"О Стратегии территориального развития Республики Казахстан до 2015 года"

Комментарий отдела социально-экономического анализа Администрации Президента Республики Казахстан к Указу Президента Республики Казахстан от 28 августа 2006 года N 167

      Стратегия территориального развития Республики Казахстан до 2015 года разработана в соответствии с  Посланием  Главы государства народу Казахстана от 1 марта т. г. "Стратегия вхождения Казахстана в число 50 наиболее конкурентоспособных стран мира. Казахстан на пороге нового рывка вперед в своем развитии".
      Стратегия определяет стратегические направления территориального развития страны, включая формирование экономического пространства и расселения населения, инфраструктурное обеспечение территорий во взаимоувязке со становлением кластеров.
      Направлениями реализации Стратегии являются:
      1) выработка и реализация эффективной стратегии позиционирования страны в региональной и мировой экономике;
      2) эффективная территориальная организация страны;
      3) эффективная экономическая организация регионов;
      4) улучшение экологического состояния территорий;
      5) институциональное обеспечение территориального развития.
      В Стратегии направлениями позиционирования Казахстана определены:
      на мировом рынке:
      1) Казахстан как крупный производитель и поставщик минерального сырья, зерновой продукции и продуктов переработки.
      Основными задачами в рамках данного направления будут усиление существующих позиций на внешних рынках и вхождение в число крупных мировых поставщиков качественного минерального сырья, металлургической и зерновой продукции за счет внедрения передовых технологий производства и выхода на новые мировые рынки.
      2) Казахстан как трансконтинентальный экономический мост взаимодействия европейской, азиатско-тихоокеанской и южно-азиатской экономических систем.
      Основной задачей является технологизация процессов перетока ресурсов в пространстве между Западом и Востоком (Европой и Азией).
      на региональном рынке:
      1) Казахстан как поставщик промышленной и сельскохозяйственной продукции.
      Основными задачами в рамках данного направления будут развитие отраслей, обладающих конкурентоспособным потенциалом на региональном рынке, в том числе с применением кластерного подхода (пищевая промышленность и производство строительных материалов, металлургия и машиностроение и др.); создание и развитие зон технологического трансферта, привлечение "глобальных брендов", например, как уже функционирующие в Казахстане филиалы компаний "LG", "Knauf", "Philip Morris"; активизация маркетинговой деятельности на внешних рынках с продвижением казахстанских брэндов.
      2) Казахстан как современный сервисный центр.
      Используя имеющийся потенциал, Казахстан должен стать развитым сервисным центром региона по предоставлению широкого спектра услуг, отвечающих международным стандартам.
      3) Казахстан как инновационный центр региона.
      Основной задачей в рамках данного направления будет создание региональных инновационных систем, которые объединят образовательно-инновационные, бизнес-технологические и поддерживающие комплексы, с привлечением в них ранее выехавших из страны ученых и разработчиков, а также специалистов из соседних стран.
      Принятие Стратегии предусматривает осуществление перехода к осевому подходу формирования территориального пространства страны, основой которого станут существующие и намечаемые к формированию транспортно-коммуникационные коридоры, обеспечивающие выход на внешние рынки и интеграцию страны в региональную и мировую экономику.
      Стратегическими осями территориального развития будут Северная, Южная и Центральная, которые свяжут как сложившиеся, так и создаваемые региональные и субрегиональные территориально-хозяйственные системы, а также обособленные экономические узлы и территории между ними.
      Северная ось  развития сложится в направлении: "Усть-Каменогорск - Семипалатинск - Павлодар - Астана - Костанай (Кокшетау, Петропавловск) Актобе - Уральск", с выходом на Каспийскую (Атырау, Актау) и Алматинскую (Талдыкорган, Достык) территориально-хозяйственные системы и по всему периметру оси - на приграничные регионы Российской Федерации. Ось свяжет благоприятные для проживания и хоздеятельности территории сплошного освоения на севере и западе страны, так называемый "зерновой пояс", с развитыми торгово-экономическими и транспортно-коммуникационными связями с РФ, с основными выходами в европейское, ближневосточное и восточноазиатское экономические пространство и образует Североказахстанский трансевразийский торгово-экономический коридор.
      Южная ось  развития сложится в направлении: "граница КНР (Достык, Хоргос) - Талдыкорган - Алматы - Тараз - Шымкент - Кызылорда - Атырау, Актау", с выходом по всему периметру на приграничные регионы центральноазиатских государств. Ось свяжет благоприятные для проживания и хоздеятельности территории сплошного освоения на юге страны, с развитыми торгово-экономическими и транспортно-коммуникационными связями с государствами Центральной Азии и образует Южноказахстанский трансевразийский торгово-экономический коридор (Возрожденный Великий шелковый путь).
      Опорным каркасом экономического пространства страны станет  Центральная ось,  которая свяжет Южную и Северную оси развития в центральной части страны и сложится в направлении "Астана - Караганда - Алматы", с ответвлениями на Балхаш, Достык и выходом на Китай, Жезказган, с перспективой выхода в направлении морских портов Западного Казахстана.
      Важнейшими узлами осей развития станут динамично развивающиеся города - лидеры и опорные города, являющиеся крупными экономическими центрами территориально-хозяйственных систем, конкурентоспособные в мировом, региональном и национальном разделении труда.
      В Стратегии определены опорные города двух уровней:
      1) Национального уровня. В эту категорию входят все города, областные центры и г. Семипалатинск, как важнейший транспортный узел ВКО, с выделением центров экономических макрорегионов: Северного с центром в г. Костанае, Сары-Аркинского с центром в г. Караганде, Уральского с центром в г. Актюбинске, Каспийского с центром в г. Атырау, Южного
с центром в г. Шымкенте, Иртышского с центром в г. Усть-Каменогорске, Жетысуского с центром в г. Алматы.
      2) Регионального уровня - другие перспективные города областного значения.
      Кроме того, данный документ определил основные приоритеты государственных инвестиций (включая средства национальных компаний), направленных на скоординированное развитие производственной, энергетической, инженерной, транспортно-коммуникационной и социальной инфраструктур республиканского, межрегионального и областного значений.

Отдел социально-экономического анализа
Администрации Президента Республики Казахстан

"Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы туралы"

Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Әлеуметтік-экономикалық талдау бөлімінің Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167 Жарлығына түсініктемесі

      Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы Мемлекет басшысының "Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы" атты ағымдағы жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес әзірленді.
      Стратегия экономикалық кеңістікті қалыптастыруды және халықты таратып орналастыруды, кластерлерді құрумен өзара ұштастыра отырып аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз етуді қоса алғанда, елдің аумақтық дамуының стратегиялық бағыттарын айқындайды.
      Стратегияны іске асырудың бағыттары мыналар болып табылады:
      1) елдің өңірлік және әлемдік экономикада ұстанымдануының тиімді стратегиясын тұжырымдау мен іске асыру;
      2) елді тиімді аумақтық ұйымдастыру;
      3) өңірлерді тиімді экономикалық ұйымдастыру;
      4) аумақтардың экологиялық жай-күйін жақсарту;
      5) аумақтық дамуды институттық қамтамасыз ету.
      Стратегияда Қазақстанның әлемдік рыноктағы ұстанымдануының бағыттары мынадай болып айқындалған:
      1) Қазақстан - минералдық шикізаттың, астық өнімдері мен қайта өңдеу өнімдерінің ірі өндірушісі мен жеткізушісі.
      Осы бағыт аясында негізгі міндет сыртқы рыноктарда орныққан ұстанымдарды күшейту және өндірістің озық технологияларын енгізу мен жаңа әлемдік рыноктарға шығу есебінен сапалы минералдық шикізат, металлургия және астық өнімдерін ірі әлемдік жеткізушілер қатарына кіру болып отыр.
      2) Қазақстан - Еуропа, Азия-Тынық мұхиты және Оңтүстік Азия экономикалық жүйелерінің өзара әрекеттесуінің трансқұрлықтық экономикалық көпірі.
      Мұнда негізгі міндет Батыс пен Шығыс (Еуропа мен Азия) арасындағы кеңістікте ресурстардың ағыны үдерістерін технологияландыру болып табылады.
      Өңірлік рынокта:
      1) Қазақстан - өнеркәсіп және ауыл шаруашылығы өнімдерін жеткізуші ретінде.
      Аталған бағыт аясындағы негізгі міндеттер өңірлік рынокта бәсекеге қабілетті әлеуетке ие салаларды, оның ішінде кластерлік тәсілді қолдана отырып дамыту (тамақ өнеркәсібі және құрылыс материалдарының өндірісі, металлургия және мәшине жасау, т.б.), технологиялық трансферт аймақтарын құру мен дамыту, "ғаламдық брендтерді", мәселен, Қазақстанда филиалдары жұмыс істеп жатқан "LG", "Knauf", "Philip Morris" сияқты компанияларды тарту, қазақстандық брендтерді ілгерілете отырып сыртқы рыноктардағы маркетинг қызметін жандандыру.
      2) Қазақстан қазіргі заманғы сервис орталығы ретінде.
      Қолда бар әлеуетті пайдалана отырып, Қазақстан өңірдің халықаралық стандарттарға жауап беретін қызмет көрсетулердің кең ауқымын ұсыну бойынша дамыған сервис орталығына айналуға тиіс.
      3) Қазақстан өңірдің инновациялық орталығы ретінде.
      Аталған бағыт шеңберіндегі негізгі міндет бұрын елден басқа жаққа кеткен ғалымдар мен әзірлеушілерді, сондай-ақ көршілес елдерден мамандарды тарта отырып, білім беру-инновациялық, бизнес-технологиялық және қолдаушы кешендерді біріктіретін өңірлік инновациялық жүйелер құру болып табылады.
      Стратегияны қабылдау елдің аумақтық кеңістігін қалыптастырудың осьтік ұстанымына көшуді жүзеге асыруды көздейді. Оның негізі қазіргі қолда бар және қалыптастыру көзделіп отырған сыртқы рыноктарға шығу мен елдің өңірлік және әлемдік экономикаға кірігуін қамтамасыз ететін көлік-коммуникациялық дәліз болып табылады.
      Дамудың аумақтық стратегиялық осьтері - қалыптасқан, сол сияқты құрылып жатқан өңірлік және өңірге қарасты құрылатын аумақтық-шаруашылық жүйелерді, сондай-ақ оқшауланған экономикалық тораптар мен олардың арасындағы аумақтарды байланыстыратын Солтүстік, Оңтүстік және Орталық осьтер болады.
      Солтүстік даму осі Каспий (Атырау, Ақтау) және Алматы (Талдықорған, Достық) аумақтық-шаруашылық жүйелеріне шығатын "Өскемен - Семей - Павлодар - Астана - Қостанай (Көкшетау, Петропавл) - Ақтөбе - Орал" бағытында және Ресей Федерациясының шекара маңындағы өңірлеріне осьтің бүкіл периметрі бойынша қалыптасады. Ось елдің солтүстігі мен батысындағы "астық белдеуі" деп аталатын өмір сүруге және шаруашылық қызметке қолайлы, дамыған сауда-экономикалық және көлік-коммуникациялық байланыстары бар толық игерілген аумақтарды Ресей Федерациясымен, еуропалық, таяушығыстық және шығысазиялық экономикалық кеңістікке негізгі шығу жолдарымен байланыстырады және солтүстікқазақстандық трансеуразиялық сауда-экономикалық дәлізін құрады.
      Оңтүстік даму осі бүкіл периметр бойынша Орта Азия мемлекеттерінің шекара маңындағы өңірлеріне шығатын "Қытай Халық Республикасының шекарасы (Достық, Қорғас) - Талдықорған - Алматы - Тараз - Шымкент - Қызылорда - Атырау, Ақтау" бағытында қалыптасады. Ось елдің оңтүстігіндегі өмір сүруге және шаруашылық қызметке қолайлы, дамыған сауда-экономикалық және көлік-коммуникациялық байланыстары бар толық игерілген аумақтарды Орталық Азия мемлекеттерімен байланыстырып, Оңтүстік Қазақстан трансеуразиялық сауда-экономикалық дәлізін (жаңарған Ұлы Жібек жолын) құрады.
      Елдің экономикалық кеңістігінің тірек негізі  Орталық ось болады және ол Балқашқа, Достыққа тармақталуымен және Қытайға, Жезқазғанға шығуымен, Батыс Қазақстанның теңіз порттары бағытына шығу перспективасы бар "Астана - Қарағанды - Алматы" бағытында жатады.
      Қалыптастырылатын даму осьтерінің аса маңызды тораптары аумақтық-шаруашылық жүйелердің ірі экономикалық орталықтары болып табылатын, әлемдік, өңірлік және ұлттық еңбек бөлінісінде бәсекеге қабілетті, серпінді дамып келе жатқан көшбасшы қалалар мен тірек қалалар болады.
      Стратегияда тірек қалалардың екі деңгейі айқындалған:
      1) Жалпыұлттық деңгей. Бұл санатқа, орталығы Қостанай қаласы болатын - Солтүстік, орталығы Қарағанды қаласы болатын - Сарыарқа, орталығы Ақтөбе қаласы болатын  - Орал, орталығы Атырау қаласы болатын - Каспий, орталығы Шымкент қаласы болатын - Оңтүстік, орталығы Өскемен қаласы болатын - Ертіс, орталығы Алматы қаласы болатын - Жетісу экономикалық макроөңірлердің орталықтары бөліне отырып, барлық қалалар, облыс орталықтары және Шығыс Қазақстан облысының аса маңызды көліктік торабы ретінде Семей қаласы кіреді.
      2) Өңірлік деңгей - облыстық маңызы бар басқа да перспективалық қалалар.
      Бұдан басқа, осы құжат республикалық, өңіраралық және облыстық маңызы бар өндірістік, энергетикалық, инженерлік, көлік-коммуникациялық және әлеуметтік инфрақұрылымдардың үйлесімді дамуына бағытталған мемлекеттік инвестициялардың (ұлттық компаниялардың қаражаттарын қоса алғанда) негізгі басымдықтарын айқындап берді.

      Қазақстан Республикасы Президенті
      Әкімшілігінің Әлеуметтік-экономикалық
      талдау бөлімі