О земле

Указ Президента Республики Казахстан от 22 декабря 1995 г. N 2717, имеющий силу Закона. Утратил силу - Законом РК от 24 января 2001 г. N 153 ~Z010153.

В соответствии со статьей 1 Закона Республики Казахстан от 10 декабря 1993 года "О временном делегировании Президенту Республики Казахстан и главам местных администраций дополнительных полномочий" Z933600_ и в целях совершенствования правового регулирования земельных отношений в Республике Казахстан издаю настоящий Указ.

Раздел I. Основные положения

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные термины и определения
Применяемые в настоящем Указе термины и определения означают:
1) вещное право на землю - право собственности, право землепользования, право временного пользования земельным участком, находящимся в частной собственности, сервитут и иные вещные права;
2) залог земельного участка и права землепользования - основанное на договоре залога право кредитора (залогодержателя) в случае неисполнения собственником земельного участка или землепользователем (залогодателем) обеспеченного залогом обязательства, получить удовлетворение из стоимости заложенного земельного участка или права землепользования преимущественно перед другими кредиторами залогодателя за изъятиями, установленными законодательными актами;
3) земельная (условная земельная) доля - количественно определенная доля участия вместе с другими лицами в правах и обязанностях на земельный участок, выделение которой может быть произведено в случаях и на условиях, установленных настоящим Указом и иным законодательством;
4) земельные правоотношения - правоотношения по использованию и охране земли, связанные с управлением земельными ресурсами, закреплением земельных участков за отдельными субъектами, с осуществлением права собственности на землю и иных вещных прав;
5) земельные ресурсы - земля, которая используется или может быть использована в отраслях экономики;
6) земельный участок - выделенная в замкнутых границах часть земли, закрепляемая в установленном настоящим Указом порядке за субъектами земельных правоотношений;
7) землеустройство - система мер, направленных на организацию рационального использования и охрану земель;
8) земля - природный объект хозяйствования, являющийся в соответствии с законодательством объектом собственности и землепользования (недвижимое имущество);
9) кондоминиум - форма собственности на недвижимость, при которой отдельные части недвижимости, в том числе отдельные земельные участки, находятся в индивидуальной собственности граждан, юридических лиц и (или) государств, а те части недвижимости, которые не находятся в раздельной собственности (неделимый земельный участок при доме, земля общего пользования), принадлежат собственникам частей недвижимости на праве общей собственности. Земельный участок может принадлежать также на праве общего землепользования;
10) объект земельных правоотношений - вся земля в пределах территории Республики Казахстан, отдельные земельные участки независимо от того, что на них расположено и от правовых оснований их закрепленности за отдельными субъектами, а также права на земельные участки и земельные доли;
11) право временного пользования земельным участком, находящимся в частной собственности - право субъекта владеть и пользоваться земельным участком, возникающее на основе договора о временном пользовании земельным участком между собственником земельного участка и временным пользователем (арендатором или безвозмездным пользователем);
12) право землепользования - право лица владеть и пользоваться земельным участком, находящимся в государственной собственности, бессрочно (постоянное землепользование) или в течение определенного срока (временное землепользование). Землепользователь вправе распоряжаться принадлежащим ему правом землепользования в случаях и пределах, установленных настоящим Указом;
13) право частной собственности на землю - право граждан и негосударственных юридических лиц владеть, пользоваться и распоряжаться принадлежащим ему земельным участком на условиях и в пределах, установленных настоящим Указом и иным законодательством;
14) сервитут - право граждан и юридических лиц на ограниченное целевое пользование земельными участками, находящимися на праве частной собственности или праве землепользования у других лиц;
15) субъект земельных правоотношений - субъект, являющийся стороной в земельном правоотношении (государство, административно-территориальные единицы, государственные органы, граждане и юридические лица), и в силу этого имеющий права и несущий обязанности в данном правоотношении;
16) базовая ставка платы - норматив платы за землю, передаваемую в частную собственность или предоставляемую в землепользование государством.
Сноска. В статью 1 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Статья 2. Задачи земельного законодательства Республики
Казахстан

Задачами земельного законодательства Республики Казахстан являются регулирование земельных отношений в целях обеспечения рационального использования и охраны земель, воспроизводства плодородия почв, сохранения и улучшения природной среды, создание условий для равноправного развития всех форм хозяйствования, охрана прав на землю граждан и юридических лиц, создание и развитие рынка недвижимости, укрепление законности в области земельных отношений.

Статья 3. Принципы земельного законодательства

Республики Казахстан

Земельное законодательство Республики Казахстан основывается на

следующих принципах:

1) сохранения земли как природного объекта, основы жизни и

деятельности народа Республики Казахстан;

2) обеспечения рационального использования земель;

3) обеспечения экологической безопасности;

4) целевого использования земель;

5) приоритета земель сельскохозяйственного назначения;

6) доступности информации о состоянии земель;

7) государственной поддержки мероприятий по использованию и

охране земель;

8) предотвращения ущерба земле или устранения его последствий;

9) платности использования земли.

Статья 4. Земельное законодательство Республики Казахстан

1. Земельные отношения в Республике Казахстан регулируются настоящим Указом и издаваемыми в соответствии с ним другими актами законодательства Республики Казахстан.
2. Отношения по использованию и охране недр, лесных и водных ресурсов, растительного и животного мира, атмосферного воздуха регулируются специальным законодательством.
3. Гражданско-правовые отношения, связанные с правом собственности на земельные участки и правом землепользования, регулируются нормами гражданского законодательства, не противоречащими настоящему Указу.
4. Иностранные граждане и юридические лица, а также лица без гражданства пользуются правами и несут обязанности в земельных правоотношениях наравне с гражданами и юридическими лицами Республики Казахстан, если иное не предусмотрено настоящим Указом или другими законодательными актами.
5. Установленные земельным законодательством права граждан и юридических лиц не могут ограничиваться актами исполнительной власти и местных представительных и исполнительных органов. Такие акты не приобретают юридической силы и не подлежат исполнению.

Статья 5. Собственность на землю

В соответствии с Конституцией Республики Казахстан земля находится в государственной собственности. Земля может находиться также в частной собственности на основаниях, условиях и в пределах, установленных настоящим Указом или не противоречащими ему иными законодательными актами.

Статья 6. Состав земель Республики Казахстан

1. В соответствии с целевым назначением все земли в Республике

Казахстан подразделяются на следующие категории:

1) земли сельскохозяйственного назначения;

2) земли населенных пунктов (городов, поселков и сельских

населенных пунктов);

3) земли промышленности, транспорта, связи, обороны и иного

несельскохозяйственного назначения;

4) земли особо охраняемых природных территорий;

5) земли лесного фонда;

6) земли водного фонда;

7) земли запаса.

2. Отнесение земель к категориям, указанным в пункте 1 настоящей статьи, а также перевод земель из одной категории в другую в связи с изменением их целевого назначения производится по решению исполнительных органов в соответствии с их компетенцией, установленной настоящим Указом.

Статья 7. Зонирование земель

1. Зонирование - определение территории земель с установлением их целевого режима использования.
2. Основные положения и принципы зонирования земель определяются Правительством Республики Казахстан.

Статья 8. Земельный налог и арендная плата за землю и
плата за передачу земельных участков

1. Передача земельных участков из государственной собственности в частную производится за плату, если иное не предусмотрено законодательством.
Земельные участки в виде государственных натурных грантов передаются инвестору в соответствии с контрактом, заключенным между Государственным комитетом Республики Казахстан по инвестициям и инвестором.
2. Предоставление государством в лице уполномоченного органа права постоянного землепользования (статья 38 настоящего Указа) осуществляется за плату, за исключением случаев, когда землепользователями являются:
1) государственные юридические лица;
2) негосударственные юридические лица, получающие земельный участок для целей ведения сельскохозяйственного производства в пределах установленных норм;
3) крестьянские (фермерские) хозяйства - за землю, предоставленную в пределах установленных норм;
4) физические и юридические лица, осуществляющие инвестиционную деятельность, которым земельные участки передаются в виде государственных натурных грантов, в соответствии с контрактом, заключенным между Государственным комитетом Республики Казахстан по инвестициям и инвестором;
4-1) субъекты малого предпринимательства и кооперативы собственников помещений (квартир);
5) в иных случаях, предусмотренных законодательством.
3. Предоставление права землепользования иностранным землепользователям осуществляется на основании договора аренды земельного участка за исключением государственных натурных грантов в соответствии с контрактом, заключенным между Государственным комитетом Республики Казахстан по инвестициям и инвестором.
При выходе физического лица, являющегося землепользователем, из гражданства Республики Казахстан такой землепользователь обязан оплатить право землепользования в той части, в какой это право не было выкуплено ранее.
4. Плата за землю, предоставляемую государством, взимается в формах земельного налога или арендной платы, определяемых в зависимости от качества, местоположения и водообеспеченности земельного участка.
5. Собственники земельных участков, а также первичные землепользователи (статья 36 настоящего Указа) платят земельный налог в порядке и на условиях, предусмотренных налоговым законодательством Республики Казахстан.
6. При продаже земельных участков в частную собственность, при их предоставлении государством в постоянное землепользование, а также при сдаче государством или государственными землепользователями земельных участков в аренду базовая ставка платы за передачу земельных участков устанавливается Правительством Республики Казахстан.
7. При продаже или сдаче в аренду собственником земельного участка, при продаже негосударственным землепользователем принадлежащего ему права землепользования другим лицам, а также при сдаче им земельного участка в аренду вторичным землепользователям размер платы за передачу земельных участков определяется соглашением сторон. По соглашению сторон арендная плата может вноситься в натуральной форме.
8. При предоставлении на территории Республики Казахстан земельных участков в аренду другим государствам размер арендной платы определяется договорами, заключенными Республикой Казахстан с этими государствами.
Сноска. Статья 8 с изменениями и дополнениями - Законом Республики Казахстан от 30 июня 1997 года N 139-1 Z970139_ ; от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ ; от 10 июля 1998 г. N 283 Z980283_ .

Статья 9. Недопустимость злоупотребления земельными
правами

Осуществление субъектами земельных отношений принадлежащих им прав не должно наносить вреда земле как природному объекту, окружающей природной среде, а также правам и правомерным интересам других лиц.

Глава 2. Компетенция государственных органов в области
регулирования земельных отношений

Статья 10. Компетенция Правительства Республики Казахстан

Ведению Правительства Республики Казахстан в области регулирования земельных отношений подлежат:
1) определение государственной политики в области использования и охраны земельного фонда республики;
2) разработка и представление на утверждение Президенту Республики Казахстан государственных программ по рациональному использованию земель, сохранению и повышению плодородия почв, охраны земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями;
3) предоставление и изъятие земельных участков из земель всех категорий, находящихся в государственной собственности, в случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий республиканского значения, выполнением международных обязательств и использованием земель для нужд обороны;
4) определение порядка предоставления земель;
5) утверждение форм документов на право собственности на земельный участок и на право землепользования;
6) установление базовых ставок платы за передачу земельных участков, предоставляемых в землепользование государством или государственными землепользователями;
7) установление порядка определения оценочной стоимости права землепользования;
8) утверждение и изменение черты городов, а также установление и изменение пригородных зон вокруг городов, генеральные планы которых утверждаются Правительством Республики Казахстан;
9) регулирование земельных отношений между областями;
10) утверждение перечня земель особо охраняемых природных территорий;
11) утверждение порядка по проведению землеустройства, ведению государственного земельного кадастра и мониторинга земель;
12) установление порядка осуществления государственного контроля за использованием и охраной земель;
13) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Указом или иными законодательными актами.
Сноска. В статью 10 внесены изменения - Законами РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ ; от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 11. Компетенция центрального исполнительного органа
по управлению земельными ресурсами и его
органов на местах

1. Ведению центрального исполнительного органа по управлению земельными ресурсами и его органов на местах в области регулирования земельных отношений подлежат:
1) проведение единой государственной политики в области управления земельными ресурсами и регулирования земельных отношений;
2) осуществление государственного контроля за использованием и охраной земель;
3) проведение землеустройства, ведение государственного земельного кадастра и мониторинга земель;
4) защита интересов государства в области земельных отношений;
5) организация зонирования земель, установление границ земельных участков и оформление соответствующих документов.
2. Центральный исполнительный орган по управлению земельными ресурсами и его органы на местах осуществляют свою деятельность в соответствии с положением, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.

Статья 12. Компетенция областного исполнительного органа

Ведению областного исполнительного органа в области регулирования земельных отношений подлежат:
1) проведение землеустройства, ведение земельного кадастра и мониторинга земель в пределах границ области;
2) регулирование земельных отношений между районами области;
3) разработка и выполнение областных программ по рациональному использованию земель, повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями;
4) предоставление земельных участков под скотопрогонные трассы постоянного и временного пользования межрайонного значения;
4-1) резервирование земель для создания особо охраняемых природных территорий всех видов;
4-2) предоставление и изъятие земельных участков из земель всех категорий в случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий местного значения, за исключением случаев, предусмотренных подпунктом 3) статьи 10 настоящего Указа;
5) выдача разрешений на занятие земельных участков для проведения изыскательских работ согласно пункту 2 статьи 51 настоящего Указа;
6) предоставление земельных участков из земель, находящихся в государственной собственности, государственным научно-исследовательским, учебным и другим сельскохозяйственным научным организациям и их опытным хозяйствам, а также государственным семеноводческим хозяйствам и племенным заводам;
7) предоставление и изъятие земельных участков для государственных надобностей из земель, находящихся в государственной собственности, в случаях, предусмотренных статьей 69 настоящего Указа, за исключением земель лесного фонда в лесах первой группы;
8) координация, руководство и контроль за деятельностью районных исполнительных органов в части использования и охраны земельных ресурсов;
9) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Указом или иными законодательными актами.
Сноска. В статью 12 внесены изменения - Законами РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ ; от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 13. Компетенция районного (кроме районов в городах),
городского, поселкового, аульного и сельского
исполнительных органов

Ведению районного (кроме районов в городах), городского, поселкового, аульного и сельского исполнительных органов в области регулирования земельных отношений на соответствующих территориях подлежат:
1) предоставление земельных участков в частную собственность и землепользование;
2) изъятие (выкуп) земель для государственных надобностей;
3) разработка и выполнение районных программ по рациональному использованию земель, повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями;
4) разработка, утверждение и выполнение планов земельно-хозяйственного устройства территории населенных пунктов;
5) выдача разрешений на занятие земельного участка для изыскательских работ согласно пункту 2 статьи 51 настоящего Указа;
6) образование специального земельного фонда района;
7) осуществление контроля за использованием и охраной земель;
8) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Указом или иными законодательными актами.

Раздел II. Право собственности и иные вещные
права на землю

Глава 3. Земельный участок как объект права собственности
и иных вещных прав

Статья 14. Пределы права на земельный участок

1. Поскольку иное не установлено законодательными актами, вещные права на земельный участок распространяются на находящиеся в границах этого участка поверхностный почвенный слой, замкнутые водоемы, лесные насаждения.
2. Собственник земельного участка или землепользователь вправе использовать по своему усмотрению и без необходимости получения каких-либо разрешений все, что находится над и под поверхностью этого участка, если такое использование не нарушает права других лиц или государства, в том числе права на недра, воды, леса и воздушное пространство.

Статья 15. Порядок предоставления и передачи права
собственности и права землепользования

Порядок предоставления и передачи права частной собственности на земельный участок и права землепользования, формы актов и договоров, посредством которых производится предоставление (передача) этих прав, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 16. Нормы предоставления земельных участков

1. Размеры земельных участков, предоставляемых гражданам и юридическим лицам для несельскохозяйственных целей, определяются по утвержденным в установленном законодательством порядке нормам отвода земель для этих видов деятельности либо в соответствии с градостроительной и проектно-технической документацией.
2. Определение размеров земельных участков, предоставляемых гражданам бесплатно в частную собственность или постоянное землепользование для ведения сельскохозяйственного производства, индивидуального жилищного и дачного строительства, осуществляется в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 17. Делимые и неделимые земельные участки

1. Земельный участок может быть делимым и неделимым. Делимым является земельный участок, который без изменения своего целевого назначения и без нарушения противопожарных, санитарных, экологических, градостроительных и иных обязательных норм и правил может быть разделен на части, каждая из которых после раздела образует самостоятельный земельный участок.
2. Неделимость земельного участка отражается в документе, удостоверяющем право на земельный участок.
3. При совершении сделки с частью делимого земельного участка эта часть в установленном порядке должна быть предварительно выделена в самостоятельный земельный участок.

Статья 18. Право на земельный участок и право на расположенные
на нем здания или сооружения

1. Право собственности (хозяйственного ведения, оперативного управления) на здания и сооружения влечет право собственности (статья 33 настоящего Указа) либо право постоянного землепользования (статья 40 настоящего Указа) на ту часть делимого земельного участка, которая занята указанными зданиями и сооружениями и необходима для их эксплуатации.
Указанные права неотделимы друг от друга.
2. При переходе права собственности (прав хозяйственного ведения, оперативного управления) на строения, сооружения (включая незавершенное строительство) и другое недвижимое имущество к приобретателю переходит право собственности или постоянного землепользования на весь земельный участок или его определенную часть, что решается соглашением сторон.
Если иное не предусмотрено договором об отчуждении здания или сооружения, к приобретателю переходит право собственности или постоянного землепользования на ту часть делимого земельного участка, которая занята зданием или сооружением и необходима для его эксплуатации.
Если указанный участок является неделимым либо специально предназначен для обслуживания расположенной на нем недвижимости, он переходит к приобретателю недвижимости полностью.
3. Отчуждение права собственности (права постоянного землепользования) на земельный участок, который занят зданиями и сооружениями, а также предназначен для их эксплуатации, без соответствующего отчуждения указанной недвижимости не допускается.
4. Сдача во временное пользование землепользователем принадлежащих ему зданий и сооружений влечет сдачу во временное землепользование на тот же срок земельного участка, занятого указанными зданиями и сооружениями и предназначенного для их эксплуатации.
Передача земельного участка, на котором расположены здания и сооружения, и предназначенного для их эксплуатации, во временное землепользование другому лицу без соответствующей передачи во временное пользование указанной недвижимости не допускается.
5. В случае, если землепользователь не вправе отчуждать принадлежащее ему право землепользования другим лицам, он не вправе также отчуждать расположенные на данном участке здания и сооружения.
6. Порядок общего пользования земельным участком (статья 19 настоящего Указа) в случае, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи, определяется договором между общими собственниками (землепользователями). При недостижении соглашения между ними порядок такого пользования определяется судом.

Статья 19. Общая собственность на земельный участок
или общее землепользование

1. Земельный участок, находящийся в собственности двух или нескольких лиц, принадлежит им на праве общей собственности.
2. Общая собственность на земельный участок возникает в случаях, предусмотренных законодательными актами, при неделимости участка (статья 17 настоящего Указа), а также при добровольном объединении собственниками принадлежащих им земельных участков в один участок.
3. Земельный участок может находиться в общей собственности с определением доли каждого из собственников (долевая собственность) или без определения долей (совместная собственность).
4. При аналогичных условиях возникает право общего землепользования.
5. Земельные доли в земельном участке, находящемся в общей долевой собственности или общем долевом землепользовании, являются самостоятельным объектом земельных прав и обязанностей, если законодательными актами не установлено иное.

Статья 20. Порядок определения земельной доли в общей
собственности или в общем землепользовании

1. Если размеры земельных долей участников общей долевой собственности (общего долевого землепользования) на участок не могут быть определены на основании законодательства и не установлены соглашением всех ее участников, земельные доли считаются равными.
2. Соглашением всех участников общей долевой собственности (общего долевого землепользования) может быть установлен порядок определения и изменения их земельных долей в зависимости от вклада каждого из них в приобретение и освоение общего земельного участка.
3. Владение, пользование и распоряжение земельным участком, находящимся в общей долевой собственности, осуществляются по согласию всех ее участников, а при недостижении соглашения - в порядке, устанавливаемом судом.
4. Действие пункта 3 настоящей статьи распространяется на владение и пользование земельным участком, находящимся в общем долевом землепользовании, а также на распоряжение правом землепользования.

Статья 21. Раздел земельного участка, находящегося в общей
долевой собственности или в общем долевом
землепользовании

1. При недостижении участниками общей долевой собственности (общего долевого землепользования) соглашения о способе и условиях раздела общего земельного участка, каждый участник вправе потребовать выдела своей земельной доли из общего земельного участка в натуре (на местности).
2. Если выдел земельной доли в натуре не допускается законодательными актами или не возможен без несоразмерного ущерба земельному участку и всему, что с ним прочно связано, выделяющийся собственник (землепользователь) имеет право на выплату ему стоимости его земельной доли другими участниками общей долевой собственности (общего землепользования).

Статья 22. Раздел земельного участка, находящегося в общей
совместной собственности и общем совместном
землепользовании

1. Раздел земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (в общем совместном землепользовании), может быть осуществлен при условии предварительного определения земельной доли каждого участника.
2. При разделе земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании), доли каждого из участников считаются равными, если иное не предусмотрено законодательными актами или соглашением участников.
3. Условия и порядок раздела земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании), определяются в соответствии со статьями 20, 21 настоящего Указа, поскольку иное не вытекает из существа отношений между участниками.

Статья 23. Недопустимость раздела земельного участка,
признанного законодательством неделимым

1. Если в соответствии со статьей 17 настоящего Указа земельный участок признан неделимым, его раздел и выдел из него земельной доли в натуре не допускаются.
2. Выделяющийся участник долевой или совместной собственности (землепользования) в этом случае имеет право на выплату ему стоимости его земельной доли другими участниками общей собственности (общего землепользования) на земельный участок.

Статья 24. Общая собственность супругов на земельный
участок

1. Земельный участок, предоставленный супругам или приобретенный ими в результате сделок с землей либо по иным основаниям, предусмотренным настоящим Указом или иными законодательными актами, находится в их совместной собственности (совместном землепользовании), если договором между ними не установлено иное.
2. Земельные участки и земельные доли, принадлежавшие супругам до вступления в брак, а также полученные ими в порядке наследования, находятся в собственности (землепользовании) каждого из них.
Земельные участки каждого из супругов могут быть признаны их совместной собственностью (совместным землепользованием), если будет установлено, что в течение брака за счет общего имущества супругов были произведены вложения, значительно увеличивающие стоимость этих земельных участков, и иное не предусмотрено договором между супругами.
3. По желанию супругов в документы, подтверждающие право собственности на землю (право землепользования), могут быть внесены фамилии обоих супругов с указанием, на каком праве приобретен земельный участок (общей совместной или общей долевой собственности, общего совместного или общего долевого землепользования).
4. Порядок определения долей супругов в совместной собственности (совместном землепользовании) при разделе земельного участка устанавливается статьей 22 настоящего Указа.

Статья 25. Право собственности на недвижимость, находящуюся
на общем земельном участке

1. Собственник недвижимости, находящейся на общем земельном участке, имеет право владеть, пользоваться и распоряжаться этой недвижимостью по своему усмотрению, в том числе сносить соответствующие здания и сооружения, если это не противоречит условиям пользования общим земельным участком, установленным законодательным актом или договором.
2. При переходе права собственности на недвижимость, находящуюся на общем земельном участке, к другому лицу оно приобретает право собственности на соответствующую часть земельного участка или право землепользования на тех же условиях и в том же объеме, что и прежний собственник недвижимости.

Статья 26. Право на земельный участок при доме, в
котором находятся несколько квартир и (или)
нежилых помещений

1. Неделимый земельный участок при доме, в котором находятся несколько квартир (многоквартирный жилой дом) и (или) нежилых помещений, принадлежит на праве собственности или праве землепользования собственнику (собственникам) дома, юридическому лицу, образованному собственниками квартир (помещений), либо государству в неприватизированных домах.
Каждый собственник либо постоянный пользователь (наниматель) помещения вправе пользоваться придомовым земельным участком для удовлетворения обычных бытовых нужд.
2. Возможно применение такой формы собственности, при которой квартиры и (или) нежилые помещения дома принадлежат собственникам этих квартир (помещений), а общие части дома, находящиеся за пределами квартир (помещений), а также придомовой земельный участок принадлежат собственникам квартир (помещений) на праве общей собственности или общего землепользования (кондоминиум).
Доля каждого собственника в общей собственности неотделима от собственности на соответствующую квартиру (помещение); размер доли, если иное не установлено соглашением собственников, определяется соотношением полезной площади квартиры (помещения) и полезной площади всего дома и земельного участка. Такая доля не может быть выделена в натуре (идеальная доля).
3. Переход права собственности на квартиру (помещение) к другому лицу влечет переход к приобретателю квартиры (помещения) соответствующей доли в праве на земельный участок.
4. Для управления общей собственностью и ее эксплуатации, надлежащего содержания всего дома и придомового земельного участка участники кондоминиума образуют потребительский кооператив собственников квартир и (или) нежилых помещений. По желанию собственников (постоянных пользователей) квартир (помещений) может быть образовано простое товарищество либо жилищный кооператив.
5. Если в течение трех месяцев с даты вступления в силу настоящего Указа собственники квартир и (или) нежилых помещений не определят формы управления домом, по решению местного органа исполнительной власти учреждается кондоминиум в организационной форме потребительского кооператива собственников квартир и (или) нежилых помещений в порядке, определенном Правительством Республики Казахстан. Для домов, где имеются жилые помещения, порядок организации кондоминиумов может быть установлен жилищным законодательством.

Статья 27. Обращение взыскания на земельный участок,
находящийся в частной собственности, и на право
землепользования

1. Земельный участок, находящийся в частной собственности, а также право постоянного и долгосрочного временного землепользования входят в состав имущества юридических и физических лиц, которым они отвечают по своим обязательствам, включая случаи признания банкротом.
Не может быть обращено взыскание на земли, перечисленные в пункте 3 статьи 39 настоящего Указа, а также принадлежащие государственным землепользователям (статья 44 настоящего Указа).
2. Обращение взыскания на земельный участок и на право постоянного и долгосрочного временного землепользования производится в порядке, установленном гражданским и гражданско-процессуальным законодательством, с уведомлением об этом органа, осуществляющего государственную регистрацию земельных участков и прав на них.
Сноска. В статью 27 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Глава 4. Права и обязанности собственников земельных
участков и землепользователей

Статья 28. Права собственников земельных участков и
землепользователей

1. Собственники земельных участков и землепользователи имеют право, если иное не установлено настоящим Указом и иными законодательными актами:
1) самостоятельно хозяйствовать на земле, используя ее в целях, вытекающих из назначения земельного участка;
2) собственности (хозяйственного ведения, оперативного управления) на посевы и посадки сельскохозяйственных и иных культур и насаждений, на произведенную сельскохозяйственную и иную продукцию, полученную в результате использования земельного участка, и доходы от ее реализации;
3) использовать в установленном порядке для нужд своего хозяйства имеющиеся на земельном участке песок, глину, гравий и другие общераспространенные полезные ископаемые, торф, лесные угодья, поверхностные и подземные воды, а также эксплуатировать иные полезные свойства земли;
4) на возмещение убытков в полном объеме при изъятии (выкупе) земельного участка на государственные нужды;
5) возводить на праве собственности (хозяйственного ведения, оперативного управления) жилые, производственные, бытовые и иные строения и сооружения, не противоречащие целевому назначению земельного участка, с соблюдением установленных архитектурно-планировочных, строительных, экологических, санитарно-гигиенических, противопожарных и иных специальных требований (норм, правил, нормативов);
6) проводить оросительные, осушительные и иные мелиоративные работы, строить пруды и иные водоемы в соответствии с установленными строительными, экологическими, санитарно-гигиеническими и иными специальными требованиями.
2. Полномочия, предусмотренные подпунктами 2), 3), 5), 6) пункта 1 настоящей статьи для временных землепользователей могут быть ограничены актом предоставления земельного участка или договором аренды (договором о временном безвозмездном землепользовании).

Статья 29. Обязанности собственников земельных участков и
землепользователей

1. Собственники земельных участков и землепользователи обязаны:
1) использовать землю в соответствии с ее основным целевым назначением, а при временном землепользовании - в соответствии также с актом предоставления земельного участка или договором аренды (договором временного безвозмездного землепользования);
2) применять природоохранную технологию производства, не допускать причинения вреда окружающей природной среде и ухудшения экологической обстановки в результате своей хозяйственной деятельности;
3) повышать плодородие почв, осуществлять мероприятия по охране земель, предусмотренные статьей 104 настоящего Указа;
4) своевременно вносить земельный налог (арендную плату) и другие предусмотренные законодательством и договором платежи;
5) соблюдать порядок пользования лесными, водными и другими природными ресурсами, обеспечивать охрану памятников истории, архитектуры и других расположенных на земельном участке объектов, охраняемых государством;
6) руководствоваться при осуществлении на земельном участке строительства действующими архитектурно-планировочными, строительными, экологическими, санитарно-гигиеническими и иными специальными требованиями (нормами, правилами, нормативами);
7) своевременно представлять в государственные органы установленные земельным законодательством сведения о состоянии и использовании земель;
8) не нарушать прав других собственников и землепользователей;
9) не допускать снятия плодородного слоя почвы с целью продажи или передачи ее другим лицам, за исключением случаев, когда такое снятие необходимо для предотвращения безвозвратной утери плодородного слоя;
10) обеспечивать предоставление сервитутов в порядке, предусмотренном статьей 47 настоящего Указа.
2. Землепользователи могут иметь другие обязанности, предусмотренные законодательством и документами на право пользования земельным участком, включая договоры о временном землепользовании.
3. Собственники земельных участков и землепользователи участка несут все обязанности, обременяющие земельный участок (его использование по назначению, предоставление сервитутов, уплата налогов и иных обязательных платежей и другие), если иное не предусмотрено настоящим Указом.

Глава 5. Право собственности на землю

Статья 30. Виды права собственности на землю
1. Законодательством признаются и охраняются государственная и частная собственность на землю.
2. Вся земля, кроме земельных участков, находящихся в частной собственности, является государственной собственностью.
3. Частная собственность на землю выступает в виде собственности граждан и негосударственных юридических лиц.

Статья 31. Содержание права собственности

1. Собственнику принадлежат права владения, пользования и распоряжения принадлежащей ему землей.
2. Права государства как собственника земли осуществляют уполномоченные государственные органы в соответствии с их компетенцией, установленной настоящим Указом и иным законодательством.
3. Собственник земельного участка может осуществлять права собственника на условиях и в пределах, предусмотренных настоящим Указом и иными законодательными актами.

Статья 32. Реализация права государственной собственности

Земельные участки из земель, находящихся в государственной собственности, могут быть:
1) проданы или переданы безвозмездно в частную собственность;
2) предоставлены в постоянное или временное землепользование;
3) реализованы в иных правовых формах в случаях, предусмотренных настоящим Указом, иными законодательными актами или международными договорами.

Статья 33. Объекты права частной собственности

1. В частной собственности граждан могут находиться участки, предоставленные (предоставляемые) для ведения личного подсобного хозяйства, садоводства и дачного строительства.
2. В частной собственности граждан и негосударственных юридических лиц могут находиться земельные участки, предоставленные (предоставляемые) под застройку или застроенные производственными и непроизводственными, в том числе жилыми, зданиями, сооружениями и их комплексами, включая земли, предназначенные для обслуживания зданий и сооружений в соответствии с их назначением.
3. Не могут находиться в частной собственности земельные участки:
1) сельскохозяйственного назначения, кроме случаев, указанных в пункте 1 настоящей статьи;
2) обороны;
3) особо охраняемых природных территорий;
4) лесного и водного фондов;
5) земли общего пользования на землях населенных пунктов.
4. Земельные участки, предоставленные (предоставляемые) для целей, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, не могут находиться в частной собственности иностранных граждан.
5. Земельный участок, находящийся в частной собственности, является недвижимым имуществом.

Статья 34. Реализация права частной собственности

1. Собственник земельного участка осуществляет права владения, пользования и распоряжения земельным участком по своему усмотрению без получения каких-либо разрешений государственных органов, если иное не предусмотрено настоящим Указом и иными законодательными актами.
2. Собственник вправе совершать в отношении своего земельного участка любые сделки, не запрещенные законодательными актами, в частности, продать по договорной цене, внести в качестве взноса в уставный фонд хозяйственного товарищества, передать в залог, подарить и завещать земельный участок.
Право собственности на земельный участок передается другому лицу со всеми обременениями, имевшимися на момент совершения сделки.
3. Собственник земельного участка вправе сдавать земельный участок во временное пользование на основе договора о временном пользовании земельным участком. Договор о временном пользовании земельным участком заключается в форме договора аренды (с арендатором) или договора о безвозмездном пользовании (с безвозмездным пользователем).

Глава 6. Право землепользования

Статья 35. Виды права землепользования

1. Право землепользования может быть постоянным или временным,

отчуждаемым или неотчуждаемым, приобретаемым возмездно или

безвозмездно.

2. Никто не может быть лишен права землепользования иначе как

по основаниям, установленным настоящим Указом и другими

законодательными актами.

Статья 36. Субъекты права землепользования

1. Землепользователи подразделяются на:

1) государственных и негосударственных;

2) национальных, иностранных, а также лиц без гражданства;

3) физических и юридических лиц;

4) постоянных и временных;

5) первичных и вторичных.

2. Национальные землепользователи - граждане Республики Казахстан и казахстанские юридические лица, в том числе предприятия с иностранным участием.
Иностранные землепользователи - иностранные граждане, иностранные юридические лица, иностранные государства, международные объединения и организации.
3. Постоянные землепользователи - лица, право землепользования которых носит бессрочный характер.
Временные землепользователи - лица, право землепользования которых ограничено определенным сроком.
4. Первичные землепользователи - лица, право землепользования которых получено непосредственно от государства в порядке, предусмотренном статьей 38 настоящего Указа, либо от других первичных землепользователей в порядке отчуждения этого права.
Вторичные землепользователи - лица, получившие право временного землепользования на основе договора о вторичном землепользовании от первичного землепользователя, сохраняющего за собой этот статус.

Статья 37. Возникновение права землепользования

1. Право землепользования возникает путем:
1) предоставления права землепользования;
2) передачи права землепользования;
3) перехода права землепользования в порядке универсального правопреемства.
2. Предоставление права землепользования означает наделение лица правом землепользования непосредственно государством.
3. Передача права землепользования означает наделение лица правом землепользования другим землепользователем.
4. Переход права землепользования в порядке универсального правопреемства означает возникновение права землепользования у правопреемника при наследовании по закону или при реорганизации юридического лица.
5. Предоставление, передача и переход права землепользования должны осуществляться с учетом целевого назначения земли.
6. Право землепользования возникает на основе:
1) актов уполномоченных государственных органов;
2) гражданско-правовых сделок;
3) иных оснований, предусмотренных законодательством.

Статья 38. Предоставление права землепользования

1. Предоставление права землепользования осуществляется уполномоченными государственными органами, выступающими от имени государства, в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
2. Предоставление права землепользования государственным юридическим лицам производится на основании акта государственного органа о предоставлении земельного участка в постоянное или временное землепользование.
3. Предоставление права постоянного землепользования негосударственным землепользователям производится на основании либо акта о предоставлении земельного участка в постоянное землепользование (в случае предоставления указанного права без оплаты), либо договора купли-продажи права постоянного землепользования (при продаже данного права).
4. Предоставление негосударственным землепользователям права временного землепользования производится на основании договора аренды земельного участка или договора временного безвозмездного землепользования.
5. Если земельный участок предназначен для осуществления деятельности или совершения действий, требующих лицензии (патента), то предоставление права землепользования на данный участок производится после получения соответствующей лицензии (патента).
6. Право землепользования других государств на территории Республики Казахстан может возникать только на основе международных договоров.

Статья 39. Передача права землепользования

1. Передача права землепользования производится на основе гражданско-правовых сделок, а также по иным основаниям, предусмотренным законодательством.
Отчуждение права землепользования производится на основе гражданско-правовых сделок (купли-продажи, дарения, мены и других).
Передача права землепользования другому лицу на определенный срок производится на основе договора аренды или временного безвозмездного землепользования.
2. Негосударственные землепользователи, обладающие правом постоянного землепользования, могут передать это право другим лицам за плату или безвозмездно, на весь участок или на его часть.
3. Не допускается совершение сделок в отношении права землепользования, включая его отчуждение, на землях:
1) общего пользования;
2) предоставленных для нужд обороны;
3) особо охраняемых природных территорий;
4) служебного земельного надела.
4. Передача землепользователем принадлежащего ему участка во временное землепользование другому лицу (вторичному землепользователю), а также отчуждение права временного землепользования производятся в порядке, предусмотренном статьей 41 настоящего Указа.

Статья 40. Право постоянного землепользования

1. На праве постоянного землепользования предоставляются земельные участки следующим землепользователям:
1) крестьянским (фермерским) хозяйствам;
2) лицам, владеющим зданиями и сооружениями на праве хозяйственного ведения или оперативного управления;
3) государственным и негосударственным юридическим лицам, осуществляющим сельскохозяйственное и лесохозяйственное производство;
4) лицам, осуществляющим землепользование на землях особо охраняемых природных территорий;
5) в иных случаях, предусмотренных законодательством.
2. Право постоянного землепользования не может быть предоставлено иностранным землепользователям.
3. Постоянные негосударственные землепользователи обладают правом распоряжения принадлежащим им правом землепользования.
4. Отчуждение земельного участка без соответствующего отчуждения права постоянного землепользования не допускается.

Статья 41. Право временного землепользования

1. Право временного землепользования может быть краткосрочным (до 3 лет) и долгосрочным (от 3 до 99 лет).
2. Негосударственные землепользователи с правом постоянного и первичного долгосрочного землепользования вправе сдавать принадлежащие им земельные участки (или их части) в аренду (субаренду) или во временное безвозмездное землепользование, а также отчуждать принадлежащее им право временного землепользования.
Государственные землепользователи реализуют указанные права в порядке, установленном статьей 44 настоящего Указа.
3. В случае, когда первичный временный землепользователь передает земельный участок по договору о вторичном землепользовании, срок последнего не может превышать срока первичного землепользования и не должен приводить к нарушению целевого назначения земельного участка.
4. Вторичные землепользователи распоряжаются принадлежащим им правом в порядке, установленном статьей 42 настоящего Указа.

Статья 42. Право вторичного землепользования

1. Вторичное землепользование возникает на основе договора о вторичном землепользовании, в случаях, когда первичный землепользователь не производит отчуждение своего права землепользования, а передает другому лицу принадлежащий ему участок (или часть его) во временное землепользование.
Вторичный землепользователь всегда является временным землепользователем.
2. При передаче земельного участка во вторичное землепользование первичный землепользователь продолжает нести перед государством обязанности землепользователя в полном объеме (в том числе по уплате налогов, обеспечению целевого использования земли и ее охране).
3. Договор о вторичном землепользовании заключается:
1) в форме договора аренды или договора о временном безвозмездном землепользовании, если договор заключает постоянный землепользователь с другим лицом (вторичным землепользователем);
2) в форме договора субаренды или договора о вторичном временном безвозмездном землепользовании, если договор заключает временный землепользователь с другим лицом (вторичным землепользователем).
4. Вторичный землепользователь осуществляет хозяйствование на земельном участке, а также реализует другие права и обязанности землепользователя (статьи 28-29 настоящего Указа) с соблюдением условий, установленных договором о вторичном землепользовании.
5. Вторичный землепользователь, являющийся арендатором, имеет право сдать арендованный земельный участок (или его часть) в субаренду или передать его другому лицу на основе договора о временном безвозмездном землепользовании без изменения целевого назначения данного земельного участка, если договором аренды, заключенным с первичным землепользователем, не предусмотрено иное.
Вторичный землепользователь, владеющий земельным участком на основе договора о временном безвозмездном землепользовании, может с согласия лица, предоставившего земельный участок (первичного землепользователя), сдать участок или его часть в аренду или передать другому лицу по вторичному договору о временном безвозмездном землепользовании без изменения целевого назначения данного земельного участка.
6. Вторичный землепользователь не вправе производить отчуждение принадлежащего ему права без согласия первичного землепользователя.
При отчуждении права вторичного землепользования заключается новый договор о вторичном землепользовании с первичным землепользователем в соответствии с пунктом 3 настоящей статьи.

Статья 43. Особенности правового положения негосударственных
землепользователей

1. Негосударственные землепользователи, обладающие правом постоянного землепользования, могут без какого-либо разрешения государственных органов распоряжаться этим правом, как-то: продавать, дарить, сдавать во вторичное землепользование, менять, переуступать в иных формах, сдавать в залог, завещать, вносить в качестве взноса в уставные фонды хозяйственных товариществ или пая в имущество кооперативов, в том числе с иностранным участием, а также совершать в отношении этого права иные сделки, не запрещенные гражданским и земельным законодательством.
2. Временные землепользователи вправе совершать указанные сделки с принадлежащим им правом землепользования в пределах, установленных статьями 41 и 42 настоящего Указа.

Статья 44. Особенности правового положения государственных
землепользователей

1. Государственные землепользователи осуществляют хозяйствование на земельном участке, а также реализуют другие права землепользователя с учетом целевого назначения данного участка и уставных целей деятельности землепользователя.
2. Государственный землепользователь не вправе отчуждать, а также сдавать в залог принадлежащее ему право землепользования, за исключением случаев, когда это связано с отчуждением в установленном порядке расположенного на земельном участке недвижимого имущества либо его залога.
3. Право землепользования, принадлежащее государственным землепользователям, не может быть предметом взыскания по искам кредиторов, включая случаи банкротства землепользователей, за исключением обращения взыскания на принадлежащие им здания или сооружения (статья 58 настоящего Указа).
4. В случае сдачи государственным землепользователем в установленном порядке в аренду принадлежащего ему недвижимого имущества вместе с ним передается в аренду земельный участок, который занят указанным имуществом и необходим для его эксплуатации в соответствии с установленными нормами.
Сдача земельного участка, на котором расположено недвижимое имущество, в аренду другому лицу без соответствующей сдачи в аренду самого недвижимого имущества не допускается.
5. Государственный землепользователь может сдать принадлежащий ему земельный участок в долгосрочную аренду лишь с согласия государства в лице уполномоченного органа.
6. Сдача государственным землепользователем принадлежащего ему земельного участка во временное безвозмездное землепользование не допускается, кроме случаев предоставления земельного участка в порядке служебного надела.

Статья 45. Переход права землепользования в порядке
универсального правопреемства

1. В случае смерти гражданина, которому земельный участок принадлежит на праве постоянного или долгосрочного временного землепользования, право землепользования наследуется в порядке, предусмотренном гражданским законодательством. Если договором временного землепользования не предусмотрено иное, в таком же порядке наследуется и право временного краткосрочного землепользования.
2. В случае реорганизации юридического лица принадлежащее ему право землепользования переходит к правопреемнику в соответствии с нормами гражданского законодательства.

Статья 46. Служебный земельный надел

1. Служебный земельный надел является особой разновидностью временного долгосрочного землепользования.
2. Перечень категорий работников, имеющих право на служебные земельные наделы, устанавливается Правительством Республики Казахстан.
3. Служебный земельный надел выделяется из земель, находящихся в землепользовании юридических лиц, где работают лица, имеющие право на надел.
4. Служебные земельные наделы предоставляются для обслуживания служебного жилого дома, возделывания сельскохозяйственных культур, сенокошения и пастьбы скота.
5. Служебные земельные наделы относятся к временному безвозмездному землепользованию и предоставляются на период работы, в связи с которой они выделены. В случае, когда на служебном наделе произведен посев сельскохозяйственных культур, право пользования уволенного работника служебным наделом прекращается после снятия урожая.
6. Служебные земельные наделы сохраняются:
1) за работниками, прекратившими трудовые отношения после ухода на пенсию по возрасту или инвалидности;
2) за семьями работников, призванных на действительную срочную службу в ряды вооруженных сил или поступивших на учебу - на весь срок нахождения этих работников на действительной службе или в учебном заведении;
3) за семьями работников, погибших в связи с исполнением служебных обязанностей: для нетрудоспособного супруга и престарелых родителей - пожизненно, для детей - до их совершеннолетия.
7. Право на служебный земельный надел в виде участка для обслуживания служебного жилого дома сохраняется постольку, поскольку в соответствии с жилищным законодательством сохраняется право проживания в служебном жилом помещении.
8. Предоставление земельного участка в порядке служебного земельного надела осуществляется на основе договора о предоставлении служебного земельного надела, заключаемого между работником и администрацией юридического лица.
9. Совершение каких-либо сделок в отношении права землепользования служебным земельным наделом не допускается.

Глава 7. Сервитуты

Статья 47. Основания возникновения сервитута

1. В случаях, предусмотренных настоящим Указом и иным законодательством, частный собственник или землепользователь обязан предоставить заинтересованным физическим и юридическим лицам право ограниченного целевого пользования земельным участком, на который ему принадлежит право частной собственности или землепользования.
2. Право ограниченного целевого пользования чужим земельным участком (сервитут) может возникать:
1) непосредственно из нормативно-правового акта;
2) на основе договора заинтересованного лица с частным собственником или землепользователем;
3) на основе акта местного исполнительного органа.
3. Если нормативный правовой акт предусматривает установление сервитута на основании договора заинтересованного лица с частным собственником или землепользователем, отказ последних заключить такой договор или условия договора, предлагаемые частным собственником или землепользователем, могут быть оспорены заинтересованным лицом путем предъявления иска к частному собственнику или землепользователю в суд.
4. Если нормативный правовой акт предусматривает установление сервитута на основе акта местного исполнительного органа, этот акт может быть обжалован заинтересованным в установлении сервитута лицом, частным собственником или землепользователем в суд.

Статья 48. Право нахождения физического лица на чужих
земельных участках и прохода через них

1. Физические лица имеют право свободно, без каких-либо разрешений находиться на незакрытых для общего доступа земельных участках.
2. Если земельный участок, находящийся в чьей-либо частной собственности или в землепользовании, не огорожен, или если частный собственник или землепользователь иным способом не обозначил, что вход на участок без его разрешения не допускается, любое лицо может пройти через этот участок, если это не причиняет ущерба или беспокойства частному собственнику или землепользователю.

Статья 49. Право ограниченного пользования соседним
или иным земельным участком

1. Частный собственник или землепользователь вправе требовать от субъекта права частной собственности или землепользования на соседний земельный участок, а в необходимых случаях - от субъектов права частной собственности или землепользования и на иной участок, предоставления права ограниченного пользования этими участками, за исключением особо охраняемых природных территорий.
2. Право ограниченного пользования соседним или иным земельным участком может устанавливаться для обеспечения:
1) прохода и проезда через соседний или иной земельный участок, если другой путь частного собственника или землепользователя к своему участку невозможен, крайне затруднен или требует несоразмерных расходов;
2) прокладки и эксплуатации необходимых линий электропередачи, связи, обеспечения водоснабжения, теплоснабжения, мелиорации и других нужд частного собственника или землепользователя, которые не могут быть обеспечены без установления сервитута на соседний или иной участок.
3. Сервитут на соседний или иной участок устанавливается по договору с субъектами права частной собственности или землепользования на эти участки.
4. Субъект права ограниченного пользования земельным участком должен возместить частному собственнику или землепользователю все убытки, связанные с сервитутом.
5. Договором может быть установлена плата за сервитут.
Сноска. В статью 49 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 50. Скотопрогонные трассы временного (сезонного)
пользования

1. Скотопрогонные трассы временного (сезонного) пользования могут устанавливаться по постановлениям районных (на территории района) или областных (на территории двух и более районов) исполнительных органов по согласованию с частными собственниками или землепользователями, по землям которых пролегает трасса, без изъятия земли у частных собственников или землепользователей.
2. Владельцы скота несут перед частными собственниками или землепользователями ответственность за убытки, причиняемые при перегоне скота по трассе.

Статья 51. Использование земельных участков для
изыскательских работ

1. Физические и юридические лица, осуществляющие геологические, геофизические, поисковые, геодезические, почвенные, геоботанические, землеустроительные, археологические и другие изыскательские работы, могут проводить эти работы без изъятия земельных участков у частных собственников или землепользователей.
2. Разрешение использования земельных участков для проведения работ, перечисленных в пункте 1 настоящей статьи, с указанием срока его действия дает районный, городской, поселковый, аульный, сельский исполнительный орган, а на пашне, улучшенных сенокосах и пастбищах, на землях, занятых многолетними насаждениями, а также на землях, отнесенных к категории особо охраняемых природных территорий, и землях лесного фонда - областной исполнительный орган.
3. Сроки проведения, место указанных работ, размеры платежей за использование земель, обязанности по возмещению убытков и приведению земель в состояние, пригодное для их использования по целевому назначению, а также другие условия определяются в договоре, заключенном изыскателем с частным собственником или землепользователем.
4. Приведение земельных участков, используемых для изыскательских работ, в состояние, пригодное для использования по прямому назначению, определяется договором между частным собственником или землепользователем и изыскателем с учетом того, что работы по приведению участков в пригодное для использования по назначению состояние должны проводиться в ходе изыскательских работ, и при невозможности этого - не позднее чем в месячный срок после завершения работ, исключая период промерзания почвы.

Статья 52. Другие сервитуты

Законодательством могут предусматриваться другие сервитуты, кроме указанных в настоящем Указе.

Статья 53. Сохранение сервитута при переходе права
на земельный участок

1. Сервитут сохраняется в случае перехода права собственности на земельный участок или права землепользования земельным участком, обремененным сервитутом, к другому лицу.
2. Сервитут не может быть самостоятельным предметом сделок, в том числе купли-продажи и залога. Сервитут может переходить к другим лицам лишь вместе с правом, для обеспечения которого установлен сервитут.

Статья 54. Прекращение сервитута

1. Сервитут может быть прекращен по требованию частного собственника или землепользователя ввиду отпадения причин, по которым он был установлен.
2. В случаях, когда земельный участок, обремененный сервитутом, не может использоваться по своему назначению в результате такого обременения, частный собственник или землепользователь вправе в судебном порядке требовать прекращения сервитута.

Статья 55. Регистрация сервитута

Возникновение, изменение и прекращение сервитута, если он не возникает непосредственно из нормативно-правового акта, подлежат государственной регистрации в порядке, установленном для регистрации прав на недвижимость или сделок с ней.

Глава 8. Залог земельного участка и права
землепользования

Статья 56. Предмет залога

1. Предметом залога могут быть земельный участок, принадлежащий залогодателю на праве частной собственности, и право землепользования, а также право на земельную (условную земельную) долю.
2. К отношениям по залогу земельного участка и права землепользования, а также права на земельную (условную земельную) долю, применяются положения об ипотеке недвижимости.
Сноска. В статью 56 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Статья 57. Ограничения залога земельного участка и права
землепользования

1. Залог земельного участка и права землепользования не допускается в случаях, когда совершение сделок в отношении земельного участка или права землепользования запрещено (пункт 3 статьи 39 настоящего Указа).
2. Не допускается залог части земельного участка или права землепользования на часть земельного участка, если эта часть не может быть в соответствии с целевым назначением использована в качестве самостоятельного участка (статья 18 настоящего Указа).
3. Залог неделимого земельного участка, находящегося в общей собственности, или права общего землепользования неделимым земельным участком допускается при наличии письменного согласия всех участников общей собственности или общего землепользования.
4. Залог права временного долгосрочного землепользования в форме аренды земельного участка допускается на срок действия договора аренды.
Залог права краткосрочной аренды и временного безвозмездного землепользования не допускается.

Статья 58. Залог земельного участка или права землепользования
земельным участком, на котором имеются здания
или сооружения

1. В случае, если на земельном участке находятся здания или сооружения, принадлежащие землепользователю на праве собственности (хозяйственного ведения, оперативного управления), то залог земельного участка или права землепользования должен одновременно сопровождаться залогом указанной недвижимости. Залог здания или сооружения без залога права землепользования на ту часть земельного участка, которая занята этим зданием или сооружением и необходима для его использования, не допускается.
2. Если на неделимом земельном участке расположены здания или сооружения, находящиеся в общей собственности (хозяйственном ведении, оперативном управлении), залог зданий или сооружений либо части здания или сооружения, принадлежащих одному из собственников (лиц, обладающих имуществом на праве хозяйственного ведения или оперативного управления) означает, что одновременно передается в залог доля этого лица в общей собственности или в общем землепользовании неделимым земельным участком. Стоимость этой доли должна учитываться при залоге.
3. Государственные землепользователи вправе передавать в залог принадлежащее им право постоянного землепользования лишь в том случае, когда они обращают в залог здания или сооружения, расположенные на данном земельном участке, и в той его части, которая занята этим зданием или сооружением и предназначена для его обслуживания.

Статья 59. Регистрация залога земельного участка или
права землепользования

Договор залога земельного участка или права землепользования, права на земельную (условную земельную) долю подлежит государственной регистрации в порядке, установленном для регистрации сделок с недвижимостью.
Сноска. В статью 59 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Глава 9. Прекращение права собственности и иных
вещных прав на земельный участок

Статья 60. Основания прекращения права частной собственности
на земельный участок или права землепользования

1. Право частной собственности на земельный участок или право землепользования прекращаются при:
1) отчуждении земельного участка собственником или права землепользования землепользователем другим лицам;
2) отказе собственника от права собственности или землепользователя от права землепользования;
3) утрате права собственности на земельный участок или права землепользования в иных случаях, предусмотренных законодательными актами.
2. Изъятие (выкуп) земельного участка у собственника и права землепользования у землепользователя не допускается, кроме случаев:
1) обращения взыскания на земельный участок или право землепользования по обязательствам собственника или землепользователя;
2) изъятия (выкупа) у частного собственника или землепользователя земельного участка для государственных надобностей;
3) изъятия у землепользователя земельного участка, не используемого по назначению или используемого с нарушением законодательства;
4) конфискации.
3. Кроме этого, право землепользования может прекращаться по следующим основаниям:
1) истечение срока, на который был предоставлен участок;
2) досрочное прекращение договора аренды земельного участка или договора временного безвозмездного землепользования;
3) прекращение трудовых отношений, в связи с которыми землепользователю был предоставлен служебный земельный надел (статья 46 настоящего Указа).

Статья 61. Отказ от права частной собственности или права
землепользования

1. Собственник или землепользователь могут отказаться от права собственности на принадлежащий им земельный участок или от права землепользования, объявив об этом либо совершив другие действия, определенно свидетельствующие об их устранении от принадлежащих им прав на земельный участок без намерения сохранить эти права.
2. В случае совершения собственником земельного участка или землепользователем действий, определенно свидетельствующих об их отказе от прав собственности или землепользования (отъезд, длительное неиспользование участка и другие) этот участок принимается на учет как бесхозяйное имущество.
По истечении трех лет со дня взятия на учет как бесхозяйного имущества такой земельный участок по требованию местного исполнительного органа на основании решения суда возвращается в государственную собственность.
3. Отказ от права собственности или права землепользования не влечет прекращения прав и обязанностей собственника или землепользователя в отношении земельного участка до момента приобретения права собственности или права землепользования на данный земельный участок другим лицом.
4. На время нахождения на учете как бесхозяйного имущества такой участок может быть передан в пользование другому лицу.

Статья 62. Обращение взыскания на земельный участок или
на право землепользования по обязательствам
собственника или землепользователя

При обращении взыскания на земельный участок или на право землепользования по обязательствам собственника или землепользователя (статья 27 настоящего Указа), право собственности на земельный участок или право землепользования прекращаются у собственника или землепользователя с момента возникновения права собственности на изъятый земельный участок или права землепользования у лица, к которому право собственности или право землепользования переходят в порядке, предусмотренном законодательством.

Статья 63. Изъятие (выкуп) земельного участка для
государственных надобностей

1. Земельный участок может быть изъят (выкуплен) для государственных надобностей.
2. Основанием для изъятия (выкупа) земельных участков для государственных надобностей являются генеральные планы городов и иных поселений, схемы зонирования территорий и иная, утвержденная в установленном порядке, градостроительная или землеустроительная документация.
3. Условия и порядок изъятия (выкупа) земельных участков определяются Правительством Республики Казахстан.

Статья 64. Выкуп земельного участка

1. Изъятие земельных участков для государственных надобностей у собственников и негосударственных землепользователей осуществляется в порядке выкупа в соответствии с гражданским законодательством.
2. Решение о выкупе принимается компетентным исполнительным органом и подлежит регистрации в порядке, установленном для государственной регистрации недвижимости.
3. Собственник земельного участка или негосударственный землепользователь должны быть не позднее, чем за год до предстоящего выкупа участка письменно уведомлены об этом органом, принявшим решение о выкупе. Выкуп земельного участка до истечения года со дня получения собственником или землепользователем такого уведомления допускается только с согласия собственника или землепользователя.

Статья 65. Права собственника или землепользователя
земельного участка, подлежащего выкупу для
государственных надобностей

Собственник или землепользователь земельного участка, подлежащего выкупу для государственных надобностей, с момента государственной регистрации решения о выкупе до достижения соглашения или принятия судом решения о выкупе участка могут осуществлять принадлежащие им права на земельный участок и производить необходимые затраты, обеспечивающие использование участка в соответствии с его назначением. При этом собственник или землепользователь несут риск отнесения на них затрат и убытков, связанных с новым строительством, расширением или реконструкцией зданий и сооружений на земельном участке в указанный период.

Статья 66. Выкупная цена земельного участка

1. Плата за земельный участок, выкупаемый для государственных надобностей (выкупная цена), сроки и другие условия выкупа определяются соглашением с собственником или землепользователем.
2. При определении выкупной цены в нее включаются рыночная стоимость земельного участка или прав на него и находящегося на нем недвижимого имущества, а также все убытки, причиненные собственнику или землепользователю в связи с утратой земельного участка, включая убытки, которые они несут в связи с досрочным прекращением обязательств перед третьими лицами.
3. По соглашению с собственником или землепользователем им может быть предоставлен взамен земельного участка, выкупаемого для государственных нужд, другой земельный участок с зачетом стоимости земельного участка или прав на него в выкупную цену.

Статья 67. Выкуп земельного участка по решению суда

Если собственник или землепользователь не согласны с решением о выкупе у них земельного участка для государственных надобностей, либо с ними не достигнуто соглашение о выкупной цене или других условиях выкупа, государственный орган, принявший решение о выкупе, может предъявить иск о выкупе земельного участка в суд. Такой иск может быть предъявлен по истечении года, но не позднее двух лет с момента направления собственнику или землепользователю участка уведомления, указанного в пункте 3 статьи 64 настоящего Указа.

Статья 68. Изъятие земельного участка у государственного
землепользователя для государственных надобностей

1. Изъятие земельного участка у государственного землепользователя для государственных надобностей производится на основании одностороннего решения компетентного исполнительного органа, осуществляющего изъятие.
Такое решение может быть обжаловано в вышестоящий орган либо в судебном порядке. Подача жалобы приостанавливает исполнение решения об изъятии.

Статья 69. Ограничение изъятия земель отдельных категорий

Изъятие сельскохозяйственных угодий с кадастровой оценкой выше среднерайонного уровня, а также земель пригородных зон, опытных полей научно-исследовательских и учебных заведений сельскохозяйственного и биологического профиля, лесов первой группы для государственных нужд допускается только в исключительных случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий, выполнением международных обязательств, обнаружением под участком месторождения ценных полезных ископаемых, строительством дорог, линий электропередач и магистральных трубопроводов, а также объектов, имеющих важное государственное значение.
Сноска. В статью 69 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 70. Временное изъятие земельного участка при
обстоятельствах чрезвычайного характера

1. В случае стихийных бедствий, аварий, эпидемий, эпизоотий и при иных обстоятельствах чрезвычайного характера земельный участок в интересах общества по решению представительных и исполнительных органов может быть временно изъят у собственника или землепользователя с возмещением им убытков. Оценка, по которой собственнику или землепользователю компенсируются убытки, может быть оспорена в суде.
2. В случае объявления карантина и запрета хозяйственной деятельности на определенный период земельные участки не изымаются, а их собственникам или землепользователям возмещаются причиненные в связи с этим убытки.
3. Лицо, земельный участок которого был временно изъят, вправе при прекращении действия обстоятельств, в связи с которыми произведено изъятие, требовать по суду возврата ему земельного участка.
4. В случае невозможности возврата земельного участка собственнику или землепользователю возмещается стоимость земельного участка или права землепользования.
5. Порядок реквизиции имущества, в том числе недвижимого, при временном изъятии земельного участка осуществляется по правилам гражданского законодательства.

Статья 71. Изъятие у землепользователя земельного участка, не
используемого по назначению

Земельный участок может быть изъят у землепользователя в случаях, когда участок, предназначенный для сельскохозяйственного производства либо жилищного и иного строительства, не используется для соответствующей цели в течение трех лет, если более длительный срок не предусмотрен законодательством. В этот период не включается время, необходимое для освоения участка, а также время, в течение которого участок не мог быть использован по назначению из-за стихийных бедствий или ввиду иных обстоятельств, исключающих такое использование.

Статья 72. Изъятие у землепользователя земельного участка,
используемого с нарушением законодательства

Земельный участок может быть изъят у землепользователя, если использование участка осуществляется с грубым нарушением правил рационального использования земли, установленных настоящим Указом или иным законодательством, в частности, если участок используется не в соответствии с целевым назначением или его использование приводит к существенному снижению плодородия сельскохозяйственных земель либо значительному ухудшению экологической обстановки.

Статья 73. Порядок изъятия земельного участка, не используемого
по назначению либо используемого с нарушением
законодательства

1. Изъятие земельных участков у землепользователей, предусмотренное статьями 71 и 72 настоящего Указа, производится в судебном порядке по иску уполномоченного государственного органа.
2. Иск об изъятии земельного участка в случае, предусмотренном статьей 71 настоящего Указа, может быть предъявлен только после письменного предупреждения землепользователя о необходимости использовать участок по назначению, сделанного не менее, чем за год до предъявления иска и при условии, что за это время землепользователь не примет необходимых мер по использованию участка по назначению.
3. Иск об изъятии земельного участка в случае, предусмотренном статьей 72 настоящего Указа, может быть предъявлен только после письменного предупреждения землепользователя о необходимости устранить нарушения законодательства, сделанного не менее, чем за три месяца до предъявления иска и при условии, что за этот срок землепользователем не будут устранены нарушения законодательства при использовании участка.
Если нарушение законодательства землепользователем заключалось в использовании участка не по целевому назначению, то прежде, чем предъявить иск об изъятии, уполномоченный государственный орган обязан рассмотреть вопрос об изменении целевого назначения земельного участка, иск в этом случае может быть предъявлен лишь при отрицательном решении вопроса об изменении целевого назначения участка.
4. В случае изъятия участка у землепользователя по решению суда по основаниям, указанным в статьях 71 и 72 настоящего Указа, право землепользования продается на публичных торгах, в порядке, установленном гражданским процессуальным законодательством, а вырученная сумма, за вычетом расходов по изъятию участка, выплачивается бывшему землепользователю.

Статья 74. Конфискация

В случаях, предусмотренных законодательными актами, земельный участок может быть безвозмездно изъят у собственника или землепользователя в судебном порядке в виде санкции за совершение преступления.

Статья 75. Оценка земельного участка при прекращении права
собственности или землепользования

При прекращении права собственности или землепользования земельный участок или право землепользования оцениваются по рыночной стоимости.

Раздел III. Категории земель

Глава 10. Земли сельскохозяйственного назначения

Статья 76. Понятие и состав земель сельскохозяйственного
назначения

1. Землями сельскохозяйственного назначения признаются земли, предоставленные для нужд сельского хозяйства или предназначенные для этих целей.
2. В составе земель сельскохозяйственного назначения выделяются сельскохозяйственные угодья и земли, занятые внутрихозяйственными дорогами, коммуникациями, замкнутыми водоемами, постройками и сооружениями, необходимыми для функционирования сельского хозяйства, а также земельные участки особо охраняемых природных территорий.
3. К сельскохозяйственным угодьям относятся пашня, залежь, земли, занятые многолетними насаждениями, сенокосы и пастбища.
Сельскохозяйственные угодья подлежат особой охране. Использование этих земель в целях, не связанных с сельскохозяйственным производством, допускается в исключительных случаях. Порядок перевода сельскохозяйственных угодий из одного вида в другой устанавливается Правительством Республики Казахстан в соответствии с положениями настоящего Указа.
4. Земли сельскохозяйственного назначения предоставляются гражданам и юридическим лицам для товарного сельскохозяйственного производства, защитного лесоразведения, научно-исследовательских, опытных и учебных целей, ведения подсобного сельского хозяйства, садоводства, огородничества, дачного строительства.
5. В целях перераспределения земель между производителями сельскохозяйственной продукции создается специальный земельный фонд за счет земель сельскохозяйственного назначения и других категорий. Порядок создания и распределения специального земельного фонда устанавливается Правительством Республики Казахстан.
Сноска. В статью 76 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 77. Земельные участки для ведения крестьянского
(фермерского) хозяйства

1. Для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства земельные участки предоставляются (передаются) гражданам на праве постоянного или временного землепользования, в случаях и порядке, предусмотренных законодательством.
2. Гражданам, выходящим из состава колхозов или государственных сельскохозяйственных предприятий, реорганизуемых для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства, предоставляются из земель указанных предприятий земельные участки, кадастровая оценка которых должна быть на уровне средней по хозяйству.
3. За гражданами, получившими земельные участки для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства и имеющими жилой дом в ауле (селе), сохраняется приусадебный земельный участок на праве собственности, который не включается в состав землепользования крестьянского (фермерского) хозяйства.
4. Гражданам, не являющимся членами колхозов или работниками государственных сельскохозяйственных предприятий, земельные участки для ведения крестьянского фермерского хозяйства предоставляются из земель специального земельного фонда и запаса.
5. Граждане, вышедшие из сельскохозяйственных организаций, земля которых не подлежит разделу, имеют первоочередное право на получение земельного участка из земель специального земельного фонда для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства.
6. Порядок предоставления земельных участков для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства и осуществления в иной форме предпринимательства, связанного с производством сельскохозяйственной продукции, определяется законодательством.
Сноска. В статью 77 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Статья 78. Земельные участки для садоводства и дачного
строительства

1. Граждане, получившие в собственность земельные участки для садоводства и дачного строительства, вправе в общих интересах объединиться в простые товарищества, садоводческие или иные потребительские кооперативы, потребительские кооперативы собственников земельных участков.
Правовое положение образованных собственниками участков организационных структур определяется договором между собственниками либо уставом образованного ими юридического лица. Земельные участки, занятые дорогами, оросительной сетью, хранилищами выращенной продукции, складами и другими объектами общего пользования являются их общей собственностью либо собственностью образованного ими юридического лица.
2. Собственники земельных участков вправе создать и такую форму собственности, при которой сочетается индивидуальная собственность на земельные участки с общей собственностью на имущество (в том числе земля), приобретенное или созданное для общих нужд, доли в котором не выделены в натуре и неотделимы от раздельной собственности каждого участника на свой участок (кондоминиум).
3. При выделении новых участков для садоводства и дачного строительства граждане, желающие получить индивидуальные участки в общем массиве, границы которого определяются в порядке землеустройства, до получения участков в натуре обязаны образовать одну из организационных структур, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи. При недостижении соглашения по данному вопросу решением органа, предоставляющего земельные участки, образуется кондоминиум в организационно-правовой форме потребительского кооператива собственников земельных участков.
4. Такая же форма подлежит обязательному применению на массивах, объединяющих индивидуальные земельные участки для садоводства и дачного строительства, если собственники участков до истечения трех месяцев после вступления в силу настоящего Указа не избрали иной организационной формы, предусмотренной пунктом 1 настоящей статьи.
5. При регистрации юридического лица, образованного собственниками участков, либо заключенного ими договора об образовании простого товарищества, земли, выделенные для общего пользования (находящиеся в общей собственности), и индивидуальные участки в выдаваемых документах показываются раздельно.

Статья 79. Преобразование земельных отношений в
сельскохозяйственных организациях

1. Члены ликвидируемых или реорганизуемых колхозов, работники преобразуемых государственных сельскохозяйственных организаций в негосударственные, а также пенсионеры и лица, занятые в производственной и социально-культурной сферах обслуживания данных хозяйств и проживающие на их территории, имеют право на определенную в соответствии с законодательством условную земельную долю.
2. Обладатели земельных (условных земельных) долей имеют право:
1) передать право на земельную долю в качестве взноса в уставный фонд хозяйственных товариществ или в качестве пая в производственные кооперативы, образуемые на землях реорганизуемых организаций;
2) на получение земельного участка в соответствии с земельной долей для организации крестьянского (фермерского) хозяйства или иной предпринимательской деятельности, связанной с сельскохозяйственным производством;
3) подарить или продать право на земельную долю с сохранением преимущественного права покупки этой доли при прочих равных условиях за членами данной сельскохозяйственной организации;
4) сдавать в аренду и залог право на земельную (условную земельную) долю.
3. Порядок определения земельных долей и размеров земельных участков, бесплатно передаваемых в постоянное землепользование хозяйствующим субъектам, образованным в результате реорганизации или ликвидации организации, устанавливается Правительством Республики Казахстан.
Сноска. В статью 79 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Статья 80. Скотопрогонные трассы постоянного пользования

1. Для перегона скота сельских товаропроизводителей на сезонные пастбища, к мясокомбинатам и на пункты закупки скота предоставляются земельные участки под скотопрогонные трассы постоянного пользования, как правило, по пастбищным угодьям вдоль границ землепользований в размерах, обеспечивающих подножным кормом перегоняемый скот.
2. Земельные участки под скотопрогонные трассы постоянного пользования, предназначенные для перегона скота в пределах одного района, предоставляются районным исполнительным органом.
Для перегона скота по территории нескольких районов решение о предоставлении земельных участков под скотопрогонные трассы принимает областной исполнительный орган.
3. Лица, являющиеся землепользователями скотопрогонных трасс постоянного пользования, обязаны сооружать на них необходимое количество колодцев, площадок для водопоя и отдыха скота, строений и сооружений, обеспечивающих соблюдение экологических требований и нормальную эксплуатацию трасс, беспрепятственно допускать перегон скота в согласованные с органами ветеринарного надзора сроки.
4. Выделение скотопрогонных трасс временного (сезонного) пользования без предоставления земельных участков на праве землепользования производится по правилам сервитута (статья 50 настоящего Указа).

Статья 81. Возмещение потерь сельскохозяйственного
производства

1. Потери сельскохозяйственного производства, вызванные изъятием сельскохозяйственных угодий для использования их в целях, не связанных с ведением сельского хозяйства, подлежат возмещению в целях сохранения уровня сельскохозяйственного производства путем восстановления площадей сельскохозяйственных угодий и их качества.
Эти потери компенсируются помимо возмещения убытков, предусмотренных статьей 117 настоящего Указа.
2. Возмещение потерь сельскохозяйственного производства производится гражданами и юридическими лицами, которым предоставляются земельные участки из земель сельскохозяйственного назначения для нужд, не связанных с ведением сельского хозяйства, а также лицами, для которых устанавливаются охранные, санитарные и защитные зоны.
3. Размеры и порядок определения подлежащих возмещению потерь сельскохозяйственного производства, а также перечень лиц, освобождаемых от возмещения потерь, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.
4. Средства, поступающие в порядке возмещения потерь сельскохозяйственного производства, используются для освоения новых земель, повышения плодородия почв, а также на проведение землеустройства, ведение земельного кадастра и мониторинга земель.

Глава 11. Земли населенных пунктов

Статья 82. Понятие и состав земель населенных пунктов

1. Земельные участки, предоставленные для развития городов, поселков, аулов, сел и других поселений, относятся к категории земель населенных пунктов.
2. Земли населенных пунктов отграничиваются от земель иных административно-территориальных образований городской чертой, поселковой чертой, чертой сельского населенного пункта.
3. В состав земель населенных пунктов могут входить земли:
1) жилой и общественной застройки - застроенные и предназначенные для застройки жилыми, культурно-бытовыми, административными, просветительскими, лечебно-оздоровительными, научно-исследовательскими, торговыми, культовыми и иными зданиями и сооружениями;
2) промышленной и коммунально-складской застройки - занятые и предназначенные для промышленных, коммунально-складских и иных производственных объектов;
3) транспорта, связи, инженерных коммуникаций - занятые и предназначенные для сооружений железнодорожного, автомобильного, речного, морского, воздушного и трубопроводного транспорта, магистралями инженерной инфраструктуры и связи;
4) особо охраняемых природных территорий;
5) водоемов и акваторий - занятые реками, естественными и искусственными водоемами и акваториями, водоохранными зонами, гидротехническими и другими водохозяйственными сооружениями;
6) сельскохозяйственного использования;
7) общего пользования - занятые и предназначенные для занятия площадями, улицами, проездами, дорогами, набережными, парками, скверами, бульварами, водоемами, пляжами и иными объектами, предназначенными для удовлетворения нужд населения;
8) резервные и иные - не вовлеченные в градостроительную деятельность, предназначенные для территориального развития населенного пункта.

Статья 83. Установление и изменение городской черты, черты
поселков, аулов, сел и других поселений

1. Установление и изменение черты населенных пунктов производится на основе утвержденной в установленном порядке градостроительной документации по совместному представлению соответствующих органов землеустройства, архитектуры и градостроительства.
2. Городская черта городов, генеральные планы которых утверждаются Правительством, устанавливается и изменяется Правительством Республики Казахстан.
3. Городская (поселковая) черта других городов (поселков) устанавливается и изменяется областным исполнительным органом.
4. Черта сельских населенных пунктов устанавливается и изменяется районным исполнительным органом.
5. Включение земельных участков в черту города, поселка, села не влечет прекращения права собственности или права землепользования на эти участки.

Статья 84. Использование земель населенных пунктов

Все земли городов, поселков, сельских населенных пунктов используются в соответствии с их генеральными планами, проектами планировки и застройки и планами земельно-хозяйственного устройства территории.

Статья 85. Пригородные зоны

1. В состав земель пригородных зон могут включаться земли за пределами городской черты, составляющие с городом единую социальную, природную и хозяйственную территорию.
2. В пригородных зонах осуществляется зонирование территории с выделением зон интенсивного развития пригородного сельскохозяйственного производства, особого градостроительного регулирования (резервных территорий для развития города, размещения и строительства сооружений, необходимых для нормального функционирования инженерной и транспортной инфраструктур), зеленых зон, занятых лесами, лесопарками и другими зелеными насаждениями, выполняющими защитные и санитарно-гигиенические функции, и являющихся местом отдыха населения.
3. Размеры и границы пригородных зон городов устанавливаются и изменяются органами, утверждающими генеральные планы этих городов, по совместному предложению органов землеустройства, архитектуры и градостроительства.
4. Включение земель в пригородную зону не влечет за собой прекращение права собственности и права землепользования этими землями.
5. Порядок и режим использования земель, включенных в пригородную зону, определяется органом, установившим пригородную зону.
Порядок и режим использования земель, включенных в пригородную зону города Алматы, определяются исполнительным органом города Алматы.
Сноска. В статью 85 внесены изменения - Законом РК от 1 июля 1998 г. N 259 Z980259_ .

Глава 12. Земли промышленности, транспорта, связи,
обороны и иного несельскохозяйственного
назначения

Статья 86. Понятие и состав земель промышленности,
транспорта, связи и иного
несельскохозяйственного назначения

1. Землями промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения признаются земли, предоставленные в установленном настоящим Указом и иными законодательными актами порядке гражданам и юридическим лицам для соответствующего целевого назначения.
В составе земель промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения отдельно выделяются и учитываются в установленном законодательством порядке земельные участки особо охраняемых природных территорий.
2. Особенности использования земель промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения устанавливаются специальным законодательством.
Сноска. В статью 86 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 87. Земли для нужд обороны

1. Землями для нужд обороны признаются земельные участки, предоставленные Правительством Республики Казахстан для размещения и постоянной деятельности войсковых частей, военно-учебных заведений и иных организаций вооруженных сил и других войск, выполняющих задачи в области обороны и безопасности.
2. При необходимости временного использования земель для проведения учений и других мероприятий, связанных с нуждами обороны и безопасности, земельные участки могут предоставляться на договорной основе собственниками и землепользователями.
3. Правительство Республики Казахстан и местные исполнительные органы по согласованию с войсковыми частями и Министерством обороны могут передавать отдельные земельные участки из земель, предоставленных для нужд обороны, во временное землепользование гражданам и юридическим лицам для сельскохозяйственного использования.

Статья 88. Зоны с особыми условиями пользования землей

1. В целях обеспечения безопасности населения и создания необходимых условий для эксплуатации промышленных, транспортных и иных объектов устанавливаются зоны, в пределах которых ограничиваются или запрещаются те виды деятельности, которые несовместимы с целями установления зон.
2. К зонам с особыми условиями пользования землей относятся:
1) санитарно-защитные зоны промышленных предприятий;
2) селеопасные, оползнеопасные и защитные лесные зоны, примыкающие к полосе отвода железных и автомобильных дорог;
3) защитные зоны водозаборных сооружений;
4) приаэродромные полосы;
5) охранные зоны магистральных трубопроводов, линий связи, радиофикации и электропередачи;
6) водоохранные зоны и полосы;
7) охранные зоны особо охраняемых природных территорий.
3. Земли, включенные в зоны с особыми условиями пользования, обозначаются на местности специальными знаками. Эти земли изъятию у собственников и землепользователей не подлежат, за исключением первого пояса зоны охраны водозаборных сооружений.
4. Границы указанных зон и режим пользования землями в них определяются органом, принявшим решение о предоставлении земель в собственность или землепользование, в соответствии с нормами и проектно-технической документацией.
Сноска. В статью 88 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Глава 13. Земли особо охраняемых природных территорий

Статья 89. Состав земель особо охраняемых природных территорий

К землям особо охраняемых природных территорий относятся земли государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных парков, государственных памятников природы, государственных заповедных зон, государственных природных заказников, государственных зоологических парков, государственных ботанических садов, государственных дендрологических парков, лесов особо охраняемых природных территорий, водоемов, имеющих особое государственное значение или особую научную ценность, водно-болотных угодий, имеющих международное значение, участков недр, представляющих особую экологическую, научную, культурную и иную ценность.
Сноска. Статья 89 - в редакции Закона РК от 11 мая 1999 г. N 381 Z990381_ .

Статья 90. Отнесение земель к категории особо охраняемых природных
территорий
Отнесение земель к землям особо охраняемых природных территорий производится Правительством Республики Казахстан и местными исполнительными органами в соответствии с их компетенцией и порядком, установленным законодательством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 90 - в редакции Закона РК от 11 мая 1999 г. N 381 Z990381_ .

Статья 90-1. Резервирование земель под особо охраняемые природные территории
Резервирование земель под особо охраняемые природные территории осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий.
Сноска. Дополнен статьей 90-1 - Законом РК от 11 мая 1999 г. N 381 Z990381_ .

Статья 91. Правовой режим земель особо охраняемых
природных территорий

1. Изъятие земель особо охраняемых природных территорий для иных нужд не допускается.
2. В отношении земель особо охраняемых природных территорий устанавливается правовой режим особой охраны либо регулируемый режим хозяйственной деятельности.
3. Режим земель особо охраняемых природных территорий устанавливается в соответствии с настоящим Указом и законодательством Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий.
Сноска. В статью 91 внесены изменения - Законом РК от 11 мая 1999 г. N 381 Z990381_ .

Статья 92. Земли охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий

1. Для обеспечения особой охраны могут устанавливаться охранные, санитарно-защитные и иные защитные зоны особо охраняемых природных территорий с запрещением в пределах этих зон любой деятельности, отрицательно влияющей на сохранение и воспроизводство объектов государственного природно-заповедного фонда.
Размеры, границы и режимы использования охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий определяются местными исполнительными органами.
2. Земли охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий выделяются в отдельную категорию местными исполнительными органами и обозначаются на местности специальными знаками.
3. Земельные участки в пределах охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий используются с соблюдением установленного режима охраны этих зон и могут быть изъяты (выкуплены) для государственных надобностей в соответствии с условиями, определенными Правительством Республики Казахстан.
Сноска. Статья 92 - в редакции Закона РК от 11 мая 1999 г. N 381 Z990381_ .

Глава 14. Земли лесного фонда

Статья 93. Понятие и состав земель лесного фонда

1. Землями лесного фонда признаются земельные участки, покрытые лесом, а также не покрытые лесом, но предоставленные для нужд лесного хозяйства.
В составе земель лесного фонда отдельно выделяются и учитываются в установленном законодательством порядке земельные участки особо охраняемых природных территорий. P931198_ Р931235_
2. Земли лесного фонда предоставляются в постоянное и временное землепользование организациям, ведущим лесное хозяйство, и используются ими в порядке и на условиях, установленных настоящим Указом и иным законодательством.
3. Земельные участки лесного фонда, находящиеся в границах сельскохозяйственных организаций, могут предоставляться им в землепользование для комплексного ведения сельского и лесного хозяйства. Пользование лесным фондом на таких участках осуществляется в соответствии с требованиями лесного законодательства.
Сноска. В статью 93 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 94. Предоставление земель лесного фонда в
землепользование для сельскохозяйственных целей

Не используемые для нужд лесного хозяйства сельскохозяйственные угодья на землях лесного фонда могут предоставляться местными исполнительными органами по согласованию с исполнительными органами по управлению лесным хозяйством во временное землепользование гражданам и юридическим лицам для сельскохозяйственных целей.

Статья 95. Ограничения в переводе земель лесов первой группы
в другие категории земель

Перевод земель лесного фонда в лесах первой группы в земли других категорий, для целей, не связанных с ведением лесного хозяйства, осуществляется в исключительных случаях по решению Правительства Республики Казахстан.

Статья 96. Возмещение потерь лесохозяйственного производства

1. Потери лесохозяйственного производства, вызванные изъятием лесных угодий для использования их в целях, не связанных с ведением лесного и сельского хозяйства или ухудшением качества земель в результате влияния, вызванного деятельностью предприятий, организаций и граждан, подлежат возмещению.
2. Возмещение потерь лесохозяйственного производства производится гражданами и юридическими лицами, которым предоставляются земельные участки из земель лесного фонда для нужд, не связанных с ведением лесного и сельского хозяйства.
3. Размеры, порядок определения подлежащих возмещению потерь лесохозяйственного производства, а также порядок использования средств, поступающих за возмещение потерь лесохозяйственного производства, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Глава 15. Земли водного фонда

Статья 97. Понятие и состав земель водного фонда

Землями водного фонда признаются земли, занятые водоемами (реками, озерами, водохранилищами, каналами, внутренними морями, территориальными водами), ледниками, болотами, гидротехническими и другими водохозяйственными сооружениями, а также земли, выделенные под водоохранные полосы.
В составе земель водного фонда отдельно выделяются и учитываются в установленном законодательством порядке земельные участки особо охраняемых природных территорий.
Сноска. В статью 97 внесены изменения Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 98. Выделение земель под водоохранные зоны по
берегам водоемов

1. По берегам водоемов местными исполнительными органами выделяются земельные участки под водоохранные зоны. На эти земельные участки распространяется правовой режим, предусмотренный статьей 88 настоящего Указа.
2. Пользование земельными участками, включенными под водоохранные зоны осуществляется в соответствии с требованиями водного законодательства.

Статья 99. Предоставление земель водного фонда во временное
землепользование

Земли водного фонда решением местных исполнительных органов по согласованию с исполнительными органами по управлению водным хозяйством могут предоставляться во временное землепользование гражданам и юридическим лицам для нужд сельского, лесного, рыбного, охотничьего хозяйства.

Статья 100. Порядок использования земель водного фонда

Использование земель водного фонда осуществляется в порядке и на условиях, установленных настоящим Указом и водным законодательством.

Глава 16. Земли запаса

Статья 101. Состав земель запаса

1. Землями запаса являются все земли, не предоставленные в собственность или землепользование.
2. Земли запаса находятся в ведении местных исполнительных органов, за исключением земельных участков, на которых проводились испытания ядерного оружия.

Статья 102. Предоставление земель запаса

1. Земли запаса предоставляются в собственность или землепользование для нужд сельского хозяйства, промышленности и иных целей в порядке и на условиях, установленных настоящим Указом.
2. Предоставление земельных участков, на которых проводились испытания ядерного оружия, осуществляется в порядке, определенном Правительством Республики Казахстан.

Раздел IV. Охрана земель. Государственный контроль,
землеустройство, мониторинг и земельный
кадастр

Глава 17. Охрана земель и контроль за их использованием

Статья 103. Цели и задачи охраны земель

1. Охрана земель включает систему правовых, организационных, экономических, технологических и других мероприятий, направленных на охрану земли как части окружающей природной среды, на рациональное использование земель, предотвращение необоснованного изъятия земель из сельскохозяйственного и лесохозяйственного оборота, а также на восстановление и повышение плодородия почв.
2. Целями охраны земель являются:
1) предотвращение деградации и нарушения земель, других неблагоприятных последствий хозяйственной деятельности путем стимулирования экологически безопасных технологий производства и проведения лесомелиоративных мероприятий;
2) обеспечение улучшения и восстановления земель, подвергшихся деградации или нарушению;
3) внедрение в практику экологических нормативов оптимального землепользования.

Статья 104. Охрана земель

1. Собственники земельных участков и землепользователи обязаны проводить мероприятия, направленные на:
1) восстановление и повышение плодородия почв, а также других полезных свойств земли;
2) защиту земель от водной и ветровой эрозии, селей, подтопления, заболачивания, вторичного засоления, иссушения, уплотнения, загрязнения и засорения отходами производства, химическими и радиоактивными веществами, от других процессов разрушения;
3) защиту от заражения сельскохозяйственных земель карантинными вредителями и болезнями растений, от зарастания сорняками, кустарником и мелколесьем, от иных видов ухудшения состояния земель;
4) рекультивацию нарушенных земель, восстановление их плодородия и других полезных свойств земли и своевременное вовлечение ее в хозяйственный оборот;
5) снятие, сохранение и использование плодородного слоя почвы при проведении работ, связанных с нарушением земель.
2. В случаях, когда невозможно восстановить плодородие почв деградированных сельскохозяйственных угодий, земель, загрязненных химическими и (или) радиоактивными веществами сверх установленных предельно допустимых норм, производственными отходами, сточными водами, а также земель, зараженных карантинными вредителями и болезнями растений, предусматривается консервация земель в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 105. Нормативы предельно допустимых концентраций
вредных веществ в почве

1. Нормативы предельно допустимых концентраций вредных веществ, вредных микроорганизмов и других биологических веществ, загрязняющих почву, устанавливаются для оценки ее состояния в интересах охраны здоровья человека и окружающей среды.
2. Указанные нормативы утверждаются в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 106. Экологические, санитарно-гигиенические и иные
специальные требования к проектированию и вводу в
эксплуатацию зданий, строений, сооружений и других
объектов, влияющих на состояние земель

1. При размещении, проектировании и вводе в эксплуатацию новых и реконструируемых зданий, строений, сооружений и других объектов, при внедрении новой техники и технологий, отрицательно влияющих на состояние земель, должны предусматриваться и осуществляться мероприятия по охране земель, обеспечиваться соблюдение экологических, санитарно-гигиенических и других специальных требований (норм, правил, нормативов).
2. Оценка отрицательного воздействия на состояние земель и эффективности предусмотренных мероприятий по их охране производится по результатам государственной экологической экспертизы, иных государственных экспертиз, без положительного заключения которых запрещается внедрение новой техники и технологий, осуществление программ мелиорации земель, финансирование строительства (реконструкции) предприятий и других объектов.

Статья 107. Земли, подвергшиеся радиоактивному загрязнению

1. Не могут передаваться в собственность, постоянное или временное землепользование земельные участки, подвергшиеся сверхнормативному радиационному загрязнению, или иным образом представляющие угрозу жизни и здоровью населения.
2. Земельные участки, подвергшиеся радиоактивному загрязнению, на которых не обеспечивается получение продукции, соответствующей установленным законодательством санитарным требованиям и нормативам, подлежат исключению из сельскохозяйственного оборота. Производство сельскохозяйственной продукции на этих землях и ее реализация запрещаются.
3. Порядок изъятия, охраны и хозяйственного использования земель, подвергшихся радиоактивному загрязнению, определяется законодательством.

Статья 108. Государственный контроль за соблюдением
земельного законодательства, использованием
и охраной земель

1. Задачи государственного контроля состоят в обеспечении надлежащего исполнения земельного законодательства, выполнения мероприятий по рациональному использованию и охране земель государственными органами, юридическими лицами, должностными лицами и гражданами.
2. Государственный контроль за соблюдением земельного законодательства, использованием и охраной земель осуществляют местные исполнительные органы, исполнительные органы по управлению земельными ресурсами, охраной природы и другие уполномоченные органы.
3. Указания органов, осуществляющих государственный контроль по вопросам использования и охраны земель в пределах их компетенции, обязательны для всех собственников земельных участков и землепользователей.
4. Порядок осуществления государственного контроля за использованием и охраной земель устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Глава 17-1. Особенности выделения, учета и правового режима
земельных участков особо охраняемых природных территорий

Сноска. Дополнен главой 17-1 - Законом РК от 23 января 2001 г. N 151 Z010151_ .

Статья 108-1. Особенности использования земельных участков особо
охраняемых природных территорий
1. К земельным участкам особо охраняемых природных территорий относятся земельные участки, выделяемые из земель всех категорий при создании и расширении государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков и иных видов особо охраняемых природных территорий.
2. Земельные участки особо охраняемых природных территорий учитываются в составе тех категорий земель, из которых они выделяются.
3. Изъятие земельных участков особо охраняемых природных территорий для иных нужд не допускается.
Для обеспечения режима охраны природных комплексов вокруг особо охраняемых природных территорий могут создаваться охранные зоны с запрещением в пределах этих зон любой деятельности, отрицательно влияющей на сохранение объектов природно-заповедного фонда данных территорий.

Глава 18. Землеустройство, мониторинг и государственный
земельный кадастр

Статья 109. Назначение и содержание землеустройства

1. Землеустройство включает систему мероприятий, направленных на организацию рационального использования и охрану земель.
2. Землеустройство обеспечивает:
1) разработку республиканских, областных и региональных схем землеустройства и программ использования, улучшения и охраны земельных ресурсов;
2) составление проектов образования новых и упорядочения существующих землепользований, отвод и установление границ земельных участков на местности, изготовление документов на право пользования землей;
3) определение и установление на местности черты населенных пунктов, составление проектов их земельно-хозяйственного устройства;
4) установление на местности границ административно-территориальных образований, территорий с особыми природоохранными, рекреационными и заповедными режимами;
5) разработку проектов землеустройства, рекультивации нарушенных и освоения новых земель, а также других проектов, связанных с использованием и охраной земель;
6) проведение инвентаризации земель, выявление неиспользуемых, нерационально используемых или используемых не по целевому назначению земель;
7) проведение топографо-геодезических, картографических, почвенных, геоботанических и других обследовательских и изыскательских работ;
8) ведение земельного кадастра и мониторинга земель;
9) составление кадастровых и тематических карт и атласов состояния и использования земельных ресурсов;
10) проведение земельно-оценочных работ.

Статья 110. Проведение землеустройства

1. Землеустройство проводится по решению исполнительных органов или по ходатайству заинтересованных собственников земельных участков или землепользователей, а также по инициативе исполнительных органов по управлению земельными ресурсами.
2. Землеустроительные проекты составляются при участии заинтересованных собственников земельных участков и (или) землепользователей и после утверждения их в установленном законодательством порядке переносятся на местность с обозначением границ земельных участков знаками установленного образца.
3. Порядок проведения землеустройства устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Статья 111. Финансирование землеустроительных работ

1. Землеустройство, проводимое по решению исполнительных органов, осуществляется за счет бюджетных ассигнований.
2. Выполнение землеустроительных работ по заявкам частных собственников земельных участков и землепользователей производится за счет их средств.

Статья 112. Мониторинг земель

1. Задачами мониторинга земель являются:
1) своевременное выявление изменений состояния земель, их оценка, прогноз и выработка рекомендаций по предупреждению и устранению последствий негативных процессов;
2) информационное обеспечение ведения государственного земельного кадастра, землеустройства, контроля за использованием и охраной земель и иных функций государственного управления земельными ресурсами.
2. Содержание мониторинга земель составляют систематические наблюдения (съемки, обследования и изыскания) за состоянием земель, выявление происходящих в них изменений и их оценка.
3. Объектом мониторинга земель являются все земли Республики Казахстан, независимо от форм собственности на землю, целевого назначения и характера использования земель.
4. В соответствии с государственными программами ведение мониторинга осуществляется за счет бюджетных средств.
5. Порядок ведения мониторинга земель определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 113. Государственный земельный кадастр

1. Государственный земельный кадастр представляет собой систему сведений о природном и хозяйственном положении земель Республики Казахстан, местоположении, размерах и границах земельных участков, их качественной характеристике, об учете землепользования и оценке земельных участков, иных необходимых сведений.
2. Данные государственного земельного кадастра являются основой при планировании использования и охраны земель, при проведении землеустройства, оценке хозяйственной деятельности и осуществлении других мероприятий, связанных с использованием и охраной земель, могут быть использованы при совершении сделок с землей, при определении размеров платежей за землю, при ведении правового и других кадастров.

Статья 114. Ведение земельного кадастра

1. Государственный земельный кадастр ведется центральным исполнительным органом по управлению земельными ресурсами и его органами на местах по единой для Республики Казахстан системе за счет бюджетных средств.
2. Органы и должностные лица, осуществляющие ведение государственного земельного кадастра, обязаны обеспечить достоверность сведений, включаемых в кадастровую документацию. Сведения земельного кадастра являются общедоступными и

предоставляются заинтересованным лицам на платной основе.

3. Порядок ведения государственного земельного кадастра

устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Раздел V. Обеспечение исполнения земельного

законодательства

Глава 19. Защита права собственности и права

землепользования и возмещение убытков

Статья 115. Защита права частной собственности и права

землепользования

Право собственности и право землепользования могут защищаться в порядке, предусмотренном статьями 259-267 Гражданского кодекса Республики Казахстан.

Статья 116. Основания возмещения убытков, причиненных
собственникам или землепользователям

Убытки, причиненные собственникам или землепользователям, подлежат возмещению в полном объеме в случаях:
1) изъятия (выкупа) земель на государственные нужды, влекущего прекращение права собственности или землепользования;
2) ограничения права собственности или землепользования в связи с установлением особого режима землепользования;
3) нарушения прав собственников или землепользователей;
4) ухудшения качества земель в результате строительства и эксплуатации объектов, приводящих к нарушению плодородия почвы, ухудшающих водный режим, выделяющих вредные для сельскохозяйственных культур и насаждений вещества.

Статья 117. Порядок возмещения убытков

1. Убытки собственнику или землепользователю возмещаются за счет их причинителя. В случае, когда убыток причинен вследствие решения государственного органа, убыток возмещается за счет средств соответствующего бюджета.
2. При определении размера компенсации в нее включаются:
1) сумма покупки права собственности или права землепользования с учетом инфляции;
2) рыночная стоимость находящегося на участке недвижимого имущества, включая фруктовые деревья и многолетние насаждения;
3) стоимость затрат, связанных с освоением земельного участка, его эксплуатацией, проведением защитных мероприятий, повышением плодородия почвы и других затрат с учетом их инфляции;
4) все убытки, причиненные собственнику или землепользователю изъятием земельного участка, включая убытки, которые они несут в связи с досрочным прекращением своих обязательств перед третьими лицами;
5) упущенная выгода.

Статья 118. Ответственность за нарушение земельного
законодательства

1. Должностные лица и граждане несут установленную законодательством дисциплинарную, материальную, административную или уголовную ответственность за нарушение земельного законодательства и причинение вреда земельным ресурсам либо создание реальной угрозы его причинения.
2. Лица, виновные в нарушении земельного законодательства, обязаны возместить вред, причиненный в результате этого нарушения. Привлечение к дисциплинарной, административной или уголовной ответственности не освобождает виновных лиц от обязанности возмещения причиненного ими вреда.

Статья 119. Земельные споры

Все споры, вытекающие из земельных правоотношений, рассматриваются судом.

Раздел VI. Переходные и заключительные положения

Статья 120. Порядок применения настоящего Указа

Настоящий Указ применяется к земельным и другим правоотношениям, возникшим после вступления его в силу. По земельным и другим правоотношениям, возникшим до вступления его в силу, настоящий Указ применяется к тем правам и обязанностям, которые возникли после вступления его в силу.

Статья 121. Применение законодательства в связи со
вступлением в силу настоящего Указа

Принятые до вступления в силу настоящего Указа нормативные правовые акты, регулирующие земельные отношения, применяются в части, не противоречащей настоящему Указу.

Статья 122. Изменение прав на земельный участок в связи со
вступлением в силу настоящего Указа

1. Граждане Республики Казахстан, которым до вступления в силу настоящего Указа земельные участки для личного подсобного хозяйства, садоводства, строительства и обслуживания жилого дома, дачного строительства были предоставлены на праве пожизненного наследуемого владения, с даты вступления в силу настоящего Указа становятся собственниками этих земельных участков.
2. Граждане и негосударственные юридические лица, которым до вступления в силу настоящего Указа земельные участки предоставлены в постоянное пользование под застройку или застроенные производственными и другими объектами, прочно связанными с землей, включая земли, предназначенные для их обслуживания, становятся собственниками этих земельных участков, если право постоянного пользования ими выкуплено ранее.
Гражданами и негосударственными юридическими лицами, которыми не выкуплено право постоянного пользования, земельные участки выкупаются в собственность или переоформляются во временное краткосрочное или долгосрочное землепользование на условиях аренды до их выкупа в собственность.
3. Земельные участки, предназначенные для строительства и обслуживания домов, в которых находятся несколько квартир и (или) нежилых помещений, с даты вступления в силу настоящего Указа переходят в общую собственность собственников этих помещений или в собственность юридических лиц, образованных собственниками помещений.
4. Граждане Республики Казахстан, которым до вступления в силу настоящего Указа земельные участки для ведения крестьянского хозяйства были предоставлены в пожизненное наследуемое владение, с даты вступления в силу настоящего Указа становятся постоянными землепользователями.
5. Юридические лица Республики Казахстан, которым до вступления в силу настоящего Указа земельные участки были предоставлены в постоянное владение для сельскохозяйственного и лесохозяйственного производства, с даты вступления в силу настоящего Указа становятся постоянными землепользователями.
6. Граждане и юридические лица, которым земельные участки предоставлены во временное пользование, в том числе в аренду, с даты вступления в силу настоящего Указа становятся временными землепользователями.
7. Государственные юридические лица, которым земельные участки предоставлены в постоянное пользование, с даты вступления в силу настоящего Указа становятся постоянными землепользователями.
8. Документы, удостоверяющие права на землю, выданные гражданам и юридическим лицам до вступления в силу настоящего Указа в соответствии с ранее действовавшим законодательством, сохраняют силу до замены их новыми документами, удостоверяющими право собственности или право землепользования в соответствии с настоящим Указом.
Сноска. В статью 122 внесены изменения - Законом РК от 14 июля 1997 г. N 158 Z970158_ .

Статья 123. Порядок вступления в силу настоящего Указа

1. Признать утратившим силу:
Земельный кодекс Республики Казахстан от 16 ноября 1990 г.

(Ведомости Верховного Совета Казахской ССР, 1990 г., N 47, ст.429;

Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1992 г., N 13-14,

ст.309; N 16, ст.411; 1993 г., N 8, ст.183; 1995 г., N 14,

ст.96);

Постановление Верховного Совета Казахской ССР от 16 ноября

1990г. "О порядке введения в действие Земельного кодекса Казахской ССР"

(Ведомости Верховного Совета Казахской ССР, 1990 г., N 47, ст.430).

2. Настоящий Указ вступает в силу со дня его опубликования.

Президент

Республики Казахстан

(Специалисты:

Цай Л.Г.

Жакупова Э.)

Жер туралы

Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығы 1995 жылғы 22 желтоқсан N 2717. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.24. N 153 Заңымен. ~Z010153

Заң күшi бар

     "Қазақстан Республикасының Президентi мен жергiлiктi әкiмдерге
уақытша қосымша өкiлеттiк беру туралы" 1993 жылғы 10 желтоқсандағы
Қазақстан Республикасы Заңының  

Z933600_

  1-бабына сәйкес және 
Қазақстан Республикасында жер қатынастарының құқықтық реттелуiн 
жетiлдiру мақсатында осы Жарлықты шығарамын.

                             I БӨЛIМ

                         НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР

                              1-тарау

                          ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

     1-бап. Негiзгi терминдер мен анықтамалар

     Осы Жарлықта қолданылатын терминдер мен анықтамалар мынаны
бiлдiредi:

1) жерге заттық құқық - меншiк құқығы, жер пайдалану құқығы, жеке меншiктегi жер учаскесiн уақытша пайдалану құқығы, мiндеттiлiк (сервитут) және өзге де заттық құқықтар;
2) жер учаскесiнiң және жер пайдалану құқығының кепiлi - жер учаскесiн меншiк иесi немесе жер пайдаланушы (кепiл берушi) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелердi орындамаған жағдайда, кредитордың (кепiл ұстаушының) кепiлге берiлген жер учаскесiнiң құнынан немесе жер пайдалану құқығынан заң актiлерiмен белгiленген шегерiмдердiң сыртында, басқа кредиторлардан артықшылық ретiмен кепiлдiк шартына негiзделген қайтарым алудың құқығы;
3) жер үлесi (шартты жер үлесi) - осы Жарлықпен және өзге де заңдармен белгiленген жағдайларда және шартпен бөлiнiс жасалуы мүмкiн жер учаскесiне құқық пен мiндеттерге басқа адамдармен бiрге қатысудың сан жағынан анықталған үлесi; <*>
4) жер құқығы қатынастары - жер ресурстарын басқаруға, жеке субъектiлерге жер учаскелерiн бекiтiп беруге, жерге меншiк құқығын және басқа да заттық құқықтарды жүзеге асырумен байланысты жер пайдалану мен қорғау жөнiндегi құқықтық қатынастар;
5) жер ресурстары - экономиканың салаларында пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкiн жер;
6) жер учаскесi - осы Жарлықпен белгiленген тәртiппен жер құқығы қатынастары субъектiлерiне бекiтiлiп берiлетiн, тұйық шекарада бөлiнген жер бөлiгi;
7) жерге орналастыру - жердi тиiмдi пайдалану мен қорғауды ұйымдастыруға бағытталған шаралар жүйесi;
8) жер - заңдарға сәйкес меншiк және жер пайдалану объектiсi (жылжымайтын мүлiк) болып табылатын табиғи шаруашылық жүргiзу объектiсi;
9) кондоминиум - жылжымайтын мүлiкке меншiк нысаны, бұл ретте жылжымайтын мүлiктiң жекелеген бөлiктерi, соның iшiнде жер учаскелерi азаматтар мен заңды тұлғалардың және (немесе) мемлекеттiң дербес меншiгiнде болады, ал жылжымайтын мүлiктiң бөлек меншiкке жатпайтын бөлiктерi (үй маңындағы бөлiнбейтiн жер учаскесi, ортақ пайдаланыстағы жер) ортақ меншiк құқығы негiзiнде жылжымайтын мүлiк бөлiктерiнiң меншiк иелерiне тиесiлi болады;
10) жер құқығы қатынастарының объектiсi - жер учаскелерiне орналасқандығына және олардың жеке субъектiлерге бекiтiлуiнiң құқықтық негiздерiне, сондай-ақ жер учаскелерi мен жер үлестерiне құқыққа қарамастан, Қазақстан Республикасының аумағындағы бүкiл жер, жекелеген жер учаскелерi;
11) жеке меншiктегi жер учаскесiн уақытша пайдалану құқығы - жер учаскесiнiң меншiк иесi мен уақытша пайдаланушы (жалға алушы немесе ақысыз пайдаланушы) арасындағы жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарт негiзiнде туындайтын, субъектiнiң жер учаскесiн иелену және пайдалану құқығы;
12) жер пайдалану құқығы - тұлғаның мемлекет меншiгiндегi жер учаскесiн мерзiмсiз (тұрақты жер пайдалану) немесе белгiлi мерзiм iшiнде (уақытша жер пайдалану) иелену және пайдалану құқығы. Осы Жарлықта белгiленген шарттар мен шекте жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығына билiк етуге хақылы;
13) жерге жеке меншiк құқығы - азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың осы Жарлық пен өзге де заңдарда белгiленген шарттар мен шектерде өздерiне тиесiлi жер учаскесiн иелену, пайдалану және билiк ету құқығы;
14) сервитут - азаматтар мен заңды тұлғалардың басқа адамдардың жеке меншiк құқығындағы немесе жер пайдалану құқығындағы жер учаскелерiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығы;
15) жер құқық қатынастарының субъектiсi - жер құқық қатынасында тарап болып табылатын (мемлекет, әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер, мемлекеттiк органдар, азаматтар мен заңды тұлғалар) және соған орай осы құқық қатынасында құқықтары мен атқаратын мiндеттерi бар субъект.
16) төлемнiң базалық ставкасы - жеке меншiкке берiлетiн немесе мемлекет жердi пайдаланушыға беретiн жер үшiн төлемақы нормативi. <*>
ЕСКЕРТУ. 1-бап өзгертiлдi және толықтырылды - Қазақстан
Республикасының 1997.07.14. N 158 Заңымен. Z970158_

2-бап. Қазақстан Республикасы жер заңдарының мiндеттерi

Қазақстан Республикасы жер заңдарының мiндеттерi жердi тиiмдi пайдалану мен қорғау, топырақ құнарлылығын қалпына келтiру, табиғи ортаны сақтау мен жақсарту, шаруашылық жүргiзудiң барлық нысандарын тең дамыту үшiн жағдай туғызу, азаматтар мен заңды тұлғалардың жерге құқығын қорғау, жылжымайтын мүлiк нарығын жасау мен дамыту, жер

қатынастары саласында заңдылықты нығайту мақсатында жер қатынастарын
реттеу болып табылады.

     3-бап. Қазақстан Республикасы жер заңдарының принциптерi

     Қазақстан Республикасының жер заңдары мынадай принциптерге:
     1) жердi табиғи объект, Қазақстан Республикасы халқының өмiрi
мен қызметiнiң негiзi ретiнде сақтау;
     2) жердi тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ету;
     3) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;
     4) жердi нысаналы пайдалану;
     5) ауыл шаруашылығына арналған жерлердiң басымдығы;
     6) жердiң жай-күйi туралы ақпараттың ашық болуы;
     7) жердi пайдалану мен қорғау жөнiндегi шараларды мемлекеттiк
қолдау;
     8) жерге келтiрiлетiн залалдың алдын алу немесе оның зардаптарын
жою;
     9) жердi пайдаланудың ақылылығы принциптерiне негiзделедi.

     4-бап. Қазақстан Республикасының жер заңдары

1. Қазақстан Республикасындағы жер қатынастары осы Жарлықпен және соған сәйкес шығарылатын Қазақстан Республикасы заңдарының басқа да актiлерiмен реттеледi.
2. Жер қойнауын, орман және су ресурстарын, өсiмдiк және жануарлар дүниесiн, атмосфералық ауаны пайдалану мен қорғау жөнiндегi қатынастар арнайы заңдармен реттеледi.
3. Жер учаскелерiне меншiк құқығына және жер пайдалану құқығына байланысты азаматтық-құқықтық қатынастар осы Жарлыққа қайшы келмейтiн азаматтық заңдар нормаларымен реттеледi.
4. Осы Жарлықта немесе басқа заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шетелдiк азаматтар мен заңды тұлғалар, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар жер құқығы қатынастарында Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бiрдей құқықтарды пайдаланады және мiндеттер атқарады.
5. Азаматтар мен заңды тұлғалардың жер заңдарында белгiленген құқықтары атқарушы өкiмет пен жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың актiлерiмен шектеле алмайды. Мұндай актiлердiң заңды күшi болмайды және орындалуға жатпайды.

5-бап. Жерге меншiк

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер мемлекет меншiгiнде болады. Осы Жарлықпен немесе оған қайшы келмейтiн өзге де заң актiлерiмен белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер сол сияқты жеке меншiкте болуы мүмкiн.

     6-бап. Қазақстан Республикасы жерiнiң құрамы

     1. Қазақстан Республикасындағы барлық жер нысаналы арналуына
сәйкес мынадай санаттарға бөлiнедi:
     1) ауыл шаруашылығына арналған жер;
     2) елдi мекендердiң (қалалардың, поселкелер мен селолық елдi
мекендердiң) жерi;
     3) өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс жерi және өзге де ауыл
шаруашылығына арналмаған жер;
     4) ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының жерi;
     5) орман қорының жерi;
     6) су қорының жерi;
     7) босалқы жер.

2. Жердi осы баптың 1-тармағында көрсетiлген санаттарға жатқызу, сондай-ақ олардың нысаналы арналуының өзгеруiне байланысты жердi бiр санаттан басқа санатқа жатқызу атқарушы органдардың осы Жарлықпен белгiленген құзыретiне сәйкес олардың шешiмi бойынша жүзеге асырылады.

     7-бап. Жердi аймақтарға бөлу

     1. Жердi аймақтарға бөлу - жердi нысаналы пайдалану режимiн
белгiлей отырып аумағын белгiлеу.
     2. Жердi аймақтарға бөлудiң негiзгi ережелерi мен принциптерiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

     8-бап. Жер салығы мен жердi жалға алу төлемi және
            жер учаскелерiн беру үшiн төлем

1. Егер заңдарда өзгеше көзделмесе, жер учаскелерi мемлекет меншiгiнен жеке меншiкке ақы төлеу арқылы берiледi.
Жер учаскелерi мемлекеттiк заттай гранттар түрiнде инвесторға Қазақстан Республикасының Инвестициялар жөнiндегi мемлекеттiк комитетi мен инвестор арасында жасалған келiсiм-шартқа сәйкес берiледi. <*>
2. Мемлекеттiң уәкiлдi орган арқылы жердi тұрақты пайдалану құқығын беруi (осы Жарлықтың 38-бабы) ақы төлеу ретiмен жүзеге асырылады, бұған мына жер пайдаланушылар қосылмайды:
1) мемлекеттiк заңды тұлғалар;
2) белгiленген нормалар шегiнде ауылшаруашылық өндiрiсiн жүргiзу мақсатында жер учаскесiн алған мемлекеттiк емес заңды тұлғалар;
3) белгiленген нормалар шегiнде берiлген жер үшiн - шаруа (фермер) қожалықтары;
4) Қазақстан Республикасының Инвестициялар жөнiндегi мемлекеттiк комитетi мен инвестордың арасында жасалған келiсiм шартқа сәйкес жер учаскелерi мемлекеттiк заттай гранттар түрiнде берiлетiн, инвестициялық қызметтi жүзеге асырушы жеке және заңды тұлғалар; <*>
4-1) шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi және үй-жайлардың (пәтерлердiң) меншiк иелерiнiң кооперативтерi; <*>
5) заңдарда көзделген өзге жағдайларда.
3. Шетелдiк жер пайдаланушыларға жер пайдалану құқығы жер учаскесiн жалға беру шарты негiзiнде берiледi Қазақстан Республикасының Инвестициялар жөнiндегi мемлекеттiк комитетi мен инвестордың арасында жасалған келiсiм-шартқа сәйкес мемлекеттiк заттай гранттарды қоспағанда. <*> <*>
Жер пайдаланушы болып табылатын жеке тұлға Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде, осы жер пайдаланушы жер пайдалану құқығының бұрын сатып алынбаған бөлiгiне төлем жасауға мiндеттi.
4. Мемлекет берген жер үшiн төлем жер учаскесiнiң сапасына, орналасқан жерiне және сумен қамтамасыз етiлуiне байланысты белгiленетiн жер салығы немесе жалдау ақысы түрiнде алынады.
5. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi, сондай-ақ бастапқы жер пайдаланушылар (осы Жарлықтың 36-бабы) Қазақстан Республикасының салық заңдарында көзделген тәртiппен және шартта жер салығын төлейдi.
6. Жер учаскелерi жеке меншiкке сатылған кезде, оларды мемлекет тұрақты пайдалануға берген кезде, сондай-ақ мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскелерiн жалға берген кезде жер учаскелерiн бергенi үшiн базалық төлем ставкаларын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi. <*>
7. Жеке меншiк иесi жер учаскесiн сатқан немесе жалға берген кезде, мемлекеттiк емес жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын басқа адамдарға сатқан кезде, сондай-ақ ол жер учаскесiн екiншi жер пайдаланушыларға жалға берген кезде жер учаскелерiн бергенi үшiн төлем мөлшерi тараптардың келiсуiмен белгiленедi. Тараптардың келiсiмiмен жалдау төлемi заттай түрде төлене алады.
8. Қазақстан Республикасының аумағында жер учаскелерi басқа

мемлекеттерге берiлген кезде жалдау төлемiнiң мөлшерi Қазақстан
Республикасының осы мемлекеттермен жасасқан шарттарында
белгiленедi.
     ЕСКЕРТУ. 8-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 
              1997.06.30. N 139-I Заңымен.  

Z970139_

  
     ЕСКЕРТУ. 8-бап өзгертiлдi - Қазақстан Республикасының 1997.07.14. 
              N 158 Заңымен.  

Z970158_

  
     ЕСКЕРТУ. 8-бап өзгертiлдi - Қазақстан Республикасының 1998.07.10. 
              N 283 Заңымен.  

Z980283_

  

     9-бап. Жер құқықтарын терiс пайдалануға жол бермеу

     Жер қатынастары субъектiлерiнiң өздерiне тиесiлi құқықтарды
жүзеге асыруы табиғи объект ретiнде жерге, айналадағы табиғи ортаға,
сондай-ақ басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiне зиян
келтiрмеуi тиiс.

                                2-тарау

               МЕМЛЕКЕТТIК ОРГАНДАРДЫҢ ЖЕР ҚАТЫНАСТАРЫН
                      РЕТТЕУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰЗЫРЕТI

     10-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

     Жер қатынастарын реттеу саласында Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң қарауына мыналар жатады:
     1) республиканың жер қорын пайдалану мен қорғау саласындағы
мемлекеттiк саясатты белгiлеу;

2) басқа да табиғат қорғау шараларымен бiрге кешендi түрде жердi тиiмдi пайдалану, топырақтың құнарлылығын сақтау мен арттыру, жер ресурстарын қорғау жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламаларды әзiрлеп, Қазақстан Республикасының Президентiне бекiтуге ұсыну;
3) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге, халықаралық мiндеттемелердi орындауға және жердi қорғаныс қажетi үшiн пайдаланумен байланысты жағдайларда, мемлекет меншiгiндегi барлық санаттағы жерден жер учаскелерiн беру және алу; <*>
4) жердi беру тәртiбiн белгiлеу;
5) жер учаскесiне меншiк құқығына және жер пайдалану құқығына

берiлетiн құжаттардың нысандарын бекiту;
     6) мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар уақытша жер
пайдалануға беретiн жер үшiн базалық төлем ставкаларын белгiлеу;
<*>

     7) жер пайдалану құқығының бағалау құнын анықтау тәртiбiн
белгiлеу;
     8) қалалардың шекарасын бекiту мен өзгерту, сондай-ақ бас
жоспарларын Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн қалалар
төңiрегiндегi қала маңы аймақтарын белгiлеу мен өзгерту;
     9) облыстар арасындағы жер қатынастарын реттеу;
     10) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң тiзбесiн бекiту;
     11) жерге орналастыру, мемлекеттiк жер кадастры мен жерлер
мониторингiн жүргiзу тәртiбiн бекiту;
     12) жер пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылауды жүзеге
асыру тәртiбiн орнату;
     13) осы Жарлықпен немесе өзге де заң актiлерiмен оның құзыретiне
жатқызылған өзге де мәселелер.
     ЕСКЕРТУ. 10-бап өзгертiлдi - Қазақстан Республикасының 
              1997.07.14. N 158 Заңымен.  

Z970158_

 
     ЕСКЕРТУ. 10-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23. N 151 
              Заңымен.  

Z010151_

 
 

     11-бап. Орталық атқарушы органның жер ресурстарын басқару
             жөнiндегi және оның жергiлiктi жердегi органдарының
             құзыретi

1. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық атқарушы органның және оның жергiлiктi жердегi органдарының жер қатынастарын реттеу саласындағы қарауына мыналар жатады:
1) жер ресурстарын басқару мен жер қатынастарын реттеу саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясатты жүргiзу;
2) жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру;
3) жерге орналастыру, мемлекеттiк жер кадастрын және жер мониторингiн жүргiзу;
4) жер қатынастары саласында мемлекет мүддесiн қорғау;
5) жердi аймақтарға бөлудi ұйымдастыру, жер учаскелерiнiң шекарасын белгiлеу және тиiстi құжаттарды ресiмдеу.
2. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық атқарушы орган және оның жергiлiктi жердегi органдары өз қызметiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен ережеге сәйкес жүзеге асырады.

12-бап. Облыстық атқарушы органның құзыретi

Жер қатынастарын реттеу саласындағы облыстық атқарушы органның қарауына мыналар жатады:
1) облыс шекарасының шегiнде жерге орналастыруды өткiзу, жер кадастры мен жер мониторингiн жүргiзу;
2) облыс аудандары арасында жер қатынастарын реттеу;
3) басқа да табиғатты қорғау шараларымен бiрге кешендi түрде жердi тиiмдi пайдалану, топырақ құнарлылығын арттыру, жер ресурстарын қорғау жөнiндегi облыстық бағдарламаларды әзiрлеу мен орындау;
4) ауданаралық маңызы бар тұрақты және уақытша пайдаланыстағы мал айдау жолдарына жер учаскелерiн бөлу;
4-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың барлық түрiн құру үшiн жерлердi резервтеу; <*>
4-2) жерлердiң барлық санатынан жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құруға және оларды кеңейтуге байланысты реттерде жер учаскелерiн беру және алып қою; <*>
5) осы Жарлықтың 51-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстарын жүргiзу үшiн жер учаскелерiне орналасуға рұқсаттар беру;
6) мемлекеттiк ғылыми-зерттеу, оқу және басқа да ауылшаруашылық ғылыми мекемелерiне, олардың тәжiрибе шаруашылықтарына, сондай-ақ мемлекеттiк тұқым өсiру шаруашылығы мен асыл тұқымды мал өсiру зауыттарына мемлекет меншiгiндегi жерден жер учаскелерiн беру;
7) осы Жарлықтың 69-бабында көзделген жағдайларда бiрiншi топқа жататын ормандардағы орман қоры жерлерiнен басқа мемлекет меншiгiндегi жерден мемлекет қажетi үшiн жер учаскелерiн беру және алу; <*>
8) жер ресурстарын пайдалануға және қорғауға қатысты аудандық атқарушы органдардың қызметiн үйлестiру, басшылық ету және бақылау;
9) осы Жарлықпен немесе өзге де заң актiлерiмен оның құзыретiне жатқызылған өзге де мәселелер.
ЕСКЕРТУ. 12-бап өзгертiлдi - Қазақстан Республикасының
1997.07.14. N 158 Заңымен. Z970158_
ЕСКЕРТУ. 12-бап толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.
N 151 Заңымен. Z010151_

13-бап. Аудандық (қалалардағы аудандардан басқа),
қалалық, поселкелiк, ауылдық және селолық
атқарушы органдардың құзыретi

Аудандық (қалалардағы аудандардан басқа), қалалық, поселкелiк, ауылдық және селолық атқарушы органдардың тиiстi аумақтарда жер қатынастарын реттеу саласындағы қарауына мыналар жатады:
1) жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;
2) жердi мемлекет қажетi үшiн алу (сатып алу);
3) басқа да табиғат қорғау шараларымен қатар кешендi түрде жердi тиiмдi пайдалану, топырақтың құнарлылығын арттыру, жер ресурстарын қорғау жөнiндегi аудандық бағдарламаларды әзiрлеу мен орындау;
4) елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық орналастыру

жоспарларын әзiрлеу, бекiту мен орындау;
     5) осы жарлықтың 51-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру
жұмыстары үшiн жер учаскелерiне орналасуға рұқсаттар беру;
     6) ауданның арнаулы жер қорын құру;
     7) жердi пайдалану мен қорғауға бақылауды жүзеге асыру;
     8) осы Жарлықпен немесе өзге де заң актiлерiмен оның құзыретiне
жатқызылатын өзге де мәселелер.

                               II БӨЛIМ

                 ЖЕРГЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ЗАТТЫҚ
                            ҚҰҚЫҚТАР

                               3-тарау

                МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ЗАТТЫҚ
            ҚҰҚЫҚТАРДЫҢ ОБЪЕКТIСI РЕТIНДЕГI ЖЕР УЧАСКЕСI

     14-бап. Жер учаскесiне құқық шегi

1. Заң актiлерiмен өзгеше белгiленбегендiктен, жер учаскесiне заттық құқықтар осы учаске шекарасындағы топырақтың үстiңгi қабаттарына, тұйық су тоғандарына, орман ағаштарына қолданылады.
2. Егер мұндай пайдалану басқа адамдардың немесе мемлекеттiң құқықтарын, соның iшiнде жер қойнауына, суға, орман мен әуе кеңiстiгiне құқықтарын бұзбаса, жер учаскесiнiң жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы өз қалауы бойынша және қандай да бiр рұқсат алудың қажеттiгiнсiз осы учаскенiң бетiнде және астында бар нәрсенiң бәрiн пайдалануға хақылы.

15-бап. Меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығын табыстау
мен беру тәртiбi

Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығының табысталу және берiлу тәртiбiн, солар арқылы осы құқықтарды беру (тапсыру) жүргiзiлетiн актiлер мен шарттардың нысандарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

16-бап. Жер учаскелерiн беру нормалары

1. Азаматтар мен заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығынан басқа мақсат үшiн берiлетiн жер учаскелерiнiң көлемi қызметтiң осы түрлерi үшiн жер бөлудiң белгiленген тәртiбiмен бекiтiлген нормалары бойынша не қала құрылысы мен жобалық-техникалық құжаттамаға сәйкес белгiленедi.
2. Азаматтарға ауыл шаруашылық өндiрiсiн жүргiзу, жеке тұрғын үй немесе саяжай құрылысы үшiн жеке меншiкке немесе жердi тұрақты пайдалануға тегiн берiлетiн учаскелердiң көлемiн белгiлеу Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

17-бап. Бөлiнетiн және бөлiнбейтiн жер учаскелерi

1. Жер учаскесi бөлiнетiн және бөлiнбейтiн болуы мүмкiн. Өзiнiң нысаналы мақсатын өзгертпей әрi өртке қарсы, санитарлық, экологиялық, қала құрылысы және басқа да мiндеттi нормалар мен ережелер бұзылмай бөлiктерге бөлiнуi мүмкiн, бөлiнгеннен кейiн әрқайсысы дербес жер учаскесiн құрайтын жер учаскесi бөлiнетiн болып табылады.
2. Жер учаскесiнiң бөлiнбейтiндiгi жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжатта көрсетiледi.
3. Бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгiмен мәмiле жасалған кезде бұл бөлiк белгiленген тәртiппен алдын ала дербес жер учаскесiне бөлiнуге тиiс.

18-бап. Жер учаскесiне құқық және онда орналасқан
үйлер мен ғимараттарға құқық

1. Үйлер мен ғимараттарға меншiк құқығы (шаруашылық жүргiзу, оперативтiк басқару) меншiк құқығын (осы Жарлықтың 33-бабы) немесе аталған үйлер мен ғимараттар орналасқан және оларды пайдалану үшiн қажеттi жер учаскесiнiң бөлiнетiн бөлiгiн тұрақты пайдалану құқығын (осы Жарлықтың 40-бабы) әпередi.
Бұл құқықтар бiр-бiрiнен ажыратылмайды.
2. Құрылыстарға, ғимараттарға (аяқталмаған құрылысты қосқанда) және басқа да жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы (шаруашылық жүргiзу, оперативтiк басқару құқықтары) ауысқан кезде сатып алушыға бүкiл жер учаскесiне немесе оның белгiлi бiр бөлiгiне меншiк құқығы немесе жердi тұрақты пайдалану құқығы өтедi, бұл тараптардың келiсiмiмен шешiледi.
Егер үйдi немесе ғимаратты иелiктен алу туралы шартпен өзгеше көзделмесе, сатып алушыға бөлiнетiн жер учаскесiнiң үй немесе ғимарат орналасқан және оны пайдалану үшiн қажет бөлiгiне меншiк құқығы немесе жердi тұрақты пайдалану құқығы берiледi.
Егер аталған учаске бөлiнбейтiн болып табылса немесе онда орналасқан жылжымайтын мүлiктi күту үшiн арнайы берiлген болса, ол жылжымайтын мүлiк сатып алушыға толығымен берiледi.
3. Үйлер мен ғимараттар орналасқан, сондай-ақ оларды пайдалануға арналған жер учаскесiне меншiк құқығын (жердi тұрақты пайдалану құқығы) оқшаулауға аталған жылжымайтын мүлiктi тиiсiнше оқшауламайынша жол берiлмейдi.
4. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi үйлер мен ғимараттарды уақытша пайдалануға беруi аталған үйлер, ғимараттар орналасқан және оларды пайдалануға арналған жер учаскесiнiң дәл осындай мерзiмге уақытша пайдалануға берiлуiне әкеп соғады.
Үйлер мен ғимараттар орналасқан және оларды пайдалануға арналған жер учаскесiн басқа адамға уақытша пайдалануға беруге аталған жылжымайтын мүлiк уақытша пайдалануға тиiсiнше берiлмейiнше жол берiлмейдi.
5. Егер жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жердi пайдалану құқығын басқа адамға оқшаулауға хақысы болмаса, онда оның сол учаскеде орналасқан үйлер мен ғимараттарды оқшаулауға да хақысы жоқ.
6. Осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайда, жер учаскесiн ортақ пайдалану тәртiбi (осы Жарлықтың 19-бабы) ортақ меншiк иелерi (жер пайдаланушылар) арасындағы шартпен белгiленедi. Олардың арасында келiсiмге қол жеткiзiлмеген ретте мұндай пайдалану тәртiбiн сот белгiледi.

19-бап. Жер учаскесiне ортақ меншiк немесе жердi
ортақтаса пайдалану

1. Екi немесе бiрнеше адамның меншiгiндегi жер учаскесi оларға ортақ меншiк құқығымен тиесiлi.
2. Жер учаскесiне ортақ меншiк заң актiлерiнде көзделген жағдайларда, учаске бөлiнбейтiн болса (осы Жарлықтың 17-бабы), сондай-ақ меншiк иелерi өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн бiр учаскеге ерiктi түрде бiрiктiрген кезде пайда болады.
3. Жер учаскесi әрбiр меншiк иесiнiң үлесi белгiленiп (үлестiк меншiк) немесе үлестер белгiленбей (бiрлескен меншiк) ортақ меншiкте болуы мүмкiн.
4. Осыған ұқсас жағдайларда жердi ортақ пайдалану құқығы пайда болады.
5. Егер заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақ үлестiк жер пайдаланудағы жер учаскесiндегi жер үлестерi жер құқықтары мен мiндеттерiнiң дербес объектiсi болып табылады.

20-бап. Ортақ меншiктегi немесе жердi ортақ пайдаланудағы
жер үлесiн анықтау тәртiбi

1. Егер учаскеге ортақ үлестiк меншiк (ортақ үлестiк жер пайдалану) қатысушыларының жер үлестерiнiң көлемi заңдар негiзiнде анықталуы мүмкiн болмаса және оның барлық қатысушыларының келiсiмiмен белгiленбесе, жер үлестерi тепе-тең болып есептеледi.
2. Ортақ үлестiк меншiктiң (ортақ үлестiк жер пайдаланудың) барлық қатысушыларының келiсiмiмен, олардың әрқайсысының ортақ жер учаскесiн сатып алуға және игеруге қосқан үлесiне қарай олардың жер үлестерiн анықтау мен өзгертудiң тәртiбi белгiленуi мүмкiн.
3. Ортақ үлестiк меншiктегi жер учаскесiн иелену, пайдалану және билiк ету оның барлық қатысушыларының келiсiмiмен, ал келiсiмге қол жеткiзiлмеген жағдайда - сот белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.
4. Осы баптың 3-тармағының күшi ортақ үлестiк жер пайдаланудағы жер учаскесiн иеленуге, пайдалануға, сондай-ақ жер пайдалану құқығына билiк етуге де қолданылады.

21-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақ үлестiк
жер пайдаланудағы жер учаскесiн бөлу

1. Ортақ үлестiк меншiктiң (ортақ үлестiк жер пайдаланудың) қатысушылары ортақ жер учаскесiн бөлудiң жолдары мен шарттары туралы келiсiмге қол жеткiзбесе, әрбiр қатысушы өзiнiң жер үлесiн заттай түрде (орналасқан жерiнде) бөлiп берудi талап етуге хақылы.
2. Егер жер үлесiн заттай түрде бөлiп беруге заң актiлерiмен жол берiлмесе немесе ол жер учаскесi мен онымен тығыз байланысты нәрсенiң бәрiне қисынсыз зиян келтiрусiз жасалмайтын болса, бөлiнетiн меншiк иесi (жер пайдаланушы) ортақ үлестiк меншiк (ортақ жер пайдалану) қатысушыларынан өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлетiп алуға хақылы.

22-бап. Ортақ бiрлескен меншiктегi немесе ортақ бiрлескен
жер пайдаланудағы жер учаскесiн бөлу

1. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу әрбiр қатысушының жер үлесi алдын ала белгiленген кезде жүзеге асырыла алады.
2. Егер заң актiлерiмен немесе қатысушылардың келiсiмiмен өзгеше көзделмесе, ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу кезiнде әрбiр қатысушының үлесi тепе-тең болып есептеледi.
3. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақ бiрлескен жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлудiң шарттары мен тәртiбi, қатысушылар арасындағы қатынастардың мәнi мұның өзгеше ретi туындамаса, осы Жарлықтың 21, 22-баптарына сәйкес белгiленедi.

23-бап. Заңдарда бөлiнбейтiн болып танылған жер учаскесiн
бөлуге жол бермеу

1. Егер жер учаскесi осы Жарлықтың 17-бабына сәйкес бөлiнбейтiн болып танылса, оны бөлуге және одан жер үлесiн заттай түрде бөлiп алуға жол берiлмейдi.
2. Мұндай жағдайда үлестiк немесе бiрлескен меншiктiң (жер пайдаланудың) бөлiнетiн қатысушысының жер учаскесiне ортақ бiрлескен меншiктiң (жердi ортақ пайдаланудың) басқа қатысушыларынан өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлетiп алуға құқығы бар.

24-бап. Ерлi-зайыптылардың жер учаскесiне ортақ
меншiгi

1. Ерлi-зайыптыларға берiлген немесе олардың жермен мәмiле жасауы нәтижесiнде не осы Жарлықпен немесе өзге де заң актiлерiмен көзделген өзге де негiздерде сатып алған жер учаскесi, егер олардың арасындағы шартпен өзгеше белгiленбесе, олардың бiрлескен меншiгiнде (бiрлескен жер пайдалануында) болады.
2. Некеге отырғанға дейiн ерлi-зайыптыларға тиесiлi болған, сондай-ақ олардың мұрагерлiк тәртiбiмен алған жер учаскелерi мен жер үлестерi олардың әрқайсысының меншiгiнде (жердi тұрақты пайдалануында) болады.
Егер некеде тұрған кезiнде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi есебiнен осы жер учаскелерiнiң құнын айтарлықтай арттыратын қаражат жұмсалғаны анықталса және ерлi-зайыптылар арасындағы шартпен өзгеше көзделмесе, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының жер учаскелерi олардың бiрлескен меншiгi (жердi бiрлесiп пайдаланудағы) болып танылады.
3. Ерлi-зайыптылардың қалауы бойынша жерге меншiк құқығын (жердi пайдалану құқығын) растайтын құжаттарға, жер учаскесiнiң қандай құқық негiзiнде сатып алынғаны көрсетiлiп (ортақ бiрлескен немесе ортақ үлестiк меншiк, ортақ бiрлескен немесе ортақ бiрлескен үлестiк жер пайдалану), ерлi-зайыптылардың екеуiнiң де аты-жөнi енгiзiлуi мүмкiн.
4. Жер учаскесiн бөлу кезiнде ерлi-зайыптылардың бiрлескен меншiктегi (бiрлескен жер пайдаланудағы) үлестерiн анықтау тәртiбi осы Жарлықтың 22-бабымен белгiленедi.

25-бап. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiкке
меншiк құқығы

1. Егер бұл ортақ учаскенi пайдаланудың заң актiсiмен немесе шартпен белгiленген талаптарына қайшы келмесе, ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiктiң меншiк иесiнiң осы жылжымайтын мүлiктi өз қалауы бойынша иеленуге, пайдалануға және билiк етуге, соның iшiнде тиiстi үйлер мен ғимараттарды бұзуға құқығы бар.
2. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiкке құқық басқа адамға ауысқан кезде, ол жер учаскесiнiң тиiстi бөлiгiн жылжымайтын мүлiктiң бұрынғы меншiк иесi қандай шартпен және қандай көлемде пайдаланса, сол шарт пен көлемiнде пайдалану құқығына ие болады.

26-бап. Бiрнеше пәтерi және (немесе) кiсi тұрмайтын үй-
жайлары бар үй маңындағы жер учаскесiне құқық

1. Бiрнеше пәтерi және (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлары бар үй (көп пәтерлi тұрғын үй) маңындағы бөлiнбейтiн жер учаскесi үйдiң меншiк иесiне (меншiк иелерiне), пәтерлердiң (үй-жайлардың) меншiк иелерi (пайдаланушылары) құрған заңды тұлғаға не жекешелендiрiлмеген үйлерде мемлекетке тиесiлi.
Үй-жайдың әрбiр меншiк иесi не тұрақты пайдаланушысы (жалдаушысы) әдеттегi тұрмыс қажетiн қанағаттандыру үшiн үй маңындағы жер учаскесiн пайдалануға хақылы.
2. Үйдiң пәтерлерi және (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлары осы пәтерлердiң (үй-жайлардың) меншiк иелерiне тиесiлi, ал үйдiң пәтерлерден (үй-жайлардан) тысқары жердегi ортақ бөлiктерi, сондай-ақ үй маңындағы жер учаскесi ортақ меншiк немесе жердi ортақ пайдалану (кондоминиум) құқығымен пәтерлердiң (үй-жайлардың) меншiк иелерiне тиесiлi болатын меншiк нысаны да қолданылуы мүмкiн.
Ортақ меншiктегi әрбiр меншiк иесiнiң үлесi тиiстi пәтерге (үй-жайға) меншiктен ажыратылмайды, егер меншiк иелерiнiң келiсiмiмен өзгеше белгiленбесе, үлестiң мөлшерi пәтердiң (үй-жайдың) пайдалы алаңы мен бүкiл үйдiң және жер учаскесiнiң пайдалы алаңы арасындағы арақатынаспен анықталады. Мұндай үлестi заттай түрде бөлiп беруге болмайды (қонымды үлес).
3. Пәтерге (үй-жайға) меншiк құқығының басқа адамға ауысуы пәтердi (үй-жайды) сатып алушыға жер учаскесiн пайдалану құқығындағы тиiстi үлестiң ауысуына алып келедi.
4. Ортақ меншiктi басқару және оны пайдалану үшiн, бүкiл үй мен үй маңындағы жер учаскесiн ойдағыдай күтiп ұстау үшiн кондоминиум қатысушылары пәтерлер мен (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлардың меншiк иелерiнiң тұтыну кооперативiн құрады. Пәтерлердiң (үй-жайлардың) меншiк иелерiнiң (тұрақты пайдаланушылардың) қалауы бойынша жай серiктестiк не тұрғын үй кооперативi құрыла алады.
5. Егер осы Жарлық күшiне енген күннен бастап үш ай iшiнде пәтерлердiң және (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлардың меншiк иелерi үйдi басқарудың нысандарын белгiлемесе, жергiлiктi атқарушы өкiмет органының шешiмiмен Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiп бойынша пәтерлер мен (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлардың меншiк иелерiнiң тұтыну кооперативiнiң ұйымдық түрiнде кондоминиум құрылады. Тұрғын үй-жайлары бар үйлер үшiн кондоминиумдар ұйымдастыру тәртiбi тұрғын үй заңдарымен белгiленуi мүмкiн.

27-бап. Жеке меншiктегi жер учаскесiнiң және жер пайдалану
құқығының құнын өндiрiп алу

1. Жеке меншiктегi жер учаскесi, сондай-ақ тұрақты және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы заңды және жеке тұлғалар мүлкiнiң құрамына кiредi, олар осы мүлiкпен, банкрот деп танылған жағдайларды қоса, өз мiндеттемелерi бойынша жауап бередi.
Осы Жарлықтың 39-бабындағы 3-тармағында көрсетiлген, сондай-ақ

мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi (осы Жарлықтың 44-бабы)
жерлердiң құны өндiрiп алынбайды.
     2. Жер учаскесiнiң және жердi тұрақты және ұзақ мерзiмге уақытша
пайдалану құқығының құнын өндiрiп алу азаматтық және азаматтық iс 
жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiппен, жер учаскелерi мен оларға 
құқықты мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асыратын органға бұл туралы 
хабарлай отырып, жүргiзiледi.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 27-баптың 2-тармағы сөздермен толықтырылды - Қазақстан 
              Республикасының 1997.07.14. N 158 Заңымен.  

Z970158_

  

                             4-тарау

              ЖЕР УЧАСКЕЛЕРIНIҢ МЕНШIК ИЕЛЕРI МЕН ЖЕРДI
             ПАЙДАЛАНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

     28-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жердi
             пайдаланушылардың құқықтары

1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жердi пайдаланушылардың егер осы Жарлық пен басқа да заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, мыналарға:
1) жер учаскесiн оның арналуынан туындайтын мақсатта пайдалана отырып, жерде дербес шаруашылық жүргiзуге;
2) ауыл шаруашылығы және өзге де дақылдар мен көшеттердiң егiсi мен екпелерiне, жер учаскесiн пайдалану нәтижесiнде алынған ауыл шаруашылығы және өзге де өнiмге, оны сатудан алынған табысқа меншiк (шаруашылықты жүргiзу, жедел басқару);
3) өз шаруашылығының мұқтажы үшiн жер учаскесiндегi құмды, топырақты, шағыл тасты және басқа да кең тараған пайдалы қазбаларды, шымтезектi, орман алабын, жер үстi және жер асты суын белгiленген тәртiппен пайдалануға, сондай-ақ жердiң өзге де пайдалы игiлiктерiн тұтынуға;
4) жер учаскесi мемлекет мұқтажына алынғанда (сатып алынғанда) шығындарының толық көлемде өтелуiне;
5) меншiк (шаруашылық жүргiзу, жедел басқару) құқығымен жер учаскесiнiң нысаналы арналуына қайшы келмейтiн тұрғын үй, өндiрiстiк, тұрмыстық және өзге де құрылыстар мен ғимараттарды белгiленген сәулет-жоспарлау, құрылыс, экологиялық, санитарлық-гигиеналық, өртке қарсы және өзге де арнаулы талаптарды (нормаларды, ережелердi, нормативтердi) сақтай отырып салуға;
6) белгiленген құрылыс, экологиялық, санитарлық-гигиеналық, өртке қарсы және басқа да арнаулы талаптарға сәйкес суландыру, құрғату және өзге де мелиоративтiк жұмыстар жүргiзуге, тоғандар мен басқа да су айдындарын салуға құқығы бар.
2. Осы баптың 1-тармағының 2), 3), 5), 6)-тармақшаларында көзделген өкiлеттiктер жердi уақытша пайдаланушылар үшiн жер учаскесiн беру актiсiмен немесе жалға беру шартымен (жердi уақытша тегiн пайдалану туралы шартпен) шектелуi мүмкiн.

29-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер
пайдаланушылардың мiндеттерi

1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:
1) жердi оның негiзгi нысаналы арналуына сәйкес, ал уақытша жер пайдаланғанда - сондай-ақ жер учаскесiн беру актiсiне немесе жалдау шартына (жердi уақытша тегiн пайдалану шартына) сәйкес пайдалануға;
2) өндiрiстiң табиғат қорғау технологиясын қолдануға, өзiнiң шаруашылық қызметiнiң нәтижесiнде айналадағы табиғи ортаға зиян келтiруге және экологиялық ахуалдың нашарлауына жол бермеуге;
3) топырақтың құнарлылығын арттыруға, осы Жарлықтың 104-бабында көзделген жердi қорғау жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға;
4) жер салығын (жалдау ақысын) және заңдармен және шартпен көзделген басқа да төлемдердi уақтылы төлеуге;
5) орман, су және басқа да табиғи ресурстарды пайдалану тәртiбiн сақтауға, тарих, сәулет ескерткiштерiн және жер учаскесiнде орналасқан мемлекет қорғауындағы басқа да объектiлердi қорғауды қамтамасыз етуге;
6) жер учаскесiнде құрылыс салуды жүзеге асырғанда қолданылып жүрген сәулет жоспарлау, құрылыс, экологиялық, санитарлық-гигиеналық және өзге де арнаулы талаптарды (нормаларды, ережелердi, нормативтердi) басшылыққа алуға;
7) жердiң жай-күйi мен оларды пайдалану туралы жер заңдарымен белгiленген мағлұматтарды мемлекеттiк органдарға уақтылы табыс етiп отыруға;
8) басқа меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтарын бұзбауға;
9) топырақтың құнарлы қабатын сыдырып алу оның бiржола жоғалуын болғызбау үшiн қажет болған жағдайларды қоспағанда, басқа адамдарға сату немесе беру мақсатында оны сыдырып алуға жол бермеуге;
10) осы Жарлықтың 47-бабында көзделген тәртiппен сервитуттардың берiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Жер пайдаланушылардың заңдарда және жер учаскесiн пайдалану

құқығына берiлген құжаттарда, уақытша жер пайдалану туралы шарттарды
қоса алғанда, көзделген басқа да мiндеттерi болуы мүмкiн.
     3. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен учаске жерiн
пайдаланушылар, егер осы Жарлықта өзгеше көзделмесе, жер учаскесiне
жүктелген (оны арнауына орай пайдалану, сервитуттар беру, салықтар
мен өзге де мiндеттi төлемдердi төлеу және басқалар) барлық
мiндеттердi мойнына алады.

                              5-тарау

                         ЖЕРГЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ

     30-бап. Жерге меншiк құқығының түрлерi

     1. Жерге мемлекеттiк және жеке меншiк заңдармен танылады және
қорғалады.
     2. Жеке меншiктегi жер учаскелерiнен басқа барлық жер
мемлекеттiк меншiк болып табылады.
     3. Жерге жеке меншiк азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды
тұлғалардың меншiгi түрiнде болады.

     31-бап. Меншiк құқығының мазмұны

     1. Меншiк иесiнiң өзiне тиесiлi жердi иемденуге, пайдалануға
және оған билiк етуге құқығы бар.
     2. Мемлекеттiң жердiң меншiк иесi ретiндегi құқықтарын осы
Жарлықпен және өзге де заңдармен белгiленген өз құзыретiне сәйкес
уәкiлдi мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.
     3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi осы Жарлықта және өзге де заң
актiлерiнде көзделген шарттар мен шектерде меншiк иесi құқығын жүзеге
асыра алады.

     32-бап. Мемлекеттiк меншiк құқығын iске асыру

     Мемлекет меншiгiндегi жерлерден жер учаскелерi:
     1) жеке меншiкке сатылуы немесе өтеусiз берiлуi;
     2) тұрақты немесе уақытша пайдалануға берiлуi;

3) осы Жарлықта, басқа заң актiлерiнде немесе халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда өзге құқық нысандарында iске асырылуы мүмкiн.

33-бап. Жеке меншiк құқығының объектiлерi

1. Азаматтардың жеке меншiгiнде өзiндiк қосалқы шаруашылығын,

бақ өсiру және саяжай құрылысын жүргiзу үшiн берiлген (берiлетiн) жер
учаскелерi бола алады.
     2. Азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың жеке
меншiгiнде өзiнiң мақсатына сәйкес үйлер мен ғимараттарды қамтуға
арналған жерлердi қоса алғанда, құрылыс салуға берiлген (берiлетiн)
немесе өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде тұрғын үй-жайлар, 
үйлер, ғимараттар және олардың кешендерi салынған жер учаскелерi бола 
алады.
     3. Жеке меншiкте:
     1) осы баптың 1-тармағында көрсетiлген жағдайлардан басқа, ауыл
шаруашылығы мақсатындағы;
     2) қорғаныс;
     3) ерекше күзетiлетiн табиғат аумақтарының;
     4) орман және су қорларының жер учаскелерi;
     5) елдi мекендер жерлерiндегi жалпы пайдаланудағы жерлер жеке
меншiкте бола алмайды.

4. Осы баптың 1-тармағында көзделген мақсаттарға берілген (берiлетiн) жер учаскелерi шетелдiк азаматтардың меншiгiнде бола алмайды.
5. Жеке меншiктегi жер учаскесi жылжымайтын мүлiк болып табылады.

34-бап. Жеке меншiк құқығын iске асыру

1. Егер осы Жарлықпен және басқа заң актiлерiмен өзгеше көзделмесе, жер учаскесiнiң меншiк иесi, мемлекеттiк органдардың қандай да болсын рұқсатынсыз, өз қалауы бойынша жер учаскесiн иемдену, пайдалану және билiк ету құқығын жүзеге асырады.
2. Меншiк иесi өзiнiң жер учаскесiмен заң актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiлелердi жасауға, атап айтқанда жер учаскесiн уағдаластық баға бойынша сатуға, шаруашылық серiктестiгiнiң жарғылық қорына жарна ретiнде енгiзуге, кепiлдiкке беруге, сыйлауға және мұра етiп қалдыруға құқылы.

     Жер учаскесiне меншiк құқығы басқа адамға мәмiле жасалған
сәттегi барлық ауыртпалықтарымен қоса берiледi.
     3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi жер учаскесiн уақытша пайдалану
туралы шарттың негiзiнде жер учаскесiн уақытша пайдалануға беруге
құқылы. Жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарт жалға беру,
жалдау шарты (жалға алушымен) немесе өтеусiз пайдалану туралы шарт
(өтеусiз пайдаланушымен) нысанында жасалады.

                             6-тарау 
     
                      ЖЕРДI ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ

     35-бап. Жердi пайдалану құқығының түрлерi

     1. Жердi пайдалану құқығы тұрақты немесе уақытша, иелiктен
шығарылатын немесе шығарылмайтын, өтеулi немесе өтеусiз алынатын
болуы мүмкiн.
     2. Осы Жарлықпен және өзге де заң актiлерiмен белгiленген
негiздерден басқа реттерде ешкiмдi жер пайдалану құқығынан айыруға
болмайды.

     36-бап. Жер пайдалану құқығының субъектiлерi

     1. Жер пайдаланушылар:
     1) мемлекеттiк және мемлекеттiк емес;
     2) ұлттық, шетелдiк, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар;
     3) жеке және заңды тұлғалар;
     4) тұрақты және уақытша;
     5) бастапқы және кейiнгi болып бөлiнедi.

2. Ұлттық жер пайдаланушылар - Қазақстан Республикасының азаматтары және қазақстандық заңды тұлғалар, соның iшiнде шетел қатысатын кәсiпорындар.
Шетелдiк жер пайдаланушылар - шетел азаматтары, шетелдiк заңды

тұлғалар, шет мемлекеттер, халықаралық бiрлестiктер мен ұйымдар.
     3. Тұрақты жер пайдаланушылар - жердi пайдалану құқығы мерзiмсiз
сипаттағы тұлғалар.
     Уақытша жер пайдаланушылар - жердi пайдалану құқығы белгiлi бiр
мерзiммен шектелген тұлғалар.
     4. Бастапқы жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығын осы
Жарлықтың 38-бабында көзделген тәртiппен тiкелей мемлекеттен не бұл
құқықты иелiктен шығару тәртiбiмен басқа бастапқы жер
пайдаланушылардан алған тұлғалар.
     Кейiнгi жер пайдаланушылар - кейiнгi жер пайдалану туралы
шарттың негiзiнде бастапқы жер пайдаланушының мәртебесi сақталатын
бастапқы жер пайдаланушылардан уақытша жер пайдалану құқығын алған 
тұлғалар.

     37-бап. Жер пайдалану құқығының пайда болуы

     1. Жер пайдалану құқығы:
     1) жер пайдалану құқығын табыстау;
     2) жер пайдалану құқығын беру;
     3) жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық
тәртiбiмен ауысуы арқылы пайда болады.
     2. Жер пайдалану құқығын табыстау - адамға жер пайдалану құқығын
тiкелей мемлекеттiң беруiн бiлдiредi.
     3. Жер пайдалану құқығын беру - адамға жер пайдалану құқығын
басқа жер пайдаланушының беруiн бiлдiредi.
     4. Әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен жер пайдалану
құқығының ауысуы - құқықтық мұрагердiң заң бойынша мұраны иеленуi
немесе заңды тұлға қайта ұйымдастырылған кезде жер пайдалану құқығының
пайда болуын бiлдiредi.
     5. Жер пайдалану құқығын табыстау, беру және оның ауысуы жердiң
нысаналы мақсатын ескере отырып жүзеге асырылуға тиiс.
     6. Жер пайдалану құқығы:
     1) уәкiлдi мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;
     2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде;
     3) заңдарда көзделген өзге де негiздерде пайда болады.

     38-бап. Жер пайдалану құқығын табыстау

1. Жер пайдалану құқығын табыстауды мемлекеттiң атынан өкiлдiк ететiн уәкiлдi мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырады.
2. Жер пайдалану құқығын мемлекеттiк заңды тұлғаларға табыстау мемлекеттiк органның жер учаскесiн тұрақты немесе уақытша пайдалануға табыстау туралы актiсiнiң негiзiнде жүргiзiледi.
3. Тұрақты жер пайдалану құқығын мемлекеттiк емес жер пайдаланушыларға табыстау жер учаскесiн тұрақты пайдалануға табыстау (аталған құқықты ақысыз табысталған жағдайда) туралы актiнiң не тұрақты жер пайдалану құқығын сатып алу-сату (осы құқықты сатқан кезде) шартының негiзiнде жүргiзiледi.
4. Уақытша жер пайдалану құқығын мемлекеттiк емес жер пайдаланушыларға табыстау жер учаскесiн жалға беру шартының немесе уақытша өтеусiз жер пайдалану шартының негiзiнде жүргiзiледi.
5. Егер жер учаскесi лицензияны (патенттi) талап ететiн қызметтi жүзеге асыруға немесе iс-қимыл жасауға арналса, осы учаскеге жер пайдалану құқығын табыстау тиiстi лицензия (патент) алғаннан кейiн жүргiзiледi.
6. Басқа мемлекеттердiң Қазақстан Республикасының аумағындағы жер пайдалану құқығы тек халықаралық шарттардың негiзiнде ғана пайда болуы мүмкiн.

39-бап. Жер пайдалану құқығын беру

1. Жер пайдалану құқығын беру азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде, сондай-ақ заңдарда көзделген өзге негiздер бойынша жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын оқшаулау азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң (сатып алу-сату, сыйға тарту, айырбастау және басқалар) негiзiнде жүргiзiледi.
Жер пайдалану құқығын белгiлi бiр мерзiмге басқа адамға беру жалға беру немесе жердi уақытша өтеусiз пайдалану шартының негiзiнде жүргiзiледi.
2. Жердi тұрақты пайдалану құқығы бар мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар осы құқықты басқа тұлғаларға ақыға немесе өтеусiз, тұтас учаскеге немесе оның бiр бөлiгiне бере алады.
3. Жердi оқшаулауды қоса алғанда, жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелердi:
1) жалпы пайдаланудағы;
2) қорғаныс мұқтажы үшiн берiлген;
3) ерекше күзетiлетiн табиғат аумақтары;
4) қызметтiк жер үлесi жерлерiнде жасауға жол берiлмейдi.
4. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi учаскенi басқа тұлғаға (кейiнгi жер пайдаланушыға) уақытша пайдалануға беруi, сондай-ақ жердi уақытша пайдалану құқығын оқшаулау осы Жарлықтың 41-бабында көзделген тәртiппен жүргiзiледi.

40-бап. Жердi тұрақты пайдалану құқығы

1. Жердi тұрақты пайдалану құқығындағы жер учаскелерi мына жер пайдаланушыларға берiледi:
1) шаруа (фермер) қожалықтарына;
2) шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы үйлер мен ғимараттарды иеленушi тұлғаларға;
3) ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндiрiсiн жүзеге асыратын мемлекеттiк және мемлекеттiк емес заңды тұлғаларға;
4) ерекше күзетiлетiн табиғат аумақтары жерлерiнде жер пайдаланушы тұлғаларға;
5) заңдарда көзделген өзге жағдайларда.
2. Жердi тұрақты пайдалану құқығы шетелдiк жер пайдаланушыларға берiлмейдi.
3. Тұрақты мемлекеттiк емес жер пайдаланушылардың өздерiне тиесiлi жер пайдалану құқығына билiк етуге құқығы бар.
4. Жердi тұрақты пайдалану құқығы тиiсiнше оқшауланбайынша, жер учаскесiн оқшаулауға жол берiлмейдi.

41-бап. Жердi уақытша пайдалану құқығы

1. Жердi уақытша пайдалану құқығы қысқа мерзiмдi (3 жылға дейiн) және ұзақ мерзiмдi (3 жылдан 99 жылға дейiн) болуы мүмкiн.
2. Жердi тұрақты және бастапқы ұзақ мерзiмдi пайдалану құқығы бар мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн (немесе олардың бөлiктерiн) жалға (қайта жалға) немесе уақытша өтеусiз жер пайдалануға беруге, сондай-ақ өздерiне тиесiлi уақытша жер пайдалану құқығын оқшаулауға құқылы.
Мемлекеттiк жер пайдаланушылар аталған құқықтарды осы Жарлықтың 44-бабында көзделген тәртiппен iске асырады.
3. Бастапқы уақытша жер пайдаланушы кейiнгi жер пайдалану туралы шарт бойынша жер учаскесiн берген жағдайда, соңғысының мерзiмi бастапқы жер пайдалану мерзiмiнен аспауға және жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын бұзуға әкелiп соқтырмауға тиiс.
4. Кейiнгi жер пайдаланушылар өздерiне тиесiлi құқыққа осы Жарлықтың 42-бабында белгiленген тәртiппен иелiк етедi.

42-бап. Кейiнгi жер пайдалану құқығы

1. Кейiнгi жер пайдалану бастапқы жер пайдаланушы өзiнiң жер пайдалану құқығын оқшауламай, өзiне тиесiлi учаскенi (немесе оның бiр бөлiгiн) басқа адамға уақытша пайдалануға берген жағдайларда кейiнгi жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде пайда болады.
Кейiнгi жер пайдаланушы әрдайым уақытша жер пайдаланушы болып табылады.
2. Жер учаскесiн кейiнгi жер пайдалануға берген кезде бастапқы жер пайдаланушы мемлекет алдындағы жер пайдаланушының мiндеттерiн (оның iшiнде салықтарды төлеу, жердiң нысаналы мақсатта пайдаланылуын қамтамасыз ету және оны қорғау жөнiндегi) толық көлемде атқара бередi.
3. Кейiнгi жер пайдалану туралы шарт:
1) егер шартты тұрақты жер пайдаланушы басқа адаммен (кейiнгi жер пайдаланушымен) жасасса, қайталап жалға беру шарты немесе уақытша өтеусiз жер пайдалану туралы шарт нысанында;
2) егер шартты уақытша жер пайдаланушы басқа адаммен (екiншi жер пайдаланушымен) жасасса, қайталап жалға беру шарты немесе екiншi уақытша, өтеусiз жер пайдалану туралы шарт түрiнде жасалады.
4. Кейiнгi жер пайдаланушы жер учаскесiнде қожалық жүргiзедi, сондай-ақ кейiнгi жер пайдалану туралы шартпен белгiленген талаптарды сақтай отырып, жер пайдаланушының басқа құқықтары мен мiндеттерiн (осы Жарлықтың 28, 29 баптары) iске асырады.
5. Жалдаушы болып табылатын кейiнгi жер пайдаланушының жалға алған жер учаскесiн (немесе оның бiр бөлiгiн) қайталап жалға беру және егер бастапқы жер пайдаланушымен жасалған жалдау шартында өзгеше көзделмесе, осы жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын өзгертпей уақытша өтеусiз жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде оны басқа тұлғаға беруге құқығы бар.
Уақытша өтеусiз жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде жер учаскесiне ие кейiнгi жер пайдаланушы жер учаскесiн берген адамның (бастапқы жер пайдаланушының) келiсiмiмен учаскенi немесе оның бiр бөлiгiн жалға беруi немесе осы жер учаскесiнiң нысаналы мақсатта пайдаланылуын өзгертпей уақытша тегiн жер пайдаланудың кейiнгi шарты бойынша басқа тұлғаға бере алады.
6. Кейiнгi жер пайдаланушының бастапқы жер пайдаланушының келiсiмiнсiз оған тиесiлi құқықтарды оқшаулауға құқығы жоқ.
Кейiнгi жер пайдалану құқығын оқшаулаған кезде осы баптың 3-тармағына сәйкес, бастапқы жер пайдаланушымен кейiнгi жер пайдалану туралы жаңа шарт жасалады.

43-бап. Мемлекеттiк емес жер пайдаланушылардың
құқықтық жағдайының ерекшелiктерi

1. Тұрақты жер пайдалану құқығы бар мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар мемлекеттiк органдардың қандай да болсын рұқсатынсыз осы құқыққа мынадай билiк ете алады: сату, сыйға тарту, кейiнгi жер пайдалануға беру, айырбастау, өзге нысандарда қайтара беру, кепiлдiкке беру, мұраға қалдыру, шаруашылық серiктестiктердiң жарғылық қорларына жарна ретiнде немесе кооперативтердiң, оның iшiнде шетел қатысқан кооперативтердiң мүлкiне үлес ретiнде енгiзу, сондай-ақ осы құқыққа қатысты азаматтық және жер заңдары тыйым салмайтын басқа мәмiлелер жасау билiгiн iске асыра алады.
2. Уақытша жер пайдаланушылар осы Жарлықтың 41 және 42-баптарында белгiленген шектерде жер пайдаланудың өзiне тиесiлi құқығымен аталған мәмiлелердi жасауға хақылы.

44-бап. Мемлекеттiк жер пайдаланушылардың құқықтық
жағдайының ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскесiнде қожалық жүргiзедi, сондай-ақ осы учаскенiң нысаналы мақсаты мен жер пайдаланушы қызметiнiң жарғылық мақсаттарын ескере отырып, жер пайдаланушының басқа құқықтарын iске асырады.
2. Мемлекеттiк жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын оқшаулауға, сондай-ақ кепiлдiкке беруге хақысы жоқ, бұған жер учаскесiнде орналасқан жылжымайтын мүлiктi белгiленген тәртiппен оқшаулауға не оның кепiлдiкке берiлуiне байланысты жағдайлар қосылмайды.
3. Мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi жер пайдалану құқығы оған тиесiлi үйлердi немесе ғимараттарды өндiрiп алуды қоспағанда (осы Жарлықтың 58-бабы), жер пайдаланушылардың банкрот болуы жағдайларын қоса алғанда, кредиторлардың талаптары бойынша қайтарып алу заты бола алмайды.
4. Мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жылжымайтын мүлiктi белгiленген тәртiппен жалға берген жағдайда, оған қоса осы мүлiк орналасқан және белгiленген нормаларға сәйкес оның пайдаланылуына қажеттi жер учаскесi де жалға берiледi.
Жылжымайтын мүлiктiң өзiн тиiстi түрде жалға бермей тұрып жылжымайтын мүлiк орналасқан жер учаскесiн басқа тұлғаға жалға беруге жол берiлмейдi.
5. Мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер учаскесiн уәкiлдi орган арқылы мемлекеттiң келiсiмiмен ғана ұзақ мерзiмдi жалға бере алады.
6. Жер учаскесiн қызметтiк үлес тәртiбiмен табыстаудан басқа жағдайларда мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер учаскесiн уақытша өтеусiз жер пайдалануға бере алмайды.

45-бап. Жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық
мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы

1. Жер учаскесiне тұрақты немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы бар азамат қайтыс болған жағдайда, жер пайдалану құқығы азаматтық заңдармен көзделген тәртiппен мұраға қалдырылады. Егер уақытша жер пайдалану шартында өзгеше көзделмесе, уақытша қысқа мерзiмдi жер пайдалану құқығы да осындай тәртiппен мұраға қалдырылады.
2. Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда оған тиесiлi жер пайдалану құқығы азаматтық заңдардың нормаларына сәйкес құқылы мұрагерiне ауысады.

46-бап. Қызметтiк жер үлесi

1. Қызметтiк жер үлесi уақытша ұзақ мерзiмдi жер пайдаланудың айрықша бiр түрi болып табылады.
2. Қызметтiк жер үлесiне құқығы бар қызметкерлер санаттардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
3. Қызметтiк жер үлесi үлеске құқығы бар адамдар жұмыс iстейтiн заңды тұлғалардың жер пайдалануындағы жерлерден бөлiнедi.
4. Қызметтiк жер үлестерi қызметтiк тұрғын үйге күтiм жасау, ауыл шаруашылығы дақылдарын өсiру, шөп шабу және мал жаю үшiн берiледi.
5. Қызметтiк жер үлестерi уақытша өтеусiз жер пайдалануға жатады және сол үшiн бөлiнген жұмыс iстеу кезеңiне берiледi. Қызметтiк үлеске ауыл шаруашылығы дақылдары егiлген жағдайда жұмыстан босатылған қызметкердiң қызметтiк үлестi пайдалану құқығы өнiм жинап алынғаннан кейiн тоқтатылады.
6. Қызметтiк жер үлестерi:
1) жасына байланысты немесе мүгедектiгi бойынша зейнет демалысына шыққаннан соң еңбек қатынастарын тоқтатқан қызметкерлерде;
2) Қарулы Күштер қатарына мiндеттi мерзiмдi қызметке шақырылған немесе оқуға түскен қызметкерлердiң отбасында - бұл қызметкерлердiң мiндеттi мерзiмдi қызметте немесе оқу орнында болған барлық мерзiмiне;
3) қызметтiк мiндеттерiн орындауына байланысты қаза тапқан қызметкерлердiң отбасында: жұмысқа жарамсыз жұбайы мен қартайған ата-аналары үшiн - өмiр бойы, балалары үшiн - олар кәмелетке толғанға дейiн сақталады.
7. Қызметтiк тұрғын үйдi қамтуға арналған учаске түрiндегi

қызметтiк жер үлесiне құқықтың сақталуы тұрғын үй заңдарына сәйкес
қызметтiк тұрғын үйде тұру құқығына орай сақталады.
     8. Қызметтiк жер үлесi тәртiбiмен жер учаскесiн беру қызметкер
мен заңды тұлға әкiмшiлiгiнiң арасында жасалатын қызметтiк жер үлесiн
беру туралы шарттың негiзiнде жүзеге асырылады.
     9. Қызметтiк жер үлесi жерiн пайдалану құқығына қатысты қандайда 
болсын мәмiлелер жасасуға жол берiлмейдi.

                            7-тарау

                          СЕРВИТУТТАР

     47-бап. Сервитуттың пайда болу негiздерi

1. Осы Жарлықта және өзге заңдарда көзделген жағдайларда, жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мүдделi жеке және заңды тұлғаларға, өздерiне жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығы берiлген жер учаскесiн шектеуге нысаналы мақсатта пайдалану құқығын беруге мiндеттi.
2. Бөтен жер учаскесiн шектеулi нысаналы мақсатта пайдалану құқығы (сервитут) мынадай жағдайларда:
1) тiкелей нормативтiк-құқықтық актiден;
2) мүдделi тұлғаның жеке меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен жасаған шартының негiзiнде;
3) жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде пайда болуы мүмкiн.
3. Егер нормативтiк-құқықтық актi мүдделi тұлғаның жеке меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен жасаған шартының негiзiнде сервитут белгiленуiн көздейтiн болса, соңғысының мұндай шарт жасасудан бас тартуына немесе жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының қоятын шарттары жөнiнде мүдделi тұлға жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға талап қою арқылы сот төрелiгiне жүгiне алады.
4. Егер нормативтiк-құқықтық актi жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде сервитут белгiлеудi көздейтiн болса, бұл актiге сервитут белгiлеуге мүдделi тұлға, жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы сотқа шағым бере алады.

48-бап. Жеке тұлғаның бөтен жер учаскелерiнде болу
және солар арқылы өтеу құқығы

1. Жеке тұлғалардың көпшiлiктiң кiруi үшiн жабық емес жер учаскелерiнде еркiн, қандай да бiр рұқсатсыз болуға құқығы бар.
2. Егер бiреудiң жеке меншiгiндегi немесе жер пайдалануындағы жер учаскесi қоршалмаған болса немесе жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскеге оның рұқсатынсыз кiруге болмайтынын өзгедей тәсiлмен белгiлеп қоймаса, егер мұның өзi жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға зиян келтiрмейтiн немесе оны мазаламайтын болса, кез келген адам бұл учаске арқылы өте алады.

49-бап. Көршi немесе өзге жер учаскесiн шектеулi
пайдалану құқығы

1. Жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы көршi жер учаскесiне жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығының субъектiсiнен, ал қажет болған жағдайда өзге учаскеге де жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығының субъектiсiнен ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қоспағанда, осы учаскенi шектеулi пайдалану құқығын берудi талап етуге құқылы. <*>
2. Көршi немесе өзге жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы:
1) егер жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының өз учаскесiне басқа жолмен өту мүмкiн болмаса, аса қиын болса немесе үлкен шығындарды талап етсе, көршi немесе өзге жер учаскесi арқылы жаяу немесе көлiкпен жүрiп өтудi;
2) қажеттi электр қуаты мен байланыс желiлерiн тарту және пайдалану, сумен, жылумен жабдықтауды, мелиорацияны және жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының көршi немесе өзге учаскеге сервитут белгiленбейiнше қамтамасыз етiлмейтiн, басқа да мұқтаждарын қамтамасыз ету үшiн белгiленуi мүмкiн.
3. Көршi немесе өзге учаскеге сервитут осы учаскелерге жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығы субъектiлерiмен жасалатын шарт бойынша белгiленедi.
4. Жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығының субъектiсi жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға сервитутқа байланысты барлық шығындарды өтеп тұруға тиiстi.
5. Шарт бойынша сервитут үшiн ақы белгiленуi мүмкiн.
ЕСКЕРТУ. 49-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.
N 151 Заңымен. Z010151_

50-бап. Уақытша (маусымды) пайдаланылатын мал айдау
жолдары

1. Уақытша (маусымды) пайдаланылатын мал айдау жолдары жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жердi қайтарып алмай, өздерiнiң жерлерiнен мал өтетiн жеке меншiк иелерiмен немесе жер пайдаланушылармен келiсе отырып аудандық (аудан аумағында) немесе облыстық ( екi немесе одан көп аудандардың аумағында) атқарушы органдардың қаулыларымен белгiлене алады.
2. Мал иелерi малды жолмен айдаған кезде келтiрiлген шығын үшiн жеке меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың алдында жауап бередi.

51-бап. Жер учаскелерiн iздестiру жұмыстары үшiн
пайдалану

1. Геологиялық, геофизикалық, iздестiру, геодезиялық, топырақтық, геоботаникалық, жерге орналастыру, археологиялық және басқа да iздестiру жұмыстарын жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар бұл жұмыстарды жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн алусыз-ақ жүргiзе алады.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген жұмыстарды жүргiзу үшiн жер учаскелерiн пайдалану рұқсатын, оның қолданылатын мерзiмiн көрсете отырып аудандық, қалалық, поселкелiк, ауылдық, селолық атқарушы орган, ал егiстiкте, жақсартылған шалғындық жерлер мен жайылымдарда, көп жылдық өсiмдiктерi бар жерлерде, сондай-ақ ерекше күзетiлетiн табиғат аумақтары санатына жатқызылған жерлерде және орман қоры жерлерiнде жүргiзу үшiн облыстық атқарушы орган бередi.
3. Аталған жұмыстарды жүргiзу мерзiмдерi, орны, жердi пайдаланғаны үшiн төлемдердiң мөлшерi, шығынды өтеу және жерлердi нысаналы мақсатына сай пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi, сондай-ақ басқа да шарттар iздестiрушiнiң жеке меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен жасаған шартында анықталады.
4. Iздестiру жұмыстары үшiн пайдаланылатын жер учаскелерiн тiкелей мақсатына сай пайдалануға жарамды күйге келтiру жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мен iздестiрушi арасындағы шартпен, учаскелердi мақсатына сай пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi

жұмыстар iздестiру жұмыстарының барысында, ал бұл мүмкiн болмаған 
жағдайда - жұмыстар аяқталғаннан кейiн, топырақ тоңазыған кезеңдi 
қоспағанда, бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей жүргiзiлуге тиiс екенi 
ескерiле отырып анықталады.

     52-бап. Басқа сервитуттар

     Заңдарда осы Жарлықта аталғандардан басқа сервитуттар көзделуi
мүмкiн.

     53-бап. Жер учаскесiне құқық ауысқан кезде сервитуттың
             сақталуы

     1. Сервитуттың ауыртпалығы түскен жер учаскесiне меншiк құқығы
немесе жер учаскесiн пайдалану құқығы басқа адамға ауысқан жағдайда
сервитут сақталады.

2. Сервитут мәмiлелердiң дербес мәнi, оның iшiнде сатып алу-сату және кепiлдiк мәнi бола алмайды. Сервитут басқа адамдарға сервитут сол үшiн белгiленiп отырған құқықты қамтамасыз ету үшiн ғана ауысады.

54-бап. Сервитуттың тоқтатылуы

1. Сервитут белгiленген себептердiң жойылуына байланысты ол жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының талабы бойынша тоқтатылуы мүмкiн.
2. Сервитуттың ауыртпалығы түскен жер учаскесi мұндай

ауыртпалықтың салдарынан өзiнiң қолданылуы мақсатында
пайдаланылмайтын реттерде жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы
сервитуттың тоқтатылуын сот тәртiбiмен талап етуге хақылы.

     55-бап. Сервитутты тiркеу

     Егер сервитут тiкелей нормативтiк-құқықтық актiден туындамайтын
болса, оның пайда болуы, өзгертiлуi және тоқтатылуы жылжымайтын
мүлiкке не онымен мәмiле жасау құқықтарын тiркеу үшiн белгiленген
тәртiппен мемлекеттiк тiркеуге жатады.

                             8-тарау

                  ЖЕР УЧАСКЕСI МЕН ЖЕР ПАЙДАЛАНУ
                     ҚҰҚЫҒЫН КЕПIЛДIККЕ БЕРУ

     56-бап. Кепiлдiктiң мәнi

     1. Кепiлдiктiң мәнi жеке меншiк құқығы бойынша кепiлдiк берушiге
тиесiлi жер учаскесi және жер пайдалану құқығы, сондай-ақ жер (шартты
жер) үлесiне құқығы болуы мүмкiн.
<*>

     2. Жер учаскесi мен жер пайдалану құқығының, сондай-ақ жер (шартты
жер) үлесiне құқығының кепiлдiгi жөнiндегi қатынастарға жылжымайтын
мүлiк ипотекасы туралы ережелер қолданылады.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 56-бап толықтырылды - Қазақстан Республикасының 
              1997.07.14. N 158 Заңымен.  

Z970158_

  

     57-бап. Жер учаскесi мен жер пайдалану құқығының
             кепiлдiкке беруiн шектеу

1. Жер учаскесiне немесе жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелер жасауға тыйым салынған реттерде (осы Жарлықтың 39-бабының 3-тармағы), жер учаскесi мен жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беруге жол берiлмейдi.
2. Егер жер учаскесiнiң бұл бөлiгi нысаналы мақсатына сәйкес дербес учаске ретiнде пайдаланылмаса (осы Жарлықтың 18-бабы), жер учаскесiнiң бiр бөлiгiн немесе жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беруге болмайды.
3. Ортақ меншiктегi бөлiнбейтiн жер учаскесiнiң немесе бөлiнбейтiн жер учаскесiне жалпы жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беруге ортақ меншiкке немесе жалпы жер пайдалануға барлық қатысушылардың жазбаша рұқсаты болғанда жол берiледi.
4. Жер учаскесiн жалға беру нысанында уақытша ұзақ мерзiмдi жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беруге жалдау шартының қолданылу мерзiмiне жол берiледi.
Қысқа мерзiмдi жалдау мен уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беруге болмайды.

58-бап. Үйлер мен ғимараттар орналасқан жер учаскесiн немесе
жер учаскесiн пайдалану құқығын кепiлдiкке беру

1. Егер жер учаскесiнде жер пайдаланушыға жеке меншiк (шаруашылық жүргiзу, жедел басқару) құқығында тиесiлi үйлер мен ғимараттар орналасқан болса, онда жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлдiкке беру аталған жылжымайтын мүлiктi кепiлдiкке берумен бiр мезгiлде жүргiзiлуге тиiс. Осы үй немесе ғимарат орналасқан және оның пайдаланылуы үшiн қажеттi жер учаскесiнiң бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлдiкке бермей тұрып, үй мен ғимаратты кепiлдiкке беруге болмайды.
2. Егер бөлiнбейтiн жер учаскесiнде ортақ меншiктегi (шаруашылық жүргiзу, жедел басқару) үйлер мен ғимараттар орналасқан болса, меншiк иелерiнiң (шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығында мүлiкке ие адамдардың) бiреуiне тиесiлi үйдiң немесе ғимараттың бiр бөлiгiн кепiлдiкке беру сонымен қатар осы адамның ортақ меншiктегi немесе бөлiнбейтiн жер учаскесiн жалпы жер пайдаланудағы үлесi кепiлдiкке

берiлетiнiн бiлдiредi. Бұл үлестiң құны кепiлдiкке беру кезiнде
ескерiлуге тиiс.
     3. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар осы жер учаскесiнде немесе
оның осы үй немесе ғимарат тұрған және қамту жасауға арналған
бөлiгiнде орналасқан үйлер мен ғимараттарды кепiлдiкке берген
жағдайда ғана өздерiне тиесiлi тұрақты жер пайдалану құқығын беруге
хақылы.

     59-бап. Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын
             кепiлдiкке берудi тiркеу

     Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын, жер (шартты жер) 
үлесiне құқығын кепiлдiкке беру шарты жылжымайтын мүлiкпен жасалатын 
мәмiлелердi тiркеу үшiн белгiленген тәртiппен мемлекеттiк тiркеуге 
жатады.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 59-бап толықтырылды - Қазақстан Республикасының 
              1997.07.14. N 158 Заңымен.  

Z970158_

  

                           9-тарау

               ЖЕР УЧАСКЕСIНЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫН ЖӘНЕ
             ОҒАН ӨЗГЕ ДЕ ЗАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАРДЫ ТОҚТАТУ

     60-бап. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын немесе
             жер пайдалану құқығын тоқтату негiздерi

     1. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы:
     1) жер учаскесiн меншiк иесi немесе жер пайдалану құқығын жер
пайдаланушы басқа тұлғаларға оқшаулағанда;
     2) меншiк иесi меншiк құқығынан немесе жер пайдаланушы жер
пайдалану құқығынан бас тартқанда;

3) жер учаскесiне меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан заң актiлерiнде көзделген өзге реттерде айрылғанда тоқтатылады.
2. Меншiк иесiнен жер учаскесiн және жер пайдаланушыдан жер пайдалану құқығын алып қоюға (сатып алуға):
1) меншiк иесi мен жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер

учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құны өндiрiп алынған;
     2) жеке меншiк иесi мен жер пайдаланушыдан жер учаскесi мемлекет
мұқтажына алынған (сатып алынған);
     3) жер пайдаланушыдан мақсатына сай пайдаланылмай отырған немесе
заңдарды бұза отырып пайдаланылып жүрген жер учаскесi алынғанда;
     4) тәркiленген кездерден басқа жағдайларда жол берiлмейдi.
     3. Бұған қоса, жер пайдалану құқығы мынадай негiздер бойынша:
     1) жер учаскесi берiлген мерзiм өткенде;
     2) жер учаскесiн жалға беру шарты немесе уақытша өтеусiз жер
пайдалану шарты мерзiмiнен бұрын тоқтатылғанда;
     3) еңбек қатынастарына байланысты жер пайдаланушыға қызметтiк
жер үлесi берiлген кезде, сол қатынастар доғарылғанда (осы Жарлықтың
46-бабы) тоқтатыла алады.

     61-бап. Жеке меншiк құқығынан немесе жердi пайдалану
             құқығынан бас тарту

1. Меншiк иесi немесе жер пайдаланушы бұл жөнiнде хабарлай отырып не жер учаскесi не тиесiлi құқықтарды сақтауға ниет бiлдiрмей, олардың жойылғандығын айқын дәлелдейтiндей басқа да iс-әрекет жасай отырып, өзiне тиесiлi жер учаскесiн иелену құқығынан немесе жердi пайдалану құқығынан бас тарта алады.
2. Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы меншiк немесе жер пайдалану құқықтарынан (басқа жаққа кету, учаскенi ұзақ уақыт бойы пайдаланбау және т.б.) бас тартқандығын айқын дәлелдейтiндей iс-әрекет жасаған жағдайда, бұл учаске иесiз мүлiк ретiнде есепке алынады.
Иесiз мүлiк ретiнде есепке алынған күннен бастап үш жыл өткен соң мұндай жер учаскесi жергiлiктi атқарушы органның талап етуi бойынша сот шешiмi негiзiнде мемлекет меншiгiне қайтарылады.
3. Меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан бас тарту осы жер учаскесiне меншiк құқығын немесе жердi пайдалану құқығын басқа адам сатып алғанға дейiн, меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiне қатысты құқықтары мен мiндеттерiн тоқтатуға әкеп соқпайды.
4. Иесiз мүлiк ретiнде есепте болған кезiнде мұндай жер учаскесi басқа адамның пайдаланылуына берiлуi мүмкiн.

62-бап. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының
мiндеттемелерi бойынша жер учаскесiнiң немесе
жердi пайдалану құқығының құнын өндiрiп алу

Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құны өндiрiп алынған кезде (осы Жарлықтың 27-бабы) меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы, меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы заңдарда көзделген тәртiппен ауысатын адамда алынған жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы пайда болған сәттен бастап тоқтатылады.

63-бап. Жер учаскесiн мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн алу
(сатып алу)

1. Жер учаскесi мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн алынуы (сатып алынуы) мүмкiн.
2. Қалалардың және басқа да мекендердiң бас жоспарлары, аумақты аймақтарға бөлу схемасы және белгiленген тәртiп бойынша бекiтiлген қала құрылысының немесе жерге орналастырудың өзге де құжаттамасы мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн жер учаскелерiн алуға (сатып алуға) негiз болып табылады.
3. Жер учаскелерiн алудың (сатып алудың) шарттары мен тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

64-бап. Жер учаскесiн сатып алу

1. Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн меншiк иелерiнен және мемлекеттiк емес жер пайдаланушылардың жер учаскелерiн алу азаматтық заңдарға сәйкес сатып алу тәртiбi бойынша жүзеге асырылады.
2. Сатып алу туралы шешiмдi құзыреттi атқарушы орган қабылдайды және жылжымайтын мүлiктi мемлекеттiк тiркеу үшiн белгiленген тәртiп бойынша тiркеуге жатады.
3. Жер учаскесiнiң меншiк иесiне немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушы сатып алу туралы шешiм қабылдаған орган жер учаскесi сатып алынардан кемiнде бiр жыл бұрын жазбаша түрде хабардар етуге тиiс. Меншiк иесi немесе жер пайдаланушы осындай хабар алған күннен бастап бiр жыл өткенге дейiн жер учаскесiн сатып алуға меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының келiсiмiмен ғана жол берiледi.

65-бап. Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн сатып алынатын жер
учаскесi иесiнiң немесе жер пайдаланушының құқықтары

Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн сатып алуға жататын жер учаскесiнiң иесi немесе жер пайдаланушы, сатып алу туралы шешiм мемлекеттiк тiркеуден өткен сәттен бастап, учаскенi сатып алу туралы келiсiм жасалғанға дейiн немесе сот шешiм қабылдағанға дейiн жер учаскесiнде өздерiне тиесiлi құқықтарды жүзеге асыра алады және жер учаскесiн оның мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ететiн қажеттi шығындарды жасайды. Бұл орайда меншiк иесi немесе жер пайдаланушы жер учаскесiндегi жаңа құрылыстарға, үйлер мен ғимараттарды кеңейтуге немесе қайта жаңартуға байланысты шығындар мен ысырапты аталған кезеңге жатқызу жөнiнде тәуекел жасайды.

66-бап. Жер учаскесiн сатып алу бағасы

1. Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн сатып алынатын жер учаскесi үшiн ақы төлеу (сатып алу бағасы), оның мерзiмi және басқа да шарттары меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының келiсуiмен белгiленедi.
2. Сатып алу бағасын белгiлеу кезiнде оған жер учаскесiнiң немесе оны иелену құқықтарының және ондағы жылжымайтын мүлiктiң нарықтық құны, сондай-ақ үшiншi тұлғалар алдындағы өз мiндеттемелерiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуына байланысты олар шеккен шығындарды қоса алғанда, жер учаскесiнен айрылуына байланысты меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген барлық шығындар енгiзiледi.
3. Меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен келiсе отырып, мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн сатып алынатын жер учаскесiнiң орнына оларға осы жер учаскесiнiң және оны сатып алу құқықтарының құнын есептей отырып басқа жер учаскесi берiлуi мүмкiн.

67-бап. Жер учаскесiн сот шешiмi бойынша сатып алу

Меншiк иесi немесе жер пайдаланушы жер учаскесiн мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн сатып алу туралы шешiммен келiспейтiн болса немесе сатып алу бағасы яки сатудың басқа да шарттары туралы олардың келiсуiне қол жеткiзiлмесе, сатып алу туралы шешiмдi қабылдаған мемлекеттiк орган жер учаскесiн сатып алу туралы сотқа талап қоя алады. Мұндай талап бiр жыл өткен соң, бiрақ меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға осы Жарлықтың 64-бабының 3-тармағында көрсетiлгендей хабарлама жiберiлген сәттен бастап екi жылдан кешiктiрiлмей қойылуға тиiс.

68-бап. Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн мемлекеттiк жер
пайдаланушыдан жер учаскесiн алу

1. Мемлекеттiк қажеттiлiк үшiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер учаскесiн алуды жүзеге асыратын құзыреттi атқарушы органның бiр жақты шешiмi негiзiнде жүргiзiледi.
Мұндай шешiмге жоғары тұрған органға не сот тәртiбiмен шағымдануға болады. Шағым беру жер учаскесiн алу жөнiндегi шешiмнiң орындалуын кiдiрте тұрады.

69-бап. Жекелеген санаттағы жерлердi алуға шек қою

Кадастрлық бағасы орта аудандық деңгейден жоғары ауылшаруашылық жерлерiн, сондай-ақ қала маңындағы аймақтардың жерлерiн, ауыл шаруашылығы және биологиялық бағдардағы ғылыми-зерттеу және оқу орындарының тәжiрибелiк талаптарының мемлекеттiк қажеттiлiкке арналған бiрiншi топтағы ормандардың жерлерiн қайтарып алуға ерекше жағдайларда ғана, халықаралық мiндеттемелердi орындауға, учаскенiң астынан бағалы пайдалы кен орындары табылуына, жол салуға, электр қуаты желiлерi мен магистральды өткiзу құбырларын тартуға, сондай-ақ маңызды мемлекеттiк мәнi бар объектiлер салуға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге байланысты ғана жол берiледi. <*>
ЕСКЕРТУ. 69-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.
N 151 Заңымен. Z010151_

70-бап. Төтенше сипаттағы жағдайлар кезiнде жер
учаскесiн уақытша қайтарып алу

1. Дүлей зiлзалалар, авариялар, эпидемия, эпизоотия кезiнде және төтенше сипаттағы басқа да жағдайларда жер учаскесi өкiлдi және атқарушы органдардың шешiмiмен меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан, олардың шығындарын өтей отырып, қоғам мүдделерi үшiн уақытша алынуы мүмкiн. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының шығындарын өтеу бағасы жөнiнде сотта даулауына болады.
2. Белгiлi бiр кезеңге карантин жариялаған және шаруашылық қызметке тыйым салынған жағдайда жер учаскесi алынбайды, ал олардың иелерiне немесе жер пайдаланушыларға осыған байланысты келтiрiлген шығындар өтеледi.
3. Жер учаскесi уақытша алынған тұлға, алынуы байланысты болған жағдаяттардың әрекетi тоқталған кезде, өзiне жер учаскесi сот арқылы қайтарылуын талап етуге құқылы.
4. Жер учаскесiн иесiне немесе жер пайдаланушыға қайтару мүмкiн болмаған жағдайда жер учаскесiнiң немесе жердi пайдалану құқығының құны өтеледi.
5. Жер учаскесi уақытша алынған кезде мүлiктi, соның iшiнде жылжымайтын мүлiктi реквизициялау тәртiбi азаматтық заңдардың ережелерi бойынша жүзеге асырылады.

71-бап. Өз мақсатына пайдаланылмаған жер учаскесiн жер
пайдаланушыдан алу

Ауылшаруашылық өндiрiсiне яки тұрғын үй және басқа да құрылысқа арналған жер учаскесi үш жыл бойы тиiстi мақсаттар үшiн пайдаланылмаған жағдайларда, егер заңда бұдан ұзақ мерзiм көзделмеген болса, жер учаскесiнiң жер пайдаланушыдан алынуы мүмкiн. Учаскенi игеру үшiн қажеттi уақыт, сондай-ақ табиғи дүлей зiлзала немесе басқа да жағдайлар салдарынан учаскенi тиiстi мақсатқа пайдалануға мүмкiн болмаған уақыт бұл кезеңге кiрмейдi.

72-бап. Заңды бұзу арқылы пайдаланылған жер учаскесiн
жердi пайдаланушыдан алу

Егер учаскенi пайдалану осы Жарлықта немесе басқа да заңдарда белгiленген жердi тиiмдi пайдалану ережелерiн өрескел бұзу арқылы жүзеге асырылса, атап айтқанда, егер жер учаскесi нысаналы мақсаттарға сәйкес пайдаланылмаса немесе оны пайдалану ауыл шаруашылығы жерiнiң құнарлылығын елеулi түрде төмендеуiне немесе экологиялық жағдайдың едәуiр нашарлауына әкеп соғатын болса, ондай жер учаскесi жердi пайдаланушыдан алынуы мүмкiн.

73-бап. Нысаналы мақсатта пайдаланылмаған немесе заңды
бұзу арқылы пайдаланылған жер учаскесiн алудың тәртiбi

1. Осы Жарлықтың 71 және 72-баптарында көзделгендей, жер пайдаланушылардан жер учаскесiн алу уәкiлдi мемлекеттiк органның талабы бойынша сот тәртiбiмен жүргiзiледi.
2. Осы Жарлықтың 71-бабында көзделгендей жағдайда, шағым түспей тұрып кемiнде бiр жыл бұрын учаскенi нысаналы мақсатта пайдалану қажеттiгi туралы жер пайдаланушыға жазбаша түрде ескерту жасалғаннан кейiн ғана және осы уақыт iшiнде жер пайдаланушы учаскенi нысаналы мақсатта пайдалану жөнiндегi қажеттi шаралар қолданбаған болса, жер учаскесiн алу туралы талап қойылуы мүмкiн.
3. Осы Жарлықтың 72-бабында көзделгендей жағдайда, шағым түспей тұрып кем дегенде үш ай бұрын заң бұзушылықты жою қажеттiлiгi туралы жер пайдаланушыға жазбаша түрде ескерту жасалғаннан кейiн ғана және осы мерзiм iшiнде жер учаскесiн пайдалану кезiндегi заң бұзушылық жойылмаған болса, жер учаскесiн алу туралы талап қойылуы мүмкiн.
Егер жер пайдаланушының заң бұзуы учаскенi нысаналы мақсатта пайдаланбаудан туындаған болса, онда алу туралы талап қоярдан бұрын уәкiлдi мемлекеттiк орган жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын өзгерту жөнiнде мәселе қарауға мiндеттi, бұл жағдайда учаскенiң нысаналы мақсатын өзгерту жөнiндегi мәселе оңды шешiлмеген ретте ғана жер учаскесiн алу туралы талап қойылуы мүмкiн.
4. Осы Жарлықтың 71 және 72-баптарында көрсетiлген негiздер

бойынша сот шешiмiмен учаскенi жер пайдаланушыдан алған жағдайда жер
учаскесiн пайдалану құқығы азаматтық iс жүргiзу заңдары белгiлеген
тәртiппен жариялы сауда арқылы сатылады, ал одан түскен сома учаскенi
алу кезiндегi шығыстар шегерiле отырып, бұрынғы жер пайдаланушыға
төленедi.

     74-бап. Тәркiлеу

     Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда, қылмыс жасағаны үшiн
меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан жер учаскесi сот арқылы
санкция түрiнде ақысыз алынуы мүмкiн.

     75-бап. Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған
             кезде жер учаскесiн бағалау

     Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған кезде жер
учаскесi немесе жер пайдалану құқығы нарықтық құны бойынша бағаланады.

                              III БӨЛIМ

                            ЖЕР САНАТТАРЫ

                               10-тарау

                  АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МАҚСАТЫНДАҒЫ ЖЕРЛЕР

     76-бап. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер ұғымы
             және оның құрамы

1. Ауыл шаруашылығы мұқтаждары үшiн берiлген немесе осы мақсатқа арналған жер ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер деп танылады.
2. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер құрамы ауыл шаруашылығын жүргiзу үшiн қажеттi iшкi шаруашылық жолдары, коммуникациялар, тұйық су айдындары, қора-жайлар мен ғимараттары бар жерлер мен ауылшаруашылық алқаптары, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерi болып бөлiнедi. <*>
3. Ауылшаруашылық алқаптарына егiстiктер, тыңайтылған жер, көп жылдық өсiмдiктер егiлген жер, шабындықтар мен жайылымдар жатады.
Ауылшаруашылық алқаптары айрықша қорғалуға тиiс. Бұл жерлердi ерекше жағдайларда ғана ауыл шаруашылық өндiрiсiне байланысты емес мақсаттарға пайдалануға жол берiледi. Ауылшаруашылық алқаптарын бiр түрден екiншi түрге ауыстырудың тәртiбiн осы Жарлықтың ережелерiне сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
4. Ауылшаруашылық мақсатындағы жер азаматтар мен заңды тұлғаларға тауарлы ауыл шаруашылық өндiрiсi үшiн, қорғаныш ағаштар отырғызу үшiн, ғылыми-зерттеу, тәжiрибе жүргiзу және оқыту мақсаттары үшiн, қосалқы ауыл шаруашылығын, бау-бақша өсiру, саяжай құрылысын жүргiзу үшiн берiледi.
5. Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлер арасында жердi қайта бөлу мақсатымен ауыл шаруашылығы мақсатындағы және басқа да санаттағы жердiң есебiнен арнайы жер қоры жасалады. Арнайы жер қорын жасау мен оны бөлудiң тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
ЕСКЕРТУ. 76-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.
N 151 Заңымен. Z010151_

77-бап. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзуге арналған
жер учаскелерi

1. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн азаматтарға жер учаскесi жердi тұрақты немесе уақытша пайдалану құқығымен заңдарда көзделген жағдайларда және тәртiппен берiледi (табысталады). <*>
2. Ұжымшарлардың немесе шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн қайта ұйымдастырылған мемлекеттiк ауылшаруашылық кәсiпорындарының құрамынан шыққан азаматтарға осы аталған кәсiпорындардың жерiнен жер учаскелерi берiледi, бұлардың кадастрлық бағасы шаруашылық бойынша орта деңгейде болуға тиiс.
3. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу мақсатында жер учаскесiн алған және ауылда (селода) тұрғын үйi бар азаматтардың шаруа (фермер) қожалығындағы жер пайдалану құрамына кiрмейтiн аулалық жер учаскесi жеке меншiк құқығы ретiнде сақталады.
4. Ұжымшарлардың мүшелерi немесе мемлекеттiк ауылшаруашылық кәсiпорындарының қызметкерлерi болып табылмайтын азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн арнайы жер қорынан және босалқы жерден жер учаскесi бөлiнедi.
5. Жерi бөлуге жатпайтын ауылшаруашылық ұйымдарынан шыққан азаматтардың шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн арнайы жер қорынан бiрiншi кезекте жер учаскесiн алуға құқығы бар.
6. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн беру және кәсiпкерлiктiң ауылшаруашылық өнiмдерiн өндiруге байланысты басқа да нысанын жүзеге асыру тәртiбi заң арқылы белгiленедi.
ЕСКЕРТУ. 77-бап толықтырылды - Қазақстан Республикасының
1997.07.14. N 158 Заңымен. Z970158_

78-бап. Бау шаруашылығы және саяжай құрылысына
арналған жер учаскелерi

1. Бау шаруашылығы мен саяжай құрылысы үшiн жер учаскелерiн меншiкке алған азаматтар, ортақ мүдде тұрғысында қарапайым серiктестiктерге, бағбандық немесе өзге тұтыну кооперативтерiне, жер учаскелерi меншiк иелерiнiң тұтыну кооперативтерiне бiрiгуге құқылы.
Учаскелердiң меншiк иелерi құрған ұйымдық құрылымдардың құқықтық жағдайы меншiк иелерi арасындағы шартпен немесе өздерi құрған заңды тұлғаның жарғысымен белгiленедi. Жолдар, суару жүйелерi, өсiрiлген өнiм сақталатын орындар, қоймалар мен басқа да жалпы пайдаланудағы объектiлер алып жатқан жер учаскелерi олардың ортақ меншiгi немесе өздерi құрған заңды тұлғаның меншiгi болып табылады.
2. Жер учаскелерiнiң иелерi жер учаскелерiне жеке меншiктiң үлестерi нақты күйiнде бөлiнбейтiн және әрбiр қатысушының өз учаскесiне дербес меншiгiнен ажырамайтын (кондоминиум) ортақ мүдделер үшiн алынған немесе құрылған мүлiктерге (оның iшiнде жерге) ортақ меншiкпен үйлесетiндей меншiк нысанын да құруға хақылы.
3. Бау шаруашылығы мен саяжай құрылысы үшiн жаңадан учаскелер бөлген кезде шекарасы жерге орналастыру тәртiбiмен белгiленетiн ортақ алқаптан жеке учаскелер алғысы келген азаматтар, учаскелердi нақты күйiнде алғанға дейiн осы баптың 1-тармағында көзделген ұйымдық құрылымдардың бiрiн құруға мiндеттi. Жер учаскелерiн беретiн органның осы мәселе жөнiнде шешiмi бойынша келiсiмге қол жетпеген жағдайда жер учаскелерi иелерiнiң тұтыну кооперативiнiң ұйымдық-құқықтық нысаны түрiндегi кондоминиумы құрылады.
4. Егер учаскелердiң иелерi осы Жарлық күшiне енгеннен кейiн үш ай өткенге дейiн осы баптың 1-тармағында көзделген өзге ұйымдық нысанды таңдап алмаған болса, онда бау шаруашылығы мен саяжай құрылысына арналған жеке меншiк жер учаскелерiн бiрiктiретiн алқаптарда мұндай нысан мiндеттi түрде қолдануға жатады.
5. Учаскелердiң меншiк иелерi құрған заңды тұлғаны немесе қарапайым серiктестiк құру жөнiнде өздерi жасаған шартты тiркеу кезiнде, берiлетiн құжаттарда жалпы пайдалану (ортақ меншiктегi) үшiн бөлiнген жер мен жеке учаскелер бөлек көрсетiледi.

79-бап. Ауылшаруашылық ұйымдарында жер қатынастарын
қайта құру

1. Таратылатын немесе қайта құрылатын ұжымшарлардың мүшелерi, мемлекеттiк ауылшаруашылық ұйымдарынан мемлекеттiк емес болып қайта құрылатын ұйымдардың қызметкерлерi, сондай-ақ осы шаруашылықтардың өндiрiстiк және әлеуметтiк-мәдени салаларында iстейтiн әрi олардың аумағында тұратын зейнеткерлер мен басқа да адамдардың заңға сәйкес шартты жер үлесiне құқығы бар.
2. Жер (шартты жер) үлесiн иеленушiлердiң: <*>
1) жер үлесiне құқығын жарна ретiнде шаруашылық серiктестiктердiң жарғылық қорына немесе қайта ұйымдастырылатын ұйымдардың жерiнде құрылатын өндiрiстiк кооперативтерге пай ретiнде беруге;
2) шаруа (фермер) қожалығын немесе ауылшаруашылық өндiрiсiне байланысты басқа да кәсiпкерлiк қызметтi ұйымдастыру үшiн жеке жер үлесiне сәйкес жер учаскесiн алуға;
3) осы ауылшаруашылық ұйымы мүшелерiне өзге де тең жағдайларда олардың аталған үлестi сатып алуға басым құқығын сақтай отырып, жер үлесiне құқықты сыйға тартуға немесе сатуға құқығы бар;
4) жер (шартты жер) үлесiне деген құқықты жалға немесе кепiлге беру. <*>
3. Ұйымдарды қайта ұйымдастыру немесе тарату нәтижесiнде құрылған шаруашылық жүргiзушi субъектiлерге тұрақты пайдалану үшiн тегiн берiлетiн жер үлесi мен жер учаскелерiнiң мөлшерiн айқындау тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
ЕСКЕРТУ. 79-бап өзгертiлдi және толықтырылды - Қазақстан
Республикасының 1997.07.14. N 158 Заңымен. Z970158_

80-бап. Тұрақты пайдаланудағы мал айдайтын жолдар

1. Селолық тауар өндiрушiлердiң малын маусымдық жайылымдарға, ет комбинаттары мен мал сатып алу пункттерiне айдап апару үшiн тұрақты пайдаланылатын мал айдау жолдарына, әдетте, жердi пайдалану шекарасының бойында айдалатын малды тебiнмен қамтамасыз ететiндей көлемде жер учаскелерi берiледi.
2. Бiр ауданның шегiнде мал айдауға арналған тұрақты пайдаланылатын мал айдау жолдары үшiн жер учаскелерiн аудандық атқарушы орган бередi.
Бiрнеше аудандардың аумағы арқылы мал айдау үшiн мал айдайтын жолдарға жер учаскелерiн беру туралы шешiмдi облыстық атқарушы орган қабылдайды.
3. Тұрақты пайдаланылатын мал айдайтын жолдардағы жер пайдаланушылар болып табылатын тұлғалар бұл жолдарда экологиялық талаптардың сақталуын және жолдардың қалыпты пайдаланылуын қамтамасыз ететiндей қажеттi мөлшерде мал суаратын және дамылдататын құдықтар, алаңдар, құрылыстар мен ғимараттар салуға, малдәрiгерлiк бақылау органдарымен келiсiлген мерзiмде мал айдауды кедергiсiз өткiзуге мiндеттi.
4. Жер пайдалану құқығы мен жер учаскелерi берiлмей тұрып уақытша (маусымды) пайдаланылатын мал айдайтын жолдарды бөлу сервитут ережелерi бойынша жүргiзiледi (осы Жарлықтың 50-бабы).

81-бап. Ауылшаруашылық өндiрiсiнiң шығындарын өтеу

1. Ауылшаруашылығын жүргiзуге қатысы жоқ мақсаттарға пайдаланғаны үшiн ауылшаруашылық жерiн алудан туындаған ауылшаруашылық өндiрiсiнiң шығындары ауылшаруашылық жерiн және олардың сапасын қалпына келтiру жолымен ауылшаруашылық өндiрiсiнiң деңгейiн сақтау мақсатында өтеуге жатады.
Бұл шығындар осы Жарлықтың 117-бабында көзделген шығасының орнын толтырудан тыс өтеледi.
2. Ауылшаруашылық өндiрiсiнiң шығындарын өтеу ауылшаруашылығына арналған жерден ауыл шаруашылығын жүргiзуге арналмаған мұқтаждар үшiн жер учаскелерi берiлген азаматтар мен заңды тұлғалар, сондай-ақ күзет, санитарлық және қорғаныш алқаптары белгiленетiн тұлғалар тарапынан жүргiзiледi.
3. Ауылшаруашылық өндiрiсiнiң шығындарын өтеудiң мөлшерi мен

тәртiбiн айқындауды, сондай-ақ шығындарды өтеуден босатылған
тұлғалардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
     4. Ауылшаруашылық өндiрiсiнiң шығындарын өтеу тәртiбiмен түскен
қаражат жаңа жерлердi игеруге, топырақ құнарлылығын арттыруға,
сондай-ақ жерге орналастыруды жүргiзуге, жер кадастры мен жер
мониторингiн жасауға жұмсалады.

                             11-тарау

                      ЕЛДI МЕКЕНДЕРДIҢ ЖЕРI

     82-бап. Елдi мекендер жерiнiң ұғымы мен оның құрамы

1. Қалаларды, поселкелердi, ауылдарды, селолар мен басқа да қоныстарды дамыту үшiн берiлген жер учаскелерi елдi мекендер жерiнiң санатына жатады.
2. Елдi мекендер жерi өзге әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдардың жерiнен қала шегi, поселкенiң шегi, селолық елдi мекендер шегi бойынша шектеледi.
3. Елдi мекен жерiнiң құрамына:
1) тұрғын үйлер, мәдени-тұрмыстық, әкiмшiлiк, оқу-ағарту, емдеу-сауықтыру, ғылыми-зерттеу, сауда мәдени және басқа да үйлер мен ғимараттар салынған және соларға арналған тұрғын жай мен қоғамдық құрылыс жерi;
2) өнеркәсiп, коммуналдық-қойма және басқа да өндiрiс объектiлерi орналасқан және соларға арналған - өнеркәсiп және коммуналдық-қойма құрылысының жерi;
3) темiр жол, автомобиль, өзен, теңiз, әуе және құбыр көлiгi жолдары, инженерлiк инфрақұрылым мен байланыс жүйелерi өтетiн және соларды салуға арналған - көлiк, байланыс, инженерлiк коммуникация жерi;
4) айрықша күзетiлетiн табиғат аумақтары;
5) өзендер, табиғи және жасанды су айдындары мен акваториялары, су қорғау аймақтары, гидротехникалық және басқа да су шаруашылығы құрылыстары орналасқан - су айдындары мен акваторияларының жерi;
6) ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер;
7) алаңдар, көшелер, өткiншi тұстар, жолдар, жағалаулар, саябақтар, саяжайлар, бульварлар, су қоймалары, жағажайлар және халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған басқа да объектiлер орналасқан - жалпы пайдаланудағы жер;
8) қала құрылысының қызметiне тартылмаған, елдi мекендi аумақтық тұрғыдан дамытуға арналып бөлiнген резервтегi және басқа да жер кiредi.

83-бап. Қала шегiн, поселкелер, ауылдар, селолар мен басқа да
елдi қоныстар шектерiн белгiлеу және өзгерту

1. Елдi мекендер шегiн белгiлеу мен өзгерту тиiстi жерге орналастыру, сәулет және қала құрылысы органдары бiрлесiп жасаған ұсыныс бойынша қала құрылысы құжаттарында бекiтiлген тәртiп негiзiнде жүргiзiледi.
2. Бас жоспарын Үкiмет бекiтетiн қалалардың қалалық шегiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
3. Басқа да қалалардың (поселкелердiң) қалалық (поселкелiк) шегiн облыстық атқарушы орган белгiлейдi және өзгертедi.
4. Селолық елдi мекендердiң шегiн аудандық атқарушы орган белгiлейдi және өзгертедi.
5. Жер учаскелерiн қала, поселке, село шегiне қосу осы учаскелерге меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын тоқтатпайды.

84-бап. Елдi мекендердiң жерiн пайдалану

Қалалардың, поселкелердiң, селолық елдi мекендердiң барлық жерi олардың бас жоспарларына, жоспарлау мен құрылыс салу жобаларына және аумақты жер-шаруашылық орналастыру жоспарларына сәйкес пайдаланылады.

85-бап. Қала маңындағы аймақтар

1. Қала маңындағы аймақтардың жер құрамына қаламен бiртұтас әлеуметтiк, табиғи және шаруашылық аумақ құрайтын қала шегiнен тысқары жер қосылуы мүмкiн.
2. Қала маңындағы аймақтарда қала маңында ауылшаруашылық өндiрiсiн қарқынды дамыту, қала құрылысын ерекше реттеу (қаланы дамыту, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымының қалыпты жұмыс iстеуi үшiн қажеттi ғимараттарды орналастыру мен салуға арналған резервтiк аумақтарды) аймақтарын, ормандар, орманды саябақтар және қорғау әрi санитарлық-тазалық қызметтер атқаратын және халықтың демалатын орны болып табылатын басқа да жасыл көшеттерi бар көкмайса аймақтарды бөле отырып, аумақтарды бөлу жүзеге асырылады.
3. Қалалардың қала маңындағы аймақтарының көлемi мен шекараларын, жерге орналастыру, сәулет және қала құрылысы органдарының бiрiгiп жасаған ұсынысы бойынша осы қалалардың бас жоспарларын бекiтетiн органдар белгiлейдi және өзгертедi.
4. Жердi қала маңындағы аймаққа қосу бұл жердi пайдалану құқығы

мен меншiк құқығының тоқтатылуын туғызбайды.
     5. Қала маңындағы аймаққа енгiзiлген жерлердi пайдаланудың тәртiбi
мен режимiн қала маңындағы аймақты белгiлеген орган айқындайды.
     Алматы қаласының қала маңындағы аймағына қосылған жерлердi
пайдалану тәртiбi мен режимiн Алматы қаласының атқарушы органы
белгiлейдi.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 85-бап толықтырылды - Қазақстан Республикасының 1998.07.01.
              N 259 Заңымен.  

Z980259_

  
     
                              12-тарау

             ӨНЕРКӘСIП, КӨЛIК, БАЙЛАНЫС, ҚОРҒАНЫС ЖЕРI
                  ЖӘНЕ БАСҚА АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНА
                         АРНАЛМАҒАН ЖЕР

     86-бап. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс жерi және басқа 
             ауыл шаруашылығына арналмаған жер ұғымы және оның 
             құрамы

1. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығына арналмаған жер ретiнде осы Жарлықпен және өзге заң актiлерiмен белгiленген тәртiппен тиiстi нысаналы мақсат үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға берiлген жер танылады.
Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерлерiнiң және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жерлердің құрамындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерi жеке бөлiнiп көрсетiледi және заңдарда белгiленген тәртiппен есепке алынады. <*>
2. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерiн және басқа ауыл шаруашылығына арналмаған жердi пайдалану ерекшелiктерi арнаулы заңмен белгiленедi.
ЕСКЕРТУ. 86-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.
N 151 Заңымен. Z010151_

87-бап. Қорғаныс мұқтажына арналған жер

1. Қорғаныс мұқтажына арналған жер ретiнде Қарулы Күштердiң әскери бөлiмдерiн, әскери оқу орындарын және өзге де ұйымдарын қорғаныс пен қауiпсiздiк саласындағы мiндеттердi орындайтын және басқа әскерлердi орналастыруға және олардың тұрақты қызметi үшiн Қазақстан Республикасының Үкiметi берген жер учаскелерi танылады.
2. Қорғаныс пен қауiпсiздiк мұқтажына байланысты оқулар мен басқа да iс-шараларын жүргiзу үшiн жердi уақытша пайдалану қажет болған жағдайда жер учаскелерi меншiк иелерiмен және жер пайдаланушылармен жасалған шарт негiзiнде пайдалануға берiлуi мүмкiн.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi мен жергiлiктi атқарушы органдар әскери бөлiмдермен және Қорғаныс министрлiгiмен келiсе отырып, қорғаныс мұқтажына бөлiнген жерден ауыл шаруашылығы мақсатында пайдалану үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға уақытша пайдалануға жекелеген жер учаскелерiн беруi мүмкiн.

88-бап. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақтары

1. Халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мен өнеркәсiптiк, көлiктiк және өзге де объектiлердi пайдалану үшiн қажеттi жағдайлар жасау мақсатында аймақты орнықтыру мақсатымен сыйыспайтын қызмет түрлерi шектелетiн немесе тыйым салынатын шекте аймақтар белгiленедi.
2. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақтарына:
1) өнеркәсiп орындарының санитарлық қорғаныш аймақтары;
2) темiр жол мен автомобиль жолдарының сел қаупi бар, көшкiн қаупi бар бұрылыс белдеулерiнде түйiсетiн және қорғаныштық орман аймақтары;
3) су таратқыш құрылғыларын қорғайтын аймақтар;
4) аэродром жанындағы белдеулер;
5) магистральды құбырлар, байланыс желiлерi, радиоландыру және электр желiсiнiң қорғаныш аймақтары;
6) су қорғаныш аймақтары мен белдеулерi;
7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қорғаныш аймақтары жатады. <*>
3. Ерекше шарттармен пайдалану аймақтарына енгiзiлген жер орналасқан тұсында арнаулы белгiлермен көрсетiледi. Су таратқыш құрылғыларын қорғау аймағының бiрiншi белдеуiн қоспағанда бұл жерлердi меншiк иелерiнен және жердi пайдаланушылардан алуға

болмайды.
     4. Аталған аймақтардың шекаралары мен олардағы жердi
пайдаланудың режимiн нормаларға және жобалау-техникалық
құжаттамаларға сәйкес жердi меншiкке немесе жер пайдалануға беру
туралы шешiм қабылдаған орган айқындайды.
     ЕСКЕРТУ. 88-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.       
              N 151 Заңымен.  

Z010151_

 

                          13-тарау

                  ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒАТ
                      АУМАҚТАРЫНЫҢ ЖЕРI

     89-бап. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының жер құрамы 
<*>

     

Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының жерiне мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк қорық аймақтарының, мемлекеттiк табиғи қорғалымдардың, мемлекеттiк зоологиялық парктердiң, мемлекеттiк ботаника бақтарының, мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң, ерекше қорғалатын табиғат аумақтары

ормандарының, ерекше мемлекеттiк маңызы немесе ерекше ғылыми құндылығы 
бар сутоғандардың, халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптардың, 
ерекше экологиялық, ғылыми, мәдени және өзге де құндылығы бар жер 
қойнауы учаскелерiнiң жерлерi жатады.
     ЕСКЕРТУ. 89-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 
              1999.05.11. N 381 Заңымен. 

Z990381_

  
     
     
     90-бап. Жердi ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының санатына 
             жатқызу 
<*>

     
     Жердi ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының жерiне жатқызуды 
өздерiнiң құзыретiне және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген 
тәртiпке сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi мен жергiлiктi атқарушы 
органдар жүргiзедi.
     ЕСКЕРТУ. 90-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 
              1999.05.11. N 381 Заңымен. 

Z990381_

  

     90-1-бап. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарына жердi резервке 
               қалдыру 
<*>

     Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарына жердi резервке қалдыру 
Қазақстан 
Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы 
заңдарына сәйкес жүргiзiледi.
     ЕСКЕРТУ. 91-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 
              1999.05.11. N 381 Заңымен. 

Z990381_

  

     91-бап. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарындағы
             жердiң құқықтық тәртiбi

     1. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарындағы жердi өзге мұқтаж
үшiн алуға жол берiлмейдi.
     2. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарындағы жерге қатысты ерекше 
құқықтық қорғау режимi не шаруашылық қызметiн реттейтiн режим 
белгiленедi.
<*>

     3. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтары жерiнiң режимi осы 
Жарлыққа және Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын аумақтар 
саласындағы заңдарына сәйкес белгiленедi.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 91-баптың 2,3-тармақтары жаңа редакцияда - Қазақстан 
              Республикасының 1999.05.11. N 381 Заңымен. 

Z990381_

  
     
     92-бап. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының күзетiлетiн, 
             санитарлық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының 
             жерi 
<*>

 

1. Ерекше қорғауды қамтамасыз ету үшiн осы аумақтар шегiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн сақтау және оның өсiмiн молайтуға қолайсыз әсер ететiн кез келген қызметке тыйым салатын ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының күзетiлетiн, санитарлық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтары белгiленуi мүмкiн.
Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының күзетiлетiн, санитарлық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының мөлшерiн, шекарасын және пайдалану режимiн жергiлiктi атқарушы органдар белгiлейдi.
2. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының күзетiлетiн, санитарлық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының жерлерiн жергiлiктi атқарушы органдар жеке санатқа бөледi және сол жерде арнаулы белгiлермен белгiленедi.
3. Ерекше қорғалатын табиғат аумақтарының күзетiлетiн,

санитарлық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының шегiндегi жер 
учаскелерi осы аймақтарды күзету үшiн белгiленген режимдi сақтай отырып 
пайдаланылады және Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген шарттарға 
сәйкес мемлекеттiк қажеттер үшін алынуы (сатып алынуы) мүмкiн.
     ЕСКЕРТУ. 92-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 
              1999.05.11. N 381 Заңымен. 

Z990381_

  

     
                     14-тарау

                ОРМАН ҚОРЫНЫҢ ЖЕРI

     93-бап. Орман қоры жерiнiң ұғымы мен құрамы

1. Орман қорының жерi ретiнде орманды, сондай-ақ ормансыз, бiрақ орман шаруашылығының мұқтажына берiлген жер учаскелерi танылады.
Орман қоры жерлерiнiң құрамындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерi жеке бөлiнiп көрсетiледi және заңдарда белгiленген тәртiппен есепке алынады. <*>
2. Орман қорындағы жер орман шаруашылығын жүргiзетiн ұйымдарға жердi тұрақты және уақытша пайдалануға берiледi және олар осы Жарлықпен және өзге заңдармен белгiленген тәртiп пен шарттар бойынша пайдаланылады.
3. Ауылшаруашылық ұйымдарының шекараларында жатқан орман қорының

жер учаскелерi оларға ауыл шаруашылығын кешендi жүргiзу үшiн жер
пайдалануға берiлуi мүмкiн. Мұндай учаскелерде орман қорын пайдалану
орман заңы талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
     ЕСКЕРТУ. 93-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.       
              N 151 Заңымен.  

Z010151_

 


     94-бап. Орман қорындағы жердi ауылшаруашылық
             мақсаттары үшiн пайдалануға беру

Орман қоры жерiнде орман шаруашылығының мұқтажына

пайдаланылмайтын ауылшаруашылық алқаптарын ауылшаруашылық мақсаттары
үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға орман шаруашылығы басқармасы
органдарының келiсiмiмен жергiлiктi атқарушы органдар уақытша
пайдалануға беруi мүмкiн.

     95-бап. Бiрiншi топтағы орман жерiн жердiң басқа санаттарына
             ауыстырудағы шектеулер

     Орман шаруашылығын жүргiзуге арналмаған мақсаттар үшiн бiрiншi
топтағы орман жерiн жердiң басқа санаттарына ауыстыру ерекше
жағдайларда Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмiмен жүзеге
асырылады.

     96-бап. Орман шаруашылығы өндiрiсiндегi шығындарды
             өтеу

1. Орман шаруашылығын және ауыл шаруашылығын жүргiзуге қатысы жоқ мақсаттарға орман алқаптарын пайдалану үшiн алудан немесе кәсiпорындардың, ұйымдардың және азаматтардың қызметi ықпалының салдарынан жер сапасының нашарлауынан туындаған орман шаруашылығы өндiрiсiнiң шығындары өтелуге жатады.
2. Орман шаруашылығы өндiрiсiнiң шығындарын өтеудi орман

шаруашылығын және ауыл шаруашылығын жүргiзуге қатысы жоқ мұқтаждар
үшiн орман қоры жерiнен жер учаскелерi берiлген азаматтар мен заңды
тұлғалар жүргiзедi.
     3. Өтеуге жататын орман шаруашылығы өндiрiсi шығындарының
мөлшерiн, анықтау тәртiбiн, сондай-ақ орман шаруашылығы өндiрiсiнiң
шығындарының өтемi үшiн түсетiн қаражатты пайдалану тәртiбiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

                              15-тарау

                          СУ ҚОРЫНЫҢ ЖЕРI

     97-бап. Су қоры жерiнiң ұғымы мен құрамы

Су қорының жерi ретiнде су айдындары (өзендер, көлдер, су

қоймалары, каналдар, iшкi теңiздер, аумақтық сулар), мұздақтар,
батпақтар, гидротехникалық және басқа да су шаруашылығы құрылыстары
орналасқан жер, сондай-ақ су қорғанышы белдеулерiне бөлiнген жер
танылады.
     Су қоры жерлерiнiң құрамындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың 
жер учаскелерi жеке бөлiнiп көрсетiледi және заңдарда белгiленген 
тәртiппен есепке алынады.
<*>

     ЕСКЕРТУ. 97-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.01.23.       
              N 151 Заңымен.  

Z010151_

 


     98-бап. Су айдындары жағалаулары бойында су қорғанышы
             аймақтарына жер бөлу

1. Жергiлiктi атқарушы органдар су айдындары жағалаулары бойымен су қорғанышы аймақтарына жер учаскелерiн бөледi. Бұл жер учаскелерiне осы Жарлықтың 88-бабында көзделген құқықтық тәртiп қолданылады.
2. Су қорғанышы аймақтарына енгiзiлген жер учаскелерiн пайдалану

су заңдарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

     99-бап. Су қоры жерiн уақытша пайдалануға беру

     Су қорының жерi жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмiмен су
шаруашылығын басқару жөнiндегi атқарушы органдармен келiсiле отырып,
село, орман, балық, аңшылық шаруашылықтарының мұқтаждары үшiн
азаматтарға және заңды тұлғаларға уақытша пайдалануға берiлуi мүмкiн.

     100-бап. Су қорының жерiн пайдалану тәртiбi

     Су қорының жерiн пайдалану осы Жарлықта және су заңдарында
белгiленген тәртiп пен шарттар бойынша жүзеге асырылады.

                             16-тарау

                            БОСАЛҚЫ ЖЕР

     101-бап. Босалқы жер құрамы

     1. Жеке меншiкке немесе жер пайдалануға берiлмеген барлық жер
босалқы жер болып табылады.
     2. Ядролық қарулар сынағы жүргiзiлген жер учаскелерiн
қоспағанда, босалқы жер жергiлiктi атқарушы органдардың қарауында
болады.

     102-бап. Босалқы жердi беру

     1. Босалқы жер осы Жарлықта белгiленген тәртiп пен шарттар
бойынша ауыл шаруашылығының, өнеркәсiптiң мұқтажы және өзге де
мақсаттар үшiн жеке меншiкке немесе жер пайдалануға берiледi.
     2. Ядролық қару сынағы жүргiзiлген жер учаскелерiн беру
Қазақстан Республикасы Үкiметi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

                               IV БӨЛIМ

                   ЖЕРДI ҚОРҒАУ. МЕМЛЕКЕТТIК БАҚЫЛАУ,
                     ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ, МОНИТОРИНГ
                           ЖӘНЕ ЖЕР КАДАСТРЫ

                               17-тарау

                        ЖЕРДI ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ОНЫҢ
                         ПАЙДАЛАНЫЛУЫН БАҚЫЛАУ

     103-бап. Жердi қорғаудың мақсаттары мен мiндеттерi

1. Жердi қорғау айналадағы табиғи ортаның бөлiгi ретiнде, жердi қорғауға, жердi ұтымды пайдалануға, ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы айналымынан жердiң негiзсiз алынуын болдырмауға, сондай-ақ топырақ құнарлылығын қалпына келтiру мен арттыруға бағытталған құқықтық, ұйымдық, экономикалық, технологиялық және басқа да шаралар жүйесiн қамтиды.
2. Жердi қорғаудың мақсаттары:
1) өндiрiстiң экологиялық қауiпсiз технологияларын көтермелеу

және орман-мелиоративтiк шараларын жүргiзу жолымен жердiң тозуы мен
бүлiнуiн, шаруашылық қызметiнiң басқа да қолайсыз зардаптарын
болдырмау;
     2) тозған немесе бүлiнген жердi жақсарту мен қалпына келтiрудi
қамтамасыз ету;
     3) жердi ұтымды пайдаланудың экологиялық нормативтерiн
практикаға енгiзу болып табылады.

     104-бап. Жердi қорғау

     1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:
     1) топырақтың құнарлылығын, сондай-ақ жердiң басқа да пайдалы
қасиеттерiн қалпына келтiруге және арттыруға;

2) жердi су және жел эрозиясынан, селден, су астында қалудан, батпақтанудан, қайталап сортаңданудан, құрғап кетуден, тығыздалудан, өндiрiс қалдықтарымен, химиялық және радиоактивтi заттармен былғану мен ластанудан, бүлiнудiң басқа да процестерiнен қорғауға;
3) ауылшаруашылық жерiн карантиндiк зиянкестер мен өсiмдiк ауруларын жұқтырудан, арамшөп, бұта және шiлiктiң басып кетуiнен, жердiң жай-күйi нашарлауының өзге де түрлерiнен қорғауға;
4) бүлiнген жердiң жаңғыртылуына, оның құнарлылығын және жердiң басқа да пайдалы қасиеттерiн қалпына келтiруге және оны шаруашылық айналымына уақтылы тартуға;
5) жердiң бүлiнуiне байланысты жұмыстар жүргiзу кезiнде топырақтың құнарлы қабатын алуға, пайдалануға және сақтауға бағытталған шаралар жүргiзуге мiндеттi.
2. Тозған ауылшаруашылық алқаптарының, жерiнiң, мүмкiн болатын белгiленген шектi нормалардан асып түскен химиялық және (немесе) радиоактивтiк заттармен, өндiрiс қалдықтарымен, пайдаланылған ақпа сумен ластанған жердiң, сондай-ақ карантиндiк зиянкестер мен өсiмдiк аурулары жұққан жердiң топырақ құнарлылығын қалпына келтiру мүмкiн болмаған жағдайларда Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен жердiң пайдаланылуын тоқтата тұру көзделедi.

105-бап. Топырақта зиянды заттардың қордалануына жол
берiлетiн шегiнiң нормативтерi

1. Топырақта зиянды заттардың, зиянды микроорганизмдердiң және топырақты ластайтын басқа да биологиялық заттардың қордалануына жол берiлетiн шегiнiң нормативтерi адамның денсаулығы мен айналадағы ортаны қорғау мүддесiнде оның жай-күйiн бағалау үшiн белгiленедi.
2. Осы аталған нормативтер Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен бекiтiледi.

106-бап. Жердiң жай-күйiне әсер ететiн үйлердi, құрылыстарды,
ғимараттар мен басқа да объектiлердi жобалау мен
пайдалануға беруге қойылатын экологиялық, санитарлық-
гигиеналық және өзге арнайы талаптар

1. Жаңа және қайта жаңартылатын үйлердi, құрылыстарды, ғимараттармен мен басқа да объектiлердi орналастыру, жобалау мен пайдалануға беру кезiнде, жердiң жай-күйiне қолайсыз ықпал ететiн жаңа техника мен технологияларды енгiзу кезiнде жердi қорғау жөнiндегi шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, экологиялық, санитарлық-гигиеналық және өзге де арнайы талаптардың (нормалардың, ережелердiң, нормативтердiң) сақталуы қамтамасыз етiлуге тиiс.
2. Жердiң жай-күйiне жасалатын қолайсыз ықпалды және жердi қорғау жөнiнде көзделген шаралардың тиiмдiлiгiн бағалау мемлекеттiк экологиялық сараптама, өзге мемлекеттiк сараптамалар қорытындылары бойынша жүргiзiледi, олардың оң қорытындысыз жаңа техника мен технологияларды енгiзуге, жер мелиорациясы бағдарламаларын жүзеге асыруға, кәсiпорындар мен басқа да объектiлер құрылысын (қайта жаңартуды) қаржыландыруға тыйым салынады.

107-бап. Радиоактивтiк ластануға ұшыраған жер

1. Нормативтен тыс радиациялық ластануға ұшыраған немесе халықтың өмiрi мен денсаулығына қандай да бiр қатер төндiретiн жер учаскелерi жеке меншiкке, тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға берiлуге тиiс емес.
2. Заңдармен белгiленген санитарлық талаптарға және нормативтерге сәйкес өнiм алу қамтамасыз етiлмейтiн радиоактивтiк ластануға ұшыраған жер учаскелерi ауыл шаруашылығы айналымынан шығаруға жатады. Бұл жерлерде ауыл шаруашылығы өнiмдерiн шығаруға және оларды өткiзуге тыйым салынады.
3. Радиоактивтiк ластануға ұшыраған жерлердi алу, қорғау және шаруашылықта пайдалану тәртiбi заңдармен белгiленедi.

108-бап. Жер заңдарының сақталуына, жер пайдалану
мен қорғауға мемлекеттiк бақылау

1. Мемлекеттiк бақылаудың мiндеттерi жер заңдарының тиiсiнше атқарылуына, мемлекеттiк органдардың, заңды тұлғалардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың жердi ұтымды пайдалану мен қорғау жөнiндегi шараларды орындауын қамтамасыз етуге саяды.
2. Жер заңдарының сақталуына, жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылауды жергiлiктi атқарушы органдар, жер ресурстарын, табиғат қорғауды басқару жөнiндегi атқарушы органдар және басқа да уәкiлдi органдар жүзеге асырады.
3. Өздерiнiң құзыретi шегiнде жердi пайдалану мен қорғау мәселелерi жөнiндегi мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын органдардың нұсқаулары барлық жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар үшiн мiндеттi.
4. Жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

17-1 тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер
учаскелерiн бөлу, есепке алу және құқықтық
режимiнiң ерекшелiктерi <*>

108-1-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер
учаскелерiн пайдалану ерекшелiктерi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерiне мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерiн құру және кеңейту кезiнде барлық санаттағы жерлерден бөлiнетiн жер учаскелерi жатады.
2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерi олар бөлiнетiн

жер санаттарының құрамына есептеледi.
     3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер учаскелерiн өзге 
қажеттiлiктерге алып қоюға тыйым салынады.
     Табиғи кешендердi қорғау режимiн қамтамасыз ету үшiн ерекше 
қорғалатын табиғи аумақтардың айналасында аймақ шегiнде сол аумақтағы 
табиғи-қорық қорлары объектiлерiнiң сақталуына терiс ықпал ететiн кез 
келген қызмет түрiне тыйым салына отырып, қорғаныш аймақтары құрылуы 
мүмкiн.
     ЕСКЕРТУ. 17-1 тараумен толықтырылды - Қазақстан Республикасының       
              2001.01.23. N 151 Заңымен.  

Z010151_

 

                             18-тарау

                  ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ, МОНИТОРИНГ ЖӘНЕ
                       МЕМЛЕКЕТТIК ЖЕР КАДАСТРЫ

     109-бап. Жерге орналастырудың мақсаты мен мазмұны

     1. Жерге орналастыру жердi ұтымды пайдалануды ұйымдастыру мен
қорғауға бағытталған шаралар жүйесiн қамтиды.
     2. Жерге орналастыру:

1) жерге орналастырудың республикалық, облыстық және аймақтық схемаларын және жер ресурстарын пайдаланудың, жақсарту мен қорғаудың бағдарламаларын әзiрлеудi;
2) жер пайдаланудың жаңа құрылымдарын құру мен қазiргi қолданыстағысын ретке келтiру жобаларын жасауды, жер учаскелерiн орналасқан жерiнде бөлу мен шекараларын белгiлеудi, жер пайдалануға құқық беретiн құжаттар жасауды;
3) мекендердiң орналасқан жерiндегi шегiн айқындау мен белгiлеудi, олардың жер-шаруашылық құрылысының жобаларын жасауды;
4) әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдардың орналасқан жерiндегi шекараларын, ерекше табиғат қорғау, тынықтыру және қорықтық режимдегi аумақтарды белгiлеудi;
5) жерге орналастыру, бүлiнген жерлердi жаңғырту мен жаңа жерлер игеру жобаларын, сондай-ақ жердi пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да жобалар әзiрлеудi;
6) жерге есепке алуды жүргiзудi, пайдаланылмай жатқан, тиiмсiз пайдаланылып жүрген немесе нысаналы мақсатында пайдаланылмай отырған жерлердi анықтауды;
7) топографиялық-геодезиялық, картографиялық, топырақтық, геоботаникалық және басқа зерттеу мен iздестiру жұмыстарын жүргiзудi;
8) жер кадастры мен жер мониторингiн жүргiзудi;
9) жер ресурстарының жай-күйi мен пайдаланылуының кадастрлық және тақырыптық карталары мен атластарын жасауды;
10) жер-бағалау жұмыстарын жүргiзудi қамтамасыз етедi.

110-бап. Жерге орналастыруды жүргiзу

1. Жерге орналастыру атқарушы органдардың шешiмi бойынша немесе мүдделi жер учаскелерi иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың өтiнiшi бойынша, сондай-ақ жер ресурстарын басқару жөнiндегi атқарушы органдардың бастамашылығы бойынша жүргiзiледi.
2. Жерге орналастыру жобалары мүдделi жер учаскелерi меншiк иелерiнiң және (немесе) жер пайдаланушылардың қатысуымен жасалады және заңдарда белгiленген тәртiппен жобалар бекiтiлгеннен кейiн белгiленген үлгiдегi таңбалармен жер учаскелерi шекараларының белгiсi көрсетiлiп, орналастырылатын жерге көшiрiледi.
3. Жерге орналастыруды жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

111-бап. Жерге орналастыру жұмыстарын қаржыландыру

1. Атқарушы органдардың шешiмi бойынша жүргiзiлетiн жерге орналастыру бюджет қаржысының есебiнен жүзеге асырылады.
2. Жеке жер учаскелерi меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың тапсырысы бойынша жерге орналастыру жұмыстарын орындау олардың қаражаты есебiнен жүргiзiледi.

112-бап. Жер мониторингi

1. Жер мониторингiнiң мiндеттерi:
1) жердiң жай-күйiнiң өзгерiстерiн уақтылы анықтау, оны бағалау, болжам жасау және келеңсiз процестердiң зардаптарынан сақтандыру мен оларды жою жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;
2) мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудi, жерге орналастыруды, жердi пайдалану мен қорғауды және жер ресурстарын мемлекеттiк басқарудың өзге де функцияларын бақылауды ақпараттық жағынан қамтамасыз ету болып табылады.
2. Жер мониторингiнiң мазмұны жердiң жай-күйiн жүйелi қадағалап отыруға (суретке түсiру, зерттеп отыру және iздестiрулер), ондағы болып жатқан өзгерiстердi анықтау мен оларды бағалауға саяды.
3. Жерге меншiк нысанына, жердi пайдаланудың нысаналы мақсаты мен сипатына қарамастан, Қазақстан Республикасының барлық жерi жер мониторингiнiң объектiсi болып табылады.
4. Мемлекеттiк бағдарламаларға сәйкес мониторинг жүргiзу бюджет қаражатының есебiнен жүзеге асырылады.
5. Жер мониторингiн жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

113-бап. Мемлекеттiк жер кадастры

1. Мемлекеттiк жер кадастры Қазақстан Республикасы жерiнiң табиғи және шаруашылық жағдайы туралы, жер учаскелерiнiң орналасқан жерi, көлемi мен шекарасы, олардың сапалық сипаты, жер пайдаланудың есебi мен жер учаскелерiнiң бағалануы туралы мәлiметтердiң, өзге де қажеттi мәлiметтердiң жүйесi болып табылады.
2. Мемлекеттiк жер кадастрының деректерi жердi пайдалану мен қорғауды жоспарлаған, жерге орналастыруды жүргiзген, шаруашылық қызметтi бағалаған кезде және жердi пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да шараларды жүзеге асырған кезде негiзге алынады әрi жермен мәмiле жасау, жер үшiн төлем мөлшерiн анықтау кезiнде, құқықтық және басқа да кадастрды жүргiзген кезде қолданылуы мүмкiн.

114-бап. Жер кадастрын жүргiзу

1. Мемлекеттiк жер кадастрын Қазақстан Республикасы үшiн бiрыңғай жүйе бойынша бюджет қаражатының есебiнен жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық атқарушы орган мен оның жергiлiктi жердегi органдары жүргiзедi.
2. Мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудi жүзеге асыратын органдар

мен лауазымды адамдар кадастрлық құжаттамаға енгiзiлетiн
мәлiметтердiң дұрыс болуын қамтамасыз етуге мiндеттi. Жер кадастрының
мәлiметтерi баршаға ашық болып табылады және мүдделi тұлғаларға
ақылы негiзде берiледi.
     3. Мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзу тәртiбiн Қазақстан
Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

                             V БӨЛIМ

                    ЖЕР КАДАСТРЫНЫҢ ОРЫНДАЛУЫН
                           ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

                             19-тарау

                  МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ МЕН ЖЕР ПАЙДАЛАНУ
                ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ШЫҒЫНДАРДЫ ӨТЕУ

     115-бап. Жеке меншiк құқығы мен жер пайдалану
              құқығын қорғау

     Меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасы
Азаматтық кодексiнiң 259-267-баптарында көзделген тәртiппен
қорғалады.

     116-бап. Меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға
              келтiрiлген шығындарды өтеудiң негiздерi

     Меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға келтiрiлген
шығындар:

1) меншiк немесе жер пайдалану құқығының тоқтатылуына әкелiп саятын жердi мемлекет мұқтажы үшiн алған (сатып алған);
2) жер пайдаланудың ерекше режимiнiң белгiленуiне байланысты меншiк немесе жер пайдалану құқығы шектелген;
3) меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың құқығы бұзылған;
4) топырақ құнарлылығының бұзылуына, су режимiнiң нашарлауына әкелiп соқтыратын, ауылшаруашылық дақылдары мен өсiмдiктерiне зиянды заттар бөлiп шығаратын объектiлердi салу мен оларды пайдалану салдарынан жер сапасы нашарлаған жағдайларда толық көлемiнде өтелуге тиiс.

117-бап. Шығындарды өтеу тәртiбi

1. Меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген шығындар оны келтiрушiнiң есебiнен өтеледi. Мемлекеттiк органның шешiмi салдарынан шығын келтiрiлген жағдайда шығын тиiстi бюджет қаражаты есебiнен өтеледi.
2. Өтем мөлшерiн айқындау кезiнде оған:
1) инфляцияны ескере отырып, меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын сатып алу сомасы;
2) жемiс ағаштары мен көпжылдық өсiмдiктердi қоса алғанда, учаскедегi жылжымайтын мүлiктiң нарықтық құны;
3) олардың инфляцияға ұшырауы ескерiлгендегi жер учаскесiн игеруге, оны пайдалануға, қорғау шараларын жүргiзуге, топырақ құнарлылығын арттыруға байланысты шығыстың және басқа шығындардың құны;
4) үшiншi тұлғалар алдындағы өз мiндеттемелерiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуына байланысты шеккен шығындарын қоса алғанда, жер учаскесiнiң алынып қоюына орай меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген барлық шығын;
5) ала алмай қалған пайдасы қосылады.

118-бап. Жер заңдарын бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Лауазымды адамдар мен азаматтар жер заңдарын бұзғаны және жер ресурстарына зиян келтiргенi не нақтылы зиян келтiру қатерiн туғызғаны үшiн заңдарда белгiленген тәртiптiк, материалдық, әкiмшiлiк немесе қылмыстық жауапкершiлiкке тартылады.
2. Жер заңдарын бұзған кiнәлi тұлғалар осы жөнсiздiгiнiң

салдарынан келтiрiлген зиянды өтеуге мiндеттi. Тәртiптiк, әкiмшiлiк
немесе қылмыстық жауапкершiлiкке тарту кiнәлi тұлғаларды өздерi
келтiрген зиянды өтеу мiндетiнен босатпайды.

     119-бап. Жер даулары

     Жерге байланысты құқықтық қатынастардан туындайтын барлық даулар
сот арқылы шешiледi.

                              VI БӨЛIМ

                   ӨТПЕЛI ЖӘНЕ ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

     120-бап. Осы Жарлықты қолдану тәртiбi

     Осы Жарлық ол күшiне енгеннен кейiн пайда болған жер және басқа
құқықтық қатынастарға қолданылады. Ол күшiне енгенге дейiн пайда
болған жер және басқа құқықтық қатынастар бойынша осы Жарлық ол
күшiне енгеннен кейiн пайда болған құқықтар мен мiндеттiлiктерге
қолданылады.

     121-бап. Осы Жарлықтың күшiне енуiне байланысты
              заңдарды қолдану

Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн қабылданған жер қатынастарын реттейтiн нормативтiк-құқықтық актiлер осы Жарлыққа қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.

122-бап. Осы Жарлықтың күшiне енуiне байланысты жер
учаскесiне құқықтарды өзгерту

1. Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн жеке қосалқы шаруашылық, бау шаруашылығы, тұрғын үй салу мен оны қамту, саяжай құрылысы үшiн жердi өмiр бойы мұраға қалдырып иелену құқығымен жер учаскелерi берiлген Қазақстан Республикасының азаматтары осы Жарлық күшiне енген күннен бастап осы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi болады.
2. Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн жер учаскелерi құрылыс салуға немесе жерге нақтылы байланысты өндiрiстiк және басқа да объектiлер салынған жерлер, оларға қызмет көрсетуге арналған жерлердi қоса алғанда, тұрақты пайдалануға берiлген азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалар, егер тұрақты пайдалану құқығын олар ертерек сатып алған болса, осы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi болады.
Тұрақты пайдалану құқығын сатып алмаған азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалар жер учаскелерiн меншiкке сатып алады немесе оларды меншiкке сатып алғанға дейiн жалға беру шартымен қысқа мерзiмге немесе ұзақ мерзiмге жердi уақытша пайдалануға қайта ресiмдейдi. <*>
3. Бiрнеше пәтерлерi бар және (немесе) ешкiм тұруға лайықталмаған жайлары бар үйлер салу мен оларды қамтуға арналған жер учаскелерi осы Жарлық күшiне енген күннен бастап осы үй-жайлар иелерiнiң ортақ меншiгiне немесе осы үй-жайлардың иелерi құрған заңды тұлғалардың меншiгiне көшедi.
4. Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн шаруа қожалығын жүргiзу үшiн өмiр бойы мұраға қалдырып иеленуге жер учаскесi берiлген Қазақстан Республикасының азаматтары осы Жарлық күшiне енген күннен бастап тұрақты жер пайдаланушылар болады.
5. Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы өндiрiсi үшiн тұрақты иеленуге жер учаскелерi берiлген Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары осы Жарлық күшiне енген күннен бастап тұрақты жер пайдаланушылар болады.
6. Жер учаскелерi уақытша пайдалануға, соның iшiнде жалға берiлген азаматтар мен заңды тұлғалар осы Жарлық күшiне енген күннен бастап уақытша жер пайдаланушылар болады.
7. Жер учаскелерi тұрақты пайдалануға берiлген мемлекеттiк заңды

тұлғалар осы Жарлық күшiне енген күннен бастап тұрақты жер
пайдаланушылар болады.
     8. Осы Жарлық күшiне енгенге дейiн бұрын қолданылып жүрген
заңдарға сәйкес азаматтарға және заңды тұлғаларға берiлген жер иелену
құқығын куәландыратын құжаттар осы Жарлыққа сәйкес меншiк иесi
құқығын немесе жер пайдалану құқығын куәландыратын жаңа құжаттарға
ауыстырылғанға дейiн күшiн сақтайды.
     ЕСКЕРТУ. 122-баптың 2-тармағының екiншi азатжолы жаңа
              редакцияда - Қазақстан Республикасының 1997.07.14. 
              N 158 Заңымен.  

Z970158_

  

     123-бап. Осы Жарлықтың күшiне ену тәртiбi

     1. Мыналардың күшi жойылған деп танылсын:

Қазақстан Республикасының 1990 жылғы 16 қарашадағы Жер кодексi

(Қазақ КСР Жоғарғы Советiнiң ведомостары, 1990 ж., N 47, 429-құжат;
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң жаршысы, 1992 ж., N 13-14,
309-құжат; N 16, 411-құжат;1993 ж., N 8, 183-құжат; 1995 ж.,
N 14, 96-құжат);
     "Қазақ КСР Жер кодексiн күшiне енгiзу тәртiбi туралы" Қазақ КСР
Жоғарғы Советiнiң 1990 жылғы 16 қарашадағы қаулысы (Қазақ КСР Жоғарғы
Советiнiң ведомостары, 1990 ж., N 47, 430-құжат).
     2. Осы Жарлық жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi.

     Қазақстан Республикасының
             Президентi