Об одобрении Концепции развития водного сектора экономики и водохозяйственной политики Республики Казахстан до 2010 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 21 января 2002 года N 71

В целях сохранения и рационального использования водных ресурсов, обеспечения сбалансированного развития водного сектора экономики Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию развития водного сектора экономики и водохозяйственной политики Республики Казахстан до 2010 года.
2. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Одобрена

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 21 января 2001 года N 71

Концепция
развития водного сектора экономики и водохозяйственной
политики Республики Казахстан до 2010 года

Общая часть

Основные термины и определения, применяемые в Концепции, означают:
Водный фонд - все воды на территории Республики Казахстан, который включает:
воды рек, озер, болот, прудов, водохранилищ, другие поверхностные водные ресурсы, а также воды каналов и магистральных водоводов;
подземные воды;
ледники;
воды Каспийского и Аральского морей в пределах государственных границ Республики Казахстан.
Водоемы - естественное или искусственное скопление текучих и стоячих вод (озера, реки и пруды, водохранилища и т.п.).
Водоводы (каналы) - гидротехнические сооружения для подвода и отвода воды в заданном направлении.
Дрена - искусственно созданное открытое или закрытое русло для понижения и отвода подземных вод в коллекторы, а также осушения земель.
Коллектор - искусственно созданное открытое или закрытое русло для принятия отводимых дреной подземных вод с последующим отводом в водоемы и специальные организованные места сброса сточных вод.
Водопользователи - субъекты, использующие в установленном порядке воду для своих потребностей (нужд).
Гидромелиорация - комплекс мероприятий, направленных на регулирование водного режима почв путем орошения, обводнения и осушения.
Гидромелиоративная система - комплекс технологически взаимосвязанных гидротехнических сооружений, устройств и оборудования на орошаемых, обводняемых, осушаемых землях.
Дренажная система (дренаж) - комплекс технологически взаимосвязанных гидротехнических сооружений (дрены, коллекторы и т.п.) для регулирования уровня грунтовых вод, сбора и отвода излишней воды в места специального организованного сброса.
Дренажные воды - воды, собираемые дренажными системами.
Источник водопользования - море, река, озеро, водохранилище или пруд, питающие их притоки, магистральные каналы и водоводы, а также подземные водоносные горизонты, воды которых непосредственно используются для удовлетворения нужд водопользователей.
Коммунальные водоводы (каналы) - водоводы (каналы), находящиеся в коммунальной собственности и предназначенные для доставки и распределения воды между водопользователями.
Лиманное орошение - однократная весенняя влагозарядка почв, осуществляемая путем затопления при помощи системы дамб, перемычек и других гидротехнических сооружений.
Лимит водопотребления - объем воды, изымаемый из источника водопользования в определенные периоды времени и ежегодно устанавливаемый уполномоченным государственным органом для водопотребителей, имеющих разрешение на спецводопользование.
Магистральные водоводы (каналы) - водоводы (каналы), осуществляющие забор воды из водоемов.
Мелиоративная сеть - совокупность или комплекс каналов, коллекторов, дрен и технологически связанных с ними гидротехнических сооружений и устройств, предназначенных для мелиорации сельскохозяйственных угодий (орошение, обводнение, регулирование почвенно-грунтовых вод).
Межгосударственные водоводы (каналы) - водоводы (каналы) расположенные на территории нескольких государств и предназначенные для распределения водных ресурсов между государствами.
Орошаемые земли - земли, искусственно увлажняемые при помощи оросительной системы с применением или без применения специальной поливной техники.
Оросительная система - система гидротехнических и иных ирригационных сооружений для орошения земель.
Общее водопользование - водопользование, осуществляемое для удовлетворения питьевых и иных нужд населения без закрепления водных ресурсов за отдельными гражданами и без применения сооружений или технических устройств, влияющих на состояние вод.
Поливная вода - вода, изъятая из источника водопользования, для целей орошения.
Республиканские водоводы (каналы) - магистральные водоводы (каналы), находящиеся в республиканской собственности, предназначенные для доставки воды в коммунальные водоводы (каналы) и/или имеющие стратегически важное для республики значение.

1. Введение

Послание Президента Республики Казахстан от 10 октября 1997 года K972030_ "Казахстан-2030": процветание, безопасность и улучшение благосостояния всего населения страны, определило долгосрочную Стратегию развития Казахстана до 2030 года.
Вследствие недостаточного финансирования в последние годы и ряда других причин, связанных с реформированием экономики страны, водное хозяйство республики пришло в катастрофическое состояние. Ежегодные потери продукции только в орошаемом земледелии оцениваются в 60,0 млрд. тенге, а с учетом других отраслей экономики социальные последствия от ухудшения водообеспечения еще более пагубные. Вся водохозяйственная инфраструктура находится в опасном и крайне неудовлетворительном техническом состоянии.
Сложившаяся ситуация в водном секторе экономики требует кардинального совершенствования водохозяйственной политики государства.
В настоящее время система управления водным хозяйством страны, созданная в условиях централизованной экономики, в определенной степени сохраняет старые экономические отношения, основанные на административно-командных принципах. В результате с трудом идет процесс ее адаптации к новым рыночным условиям хозяйствования. По этой причине система остается трудно управляемой, у водопользователей нет кровной заинтересованности в рациональном использовании воды, ухудшается техническое состояние водохозяйственной и гидромелиоративной систем, выходят из хозяйственного оборота огромные площади орошаемых земель.
Все вышеизложенное требует пересмотра сложившейся структуры управления водным хозяйством, четкого определения и разграничения функций субъектов водного хозяйства, статуса водохозяйственных и гидромелиоративных объектов, разработки нового механизма экономических отношений и прозрачных систем финансовых потоков, позволяющих эффективно управлять отраслью и обеспечивающих рациональное использование водных ресурсов.

2. Цель Концепции

Настоящая "Концепция" разработана в развитие Указа Президента Республики Казахстан от 17 февраля 2000 года N 344 U000344_ "О дальнейших мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года".
Основной целью Концепции является определение основных путей решения проблем сохранения и рационального использования водных ресурсов страны для здоровья и благополучия граждан республики (Стратегия-2030), обеспечения баланса потребности социально-экономического развития и возможности воспроизводства водных ресурсов на уровне требований нормативного качества вод - "устойчивое водопользование". Концепция будет служить основой для совершенствования законодательной базы, разработки конкретных программ и мероприятий по развитию водного сектора экономики и водохозяйственной политики государства.
В ней изложены положения, отражающие совокупность современных взглядов на достижение и поддержание экономически оптимального и безопасного уровня водопользования, оценены тенденции его развития, определены приоритетные направления и обозначены цели и задачи до 2010

года.

Изложенные концептуальные положения должны стать ориентиром при

принятии решений по вопросам, связанным с использованием и охраной водных

ресурсов и объектов на них, в том числе при разработке нормативных

правовых актов, водохозяйственных программ, схем комплексного

использования и охраны водных объектов, инвестиционных проектов и других

документов.

3. Анализ ситуации

1. Роль водного фактора

Значительный земельный фонд для сельскохозяйственного производства и возможности их дальнейшего освоения в южных и западных областях Республики сдерживаются ограниченностью запасов водных ресурсов. В отдельных регионах страны освоение природных богатств и соответствующее развитие производительных сил также сдерживается дефицитом водных ресурсов. В центральных, западных и частично южных регионах страны остро стоит вопрос обеспечения сельского населения качественной питьевой водой. Дальнейшее социально-экономическое развитие, решение водных и экологических проблем будет определяться уровнем государственной политики в сфере водного хозяйства и правильностью выбора путей управления водными ресурсами и водопользованием в стране.
Водный фактор в Центральной Азии, в том числе и в Казахстане, является определяющим, где очевидны нарастающий дефицит воды, угроза истощения водных ресурсов вследствие роста населения и развития экономики. Проблемы межгосударственного вододеления в трансграничных бассейнах рек Иртыш, Урал, Или, Сырдарья, Шу, Талас обостряются в периоды естественного маловодья, а перспектива их разрешения далека от завершения.

2. Водные ресурсы

Ресурсы поверхностных вод Казахстана в средний по водности год составляют 100.5 км3, из которых только 56.5 км3 формируется на территории республики, остальной объем поступает из Центральноазиатских государств, Российской Федерации и Китая.
По объему речного стока Казахстан относится к числу наименее водообеспеченных стран планеты. Распределение водных ресурсов по территории крайне неравномерно и обуславливает нестабильность и неравномерность водообеспеченности регионов и отраслей экономики. Объем необходимого водопотребления составляет 54.5 км3, а располагаемый объем возможный к хозяйственному использованию в средний по водности год не превышает 46.0 км3.
В маловодные годы общий объем водных ресурсов снижается до 58 км3, а располагаемый, соответственно, до 26 км3.
Запасы утвержденных пресных подземных вод составляют 15.1 км3, уровень их использования составляет 11.3% или 1.7 км3.
Объем возвратных вод составляет - около 4.0 км3, возвращаемый в водоисточники - не превышает 2.0 км3, остальной сток рассеивается или теряется. Возвратные воды являются основным источником загрязнения природных вод и окружающей среды, утилизация и очистка их не получила пока решения.

3. Качество вод

Качественное состояние практически всех водных объектов республики неудовлетворительное, наиболее загрязнены реки Урал, Иртыш, Нура и Сырдарья. Загрязнение происходит за счет сбросов промышленных, коммунально-бытовых, дренажных и других сточных вод. Подземные воды также загрязняются, ухудшение их качества отмечается на многих месторождениях.

4. Водохозяйственная ситуация

Некогда единая система водного хозяйства страны, в результате произошедших реформ и приватизации, была раздроблена. Адекватного реформирования системы управления не произошло. Все это привело к неясности функциональных обязанностей не только субъектов водного хозяйства, но и статуса многих водохозяйственных объектов. Как известно, часть из этих объектов была приватизирована и разделена на имущественные паи в составе имущества бывших колхозов и совхозов. В результате разделения крупных хозяйств на более мелкие, в том числе на крестьянские и фермерские хозяйства, без последующего их объединения на новых принципах бывшие внутрихозяйственные каналы остались неуправляемыми, а зачастую бесхозными. В итоге они не ремонтируются и приходят в негодность.
Огромные сверхнормативные потери воды и отсутствие системы, позволяющей рационально использовать поливную воду, приводит к повышению доли затрат на орошение в структуре себестоимости продукции, что в конечном счете снижает ее конкурентоспособность.
Нет четкой законодательной базы создания объединения водопользователей. Часть ныне действующих объединений водопользователей были созданы в виде ассоциаций водопользователей, а часть - в виде потребительских кооперативов водопользователей. Поэтому основная масса водопользователей остаются разрозненными, соответственно отсутствует координация их деятельности по содержанию всей системы водопользования.
При приватизации отдельные части единого технологического комплекса водохозяйственных объектов и сооружений иногда переходят в руки лиц, не имеющих отношения к орошаемым землям, они становятся монополистами, загоняющими водопользователей, находящихся на подвешенной к оросительной системе площади, в долговую зависимость.

5. Сильные стороны

До 1993 года была создана отрасль водного хозяйства, оснащенная соответствующей инфраструктурой, при этом орошаемый фонд составлял 2,3 млн. га, сельскохозяйственное водоснабжение было представлено 54-мя групповыми водопроводами, функционировало более 200 водохранилищ полезной емкостью 48,0 км3, действовало около 340 гидроузлов и сооружений на водоисточниках, работали предприятия, обслуживающие водохозяйственную систему, специализированные промышленные предприятия, ремонтно-технические службы, предприятия по автоматике и метрологии, проектные, научные и учебные заведения.

В последние годы были:

разработаны основы природоохранного законодательства;

подписан ряд международных соглашений и конвенций по вопросам

использования и охраны водных ресурсов;

создана система управления водоохранной деятельностью;

составлены государственные кадастры источников загрязнения вод и

карты их размещения;

развивается система платежей за услуги по подаче воды, за право

пользования водными ресурсами и загрязнение водной среды.

6. Слабые стороны

Дефицит водных ресурсов и их загрязненность;

прогрессирующая потеря ранее созданной системы водного хозяйства, катастрофическое ухудшение технического состояния плотин, гидроузлов и прочих сооружений;
многие сооружения и водохозяйственные объекты остались без собственника и поддержки на их содержание;
обострение проблем обеспечения населения питьевой водой, качество питьевой воды не отвечает стандартам;
урожайность орошаемых культур упала в 1,5-2,0 раза, произошел возврат к примитивным способам полива;
несмотря на спад производства и снижение объемов использования пресной воды, проблема расточительного водопользования не теряет своей остроты. Объем водоотведения составляет более 25%, потери при транспортировке доходят до 30% от объема забора;
в местах активной хозяйственной деятельности водные объекты загрязнены отходами потребления и производства, в результате качество поверхностных вод не соответствует санитарно-гигиеническим требованиям;
расширяются очаги загрязнения подземных вод;
несовершенство нормативной правовой базы;
отсутствие достаточного финансирования водохозяйственных мероприятий;
износ основных фондов водохозяйственных предприятий;
слабая оснащенность бассейновых водохозяйственных управлений и республиканских государственных водохозяйственных предприятий оргтехникой, транспортом, современными средствами связи и оборудованием;
отсутствие общегосударственной схемы комплексного использования и охраны водных ресурсов Республики Казахстан и других основополагающих документов (концепций, индикативных планов, программ), определяющих водную политику государства;
неспособность водопользователей в настоящее время осуществлять в полной мере плату за использование водных ресурсов и за услуги предприятий по подаче воды;
неэкономное использование воды потребителями;
институциональные (организационно-управленческие) проблемы;
недостаточное внимание системному планированию развития водного сектора экономики;
несоответствие многоплановых, сложных, ответственных задач и проблем водного сектора экономики с функциями уполномоченного органа в области управления водными ресурсами, которое в настоящее время наделено невысокими полномочиями для осуществления единой водохозяйственной политики и ограничено в штатной численности.

7. Возможности

Увеличение располагаемых водных ресурсов за счет регулирования речного стока гидротехническими сооружениями (каналами, водохранилищами) и использования подземных вод;
в регионах с острым дефицитом пресных вод возможна эксплуатация огромных запасов глубоко залегающих солоноватых и соленых подземных вод с применением опреснительных установок малой и средней мощности;
внедрение водосберегающих технологий;
совершенствование экономического механизма платного водопользования;
привлечение, наряду с внутренними источниками, займов и грантов международных финансовых организаций для решения вопросов рационального использования и охраны водных ресурсов;
использование передовых зарубежных и отечественных технологий и опыта по очистке загрязненных вод, предотвращению истощения, засорения и загрязнения вод;
использование имеющегося хозяйственного потенциала, кадров, проектных и научных проработок.

8. Угрозы

Возникновение аварий и катастроф, в том числе с многочисленными человеческими жертвами, в результате разрушения плотин и размыва водохранилищ, состояние которых ухудшено в результате недостаточного финансирования необходимых эксплуатационных мероприятий в последние годы; при этом огромные массивы поливных земель на долгие годы останутся без поливной воды с огромным социально-экономическим ущербом для населения;
истощение ресурсов подземных и поверхностных вод;
загрязнение окружающей среды в результате самоизлива подземных вод из самоизливающихся скважин;
обострение проблемы водообеспечения, в особенности в южных и западных регионах страны;
возможность возникновения межгосударственных разногласий в Центральноазиатском регионе из-за несовпадения позиций государств по вопросам распределения водных ресурсов и отсутствия механизмов их решения, а также из-за стремления сопредельных государств использовать свое географическое положение для максимального извлечения экономических и политических выгод.

9. Мировые тенденции

В плане национальной безопасности государств, в большинстве стран мира, особенно с дефицитом водных ресурсов, отношение к воде кардинально меняется и усиливается роль водного фактора. Тревоги глобального характера, прозвучавшие на Всемирном водном форуме (Гаага, март 2000 года) "о необходимости изменения коренным образом ситуации с управлением водными ресурсами, иначе в ближайшем будущем мир столкнется с жестоким водным кризисом", актуальна и для Казахстана.
Итогом международной Конференции ООН по окружающей среде и развитию, проходившей в Рио-де-Жанейро в 1992 году, стало принятие Повестки Дня на 21 век, в которой закреплен принцип устойчивого развития и признание необходимости и возможности осуществления последовательного перехода к устойчивому развитию, обеспечивающему сбалансированное решение социально-экономических задач и проблем сохранения благоприятной

окружающей среды и природно-ресурсного потенциала в целях удовлетворения

потребностей нынешнего и будущих поколений. Казахстан также приступил к

разработке Национальной Повестки Дня на 21 век.

В области управления водным сектором необходимо принять ориентиром

лучшую международную практику, которая имеет ряд общих характеристик:

четкая структура регулирования правительством водных отношений;

профессиональное управление;

отсутствие политического вмешательства;

четкое планирование и финансирование;

ориентация на потребителя;

доступность кредитов для финансирования водохозяйственных мероприятий;

конкурентоспособный частный сектор;

централизованная помощь государства (в США, Германии, Франции и Китае

основным вкладчиком капиталов в строительство водохозяйственных объектов

национального и межрегионального уровня является государство).

4. Государственная водохозяйственная политика и стратегия

10. Долгосрочная цель, приоритеты и принципы

Водохозяйственная политика должна обеспечить достижение долгосрочной цели, объявленной государством в "Стратегии-2030", сохранение и рациональное использование водных ресурсов для здоровья и благополучия граждан республики.
Основные приоритеты для достижения цели:
удовлетворение требований по дальнейшему развитию различных отраслей экономики, отдельных регионов и комплексов;
рациональное и бережное использование и охрана водных ресурсов;
сохранение межгосударственных, межобластных и межрайонных водохозяйственных объектов в собственности государства;
сохранение государственной монополии на оказание услуг по доставке воды для орошения от водного источника до сельхозводопользователя;
обеспечение населения питьевой водой в необходимом количестве и гарантированного качества;
обеспечение водными ресурсами в достаточном количестве и надлежащего качества.
Для решения поставленных задач водохозяйственная политика должна основываться на следующем:
водный бассейн необходимо рассматривать как единый объект, управление водными ресурсами и охрану поверхностных вод строить по бассейновому принципу;
системы водоснабжения должны основываться на использовании современных технологий водоподготовки, комплексном использовании водных ресурсов, обеспечивать сокращение потерь воды при транспортировке к потребителю;
экономической основой водообеспечения должна быть государственная собственность на водные ресурсы;
основой устойчивого развития водного сектора должно стать участие водопотребителей (населения) в возмещении затрат на эксплуатацию и содержание водохозяйственных объектов;
обязательная платность специального водопользования;
приоритетность питьевого водоснабжения и экологических попусков перед

производственным и сельскохозяйственным водопотреблением;

приоритетность направления внешних займов на реконструкцию и

восстановление водохозяйственных систем;

установление лимитов на водопотребление исходя из принципов

экологической составляющей стока;

обеспечение неразрывности водохозяйственных объектов и подвешенных к

нему орошаемых земель;

водохозяйственные и гидромелиоративные объекты находятся в

собственности или в управлении государственных организаций, либо у

объединений водопользователей (ОВП) (кроме случаев временного управления

на период выполнения долговых обязательств с ограничением срока

управления).

11. Ближайшая цель и приоритеты

Приоритетные направления водной политики возможные к реализации на

рекомендуемую перспективу:

совершенствование системы управления водными ресурсами и

водопользованием;

усиление экологических аспектов в действующем законодательстве.

Основные задачи:

рационально и комплексно использовать водные ресурсы;

разграничить функции управления водными ресурсами, от функции хозяйственного использования, что обеспечивает от имени государства надлежащее управление и контроль, и достигается соблюдение общегосударственного интереса в водном секторе;
совершенствовать качество питьевого водоснабжения, в том числе за счет интенсификации использования месторождений подземных вод;
сформировать систему государственного технического надзора за

безопасностью водохозяйственных сооружений, особенно крупных гидроузлов;

разработать и создать правовую базу и экономический механизм

водопользования, соответствующий рыночным условиям;

развить систему мониторинга водных объектов и повысить эффективность

государственного контроля по использованию водных объектов;

проводить региональную водохозяйственную политику, основанную на

учете состояния водных объектов и особенностей их использования

водопользователями.

5. Основные задачи по реализации национальной

водной политики и стратегии

12. В области рационального использования водных ресурсов и

водообеспечения

1. Разработка и реализация:

республиканской Программы рационального использования и охраны водных

ресурсов в разрезе бассейнов крупных рек;

региональных программ местных исполнительных органов, направленных на решение водообеспечения отраслей экономики, населения и природных комплексов как за счет увеличения располагаемой доли водных ресурсов путем внутрибассейнового и межрегионального перераспределения, так и за счет рационального использования имеющихся поверхностных и подземных вод;
республиканской целевой Программы по водосбережению и региональных программ, включающих в себя: ограничение темпов и объемов развития водоемких производств в остродефицитных по воде регионах; повсеместное внедрение водосберегающих технологий, оборотных и замкнутых систем водопользования; осуществление мер по снижению удельного водопотребления на единицу продукции в промышленности и сельском хозяйстве; снижение эксплуатационных потерь воды в сфере водопользования; оснащение водохозяйственных систем современными средствами водоизмерения и водорегулирования;
экономического механизма по рациональному использованию и охране как поверхностных так и подземных вод, путем оптимизации и дифференциации действующих ставок платы за пользование водными ресурсами.
2. Создание условий по совершенствованию ценообразования за услуги по подаче воды водопользователям с поэтапным переводом затрат по содержанию и ремонту водохозяйственных объектов на самоокупаемость за счет средств водопользователей.
3. Совершенствование действующих нормативных правовых актов в области рационального использования и охраны водных ресурсов.
4. Создание единой информационной системы мониторинга за водопользованием по комплексной оценке и анализу состояния использования водных ресурсов для принятия своевременных управленческих решений.
5. Формирование общественного мнения о необходимости бережного использования и охраны водных ресурсов; содействие средствам массовой информации в объективном освещении и распространении знаний в области осуществляемых мер по решению водных проблем.

13. В области сохранения и поддержания здоровой экологической
обстановки

1. Восстановить и сохранить водные экосистемы в основных речных бассейнах путем создания и обустройства водоохранных зон на всех используемых водоисточниках (реках, озерах, водохранилищах и др.).
2. Размещение новых и реконструкцию старых производств осуществлять с учетом их экологически допустимой антропогенной нагрузки на водный бассейн.
3. Формировать экономические условия рационального водопользования.
4. Исключить сброс в водные источники неочищенных сточных вод путем внедрения новых технологий при строительстве и реконструкции сооружений по очистке сточных вод и использование очищенных стоков в повторном и оборотном водоснабжении, обеспечив этим снижение загрязнения рек и водоемов до уровня санитарно-гигиенических и рыбохозяйственных требований.
5. Разработать показатели использования вод и сбросов с жестким нормированием и последующим переходом от нормирования сбросов к их исключению. Строительство новых предприятий осуществлять с полным исключением сбросов загрязняющих веществ в водные объекты.
6. Разработать Схемы комплексного использования водных ресурсов речных бассейнов и на их основе обосновать объемы природоохранных и комплексных попусков в бассейнах рек.
7. Составить классификацию поверхностных водоемов по назначению использования в хозяйственном комплексе, определить меры государственного контроля и перечень документов, регламентирующих их использование.
8. Разработать программы по управлению уровневым и солевым режимом внутренних и окраинных водоемов (Балхаш, Арал, Каспий).

14. В области обеспечения населения качественной питьевой водой

Соблюдая приоритетность кризисных районов с депрессивной экономикой, а также районов с водой, не соответствующей нормативам государственного стандарта "Вода питьевая", с целью постепенного выравнивания уровня водообеспечения отдельных регионов до среднереспубликанского
на ближайшую перспективу:
1) поддерживать в надлежащем техническом состоянии действующие системы водоснабжения с целью недопущения ухудшения здоровья населения;
2) пересмотреть схему подачи воды по групповым водопроводам с отключением отдельных веток (сегментов) и заменой их локальными (для отдельных населенных пунктов) или небольшими групповыми системами (для близрасположенных населенных пунктов) при наличии местных источников водоснабжения;
3) поддерживать в надлежащем техническом состоянии действующие системы водоснабжения, сегментация которых невозможна или нецелесообразна;
на средне- и долгосрочную перспективу:
4) построить новые локальные системы централизованного водоснабжения крупных поселков при наличии гарантированных источников водоснабжения;
5) построить групповые системы централизованного водоснабжения в густонаселенных регионах, необеспеченных источниками водоснабжения;
6) построить новые и восстановить существующие сооружения водоподготовки и водоочистки для обеспечения кондиционной водой население городов и сельских поселков;
7) обеспечить широкое использование подземных вод;
8) сформировать рынок услуг по водообеспечению населения с широким

привлечением его в финансирование строительства объектов водоснабжения и

возмещение затрат на их эксплуатацию;

9) приступить к созданию высокотехнологических производственных

мощностей по выпуску оборудования и устройств для водоснабжения;

10) повысить информированность и просвещенность населения по

проблемам рационального использования питьевой воды, сформировать

экологическую культуру населения;

11) проводить научно-исследовательские и проектно-изыскательские

работы в области питьевого водоснабжения;

12) разработать и реализовать Государственную программу "Питьевые

воды" на период до 2010 года.

15. В области государственного управления водным сектором

экономики

Осуществить реформирование (децентрализацию, реструктуризацию) и совершенствование структуры управления водными ресурсами и водным хозяйством с разграничением функций управления от хозяйственных функций в два этапа.

На первом этапе:
1) передать водоводы (каналы), находящиеся в республиканской собственности, за исключением отнесенных к республиканским водоводам (каналам), в коммунальную собственность;
2) преобразовать в коммунальные государственные предприятия республиканские государственные предприятия по водному хозяйству или их подразделения, не имеющие на балансе межгосударственные и межобластные водохозяйственные сооружения и устройства;
3) реформировать нормативную правовую базу для осуществления водохозяйственной политики;
4) способствовать созданию Объединений (ассоциаций) водопользователей (ОВП, АВП) в различных отраслях экономики (сельском хозяйстве, промышленности, коммунальном водоснабжении и т.п.);
5) способствовать постепенной передаче коммунальных водохозяйственных объектов непосредственно самим водопользователям или их объединениям по мере расширения их возможностей по эксплуатации объектов;
6) разработать экономический механизм водопользования с учетом создания объединений водопользователей и их услуг по доставке воды.

На втором этапе:
7) провести реорганизацию структуры управления водными ресурсами и водным хозяйством, создав на базе республиканских государственных предприятий по эксплуатации водохозяйственных объектов, находящихся в ведении уполномоченного органа по водным ресурсам (за исключением предприятий, имеющих стратегически важное для республики значение), единое республиканское государственное предприятие, подведомственное уполномоченному органу по водным ресурсам, с дочерними предприятиями в областях;
8) создать объединения водопользователей (ОВП) с целью:
обслуживания и технической эксплуатации водохозяйственных объектов, как находящихся в собственности ОВП, так и переданных им в доверительное управление;
оказания организационно-технической помощи по доставке воды водопользователям;
9) в установленном порядке внести необходимые изменения и дополнения в действующее законодательство для осуществления реорганизации структуры управления водными ресурсами и водным хозяйством в соответствии с предлагаемой схемой. Уточнить перечень водохозяйственных объектов, не подлежащих приватизации, остальные приватизировать в соответствии с действующим законодательством;
10) организовать создание сети и системы информационных услуг и маркетинга.

16. В области международного сотрудничества в совместном
использовании трансграничных водных источников

1. Обеспечить защиту интересов Казахстана при разработке соглашений и договоров по совместному использованию трансграничных водотоков.
2. Перейти от заключения межгосударственных договоров на вегетационный период к заключению многолетних соглашений.
3. Необходимо искать комплексное решение проблемы использования трансграничных вод с учетом потребностей соседних государств в природных ресурсах, имеющихся в Казахстане, и транзитном потенциале страны.
4. Принять активное участие в деятельности межгосударственных органов по регулированию и управлению трансграничных вод.
5. В отношениях с Китайской Народной Республикой необходимо:
ратифицировать подписанное в сентябре 2001 года двухстороннее

Соглашение в сфере совместного использования и охраны трансграничных

водных ресурсов;

создать систему совместного мониторинга как количественных, так и

качественных показателей вод;

улучшить мониторинг водных ресурсов и обмен информацией о состоянии

трансграничных водных объектов;

составить совместные схемы комплексного использования и охраны

трансграничных рек;

предпринять шаги по заключению трехстороннего (Казахстан, Китай,

Россия) соглашения по совместному использованию и охране трансграничных

водных ресурсов.

6. В отношениях с Российской Федерацией:

особое внимание уделить гидрохимическому составу поступающих из

России и перетекающих туда водных ресурсов;

привлечь дополнительный объем стока из бассейна р. Волги в Западный

Казахстан;

произвести реконструкцию водовода Астрахань-Мангышлак.

7. В отношениях с Центральноазиатскими республиками необходимо:

активизировать работу по присоединению Центральноазиатских республик

к

Z000094_

Хельсинкской Конвенции по охране и использованию трансграничных

водотоков и международных озер;

поддерживать деятельность Международного Фонда спасения Арала;

повысить статус межгосударственной координационной водохозяйственной

комиссии и его исполнительных органов;

заключить Соглашение об обмене информацией и формировании бассейновых

и региональных баз данных комплексного использования и охраны

трансграничных водных ресурсов.

8. В отношениях с Кыргызской Республикой:

создать постоянно действующую комиссию по установлению режима работы

и определения объемов необходимых затрат на эксплуатацию водохозяйственных

объектов.

17. В области нормативных правовых основ управления,

использования и охраны водных ресурсов

Необходимо переработать Водный кодекс Республики Казахстан и рассмотреть необходимость внесения изменений в действующее законодательство в соответствии с современными правовыми, экономическими, а также экологическими отношениями в стране, нормами международных договоров в области использования и охраны водных ресурсов.

18. В области научно-исследовательской, проектной и
образовательной сфер

1. Изучение и оценка ресурсов поверхностных и подземных вод, разработка научного и технико-экономического обоснования возможности территориального перераспределения водных ресурсов, расширения использования подземных вод и других альтернативных путей повышения водообеспеченности страны.
2. Создание условий по поддержке предпринимательства и негосударственных структур для развития сети научно-исследовательских, проектных и образовательных центров в сфере водного хозяйства.
3. Организация подготовки и переподготовки кадров инженеров и специалистов по управлению водными ресурсами и водного хозяйства сотрудников государственных учреждений в высших и средних учебных заведениях республики за счет и в пределах средств, предусмотренных в республиканском и местном бюджетах на соответствующий финансовый год, а также за счет средств хозяйствующих субъектов и привлечения грантов

международных организаций и стран доноров.

4. Создание в регионах сети консультационных учебных и информационных

центров по обучению водопользователей и внедрению передовых технологий

использования и охраны вод с учетом мирового опыта - за счет средств

хозяйствующих субъектов и привлечения грантов международных организаций и

стран доноров.

6. Финансовое обеспечение

Основные источники финансирования водохозяйственной отрасли:

республиканский бюджет,

местный бюджет,

гранты международных организаций и стран доноров,

негосударственные источники.

Для совершенствования системы финансирования водного сектора

экономики требуется решение следующих проблем:

строительство, реконструкция и эксплуатация водохозяйственных объектов межгосударственного и республиканского значения осуществляется за счет средств республиканского бюджета;
водохозяйственные объекты коммунальной собственности могут финансироваться за счет соответствующих местных бюджетов.

(Специалисты: Склярова И.В.,

Умбетова А.М.)

Қазақстан Республикасы экономикасының су секторын дамытудың және су шаруашылығы саясатының 2010 жылға дейiнгі тұжырымдамасын мақұлдау туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2002 жылғы 21 қаңтар N 71

Су ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану, экономиканың су

секторының теңдестiрiле дамуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан

Республикасының Үкiметi қаулы етеді:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы экономикасының су

секторын дамытудың және су шаруашылығы саясатының 2010 жылға дейiнгi

тұжырымдамасы мақұлдансын.

2. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының

Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы

Үкіметінің

2002 жылғы 21 қаңтардағы

N 71 қаулысымен

мақұлданған

Қазақстан Республикасы экономикасының су секторын дамытудың

және су шаруашылығы саясатының 2010 жылға дейінгі

Тұжырымдамасы

Жалпы бөлiм

Тұжырымдамада қолданылатын негiзгi терминдер мен айқындамалар:

Су қоры - Қазақстан Республикасының аумағындағы барлық сулар, ол

мыналарды қамтиды:

өзендер, көлдер, батпақтар, тоғандар, су қоймаларының сулары, басқа да жер бетiндегi су ресурстары, сондай-ақ арналар мен магистральдық су жолдарының сулары;
жер асты сулары;
мұздықтар;
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк шекарасы шегiндегi Каспий және Арал теңiзiнiң сулары.
Су айдындары - ағын су мен iркiндi судың табиғи немесе жасанды жолмен жиналуы (көлдер, өзендер мен бөгендер, су қоймалары және т.с.с.).
Су жолдары (арналар) - суды белгiленген бағытқа жеткiзуге және әкетуге арналған гидротехникалық құрылыстар.
Қашыртқы - жер асты суларын төмендетуге және тоспаға әкетуге, сондай-ақ жердi құрғатуға арнап қолдан жасалған ашық немесе жабық арна.
Тоспа - қашыртқы әкететiн жер асты суларын қабылдап, одан әрi су айдындары мен сарқынды суды төгу үшiн арнайы ұйымдастырылған жерлерге әкетуге арнап қолдан жасалған ашық немесе жабық арна.
Суды пайдаланушылар - суды өз қажеттерi (мұқтаждары) үшiн белгiленген тәртiппен пайдаланатын субъектiлер.
Гидромелиорация - суару, суландыру және құрғату арқылы топырақтың су режимiн реттеуге бағытталған iс-шаралар кешенi.
Гидромелиорациялық жүйе - суарылатын, суландырылатын, құрғатылатын жерлердегi технологиялық өзара байланысты гидротехникалық құрылыстар, құрылғылар мен жабдықтар кешенi.
Сорғыту (құрғату) жүйесi - топырақ суының деңгейiн реттеуге, артық суды төгу үшiн арнайы ұйымдастырылған жерлерге жинау мен әкетуге арналған технологиялық өзара байланысты гидротехникалық құрылыстар (қашыртқылар, тоспалар және т.с.с.) кешенi.
Сорғытпа сулар - сорғыту жүйелерi жинайтын сулар.
Суды пайдалану көзi - суы тiкелей су пайдаланушылар мұқтаждарын қанағаттандыру үшiн пайдаланылатын теңiз, өзен, көл, су қоймасы немесе бөген, оларға келiп құйылатын салалары, магистральдық арналар мен су жолдары, сондай-ақ жер асты сулы қабаттары.
Коммуналдық су жолдары (арналар) - коммуналдық меншiктегi және суды су пайдаланушылар арасында жеткiзу мен таратуға арналған су жолдары (арналар).
Көлдете суару - бөгет, тосқауыл және басқа да гидротехникалық құрылыстар жүйесi көмегiмен суға бастыру арқылы жүзеге асырылатын топырақты бiр мәрте көктемгi ылғалдандыру.
Су тұтыну лимитi - белгiлi бiр уақыт кезеңiнде су пайдалану көзiнен алынатын және арнайы су пайдалануға рұқсаты бар су тұтынушылар үшiн уәкiлеттi мемлекеттiк орган жыл сайын белгiлейтiн су көлемi.
Магистральдық су жолдары (арналар) - тоғандардан су алуды жүзеге асыратын су жолдары (арналар).
Мелиорациялық желi - ауыл шаруашылығы жерлерiн мелиорациялауға (суару, суландыру, топырақ-ыза суларын реттеу) арналған арналар, тоспалар, қашыртқылар және олармен технологиялық байланысты гидротехникалық құрылыстар мен құрылғылардың жиынтығы немесе кешенi.
Мемлекетаралық су жолдары (арналар) - бiрнеше мемлекеттiң аумағында орналасқан және мемлекеттер арасында су ресурстарын бөлуге арналған су жолдары (арналар).
Суармалы жерлер - арнайы суару техникасын қолданып немесе қолданбай суару жүйесiнiң көмегiмен жасанды ылғалдандырылатын жерлер.
Суару жүйесi - жердi суаруға арналған гидротехникалық және өзге де ирригациялық құрылыстар жүйесі.
Жалпы су пайдалану - су ресурстарын жекелеген азаматтарға бекiтiп берместен және су күйiне әсер ететiн құрылыстарды немесе техникалық құрылғыларды қолданбастан халықтың ауыз суға және өзге де мұқтаждарын қанағаттандыру үшiн жүзеге асырылатын су пайдалану.
Суару суы - суару мақсатында су пайдалану көзiнен алынған су.
Республикалық су жолдары (арналар) - коммуналдық су жолдарына (арналар) суды жеткiзуге арналған республикалық меншiктегi және/немесе республика үшiн стратегиялық маңызы бар магистральдық су жолдары (арналар).

1. Кiрiспе

Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан - 2030: барлық қазақстандықтардың өсiп-өркендеуi, қауiпсiздiгi және әл-ауқатының артуы" Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi дамуының ұзақ мерзiмдi стратегиясын K972030_ анықтап бердi.
Соңғы жылдары жеткiлiксiз қаржыландыру салдарынан және ел экономикасын реформалаумен байланысты бiрқатар басқа да себептермен республика су шаруашылығы құлдырау жағдайына жеттi. Тек суармалы егiншiлiк өнiмiнiң жыл сайынғы ысырабы 60,0 млрд. теңгеге бағаланып отыр, ал экономиканың басқа салаларын ескергенде сумен қамтамасыз ету нашарлауының әлеуметтiк зардаптары одан да тереңдей түседi. Су шаруашылығының бүкiл инфрақұрылымы қауiптi және мейлiнше қанағаттанғысыз техникалық күйде тұр.
Экономиканың су секторында қалыптасқан ахуал мемлекеттiң су шаруашылығы саясатын түбегейлi жетiлдiрудi талап етедi.
Қазiргi уақытта, орталықтандырылған экономика жағдайында жасалған елдiң су шаруашылығын басқару жүйесi белгiлi бiр дәрежеде әкiмшiлiк-әмiршiлдiк қағидаттарға негiзделген ескi экономикалық қатынастарды сақтауда. Осының нәтижесiнде оның шаруашылықты жүргiзудiң жаңа нарықтық жағдайларына бейiмделу процесi қиындықпен жүруде. Сол себептi жүйенiң басқарылуы қиын күйде қалып отыр, су пайдаланушылардың суды ұтымды пайдалануға жанды мүдделiлiгi жоқ, су шаруашылығы мен гидромелиорациялық жүйелердiң техникалық күйi нашарлауда, суармалы жерлердiң орасан зор алаңдары шаруашылық айналыстан шығып қалуда.
Жоғарыда айтылғандар су шаруашылығын басқарудың қалыптасқан құрылымын қайта қарауды, су шаруашылығы субъектiлерiнiң мiндеттерiн, су шаруашылығы мен гидромелиорациялық объектiлер мәртебесiн нақты анықтау мен межелеудi, саланы тиiмдi басқару мен су ресурстарын ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн экономикалық қатынастардың жаңа тетiгi мен қаржы ағындарының ашық жүйелерiн әзiрлеудi талап етедi.

2. Тұжырымдаманың мақсаты

Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi Даму стратегиясын одан әрi iске асыру жөнiндегi шаралар туралы" 2000 жылғы 17 ақпандағы N 344 U000344_ Жарлығын дамыту үшiн әзiрленген.
Тұжырымдаманың негiзгi мақсаты - республика азаматтарының денсаулығы мен әл-ауқаты үшiн елдiң су ресурстарын сақтау мен ұтымды пайдалану проблемаларын шешудiң негiзгi жолдарын айқындау (Стратегия - 2030), әлеуметтiк-экономикалық даму қажеттiлiгiнiң теңгерiмi мен су ресурстарын ұдайы молайту мүмкiндiгiн судың нормативтiк сапасы - "тұрақты су пайдалану" талаптары деңгейiнде қамтамасыз ету болып табылады. Тұжырымдама экономиканың су секторын және мемлекеттiң су шаруашылығы саясатын дамыту жөнiндегi заңнамалық базаны жетiлдiру нақты бағдарламалар мен iс-шараларды әзiрлеу үшiн негiз ретiнде қызмет етедi.
Онда суды пайдаланудың экономикалық оңтайлы әрi қауiпсiз деңгейiне қол жеткiзу мен қолдаудың қазiргi көзқарастарының жиынтығын көрсететiн ережелер жазылып, оның дамуының үрдiстерi бағаланып, 2010 жылға дейiнгi басым бағыттары айқындалып, мақсаттары мен мiндеттерi белгiлендi.
Жазылған тұжырымдамалық ережелер, соның iшiнде нормативтiк құқықтық кесiмдердi, су шаруашылығы бағдарламаларын, су объектiлерiн кешендi пайдалану мен қорғаудың схемаларын, инвестициялық жобалар мен басқа да құжаттарды әзiрлеудi қоса алғанда, су ресурстары мен олардағы объектiлердi пайдалану және қорғаумен байланысты мәселелер бойынша шешiмдер қабылдау кезiнде бағдарға айналуы тиiс.

3. Ахуалды талдау

1. Су факторының рөлi

Ауыл шаруашылығы өндiрiсiне арналған едәуiр жер қоры әрi республиканың оңтүстiк және батыс облыстарында одан әрi игеру су ресурстары қорының жетiспеуiнен тежелуде. Елдiң жекелеген аймақтарында табиғи байлықтарды игеру мен өндiрушi күштердiң тиiсiнше дамуы да су ресурстарының тапшылығынан тежелуде. Елдiң орталық, батыс және iшiнара оңтүстiк аймақтарында ауыл халқын сапалы сумен қамтамасыз ету мәселесi өткiр қойылуда. Одан әрi әлеуметтiк-экономикалық даму су мен экологиялық проблемаларын шешу су шаруашылығы саласындағы мемлекеттiк саясаттың деңгейiмен және елдiң су ресурстары мен су пайдалануды басқаруда таңдап алынған жолдың дұрыстығына қарай айқындалады.
Халық санының өсуi мен экономиканың дамуы салдарынан су тапшылығының артуы, су ресурстарының құруы қаупi төнген Орталық Азияда, соның iшiнде Қазақстанда да су айқындаушы факторға айналды. Ертiс, Жайық, Іле, Сырдария, Шу, Талас өзендерiнiң трансшекаралық бассейндерiнде суды мемлекетаралық бөлiске салудың проблемалары табиғи қуаңшылық кезеңдерiнде шиеленiсiп, ал оларды шешу перспективасы аяқталар емес.

2. Су ресурстары

Қазақстанның жер бетіндегi су ресурстары 100.5 км3, олардың iшiнде тек 56.5 км3 ғана республика аумағында құралады, қалған көлемi Орталық Азия мемлекеттерiнен, Ресей Федерациясы мен Қытайдан келiп түседi.
Өзен ағынының көлемi бойынша Қазақстан ғаламшардағы сумен неғұрлым аз қамтамасыз етiлген елдердiң қатарына жатады. Су ресурстарының аумағы бойынша бөлiнiсi мейлiнше әркелкi әрi аймақтар мен экономика салаларының сумен әркелкi және тұрақсыз қамтамасыз етiлуiне алғышарт жасайды. Қажеттi су тұтыну көлемi 54.5 км3, ал сулылығы орташа жылдағы шаруашылықта пайдаланылуы мүмкiн қолда бар көлемi 46.0 км3-ден аспайды.
Қуаңшылық жылдары су ресурстарының жалпы көлемi 58 км3-ке дейiн, ал қолда бары тиiсiнше 26 км3-ке дейiн азаяды.
Қайтымды сулар көлемi - 4.0 км3-ке жуықты құрайды, су көздерiне қайтарылатыны - 2.0 км3-ден аспайды, қалған ағыны сiңiп кетедi немесе құрдымға кетедi. Қайтымды сулар табиғи сулар мен қоршаған ортаны ластаудың негiзгi көзi болып табылады, оларды кәдеге жарату мен тазарту әзiрге шешiмiн тапқан жоқ.

3. Судың сапасы

Республиканың су объектiлерiнiң iс жүзiнде барлығының сапалық жай-күйi қанағаттанғысыз, неғұрлым ластанған өзендер Жайық, Ертiс, Нұра және Сырдария. Ластану өнеркәсiптiк, коммуналдық-тұрмыстық, қашыртқылық және басқа да сарқынды сулардың тасталуы есебiнен жүредi. Жер асты сулары да ластануда, олардың сапасының нашарлағаны көптеген кен орындарында атап өтiлуде.

4. Су шаруашылығының ахуалы

Елдiң бiр кездегi бiртұтас су шаруашылығы жүргiзiлген реформалар мен жекешелендiрудiң нәтижесiнде ыдырады. Басқару жүйесiн барабар реформалау болған жоқ. Мұның бәрi су шаруашылығы субъектiлерiнiң функционалдық мiндеттерiнiң ғана емес, көптеген су шаруашылығы объектiлерi мәртебесiнiң ажыратылмауына әкелдi. Бұл объектiлердiң бiр бөлiгi жекешелендiрiлiп, бұрынғы колхоздар мен совхоздар мүлкiнiң құрамындағы мүлiктiк пайларға бөлiнгенi мәлiм. Iрi шаруашылықтардың неғұрлым ұсақтарға, соның iшiнде олардың кейiн жаңа қағидаттармен бiрiктiрiлмей шаруа және фермер қожалықтарына бөлiнуi нәтижесiнде бұрынғы шаруашылық iшiлiк арналар басқарусыз, ал көбiнесе иесiз қалды. Нәтижесiнде, олар жөнделмей, жарамсыз күйге келдi.
Судың нормативтен тыс орасан зор ысырабы және суармалы суды ұтымды пайдалануға мүмкiндiк беретiн жүйенiң болмауы өнiмнiң өзiндiк құны құрылымындағы суландыру шығынындағы үлесiнiң артуына әкелуде, мұның өзi түптiң түбiнде оның бәсекелесу қабiлетiн төмендетедi.
Суды пайдаланушылар бiрлестiгiн құрудың тиянақты заңдық базасы жоқ. Қазiргi жұмыс iстеп жатқан суды пайдаланушылар бiрлестiктерiнiң бiр бөлiгi суды пайдаланушылар ассоциациялары түрiнде, ал бiр бөлiгi - суды пайдаланушылардың тұтынушылар кооперативтерi түрiнде құрылған. Сондықтан, суды пайдаланушылардың негізгi қауымы ыдыраңқы күйде қалуда, тиiсiнше суды пайдаланудың бүкiл жүйесiн ұстау жөнiндегi олардың қызметiн үйлестiру де жоқ.
Жекешелендiру кезiнде су шаруашылығы объектiлерi мен құрылыстарының бiрыңғай технологиялық кешенiнiң жекелеген бөлiктерi кейде суармалы жерлерге қатысы жоқ тұлғалардың қолына өтiп, олар суды пайдаланушыларды алқаптарын суландыру жүйесiне байлаған, борышкерлiк тәуелдiлiкке түсiрген монополияшыларға айналуда.

5. Күштi жақтары

1993 жылға дейiн тиiстi инфрақұрылымы бар су шаруашылығы саласы құрылған едi, бұл ретте суландырылатын қор 2,3 млн. га-ны құрады, ауыл шаруашылығын сумен жабдықтауды 54 топтық су құбыры бердi, пайдалы сыйымдылығы 48,0 км3 200-ден астам су қоймасы, 340-қа жуық су торабы мен су көздерiндегi құрылыстар, су шаруашылығы жүйесiне қызмет көрсететiн кәсiпорындар, мамандандырылған өнеркәсiп орындары, жөндеу-техникалық қызметтерi, автоматика мен метрология жөнiндегi кәсiпорындар, жобалау, ғылыми және жоғары оқу орындары жұмыс iстедi.
Соңғы жылдары:
табиғат қорғау заңнамасының негiздерi әзiрлендi;
су ресурстарын пайдалану мен қорғау мәселелерi бойынша бiрқатар халықаралық келiсiмдер мен конвенцияларға қол қойылды;
суды қорғау қызметiн басқару жүйесi құрылды;
суды ластау көздерiнiң мемлекеттiк кадастрлары және оларды орналастыру карталары жасалды;
суды беру жөнiндегi қызметтер көрсеткенi, су ресурстарын пайдалану құқығы және су ортасын ластағаны үшiн төлемдер төлеу жүйесi дамытылуда.

6. Әлсiз жақтары

Су ресурстарының тапшылығы мен олардың ластануы:
бұрын құрылған су шаруашылығы жүйесiнiң үдемелi ыдырауы, бөгеттердiң, су тораптарының және басқа да құрылыстардың техникалық жай-күйiнiң апатты нашарлауы;
көптеген құрылыстар мен су шаруашылығы объектiлерi иесiз және оларды ұстауға қолдаусыз қалды;
халықты ауыз сумен қамтамасыз ету проблемаларының шиеленiсуi, ауыз су сапасы стандарттарына сай емес;
суармалы дақылдар өнiмдiлiгi 1,5-2,0 есе төмендедi, суарудың ең қарапайым тәсiлдерiне қайтып оралды;
ауыз су өндiрiсiнiң құлдырауы мен оны пайдалану көлемiнiң азайғанына қарамастан, суды ысырапсыз пайдалану проблемасы өткiр сипатта қалуда. Суды бөлу көлемi 25%-ды құрады, тасымалдау кезiндегi ысырап су алудың 30%-на дейiн жетедi;
белсендi шаруашылық жүргiзiлетiн жерлерде су объектiлерi тұтыну мен өндiрiс қалдықтарымен ластанған, нәтижесiнде жер бетiндегi судың сапасы санитарлық-гигиеналық талаптарға сай емес;
жер асты суларын ластау ошақтары кеңеюде;
нормативтiк құқықтық базаның жетiлдiрiлмеуi;
су шаруашылығы iс-шараларының жеткiлiктi қаржыландырылмауы;
су шаруашылығы кәсiпорындарының негiзгi қорларының тозуы;
бассейндiк су шаруашылығы басқармалары мен республикалық мемлекеттiк су шаруашылығы кәсiпорындарының ұйымдастыру техникасымен, көлiкпен, қазiргi көлiк құралдарымен және жабдықтармен нашар жарақталуы;
Қазақстан Республикасы су ресурстарын кешендi пайдалану мен қорғаудың жалпы мемлекеттiк схемасының және мемлекеттiң су саясатын айқындайтын басқа да негiз қалаушы құжаттардың (тұжырымдамалар, индикативтiк жоспарлар, бағдарламалар) болмауы;
қазiргi уақытта суды пайдаланушылардың су ресурстарын пайдалануы мен суды беру жөнiндегi кәсiпорындардың көрсеткен қызметтерi үшiн толық ақы төлеудi жүзеге асыруға қабiлетсiздiгi;
тұтынушылардың суды рәсуашылықпен пайдалануы;
институционалдық (ұйымдастырушылық-басқару) проблемалары;
экономиканың су секторын дамытуды жүйелi жоспарлауға жеткiлiктi назар аударылмауы;
экономиканың су секторындағы көп қырлы, күрделi, жауапты мiндеттер мен проблемалардың су ресурстарын басқару саласындағы уәкiлеттi органның функцияларына сай келмеуi, оның қазiргi уақытта бiрыңғай су шаруашылығы саясатын жүзеге асыру үшiн өкiлеттiгi жетiспеуде әрi штат саны шектеулi.

7. Мүмкiндiктер

Өзен ағынын гидротехникалық құрылыстармен (арналармен, су қоймаларымен) және жер асты суларын пайдалануды реттеу есебiнен қолда бар су ресурстарын ұлғайту;
тұщы су өте тапшы аймақтарда шағын және орташа қуатты тұщыту қондырғыларын қолданып, сортаң және тұзды жер асты суларының тереңдегi орасан зор қорларын пайдаланылу ықтималы;
суды үнемдеу технологияларын енгiзу;
ақылы суды пайдаланудың экономикалық тетiгiн жетiлдiру;
су ресурстарын ұтымды пайдалану мен қорғау мәселелерiн шешу үшiн iшкi көздермен қатар шетелдiк қаржы ұйымдарының заемдарын, гранттарын тарту;
ластанған суларды тазарту сулардың таусылуын, қоқысталуы мен ластануын болдырмау жөнiндегi озық шетелдiк және отандық технологиялар мен тәжiрибенi пайдалану;
қолда бар шаруашылық әлеуеттi, кадрларды жобалау және ғылыми әзiрлемелердi пайдалану.

8. Қауiп-қатерлер

Соңғы жылдары қажеттi пайдалану iс-шараларының жеткiлiкті қаржыландырылмауы нәтижесінде жай-күйi нашарлаған бөгеттердiң қирауы мен су қоймаларының шайылуы салдарынан, соның iшiнде көптеген адам құрбанына да жеткiзген авариялар мен апаттардың туындауы; бұл ретте халыққа орасан зор әлеуметтiк-экономикалық нұқсанын тигiзетiн суармалы жерлердiң орасан зор алқаптары суармалы судан құр қалады;
жер асты және жер бетi су ресурстарының таусылуы;
өз бетiмен ағатын ұңғымалардан жер асты суларының өз бетiмен ағуы нәтижесiнде қоршаған ортаның ластануы;
әсiресе, елдiң оңтүстiк және батыс аймақтарында сумен қамтамасыз ету проблемасының шиеленiсуi;
су ресурстарын бөлiсу мәселелерi бойынша Орталық Азия аймағындағы мемлекеттердiң көзқарастарының сәйкес келмеуiнен әрi оларды шешу тетiктерiнiң жоқтығынан, сондай-ақ барынша мол экономикалық және саяси пайда табу үшiн iргелес мемлекеттердiң өзiнiң географиялық жағдайын пайдалануға ұмтылуынан мемлекетаралық алауыздық туындауының ықтималдығы.

9. Әлемдiк үрдiстер

Мемлекеттердiң ұлттық қауiпсiздiгi тұрғысында әлемнiң көптеген елдерiнде, әсiресе су ресурстарының тапшылығынан суға көзқарас түбегейлi өзгерiп, су факторының рөлi күшеюде. Дүниежүзiлiк су форумында (Гаага, 2000 жылғы наурыз) жар салынған: "су ресурстарын басқару ахуалын түбегейлi түрде өзгерту қажет, әйтпесе таяу болашақта дүние қатты су дағдарысына ұшырайды" сияқты алаңдаушылық Қазақстан үшiн де көкейтестi.
1992 жылы Рио-де-Жанейрода өткен БҰҰ-ның қоршаған орта мен даму жөнiндегi халықаралық конференциясының қорытындысы 21 ғасырға арналған күн тәртiбiн қабылдау болды, онда қазiргi және болашақ ұрпақтардың қажеттiлiктерiн қанағаттандыру мақсатында әлеуметтiк-экономикалық

мiндеттер мен қолайлы қоршаған ортаны әрi табиғи ресурстар әлеуетiн сақтау

проблемаларын теңдестiре отырып шешудi қамтамасыз ететiн тұрақты даму

қағидаты мен тұрақты дамуға дәйектi түрде көшудi жүзеге асыру қажеттiгi

мен мүмкiндiгi бекiтiлдi. Қазақстан да 21 ғасырға арналған ұлттық күн

тәртiбiн әзiрлеуге кiрiстi.

Су секторын басқару саласында мынадай ортақ сипаттамалары бар:

үкiметтiң су қатынастарын реттеуiнiң жiтi құрылымы;

кәсiби басқару;

саяси араласудың болмауы;

тиянақты жоспарлау мен қаржыландыру;

тұтынушыға бағдарлану;

су шаруашылығын қаржыландыруға арналған несиелердiң қол жетiмдiлiгi;

бәсекелесуге қабiлеттi жеке сектор;

мемлекеттiң орталықтандырылған көмегi (АҚШ -та, Германияда, Францияда

және Қытайда ұлттық және аймақаралық деңгейдегi су шаруашылығы

объектiлерiнiң құрылысын салуға капиталды негiзiнен салушы мемлекет болып

табылады) сияқты үздiк халықаралық практиканы бағдарға алу қажет.

4. Мемлекеттiк су шаруашылығы саясаты мен стратегиясы

10. Ұзақ мерзiмдi мақсат, басымдықтары мен қағидаттары

Су шаруашылығы саясаты мемлекет "2030 - Стратегияда" жариялаған - республика азаматтарының денсаулығы мен әл-ауқаты үшiн су ресурстарын сақтау және ұтымды пайдалану ұзақ мерзiмдi мақсатына қол жеткiзiлуiн қамтамасыз етуi тиiс.
Мақсатқа қол жеткiзуге арналған негiзгi басымдықтар:
экономиканың әртүрлi салаларын, жекелеген аймақтар мен кешендердi одан әрi дамыту жөнiндегi талаптарды қанағаттандыру;
су ресурстарын ұтымды әрi ұқыпты пайдалану мен қорғау;
мемлекетаралық, облысаралық, және ауданаралық объектiлердi мемлекеттiң меншiгiнде сақтау;
суару үшiн су көзiнен ауыл шаруашылығы су пайдаланушысына дейiн суды жеткiзу жөнiндегi қызметтер көрсетуге мемлекеттiк монополияны сақтау;
халықты қажеттi санымен және кепiлдi сапасымен ауыз сумен қамтамасыз ету;
саны да жеткiлiктi әрi тиiстi сападағы су ресурстарымен қамтамасыз ету.
Қойылған мiндеттердi шешу үшiн су шаруашылығы саясаты мыналарға негiзделуi тиiс:
су бассейнiн бiртұтас объект ретiнде қарап, су ресурстарын басқару мен жер бетiндегi суларды қорғауды бассейндiк қағидатпен құру қажет;
сумен жабдықтау жүйелерi суды дайындаудың қазiргi технологияларын пайдалануға, су ресурстарын кешендi пайдалануға негiзделiп, тұтынушыға көлiкпен жеткiзу кезiнде су ысырабының азайтылуын қамтамасыз етуi тиiс;
сумен қамтамасыз етудiң экономикалық негiзi - су ресурстарына мемлекеттiк меншiк болуы тиiс;
су секторын тұрақты дамытудың негізі - су шаруашылығы объектiлерiн пайдалану мен ұстау шығындарын өтеуге суды тұтынушылардың (халықтың) қатысуы болуы тиiс;
арнайы су пайдалануға мiндеттi түрде ақы төленуi;
өндiрiстiк және ауыл шаруашылығы су тұтынуы алдында ауыз сумен

жабдықтаудың әрi экологиялық су жiберудiң басымдылығы;

су шаруашылығы жүйелерiн қайта жаңарту мен қалпына келтiруге арналған

сыртқы заемдарды жiберудiң басымдылығы;

ағын судың экологиялық құрамдас бөлiгi қағидаттарын ескере отырып, су

тұтыну лимиттерiн белгiлеу;

су шаруашылығы объектiлерi мен оған байланған суармалы жерлердiң

ажырамауын қамтамасыз ету;

су шаруашылығы және гидромелиоративтiк объектiлер мемлекеттiк

ұйымдардың не суды пайдаланушылар бiрлестiктерiнiң (СПБ) меншiгiнде немесе

басқаруында (басқару мерзiмiн шектеген борыштық мiндеттемелердi орындау

кезiндегi уақытша басқару жағдайларын қоспағанда) болады.

11. Таяудағы мақсат пен басымдықтар

Ұсынылатын перспективада iске асырылуы ықтимал су шаруашылығының

басым бағыттары:

су ресурстары мен суды пайдалануды басқарудың жүйесiн жетiлдiру;

қолданыстағы заңнамада экологиялық мәнiстердi күшейту.

Негiзгi мiндеттер:

су ресурстарын ұтымды әрi кешендi пайдалану;

су ресурстарын басқару функцияларын шаруашылық пайдалану функцияларынан ажырату мұның өзi мемлекет атынан тиiсiнше басқару мен бақылауды қамтамасыз етедi әрi су секторында жалпы мемлекеттiк мүдденiң сақталуына қол жеткiзiледi;
соның ішiнде жер асты сулары кен орындарын үдемелi пайдалану есебiнен ауыз сумен жабдықтау сапасын жетiлдiру;
әсiресе iрi су тораптарындағы су шаруашылығы құрылыстарының

қауiпсiздiгiн мемлекеттiк техникалық қадағалау жүйесiн қалыптастыру;

суды пайдаланудың тиiстi нарық жағдайларына сәйкес құқықтық базасы

мен экономикалық тетiгiн әзiрлеу әрi жасау;

су объектiлерiнiң мониторинг жүйелерiн дамыту және су объектiлерiн

пайдалануды мемлекеттiк бақылаудың тиiмдiлiгiн арттыру;

су объектiлерiнiң жай-күйi мен оларды пайдаланушылар пайдалануының

ерекшелiктерiн ескеруге негiзделген аймақтық су шаруашылығы саясатын

жүргiзу.

5. Ұлттық су саясаты мен стратегиясын iске асыру жөнiндегi

негізгі мiндеттер

12. Су ресурстарын ұтымды пайдалану және сумен қамтамасыз ету

саласында

1. Мыналарды:

iрi өзендер бассейндерi бөлiнiсiнде Су ресурстарын ұтымды пайдалану

мен қорғаудың республикалық бағдарламасын;

бассейнiшiлiк және аймақаралық қайта бөлу, сондай-ақ қолда бар жер бетiндегi әрi жер асты суларын ұтымды пайдалану есебiнен, су ресурстарының қолда бар үлесiн ұлғайту есебiнен экономиканың салаларын, халықты және табиғи кешендердi сумен қамтамасыз етудi шешуге бағытталған жергiлiктi атқарушы органдардың аймақтық бағдарламаларын;
мыналарды: су тапшылығы өткiр аймақтарда су сыйымдылығы мол өндiрiстердi дамытудың қарқыны мен көлемiн шектеудi; барлық жерде суды үнемдейтiн технологияларды, суды пайдаланудың айналмалы және тұйық жүйелерiн енгізудi; өнеркәсiп пен ауыл шаруашылығында суды тұтынудың бiр өнiм бiрлiгiне үлесiн азайту жөнiндегi шараларды жүзеге асыруды; суды пайдалану саласындағы суды пайдаланудың ысырабын азайтуды; су шаруашылығы жүйелерiн суды өлшейтiн және суды реттейтiн қазiргi құралдармен жарақтандыруды қамтитын Суды үнемдеу жөнiндегi республикалық және аймақтық мақсатты бағдарламаларды;
су ресурстарын пайдаланғаны үшiн қолданыстағы төлем ставкаларын оңтайландыру және саралау жолымен жер бетiндегi де, жер астындағы да суларды ұтымды пайдалану мен қорғаудың экономикалық тетiгiн әзiрлеу және iске асыру.
2. Суды пайдаланушылар қаражаты есебiнен су шаруашылығы объектiлерiн ұстау және жөндеу жөнiндегi шығындарды өзiн өзi ақтауына кезең-кезеңiмен көшiрiп, суды пайдаланушыларға суды беру жөнiндегi көрсетiлген қызметтер үшiн баға құрауды жетiлдiру жөнiнде жағдай жасау.
3. Су ресурстарын ұтымды пайдалану мен қорғау саласындағы қолданыстағы нормативтiк құқықтық кесiмдердi жетілдiру.
4. Қазiргi заманғы басқару шешiмдерiн қабылдау үшiн су ресурстарын пайдаланудың жай-күйiн кешендi бағалау әрi талдау бойынша суды пайдалану мониторингiнiң бiрыңғай ақпараттық жүйесiн жасау.
5. Су ресурстарын ұқыпты пайдалану мен қорғау туралы қоғамдық пiкiрдi қалыптастыру; су проблемаларын шешу жөнiндегi шараларды жүзеге асыру саласындағы бiлiмдердi ақиқатты жария ету мен таратуда бұқаралық ақпарат құралдарына көмек көрсету.

13. Таза экологиялық ахуалды сақтау мен қолдау саласында

1. Барлық пайдаланылатын су көздерiнде (өзендер, көлдер, су қоймалары және т.б.) суды қорғау аймақтарын құру мен жайластыру арқылы негiзгi өзендер бассейндерiндегi су экожүйелерiн қалпына келтiру әрi сақтау.
2. Олардың су бассейнiне антропогендiк жүктемесiн ескере отырып, жаңа өндiрiстердi орналастыру және ескi өндiрiстердi қайта жаңарту.
3. Суды ұтымды пайдаланудың экономикалық жағдайларын қалыптастыру.
4. Осымен өзендер мен тоғандардың ластануын санитарлық-гигиеналық және балық шаруашылығы талаптарының деңгейiне дейiн азайтылуын қамтамасыз етiп, сарқынды суларды тазарту жөнiндегi құрылыстарды салу әрi қайта жаңарту кезiнде жаңа технологияларды енгiзу арқылы тазартылмаған сарқынды сулардың су көздерiне тасталуын және сарқынды сулардың қайталама әрi айналымдағы сумен жабдықтауда пайдаланылуын болдырмау.
5. Қатаң нормалап, кейiн су тастауды нормалаудан оларды болдырмауға көшiп, суды пайдалану мен тастаудың көрсеткiштерiн әзiрлеу. Жаңа кәсiпорындарды су объектiлерiне ластаушы заттарды толық болдырмайтындай етiп салуды жүзеге асыру.
6. Өзен бассейндерiндегi су ресурстарын кешендi пайдаланудың схемаларын әзiрлеп, олардың негiзiнде өзендер бассейндерiндегi табиғат қорғау әрi кешендi су жiберу көлемдерiн негiздеу.
7. Шаруашылық кешенiнде мақсатына сай пайдалану бойынша жер бетiндегi су айдындарының жiктемесiн жасау, мемлекеттiк бақылау шараларын және олардың пайдаланылуын реттейтiн құжаттар тiзбесiн белгiлеу.
8. Iшкi және шеткi су айдындарының (Балқаш, Арал, Каспий) деңгейлiк әрi тұздануы режимiн басқару жөнiнде бағдарламалар әзiрлеу.

14. Халықты сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету саласында

Жекелеген аймақтардың сумен қамтамасыз етiлуi деңгейiн орташа республикалық деңгейге дейiн жеткiзiп, бiртiндеп теңестiру мақсатында экономикасы тоқыраған дағдарысты аудандардың, сондай-ақ "Ауыз су" мемлекеттiк стандартының нормативтерiне сай келмейтiн суы бар аудандардың басымдығын сақтау
таяу перспективада:
1) халықтың денсаулығы нашарлауына жол бермеу мақсатында сумен жабдықтаудың қолданыстағы жүйесiн тиiстi техникалық күйде ұстау;
2) сумен жабдықтаудың жергілiктi көздерi болған кезде жеке тармақтарын (сегменттерiн) алып тастап, оларды жергiлiктi (жекелеген елдi мекендерге арналған) немесе шағын топтық жүйелермен (жақын орналасқан елдi мекендерге арналған) ауыстырып, тотық су құбырлары бойынша су беру схемасын қайта қарау;
3) оларды бөлшектеу мүмкiн емес немесе орынсыз қолданыстағы сумен жабдықтау жүйелерiн тиiстi техникалық күйде ұстау;
орта және ұзақ мерзiмдi перспективада:
4) кепiлдi сумен жабдықтау көздерi болған кезде iрi кенттердi сумен орталықтандырылған жабдықтаудың жаңа жергілiктi жүйелерiн құру;
5) сумен жабдықтау көздерiмен қамтамасыз етiлмеген халқы тығыз аймақтарда сумен орталықтандырылған жабдықтаудың топтық жүйелерiн құру;
6) қалалар мен ауылдық кенттердiң халқын сапалы сумен қамтамасыз ету үшiн суды дайындау және суды тазартудың жаңа құрылыстарын салу және қалпына келтiру;
7) жер асты суларын кеңiнен пайдалануды қамтамасыз ету;
8) сумен жабдықтау объектiлерiнiң құрылысын салуға әрi оларды пайдалану шығындарын өтеуге оны кеңiнен тартып, халықты сумен қамтамасыз ету жөнiндегi қызмет көрсетулер рыногын қалыптастыру;
9) сумен жабдықтауға арналған жабдықтар мен құрылғылар жасап шығару жөнiндегi жоғары технологиялы өндiрiстiк қуаттар құруға кiрiсу;
10) ауыз суды ұтымды пайдалану проблемалары бойынша халықтың хабардарлығы мен құлағдарлығын арттыру халықтың экологиялық мәдениетiн қалыптастыру;
11) ауыз сумен жабдықтау саласында ғылыми-зерттеу және жобалау-iздестiру жұмыстарын жүргiзу;
12) 2010 жылға дейiнгi кезеңге арналған "Ауыз су" мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеу және iске асыру.

15. Экономиканың су секторын мемлекеттiк басқару саласында

Басқару функцияларын шаруашылық жүргiзу функцияларынан екi кезеңге ажыратып, су ресурстары мен су шаруашылығын басқарудың құрылымын реформалау (орталықсыздандыру, қайта құрылымдау) мен жетілдiрудi жүзеге асыру.
Бiрiншi кезеңде:
1) республикалық суағарларға (арналарға) жатқызылғандарын қоспағанда, республикалық меншiктегi суағарларды (арналарды) коммуналдық меншiкке беру;
2) теңгерiмiнде мемлекетаралық және облысаралық су шаруашылығы құрылыстары мен құрылғылары жоқ республикалық мемлекеттiк су шаруашылығы кәсiпорындарын коммуналдық мемлекеттiк кәсiпорындары етiп қайта құру;
3) су шаруашылығы саясатын жүзеге асыру үшiн нормативтiк құқықтық базаны реформалау;
4) экономиканың әртүрлi салаларында (ауыл шаруашылығы, өнеркәсiп, коммуналдық сумен жабдықтау және т.с.с) Суды пайдаланушылардың бiрлестiктерiн (ассоциацияларын) құруға жәрдемдесу;
5) олардың объектiлердi пайдалану жөнiндегi мүмкiндiктерiнiң кеңеюiне қарай коммуналдық су шаруашылығы объектiлерiн тiкелей су пайдаланушылардың өздерiне немесе олардың бiрлестiктерiне бiртiндеп беруге жәрдемдесу;
6) су пайдаланушылардың бiрлестiктерiн құру және олардың суды жеткiзу жөнiндегi көрсететiн қызметтерiн ескере отырып, суды пайдаланудың экономикалық тетiгiн әзiрлеу.
Екiншi кезеңде:
7) су ресурстары жөнiндегi уәкiлеттi органның қарамағындағы су шаруашылығы объектiлерiн пайдалану жөнiндегi республикалық мемлекеттiк кәсiпорындардың базасында (республика үшiн стратегиялық маңызы бар кәсiпорындарды қоспағанда) облыстарда еншiлес кәсiпорындары бар су ресурстары жөнiндегi уәкiлеттi органға ведомстволық бағыныстағы бiрыңғай республикалық мемлекеттiк кәсiпорын құрып, су ресурстары мен су шаруашылығын басқарудың құрылымын қайта ұйымдастыруды жүргiзу;
8) суды пайдаланушылар бiрлестiктерiнiң (СБП) меншiгiндегi де, сондай-ақ оларға сенiмгерлiкпен басқаруға берiлген су шаруашылығы объектiлерiне қызмет көрсету мен техникалық пайдалану;
суды пайдаланушыларға суды жеткiзу жөнiндегi ұйымдастыру-техникалық көмек көрсету мақсаттарында СБП құру;
9) ұсынылып отырған схемаға сәйкес су ресурстары мен су шаруашылығын басқарудың құрылымын қайта ұйымдастыруды жүзеге асыру үшін қолданыстағы заңнамаға қажеттi өзгерiстер мен толықтыруларды белгiленген тәртiппен енгiзу қажет. Жекешелендiруге жатпайтын су шаруашылығы объектiлерiнiң тiзбесiн нақтылау қалғандарын қолданыстағы заңнамаға сәйкес жекешелендiру;
10) ақпараттық қызмет көрсетулер мен маркетинг желiсiн және жүйесiн құруды ұйымдастыру.

16. Трансшекаралық су көздерiн бiрлесiп пайдаланудағы халықаралық
ынтымақтастық саласында

1. Трансшекаралық су көздерiн бiрлесiп пайдалану жөнiндегi келiсiмдер мен шарттарды әзiрлеу кезiнде Қазақстанның мүдделерi қорғалуын қамтамасыз ету.
2. Көктеу кезеңiнде мемлекетаралық шарттар жасасудан көпжылдық келiсiмдер жасасуға көшу.
3. Қазақстанда бар табиғи ресурстарға және елдiң транзиттiк әлеуетiне iргелес мемлекеттердiң қажеттiлiктерiн ескере отырып, трансшекаралық суларды пайдалану проблемасының кешендi шешiмiн iздеу қажет.
4. Трансшекаралық суларды реттеу мен басқару жөнiндегi мемлекетаралық органдардың қызметiне белсендi қатысу.
5. Қытай Халық Республикасымен қатынастарда:
2001 жылғы қыркүйекте қол қойылған Трансшекаралық су ресурстарын

бiрлесiп пайдалану мен қорғау саласындағы екi жақты келiсiмдi бекiту;

судың сандық та, сапалық та көрсеткiштерiне бiрлескен мониторинг

жүйесiн жасау;

су ресурстарының мониторингiн жақсарту және трансшекаралық су

объектiлерiнiң жай-күйi туралы ақпарат алмасу;

трансшекаралық өзендердi кешендi пайдалану мен қорғаудың бiрлескен

схемаларын жасау;

трансшекаралық су ресурстарын бiрлесiп пайдалану мен қорғау жөнiнде

үш жақты (Қазақстан, Қытай, Ресей) келiсiмдер жасасу жөнiнде қадам жасау

қажет.

6. Ресей Федерациясымен қатынастарда:

Ресейден келетiн және онда ағатын су ресурстарының гидрохимиялық

құрамына ерекше назар аудару;

Едiл өзенi бассейнiнен Батыс Қазақстанға қосымша су ағыны көлемiн

тарту;

Астрахань-Маңғышлақ суағарын қайта жаңартуды жүргiзу.

7. Орталық Азия республикаларымен қатынастарда:

Орталық Азия республикаларының трансшекаралық ағын сулар мен халықаралық көлдердi пайдалану мен қорғау жөнiндегi Хельсинки конвенциясына қосылуы жөнiндегi жұмысты жандандыру;
Аралды құтқару жөнiндегi Халықаралық Қордың қызметiн қолдау;
мемлекетаралық су шаруашылығы комиссиясы мен оның атқарушы органдарының мәртебесiн көтеру;
Трансшекаралық су ресурстарын кешендi пайдалану мен қорғаудың бассейндiк және аймақтық дерекқорларын қалыптастыру және ақпарат алмасу туралы келiсiм жасасу қажет.
8. Қырғыз Республикасымен қатынастарда:
су шаруашылығы объектiлерiн пайдалануға арналған жұмыс режимiн белгiлеу мен қажеттi шығындар көлемiн айқындау жөнiнде тұрақты жұмыс істейтiн комиссия құру.

17. Су ресурстарын басқарудың, пайдалану мен қорғаудың нормативтiк құқықтық негiздерi саласында

Қазақстан Республикасының Су K933000_ кодексiн қайта өңдеу және қазiргi құқықтық, экономикалық, сондай-ақ елдегi экологиялық қатынастарға, су ресурстарын пайдалану мен қорғау саласындағы халықаралық шарттарға сәйкес қолданыстағы заңнамаға өзгерiстер енгiзу қажеттiгiн қарау керек.

18. Ғылыми-зерттеу, жобалау және бiлiм беру саласында

1. Жер бетiндегi және жер асты суларының ресурстарын зерттеу мен бағалау су ресурстарын аумақтық қайта бөлудiң, жер асты сулары пайдалануды және елдiң сумен қамтамасыз етiлуiн арттырудың басқа да баламалы жолдарын кеңейту мүмкiндiктерiн ғылыми және техникалық-экономикалық негiздеудi әзiрлеу.
2. Су шаруашылығы саласындағы ғылыми-зерттеу жобалау және бiлiм беру орталықтарының желiсiн дамыту үшiн кәсiпкерлiк және мемлекеттiк емес құрылымдарға қолдау көрсету жөнiнде жағдай жасау.
3. Республикалық және жергiлiктi бюджеттерде тиiстi қаржы жылына арналып көзделген қаражаттың есебi мен шегiнде, сондай-ақ шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң қаражаты және халықаралық ұйымдар мен донор елдердiң гранттарын тарту есебiнен республиканың жоғары және орта оқу орындарында су ресурстары мен су шаруашылығын басқару бойынша инженер кадрлар мен мамандар, мемлекеттiк мекемелер қызметкерлерiн даярлау және қайта даярлауды ұйымдастыру.
4. Халықаралық тәжiрибенi ескере отырып, шаруашылық жүргiзушi

субъектiлердiң қаражаттарын және халықаралық ұйымдар мен донор елдердiң

гранттарын тарту есебiнен су пайдаланушыларды оқыту әрi озық

технологияларды енгiзу жөнiнде аймақтарда консультациялық оқыту және

ақпарат орталықтары желiсiн құру.

6. Қаржылық қамтамасыз ету

Су шаруашылығы саласын қаржыландырудың негiзгi көздерi:

республикалық бюджет;

жергiлiктi бюджет;

халықаралық ұйымдар мен донор елдердiң гранттары;

мемлекеттiк емес көздер.

Экономиканың су шаруашылығы секторын қаржыландыру жүйесiн жетілдiру

үшiн мынадай проблемаларды шешу талап етiледi:

мемлекетаралық және республикалық маңызы бар су шаруашылығы

объектiлерiн салу, қайта жаңарту және пайдалану республикалық бюджеттiң

қаражаты есебiнен жүзеге асырылады;

коммуналдық меншiктегi су шаруашылығы объектiлерi тиiстi жергiлiктi

бюджеттердiң есебiнен қаржыландырылуы мүмкiн.

Мамандар:

Багарова Ж.А.,

Қобдалиева Н.М.