Об утверждении Методики определения площадей гибели посевов

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 мая 2007 года № 316. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 июня 2007 года № 4707. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 20 октября 2020 года № 321.

Сноска. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства РК от 20.10.2020 № 321 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными приказом Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).

В целях реализации Закона Республики Казахстан от 7 июля 2006 года "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "Об обязательном страховании в растениеводстве" ПРИКАЗЫВАЮ :

1. Утвердить прилагаемые:

1) Методику определения площадей гибели посевов;

2) исключен приказом Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).
Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными приказом Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).

2. Департаменту земледелия и фитосанитарной безопасности (Буць А.А.) в установленном законодательством порядке обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

3. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.

Министр

Утверждена приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 мая 2007 года N 316

Методика определения площадей гибели посевов
1. Общие положения

1. Настоящая Методика определения площадей гибели посевов (далее - Методика) разработана в соответствии с подпунктом 10) пункта 2 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 10 марта 2004 года "Об обязательном страховании в растениеводстве" и устанавливает методы определения площадей повреждения или гибели посевов сельскохозяйственных культур, подлежащих страхованию, в результате наступления неблагоприятного природного явления или их совокупности.

2. Методы определения площадей гибели посевов
сельскохозяйственных культур

2. Для определения повреждения или гибели посевов зерновых культур (яровая пшеница, озимая пшеница, яровой ячмень, озимый ячмень, овес, просо, гречиха, озимая рожь, рис) при узкорядном, сплошном, рядовом (с междурядьями до 25 сантиметров), перекрестном и разбросном способах посева подсчитывают количество всех растений и количество поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений на площадках размером 50 x 50 сантиметров. Сумма всех растений в четырех повторностях будет показывать густоту стояния растений на 1 квадратном метре. Количество поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений в процентах определяют путем деления умноженной на 100 суммы всех поврежденных растений на 1 квадратном метре на густоту стояния растений на 1 квадратном метре. Площадь повреждения или гибели посевов определяют путем умножения площади поля на процент поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений.

Для выбора площадки используют квадратную рамку с длиной стороны 50 сантиметров. Рамку устанавливают так, чтобы одна из ее диагоналей (при рядовом или узкорядном посевах) совпадала с направлением одного из рядков. По углам рамки вбивают тонкие колышки. Их высота над поверхностью почвы должна быть не менее 15-20 сантиметров. На высоте 2-3 сантиметра от поверхности почвы на колышки натягивают шпагат или суровую нитку, очерчивающую квадрат, что облегчает подсчет растений. После этого проверяют правильность разбивки квадрата: все углы должны быть прямые, и обе диагонали равны между собой, каждая сторона равна 50 сантиметрам.

Допускается некоторое отклонение выбранной площади квадрата от стандартной (0,25 квадратных метров). При правильной разбивке квадрата (каждый угол равен 90 ⁰ ) сумма всех сторон квадрата, очерчиваемых шпагатом (ниткой), должна быть равна 200 + 2 сантиметра. Если после измерения она окажется меньше 198 сантиметров или больше 202 сантиметров, то квадрат разбит неверно. Колышки вынимают, и квадрат разбивают повторно, тщательно вымеряя его стороны и диагонали.

3. Для определения повреждения или гибели посевов зерновых культур при ленточном способе посева, зернобобовых культур (горох, нут) - при рядовом способе посева с междурядьями более 25 сантиметров подсчитывают растения в рядках длиной 1 метр, в четырех повторностях. В двух смежных рядках каждой повторности выбирают и закрепляют колышками два отрезка по 0,5 метра каждый, по схеме согласно приложению 1 к настоящей Методике. Расстояние между колышками измеряют с точностью до 1 сантиметра.

При подсчете среднего количества рядков в 1 метре используют 10-метровую мерную ленту. Ее натягивают перпендикулярно рядкам. Устанавливают нулевое деление в середине междурядья (при ленточном посеве - в середине широкого междурядья) и отмечают его колышком. Затем вторым колышком отмечают середину междурядья (при ленточном посеве - середину широкого междурядья), ближайшего к отметке на ленте 5 метров, и отсчитывают расстояние между колышками с точностью до 1 сантиметра. После чего подсчитывают количество рядков (строчек), пересекающих отмеренный отрезок. Разделив количество рядков (строчек), расположенных между колышками, на расстояние между ними, находят количество рядков (строчек), приходящихся на 1 метр, с точностью до одной десятой (0,1).

Определение количества рядков (строчек), приходящихся на 1 метр, проводят в любом месте наблюдательного участка.

Густоту стояния растений на 1 квадратном метре определяют путем умножения среднего количества растений в метровом отрезке на среднее количество рядков (строчек) в метровом отрезке. Количество поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений в процентах определяют путем деления умноженной на 100 суммы всех поврежденных растений на 1 квадратном метре на густоту стояния растений на 1 квадратном метре. Площадь повреждения или гибели посевов определяют путем умножения площади поля на процент поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений.

Пример: Следует определить густоту стояния проса при двухстрочном (ленточном) посеве в фазе 3-го листа, если общее количество растений на четырех метровых отрезках составляет 55 + 45 + 44 + 56 = 200, а в отрезке 4,8 метров содержится 22 строчки (11 лент).

Среднее количество растений в метровом отрезке равно (200:4 = 50). Среднее количество рядков (строчек) в метровом отрезке равно (22:4,8 = 4,6). Густота стояния равна 50 х 4,6 = 230 растений на 1 квадратном метре.

4. Определение повреждения и гибели посевов зерновых (кукуруза), зернобобовых (соя), масличных (сафлор, подсолнечник, рапс), прядильных (хлопчатник) культур и корнеплодов (сахарная свекла) при широкорядном способе посева осуществляют путем подсчета растений в рядках длиной 10 метров.

В каждой из четырех частей обследуемого полевого участка выбирают отрезки по 10 метров (по 5 метров в двух смежных рядках) с растениями, типичными по своему состоянию для большей части участка, и помечают их колышками. Расстояние между колышками не должно превышать 5 сантиметров (500 + 5 сантиметров).

Подсчитывают количество растений в каждом из отмеченных мест. Результаты подсчетов на каждой повторности суммируют. Сумму делят на количество повторностей и определяют среднее количество растений в 10-метровом отрезке.

Количество рядков в 10 метрах определяют следующим образом: 10-метровую мерную ленту натягивают перпендикулярно рядкам, устанавливая нулевое деление в середине междурядья и отмечая его колышком, и подсчитывают рядки, пересекающие 10-метровый отрезок ленты.

Густоту стояния растений на 100 квадратных метрах определяют путем умножения среднего количества растений в 10-метровом отрезке на количество рядков в 10 метрах. Число погибших или поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений в процентах определяют путем деления умноженной на 100 суммы всех поврежденных растений на 100 квадратных метрах на густоту стояния растений на 100 квадратных метрах. Площадь повреждения или гибели посевов определяют путем умножения площади поля на процент поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений.

Пример: Необходимо определить густоту стояния растений сафлора, если количество кустов на четырех 10-метровых отрезках рядков составляет 44; 49; 41 и 52, а в 10 метрах содержится 14 рядков.

Густота стояния равна (44 + 49 + 41 + 52): 4 х 14 = 651 куст на 100 квадратных метров.

5. При квадратно-гнездовом способе посева сельскохозяйственных культур подсчитывают растения на площадках размером 5 x 5 метров.

Первый колышек при разбивке площадки забивают в центре пересекающихся междурядий. От него мерной лентой отмеряют по 5 метров и фиксируют колышками остальные углы квадрата.

Подсчитывают количество растений на каждой площадке. Сумма четырех повторностей будет показывать густоту стояния растений на 100 квадратных метрах. Затем на каждой площадке подсчитывают растения, поврежденные неблагоприятными природными явлениями. Процент погибших или поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений определяют путем деления умноженной на 100 суммы всех поврежденных растений на 100 квадратных метрах на густоту стояния растений на 100 квадратных метрах. Площадь повреждения или гибели посевов определяют путем умножения площади поля на процент поврежденных неблагоприятными природными явлениями растений.

6. Определение площади повреждения или гибели посевов сельскохозяйственных культур осуществляют в гектарах в соответствии с вышеперечисленными способами посева.

Полная гибель посевов - последствие воздействия неблагоприятных природных явлений на посевы, при которых затраты на дальнейшее выращивание и уборку урожая превышают предполагаемый доход от урожая.

Превышение затрат на дальнейшее выращивание и уборку урожая над предполагаемым доходом от урожая определяется комиссией и устанавливается в случае, когда происходит гибель или повреждение 70 % и более посевов на площади, подвергшейся воздействию неблагоприятного природного явления.

В случае повреждения менее 70 % посевов на площади, подвергшейся воздействию неблагоприятного природного явления, комиссией устанавливается частичная гибель посевов.

Пример: Крестьянское хозяйство "АВС" застраховало посевы общей площадью 1000 гектар, в том числе посевы ячменя 500 гектар (поле № 1), посевы пшеницы 500 гектар (поле № 2). В результате воздействия неблагоприятного природного явления - засухи произошел страховой случай.

По результатам проведенного комиссией обследования площадей гибели застрахованных посевов установлено, что процент гибели посевов ячменя, подвергшихся воздействию неблагоприятного природного явления, составляет 75 % от застрахованной площади поля (500 гектар), и принятие в дальнейшем действий по их выращиванию или уборке с целью получения урожая является экономически нецелесообразным, то есть произошла полная гибель посевов всего поля № 1 на площади 500 гектар ячменя.

Расчет: количество всех растений 300 штук/квадратный метр.

Количество поврежденных неблагоприятными природными явлениями - 225 штук/квадратный метр.

Процент поврежденных растений - 225 х 100 : 300 = 75 %.

Площадь гибели - 500 х 75 % = 375 гектар > 70 % от застрахованной площади, то есть на площади 500 гектар ячменя устанавливается полная гибель посевов.

Посевы пшеницы, подвергшиеся воздействию неблагоприятного природного явления, повреждены неравномерно, и комиссией установлена частичная гибель посевов всего поля, на котором произошел страховой случай (поле № 2), на площади 500 гектар пшеницы.

Расчет: количество всех растений - 300 штук/квадратный метр.

Количество поврежденных неблагоприятными природными явлениями - 170 штук/квадратный метр.

Процент поврежденных растений - 170 х 100 : 300 = 56,6 %.

Площадь гибели - 500 х 56,6 % = 283 гектар < 70 % от застрахованной площади, то есть на площади 500 гектар пшеницы произошла частичная гибель посевов.

Сноска. Пункт 6 в редакции приказа Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).

3. Расчет дохода от урожая и размера убытка
при наступлении страхового случая

Сноска. Методика дополнена главой 3 в соответствии с приказом Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).

7. Расчет дохода осуществляется с 1 гектара производства вида продукции растениеводства на площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений.

Фактический доход исчисляется после реализации всего объема вида продукции растениеводства, на получение которого повлияли неблагоприятные природные явления.

Оценочный доход исчисляется после сбора урожая и до реализации всего объема вида продукции растениеводства, на получение которого повлияли неблагоприятные природные явления. При оценочном доходе используются цены на продукцию, сложившиеся на момент уборки.

Расчет дохода производится по формуле:

Д = Ц х У,

где: Д - фактический или оценочный доход с застрахованной площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений, тенге;

Ц - цена на продукцию, тенге/тонна;

У - фактический валовой сбор с застрахованной площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений, тонн.

8. Размер убытка определяется как положительная разница между размером норматива затрат на один гектар производства вида продукции растениеводства, установленного на момент заключения договора обязательного страхования, и доходом с одного гектара производства вида продукции растениеводства на площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений, умноженная на площадь производства данного вида продукции, на которую повлияли неблагоприятные природные явления.

РУ = (НЗ - Д₁га) х S,

где: РУ - убыток, понесенный страхователем при наступлении страхового случая с площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений, тенге;

НЗ - норматив затрат, установленный на момент заключения договора обязательного страхования в растениеводстве, тенге/гектар;

Д₁га - фактический или оценочный доход с 1 гектара застрахованной площади, подвергшейся влиянию неблагоприятных природных явлений, тенге/гектар;

S - площадь всего поля, подвергшегося влиянию неблагоприятных природных явлений, гектар.

В случае положительной разницы между нормативом затрат и доходом, страхователю выплачивается страховая сумма согласно выполненного расчета.

При отрицательной разнице страховая выплата не производится в связи с отсутствием убытка.

В случае полной гибели посевов размер убытка определяется как размер норматива затрат на один гектар производства вида продукции растениеводства, установленного на момент заключения договора обязательного страхования в растениеводстве, умноженный на площадь производства данного вида продукции, на которую оказало воздействие неблагоприятное природное явление.

РУ = НЗ х S,

где: НЗ - норматив затрат, установленный на момент заключения договора обязательного страхования в растениеводстве, тенге/гектар;

S - площадь всего поля, подвергшегося влиянию неблагоприятных природных явлений, гектар.

Пример: Площадь застрахованных посевов крестьянского хозяйства "АВС" Акмолинской области (2 зона степная, упрощенная агротехнология) равна 1000 гектар, в том числе посевы ячменя 500 гектар (поле № 1), посевы пшеницы 500 гектар (поле № 2). Комиссией установлена полная гибель ячменя, частичная гибель пшеницы на площади 500 гектар.

Определяем размер убытка по частичной гибели 500 гектар пшеницы. На момент уборки урожая цена за 1 тонну пшеницы составила 35 000 тенге.

Объем собранного урожая с площади поля, которое подверглось воздействию неблагоприятного природного явления, составил 15 тонн.

Д = Ц х У = 35 000 тенге х 15 тонн = 525 000 тенге.

Д₁га = 525 000 тенге : 500 гектар = 1050 тенге/гектар.

Норматив затрат равен 3457 тенге.

РУ = (3457 - 1050) х 500 = 1 203 500 тенге.

Определяем размер убытка по полной гибели ячменя 500 гектар.

Норматив затрат равен 3266 тенге.

РУ = 3266 х 500 = 1 633 000 тенге.

Общий размер убытка по крестьянскому хозяйству "АВС" в результате наступления страхового случая составляет: 1 203 500 тенге + 1 633 000 тенге = 2 836 500 тенге.

Приложение 1 к Методике определения площадей гибели посевов

Схема определения площади гибели посевов

(см. бумажный вариант)

Приложение 2 к Методике определения площадей гибели посевов

Оценка интенсивности полегания растений

Интенсивность полегания

Оценка, балл

Очень сильная. Стебли практически лежат на земле. Механизированная уборка даже при проходе комбайна в одном направлении без значительных потерь урожая невозможна Сильная. Стебли сильно наклонены. Механизированная уборка возможна только в одном направлении (против направления полегания) с приспособ- лением для уборки полеглых хлебов Средняя. Стебли сильно наклонены. Механизированная уборка возможна при наличии специальных приспособле- ний для уборки полеглых посевов, но при этом возможны потери урожая Слабая. Стебли наклонены в слабой степени, как правило, местами. При механизированной уборке затруднения невелики и потери урожая за счет несрезанных колосьев не бывает Полегания нет. Посевы неполеглые

1 2 3 4 5

Утверждена приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 мая 2007 года N 316

Методика определения предполагаемого дохода от урожая

Сноска. Методика исключена приказом Министра сельского хозяйства РК от 12.07.2010 № 443 (порядок введения в действие см. п. 3).

Егістіктің жойылған алқаптарын анықтау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің 2007 жылғы 14 мамырдағы N 316 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2007 жылғы 2 маусымда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 4707 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 20 қазандағы № 321 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 20.10.2020 № 321 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.

"Өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі заңын орындау мақсатында БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса берілген:

1) Егістіктің жойылған алқаптарын анықтау әдістемесі;

2) алып тасталды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.
Ескерту. 1-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.

2. Егіншілік және фитосанитарлық қауіпсіздік департаменті (А.А. Буць) заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2007 жылғы 14 мамырдағы N 316 бұйрығымен бекітілген

Егістіктің жойылған алқаптарын анықтау әдістемесі
1. Жалпы ереже

1. Егістіктің жойылған алқаптарын анықтаудың осы әдістемесі (бұдан әрі - Әдістеме) Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 10 наурыздағы "Өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру туралы" Заңының 5-бабының 2-тармағының 10) тармақшасына сәйкес әзірленген және қолайсыз табиғат құбылыстарының немесе олардың жиынтығының басталу нәтижесінде сақтандыруға жататын ауыл шаруашылығы дақылдарының зақымданған немесе жойылған алқаптарын анықтау әдістерін белгілейді.

2. Ауыл шаруашылығы дақылдары егістерінің жойылған алқаптарын анықтаудың әдістері

2. Дәнді дақылдар егістігінің (жаздық бидай, күздік бидай, жаздық арпа, күздік арпа, сұлы, тары, қарақұмық, күздік қара бидай) тар қатарлап, тұтас, қатарлап (қатарлардың ара қашықтағы 25 сантиметр), тоғыстырма және шашып себу әдістерімен сепкенде зақымданғанын немесе жойылғанын анықтау үшін көлемі 50х50 сантиметр алаңқайдағы өсімдіктердің барлық сандарын және қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің сандарын есептейді. Төрт рет қайталанған барлық өсімдіктер санының қосындысы 1 шаршы метрдегі өсімдіктердің орналасу тығыздығын көрсетеді. Қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің санын пайызбен көрсетуді 1 шаршы метрдегі зақымданған барлық өсімдіктердің 100-ге көбейтілген қосындысын 1 шаршы метрдегі өсімдіктердің орналасу тығыздығына бөлу арқылы айқындайды. Егістердің зақымданған немесе жойылған алқаптарын танап көлемін қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің пайызына көбейту арқылы айқындайды.

Алаңды таңдау үшін жақтарының ұзындығы 50 сантиметр болатын шаршы рама қолданылады. Раманы оның диагональдарының біреуі (қатарлап немесе тар қатарлап себуде) қатарлардың біреуінің бағытымен сәйкес келетіндей етіп орналастырады. Раманың бұрыштарына жіңішке таяқшалар қағады. Топырақ бетіндегі олардың биіктігі 15-20 сантиметрден кем болмау керек. Өсімдіктерді санауды жеңілдету үшін топырақ бетінен 2-3 сантиметр биіктікте таяқшаларға шаршы кескіндейтін кендір немесе мықты жіп кереді. Содан кейін шаршының дұрыс орналасқандығын тексереді: барлық бұрыштары тік және екі диагоналі өзара тең, әрбір жағы 50 сантиметрге тең болуы қажет.

Шаршының таңдап алынған алаңының стандарттан сәл ауытқуына жол беріледі (0,25 шаршы метр). Шаршыны дұрыс орналастырған кезде (әрбір бұрыш 90 ^о -қа тең) кендірмен (жіппен) кескінделген шаршының барлық жағының қосындысы 200 + 2 сантиметрге тең болуы керек. Егер өлшеп болғаннан кейін ол 198 сантиметрден кем немесе 202 сантиметрден үлкен болатын болса, онда шаршы дұрыс орналастырылмаған болады. Таяқшаларды суырып алып, оның жақтары мен диагональдарын өлшей отырып, шаршыны қайтадан орналастырады.

3. Дәнді дақылдарды суыртпақтап себу әдісімен, дәнді бұршақ дақылдарын (бұршақ, аңқа) егіс қатарларының ара қашықтығы 25 сантиметрден артық болатын қатарлап себу әдісімен сепкенде зақымданғанын немесе жойылғанын анықтау үшін ұзындығы 1 метр болатын қатардағы өсімдіктерді санауды төрт рет қайталау арқылы жүргізеді. Әрбір қайталаудағы қатар орналасқан екі қатардан әрқайсысы 0,5 метр болатын екі бөлікті осы Әдістеменің 1-қосымшасына сәйкес сызба бойынша таңдап алады және таяқшалармен бекітеді. Таяқшалардың ара қашықтығы 1 сантиметрге дейінгі дәлдікпен өлшенеді.

1 метрдегі қатарлардың орташа санын есептеу үшін 10 метрлік өлшеу лентасы пайдаланылады. Оны қатарларға көлденең етіп тартады. Қатар арақашықтығының ортасынан (суыртпақтап сепкенде - кең қатар арақашықтығының ортасынан) нөлдік белгі орнатып, оны таяқшамен белгілейді. Содан кейін екінші таяқшамен лентадағы белгіге 5 метрге жақын қатар арақашықтығының ортасын (суыртпақтап сепкенде - кең қатар арақашықтығының ортасын) белгілейді және таяқшалардың ара қашықтығын 1 сантиметрге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. Одан кейін өлшенген бөлікті қиятын қатарлардың (жолақтардың) санын есептейді. Таяқшалардың арасында орналасқан қатарлардың (жолақтардың) санын олардың арасындағы қашықтыққа бөліп, 1 метрге келетін қатарлардың санын 0,1 дәлдікпен табады. 1 метрге келетін қатарлардың санын анықтауды бақылау аумағының кез-келген жерінде жүргізеді.

1 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйін 1 метрлік бөліктегі өсімдіктердің орташа санын 1 метрдегі қатарлардың санына көбейту арқылы анықтайды. Пайызбен берілген жойылған немесе қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктердің санын 100-ге көбейтілген 1 шаршы метрдегі барлық зақымданған өсімдіктердің қосындысын 1 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйіне бөлу арқылы анықтайды. Егістердің зақымданған немесе жойылған алқаптарын танап көлемін қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің пайызына көбейту арқылы анықтайды.

Мысал: Егер 4 метрлік бөліктердегі өсімдіктердің жалпы саны 55+45+44+56=200, ал 4,8 метрлік бөлікте 22 қатар (11 лента) болса, 3 жапырақты фазада екі қатарлап себу кезіндегі тарының орналасу тығыздығын анықтау керек.

Метрлік бөліктегі өсімдіктердің орташа саны (200:4=50). Метрлік бөліктегі қатарлардың орташа саны 22:4,8=4,6). Орналасу тығыздығы 50х4,6 = 230 өсімдік 1 шаршы метрге.

4. Кең қатарлап егу тәсілімен себілген дәнді (жүгері), дәнді бұршақты (қытайбұршақ), майлы (сафлор, күнбағыс, рапс), тоқыма (мақта) дақылдардың және тамыр жемістілердің (қант қызылшасы) зақымданған және жойылған егістерін анықтау ұзындығы 10 метр болатын қатарлардағы өсімдіктерді есептеу арқылы жүзеге асырылады.

Зерттелетін танап учаскесіндегі 4 бөліктің әрқайсысында 10 метрден (5 метрден екі қатар орналасқан қатарлар бойынша) өсімдіктері бар, учаскенің үлкен бөлігінің күйіне ұқсас бөліктерді таңдап алады және оларды таяқшалармен белгілейді. Таяқшалардың ара қашықтығы 5 сантиметрден көп (500 + 5 сантиметр) болмауы керек.

Белгіленген орындардың әрқайсысындағы өсімдіктердің санын есептейді. Әрбір қайталанған есептеулердің нәтижелерін қосады. Қосындыны қайталаудың санына бөліп 10 метрлік бөліктегі өсімдіктердің орта санын анықтайды.

10 метрдегі қатарлардаң санын келесі тәсілмен анықтайды: 10 метрлік өлшеу лентасын қатарларға перпендикуляр қылып тартады, нөлдік бөлуді қатар аралықтың ортасына келтіреді және оны таяқшалармен белгілеп, сонымен бірге лентаның 10 метрлік бөлігін қиятын қатарларды есептейді.

100 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйін 10 метрлік бөліктегі өсімдіктердің орташа санын 10 метрдегі қатарлардың санына көбейту арқылы анықтайды. Пайызбен берілген жойылған немесе қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктердің санын 100-ге көбейтілген 100 шаршы метрдегі барлық зақымданған өсімдіктердің қосындысын 100 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйіне бөлу арқылы анықтайды. Егістердің зақымданған немесе жойылған алқаптарын танап көлемін қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің пайызына көбейту арқылы анықтайды.

Мысал: Мақсары өсімдігінің қатардың төрт 10 метрлі бөліктерінде шоғырлар саны 44; 49; 41 және 52, ал 10 метрде 14 қатар болғандағы тығыздық күйін анықтау керек.

Тығыздық күйі (44+49+41+52):4х14=651 шоғыр 100 шаршы метрге тең.

5. Ауылшаруашылық дақылдарын шаршы ұялап сепкенде көлемі 5х5 метр алаңқайдағы өсімдіктерді есептейді.

Алаңқайды бөлу кезінде қиылысып жатқан қатар аралықтың ортасына бірінші таяқшаны қағады. Одан өлшеуіш лентамен 5 метр өлшеп алып шаршының қалған бұрыштарын таяқшалармен белгілейді.

Әрбір алаңқайдағы өсімдіктердің санын есептейді. Төрт қайталаудың қосындысы 100 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйін көрсетеді. Одан кейін әрбір алаңқайдағы қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерді есептейді. Жойылған немесе қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктердің пайызын 100 шаршы метрде зақымданған барлық өсімдіктердің қосындысын 100-ге көбейтіп 100 шаршы метрдегі өсімдіктердің тығыздық күйіне бөлу арқылы табады. Егістердің зақымданған немесе жойылған алқаптарын танап көлемін қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктерінің пайызына көбейту арқылы анықтайды.

6. Ауыл шаруашылығы дақылдары егістерінің зақымданған немесе жойылған алқаптарын анықтау жоғарыда аталған себу тәсілдеріне сәйкес гектармен жүзеге асырылады.

Егістіктің толық жойылуы - өнімді одан әрі өсіруге және астық жинауға жұмсалатын шығындар өнім алудан түсетін болжамды кірістен асып түсетін егістікке қолайсыз табиғат құбылыстары әсерінің салдары.

Өнімді одан әрі өсіруге және жинауға жұмсалған шығындар өнім алудан түсетін болжамды кірістен асып түсуін комиссия анықтайды және қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған алқапта егістіктердің 70 % және одан жоғары жойылған немесе зақымданған жағдайда белгіленеді.

Қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған алқаптағы егістіктердің 70 %-дан аз зақымданған жағдайда, комиссия егістіктердің ішінара жойылғанын белгілейді.

Мысалы: "ABC" шаруа қожалығы жалпы алқабы 1000 гектар егістікті, оның ішінде арпа егістігін 500 гектары (№ 1 танап) және бидай егістігін 500 гектары (№ 2 танап) сақтандырды. Қолайсыз табиғат құбылысының – құрғақшылықтың әсері нәтижесінде сақтандыру жағдайы орын алды.

Комиссияның сақтандырылған егістіктердің жойылған алқаптарына зерттеу жүргізу нәтижелері бойынша қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшырағын арпа егістіктің жойылған пайызы сақтандырылған танап алқабынан (500 га) 75 % құрайтыны анықталды және одан әрі оларды өнім алу мақсатында өсіру немесе жинау бойынша әрекет жасау экономикалық мақсатты емес болып табылады, яғни арпаның 500 гектар алқабындағы № 1 танап егістігінің толық жойылуы орын алды.

Есеп: өсімдіктердің барлық саны – 300 дана/шаршы метрде.

Қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктердің саны – 1 шаршы метрде 225 дана.

Зақымданған өсімдіктердің пайызы – 225 х 100 : 300 = 75 %.

Жойылған алқабы – 500 х 75 % = 375 гектар, ол сақтандырылған алқабынан 70 % жоғары, яғни 500 га арпа алқабында егістіктің толық жойылғаны белгіленіп отыр.

Қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған бидай егісі біркелкі зақымданған және комиссия 500 га бидай алқабында сақтандыру жағдайы болған барлық танап егістігінің (№ 2 танап) ішінара жойылғаны анықтады.

Есеп: өсімдіктердің барлық саны – 300 дана/шаршы метрде.

Қолайсыз табиғат құбылыстарынан зақымданған өсімдіктердердің саны – 1 шаршы метрде 170 дана.

Зақымданған өсімдіктердің пайызы – 170 х 100 : 300 = 56,6 %.

Жойылған алқабы – 500 х 56,6 % = 283 гектар, ол сақтандырылған алқаптың 70 % аз, яғни 500 га бидай алқабында егістік ішінара жойылған.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.

3. Сақтандыру жағдайы басталған кезде өнімнің кірісін және зиян мөлшерін есептеу

Ескерту. Анықтау әдістемесі 3-тараумен толықтырылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.

7. Кірісті есептеу қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған алқапта өсімдік шаруашылығы өнімі түрін өндірудің 1 гектарынан жүзеге асырылады.

Нақты кiрiс қолайсыз табиғат құбылыстары әсер еткен өсiмдiк шаруашылығы өнiмi түрiнiң барлық көлемi сатылғаннан кейiн есептелiп шығарылады.

Бағаланатын кіріс қолайсыз табиғат құбылыстары әсер еткен өнiм жиналғаннан кейiн және өсiмдiк шаруашылығы өнiмi түрiнiң барлық көлемi сатылғанға дейiн есептелiп шығарылады. Бағаланатын кірісті есептегенде өнімге егін жинау кезінде қалыптасқан баға қолданылады.

Кірісті есептеу мынадай формула бойынша жүргізіледі:

К = Б х Ө,

мұндағы: К – қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған сақтандырылған алқаптан түскен нақты немесе бағаланған кіріс, теңге;

Б - өнімнің бағасы, теңге/тонна;

Ө - қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған сақтандырылған алқаптан алынған нақты жалпы жиын, тонна.

8. Залал көлемi мiндеттi сақтандыру шартын жасасу кезiнде белгiленген өсiмдiк шаруашылығы өнiмiнiң түрiн өндiрудiң бiр гектарына жұмсалған шығындар нормативiнiң мөлшерi мен қолайсыз табиғат құбылыстарының әсерiне ұшыраған алқапта өсiмдiк шаруашылығы өнiмiнiң түрiн өндiрудiң бiр гектарынан алынған, қолайсыз табиғат құбылыстары әсер еткен өнiмнiң осы түрiн өндiру алқабына көбейтiлген кiрiс арасындағы оң айырмасы ретiнде анықталады.

ЗМ = (ШН – К₁га) х S,

мұндағы: ЗМ - қолайсыз табиғат құбылысы әсеріне ұшыраған алқаптан сақтандыру жағдайы болған кезде сақтандырушының шеккен зияны, теңге;

ШН - өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру шартын жасасқан сәтте белгіленген шығындар нормативі, теңге/гектар;

К₁га - қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған сақтандырылған алқаптың 1 га алынған нақты немесе бағаланған кіріс, теңге/гектар;

S - қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған барлық танаптың алқабы, гектар.

Шығын нормативі мен кірістің арасында оң айырма болған жағдайда сақтанушыға жасалған есепке сәйкес сақтандыру төлемі төленеді.

Теріс айырма болған кезде зиянның болмауына байланысты сақтандыру төлемі төленбейді.

Егістік толық жойылған жағдайда зиян мөлшері өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру шартын жасасқан сәтте белгіленген өсімдік шаруашылығы өнімнің түрін өсірудің бір гектарына арналған шығындар нормативінің қолайсыз табиғат құбылысы әсер ететін осы өнім түрін өсіру алқабына көбейтілген мөлшері ретінде анықталады.

ЗМ = ШН х S,

мұндағы: ШН - өсімдік шаруашылығындағы міндетті сақтандыру шартын жасасқан сәтте белгіленген шығындар нормативі, теңге/гектар;

А - қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған алқап, гектар.

Мысалы: Ақмола облысындағы "АВС" шаруа қожалығының сақтандырылған алқабы (2 далалық аймақ, оңайлатылған агротехнология) 1000 гектарға тең. Оның ішінде 500 га арпа егістігі (№ 1 танап), 500 га бидай егістігі (№ 2 танап). Комиссия 500 га алқапта арпаның толық жойылғанын, бидайдың ішінара жойылғанын белгіледі. 500 га бидайдың ішінара жойылуы бойынша шығын мөлшерін айқындаймыз. Егінді жинау кезінде 1 тонна бидайдың бағасы 35 000 теңге болды.

Қолайсыз табиғат құбылыстарының әсеріне ұшыраған алқаптан жиналған өнімнің көлемі 15 тонна құрады.

К = Б х Ө = 35 000 теңге х 15 тонна = 525 000 теңге.

К₁га = 525 000 теңге : 500 гектар = 1050 теңге/гектар.

Шығын нормативі 3457 теңгеге тең.

ШЗ = (3457 – 1050) х 500 = 1 203 500 теңге.

500 га арпаның толық жойлуы бойынша шығын көлемін айқындаймыз.

Шығын нормативі 3266 теңгеге тең.

ШЗ = 3266 х 500 = 1 633 000 теңге.

Сақтандыру жағдайының басталуы нәтижесінде "АВС" шаруа қожалығы бойынша шығынның жалпы мөлшері: 1 203 500 теңге + 1 633 000 теңге = 2 836 500 теңге құрайды.

Егістіктің жойылған алқаптарын анықтау әдістемесіне 1-қосымша

Егістіктің жойылған алқабын анықтаудың сызбасы

а) б)

||||||||||||||| || || || || || ||

||||||^|||||||| || || || || || ||

||||||50||||||| || || |^ || || ||

||||||cм||||||| || || |50 || || ||

||||^|v|||||||| || || |см || || ||

|||50|||||||||| || || |v || || ||

|||cм|||||||||| || || ^| || || ||

||||v|||||||||| || || 50| || || ||

||||||||||||||| || || см| || || ||

||||||||||||||| || || v| || || ||

_____4,81м ____ _________4,76 м_______

а) қатарлап себу б) суыртпақтап себу

Егістіктің жойылған

алқаптарын анықтау әдістемесіне

2-қосымша

Өсімдіктердің жапырылуы қарқындылығын бағалау

Жапырылу қарқындылығы

Бағасы, балл

Өте күшті. Сабақтар іс жүзінде жерде жатыр. Өнімнің едәуір шығынынсыз комбайндардың бір бағытта жүруі арқылы да механикаландырылған жинау мүмкін емес. Күшті. Сабақтары қатты қисайып тұр. Механикаландырылған жинау жапырылған егінді жинауға арналған құрылғымен тек бір бағытта ғана мүмкін (жапырылу бағытына қарсы). Орташа. Сабақтар қатты қисайып тұр. Механикаландырылған жинау жапырылған егінді жинауға арналған арнайы құрылғылар бар болған жағдайда мүмкін, алайда бұл ретте өнім шығыны болуы мүмкін. Төмен. Сабақтар төмен дәрежеде, әр жерлерде, қисайып тұр. Механикаландырылған жинау кезінде қиындықтар шамалы және кесілмеген масақтар есебінен шығын болмайды. Жапырылу жоқ. Егістер жапырылмаған

1 2 3 4 5

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2007 жылғы"14 мамырдағы N 316 бұйрығымен бекітілген

Өнімнен болжанатын кірісті анықтау әдістемесі

Ескерту. Анықтау әдістемесі алып тасталды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2010.07.12 N 443 (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-т. қараңыз) Бұйрығымен.