Об утверждении Правил функционирования балансирующего рынка электрической энергии

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2012 года № 1508. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 7 сентября 2015 года № 750

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 07.09.2015 № 750 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Примечание РЦПИ.
В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления см. приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 20 февраля 2015 года № 112.

В соответствии с подпунктом 9) статьи 4 Закона Республики Казахстан от 9 июля 2004 года «Об электроэнергетике» Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемые Правила функционирования балансирующего рынка электрической энергии.
2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан С. Ахметов

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 29 ноября 2012 года № 1508

Правила
функционирования балансирующего рынка электрической энергии

1. Общие положения

1. Настоящие Правила разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 9 июля 2004 года «Об электроэнергетике» (далее - Закон) и определяют порядок функционирования балансирующего рынка электрической энергии в Республике Казахстан.
2. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:
1) автоматизированная система коммерческого учета электроэнергии - совокупность средств измерений и аппаратно-программного комплекса для измерений, сбора, обработки, хранения и передачи данных учета электроэнергии;
2) договор на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии - договор, заключаемый между системным оператором и субъектами оптового рынка электрической энергии или их провайдерами баланса;
3) заявка на участие в регулировании - письменный документ на поставку/покупку балансирующей электроэнергии, подаваемый поставщиками/покупателями балансирующей электроэнергии системному оператору для участия в физическом урегулировании дисбалансов электрической энергии по единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
4) зона балансирования - часть единой энергосистемы Казахстана, в которой отсутствуют ограничения технического характера, препятствующие использованию единого резерва мощности, применению единой цены балансирующей электрической энергии;
5) имитационный режим балансирующего рынка электрической энергии (далее — имитационный режим) — функционирование балансирующего рынка электрической энергии без осуществления финансового урегулирования дисбалансов электрической энергии;
6) поставщик/покупатель балансирующей электрической энергии - субъект оптового рынка электрической энергии, участвующий в физическом урегулировании дисбалансов электрической энергии в соответствии с поданной заявкой на участие в регулировании;
7) провайдер баланса - субъект оптового рынка электрической энергии, принявший на себя ответственность за финансовое урегулирование, как собственных дисбалансов производства-потребления электрической энергии, так и дисбалансов других субъектов рынка электрической энергии в соответствии с заключенными договорами;
8) профиль нагрузки - согласованный (определенный) системным оператором алгоритм расчета почасовых значений потребления (сальдо-перетока) электрической энергии потребителя (энергоснабжающей организации) оптового рынка. Профиль нагрузки используется для расчета почасовых фактических величин потребления (сальдо-перетока) при отсутствии почасовых данных систем (приборов) коммерческого учета;
9) расчетный период - календарный месяц, по результатам которого производятся окончательные расчеты объемов купли-продажи электрической энергии по договорам на рынках децентрализованной и централизованной торговли электрической энергии, балансирующем рынке электрической энергии Республики Казахстан;
10) расчетный центр – дочерняя организация системного оператора, осуществляющая операции по купле-продаже балансирующей электроэнергии на балансирующем рынке от лица системного оператора;
10-1) расчетно-финансовый центр по поддержке возобновляемых источников энергии (далее – расчетно-финансовый центр) – юридическое лицо, создаваемое системным оператором и определяемое Правительством Республики Казахстан, осуществляющее в порядке, предусмотренном Законом Республики Казахстан от 4 июля 2009 года «О поддержке использования возобновляемых источников энергии», централизованную покупку и продажу электрической энергии, произведенной объектами по использованию возобновляемых источников энергии и поставленной в электрические сети единой электроэнергетической системы Республики Казахстан;
11) ранжированный список – упорядоченный список заявок на участие в регулировании по заявленным в них ценам на покупку/продажу балансирующей электрической энергии;
12) регулирование на повышение - действие системного оператора по активизации заявок на участие в регулировании в сторону увеличения генерации или снижения потребления в целях компенсации дисбаланса электрической энергии по единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
13) регулирование на понижение - действие системного оператора по активизации заявок на участие в регулировании в сторону снижения генерации или увеличения потребления в целях компенсации дисбаланса электрической энергии по единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
14) сальдо-переток электрической энергии - алгебраическая сумма значений приема/отпуска электрической энергии по определенной группе линий электропередачи (сечению) либо по точкам коммерческого учета;
15) точки коммерческого учета электрической энергии - согласованные с системным оператором измерительные комплексы учета электрической энергии, входящие в состав автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии субъекта оптового рынка электрической энергии, и по данным которых осуществляются финансовые взаиморасчеты на оптовом рынке электрической энергии;
16) организация балансирования производства-потребления электрической энергии - услуга, оказываемая системным оператором по организации функционирования балансирующего рынка электрической энергии;
17) фактический баланс производства-потребления электрической энергии на оптовом рынке электрической энергии Республики Казахстан - составленный системным оператором документ, устанавливающий адресное распределение объемов произведенной, поставленной и потребленной электрической энергии на рынках децентрализованной и централизованной торговли, балансирующем рынке электрической энергии за расчетный период. Фактический баланс является основанием для проведения взаиморасчетов между субъектами оптового рынка электрической энергии Республики Казахстан;
18) дисбаланс электроэнергии - отклонение фактической величины производства - потребления электрической энергии от величины, утвержденной системным оператором в почасовом суточном графике производства-потребления электрической энергии;
19) балансирующая электроэнергия - электроэнергия, используемая для устранения возникших дисбалансов при реализации утвержденного системным оператором почасового суточного графика производства – потребления электрической энергии;
20) система балансирующего рынка электроэнергии – аппаратно - программный комплекс, установленный у системного оператора и являющийся центральным механизмом по получению всей информации, необходимой для управления балансирующим рынком, определения почасовых объемов и стоимости балансирующей электрической энергии, а также проведения расчетов между участниками рынка.
Иные понятия и определения, используемые в настоящих Правилах, применяются в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Пункт 2 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 18.04.2014 № 376 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
3. Участники отношений производства, передачи и потребления электрической энергии несут взаимные обязательства за финансовое урегулирование на балансирующем рынке электроэнергии между договорными и фактическими величинами производства-потребления электрической энергии на основании расчетов объемов балансирующей электроэнергии, представляемых системным оператором по результатам физического урегулирования дисбалансов электроэнергии.
4. Субъекты оптового рынка электрической энергии, независимо от формы собственности, участвуют в балансирующем рынке электрической энергии.
5. В целях отработки механизма взаимодействия субъектов балансирующего рынка в условиях функционирования балансирующего рынка электрической энергии, определения реальных величин дисбалансов производства-потребления электрической энергии в единой электрической системе Республики Казахстан, уточнения потребности в регулирующих мощностях, определения диапазонов цен на балансирующую электроэнергию до 2016 года осуществляется работа балансирующего рынка в имитационном режиме.
Сноска. Пункт 5 в редакции постановления Правительства РК от 28.12.2013 № 1417 (вводится в действие с 01.01.2014).

2. Порядок функционирования
балансирующего рынка электрической энергии

1. Взаимодействие участников балансирующего рынка
электрической энергии

6. Субъекты оптового рынка электрической энергии участвуют в балансирующем рынке электрической энергии, функционирующем как в режиме реального времени, так и в имитационном режиме, на основании заключенных с системным оператором договоров на оказание системных услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии.
7. Оплата услуги системного оператора по организации балансирования производства-потребления электрической энергии производится:
1) энергопроизводящими организациями, в том числе входящими в состав промышленных комплексов, за фактические объемы электрической энергии, отпущенной с шин энергопроизводящих организаций, а также за фактические объемы электрической энергии, купленной потребителями розничного рынка (в том числе физическими лицами) непосредственно от данных энергопроизводящих организаций;
2) энергопередающими организациями за фактические объемы электрической энергии, полученной для компенсации технологического расхода электрической энергии в сетях энергопередающих организаций и на хозяйственные нужды энергопередающих организаций, а также полученной потребителями розничного рынка непосредственно от региональных энергопроизводящих организаций и переданной по сетям энергопередающих организаций;
3) энергоснабжающими организациями за фактические объемы электрической энергии, полученной для потребителей энергоснабжающей организации на оптовом и розничном рынках электрической энергии, в том числе из-за пределов Республики Казахстан;
4) потребителями оптового рынка электрической энергии за фактические объемы электрической энергии, полученной на оптовом рынке электрической энергии, в том числе из-за пределов Республики Казахстан, а также фактические объемы электрической энергии, потребленной от энергопроизводящих организаций промышленных комплексов, предприятиями и объединениями, входящими в состав этих комплексов.
8. Субъекты оптового рынка электрической энергии, самостоятельно заключившие с системным оператором договор на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии, выступают провайдерами баланса по собственным дисбалансам на балансирующем рынке электрической энергии либо передают ответственность за физическое и финансовое урегулирование собственных дисбалансов другому провайдеру баланса.
9. Субъекты оптового рынка электрической энергии, не выступающие в качестве провайдеров баланса рынка электрической энергии, заключают договор на оказание услуг по финансовому урегулированию дисбалансов электрической энергии с провайдером баланса.
Для субъектов розничного рынка, подключенных к шинам энергопроизводящих организаций непосредственно либо к сетям регионального уровня и получающим от них электроэнергию по двухсторонним договорам, провайдером баланса выступает энергопроизводящая организация.
10. Субъекты оптового рынка электрической энергии – энергопередающие, энергоснабжающие, энергопроизводящие организации, потребители электрической энергии, независимо от того, самостоятельно они несут ответственность за дисбалансы электрической энергии, либо передали свою ответственность за баланс провайдеру баланса, обеспечивают:
1) почасовой учет электрической энергии в соответствии с перечнем точек коммерческого учета с приведением к границе балансовой принадлежности и передачу данных почасового учета из базы данных автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии по согласованным протоколам в центральную базу данных автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии системного оператора, провайдеру баланса, а также энергопередающим организациям, к чьим сетям субъект оптового рынка непосредственно подключен;
2) формирование и согласование подекадных актов почасового учета перетока электрической энергии со смежными субъектами оптового рынка и энергопередающими организациями, к чьим сетям непосредственно подключены;
3) своевременную передачу и корректировку (при необходимости) данных о планируемых объемах производства/потребления, купли/продажи электрической энергии для формирования суточного графика;
4) своевременные операции по купле-продаже с провайдерами баланса или расчетным центром почасовых дисбалансов электрической энергии.
11. На рынке децентрализованной и централизованной торговли электрической энергии в период имитационного режима взаиморасчеты между субъектами рынка осуществляются за фактические объемы потребленной электрической энергии, финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии не производится. Отклонения объемов производства-потребления электрической энергии субъектом оптового рынка электрической энергии от заданных суточным графиком допускаются только при наличии договора с системным оператором на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии.
12. При осуществлении своей деятельности на балансирующем рынке электрической энергии системный оператор:
1) приобретает услуги по поддержанию в готовности резервов мощности, необходимых для устойчивой и надежной работы единой электроэнергетической системы Республики Казахстан, бесперебойного энергоснабжения потребителей;
2) формирует ранжированный список заявок на поставку/покупку балансирующей электроэнергии, определяющий последовательность их диспетчеризации при физическом урегулировании дисбалансов электрической энергии по единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
3) осуществляет физическое урегулирование дисбалансов электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
4) производит урегулирование финансовых обязательств с провайдерами баланса, в том числе осуществляет определение цены и объемов почасовых дисбалансов электрической энергии провайдеров баланса;
5) осуществляет определение цены и объемов задействованной балансирующей электрической энергии в соответствии с пунктами 35, 36,37 настоящих Правил;
6) получает от всех субъектов оптового рынка электрической энергии, независимо от формы собственности, информацию в соответствии с заключенными договорами;
7) разрабатывает регламент подачи заявок на участие в регулировании физических дисбалансов и осуществления финансовых взаиморасчетов с поставщиками/покупателями балансирующей электрической энергии.
13. Системный оператор при составлении суточного графика включает в него только субъектов оптового рынка электрической энергии, заключивших договоры на оказание услуг по организации балансирования с системным оператором либо провайдером баланса. В случае нарушения провайдерами баланса условий заключенных договоров на балансирующем рынке системный оператор обеспечивает исполнение субъектами оптового рынка суточного графика и месячного объема поставки-потребления электрической энергии, не допуская отклонений.
14. Провайдер баланса заключает договоры на финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии с субъектами оптового рынка, расположенными в одной зоне балансирования.
15. Провайдер баланса на договорной основе оказывает услуги по финансовому урегулированию дисбалансов субъектам оптового рынка электрической энергии, передавшим провайдеру баланса ответственность перед системным оператором за дисбалансы электрической энергии.
16. Переход субъекта оптового рынка на другого провайдера баланса осуществляется только после предварительного уведомления провайдера баланса и системного оператора не менее чем за месяц об отказе от услуг и прекращении действия договора. При этом провайдер баланса не позднее 3-х суток после получения уведомления оповещает системного оператора и расчетный центр о предстоящем изменении состава субъектов оптового рынка электрической энергии и принимает ответственность за баланс электрической энергии. Переход субъекта оптового рынка электрической энергии на другого провайдера баланса возможен только с первого числа следующего месяца.
17. При осуществлении своей деятельности на балансирующем рынке электрической энергии провайдер баланса:
1) согласовывает с системным оператором состав и точки коммерческого учета субъектов оптового рынка электрической энергии, за которых принял ответственность за баланс электрической энергии и с которыми заключил договоры на оказание услуг по финансовому урегулированию дисбалансов электрической энергии;
2) формирует и передает системному оператору данные о планируемых почасовых значениях производства-потребления, отпуска-приема, купли-продажи электрической энергии;
3) согласовывает с системным оператором возможные корректировки утвержденного суточного графика;
4) формирует и передает системному оператору фактические почасовые значения отпуска/приема электрической энергии по согласованным протоколам;
5) согласовывает с системным оператором профиль нагрузки;
6) получает от субъектов оптового рынка электрической энергии, системного оператора информацию, необходимую для осуществления функций, определенных настоящими Правилами;
7) осуществляет финансовое урегулирование с системным оператором почасовых дисбалансов электрической энергии, в том числе операции по купле-продаже балансирующей электроэнергии с расчетным центром системного оператора;
8) осуществляет финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии с субъектами оптового рынка электрической энергии, передавшими провайдеру баланса ответственность перед системным оператором за дисбалансы электрической энергии.
18. Поставщики/покупатели балансирующей электрической энергии на балансирующем рынке осуществляют:
1) подачу системному оператору заявок на участие в регулировании физических дисбалансов в соответствии с регламентом, установленным системным оператором;
2) исполнение команд системного оператора на оперативное изменение режима производства или потребления электрической энергии согласно поданной заявке;
3) операции по купле-продаже балансирующей электроэнергии с расчетным центром системного оператора;
4) передачу системному оператору информации, необходимой для осуществления функций, определенных настоящими Правилами;
5) формирование и передачу системному оператору фактического почасового значения отпуска электрической энергии по согласованному протоколу.
19. Участник балансирующего рынка электрической энергии, владеющий измерительным комплексом учета электрической энергии, либо эксплуатирующий его на договорной основе, обеспечивает обмен данными коммерческого учета электроэнергии с автоматизированной системой коммерческого учета электроэнергии системного оператора.
20. Регламент и структура протокола обмена информацией автоматизированных систем коммерческого учета электроэнергии унифицированы с применяемыми системным оператором. Системный оператор согласовав со сторонами, меняет протокол обмена коммерческой информацией.
21. Системный оператор представляет провайдерам баланса из базы данных коммерческого учета данные субъектов оптового рынка электрической энергии в объеме, необходимом для расчета провайдером баланса собственных дисбалансов электрической энергии, в согласованные сроки и по согласованным протоколам.

2. Физическое урегулирование дисбалансов
электрической энергии

22. Субъекты оптового рынка - поставщики/покупатели балансирующей электрической энергии направляют системному оператору заявки на участие в регулировании на следующие операционные сутки.
23. Заявка на участие в регулировании для каждого часа предстоящих операционных суток включает в себя следующую информацию:
1) название энергопроизводящей организаций или потребителя электрической энергии;
2) регион, в котором расположены энергопроизводящая организация или потребитель электрической энергии;
3) направление предлагаемого регулирования - регулирование на повышение или понижение, означающее соответственно увеличение или снижение генерации электрической энергии для энергопроизводящих организаций, а также снижение или увеличение потребления электрической энергии для потребителей;
4) величина предлагаемого регулирования для каждого из направлений регулирования на каждый час операционных суток;
5) цена одного кВтч балансирующей электрической энергии при регулировании на повышение;
6) цена одного кВтч балансирующей электрической энергии при регулировании на понижение;
7) время набора/сброса полной величины предлагаемого регулирования (мин);
8) объем балансирующей электрической энергии, предлагаемый для регулирования в течение операционных суток.
Величина предлагаемого регулирования должна быть кратна 10 МВт. Максимальное время полного набора/сброса нагрузки должно быть не более 1 часа.
24. Системный оператор проводит техническую экспертизу поступивших заявок на участие в регулировании. Заявка может быть откорректирована по согласованию с поставщиком балансирующей электрической энергии либо отклонена с указанием следующих технических причин, не позволяющих задействование заявки на регулирование:
ограничение пропускной способности линий электропередачи;
несоответствие фактических и заявленных возможностей поставщика балансирующей электрической энергии по поставке/покупке балансирующей электрической энергии.
25. По договорам на оказание услуг по поддержанию в готовности резерва мощности заявки на участие в регулировании формируются автоматически в соответствии с условиями договора и включаются в ранжированный список. Поставщик балансирующей электроэнергии может подать заявку на снижение цены балансирующей электроэнергии на повышение регулирования, либо на повышение цены балансирующей электроэнергии на понижение регулирования.
26. Принятые заявки на участие в регулировании ранжируются:
1) на повышение в порядке возрастания заявленной цены балансирующей электрической энергии;
2) на понижение в порядке убывания заявленной цены балансирующей электрической энергии.
27. Заявки на участие в регулировании, включенные в ранжированный список, обязательны для исполнения по команде системного оператора.
28. В случае недостатка резервов мощности, системный оператор объявляет прием дополнительных заявок на участие в регулировании.
29. Системный оператор активизирует заявки на участие в регулировании в соответствии с ранжированным списком в случае:
1) отклонения частоты от номинальных значений в режиме изолированной работы единой электроэнергетической системы Республики Казахстан;
2) отклонения фактических значений межгосударственных сальдо-перетоков электрической энергии единой электроэнергетической системы Республики Казахстан с энергосистемами сопредельных государств от значений, согласованных в утвержденном суточном графике;
3) перегрузок в сечениях;
4) предотвращения, локализации и ликвидации технологических нарушений и аварий.
30. Системный оператор активизирует заявки на участие в регулировании на повышение при положительном значении дисбаланса сальдо-перетока электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан. При отрицательном значении дисбаланса электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан системный оператор активизирует заявки на участие в регулировании на понижение.
31. Системный оператор в первую очередь активизирует заявки на участие в регулировании со временем набора/сброса полной заявленной нагрузки не более 15 мин.
32. Объем регулирования, задействованный по команде системного оператора для физического урегулирования дисбалансов электрической энергии с учетом скорости набора/сброса нагрузки, фиксируется как корректировка утвержденного суточного графика. Отклонения от откорректированного суточного графика рассматриваются как дисбалансы электрической энергии и подлежат финансовому урегулированию.
33. По результатам задействования заявок на участие в регулировании заключаются сделки купли-продажи балансирующей электрической энергии.
Системный оператор подписывает и направляет поставщику/покупателю балансирующей электрической энергии уведомление о результатах состоявшихся торгов по покупке-продаже балансирующей электрической энергии, в котором указываются название поставщика/покупателя балансирующей электрической энергии, его почтовые и банковские реквизиты, период оказания услуг, объем продажи/покупки балансирующей электрической энергии, цена, сложившаяся по ранжированному списку, стоимость балансирующей электрической энергии.
Системный оператор осуществляет корректировку объемов производства-потребления электрической энергии поставщиков/покупателей балансирующей электрической энергии в суточном графике.
34. Расчет объемов балансирующей электрической энергии осуществляется для каждого часа операционных суток из расчетного периода по данным системного оператора об активизации заявки на участие в регулировании.
35. Каждый час операционных суток расчетного периода по критерию наибольшего объема регулирования, произведенного системным оператором в данный час, определяется как:
1) час регулирования на повышение;
2) час регулирования на понижение;
3) час без регулирования.
36. Цена балансирующей электроэнергии для каждого часа операционных суток из расчетного периода определяется ценой последнего задействованного в данном часе предложения из ранжированного списка. Все задействованные заявки в пределах одного операционного часа оплачиваются по одной цене.
37. При предотвращении технологических нарушений и аварий, их локализации и ликвидации период времени, в течение которого производились операции по предотвращению, локализации и ликвидации технологических нарушений и аварий в национальной электрической сети (вручную или действием системной противоаварийной автоматики), системный оператор определяет как часы без регулирования, независимо от того производилось ли регулирование на понижение либо на повышение. Все взаиморасчеты с поставщиками балансирующей электрической энергии производятся системным оператором по цене дисбаланса электрической энергии, определяемой для часа без регулирования (пункт 46 настоящих Правил).
38. В условиях перегрузки сечений участков электрической сети последовательность ввода заявок на участие в регулировании определяется расположением поставщика балансирующей энергии относительно перегруженного сечения:
1) системный оператор фиксирует перегрузку сечения;
2) принимает решение о выделении части единой электроэнергетической системы Республики Казахстан в отдельную зону балансирования;
3) делит ранжированный список в соответствии с выделенными зонами;
4) производит все операции по физическому урегулированию дисбалансов электрической энергии раздельно по каждой зоне.
39. В случае перегрузки сечений и деления единой электроэнергетической системы Республики Казахстан на различные зоны балансирования, цена балансирующей электрической энергии определяется для каждой зоны раздельно.
40. При раздельной работе отдельных частей единой электроэнергетической системы Республики Казахстан, в том числе при плановых и аварийных ремонтах, все операции по поддержанию в готовности резервов мощности, формирование ранжированного списка заявок на поставку/покупку балансирующей электрической энергии, физическое и впоследствии финансовое регулирование дисбалансов электрической энергии производятся раздельно по каждой зоне.
41. В имитационном режиме системный оператор, с целью осуществления физического урегулирования дисбалансов, осуществляет куплю-продажу электрической энергии, а также приобретение услуг по регулированию мощности. В договорах на оказание услуг по регулированию мощности оговариваются объем услуг и условия их использования.
42. Физическое урегулирование дисбалансов в имитационном режиме осуществляется следующим образом:
1) системный оператор определяет объемы покупки/продажи электрической энергии, а также объемы закупаемых услуг по регулированию мощности на основе прогнозных балансов производства и потребления электрической энергии в единой электроэнергетической системе Казахстана и осуществляет куплю-продажу электрической энергии и приобретение услуг по регулированию мощности;
2) системный оператор задействует заключенные договоры купли-продажи электрической энергии и на приобретение услуг по регулированию мощности в случае:
отклонения частоты от номинальных значений в режиме изолированной работы единой электроэнергетической системы Республики Казахстан;
отклонения фактических значений межгосударственных сальдо-перетоков электрической энергии единой электроэнергетической системы Республики Казахстан с энергосистемами сопредельных государств от значений, согласованных в утвержденном суточном графике;
перегрузок в сечениях;
предотвращения, локализации и ликвидации технологических нарушений и аварий;
3) по согласованию между Системным оператором и субъектом рынка в договоре на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии устанавливается диапазон возможных дисбалансов данного субъекта рынка;
4) дисбалансы допускаются только в пределах диапазонов возможных дисбалансов, предусмотренных договорами на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии. При этом алгебраическая сумма (сальдо) дисбалансов за сутки и расчетный период должна равняться нулю;
5) системный оператор осуществляет мониторинг соблюдения субъектами рынка диапазонов возможных дисбалансов и нулевого сальдо дисбалансов, и при нарушении субъектом рынка этих условий вводит ограничение на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии.

3. Финансовое урегулирование дисбалансов
электрической энергии

43. Финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии осуществляется системным оператором по договору на оказание услуг по организации балансирования с провайдерами баланса, при этом операции купли-продажи балансирующей электроэнергии осуществляются расчетным центром по договору купли-продажи балансирующей электроэнергии с провайдерами баланса.
44. Системный оператор осуществляет расчет почасовых дисбалансов электрической энергии следующим образом:
1) на основании данных систем (приборов) почасового коммерческого учета электрической энергии определяется фактический объем принятой/отпущенной провайдером баланса электрической энергии. При этом прием электрической энергии провайдером баланса определяется со знаком «+», отпуск электрической энергии определяется со знаком «-»;
2) дисбаланс электрической энергии для провайдера баланса рассчитывается как алгебраическая разница фактического объема принятой/отпущенной электрической энергии в течение часа от объема, указанного для данного часа в утвержденном суточном графике Системного оператора (с учетом согласованных корректировок);
3) положительный дисбаланс электрической энергии провайдера баланса означает потребление электрической энергии сверх объемов, указанных в Суточном графике, или недостаточную фактическую выдачу электрической энергии. Отрицательный дисбаланс электрической энергии провайдера баланса означает фактическое потребление электрической энергии ниже договорного или избыточную выдачу электрической энергии;
4) ежедневно субъекты оптового рынка электрической энергии, не имеющие технической возможности автоматической передачи данных, направляют системному оператору по согласованному протоколу данные почасового учета потребления/поставки сальдо-перетока электрической энергии со смежными субъектами оптового рынка и энергопередающими организациями, к чьим сетям непосредственно подключены. Согласованные данные являются основой для предварительного расчета дисбалансов электрической энергии и возникающих при этом финансовых обязательств;
5) в случае отсутствия данных систем (приборов) почасового коммерческого учета электрической энергии провайдера баланса, почасовой дисбаланс электрической энергии определяется расчетным путем в соответствии с пунктами 19, 20, 21 настоящих Правил;
6) по результатам расчетного периода оформляется акт подтверждения данных учета электрической энергии. В случае отклонения фактического объема принятой/отпущенной провайдером баланса электрической энергии от суммы почасовых значений за расчетный период, производятся корректировка почасовых значений и перерасчет почасовых дисбалансов электрической энергии провайдера баланса;
7) непредставление системному оператору согласованных актов означает согласие субъекта оптового рынка электрической энергии, провайдера баланса на использование системным оператором расчетного метода в соответствии с подразделом 5 раздела 2 настоящих Правил.
45. Субъекты оптового рынка электрической энергии, не имеющие автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии, оформляют акт снятия показаний приборов коммерческого учета, на основании которого определяется фактический объем принятой/отпущенной провайдером баланса электрической энергии.
46. Системный оператор осуществляет для каждого провайдера баланса, за исключением расчетно-финансового центра, расчеты платежей за дисбалансы электрической энергии для каждого часа суток:
1) для часа регулирования на повышение провайдеры баланса дебетуются за положительные дисбалансы и кредитуются за отрицательные дисбалансы по цене балансирующей электроэнергии последнего задействованного предложения в ранжированном списке на повышение;
2) для часа регулирования на понижение провайдеры баланса дебетуются за положительные дисбалансы и кредитуются за отрицательные дисбалансы по цене балансирующей электроэнергии, последнего задействованного предложения в ранжированном списке на понижение;
3) для часа без регулирования провайдеры баланса дебетуются за положительные дисбалансы и кредитуются за отрицательные дисбалансы по цене электрической энергии, определяемой как клиринговая цена электрической энергии на спот-торгах на данный час. В случае отсутствия спот-торгов в расчетный час, цена дисбаланса электрической энергии определяется как клиринговая цена на централизованных торгах аналогичного периода;
4) в случае несовпадения по результатам расчетного периода объемов расчетного дебета и расчетного кредита, обусловленного иными условиями договоров и взаимоотношений с организациями и хозяйствующими субъектами смежных государств, расчетно-финансовым центром, почасовые цены за положительные дисбалансы электрической энергии пересчитываются с учетом корректировочного коэффициента;
5) для часа регулирования на повышение и часа без регулирования.
В случае несоответствия расчетного дебета системного оператора и расчетного кредита системного оператора, почасовые цены на продажу балансирующей электрической энергии пересчитываются с учетом корректировочного коэффициента.
Корректировочный коэффициент определяется как отношение расчетного дебета к расчетному кредиту;
6) для часа регулирования на понижение.
В случае несоответствия расчетного дебета системного оператора и расчетного кредита системного оператора почасовые цены на покупку балансирующей электрической энергии пересчитываются с учетом корректировочного коэффициента.
Корректировочный коэффициент определяется как отношение расчетного кредита к расчетному дебету.
Сноска. Пункт 46 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 18.04.2014 № 376 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
47. Финансовое урегулирование с провайдерами баланса выявленных дисбалансов электрической энергии осуществляется следующим образом:
1) ежедекадно системный оператор формирует по каждому провайдеру баланса ведомость взаиморасчетов по дисбалансам, в которой указываются объем и знак дисбаланса по каждому часу, цена балансирующей электроэнергии по каждому часу, суммарный объем дебета и кредита за расчетную декаду;
2) сформированная ведомость является основанием для взаиморасчетов между провайдером баланса и расчетным центром системного оператора;
3) по результатам расчетного периода осуществляются окончательные взаиморасчеты между расчетным центром системного оператора и провайдерами баланса на основании Фактического баланса производства-потребления электрической энергии на оптовом рынке электрической энергии Республики Казахстан и месячных ведомостей взаиморасчетов по дисбалансам.

4. Взаимодействие системного оператора с организациями и
хозяйствующими субъектами других государств

48. Системный оператор на балансирующем рынке электрической энергии осуществляет физическое и финансовое урегулирование отклонений фактических сальдо-перетоков электрической энергии единой электроэнергетической системы Республики Казахстан с энергосистемами сопредельных государств от договорных сальдо-перетоков, согласованных в утвержденном суточном графике, в соответствии с заключенными договорами.
49. Системный оператор, осуществляя функции по балансированию производства-потребления электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан, соблюдению договорных сальдо-перетоков электрической энергии:
1) заключает договоры на оказание и/или получение услуг, направленных на поддержание баланса электрической энергии с организациями и хозяйствующими субъектами других государств;
2) осуществляет финансовое урегулирование дисбалансов электрической энергии с организациями и хозяйствующими субъектами других государств по результатам расчетного периода.

5. Определение профиля нагрузки, проведение расчетов
дисбалансов электроэнергии по профилю нагрузки

50. В договоре на оказание услуг по организации балансирования для каждого субъекта оптового рынка - потребителя электрический энергии либо энергоснабжающей организации указываются профиль нагрузки - алгоритм расчета почасовых значений потребления (сальдо-перетока) электрической энергии потребителя (энергоснабжающей организации) оптового рынка электрической энергии.
51. Профиль нагрузки используется для определения почасовых значений потребления при отсутствии почасовых измерений потребления (сальдо-перетока) субъекта оптового рынка электрической энергии.
52. Профиль нагрузки формируется на основе данных телеметрии. При отсутствии данных телеметрии профиль нагрузки формируется на основе статистической информации, проводимых сезонных почасовых контрольных замеров, других параметров режима работы субъекта оптового рынка электрической энергии и согласовывается системным оператором. Срок действия согласованного профиля и условия его изменения и согласования оговариваются договором на оказание услуг по организации балансирования.
53. При отсутствии согласованного профиля нагрузки у потребителя электрической энергии (энергоснабжающей организации) системный оператор определяет и использует для определения почасовых значений потребления типовой профиль нагрузки потребителя с аналогичной структурой потребления либо по данным ежегодно проводимых почасовых контрольных замеров у данного потребителя.
54. Расчет почасовых дисбалансов электрической энергии для профильного потребителя (энергоснабжающей организации) производится следующим образом:
1) на основе согласованного (определенного) профиля нагрузки определяются почасовые коэффициенты заполнения профиля нагрузки - отношение часового значения нагрузки к суточному значению. Сумма почасовых коэффициентов заполнения нагрузки равна единице;
2) в том случае, если производятся посуточные измерения фактического потребления (сальдо-перетока) электрической энергии - фактический объем суточного потребления (сальдо-перетока) умножается на часовые коэффициенты заполнения профиля нагрузки. Полученные почасовые расчетные объемы фактического потребления (сальдо-перетока) сравниваются с почасовыми договорными значениями, указанными в утвержденном суточном графике. Выявленные почасовые дисбалансы электрической энергии являются основой для проведения взаиморасчетов провайдера баланса с системным оператором;
3) при подключении субъекта оптового рынка к электрическим сетям межрегионального уровня через сети энергопередающих организаций или региональной электросетевой компании определение (измерение) фактического объема суточного потребления производится по данным приборов, установленных в точках коммерческого учета электроэнергии, данным, хранящимся в базах данных автоматизированной системы коммерческого учета электроэнергии, и формулам, согласованным с соответствующей энергопередающей организацией или региональной электросетевой компанией. В случае расхождения данных о фактическом объеме суточного потребления электрической энергии субъекта оптового рынка электрической энергии и энергопередающей организации или региональной электросетевой компании, к расчетам принимаются данные, представленные системному оператору энергопередающей организацией или региональной электросетевой компанией. Корректировка расчетов величин дисбалансов электрической энергии для субъектов оптового рынка электрической энергии, подключенных к электрическим сетям межрегионального уровня через сети энергопередающих организаций или региональной электросетевой компании, производится на основании акта снятия показаний приборов коммерческого учета по результатам расчетного периода;
4) в том случае, если измерения фактического потребления (сальдо-перетока) производятся реже, чем раз в сутки, первоначально определяется среднесуточное расчетное фактическое потребление (сальдо-переток), затем производятся расчеты почасовых дисбалансов (в соответствии с подпунктом 2) настоящего пункта;
5) по результатам расчетного периода оформляется акт снятия показаний приборов коммерческого учета профильного потребителя (энергоснабжающей организации), на основании которого определяется фактический объем принятой/отпущенной провайдером баланса электроэнергии. В случае отклонения фактического объема принятой/отпущенной субъектом оптового рынка электроэнергии от суммы почасовых значений за расчетный период производятся корректировка почасовых значений и перерасчет почасовых дисбалансов электрической энергии провайдера баланса.
55. Для субъектов оптового рынка электрической энергии - энергопроизводящих организаций, в случае отсутствия почасовых измерений нагрузки, профиль нагрузки определяется по данным телеметрии, при отсутствии данных телеметрии - как среднечасовая величина в течение суток.

6. Договоры на балансирующем рынке электрической энергии

56. На балансирующем рынке электрической энергии заключаются следующие договоры:
1) на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан, заключаемых системным оператором с субъектом оптового рынка электрической энергии или его провайдером баланса;
2) на покупку/продажу электрической энергии на балансирующем рынке электрической энергии Республики Казахстан, заключаемые расчетным центром с провайдерами баланса;
3) на оказание услуг по поддержанию в готовности резерва мощности, заключаемых системным оператором с субъектом оптового рынка электрической энергии;
4) на оказание услуг по финансовому урегулированию дисбалансов электрической энергии, заключаемых провайдером баланса с субъектом оптового рынка электрической энергии, не выступающим в качестве провайдеров баланса рынка электрической энергии.
57. Условиями договора на оказание услуг по организации балансирования производства-потребления электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан, заключаемого системным оператором с субъектом оптового рынка электрической энергии или его провайдером баланса, являются:
1) обеспечение организации балансирования производства-потребления электрической энергии в единой электроэнергетической системе Республики Казахстан;
2) определение профиля нагрузки субъекта оптового рынка электрической энергии - потребителя электрической энергии либо энергоснабжающей организации;
3) учет электрической энергии;
4) расчет дисбалансов электрической энергии;
5) порядок оплаты.
58. Условиями договора на покупку/продажу электрической энергии на балансирующем рынке электрической энергии Республики Казахстан, заключаемого расчетным центром с провайдером баланса, являются:
1) определение величины дисбалансов электрической энергии;
2) учет электрической энергии;
3) порядок оплаты.
59. Условиями договора на оказание услуг по поддержанию в готовности резерва мощности, заключаемого системным оператором с субъектом оптового рынка электрической энергии, являются:
1) определение величины и стоимости поддерживаемого резерва мощности;
2) определение порядка использования резерва мощности, скорость набора/сброса нагрузки, предельные цены при регулировании на повышение и понижение балансирующей электроэнергии, задействованной системным оператором при физическом урегулировании дисбалансов электрической энергии;
3) обязательства поставщика услуг по исполнению команд системного оператора;
4) коммерческий учет балансирующей электрической энергии, задействованной при физическом урегулировании дисбалансов;
5) определение финансовых обязательств системного оператора и поставщика услуг.
60. Условиями договоров на оказание услуг по финансовому урегулированию дисбалансов электрической энергии, заключаемых провайдерами баланса с субъектами оптового рынка электрической энергии, не выступающими в качестве провайдеров баланса, являются:
1) обязательства провайдеров баланса по финансовому урегулированию дисбалансов электрической энергии;
2) расчет финансовых обязательств;
3) проведение платежей;
4) гарантии оплаты за учтенные дисбалансы электрической энергии.

Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының жұмыс істеуі қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 29 қарашадағы № 1508 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 7 қыркүйектегі № 750 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 07.09.2015 № 750 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

РҚАО-ның ескертпесі.
ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 ақпандағы № 112 бұйрығын қараңыз.

«Электр энергетикасы туралы» 2004 жылғы 9 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 4-бабының 9) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының жұмыс істеуі қағидалары бекітілсін.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі С. Ахметов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2012 жылғы 29 қарашадағы
№ 1508 қаулысымен
бекітілген

Электр энергиясының теңгерiмдеуші нарығының жұмыс iстеуі
қағидалары

1. Жалпы ережелер

1. Осы Қағиадалар «Электр энергетикасы туралы» 2004 жылғы 9 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) сәйкес әзiрлендi және Қазақстан Республикасындағы электр энергиясының теңгерiмдеуші нарығының жұмыс iстеу тәртiбiн айқындайды.
2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесi – өлшеу құралдарының және электр энергиясын есепке алу деректерiн өлшеуге, жинақтауға, өңдеуге, сақтауға және беруге арналған аппараттық-бағдарламалық кешен жиынтығы;
2) электр энергиясын өндірудің – тұтынудың теңгерілімін ұйымдастыру жөніндегі қызметтерді көрсету шарты – жүйелік оператор және электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері немесе олардың теңгерім провайдерлері арасында жасалатын шарт;
3) реттеуге қатысуға арналған өтiнiм – Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесi бойынша электр энергиясының теңгерiмсiздiгiн табиғи реттеуге қатысу үшiн теңгерiмдеуші электр энергиясын жеткiзушiлердiң/сатып алушылардың жүйелiк операторға беретiн теңгерiмдеуші электр энергиясын жеткiзуге/сатып алуға арналған жазбаша құжат;
4) теңгерiмдеу аймағы – қуаттың бiртұтас резервiн пайдалануға, теңгерiмдеуші электр энергиясының бiрыңғай бағасын қолдануға кедергi келтiретiн техникалық сипаттағы шектеу қойылмаған Қазақстанның бiртұтас энергетикалық жүйесiнiң бiр бөлiгi;
5) электр энергиясының теңгерiмдеуші нарығының имитациялық режимi (бұдан әрi – имитациялық режим) – электр энергиясының теңгерiмсiздiгiн қаржылық реттеудi жүзеге асырмастан электр энергиясының теңгерiмдеушi нарығының жұмыс iстеуi;
6) теңгерiмдеуші электр энергиясын жеткiзушi/сатып алушы – реттеуге қатысуға берілген өтінімге сәйкес электр энергиясының теңгерiмсiздiгiн табиғи реттеуге қатысатын электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiсi;
7) теңгерiм провайдерi – жасалған шарттарға сәйкес электр энергиясын өндiру-тұтынудың өзінің теңгерiмсiздiктерiн де, электр энергиясы нарығының басқа субъектiлерiнiң теңгерiмсiздiктерiн де қаржылық реттеу үшiн жауапкершiлiк қабылдаған электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiсi;
8) жүктеме бейіні – көтерме сауда нарығы тұтынушысының (энергиямен жабдықтаушы ұйым) электр энергиясын тұтынудың сағаттық мәнін есептеудегі (сальдо-ағыны) жүйелiк оператормен келiсiлген (айқындалған) есептеу алгоритмі. Жүктеме бейіні коммерциялық есепке алудың сағаттық деректер жүйелерi (аспаптары) болмаған жағдайда тұтынудың нақты сағаттық шамаларын есептеу үшiн (сальдо-ағыны) пайдаланылады;
9) есеп айырысу кезеңi – нәтижесінде Қазақстан Республикасының электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында электр энергиясын сатудың орталықсыздандырылмаған және орталықтандырылған нарықтарында шарттар бойынша электр энергиясын сатып алу-сату көлемдеріне соңғы есеп айырысулар жүргізілетін күнтізбелік ай;
10) есеп айырысу орталығы – жүйелік оператордың атынан теңгерімдеуші нарықта операцияларды және теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сатуды жүзеге асыратын жүйелік оператордың еншілес ұйымы;
10-1) жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі есеп айырысу-қаржы орталығы (бұдан әрі – есеп айырысу-қаржы орталығы) – жүйелік оператор құратын және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын, жаңартылатын энергия көздерін пайдалану жөніндегі объектілер өндірген және Қазақстан Республикасының бірыңғай электр энергетикасы жүйесінің электр желілеріне берілген электр энергиясын орталықтандырылған түрде сатып алуды және сатуды «Жаңартылатын энергия көздерiн пайдалануды қолдау туралы» 2009 жылғы 4 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңында көзделген тәртіппен жүзеге асыратын заңды тұлға;
11) сұрыпталған тізім – теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу/сатуға мәлімделген бағалар бойынша реттеуге қатысу үшін берілген өтінімдердің реттелген тізімі;
12) өсіруге бағытталған реттеу – Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесi бойынша электр энергиясының теңгерімсіздігін өтеу мақсатында жүйелік оператордың өндіруді арттыру немесе тұтынуды азайту үшін реттеуге қатысуға берілген өтінімдерді жандандыру жөніндегі әрекеті;
13) төмендеуге бағытталған реттеу - Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесi бойынша электр энергиясының теңгерімсіздігін өтеу мақсатында жүйелік оператордың өндіруді азайту немесе тұтынуды арттыру үшін реттеуге қатысуға берілген өтінімдерді жандандыру жөніндегі әрекеті;
14) электр энергиясының сальдо-ағыны – электр беру желісінің белгілі бір тобы (қимасы) арқылы немесе коммерциялық есепке алу нүктелері арқылы электр энергиясын қабылдау/босату мәнінің алгебралық сомасы;
15) электр энергиясын коммерциялық есепке алу нүктелері – электр энергиясының көтерме сауда нарығында қаржылық өзара есеп айырысу жүзеге асырылатын, электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектісінің электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесінің құрамына кіретін, электр энергиясын есептеудегі жүйелік оператормен келісілген өлшеу кешендері;
16) электр энергиясын өндіру-тұтыну теңгерімін ұйымдастыру – электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының жұмыс істеуін ұйымдастыру жөніндегі жүйелік оператор көрсететін қызмет;
17) Қазақстан Республикасы электр энергиясының көтерме сауда нарығында электр энергиясын өндірудің-тұтынудың нақты теңгерімі – жүйелік оператор жасаған орталықсыздандырылған және орталықтандырылған сауда нарықтарында, электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында есепті кезең ішінде өндірілген, жеткізілген және тұтынылған электр энергиясының көлемдерін атаулы бөлуді белгілейтін құжат. Нақты теңгерім Қазақстан Республикасы электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері арасында өзара есеп айырысуларды жүргізу үшін негіз болып табылады;
18) электр энергиясының теңгерімсіздігі - электр энергиясын өндірудің-тұтынудың нақты шамасының электр энергиясын өндіру-тұтынудың сағаттық тәуліктік кестесіндегі жүйелік оператор бекіткен шамадан ауытқуы;
19) теңгерімдеуші электр энергиясы – электр энергиясын өндірудің-тұтынудың жүйелік оператор бекіткен сағат сайынғы тәуліктік кестесін іске асыру кезінде туындайтын теңгерімсіздікті жою үшін пайдаланылатын электр энергиясы;
20) электр энергиясының теңгерімдеуші нарық жүйесі – жүйелік операторда орнатылған және теңгерімдеуші нарықты басқару, теңгерімдеуші электр энергиясының сағаттық көлемі мен құнын айқындау, сондай-ақ нарыққа қатысушылар арасында есеп айырысу жүргізу үшін қажетті барлық ақпаратты алу жөніндегі орталық тетік болып табылатын аппараттық бағдарламалық кешен.
Осы Қағидаларда пайдаланылатын өзге ұғымдар мен анықтамалар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес қолданылады.
Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 18.04.2014 № 376 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
3. Электр энергиясын өндіру, беру және тұтыну қатынастарына қатысушылар электр энергиясының теңгерімсіздігін физикалық реттеу нәтижелері бойынша жүйелік оператор ұсынатын теңгерімдеуші электр энергиясы көлемін есептеу негізінде электр энергиясын өндірудің-тұтынудың шарттық және физикалық шамалары арасындағы теңгермелі электр энергиясы нарығында қаржылық реттеу үшін өзара міндеттемелер алады.
4. Электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері меншік нысанына қарамастан электр энергиясының теңгерімдеуші нарығына қатысады.
5. Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығының жұмыс істеу жағдайында теңгерімдеуші нарық субъектілерінің өзара іс-қимыл жасау тетігін пысықтау, Қазақстан Республикасының бірыңғай электр жүйесіндегі электр энергиясын өндіру-тұтынудағы теңгерімсіздіктің нақты шамаларын айқындау, реттеуші қуатқа қажеттілігін нақтылау, теңгерімдеуші электр энергиясының бағалар ауқымын айқындау мақсатында теңгерімдеуші нарықтың жұмысы 2016 жылға дейін имитациялық режимде жүзеге асырылады.
Ескерту. 5-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 28.12.2013 № 1417 қаулысымен (01.01.2014 бастап қолданысқа енгізіледі).

2. Электр энергиясының теңгерiмдi нарығының жұмыс iстеу тәртібі

1. Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығына қатысушылардың өзара іс-қимылы

6. Электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері жүйелік оператормен электр энергиясын өндіруді-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі жүйелік қызметтерді көрсетуге жасалған шарттар негізінде нақты уақыт режимінде де, имитациялық режимде де жұмыс істейтін электр энергиясының теңгерімдеуші нарығына қатысады.
7. Электр энергиясын өндіруді-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі жүйелік оператордың қызметтеріне ақы төлеуді:
1) энергия өндіретін, оның ішінде өнеркәсіп кешендерінің құрамына кіретін ұйымдар энергия өндіруші ұйымдардың шинасынан босатылған электр энергиясының нақты көлемі үшін, сондай-ақ бөлшек сауда нарығының тұтынушылары (оның ішінде жеке тұлғалар) осы энергия өндіруші ұйымдардан тікелей сатып алған электр энергиясының нақты көлемі үшін;
2) энергия беруші ұйымдар энергия беруші ұйымдардың желілеріндегі электр энергиясының технологиялық шығысын өтеу және энергия беруші ұйымдардың шаруашылық қажеттіліктері үшін алынған, сондай-ақ бөлшек сауда нарығының тұтынушылары тікелей өңірлік энергия өндіруші ұйымдардан алған және энергия беруші ұйымдардың желілері бойынша берілген электр энергиясының нақты көлемі үшін;
3) энергиямен жабдықтаушы ұйымдар электр энергиясының көтерме сауда және бөлшек сауда, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс нарықтарда энергиямен жабдықтаушы ұйымның тұтынушылары үшін алынған электр энергиясының нақты көлемі үшін;
4) электр энергиясының көтерме сауда нарығының тұтынушылары электр энергиясының көтерме сауда, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс нарықтарда алынған электр энергиясының нақты көлемі үшін, сондай-ақ өнеркәсіп кешендерінің энергия өндіруші ұйымдарынан осы кешендердің құрамына кіретін кәсіпорындар мен бірлестіктер тұтынған электр энергиясының нақты көлемі үшін жүргізеді.
8. Жүйелік оператормен өз бетінше электр энергиясының өндіру-тұтынуын теңгерімдеуді ұйымдастыру бойынша қызмет көрсетуге шарт жасасқан электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында меншікті теңгерімсіздік бойынша теңгерім провайдерлері болып табылады не меншікті теңгерімсіздікті табиғи және қаржылай реттеу жауапкершілігін басқа теңгерім провайдеріне береді.
9. Электр энергиясы нарығының теңгерім провайдерлері болып табылмайтын электр энергиясының көтерме нарығының субъектілері теңгерім провайдерімен электр энергиясындағы теңгерімсіздікті қаржылық реттеу бойынша қызметтер көрсетуге шарт жасасады.
Электр өндіруші ұйымдардың шиналарына тікелей немесе өңірлік деңгейдегі желілерге қосылған және екі жақты шарт бойынша олардан электр энергиясын алатын бөлшек сауда субъектілері үшін теңгерім провайдері энергия өндіруші ұйым болып табылады.
10. Электр энергиясының көтерме нарығының субъектілері – энергия беруші, энергиямен жабдықтаушы, энергия өндіруші ұйымдар, электр энергиясын тұтынушылар, электр энергиясындағы теңгерімсіздік үшін дербес жауапкершілік алатынына, не өз жауапкершілігін теңгерім провайдеріне бергеніне қарамастан мыналарды қамтамасыз етеді:
1) теңгерімдік тиесілілік шегіне келтіре отырып коммерциялық есеп нүктелерінің тізбесіне сәйкес электр энергиясын сағат бойынша есептеу және теңгерім провайдеріне, сондай-ақ көтерме нарық субъектісі желілеріне тікелей қосылған энергия беруші ұйымдарға жүйелік оператордың электр энергиясын коммерциялық есептеудің автоматтандырылған жүйесінің орталық дерекқорына келісілген хаттамалар бойынша электр энергиясын коммерциялық есептеудің автоматтандырылған дерекқорынан сағат бойынша есептеу деректерін беру;
2) көтерме сауда нарығының сабақтас субъектілеріне және желілеріне тікелей қосылған энергия беруші ұйымдармен бірге электр энергиясы ағынының сағат бойынша есебінің он күндік актілерін қалыптастыру және келісу;
3) тәуліктік кестені жасау үшін электр энергиясын өндіру/тұтынудың, сатып алу/сатудың жоспарланған көлемдері туралы деректерді уақытында беру және түзету енгізу (қажет болған жағдайда);
4) теңгерім провайдерлерімен немесе есеп айрысу орталығымен электр энергиясын сағаттық теңгерімсіздіктерін сатып алу-сату бойынша уақтылы операциялар.
11. Электр энергиясының орталықсыздандырылған және орталықтандырылған сауда нарығында имитациялық режим кезеңінде нарықтың субъектілері арасындағы өзара есеп айырысу пайдаланылған электр энергиясының нақты көлемі үшін жасалады, электр энергиясының теңгерімсіздігіне қаржылық реттеу жүргізілмейді. Бір күндік кестемен берілген энергия көлемінен көтерме сауда нарығындағы субъектілердің электр энергиясын өндіру-тұтыну көлемдерінен ауытқуы тек жүйелік оператормен электр энергиясын өндіру-тұтыну теңгерімділігін ұйымдастыру бойынша қызмет көрсетуге шарт болған жағдайда рұқсат етіледі.
12. Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында өз қызметін жүзеге асыру кезінде жүйелік оператор:
1) Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесінің тұрақты және сенімді жұмысына, тұтынушыларды энергиямен үздіксіз қамтамасыз етуге қажетті қуат резервтерін дайындықта ұстау бойынша қызметтерді сатып алады;
2) Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесi бойынша электр энергиясының теңгерімсіздіктерін табиғи реттеу кезінде олардың диспетчерлендіру реттілігін айқындайтын теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізуге/сатып алуға арналған өтінімдердің сұрыпталған тізімін жасайды;
3) Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегі электр энергиясының теңгерімсіздіктерін табиғи реттеуді жүзеге асырады;
4) теңгерім провайдерлерімен қаржылық міндеттемелерді реттеуді жүргізеді, оның ішінде теңгерім провайдерлері электр энергиясының сағаттық теңгерімсіздіктерінің бағалары мен көлемдерін айқындауды жүзеге асырады;
5) осы Қағидалардың 35, 36, 37-тармақтарына сәйкес іске қосылған теңгерімдеуші электр энергиясының бағалары мен көлемдерін айқындауды жүзеге асырады;
6) жасалған шарттарға сәйкес электр энергиясының көтерме сауда нарығының барлық субъектілерінен меншік нысанына қарамастан ақпарат алады;
7) табиғи теңгерімсіздіктерді реттеуге және электр энергиясын теңгерімдеуші жеткізушілермен/сатып алушылармен қаржылық өзара есеп айырысуларды жүзеге асыруға қатысуға өтінімдер беру регламентін әзірлейді.
13. Жүйелік оператор тәуліктік кестені құрастыру кезінде оған жүйелік оператормен не теңгерім провайдерімен теңгерімдеуді ұйымдастыру бойынша қызметтерді көрсетуге шарттар жасасқан электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілерін ғана қосады. Теңгерім провайдерлері теңгерімдеуші нарықта жасасқан шарттарының талаптарын бұзған жағдайда жүйелік оператор көтерме сауда нарығының субъектілерінің ауытқуларға жол бермей, тәуліктік кестені және электр энергиясын жеткізу-тұтынудың айлық көлемін орындауын қамтамасыз етеді.
14. Теңгерім провайдері бір теңгерім аймағында орналасқан көтерме сауда нарығының субъектілерімен электр энергиясының теңгерімсіздіктерін қаржылық реттеуге арналған шарттар жасасады.
15. Теңгерім провайдері шарттық негізде электр энергиясының теңгерімсіздіктері үшін жүйелік оператордың алдындағы жауапкершілігін теңгерім провайдеріне берген электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілеріне теңгерімсіздіктерді қаржылық реттеу бойынша қызмет көрсетеді.
16. Көтерме сауда нарығы субъектісінің басқа теңгерім провайдеріне ауысуы кемінде бір ай бұрын теңгерім провайдері мен жүйелік операторды қызметтерден бас тарту және шарттың қолданысын тоқтату туралы алдын ала хабардар еткеннен кейін ғана жүзеге асырылады. Бұл ретте теңгерім провайдері хабарламаны алғаннан кейін 3 тәуліктен кешіктірмей, электр энергиясының теңгерімі үшін өзіне жауапкершілік қабылдаған электр энергиясы көтерме сауда нарығының субъектілері құрамының алдағы болатын өзгерістері туралы жүйелік операторды хабардар етеді. Электр энергиясы көтерме сауда нарығы субъектісі келесі айдың бірінші күнінен бастап қана басқа теңгерім провайдеріне ауыса алады.
17. Теңгерім провайдері электр энергиясының теңгерімдеуші нарығында өз қызметін жүзеге асыру кезінде:
1) электр энергиясының теңгерімі үшін жауапкершілік қабылдаған және электр энергиясының теңгерімсіздіктерін қаржылық реттеу жөнінде қызмет көрсетуге олармен шарттар жасасқан электр энергиясы көтерме сауда нарығы субъектілерінің құрамы мен коммерциялық есепке алу нүктелерін жүйелік оператормен келіседі;
2) электр энергиясын өндіру-тұтыну, беру-қабылдау, сатып алу-сатудың жоспарланған сағаттық мәндері туралы деректерді қалыптастырады және жүйелік операторға береді;
3) бекітілген тәуліктік кестенің мүмкін болатын түзетулерін жүйелік оператормен келіседі;
4) келісілген хаттамалар бойынша электр энергиясын беру-қабылдаудың нақты сағаттық мәндерін қалыптастырады және жүйелік операторға береді;
5) жүктеме профилін жүйелік оператормен келіседі;
6) электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілерінен, жүйелік оператордан осы Қағидалармен айқындалған функцияларды жүзеге асыру үшін қажетті ақпарат алады;
7) жүйелік оператормен электр энергиясының сағаттық теңгерімсіздіктерін қаржылық реттеуді, оның ішінде жүйелік оператордың есеп айрысу орталығымен теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сату жөніндегі операцияларды жүзеге асырады;
8) жүйелік оператор алдындағы электр энергиясы теңгерімсіздігі үшін жауапкершілікті теңгерім провайдеріне берген электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілерімен электр энергиясының теңгерімсіздіктерін қаржылық реттеуді жүзеге асырады.
18. Теңгерімдеуші нарықтағы теңгерімдеуші электр энергиясының жеткізушілері/сатып алушылары:
1) жүйелік оператор белгілеген регламентке сәйкес табиғи теңгерімсіздіктерді реттеуге қатысуға арналған өтінімдерді жүйелік операторға беруді;
2) берілген өтінімге сәйкес электр энергиясын өндіру немесе тұтыну режимін жедел өзгертуге арналған жүйелік оператордың тапсырмасын орындауды;
3) жүйелік оператордың есеп айрысу орталығымен теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сату жөніндегі операцияларды;
4) осы Қағидаларда айқындалған функцияларды жүзеге асыру үшін қажетті ақпаратты жүйелік операторға беруді;
5) келісілген хаттама бойынша электр энергиясын берудің нақты сағаттық мәндерін жасау мен жүйелік операторға беруді жүзеге асырады.
19. Электр энергиясын есептеудің өлшеуші кешеніне ие немесе оны шарттық негізде пайдаланушы электр энергиясының теңгерімдеуші нарығына қатысушысы жүйелік оператордың электр энергиясын коммерциялық есептеудің автоматтандырылған жүйесімен электр энергиясының коммерциялық есептеудің деректерімен алмасуды қамтамасыз етеді.
20. Электр энергиясын коммерциялық есептеудің автоматтандырылған жүйелерінің ақпарат алмасу хаттамасының регламенті және құрылымы жүйелік оператор қолданатын жүйемен біріздендірілген. Жүйелік оператор тараптармен келісе отырып, коммерциялық ақпарат алмасу хаттамасын ауыстырады.
21. Жүйелік оператор теңгерім провайдері электр энергиясының меншікті теңгерімсіздіктерін есептеуге қажетті коммерциялық есепке алу дерекқорынан алынған электр энергиясының көтерме нарығы субъектілері туралы деректерді келісілген мерзімде және келісілген хаттамаға сәйкес теңгерім провайдерлеріне ұсынады.

2. Электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн табиғи реттеу

22. Көтерме нарық субъектілері – теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушілер/сатып алушылар жүйелік операторға келесі операциялық тәуліктерге арналған реттеуге қатысу жөніндегі өтінімдерін жібереді.
23. Алдағы операциялық тәулiктердiң әрбiр сағаты үшiн қатысуға арналған өтiнiм мынадай ақпаратты қамтиды:
1) энергия өндiрушi ұйымның немесе электр энергиясын тұтынушының атауы;
2) энергия өндiрушi ұйым немесе электр энергиясын тұтынушы орналасқан өңiр;
3) ұсынылатын реттеудiң бағыты - энергия өндiрушi ұйымдар үшiн тиісінше электр энергиясын өндіруді өсiруді немесе азайтуды, сондай-ақ тұтынушылар үшiн электр энергиясын тұтынуды азайтуды немесе ұлғайтуды бiлдiретiн өсiруге немесе азайтуға бағытталған реттеу;
4) операциялық тәулiктердiң әрбiр сағатына арналған реттеудiң әрбiр бағыты үшiн ұсынылып отырған реттеудiң шамасы;
5) өсiруге арналған реттеу кезiнде теңгерiмдеушi электр энергиясының бiр кВтс бағасы;
6) азайтуға арналған реттеу кезiнде теңгерiмдеушi электр энергиясының бiр кВтс бағасы;
7) ұсынылып отырған толық көлемдегi шаманың жиналуы/түсуі уақыты (мин);
8) операциялық тәулiктер iшiнде реттеу үшiн ұсынылып отырған электр энергиясының теңгерiмдеушi көлемi.
Ұсынылып отырған реттеудiң шамасы 10 МВт есе болуы тиiс. Жүктеменiң толық жиналуының/түсуінің барынша көп уақыты 1 сағаттан аспауы тиiс.
24. Жүйелiк оператор реттеуге қатысуға түскен өтiнiмдерге техникалық сараптама жүргiзедi. Өтiнiм теңгерiмдеушi электр энергиясын жеткiзушiнiң келiсiмi бойынша түзетілуі немесе өтінімді реттеу үшін қабылдауға мүмкіндік бермейтін келесі техникалық себептерді көрсете отырып, кейінге қалдырылуы мүмкін:
электр қуатын беру желілерінің өткізу қабілетінің шектеулілігі;
теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізу/сатып алу жөніндегі теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушінің өтінімде көрсетілген мүмкіндіктерімен іс жүзіндегі мүмкіндіктерінің сәйкес келмеуі.
25. Қуат резервтерiн әзірлікте ұстау жөнiнде қызмет көрсетуге арналған шарттардың негiзiнде реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдер шарттың талаптарына сәйкес автоматты түрде жасалады және сұрыптау тiзiмiне енгiзiледi. Теңгерiмдi электр энергиясын жеткiзушi реттеуді арттыру кезiнде теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасын төмендетуге, не болмаса азайтуға реттеу кезiнде теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасын арттыруға арналған өтiнiм бере алады.
26. Реттеуге қатысуға қабылданған өтiнiмдер:
1) теңгерiмдеушi электр энергиясының мәлімделген бағасының өсу ретімен арттыру бойынша;
2) теңгерiмдеушi электр энергиясының мәлімделген бағасының кему ретімен кему бойынша сұрыпталады.
27. Сұрыптау тiзiмiне енгiзiлген реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдер жүйелiк оператордың тапсырмасы бойынша орындау үшін міндетті.
28. Қуат резерві жетіспеген жағдайда, жүйелiк оператор реттеуге қатысуға арналған қосымша өтiнiмдердi қабылдауды жариялайды.
29. Жүйелiк оператор мына жағдайларда сұрыпталған тiзiмге сәйкес реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi жандандырады:
1) жиiлiктің Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi жұмысының оқшауландырылған режимiнде номиналдық мәндерiнен ауытқуы;
2) iргелес мемлекеттердiң энергия жүйелерiмен Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi мемлекетаралық электр энергиясының сальдо-ағындарының нақты мәндерiнiң келiсiлген тәулiктiк кестедегi мәндерiнен ауытқулары;
3) қималардағы жүктемелер;
4) технологиялық бұзушылықтар мен авариялардың алдын алу, оқшауландыру және жою.
30. Жүйелiк оператор Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi электр энергиясының сальдо-ағыны теңгерiмсiздiгiнiң мәнi оң болған жағдайда, арттыруды реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi жандандырады. Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiнде электр энергиясы теңгерiмсiздiгiнiң мәнi терiс болған жағдайда, жүйелiк оператор азайтуды реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi жандандырады.
31. Жүйелiк оператор бiрiншi кезекте 15 минуттан аспайтын толық мәлімделген жүктеменi бiртiндеп жинай/тастай отырып, реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi жандандырады.
32. Жүктеменi жинау/тастау жылдамдығын есепке ала отырып, электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн табиғи реттеу үшiн жүйелiк оператордың тапсырмасы бойынша iске қосылған реттеу көлемi бекiтiлген тәулiктiк кестенiң түзетiлiмi ретiнде тiркеуге алынады. Түзетiлген тәулiктiк кестеден ауытқу электр энергиясының теңгерiмсiздiктерi ретiнде қаралады және қаржылық реттеуге жатады.
33. Реттеуге қатысуға арналған өтінімдерді іске қосу нәтижелері бойынша теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сату мәмілелері жасалады.
Жүйелік оператор теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алу-сату бойынша өткізілген сауда-саттық нәтижелері туралы хабарламаға қол қояды және оны теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушіге/сатып алушыға жібереді, онда мыналар көрсетіледі: теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушінің/сатып алушының атауы, оның пошталық және банктік деректемелері, қызмет көрсету кезеңі, теңгерімдеуші электр энергиясын сату/сатып алу көлемі, сұрыпталған тізім бойынша қалыптасқан баға, теңгерімдеуші электр энергиясының құны.
Жүйелік оператор тәуліктік кестеде теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушілердің/сатып алушылардың электр энергияны өндіру-тұтыну көлемдеріне түзетулер енгізуді жүзеге асырады.
34. Теңгерiмдеушi электр энергиясының көлемiн есептеу реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi жандандыру туралы жүйелiк оператордың деректерi бойынша есеп айырысу кезеңiндегі операциялық тәулiктерiнiң әрбiр сағаты үшiн жүзеге асырылады.
35. Есеп айырысу кезеңiндегi операциялық тәулiктердiң әрбiр сағаты осы сағатта Жүйелiк оператор жүргiзген реттеудiң барынша көп көлемiнiң өлшемдерi бойынша төмендегідей айқындалады:
1) арттыруға арналған реттеу сағаты;
2) азайтуға арналған реттеу сағаты;
3) реттеусiз сағат.
36. Есеп айырысу кезеңiндегі операциялық тәулiктердiң әрбiр сағаты үшiн теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасы сұрыптау тiзiмiнен түскен осы сағатта соңғы iске қосылған ұсыныстардың бағасымен айқындалады.
37. Ұлттық электр желiсiнде технологиялық бұзушылықтар мен авариялардың алдын алу, оқшауландыру және жою жөнiнде (қолмен немесе жүйелiк аварияға қарсы автоматиканың iс-қимылымен) операция жүргiзiлген уақыт кезеңiнде технологиялық бұзушылықтар мен авариялардың алдын алу, оларды оқшаулау және жою кезінде жүйелiк оператор азайтуға не болмаса арттыруға арналған реттеу жүргiзiлгенiне қарамастан, реттеусiз сағат ретiнде айқындайды. Теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушілермен барлық өзара есеп айырысуларды реттеусіз сағат үшін айқындалатын (осы Қағидалардың 46-тармағы) электр энергиясы теңгерімдсіздігінің бағасы бойынша жүйелік оператор жүргізеді.
38. Электр желiлерi учаскелерiнiң қималары шектен тыс жүктелген жағдайларда, реттеуге қатысуға арналған өтiнiмдердi іске қосудың реттілігі шектен тыс жүктелген қимаға қатысты теңгерімдеуші электр энергиясын жеткізушінің орналасқан орнына қарай айқындалады:
1) жүйелiк оператор қиманың шектен тыс жүктемесiн тiркейді;
2) Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiнiнiң бiр бөлiгiн теңгерiмдеудiң жекелеген аймағына бөлу туралы шешiм қабылдайды;
3) сұрыпталған тiзiмдi бөлiнген аймақтарға сәйкес бөледi;
4) әрбiр аймақ бойынша жеке электр энергиясы теңгерiмсiздiктерiн табиғи реттеу жөнiндегi барлық операцияларды жүргiзедi.
39. Қималар шектен тыс жүктелген және Қазақстан Республикасының біртұтас электр энергетикалық жүйесі теңгерімдеудің түрлі аймақтарына бөлінген жағдайда, теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасы әрбiр аймақ бойынша жеке айқындалады.
40. Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесі жекелеген бөлiктерiнiң жеке жұмысы кезiнде, оның iшiнде жоспарлы және авариялы жөндеулер кезiнде қуаттардың резервтерiн дайындықта ұстау жөнiндегi барлық операциялар, теңгерiмдеушi электр энергиясын жеткiзуге/сатып алуға арналған өтiнiмдердiң сұрыпталған тiзiмiн жасау, электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн табиғи және содан кейiн қаржылық реттеу әрбiр аймақ бойынша бөлек жүргiзiледi.
41. Имитациялық режимде жүйелік оператор теңгерімсіздіктерді табиғи реттеу мақсатында электр энергиясын сатып алу-сатуды, сондай-ақ қуаттылықты реттеу жөніндегі қызметтерді сатып алуды жүзеге асырады. Қуаттарды реттеу жөніндегі қызметтерді көрсету шарттарында қызметтер көлемі мен оларды пайдалану талаптары айтылады.
42. Имитациялық режимде теңгерімсіздіктерді табиғи реттеу мынадай түрде жүзеге асырылады:
1) жүйелік оператор электр энергиясын сатып алу/сату көлемдерін, сондай-ақ Қазақстанның біртұтас электр энергетикалық жүйесінде электр энергияны өндірудің және тұтынудың болжамды теңгерімдері негізінде қуаттылықтарды реттеу жөніндегі сатып алынатын қызметтер көлемін айқындайды және электр энергияны сатып алуды/сатуды және қуаттылықты реттеу жөніндегі қызметтерді сатып алуды жүзеге асырады;
2) жүйелік оператор электр энергияны сатып алу-сатуға және қуаттылықты реттеу жөніндегі қызметтерді сатып алуға жасалған шарттарды мынадай жағдайларда іске қосады:
жиiлiктiң Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi жұмысының оқшауландырылған режимiнде номиналдық мәндерiнен ауытқуы;
iргелес мемлекеттердiң энергия жүйелерiмен Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi мемлекетаралық электр энергиясының сальдо-ағындарының нақты мәндерiнiң келiсiлген тәулiктiк кестедегi мәндерiнен ауытқуы;
қималардағы жүктемелер;
технологиялық бұзушылықтар мен авариялардың алдын алу, оқшауландыру және жою;
3) жүйелік оператор мен нарық субъектісінің арасындағы келісім бойынша электр энергиясын өндіруді-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шартта аталған нарық субъектісінің ықтимал теңгерімсіздіктерінің диапазоны белгіленеді;
4) электр энергиясын өндіру-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шарттарда көзделген ықтимал теңгерімсіздіктер диапазонының шегінде ғана теңгерімсіздіктерге жол беріледі. Бұл ретте, тәулік және есеп айырысу кезеңі бойынша теңгерімсіздіктердің алгебралық сомасы (сальдо) нөлге тең болуы тиіс;
5) жүйелік оператор нарық субъектілерінің ықтимал теңгерімсіздіктер диапазонын және теңгерімсіздіктердің нөлдік сальдосын сақтауына мониторингті жүзеге асырады және нарық субъектісі осындай шарттарды бұзған жағдайда электр энергиясын өндіру-тұтынуды теңгерімдеуді ұйымдастыру жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шектеулерді енгізеді.

3. Электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн қаржылық реттеу

43. Электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн қаржылық реттеудi жүйелiк оператор теңгерiм провайдерлерiмен теңгерiмдеудi ұйымдастыру жөнiндегi қызмет көрсетуге арналған шарт бойынша жүзеге асырады, бұл ретте есеп айырысу орталығы теңгерiмдеушi электр энергиясын сатып алу-сату операцияларын теңгерiм провайдерлерiмен теңгерiмдеушi электр энергиясын сатып алу-сату шарты бойынша жүзеге асырады.
44. Жүйелiк оператор электр энергиясының сағаттық теңгерiмсiздiктерiн есептеуді төмендегідей жүзеге асырады:
1) электр энергиясын сағаттық коммерциялық есепке алу жүйелерінің (аспаптардың) деректері негiзiнде теңгерiм провайдерi қабылдаған/босатқан электр энергиясының іс жүзіндегі көлемi анықталады. Бұл ретте, теңгерiм провайдерiнiң электр энергиясын қабылдауы «+» белгiсiмен айқындалады, электр энергиясын босатуы «-» белгiсiмен айқындалады;
2) теңгерiм провайдерi үшiн электр энергиясының теңгерiмсiздiгi жүйелiк оператор бекiткен тәулiктiк кестедегi (келiсiлген түзетулердi есепке ала отырып) осы сағат үшiн көрсетiлген көлемнен бiр сағат iшiнде қабылданған/босатылған электр энергиясының іс жүзіндегі көлемiнiң алгебралық айырмасы ретiнде есептеледi;
3) теңгерiм провайдерiнiң электр энергиясының оң теңгерiмсiздiгi тәулiктiк кестеде көрсетiлген көлемнен артық электр энергиясын тұтынуды немесе электр энергиясының іс жүзінде жеткiлiксiз берiлуiн бiлдiредi. Теңгерiм провайдерiнің электр энергиясының терiс теңгерiмсiздiгi шартта көрсетілген төмен электр энергиясының іс жүзіндегі тұтынылуын немесе электр энергиясының артық берiлуiн бiлдiредi;
4) деректерді автоматты түрде берудің техникалық мүмкіндіктері жоқ электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiлерi күн сайын Жүйелiк операторға келiсiлген хаттама бойынша тұтынудың/жеткiзудiң сағаттық есебiнiң, көтерме сауда нарығының аралас субъектiлерiмен және желiлерiне тiкелей қосылған энергия берушi ұйымдармен электр энергиясы сальдо-ағынының деректерiн жiбередi. Келiсiлген деректер электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн алдын ала есептеу және бұл ретте туындайтын қаржылық мiндеттемелер үшiн негiз болып табылады;
5) теңгерiм провайдерiнiң электр энергиясының сағаттық коммерциялық есепке алу жүйелерiнің (аспаптарының) деректері жоқ болған жағдайда, электр энергиясының сағаттық теңгерiмсiздiгi осы Қағидалардың 19, 20, 21-тармақтарына сәйкес есеп айырысу жолымен айқындалады;
6) есеп айырысу кезеңiнiң нәтижелерi бойынша электр энергиясын есепке алу деректерін растау актісі ресімделеді. Теңгерім провайдері қабылдаған/босатқан электр энергиясының іс жүзіндегі көлемі есептік кезеңдегі сағаттық мәндерінің сомасынан ауытқыған жағдайда, сағаттық мәндерге түзетулер енгізіледі және теңгерім провайдерінің электр энергиясының сағаттық теңгерімсіздіктері қайта есептеледі;
7) жүйелiк операторға келiсiлген актiлердi ұсынбау электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектiсiнiң, теңгерiм провайдерiнің жүйелiк оператордың осы Қағидалардың 2-бөлімінің 5-кіші бөліміне сәйкес есеп айырысу әдiсiн пайдалануға келісім бергенін білдіреді.
45. Электр энергиясын есепке алудың автоматтандырылған жүйелері жоқ электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері коммерциялық есепке алу аспаптарының көрсеткіштерін алу актісін ресімдейді, оның негізінде теңгерім провайдері қабылдаған/берген электр энергиясының іс жүзіндегі көлемі айқындалады.
46. Жүйелік оператор, есеп айырысу-қаржы орталығын қоспағанда, әрбір теңгерім провайдері үшін тәуліктің әрбір сағатына электр энергиясының теңгерімсіздігі үшін төлемдерді есептеуді жүзеге асырады:
1) арттыруға арналған реттеу сағаты үшiн теңгерiм провайдерлерi оң теңгерiмсiздiктер үшiн дебетке жазылады және терiс теңгерiмсiздiктерге арттыруға арналған сұрыптау тiзiмiнде соңғы iске қосылған теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасы бойынша кредиттеледі;
2) азайтуға арналған реттеу сағаты үшiн теңгерiм провайдерлерi оң теңгерiмсiздiктер үшiн дебетке жазылады және терiс теңгерiмсiздiктер үшiн азайтуға арналған сұрыптау тiзiмiнде соңғы iске қосылған теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасы бойынша кредиттеледі;
3) реттеусiз сағат үшiн теңгерiм провайдерлерi оң теңгерiмсiздiктер үшiн дебетке жазылады және терiс теңгерiмсiздiктер үшiн спот-сауда-саттығындағы осы сағатта электр энергиясының клирингтiк бағасымен айқындалатын электр энергиясының бағасы бойынша кредиттеледі. Есеп айырысу сағатында спот-сауда-саттығы болмаған жағдайда, электр энергиясы теңгерiмсiздiгiнiң бағасы орталықтандырылған сауда-саттықта ұқсас кезеңдегi клирингтiк баға ретiнде айқындалады;
4) есеп айырысу кезеңінің нәтижелері бойынша шектес мемлекеттердің ұйымдарымен және шаруашылық жүргізуші субъектілерімен, есеп айырысу-қаржы орталығымен жасалған шарттар мен өзара қарым-қатынастардың өзге талаптарымен негізделген есеп айырысу дебеті мен есеп айырысу кредитінің көлемдері сәйкес келмеген жағдайда, электр энергиясы оң теңгерімсіздігінің сағаттық бағалары түзетуші коэффициентті есепке ала отырып, қайта есептеледі;
5) арттыруға бағытталған реттеу сағаты және реттеусiз сағат үшiн.
Жүйелік оператордың есеп айырысу дебетi мен жүйелік оператордың есеп айырысу кредитi сәйкес келмеген жағдайда, теңгерімдеуші электр энергиясын сатуға сағаттық бағалар түзетуші коэффициенттi есепке ала отырып, қайта есептеледi.
Түзетуші коэффицент есеп айырысу дебетiнің есеп айырысу кредитiне қатынасы ретiнде айқындалады;
6) азайтуға арналған реттеу сағаты үшiн.
Жүйелік оператордың есеп айырысу дебетi мен жүйелік оператордың есеп айырысу кредитi сәйкес келмеген жағдайда, теңгерімдеуші электр энергиясын сатып алуға сағаттық бағалар түзетуші коэффициенттi есепке ала отырып, қайта есептеледi.
Түзетуші коэффицент есеп айырысу дебетiнiң есеп айырысу кредитiне қатынасы ретiнде айқындалады.
Ескерту. 46-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 18.04.2014 № 376 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
47. Электр энергиясының анықталған теңгерiмсiздiктерiн теңгерiм провайдерлерiмен қаржылық реттеу:
1) он күн сайын жүйелiк оператор әрбiр теңгерiм провайдерiне теңгерiмсiздiктер бойынша өзара есеп айырысулар ведомосін жасайды, онда әрбiр сағат бойынша теңгерiмсiздiктiң көлемi мен белгiсi, әрбiр сағат бойынша теңгерiмдеушi электр энергиясының бағасы, есеп айырысу он күндiгi үшiн дебет пен кредиттiң жиынтық көлемi көрсетiледi;
2) жасалған ведомость теңгерiм провайдерi мен жүйелiк оператордың есеп айырысу орталығы арасындағы өзара есеп айырысулар үшiн негiз болып табылады;
3) есеп айырысу кезеңінің нәтижелерi бойынша Қазақстан Республикасының электр энергиясының көтерме сауда нарығындағы электр энергиясын өндiру-тұтынудың нақты теңгерiмi мен теңгерiмсiздiктер бойынша айлық өзара есеп айырысу ведомостар негiзiнде жүйелiк оператордың есеп айырысу орталығы мен теңгерiм провайдерлерi арасында түпкiлiктi өзара есеп айырысу жүзеге асырылады.

4. Жүйелiк оператордың басқа мемлекеттердiң ұйымдарымен және
шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiмен өзара iс-қимылы

48. Жүйелiк оператор электр энергиясының теңгерiмдеушi нарығында шектес мемлекеттердiң энергия жүйелерiмен Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi электр энергиясының нақты сальдо-ағындарының жасалған шарттарға сәйкес бекiтiлген тәулiктiк кестеде келiсiлген шарттық сальдо-ағындарынан ауытқуларын табиғи және қаржылық реттеудi жүзеге асырады.
49. Жүйелiк оператор Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiнде электр энергиясын өндiру-тұтынуды теңгеру, электр энергиясының шарттық сальдо-ағындарының сақталуы бойынша функцияларды жүзеге асыра отырып:
1) басқа мемлекеттердiң ұйымдарымен және шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiмен электр энергиясының теңгерiмiн ұстап тұруға бағытталған қызметтердi көрсетуге және/немесе алуға арналған шарттарды жасасады;
2) есеп айырысу кезеңiнiң нәтижелерi бойынша басқа мемлекеттердiң ұйымдарымен және шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiмен электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн қаржылық реттеудi жүзеге асырады.

5. Жүктеме профилін айқындау, жүктеме профилі бойынша электр
энергиясының теңгерiмсiздiктерiн есептеуді жүргiзу

50. Көтерме сауда нарығының әрбiр субъектiсi – электр энергиясын тұтынушы немесе энергиямен жабдықтаушы ұйым үшiн теңгерiмдеудi ұйымдастыру бойынша қызметтер көрсетуге арналған шартта жүктеме профилі – электр энергиясы көтерме сауда нарығы тұтынушысының (энергиямен жабдықтаушы ұйымының) электр энергияны тұтынуының (сальдо-ағын) сағаттық мәндері есебінің алгоритмі көрсетілуі керек.
51. Жүктеме профилі электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектiсiнiң тұтынуын сағат сайынғы өлшеу (сальдо-ағын) болмаған жағдайда, тұтынудың сағат сайынғы мәнiн анықтау үшiн пайдаланылады.
52. Жүктеме профилі телеметрияның деректерi негiзiнде қалыптасады. Телеметрияның деректерi болмаған жағдайда, жүктеме профилі маусымдық өткiзiлетiн сағат сайынғы бақылау өлшеулер, электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектiлерiнiң жұмыс режимiнiң басқа өлшемдерiнiң статистикалық ақпаратының негiзiнде қалыптасады және жүйелiк оператормен келiсiледi. Келiсiлген профильдің қолданылу мерзiмi және оны өзгерту мен келiсу талаптары теңгерiмдi ұйымдастыру бойынша қызметтерді көрсетуге арналған шартта келiсiледi.
53. Электр энергиясын тұтынушыда (энергиямен жабдықтаушы ұйымда) келiсiлген жүктеме профилі болмаған жағдайда, жүйелiк оператор тұтынудың сағат сайынғы мәндерiн анықтау үшiн тұтынудың ұқсас құрылымымен немесе аталған тұтынушының жыл сайын жүргiзiлетiн сағат сайынғы бақылау өлшемдерiнiң деректерi бойынша тұтынушының жүктемесiнiң үлгілік бейiнiн анықтайды және пайдаланады.
54. Профильдік тұтынушы (энергиямен жабдықтаушы ұйым) үшiн электр энергиясының сағат сайынғы теңгерiмсiздiктерiн есептеу мынадай түрде жүргiзiледi:
1) келiсiлген (белгiленген) жүктеме профилі негiзiнде жүктеме профилін толтырудың сағат сайынғы коэффициентi - жүктеменiң сағат сайынғы мәнiнiң тәулiктiк мәніне қатынасы анықталады. Жүктеменi толтырудың сағат сайынғы коэффициенттерiнiң сомасы бiрлiкке тең;
2) егер электр энергиясын нақты тұтынуына (сальдо-ағын) тәулiгiне бiр рет өлшеу жүргiзiлетiн болса - тәулiктiк тұтынудың (сальдо-ағын) нақты көлемi жүктеме профилін толтырудың сағат сайынғы коэффициентiне көбейтiледi. Нақты тұтынудың (сальдо-ағын) алынған сағат сайынғы есептеу көлемi бекiтiлген тәулiктiк кестеде көрсетiлген сағат сайынғы шарттық мәндермен салыстырылады. Электр энергиясының айқындалған сағат сайынғы теңгерiмсiздiктері теңгерiм провайдерiнiң жүйелiк оператормен өзара есеп айырысуды жүргiзу үшiн негiз болып табылады;
3) көтерме сауда нарығының субъектiсi өңiраралық деңгейдегi электр желiлерiне энергия берушi ұйымдардың немесе өңiрлiк электр желiлiк компанияның желiлері арқылы қосылған болса, тәулiктiк тұтынудың нақты көлемiн анықтау (өлшеу) электр энергиясын коммерциялық есепке алу нүктелерiнде орнатылған аспаптардың деректерi бойынша, электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесінің дерекқорында сақталған деректер және тиiстi энергия берушi ұйыммен немесе өңiрлiк электр желiлiк компаниямен келiсiлген формулалар бойынша жүргiзiледi. Егер электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектiсiнiң және энергия берушi ұйымның немесе өңiрлiк электр желiлiк компанияның электр энергиясын тәулiктiк тұтынуының нақты көлемi туралы деректерінде алшақтық болған жағдайда есептесуге жүйелiк операторға энергия берушi ұйым немесе өңiрлiк электр желiлiк компания берген деректер қабылданады. Өңiраралық деңгейдегi электр желiлерiне энергия берушi ұйымның немесе өңiрлiк электр желiлiк компанияның желiлерi арқылы қосылған электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiлері үшiн электр энергиясы теңгерiмсiздiгiнiң шамаларын есептеуге түзету енгiзу есеп айырысу кезеңiнiң нәтижелерi бойынша коммерциялық есепке алу аспаптарының көрсеткiштерiн түсiру актiсiнiң негiзiнде жүргiзiледi;
4) егер нақты тұтынуды (сальдо-ағын) өлшеу тәулiгiне бiр реттен аз жүргiзiлетiн болса, алдымен орташа тәулiктiк нақты тұтыну (сальдо-ағын) есебi айқындалады, содан кейiн сағат сайынғы теңгерiмсiздiк есебi жүргiзiледi (осы тармақтың 2) тармақшасына сәйкес);
5) есеп айырысу кезеңiнiң нәтижелерi бойынша профильдік тұтынушының (энергиямен жабдықтаушы ұйым) коммерциялық есепке алу аспаптарының көрсеткiштерiн түсiру актiсi ресiмделедi, оның негiзiнде теңгерім провайдері қабылдаған/босатқан электр энергиясының нақты көлемiн айқындайды. Егер электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiлерi қабылдаған/босатқан нақты көлемді есептеу кезеңiндегi сағат сайынғы мәндердiң сомасынан ауытқу орындалған жағдайда, сағат сайынғы мәндерге түзету және теңгерiм провайдерiнiң электр энергиясының сағат сайынғы теңгерiмсiздiктерiн қайта есептеу жүргiзiледi.
55. Электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiлерi – энергия өндiрушi ұйымдар үшiн жүктеменi сағат сайынғы өлшемі болмаған жағдайда, жүктеме профилі телеметрияның деректерi бойынша, телеметрияның деректерi болмаған жағдайда - тәулiк iшiндегi орташа сағаттық шама ретiнде айқындалады.

6. Электр энергиясының теңгерiмдеушi нарығындағы шарттар

56. Электр энергиясының теңгерiмдеушi нарығында мынадай шарттар жасалады:
1) жүйелiк оператордың электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiсiмен немесе оның теңгерiм провайдерiмен жасалатын Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi электр энергиясын өндiруді-тұтынуды теңгерiмдеудi ұйымдастыру жөнiндегi қызметтердi көрсетуге арналған шарт;
2) есеп айрысу орталығының теңгерім провайдерлерімен жасалатын Қазақстан Республикасының біртұтас электр энергетикалық жүйесіндегі электр энергиясын сатып алу/сатуға арналған шарт;
3) жүйелік оператордың электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектісімен жасалатын қуат резервін әзірлікте ұстау жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шарт;
4) теңгерім провайдерлерінің электр энергиясының көтерме сауда нарығында теңгерім провайдері болып табылмайтын электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектісімен жасалатын электр энергияның теңгерімсіздіктерін қаржылық реттеу жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шарт.
57. Жүйелік оператордың электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектісімен немесе оның теңгерім провайдерімен жасалатын Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi электр энергиясын өндiруді-тұтынуды теңгерiмдеудi ұйымдастыру жөнiндегi қызметтер көрсетуге арналған шарттың талаптары мыналар болып табылады:
1) Қазақстан Республикасының бiртұтас электр энергетикалық жүйесiндегi электр энергиясын өндiруді-тұтынуды теңгерiмдеудi ұйымдастыруды қамтамасыз ету;
2) электр энергиясының көтерме сауда нарығы субъектiсiнiң - электр энергиясын тұтынушының немесе энергиямен жабдықтаушы ұйымның жүктеме профилiн айқындау;
3) электр энергиясын есепке алу;
4) электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн есептеу;
5) ақы төлеу тәртiбi.
58. Есеп айрысу орталығы теңгерiм провайдерiмен жасасатын Қазақстан Республикасының электр энергиясының теңгерiмдеушi нарығындағы электр энергиясын сатып алу/сатуға арналған шарттың талаптары мыналар болып табылады:
1) электр энергиясы теңгерімсіздіктерінің шамасын айқындау;
2) электр энергиясын есепке алу;
3) ақы төлеу тәртiбi.
59. Жүйелік оператор электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектісімен жасасатын қуат резервiн әзiрлiкте ұстау жөнiндегi қызметтерді көрсетуге арналған шарттың талаптары мыналар болып табылады:
1) қолданылатын қуат резервiнiң шамасы мен құнын айқындау;
2) қуат резервiн пайдалану тәртiбi, жүктеменiң жиналуы/тасталу жылдамдығы, жүйелiк оператор электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн табиғи реттеу кезiнде iске қосқан теңгерiмдеушi электр энергиясын арттыруға және төмендетуге арналған реттеу кезiндегi шектi бағаларды анықтау;
3) жүйелiк оператордың тапсырмаларын орындайтын қызметтер жеткiзушiнiң мiндеттемелерi;
4) теңгерiмсiздiктердi табиғи реттеу кезiнде iске қосылған теңгерiмдеушi электр энергиясын коммерциялық есепке алу;
5) жүйелiк оператор мен қызметтердi жеткiзушiнiң қаржылық мiндеттемелерiн айқындау.
60. Теңгерiм провайдерлерi теңгерiм провайдерлерi болып табылмайтын электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектiлерiмен жасасатын электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн қаржылық реттеу бойынша қызметтер көрсетуге арналған шарттардың талаптары мыналар болып табылады:
1) электр энергиясының теңгерiмсiздiктерiн қаржылық реттеу бойынша теңгерiм провайдерлерiнiң мiндеттемелерi;
2) қаржылық мiндеттемелердi есептеу;
3) төлемдер жүргiзу;
4) электр энергиясының есепке алынған теңгерiмсiздiктерiне ақы төлеуге кепiлдiктері.