Об утверждении Инструкции об организации прокурорского надзора за законностью предварительного следствия и дознания

Приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан от 7 января 2003 года № 1. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 1 февраля 2003 года № 2147. Утратил силу приказом Генерального Прокурора Республики Казахстан от 7 июня 2004 года № 34

Сноска. Приказ утратил силу приказом Генерального Прокурора РК от 07.06.2004 № 34.

Вниманию пользователей!

см. Инструкцию об организации прокурорского надзора за законностью следствия и дознания (утверждена приказом Генерального Прокурора РК от 19 мая 2004 года № 28)
-------------------------------------------------------------------

В целях повышения эффективности прокурорского надзора за применением законов органами предварительного следствия и дознания в соответствии с подпунктом 4 статьи 11 Закона Республики Казахстан "О прокуратуре", приказываю :

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию "Об организации прокурорского надзора за законностью предварительного следствия и дознания".

2. Начальнику Департамента по надзору за законностью предварительного следствия и дознания (Ахметжанов М.М.) принять меры к государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан настоящего Приказа.

3. Приказ направить Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов, районов и приравненным к ним прокурорам.

4. Контроль за исполнением настоящего Приказа возложить на Первого заместителя Генерального Прокурора Республики Казахстан Жумабекова О.И.

5. Настоящий приказ вступает в силу со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Генеральный прокурор
Республики Казахстан

Утверждена
Приказом Генерального Прокурора
Республики Казахстан
от 7 января 2003 года N 1

Инструкция
об организации прокурорского надзора за
законностью предварительного следствия и дознания

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция регламентирует правоприменительную деятельность органов прокуратуры Республики Казахстан при осуществлении надзора за законностью предварительного следствия и дознания в пределах их компетенции и в соответствии с уголовно-процессуальным законодательством.
2. Надзор за законностью предварительного следствия и дознания должен обеспечивать исполнение задач уголовно-процессуального законодательства по охране прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, быстрому и полному раскрытию преступлений, изобличению и привлечению к уголовной ответственности лиц, их совершивших, справедливому судебному разбирательству и правильному применению уголовного закона, а также способствовать укреплению законности и правопорядка, предупреждению преступлений, формированию уважительного отношения к праву.
3. Приоритетными направлениями деятельности органов прокуратуры при осуществлении надзора за законностью предварительного следствия и дознания определить:
1) надзор за соблюдением конституционных прав и свобод человека и гражданина в уголовном процессе;
2) надзор за применением Закона Республики Казахстан "О борьбе с коррупцией";
3) надзор за соблюдением законности при приеме, учете, регистрации, разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях;
4) надзор за применением законодательства, направленного на борьбу с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ;
5) надзор за применением законов, направленных на борьбу с преступлениями в сфере экономической и финансовой деятельности;
6) надзор за применением законов, направленных на борьбу с организованными формами преступности, терроризмом и экстремизмом;
7) изучение состояния преступности и раскрываемости преступлений с выработкой предложений по усилению борьбы с преступностью и искоренению условий и причин, способствующих совершению преступлений.
4. Прокурор не обязан давать каких-либо объяснений по существу находившихся в его производстве дел и материалов, а также представлять их кому бы то ни было для ознакомления иначе, как в случаях и порядке, предусмотренных законом. Никто не вправе разглашать материалы проверок и дел без разрешения прокурора, в производстве которого они находятся, до их завершения.

2. Разграничение полномочий при осуществлении надзора
за законностью предварительного следствия и дознания
и санкционировании следственных действий

5. В целях более четкого разграничения функций Генеральной прокуратуры, территориальных и специализированных прокуроров, исключения дублирования в их деятельности, установить следующий порядок осуществления надзора за законностью предварительного следствия и дознания:
1) Департамент по надзору за законностью предварительного следствия и дознания Генеральной прокуратуры (далее - Департамент) контролирует организацию и осуществление прокурорского надзора в этом направлении в республике и непосредственно надзирает по уголовным делам в отношении должностных лиц, назначенных Президентом Республики Казахстан, назначенных и избранных Палатами Парламента Республики Казахстан, возглавляющих центральные исполнительные органы и ведомства, депутатов Парламента, судей, а также по делам, осуществление надзора по которым поручается Генеральным Прокурором Республики Казахстан и его заместителями;
2) Главная военная прокуратура осуществляет надзор по уголовным делам, расследуемым военно-следственным департаментом Министерства внутренних дел Республики Казахстан, и за законностью дознания в центральных аппаратах военной полиции Министерства обороны Республики Казахстан, Пограничной службы Комитета национальной безопасности Республики Казахстан. По уголовным делам нижестоящих структур этих органов надзор осуществляется соответствующими военными прокурорами гарнизонов;
3) по уголовным делам, возбуждаемым и расследуемым работниками центральных аппаратов Комитета национальной безопасности, Министерства внутренних дел, Агентства финансовой полиции, Агентства по таможенному контролю, управлений внутренних дел на транспорте Министерства внутренних дел, Государственной противопожарной службы Агентства по чрезвычайным ситуациям, Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан надзор осуществляется Департаментом, его управлениями и отделами во взаимодействии с прокурорами областей, городов Астана, Алматы и приравненными к ним;
4) в областных аппаратах и приравненных к ним департаментах (управлениях) Комитета национальной безопасности, Министерства внутренних дел, Агентства финансовой полиции, Агентства по таможенному контролю, Государственной противопожарной службы Агентства по чрезвычайным ситуациям, Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции - прокурорами областей, городов Астана, Алматы, приравненными к ним прокурорами;
5) в районных, городских и приравненных к ним управлениях (отделах) Комитета национальной безопасности, Министерства внутренних дел, Агентства финансовой полиции, Агентства по таможенному контролю, Государственной противопожарной службы Агентства по чрезвычайным ситуациям, Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции - районными, городскими на правах районных и приравненными к ним прокурорами;
6) по уголовным делам, расследуемым органами, не имеющими своих подразделений на транспорте, надзор осуществляется соответствующими территориальными прокурорами;
7) природоохранные прокуроры осуществляют надзор по уголовным делам соответствующих специализированных (экологических) подразделений органов уголовного преследования;
8) специализированные прокуроры по надзору за законностью исполнения наказаний в исправительных учреждениях осуществляют надзор по уголовным делам, по которым дознание проводится подразделениями органов уголовно-исполнительной системы;
9) вопросы деятельности прокуратур на режимных объектах регулируются отдельно.
6. Возложить обязанности санкционирования действий должностных лиц, осуществляющих предварительное следствие, ареста, продления сроков предварительного следствия и содержания под стражей по уголовным делам, расследуемым следователями центральных аппаратов Комитета национальной безопасности, Министерства внутренних дел и Агентства финансовой полиции, на прокуроров областей, городов Астана, Алматы и приравненных к ним прокуроров, их заместителей в пределах полномочий, предоставленных Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.
7. О санкционировании действий должностных лиц, осуществляющих предварительное следствие, арестов, продления сроков предварительного следствия и содержания обвиняемых под стражей по постановлениям органов предварительного следствия центральных аппаратов правоохранительных ведомств в трехсуточный срок информировать Департамент.
8. Вопросы санкционирования следственных действий в отношении лиц, обладающих привилегиями и иммунитетом от уголовного преследования, предания их суду, направления оконченных производством дел в суд решаются в соответствии с требованиями Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан.
9. Вопросы санкционирования следственных действий, предания суду по уголовным делам, подсудным Верховному Суду Республики Казахстан, а также в отношении должностных лиц, назначенных Президентом Республики Казахстан, назначенных и избранных Палатами Парламента Республики Казахстан, возглавляющих центральные исполнительные органы и ведомства, депутатов Парламента, судей решают Генеральный прокурор и его заместители.

3. Организация надзора за законностью
предварительного следствия и дознания

10. Осуществление надзора должно быть организовано таким образом, чтобы обеспечивалась законность принимаемых органами предварительного следствия и дознания процессуальных решений, а также действий должностных лиц, осуществляющих уголовное преследование.
11. Надзор должен осуществляться на всех стадиях досудебного производства - от момента информирования органов уголовного преследования о совершенном либо готовящемся преступлении до направления уголовного дела в суд.
12. Районным, городским на правах районных и приравненным к ним прокурорам участвовать самим, либо поручать заместителям выезжать совместно с другими правоохранительными органами на места происшествий по особо тяжким преступлениям, имеющим большой общественный резонанс, а также катастрофам, крушениям, авариям и другим чрезвычайным происшествиям на транспорте. При необходимости участвовать в производстве следственных действий. В случаях значительной отдаленности транспортных прокуратур, на места таких происшествий выезжать территориальным прокурорам с последующей передачей материалов соответствующим транспортным прокурорам. Добиваться от органов предварительного следствия и дознания принятия всех предусмотренных законом мер по раскрытию преступлений.
13. Безотлагательно, но не позднее трех суток, направлять в вышестоящую прокуратуру спецдонесения о преступлениях против основ конституционного строя и безопасности государства; совершенных организованной преступной группой или преступным сообществом; заказных убийствах; совершенных иностранцами и в отношении иностранных граждан; массовых беспорядках; фактах терроризма и экстремизма; коррупционных преступлениях.
14. Районным, городским и приравненным к ним прокурорам ежедекадно проводить проверки соблюдения законности при приеме, учете, регистрации и разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях, с принятием своевременных мер по пресечению нарушений учетно-регистрационной дисциплины, принципиально, вплоть до осуществления уголовного преследования, реагируя на факты укрытия преступлений от учета. Поставленные на учет преступления контролировать до принятия окончательного решения.
15. При осуществлении надзора в этом направлении обеспечивать достоверность статистических данных о состоянии преступности, раскрываемости, показателей следственной работы и дознания, сведений о прокурорском надзоре за законностью предварительного следствия и дознания.
16. Незамедлительно подписывать статистические карточки при принятии органами следствия и дознания решения о возбуждении, прекращении либо приостановлении уголовного дела. В случае незаконности этих решений принимать меры по их отмене с выставлением статистических документов и привлечению к ответственности виновных лиц.
17. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана, Алматы и приравненных к ним прокурорам, не реже одного раза в квартал проводить проверки достоверности учета и регистрации преступлений в соответствующих органах уголовного преследования, ежеквартально обобщать практику прокурорского надзора за соблюдением законности при приеме, регистрации, разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях и принимать необходимые меры реагирования. Обобщения и копии актов реагирования представлять в Департамент Генеральной прокуратуры к 10 числу последующего месяца за окончанием квартала.
18. Департаменту Генеральной прокуратуры обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год.
19. Законность возбуждения уголовных дел проверять по каждому вынесенному постановлению. Отмену незаконных постановлений о возбуждении уголовных дел производить, как правило, в срок до 10 суток с момента вынесения постановления.
20. Уголовные дела органами прокуратуры возбуждаются по укрытым от учета преступлениям, а также по материалам собственных проверок при выявлении фактов совершения коррупционных преступлений, нарушений конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе, а также по имеющим большой общественный резонанс фактам и событиям.
Возбужденные прокурорами уголовные дела берутся на постоянный контроль вплоть до принятия окончательного процессуального решения.
21. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астаны, Алматы и приравненным к ним, не реже одного раза в квартал обобщать состояние расследования возбужденных прокурорами уголовных дел и практику прокурорского надзора по делам этой категории и информировать Департамент Генеральной прокуратуры к 10 числу последующего за окончанием квартала месяца с приложением списка таких дел.
22. Департаменту Генеральной прокуратуры обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год и сведения о возбужденных прокурорами и направленных в суды уголовных делах передавать в Департамент по надзору за рассмотрением уголовных дел в судах для дальнейшего контроля.
23. Не допускается необоснованное истребование расследуемых уголовных дел. Практиковать изучение уголовных дел и материалов доследственной проверки с выездом в органы предварительного следствия и дознания.
24. По изученным уголовным делам и материалам доследственных производств составляются справки о результатах проверки с предложениями о принятии соответствующих мер.
25. Сроки производства проверок законности действий дознавателя, органа дознания, следователя, прокурора не могут превышать регламентированных ст.108 УПК РК 3-х и 7-ми суток, по иным отказным материалам - до 10 суток с момента отказа в возбуждении уголовного дела, по прекращенным и приостановленным уголовным делам - до 1 месяца с момента принятия процессуального решения.
26. При отказе в возбуждении уголовного дела согласие с принятым решением прокурор оформляет письменной резолюцией; при согласии с прекращением либо приостановлением производств составляется мотивированное заключение.
27. Выявленные нарушения законности подлежат устранению путем отмены незаконных постановлений следователей и дознавателей, признания добытых незаконным путем доказательств недопустимыми с одновременной постановкой вопроса об ответственности виновных лиц.
28. Указания по уголовным делам должны содержать перечисление следственно-оперативных мероприятий, подлежащих выполнению, с установлением сроков их исполнения. Особое внимание должно быть обращено на соблюдение законности в деятельности органов предварительного следствия и дознания при розыске без вести пропавших граждан и скрывшихся обвиняемых.
29. Исполнение указаний и осуществление производства по уголовным делам после отмены незаконных постановлений о прекращении либо приостановлении должны находиться на постоянном контроле надзирающего прокурора.
30. Организация надзора за применением Закона Республики Казахстан "О борьбе с коррупцией", а также осуществление прокурорского надзора за расследованием уголовных дел, связанных с незаконным оборотом наркотических средств и психотропных веществ, регулируются отдельно.
31. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астана, Алматы, районов, городов и приравненным к ним военным и специализированным прокурорам не реже одного раза в квартал производить сверки с территориальными подразделениями Ц(Д)ПСиИ при Генеральной прокуратуре Республики Казахстан по прекращенным и приостановленным производством уголовным делам, направленным в суды и на дополнительное расследование.

4. Осуществление прокурорского надзора за защитой
конституционных прав граждан в уголовном процессе

32. Защита конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе является важнейшей обязанностью работников органов прокуратуры.
33. Районным, городским и приравненным к ним прокурорам, не реже одного раза в трое суток проверять соблюдение работниками правоохранительных органов требований главы 17 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан. Практиковать проведение внезапных проверок в ночное время, в праздничные и выходные дни. Выяснять законность задержания каждого подозреваемого. В случае незаконности задержания немедленно освобождать подозреваемого с принятием мер реагирования в отношении виновных должностных лиц. Особое внимание уделять вопросам законности задержания несовершеннолетних, инвалидов, женщин, иностранных граждан. Пресекать практику использования задержания, как средства добывания доказательств.
34. Прокурорам областей, городов Астана, Алматы и приравненным к ним проверки законности задержания подозреваемых проводить ежедекадно.
35. Прокурорам оперативно решать вопросы об аресте лиц, совершивших преступления. Прокурорам районов, городов и приравненным к ним военным и специализированным прокурорам санкции на арест давать в служебных помещениях органов внутренних дел, национальной безопасности и финансовой полиции.
36. При решении вопроса о даче санкции на арест в обязательном порядке тщательно знакомиться со всеми материалами дела, лично допрашивать подозреваемых и обвиняемых. Протокол допроса подшивается к уголовному делу, содержащиеся в нем сведения могут быть использованы в качестве доказательств.
37. Учет санкций на арест ведутся в отдельном журнале, хранящемся в сейфе прокурора. В журнале отражаются номер уголовного дела, дата возбуждения, орган и лицо, производящее следствие, фамилия, имя, отчество подозреваемого или обвиняемого, дата и место рождения, гражданство, место жительства и работы, статья обвинения либо подозрения, дата задержания, должность и фамилия лица, санкционировавшего арест, статья УПК РК, в порядке которой санкционирован арест ( 142, 150, 267) , дата ареста, дата продления срока ареста, результаты расследования и судебного рассмотрения дела с отметкой о вступлении приговора в силу.
38. Применять в качестве меры пресечения арест в строгом соответствии с законом, учитывая обстоятельства, изложенные в статьях 139, 141, 150 УПК РК. Санкцию на арест давать только прокурорам, имеющим на это право в соответствии с частью 4 статьи 150 УПК РК.
39. Применять арест в отношении подозреваемых только в исключительных случаях. К несовершеннолетним арест применять лишь в случаях невозможности применения иной меры пресечения.
40. Прокуроры несут персональную ответственность за обоснованность и своевременность решения вопроса об аресте, а равно и за необоснованный отказ в даче санкции. Отказ в даче санкции на арест должен быть изложен в письменной форме. В случае отказа в даче санкции на арест в отношении лиц, подозреваемых или обвиняемых в совершении тяжкого или особо тяжкого преступления, прокурорам в суточный срок письменно докладывать об этом вышестоящему прокурору с указанием мотивов отказа.
41. Обеспечить неукоснительное соблюдение установленного Уголовно-процессуальным кодексом РК порядка продления сроков предварительного следствия и ареста. В каждом случае продления процессуальных сроков разбираться с их причинами и принимать меры к лицам, допустившим волокиту.
42. О каждом случае изменения меры пресечения в виде ареста на иную на стадии дознания и предварительного следствия, прокурору в суточный срок извещать об этом вышестоящего прокурора с направлением копии постановления и пояснительной записки.
43. Перед решением вопроса о предании обвиняемого суду в соответствии с требованиями уголовно-процессуального законодательства, тщательно проверять обеспечение всесторонности, полноты и объективности предварительного следствия и дознания. В случае невыполнения этих требований возвращать уголовные дела для дополнительного расследования с принятием, в пределах своих полномочий, мер реагирования к виновным лицам. Прокуроры несут персональную ответственность за обоснованность и своевременность направления дела в суд.
44. Вносить вопросы законности и обоснованности ареста и привлечения к уголовной ответственности лиц, которым в качестве меры пресечения избирался арест, а затем производство по делу было прекращено либо приостановлено в стадии дознания или предварительного следствия либо судом и дел, по которым вынесены оправдательные приговоры, на рассмотрение коллегии прокуратуры, решать вопросы об ответственности должностных лиц, виновных в необоснованном привлечении к уголовной ответственности и незаконном аресте граждан.
45. Главному военному прокурору, прокурорам областей, городов Астаны, Алматы и приравненным к ним ежеквартально обобщать практику прокурорского надзора по защите конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе и к 10 числу последующего за окончанием квартала месяца представлять в Департамент Генеральной прокуратуры информацию с приложением копий документов прокурорского реагирования.
46. Департаменту Генеральной прокуратуры обобщать состояние прокурорского надзора по данному вопросу не реже двух раз в год.
47. Департаменту Генеральной прокуратуры, его управлениям и отделам, постоянно проводить работу по разработке и внедрению современных методов организации надзора за законностью предварительного следствия и дознания, повышении квалификации сотрудников.

Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы нұсқаулықты бекіту жайында

Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының 2003 жылғы 7 қаңтардағы N 1 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2003 жылғы 1 ақпанда тіркелді. Тіркеу N 2147. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2004 жылғы 07 маусымдағы № 34 бұйрығымен.

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Бас Прокурорының 07.06.2004 № 34 бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының "Прокуратура туралы" Заңының 11-бабының 4-тармақшасына сәйкес алдын ала тергеу және анықтау органдарының заңдарды қолдану мен прокурорлық қадағалау тиімділігін арттыру мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
1. Қосымша ұсынылып отырған "Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы" Нұсқау бекітілсін.
2. Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау департаментінің бастығы (Ахметжанов М.М.) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеу үшін шаралар қабылдасын.
3. Бұйрық Бас әскери прокурорға, облыстық, қалалық, аудандық және оларға теңестірілген прокурорларға жолдансын.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бірінші орынбасары О.И.Жұмабековке жүктелсін.
5. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының
Бас Прокуроры

Қазақстан Республикасы
Бас Прокурорының
2003 жылғы 7 қаңтардағы
N 1 бұйрығымен
БЕКІТІЛГЕН

Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы
НҰСҚАУ

1. Жалпы ережелер

1. Осы Нұсқау Қазақстан Республикасының прокуратура органдары құзыреттері шегінде және қылмыстық іс жүргізу заңнамасына сәйкес алдын ала тергеу және анықтау заңдылығына қадағалау жүргізген кезде құқық қолдану қызметін регламенттейді.

2. Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау адам мен азаматтың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғау, қылмыстарды тез және толық ашу, оларды жасаған адамдарды әшкерлеу және оларды қылмыстық жауаптылыққа тарту, соттың әділ талқылауы мен қылмыстық заңды дұрыс қолдану жөніндегі қылмыстық іс жүргізу заңнама міндеттерінің орындалуын қамтамасыз етуі, сондай-ақ заңдылық пен құқықтық тәртіпті күшейтуге, қылмыстың алдын алуға, құқыққа құрметпен қарау көзқарасын қалыптастыруға көмектесуі тиіс.

3. Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығына қадағалау жүргізген кезде прокуратура органдары қызметінің басымдық бағыттары:
1) қылмыстық іс жүргізуде адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қадағалау;
2) "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қолданылуын қадағалау;
3) жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу, шешу кезінде заңдылықтың сақталуын қадағалау;
4) есірткі және жүйкеге әсер ететін заттардың заңсыз айналымына қарсы күреске бағытталған заңнаманың қолданылуын қадағалау;
5) экономика және қаржы саласындағы қылмыстарға қарсы күреске бағытталған заңдардың қолданылуын қадағалау;
6) қылмыстылықтың ұйымдасқан нысандарына, терроризм мен экстремизмге қарсы күреске бағытталған заңдардың қолданылуын қадағалау;
7) қылмыстылыққа қарсы күресті күшейту және қылмыс жасауға мүмкіндік туғызатын жағдайлар мен себептерді жою жөнінде ұсыныстар дайындау арқылы қылмыстың және қылмыстардың ашылу жағдайын зерттеу болып белгіленсін.

4. Прокурор өз өндірісіндегі істер мен материалдардың мән-жайы туралы қандай да болмасын түсініктеме беруге, сондай-ақ, заңмен көзделген жағдайлар мен тәртіптен басқа, оларды кімге болса да танысу үшін ұсынуға міндетті емес. Прокурордың өндірісіндегі істер мен тексеріс аяқталғанға дейін, олардың материалдарын жариялауға ешкімнің құқығы жоқ.

2. Алдын ала тергеу мен анықтаудың және тергеу әрекеттерін санкциялаудың заңдылығын қадағалау кезінде өкілеттіктерді жіктеу

5. Бас прокуратураның, аймақтық және арнайы прокурорлардың функцияларын нақты жіктеу, олардың қызметтерінде қайталануға жол бермеу мақсатында алдын ала тергеу және анықтау заңдылығына қадағалау жүргізудің мынадай тәртібі белгіленсін:
1) Бас прокуратураның Алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын қадағалау департаменті (одан ары - Департамент) осы бағытта республика бойынша прокурорлық қадағалаудың ұйымдастырылуы мен жүргізілуіне бақылау жүргізеді және Қазақстан Республикасының Президенті тағайындаған, Қазақстан Республикасы Парламентінің Палатасы тағайындаған және сайлаған, орталық атқару органдар мен ведомстволарды басшылық ететін лауазымды тұлғаларға, Парламент депутаттарына, судьяларға қатысты қылмыстық істер бойынша, сондай-ақ қадағалауды жүргізу Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарларына тапсырылатын істер бойынша тікелей қадағалау жүргізеді;
2) Бас әскери прокуратура Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің әскери-тергеу департаменті тергейтін қылмыстық істер бойынша және Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі әскери полициясының, Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік комитеті шекара қызметінің орталық аппараттарындағы анықтаудың заңдылығына қадағалауды іске асырады. Осы органдардың төмен тұрған құрылымдарының қылмыстық істері бойынша қадағалауды гарнизондардың тиісті әскери прокурорлары жүзеге асырады;
3) Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Ішкі істер министрлігінің орталық аппараттарының қызметкерлері, Қаржы полициясы агенттігінің, Кеден бақылау жөніндегі агенттігінің, ІІМ Көліктегі ішкі істер басқармасының, Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің, Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің қызметкерлері қозғаған және тергеу жүргізетін қылмыстық істер бойынша қадағалауды облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлармен өзара іс-қимыл жасау арқылы Департамент, оның басқармалары мен бөлімдері жүзеге асырады;
4) Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Ішкі істер министрлігінің, Қаржы полициясы агенттігінің, Кеден бақылау жөніндегі агенттігінің, Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің, Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің облыстық аппараттарында және оларға теңестірілген департаменттерде (басқармаларда) облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлар;
5) Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Ішкі істер министрлігінің, Қаржы полициясы агенттігінің, Кеден бақылау жөніндегі агенттігінің, Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі Мемлекеттік өртке қарсы қызметінің, Әділет министрлігі Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің аудандық, қалалық және оларға теңестірілген басқармаларда (бөлімдерде) - аудандық, аудандық құқығы бар қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар;
6) көлікте өз бөлімшелері жоқ органдар тергеу жүргізетін қылмыстық істер бойынша қадағалауды тиісті аймақтық прокурорлар жүзеге асырады;
7) табиғат қорғау прокурорлары қылмыстық қудалау органдарының тиісті мамандандырылған (экологиялық) бөлімшелерінің қылмыстық істері бойынша қадағалау жүргізеді;
8) түзету мекемелерінде жазаның орындалу заңдылығын қадағалау жөнінде мамандандырылған прокурорлар қылмыстық-атқару жүйесі органдарының бөлімшелері анықтауды жүргізетін қылмыстық істер бойынша қадағалауды жүзеге асырады;
9) режимдік объектілеріндегі прокуратуралардың қызмет мәселелері жеке реттеледі.

6. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Ішкі істер министрлігі мен Қаржы полициясы агенттігінің орталық аппараттарының тергеушілері тергеп жатқан қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді, қамауды, алдын ала тергеу мен қамауда ұстау мерзімдерін ұзартуды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың әрекеттерін санкциялау міндеттері Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген өкілеттіктердің шегінде облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорларға, олардың орынбасарларына жүктелсін.

7. Алдын ала тергеуді, қамауды, алдын ала тергеу мен айыптыларды қамауда ұстаудың мерзімдерін ұзартуды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың әрекеттерін санкциялау туралы алдын ала тергеу органдары құқық қорғау ведомстволарының орталық аппараттарының қаулылары жөнінде Департаментке үш тәулік мерзім ішінде хабарлансын.

8. Қылмыстық қудалауда, сотқа тартылуда, өндірісі аяқталған істі сотқа жолдауда артықшылықтары мен иммунитеті бар адамдарға қатысты тергеу әрекеттерін санкциялау мәселелері Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің талаптарына сәйкес шешіледі.

9. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының соттылығына жататын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті тағайындаған, Қазақстан Республикасы Парламентінің Палатасы тағайындаған және сайлаған, орталық атқару органдар мен ведомстволарды басшылық ететін лауазымды тұлғаларға, Парламент депутаттарына, судьяларға қатысты қылмыстық істер бойынша тергеу әрекеттерін санкциялау мәселелерін Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры мен оның орынбасарлары шешеді.

3. Алдын ала тергеу және анықтау
заңдылығын қадағалауды ұйымдастыру

10. Қадағалауды жүзеге асыру алдын ала тергеу және анықтау органдары қабылдаған іс жүргізу шешімдерінің, сондай-ақ қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың әрекеттерінің заңдылығын қамтамасыз ететіндей ұйымдастырылуы тиіс.

11. Қадағалау қылмыстық қудалау органына жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыс туралы ақпараттың келіп түсуінен қылмыстық істің сотқа жолдануына дейін - сотқа дейінгі өндірістің барлық сатыларында жүзеге асырылуы тиіс.

12. Аудандық, аудандық құқығы бар қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар үлкен қоғамдық резонанс болған аса ауыр қылмыстар бойынша, сондай-ақ көліктегі жойқындар, қиратылыстар, апаттар мен басқа төтенше жағдайлар бойынша өзге құқық қорғау органдарымен бірге оқиға болған жерге өздері барсын немесе орынбасарларына баруды тапсырсын. Қажет болғанда тергеу әрекеттерінің өндірісінде қатыссын. Көлік прокуратуралары елеулі алыс жерлерде болған жағдайда мұндай оқиғалар орындарына аймақтық прокурорлар барып, соңынан материалдарды тиісті көлік прокурорларына тапсырсын. Алдын ала тергеу және анықтау органдарынан қылмысты ашу үшін заңда көзделген барлық шаралардың қабылдануын талап етілсін.

13. Мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігінің негіздеріне қарсы ұйымдасқан қылмыстық тобы немесе қылмыстық қоғамдастық жасаған қылмыстар туралы; тапсырыспен кісі өлтіру туралы; шетелдіктер немесе шетел азаматтарына қатысты жасалған қылмыстар туралы; жаппай тәртіпсіздіктер туралы; терроризм мен экстремизмнің фактілері туралы; сыбайлас жемқорлық қылмыстары туралы арнайы хабарлар жоғары тұрған прокуратураларға кідіртпей, үш тәуліктен кешіктірмей жолдансын.

14. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар жасалған немесе дайындық жүргізіліп жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, есепке алу, тіркеу және шешу кезінде есепке алу-тіркеу тәртібін бұзудың жолын кесу жөнінде дер кезінде шаралар қабылдаумен қатар қылмыстың есепке алынбау фактілеріне қарсы шаралар қабылдап, қылмыстық қудалауды жүзеге асыруға дейін бірге заңдылықтың сақталуына он күн сайын тексеріс жүргізсін. Есепке алынған қылмыстар бойынша соңғы шешім қабылданғанға дейін оларға бақылау жүргізсін.

15. Осы бағытта қадағалауды жүзеге асыру кезінде қылмыстылықтың, ашылудың, тергеу жұмысы мен анықтаудың көрсеткіштерінің жағдайы туралы статистикалық мәліметтердің, алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын прокурорлық қадағалау туралы мәліметтердің шүбәсіздігін қамтамасыз етсін.

16. Тергеу және анықтау органдары қылмыстық істі қозғау, қысқарту немесе тоқтата тұру туралы шешім қабылдаған кезде статистикалық карточкаларға кідіріссіз қол қойылсын. Осы шешімдер заңсыз болған жағдайда статистикалық құжаттарға белгі қоюмен қатар шешімдерді бұзу және айыпты адамдарды жауаптылыққа тарту жөнінде шаралар қабылдансын.

17. Бас әскери прокурор, облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлар тиісті қылмыстық қудалау органдарында қылмыстарды есепке алу мен тіркеудің шүбәсіздігін тоқсанына бір реттен кем емес тексерсін, жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, тіркеу, шешу кезінде заңдылықтың сақталуына прокурорлық қадағалау тәжірибесін тоқсан сайын жинақтап қорытсын және қажетті прокурорлық шаралар қабылдасын. Қорытындылар мен шара қолдану актілерінің көшірмелері тоқсан аяқталған соң келесі айдың 10-на дейін Бас прокуратураның Департаментіне жолдансын.

18. Бас прокуратураның Департаменті осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалау жағдайын жылына ең кемі екі рет жинақтап қорытсын.

19. Әр шығарылған қаулы бойынша қылмыстық іс қозғаудың заңдылығы тексерілсін. Қылмыстық іс қозғау туралы заңсыз қаулыны бұзу, ереже бойынша, қаулы шығарылған күннен 10 тәулікке дейінгі мерзім ішінде жүргізілсін.

20. Прокуратура органдары қылмыстарды есепке алудан жасыру бойынша, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық қылмыс, қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының бұзылу фактілері анықталған кезде өздері жүргізген тексеріс материалдары бойынша, сондай-ақ үлкен қоғамдық резонанс болған фактілер мен оқиғалар бойынша қылмыстық іс қозғайды.
Прокурорлар қозғаған қылмыстық істер соңғы іс жүргізу шешімдері қабылданғанға дейін тұрақты бақылауға алынады.

21. Бас әскери прокурор, облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлар прокурорлармен қозғалған қылмыстық істердің тергеу жағдайы мен осы категориядағы істер бойынша прокурорлық қадағалаудың тәжірибесін тоқсанына ең кемі бір рет жинақтап қорытсын және Бас прокуратураға тоқсан аяқталғаннан кейін келесі айдың 10 күні осындай істердің тізімін қосымша тіркеп, ақпарат берсін.

22. Бас прокуратураның Департаменті осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалау жағдайын жылына ең кемі екі рет қорытып жинақтасын және прокурорлар қозғаған және сотқа жолданған қылмыстық істер туралы мәліметтерді Қылмыстық істерді сотта қараудың заңдылығын қадағалау департаментіне әрі қарай бақылауға тапсырсын.

23. Тергеу жүргізіліп жатқан қылмыстық істерді дәлелсіз талап етуге болмайды. Алдын ала тергеу және анықтау органдарының жергілікті орындарына барып, қылмыстық істер мен тергеуге дейінгі тексеріс материалдарын зерделеу дағдыға айналдырылсын.

24. Зерделенген қылмыстық істер мен тергеуге дейінгі тексеріс материалдары бойынша тиісті шаралар қабылдау жөніндегі ұсыныстармен бірге тексерістің қорытындылары туралы анықтама жасайды.

25. Анықтаушының, анықтау органдарының, тергеушінің, прокурордың әрекеттерінің заңдылығын тексеру өндірісінің мерзімі ҚР ҚІЖК 108-бабымен регламенттелген 3 және 7 тәуліктен, басқа бас тартылған материалдар бойынша қылмыстық істі қозғаудан бас тартқан кезден бастап 10 тәуліктен, қысқартылған және тоқтатылған қылмыстық істер бойынша іс жүргізу шешімі қабылданған кезден бастап 1 айдан аспауы тиіс.

26. Прокурор қылмыстық іс қозғаудан бас тарту туралы қабылданған шешіммен келісімі жөнінде жазбаша қарар ресімдейді; өндірісті қысқартумен немесе тоқтатумен келіскен кезде дәлелденген қорытынды жазады.

27. Тергеушілер мен анықтаушылардың заңсыз қаулыларын бұзу жолы арқылы, кінәлі адамдардың жауаптылығы жөнінде мәселені көтерумен қатар заңсыз жолмен табылған дәлелдерді мүмкін емес деп тану жолы арқылы анықталған заңдылықтың бұзушылықтары жоюға жатады.

28. Қылмыстық істер жөніндегі нұсқауда орындалу мерзімі белгіленіп, орындауға жататын тергеу-жедел іс-шаралардың тізімі көрсетілуі тиіс. Хабар-ошарсыз кеткен азаматтар мен жасырынған айыптыларды іздестіру кезінде алдын ала тергеу және анықтау органдарының қызметінде заңдылықтың сақталуына ерекше назар аудару қажет.

29. Қысқарту немесе тоқтату туралы заңсыз қаулыларды бұзғаннан кейін қылмыстық істер бойынша нұсқауды орындау және өндірісті жүзеге асыру қадағалау жүргізетін прокурордың тұрақты бақылауында болуы тиіс.

30. "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қолданылуын қадағалауды ұйымдастыру, сондай-ақ есірткі және психотроптық заттардың заңсыз айналымына байланысты қылмыстық істердің тергеуіне прокурорлық қадағалауды жүзеге асыру жеке тәртіптеледі.

31. Бас әскери прокурор, облыстық, Астана, Алматы қалаларының, аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери мен мамандандырылған прокурорлар Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанындағы ҚСжАО(Д) аймақтық бөлімшелерімен сотқа және қосымша тергеуге жолданған, өндірістен қысқартылған және тоқтатылған қылмыстық істер бойынша тоқсанына ең кемі бір рет салыстырып тексеріс жүргізсін.

4. Қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтарының қорғалуына прокурорлық қадағалауды жүзеге асыру

32. Қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау - прокуратура органдары қызметкерлерінің ең маңызды міндеті болып табылады.

33. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген прокурорлар ең кемі үш тәулікте бір рет құқық қорғау органдарының қызметкерлерімен Қазақстан Республикасының ҚІЖК 17-тарау талаптарының орындалуын тексерсін. Түнгі мезгілде, мейрам және демалыс күндері күтпеген уақытта тексеріс жүргізуді дағдыға айналдырсын. Әр сезіктінің ұсталу заңдылығын анықтасын. Заңсыз ұсталғаны анықталған жағдайда ұсталғанды дереу босатып, кінәлі лауазымды тұлғаға қатысты шаралар қолдансын. Кәмелетке толмаған, мүгедек, әйел, шетел азаматтарының ұсталу заңдылығына ерекше назар аударылсын. Дәлелдер табу әдісі ретінде ұстауды пайдалану тәжірибесіне жол берілмесін.

34. Облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлар сезіктілерді ұстаудың заңдылығын 10 күн сайын тексерсін.

35. Прокурорлар қылмыс жасаған адамдарды қамауға алу туралы мәселені жедел шешіп отырсын. Аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери мен мамандандырылған прокурорлар қамауға алу санкциясын ішкі істер органдарының, ҰҚК, қаржы полициясының қызметтік бөлмелерінде берсін.

36. Қамауға санкция беру кезінде міндетті түрде іс материалдарымен мұқият таныссын, сезіктілер мен айыптылардан жеке өзі жауап алсын. Жауап алу хаттамасы қылмыстық іске тіркеліп тігіледі, ондағы мәліметтер дәлел ретінде пайдаланылуы мүмкін.

37. Қамауға алу санкциялары жеке журналға есепке алынады, олар прокурордың сейфінде сақталады. Журналда қылмыстық істің нөмірі, қозғалған күні, тергеу жүргізетін орган және адам, сезіктінің немесе айыптының тегі, аты, әкесінің аты, туған жылы мен орны, азаматтығы, мекен-жайы мен жұмыс орны, айыптаудың не сезіктіліктің бабы, ұсталған күні, қамауға санкция берген адамның лауазымы мен аты-жөні, қамауға санкция берілген тәртіптің ҚР ҚІЖК бабы ( 142 , 150 , 267 ), қамауға алынған күн, қамау мерзімін ұзарту күні, тергеудің және үкімнің күшіне енгені туралы белгі қоюмен бірге істің сотта қаралуының қорытындылары жазылады.

38. Бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды ҚР ҚІЖК 139 , 141 , 150 -б.б. мазмұндалған жағдайларды есепке алып, қатаң заңға сәйкес қолданылсын. Қамауға алу санкциясын тек ҚР ҚІЖК 150-бабының 4-бөлігіне сәйкес құқығы бар прокурорлар ғана берсін.

39. Ерекше жағдайларда ғана сезіктілерге қатысты қамауға алу қолданылсын. Кәмелетке толмағандарға қатысты басқа бұлтартпау шарасын қолдану мүмкіндігі болмаған жағдайда ғана қамауға алу қолданылсын.

40. Прокурорлар қамауға алу туралы мәселенің дәлелді және дер кезінде шешілуі үшін, сондай-ақ санкция беруден дәлелсіз бас тартқаны үшін жеке жауаптылық береді. Қамауға алуға санкция беруден бас тартуы жөнінде жазбаша түрде мазмұндауы қажет. Ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасауда сезікті не айыпты адамға қатысты қамауға алу санкциясын беруден бас тартқан жағдайда, прокурор бас тарту себептерін көрсетумен қатар бұл туралы жоғары тұрған прокурорға бір тәулік ішінде жазбаша баяндасын.

41. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінде белгіленген алдын ала тергеу және анықтау мерзімдерін ұзарту тәртібінің мүлтіксіз сақталуы қамтамасыз етілсін. Іс жүргізу мерзімдері ұзартылуының әр жағдайы бойынша олардың себептерін талқылап, сөзбұйдаға жол берген адамға қатысты шаралар қабылдансын.

42. Прокурор алдын ала тергеу және анықтау сатысында қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын басқа шараға өзгертудің әрбір жағдайы туралы бір тәулік ішінде жоғары тұрған прокурорға қаулының көшірмесі мен түсіндірме жазба жолдаумен қатар хабарласын.

43. Қылмыстық іс жүргізу заңнамасының талаптарына сәйкес айыптыны сотқа беру туралы мәселені шешер алдында алдын ала тергеудің және анықтаудың жан-жақтылығының, толықтылығының және объективтілігінің қамтамасыз етілгені мұқият тексерілсін. Осы талаптардың орындалмаған жағдайында айыпты адамға өз өкілеттілігінің шегінде шаралар қабылдаумен бірге қылмыстық іс қосымша тергеуге қайтарылсын. Прокурорлар істі сотқа жолдаудың дәлелділігі мен дер кезділігі үшін жеке жауаптылық береді.

44. Бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу белгіленген, одан кейін анықтау немесе алдын ала тергеу сатысында не сотпен іс бойынша өндірісі қысқартылған не тоқтатылған істер мен адамдарды қамауға алудың және қылмыстық жауаптылыққа тартудың заңдылық пен дәлелділігі туралы мәселе прокуратураның алқасында қаралуға енгізілсін, қылмыстық жауаптылыққа дәлелсіз тартуда және азаматтарды заңсыз қамауға алуда кінәлі лауазымды адамдардың жауапкершіліктері туралы мәселе шешілсін.

45. Бас әскери прокурор, облыстық, Астана, Алматы қалаларының және оларға теңестірілген прокурорлар тоқсан сайын қылмыстық іс жүргізуде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау жөнінде прокурорлық қадағалау тәжірибесін жинақтап қорытсын және Бас прокуратураның Департаментіне прокурорлық шаралар қабылдау құжаттарының көшірмелерін қосымша тіркеумен қатар тоқсан аяқталған соң келесі айдың 10 күніне ақпарат жолдасын.

46. Бас прокуратураның Департаменті осы мәселе бойынша прокурорлық қадағалаудың жағдайын жылына ең кемі екі рет жинақтап қорытсын.

47. Бас прокуратураның Департаменті, оның басқармалары мен бөлімдері алдын ала тергеу және анықтау заңдылығын қадағалауды ұйымдастырудың қазіргі заманғы әдістерін әзірлеу және енгізу жөнінде, қызметкерлердің біліктілігін арттыру жөнінде жұмысты тұрақты жүргізсін.