Об утверждении Правил проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 июля 2010 года № 456. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 16 августа 2010 года № 6400. Утратил силу приказом и.о. Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 31 марта 2023 года № 112.

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Министра сельского хозяйства РК от 31.03.2023 № 112 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Примечание РЦПИ!
Порядок введения в действие приказа см. п. 3.

В соответствии со статьей 20 Закона Республики Казахстан от 9 июля 1998 года "О племенном животноводстве" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности.

2. Департаменту развития животноводства и ветеринарной безопасности Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

3. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

А. Куришбаев

Утверждены приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 19 июля 2010 года № 456

Правила
проведения проверки и оценки
быков-производителей мясных пород по качеству потомства
и испытания бычков по собственной продуктивности
1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности (далее - Правила) разработаны в соответствии со статьей 20 Закона Республики Казахстан "О племенном животноводстве", определяют порядок проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности на территории Республики Казахстан.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

бычок - мужское потомство быка-производителя в возрасте до 18 месяцев;

телочка - женское потомство быка-производителя в возрасте до 18 месяцев;

коровы-дочери - женское отелившееся потомство быка-производителя в возрасте старше 27 месяцев.

3. Проверка и оценка быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности в соответствии с настоящими Правилами проводится в два этапа - этапа проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и этапа испытания бычков по собственной продуктивности при контрольном выращивании в условиях стойлового или стойлово-пастбищного содержания.

4. В случае, когда нет условий по проведению проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства методом испытания бычков по собственной продуктивности при контрольном выращивании, с целью получения предварительной оценки быков-производителей по качеству потомства, допускается использовать данные массового племенного учета при выращивании бычков и телочек в общих хозяйственных условиях. Учет данных при проведении проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства по данным массового племенного учета при выращивании бычков и телочек в общих хозяйственных условиях ведется по форме, приведенной в приложении 1 к настоящим Правилам. Данный метод является только предварительной оценкой, и полученные данные используются только в условиях конкретного хозяйства и не являются основанием для выдачи свидетельства проверки и оценки быка-производителя по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, выдаваемого по форме приведенной в приложении 2 к настоящим Правилам.

5. Проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности проводится для быков-производителей племенных центров, а также племенных заводов и племенных хозяйств, которых оставляют для воспроизводства в собственных стадах, а их бычков и телочек предполагается реализовать на племенные цели.

6. Племенные центры проводят проверку и оценку быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности в племенных заводах, племенных хозяйствах и товарных хозяйствах, в которых имеются кормовая база для полноценного кормления и условия содержания.

7. Племенные заводы и племенные хозяйства проводят проверку и оценку быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности при наличии у них кормовой базы и условий содержания.

8. С целью получения достоверных данных о племенных качествах проверяемых и оцениваемых быков-производителей по качеству потомства, путем испытания бычков по собственной продуктивности, испытываемых бычков необходимо выращивать в оптимальных и совершенно одинаковых условиях кормления и содержания, для сопоставления полученных результатов в пределах одного хозяйства и породы в целом.

9. Результаты проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, полученные при контрольном выращивании бычков проверяемых и оцениваемых быков-производителей, являются основанием для анализа результативности типов и вариантов подбора родительских пар. Выявленные лучшие сочетания линий в кроссах рекомендуются к использованию в дальнейшей селекционной работе по повышению уровня продуктивности животных конкретной породы.

2. Проверка и оценка быков-производителей
по качеству потомства по данным племенного учета

10. Проведение проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства по данным племенного учета при выращивании их бычков и телочек, выращенных в общих хозяйственных условиях, допускается в хозяйствах ведущих достоверный зоотехнический и племенной учет.

11. Проверку и оценку быков-производителей по качеству потомства по данным племенного учета при выращивании их бычков и телочек, выращенных в общих хозяйственных условиях, проводят по показателям роста всех их бычков и телочек до 15-18 месячного возраста, а также по живой массе, молочности, экстерьерной и классной оценке коров-дочерей. Такая оценка проводится при наличии у быка-производителя не менее 15 бычков и телочек.

12. При проведении проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства по данным племенного учета их бычков и телочек, выращенных в общих хозяйственных условиях, учитываются следующие показатели:

средняя живая масса бычков и телочек при рождении, в возрасте 8, 12, 15, 18 месяцев и среднесуточный прирост по периодам выращивания;

живая масса коров в возрасте 3, 4, 5 лет и старше;

молочность коров-дочерей, оценивается по массе телят в 6-и месячном возрасте.

В связи с тем, что рост и развитие телят, и показатели продуктивности коров в значительной степени зависят от уровня кормления и условий содержания, обработку данных следует вести отдельно по годам рождения и использования животных.

При переводе данных о живой массе и молочности молодых коров, для исчисления условных показателей полновозрастных коров, необходимо пользоваться поправочными коэффициентами, вычисленными по стаду, в котором проводится оценка производителей.

При оценке коров по живой массе, следует вычислять условную живую массу коров, переведенную на полный возраст, для этого массу коров умножают в возрасте 3-х лет на коэффициент 1, 2 и в возрасте 4-х лет - на 1,08.

Для перевода показателя молочности на полный возраст коров живую массу телят от первотелок повышают на 10 %, от коров по второму отелу - на 5 %.

Количество коров-дочерей, отнесенных по комплексу признаков к тому или иному классу, записывают в процентном отношении к общему количеству коров-дочерей, по которым проводилась оценка быка-производителя.

Все показатели выводятся в абсолютных величинах и в процентном отношении к показателям сверстниц.

Полученные данные проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства по данным племенного учета их бычков и телочек, выращенных в общих хозяйственных условиях являются основанием для получения предварительного заключения о племенной ценности быка-производителя в условиях конкретного хозяйства и не применимы для других хозяйств.

3. Проверка и оценка быков-производителей
по качеству потомства с одновременным испытанием бычков
по собственной продуктивности

13. В зависимости от применяемого в хозяйстве сезона отела коров, проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства с одновременным испытанием бычков по собственной продуктивности проводятся стойловым или стойлово-пастбищным методами.

14. Проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства с одновременным испытанием бычков по собственной продуктивности стойловым методом проводится с 8 до 15-месячного возраста.

15. Проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства с одновременным испытанием бычков по собственной продуктивности стойлово-пастбищным методом проводится с 12 до 18-месячного возраста на пастбище.

16. Выбор метода, по которому будет проведено проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности, определяется руководителем племенного центра, племенного завода и племенного хозяйства, которые проводят проверку и оценку быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности.

17. В случае, когда племенной центр проводит проверку и оценку быков-производителей по качеству потомства и испытание их бычков по собственной продуктивности на базе племенного завода, племенного хозяйства или товарного хозяйства, племенной центр заключает с ними договор о проведении проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности в соответствии с действующим гражданским законодательством Республики Казахстан.

18. Одним из важных условий при выборе метода проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, является возраст бычков. При превышении к концу стойлового периода испытываемыми бычками возраста 13 месяцев, испытание продолжается стойловым методом, не переводя их на пастбище. Принятие решения о целесообразности перевода принимает руководитель согласно пунктам 16 и 17 настоящих Правил.

§ 1. Испытание бычков по собственной продуктивности
в условиях стойлового содержания

19. При проведении испытания бычков по собственной продуктивности в условиях стойлового содержания учитывают следующие показатели:

1) интенсивность роста за период выращивания и откорма от 8 до 15-месячного возраста;

2) затраты корма на 1 килограмм (далее - кг) прироста за период от 8 до 15-месячного возраста;

3) живую массу в 15-месячном возрасте;

4) мясные формы в 15-месячном возрасте.

20. За каждым быком-производителем подлежашему проверке и оценке по качеству потомства, по принципу аналогов закрепляют не менее 50 чистопородных или высококровных коров (не являющихся его дочерями) не старше седьмого отела, отвечающих требованиям 1 класса и выше.

21. С целью получения одновозрастных бычков и телочек все отобранные коровы осеменяются в течение одного, максимум двух месяцев. Самый оптимальный период проведения осеменения - май-июнь месяцы. Проведение осеменения в эти месяцы дает возможность провести испытание бычков в стойловый период, лучших из них, выявленных на основе испытания по собственной продуктивности, пустить в случку и уже в следующем году оценить по качеству потомства. При такой системе быки-производители к 3-3,5 летнему возрасту пройдут двухэтапную генотипическую оценку по собственной продуктивности и качеству потомства.

22. Полученные телята до 7-8 месячного возраста выращиваются совместно с коровами на полном подсосе. После отъема телят от коров отбирают не менее 15 нормально развитых бычков от каждого оцениваемого быка-производителя. Бычки, по тем или иным причинам сильно отставшие в росте (не удовлетворяющие по общему развитию требованиям 1 класса), на испытание не ставятся.

23. При испытании бычков по собственной продуктивности от быков-производителей проверяемых и оцениваемых по качеству потомства, желательно испытать по собственной продуктивности бычков от быков-производителей, не подлежащих проверке и оценке по качеству потомства или уже проверенных и оцененных по качеству потомства. Это позволить комплектовать состав быков-производителей только за счет бычков, прошедших предварительную оценку по собственной продуктивности.

24. После отъема от коров всех отобранных бычков переводят в оборудованное секциями помещение с наличием индивидуальных клеток позволяющих их раздельно кормить и вести учет поедаемости кормов. Рядом с помещением предусматривают выгульные дворы, где также организуется кормление и поение бычков.

25. В случае, когда не имеется помещения с клетками для индивидуального содержания и кормления испытываемых бычков по собственной продуктивности, допускается проводить контрольное выращивание испытываемых бычков по собственной продуктивности в условиях стойлового содержания в групповых клетках с ведением группового учета поедаемости кормов. При этом не допускается, чтобы бычки одной группы имели возможность поедать корма другой группы. В этом случае учет поедаемости кормов, определяют сопоставлением общегрупповых и индивидуальных данных.

26. Интенсивное выращивание во время проведения испытания бычков по собственной продуктивности проводится до 15-месячного возраста. Уровень и рацион кормления испытываемых бычков составляют из расчета, чтобы к концу испытательного периода живая масса испытываемых бычков была не ниже требований класса элита-рекорд. Достижение таких результатов возможно при прибавлении испытываемыми бычками по собственной продуктивности живой массы не менее 1000 грамм (далее - г) в сутки.

27. В рацион кормления необходимо включать качественные корма - сено, сенаж (или силос) и концентрированные корма с удельным весом, соответственно по 20-25 % грубых и сочных кормов и 50 % концентратов от общей питательности. Примерный рацион кормления бычков испытываемых по собственной продуктивности в стойловый период приведен в приложении 3 к настоящим Правилам. Для поения бычков используют автопоилки или групповые поилки, в холодный период года с подогревом воды.

28. В период проведения испытания бычков по собственной продуктивности от 8 до 15-месячного возраста необходимо определять следующие показатели:

живую массу - путем индивидуального взвешивания в конце каждого месяца утром до кормления, а в 15-месячном возрасте - взвешиванием за два смежных дня с вычислением средней массы;

среднесуточный прирост живой массы с 8 до 15 месяцев;

количество съеденных кормов - путем ежемесячного (за два смежных дня) взвешивания задаваемых кормов и их остатков;

уровень развития мясных форм по 60-бальной шкале в возрасте 15 месяцев.

29. Мясные формы испытываемых бычков по собственной продуктивности в 15-месячном возрасте оцениваются согласно данным, приведенным в таблице 1 приложения 4 к настоящим Правилам.

30. Оценка мясных форм сопровождается взятием промеров статей экстерьера испытываемых бычков по собственной продуктивности и корректируется полученными показателями, а также соответствующими индексами телосложения.

31. Не допускается оценка той или иной стати высшим баллом, если абсолютный показатель промера ниже средних показателей по группе. Оценка стати может быть повышена при условии высоких показателей ее промеров по ширине, длине и глубине.

32. Оценка быков-производителей и бычков ведется по следующим селекционируемым признакам:

1) среднесуточный прирост массы с 8 до 15-месячного возраста:

5 баллов - 1000 г и более^х;

4 балла - не менее 850 г;

3 балла - не менее 700 г;

2 балла - до 700 г.

^х стандарт среднего суточного прироста массы для галловейской породы на 10 % ниже;

2) живая масса в 15-месячном возрасте в зависимости от бонитировочного класса этого признака:

5 баллов - живая масса не ниже уровня класса элита-рекорд;

4 балла - живая масса не ниже уровня класса элита;

3 балла - живая масса не ниже уровня I класса;

2 балла - живая масса не ниже уровня II класса;

3) затраты кормов на 1 кг прироста с 8 до 15-месячного возраста:

5 баллов - до 7 кормовых единиц;

4 балла - до 8 кормовых единиц;

3 балла - до 9 кормовых единиц;

2 балла - до 10 кормовых единиц;

4) прижизненная оценка мясных качеств (мясных форм):

5 баллов - при оценке мясных форм не ниже 54 баллов;

4 балла - при оценке мясных форм не ниже 48 баллов;

3 балла - при оценке мясных форм не ниже 42 баллов;

2 балла - при оценке мясных форм не ниже 36 баллов.

33. Данные оценки испытываемых бычков быка-производителя проверяемого и оцениваемого по качеству потомства и отдельных бычков по показателям среднесуточного прироста, затратам кормов, живой массе и мясным формам служат для комплексной оценки производителя по качеству потомства и находившихся на испытании бычков, согласно таблице 2 приложения 4 к настоящим Правилам.

34. Классную оценку быка-производителя по качеству потомства используют для определения комплексного класса при проведении бонитировки согласно данным, приведенным в таблице 3 приложения 4 к настоящим Правилам.

35. Комплексный класс быков-производителей по качеству потомства и бычков по собственной продуктивности определяется по результатам проведенной оценки, согласно данным приведенным в таблице 4 приложения 4 к настоящим Правилам.

36. Классная оценка бычка, полученная по результатам испытания по собственной продуктивности, приравнивается к суммарной оценке по живой массе, экстерьеру и конституции и используется при выведении комплексного класса при бонитировке.

§ 2. Испытание бычков в условиях
стойлово-пастбищного содержания

37. Для определения нагульных качеств животных мясных пород крупного рогатого скота и выявления особей с интенсивным ростом, сохраняющих продолжительный период онтогенеза, предусматривается проведение испытания бычков по собственной продуктивности от быков-производителей проверяемых и оцениваемых по качеству потомства в стойлово-пастбищных условиях содержания до 18-месячного возраста.

При проведении испытания в условиях стойлово-пастбищного содержания, условия содержания в стойловый период должны соответствовать пунктам 24 или 25 настоящих Правил. В пастбищный период испытываемые по собственной продуктивности бычки содержатся в одном стаде и на одном пастбище, и в случае скармливания им концентрированных кормов необходимо обеспечить их разделение по испытываемым группам и ведение раздельного группового учета поедаемости.

38. Бальная оценка признаков у бычков при стойлово-пастбищной системе контрольного выращивания проводится в соответствии с нижеследующими требованиями:

1) оценка среднесуточного прироста живой массы бычков с 8 до 18 - месячного возраста определяется согласно данным таблицы 5 приложения 4 к настоящим Правилам;

2) живая масса в 18-месячном возрасте в зависимости от бонитировочного класса этого признака:

5 баллов - живая масса не ниже уровня класса элита-рекорд;

4 балла - живая масса не ниже уровня класса элита;

3 балла - живая масса не ниже уровня I класса;

2 балла - живая масса не ниже уровня II класса;

3) оценка затрат кормов на 1 кг прироста живой массы бычками с 8 до 18-месячного возраста определяется согласно данным таблицы 6 приложения 4 к настоящим Правилам;

4) прижизненная оценка мясных качеств (мясных форм) в 18-месячном возрасте:

5 баллов - при оценке мясных форм не ниже 54 баллов;

4 балла - при оценке мясных форм не ниже 48 баллов;

3 балла - при оценке мясных форм не ниже 42 баллов;

2 балла - при оценке мясных форм не ниже 36 баллов.

39. Класс быка-производителя и бычка устанавливается по сумме баллов, согласно данным, приведенным в таблице 3 приложения 4 к настоящим Правилам.

40. При пастбищно-стойловом испытании бычков по собственной продуктивности период их нахождения на пастбище составляет не менее 6 месяцев. В этот период они довольствуются только пастбищным кормом, в период низкого травостоя в первый месяц нагула недостаток в питательных веществах рекомендуется восполнять концентрированными кормами. Учет потребленного корма проводится косвенным зоотехническим методом обратного пересчета по среднесуточному приросту бычков в соответствии с нормативами, приведенными в таблице 7 приложения 4 к настоящим Правилам.

41. Для установления количества потребленных кормов за пастбищный период необходимо производить ежемесячное взвешивание бычков. Полученный прирост живой массы бычка за определенный отрезок времени умножают на нормированный расход корма в кормовых единицах и получают производное значение затраченных кормовых единиц. Итоговая цифра показывает общий расход кормовых единиц за анализируемый период. Из нее вычитается количество потребленных концентратов, а отношением полученной разницы к питательности пастбищной травы определяется расход кормов в натуральном выражении.

Пример расчета потребления пастбищного корма:

за период 12-18 месяцев по нормам расходуется 10,6 кормовых единиц на 1 кг прироста живой массы;

фактический прирост массы за этот период составил - 140 кг;

питательность потребленного корма - 140 х 10,6 = 1484 кормовых единиц;

потреблено концентрированного корма - 300 кг (300 кормовых единиц);

потреблено пастбищного корма - 1484 - 300 = 1184 кормовых единиц;

питательность пастбищного корма - 0,24 кормовых единиц;

потреблено пастбищного корма в натуре 1184 : 0,24 = 4933 кг.

4. Проверка и оценка выдающихся
быков-производителей по качеству потомства

42. С целью определения препотентности (устойчивой наследственности) проверенного и оцененного по качеству потомства быка-производителя отбираемого на племя, особенно в качестве родоначальника или продолжателя линии, необходимо знать в какой мере его свойства передаются потомству. Метод определения препотентности производителя базируется на установлении степени изменчивости признаков у его бычков и телочек. Препотентные быки-производители дают более однородное по развитию признаков бычков и телочек. При определении препотентности быка-производителя данные продуктивности его бычков и телочек подвергают обработке методом вариационной статистики, позволяющего определить степень достоверности межгрупповых различий.

43. Для более достоверного определения мясной продуктивности, убойного выхода, качества туши и мяса, проводят контрольный убой из числа испытываемых по собственной продуктивности бычков от проверяемых и оцениваемых быков-производителей по качеству потомства.

44. Контрольному убою подлежат по три 15-и или 18-и месячных бычков-аналогов по возрасту и типичных для своей группы. Контрольный убой необходим при оценке родоначальников создаваемых новых линий и их основных продолжателей.

45. Убой бычков проводится после 24-часовой голодной выдержки. При проведении контрольного убоя определяют предубойную живую массу, убойную массу, убойный выход (туша плюс внутренний жир). Туши оцениваются по внешнему виду, а затем поступают на обвалку для определения абсолютной и относительной массы мякоти и костей. После определения убойных показателей, проводят анализ на химический состав и энергетическую ценность мяса.

46. При контрольном убое мясная продуктивность оценивается по убойному выходу и качеству туш в соответствии ниже приведенных требований.

Оценка убойного выхода туш:

выше 55,0 % - 5 баллов;

53,0 - 55,0 % - 4 балла;

51,0 - 53,0 % - 3 балла;

49,0 - 51,0 % - 2 балла.

Бальная оценка качества туш проводится в соответствии со следующими требованиями:

5 баллов - мускулатура туши развита отлично, жировой полив равномерный;

4 балла - мускулатура развита хорошо, жировой полив с небольшими просветами;

3 балла - мускулатура развита удовлетворительно, жировой полив неравномерный, встречаются значительные просветы;

2 балла - мускулатура развита удовлетворительно, жирового полива нет.

Более высокую оценку получают не очень жирные туши с большим содержанием мякоти на килограмм костей.

При проведении контрольного убоя комплексная оценка быка-производителя по качеству потомства осуществляется по шкале, приведенной в таблице 8 приложения 4 к настоящим Правилам.

Комплексная оценка быка-производителя по качеству потомства по данным таблицы 8 приложения 4 к настоящим Правилам используется для определения класса быка-производителя по качеству потомства согласно требованиям, представленным в таблице 3 приложения 4 к настоящим Правилам.

5. Определение индекса племенной категории
и использования быков-производителей проверенных
и оцененных по качеству потомства и бычков
испытанных по собственной продуктивности

47. С целью определения племенной категории проверенных и оцененных по качеству потомства быков-производителей и испытанных бычков по собственной продуктивности, а также для сравнения полученных результатов в ходе проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности в различных хозяйствах, или одном и том же хозяйстве, но в разные годы, проводят вычисление селекционных индексов.

48. Селекционные индексы каждого испытанного бычка и группы испытанных бычков проверяемого и оцениваемого быка-производителя по качеству потомства определяются отдельно по живой массе в 15 (или 18) месяцев, среднесуточному приросту в период между 8 и 15 (18) месяцами, по оплате корма и оценке мясных форм - путем процентного соотношения к средним показателям бычков, одновременно проходивших испытание. Кроме того, вычисляется комплексный (среднеарифметический) индекс по всем признакам. Ставится он после обозначения класса буквы "А", если бычок испытан по собственной продуктивности, и после буквы "Б", если бык-производитель проверен и оценен по качеству потомства.

49. В случае, когда в хозяйстве имеется возможность единовременно проверить и оценить по качеству потомства только 2-3 быка-производителя, потребность в вычислении для них индексов не требуется. Из трех быков-производителей, как правило, окажутся по одному улучшателю, ухудшателю и нейтральному. Поэтому в пределах хозяйства следует определять селекционный индекс только относительно бычков, испытываемых по собственной продуктивности. Для проверяемых и оцениваемых по качеству потомства быков-производителей индекс "Б" следует определять относительно породы в целом при составлении соответствующих каталогов.

50. Значения величин индексов "А", определенные для каждого испытанного бычка по собственной продуктивности в конкретном хозяйстве, не всегда могут характеризовать племенную ценность животного в сравнительном аспекте в пределах популяции. В хозяйстве, где получены более высокие показатели, величина индексов может быть ниже, чем в хозяйстве с худшими показателями, или наоборот. Поэтому в каталогах проверенных и оцененных по качеству потомства быков-производителей и испытанных по собственной продуктивности бычков, при обобщении результатов проверки и оценки, следует предусматривать индексирование относительно всех проверенных и оцененных по качеству потомства быков-производителей и испытанных по собственной продуктивности бычков. За общий знаменатель принимается стандарт породы - требования первого класса.

51. Вычисление селекционных индексов при испытании бычков по собственной продуктивности и проверке и оценке быков-производителей по качеству потомства по каждому оцениваемому признаку и их комплексу проводится по нижеследующим формулам:

П П П

Ас = ----; Аn = ----; Бn = ----, где

М St St

Ас - селекционный индекс испытанного бычка в пределах стада;

Аn - селекционный индекс испытанного бычка в пределах популяции;

Бn - селекционный индекс быка-производителя оцененного по качеству потомства в пределах популяции;

П - продуктивность бычка (быка-производителя);

М - средний показатель по всем испытанным в хозяйстве бычкам-сверстникам;

St - стандарт породы селекционируемого признака, согласно данным таблицы 9 приложения 4 к настоящим Правилам.

52. Из числа испытанных по собственной продуктивности бычков и проверенных и оцененных по качеству потомства быков-производителей, оцененных одним и тем же классом, предпочтение следует отдавать животным с более высоким комплексным индексом с учетом конкретных показателей каждого признака.

53. Бычков испытанных по собственной продуктивности и проверенных и оцененных по качеству потомства быков-производителей, комплексный индекс которых ниже 100, не используют для получения племенного потомства в племенных заводах и племенных хозяйствах, в том числе для искусственного осеменения.

54. На ремонт собственного стада в племенных заводах и племенных хозяйствах, оставляются быки-производители проверенные и оцененные по качеству потомства и бычки испытанные по собственной продуктивности и получившие комплексный индекс более 100.

55. Быков-производителей после проведенной проверки и оценки по качеству потомства и бычков после проведенного испытания по собственной продуктивности, получившие комплексный индекс ниже 100, допускается к использованию в стадах товарных хозяйств и личных подсобных хозяйств.

56. От быков-производителей проверенных и оцененных по качеству потомства и по ее результатам получивших высокую оценку по всем селекционируемым признакам, в племенном центре накапливается сперма для создания банка ценного генофонда и широкого ее использования в совершенствовании пород мясного скота.

57. Нормативы величин индексов для определения племенной категории быков-производителей проверенных и оцененных по качеству потомства и испытанных по собственной продуктивности бычков в пределах стада и популяции приведены в таблице 10 приложения 4 к настоящим Правилам.

6. Требования предъявляемые к родоначальникам
и продолжателям селекционируемых линий

58. Будущие родоначальники и продолжатели линий, отбираются из числа испытанных по собственной продуктивности бычков, признанных улучшателями относительно одновременно испытанных вместе с ними бычков, с комплексным селекционным индексом "А" не менее 110.

59. К будущим родоначальникам и продолжателям линий предъявляются требования по соответствию их типу телосложения, характерному для породы, и фенотипическим показателям - не ниже класса элита-рекорд.

60. После получения бычков и телочек от быков-производителей кандидатов в родоначальники и их продолжателей, проводится завершающая оценка по генотипу, результаты которой являются основанием для последующего их использования в селекции новых линий.

61. Для отбора родоначальников и продолжателей линий предъявляются требования к их бычкам: по интенсивности роста более 1000 г в сутки, затратам корма на прирост живой массы - менее 7,0 кормовых единиц, по остальным признакам - превышение стандарта класса элита-рекорд. Обязательное требование - препотентность (устойчивая наследственность) желательных признаков, показателем которой является относительная однородность показателей у потомства.

62. При отборе бычков в будущие родоначальники или продолжатели линий, необходимо чтобы их родословные были максимально насыщены высокопродуктивными предками, как по отцовской, так и по материнской сторонам.

63. На основе будущих родоначальников и продолжателей линий формируется внутрилинейная структура (заводские ветви), используемая для подбора особей.

7. Порядок оформления результатов проведенной
проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства
и испытания бычков по собственной продуктивности

64. Проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности проводится в хозяйствах с хорошо налаженным первичным зоотехническим и племенным учетом.

65. Основу первичного зоотехнического учета составляют следующие условия:

1) четкая идентификация животных;

2) достоверность происхождения по отцам и матерям;

3) ежемесячное индивидуальное взвешивание телят;

4) ежегодная бонитировка всего племенного стада;

5) регистрация осеменения и отелов маточного поголовья.

66. Ведение учета проводимой проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности осуществляется в Журнале ведения учета проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, по форме согласно приложению 5 к настоящим Правилам.

67. В ходе проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности допускается ведение учета с помощью компьютерных программ разработанных для этой цели после их согласования с Министерством сельского хозяйства Республики Казахстан.

68. После завершения проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности оформляется соответствующий отчет о результатах проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, по форме согласно приложению 6 к настоящим Правилам. Пример заполнения отчета о результатах проведения проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности приведен в приложении 7 к настоящим Правилам.

69. Отчет о результатах проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности, подписываются:

руководителем хозяйства (предприятия);

главным зоотехником хозяйства (предприятия);

государственным инспектором по племенному животноводству районной территориальной инспекции Комитета государственной инспекции в агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства, в котором расположено хозяйство;

специалистом отдела сельского хозяйства районного акимата соответствующего района курирующим вопросы животноводства, в котором расположено хозяйство;

физическим или юридическим лицом по оказанию услуг по оценке племенной ценности животных проводившим оценку.

Отчет заверяется печатью хозяйства, в котором проводилось испытание.

70. С целью подтверждения достоверности данных проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности в соответствии с настоящими Правилами, составляется Акт проверки достоверности документов и результатов проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности (далее - Акт) по форме согласно приложению 8 к настоящим Правилам.

71. Проверка результатов проведенной проверки и оценки быков-производителей по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности и составление Акта осуществляется комиссией, назначаемой приказом начальника Управления сельского хозяйства области в которой расположено хозяйство, где проводилась проверка и оценка быков-производителей по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности.

72. На основании составленного Акта Управление сельского хозяйства области, в которой проводилась проверка и оценка быка-производителя по качеству потомства и испытание бычков по собственной продуктивности, выдает свидетельство проверки и оценки быка-производителя по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности по форме приведенного в приложении 2 к настоящим Правилам.

Приложение 1 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 1 мяс-бык

Результаты проверки и оценки
быков-производителей по качеству потомства на
основании данных племенного учета

Наименование хозяйства _______________________________________

Кличка и индивидуальный № быка-производителя _________________

А. Оценка быка-производителя по развитию молодняка

Сравниваемые группы	Бычки
	8 месяцев		12 месяцев		15 месяцев		18 месяцев
	голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг
Потомки быка- производителя
Сверстники (сверстницы)
Разница между показателями потомков и сверстников (сверстниц)
то же в %

продолжение таблицы

Телочки
8 месяцев		12 месяцев		15 месяцев		18 месяцев
голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг	голов	живая масса, кг

Б. Оценка быка-производителя по продуктивности и экстерьерным

качествам коров

Сравниваемые группы	Возраст коров, лет
	3					4
	голов	живая масса, кг	молоч- ность, кг	оценка экс- терьера, балл	отнесено к высшим классам, %	голов	живая масса, кг
Потомки быка- производителя
Сверстники (сверстницы)
Разница между показателями потомков и сверстников (сверстниц)
то же в %

продолжение таблицы

Возраст коров, лет
4			5 и старше
молоч- ность, кг	оценка экс- терьера, балл	отнесено к высшим классам, %	голов	живая масса, кг	молоч- ность, кг	оценка экс- терьера, балл	отнесено к высшим классам, %

Приложение 2 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 2 мяс-бык

Министерство сельского хозяйства

Республика Казахстан

Свидетельство
проверки и оценки быка-производителя по качеству потомства
и испытания бычков по собственной продуктивности

№ _______

Индивидуальный № ____________________ кличка __________________

дата рождения ____________________ породы __________________

породность ____________________ линии __________________

№ по ГКПЖ ____________________ марка ГКПЖ ________________

принадлежащего ________________________________________________

района ____________________ области _________________

оценен по качеству потомства и присвоена категория с индексом _______

1. Происхождение

Линия, родственная группа ________________________

Кличка, инд. №	Мать:			Отец:
Марка ГКПЖ и № по ГКПЖ
Порода и породность
Живая масса (кг) в возрасте (лет)
Балл и комплексный класс
	ММ		ОМ	МО		ОО
Кличка, инд. №
Марка ГКПЖ и № по ГКПЖ
Порода и породность
Живая масса (кг) в возрасте (лет)
Балл и комплексный класс
	МММ	ОММ	МОМ	ООМ	ММО	ОМО	МОО	ООО
Кличка, инд. №
Марка ГКПЖ и № по ГКПЖ
Порода и породность
Живая масса (кг) в возрасте (лет)
Балл и комплексный класс

2. Развитие и оценка экстерьера быка-производителя

и его предков

Степень родства	Живая масса, кг
	при рождении	при отъеме		8 месяцев	12 месяцев	15 месяцев	18 месяцев
		месяцев	кг
Бык- производитель
Отец быка- производителя
Отец матери
Отец отца

продолжение таблицы

Живая масса, кг				Оценка экстерьера, балл
2-х лет	3-х лет	4-х лет	5 лет и старше	2-х лет	3-х лет	4-х лет	5 лет и старше

3. Заключительный отчет

о результатах оценки быка-производителя по качеству

потомства и испытания его бычков по собственной

продуктивности

Дата начала оценки ___________________________ Дата окончания оценки ________________________
№ п/п	Индивидуальный № бычков быка-производителя	Живая масса в возрасте 8 месяцев, кг	Живая масса в возрасте 15 месяцев		Среднесуточный прирост с 8 до 15-месяцев
			кг	индекс	г	индекс
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Средние показатели бычков быка- производителя
Средние показатели, выведенные по всем одновременно испытываемым бычкам (п = )

продолжение таблицы

Дата начала оценки ___________________________ Дата окончания оценки ________________________
Затрачено кормов на 1 кг прироста живой массы		Прижизненная оценка мясных качеств		Общая оценка, баллов	Класс	Комплексный индекс
кормовых единиц	индекс	балл	индекс

4. Классная оценка быка-производителя

Г о д	Возраст – лет и месяцев	Классная оценка
		по проис- хожде- нию	по живой массе	по конс- титу- ции	по качеству потомства	по комплексу признаков	селекционный индекс	н а з н а ч е н и е

Проверка проведена на ферме ________________________________

_____________________________ района _______________ области

На момент завершения проверки "__" _______ 20__ года

в племенном центре _________ имеется доз семени, в (указать форму заморозки)

__________________________________

Начальник

М.П. Управления сельского хозяйства

______________________________ области ________________________

подпись Ф.И.О.

Дата выдачи свидетельства ___________________________________________

Приложение 3 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности

Примерный рацион кормления бычков,
испытываемых по собственной продуктивности в стойловый период

Вид корма, ингредиент	Возраст, месяцев
	8-10	11-12	13-14	14-15
Сено злаковое, кг	3,4	3,9	4,4	5,0
Сенаж или силос кукурузный, кг	5,0/7,0	6,0/8,5	6,5/9,0	7,0/10,0
Концкорм, кг	3,2	3,8	4,4	5,0
Соль поваренная, г	45	50	55	60
В рационе содержится:
сухого вещества, кг	6,7	7,8	8,4	9,6
кормовых единиц	6,2	7,2	8,1	9,2
обменной энергии, МДж	70	80	86	97
сырого протеина, г	960	1120	1208	1360
переваримого протеина, г	680	790	850	925

Приложение 4 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности

Таблица 1 - Шкала оценки мясных форм бычков

Стати телосложения и общее развитие животного	Требования для оценки высшим баллом	Оценка
		максимальный балл	коэффициент	общий балл
Общий вид и выполненность мускулатуры	Пропорциональное телосложение, типичное для породы. Широкое, округлое туловище с хорошо развитой мускулатурой	5	3	15
Грудь	Широкая, округлая и глубокая, без западин за лопатками. Хорошо развитый, широкий, выдающийся вперед соколок	5	2	10
Холка, спина, поясница	Широкая, длинная, ровная, хорошо выполненная мускулатурой	5	2	10
Крестец	Ровный, широкий, длинный, хорошо заполненный мускулатурой; правильно посаженный хвост	5	2	10
Окорока	Сильно развитая мускулатура, спускающаяся до скакательного сустава. Внутренняя сторона ляжки мясистая, щуп выполнен в уровень с нижней линией туловища	5	2	10
Ноги	Крепкие, правильно поставленные, с крепкими копытами	5	1	5
	ИТОГО			60

Таблица 2 - Шкала комплексной оценки быков-производителей по

качеству потомства и бычков по мясным качествам

	Максимальный балл	Коэффициент	Сумма баллов
Живая масса в 15- месячном возрасте	5	2	10
Среднесуточный прирост	5	3	15
Затраты кормов на 1 кг прироста	5	2	10
Мясные формы	5	3	15
Итого			50

Таблица 3 - Шкала классной оценки быков-производителей по

качеству потомства и бычков по собственной продуктивности

Класс	Бальная оценка
элита - рекорд	45-50
элита	40-44
I	32-39
II	20-31

Таблица 4 - Определение комплексного класса

быков-производителей с учетом классной оценки по качеству потомства

Класс по живой массе, экстерьеру и происхождению	Класс по качеству потомства
	элита-рекорд	элита	I	II
Элита-рекорд	элита-рекорд	элита-рекорд	элита	I
элита	элита-рекорд	элита	I	II
I	элита	элита	I	II
II	I	I	I	II

Таблица 5 - Определение среднесуточного прироста живой массы

бычков с 8 до 18 - месячного возраста^х

Оценка	Всего	в том числе за период нагула
5 баллов	900 г и более	800 г и более
4 балла	не менее 750 г	не менее 650 г
3 балла	не менее 600 г	не менее 500 г
2 балла	до 600 г	до 500 г

^х - стандарт среднесуточного прироста массы для галловейской породы на 10 % ниже.

Таблица 6 - Определение затрат кормов на 1 кг прироста живой

массы бычков с 8 до 18-месячного возраста

Оценка	Всего, кормовых единиц	в том числе за период нагула, кормовых единиц
5 баллов	до 8	до 9
4 балла	до 9	до 10
3 балла	до 10	до 11
2 балла	до 11	до 12

Таблица 7 - Примерные нормы затрат корма на 1 кг прироста массы

бычков в условиях стойлово-пастбищного содержания, кормовых единиц

Содержание бычков	Возрастной промежуток, месяцы
	8-12	12-13	13-14	14-15	15-16	16-17	17-18
На стойле	6,1	7,9	8,6	9,0	9,5	9,9	10,3
На пастбище	6,4	8,2	8,9	9,3	9,8	10,2	10,7

Таблица 8 - Шкала комплексной оценки выдающихся производителей

по качеству потомства

Показатель	Максимальный балл	Коэффициент	Сумма баллов
Живая масса в 15-18-месячном возрасте	5	2	10
Среднесуточный прирост	5	3	15
Затрачено кормов на 1 кг прироста	5	2	10
Убойный выход	5	2	10
Оценка туш	5	1	5
Всего			50

Таблица 9 - Стандарты породы селекционируемых признаков

Признак	Выращивание бычков до
	15 месяцев	18 месяцев
Живая масса, кг	I класс	I класс
Среднесуточный прирост, гх	700	600
Затраты корма, кормовых единиц	9,0	10,0
Мясные формы, балл	42	42

^х - среднесуточный прирост массы для галловейской породы на 10 % ниже.

Таблица 10 – Определение племенной категории бычков при испытании

их по продуктивности и быков-производителей оцениваемых по качеству потомства

Требования	Племенная категория
	улучшатель	нейтральный	ухудшатель
Комплексный селекционный индекс:
в пределах стада	103 и более	97-102	менее 97
в пределах популяции (относительно к стандарту породы)	120 и более	110-119	менее 110
При развитии признаков:
Среднесуточный прирост массы с 8 до 15 месяцев, г.	1001 и более	850-1000	менее 850
Живая масса в 15 месяцев, класс	Элита-рекорд	элита	I
Затраты корма, кормовых единиц	менее 7,0	7,0-8,0	более 8
Мясные качества, балл	более 54	48-54	менее 48

Приложение 5 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 3 мяс-бык

Республика Казахстан

Область _____________________________

Район _______________________________

Хозяйство ___________________________

Ферма _______________________________

Журнал
ведения учета проведения
проверки и оценки быков-производителей по качеству
потомства и испытания бычков по собственной
продуктивности

за 20__ год

Главный зоотехник ________________ Ответственный ________________

Ф.И.О. Ф.И.О.

Зоотехник-селекционер ________________ должность ________________

Ф.И.О. Ф.И.О.

Данные проверяемых быков-производителей
№	Кличка быка-производителя	Индивидуальный №	Порода	Породность
1	2	3	4	5

продолжение таблицы

Данные проверяемых быков-производителей
Возраст, лет и месяцев	Живая масса, кг	Масть	Выраженность типа и породы	Комплексный класс
6	7	8	9	10

продолжение таблицы

Данные коров осемененных проверяемыми быками-производителями
Кличка и индивидуальный № быка-производителя	Индивидуальный № коровы	Порода	Породность	Возраст, лет и месяцев
11	12	13	14	15

продолжение таблицы

Данные коров осемененных проверяемыми быками-производителями
Живая масса, кг	Масть	Выраженность типа и породы	Комплексный класс	Дата осеменения
16	17	18	19	20

продолжение таблицы

Общие данные полученного потомства
Кличка и индивидуальный № быка-производителя	Индивидуальный № бычков	Дата рождения	Живая масса при рождении, кг	Масть
21	22	23	24	25

продолжение таблицы

Общие данные полученного потомства	Живая масса бычков проверяемого быка-производителя в возрасте месяцев, кг
Выраженность типа и породы	1	2	3	4	5	6*
26	27	28	29	30	31	32

· - наряду с живой массой, через дефис указывается обхват груди в см

продолжение таблицы

Живая масса бычков проверяемого быка-производителя в возрасте месяцев, кг
7	8	9	10	11	12
33	34	35	36	37	38

продолжение таблицы

Живая масса бычков проверяемого быка-производителя в возрасте месяцев, кг
13	14	15	16	17	18
39	40	41	42	43	44

продолжение таблицы

Среднесуточный прирост живой массы бычков проверяемого быка-производителя в возрасте месяцев, г
до 8 месяцев	8-12 месяцев	12-15 месяцев	15-18 месяцев	8-15 месяцев	12-15 месяцев	8-18 месяцев
45	46	47	48	49	50	51

Приложение 6 Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 4 мяс-бык

Отчет
о результатах проведенной проверки и оценки
быков-производителей по качеству потомства
и испытания бычков по собственной продуктивности

Порода – _____________ Наименование хозяйства – _____________

Год оценки – ________________

Кличка и индивидуальный номер быка- производителя	Индивидуальные номера его бычков	Живая масса в возрасте 8 месяцев, кг	Живая масса в возрасте 15* месяцев		Среднесуточный прирост с 8 до 15* месячного возраста
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Средние показатели бычков быка- производителя (п = )

продолжение таблицы

Затрачено кормов на 1 кг прироста живой массы		Прижизненная оценка мясных качеств		Общая оценка, балл	Класс	Комплексный индекс
кормовых единиц	индекс	балл	индекс
8	9	10	11	12	13	14

* - при выращивании испытываемых бычков до 18 месяцев, соответственно изменяются оцениваемые показатели

Подписывали:

Физическое или юридическое лицо по оказанию услуг по оценке племенной

ценности животных проводившим оценку:

___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

Специалист отдела сельского хозяйства районного акимата:

___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

Государственный инспектор по племенному животноводству районной

территориальной инспекции Комитета государственной инспекции в

агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства:

___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

Главный зоотехник хозяйства (предприятия):

___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

Руководитель хозяйства (предприятия):

___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

Приложение 7 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 4 мяс-бык

Отчет
о результатах проведенной проверки и оценки
быков-производителей по качеству потомства
и испытания бычков по собственной продуктивности

Порода – казахская белоголовая Наименование хозяйства –

Год оценки – 1983 племенной завод

"Балкашинский" Акмолинской области

Кличка и индивидуальный номер быка- производителя	Индивидуальные номера его бычков	Живая масса в возрасте 8 месяцев, кг	Живая масса в возрасте 15* месяцев		Среднесуточный прирост с 8 до 15* месячного возраста
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Август 6135	5550	160	420	95,0	1238	131,2
	5667	228	438	99,1	1000	106,0
	5668	260	439	99,3	852	90,3
	5670	262	440	99,5	848	89,9
	5676	288	452	102,3	781	82,8
	5679	245	410	92,8	786	83,3
	5683	285	461	104,3	838	88,8
	5714	270	452	102,3	857	91,9
	5716	250	462	104,5	1010	107,1
	5743	254	457	103,4	986	104,6
Средние показатели бычков быка- производителя (п = 10)		249,8	443,3		927

продолжение таблицы

Затрачено кормов на 1 кг прироста живой массы		Прижизненная оценка мясных качеств		Общая оценка, балл	Класс	Комплексный индекс
кормовых единиц	индекс	балл	индекс
8	9	10	11	12	13	14
8,0	85,7	53	98,5	43	Эл	102,6
6,1	112,9	54	100,4	47	ЭР	104,6
7,2	97,1	52	96,6	42	Эл	95,8
7,2	97,1	54	100,4	42	Эл	96,7
7,7	98,9	56	104,1	42	Эл	97,0
7,7	98,9	53	98,5	37	1	93,4
7,3	95,7	56	104,1	42	Эл	98,2
7,1	98,6	55	102,2	45	ЭР	98,7
6,0	114,3	56	104,1	50	ЭР	108,0
6,2	11,4	55	102,2	47	ЭР	105,4
7,0		54,4		47	ЭР

Кличка и индивидуальный номер быка- производителя	Индивидуальные номера его бычков	Живая масса в возрасте 8 месяцев, кг	Живая масса в возрасте 15* месяцев		Среднесуточный прирост с 8 до 15* месячного возраста
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Арион 3354	5671	227	457	103,4	1095	116,1
	5672	255	481	105,8	1076	114,1
	5673	237	442	100,0	976	103,5
	5688	238	460	104,1	1057	112,1
	5689	247	442	100,0	929	98,5
	5690	238	445	100,7	986	104,6
	5734	235	430	97,3	929	98,5
	5736	222	438	99,1	1029	109,1
	5737	242	455	102,9	1014	107,5
Средние показатели бычков быка- производителя (п = 9)		238,0	450,0		1009
Ср.показатели выведенные по всем быкам- производителям		243,9	442,5		968

продолжение таблицы

Затрачено кормов на 1 кг прироста живой массы		Прижизненная оценка мясных качеств		Общая оценка, балл	Класс	Комплексный индекс
кормовых единиц	индекс	балл	индекс
8	9	10	11	12	13	14
6,1	112,9	55	102,2	50	ЭР	109,0
6,2	111,4	56	104,1	50	ЭР	109,6
6,8	102,9	54	100,4	47	ЭР	101,7
6,3	110,0	54	100,4	50	эр	106,7
7,1	98,6	53	98,5	42	эл	98,9
6,8	102,9	54	100,4	47	Эр	102,2
7,2	97,1	53	98,5	42	Эл	97,9
6,5	107,1	54	100,4	50	Эр	104,0
6,6	105,7	54	100,4	50	Эр	104,1
6,6		54,2		50	Эр
6,8		54,3		48,5

* - при выращивании испытываемых бычков до 18 месяцев,

соответственно изменяются оцениваемые показатели

Приложение 8 к Правилам проведения проверки и оценки быков-производителей мясных пород по качеству потомства и испытания бычков по собственной продуктивности Форма 5 мяс-бык

Акт
проверки достоверности документов и результатов
проведенной проверки быков-производителей по
качеству потомства и испытания их бычков
по собственной продуктивности

Бык-производитель

Кличка _____________, индивидуальный № ___________________

марка и № по ГКПЖ ________________________________________

Дата рождения ____________________________________________

Порода и породность ______________________________________

Живая масса в возрасте _____________________ кг

Класс: ______________________________________

Оценка экстерьера ___________________ баллов

Место рождения _____________________________________

Принадлежит ________________________________________

ПРОИСХОЖДЕНИЕ

Линия, родственная группа ___________________________________

Степень родства	К л и ч к а	Индиви- дуальный №	Марка ГКПЖ и № по ГКПЖ	Порода и поколение	Возраст, лет живая масса, кг	Оценка экс- терьера в баллах	К л а с с	Молочность, по живой массе молодняка в 6 месячном возрасте
Мать								+
ММ								+
МО								+
Отец								-
ОО								-
ОМ								-
ООО								-

Проверка и оценка быка-производителя по качеству потомства и

испытание бычков по собственной продуктивности проведена в

хозяйстве __________________________________________________________

____________________________ района _______________________ области

Проверка достоверности документов и результатов проведенной

проверки быка-производителя по качеству потомства и испытания бычков

по собственной продуктивности проведена комиссией утвержденного

приказом Начальника управления сельского хозяйства

_____________________ области от "___" _________ 20____ года № _____

Состав комиссии:

Председатель комиссии ______________________________

Члены комиссии:

1. ___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

2. ___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

3. ___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

4. ___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

5. ___________________________ _______________________

(Ф.И.О.) (подпись, дата)

1. Состояние племенной работы и зоотехнического учета в хозяйстве

В этом разделе подробно излагается состояние племенной работы в

хозяйстве (ферме), где проводилось испытание быков-производителей по

качеству потомства.

Уровень кормления скота: были ли созданы одинаковые условия

содержания и кормления испытываемых бычков по собственной

продуктивности от быков-производителей проверяемых и оцениваемых по

качеству потомства.

Метод проверки быков-производителей по качеству потомства.

Состояние племенного учета: как ведутся и заполняются журналы

выращивания молодняка, взвешиваются ли бычки и телки ежемесячно;

метод мечения животных – сохранены ли у животных номера, присвоенные

при рождении.

2. Характеристика стада коров мясных пород по живой массе

и оценке экстерьера (данные бонитировки 20__ г.)

	3 года			4 года			5 лет и старше
	г о л о в	живая масса (кг)	бальная оценка за экс- терьер	г о л о в	живая масса (кг)	бальная оценка за экс- терьер	г о л о в	живая масса (кг)	бальная оценка за экс- терьер
по хозяйству
в том числе матери бычков проверяемого быка- производителя

3. Распределение молодняка мясного скота по живой

массе по хозяйству:

(Данные бонитировки 20__ года)

	Бычки		Телки
	всего голов	средняя живая масса 1 головы (кг)	всего голов	средняя живая масса 1 головы (кг)
При рождении
6 месяцев
8 месяцев
12 месяцев
18 месяцев

4. Живая масса, среднесуточный прирост, затраты кормов на

1 кг прироста живой массы, выход и оценка туши при

испытании бычков проверяемого быка-производителя

Кличка, индиви- дуальный № бычков проверяе- мого быка- производи- теля	Дата рож- дения	Живая масса в возрасте, кг				Средне- суточный прирост живой массы при контроль- ном выра- щивании, г	Затраты кормов на 1 кг прироста живой массы в период контрольного выращивания, кормовых единиц
		при рож- дении	8 ме- сяцев	12 ме- сяцев	15 (18) меся- цев

продолжение таблицы

Выход туши, %	Оценка туши, балл	Когда контрольный забой не проводился
		Оценка мясных форм бычка, балл
		общий вид и выражен- ность типа	г р у д ь	холка, спина и поясница	к р е с т е ц	о к о р о к	н о г и	и т о г о

5. Оценка быка-производителя по качеству потомства

Кличка, индиви- дуальный № проверяемого быка- производителя	Количество бычков, голов	Средняя живая масса бычков в возрасте, кг		Средне- суточный прирост, г	Затраты корма на 1 кг прироста, кормовых единиц	Оценка мясных качеств, балл
		8 ме- сяцев	15 (18) месяцев

продолжение таблицы

Оценка быка-производителя по качеству потомства в баллах
живая масса в 15 (18) месячном возрасте	средне- суточный прирост	затраты корма на 1 кг прироста живой массы	выход туши	оценка туши	при отсутствии контрольного убоя, оценка мясных форм	итого

6. Ответственный(ные) за проведение проверки и оценки

быка-производителя _______________________________ индекс № _________

по качеству потомства и испытания бычков по собственной

продуктивности:

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

Проверка состояния племенной работы и племенного учета в

хозяйстве _________________________________________

Комиссией произведена с выездом на место.

ПОДПИСИ:

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2010 жылғы 19 шілдедегі N 456 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2010 жылғы 16 тамызда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 6400 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 2023 жылғы 31 наурыздағы № 112 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 31.03.2023 № 112 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасы 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 20-бабына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Мал шаруашылығын дамыту және ветеринариялық қауіпсіздік департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрық алғаш рет ресми жарияланған күнінен кейін он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

А. Күрішбаев

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2010 жылғы 19 шілдедегі № 456 бұйрығымен бекітілген

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша
тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі
бойынша сынауды өткізу
ережесі
1. Жалпы ережелері

1. Осы Етті тұқымды бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесі (бұдан әрі – Ереже) Қазақстан Республикасының "Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы" Заңының 20-бабына сәйкес әзірленген, Қазақстан Республикасы аумағында етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу тәртібін анықтайды.

2. Осы Ережеде келесі түсініктер қолданылады:

бұқашық – тұқымдық бұқаның 18 айлық жасына дейінгі еркек ұрпағы;

тайынша – тұқымдық бұқаның 18 айлық жасына дейінгі ұрғашы ұрпағы;

сиырлар-қыздары – тұқымдық бұқаның 27 айлық жасынан асқан төлдеген ұрғашы ұрпағы.

3. Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау осы Ережеге сәйкес, екі кезеңде өтеді – тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау кезеңі мен қоралық және қоралық-жайылымдық күтіп-бағу жағдайында бақылау өсіру кезінде бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау кезеңі.

4. Бақылау өсіру кезінде бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау әдісімен етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды өткізу бойынша жағдайлар болмағанда, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша алдын ала бағасын алу мақсатында, жалпы шаруашылық жағдайында бұқашықтар мен тайыншаларды өсіру кезінде жаппай асылдандыру есебінің мәліметтерін қолдануға жол беріледі. Жалпы шаруашылық жағдайында бұқашықтар мен тайыншаларды өсіру кезінде жаппай асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды өткізу кезінде мәліметтер есебі осы Ереженің 1-қосымшасында келтірілген нысан бойынша жүргізіледі. Бұл әдіс тек алдын ала бағалау болып табылады, және де алынған мәліметтер тек нақты шаруашылық жағдайында қолданылады және осы Ереженің 2-қосымшасында келтірілген нысан бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау куәлігін беру үшін негіз болып табылмайды.

5. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау малды асылдандырушы орталықтардың, сонымен қатар асыл тұқымды мал зауыттардың және малды асылдандырушы шаруашылықтардың өз табынын өз төлі есебінен толықтыру үшін қалдырылған, ал олардың бұқашықтары мен тайыншаларын асыл тұқымдық мақсатта сату жоспарланған тұқымдық бұқалар үшін өткізіледі.

6. Малды асылдандырушы орталықтар толық құнды азықтандыру үшін азықтық қоры және күтіп-бағу жағдайы бар асыл тұқымды мал зауыттарында, малды асылдандырушы шаруашылықтарда және тауарлы шаруашылықтарда тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізеді.

7. Асыл тұқымды мал зауыттары мен малды асылдандырушы шаруашылықтар оларда азықтық қоры және күтіп-бағу жағдайы болғанда, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізеді.

8. Бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау арқылы ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілетін және бағаланатын тұқымдық бұқалардың асыл тұқымдық сапасы туралы нақты мәліметтер алу мақсатында, жалпы бір шаруашылықтың және тұқымның аясында алынған нәтижелерін салыстыру үшін, сыналатын бұқашықтарды оңтайлы және бірдей азықтандыру және күтіп-бағу жағдайында өсіру қажет.

9. Тексерілетін және бағаланатын тұқымдық бұқалардың бұқашықтарын бақылап өсіру кезінде алынған, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижесі, типтердің нәтижелігін және ата-аналық жұптарды іріктеп алу нұсқасын талдау үшін негіз болып табылады. Кросстарда анықталған тұқымдық желілердің ең жақсы үйлесімдерін нақты тұқым малдарының өнімділік деңгейін арттыру бойынша келешектегі селекциялық жұмыстарда қолдану ұсынылады.

2. Асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды
ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау

10. Жалпы шаруашылық жағдайында өсірілген бұқашықтары мен тайыншаларының асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды, нақты зоотехникалық және асылдандыру есебін жүргізетін шаруашылықтарда өткізуге жол беріледі.

11. Жалпы шаруашылық жағдайында өсірілген бұқашықтары мен тайыншаларының асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды олардың 15-18 айлық жасына дейінгі барлық бұқашықтары және тайыншаларының өсу көрсеткіштері, және де тірі салмағы, сүттілігі, сырт пішіні және сиырлар-қыздарының кластық бағасы бойынша өткізеді. Бұл бағалау тұқымдық бұқаның 15 кем емес бұқашықтары және тайыншалары болғанда өткізіледі.

12. Жалпы шаруашылық жағдайында өсірілген бұқашықтары мен тайыншаларының асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауда келесі көрсеткіштер ескеріледі:

бұқашықтары мен тайыншаларының туғандағы, 8, 12, 15, 18 айлық жасындағы орташа тірі салмағы және әрбір өсіру кезеңдері бойынша орташа тәуліктік қосқан салмағы;

сиырлардың 3, 4, 5 және одан ересек жасындағы тірілей салмағы;

сиырлар-қыздарының сүттілігі – бұзаудың 6 айлық жасындағы тірі салмағы бойынша есептелінеді.

Төлдердің өсуі мен дамуы, және де сиырлардың өнімділік көрсеткіштері айтарлықтай дәрежеде азықтандыру және күтіп-бағу деңгейіне байланысты болғандықтан, мәліметтерді өңдеуді малдардың туған жылдары және малдарды қолдану бойынша жеке жүргізу қажет.

Толық жастағы сиырлардың шартты көрсеткіштерін есептеу үшін, жас сиырларды тірі салмағы және сүттілігі туралы мәліметтерді ауыстыру кезінде тұқымдықтарды бағалау жүргізілетін, табын бойынша есептелінген, түзету коэффициенттерін қолдану қажет.

Сиырларды тірілей салмағы бойынша бағалау кезінде, сиырлардың толық жасына аударылған шартты тірі салмақтарын шығару қажет, ол үшін 3 жастағы сиырдың салмағын 1, 2 және 4 жастағы – 1,08 коэффициентіне көбейтеді.

Сүттілік көрсеткіштерін аудару үшін сиырлардың толық жасына бірінші бұзаулаған сиырлардың бұзауларының тірі салмағын 10 %-ға, екінші бұзаулаған сиырлардың 5 %-ға көтереді.

Кешенді белгілері бойынша белгілі бір немесе басқа класқа жатқызылған сиырлар-қыздарының санын тұқымдық бұқаны бағалау өткізілген жалпы сиырлар-қыздары санына пайыздық қатынасын жазады.

Барлық көрсеткіштер абсолюттік мөлшерде және құрдастарының көрсеткіштеріне пайыздық қатынаста шығарылады.

Жалпы шаруашылық жағдайында өсірілген бұқашықтары мен тайыншаларының асылдандыру есебінің мәліметтері бойынша тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды өткізуде алынған мәліметтер, нақты шаруашылық жағдайында тұқымдық бұқаның асыл тұқымдық құндылығы туралы алдын ала қорытынды алу үшін негіз болып табылады және басқа шаруашылықтар үшін қолданылмайды.

3. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен
бағалау бір уақытта бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау
арқылы

13. Шаруашылықта қолданылатын сиырлардың төлдеу маусымына байланысты, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды бір уақытта бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау арқылы қоралық немесе қоралық-жайылымдық әдістермен өткізеді.

14. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды бір уақытта бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау арқылы қоралық әдісімен 8-ден 15 айлық жасында өткізеді.

15. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды бір уақытта бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау арқылы қоралық-жайылымдық әдісімен 12-ден 18 айлық жасында жайылымда өткізеді.

16. Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды ұрпақтарының сапасы бойынша сынауды өткізу әдісін таңдау, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізетін малды асылдандырушы орталықтың, асыл тұқымды мал зауытының және малды асылдандырушы шаруашылықтың басшысымен анықталады.

17. Малды асылдандырушы орталық тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және олардың бұқашықтарын өз өнімділігі бойынша сынауды асыл тұқымды мал зауытының, малды асылдандырушы шаруашылықтың, тауарлық шаруашылықтың жағдайында өткізетін болса, малды асылдандырушы орталық Қазақстан Республикасының қолданыстағы азаматтық заңнамасына сәйкес, олармен тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу туралы келісім-шарт жасайды.

18. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу әдісін таңдау кезінде бұқашықтардың жасы маңызды талаптардың бірі болып табылады. Қоралық күтіп-бағу кезінде сыналатын бұқашықтар сынақ соңына қарай 13 айлық жастан асып кеткен жағдайда, сынақ оларды жайылымға шығармастан, қоралық әдіспен жалғасады. Ауыстырудың мақсатқа сайлығы туралы шешімді осы Ереженің 16 және 17-тармақтарына сәйкес басшысы қабылдайды.

§ 1. Бұқышықтарды өз өнімділігі бойынша қоралық
күтіп-бағу жағдайында сынау

19. Бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды қоралық күтіп-бағу жағдайында өткізгенде келесі көрсеткіштерді ескереді:

1) 8-ден 15 айлық жасына дейін өсіру және бордақылау кезеңіндегі өсу қарқынын;

2) 8-ден 15 айлық жасына дейінгі кезеңдегі 1 килограмм (бұдан әрі – кг) өсіміне жұмсалған азық шығынын;

3) 15 айлық жасындағы тірі салмағын;

4) 15 айлық жаcындағы еттілік формасын.

20. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауға жатқызылатын әр тұқымдық бұқаға ұқсастық қағидасы бойынша таза тұқымды, жоғары қанды, жетінші төлдеуден ересек емес, 1 және одан жоғары клас талаптарына сай келетін, 50-ден кем емес сиыр (оның қыздары болып табылмайтын) бекітеді.

21. Бір жастағы бұқашықтар және тайыншаларды алу мақсатында барлық іріктеліп алынған сиырлар бір, ең көбі екі ай аралығында ұрықтандарылады. Ұрықтандыруды жүргізудің ең қолайлы кезеңі – мамыр-маусым айлары. Осы айларда ұрықтандыруды жүргізу бұқашықтарды қоралық ұстау әдісімен сынауға, өз өнімділігі бойынша сынау нәтижесінде іріктелген жақсыларын шағылыстыруға жіберуге және келесі жылы оны ұрпағының сапасы бойынша бағалауға мүмкіндік береді. Бұл жүйе кезінде тұқымдық бұқалар 3-3,5 жасында өз өнімділігі және ұрпақтарының сапасы бойынша екі кезеңді генотиптік бағалаудан өтеді.

22. Алынған төлдер 7-8 айлық жасына дейін енелерімен бірге толық емізуде өсіріледі. Төлдерді сиырлардан айырған соң, әр бағаланатын тұқымдық бұқадан 15-тен кем емес қалыпты дамыған бұқашықтарды іріктейді. Нақты немесе басқа да себептермен өсімі бойынша артта қалған (жалпы дамуы бойынша 1 класс талаптарын қанағаттандырмайтын) бұқашықтар сынауға алынбайды.

23. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілетін және бағаланатын тұқымдық бұқалардың бұқашықтарын өз өнімділігі бойынша сынау кезінде, ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауға жатпайтын немесе ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалаудан өткен тұқымдық бұқалардың бұқашықтарын өз өнімділігі бойынша сынаған жөн. Бұл тұқымдық бұқалардың құрамын тек қана алдын ала өз өнімділігі бойынша бағалаудан өткен бұқашықтар есебінен іріктеуге мүмкіндік береді.

24. Сиырлардан айырып алған соң, іріктеп алынған барлық бұқашықтарды, оларды жеке азықтандыруға және азықтың пайдаланылу есебін жүргізуге мүмкіндік беретін бөлімдермен жабдықталған, жеке торлары бар қораға ауыстырады. Қора жанынан бұқашықтарға азықтандыру және суару ұйымдастырылған серуен алаңын қарастырады.

25. Өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтарды жеке ұстау және азықтандыру үшін торлы қоралар болмағанда азықтың пайдаланылуының топтық есебін жүргізе отырып қоралық күтіп-бағу жағдайында өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтарды бақылап өсіруді жүргізуге жол беріледі. Бұл орайда бір топтың бұқашықтары, басқа топтың азықтарын пайдалануына мүмкіндік берілмеуі тиіс. Бұл жағдайда азықтарды пайдалану есебі, жалпы топтық және жеке мәліметтер бойынша анықталады.

26. Бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу уақытында қарқынды өсіруді 15 айлық жасына дейін жүргізеді. Сыналатын бұқашықтардың азықтандыру деңгейін және рационын, сыналатын бұқашықтардың сынау кезеңінің соңында тірі салмағы элита-рекорд класы талаптарынан төмен болмауы есебімен құрастырады. Бұл нәтижелерге қол жеткізу, өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтар тәулігіне 1000 грамм (бұдан әрі – г) кем емес тірі салмақ қосқан жағдайда мүмкін.

27. Азықтандыру рационы құрамына сапалы азықтар – пішен, пішендеме (немесе сүрлем) және құнарлы азықтар, үлес салмағы сәйкесінше жалпы құнарлылығынан ірі және шырынды азықтар 20-25% және құрама жем 50% болу қажет. Қоралық кезеңде өз өнімділігі бойынша сыналып жатқан бұқашықтарды азықтандыру рационының үлгісі осы Ереженің 3-қосымшасында көрсетілген. Бұқашықтарды суару үшін жылдың суық мезгілінде суды жылытумен автосуғарғыштарды немесе топтастырылған суарғыштарды қолданады.

28. 8-ден 15 айлық жасына дейін бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу кезеңінде келесі көрсеткіштерді анықтау қажет:

тірі салмағын – әр айдың соңында, ертеңгі азықтандыру алдында жекелей өлшеу жолымен, ал 15 айлық жасында – қатарынан екі күн өлшеп, орташа салмағын есептеу арқылы;

8-ден 15 айлық жасына дейінгі орташа тәуліктік қосқан салмағын;

пайдаланылған азық мөлшерін – берілген және қалдық азықты (қатарынан екі күн) өлшеу арқылы;

15 айлығындағы еттілік формаларының жетілуін, 60 балдық шкаламен.

29. Өз өнімділігі бойынша сыналып жатқан бұқашықтардың 15 айлық жасындағы еттілік формалары осы Ереженің 4-қосымшасының 1 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес бағаланады.

30. Еттілік формаларын бағалау өз өнімділігі бойынша сыналып жатқан бұқашықтардың сырт пішінің өлшемдерін алумен жалғасады және алынған көрсеткіштермен, және де сәйкесінше дене бітімінің индекстерімен түзетіледі.

31. Өлшемдердің абсолюттік көрсеткіші топ бойынша орташа көрсеткіштерден төмен болса, нақты немесе басқа дене мүшесін жоғары балмен бағалауға жол берілмейді. Дене мүшелерін бағалауды жоғарылату оның кеңдік, ұзындық, тереңдік өлшемдерінің көрсеткіштері жоғары болғанда мүмкін.

32. Тұқымдық бұқаларды және бұқашықтарды бағалау келесі селекциялық белгілермен жүргізіледі:

1) 8-ден 15 айлық жасындағы орташа тәуліктік қосқан салмағы:

5 балл – 1000 г және жоғары ^х;

4 балл – 850 г төмен емес;

3 балл – 700 г төмен емес;

2 балл – 700 г дейін.

^х – галловей тұқымының орташа тәуліктік салмағының стандарты 10 % төмен.

2) бұл белгінің бонитировкалау класына байланысты 15 айлық жасындағы тірі салмағы:

5 балл – тірі салмағы элита-рекорд класынан төмен емес;

4 балл – тірі салмағы элита класынан төмен емес;

3 балл – тірі салмағы I класынан төмен емес;

2 балл – тірі салмағы II класынан төмен емес.

3) 8-ден 15 айлық жасындағы 1 кг қосымша салмаққа жұмсалған азық:

5 балл – 7 азық өлшеміне дейін;

4 балл – 8 азық өлшеміне дейін;

3 балл – 9 азық өлшеміне дейін;

2 балл – 10 азық өлшеміне дейін.

4) тірі кезіндегі еттілік сапасын (еттік формасын) бағалау:

5 балл – еттілік формасын бағалауда 54 балл;

4 балл – еттілік формасын бағалауда 48 балл;

3 балл – еттілік формасын бағалауда 42 балл;

2 балл – еттілік формасын бағалауда 36 балл.

33. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағаланудан өтіп жатқан тұқымдық бұқаның сыналатын бұқашықтарының және жеке бұқашықтардың орташа тәуліктік қосқан салмағы, азық шығыны, тірі салмағы және еттілік формасы көрсеткіштері бойынша алған бағалары осы Ереженің 4-қосымшасының 2 кестесіне сәйкес, тұқымдықты ұрпақтарының сапасы бойынша және сыналып жатқан бұқашықтарды кешенді бағалау үшін қолданылады.

34. Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының сапасы бойынша кластық бағасын осы Ереженің 4-қосымшасының 3 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес, оны бағалау кезінде кешенді класын анықтау үшін қолданады.

35. Тұқымдық бұқалардың ұрпақтарының сапасы бойынша және бұқашықтардың өз өнімділігі бойынша кешенді класы осы Ереженің 4-қосымшасының 4 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес, өткізілген бағалау нәтижесі бойынша анықталады.

36. Өз өнімділігі бойынша сынау нәтижесінде алынған бұқашықтың кешенді бағасы тірі салмағы, сырт пішіні және конституциясы бойынша жиынтық бағасына қосылады және бағалау кезінде кешенді класын шығаруда қолданылады.

§ 2. Бұқашықтарды қоралық-жайылымдық
күтіп-бағу жағдайында сынау

37. Етті тұқымды ірі қара малдың, онтогенездің қолайлы кезеңінде сақталынатын, жайылып семіру сапасын анықтау және интенсивті өсетін дарақтарын анықтау үшін, қоралық-жайылымдық күтіп-бағу жағдайында тұқымдық бұқалардың ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізуді 18 айлық жасына дейін қарастырады.

Қоралық-жайылымдық күтіп-бағу жағдайында сынауды өткізгенде қоралық кезеңінде күтіп-бағу жағдайы осы Ереженің 23 немесе 24 тармақтарына сәйкес келуі қажет. Жайылымдық кезеңінде өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтарды бір табында және бір жайылымда ұстайды, және де сыналатын бұқашықтарды құнарлы азықпен азықтандыру жағдайында сыналатын топ бойынша олардың бөлінуін және пайдаланылуының бөлек топтық есебінің енгізілуін қамтамасыз етуі қажет.

38. Бұқашықтар белгілерін бақылау өсірудің қоралық-жайылымдық жүйесі кезінде балдық бағалау төмендегі талаптарға сәйкес өткізіледі:

1) 8-ден 18 айлық жасына дейін орташа тәуліктік қосқан салмағы өсімін бағалау осы Ереженің 4-қосымшасының 5 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес анықталады;

2) Осы белгінің бағалау класына байланысты 18 айлық жасындағы тірі салмағы:

5 балл – тірі салмағы элита-рекорд класынан төмен емес;

4 балл – тірі салмағы элита класынан төмен емес;

3 балл – тірі салмағы I класынан төмен емес;

2 балл – тірі салмағы II класынан төмен емес.

3) 8-ден 18 айлық жасындағы 1 кг тірі салмағы өсіміне жұмсалған азық шығынын бағалау осы Ереженің 4-қосымшасының 6 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес анықталады;

4) Тірі кезіндегі еттілік сапасын (еттілік формасын) бағалау 18 айлық жасында;

5 балл – еттілік формасы 54 балдан төмен болмауы керек;

4 балл – еттілік формасы 48 балдан төмен болмауы керек;

3 балл – еттілік формасы 42 балдан төмен болмауы керек;

2 балл – еттілік формасы 36 балдан төмен болмауы керек.

39. Тұқымдық бұқаның және бұқашықтың класы осы Ереженің 4-қосымшасының 3 кестесінде келтірілген мәліметтерге сәйкес, балдардың жиынтығы бойынша белгіленеді.

40. Бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша қоралық-жайылымдық сынау кезінде олардың жайылымда болуы кем дегенде 6 айды құрайды. Бұл кезеңде олар тек жайылымдағы азықпен ғана қоректенеді, жайылым өсімдіктерінің өсіп-жетіле қоймаған кезінде, жайылымның алғашқы айында жетіспейтін қоректік заттарды құнарлы азықтармен толықтыру ұсынылады. Пайдаланылған азықтың есебі жанама зоотехникалық әдісі арқылы бұқашықтың орташа тәуліктік қосқан салмағы бойынша кері есептеу, осы Ереженің 4-қосымшасының 7 кестесінде келтірілген нормативтерге сәйкес өткізіледі.

41. Жайылымдық кезеңде пайдаланылған азықтың мөлшерін анықтау үшін, ай сайын бұқашықтардың салмағын өлшеуді жүргізу қажет. Белгілі бір уақыт аралығында алынған бұқашықтың қосымша тірілей салмағын азық өлшемімен алынған азық шығыны нормасына көбейтеді және жұмсалған азық өлшемінің мәні алынады. Қорытынды көрсеткіш, сол кезеңдегі азық өлшемі шығынын көрсетеді. Бұл саннан пайдаланылған құнарлы азықтың мөлшері есептелінеді, алынған айырмашылыққа жайылымдық шөптің құнарлылығына қатысты азық шығыны нақты түрде анықталады.

Пайдаланылған жайылымдық азықты есептеуге мысал:

Норма бойынша 12-18 айлар кезеңінде 1 кг қосымша салмаққа 10,6 азық өлшемі жұмсалады;

бұл кезеңдегі алынған қосымша салмақ – 140 кг;

пайдаланылған азықтың қоректілігі – 140 х 10,6 = 1484 азық өлшемі;

пайдаланылған құнарлы азық – 300 кг (300 азық өлшемі);

пайдаланылған жайлымдық азық – 1484-300 = 1184 азық өлшемі;

жайылымдық азықтың қоректілігі – 0,24 азық өлшемі;

пайдаланылған нақты жайылымдық азық 1184: 0,24 = 4933 кг.

4. Ең жақсы тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының
сапасы бойынша тексеру мен бағалау

42. Тұқымға, әсіресе аталық із басы немесе оның ізін жалғастырушылар ретінде іріктелініп алынған, ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқаның препотенттілігін (тұрақты тұқымқуалаушылығын) анықтау мақсатында, оның ерекшелігі ұрпағына қандай шекте берілетінін білу қажет. Тұқымдықтың препотенттілігін анықтау әдісі оның бұқашықтары мен тайыншаларында белгілердің өзгергіштік деңгейін анықтауға негізделеді. Препотентті тұқымдық бұқалар белгілерінің дамуы бойынша біркелкі бұқашықтар мен тайыншалар береді. Тұқымдық бұқаның препотенттілігін анықтау кезінде, оның бұқашықтары мен тайыншаларының өнімділік көрсеткіштерін топаралық ерекшелік нақтылығы деңгейін анықтауға мүмкіндік беретін вариациялық статистикалық әдіспен өңдейді.

43. Ет өнімділігін, сойыс шығымын, ұша және ет сапасын барынша нақты анықтау үшін ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқалардан алынған өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтардың ішінен бақылау сою жүргізеді.

44. Бақылау союға жасы бойынша біркелкі және өз тобына сай 15 немесе 18 айлық жастағы үш бұқашық жатқызылады. Бақылау сою әсіресе жаңадан құрылған тұқымдық желінің аталық ізін және олардың ізін жалғастырушыларын бағалау кезінде қажет.

45. Бұқашықтарды союды 24 сағат аштықта ұстағаннан соң өткізеді. Бақылау союды өткізу кезінде сою алдындағы тірі салмағын, сойыс салмағын, сойыс шығымын (ұша және іш майы) анықтайды. Ұша сыртқы түрі бойынша бағаланады, кейін ет пен сүйектің абсолютті және үлес салмағын анықтау үшін бөлшектеуге түседі. Сойыс көрсеткіштерін анықтаған соң, еттің химиялық құрамын және энергетикалық құндылығын анықтау үшін талдау жүргізеді.

46. Бақылау сою кезінде сойылған малдың ет өнімділігін сойыс шығымы және етінің сапасы бойынша төменде келтірілген талаптарға сәйкес анықтайды.

Ұшаның сойыс шығымын бағалау:

55,0 % дан жоғары – 5 балл;

53,0-55,0 % – 4 балл;

51,0-53,0 % – 3 балл;

49,0-51,0 % – 2 балл.

Ұшаның сапасын балдық бағалау төмендегі талаптарға сәйкес жүргізіледі:

5 балл – ұшаның еті өте жақсы дамыған, еттің сыртқы қабатындағы майы біркелкі;

4 балл – ұшаның еті жақсы дамыған, еттің сыртқы қабатындағы майдың жоқ жері аз;

3 балл – ұшаның еті қанағаттанарлық дамыған, еттің сыртқы қабатындағы майы біркелкі емес, майы жоқ жерлері кездеседі;

2 балл – ұшаның еті қанағаттанарлық дамыған, ұшаның сыртқы қабатында май жоқ.

Ең жоғары баға өте майлы емес, 1 кг сүйекке келетін жұмсақ еттің үлесі көп ұшаға беріледі.

Бақылау союды жүргізгенде, тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша кешенді бағалау осы Ереженің 4-қосымшасының 8 кестесінде келтірілген шкала бойынша жүзеге асырылады.

Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының сапасы бойынша кешенді бағасы осы Ереженің 4 қосымшасының 8 кестесінде берілген мәлімет бойынша, осы Ереженің 4 қосымшасының 3 кестесінде ұсынылған талаптарға сәйкес тұқымдық бұқаның ұрпақтарының сапасы бойынша класын анықтау үшін қолданылады.

5. Асыл тұқымдық санатының индексін анықтау және ұрпақтарының
сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқаларды
және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтарды қолдану

47. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқалардың және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтардың асыл тұқымдық санатын анықтау мақсатында, сонымен қатар әртүрлі шаруашылықтарда немесе бір шаруашылықта, тек әр түрлі жылдары тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу барысында алынған нәтижелерді салыстыру үшін селекциялық индекстерді есептеуді жүргізеді.

48. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілетін және бағаланатын тұқымдық бұқаның әр сыналған бұқашығының және сыналған бұқашықтар топтарының селекциялық индекстері 15 немесе 18 айдағы тірі салмағы, 8-ден 15 (18) ай аралығы кезеңіндегі орташа тәуліктік қосқан салмағы, азықты өтеу және еттілік формасы бойынша – бір мезгілде сынаудан өткен бұқашықтардың орташа көрсеткіштеріне пайыздық қатынасы жолымен анықталады. Сонымен қатар, барлық белгілер бойынша кешенді (орташа арифметикалық) индексі есептелінеді. Егер де бұқашық өз өнімділігі бойынша сыналса, класын белгілеген соң, ол "А" әріпінен кейін, егер тұқымдық бұқа ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған болса "Б" әріпінен кейін қойылады.

49. Егер шаруашылықта 2-3 тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша мүмкіндігінше бір мезгілде тексеретін және бағалайтын мүмкіндік болса, онда олардың индексін есептеу қажет етілмейді. Ереже секілді, үш бұқадан бір-бірден "жақсартушы", "нашарлатушы" және "бейтарап" шығады. Сондықтан да, шаруашылық ішінде тек өзінің өнімділігі бойынша бағаланып жатқан бұқашықтардың селекциялық индексін анықтау қажет. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілетін және бағаланатын тұқымдық бұқалар үшін "Б" индексін сәйкес каталогты құрастыру кезінде жалпы тұқымға қатысты анықтау қажет.

50. Белгілі бір шаруашылықта өз өнімділігі бойынша сыналған әр бұқашық үшін анықталған "А" индексі көлемінің мәні, салыстырмалы түрінде популяция шеңберінде салыстырмалы түрде малдың асыл тұқымдық құндылығын дұрыс сипаттай бермейді. Ең жоғарғы көрсеткіш алынған шаруашылықтағы индекс мөлшері, төменгі көрсеткішті шаруашылықтан төмен, немесе керісінше жоғары болуы мүмкін. Сондықтан, ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқалардың және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтардың каталогтарында, тексеру мен бағалау нәтижелерін жинақтау барысында, барлық ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқаларға және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтарға қатысты салыстырмалы түрде индекстеу көзделген. Бірінші кластың талабы – жалпы бөлімге тұқым стандарты қабылданады.

51. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау кезінде әр бағаланатын белгі және олардың кешені бойынша селекциялық индекстерін шығару төменде берілген формуламен орындалады:

Ас – табын шеңберінде сыналған бұқашықтың селекциялық индексі;

Аn – популяция шеңберінде сыналған бұқашықтың селекциялық индексі;

Бn – популяция шеңберінде ұрпақтарының сапасы бойынша бағаланған тұқымдық бұқаның селекциялық индексі;

П – бұқашықтың (тұқымдық бұқаның) өнімділігі;

М – шаруашылықта сынақтан өткен барлық бұқашық құрдастарының орташа көрсеткіші;

St – селекцияланған белгінің тұқымдық стандарты, осы Ереженің 4-қосымшасының 9 кестесіндегі мәліметтерге сәйкес.

52. Бір класпен бағаланған ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқалардың және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтардың ішінен, әр белгінің нақты көрсеткіштерін есепке ала отырып, барынша жоғары кешенді индексті малдарға көңіл аудару қажет.

53. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау нәтижесінде кешенді индексі 100-ден төмендерін асыл тұқымды мал зауыттарында және малды асылдандырушы шаруашылықтарда асыл тұқымды ұрпақ алу үшін қолданбайды, оның ішінде қолдан ұрықтандыру үшін де.

54. Асыл тұқымды мал зауыттарында және малды асылдандырушы шаруашылықтарда өз табынын толықтыруға индексі 100-ден жоғары ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқаларды және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтарды қалдырады.

55. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізгеннен кейін кешенді индекстері 100-ден төмендерін тек тауарлы шаруашылықтарда және жеке қосалқы шаруашылықтарда қолдануға жол беріледі.

56. Ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған, және де оның нәтижесінде барлық селекциялық белгілері бойынша ең жоғары баға алған тұқымдық бұқалардан асыл тұқымды орталықтарда құнды генетикалық қор құру үшін және оның ет бағытындағы мал тұқымын жақсартуда кеңінен қолданылуы үшін ұрық жинақталады.

Табын және популяция шеңберінде ұрпақтарының сапасы бойынша тексерілген және бағаланған тұқымдық бұқалардың және өз өнімділігі бойынша сыналған бұқашықтардың асыл тұқымдық санатын анықтау үшін индекс мөлшерлерінің нормативтері осы Ереженің 4 қосымшасының 10 кестесінде келтірілген.

6. Селекцияланушы тұқымдық желінің аталық із тобын
бастаушыларына және оның ізін жалғастырушыларына
қойылатын талаптар

58. Тұқымдық желінің болашақ аталық із тобын бастаушылары және оның ізін жалғастырушылары әдетте өз өнімділігімен сыналған, бір мезетте онымен қоса сыналған құрдастарына қатысты жақсартушы ретінде танылған, кешенді селекциялық индексі "А" 110-нан кем бұқашықтардан іріктеледі.

59. Тұқымдық желінің болашақ аталық із тобын бастаушыларына және оның ізін жалғастырушыларға олардың дене бітімінің тұқымға сай келуі және фенотиптік көрсеткіштері бойынша элита-рекорд класынан төмен болмауы бойынша талаптар қойылады.

60. Аталық із тобын бастаушыларға және оның ізін жалғастырушыларға үміткер тұқымдық бұқалардан бұқашықтар мен тайыншалар алған соң, генотипі бойынша қорытынды бағалау жүргізіледі, оның нәтижесі кейіннен жаңа тұқымдық желінің селекциясында қолдануға негіз болып табылады.

61. Тұқымдық желінің аталық із тобын бастаушыларын және оның ізін жалғастырушыларын сұрыптау үшін олардың бұқашықтарына: тәуліктік өсу интенсивтілігі бойынша 1000 г-нан жоғары, тірі салмағының өсуіне – 7,0 азық өлшемінен кем, басқа белгілері бойынша элита-рекорд класының стандарттарынан жоғары болуы талаптары қойылады. Міндетті талаптар – препотенттілік (тұрақты тұқымқуалаушылық) көрсеткіші ұрпақтарында белгілерінің біркелкігі болып табылады.

62. Тұқымдық желінің болашақ аталық із тобын бастаушыларына және оның ізін жалғастырушыларына бұқашықтарды іріктеу кезінде әкесі тарапынан да және шешесі тарапынан да ата-тегі барынша жоғары өнімді арғы тегімен толыққан болуы қажет.

63. Тұқымдық желінің болашақ аталық ізі және оның ізін жалғастырушылары негізінде дарақтарды іріктеу үшін қолданылатын тұқымдық желі ішіндегі құрылым (зауыттық тармақ) құрылады.

7. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен
бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды
өткізу нәтижелерін рәсімдеу тәртібі

64. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды алғашқы зоотехникалық және асылдандыру есебі жақсы жүйеге қойылған шаруашылықтарда өткізеді.

65. Бастапқы зоотехникалық есеп негізін келесі жағдайлар құрайды:

1) малдың анық бірдейлендіру таңбасы;

2) әкесінің және енесінің шыққан тегінің нақтылығы;

3) жеке төлдің ай сайынғы салмағын өлшеу;

4) жыл сайынғы асылтұқымды табындарды бағалау;

5) аналық малдардың қолдан ұрықтандырылуын және төлдеуін тіркеу.

66. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу есебін жүргізу осы Ереженің 5-қосымшасына сәйкес нысанда, Тұқымдық бұқаларды ұрпағының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу есебін жүргізу журналында жүргізіледі.

67. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу барысында осы мақсатқа әзірленген компьютерлік бағдарламалардың көмегімен, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігімен келісілген соң, есеп жүргізуге рұқсат етіледі.

68. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу аяқталғаннан соң, осы Ереженің 6-қосымшасына сәйкес нысанда тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижесі туралы есеп рәсімделеді. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижесі туралы есепті толтыру үлгісі осы Ереженің 7-қосымшасында берілген.

69. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижелері туралы есепке қолдары қойылады:

шаруашылық (кәсіпорын) басшысының;

шаруашылықтың (кәсіпорынның) бас зоотехнигінің;

шаруашылық орналасқан ауданның, Ауыл шаруашылығы министрлігінің Агроөнеркәсіптік кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің, аудандық аумақтық инспекциясының асыл тұқымды мал шаруашылығы бойынша мемлекеттік инспекторының;

шаруашылық орналасқан ауданның әкімдігінің мал шаруашылығы сұрақтарымен айналысатын ауыл шаруашылығы бөлімі маманының;

малдардың асыл тұқымдық құндылығын бағалау бойынша қызмет көрсеткен бағалауды өткізген жеке немесе заңды тұлғаның.

Есеп сынақ жүргізілген шаруашылықтың мөрімен расталады.

70. Осы Ережеге сәйкес тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу мәліметтерінің нақтылығын дәлелдеу мақсатында, осы Ереженің 8-қосымшасына сәйкес нысанда Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижелерін және құжаттарының нақтылығын тексеру Актісі (бұдан әрі – Акт) толтырылады.

71. Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу нәтижелерін тексеру және Акт толтыруды, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізген шаруашылық орналасқан, Облыстың ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының бұйрығымен құрылған комиссия жүзеге асырады.

72. Толтырылған Акт негізінде тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізген Облыстың ауыл шаруашылығы басқармасы, осы Ереженің 2-қосымшасында келтірілген нысанда, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау куәлігін береді.

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 1-қосымша

1 ет-бұқа нысаны

Асылдандыру есебінің мәліметтері негізінде тұқымдық бұқаларды
ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау нәтижелері
Шаруашылықтың атауы ____________________________________
Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке № __________________
А. Тұқымдық бұқаны төлдерінің жетілуі бойынша бағалау

Салыстырмалы топтар	Бұқашықтар
	8 ай		12 ай		15 ай		18 ай
	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг
Тұқымдық бұқаның ұрпақтары
Құрдастары
Ұрпақтары мен құрдастарының көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық
Сол сияқты %-бен

кестенің жалғасы

Салыстырмалы топтар	Тайыншалар
	8 ай		12 ай		15 ай		18 ай
	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг	бас	тірі салмағы, кг
Тұқымдық бұқаның ұрпақтары
Құрдастары
Ұрпақтары мен құрдастарының көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық
Сол сияқты %-бен

Б. Тұқымдық бұқаны сиырлардың өнімділігі және сырт пішінінің
сапасы бойынша бағалау

Салыстырмалы топтар	Сиырлардың жасы, жыл
	3
	бас	тірі салмағы, кг	сүттілігі, кг	сырт пішінінің бағасы, балл	жоғары класқа жатқызылғаны, %
Тұқымдық бұқаның ұрпақтары
Құрдастары
Ұрпақтары мен құрдастарының көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық
Сол сияқты %-бен

кестенің жалғасы

Салыстырмалы топтар	Сиырлардың жасы, жыл
	4
	бас	тірі салмағы, кг	сүттілігі, кг	сырт пішінінің бағасы, балл	жоғары класқа жатқызылғаны, %
Тұқымдық бұқаның ұрпақтары
Құрдастары
Ұрпақтары мен құрдастарының көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық
Сол сияқты %-бен

кестенің жалғасы

Салыстырмалы топтар	Сиырлардың жасы, жыл
	5 және одан жоғары
	бас	тірі салмағы, кг	сүттілігі, кг	сырт пішінінің бағасы, балл	жоғары класқа жатқызылғаны, %
Тұқымдық бұқаның ұрпақтары
Құрдастары
Ұрпақтары мен құрдастарының көрсеткіштерінің арасындағы айырмашылық
Сол сияқты %-бен

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 2-қосымша

2 ет-бұқа нысаны

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрлігі
№_______ тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру
мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау
Куәлігі

Жеке № _______________ лақап аты _________________

туыған күні _______________ тұқымы _________________

тұқымдылығы _______________ тұқымдық желі _________________

АТММК бойынша №_______________ АТММК маркасы

_______________________ облысы _____________________ ауданының

_________________________________________________ тиесілі

ұрпақтарының сапасы бойынша бағаланып келесі санаты берілді

_________________________

1. Шығу тегі

Тұқымдық желі, туыстық тобы ___________________________________

Лақап аты мен жеке №	Енесі:				Әкесі:
АТММК маркасы мен АТММК бойынша жеке №
Тұқымы мен тұқымдылығы
Жасындағы (жыл) тірі салмағы, кг
Балы мен кешенді класы
	ЕЕ		ЕӘ		ӘЕ		ӘӘ
Лақап аты мен жеке №
АТММК маркасы мен АТММК бойынша жеке №
Тұқымы мен тұқымдылығы
Жасындағы (жыл) тірі салмағы, кг
Балы мен кешенді класы
	ЕЕЕ	ЕЕӘ	ЕӘЕ	ЕӘӘ	ӘЕЕ	ӘЕӘ	ӘӘЕ	ӘӘӘ
Лақап аты мен жеке №
АТММК маркасы мен АТММК бойынша жеке №
Тұқымы мен тұқымдылығы
Жасындағы (жыл), тірі салмағы, кг
Балы мен кешенді класы

2. Тұқымдық бұқаның және оның ата-бабаларының дамуы және сырт
пішінінің бағасы

Туыстық деңгей	Тірі салмағы, кг
	туғандағы	Енесінен ажыратқанда		8 ай	12 ай	15 ай	18 ай	2 жаста
		ай	кг
Тұқымдық бұқа
Тұқымдық бұқаның әкесі
Енесінің әкесі
Әкесінің әкесі

кестенің жалғасы

Туыстық деңгей	Тірі салмағы, кг			Сырт пішінінің бағасы, балл
	3 жаста	4 жаста	5 және одан жоғары жаста	2 жаста	3 жаста	4 жаста	5 және одан жоғары жаста
Тұқымдық бұқа
Тұқымдық бұқаның әкесі
Енесінің әкесі
Әкесінің әкесі

3. Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша бағалау және
оның бұқашықтарын өз өнімділігі бойынша сынау нәтижелері туралы
қорытынды есебі

Бағалаудың басталу күні ___________________________ Бағалаудың аяқталу күні ___________________________
№ р/н	Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының жеке нөмірлері	8 айдағы тірі салмағы, кг	15 айдағы тірі салмағы		8-15 айдағы орташа тәуліктік қосқан салмағы		1 кг тірі салмақ өсіміне жұмсалған азық шығыны
			кг	индекс	г	индекс	а.ө.	индекс
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының орташа көрсеткіштері (п = )
Барлық бұқашықтардың орташа көрсеткіштері

кестенің жалғасы

Бағалаудың басталу күні ___________________________ Бағалаудың аяқталу күні ___________________________
№ р/н	Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының жеке нөмірлері	Еттілік сапасын тірілей бағалау		Жалпы бағасы, балл	Класс	Кешенді индексі
		балл	индекс
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Тұқымдық бұқаның ұрпақтарының орташа көрсеткіштері (п = )
Барлық бұқашықтардың орташа көрсеткіштері

4. Тұқымдық бұқаның кластық бағасы

Жыл	Жасы – жыл және ай	Кластық бағасы
		Шығу тегі бойынша	тірі салмағы бойынша	дене бітімі бойынша	ұрпақтарының сапасы бойынша	кешенді класы бойынша	селекциялық индексі	пайдалануы

Тексеру _________________________ облыс ___________________ ауданының

_______________________________________ шаруашылығы басқармасы

тексеру

20 жылғы " " _______________________ аяқталғанда __________________

______________________________________________ малды асылдандыру

_______________ доза шәуеті ______________ түрінде бар (мұздатылған)

_________________________________ облысы

М.Ө. Ауыл шаруашылығында жүргізілді

Бастығы _______________________________________

қолы Т.А.Ә

Куәлік берілген күні ___________________

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 3-қосымша

Қоралық кезеңде өз өнімділігі бойынша сыналатын бұқашықтарды
азықтандыру рационының үлгісі

Азық түрі, қоспалары	Жасы, ай
	8-10	11-12	13-14	14-15
Астық тұқымдас пішен, кг	3,4	3,9	4,4	5,0
Пішендеме немесе жүгері сүрлемі, кг	5,0/7,0	6,0/8,5	6,5/9,0	7,0/10,0
Құнарлы азық, кг	3,2	3,8	4,4	5,0
Ас тұзы, г	45	50	55	60
Рацион құрамында бар:
құрғақ зат, кг	6,7	7,8	8,4	9,6
азық өлшемі	6,2	7,2	8,1	9,2
алмасу қуаты, МДж	70	80	86	97
шикі протеин, г	960	1 120	1 208	1 360
қортылатын протеин, г	680	790	850	925

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 4-қосымша

1-кесте – Бұқашықтардың еттілік формасын бағалау шкаласы

Дене мүшелері және малдың жалпы жетілуі	Жоғары балмен бағалаудың талаптары	Бағасы
		жоғарғы балл	коэфициент	жалпы балл
Дене бітімі және бұлшық етінің толысуы	Дене бітімінің пропорционалдығы тұқымға сәйкес. Бұлшық еті жақсы жетілген, денесі дөңгеленген, кең	5	3	15
Кеуде	Кең, дөңгеленген және терең, жауырыны артына құламаған. Жақсы дамыған, кең, төсі алдына қарай шыққан.	5	2	10
Шоқтық, арқа, бел	Кең, ұзын, тегіс, бұлшық еті жақсы толысқан	5	2	10
Құймышақ	Түзу, кең, ұзын, бұлшық еті жақсы толысқан, құйрығы дұрыс қалыптасқан	5	2	10
Сан еті	Бұлшық еті өте жақсы жетілген, асықты буынға түсіңкі. Санның ішкі жағы етті, арт жағы дененің төменгі сызығына дейін толыққан	5	2	10
Аяқтары	Мықты, дұрыс қойылған, тұяқтары берік	5	1	5
	Барлығы			60

2 кесте – Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша және бұқашықтарды еттілік сапасы бойынша кешенді бағалау шкаласы

Көрсеткіш	Жоғарғы балл	Коэффициент	Жиынтық балл
15 айлығындағы тірі салмағы	5	2	10
Орташа тәуліктік қосқан салмағы	5	3	15
1 кг өсімге жұмсалған азық шығыны	5	2	10
Еттілік формалары	5	3	15
Барлығы			50

3 кесте – Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша кластық бағалаудың шкаласы

Класс	Балдық баға
Элита-рекорд	45-50
Элита	40-44
I	32-39
II	20-31

4 кесте – Тұқымдық бұқалардың ұрпақтарының сапасы бойынша кластық бағасын ескеріп кешенді класын анықтау

Тірі салмағы, сырт пішіні және тегі бойынша класы	Ұрпақтарының сапасы бойынша класы
	Элита-рекорд	Элита	I	II
Элита-рекорд	элита-рекорд	элита-рекорд	элита	І
Элита	элита-рекорд	элита	I	ІІ
I	элита	элита	I	ІІ
II	элита	I	I	ІІ

5 кесте – 8-ден 18 айлық жасына дейінгі орташа тәуліктік қосқан салмағын анықтау^х

Баға	Барлығы	Оның ішінде жайылу кезеңінде
5 балл	900 г және одан жоғары	800 г және одан жоғары
4 балл	750 г, кем емес	650 г, кем емес
3 балл	600 г, кем емес	500 г, кем емес
2 балл	600 г, кем емес	500 г, кем емес

^х - галловей тұқымының орташа тәуліктік қосқан салмағы 10% төмен

6 кесте – 8-ден 18 айлық жасындағы 1 кг тірі салмағы өсіміне жұмсалған азық шығынын анықтау

Баға	Барлығы	Оның ішінде жайылу кезеңінде
5 балл	8 азық өлшеміне дейін	9 азық өлшеміне дейін
4 балл	9 азық өлшеміне дейін	10 азық өлшеміне дейін
3 балл	10 азық өлшеміне дейін	11 азық өлшеміне дейін
2 балл	11 азық өлшеміне дейін	12 азық өлшеміне дейін

7 кесте – Бұқашықтардың қоралық-жайылымдық күтіп-бағу жағдайында 1 кг салмақ өсіміне жұмсалатын азық шығыны нормасы, азық өлшемінде

Бұқашықты күтіп-бағу	Жас аралығы, ай
	8-12	12-13	13-14	14-15	15-16	16-17	17-18
Қорада	6,1	7,9	8,6	9,0	9,5	9,9	10,3
Жайылымда	6,4	8,2	8,9	9,3	9,8	10,2	10,7

8 кесте – Ұрпақтарының сапасы бойынша ең жақсы тұқымдықтарды кешенді бағалау шкаласы

Көрсеткіш	Жоғары балл	Коэффициенті	Баллдың қосындысы
15-18 айлық жасындағы тірі салмағы	5	2	10
Орташа тәуліктік қосқан салмағы	5	3	15
1 кг салмақ өсіміне жұмсалған азық шығыны	5	2	10
Сойыс шығымы	5	2	10
Ұшаны бағалау	5	1	5
Барлығы			50

9 кесте – Селекцияланушы белгілердің тұқым стандарттары

Белгілер	Бұқашықтарды өсіру
	15 айға дейін	18 айға дейін
Тірі салмағы, кг	1 класс	1 класс
Орташа тәуліктік қосқан салмағы, Гх	700	600
Азық шығыны, азық өлшемі	9,0	10,0
Еттілігі, балл	42	42

^х – галовей тұқымы үшін орташа тәуліктік қосқан салмағы 10% төмен

10 кесте – Бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау кезінде және ұрпақтарының сапасы бойынша бағаланатын тұқымдық бұқалардың асыл тұқымдық санатын анықтау

Талаптар	Асыл тұқымдық санаты
	жақсартқыш	бей-тарап	нашарлатқыш
Кешенді селекциялық индексі:
табын шеңберінде	103 және жоғары	97-102	97-ден кем
популяция шеңберінде (тұқым стандартына қатысты)	120 және жоғары	110-119	110
Белгілердің дамуы кезінде:
8-ден 15 айға дейін орташа тәуліктік қосқан салмағы, г	1001 және жоғары	850-1000	850-ден кем
15 айдағы тірі салмағы, класс	эл. рек.	элита	I
Азық шығыны, азық өлшемі	7,0-ден кем	7,0-8,0	8,0-ден жоғары
Еттілік сапасы, балл	54 және жоғары	48-54	48-ден кем

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 5-қосымша

3 ет-бұқа нысаны

Қазақстан Республикасы

________________________ облысы

__________________________ ауданы

__________________________ шаруашылығы

__________________________ фермасы

Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен
бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды
өткізу есебін жүргізу журналы
20___жылы

Бас зоотехник __________________ Жауапты _____________

Т.А.Ә. Т.А.Ә.

Зоотехник-сұрыптаушы __________________ лауазымы ____________

Т.А.Ә. Т.А.Ә.

Тексерілетін тұқымдық бұқалардың мәліметтері
Реттік №	Тұқымдық бұқаның лақап аты	жеке №	Тұқымы	Тұқымдылығы	Жасы, жыл және ай	Тірі салмағы, кг	Түсі	Тұқымының және типінің айқындығы	Кешенді класы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

кестенің жалғасы

Тексерілетін тұқымдық бұқалардың ұрығымен ұрықтандырылған сиырлардың мәліметтері
Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	Сиырдың жеке №	Тұқымы	Тұқымдылығы	Жасы, жыл және ай	Тірі салмағы, кг	Түсі	Тұқымының және типінің айқындығы	Кешенді класы	Ұрықтандырылған күні
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20

кестенің жалғасы

Алынған ұрпақтарының жалпы мәліметтері
Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	Бұқашықтардың жеке №	Туған күні	Туғандағы тірі салмағы, кг	Түсі	Тұқымының және типінің айқындығы
21	22	23	24	25	26

кестенің жалғасы

Тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының айлық жасындағы тірі салмағы, кг
1	2	3	4	5	6*
27	28	29	30	31	32

* - тірі салмағы мен бірге дефис арқылы кеуде орамының өлшемі көрсетіледі

Тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының айлық жасындағы тірі салмағы, кг
7	8	9	10	11	12	13	14	15	16
33	34	35	36	37	38	39	40	41	42

кестенің жалғасы

Тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының айлық жасындағы тірі салмағы, кг			Тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының айлық жасындағы орташа тәуліктік қосқан салмағы, г
16	17	18	8 айға дейін	8-12	12-15	15-18	8-15	12-15	8-18
42	43	44	45	46	47	48	49	50	51

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау өткізу ережесіне 6-қосымша

4 ет-бұқа нысаны

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша
тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша
сынауды өткізу нәтижелері туралы есебі

Тұқым – ______________________ Шаруашылық атауы – __________________

Бағалау жылы – _________

Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	Оның бұқашықтарының жеке нөмірлері	8 айдағы тірі салмағы, кг	15* айдағы тірі салмағы		8-15* ай аралығындағы орташа тәуліктік қосқан салмағы
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Тұқымдық бұқаның бұқашықтарының орташа көрсеткіштері (п = 10)

кестенің жалғасы

1 кг тірі салмағы өсіміне жұмсалған азық шығыны		Еттілік сапасын тірілей бағалау		Жалпы бағасы, балл	Класс	Кешенді индексі
азық өлшемі	индекс	балл	индекс
8	9	10	11	12	13	14

*- сыналатын бұқашықтарды 18 айға дейінгі өсіру кезінде сәйкесінше бағаланатын көрсеткіштер өзгереді

Қолдары қойылды:

Малдардың асыл тұқымдық құндылығын бағалау бойынша қызмет көрсеткен бағалауды өткізген жеке немесе заңды тұлға:

___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

Аудан әкімдігінің ауыл шаруашылығы бөлімінің маманы:

___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

Ауыл шаруашылығы министрлігінің Агроөнеркәсіптік кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің аудандық аумақтық инспекциясының асыл тұқымды мал шаруашылығы бойынша мемлекеттік инспекторы:

___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

Шаруашылықтың (кәсіпорынның) бас зоотехнигі:

___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

Шаруашылықтың (кәсіпорынның) басшысы:

___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 7-қосымша

4 ет-бұқа нысаны

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша
тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша
сынауды өткізу нәтижелері туралы есебі

Тұқым – қазақтың ақ бас сиыры Шаруашылық атауы – Ақмола облысы

Бағалау жылы – 1983 "Балкашинский" асыл тұқымды мал

зауыты

Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	оның бұқашықтарының жеке нөмірлері	8 айдағы тірі салмағы, кг	15 айдағы тірі салмағы		8-15 ай аралығындағы орташа тәуліктік қосқан салмағы
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Август 6 135	5 550	160	420	95,0	1 238	131,2
	5 667	228	438	99,1	1 000	106,0
	5 668	260	439	99,3	852	90,3
	5 670	262	440	99,5	848	89,9
	5 676	288	452	102,3	781	82,8
	5 679	245	410	92,8	786	83,3
	5 683	285	461	104,3	838	88,8
	5 714	270	452	102,3	857	91,9
	5 716	250	462	104,5	1 010	107,1
	5 743	254	457	103,4	986	104,6
Тұқымдық бұқаның бұқашықтарының орташа көрсеткіштері (п = 10)		249,8	443,3		927

кестенің жалғасы

Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	1 кг тірі салмағы өсіміне жұмсалған азық шығыны		Еттілік сапасын тірілей бағалау		Жалпы бағасы, балл	Класс	Кешенді индексі
	азық өлшемі	индекс	балл	индекс
1	8	9	10	11	12	13	14
Август 6 135	8,0	85,7	53	98,5	43	Эл	102,6
	6,1	112,9	54	100,4	47	ЭР	104,6
	7,2	97,1	52	96,6	42	Эл	95,8
	7,2	97,1	54	100,4	42	Эл	96,7
	7,7	98,9	56	104,1	42	Эл	97,0
	7,7	98,9	53	98,5	37	1	93,4
	7,3	95,7	56	104,1	42	Эл	98,2
	7,1	98,6	55	102,2	45	ЭР	98,7
	6,0	114,3	56	104,1	50	ЭР	108,0
	6,2	11,4	55	102,2	47	ЭР	105,4
Тұқымдық бұқаның бұқашықтарының орташа көрсеткіштері (п = 10)	7,0		54,4		47	ЭР

Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	оның бұқашықтарының жеке нөмірлері	8 айдағы тірі салмағы, кг	15* айдағы тірі салмағы		8-15* ай аралығындағы орташа тәуліктік қосқан салмағы
			кг	индекс	г	индекс
1	2	3	4	5	6	7
Арион 3354	5 671	227	457	103,4	1 095	116,1
	5 672	255	481	105,8	1 076	114,1
	5 673	237	442	100,0	976	103,5
	5 688	238	460	104,1	1 057	112,1
	5 689	247	442	100,0	929	98,5
	5 690	238	445	100,7	986	104,6
	5 734	235	430	97,3	929	98,5
	5 736	222	438	99,1	1 029	109,1
	5 737	242	455	102,9	1 014	107,5
Тұқымдық бұқаның бұқашықтарының орташа көрсет-кіштері (п = 9)		238,0	450,0		1 009
Барлық тұқымдық бұқалардың орташа көрсеткіштері		243,9	442,5		968

Тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	1 кг тірі салмағы өсіміне жұмсалған азық шығыны		Еттілік сапасын тірілей бағалау		Жалпы бағасы,балл	Класс	Кешенді индексі
	азық өлшемі	индекс	балл	индекс
1	8	9	10	11	12	13	14
Арион 3354	6,1	112,9	55	102,2	50	ЭР	109,0
	6,2	111,4	56	104,1	50	ЭР	109,6
	6,8	102,9	54	100,4	47	ЭР	101,7
	6,3	110,0	54	100,4	50	эр	106,7
	7,1	98,6	53	98,5	42	эл	98,9
	6,8	102,9	54	100,4	47	Эр	102,2
	7,2	97,1	53	98,5	42	Эл	97,9
	6,5	107,1	54	100,4	50	Эр	104,0
	6,6	105,7	54	100,4	50	Эр	104,1
Тұқымдық бұқаның бұқашықтарының орташа көрсет-кіштері (п = 9)	6,6		54,2		50	Эр
Барлық тұқымдық бұқалардың орташа көрсеткіштері	6,8		54,3		48,5

*- сыналатын бұқашықтарды 18 айға дейін өсіру кезінде сәйкесінше бағалау көрсеткіштері өзгереді

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу ережесіне 8-қосымша

5 ет-бұқа нысаны

Етті тұқымды тұқымдық бұқаларды
ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және
олардың бұқашықтарын өз өнімділігі бойынша сынауды өткізу
нәтижелерін және құжаттардың нақтылығын тексеру
актісі
Тұқымдық бұқа

Лақап аты ___________, индекс № ______________

Жазылған АТММК маркасы және АТММК бойынша № ____________________

Туған күні ______________________________________

Тұқымы мен тұқымдылығы _________________________________________

_______ жасындағы тірілей салмағы ______________ кг

Класы:_________________________

Сырт пішіні ______________ балл

Туған жері _________________________________________________

Тиесілі ____________________________________________________

Т Е Г І

Аталық желі, туыстық тобы ___________________________________

Туыстық денгей	Лақап аты	Жеке №	АТММК маркасы және АТММК бойынша №	Тұқымы мен тұқымдылығы	Жасы, жыл тірі салмағы, кг	Сырт пішінінің бағасы, балл	Класы	Сүттілігі, төлінің 6 айлығындағы салмағы, кг
Енесі								+
ЕЕ								+
ӘЕ								+
Әкесі								-
ӘӘ								-
ЕӘ								-
ӘӘӘ								-

Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынау ______________________ облысының ______________________ ауданының _________________________ шаруашылығында өткізілді.

Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалау және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша жүргізілген сынау нәтижелерін және құжаттарының нақтылығын тексеру ________________________ облысы Ауыл шаруашылығы басқармасы бастығының 20___жылғы "_____" _____________ № _________ бұйрығымен бекітілген комиссиясымен өткізілді.

Комиссия құрамы:

Комиссия төрағасы ______________________________

Комиссия мүшелері:

1. ___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

2. ___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

3. ___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

4. ___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

5. ___________________________ _______________________

(Т.А.Ә.) (қолы, күні)

1. Шаруашылықтағы асылдандыру жұмысы және зоотехникалық
есебінің жағдайы

Бұл бөлімде, тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасымен сынау жүргізілген шаруашылықтағы малды асылдандыру жұмысының нақты жағдайы келтіріледі.

Малды азықтандыру деңгейі: ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалаудан өтіп жатқан тұқымдық бұқалардың өз өнімділігі бойынша сыналып жатқан бұқашықтарына бірдей бағу және азықтандыру жағдайы жасалды ма.

Тұқымдық бұқаларды ұрпақтарының сапасымен тексеру тәсілдері.

Асылдандыру есебінің жағдайы: төлдерді өсіру журналдары қалай жүргізіліп, қалай толтырылады, бұқашықтар мен қашарлар ай сайын өлшене ме, малдарды нөмірлеу тәсілі - малдардың туғанда салған нөмірлері сақталады ма т.б.

2. Етті тұқымды сиырлар табындарын тірі салмағы және сырт
пішінінің бағасымен сипаттау

(20 ____жылғы бонитировканың мәліметтері)

	3 жас			4 жас			5 жас және одан жоғары
	бас	тірі салмағы (кг)	сырт пішінінің балдық бағасы	бас	тірі салмағы (кг)	сырт пішінінің балдық бағасы	бас	тірі салмағы (кг)	сырт пішінінің балдық бағасы
Шаруашылық бойынша
соның ішінде тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының енелері

3. Етті тұқымды төлдерін тірі салмағы бойынша шаруашылықтарға
бөлу:

(20 ____жылғы бонитировканың мәліметтері)

	Бұқашықтар		Тайыншалар
	Барлық бас	1 бастың орташа тірі салмағы (кг)	Барлық бас	1 бастың орташа тірі салмағы (кг)
Туғандағы
6 ай
8 ай
12 ай
18 ай

4. Тірі салмағы, орташа тәуліктік қосқан салмағы, сынау
кезіндегі 1 кг қосымша салмаққа жұмсаған азық шығыны,
тексерілетін тұқымдық бұқаның бұқашықтарының ұша шығымы
және бағалануы

Тексерілуші тұқымдық бұқаның бұқашықтарының аты, жеке №	Туған күні	Тірі салмағы				Бақылау өсіру кезіндегі тірі салмағының орташа тәуліктік қосқан салмағы, г	Бақылау өсіру кезеңіндегі 1 кг тірі салмақ өсіміне азық шығыны, азық өлшемі
		туғанда	8 ай	12 ай	15 (18) ай

кестенің жалғасы

Ұша шығымы (%-ға)	Ұша бағасы, балл	Бақылап сою жүргізілмегенде
		бұқашықтың еттілік формасын бағалау (балл)
		Жалпы түрі, тұқымдық айқындылығы	кеуде	шоқтық, арқа, бел	құйымшақ	сан еті	аяқтяры	барлығы

5. Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша бағалау

Бағалаудағы тұқымдық бұқаның лақап аты мен жеке №	Бұқашықтарының саны, бас	Бұқашықтардың тірі салмағы, кг		Орташа тәуліктік қосқан салмағы, г	1 кг тірі салмағы өсіміне азық шығыны, азық өлшемі	Еттілік сапаларын бағалау, балл
		8 ай.	15 (18) ай.

кестенің жалғасы

Тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша бағалау, балл
15 (18) - айлығындағы тірі салмағы	орташа тәуліктік қосқан салмағы	1 кг тірі салмағы өсіміне азық шығыны	ұша шығымы %	ұша бағасы	бақылау сою болмағанда, еттілік формасы	балдар жиынтығы

6. _________________________________ жеке № ________ тұқымдық бұқаны ұрпақтарының сапасы бойынша тексеру мен бағалауды және бұқашықтарды өз өнімділігі бойынша сынауды өткізуші жауапты тұлға (лар):

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Комиссиямен _______________________ шаруашылығында асылдандыру жұмыстары мен асылдандыру есептерінің қал-жағдайын орнына шығу барысында тексерілген.

ҚОЛДАРЫ: