалиста, то издержки по протесту, если таковой был совершен, могут быть истребованы от всех лиц, поставивших свои подписи.

Статья 46

      Все выдавшие, акцептовавшие, индоссировавшие переводный вексель или поставившие на нем аваль являются солидарно обязанными перед векселедержателем.

      Векселедержатель имеет право предъявления иска ко всем этим лицам, к каждому в отдельности и ко всем вместе, не будучи принужден соблюдать при этом последовательность, в которой они обязались.

      Такое же право принадлежит каждому, подписавшему переводный вексель, после того, как он его оплатил.

      Иск, предъявленный к одному из обязанных, не препятствует предъявлению исков к другим, даже если они обязались после первоначального ответчика.

Статья 47

      Векселедержатель может требовать от того, к кому он предъявляет иск:

      1) сумму переводного векселя, неакцептованную или неоплаченную, с процентами, если они были обусловлены;

      2) пеню от суммы векселя в размере базовой ставки Национального Банка Республики Казахстан на день, в который вексель подлежал оплате;

      3) издержки по протесту, издержки по посылке извещения, а также другие издержки.

      Кроме того, векселедержатель, предъявивший иск, может включить в сумму иска комиссию в размере 0,01 процента от суммы векселя.

      Если иск предъявляется до наступления срока платежа, то из вексельной суммы удерживается учетный процент. Этот учетный процент исчисляется согласно официальной учетной ставке (банковской ставке), существующей в месте жительства векселедержателя на день предъявления иска.

      Сноска. Статья 47 с изменениями, внесенными Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие с 01.01.2021).

Статья 48

      Тот, кто оплатил переводный вексель, может требовать от ответственных перед ним лиц:

      1) всю уплаченную им сумму;

      2) проценты на указанную сумму, исчисленные в размере базовой ставки Национального Банка Республики Казахстан на день, в который вексель был оплачен истцом;

      3) понесенные им издержки.

      Лицо, оплатившее вексель и предъявившее иск к обязанным по векселю лицам, может включить в сумму иска комиссию в размере 0,05 процента от суммы векселя.

      Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие с 01.01.2021).

Статья 49

      Каждое обязанное лицо, к которому предъявили или могут предъявить иск, может потребовать вручения ему, против оплаты, переводного векселя с протестом и с распиской в платеже.

      Каждый индоссант, оплативший переводный вексель, может зачеркнуть индоссамент свой и следующих за ним индоссантов.

Статья 50

      В случае осуществления регресса после частичного акцепта тот, кто уплачивает сумму, на которую вексель не был акцептован, может потребовать отметки этого платежа на векселе и выдачи ему в том расписки. Векселедержатель обязан, сверх того, передать ему засвидетельствованную копию с векселя и акт протеста для того, чтобы он мог осуществить последующий регресс.

Статья 51

      Каждое лицо, имеющее право предъявить иск, может, поскольку не оговорено иное, получить платеж посредством нового векселя (обратной тратты), выданного сроком по предъявлении на одного из ответственных перед ним лиц, с платежом по месту жительства этого лица.

      Обратная тратта включает, кроме сумм, указанных в статьях 47 и 48, также и куртаж по обратной тратте.

      Если обратная тратта выдана векселедержателем, то сумма ее устанавливается по курсу для переводных векселей сроком по предъявлении, выданных на место жительства ответственного лица в месте платежа по первоначальному векселю. Если обратная тратта выдана индоссантом, то сумма ее устанавливается по курсу для переводных векселей сроком по предъявлении, выданных на место жительства гарантирующего лица в месте жительства векселедателя по обратной тратте. <*>

      Сноска. Статья 51 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 52

      По истечении сроков, установленных:

      для предъявления переводного векселя сроком по предъявлении или в определенное время после предъявления;

      для совершения протеста в неакцепте или неплатеже;

      для предъявления к платежу в случае оговорки "оборот без издержек",

      векселедержатель теряет свои права против индоссантов, против векселедателя и против других обязанных лиц, за исключением акцептанта.

      В случае непредъявления к акцепту в срок, обусловленный векселедателем, векселедержатель лишается принадлежащих ему прав, возникающих как вследствие неплатежа, так и вследствие неакцепта, если только из содержания условия не вытекает, что векселедатель предполагал освободить себя только от ответственности за акцепт.

      Если срок на предъявление обусловлен в индоссаменте, то ссылаться на него может только индоссант.

Статья 53

      Если предъявлению переводного векселя или совершению протеста в установленные сроки мешает непреодолимое препятствие (законодательное распоряжение какого-либо государства или другой случай непреодолимой силы), то эти сроки удлиняются.

      Векселедержатель обязан без задержки известить своего индоссанта о случае непреодолимой силы и сделать на переводном векселе или на аллонже отметку об этом извещении, указав его дату и поставив свою подпись; в остальном применяются правила статьи 44.

      После прекращения действия непреодолимой силы векселедержатель должен без задержки предъявить вексель к акцепту или платежу и, если будет нужно, совершить протест.

      Если действие непреодолимой силы продолжается свыше тридцати дней после срока платежа, то для осуществления регресса не являются необходимыми ни предъявление векселя, ни совершение протеста.

      Для переводных векселей сроком по предъявлении или в определенное время после предъявления тридцатидневный срок течет с того дня, в который векселедержатель известил своего индоссанта о непреодолимой силе; это извещение может последовать и до истечения срока для предъявления векселя; для переводных векселей сроком в определенное время после предъявления тридцатидневный срок увеличивается на срок от предъявления, указанный в переводном векселе.

      Непреодолимой силой не считаются обстоятельства, касающиеся лично векселедержателя или того, кому он поручил предъявление векселя или совершение протеста.

Глава 8. О ПОСРЕДНИЧЕСТВЕ
1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 54

      Векселедатель, индоссант или авалист может указать какое-либо лицо для акцепта или платежа на случай надобности.

      Переводный вексель может быть принят или оплачен на условиях, установленных ниже, лицом, действующим в качестве посредника за кого-либо из должников, обязанных в порядке регресса.

      Посредником может быть третье лицо, даже плательщик, или какое-либо лицо, уже обязанное в силу переводного векселя, за исключением акцептанта.

      Посредник должен в течение двух рабочих дней известить о своем посредничестве того, за кого он выступил. В случае несоблюдения этого срока он отвечает в соответствующих случаях за ущерб, причиненный его небрежностью, с тем, однако, что убытки подлежат возмещению в размере не свыше вексельной суммы.

2. АКЦЕПТ В ПОРЯДКЕ ПОСРЕДНИЧЕСТВА

Статья 55

      Акцепт в порядке посредничества может иметь место во всех случаях, когда у векселедержателя переводного векселя, подлежащего акцепту, возникает право на регресс до наступления срока платежа.

      Если в переводном векселе, на случай надобности, было указано лицо для акцепта или для платежа в месте платежа, то векселедержатель может до наступления срока платежа осуществлять свое право регресса против того, кто сделал это указание, и против лиц, поставивших свои подписи после того, как это указание было сделано, но все это лишь при условии, что он предъявил переводный вексель указанному лицу и что в случае отказа последнего в акцепте этот отказ был удостоверен протестом.

      В других случаях посредничества векселедержатель может отклонить акцепт в порядке посредничества. Однако, если он допустит акцепт, он теряет право на регресс до наступления срока платежа против того, за счет которого акцепт был дан, и против тех лиц, которые поставили свои подписи после него.

Статья 56

      Акцепт в порядке посредничества отмечается на переводном векселе; акцепт подписывается посредником. В нем указывается, за чей счет он совершается; при отсутствии такого указания акцепт считается сделанным за векселедателя.

Статья 57

      Акцептант в порядке посредничества обязывается в отношении векселедержателя и в отношении индоссантов, сделавших надписи после того лица, за счет которого он выступил в качестве посредника, на одинаковых основаниях с этим лицом.

      Несмотря на акцепт в порядке посредничества, лицо, за счет которого он был сделан, а также лица, за него ответственные, могут требовать от векселедержателя против уплаты суммы, указанной в статье 47, вручения векселя, протеста и в соответствующем случае - счета с распиской об уплате.

3. ПЛАТЕЖ В ПОРЯДКЕ ПОСРЕДНИЧЕСТВА

Статья 58

      Платеж в порядке посредничества может иметь место во всех случаях, когда либо при наступлении срока платежа, либо до наступления срока платежа у векселедержателя возникло право на регресс.

      Платеж должен покрыть всю сумму, подлежащую уплате, тем, за кого платеж производится.

      Он должен быть произведен самое позднее на следующий день после последнего дня, предоставленного для совершения протеста в неплатеже.

Статья 59

      Если переводный вексель был акцептован посредниками, имеющими место своего жительства в месте платежа, или в случае, если лица, имеющие там же место своего жительства, были указаны для платежа на случай надобности, то векселедержатель должен предъявить вексель всем этим лицам и в соответствующих случаях совершить протест в неплатеже самое позднее на следующий день после последнего дня, предоставленного для совершения протеста.

      Если протест не будет совершен в этот срок, то тот, кто указал лицо для платежа на случай надобности, или тот, за счет которого вексель был акцептован, а также последующие индоссанты перестают быть обязанными.

Статья 60

      Векселедержатель, отказавшийся от платежа в порядке посредничества, теряет свое право на регресс против тех, которые были бы освобождены от ответственности.

Статья 61

      Платеж в порядке посредничества должен быть удостоверен распиской, совершенной на переводном векселе, с указанием того лица, за которое платеж произведен. При отсутствии такого указания считается, что платеж сделан за векселедателя.

      Переводный вексель и протест, если таковой был совершен, должны быть вручены тому, кто произвел платеж в порядке посредничества.

Статья 62

      Лицо, произведшее платеж в порядке посредничества, приобретает права, вытекающие из переводного векселя, против того, за кого он уплатил, и против тех, кто обязан перед этим последним по переводному векселю. Однако он не может вновь индоссировать переводный вексель.

      Индоссанты, следующие за лицом, которое поставило свою подпись на векселе и за которое был произведен платеж, освобождаются от ответственности.

      В случае конкуренции нескольких предложений об уплате в порядке посредничества предпочтение отдается тому, кто освобождает от ответственности наибольшее количество лиц. Посредник, знающий о том, что он нарушает это правило, теряет свое право на регресс к тем, которые оказались бы освобожденными от ответственности.

Глава 9. О МНОЖЕСТВЕННОСТИ ЭКЗЕМПЛЯРОВ И О КОПИЯХ
1. МНОЖЕСТВЕННОСТЬ ЭКЗЕМПЛЯРОВ

Статья 63

      Переводный вексель может быть выдан в нескольких тождественных экземплярах.

      Эти экземпляры должны быть снабжены последовательными номерами в самом тексте документа; в противном случае каждый из них рассматривается как отдельный переводный вексель.

      Если в векселе не указано, что он выдан в единственном экземпляре, то векселедержатель может требовать выдачи ему за его счет нескольких экземпляров. Для этого он должен обратиться к своему непосредственному индоссанту, который обязан оказать ему содействие в отношении своего индоссанта, и так далее, восходя до векселедателя. Индоссанты обязаны воспроизвести индоссаменты на новых экземплярах.

Статья 64

      Платеж, произведенный по одному экземпляру, освобождает от ответственности, даже если не было обусловлено, что платеж этот погашает другие экземпляры. Однако плательщик продолжает отвечать по каждому акцептованному им и не возвращенному ему экземпляру.

      Индоссант, который передал экземпляры различным лицам, а также и последующие индоссанты обязаны по всем экземплярам, на которых имеется их подпись и которые не были возвращены.

Статья 65

      Тот, кто послал один из экземпляров для акцепта, должен указать на других экземплярах наименование того лица, в руках которого этот экземпляр находится. Это последнее лицо обязано вручить его законному держателю другого экземпляра.

      Если оно отказывается это сделать, векселедержатель может осуществить право иска лишь после удостоверения протестом того:

      1) что экземпляр, посланный для акцепта, не был ему передан, несмотря на его требование;

      2) что акцепт или платеж не мог быть получен по другому экземпляру.

2. КОПИИ

Статья 66

      Каждый держатель переводного векселя имеет право снимать с него копии.

      Копия должна в точности воспроизводить оригинал с индоссаментами и всеми другими отметками, которые на нем находятся. Она должна указывать, до какого места она доведена.

      Она может быть индоссирована и авалирована в том же порядке и с теми же последствиями, как и подлинник.

Статья 67

      В копии должно быть указано лицо, в руках которого находится подлинный документ. Последнее обязано вручить указанный документ законному держателю копии.

      Если оно отказывается это сделать, векселедержатель может осуществлять право регресса против индоссантов или авалистов лишь после удостоверения протестом того, что подлинник не был ему передан, несмотря на его требование.

      Если на подлинном документе после последнего индоссамента, сделанного до снятия копии, имеется оговорка: "начиная отсюда индоссирование действительно лишь на копии" или всякая иная равнозначащая формула, то индоссамент, поставленный после этого на подлиннике, является недействительным.

Глава 10. ОБ ИЗМЕНЕНИЯХ

Статья 68

      В случае изменения текста переводного векселя лица, поставившие свои подписи после этого изменения, отвечают в соответствии с содержанием измененного текста; лица, поставившие свои подписи до этого, отвечают в соответствии с содержанием первоначального текста.

Глава 11. О ДАВНОСТИ

Статья 69

      Исковые требования, вытекающие из переводного векселя против акцептанта, погашаются истечением трех лет со дня срока платежа.

      Исковые требования векселедержателя против индоссантов и против векселедателя погашаются истечением одного года со дня протеста, совершенного в установленный срок, или со дня срока платежа в случае оговорки об обороте без издержек.

      Исковые требования индоссантов друг другу и к векселедателю погашаются истечением шести месяцев, считая со дня, в который индоссант оплатил вексель, или со дня предъявления к нему иска.

      В случае утраты права или истечения срока исковой давности сохраняется право иска против векселедателя, который не обеспечил покрытия, или против векселедателя или индоссанта, неправомерно обогатившихся, либо против акцептанта, который получил покрытие или неправомерно обогатился.

      Течение срока исковой давности может быть приостановлено в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.

Статья 70

      Перерыв давности имеет силу лишь в отношении того, против кого было совершено действие, прерывающее давность.

Глава 12. ОБЩИЕ ПОСТАНОВЛЕНИЯ

Статья 71

      Платеж по переводному векселю, срок которого падает на установленный по закону нерабочий день, может быть потребован лишь в первый следующий рабочий день. Равным образом все другие действия, относящиеся к переводному векселю, в частности, предъявление к акцепту и протест, могут быть совершены лишь в рабочий день.

      Если какое-либо из этих действий должно быть совершено в течение определенного срока, последний день которого является установленным по закону нерабочим днем, то такой срок пролонгируется до ближайшего после истечения срока рабочего дня. Нерабочие дни, падающие на время течения срока, идут в счет срока.

      К нерабочим дням приравниваются рабочие дни, признанные нерабочими в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.

Статья 72

      В сроки, установленные законом или в векселе, не включается день, от которого срок начинает течь.

Статья 73

      Никакие грационные дни, ни по закону, ни судебные, не допускаются.

Глава 13. О ПРОСТОМ ВЕКСЕЛЕ

Статья 74

      Простой вексель содержит:

      1) наименование "вексель", включенное в самый текст и выраженное на том языке, на котором этот документ составлен;

      2) ничем не обусловленное обещание уплатить определенную сумму денег;

      3) указание срока платежа;

      4) указание места, в котором должен быть совершен платеж;

      5) наименование того, кому или приказу кого платеж должен быть совершен;

      6) указание даты и места составления векселя;

      7) подпись того, кто выдает документ (векселедателя).

Статья 75

      Документ, в котором отсутствует какое-либо из обозначений, указанных в предшествующей статье, не имеет силы простого векселя, за исключением случаев, определенных в следующих ниже абзацах.

      Простой вексель, срок платежа по которому не указан, рассматривается как подлежащий оплате по предъявлении.

      При отсутствии особого указания место составления документа считается местом платежа и вместе с тем местом жительства векселедателя.

      Простой вексель, не указывающий места его составления, рассматривается как подписанный в месте, обозначенном рядом с наименованием векселедателя.

Статья 76

      К простому векселю применяются, поскольку они не являются несовместимыми с природой этого документа, постановления, относящиеся к переводному векселю и касающиеся:

      индоссамента (статьи 10-19);

      срока платежа (статьи 32-36);

      платежа (статьи 37-41);

      иска в случае неакцепта или неплатежа (статьи 42-49, 51-53);

      платежа в порядке посредничества (статьи 54, 58-62);

      копий (статьи 66, 67);

      изменений (статья 68);

      давности (статьи 69, 70);

      нерабочих дней, исчисления сроков и воспрещения грационных дней (статьи 71, 72, 73).

      К простому векселю применяются также постановления, относящиеся к переводному векселю, подлежащему оплате у третьего лица или в месте ином, чем местожительство плательщика (статьи 4 и 26), условию о процентах (статья 5), разногласиям в обозначениях подлежащей уплате суммы (статья 6), последствиям помещения какой-либо подписи в условиях, предусмотренных в статье 7, последствиям подписи лица, которое действует без полномочий или с превышением своих полномочий (статья 8).

      Равным образом к простому векселю применяются постановления относительно аваля (статьи 29-31); в случае, предусмотренном в последнем абзаце статьи 30, если в авале не указано, за кого он поставлен, считается, что он поставлен за векселедателя по простому векселю.

Статья 77

      Векселедатель по простому векселю обязан так же, как и акцептант по переводному векселю.

      Простые векселя сроком в определенное время после предъявления должны быть предъявлены векселедателю для отметки в сроки, указанные в статье 22. Срок от предъявления течет со дня отметки, подписанной векселедателем на векселе. Отказ векселедателя поставить датированную отметку удостоверяется протестом (статья 24), день которого служит начальным моментом для течения срока от предъявления.

Раздел II
ПОРЯДОК ОБРАЩЕНИЯ ВЕКСЕЛЕЙ В РЕСПУБЛИКЕ
КАЗАХСТАН
Глава 14. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 78

      Вексельное обращение в Республике Казахстан – совокупность отношений, складывающихся по поводу выпуска на территории Республики Казахстан простых и переводных коммерческих векселей, передачи права требования по векселям, в том числе выпущенным за пределами Республики Казахстан, исполнение обязательств по таким векселям и операциям, связанным с ними, их учета учетными конторами, а также выпуска простых и переводных векселей центральными и местными исполнительными органами Республики Казахстан.

      Центральные исполнительные органы выпускают простые и переводные векселя на основании решения Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 78 в редакции Конституционного Закона РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 02.07.2018 № 168-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования).

Статья 79

      Отношения по обращению векселей в Республике Казахстан регулируются Женевскими вексельными конвенциями, а также законодательством Республики Казахстан, состоящим из настоящего Закона, иных законодательных актов Республики Казахстан, нормативных правовых актов Национального Банка Республики Казахстан, изданных в соответствии с ними.

      Сноска. Статья 79 в редакции Конституционного Закона РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 80

      Вексельное обязательство возникает с момента передачи надлежащим образом оформленного векселя векселедателем.

      Коммерческий вексель выдается для отсрочки платежа по договорам купли-продажи, выполнения работ, оказания услуг (за исключением финансовых услуг).

      Вексельное обязательство имеет силу, если вексель составлен в соответствии с требованиями, установленными статьями 19 настоящего Закона.

      Сноска. Статья 80 в редакции Конституционного Закона РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 81

      Аллонж вместе с векселем представляют собой единый документ.

      На аллонже должна содержаться надпись, позволяющая однозначно определить принадлежность аллонжа конкретному векселю. Аллонж может прикрепляться к векселю таким образом, чтобы индоссамент начинался на самом векселе и заканчивался на аллонже.

Статья 82

      Сумму векселя составляет денежная сумма, на которую он выписан. В сумму векселя не включаются проценты, указанные в нем, пеня и другие издержки, связанные с операциями по векселю.

      Валютой векселя, выданного на территории Республики Казахстан, является тенге. Допускается обращение на территории Республики Казахстан векселя в иностранной валюте, выпущенного резидентом Республики Казахстан по операциям с нерезидентами Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 82 с изменениями, внесенными законами РК от 09.07.2003 N 482; от 02.07.2018 № 168-VІ (вводится в действие с 01.07.2019).

Статья 83

      Банки и организации, осуществляющие отдельные виды банковских операций, при наличии соответствующей лицензии вправе осуществлять с векселями следующие виды операций:

      принятие векселей на инкассо;

      предоставление услуг по оплате векселей плательщиком;

      оплата домицилированных векселей;

      акцепт векселей в порядке посредничества.

      Операции по учету векселей осуществляют только учетные конторы.

      Банки вправе авалировать векселя только при наличии лицензии на выдачу банковских гарантий, предусматривающих исполнение в денежной форме. <*>

      Сноска. Статья 83 в новой редакции - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 83-1

      Векселя на территории Республики Казахстан могут выпускаться на обычной и вексельной бумаге.

      Требования, предъявляемые к степеням защиты вексельной бумаги, производимой на территории Республики Казахстан или ввозимой на ее территорию, а также технические требования к вексельной бумаге, устанавливаются Национальным Банком Республики Казахстан.

      В случае выпуска векселя на вексельной бумаге текст такого векселя должен быть составлен на государственном и русском языках. Допускается дополнительное использование других иностранных языков. <*>

      Сноска. Закон дополнен новой статьей 83-1 - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276; статья в новой редакции - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482. Внесены изменения - Законом РК от 8 июля 2005 г. N 69.

Глава 15. ФУНКЦИИ ВЕКСЕЛЯ КАК СРЕДСТВА ПЛАТЕЖА
И КРЕДИТОВАНИЯ

Статья 84

      Юридические и физические лица на территории Республики Казахстан вправе использовать простой и переводный вексель в расчетах между собой, при условии, что это предусмотрено в соответствующем договоре и не противоречит настоящему Закону.

      Расчеты векселями через учетные конторы осуществляются в порядке, устанавливаемом Национальным Банком Республики Казахстан.

      Порядок пересылки векселей, принятых на инкассо, учреждениями связи определяется нормативными правовыми актами уполномоченного органа Республики Казахстан, изданными по согласованию с Национальным Банком Республики Казахстан, и договором между учреждением связи и учетной конторой.

Статья 85

      Статья 85 исключена - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 86

      Прием векселей учетными конторами по индоссаменту до наступления срока платежа с выплатой вексельной суммы предъявителю векселя называется учетом векселей. Учетная контора вправе удержать из вексельной суммы дисконт, устанавливаемый учетной конторой самостоятельно.

      Порядок учета векселей, а также осуществление операций с векселями банками и организациями, осуществляющими отдельные виды банковских операций, устанавливаются нормативными правовыми актами Национального Банка Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 86 с изменениями, внесенными законами РК от 09.07.2003 N 482; от 08.07.2005 N 69; от 02.07.2018 № 168-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования).

Статья 87

      Статья 87 исключена - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 88

      Под покрытием векселя понимается установление векселедателем таких отношений с лицом, указанным в векселе в качестве плательщика, в силу которых векселедатель обладает правом требования исполнения плательщиком каких-либо обязательств. При этом сумма такого обязательства должна быть не ниже суммы платежа по векселю.

      Векселедержатель имеет право требовать от векселедателя покрытия векселя. Векселедатель обязан обеспечить покрытие векселя к сроку платежа.

Статья 89

      Обеспечение оплаты аккредитива, возврата банковского займа путем залога векселя осуществляется в порядке, устанавливаемом Национальным Банком Республики Казахстан. Передача векселя в залог осуществляется с соблюдением требований, предъявляемых к оформлению индоссамента.

      В остальных случаях залог векселя не допускается.

      Залог векселей и регистрация таких сделок на территории Республики Казахстан производятся через соответствующие учетные конторы. <*>

      Сноска. Статья 89 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Глава 16. ОБРАЩЕНИЕ ВЕКСЕЛЕЙ НЕРЕЗИДЕНТОВ
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН. ОПЕРАЦИИ С ВЕКСЕЛЯМИ В
ИНОСТРАННОЙ ВАЛЮТЕ

Статья 90

      Обращение векселей, выданных нерезидентами Республики Казахстан на территории Республики Казахстан, регулируется вексельным законодательством Республики Казахстан.

      Вексельное обязательство, принятое резидентом Республики Казахстан за пределами Республики Казахстан, будет действительно на территории Республики Казахстан только в том случае, если при этом были соблюдены все требования, предъявляемые вексельным законодательством Республики Казахстан.

Статья 91

      Курс валюты векселя определяется согласно курсу такой валюты, установленному учетной конторой, обслуживающей плательщика либо принявшей к учету вексель.

Статья 92

      Римесса может быть использована только учетной конторой, имеющей лицензию Национального Банка Республики Казахстан на проведение валютных операций, во взаиморасчетах с нерезидентом Республики Казахстан.

Глава 16-1. Гербовый сбор

      Сноска. Закон дополнен новой главой 16-1 - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276; глава исключена - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Глава 17. ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ЗА НАРУШЕНИЕ
ВЕКСЕЛЬНОГО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

Статья 93

      Протест о неакцепте или неплатеже по векселю совершается нотариусом в течение одного рабочего дня с момента представления ему векселя путем произведения соответствующей надписи на нем и составления письменного акта, удостоверяющего факт неакцепта или неплатежа.

      Протест в недатировании акцепта должен быть совершен в порядке и сроки, которые установлены для совершения протеста в неакцепте векселя. <*>

      Сноска. Статья 93 в новой редакции - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 94

      Обращение взыскания на имущество плательщика по векселю производится только на основании судебного приказа или решения суда.

      Суд не вправе рассматривать условия договора, который послужил основанием выдачи векселя, за исключением случаев, когда вексель был признан недействительным.

      В тех случаях, когда вексель был составлен с нарушениями требований, установленных статьями 1 и 74 настоящего Закона, вексель признается недействительным. В случае возникновения спора по обязательствам вытекающим из недействительного векселя, спор рассматривается как дело о нарушении обязательств по договору указанному в абзаце втором настоящей статьи. <*>

      Сноска. Статья 94 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 95

      На территории Республики Казахстан запрещается выпуск дружеских, бронзовых и финансовых векселей.

      Риск неплатежа по дружескому или бронзовому векселю несет векселедержатель, предъявивший дружеский или бронзовый вексель.

      Юридические и физические лица обязаны незамедлительно заявлять в соответствующие правоохранительные органы о фактах предъявления бронзовых векселей.

      Лицо, виновное в выпуске дружеского, бронзового или финансового векселя, несет ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан. <*>

      Сноска. Статья 95 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 96

      Риск утраты векселя несет векселедержатель. Утрата векселедержателем векселя влечет утрату права требования по нему, за исключением случаев, когда векселедатель признал выдачу утерянного векселя. Платеж по утраченному векселю может быть произведен также при условии восстановления права требования по нему в судебном порядке.

      Заявление о восстановлении права по утраченному векселю рассматривается судом в порядке, предусмотренном действующим законодательством Республики Казахстан.

      Выдача векселя взамен утерянного и восстановление передаточных надписей на векселе производятся за счет векселедержателя, утерявшего его.

      Лицо, обязавшееся доставить вексель, несет ответственность за утрату векселя с момента принятия его к отправке и до вручения его адресату. В случае утраты векселя оно обязано возместить векселедержателю либо учетной конторе, исполнявшей операции по инкассированию утраченного векселя, все расходы, связанные с восстановлением прав по такому векселю. <*>

      Сноска. Статья 96 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Статья 97 <*>

      Сноска. Статья 97 исключена - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Глава 18. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ <*>

      Сноска. Глава 18 исключена - Законом Республики Казахстан от 9 июля 2003 года N 482.

Президент
Республики Казахстан