Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Приказ и.о. Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 марта 2015 года № 261. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 27 мая 2015 года № 11205. Утратил силу приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 26 июня 2019 года № ҚР ДСМ-97.

      Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 26.06.2019 № ҚР ДСМ-97 (вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования).

      В соответствии с пунктом 6 статьи 144 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения", ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить прилагаемые Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности".

      2. Комитету по защите прав потребителей Министерства национальной экономики Республики Казахстан обеспечить в установленном законодательством порядке:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа его направление на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и в информационно-правовой системе "Әділет";

      3) размещение настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Министерства национальной экономики Республики Казахстан.

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра национальной экономики Республики Казахстан.

      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.

Исполняющий обязанности


Министра национальной экономики


Республики Казахстан

М. Кусаинов

      "СОГЛАСОВАН"

      Министр здравоохранения и

      социального развития

      Республики Казахстан

      ____________ Т. Дуйсенова

      15 апреля 2015 года

      "СОГЛАСОВАН"

      Министр энергетики

      Республики Казахстан

      ___________ В. Школьник

      23 апреля 2015 года



  Утверждены
приказом и.о. Министра
национальной экономики
Республики Казахстан
от 27 марта 2015 года
№ 261

Санитарные правила
"Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению
радиационной безопасности"
1. Общие положения

      1. Настоящие Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности" (далее – Санитарные правила) устанавливают санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности при выборе земельного участка, при проектировании, вводе в эксплуатацию и содержании радиационных объектов, выводе из эксплуатации радиационных объектов, обращении с источниками ионизирующего излучения (закрытыми и открытыми радионуклидными источниками, радиоактивными веществами, радиоизотопными приборами, устройствами, генерирующими ионизирующее излучение), обращении с радиоактивными отходами, применении материалов и изделий, загрязненных или содержащих радионуклиды, осуществлении производственного радиационного контроля на объектах, в том числе нефтегазового комплекса и металлолома, применении средств индивидуальной защиты и личной гигиены, при медицинском облучении, воздействии природных источников излучения и радиационных авариях.

      Первый руководитель организации обеспечивает соблюдение требований настоящих Санитарных правил.

      2. В настоящих Санитарных правилах использованы следующие понятия:

      1) доза в органе или ткани (далее – DT) – средняя поглощенная доза в определенном органе или ткани человеческого тела:



      где:

      mт – масса органа или ткани, a D–поглощенная доза в элементе массы dm;

      2) источник излучения открытый – источник излучения, при использовании которого возможно поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду;

      3) облучение аварийное – облучение в результате радиационной аварии;

      4) специальный контейнер – транспортное оборудование, сконструированное для облегчения перевозки упакованных или неупакованных грузов одним или несколькими видами транспорта без промежуточной перегрузки размещенных в нем грузов, которое не допускается самопроизвольное открывание, выполняется достаточно жестким и прочным для многократного использования. Специальными контейнерами могут быть большие грузовые контейнеры и упаковочные комплекты;

      5) уровень вмешательства (далее – УВ) – величина предотвращаемой дозы, при достижении которой, в случаях возникновения ситуаций хронического или аварийного облучения, принимаются защитные или послеаварийные меры;

      6) вмешательство – действие, направленное на снижение вероятности облучения, либо дозы или неблагоприятных последствий облучения;

      7) радиационно-гигиенический паспорт организации – документ, характеризующий состояние радиационной безопасности в организации и содержащий рекомендации по ее улучшению;

      8) облучение потенциальное – облучение, которое может возникнуть в результате радиационной аварии;

      9) активность (далее – А) – мера радиоактивности какого-либо количества радионуклида, находящегося в данном энергетическом состоянии в данный момент времени:



      dN – ожидаемое число спонтанных ядерных превращений из данного энергетического состояния, происходящих за промежуток времени – dt. Единицей активности является Беккерель (далее – Бк). Использовавшаяся ранее внесистемная единица активности кюри (далее – Ки) составляет 3,7х1010 Бк;

      10) зона наблюдения – территория за пределами санитарно-защитной зоны, на которой проводится радиационный контроль;

      11) уровень контрольный – значение контролируемой величины дозы, мощности дозы, радиоактивного загрязнения, устанавливаемое для оперативного радиационного контроля, с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, обеспечения дальнейшего снижения облучения персонала и населения, радиоактивного загрязнения окружающей среды;

      12) мощность дозы – доза излучения за единицу времени (секунду, минуту, час);

      13) предел дозы (далее – ПД) – величина годовой эффективной или эквивалентной дозы техногенного облучения, которая не должна превышаться в условиях нормальной работы. Соблюдение предела годовой дозы предотвращает возникновение детерминированных эффектов, а вероятность стохастических эффектов сохраняется при этом на приемлемом уровне;

      14) D-величина – пороговые значения активности для отдельных радионуклидов, при превышении которой выявляются детерминированные эффекты и радиоактивный источник считается опасным. Категории опасности приведены в Гигиенических нормативах "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности" утвержденными приказом Министра национальной экономики от 27 февраля 2015 года № 155, (зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10671) (далее – ГН);

      15) эффекты излучения детерминированные – клинически выявляемые вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, в отношении которых предполагается существование порога, ниже которого эффект отсутствует, а выше – тяжесть эффекта зависит от дозы;

      16) дезактивация – удаление или снижение радиоактивного загрязнения с какой-либо поверхности или из какой-либо среды;

      17) активность минимально значимая (далее – МЗА) – активность открытого или закрытого источника ионизирующего излучения при превышении которой источник подлежит учету и контролю и для которого требуется санитарно-эпидемиологическое заключение, выдаваемое в соответствии с пунктом 8 статьи 62 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее – Кодекс);

      18) активность минимально значимая удельная (далее – МЗУА) – удельная активность открытого источника ионизирующего излучения при превышении которой источник подлежит учету и контролю и для которого требуется санитарно-эпидемиологическое заключение, выдаваемое в соответствии с пунктом 8 статьи 62 Кодекса (далее – заключение). Для закрытых источников излучения решение о необходимости получения разрешения на обращение определяется путем сравнения его активности с МЗА, без учета МЗУА. Единица измерения МЗУА беккерель на грамм Бк/г;

      19) локальный источник – предмет, имеющий радиоактивное загрязнение, создающий мощность эквивалентной дозы (далее – МЭД) гамма-излучения на расстоянии 10 сантиметров (далее – см) выше 0,2 микрозиверта в час (далее – мкЗв/ч), либо имеющий МЭД, превышающую естественный радиационный фон местности, либо имеющий на поверхности плотность потока бета-частиц, превышающую 0,4 Бк/см2 и (или) 0,04 Бк/см2 альфа-частиц;

      20) доза эффективная (эквивалентная) годовая – сумма эффективной (эквивалентной) дозы внешнего облучения, полученной за календарный год, и ожидаемой эффективной (эквивалентной) дозы внутреннего облучения, обусловленной поступлением в организм радионуклидов за этот же год;

      21) доза предотвращаемая – прогнозируемая доза вследствие радиационной аварии, которая предотвращается защитными мероприятиями;

      22) источник излучения закрытый – это источник излучения, устройство которого исключает поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду в условиях применения и износа, на которые он рассчитан;

      23) класс работ – характеристика работ с открытыми источниками ионизирующего излучения по степени потенциальной опасности для персонала, определяющая требования по радиационной безопасности в зависимости от радиотоксичности и активности нуклидов;

      24) рабочее место – место постоянного или временного нахождения работника при выполнении им трудовых обязанностей в процессе трудовой деятельности;

      25) предел годового поступления (далее – ПГП) – допустимый уровень поступления данного радионуклида в организм в течение года, который при монофакторном воздействии приводит к облучению условного человека ожидаемой дозой, равной соответствующему пределу годовой дозы;

      26) облучение планируемое повышенное – планируемое облучение персонала в дозах, превышающих установленные основные пределы доз, с целью предупреждения развития радиационной аварии или ограничения ее последствий;

      27) средство индивидуальной защиты – средство защиты персонала от внешнего облучения, поступления радиоактивных веществ внутрь организма и радиоактивного загрязнения кожных покровов;

      28) устройство (источник), генерирующее ионизирующее излучение – электрофизическое устройство (рентгеновский аппарат, ускоритель, генератор и другое), в котором ионизирующее излучение возникает за счет изменения скорости заряженных частиц, их аннигиляции или ядерных реакций;

      29) источник ионизирующего излучения (далее – ИИИ или источник излучения) – радиоактивные вещества, аппараты или устройства, содержащие радиоактивные вещества, а также электрофизические аппараты или устройства, испускающие или способные испускать ионизирующее излучение;

      30) обращение с источниками ионизирующего излучения – деятельность, связанная с изготовлением, поставкой, получением, обладанием, хранением, использованием, передачей, переработкой или захоронением, импортом, экспортом, транспортированием, техническим обслуживанием источников ионизирующего излучения;

      31) работа с ИИИ – все виды обращения с источником излучения на рабочем месте, включая радиационный контроль;

      32) облучение профессиональное – облучение персонала в процессе его работы с техногенными источниками ионизирующего излучения;

      33) квота – часть предела дозы, установленная для ограничения облучения населения от конкретного техногенного источника излучения и пути облучения (внешнее, поступление с водой, пищей и воздухом);

      34) удельная (объемная) активность – отношение активности А радионуклида в веществе к массе m (объему V) вещества:



      единица удельной активности – Беккерель на килограмм (далее – Бк/кг), единица объемной активности – Беккерель на кубический метр (далее – Бк/м3);

      35) облучение медицинское – облучение пациентов в результате медицинского обследования или лечения;

      36) металлолом (лом цветных и черных металлов) – это отходы производства и потребления, содержащие цветные или черные металлы, образовавшиеся из пришедших в негодность или утративших потребительские свойства изделий промышленного и бытового назначения и годные только для переработки;

      37) радиоактивное загрязнение металлолома – отдельный фрагмент металлолома, содержащий или загрязненный радионуклидами превышающими значения, установленные ГН радиационной безопасности.

      38) партия металлолома – отдельно складированное количество металлолома (количество металлолома, загруженные в одну или несколько транспортных единиц – платформа, вагон, автомашины, грузовой контейнер);

      39) производственные отходы объектов нефтегазового комплекса – солевые отложения и шлам, извлеченные из технологического оборудования при его ремонте и очистке, элементы технологического оборудования и конструкций, не предназначенные для дальнейшего использования по их назначению, почва и грунты на территории предприятий, в которых могут накапливаться природные радионуклиды в процессе производственной деятельности предприятий нефтегазового комплекса;

      40) облучение производственное – облучение работников от всех техногенных и природных источников ионизирующего излучения в процессе производственной деятельности;

      41) производственный радиационный контроль – форма контроля осуществляемая самими субъектами хозяйствования и включает в себя:

      дозиметрический контроль внешнего облучения (рабочих мест, смежных помещений, индивидуальных доз персонала), внутреннего облучения (определение удельной, суммарной активности радионуклидов в продуктах питания, питьевой воде, в воздухе рабочей зоны, жилых и общественных зданиях);

      разработку Программы производственного контроля (далее – ППК) в соответствии с действующим законодательством (оптимизация существующей ППК);

      отбор проб воды, сырья, продукции, изделий с объекта по утвержденному графику;

      доставка проб в лаборатории (на соответствие действующим ГН);

      организация инструментальных замеров и исследований на месте (доставка специалистов и оборудования);

      организация документооборота по выполнению ППК, профессиональный анализ результатов исследований, подготовка отчетов о результатах ППК по запросам ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, фирм-партнеров и других;

      42) персонал – лица, работающие с техногенными источниками излучения (группа А) или находящиеся по условиям работы в сфере их воздействия (группа Б);

      43) активность эквивалентная равновесная объемная (далее – ЭРОА) дочерних продуктов изотопов радона –222Rn и 220Rn – взвешенная сумма объемных активностей короткоживущих дочерних продуктов изотопов радона - 218Po (RaA); 214Pb (RaB); 214Bi (RaC); 212Pb(ThB); 212Bi (ThC) соответственно:

      (ЭРОА) Rn = 0,10 ARaA + 0,52 ARaB + 0,38 ARaC

      (ЭРОА) Tn = 0,91 AThB + 0,09 AThC,

      Ai – объемные активности дочерних продуктов изотопов радона;

      44) радиоактивное вещество – вещество в любом агрегатном состоянии, содержащее радионуклиды с активностью, соответствующей ГН и настоящим Санитарным правилам;

      45) загрязнение радиоактивное – присутствие радиоактивных веществ на поверхности, внутри материала, в воздухе, в теле человека или в другом месте, в количестве, превышающем уровни, установленные ГН и настоящими Санитарными правилами;

      46) захоронение отходов радиоактивных – безопасное размещение радиоактивных отходов без намерения последующего их извлечения;

      47) зона радиационной аварии – территория, на которой установлен факт радиационной аварии;

      48) категория объекта радиационного – характеристика объекта по степени его потенциальной опасности для населения в условиях возможной аварии;

      49) контроль радиационный – получение информации о радиационной обстановке в организации, в окружающей среде и об уровнях облучения людей (включает в себя дозиметрический и радиометрический контроль);

      50) радиационная авария – потеря управления источником ионизирующего излучения, вызванная неисправностью оборудования, неправильными действиями работников (персонала), стихийными бедствиями или иными причинами, которые могли привести или привели к облучению людей выше установленных норм или радиоактивному загрязнению окружающей среды;

      51) обращение с отходами радиоактивными – все виды деятельности, связанные со сбором, транспортированием, переработкой, хранением и (или) захоронением радиоактивных отходов;

      52) объект радиационный – организация, где осуществляется обращение с техногенными ИИИ;

      53) отходы радиоактивные – не предназначенные для дальнейшего использования вещества в любом агрегатном состоянии, в которых содержание радионуклидов превышает уровни, установленные ГН и настоящими Санитарными правилами;

      54) работа с радиоактивными веществами – любые виды обращения с радиоактивными веществами на рабочем месте, включая радиационный контроль;

      55) санитарно-эпидемиологический аудит – вид деятельности по оказанию консультативной помощи и (или) разработке санитарно-эпидемиологических (профилактических) мероприятий и рекомендаций, направленных на приведение объекта в соответствие с требованиями нормативных правовых актов в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения;

      56) группа критическая – группа лиц из населения (не менее десяти человек), однородная по одному или нескольким признакам (полу, возрасту, социальным или профессиональным условиям, месту проживания, рациону питания), которая подвергается наибольшему радиационному воздействию от источника излучения;

      57) доза поглощенная (далее – D) – величина энергии ионизирующего излучения, переданная веществу:



      de – средняя энергия, переданная ионизирующим излучением веществу, находящемуся в элементарном объеме, a dm – масса вещества в этом объеме.

      Энергия может быть усреднена по любому определенному объему, и в этом случае средняя доза будет равна полной энергии, переданной объему, деленной на массу этого объема. В единицах Международной системы единиц поглощенная доза измеряется в джоулях, деленных на килограмм (Дж/кг), и имеет специальное название – грей (далее – Гр). Использовавшаяся ранее внесистемная единица рад равна 0,01Гр;

      58) облучение – воздействие на человека ионизирующего излучения;

      59) санитарный пропускник – комплекс помещений, предназначенных для смены одежды, обуви, санитарной обработки персонала, контроля радиоактивного загрязнения кожных покровов, средств индивидуальной защиты, специальной и личной одежды персонала;

      60) санитарный шлюз – помещение между зонами радиационного объекта, предназначенное для предварительной дезактивации и смены дополнительных средств индивидуальной защиты;

      61) эффекты излучения стохастические – вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, не имеющие дозового порога возникновения, вероятность возникновения которых пропорциональна дозе и для которых тяжесть проявления не зависит от дозы;

      62) доза эффективная (далее – Е) – величина, используемая, как мера риска возникновения отдаленных последствий облучения всего тела человека и отдельных его органов и тканей, с учетом их радиочувствительности. Она представляет сумму произведений эквивалентной дозы в органах и тканях на соответствующие взвешивающие коэффициенты, которые приведены в таблице 2 приложения 1 к настоящим Санитарным правилам:



      Нт – эквивалентная доза в органе или ткани Т, a Wт – взвешивающий коэффициент для органа или ткани Т.

      Единица эффективной дозы – зиверт (3в);

      63) доза эффективная коллективная – мера коллективного риска возникновения стохастических эффектов облучения, она равна сумме индивидуальных эффективных доз. Единица эффективной коллективной дозы человеко-зиверт (далее – чел-Зв);

      64) источник излучения природный – источник ионизирующего излучения природного происхождения, соответствующий требованиям ГН и настоящих Санитарных правил;

      65) источник излучения техногенный – это источник ионизирующего излучения специально созданный для его полезного применения или являющийся побочным продуктом этой деятельности;

      66) облучение техногенное – облучение от техногенных источников как в нормальных, так и в аварийных условиях, за исключением медицинского облучения пациентов;

      67) облучение природное – облучение, которое обусловлено природными источниками излучения;

      68) риск – вероятность возникновения у человека или его потомства какого-либо вредного последствия в результате облучения;

      69) природные радионуклиды – радиоактивные элементы рядов урана-238 и тория-232;

      70) радиационно-гигиенический паспорт территории – документ, характеризующий состояние радиационной безопасности населения территории и содержащий рекомендации по ее улучшению;

      71) загрязнение поверхности не снимаемое (нефиксированное) – радиоактивные вещества, которые не переносятся при контакте на другие предметы и не удаляются при дезактивации;

      72) загрязнение поверхности снимаемое (фиксированное) – радиоактивные вещества, которые переносятся при контакте на другие предметы и удаляются при дезактивации;

      73) радиационная безопасность населения – состояние защищенности настоящего и будущего поколений людей от вредного для их здоровья воздействия ионизирующего излучения. Обеспечение радиационной безопасности – осуществление комплекса организационных, технологических, технических, санитарно-эпидемиологических и медико-профилактических мероприятий, направленных на снижение уровней облучения персонала и населения;

      74) население – все лица, включая персонал вне работы с источниками ионизирующего излучения;

      75) доза эквивалентная (далее – HT,R) – поглощенная доза в органе или ткани, умноженная на соответствующий взвешивающий коэффициент для данного вида излучения, WR:



      DT,R – средняя поглощенная доза в органе или ткани Т, a WR взвешивающий коэффициент для излучения R.

      При воздействии различных видов излучения с различными взвешивающими коэффициентами, которые приведены в таблице 1 приложения 1 к настоящим Санитарным правилам эквивалентная, доза определяется как сумма эквивалентных доз для этих видов излучения:



      Единицей эквивалентной дозы является зиверт (далее – Зв);

      76) доза эквивалентная (далее – Нт(t)) или эффективная (Е(t)) ожидаемая при внутреннем облучении – доза за время ф, прошедшее после поступления радиоактивных веществ в организм:



      где:

      tо – момент поступления, a HT(t) – мощность эквивалентной дозы к моменту времени t в органе или ткани Т.

      Когда t не определено, то его следует принять равным 50 годам для взрослых и 70 лет для детей;

      3. Источники излучения подлежат обязательному учету и контролю. От радиационного контроля и учета освобождаются:

      1) электрофизические устройства, генерирующие ионизирующее излучение с максимальной энергией не более 5 кэВ;

      2) другие электрофизические устройства, генерирующие ионизирующее излучение, в условиях нормальной эксплуатации которых мощность эквивалентной дозы в любой доступной точке на расстоянии 0,1 м от поверхности аппаратуры не превышает 1,0 мкЗв/ч;

      3) продукция и товары, содержащие радионуклиды, в которых дозы облучения не превышают значений, приведенных в ГН;

      4) открытые и закрытые радионуклидные источники с активностью ниже МЗА, установленной ГН.

      Исключения составляют радионуклидные источники с изотопами урана, тория и плутония с активностью ниже МЗА, которые учитываются в рамках государственной системы учета ядерных материалов и ИИИ;

      5) закрытые гамма-излучающие радиоактивные источники, мощность дозы от которых на расстоянии 0,1 м не превышает 1,0 мк3в/ч;

      Основанием для освобождения от радиационного контроля и учета источников излучения является заключение.

      4. Разрешение на работу с источниками излучения не требуется, если:

      1) используются продукция, товары, перечисленные в пункте 3 настоящих Санитарных правил;

      2) на рабочем месте удельная активность радионуклида меньше МЗУА, или активность радионуклида в открытом источнике меньше МЗА, установленной ГН, или сумма отношений активности отдельных радионуклидов к их табличным значениям меньше 1;

      3) в организации общая активность радионуклидов в открытом виде не превышает МЗА более чем в десять раз или сумма отношений активности нескольких радионуклидов к их табличным значениям, указанным в ГН, не превышает единицу;

      4) мощность эквивалентной дозы в любой точке, находящейся на расстоянии 0,1 метра (далее – м) от поверхности закрытого радионуклидного источника излучения, не превышает 1,0 мк3в/ч над фоном.

2. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению
радиационной безопасности

      5. Радиационная безопасность персонала, населения и окружающей природной среды обеспечивается при соблюдении основных принципов радиационной безопасности: обоснование, оптимизация, в соответствии с документами санитарно-эпидемиологического нормирования, утверждаемыми уполномоченным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения согласно пункту 6 статьи 144 Кодекса (далее – документ нормирования).

      Принцип обоснования применяется на стадии принятия решения уполномоченными органами при проектировании новых источников излучения и радиационных объектов, выдаче лицензий, разработке и утверждении правил и ГН по радиационной безопасности, а также при изменении условий их эксплуатации согласно приложению 2 к настоящим Санитарным правилам.

      В условиях радиационной аварии принцип обоснования относится не к источникам излучения и условиям облучения, а к защитному мероприятию. В качестве величины пользы следует оценивать предотвращенную данным мероприятием дозу. Мероприятия, направленные на восстановление контроля над источниками излучения, проводятся в обязательном порядке.

      Принцип оптимизации предусматривает поддержание на возможно низком и достижимом уровне как индивидуальных (ниже пределов, установленных в ГН), так и коллективных доз облучения, с учетом социальных и экономических факторов в соответствии с приложением 2 к настоящим Санитарным правилам.

      В условиях радиационной аварии, когда вместо пределов доз действуют более высокие уровни вмешательства, принцип оптимизации применяется к защитному мероприятию с учетом предотвращаемой дозы облучения и ущерба, связанного с вмешательством.

      Принцип нормирования обеспечивается всеми лицами, от которых зависит уровень облучения людей и предусматривает не превышение установленных Законом Республики Казахстан от 23 апреля 1998 года "О радиационной безопасности населения" и нормативами индивидуальных пределов доз облучения граждан от всех ИИИ.

      Для контроля за эффективными и эквивалентными дозами облучения, регламентированными ГН, вводятся допустимые уровни монофакторного воздействия (для одного радионуклида в зависимости от пути поступления или одного вида внешнего облучения), являющиеся производными от основных пределов доз: мощности дозы, годового поступления радионуклидов в организм и других показателей.

      Производные нормативы при техногенном облучении рассчитаны для монофакторного воздействия и каждый из них исчерпывает весь предел дозы, их использование основывается на условии не превышения единицы суммой отношений всех контролируемых величин к их допустимым значениям.

      Для предупреждения использования установленного для населения предела дозы только на один техногенный источник излучения или на ограниченное их количество применяются квоты на основные техногенные источники облучения.

      Обоснование значений квот содержится в проектах радиационных объектов. Рекомендации по установлению квот приведены в приложении 3 к настоящим Санитарным правилам.

      6. Оценка радиационной безопасности на объекте и в каждом регионе осуществляется на основе:

      1) характеристики радиоактивного загрязнения окружающей среды;

      2) анализа обеспечения мероприятий по радиационной безопасности и выполнения норм, правил и ГН в сфере радиационной безопасности;

      3) вероятности радиационных аварий и их масштабе;

      4) степени готовности к эффективной ликвидации радиационных аварий и их последствий;

      5) анализа доз облучения персонала группы "А" по результатам регламентированных форм № 1 ДОЗ, № 2 ДОЗ, а также получаемых отдельными группами населения от всех ИИИ;

      6) числа лиц, подвергшихся облучению выше установленных пределов доз облучения.

      7. Радиационная безопасность на объекте и вокруг него обеспечивается за счет:

      1) качества проекта радиационного объекта;

      2) обоснованного выбора района и площадки для размещения радиационного объекта;

      3) физической защиты источников излучения;

      4) зонирования территории вокруг наиболее опасных объектов и внутри них;

      5) условий эксплуатации технологических систем;

      6) лицензирования всех видов деятельности с источниками излучения;

      7) санитарно-эпидемиологической оценки деятельности с источниками облучения;

      8) наличия системы производственного радиационного контроля;

      9) планирования и проведения мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при нормальной работе объекта, его реконструкции и выводе из эксплуатации, а так же при радиационных авариях;

      10) повышения квалификации и знания правил работы с источниками излучения.

      8. Эксплуатирующая организация, предприятия обеспечивает:

      1) заполнение информационной карты на право работы с источниками ионизирующего излучения и получение заключения на выпускаемую продукцию, содержащую радиоактивные вещества или оборудование, работающее на основе источников излучения;

      2) разработку и обеспечение проведения санитарно-гигиенического аудита по установлению "номенклатуры, объема и периодичности радиационного контроля", положение о службе радиационной защиты (или ответственного лица), контрольных уровней радиационных факторов в организации и зоне наблюдения с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, а также инструкций по радиационной безопасности;

      3) утверждение перечня лиц, относящихся к персоналу групп "А" и "Б";

      4) создание условий работы с источниками ионизирующего излучения, соответствующих требованиям настоящих Санитарных правил, правил по охране труда, технике безопасности, промышленной безопасности и других санитарных правил, действие которых распространяется на данную организацию;

      5) планирование и осуществление мероприятий по обеспечению и совершенствованию радиационной безопасности в организации;

      6) систематический контроль радиационной обстановки на рабочих местах, в помещениях, на территории организации, в контролируемых зонах, а также за предельно допустимыми выбросами и предельно допустимыми сбросами радиоактивных веществ в окружающую среду;

      7) проведение регулярного контроля и учета индивидуальных доз облучения персонала с использованием термолюминесцентных дозиметров (далее – ТЛД) и предоставлением обобщенной информации в территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения;

      8) регулярное информирование персонала об уровнях ионизирующего излучения на их рабочих местах и о величине полученных ими индивидуальных доз облучения;

      9) подготовку и аттестацию по вопросам обеспечения радиационной безопасности руководителей и исполнителей работ, специалистов служб радиационной безопасности, других лиц, постоянно или временно выполняющих работы с источниками излучения;

      10) проведение инструктажа и проверку знаний персонала в сфере радиационной безопасности;

      11) проведение предварительных (при поступлении на работу) и периодических обязательных медицинских осмотров персонала;

      12) своевременное информирование государственных органов, уполномоченных осуществлять государственное управление, государственный надзор и контроль в сфере обеспечения радиационной безопасности, о возникновении аварийной ситуации, о нарушениях технологического регламента, создающих угрозу радиационной безопасности;

      13) выполнение заключений, постановлений и предписаний должностных лиц государственных органов, осуществляющих государственное управление, государственный надзор и контроль в сфере обеспечения радиационной безопасности;

      14) получение специального разрешения (лицензии) на деятельность в сфере использования атомной энергии;

      15) ведение учета радиоактивных источников (радиоактивных веществ), радиоизотопных приборов и установок, генерирующих ионизирующее излучение, исключающего возможность их утраты или бесконтрольного использования и хранения.

      9. Персонал, работающий с источниками излучения (группа А):

      1) выполняет требования по обеспечению радиационной безопасности, установленные настоящими Санитарными правилами;

      2) использует средства индивидуальной защиты;

      3) выполняет установленные требования по предупреждению радиационной аварии и правила поведения в случае ее возникновения;

      4) своевременно проходит периодические медицинские осмотры;

      5) незамедлительно ставит в известность руководителя (цеха, участка, лаборатории) и службу радиационной безопасности (лицо, ответственное за радиационную безопасность) обо всех обнаруженных неисправностях в работе установок, приборов и аппаратов, являющихся источниками излучения;

      6) выполняет указания службы радиационной безопасности, касающиеся обеспечения радиационной безопасности при выполнении работ;

      7) по окончании смены покидает свои рабочие места, если не предусмотрено иное производственной необходимостью.

      10. Радиационная безопасность персонала обеспечивается:

      1) ограничениями допуска к работе с источниками излучения по возрасту, полу, состоянию здоровья, уровню предыдущего облучения и другим показателям;

      2) переводом беременной женщины на работу, не связанную с источниками излучения, со дня получения информации о факте беременности, на период беременности и грудного вскармливания ребенка;

      3) знанием и соблюдением правил работы с источниками излучения;

      4) достаточностью защитных барьеров, экранов и расстояния от источников излучения, а также ограничением времени работы с источниками излучения;

      5) созданием условий труда, отвечающих требованиям ГН и настоящих Санитарных правил;

      6) применением индивидуальных средств защиты;

      7) соблюдением контрольных уровней радиационных факторов в организации;

      8) организацией радиационного контроля;

      9) организацией системы информации о радиационной обстановке;

      10) проведением эффективных мероприятий по защите персонала при планировании повышенного облучения в случае угрозы и возникновении аварии;

      11) организацией учета и контроля источников ионизирующего излучения.

      11. Радиационная безопасность населения обеспечивается:

      1) созданием условий жизнедеятельности людей, в соответствии с требованиями настоящих Санитарных правил;

      2) установлением квот на облучение от разных источников излучения;

      3) организацией радиационного контроля;

      4) эффективностью планирования и проведения мероприятий по радиационной защите в нормальных условиях и в случае радиационной аварии;

      5) организацией системы информации о радиационной обстановке.

      12. При разработке мероприятий по снижению доз облучения персонала и населения исходят из следующих основных положений:

      1) поддержание на возможно низком и достижимом уровне, с учетом экономических и социальных факторов индивидуальных доз облучения и числа обучаемых лиц при использовании любого источника ионизирующего излучение;

      2) мероприятия по коллективной защите людей осуществляются в отношении источников излучения, где возможно достичь наибольшего снижения коллективной дозы облучения при минимальных затратах;

      3) снижение доз от каждого источника излучения достигается за счет уменьшения облучения критических групп для этого источника излучения.

      13. Применение радиоактивных веществ в различных областях хозяйства путем их введения в вырабатываемую продукцию (независимо от физического состояния продукции) допускается на основании заключения.

3. Санитарно-эпидемиологические требования к проектированию
радиационных объектов

      14. При выборе земельного участка для строительства радиационного объекта учитывают категорию объекта, его потенциальную радиационную, химическую и пожарную опасность для населения и окружающей среды. На земельный участок выдается заключение.

      15. Категория радиационных объектов устанавливается на стадии их проектирования на основании заключения.

      По потенциальной радиационной опасности устанавливается четыре категории объектов:

      1) к I категории относятся радиационные объекты, при аварии на которых возможно их радиационное воздействие на население и потребоваться меры по его защите;

      2) ко II категории относятся объекты, при аварии на которых радиационное воздействие ограничивается территорией санитарно-защитной зоны;

      3) к III категории относятся объекты, радиационное воздействие которых ограничивается территорией объекта;

      4) к IV категории относятся объекты, радиационное воздействие от которых ограничивается помещениями, где проводятся работы с источниками излучения.

      16. При выборе места размещения радиационных объектов I и II категорий оцениваются метеорологические, гидрологические, геологические и сейсмические факторы при нормальной эксплуатации и при возможных авариях.

      17. При выборе площадки для строительства радиационных объектов I и II категорий следует отдавать предпочтение участкам:

      1) расположенным на малонаселенных незатопляемых территориях;

      2) имеющим устойчивый ветровой режим;

      3) ограничивающим возможность распространения радиоактивных веществ за пределы промышленной площадки объекта, благодаря своим топографическим и гидрогеологическим условиям.

      18. Радиационные объекты I и II категории располагаются с учетом розы ветров преимущественно с подветренной стороны по отношению к жилой территории, лечебно-профилактическим и детским организациям, а также к местам отдыха и спортивным сооружениям.

      19. Генеральный план радиационного объекта разрабатывается с учетом развития производства, прогноза радиационной обстановки на объекте и вокруг него и риска возникновения радиационных аварий.

      20. Размещение радиационного объекта допускается в соответствии с заключением.

      21. Не допускается размещение объекта, осуществляющего работы с источниками излучения, в жилом и общественном здании, кроме рентгеновских установок, применяемых в стоматологической практике, размещение которых допускается на основании заключения.

      22. Вокруг радиационных объектов I – II категорий устанавливается санитарно-защитная зона, а вокруг радиационных объектов I категории также и зона наблюдения. Санитарно-защитная зона для радиационных объектов III категории ограничивается территорией объекта, для радиационных объектов IV категории зонирование не предусмотрено.

      В отдельных случаях, на основании заключения, санитарно-защитная зона радиационных объектов I – II категорий ограничивается пределами территории объекта.

      23. Размеры санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения вокруг радиационного объекта устанавливаются с учетом уровней внешнего облучения, а также величин и площадей возможного распространения радиоактивных выбросов и сбросов.

      24. При расположении на одной площадке комплекса радиационных объектов санитарно-защитная зона и зона наблюдения устанавливаются с учетом суммарного воздействия объектов.

      Внутренняя граница зоны наблюдения совпадает с внешней границей санитарно-защитной зоны.

      Категория потенциальной радиационной опасности и безопасность радиационного объекта обосновывается в проекте ядерной, радиационной и электрофизической установок (далее – ЯРЭУ). Установленная категория согласовывается с уполномоченным государственным органом в сфере использования атомной энергии и ведомством государственного органа в санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Для действующих ЯРЭУ категория потенциальной опасности определяется эксплуатирующей организацией установки для сценария максимальной радиационной аварии и согласовывается с уполномоченным государственным органом в сфере использования атомной энергии и ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Требования предъявляемым к ЯРЭУ различных категорий потенциальной опасности при проектировании и эксплуатации приведены в таблице 1 приложения 3 к настоящим Санитарным правилам.

      25. Радиационное воздействие на население, проживающее в зоне наблюдения радиационного объекта I категории, при нормальной его эксплуатации ограничивается размером квоты для данного объекта.

      26. Размеры санитарно-защитной зоны (полосы отчуждения) вдоль трассы трубопровода для транспортирования радиоактивных веществ и удаления жидких радиоактивных отходов устанавливаются в зависимости от активности последних, рельефа местности, характера грунтов, глубины заложения трубопровода, уровня напора в ней и должны быть не менее 20 м в каждую сторону от трубопровода.

      27. Санитарно-защитные зоны и зоны наблюдения вокруг судов и иных плавающих средств с ядерными установками устанавливаются в местах их ввода в эксплуатацию, в портах стоянки и в местах снятия с эксплуатации.

      28. Границы санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения радиационного объекта устанавливаются на стадии проектирования. Обоснованность размеров санитарно-защитной зоны подтверждается расчетами рассеивания выбросов в атмосферу для всех загрязняющих веществ и распространения радиационных факторов, санитарно-защитная зона объектов разрабатывается последовательно: расчетная (предварительная), выполненная на основании проекта с расчетами рассеивания загрязнения атмосферного воздуха и физического воздействия; установленная (окончательная) – на основании результатов годичного цикла натурных исследований и измерений для подтверждения расчетных параметров.

      29. В санитарно-защитной зоне радиационных объектов не допускается постоянное или временное проживание, размещение детских организаций, больниц, санаториев и других оздоровительных организаций, а также промышленных и подсобных сооружений, не относящихся к этому объекту. На территории санитарно-защитной зоны благоустройство и озеленение проводится в соответствии с проектным решением.

      30. В зоне наблюдения и в санитарно-защитной зоне по результатам санитарно-эпидемиологической экспертизы могут вводиться ограничения на хозяйственную деятельность.

      Использование земель санитарно-защитной зоны для сельскохозяйственных целей допускается на основании заключения. В этом случае вся вырабатываемая продукция подлежит санитарно-эпидемиологической экспертизе и радиационному контролю.

      31. В зоне наблюдения на случай аварийного выброса радиоактивных веществ, администрацией объекта предусматривается комплекс защитных мероприятий обозначенных в ГН и настоящих Санитарных правилах.

      32. В санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения силами службы радиационной безопасности объекта проводится радиационный контроль.

      33. При проектировании радиационных объектов обеспечиваются меры безопасности при конструировании, строительстве, реконструкции, эксплуатации, выводе из эксплуатации, а также на случай аварии.

      34. В проекте радиационного объекта для каждого помещения (участка, территории) указывается:

      1) при работе с открытыми источниками излучения: радионуклид, соединение, агрегатное состояние, активность на рабочем месте, годовое потребление, вид и характер планируемых работ, класс работ;

      2) при работе с закрытыми источниками излучения: радионуклид, его вид, активность, допустимое количество источников на рабочем месте и их суммарная активность, характер планируемых работ;

      3) при работе с устройствами, генерирующими ионизирующее излучение: тип устройства, вид, энергия и интенсивность генерируемого излучения и (или) анодное напряжение, сила тока, мощность, максимально допустимое число одновременно работающих устройств, размещенных в одном помещении (на участке, территории);

      4) при работе ядерного реактора, генератора радионуклидов, с радиоактивными отходами и другими источниками излучения со сложной радиационной характеристикой: вид источника излучения и его радиационные характеристики (радионуклидный состав, активность, энергия и интенсивность излучения). Для всех работ указываются их характер и ограничительные условия.

      35. Проектирование защиты от внешнего облучения персонала и населения проводят с учетом коэффициента запаса по годовой эффективной дозе равным двум и наличия других источников излучения и перспективное увеличение их мощности.

      36. Проектирование защиты от внешнего ионизирующего излучения выполняется с учетом назначения помещений, категорий облучаемых лиц и длительности облучения:

      1) при расчете защиты с коэффициентом запаса, равным двум, проектная мощность эквивалентной дозы излучения (далее – Н) на поверхности защиты определяется по формуле



      Д – предел дозы для персонала или населения, мЗв в год;

      t – продолжительность облучения, часов в год;

      2) мощность эквивалентной дозы, используемая при проектировании защиты от внешнего ионизирующего излучения приведены в таблице 1 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам;

      3) для рентгеновских аппаратов и ускорителей расчет ведется с учетом радиационного выхода и рабочей нагрузки аппарата по методикам, утвержденным в установленном порядке.

      37. Расчет допустимых выбросов и сбросов радиационных объектов проводится исходя из требования, чтобы эффективная доза для населения за 70 лет жизни, обусловленная годовым выбросом и сбросом, не превышала установленного значения квоты предела дозы.

      38. При проектировании радиационных объектов и выборе технологических схем работ обеспечивают:

      1) минимальное облучение персонала;

      2) максимальную автоматизацию и механизацию операций;

      3) автоматизированный и визуальный контроль за ходом технологического процесса;

      4) применение наименее токсичных и вредных веществ;

      5) минимальные уровни шума, вибрации и других вредных факторов;

      6) минимальные выбросы и сбросы радиоактивных веществ;

      7) минимальное количество радиоактивных отходов с простыми, надежными способами их временного хранения и переработки;

      8) звуковую и/или световую сигнализацию о нарушениях технологического процесса;

      9) блокировки.

      39. Технологическое оборудование для работ с радиоактивными веществами соответствует следующим требованиям:

      1) конструкция выполняется надежной и удобной в эксплуатации, обладает необходимой герметичностью, обеспечивает возможность применения дистанционных методов управления и контроля за ходом работы оборудования;

      2) изготавливаться из коррозионно-стойких и радиационно-стойких материалов, поддающихся дезактивации;

      3) наружные и внутренние поверхности оборудования выполняются доступными для проведения дезактивации.

      40. В проекте радиационного объекта предусматривается комплекс организационных, технических и санитарно-эпидемиологических мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при проведении ремонтных работ.

4. Санитарно-эпидемиологические требования к вводу в
эксплуатацию, содержанию радиационных объектов и обеспечение
безопасности персонала

      41. Радиационный объект принимается в эксплуатацию при наличии заключения на проектную документацию.

      42. Получение, хранение источников излучения и проведение с ними работ разрешается при наличии лицензии, заключения на объект и информационной карты на право работ с источниками ионизирующего излучения, которое заполняется согласно приложению 5 к настоящим Санитарным правилам и инструкции по заполнению информационной карты на право работ с источниками ионизирующих излучений согласно приложению 6 к настоящим Санитарным правилам.

      Заключение на объект выдается на основании акта приемки в эксплуатацию построенного (реконструированного) объекта или акта санитарно-эпидемиологического обследования действующего объекта.

      Информационная карта на право работ с ИИИ действует до 2-х лет. В случае изменения условий работы с ИИИ (видов, характеристик ИИИ, вида и характера работы) соответствующие изменения указываются в акте обследования ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, проведенного по запросу организаций, и оформляется новая информационная карта.

      43. Работа с источниками излучения допускается только в помещениях, указанных в информационной карте.

      На дверях каждого помещения указывают его назначение, класс проводимых работ с открытыми источниками излучения и знак радиационной опасности.

      44. Оборудование, контейнеры, упаковки, аппараты, передвижные установки, транспортные средства, содержащие источники излучения, имеют знак радиационной опасности.

      45. Допускается не наносить знак радиационной опасности на оборудование в помещении, где постоянно проводятся работы с источниками излучения и которое имеет знак радиационной опасности.

      46. Обеспечение условий сохранности источников излучения в организации осуществляет ее администрация.

      47. Вывоз и использование ИИИ за пределами территории, указанной в информационной карте допускается при письменном уведомлении территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      48. К моменту начала работ с источниками излучения на предприятии:

      1) разрабатывается инструкция по обеспечению радиационной безопасности, составленная с учетом специфики каждого вида выполняемых работ с источниками излучения и в соответствии с ГН, настоящими Санитарными правилами и техническими регламентами;

      2) разрабатывается инструкция и план по предупреждению и ликвидации возможных аварий, составленных с учетом специфики каждого вида выполняемых работ с источниками излучения с требованиями ГН, настоящих правил и технических регламентов;

      3) разрабатывается порядок проведения радиационного контроля, включающий в себя организацию и проведение контроля за радиационной обстановкой на рабочем месте и в помещениях, в которых ведутся работы с источниками излучения;

      4) определяется список сотрудников организации, отнесенных к категории персонал групп "А" и "Б". Список утверждается приказом руководителя организации;

      5) разрабатывается порядок измерения и учета доз облучения персонала;

      6) в инструкции по технике безопасности и производственной санитарии, распространяющиеся на работы с источниками излучения, вносятся требования радиационной безопасности и порядок проведения дозиметрического контроля.

      При изменении условий работ в инструкциях и иных нормативно-распорядительных документах вносятся необходимые изменения.

      Ответственность за организацию работ по обеспечению радиационной безопасности в эксплуатирующей организации несет первый руководитель, который вправе делегировать приказом ответственность за организацию работ по обеспечению радиационной безопасности должностному лицу, курирующему основную деятельность предприятия.

      49. В зависимости от объема и характера работ с источниками излучения, для I – II категорий объектов на предприятии организуют службу радиационной безопасности и назначают лицо, ответственное за радиационный безопасность/контроль, а для III – IV категорий объектов – лицо, ответственное за радиационную безопасность/контроль.

      50. Положение о службе радиационной безопасности (лице, ответственном за радиационный контроль) утверждается главным инженером (руководителем) предприятия по согласованию с территориальным подразделением ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и определяет численность, права и обязанности службы (лица, ответственного за радиационный контроль).

      Численность службы устанавливается таким образом, чтобы обеспечить радиационной контроль при всех радиационно-опасных работах.

      51. Персонал службы радиационной безопасности и лицо, ответственное за радиационный контроль, назначаются приказом (распоряжением) администрации предприятия из числа сотрудников, прошедших специальную подготовку.

      52. Отнесение персонала по должностям к той или другой категории облучаемых лиц определяет администрация предприятия с учетом достигнутого уровня защиты и доз облучения персонала.

      53. Требования к персоналу, допускаемому к работам не менее 2-х человек с источниками излучения, определяются характером производственного процесса, типом применяемого оборудования и настоящими Санитарными правилами.

      54. Лица, допускаемые к работам и постоянно работающие с источниками излучения, проходят обязательные медицинские осмотры в соответствии с Правилами проведения обязательных медицинских осмотров утвержденными приказом Министра национальной экономики от 24 февраля 2015 года № 128, (зарегистрирован в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10634).

      55. К работе, связанной с воздействием излучения, допускаются лица не моложе 18 лет, имеющие соответствующую выполняемой работе квалификацию, обученные безопасным методам и приемам ведения работ, прошедшие инструктаж по охране труда и радиационной безопасности. Инструктаж и проверка знаний правил радиационной безопасности проводится не реже 1 раза в год. Проведение инструктажа регистрируется в журнале инструктажа.

      При изменении характера работ с источниками излучения проводится внеочередной инструктаж. На все виды работ с источниками ионизирующего излучения разрабатываются инструкции по радиационной безопасности и планы по предупреждению и ликвидации аварийных ситуаций, которые согласовываются с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      56. При проведении работ с источниками излучения не допускается выполнение операций, не предусмотренных инструкциями по эксплуатации и радиационной безопасности, если эти действия не направлены на принятие экстренных мер по предотвращению аварий и других обстоятельств, угрожающих здоровью работающих.

      57. Защитное технологическое оборудование (камеры, боксы, вытяжные шкафы), а также сейфы, контейнеры для радиоактивных отходов, транспортные средства, транспортные упаковочные комплекты, контейнеры, предназначенные для хранения и перевозки радиоактивных веществ, фильтры системы пыле- газоочистки, средства индивидуальной защиты имеют документы от завода-изготовителя, в которых обозначаются технические условия эксплуатации, используются до истечения гарантийного срока, при наличии акта о технической исправности, выданной обслуживающей организацией.

      58. Выпуск приборов, аппаратов, установок и других изделий, действие которых основано на использовании ионизирующего излучения, радионуклидных источников излучения, приборов, аппаратов и установок, при работе которых генерируется ионизирующее излучение, а также эталонных источников излучения допускается только по технической документации, составленной в соответствии с требованиями действующих стандартов и на основании заключения.

      Выпуск опытных образцов ИИИ в количестве свыше трех штук и их серийное производство разрешается после получения заключения.

      При выпуске ИИИ в количестве до трех штук техническая документация подлежит экспертизе в территориальном подразделении ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Изменения, вносимые в ранее утвержденную техническую документацию на ИИИ, подлежат санитарно-эпидемиологической экспертизе.

      Для получения заключения на выпуск ИИИ в ведомство государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения направляются технические условия, техническое описание и инструкция по эксплуатации.

      59. Поставка источников излучения, предназначенных для градуировки и поверки дозиметрической и радиометрической аппаратуры, а также радиоиммунных препаратов проводится без специальных разрешений, если их характеристики соответствуют требованиям пункта 4 настоящих Санитарных правил. Для комплектующих деталей электрофизических установок, генерирующих ионизирующее излучение, и фотолабораторий специального разрешения не требуется.

      Ввоз источников излучения на территорию Республики Казахстан, вывоз источников излучения c территории Республики Казахстан и транзит источников излучения по территории Республики Казахстан осуществляется только при наличии лицензии на импорт, экспорт или разрешения на транзит, полученных в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      60. Передача из одной организации в другую источников излучения и изделий с характеристиками, превышающими значения, указанные в пункте 4 настоящих Санитарных правил, допускается на основании заключения, выданного по месту нахождения как передающей, так и принимающей источники излучения организации и с обязательной информацией лицензирующего органа.

      При передаче источников излучения на временное хранение или использование составляется акт приема-передачи. Копии паспортов (сертификатов и других сопроводительных документов) на источники излучения передаются лицу ответственному за учет и хранение принимающей организации.

      В случае если организация-владелец источников излучения, переданных на временное хранение, периодически использует их для производственных нужд (например, проведение каротажных и других работ), получение источников излучения производится только на основании письменной заявки. Выдача и возврат источников излучения регистрируются в приходно-расходном журнале.

      61. После завершения работ по временному использованию (хранению) источники излучения и копии паспортов (сертификатов и других сопроводительных документов) на них по акту возвращаются организации-владельцу.

      62. Организация, получившая источники излучения, извещает об этом территориальное подразделение ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и лицензирующий орган в десятидневный срок.

      63. Эксплуатирующая организация обеспечивает сохранность источников излучения и такие условия получения, хранения, использования, списания с учета всех источников излучения, при которых исключается возможность их утраты или бесконтрольного использования.

      64. Лицо, назначенное ответственным за учет и хранение источников излучения, осуществляет регулирование их приема и передачи по установленным формам, указанным в приложениях 7, 8 к настоящим Санитарным правилам.

      Лицо, ответственное за учет и хранение источников излучения, составляет карты-схемы мест размещения источников на рабочих местах и в хранилище, а также мест расположения радиоизотопных приборов и электрофизических устройств, генерирующих ионизирующее излучение, на территории объекта.

      В случае увольнения (перевода) ответственного за учет и хранение, все числящиеся за ним источники излучения, передаются по акту, вновь назначенному лицу. При необходимости, проводится внеочередная инвентаризация.

      65. Все поступившие в организацию источники излучения учитываются в приходно-расходном журнале учета радионуклидных источников излучения согласно приложению 8 к настоящим Санитарным правилам.

      Приходно-расходные журналы хранят постоянно. Копии технических паспортов (сертификатов) на источники излучения хранятся у ответственного за учет и хранение.

      Администрация организации обеспечивает сохранность сопроводительных документов на источники излучения в течение всего времени их жизненного цикла. В случае утраты сопроводительных документов предпринимаются меры по их восстановлению.

      В случае невозможности восстановления сопроводительных документов, эксплуатация источников ионизирующего излучения не допускается.

      66. Радионуклидные источники излучения учитываются по радионуклиду, наименованию препарата, фасовке и активности согласно сопроводительным документам. Приборы, аппараты и установки, в которых используются радионуклидные источники излучения, учитываются по наименованиям и заводским номерам с указанием активности и номера каждого источника излучения, входящего в комплект.

      Генераторы короткоживущих радионуклидов учитываются по их наименованиям и заводским номерам с указанием номинальной активности материнского нуклида. Устройства, генерирующие ионизирующее излучение, учитываются по наименованиям, заводским номерам и году выпуска.

      67. Радионуклиды, полученные в организации с помощью генераторов, ускорителей, ядерных реакторов, учитываются по фасовкам, препаратам и активностям в приходно-расходном журнале учета радионуклидных источников излучения.

      68. Источники излучения выдаются из мест хранения ответственным лицом с письменного разрешения руководителя организации или лица, им уполномоченного по требованию на выдачу радиоактивных веществ по форме согласно приложению 7 к настоящим Санитарным правилам.

      В случае увольнения (перевода) лиц, допущенных к работам с источниками излучения, администрация принимает по акту все числящиеся за ними источники излучения.

      69. Расходование радионуклидов, используемых в открытом виде, оформляется внутренними актами, составляемыми исполнителями работ с участием лиц, ответственных за учет и хранение источников излучения и за производственный радиационный контроль. Акты о расходовании и списании радионуклидных источников излучения организации утверждаются администрацией организации по форме согласно приложению 9 к настоящим Санитарным правилам.

      70. Ежегодно в период с 1 по 30 декабря комиссия, назначенная руководителем организации, производит инвентаризацию радиоактивных веществ, радиоизотопных приборов, аппаратов, установок.

      В состав инвентаризационных комиссий включаются лица ответственные за учет, хранение, а также представители администрации и бухгалтерии.

      При большом объеме работ для одновременного проведения инвентаризации по различным подразделениям организации, имеющих источники излучения, по усмотрению администрации, создаются рабочие инвентаризационные комиссии.

      Инвентаризационная комиссия осуществляет:

      1) проверку наличия сопроводительных документов на источники излучения (паспортов, сертификатов);

      2) проверку соответствия записей характеристик источники излучения в приходно-расходных журналах с данными, указанными в сопроводительных документах (паспортах, сертификатах);

      3) проверку фактического наличия источников излучения в местах использования (установки) и/или хранения и соответствие полученных данных записям в приходно-расходных журналах и с данными бухгалтерского учета;

      4) проверку правильности ведения бухгалтерского учета и записей в приходно-расходных журналах при получении, расходовании, передаче, а также перемещении источников излучения при выполнении работ;

      5) проверку соответствия карт-схем реальному расположению радионуклидных источников, размещенных в хранилище (сейфе), стационара установленных радиоизотопных приборов (далее –РИП). В случае выявления несоответствия, в карты-схемы вносятся соответствующие изменения.

      По итогам инвентаризации источников излучения комиссия оформляет Акт инвентаризации, который подписывается всеми членами инвентаризационной комиссии и утверждается руководителем организации, заверяется печатью.

      В случае выявления несоответствия учетных данных фактическому количеству источников излучения или их использования для целей, не соответствующих разрешенной деятельности организации, администрацией проводится служебное расследование.

      В течение 10 календарных дней после оформления материалы служебного расследования направляются в территориальное подразделение ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Внеочередная инвентаризация проводится в случаях изменения организационно-правовой формы организации, ее ликвидации или реорганизации, полного прекращения работ с источниками излучения, при передаче имущества организации в аренду, выкупе, продаже, установления факта хищения, несанкционированного воздействия на пункты (места) нахождения или хранения источников излучения, после ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций.

      71. Хранение и транспортирование источников излучения необходимо производить по принципу однородности веществ и материалов с учетом требований действующих стандартов.

      72. Источники излучения, не находящиеся в работе, хранятся в специально отведенных местах или в оборудованных хранилищах, обеспечивающих их сохранность и исключающих доступ к ним посторонних лиц. Активность радионуклидов, находящихся в хранилище, не должна превышать значений, указанных в заключении.

      73. На временные хранилища источников излучения вне территории организации, в том числе для гамма-дефектоскопических аппаратов, используемых в полевых условиях, выдается заключение на соответствие условий работы с источниками излучения (физическими факторами воздействия на человека) требованиям ГН. Мощность дозы на наружной поверхности такого хранилища или его ограждения, исключающего доступ посторонних лиц, не должна превышать 1,0 мкЗв/ч.

      Временное хранение упаковок с радиоактивными веществами на открытых площадках и общих складах транспортных организаций допускается при наличии заключения.

      74. Специально оборудованные помещения-хранилища размещаются на уровне нижних отметок здания (незатопляемый подвал, первый этаж).

      75. Обеспечивается соответствие отделки и оборудования помещения для хранения открытых источников излучения требованиям, предъявляемым к помещениям для работ соответствующего класса, но не ниже II класса.

      76. Устройства для хранения радионуклидных источников излучения (ниши, колодцы, сейфы) конструируются так, чтобы при закладке или извлечении отдельных источников излучения персонал не подвергался облучению от остальных источников излучения. Дверцы секций и упаковки с радиоактивными веществами (контейнеры) легко открываются и имеют отчетливую маркировку с указанием наименования радионуклида и его активности. Стеклянные емкости, содержащие радиоактивные жидкости, помещаются в металлические или пластмассовые упаковки.

      77. Радионуклиды, при хранении которых возможно выделение радиоактивных газов, паров или аэрозолей, хранят в закрытых сосудах, выполненных из несгораемых материалов, с отводом образующихся газов в вытяжных шкафах, боксах, камерах, с очистными фильтрами на вентиляционных системах. Хранилище оборудуется круглосуточно работающей вытяжной вентиляцией.

      При хранении радиоактивных веществ с высокой активностью предусматривается система их охлаждения. При хранении делящихся материалов обеспечиваются меры ядерной безопасности. При хранении легковоспламеняющихся или взрывоопасных материалов предусматриваются меры, обеспечивающие их взрыво- и пожаробезопасность.

      78. Транспортирование радионуклидных источников излучения внутри помещений, а также на территории организации производится в контейнерах и упаковках на специальных транспортных средствах, с учетом физического состояния источников излучения, их активности, вида излучения, габаритов и массы упаковки, с соблюдением условий безопасности.

      79. На транспортные средства, специально предназначенные для перевозки радиоактивных веществ и ядерных материалов за пределами организации, выдается заключение на право транспортировки, радиоактивных веществ и ядерных материалов, устройств и установок с источниками излучения и радиоактивных отходов, которое заполняется по инструкции приведенной в приложении 10 к настоящим Санитарным правилам.

      80. Основанием для выдачи заключения является акт приемки в эксплуатацию транспортного средства или акт санитарного обследования эксплуатируемого автомобиля.

      Транспортные средства, предназначенные для перевозки источников излучения, оборудуются знаками радиационной опасности груза, а также сигнальными цветами в соответствии с требованиями действующих стандартов.

      81. Допустимые уровни радиоактивного загрязнения поверхности транспортных средств приведены в таблице 2, приложения 4 настоящих Санитарных правил.

5. Санитарно-эпидемиологические требования
к выводу из эксплуатации радиационных объектов

      82. Решение о продлении срока эксплуатации или выводе радиационного объекта (источника излучения) из эксплуатации, а также выбор его варианта принимаются после комплексного обследования радиационного и технического состояния технологических систем и оборудования, строительных конструкций и прилегающей территории.

      83. На радиационных объектах I категории не позднее, чем за пять лет до назначенного срока окончания эксплуатации разрабатывается детальный проект вывода из эксплуатации всего объекта или отдельной его части, согласованный с государственными органами в сфере обеспечения радиационной безопасности. Для объектов II категории проект вывода из эксплуатации разрабатывается не позднее, чем за три года до окончания срока эксплуатации, а для объектов III категории – за один год.

      84. В проекте вывода радиационного объекта из эксплуатации предусматривают мероприятия по обеспечению безопасности на различных этапах вывода его из эксплуатации: остановке, консервации, демонтаже, перепрофилировании, ликвидации или захоронении, а также при проведении ремонтных работ.

      85. Проект вывода из эксплуатации радиационного объекта содержит:

      1) подготовку необходимого оборудования для проведения демонтажных работ;

      2) методы и средства дезактивации демонтируемого оборудования;

      3) порядок утилизации радиоактивных отходов.

      86. При выводе радиационного объекта из эксплуатации следует оценить ожидаемые индивидуальные и коллективные дозы облучения персонала и населения.

      87. Работы по выводу радиационных объектов из эксплуатации выполняются специально подготовленным персоналом объекта или персоналом других организаций, имеющих лицензию на предоставление услуг в сфере использования атомной энергии. В необходимых случаях подготовка персонала проводится на макетах и тренажерах с имитацией основных операций предстоящих работ.

      88. Радионуклидные источники излучения с истекшим сроком службы, а так же радионуклидные источники излучения, необходимость использования которых отпала или которые в дальнейшем не могут эксплуатироваться, рассматриваются как радиоактивные отходы и подлежат передаче в специализированные организации для долговременного хранения (захоронения) в установленном порядке.

      Вопрос о возможном продлении срока эксплуатации источников излучения решается комиссией в составе представителей организации, использующей источник излучения, и контролирующих органов государственного надзора радиационной безопасности, а при необходимости и представителей организации-изготовителя.

      В заключении комиссии определяются возможность, условия и срок дальнейшего использования источника излучения. Техническое освидетельствование источника осуществляется специализированной организацией, имеющей лицензию на предоставление услуг в сфере использования атомной энергии.

      Не подлежащие использованию радионуклидные источники излучения и РИП допускается хранить на предприятии не более 6 месяцев.

      При прекращении работ с источниками излучения администрация организации информирует об этом ведомство государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и уполномоченный орган в сфере атомной энергии.

      Источники излучения могут быть сняты с учета в организации только после их фактической передачи другой организации или передачи на захоронение или демонтажа и списания по акту (для установок, генерирующих ионизирующее излучение). В приходно-расходном журнале делается соответствующая запись. Приходно-расходные журналы в организации хранятся в течении 10 лет.

      В случае ликвидации организации, все источники излучения, стоящие на учете передаются другой организации или радионуклидные источники передаются на захоронение, а установки, генерирующие ионизирующее излучение, демонтируются и списываются по акту, до начала процедуры ликвидации.

      Информация об этом направляется в территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и уполномоченный орган в сфере атомной энергии.

6. Санитарно-эпидемиологические требования к условиям работы с закрытыми источниками излучения и устройствами, генерирующими ионизирующее излучение

      89. Эксплуатация закрытых источников излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, осуществляется согласно требованиям настоящих Санитарных правил.

      90. Организация, эксплуатирующая сканеры для досмотра людей разрабатывает контрольные уровни излучения, не превышающие 1/4 основных пределов доз, указанных в ГН.

      91. Устанавливается пять категорий опасности для закрытых источников излучения:

      к I категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу при контакте с ними в течение периода времени от нескольких минут до одного часа (A/Dос>1000);

      ко II категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу при контакте с ними в течение периода времени от нескольких часов до нескольких дней (1000>A/Dос>10);

      к III категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу, хотя и маловероятно, при контакте с ними в течение периода времени от нескольких дней до нескольких недель (10>A/Dос>1);

      к IV категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может, хотя и маловероятно, причинить временный ущерб здоровью при контакте с ними в течение многих недель (1>A/Dос>0,01);

      к V категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых не представляет опасности и не может нанести значительного ущерба здоровью (0,01>A/Dос>МЗА).

      Границы категорий опасности закрытых радионуклидных источников определяются введением безразмерного нормализованного отношения A/Dос, где: А – текущая активность закрытого радионуклида, Dос – пороговая активность. Пороговые значения активности для определения категории опасности для закрытых источников приведены в ГН.

      В случае, если несколько радионуклидных источников с одинаковыми радионуклидами находятся в одном радиоизотопном приборе (облучательной установке), их суммарная активность считается как активность одного источника. Категория этого радионуклидного источника определяется по отношению A/D-величина в соответствии с ГН.

      В случаях, когда радионуклидные источники с различными радионуклидами находятся в одном радиоизотопном приборе или единой облучательной установке, необходимо рассчитать сумму отношений A/D-величина в соответствии с формулой:



      где Аi, n – активность отдельного i-го источника радионуклида n, Dn – значение для радионуклида n, приведенное в таблице 2. Категория опасности определяется по суммарному отношению A/Dос в соответствии с ГН.

      92. Не допускается использование закрытых источников излучения в случае нарушения их герметичности, а также по истечении установленного срока эксплуатации без наличия документа о продлении срока его службы.

      93. Устройство, в которое помещен закрытый источник излучения, выполняется устойчивым к механическим, химическим, температурным и другим воздействиям, имеет знак радиационной опасности.

      94. В нерабочем положении закрытые источники излучения находятся в защитных устройствах, а установки, генерирующие ионизирующее излучение обесточены.

      95. Для извлечения закрытого источника излучения из контейнера используют дистанционные инструменты или специальные приспособления. При работе с источником излучения IV категории, извлеченным из защитного контейнера, применяются защитные экраны и манипуляторы, а при работе с источником излучения I – III категорий или создающим мощность дозы более 2 мЗв/ч на расстоянии одного метра–специальные защитные устройства (боксы, шкафы) с дистанционным управлением.

      96. Мощность дозы излучения от переносных, передвижных, стационарных дефектоскопических, терапевтических аппаратов и других установок, действие которых основано на использовании радионуклидных источников излучения, не должна превышать 20 мкЗв/ч на расстоянии одного метра от поверхности защитного блока с источником излучения.

      Для радиоизотопных приборов, предназначенных для использования в производственных условиях, мощность дозы излучения у поверхности блока с источником излучения не должна превышать 100 мкЗв/ч, а на расстоянии одного метра–3 мкЗв/ч.

      Мощность дозы излучения от устройств, при работе которых возникает сопутствующее неиспользуемое рентгеновское излучение, не должна превышать 1,0 мкЗв/ч на расстоянии 0,1 м от любой поверхности.

      97. При использовании установок (аппаратов), мощность дозы излучения от которых в рабочем положении и при хранении источников излучения не превышает 1,0 мкЗв/ч на расстоянии одного метра от доступных частей поверхности установки, специальные требования к помещениям не предъявляются.

      98. Рабочая часть стационарных аппаратов и установок с неограниченным по направлению пучком излучения размещается в отдельном помещении (преимущественно в отдельном здании или отдельном крыле здания); материал и толщина стен, пола, потолка этого помещения при любых положениях источника излучения и направлении пучка обеспечивает ослабление первичного и рассеянного излучения в смежных помещениях и на территории организации до допустимых значений.

      Пульт управления таким аппаратом (установкой) размещается в отдельном от источника излучения помещении. Входная дверь в помещение, где находится аппарат, блокируется с механизмом перемещения источника излучения или с включением высокого (ускоряющего) напряжения так, чтобы исключить возможность случайного облучения персонала.

      99. Помещения, где проводятся работы на стационарных установках с закрытыми источниками излучения, оборудуют системами блокировки и сигнализации о положении источника (блока источников) и предусматривают устройство для принудительного дистанционного перемещения источника излучения в положение хранения в случае отключения энергопитания установки или в случае любой другой нештатной ситуации.

      100. При подводном хранении закрытых источников излучения предусматривают системы автоматического поддержания уровня воды в бассейне, сигнализации об изменении уровня воды и о повышении мощности дозы в рабочем помещении.

      101. При работе с закрытыми источниками излучения специальные требования к отделке помещений не предъявляются. Помещения, в которых проводится перезарядка и ремонт блоков излучения оборудуются в соответствии с требованиями для работ с открытыми источниками излучения III класса.

      102. При использовании мощных радиационных установок и хранении закрытых источников излучения в количествах, приводящих к накоплению в воздухе рабочих помещений сверхнормативных концентраций токсических веществ, предусматривается приточно-вытяжная вентиляция.

      103. При использовании приборов с закрытыми источниками излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, вне помещений или в общих производственных помещениях исключается доступ посторонних лиц к источникам излучения и обеспечивается сохранность источников.

      Радиационная безопасность персонала и населения обеспечивается:

      1) направлением излучения в сторону земли или в сторону, где отсутствуют люди;

      2) удалением источников излучения от обслуживающего персонала и других лиц на возможно большее расстояние;

      3) ограничением время пребывания людей вблизи источников излучения;

      4) установкой знака радиационной опасности и предупредительные плакаты, которые отчетливо видны с расстояния не менее 3 м.

      104. На партию радиоактивных отходов в виде закрытых источников оформляется паспорт в соответствии с документами нормирования. Копия паспорта направляется в ведомство государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и лицензирующий орган.

7. Санитарно-эпидемиологические требования к условиям
работы с радиоизотопными приборами

      105. На всех этапах обращения с РИП обеспечиваются условия, исключающие возможность облучения населения и персонала сверх установленных основных пределов доз техногенного облучения.

      106. По степени радиационной опасности, в зависимости от вида и активности используемых в их составе источников, устанавливаются 4 группы РИП:

      1) 1 группа – РИП, содержащие источники альфа- или бета-излучения с активностью не более МЗА, приведенной в действующих на территории Республики Казахстан ГН;

      РИП, содержащие источники гамма-излучения с активностью не более МЗА, создающие мощность поглощенной дозы в воздухе не более 1,0 мкГр/ч на расстоянии 0,1 м от поверхности источника;

      2) 2 группа – РИП, содержащие источники альфа- или бета-излучения с активностью более МЗА, но не более 200 МБк;

      3) 3 группа – РИП, содержащие источники альфа- или бета-излучения с активностью более 200 МБк, но не более 2000 МБк;

      РИП с источниками гамма-излучения, создающими мощность поглощенной дозы в воздухе более 1,0 мкГр/ч на расстоянии 0,1 м от поверхности источника, но не более 3,0 мкГр/ч на расстоянии 1,0 м от поверхности источника;

      РИП с источниками нейтронов, испускающими не более 105 н/с;

      4) 4 группа – РИП, содержащие источники альфа- или бета-излучения с активностью более 2000 МБк;

      РИП с источниками гамма-излучения, создающими мощность поглощенной дозы в воздухе более 3,0 мкГр/ч на расстоянии 1,0 м от поверхности источника;

      РИП с источниками нейтронов, испускающими более 105 н/с.

      При получении РИП предприятие проверяет фактическое наличие источника излучения в каждом блоке в соответствии с сопроводительными документами. Проверка проводится специалистами предприятия или силами специализированного предприятия. По результатам проверки составляется акт.

      Предприятие, получившее РИП, организовывает хранение блоков источников излучения в специально отведенных для этого местах, исключающих доступ к блокам посторонних лиц и обеспечивающих их сохранность.

      Для хранения переносных РИП выделяют отдельное помещение площадью не менее 10 квадратных метров. Мощность дозы излучения на наружной поверхности стен и двери этого помещения не должна превышать 3 мкЗв/ч.

      Ответственность за сохранность блоков источников излучения, в том числе и в период установки и ремонта РИП, несет администрация предприятия, которому принадлежит РИП.

      В период проведения ремонта или модернизации оборудования, на котором установлены блоки источников излучения, лицо, ответственное за учет и хранение РИП, осуществляет контроль за перемещением и сохранностью блоков источников излучения.

      107. К непосредственной работе с РИП 2-4 групп (производство, монтаж, ремонт, перезарядка, обслуживание и демонтаж) допускается специально обученный персонал, отнесенный к категории персонал группы "А".

      Работники, которые по характеру своей деятельности попадают в сферу воздействия ионизирующих излучений РИП, но непосредственно с РИП не работают, включаются в список персонала группы "Б", утвержденный руководителем организации.

      108. Ежегодно комиссия, назначенная руководителем организации, проводит инвентаризацию всех имеющихся в организации РИП. В случае обнаружения хищений и потерь источников излучения администрация немедленно информирует руководство и ведомство государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      109. Использование РИП 2-4 групп допускается после оформления организацией информационной карты на соответствие условий работы с источниками ионизирующего излучения настоящим Санитарным правилам, а также лицензии на данный вид деятельности.

      110. Обращение в организации РИП 1-ой группы в количестве, при котором суммарная активность содержащихся в них радионуклидных источников превышает 10 МЗА, допускается при наличии положительного заключения.

      111. Организации, использующие или имеющие в наличии РИП 2-4 групп, ежегодно заполняют и представляют в установленном порядке радиационно-гигиенический паспорт организации (предприятия).

      112. Конструирование, изготовление и производство РИП допускается при наличии заключения и лицензии на этот вид деятельности.

      113. Изготовление опытных образцов РИП в количестве свыше трех экземпляров допускается по техническим условиям, согласованным с ведомством государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Изготовление образцов РИП в количестве не более трех экземпляров допускается по технической документации, согласованной с территориальным подразделением ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      114 Серийное производство, реализация и использование РИП, в том числе РИП зарубежного производства допускаются при наличии заключения.

      115. Изменения, вносимые в ранее согласованную техническую документацию на РИП, подлежат согласованию с территориальным подразделениям ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      116. Требования к технической документации на РИП и к используемым в составе РИП радионуклидным источникам приведены в приложении 11 к настоящим Санитарным правилам.

      117. Обеспечивается соответствие условий эксплуатации РИП (давление, температура, влажность, наличие агрессивных сред) технической документации.

      118. При разработке конструкции РИП предусматривается:

      1) наличие устройств, информирующих о положении источника в блоке (положения "работа" или "хранение");

      2) возможность перекрытия выхода прямого пучка излучения за пределы блока источника и снижения уровней излучений до регламентированных величин при нахождении источника в положении "хранение";

      3) надежная фиксация источника в положениях "работа" и "хранение", исключающая возможность перевода источника из положения "хранение" в положение "работа" без использования специального ключа, но позволяющая беспрепятственно перевести его из положения "работа" в положение "хранение";

      4) невозможность доступа к источнику без использования специального инструмента и без повреждения пломбы изготовителя;

      5) надежное крепление стационарных РИП, исключающее возможность его несанкционированного съема посторонними лицами.

      Первые три требования этого пункта не распространяются на РИП, у которых отсутствует пучок излучения, выводимый за пределы корпуса РИП, и источник неподвижен.

      119. Радиационная защита блока источника РИП 4 группы, предназначенных для использования в помещениях, имеющих постоянные рабочие места, обеспечивает ослабление мощности эквивалентной дозы излучения до величины не более 100 мкЗв/ч на поверхности блока источника и не более 3,0 мкЗв/ч на расстоянии 1,0 м от нее. Для РИП, предназначенных для использования в помещениях, в которых отсутствуют постоянные рабочие места, мощность эквивалентной дозы излучения на расстоянии 1,0 м от поверхности блока источника не должна превышать 20 мкЗв/ч. Эти требования выполняются для всех точек при нахождении источника в положении "хранение", и для всех точек вне зоны рабочего пучка излучения, указанной в технической документации, при нахождении источника в положении "работа".

      120. Для РИП 1 группы мощность поглощенной дозы излучения на расстоянии 0,1 м от любой доступной точки их поверхности при любых нормальных условиях эксплуатации не должна превышать 1,0 мкЗв/ч. Для РИП 1 группы, а также РИП, которым в соответствии с заключением не требуется радиационный контроль и учет, допускается наносить знак радиационной опасности на внутренней поверхности корпуса или на блоке источника.

      Для РИП 2 группы это условие выполняется для всех точек, за исключением зоны рабочего пучка излучения, указанной в технической документации, при нахождении источника в положении "работа".

      121. Конструкция радиационной защиты РИП (блоков источников) выполняется устойчивой к механическим, химическим, температурным и другим воздействиям.

      122. Работа с переносными РИП, мощность эквивалентной дозы излучения на расстоянии 1,0 м от любой доступной точки поверхности которых, при любых нормальных условиях эксплуатации не превышает 1,0 мкЗв/ч, может проводиться в любых производственных помещениях и на открытом воздухе.

      Работа с переносными РИП, для которых это требование не выполняется, допускается только при наличии санитарно-эпидемиологического заключения на соответствие настоящим Санитарным правилам.

      123. На наружную поверхность РИП (блок источника) наносят знак радиационной опасности отчетливо видимый с расстояния не менее 3,0 м. Для РИП 1 группы, а также РИП, которым в соответствии с заключением не требуется радиационный контроль и учет, допускается наносить знак радиационной опасности на внутренней поверхности корпуса или на блоке источника.

      При проектировании радиационной защиты РИП во всех случаях используется коэффициент запаса равный 2.

      124. Установка стационарных РИП 2-4 групп осуществляется в строгом соответствии с технической документацией и проектом, согласованным с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Способ установки и крепления РИП исключает возможность несанкционированного использования их посторонними лицами и обеспечивать сохранность источников.

      125. При установке РИП 4-й группы они максимально удаляются от постоянных рабочих мест.

      126. При использовании РИП 2-4 групп выполняются следующие требования:

      1) пучок излучения направляется в наиболее безопасную для работающих в данном помещении сторону (в сторону земли, в сторону капитальной стены);

      2) установку РИП осуществлять так, чтобы мощность дозы на постоянных рабочих местах и в местах возможного нахождения людей не превышала 1,0 мкЗв/ч, используя дополнительные средства радиационной защиты (стационарные или переносные);

      3) не допускать наличия постоянных рабочих мест на расстоянии менее 1,0 м от поверхности блока источников стационарных РИП 3-4 групп и исключать доступ в эту зону посторонних лиц.

      127. Монтаж и наладка РИП 3-4 групп, перезарядка блоков источников, а также их ремонт и техническое обслуживание осуществляют прошедшие соответствующую подготовку сотрудники эксплуатирующей или иной организации, имеющей лицензию на этот вид деятельности.

      128. После монтажа и наладки стационарных РИП 3-4 групп организацией, аккредитованной на право проведения соответствующих видов измерений, в присутствии лица, ответственного за радиационную безопасность, измеряется мощность эквивалентной дозы излучения:

      1) на наружной поверхности блока источника (РИП) и на расстоянии 1,0 м от нее;

      2) на ближайших рабочих местах;

      3) в местах возможного доступа лиц, не связанных с эксплуатацией РИП и оборудования, на котором он установлен;

      4) проведен контроль радиоактивного загрязнения поверхности блока.

      129. По результатам проведенных измерений оформляются два экземпляра протокола измерений. Один экземпляр остается в эксплуатирующей организации, а второй в организации, проводившей монтаж и наладку РИП.

      130. После завершения монтажа и наладки стационарных РИП 3-4 групп и проведения необходимого радиационного контроля они принимаются в эксплуатацию комиссией, включающей представителей эксплуатирующей организации, ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, организации, осуществлявшей монтаж и наладку РИП, и организации, проводившей радиационный контроль. Приемка РИП в эксплуатацию оформляется актом, один экземпляр которого хранится в эксплуатирующей организации.

      131. Для приемки стационарных РИП 3-4 групп в эксплуатацию организация представляет комиссии:

      1) техническую документацию на РИП;

      2) информационная карта на РИП;

      3) паспорта источников, установленных в блоках источников РИП;

      4) проект размещения РИП (для стационарных РИП);

      5) протокол измерений;

      6) приказы о назначении лица, ответственного за радиационную безопасность (при отсутствии в организации службы радиационной безопасности), а также лиц, ответственных за учет и хранение источников;

      7) инструкцию по радиационной безопасности при использовании РИП;

      8) инструкцию по предупреждению радиационных аварий и ликвидации их последствий;

      9) положение о службе радиационной безопасности или лице, ответственном за радиационную безопасность;

      10) положение о порядке проведения производственного радиационного контроля;

      11) приходно-расходный журнал;

      12) список сотрудников организации, отнесенных к категории персонал групп "А" и "Б", утвержденный приказом руководителя организации;

      13) журнал инструктажа персонала по радиационной безопасности.

      132. Использование принятых в эксплуатацию РИП 3-4 групп допускается при наличии заключения о соответствии условий работы с источниками ионизирующего излучения настоящим Санитарным правилам.

      133. Извлечение источников из блоков источников РИП, если это не предусмотрено инструкцией по эксплуатации, не допускается.

      134. Зарядка (перезарядка) блока источника производится только источниками, указанными в технической документации на РИП. Не допускается использовать для этой цели источники, не предусмотренные технической документацией, отличающиеся от них по физическим параметрам (активность, радионуклид, размеры) или с истекшим сроком эксплуатации.

      135. РИП всех групп, не подлежащие дальнейшему использованию, на захоронение в специализированные организации. Работы по демонтажу стационарных РИП 2-4 групп, выполняются силами организации, имеющей лицензию на этот вид деятельности.

8. Санитарно-эпидемиологические требования к условиям работы с
открытыми источниками излучения (радиоактивными веществами)

      136. Все работы с использованием открытых источников излучения разделяются на три класса. Класс работ с открытыми источниками излучения устанавливается по таблице 3 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам в зависимости от группы радиационной опасности радионуклида и его активности на рабочем месте, при условии, что удельная активность превышает значение, приведенное в ГН.

      137. Радионуклиды как потенциальные источники внутреннего облучения разделяются по степени радиационной опасности на четыре группы в зависимости от МЗА:

      1) группа А – радионуклиды с минимально значимой активностью 103 Бк;

      2) группа Б – радионуклиды с минимально значимой активностью 104 и 105 Бк;

      3) группа В – радионуклиды с минимально значимой активностью 106 и 107 Бк;

      4) группа Г – радионуклиды с минимально значимой активностью 108 Бк и более.

      Принадлежность радионуклида к группе радиационной опасности устанавливается в соответствии с ГН.

      В случае нахождения на рабочем месте радионуклидов разных групп радиационной опасности их активность приводится к группе А радиационной опасности по формуле:



      где СЭ – суммарная активность, приведенная к активности группы А, Бк;

      СА – суммарная активность радионуклидов группы А, Бк;

      МЗАА – минимально значимая активность для группы А, Бк;

      Ci – активность отдельных радионуклидов, не относящихся к группе А;

      M3Ai – минимально значимая активность отдельных радионуклидов, приведенная в ГН.

      138. Классом работ определяются требования к размещению и оборудованию помещений, в которых проводятся работы с открытыми источниками излучения.

      139. При работе с открытыми источниками излучения обеспечивается защита персонала от внутреннего и внешнего облучения, ограничение загрязнения воздуха и поверхностей рабочих помещений, кожных покровов и одежды персонала, а также объектов окружающей среды (воздух, почва, растительность), как при нормальной эксплуатации, так и при проведении работ по ликвидации последствий радиационной аварии.

      140. Ограничение поступления радионуклидов в рабочие помещения и окружающую среду обеспечивается использованием системы статических (оборудование, стены и перекрытия помещений) и динамических (вентиляция и газоочистка) барьеров.

      141. Во всех организациях, в которых проводится работа с открытыми источниками излучения, помещения для каждого класса работ сосредотачиваются в одном месте. В тех случаях, когда в организации ведутся работы по всем трем классам, помещения разделяют в соответствии с классом проводимых в них работ.

      142. Работы с открытыми источниками излучения с активностью ниже значений, приведенных в ГН, допускается проводить в производственных помещениях, к которым не предъявляются дополнительные требования по радиационной безопасности.

      143. Работы III класса проводятся в отдельных помещениях, соответствующих требованиям, предъявляемым к химическим лабораториям. В составе этих помещений предусматривается устройство приточно-вытяжной вентиляции и душевой. Работы, связанные с возможностью радиоактивного загрязнения воздуха (операции с порошками, упаривание растворов, работа с эманирующими и летучими веществами), проводятся в вытяжных шкафах.

      144. Работы II класса проводятся в помещениях, размещенных в отдельной части здания изолированно от других помещений. При проведении в одной организации работ II и III классов, связанных единой технологией, допускается выделить общий блок помещений, оборудованных в соответствии с требованиями, предъявляемыми к работам II класса.

      При планировке выделяются помещения постоянного и временного пребывания персонала.

      В составе этих помещений предусматривается санитарный пропускник или санитарный шлюз. Помещения для работ II класса оборудуются вытяжными шкафами или боксами.

      145. Работы I класса проводят в отдельном здании или изолированной части здания с отдельным входом через санитарный пропускник. Рабочие помещения оборудуют боксами, камерами, каньонами или другим герметичным оборудованием. Помещения разделяются на три зоны:

      1) первая зона – необслуживаемые помещения, где размещают технологическое оборудование и коммуникации, являющиеся основными источниками излучения и радиоактивного загрязнения. Пребывание персонала в необслуживаемых помещениях при работающем технологическом оборудовании не допускается;

      2) вторая зона – периодически обслуживаемые помещения, предназначенные для ремонта оборудования и других работ, связанных с вскрытием технологического оборудования, размещением узлов загрузки и выгрузки радиоактивных материалов, временного хранения сырья, готовой продукции и радиоактивных отходов;

      3) третья зона – помещения постоянного пребывания персонала в течение всей смены (операторские, пульты управления);

      4) для исключения распространения радиоактивного загрязнения между зонами оборудуются санитарные шлюзы;

      5) при работах I класса в зависимости от назначения радиационного объекта и эффективности применяемых барьеров допускается двухзональная планировка рабочих помещений. Требования радиационной безопасности для этих условий регламентируются специальными правилами.

      146. В помещениях для работ I и II классов управление общими системами отопления, газоснабжения, сжатого воздуха, водопровода и групповые электрические щитки выносятся из рабочих помещений.

      147. Для снижения уровней внешнего облучения персонала от открытых источников излучения используются системы автоматизации и дистанционного управления, экранирование источников излучения и сокращение времени рабочих операций.

      148. В организации, где проводятся работы с радиоактивными веществами, предусматривается комплекс мероприятий по дезактивации производственных помещений и оборудования.

      149. Полы и стены помещений для работ II класса и 3-й зоны I класса, а также потолки в 1-й и 2-й зонах I класса покрывают гладким слабо сорбирующим материалом стойким к моющим средствам. Помещения, относящиеся к разным зонам и классам, окрашивают в разные цвета.

      150. Края покрытий пола поднимаются и заделываются заподлицо со стенами. При наличии трапов пол имеет уклоны. Полотна дверей и переплеты окон имеют простейшие профили.

      151. Высота помещений для работы с радиоактивными веществами и площадь в расчете на одного работающего определяются требованиями строительных норм и правил. Для работ I и II классов площадь помещения в расчете на одного работающего составляет не менее 10 квадратных метров.

      152. Оборудование и рабочая мебель имеет гладкую поверхность, простую конструкцию и слабо сорбирующие покрытия, облегчающие удаление радиоактивных загрязнений.

      153. Оборудование, инструменты и мебель закрепляются за помещениями каждого класса (зонами) и соответственно маркируются. Передача их из помещений одного класса (зоны) в другие не допускается.

      154. Производственные операции с радиоактивными веществами в камерах и боксах выполняются дистанционными средствами или с использованием перчаток, герметично вмонтированных в фасадную стенку. Загрузка и выгрузка перерабатываемой продукции, оборудования, замена камерных перчаток, манипуляторов производится без разгерметизации камер или боксов.

      155. Количество радиоактивных веществ на рабочем месте содержится минимально необходимым для работы. При возможности выбора радиоактивных веществ, используют вещества меньшей группы радиационной опасности, растворы, а не порошки, растворы с наименьшей удельной активностью.

      Число операций, при которых возможно радиоактивное загрязнение помещений и окружающей среды (пересыпание порошков, возгонка), следует сводить к минимуму. При ручных операциях с радиоактивными растворами используют автоматические пипетки или пипетки с грушами.

      156. Организация работ с открытыми источниками направлена на минимизацию радиоактивных отходов, образующихся при технологических процессах (операциях).

      157. Для ограничения загрязнения рабочих поверхностей, оборудования и помещений, при работах с радиоактивными веществами в лабораторных условиях, используют лотки и поддоны, выполненные из слабо сорбирующих материалов, пластиковыми пленками, фильтровальной бумагой и другими материалами разового пользования.

      158. При работе с открытыми источниками излучения вентиляционные и воздухоочистные устройства обеспечивают защиту от радиоактивного загрязнения воздуха рабочих помещений и атмосферного воздуха. Рабочие помещения, вытяжные шкафы, боксы, каньоны и другое технологическое оборудование устраиваются так, чтобы поток воздуха был направлен из менее загрязненных пространств к более загрязненным.

      159. Проектирование вентиляции и кондиционирования воздуха в производственных зданиях и сооружениях организации, а также выбросов вентиляционного воздуха в атмосферу и очистки его перед выбросом производят в соответствии с требованиями настоящих Санитарных правил. Для организаций, у которых выбросы радиоактивных веществ в атмосферу могут создавать дозу у критической группы населения более 10 мкЗв/год, предельно допустимые выбросы устанавливают на основании заключения.

      160. Удаляемый из укрытий, боксов, камер, шкафов и другого оборудования загрязненный воздух перед выбросом в атмосферу подвергается очистке. Не допускается разбавление этого воздуха до его очистки.

      В организациях, где проводятся работы 1 и II классов, предусматривают вытяжные трубы, высота которых обеспечивает снижение объемной активности радиоактивных веществ в атмосферном воздухе в месте приземления факела до значений, обеспечивающих не превышение установленной квоты предела дозы для населения.

      161. Допускается удалять воздух во внешнюю среду без очистки, если его суммарный выброс за год не превысит установленного для организации допустимого значения выброса. При этом уровни внешнего и внутреннего облучения населения не превышают установленных квот.

      162. В зданиях, где для работ с открытыми источниками излучения отводится только часть общей площади, необходимо предусматривать отдельные системы вентиляции.

      163. При использовании системы рециркуляции воздуха обеспечивается очистка от радиоактивных и токсических веществ и аэрация помещений для работ I и II классов.

      164. В герметичных камерах и боксах при закрытых проемах обеспечивается разрежение не менее 20 миллиметров водяного столба, камеры и боксы оборудоваться приборами контроля степени разрежения. Расчетная скорость движения воздуха в рабочих проемах вытяжных шкафов и укрытий принимается равной 1,5 м в секунду.

      Допускается кратковременное снижение разрежения до 10 миллиметров водяного столба и снижение скорости воздуха в открываемых проемах до 0,5 м в секунду.

      165. Вентиляторы, обеспечивающие вытяжные шкафы, боксы и камеры, располагают в специальных отдельных помещениях. В помещениях для работ I класса вытяжная камера входит в состав помещений второй зоны; вентиляционные системы, обслуживающие помещения для работ I класса, иметь резервные агрегаты производительностью не менее 1/3 полной расчетной.

      Пускатели двигателей имеют световую сигнализацию, их размещают в помещениях 3 зоны.

      166. Для работ с эманирующими и летучими радиоактивными веществами предусматривается постоянно действующая система вытяжной вентиляции хранилищ, рабочих помещений и боксов. Система обеспечивается резервным вытяжным агрегатом производительностью не менее 1/3 полной расчетной.

      167. Основными требованиями при выборе и устройстве систем и установок пылегазоочистки при работах с радиоактивными веществами I и II классов являются:

      1) минимальное число единиц пылегазоочистного оборудования;

      2) механизация и автоматизация процессов обслуживания, ремонта и замены пылегазоочистного оборудования, в необходимых случаях дистанционное производство этих работ;

      3) наличие систем контроля и сигнализации за эффективностью работы очистных аппаратов и фильтров; в случае многоступенчатой системы пылегазоочистки предусматривается автоматизированный контроль и сигнализация, как за работой всей системы, так и отдельных ее частей (ступеней);

      4) надежная изоляция пылегазоочистного оборудования как источника излучения, обеспечение безопасности персонала при обслуживании.

      168. Фильтры и аппараты устанавливаются непосредственно у боксов, камер, шкафов, укрытий с тем, чтобы максимально снизить загрязнение систем магистральных воздухоотводов.

      169. При размещении пылегазоочистного оборудования в отдельных помещениях (частях зданий, отдельных зданиях) к ним предъявляются те же требования, что и к основным производственным помещениям. В случае размещения пылегазоочистного оборудования на чердаке, он оборудуется как технический этаж.

      170. Помещения пылегазоочистного оборудования изолируются и не сообщаться по воздуху с основными производственными помещениями и зонами. Вход и выход в помещения пылегазоочистного оборудования осуществляется через санитарный шлюз.

      171. В комплексе помещений пылегазоочистного оборудования предусматриваются изолированные помещения или герметичные вентилируемые участки для ремонта, разборки, временного хранения фильтров, аппаратов и их элементов, а также для хранения средств уборки и дезактивации.

      172. При централизованном размещении пылегазоочистного оборудования на участках для работ I класса в основу планировки комплекса пылегазоочистки положен принцип зонирования.

      173. В помещениях для работ I класса и отдельных работ II класса при зональном размещении оборудования необходимо предусматривать подачу воздуха к шланговым изолирующим индивидуальным средствам защиты персонала (пневмокостюмам, пневмошлемам, шланговым противогазам), а также возможность подключения передвижных вытяжных установок к системам вытяжной вентиляции.

      Для подачи воздуха к шланговым средствам защиты допускается устанавливать отдельную пневмолинию или отдельные вентиляторы, обеспечивающие необходимое давление и расход воздуха. Места присоединения шлангов снабжаются шаровыми или пружинными автоматическими клапанами.

      174. Отопление помещений для работ с применением открытых источников излучения предусматривается водяным или электрическим.

      175. Организации, где ведутся работы с открытыми источниками излучения всех классов, имеют холодное и горячее водоснабжение и канализацию. Исключение допускается для полевых лабораторий, ведущих работы III класса и располагающихся вне населенных пунктов или в населенных пунктах, не имеющих центрального водоснабжения.

      176. В помещениях для работ I и II классов краны для воды, подаваемой к раковинам, имеют смесители и открываться при помощи педального, локтевого или бесконтактного устройства. Промывка унитазов осуществляется педальным спуском воды. Оборудуются электросушилки для рук.

      177. Система специальной канализации предусматривает дезактивацию сточных вод и возможность их повторного использования для технологических целей. Очистные сооружения располагаются в специальном помещении или на выгороженном участке территории организации. Система канализации обеспечивается средствами контроля за количеством и активностью сточных вод.

      Приемники для слива радиоактивных растворов (раковины, трапы) в системе специальной канализации изготавливаются из коррозионно-стойких материалов или имеют легко дезактивируемые коррозионно-стойкие покрытия внутренних и наружных поверхностей. Конструкция приемников исключает возможность разбрызгивания растворов.

      178. Прокладка воздуховодов, труб водопровода, канализации и других коммуникаций в стенах и перекрытиях не должна приводить к ослаблению защиты от ионизирующего излучения.

      179. Санитарный пропускник размещается в здании, в котором проводятся работы с открытыми источниками излучения или в отдельной части здания, соединенной с производственным корпусом (лабораторией) закрытой галереей.

      В состав санитарного пропускника входят: душевые, гардеробная домашней одежды, гардеробная специальной одежды, помещения для хранения средств индивидуальной защиты, пункт радиометрического контроля кожных покровов и спецодежды, кладовая грязной спецодежды, кладовая чистой спецодежды, туалетные комнаты.

      В санитарном пропускнике устраивается питьевой фонтанчик с педальным или бесконтактным управлением.

      180. Планировка санитарного пропускника обеспечивает раздельное прохождение персонала в рабочие помещения и в обратном направлении по разным маршрутам.

      181. Стационарные санитарные шлюзы размещаются между второй и третьей зонами рабочих помещений. В зависимости от объема и характера проводимых работ в санитарных шлюзах предусматриваются:

      1) места для переодевания, хранения и предварительной дезактивации дополнительных средств индивидуальной защиты;

      2) умывальники;

      3) пункт радиационного контроля.

      Помимо стационарных санитарных шлюзов, допускается использование переносных санитарных шлюзов, устанавливаемых непосредственно у входа в помещение, где производятся ремонтные работы.

      182. Пол, стены и потолок санитарно-бытовых помещений, а также поверхности шкафов имеют влагостойкие покрытия, слабо сорбирующие радиоактивные вещества и допускающие легкую очистку и дезактивацию.

      183. Число мест для хранения домашней и рабочей одежды в гардеробной соответствует максимальному числу людей, постоянно и временно работающих в смене.

      184. Размещение кладовой для грязной специальной одежды обеспечивает закрытую транспортировку одежды, направляемой в стирку, с выходом на улицу, минуя чистые помещения. Кладовая располагается вблизи пунктов радиометрического контроля и гардеробной загрязненной специальной одежды.

      Сортировка специальной одежды производиться по ее виду и степени радиоактивного загрязнения. Загрязненная специальная одежда из раздевалки передается в кладовую в упакованном виде.

      185. Помещения для хранения и выдачи средств индивидуальной защиты (фартуки, очки, респираторы, дополнительная обувь) размещаются в чистой зоне, между гардеробной чистой специальной одежды и рабочими помещениями.

      186. Пункт радиометрического контроля кожных покровов размещается между душевой и гардеробной домашней одежды.

9. Санитарно-эпидемиологические требования к применению
материалов и изделий, загрязненных или содержащих радионуклиды

      187. Материалы и изделия с низкими уровнями содержания радионуклидов допускается использовать в работе. Критерием для принятия решения о возможном использовании сырья, материалов и изделий, содержащих радионуклиды, является ожидаемая индивидуальная годовая эффективная доза облучения, которая при планируемом виде их использования не должна превышать 10 мкЗв, годовая коллективная эффективная доза не должна быть более одного чел-Зв.

      188. Не допускается наличие нефиксированного (снимаемого) радиоактивного загрязнения на поверхности материалов и изделий (металл, древесина), поступающих для использования.

      189. Не ограничивается использование любых твердых материалов, сырья и изделий при удельной активности радионуклидов в них менее 0,3 килобеккерель на килограмм (далее – кБк/кг),при не возможности определения удельной активности применяются ГН, указанные в пункте 264 настоящих Санитарных правил.

      190. Сырье, материалы и изделия с удельной бета-активностью от 0,3 до 100 кБк/кг, или с удельной альфа-активностью от 0,3 до 7,4 кБк/кг, или с содержанием трансурановых радионуклидов от 0,3 до 1,0 кБк/кг могут ограниченно использоваться при наличии заключения на определенный вид применения. Эти материалы подлежат обязательному радиационному контролю.

      191. При использовании строительных материалов и удобрений, содержащих радиоактивные вещества природного происхождения, обеспечивается соблюдение требований ГН.

      192. Предназначенные для дальнейшего использования по прямому назначению материалы и изделия, содержащие радиоактивные вещества выше уровней, приведенных в ГН, подлежат дезактивации.

      Дезактивация проводится в случаях, когда уровень загрязненности материалов и изделий может быть снижен до допустимых значений.

      193. Протокол о содержании радионуклидов и об отсутствии снимаемого радиоактивного загрязнения в сырье, материалах и изделиях, предназначенных для вывоза с радиационного объекта, выдает служба радиационной безопасности данной организации.

      194. Предназначенное для отправки на перерабатывающие объекты загрязненное металлическое сырье после его дезактивации подлежит предварительной переплавке или иной переработке на радиационных объектах, исключающей образование вторичных радиоактивных отходов при любых вариантах дальнейшего использования переплавленного металла.

      195. Проведение дезактивации, переплавки или иной переработки материалов, содержащих радионуклиды допускается при наличии заключения и лицензии на указанный вид деятельности. Технология переработки сырья и его дальнейшего использования разрабатывается и утверждается в соответствии с заключением.

      196. Числовые значения допустимой удельной активности по основным долгоживущим радионуклидам для неограниченного использования металлов после предварительной переплавки или иной переработки приведены в приложении 12 к настоящим Санитарным правилам.

      197. В случае невозможности или нецелесообразности использования сырья, материалов и изделий, отнесенных к категории ограниченного использования, согласно настоящих Санитарных правил, они направляются на специально выделенные участки в места захоронения промышленных отходов. Не допускается наличие снимаемого радиоактивного загрязнения на этих отходах. Порядок, условия и способы захоронения таких производственных отходов осуществляются в соответствии с заключением.

      198. В случае невозможности или нецелесообразности дальнейшего использования материалов, изделий и сырья, содержащих радионуклиды выше значений, приведенных в настоящих Санитарных правил, с ними обращаются как с радиоактивными отходами.

10. Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, временному
хранению, транспортированию и захоронению радиоактивных отходов

      199. Радиоактивные отходы (далее – РАО) образуются при эксплуатации и выводе из эксплуатации объектов ядерного топливного цикла, атомных электростанций, судов с ядерными энергетическими установками и иными радиационными источниками; при использовании радиоактивных веществ в производственных, научных организациях и медицине; при реабилитации территорий, загрязненных радиоактивными веществами, а также при радиационных авариях.

      200. По агрегатному состоянию РАО подразделяются на жидкие, твердые и газообразные.

      201. К жидким РАО относятся не подлежащие дальнейшему использованию любые радиоактивные жидкости, растворы органических и неорганических веществ, пульпы, шламы. Жидкие отходы считаются радиоактивными, если в них удельная активность радионуклидов более чем в 10 раз превышает значения уровней вмешательства (УВ Бк/кг), приведенных в ГН.

      202. К твердым РАО относятся отработавшие свой ресурс радионуклидные источники, не предназначенные для дальнейшего использования материалы, изделия, оборудование, биологические объекты, загрязненные объекты внешней среды, отвержденные жидкие отходы, в которых удельная активность радионуклидов превышает значения минимально значимой удельной активности (МЗУА Бк/кг и МЗА Бк), приведенные в ГН.

      203. При известном радионуклидном составе в отходах они считаются радиоактивными, если сумма отношений удельной активности радионуклидов Бк/кг к их минимально значимой активности и сумма отношений их активности Бк к МЗА превышают 1.

      204. При неизвестном радионуклидном составе твердые отходы считаются радиоактивными, если их удельная активность больше:

      1) 100 кБк/кг – для бета-излучающих радионуклидов;

      2) 10 кБк/кг – для источников альфа-излучающих радионуклидов;

      3) 1 кБк/кг – для трансурановых радионуклидов.

      205. Гамма-излучающие отходы неизвестного состава считаются радиоактивными, если мощность эквивалентной дозы у их поверхности (0,1 м) превышает 0,001 мЗв/ч над фоном при соблюдении условий измерения в соответствии с утвержденными методиками.

      206. Жидкие и твердые РАО подразделяются по удельной активности на три категории в соответствии с таблицей 4 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам.

      207. В случае, когда по приведенным характеристикам радионуклидов таблицы 4 приложение 4 к настоящим Санитарным правилам отходы относятся к разным категориям, для них устанавливается наиболее высокое значение категории отходов.

      208. Для предварительной сортировки твердых отходов рекомендуется использование критериев по уровню радиоактивного загрязнения в соответствии с таблицей 5 приложения 4 к настоящим Санитарным правилам и по мощности дозы гамма-излучения на расстоянии 0,1 м от поверхности при соблюдении условий измерения в соответствии с утвержденными методиками:

      1) низкоактивные – от 0,001 м Зв/ч до 0,3 м Зв/ч;

      2) среднеактивные – от 0,3 м Зв/ч до 10 м Зв/ч;

      3) высокоактивные – более 10 м Зв/ч.

      209. Сбор радиоактивных отходы в организации производится в местах их образования отдельно от обычных отходов с учетом:

      1) категории отходов;

      2) агрегатного состояния (твердые, жидкие);

      3) физических и химических характеристик;

      4) природы (органические, неорганические);

      5) периода полураспада радионуклидов, находящихся в отходах (с периодом полураспада, составляющим часы, дни, месяцы, годы, десятилетия и больший период);

      6) взрыво- и огнеопасности;

      7) принятых методов переработки отходов.

      РАО в организации по возможности переводиться в физически-, химически- и биологически-инертное состояние.

      Не допускается смешивание радиоактивных и нерадиоактивных отходов и РАО разных категорий с целью снижения их удельной активности.

      210. Для сбора РАО в организации предусматривается специальные сборники-контейнеры. Для первичного сбора твердых РАО могут использоваться пластикатовые или бумажные мешки, которые затем загружаются в сборники-контейнеры. Мешки из полимерной пленки могут быть механически прочными, максимально устойчивыми к воздействию низких температур и иметь шнур для плотного затягивания верха мешка после его заполнения. При размещении отходов в мешках во всех случаях следует принять меры, предотвращающие возможность их механических повреждений острыми, колющими и режущими предметами. Заполнение сборников-контейнеров РАО производиться под радиационным контролем в условиях, исключающих возможность их рассыпания и разлива.

      211. Жидкие РАО собираются в специальные емкости. В организации, где образуются жидкие РАО, рекомендуется переводить их в твердое состояние. При малых количествах жидких РАО (менее 200 л/сутки) они направляются на хранение или переработку в специализированные организации (СПО). В организациях, где возможно образование значительного количества жидких РАО (более 200 л/сутки), проектом предусматривается система спецканализации. В спецканализацию не допускается сбрасывать нерадиоактивные стоки.

      212. Не допускается сброс жидких РАО в поверхностные и подземные водные объекты, на водосборные площади, в недра и на почву.

      213. Короткоживущие отходы, время распада радионуклидов которых до значений ниже МЗУА составляет менее одного года, допускается временно хранить в организации без направления на захоронение с последующим обращением с ними как с нерадиоактивными отходами.

      214. Временное хранение РАО различных категорий в организации осуществляется в отдельных помещениях, либо на специально выделенном участке, оборудованном в соответствии с требованиями, предъявляемыми к помещениям для работ не ниже II класса. Не допускается хранение в организациях свыше срока, предусмотренного проектом, некондиционированных РАО и отработавших источников ионизирующего излучения.

      215. Временное хранение контейнеров с РАО, содержащими эманирующие радиоактивные вещества (радий, торий и другие.), производится в вытяжных шкафах или укрытиях, оборудованных системой вытяжной вентиляции со скоростью движения воздуха в рабочих проемах вытяжных шкафов не менее 1,5 м/с.

      216. Для транспортирования РАО с мест их временного хранения в СПО используются специальные транспортные контейнеры. Конструкция контейнеров для низкоактивных отходов позволяет ручную загрузку и выгрузку упаковок РАО. Загрузка и выгрузка РАО средней и высокой активности механизируется.

      217. РАО, содержащие радионуклиды с периодом полураспада менее 15 суток, собираются отдельно от других РАО и выдерживаются в местах временного хранения для снижения активности до уровней, не превышающих 10 УВi для жидких и МЗУА для твердых радиоактивных отходов. После такой выдержки твердые отходы удаляются как обычные промышленные отходы, а жидкие отходы могут использоваться организацией в системе оборотного хозяйственно-технического водоснабжения или сливаться в хозяйственно-бытовую канализацию. Допускается сброс жидких отходов в водоемы (за исключением водоемов рыбно-хозяйственного назначения) при условии не превышения в них удельной активности радионуклидов значений УВ.

      218. Сроки выдержки РАО с содержанием большого количества органических веществ (трупы экспериментальных животных и т.п.) не должны превышать 5 суток в случае, если не обеспечиваются условия хранения (выдержки) в холодильных установках или соответствующих растворах.

      219. Ответственный за организацию сбора, хранения и сдачу РАО назначается приказом администрации организации.

      Ответственное лицо ведет систематический контроль и учет за сбором, временным хранением и подготовкой к удалению РАО, образующихся в процессе работы. Указанные сведения заносятся в журнал учета РАО по форме согласно документами нормирования.

      220. Не реже одного раза в год комиссия, назначаемая администрацией организации, проверяет правильность ведения учета количества РАО, сданных специализированной организации на захоронение, а также находящихся в организации.

      221. Требования к транспортировке, кондиционированию, переработке и захоронению радиоактивных отходов регулируются отдельными санитарными правилами.

11. Санитарно-эпидемиологические требования к осуществлению производственного радиационного контроля

      222. Радиационный контроль охватывает все основные виды воздействия ионизирующего излучения на человека.

      223. Целью радиационного контроля является получение информации об индивидуальных и коллективных дозах облучения персонала, пациентов и населения при всех условиях жизнедеятельности человека, а также сведений о всех регламентируемых величинах, характеризующих радиационную обстановку.

      224. Объектами радиационного контроля являются:

      1) персонал категории групп "А" и "Б" при воздействии на них ионизирующего излучения в производственных условиях;

      2) пациенты при выполнении медицинских рентгенорадиологических процедур;

      3) население при воздействии на него природных и техногенных источников излучения;

      4) среда обитания человека.

      225. Радиационный контроль при работе с техногенными источниками излучения осуществляется за всеми основными радиационными показателями, определяющими уровни облучения персонала и населения. В каждой организации система радиационного контроля предусматривает конкретный перечень видов контроля, типов радиометрической и дозиметрической аппаратуры, точек измерения и периодичности контроля.

      Вклад природных источников излучения в облучение персонала в производственных условиях контролируется и учитывается при оценке доз в тех случаях, когда он превышает 1 мЗв в год.

      226. Контроль с использованием индивидуальных дозиметров является обязательным для категории персонала группы "А". Индивидуальный контроль за облучением персонала в зависимости от характера работ включает:

      1) радиометрический контроль за загрязненностью кожных покровов и средств индивидуальной защиты;

      2) контроль за характером, динамикой и уровнями поступления радиоактивных веществ в организм с использованием методов прямой и/или косвенной радиометрии;

      3) контроль за дозами внешнего бета-, гамма- и рентгеновского излучений, а также нейтронов с использованием индивидуальных дозиметров или расчетным путем. По результатам радиационного контроля рассчитываются значения эффективных доз у персонала, а при необходимости, определены значения и эквивалентных доз облучения отдельных органов.

      227. Контроль за радиационной обстановкой в зависимости от характера проводимых работ включает:

      1) измерение мощности дозы рентгеновского, гамма- и нейтронного излучений, плотности потоков частиц ионизирующего излучения на рабочих местах, в смежных помещениях, на территории организации, в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения;

      2) измерение уровней загрязнения радиоактивными веществами рабочих поверхностей, оборудования, транспортных средств, средств индивидуальной защиты, кожных покровов и одежды персонала;

      3) определение объемной активности газов и аэрозолей в воздухе рабочих помещений;

      4) измерение или оценку активности выбросов и сбросов радиоактивных веществ;

      5) определение уровней радиоактивного загрязнения объектов окружающей среды в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения.

      228. Система производственного радиационного контроля объектов I и II категорий включает:

      1) непрерывный контроль на основе стационарных автоматизированных технических средств;

      2) оперативный контроль на основе носимых и передвижных технических средств;

      3) лабораторный анализ на основе стационарной лабораторной аппаратуры, средств отбора и подготовки проб для анализа.

      Автоматизированные системы обеспечивают контроль, регистрацию, отображение, сбор, обработку, хранение и выдачу информации.

      229. В помещениях, где ведутся работы с делящимися материалами в количествах, при которых возможно возникновение самопроизвольной цепной реакции деления, а также на ядерных реакторах и критических сборках и при других работах I класса, где радиационная обстановка при проведении работ может существенно изменяться, устанавливают приборы радиационного контроля со звуковыми и световыми сигнализирующими устройствами, а персонал обеспечивается аварийными дозиметрами.

      230. Результаты индивидуального контроля доз облучения персонала хранятся в течение пятидесяти лет. При проведении индивидуального контроля ведется учет годовых эффективной и эквивалентных доз, эффективной дозы за пять последовательных лет, а также суммарной накопленной дозы за весь период профессиональной работы. Данные индивидуальных доз облучения персонала (полугодовая и годовая) оформляются по форме № 1-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения" и формы № 2-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению" и предоставляются в ведомство государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения согласно приложению 13 к настоящим Санитарным правилам.

      231. Индивидуальная доза облучения регистрируется в журнале с последующим внесением в индивидуальную карточку, а также в машинный носитель для создания базы данных в организациях.

      Копия индивидуальной карточки работника в случае его перехода в другую организацию, где проводится работа с источниками излучения, передается на новое место работы; оригинал хранится на прежнем месте работы в течение 50 лет.

      232. Лицам, командируемым для работ с источниками излучения, выдается заполненная копия индивидуальной карточки о полученных дозах облучения. Данные о дозах облучения прикомандированных лиц включаются в их индивидуальные карточки.

      233. В организациях, проводящих работы с техногенными источниками излучения, администрацией устанавливаются контрольные уровни.

      Перечень и числовые значения контрольных уровней определяются в соответствии с условиями работы и заключением.

      234. При установлении контрольных уровней следует исходить из принципа оптимизации с учетом:

      1) неравномерности радиационного воздействия во времени;

      2) целесообразности сохранения уже достигнутого уровня радиационного воздействия на данном объекте ниже допустимого;

      3) эффективности мероприятий по улучшению радиационной обстановки.

      При изменении характера работ перечень и числовые значения контрольных уровней подлежат уточнению. При установлении контрольных уровней объемной и удельной активности радионуклидов в атмосферном воздухе и в воде водоемов следует учитывать возможное поступление их по пищевым цепочкам и внешнее излучение радионуклидов, накопившихся на местности.

      235. Результаты радиационного контроля сопоставляются со значениями пределов доз и контрольными уровнями. При превышении контрольных уровней администрация организации проводит анализ.

      Анализ результатов производственного контроля, за радиационной безопасностью осуществляется на каждом объекте, результаты оценки ежегодно заносятся в радиационно-гигиенические паспорта организаций и территорий. Данные контроля, за радиационной безопасностью используются для оценки радиационной обстановки, установления контрольных уровней, разработки мероприятий по снижению доз облучения и оценки их эффективности, ведения радиационно-гигиенических паспортов организаций и территорий. В зависимости от вида деятельности с ИИИ форма радиационно-гигиенического паспорта разрабатывается и утверждается администрацией организации, который согласовывается в ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Типовая форма радиационно-гигиенических паспортов организации (предприятия) и территории представлены в приложении 14 к настоящим Санитарным правилам.

      О случаях превышения пределов доз для персонала, установленных в ГН или квот облучения населения, администрация организации информирует об этом территориальное подразделение ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

12. Санитарно-эпидемиологические требования к производственному
радиационному контролю объектов нефтегазового комплекса

      236. При добыче, переработке и транспортировке нефти и газа в окружающую среду поступают природные радионуклиды семейств урана-238 (далее – 238U) и тория-232 (далее – 232Th), а также калия-40 (далее – 40К). Радионуклиды осаждаются на внутренних поверхностях оборудования (насосно-компрессорные трубы, резервуары и другие), на территории организаций и поверхностях рабочих помещений, концентрируясь в ряде случаев до уровней, при которых возможно повышенное облучение работников, населения, а также загрязнение окружающей среды.

      237. На рабочих местах по технологическому процессу добычи и первичной переработки минерального органического сырья основными природными источниками облучения работников организаций нефтегазовой комплекса (далее – НГК) в производственных условиях могут быть:

      1) промысловые воды, содержащие природные радионуклиды;

      2) загрязненные природными радионуклидами территории (отдельные участки территорий) нефтегазодобывающих и перерабатывающих организаций;

      3) отложения солей с высоким содержанием природных радионуклидов на технологическом оборудовании, на территории организаций и поверхностях рабочих помещений;

      4) производственные отходы с повышенным содержанием природных радионуклидов;

      5) загрязненные природными радионуклидами транспортные средства и технологическое оборудование в местах их ремонта, очистки и временного хранения;

      6) технологические процессы, связанные с распылением воды с высоким содержанием природных радионуклидов;

      7) технологические участки, в которых имеются значительные эффективные площади испарений (открытые хранилища и поля испарений, места утечек продукта и технологических вод, резервуары и хранилища продукта), и возможно интенсивное испарение отдельных фракций нефти, аэрация воды;

      8) технологические процессы, в результате которых в воздух рабочих помещений могут интенсивно поступать изотопы радона (радон-222 и торон-220), а также образующиеся из них короткоживущие дочерние продукты распада радона и торона (далее – ДПР и ДПТ);

      9) производственная пыль с высоким содержанием природных радионуклидов в воздухе рабочей зоны;

      10) в некоторых случаях источником внешнего облучения могут оказаться и используемые баллоны со сжиженным газом (при высоких концентрациях радона в газе источниками гамма-излучения являются дочерние продукты радона – свинец-214 и висмут-214).

      238. Суммарная эффективная доза производственного облучения работников формируется за счет внешнего облучения гамма-излучением природных радионуклидов и внутреннего облучения при ингаляционном поступлении изотопов радона и их короткоживущих дочерних продуктов и долгоживущих природных радионуклидов с производственной пылью.

      239. Радиационная безопасность населения и работников организаций НГК обеспечивается за счет:

      1) не превышения установленных пределов индивидуальных эффективных доз облучения работников и критических групп населения природными источниками излучения;

      2) обоснования мероприятий по радиационной безопасности на стадии проектирования объектов НГК и учета требований по обращению с производственными отходами с повышенным содержанием природных радионуклидов в процессе деятельности организаций, а также при реабилитации территории объектов после вывода их из эксплуатации (консервации);

      3) разработки и осуществления мероприятий по поддержанию на низком уровне индивидуальных доз облучения и численности работников организаций НГК и уровней облучения критических групп населения природными источниками излучения, а также загрязнения объектов среды обитания людей природными радионуклидами.

      240. Индивидуальная годовая эффективная доза облучения природными источниками излучения работников НГК в производственных условиях не должна превышать 5 мЗв.

      241. Среднегодовые значения радиационных факторов по пункту 230, соответствующие эффективной дозе 5 мЗв, при воздействии каждого из них в отдельности при продолжительности работы 2000 часов в год и средней скорости дыхания работников 1,2 метра кубических в час (далее – м3/ч) составляют:

      1) мощность эффективной дозы гамма-излучения на рабочем месте – 2,5 микроЗиверт в час (далее – мкЗв/ч);

      2) эквивалентная равновесная объемная активность (далее – ЭРОА) радона в воздухе зоны дыхания – 310 Беккерель на кубический метр (далее – Бк/м3);

      3) эквивалентная равновесная объемная активность торона в воздухе зоны дыхания – 68 Бк/м3;

      4) удельная активность в производственной пыли урана-238 в радиоактивном равновесии с членами своего ряда – 40/f кило Беккерель на килограмм (далее – кБк/кг), где f – среднегодовая общая запыленность воздуха в зоне дыхания работников, миллиграмм на кубический метр (далее – мг/м3);

      5) удельная активность в производственной пыли тория-232 в радиоактивном равновесии с членами своего ряда – 27/f кБк/кг, где f – среднегодовая общая запыленность воздуха в зоне дыхания работников, мг/м3.

      При одновременном воздействии на рабочих местах нескольких радиационных факторов сумма отношений величины воздействующих факторов к приведенным выше значениям не должна превышать 1;

      6) при облучении работников в условиях, отличающихся от перечисленных в пункте 235 настоящих Санитарных правил, среднегодовые значения радиационных факторов устанавливаются по согласованию с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      242. Обеспечение радиационной безопасности при обращении с производственными отходами организаций нефтегазовой отрасли с повышенным содержанием природных радионуклидов осуществляется в соответствии с документами нормирования. Если по результатам первичного обследования не обнаружено повышенное облучение работников, а эффективная удельная активность природных радионуклидов в производственных отходах не превышает 1,5 кБк/кг, то дальнейший радиационный контроль не обязателен.

      243. Эффективная доза облучения природными источниками излучения работников организаций нефтегазовой отрасли в производственных условиях не должна превышать ГН.

      При дозах облучения более 1 мЗв/год работники относятся к лицам, подвергающимся повышенному производственному облучению природными источниками излучения.

      244. Радиационная безопасность на объектах нефтегазовой отрасли осуществляются в соответствии с документами нормирования.

      Если облучение работников от природных радионуклидов может превышать 1 мЗв/год или в результате деятельности объекта образуются (или уже имеются) производственные отходы с эффективной удельной активностью природных радионуклидов более 1,5 кБк/кг.

      245. Перечень организаций нефтегазовой отрасли или отдельных рабочих мест с повышенными уровнями облучения работников природными источниками, а также категория имеющихся (образующихся) в организации производственных отходов, содержащих природные радионуклиды, устанавливаются по результатам первичного радиационного обследования.

      246. Повторное обследование проводят, если в организации произошли существенные изменения, которые могли привести к увеличению облучения работников: освоение новых горизонтов или месторождений, изменение технологии добычи, смена поставщиков (для организаций по переработке и транспортированию сырья) и другое, но не реже 1 раза в 3 года.

      247. Если в организации не обнаружено повышенное облучение работников, но имеются или образуются производственные отходы I категории или выше, то устанавливается производственный радиационный контроль.

      248. Если по результатам обследования обнаружено превышение дозы производственного облучения работников природными источниками 1 мЗв/год, проводится детальное обследование радиационной обстановки с целью оценки структуры доз и суммарных уровней облучения работников.

      249. В организациях, в которых эффективные дозы производственного облучения работников составляют от 1 мЗв/год до 2 мЗв/год, радиационный контроль проводиться на рабочих местах с наибольшими уровнями облучения работников.

      250. В организациях, в которых эффективные дозы производственного облучения работников превышают 2 мЗв/год, радиационный контроль проводится постоянно в соответствии с программой производственного радиационного контроля, а также осуществляются мероприятия по снижению облучения.

      При невозможности оперативного снижения уровней облучения работников ниже установленного ГН работники по условиям труда приравниваются к персоналу группы "А".

      251. Радиационная безопасность населения, проживающего в зоне воздействия организаций НГК, обеспечена, если средняя годовая эффективная доза облучения критической группы населения не превышает 0,1 мЗв/год как за счет текущей деятельности организаций, так и после реабилитации территории организации по окончании ее деятельности.

      252. При разработке программы производственного контроля необходимо провести:

      1) первичную оценку радиационной обстановки с расчетом максимально возможных доз производственного облучения работников природными источниками излучения и наличия в организации производственных отходов;

      2) полную оценку радиационной обстановки, включая оценку структуры доз производственного облучения работников природными источниками излучения проводят по методике оценки доз облучения работников организации НГК природными источниками согласно приложению 15 к настоящим Санитарным правилам;

      3) определение основных источников и путей облучения работников, а также классификации производственных отходов и установления видов и объема производственного радиационного контроля.

      253. Производственный радиационный контроль в организациях нефтегазовой отрасли осуществляется в соответствии с документами нормирования.

      254. Радиационный контроль для оценки уровней облучения работников и установления категории производственных отходов в организациях НГК обеспечивают:

      1) определение значений Аэфф в пробах отходов производства с суммарной относительной погрешностью не более 20%, при этом методики выполнения измерений обеспечивают определение численного значения Аэфф как для равновесных рядов урана и тория, так и при отсутствии радиоактивного равновесия в них, а требование, чтобы суммарная погрешность определения не превышала 20%, обязательно для значений Аэфф более 1000 Бк/кг;

      2) достоверное измерение мощности дозы гамма-излучения на расстоянии 0,1 м от поверхности производственных отходов и на рабочих местах на уровне 0,1 микроГрей в час (далее – мкГр/ч) и выше;

      3) измерение ЭРОА изотопов радона в воздухе с суммарной погрешностью не более 30% при значениях выше 25 Бк/м3– для ЭРОА радона, и выше 5 Бк/м3– для ЭРОА торона;

      4) достоверное определение среднегодовой общей запыленности воздуха в зоне дыхания работников организаций на уровне 1 мг/м3 и выше;

      5) определение удельной активности природных радионуклидов в производственной пыли в зоне дыхания работников для основных радионуклидов рядов урана-238 и тория-232 (таблицы 1, 2 приложения 16 к настоящим Санитарным правилам).

      255. При проведении производственного радиационного контроля с целью оценки доз производственного облучения работников природными источниками допускается осуществлять инструментальные измерения значений радиационных факторов, вклад которых в суммарные дозы превышает 20%. Вклад неконтролируемых параметров в суммарные дозы облучения учитывается введением соответствующих коэффициентов.

      256. Первичная сортировка (оценка класса) производственных отходов осуществляется путем измерения мощности дозы гамма-излучения в стандартных условиях с учетом массы и формы размещения отходов, расположения точек измерений. Переходный коэффициент для данных измерений определяется на основании гамма-спектрометрического анализа отходов. Окончательное установление класса производственных отходов производится по результатам гамма-спектрометрического анализа.

13. Санитарно-эпидемиологические требования к осуществлению
производственного радиационного контроля металлолома

      257. Юридические лица и физические лица, имеющие лицензию на право выполнения работ, связанных со сбором (заготовкой), хранением, переработкой и реализацией металлолома, обеспечивают производственный радиационный контроль всего поступающего в организацию металлолома.

      258. Производственный радиационный контроль обеспечивает:

      1) достоверное выявление превышения уровней гамма-излучения вблизи поверхности партии металлолома над природным фоном более чем на 0,05 мкЗв/ч;

      2) выявление всех находящихся в партии металлолома локальных источников, создающих МЭД гамма-излучения на расстоянии 10 см от поверхности партии (транспортного средства) более 0,2 мкЗв/ч;

      3) достоверное выявление, в местах проведения измерений, наличия плотности потока альфа излучения;

      4) достоверное выявление, в местах проведения измерений, наличия плотности потока бета излучения.

      259. Производственный радиационный контроль проводится:

      1) при приемке металлолома на хранение в пунктах сбора, складах (площадках);

      2) при подготовке партии металлолома к реализации;

      3) перед отправкой загруженных металлоломом транспортных средств потребителю;

      4) при получении металлолома потребителем;

      5) при утилизации транспортных средств, имевших приборы, аппаратов или другого оборудования с источниками ионизирующего излучения;

      6) при утилизации транспортных средств, если шкалы их приборов имели световой состав, содержащий радионуклиды постоянного действия;

      7) при утилизации транспортных средств, на которых осуществлялось хранение или транспортирование радиоактивных фрагмента металлолома.

      260. Измерение радиоактивного загрязнения партии металлолома проводится по следующим параметрам:

      1) МЭД гамма-излучение;

      2) плотность потока альфа-частиц;

      3) плотность потока бета-частиц.

      261. Для проведения производственного радиационного контроля используется дозиметрическая и радиометрическая аппаратура, обеспечивающая обнаружение в металлоломе радиоактивного загрязнения превышающего уровни, установленные настоящими Санитарными правилами. Аппаратура производственного радиационного контроля имеет сертификаты Государственной поверки.

      262. Результаты производственного радиационного контроля регистрируются в специальном журнале производственного радиационного контроля металлолома согласно приложению 17 к настоящим Санитарным правилам.

      263. Производственный радиационный контроль проводится согласно методике проведения производственного радиационного контроля металлолома, указанного в приложении 18 к настоящим Санитарным правилам.

      264. Оборудование, транспортные средства и другие изделия из цветных и черных металлов перед разделкой на металлолом подвергают производственному радиационному контролю. Владелец оборудования проводит демонтаж всех приборов содержащих радиоактивные источники, а также приборов со световым составом постоянного действия.

      265. После демонтажа приборов и оборудования проводится повторный производственный радиационный контроль.

      266. Площадки и помещения, предназначенные для размещения металлолома, перед началом их эксплуатации подвергаются производственному радиационному контролю.

      Площадки огораживаются, имеют освещение, твердое покрытие и каналы для удаления атмосферных вод.

      267. Партия металлолома допускается к реализации если:

      1) МЭД гамма-излучения от поверхности лома не превышает 0,2 мкЗв/ч над естественным радиационным фоном местности;

      2) плотность потока альфа излучения, не более 0,04 беккерель на сантиметр квадратный (далее – Бк/см2);

      3) плотность потока бета излучения, не более 0,4 Бк/см2.

      268. Юридические лица принимают меры к ограничению доступа посторонних лиц в зону с уровнем гамма-излучения более 0,2 мкЗв/ч над природным фоном.

      269. При обнаружении радиоактивного загрязнения металлолома, юридические лица немедленно прекращает дальнейшие работы и информирует территориальные подразделения ведомств государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в течение 24 часов.

      270. При выявлении радиационного загрязнения на отдельных участках партии металлолома, производственный радиационный контроль включает:

      1) полное обследование всей партии металлолома с целью обнаружения всех локальных источников гамма-излучения;

      2) проведение измерений МЭД гамма-излучения на поверхности партии металлолома;

      3) обязательную и полную проверку наличия поверхностного загрязнения металлолома альфа и бета активными радионуклидами;

      4) определение наличия гамма-излучения содержащихся в металлоломе радионуклидов с доверительным значением нижней границы определения МЭД гамма-излучения (над естественным радиационным фоном) не более 0,05 мкЗв/ч;

      5) достоверное выявление, в местах проведения измерений, наличия плотности потока альфа излучения, превышающей 0,04 Бк/см2;

      6) достоверное выявление, в местах проведения измерений, наличия плотности потока бета излучения, превышающей 0,4 Бк/см2.

      271. Все обнаруженные в металлоломе локальные источники удаляются и утилизируются.

      272. Извлечение радиоактивного источника из металлолома производят специально подготовленные сотрудники.

      273. Извлеченные из партии металлолома локальные источники помещают для временного хранения в металлические контейнеры, расположенные в специально предназначенных помещениях, обеспечивающих их сохранность и исключающих возможность несанкционированного доступа к ним посторонних лиц. МЭД гамма-излучения (за вычетом природного фона) на внешней поверхности стен помещения, в котором размещается контейнер с извлеченными локальными источниками, не должна превышать 0,1 мкЗв/ч.

14. Санитарно-эпидемиологические требования к применению
средств индивидуальной защиты и личной гигиены

      274. Все работающие с источниками излучения или посещающие участки, где производятся такие работы, обеспечиваются средствами индивидуальной защиты в соответствии с видом и классом работ.

      275. При работах с радиоактивными веществами в открытом виде I класса и при отдельных работах II класса персонал имеет комплект основных средств индивидуальной защиты, а также дополнительные средства защиты в зависимости от уровня и характера возможного радиоактивного загрязнения.

      Основной комплект средств индивидуальной защиты включает: специальное белье и обувь, носки, комбинезон или костюм (куртка, брюки), шапочку или шлем, перчатки, полотенца и носовые платки одноразовые, средства защиты органов дыхания (в зависимости от загрязнения воздуха). При работах II класса и при отдельных работах III класса персонал обеспечивается халатами, шапочками, перчатками, легкой обувью и при необходимости средствами защиты органов дыхания.

      276. Средства индивидуальной защиты для работ с радиоактивными веществами изготавливаются из хорошо дезактивируемых материалов, либо используются одноразовые.

      277. Работающие с радиоактивными растворами и порошками, а также персонал, проводящий уборку помещений, в которых ведутся работы с радиоактивными веществами, кроме комплекта основных средств индивидуальной защиты, имеют дополнительно спецодежду из пленочных материалов или материалов с полимерным покрытием: фартуки, нарукавники, куртки, брюки, резиновую или пластиковую специальную обувь.

      278. Персонал, выполняющий работы по сварке или резке металла, загрязненного радионуклидами, снабжается специальными средствами индивидуальной защиты из искростойких, хорошо дезактивируемых материалов.

      279. Средства защиты органов дыхания (фильтрующие или изолирующие) необходимо применять при работах в условиях возможного аэрозольного загрязнения воздуха помещений радиоактивными веществами (работа с порошками, выпаривание радиоактивных растворов).

      280. При работах, когда возможно загрязнение воздуха помещения радиоактивными газами или парами (ликвидация аварий, ремонтные работы), или когда применение фильтрующих средств не обеспечивает радиационную безопасность, следует применять изолирующие защитные средства (пневмокостюмы, пневмошлемы, а в отдельных случаях – автономные изолирующие аппараты).

      281. На радиационных объектах, где имеется вероятность радиоактивного загрязнения кожных покровов, используются в качестве средств дезактивации моющие средства.

      282. При переходах из помещений для работ более высокого класса в помещения для работ более низкого класса контролируются уровни радиоактивного загрязнения средств индивидуальной защиты. При переходе из второй в третью зону дополнительные средства индивидуальной защиты снимаются.

      283. Спецодежду и белье, загрязненные выше допустимых уровней направляют на дезактивацию в специальную прачечную. Смена основной спецодежды и белья осуществляется персоналом не реже одного раза в семь дней.

      Дополнительные средства индивидуальной защиты (пленочные, резиновые, с полимерным покрытием) после каждого использования подвергают предварительной дезактивации в санитарном шлюзе или в другом специально отведенном месте. Если после дезактивации их остаточное загрязнение превышает допустимый уровень, дополнительные средства индивидуальной защиты направляют на дезактивацию в специальную прачечную.

      284. В случае обнаружения загрязнения личная одежда и обувь подлежит дезактивации под контролем службы радиационной безопасности, а при невозможности ее очистки захоронению.

      285. В помещениях для работы с радиоактивными веществами в открытом виде не допускается:

      1) пребывание сотрудников без необходимых средств индивидуальной защиты;

      2) прием пищи, курение, пользование косметическими принадлежностями;

      3) хранение пищевых продуктов, табачных изделий, домашней одежды, косметических принадлежностей и других предметов, не имеющих отношения к работе.

      286. Для приема пищи предусматривается специальное помещение, оборудованное умывальником для мытья рук с подводкой горячей воды, изолированное от помещений, где ведутся работы с применением радиоактивных веществ в открытом виде.

      287. При выходе из помещений, где проводились работы с радиоактивными веществами, проводится контроль радиоактивного загрязнения спецодежды и других средств индивидуальной защиты, при выявлении радиоактивного загрязнения спецодежда и средства индивидуальной защиты направляются на дезактивацию.

15. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению
радиационной безопасности пациентов и населения при медицинском
облучении

      288. Радиационная безопасность пациентов и населения обеспечивается при всех видах медицинского облучения (профилактического, диагностического, лечебного, исследовательского) путем достижения максимальной пользы от рентгенорадиологических процедур и минимизации радиационного ущерба.

      289. Медицинское облучение пациентов с целью получения диагностической информации или терапевтического эффекта проводится по назначению врача и с согласия пациента. Окончательное решение о проведении соответствующей процедуры принимает врач-рентгенолог или врач-радиолог.

      290. Медицинское диагностическое облучение осуществляется по медицинским показаниям в тех случаях, когда отсутствуют или нельзя применить, или недостаточно информативны другие альтернативные методы диагностики.

      291. Методики лучевой диагностики и терапии утверждаются уполномоченным органом в сфере здравоохранения и отражают оптимальные режимы выполнения процедур и допустимые уровни облучения пациента.

      292. Регламентами обеспечивается отсутствие детерминированных лучевых эффектов при проведении всех видов рентгенорадиологических диагностических исследований.

      293. Облучение людей с целью получения научной медицинской информации осуществляется при обязательном письменном согласии обследуемых после представления им сведений о возможных последствиях облучения.

      294. При проведении лучевой терапии учитывается расположение патологического очага с целью снижения риска лучевых осложнений.

      295. Для рентгенорадиологических медицинских исследований и лучевой терапии используется аппаратура, включенная в государственный реестр лекарственных средств, изделий медицинского назначения и медицинской техники и имеющая заключение на право ее эксплуатации.

      296. Отделения (подразделения) лучевой терапии и диагностики используют при выполнении лечебно-диагностических процедур передвижные и индивидуальные средства радиационной защиты пациента и персонала.

      297. Использование в практике фармакологических радиопротекторов допускается при наличии заключения.

      298. Медицинская организация получает лицензию на право выполнения рентгенорадиологических процедур (диагностические и лечебные).

      299. Медицинский персонал, занимающийся рентгенорадиологической диагностикой и терапией, осуществляет защиту пациентов, поддерживая на возможном низком уровне дозы облучения.

      300. Дозы облучения пациента от проведения каждого рентгенорадиологического исследования и процедур лучевой терапии вносятся в персональный лист учета доз медицинского облучения, являющийся обязательным приложением к его амбулаторной карте.

      301. При достижении накопленной дозы медицинского диагностического облучения пациента 0,5 Зв принимаются меры по дальнейшему ограничению его облучения, если лучевые процедуры не диктуются жизненными показаниями.

      302. По требованию пациента ему предоставляется информация об ожидаемой или полученной дозе облучения и о возможных последствиях от проведения рентгенорадиологических процедур.

      303. Медицинскому персоналу не допускается увеличивать облучение пациента в целях сокращения собственного профессионального облучения.

      304. При введении пациенту радиофармацевтического препарата с терапевтической целью врач рекомендует ему временное воздержание от воспроизводства потомства.

      305. Введение радиофармацевтических средств с целью диагностики и терапии беременным женщинам не допускается.

      306. При введении с целью диагностики или терапии радиофармацевтических препаратов кормящим матерям кормление ребенка грудью временно приостанавливается.

16. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению
радиационной безопасности при воздействии природных источников
излучения

      307. Требования по обеспечению радиационной безопасности при воздействии природных источников излучения в производственных условиях предъявляются к любым организациям, в которых облучение работников превышает 1 мЗв/год (организации, осуществляющие работы в подземных условиях, добывающие и перерабатывающие минеральное и органическое сырье с повышенным содержанием природных радионуклидов и другие).

      В проектной документации не урановых рудников и других подземных сооружений отражаются вопросы радиационной безопасности.

      308. Организации, добывающие и перерабатывающие руды с целью извлечения из них природных радионуклидов (урана, радия, тория), а также организации, использующие эти радионуклиды, относятся к организациям, проводящим работы с техногенными источниками.

      309. Для строительства зданий производственного назначения выбирают участки территории, где плотность потока радона с поверхности грунта не превышает 250 миллибеккерель на квадратный метр в секунду (далее мБк/(м2*с). При проектировании строительства здания на участке с плотностью потока радона с поверхности грунта более 250 мБк/(м2*с) в проекте здания предусматривается система защиты от радона.

      310. В организациях, где не проводятся работы с техногенными источниками излучения, уровни природного облучения работников в производственных условиях не должны превышать значений, приведенных в ГН. При изменении продолжительности работы, нарушении радиоактивного равновесия природных радионуклидов в производственной пыли, определяющих уровень радиационного воздействия, администрация организации устанавливает контрольные уровни радиационного воздействия, на основании заключения.

      311. Для составления перечня действующих организаций, цехов или отдельных рабочих мест, на которых будет осуществляться контроль радиационной обстановки, обусловленной природными источниками излучения, проводиться их первичное обследование.

      312. Если в результате обследования в организации не обнаружено случаев превышения дозы облучения работников более 1 мЗв/год, то дальнейший радиационный контроль в ней не является обязательным. Однако при существенном изменении технологии производства, которые могут привести к увеличению облучения работников, проводится повторное обследование.

      313. В организациях, в которых установлено превышение дозы 1 мЗв/год, но нет превышения дозы в 2 мЗв/год, проводится выборочный радиационный контроль рабочих мест с наибольшими уровнями облучения работников.

      314. В организациях, в которых дозы облучения работников превышают 2 мЗв/год, осуществляется постоянный контроль доз облучения и проводятся мероприятия по их снижению.

      315. В случае обнаружения превышения установленного ГН (5 мЗв/год) администрация организации принимает меры по снижению облучения работников. При невозможности соблюдения указанного ГН в организациях, допускается приравнивание соответствующих работников по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения. О принятом решении администрация организации информирует ведомство государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. На лиц, приравненных по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения, распространяются все требования по обеспечению радиационной безопасности, установленные для категории персонал группы "А".

      316. В организациях, в которых отходы производства по критериям, приведенным в разделе "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию и захоронению радиоактивных отходов" настоящих Санитарных правил, относятся к категории радиоактивных, организуется их сбор, временное хранение и захоронение.

      317. Требования по обеспечению радиационной безопасности населения распространяются на регулируемые природные источники излучения: изотопы радона и продукты их распада в воздухе помещений, гамма-излучение природных радионуклидов, содержащихся в строительных изделиях, природные радионуклиды в питьевой воде, удобрениях и полезных ископаемых.

      318. Относительную степень радиационной безопасности населения характеризуют следующие значения эффективных доз от природных источников излучения: менее 2 мЗв/год – облучение не превышает средних значений доз для населения страны от природных источников излучения; от 2 до 5 мЗв/год – повышенное облучение; более 5 мЗв/год – высокое облучение. Мероприятия по снижению высоких уровней облучения осуществляются в первоочередном порядке.

      319. При выборе участков территорий под строительство жилых домов и зданий социально-бытового назначения отводятся участки с гамма-фоном, не превышающим 0,3 мкЗв/ч и плотностью потока радона с поверхности грунта не более 80 мБк/(м2*с).

      320. При отводе для строительства здания участка с плотностью потока радона более 80 мБк/(м2*с) в проекте здания предусматривается система защиты от радона (монолитная бетонная подушка, улучшенная изоляция перекрытия подвального помещения). Необходимость радонозащитных мероприятий при плотности потока радона с поверхности грунта менее 80 мБк/(м2*с) определяется в каждом отдельном случае на основании заключения.

      321. Производственный радиационный контроль осуществляется на всех стадиях строительства, реконструкции, капитального ремонта и эксплуатации жилых домов и зданий социально-бытового назначения. В случаях обнаружения превышения ГН значений, проводится анализ связанных с этим причин и осуществляются защитные мероприятия, направленные на снижение мощности дозы гамма-излучения и (или) содержания радона в воздухе помещений. До снижения мощности дозы гамма-излучения и объемной активности радона в воздухе помещений строящегося, реконструируемого или капитально ремонтируемого здания до ГН значений, заключение на право эксплуатации объекта не выдается.

      322. Производственный радиационный контроль жилых домов и зданий социально-бытового назначения осуществляют организации, аккредитованные в установленном законодательством порядке.

      323. Государственный надзор за выполнением требований настоящих Санитарных правил по обеспечению радиационной безопасности в жилых и общественных зданиях при их строительстве, реконструкции, вводе в эксплуатацию и при эксплуатации осуществляют территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения

      324. Контроль за содержанием природных радионуклидов в строительных материалах и изделиях осуществляет организация-производитель. Значения удельной активности природных радионуклидов и класс опасности указываются в сопроводительной документации на каждую партию материалов и изделий.

      325. Значения удельной активности природных радионуклидов в фосфорных удобрениях и мелиорантах указываются поставщиками в сопроводительном документе, копию которого организация-получатель передает в ведомство государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

17. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению
радиационной безопасности при радиационных авариях

      326. Система радиационной безопасности персонала и населения при радиационной аварии обеспечивает сведение к минимуму негативных последствий аварии, предотвращение возникновения детерминированных эффектов и минимизацию вероятности стохастических эффектов. При обнаружении радиационной аварии предпринимаются срочные меры по прекращению развития аварии, восстановлению контроля над источником излучения и сведения к минимуму доз облучения и количества облученных лиц из персонала и населения, радиоактивного загрязнения производственных помещений и окружающей среды, экономических и социальных потерь, вызванных аварией.

      327. В проектной документации каждого радиационного объекта определяются возможные аварии, возникающие вследствие неисправности оборудования, неправильных действий персонала, стихийных бедствий или иных причин, которые могут привести к потере контроля над источниками излучения и облучению людей и (или) радиоактивному загрязнению окружающей среды.

      328. В проектной документации радиационных объектов I – II категорий разделяются:

      1) "Инженерно–технические мероприятия гражданской обороны. Мероприятия по предупреждению чрезвычайных ситуаций", включающий план ликвидации аварий, наличие специализированной аварийной бригады, номенклатуру, объем и места хранения средств индивидуальной защиты, медикаментов, аварийного запаса радиометрических и дозиметрических приборов, средств дезактивации и санитарной обработки, инструментов и инвентаря, необходимых для проведения неотложных работ по ликвидации последствий радиационной аварии;

      2) "План мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий".

      329. План мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий содержит следующие основные разделы:

      1) прогноз возможных аварий на радиационном объекте с учетом вероятных причин, типов и сценариев развития аварии, а также прогнозируемой радиационной обстановки при авариях разного типа;

      2) критерии для принятия решений о проведении защитных мероприятий;

      3) перечень организаций, с которыми осуществляется взаимодействие при ликвидации аварии и ее последствий;

      4) организация аварийного радиационного контроля;

      5) оценка характера и размеров радиационной аварии;

      6) порядок введения аварийного плана в действие;

      7) порядок оповещения и информирования;

      8) поведение персонала при аварии;

      9) принимаемые действия должностными лицами при проведении аварийных работ;

      10) меры защиты персонала при проведении аварийных работ;

      11) противопожарные мероприятия;

      12) мероприятия по защите населения и окружающей среды;

      13) оказание медицинской помощи пострадавшим;

      14) меры по локализации и ликвидации очагов (участков) радиоактивного загрязнения;

      15) подготовка и тренировка персонала к действиям в случае аварии.

      330. На всех радиационных объектах имеется "Инструкция по действиям персонала в аварийных ситуациях".

      331. На производственных участках, в санитарном пропускнике и медицинском пункте радиационного объекта находятся аптечки с набором необходимых средств первой помощи пострадавшим при аварии, а на объектах, где проводится работа с радиоактивными веществами в открытом виде, и восполняемый запас средств санитарной обработки лиц, подвергшихся загрязнению.

      332. В каждой организации, в которой возможна радиационная авария, предусматривается система экстренного оповещения о возникшей аварии, по сигналам которой персонал действует в соответствии с планом мероприятий по ликвидации радиационной аварии и должностными инструкциями.

      333. При установлении факта радиационной аварии администрация организации немедленно информирует об этом уполномоченные государственные органы в сфере обеспечения радиационной безопасности.

      334. Государственные органы в сфере обеспечения радиационной безопасности, в соответствии с "Планом мероприятий по защите населения в случае радиационной аварии",информируют о необходимости проведения мероприятий по ликвидации радиационной аварии специализированные аварийные бригады, а также информируют население о факте радиационной аварии, рекомендуемых способах и средствах защиты.

      335. К проведению работ по ликвидации аварии и ее последствий привлекаются, прежде всего, члены специализированных аварийных бригад. При необходимости для выполнения этих работ могут быть привлечены лица предпочтительно из персонала старше тридцати лет, не имеющие медицинских противопоказаний, при их добровольном письменном согласии после информирования о возможных дозах облучения и риске для здоровья. Женщины могут быть допущены к участию в аварийных работах лишь в исключительных случаях.

      336. Перед началом работ по ликвидации последствий аварии проводится инструктаж персонала по вопросам радиационной безопасности с разъяснением характера и последовательности работ. При необходимости следует проводить предварительную отработку предстоящих операций.

      337. Работы по ликвидации последствий аварии и выполнение других мероприятий, связанных с возможным переоблучением персонала, проводится под радиационным контролем по специальному разрешению (допуску), в котором определяются предельная продолжительность работы, дополнительные средства защиты, фамилии участников и лица, ответственного за выполнение работ.

      338. Регламентация планируемого повышенного облучения персонала при ликвидации аварии определяется ГН. Планируемое повышенное облучение допускается для персонала радиационного объекта, участвующего в проведении аварийно-восстановительных работ, и специалистов аварийно-спасательных служб и формирований.

      339. Порядок радиационного контроля определяется с учетом особенностей и условий выполняемых работ в соответствии с заключением.

      340. Людей с травматическими повреждениями, химическими отравлениями или подвергшихся облучению в дозе выше 0,2 Зв необходимо направить на медицинское обследование. При радиоактивном загрязнении проводится санитарная обработка людей и дезактивация загрязненной одежды.

      341. При радиационной аварии с выбросом радионуклидов в окружающую среду, повлекшим за собой радиоактивное загрязнение обширных территорий, защита населения осуществляется в соответствии с критериями для принятия решений, приведенными в ГН.

      342. Ликвидация последствий аварии и расследование ее причин, при необходимости, проводится на региональном, территориальном и объектовом уровнях в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      343. Ведомство государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения принимает участие в выполнении следующих задач при расследовании и ликвидации последствий радиационной аварии:

      1) выявление лиц, которые могли подвергнуться аварийному облучению;

      2) контроль за обеспечением радиационной безопасности лиц, принимающих участие в расследовании и ликвидации аварии;

      3) контроль за уровнями радиоактивного загрязнения производственной и окружающей среды, источников водоснабжения, продуктов питания;

      4) гигиеническая оценка радиационной обстановки и индивидуальных доз облучения персонала и отдельных групп населения, а также лиц, принимавших участие в аварийных работах;

      5) оценка эффективности дезактивации и санитарной обработки;

      6) разработка предложений для центральных исполнительных органов и организаций по защите персонала и населения с прогнозом радиационной обстановки;

      7) контроль за сбором, удалением и захоронением радиоактивных отходов.

      344. Регламентация особых режимов проживания населения в зонах радиоактивного загрязнения, контроль за радиационной обстановкой на соответствующей территории, учета доз облучения населения осуществляется в соответствии с заключением.

      345. На территориях, подвергшихся радиоактивному загрязнению в результате радиационной аварии, осуществляется:

      1) радиационный контроль с оценкой доз облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории, если эта доза может превысить 10 мкЗв/год;

      2) радиационный контроль за другими основными видами облучения населения;

      3) оптимизированное снижение доз по всем основным видам облучения, если доза облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 1,0 мЗв/год;

      4) оптимизированные защитные мероприятия, не нарушающие нормальную жизнедеятельность населения, хозяйственное и социальное функционирование территории, если доза облучения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 0,1 мЗв/год, но не более 1,0 мЗв/год.

      346. Администрация организации, осуществляющей хозяйственную деятельность на территории, подвергшейся радиоактивному загрязнению, обеспечивает условия работы, при которых облучение работников за счет радиоактивного загрязнения не превысит 5 мЗв/год. В организациях, где облучение работников за счет аварийного загрязнения превышает 1 мЗв/год, создается служба радиационной безопасности, которая осуществляет радиационный контроль и проводит мероприятия по снижению доз облучения работников в соответствии с принципом оптимизации. Порядок радиационного контроля устанавливается в соответствии с заключением.

      347. Медицинская организация, обслуживающая организацию, где проводятся работы с источниками излучения, на случай аварийного облучения оборудуется:

      1) приборами радиационного контроля;

      2) средствами дезактивации кожных покровов, ожогов и ран (при работах с радиоактивными веществами в открытом виде);

      3) средствами ускорения выведения радионуклидов из организма;

      4) радиопротекторами.

      348. Периодическое медицинское обследование лиц из персонала группы "А" после прекращения ими работы с источниками излучения проводится в той же медицинской организации, что и во время указанных работ, или в другой медицинской организации ведомства, в котором он работал с источниками излучения.

      349. Медицинское обследование лиц из населения, подвергшихся за год облучению в эффективной дозе более 200 мЗв или с накопленной дозой более 500 мЗв от одного из основных источников облучения, или 1000 мЗв от всех источников облучения, организуется территориальными подразделениями уполномоченного органа в сфере здравоохранения.

  Приложение 1
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Взвешивающие коэффициенты для отдельных видов излучения

      при расчете эквивалентной дозы (WR)

      Таблица 1

п/п

Взвешивающие коэффициенты для отдельных видов излучения (WR)

Множители поглощенной дозы, учитывающие относительную эффективность различных видов излучения

1

2

3

1

Фотоны любых энергий

1

2

Электроны и мюоны любых энергий

1

3

Нейтроны с энергией менее 10 килоэлектронвольт (далее – кэВ)

5

4

Нейтроны с энергией от 10 кэВ до 100 кэB

10

5

Нейтроны с энергией от 100 кэВ до 2 мегаэлектронвольт (далее – МэВ)

20

6

Нейтроны с энергией от 2МэВ до 20МэВ

10

7

Нейтроны с энергией более 20 МэВ

5

8

Протоны с энергией более 2 МэВ, кроме протонов отдачи

5

9

Альфа частицы, осколки деления, тяжелые ядра

20


      Все значения относятся к излучению, падающему на тело, а в случае внутреннего облучения – испускаемому при ядерном превращении;

      Взвешивающие коэффициенты для тканей и органов для расчета

      эффективной дозы (WT)

      Таблица 2

Взвешивающие коэффициенты для тканей и органов для расчета эффективной дозы (WT)

Множители эквивалентной дозы в органах и тканях

1

2

3

1

Гонады

0,08

2

Костный мозг (красный)

0,12

3

Толстый кишечник

0,12

4

Легкие

0,12

5

Желудок

0,12

6

Мочевой пузырь

0,05

7

Грудная железа

0,12

8

Печень

0,05

9

Пищевод

0,05

10

Щитовидная железа

0,05

11

Кожа

0,01

12

Клетки костных поверхностей

0,01

13

Остальное (надпочечники, головной мозг, экстраторокальный отдел органов дыхания, тонкий кишечник, почки, мышечная ткань, поджелудочная железа, селезенка, вилочковая железа и матка

0,12


      В случаях, когда один из перечисленных органов или тканей получает эквивалентную дозу, превышающую самую большую дозу, полученную любым из двенадцати органов или тканей, для которых определены взвешивающие коэффициенты, следует приписать этому органу или ткани взвешивающий коэффициент, равный 0,025, а оставшимся органам или тканям из рубрики "Остальное" приписать суммарный коэффициент, равный 0,025.

  Приложение 2
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Основные принципы радиационной безопасности

      1. Принцип обоснования

      1. В наиболее простых ситуациях проверка принципа обоснования осуществляется путем сравнения пользы и вреда:



      где X – польза от применения источника излучения или условий облучения, за вычетом всех затрат на создание и эксплуатацию источника излучения или условий облучения, кроме затрат на радиационную защиту;

      У1– затраты на все меры защиты;

      У2– вред, наносимый здоровью людей и окружающей среде от облучения, не устраненного защитными мерами.

      2. Разница между пользой (X) и суммой вреда (У1 + У2) должна быть больше нуля, а при наличии альтернативных способов достижения пользы (X) эта разница должна быть еще и максимальной. В случае, когда невозможно достичь превышения пользы над вредом, принимается решение о неприемлемости использования данного вида источника излучения.

      Учитываются аспекты технической и экологической безопасности.

      3. Проверка соблюдения принципа обоснования, связанная с взвешиванием пользы и вреда от источника излучения, когда чаще всего польза и вред измеряются через различные показатели, не ограничивается только радиологическими критериями, а включает социальные, экономические, психологические и другие факторы.

      4. Для различных источников излучения и условий облучения конкретные величины пользы имеют свои особенности (произведенная энергия от атомной электрической станции (АЭС), диагностическая и другая информация, добытые природные ресурсы, обеспеченность жилищем). Их следует свести к обобщенному выражению пользы для сопоставления с возможным ущербом от облучения за одинаковые отрезки времени в виде сокращения числа человека-лет жизни. При этом принимается, что облучение в коллективной эффективной дозе одного чел-Зв приводит к потере одного человека-года жизни.

      5. Приоритет отдается показателям здоровья по сравнению с экономическими выгодами. Медико-социальное обоснование соотношения польза-вред может быть сделано на основе количественных и качественных показателей пользы и вреда для здоровья от деятельности, связанной с облучением.

      6. Для количественной оценки следует использовать неравенство:

      У0 > У2, (2)

      где У2 имеет то же значение, что и в формуле (1),

      У0 – вред для здоровья в результате отказа от данного вида деятельности, связанной с облучением.

      Качественная оценка может быть выполнена с помощью формулы:



      где Z – интенсивность воздействия вредных факторов в результате деятельности, связанной с облучением;

      Z0– вредные факторы, воздействующие на персонал или население при отказе от деятельности, связанной с облучением;

      Dz и DZ0– допустимая интенсивность воздействия факторов Z и Z0.

      2. Принцип оптимизации

      7. Реализация принципа оптимизации осуществляется каждый раз, когда планируется проведение защитных мероприятий. Ответственным за реализацию этого принципа является служба или лица, ответственные за организацию радиационной безопасности на объектах или территориях, где возникает необходимость в радиационной защите.

      8. В условиях нормальной эксплуатации источника излучения или условий облучения оптимизация (совершенствование защиты) должна осуществляться при уровнях облучения в диапазоне от соответствующих пределов доз до достижения пренебрежимо малого уровня – 10 мкЗв в год индивидуальной дозы.

      9. Реализация принципа оптимизации, как и принципа обоснования, должна осуществляться по специальным методическим указаниям, утверждаемым ведомством государственного органа всфере санитарно-эпидемиологического благополучии населения, а до их издания – путем проведения радиационно-гигиенической экспертизы обосновывающих документов. При этом согласно ГН минимальным расходом на совершенствование защиты, снижающей эффективную дозу на одного чел-Зв, считается расход, равный одному годовому душевому национальному доходу (величина альфа, принятая в международных рекомендациях).

  Приложение 3
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Рекомендации по установлению квот на облучение населения от отдельных

      техногенных источников излучения

      1. Целью установления квот является недопущение превышения предела дозы техногенного облучения населения (1 мЗв/год), установленного в ГН для населения, подвергающегося облучению от нескольких радиационных объектов, и снижение облучения населения от техногенных источников в соответствии с принципом оптимизации.

      2. В проектной документации радиационных объектов I категории определяются квоты на облучение населения при нормальной работе объекта. Числовые значения квот устанавливаются на основании заключения.

      3. Квоты устанавливаются для величин средней индивидуальной эффективной дозы облучения критических групп населения, проживающих в зоне наблюдения объекта.

      4. Квоты устанавливаются для всех радиационных факторов (воздушных выбросов, водных сбросов), от которых облучение критической группы населения за пределами санитарно-защитной зоны радиационного объекта при его нормальной эксплуатации может превысить минимально значимую величину – 10 мкЗв/год.

      5. Размер квоты должен характеризовать верхнюю границу возможного уровня облучения критических групп населения за счет нормальной эксплуатации источников излучения на радиационном объекте с учетом достигнутого уровня обеспечения радиационной безопасности населения.

      6. Сумма квот от различных источников излучения не должна превышать предела дозы облучения населения, приведенного в ГН. Разность между пределом дозы для населения и суммой квот должна рассматриваться как резерв, величина которого характеризует степень радиационной безопасности населения от техногенных источников излучения.

      7. Значения квот используются для расчета допустимых уровней отдельных радиационных факторов (мощности дозы излучения на границе санитарно-защитной зоны, мощности выбросов и сбросов, содержания радионуклидов в объектах окружающей среды).

      Требования, предъявляемые к ЯРЭУ различных категорий

      потенциальной опасности при проектировании и эксплуатации

Требования СЭТОРБ

Категория ЯРЭУ

I

II

III

IV

1

2

3

4

5

Выбор площадки размещения ЯРЭУ

В соответствии с законодательством

Требования отсутствуют

Требования отсутствуют

Наличие СЗЗ

Подлежит согласованию с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, может ограничиваться пределами площадки ЯРЭУ

Ограничивается пределами площадки ЯРЭУ

СЗЗ не предусмотрена

Наличие зоны наблюдения (ЗН)

Необходима ЗН. Подлежит согласованию с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения

ЗН не требуется

Не предусмотрена

Воздействие на население при нормальной эксплуатации ЯРЭУ

Ограничено квотой на облучение

Нет воздействия

Нет воздействия

Не предусмотрена

Наличие плана вывода установки из эксплуатации

Предварительный план на этапе проектирования

Предварительный план на этапе проектирования

Предварительный план на этапе проектирования

Не предусмотрен

Наличие плана мероприятий по защите населения в случае радиационной аварии

Требуется

Требуется

Не требуется

Не регламентируется

Наличие в проекте раздела защита от внешних воздействий

Требуется

Требуется

Не требуется

Не требуется

Использование стационарных автоматизированных средств непрерывного контроля радиационной обстановки

Требуется

Требуется

Не требуется

Не требуется

Классификация систем и оборудования

Требуется

Требуется

Требуется

Не требуется

Наличие технологического регламента эксплуатации

Требуется

Требуется

Инструкция по эксплуатации

Инструкция по эксплуатации

Наличие отчета по анализу безопасности ЯРЭУ

Требуется

Требуется

Раздел проекта по радиационной безопасности

Инструкция по радиационной безопасности

  Приложение 4
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Мощность эквивалентной дозы, используемая при проектировании

      защиты от внешнего ионизирующего излучения

      Таблица 1

Категория облучаемых лиц

Назначение помещений и территорий

Продолжительность облучения, ч/год

Проектная мощность эквивалентной дозы, мкЗв/ч

1

2

3

4

Персонал

Группа А













Группа Б

Помещения постоянного пребывания персонала

1700

6,0

Помещения временного пребывания персонала

850

12

Помещения организации и территория санитарно- защитной зоны, где находится персонал группы Б

2000

1,2

Население

Любые другие помещения и территории

8800

0,03


      Допустимые уровни радиоактивного загрязнения поверхности

      транспортных средств, в частицах на квадратный сантиметр в

      минуту (далее – част/(см2*мин)

      Таблица 2

Объект загрязнения

Вид загрязнения

Снимаемое (нефиксированное)

Не снимаемое (фиксированное)

Альфа-активные радионуклиды

Бета-активные радионуклиды

Альфа-активные радионуклиды

Бета-активные радионуклиды

Наружная поверхность охранной тары контейнера

Не допускается

Не допускается

Не регламентируется

200

Наружная поверхность вагона-контейнера

Не допускается

Не допускается

Не регламентируется

200

Внутренняя поверхность охранной тары контейнера

1,0

100

Не регламентируется

2000

Наружная поверхность транспортного контейнера

1,0

100

Не регламентируется

2000


      Класс работ с открытыми источниками излучения

      Таблица 3

Класс работ

Суммарная активность на рабочем месте, приведенная к группе А, Бк

I класс

более 108

II класс

от 105 до 108

III класс

от 103 до 105


      1. При простых операциях с жидкостями (без упаривания, перегонки, барботажа) допускается увеличение активности на рабочем месте в десять раз.

      2. При простых операциях по получению (элюированию) и расфасовке из генераторов короткоживущих радионуклидов медицинского назначения допускается увеличение активности на рабочем месте в двадцать раз. Класс работ определяется по максимальной одновременно вымываемой (элюируемой) активности дочернего радионуклида.

      3. При хранении открытых радионуклидных источников излучения допускается увеличение активности в сто раз.

      Классификация жидких и твердых радиоактивных отходов

      Таблица 4

Категория отходов

Удельная активность, кБк/кг

Бета-излучающие радионуклиды

Альфа-излучающие радионуклиды (исключая трансурановые)

Трансурановые радионуклиды

Низкоактивные

менее 103

менее 102

менее 101

Среднеактивные

от 103 до 107

от 102 до 106

от 101 до 105

Высокоактивные

более 107

более 106

более 105


      Классификация твердых

      радиоактивных отходов по уровню радиоактивного загрязнения

      Таблица 5

Категория отходов

Уровень радиоактивного загрязнения, част/(см2 х мин)

Бета-излучающие радионуклиды

альфа-излучающие радионуклиды (исключая трансурановые)

трансурановые радионуклиды

Низкоактивные

от 5х10(2) до 10(4)

от 5 х 10(1) до

10(3)

от 5 до 10(2) 

Среднеактивные

от 10(4) до 10(7)

от 10(3) до 10(6)

от 10(2) до 10(5)

Высокоактивные

более 10(7)

более 10(6)

более 10(5)

  Приложение 5
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Информационная карта

      на право работы с источниками

      ионизирующего излучения (далее – ИИИ)

      1. Организация ______________________________________________________

      (полное и сокращенное наименование, административный

      район, адрес, телефон)

      2. Министерство, ведомство __________________________________________

      (полное и сокращенное наименование, адрес)

      3. Вышестоящая (непосредственно над организацией) организация _______

      _____________________________________________________________________

      (полное и сокращенное наименование, адрес, телефон)

      4. Подразделение организации (объект), заполнивший информационную

      карту________________________________________________________________

      (наименование, подчиненность в структуре организации,

      административный район, адрес, телефон)

      5. Должностное лицо, ответственное за радиационную безопасность на

      объекте

      _____________________________________________________________________

      (должность, номер, дата приказа по организации о возложении

      ответственности, телефон)

      6. Разрешаются работы с ИИИ

Вид и характеристика ИИИ

Вид и характер работ

Место проведения работ

Ограничительные условия

1

2

3

4

I. Работы с открытыми ИИИ ____________




II. Работы с закрытыми ИИИ __________




III. Работы с устройствами, генерирующими излучение _________________________




IV. Другие работы с ИИИ ________________________





      7. Информационная карта заполняется после получения акта обследования

      о соответствии объекта требованиям нормативных правовых актов в сфере

      санитарно-эпидемиологического благополучия населения

      Руководитель организации использующий ИИИ ___________________________

      (фамилия, имя, отчество, подпись)

      Дата заполнения информационной карты

      "___"________ _______ года

      действительно до "___"___________20__года

      Исполнитель:

      _____________________________________________________________________

      (фамилия, имя, отчество, должность, телефон)

      Исполнено в ________________ экземплярах

№ экземпляра

Организация

Дата

Отметка о получении (подпись)









  Приложение 6
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Инструкция по заполнению информационной карты

      на право работы с источниками ионизирующих излучений

      1. Таблица заполняется ответственным за РБ организации, предприятий после получения акта обследования о соответствии объекта требованиям нормативно-правовых актов в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Информационная карта предоставляется в территориальные подразделения ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в течение 10-ти дней. Информационных картах содержатся все необходимые сведения о разрешенных работах ИИИ: количественной и качественной характеристике ИИИ (графа 1), виде и характере работ с ними (графа 2), месте их проведения (графа 3) и некоторых ограничительных условиях, которыми специалист территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения считает нужным оговорить разрешение на эти работы (графа 4).

      Информационная карта является единым документом, дающим право на эксплуатацию ИИИ, отвечающими требованиям действующих санитарных правил и нормативов, регламентов (включая работы по хранению ИИИ, перевозке радиоизотопных источников, сбору, перевозке и захоронению радиоактивных отходов).

      2. Обязательно приводятся заголовок и номер раздела для разрешаемой группы работ с ИИИ. Под заголовком раздела IV приводятся те работы с ИИИ, которые не могут быть отнесены к разделам I-III: работы с генераторами радионуклидов, ядерными реакторами, радиоактивными отходами и другими ИИИ, со смешанной или нестрого определенной радиационной характеристикой.

      3. Каждому виду ИИИ (или нескольким видам с одинаковыми радиационными характеристиками) присваивается порядковый номер внутри раздела, и к этому номеру следует относить все сведения в графах 2–4, присваивая порядковые номера записям в этих графах и используя их для соотнесения записей в последующей графе по отношению к предыдущей.

      4. Обязательные сведения, приводимые в графе 1:

      1) в разделе I: радионуклид, вещество, его агрегатное состояние, максимально допустимая одноразовая активность на рабочем месте, годовое потребление;

      2) в разделе II: нуклид, вид источника (для установок, аппаратов, приборов – тип, марка, год выпуска; для нестандартных ИИИ – изготовитель, данные о наличии заключения на выпуск), максимальная активность источника, максимально допустимое одноразовое количество источников на рабочем месте и их суммарная активность на рабочем месте, годовое потребление (для короткоживущих нуклидов);

      3) в разделе III: вид источника (для установок, аппаратов, приборов – те же сведения, что и в разделе II), вид, энергия и интенсивность излучения (или (и) ускоряющее напряжение, сила тока, мощность), максимально допустимое количество одновременно работающих ИИИ, количество ИИИ, размещенных в одном месте;

      4) в разделе IV: в зависимости от вида и характера ИИИ те же сведения, что и к I–III разделам (для генераторов радионуклидов – данные о материнском нуклиде и производительности по дочерним продуктам);

      5) для работ по перевозке радиоизотопных источников и радиоактивных отходов специальным транспортом – вид, марка и государственный номер транспорта;

      6) обязательные сведения, приводимые в графе 2 – указать вид и характер работ (стационарные, нестационарные, исследовательские, производительные); в графе 3 – четко обозначить место работ: здание, этаж, цех, участок, комната, участок территории (в организации или вне ее); в графе 4 – в разделе I (и в разделе IV при работах с открытыми ИИИ): указать класс работ, разрешенных к проведению в данных помещениях;

      7) во всех разделах: любые необходимые ограничительные условия разрешение или запрещение проводить в данном месте другие работы, не связанные с применением ИИИ (персоналом группы А или другими работниками), исключение или уменьшение действия вредных нерадиационных факторов.

  Приложение 7
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      форма

      Разрешаю

      __________________________________

      (подпись руководителя организации)

      "___"____________ ____ года

      Требование на выдачу радиоактивных веществ

      (составляется в двух экземплярах)

      Прошу выдать для ____________________________________________________

      (указать, для какой конкретной работы)

      следующие радиоактивные вещества: ___________________________________

Требуется

Фактически выдано

Наименование вещества и вид соединений

Количество (объем или число источников)

Общая активность

Количество (объем или число источников)

Активность

№ и дата паспорта, № источника (№ партии)

по паспорту

в пересчете на час выдачи вещества

1

2

3

4

5

6

7









Затребовал сотрудник


____________________________

(фамилия, имя, отчество)

____________________________

(название лаборатории или цеха)

"___"________________ ____ года

Получил ________________________

(подпись)

Часы _______ (для короткоживущих)


Выдал ответственный за хранение радиоактивных веществ

_____________________________

(фамилия, имя, отчество)

_____________________________

(наименование организации)

_____________________________

(подпись)


"___"____________ ____ года

  Приложение 8
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Приходно-расходный журнал учета радионуклидных источников излучения

№ п/п

Приход

Расход

Остаток

Примечание

Наименование поставщика

№ и дата приходной накладной

Наименование источника, прибора, аппарата, установки

Прибор, аппарат, установка

Источник

Кому выдано или поставлено дата выдачи

№ и дата накладной или требования

Количество источников и номера

Активность в день выдачи

Количество

Активность

Отметка о возврате, списании и захоронении с указанием подтверждающих документов

Заводской №

№ и дата технического паспорта

№ и дата выдачи технического паспорта

Количество (штук) № источников

Активность по паспорту

Срок службы источников

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17



















      1. На каждый вид радионуклидного источника ионизирующего излучения открываются отдельные страницы.

      2. Учет приборов, аппаратов и установок, укомплектованных радионуклидными источниками, ведется отдельно от учета радиоактивных веществ (в отдельном журнале).

      3. Журнал учета хранится постоянно.

  Приложение 9
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      форма

  Утверждаю

      _________________________________

      (подпись руководителя организации)

      "___"________ ____ года

      Акт

      о расходовании и списании радионуклидных источников

      излучения организации

      _____________________________________________________________________

      (наименование организации)

      Настоящий акт составлен сотрудниками ________________________________

      (фамилия, имя, отчество)

      Руководителем работ _________________________________________________

      (фамилия, имя, отчество)

      в том, что полученное по требованию от "___"________ ____ года радиоактивное вещество

      _____________________________________________________________________

      (наименование, номер источника или номер партии, номер и

      дата паспорта)

      в количестве _____________ с удельной активностью и общей активностью

      _____________________________________________________________________

      по измерениям на ______ часов ______ минут (первоначальная стоимость

      __________ тенге)

      "___"____________ ____ года использовано для ________________________

      (указать характер работы)

      Работа проводилась __________________________________________________

      (фамилия и инициалы сотрудника)

      В процессе работы ___________________________________________________

      (краткое описание того, что произошло с исходным нуклидом)

      Отходы в виде _______________________________________________________

      сданы на захоронение по документу № ______ от "____"______ ____ года

      Остаток вещества ________ в количестве ______________________________

      общей активностью _________________________ "___"__________ ____ года

      (возвращен в хранилище или отсутствует)

      Руководитель работ __________________________________________________

      (подпись)

      Сотрудник ___________________________________________________________

      (подпись)

      Ответственный за хранение нуклидов __________________________________

      (фамилия, инициалы)

      ___________________ "___"___________ ____ года

      (подпись)

  Приложение 10
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Инструкция по заполнению санитарно-эпидемиологического

      заключения на право транспортировки радиоактивных веществ и

      ядерных материалов, устройств и установок с источниками

      излучения и радиоактивных отходов

      Санитарно-эпидемиологическое заключение на право транспортировки радиоактивных веществ и ядерных материалов, устройств и установок с источниками излучения и радиоактивных отходов (далее – заключение) заполняется главным или ведущим специалистом по надзору за радиационной безопасностью территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Санитарно-эпидемиологическое заключение является документом, дающим право на транспортировку радиоактивных веществ и ядерных материалов, устройств и установок с источниками излучения и радиоактивных отходов. При заполнении заключения указывается следующая информация:

      1. Полное и сокращенное наименование организации, административный район, адрес, телефон.

      2. Каким транспортом осуществляется транспортировка радиоактивных веществ и ядерных материалов, устройств и установок с источниками излучения и радиоактивных отходов (крытый, открытый). Отделка внутренней поверхности кузова (влагостойкое и химически стойкое покрытие), наличие устройства для слива из него дезактивирующего раствора.

      3. Наличие экранирующих устройств радиационной защиты, приспособления для креплений упаковок углекислотных огнетушителей, средств индивидуальной защиты, набора инструментов для аварийного ремонта, сорбирующих материалов и других средств ликвидации последствий аварии, выносных знаков ("Аварийная остановка", "Радиационная опасность" "Движение запрещено" с противооткатными упорами). Наличие знаков радиационной опасности на бортах (кузове) и дверях спецавтомобиля.

      4. Наличие средств индивидуальной защиты и спецодежды, медицинская аптечка, средства внешней и внутренней связи и оповещения, оборудования, инструмента и приспособлений для аварийных работ.

      5. Количество, категория упаковок и их суммарная активность. Категория упаковок устанавливается в соответствии с правилами транспортировки ядерных материалов и источников ионизирующего излучения. Вид отходов и их активность.

  Приложение 11
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Санитарно-технические требования к источникам излучения

      для радиоизотопных приборов

      Изготовление источников излучения предприятиями Республики Казахстан проводится по техническим условиям, согласованным с территориальным подразделением ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения Республики Казахстан. При выборе радионуклида для источника излучения к РИП следует принимать во внимание:

      - обоснование технологической необходимости применения данного радионуклида;

      - токсичность радионуклида, отдавая предпочтение нуклидам с наименьшей токсичностью;

      - энергию излучения, выбирая нуклид с наименьшей проникающей способностью ионизирующего излучения.

      Образцы источников, изготавливаемые для использования в серийных РИП, должны подвергаться испытаниям согласно действующих ГОСТов, определяющих общие технические требования к закрытым радионуклидным источникам ионизирующих излучений.

      На каждый источник оформляется технический паспорт, в котором указывается его тип и номер, дата выпуска, размер, активность нуклида, назначение и другие параметры. В нем указываются допустимые пределы температуры и давления, среда, механические воздействия, при которых сохраняется целостность, герметичность и радиационная чистота источников в течение определенного срока их эксплуатации. Не допускается использование источников в условиях, не отвечающих требованиям, предъявляемым к их эксплуатации.

      Требования к документации на радиоизотопные приборы

      1. Техническая документация на РИП в обязательном порядке заключают в себя следующие разделы:

      1) технические требования;

      2) правила приемки;

      3) методы контроля и испытаний при продлении срока эксплуатации;

      4) транспортирование и хранение;

      5) гарантии по эксплуатации;

      6) указания по эксплуатации.

      2. В разделе "Технические требования" отмечается область применения РИП и их технические характеристики:

      1) группа, к которой относится РИП;

      2) тип и активность источника излучения, номер технических условий, по которым он изготовлен;

      3) условия эксплуатации РИП и источника излучения;

      4) мощность экспозиционной дозы излучения на поверхности блока источников излучения и на расстоянии 1 м от него;

      5) уровень "снимаемой" радиоактивной загрязненности поверхности источника излучения (определяется методом мазков);

      6) количество наработок на отказ;

      7) срок службы РИП;

      8) комплектность, маркировка и упаковка.

      В разделе "Правила приемки" указываются:

      1) объем и рекомендуемая последовательность испытаний;

      2) кто проводит испытания;

      3) параметры РИП до и после испытаний;

      4) контрольно - измерительная аппаратура, применяемая при испытаниях;

      5) программа и периодичность испытаний;

      6) мощность дозы излучения на расстоянии 1 м от поверхности блока источников излучения;

      7) загрязненность внешних поверхностей РИП (или блока источников излучения) радиоактивными веществами.

      3. В разделе "Транспортирование и хранение" указывается вид транспорта, транспортная категория радиационных упаковок, расстояние от РИП до места нахождения людей и кино-, фотопленок и другие, условия хранения.

      4. В разделе "Требования безопасности" необходимо указывать конкретные меры по обеспечению безопасности при эксплуатации РИП.

      5. В технической документации на РИП кроме изложенных выше требований приводятся чертежи источников излучения, условия проверки источников излучения на различного рода воздействия и результаты испытаний. В ней также представляются чертежи блока источников излучения и подробное описание крепления источника, его экранировки и способа перевода прибора (источника) в нерабочее и рабочее положения.

      6. При ссылках на законодательные и нормативные документы необходимо указывать конкретные разделы, пункты, параграфы, которые имеют непосредственное отношение к излагаемому разделу технической документации.

      7. В инструкции по эксплуатации РИП необходимо подробно описывать меры по обеспечению радиационной безопасности (в том числе и по обеспечению целостности и сохранности источника излучения) при транспортировании, хранении, установке, профилактическом ремонте, эксплуатации и утилизации РИП (блока источника излучения), а также при возникновении аварийных ситуаций.

      8. Инструкция по эксплуатации РИП содержат рекомендации по обеспечению радиационной безопасности при аварийном разрушении РИП (источника излучения). При этом следует рассматривать такие ситуации, как невозможность перевода РИП (источника излучения) из рабочего положения в нерабочее, выпадение, механическое разрушение источника излучения, пожар.

  Приложение 12
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Допустимые удельные активности основных долгоживущих

      радионуклидов для неограниченного использования металлов

Радионуклиды

Период полураспада

Допустимая удельная активность отдельного радионуклида ДК, кБк/кг

1

2

3

54Мп

312 суток

1,0

60Со

5,3 год

0,3

65Zn

244 суток

1,0

94Nb

2,0x104 год

0,4

106Ru+ 106mRh

368 суток

4,0

110mAg

250 суток

0,3

125Sb+125mTe

2,8 год

1,6

134Cs

2,1 год

0,5

137Cs+ 137mBa

30,2 год

1,0

152Eu

13,3 год

0,5

154Eu

8,8 год

0,5

90Sr + 90Y

29,1 год

10,0

226Ra

11,6х103 лет

0,4

232Th

1х1010 лет

0,3


      При наличии в металле смеси радионуклидов значения удельных активностей отдельных радионуклидов Qi должны удовлетворять соотношению


  Приложение 13
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Сведения

      о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной

      эксплуатации техногенных источников ионизирующих

      излучений за 20__ год

      Представляется организацией, работающей с техногенными ИИИ и имеющей

      персонал группы "А", для представления в территориальные

      подразделения ведомства государственного органа в сфере

      санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Форма № 1-ДОЗ

      ОТЧЕТ ЗА ______ полугодие 20__года

      Наименование отчитывающей организации _______________________________

      Почтовый адрес_______________________________________________________

      Вид деятельности_____________________________________________________

      Отрасль _____________________________________________________________

      Территория/населенный пункт, где расположено предприятие_____________

      _____________________________________________________________________

      Ответственный за радиационную

      безопасность (контроль)

      ___________________________

      (должность)

      ___________________________

      (Ф.И.О.)

      ___________________________

      (подпись)

      "____"______________20__ г.

      Форма 1-ДОЗ

      Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях

      нормальной эксплуатации техногенных источников

      ионизирующих излучений за 20 __ год

      Код отчитывающейся организации ______________________________________

      Код вида деятельности отчитывающейся организации ____________________

      Код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся

      организация__________

Ф.И.О.

№ удостоверения личности

дата рождения

пол (М/Ж)

Код статуса работника

код вида ИИИ

Сведения об облучения

Эффективная доза. мЗв

Эквивалентная доза, мЗв.

от внешнего облучения

от внутреннего облучения

код органа или ткани

Доза

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11













      "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению"

      Представляется организацией, работающей с техногенными ИИИ и имеющей персонал группы "А", для представления территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Форма № 2-ДОЗ

      ОТЧЕТ ЗА ______ полугодие 20 __года

      Наименование отчитывающей организации________________________________

      Почтовый адрес_______________________________________________________

      Вид деятельности_____________________________________________________

      Отрасль _____________________________________________________________

      Территория/населенный пункт, где расположено предприятие_____________

      Ответственный за радиационную

      безопасность (контроль)

      ___________________________

      (должность)

      ___________________________

      (фамилия И.О.)

      ___________________________

      (подпись)

      "____"______________200__ г.

      Форма 2-ДОЗ

      "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях

      радиационной аварии или планируемого повышенного облучения,

      а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению"

      Код отчитывающейся организации ______________________________________

      Код вида деятельности отчитывающейся организации_____________________

      Код территории, где осуществляет свою деятельность отчитывающаяся

      организация__________________________

Ф.И.О.

№ удост.личн.

дата рождения

пол (М/Ж)

Код статуса работника

код вида ИИИ

Сведения об облучения

Код, дважды подвергавший к планируемому повышенному облучению

Эффективная доза. мЗв

Эквивалентная доза, мЗв.

от внешнего облучения

от внутреннего облучения

код органа или ткани

Доза

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12














      Ведомственная статистическая отчетность

      Представляют:

      1. Территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения Республики Казахстан в РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" к 15 января.

      2. РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" в вышестоящий ведомственный государственный орган в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения к 30 января.

      Отчет по учету индивидуальных доз персонала работающего с

      ИИИ в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников

      За _____________ полугодие отчетного года 20 ____

Код области

код района

код организации

код вида деятельности

Количество персонала работающих с открытыми ИИИ

Количество персонала работающих с закрытыми ИИИ

Эффективная доза, полученная персоналом в возрасте, мЗв.

Муж.

Жен.

Муж.

Жен.

8-25 лет

25-35 лет

36-45 лет

46-55 лет

56-65 лет

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13















      Примечание: в отчете, направляемом в ведомство государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения строки по столбцам 2 и 3 не заполняются.

      Статистическая отчетность

      1. Территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" к 15 июля и 15 января.

      2. РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" в ведомство государственного органа сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения Республики к 30 января.

      Отчет по учету индивидуальных доз персонала работающего с ИИИ в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению"

      За _____________ полугодие отчетного года 20 ____

Код области

код района

код организации

код вида деятельности

Код дважды подвергшихся воздействию ИИИ

Количество персонала работающих с открытыми ИИИ

Количество персонала работающих с закрытыми ИИИ

Эффективная доза, полученная персоналом в возрасте, мЗв.

Муж.

Жен.

Муж.

Жен.

18-25 лет

25-35 лет

36-45 лет

46-55 лет

56-65 лет

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14
















      Порядок учета доз профессионального облучения и

      заполнения учетно-отчетных форм.

      В соответствии с Законом Республики Казахстан от 23 апреля 1998 года "О радиационной безопасности населения" и нормативами контроль и учет индивидуальных доз облучения осуществляется в рамках единой государственной системы.

      Информация о накопленной персоналом дозе облучения сохраняются в организации, использующей ИИИ, в территориальных подразделениях ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в течение 30 лет после окончания работы или пока работнику не исполнится 75 лет.

      Данные сведения могут получить:

      1) государственные органы с мотивацией причины;

      2) юридические лица, которые имеют лицензию на право проведения работ с использованием ИИИ с мотивацией причины;

      3) лица, данные которых по индивидуальным дозам облучения накапливаются и хранятся в республиканской базе данных.

      1. Область применения

      № 1-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения" и формы № 2-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению".

      Контроль и учет индивидуальных доз облучения персонала проводится в целях:

      1) получения объективной информации об индивидуальных дозах облучения персонала, полученных при работе с источниками ионизирующего излучения, проведении медицинских рентгенологических процедур, а так же обусловленных радиационным фоном;

      2) учета лиц, подвергающихся облучению выше установленных пределов;

      3) обеспечения возможности получения объективной и достоверной информации о дозах облучения персонала организации;

      4) оценки воздействия радиационного фактора на персонал;

      5) принятия мер по снижению уровней облучения персонала.

      Требования настоящих рекомендаций по заполнению формы № 1-ДОЗ и формы № 2-ДОЗ (далее по тексту форма) являются едиными для организаций любой ведомственной принадлежности и формы собственности, работающих с техногенными ИИИ имеющих персонал категории группа"А".

      2. Общие положения

      Формы № 1-ДОЗ и № 2-ДОЗ заполняются:

      1) организациями и предприятиями независимо от ведомственной подчиненности;

      2) организациями, персонал которых использует в трудовом процессе техногенные ИИИ и имеют персонал категории группа "А".

      Лиц, ответственные за радиационную безопасность организаций и предприятий, заполняют полугодовую и годовую форму и представляют ее в территориальные подразделения ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, которые в свою очередь обобщают полученные данные и представляют их в РГКП "Научно-практическом центре санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга", при котором формируется республиканская база данных индивидуальных доз облучения граждан.

      Формы доставляются не позднее 10 числа, следующего за отчетным полугодием, на листах белой бумаги формата А 4 и в виде электронных копий.

      Оба документа (подлинник и электронная копия) представляются полностью идентичными.

      3. Порядок заполнения формы № 1-ДОЗ

      Форма № 1-ДОЗ заполняется организациями и предприятиями, проводящими работы с ИИИ и имеющими персонал группы "А" за полугодие и год по результатам измерений индивидуальных доз облучения персонала группы "А".

      При отсутствии данных ИДК персонала группы "А", в соответствующие графы формы заносятся дозы, полученные расчетным методом.

      Организации и предприятия, заполняющие форму, обязаны включать в отчеты также временно прикомандированных лиц персонала группы "А".

      В соответствующих позициях первой страницы формы указывается полное наименование организации, полный почтовый адрес с почтовым индексом без каких-либо сокращений.

      После полного наименования организации в скобках указывается ее официальное сокращенное наименование, если таковое имеется.

      В строке "Почтовый адрес" указывается почтовый индекс, адрес отчитывающейся организации.

      На первой странице формы в соответствующие графы последовательно заносятся коды организации по классификаторам (постоянную кодировку организаций составляют территориальные подразделения ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      1) код отчитывающейся организации;

      2) код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся организация по таблице 1;

      3) код вида деятельности отчитывающейся организации, указывается согласно таблицы 2;

      4) в графе 1 указывается порядковый номер лиц персонала группы "А";

      5) в графе 2 указывается полностью фамилия, имя и отчество работника. Заполнение графы инициалами работника не допускается;

      6) в графе 3 указывается номер документа, удостоверяющий личность;

      7) в графе 4 указывается дата рождения работника. Она заполняется цифрами, соответствующими числу, месяцу и году рождения, которые разделяются точками.

      При этом число и месяц проставляются двумя цифрами (для чисел менее 10 слева добавляется ноль), а год указывается полностью четырехзначным числом (например: 02.11.1971);

      8) в графе 5 указывается пол работника: "М" – мужской, "Ж" – женский; в графе 6 указываются коды, которые определяют по таблице № 3 Приложения № 1 к настоящим методическим рекомендациям, в соответствии со статусом работника;

      9) в графе 7 проставляются коды, которые выбираются по таблице 4 приложения 1 к настоящим методическим рекомендациям в соответствии с видом ионизирующего излучения (ИИ). При этом с порядковым номером с первого по шестое относятся к внешнему облучению различными видами ионизирующего излучения, а седьмая к внутреннему облучению за счет поступления радионуклидов в организм работающих;

      10) графа 8 заполняется по официальным данным индивидуальной дозиметрии внешнего облучения работника в отчетном году (мЗв);

      11) годовая эффективная доза внешнего облучения персонала определяется в соответствии с ГН;

      12) графа 9 заполняется по официальным данным индивидуальной дозиметрии внутреннего облучения работника в отчетном году (мЗв). Годовую эффективную дозу внутреннего облучения персонала учитывают при ведении работ с радиоактивными веществами в открытом виде и определяют по результатам измерения объемной активности радионуклидов в воздухе рабочей зоны производственных помещений или в зоне дыхания с использованием индивидуальных пробоотборников, прямого измерения содержания радионуклидов в организме с помощью счетчиков излучения человека и (или) анализа биосубстратов выделений;

      13) годовая эффективная доза внутреннего облучения персонала определяется с использованием приложения 2 к настоящим методическим рекомендациям. В графе 10 проставляются коды, которые определяют по таблице № 5 Приложения № 3 в соответствии с видом органа или ткани, подвергшегося облучению ИИИ. При этом заносятся данные только для тех органов (тканей), для которых определены пределы доз в ГН:

      В графу 11 заносятся значения эквивалентной дозы (мЗв) в хрусталике глаза, коже, кистях рук и стопах, нижней части области живота (для женщин в возрасте до 45 лет) персонала, полученные по результатам индивидуальной дозиметрии этих органов. Эти данные заносятся только в тех случаях, когда контроль эквивалентных доз в вышеперечисленных органах необходим и проводится.

      Если в результате измерений индивидуальной дозы внешнего или внутреннего облучения, либо дозы в органе (ткани) измеренная величина оказалась меньше минимально измеряемого значения, метрологический установленного для используемого средства измерения, то в соответствующей графе (8, 9, 11) проставляется значение "0". При этом в графе 10 проставляется прочерк "–".

      Если факт одного из вышеперечисленных видов облучения был зафиксирован, но численное значение соответствующей дозы неизвестно, то в соответствующей графе (8, 9,11) вместо величины дозы проставляется код "-1".

      4. Порядок заполнения формы № 2-ДОЗ

      В форму № 2-ДОЗ заносятся индивидуальные дозы, связанные с планируемым повышенным облучением и облучением в результате радиационных аварий.

      В случае превышения допустимой эффективной дозы персонала (20 мЗв в год), необходимо указать в примечании причину, за какой период, кем (фамилия, имя, отчество, возраст, место проживания) и в каких условиях была получена повышенная доза, полное название организации (почтовый адрес), вид воздействующего ИИ, проведенные мероприятия и рекомендации по расследованию.

      В таблицу 1 формы № 2-ДОЗ заносятся индивидуальные дозы, связанные с планируемым повышенным облучением персонала или облучения в результате радиационной аварии, а также органов территориальных подразделений ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, на территории которых в отчетном году имело место аварийное облучение населения.

      Форма заполняется ежегодно по результатам измерений или расчета индивидуальных доз планируемого повышенного облучения персонала и облучения в случае радиационных аварии, а также лиц из населения, подвергшихся аварийному облучению в отчетном году.

      Дозы аварийного облучения населения заносятся только в форму, относящуюся к первому году после данной радиационной аварии. В последующие годы, дозы облучения населения за счет прошлых радиационных аварий в форму не заносятся.

      Организации и предприятия, заполняющие форму, обязаны включать в отчеты также временно прикомандированных лиц.

      Выявление лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению, и оценку индивидуальных доз облучения персонала предприятия, на котором произошла радиационная авария, проводят территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, расследование причин аварии проводится специальной комиссией.

      В зависимости от масштабов аварии в этой работе также могут участвовать учреждения (предприятия) соответствующих министерств и ведомств, проводящие ликвидацию последствий аварии.

      В строке "Наименование отчитывающейся организации" указывается полное наименование организации без каких-либо сокращений. После полного наименования организации в скобках указывается ее официальное сокращенное наименование, если такое имеется.

      В строке "Почтовый адрес" указывается почтовый индекс и полный почтовый адрес отчитывающейся организации.

      На первой странице формы в соответствующие графы последовательно заносятся коды организации классификаторам:

      1) код отчитывающейся организации, постоянную кодировку организации составляют территориальные подразделения ведомства государственного органов сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения (расшифровку следует указать в примечании);

      2) код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся организация, обозначены по таблице 1;

      3) код вида деятельности отчитывающейся организации обозначены в таблице 2.

      В графе 1 указывается порядковый номер лиц персонала группы "А" и населения.

      В графе 2 указывается полностью фамилия, имя и отчество работника. Заполнение графы инициалами работника не допускается.

      В графе 3 указывается номер документа, удостоверяющего личность.

      В графе 4 указывается дата рождения работника. Она заполняется цифрами, соответствующими числу, месяцу и году рождения, которые разделяются точками. При этом число и месяц проставляются двумя цифрами (для чисел менее 10 слева добавляется ноль), а год указывается полностью четырехзначным числом (например: 02.11.1971).

      В графе 5 указывается пол работника: "М" – мужской, "Ж" – женский.

      В графе 6 указываются коды, которые определяют по таблице 3, в соответствии со статусом работника.

      В графе 7 проставляются коды, которые выбираются по таблице 4, в соответствии с видом ионизирующего излучения (ИИ). При этом с порядковым номером 1 по 6 относятся к внешнему облучению различными видами ионизирующего излучения, а седьмая к внутреннему облучению за счет поступления радионуклидов в организм работающих.

      Графа 8 заполняется по официальным данным индивидуальной дозиметрии внешнего облучения работника в отчетном году (мЗв).

      Графа 9 заполняется по официальным данным индивидуальной дозиметрии внутреннего облучения работника в отчетном году (мЗв). Годовую эффективную дозу внутреннего облучения персонала учитывают при ведении работ с радиоактивными веществами в открытом виде и определяют по результатам измерения объемной активности радионуклидов в воздухе рабочей зоны производственных помещений или в зоне дыхания с использованием индивидуальных пробоотборников, прямого измерения содержания радионуклидов в организме с помощью счетчиков излучения человека и (или) анализа биосубстратов выделений.

      В графе 10 проставляются коды, которые определяют по таблице 5, в соответствии с видом органа или ткани, подвергшегося облучению ИИИ. При этом заносятся данные только для тех органов (тканей), для которых определены пределы доз в ГН.

      В графу 11 заносятся значения эквивалентной дозы (мЗв) в хрусталике глаза, коже, кистях рук и стопах, нижней части области живота (для женщин в возрасте до 45 лет) персонала, полученные по результатам индивидуальной дозиметрии этих органов.

      Эти данные заносятся только в тех случаях, когда контроль эквивалентных доз в вышеперечисленных органах необходим и проводится.

      Эквивалентные дозы определяются только для тех органов (тканей), для которых их определение проводиться в соответствии со специальными методическими документами, действующими на территории Республики Казахстан.

      В графу 12 заносится код, который состоит из трех позиций по таблице № 6.

      В форму заносится значение годовой индивидуальной дозы для человека, относящегося к персоналу группы "А", который дважды в отчетном году подвергся планируемому повышенному облучению. Для него в графе 12 проставляется код "1П2".

      5. Порядок заполнения формы учета дозы персонала территориальными подразделениями ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      Территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения полученные данные по учету доз персонала организаций обобщают и представляют сведения в РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения

      В соответствующих позициях первой страницы формы указывается полное наименование организации, полный почтовый адрес с почтовым индексом без каких-либо сокращений. После полного наименования организации в скобках указывается ее официальное сокращенное наименование, если таковое имеется.

      В соответствующие клетки таблицы заносятся:

      1) в первой графе коды областей по таблице 1;

      2) во второй графе районы, находящиеся организации, использующие ИИИ (расшифровку указать в примечании);

      3) в третьей графе код организации, использующие ИИИ (расшифровку указать в примечании);

      4) в четвертой графе код вида деятельности организации по таблице № 2;

      5) в пятой-шестой графах общее количество персонала, работающего с открытыми ИИИ;

      6) в седьмой и восьмой графе заносится общее количество персонала, работающего с закрытыми ИИИ;

      7) в графах с девятого по тринадцатое заполняется полученная эффективная доза персонала по возрастам, в диапазоне от самых низких до самых высоких показаний доз облучения, в мЗв.

      Таблица 1

      Коды областей Республики Казахстан охваченной ИДК

Наименование областей

код

1

2

3

1

Акмолинская область

С 001

2

Актюбинская область

D 002

3

Атырауская область

E 003

4

Алматинская область

B 004

5

Восточно-Казахстанская область

F 005

6

Жамбылская область

H 006

7

Западно-Казахстанская область

L 007

8

Карагандинская область

M 008

9

Костанайская область

P 009

10

Кызылординская область

N 010

11

Мангистауская область

R 011

12

Павлодарская область

S 012

13

Северо-Казахстанская область

T 013

14

Южно-Казахстанская область

X 014

15

г. Алматы

A 015

16

г. Астана

Z 016


      Таблица 2

      Коды вида деятельности организации, работающие с техногенными

      ИИИ и имеющие персонал группы А.

п/п

Наименование организации

код

1

2

3

1

Медицинские учреждения, в том числе НИИ медицинского профиля

М 01

2

Промышленные предприятия, в том числе организации выполняющие ремонт, наладку, калибровку оборудований с использованием ИИ

P 02

3

Научно-исследовательские институты, в том числе высшие учебные заведения кроме медицинского профиля

S 03

4

Прочие организации

Y 04


      Таблица 3

      Код статуса работника с ИИИ

Статус работника

Код

1

2

3

1

Работал весь отчетный год

001

2

Прикомандирован в отчетном году*

002

3

Уволился в отчетном году **

003

4

Вышел на пенсию в отчетном году

004

5

Умер в отчетном году

005


      * для работника с указанным статусом дозы указываются за все время прикомандирования

      * для работника с указанным статусом дозы указываются с начала года до увольнения

      Таблица 4

      Коды ИИИ использующие в своей деятельности организации

п/п

Вид воздействующего ИИ

код

1

2

3

1

Рентгеновское

R 101

2

Альфа

A 102

3

Бета

B 103

4

Гамма

G 104

5

Нейтронное

N 105

6

Радионуклид

I 106

7

Другие

X 107


      Таблица 5

      Коды органов и ткани, подвергшихся воздействию ИИИ

Вид органа или ткани, подвергшегося воздействию ИИ

Код

1

2

3

1

Половые железы

01

2

Красный костный мозг

02

3

Толстый кишечник

03

4

Легкие

04

5

Желудок

05

6

Мочевой пузырь

06

7

Грудные железы

07

8

Печень

08

9

Пищевод

09

10

Щитовидная железа

010

11

Хрусталик

011

12

Кожа

012

13

Кисти и стопы

013

14

Поверхность костей

014

15

Остальное

015

16

Нижняя часть области живота *

016


      * - определяется только для женщин в возрасте до 45 лет

      Таблица 6

      Коды лиц, подвергшихся воздействию ИИИ

Номер позиции кода

Код

Значение

1

2

3

1

1

Персонал группы "А"

2

Персонал группы "Б"

3

Работающие, не отнесенные к персоналу

4

Остальное население, подвергшееся аварийному облучению

2

А

Аварийное облучение

П

Планируемое повышенное облучение

3

Номера начиная с 1.

Число случаев планируемого повышенного или аварийного облучения данного лица в отчетном году.

  Приложение 14
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Типовая форма

      радиационно-гигиенического паспорта организации (предприятия)

      Радиационно-гигиенический паспорт организации предприятия,

      использующей источники ионизирующего излучения, по состоянию

      на __________ год

      (представляется администрации субъекта Республики Казахстан до 20 января)

      Наименование организации (предприятия)_______________________________

      Ведомственная принадлежность ________________________________________

      Адрес организации (предприятия) _____________________________________

      Телефон администрации ______________________факс ____________________

      Дата, номер и место регистрации Устава организации (предприятия)_____

      _____________________________________________________________________

      Наименование подразделения с источниками ионизирующего излучения

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Дата выдачи и номер лицензии на право работы с источниками

      ионизирующего излучения _____________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Дата выдачи и регистрационный номер информационной карты на право

      работ с ИИИ _________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      1. Характеристика работ с использованием источников ионизирующего

      излучения (далее по тексту ИИИ) в организации (предприятии)

      1.1. Вид разрешенных работ с ИИИ (открытые, закрытые, генерирующие,

      эксплуатация ядерных установок) _____________________________________

      _____________________________________________________________________

      и тип (ускоритель, радиоизотопные приборы и т.д. и т.п.)

      _____________________________________________________________________

      1.2. Основное направление деятельности организации (предприятия) по

      работе с ИИИ

      _____________________________________________________________________

      1.3. Класс работ_____________________________________________________

      2. Характеристика организации (предприятия), как потенциального

      источника радиоактивного загрязнения окружающей среды

      _____________________________________________________________________

      2.1. Превышение предельно допустимых выбросов радионуклидов _________

      _____________________________________________________________________

      2.2. Превышение предельно допустимых сбросов радионуклидов __________

      _____________________________________________________________________

      2.3. Среднегодовая мощность эквивалентной дозы внешнего излучения на

      границе санитарно-защитной зоны_______________________________ мкЗв/ч

      2.4. Среднегодовая объемная (удельная) активность радионуклидов в

      воздухе, воде открытых водных объектов в санитарно-защитной зоне (в

      единицах допустимой объемной активности для населения – далее по

      тексту ДОА нас., допустимой удельной активности для населения - далее

      по тексту ДУА нас.)__________________________________________________

      2.5. Среднегодовая удельная (объемная) активность радионуклидов в

      объектах окружающей среды зоны наблюдения по списку, согласно

      регламенту контроля (в единицах ДОА нас. и ДУА нас. для воздуха,

      воды, пищевых продуктов)_____________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3. Дозы облучения граждан за счет деятельности организации (предприятия)

      3.1. Годовые дозы облучения персонала:

      - лица, работающие с техногенными источниками (далее по тексту – группа "А")

      - лица, находящиеся по условиям работы в сфере воздействия

      техногенных источников (далее по тексту – группа "Б")


по группе "А"

По группе "Б"

1

2

3

Средняя индивидуальная годовая эффективная доза, мЗв



Годовая эффективная коллективная доза, чел-Зв



Количество лиц с превышениями основных дозовых пределов для персонала:




      3.2. Численность населения, проживающего в зоне наблюдения: _________

      3.3. Годовые дозы облучения населения, проживающего в зоне

      наблюдения, за счет деятельности организации (предприятия):

      - Средняя индивидуальная годовая эффективная доза, мЗв ______________

      - Годовая эффективная коллективная доза, чел.-Зв ____________________

      - Количество лиц с превышениями основных дозовых пределов для

      населения _____________________________

      3.3.(*) Годовые дозы медицинского облучения населения (заполняется

      только медицинскими организациями)


Количество процедур за год

Средняя эффективная доза (мЗв) за 1 процедуру

Коллективная доза, чел.-Зв/год

1

2

3

4

Рентгенографические




Рентгеноскопические




Радионуклидные





      4. Оценка эффективности мероприятий по обеспечению радиационной

      безопасности и выполнению норм, правил и ГН _________________________

      _____________________________________________________________________

      5. Радиационные аварии, происшествия

      _____________________________________________________________________

      6. Наличие планов мероприятий по ликвидации радиационных аварий,

      происшествий и их последствий, наличие средств и сил ________________

      _____________________________________________________________________

      Подпись и должность лица, заполняющего радиационно-гигиенический

      паспорт и ответственного за радиационную безопасность в организации

      (предприятии)

      _____________________________________________________________________

      (Должность)

      _________________________ _______________ ___________________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      7. Параметры, по которым превышены радиационные показатели для

      нормальной эксплуатации по оценке администрации организации

      (предприятия) за отчетный год

      _____________________________________________________________________

      Дата и подпись руководителя организации (предприятия):

      _________________________ _______________ ___________________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      8. Заключение ведомства государственного органа в сфере

      санитарно-эпидемиологического благополучия населения, оценка

      индивидуального и коллективного рисков возникновения стохастических

      эффектов_____________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Главный государственный санитарный врач территории (района, города, области, транспорта)

      _________________________ _______________ ___________________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      С заключением территориального подразделения ведомства

      государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

      благополучия населения ознакомлен руководитель организации

      (предприятия):

      _________________________ _______________ ___________________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      Типовая форма

      радиационно-гигиенического паспорта территории

      Радиационно-гигиенический паспорт территории

      по состоянию на 20___ год

      Название административно-территориальной единицы Республики Казахстан

      _____________________________________________________________________

      Число жителей _______________________________________________________

      Площадь территории субъекта Республики Казахстан ________________ км2

      Телефон администрации _________________________ факс ________________

      1. Перечень объектов, использующих источники ионизирующего излучения

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      2. Общая характеристика объектов, использующих источники

      ионизирующего излучения

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3. Характеристика радиоактивного загрязнения окружающей среды:

      3.1. Плотность загрязнения почвы

      Цезий-137

      мин. _____________ среднее _______________ макс. ______________

      Стронций-90

      мин. _____________ среднее _______________ макс. ______________

      Плутоний-239 и другие

      мин. _____________ среднее _______________ макс. ______________

      3.2. Объемная активность радиоактивных веществ в атмосферном воздухе

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3.3. Удельная активность радиоактивных веществ в воде открытых

      водоемов_____________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3.4. Удельная активность радиоактивных веществ в воде источников питьевого водоснабжения _____________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3.5. Удельная активность радиоактивных веществ в пищевых продуктах местного производства _______________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3.6. Удельная эффективная активность радиоактивных веществ в строительных материалах из местного сырья ___________________________

      4. Наличие на территории радиационных аномалий и загрязнений ________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      5. Структура облучения населения при медицинских процедурах


Количество процедур за год

Средняя эффективная доза (мЗв) за 1 процедуру

Коллективная доза, чел-Зв/год

1

2

3

4

Рентгенографические




Рентгеноскопические




Радионуклидные





      6. Анализ доз облучения населения, в т.ч. персонала – лиц, работающих

      с техногенными источниками (далее по тексту – группа "А") и лиц,

      находящихся по условиям работы в сфере воздействия техногенных

      источников (далее по тексту – группа "Б")

      6.1. Годовые дозы облучения персонала:


по группе "А"

по группе "Б"

1

2

3

Средняя индивидуальная годовая эффективная доза, мЗв



Годовая эффективная коллективная доза, чел-Зв



Количество лиц с превышениями основных дозовых пределов для персонала:




      6.2. Численность населения, проживающего в зонах наблюдения: ________

      1) Средняя индивидуальная годовая эффективная доза, мЗв _____________

      2) Годовая эффективная коллективная доза, чел-Зв ____________________

      3) Количество лиц с превышением основных дозовых пределов для

      населения

      6.3. Структура годовой эффективной коллективной дозы населения (чел-Зв) от:

      1) деятельности предприятий, использующих источники ионизирующего

      излучения____________________________________________________________

      2) глобальных выпадений______________________________________________

      3) естественных источников___________________________________________

      4) медицинских исследований__________________________________________

      5) радиационных аварий и происшествий________________________________

      7. Количество радиационных аварий и происшествий ____________________

      8. Наличие случаев лучевой патологии (число заболеваний в год) ______

      9. Анализ мероприятий по обеспечению радиационной безопасности и

      выполнению норм, правил и ГН в сфере радиационной безопасности за год

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      10. Наличие соответствующей структуры у

      административно-территориальной единицы Республики Казахстан для

      ликвидации радиационных аварий и происшествий, наличие средств и сил

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Подпись и должность лица, заполняющего радиационно-гигиенический

      паспорт территории (района, города, области)

      _____________________________________________________________________

      (Должность)

      _________________________ _______________________ ___________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      11. Оценка администрацией территории субъекта Республики Казахстан

      радиационной ситуации на территории в отчетном году

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Руководитель администрации территории субъекта Республики Казахстан

      _________________________ _______________________ ________________

      (Фамилия, И., О.) (Подпись) (Дата)

      12. Заключение территориального подразделения ведомства

      государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

      благополучия населения, оценка индивидуального и коллективного рисков

      возникновения стохастических эффектов

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Главный государственный санитарный врач

      _________________________ _______________________ _________________

      (Фамилия, Имя, Отчество) (Подпись) (Дата)

      С заключением территориального подразделения ведомства

      государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

      благополучия населения ознакомлен (должность, Ф.И.О. руководителя

      администрации территории субъекта

      Республики Казахстан) _______________________________________________

      ___________________________ _______________________ _________________

      (Фамилия, Имя, Отчество) (Подпись) (Дата)

      Инструкция по заполнению радиационно-гигиенического

      паспорта организации

      1. Радиационно-гигиенический паспорт организации представляется ежегодно не позднее 20 января текущего года, следующего за отчетным периодом.

      2. При заполнении граф: "Наименование организации", "Ведомственная принадлежность", "Адрес предприятия" все данные следует вносить полностью с указанием (в скобках) официально принятых сокращений по уставу организации.

      3. Графа "Дата выдачи и номер лицензии на право работ с источниками ионизирующего излучения" заполняется по действующей лицензии.

      Учитывая что предполагается в приложении 14 слова "санитарный паспорт" заменить на "информационную карту" в соответствующей графе делается запись – дата выдачи и регистрационного номера информационной карты.

      1. Характеристика работ с использованием источников ионизирующего

      излучения в организации (предприятии)

      4. В п.1.1 перечисляются виды работ с источниками ионизирующего излучения, разрешенные для данной организации (из указанных в скобках), типы и количество используемых установок и других ИИИ.

      5. В п.1.2 указывается основное направление деятельности организации, связанное с использованием ИИИ и других радиоактивных веществ. Пункт заполняется согласно государственной лицензии на разрешенные виды деятельности.

      В радиационно-гигиеническом паспорте предприятия по переработке и захоронению радиоактивных отходов дополнительно указывается: суммарная активность отходов, захороненных в отчетном году и за весь период работы предприятия, раздельно для высоко-, средне- и низкоактивных отходов, а также суммарная активность отдельных радионуклидов в каждом виде отходов.

      6. В п. 1.3 приводятся классы работ с радиоактивными веществами в открытом виде, указанные в информационных картах, и число лиц персонала, занятых на работах с радиоактивными веществами каждого класса.

      2. Характеристика организации (предприятия), как потенциального

      источника радиоактивного загрязнения окружающей среды

      7. Пункты раздела заполняются организациями, при работе которых образуются (или могут образоваться) газовые или аэрозольные выбросы и сбросы жидких радиоактивных веществ в окружающую среду.

      8. П. 2.1 и 2.2 заполняются организациями, для которых установлены ПДВ.

      9. В п. 2.1 приводятся отношения годовых выбросов основных газовых и аэрозольных радионуклидов, связанных с деятельностью организации, к установленным для данной организации величинам ПДВ для каждого радионуклида согласно проектной документации, согласованной с уполномоченным органом. Величина годового газоаэрозольного выброса радионуклидов определяется по данным радиационного технологического контроля на выбросе. Мониторинг проводится самой организацией или на договорной основе с аккредитованной лабораторией.

      10. п.2.2 по характеристике жидких радиоактивных сбросов организации заполняется так же, как в п. 2.1.

      11. п. 2.3 - 2.5 заполняются организациями, для которых установлены санитарно-защитные зоны и зоны наблюдения.

      12. В п. 2.3 приводится среднегодовая мощность эквивалентной дозы внешнего излучения от всех источников на границе санитарно-защитной зоны в мЗв/ч по данным измерений, проведенных в различных точках на границе этой зоны в течение года по регламенту контроля, установленному проектной документацией и согласованному с территориальным подразделением ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      13. Среднегодовая объемная (удельная) активность радионуклидов в воздухе, воде открытых водоемов в санитарно-защитной зоне определяется на основании усредненных за год данных соответствующих измерений, проводимых по установленному в организации и согласованному с территориальными надзорными органами регламенту контроля.

      14. В п.2.4 заносятся абсолютные значения и отношения (в скобках) полученных среднегодовых данных к допустимой объемной активности для населения (далее – ДОА нас), допустимой удельной активности для населения (далее – ДУА нас).

      15. В п.2.5 заносятся среднегодовые удельные (объемные) активности радионуклидов в объектах окружающей среды зоны наблюдения, которые определяются аналогично п.2.4.

      16. При заполнении пунктов приводятся данные измерений, выполненных службой радиационной безопасности организации и результаты измерений, проведенных другими аккредитованными лабораториями в установленном порядке.

      3. Дозы облучения граждан за счет деятельности организации

      (предприятия)

      17. В разделе приводятся величины, характеризующие дозы облучения персонала и населения (в том числе пациентов медицинских организаций). Они формируется на основе анализа данных радиационного контроля, проводимого в организации в соответствии с требованиями ГН правовых актов.

      18. В п. 3.1. включаются в соответствующие графы количество лиц с выявленным превышением установленных дозовых пределов. Количество этих лиц определяется на основе анализа информации по индивидуальным дозам облучения отдельно для персонала группы "А" и персонала группы "Б". При этом анализируемые индивидуальные дозы соответствует суммам индивидуальных эффективных доз внешнего и внутреннего облучения.

      19. В п.3.2 включается численность населения, постоянно проживающего в зоне наблюдения (по данным администрации территории).

      20. В п.3.3 включаются значения средней индивидуальной и коллективной годовых эффективных доз. Эти значения определяют по результатам мониторинга содержания радионуклидов в объектах окружающей среды и измерения мощности дозы в воздухе и/или с помощью расчетных моделей. Расчетные модели применяют для расчета дозы у населения от деятельности организации при недостатке данных мониторинга окружающей среды и/или при уровнях ее радиоактивного загрязнения ниже чувствительности применяемой аппаратуры. Для расчета по моделям используют данные о выбросах и сбросах радионуклидов при деятельности организации в отчетном году.

      При оценке дозы облучения населения в зоне наблюдения определяется вклад в дозу естественных и других техногенных источников за отчетный год. Этот вклад определяется расчетным путем по величине радиоактивного выброса за отчетный период либо на основе анализа данных измерений в предшествующие годы в зоне наблюдения и в прилегающих районах, или путем анализа радионуклидного состава загрязнений окружающей среды.

      21. Медицинские учреждения, выполняющие рентгенорадиологические диагностические исследования, в графу 3.3 паспорта заносят данные о количестве проведенных флюорографических, рентгенографических, рентгеноскопических и радионуклидных исследований.

      4. Оценка эффективности мероприятий по обеспечению радиационной

      безопасности и выполнению норм, правил и ГН в сфере радиационной

      безопасности

      22. В разделе дается оценка эффективности проведенных мероприятий, по выполнению санитарных правил и ГН в сфере радиационной безопасности, снижению индивидуальных и коллективных доз облучения, предотвращению случаев превышения установленных основных дозовых пределов и контрольных уровней, снижению уровней радиоактивных выбросов и сбросов, уменьшению вероятности радиационных аварий и аварийных ситуаций и другие. Оценка эффективности мероприятий основывается на анализе динамики количественных показателей радиационной безопасности за последние 2 – 3 года.

      5. Радиационные аварии, происшествия

      23. В разделе приводится число случаев аварийных ситуаций и радиационных аварий, имевших место в отчетном году. К аварийным происшествиям относятся любые случаи потери управления источником, которые могли бы привести к незапланированному облучению людей или радиоактивному загрязнению окружающей среды, превышающему установленные нормативы. При происшествиях и авариях на ядерных энергетических установках указываются их уровни в соответствии с международной шкалой INES. При авариях на других объектах их уровень определяется комиссией, проводившей расследование аварии.

      6. Наличие планов мероприятий по ликвидации радиационных аварий,

      происшествий и их последствий, наличие средств и сил

      24. В разделе указывается наличие в организации планов мероприятий по ликвидации последствий радиационных аварий, дата их согласования с органами государственного надзора и дата утверждения администрацией. Далее приводятся данные о наличии и достаточности в организации средств индивидуальной защиты, дезактивирующих растворов, аварийных дозиметров и средств первой медицинской помощи на случай возникновения радиационной аварии и делается запись: имеются; имеются, но в недостаточном количестве; отсутствуют.

      7. Параметры, по которым превышены радиационные показатели для

      нормальной эксплуатации по оценке администрации организации

      (предприятия) за отчетный год

      25. В разделе перечисляются только те параметры, по которым обнаружено превышение радиационных показателей, установленных для нормальной эксплуатации, включая основные дозовые пределы, контрольные уровни для персонала, квоты и контрольные уровни для населения, проживающего в зоне наблюдения.

      8. Заключение территориального подразделения ведомства

      государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

      благополучия населения, оценка индивидуального и коллективного рисков

      возникновения стохастических эффектов

      26. В разделе приводится заключение территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения с оценкой достаточности представленных данных о состоянии радиационной безопасности персонала организации и лиц из населения, проживающих в зоне наблюдения. Дается оценка индивидуального и коллективного рисков возникновения стохастических эффектов у лиц этих категорий в соответствии с требованием ГН. Риск стохастических последствий для персонала принимается равным 5,6 x 10-2, а для населения - 7,3 x 10-2 случаев на 1 чел-Зв. Для получения величин коллективного риска коллективная доза персонала и населения умножается на соответствующие значения коэффициентов риска. Для определения индивидуального риска средняя индивидуальная годовая эффективная доза умножается на эти же значения риска и делится на 1000 (коэффициент перехода от мЗв к Зв).

      Оценка радиационной безопасности в организации дается по трехбалльной шкале:

      - хорошая – объект полностью соответствует требованиям действующих нормативных актов;

      - удовлетворительная – отмечены несущественные нарушения регламентов, не приведшие к переоблучению персонала и населения, сверхнормативному загрязнению окружающей среды;

      - неудовлетворительная – отмечены существенные нарушения нормативных актов по радиационной безопасности.

      При необходимости формулируются основные предложения в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения по повышению уровня радиационной безопасности и устанавливаются сроки их реализации.

      Инструкция по заполнению радиационно-гигиенического

      паспорта территории

      1. Радиационно-гигиенический паспорт территории (далее – Паспорт) составляется и ведется на территории субъектов Республики Казахстан и заполняется лицом, ответственным за состояние радиационной безопасности населения. Паспорт подписывается руководителем администрации территории или его заместителем.

      2. Если величина средней эффективной дозы облучения населения в отдельном районе, населенном пункте Республики Казахстан превышает более чем в 3 раза этот показатель на остальной территории, то по решению администрации территории, согласованному с ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, кроме Паспорта на всю территорию области или города, Паспорт составляется также и на этот район (населенный пункт).

      3. При заполнении Паспорта используются:

      1) обобщенные данные Паспортов организаций;

      2) информация о состоянии радиационной безопасности населения территории, получаемая территориальными службами, осуществляющими контроль за радиационной обстановкой;

      3) данные филиала гидрометеорологического центра;

      4) данные ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения;

      5) результаты измерений других аккредитованных лабораторий радиационного контроля.

      4. Паспорт составляется в трех экземплярах, подписанный должностным лицом администрации территории и направляется в территориальное подразделение ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения не позднее 1 марта следующего года для получения заключения.

      Не позднее 30 марта следующего года, за отчетным годом, Паспорт с заключением ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения передается на ознакомление руководителю администрации субъекта. Подпись руководителя администрации или его заместителя скрепляется печатью. Один экземпляр оформленного Паспорта администрация территории направляет в ведомство государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, по одному экземпляру остается в администрации субъекта и в организации, ответственной за проведение паспортизации.

      5. Территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения проводит анализ и обобщение данных, содержащихся в Паспортах, и направляет сводную информацию о состоянии радиационной безопасности и Паспорта за отчетный период в РГКП "Научно-практический центр санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" до 10 апреля текущего года.

      1. Перечень объектов, использующих источники ионизирующего излучения

      6. В п.1 Паспорта содержат сведения о всех расположенных на территории организациях, в которых ведутся работы с использованием ИИИ и других радиоактивных веществ. При этом организации группируются по видам использования источников ионизирующего излучения: атомная энергетика, промышленные и исследовательские ядерные реакторы, ускорители, мощные радиоизотопные установки, дефектоскопия, геологоразведка, медицинская рентгенология, медицинская радиология, научные исследования, обучение и другое. После каждого вида деятельности указывается число организаций, отнесенных к данному виду деятельности, по учетным данным уполномоченного органа в сфере атомной энергии.

      2. Общая характеристика объектов, использующих источники ионизирующего излучения

      7. В п.2 характеристика объектов дается по отраслям (промышленные, медицинские, научные и учебные, прочие) и численности персонала групп "А" и "Б". Указывается число и перечень объектов, имеющих неудовлетворительную оценку радиационной безопасности. Этот пункт заполняется по обобщенным данным паспортов организаций, расположенных на территории.

      3. Характеристика радиоактивного загрязнения окружающей среды

      8. В п.3.1 данные о плотности радиоактивного загрязнения почвы заносятся на основании официальных данных гидрометеорологического центра Республики Казахстан. Допускается использование данных оперативного анализа плотности загрязнения почвы, проводимого территориальным подразделением ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в порядке выборочного контроля, и результаты измерений, проведенных в аккредитованных лабораториях радиационного контроля.

      В Паспорт заносятся минимальная, средняя и максимальная величины плотности загрязнения почвы цезием-137, стронцием-90, плутонием-239 (Бк/м2) и, при необходимости, другими радионуклидами.

      9. В п.3.2 объемная активность радиоактивных веществ в атмосферном воздухе определяется на основании данных измерений содержания радиоактивных веществ в атмосферном воздухе населенных пунктов и в воздухе жилых и общественных зданий, проводимых органами гидрометеорологического центра, территориальными подразделениями ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия или другими аккредитованными лабораториями.

      В Паспорт заносятся средние величины объемной активности радионуклидов в атмосферном воздухе в единицах Беккерель на кубический метр (Бк/м3) за год.

      10. В п.3.3 указываются средние по территории величины удельной активности радионуклидов в воде открытых водоемов, используемых для питьевого водоснабжения, хозяйственно-бытовых нужд, рыболовства или орошения, Бк/кг.

      11. В п.3.4 паспорта указываются минимальные, средние и максимальные величины удельной активности радионуклидов (Бк/кг) в питьевой воде из поверхностных и подземных источников питьевого водоснабжения по данным лабораторий организаций, осуществляющих водоснабжение населения, а также по данным государственныхорганов в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Данные приводятся по тем радионуклидам, за содержанием которых установлен контроль. При необходимости, могут использоваться данные специальных исследований, проводимых другими аккредитованными в установленном порядке лабораториями радиационного контроля.

      12. В п.3.5 заносятся средние величины удельной активности радионуклидов в основных видах пищевых продуктов местного производства и привозных (молоко, мясо и мясопродукты, хлеб и зернопродукты, листовые овощи, корнеплоды и другие) по данным радиологической службы Министерства сельского хозяйства и ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      13. В п.3.6 заносятся данные о минимальном, среднем и максимальном значениях эффективной удельной активности природных радионуклидов в строительных материалах, изготовленных из местного сырья и поступивших из других регионов.

      Сведения об удельной активности отдельных видов строительных материалов берутся по результатам их исследований, выполненных аккредитованными лабораториями строительных организаций и территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      4. Наличие на территории радиационных аномалий и загрязнений

      14. В п. 4 приводится число локальных радиационных аномалий и загрязнений, не связанных с радиационными авариями, зарегистрированными в отчетном году, а также их краткая характеристика: местонахождение, площадь, радионуклидный состав и уровень загрязнения (Бк/м2).

      5. Структура облучения населения при медицинских процедурах

      15. Оценка медицинского облучения населения территории осуществляется по числу проведенных в отчетном году профилактических и диагностических рентгенорадиологических исследований. В п.5 таблицы заносится количество флюорографических, рентгенографических, рентгеноскопических и радионуклидных исследований.

      При наличии объективных данных по конкретным дозам облучения пациентов в рентгенологических кабинетах и радиодиагностических лабораториях каждой медицинской организации их используют для получения значений коллективных доз облучения населения территории от каждого вида медицинской процедуры. При отсутствии таких данных допускается использовать приближенные значения средней эффективной дозы за одно исследование: 0,8 мЗв для флюорографии, 0,4 мЗв для рентгенографии, 10 мЗв для рентгеноскопии, 5 мЗв для радионуклидных исследований. Коллективная доза облучения населения территории от каждого вида медицинских процедур в этом случае получается путем перемножения средней эффективной дозы за одну процедуру на количество процедур. Для перевода полученной величины в чел-Зв ее необходимо поделить на 1000.

      6. Анализ доз облучения населения, в т.ч. персонала - лиц, работающих

      с техногенными источниками (далее по тексту – группа "А") и лиц,

      находящихся по условиям работы в сфере воздействия техногенных

      источников (далее по тексту – группа "Б")

      16. п. 6.1 заполняется на основе данных Паспортов организаций, расположенных на территории. Для этого необходимо суммировать значения (в единицах чел.-Зв) коллективных доз облучения персонала всех организаций, которые включены в графу 3.1 Паспортов организаций. При этом получается величина коллективной дозы облучения всего персонала, работающего с источниками ионизирующего излучения на территории за отчетный год. В соответствующую строку пункта 6.1 заносятся значения средней эффективной дозы облучения раздельно для персонала групп "А" и "Б". Для получения значения средней эффективной дозы облучения всего персонала, а также персонала групп "А" и "Б" необходимо величины соответствующих коллективных доз разделить на общую численность персонала этих групп.

      Количество лиц с превышениями основных дозовых пределов для персонала групп "А" и "Б" на всей территории определяется путем суммирования этих данных, взятых из п.3.1 Паспортов организаций.

      17. В п. 6.2 общее количество населения, проживающего в зонах наблюдения, а также значения коллективной дозы облучения этих лиц за счет деятельности организаций в целом по территории определяются путем суммирования соответствующих величин, взятых из п.п.3.2 и 3.3 Паспортов всех организаций, расположенных на территории (за исключением доз облучения пациентов медицинских учреждений).

      Значение средней эффективной дозы облучения населения, проживающего в зонах наблюдения организаций, находящихся на данной территории, определяется путем деления полученного значения годовой коллективной дозы на общую численность населения, проживающего в зонах наблюдения организаций.

      18. В п.6.3 заносятся данные о структуре годовой коллективной дозы населения, проживающего на территории, за счет всех основных видов облучения.

      19. п.6.3 (1) годовая коллективная доза населения территории за счет деятельности организаций, использующих ИИИ, определяется путем суммирования коллективных доз облучения персонала групп "А" и "Б" всех организаций, расположенных на территории, которые приведены в п.3.3 Паспортов организаций, и коллективной дозы облучения населения, проживающего в зонах наблюдения этих организаций по данным п.6.2 Паспорта.

      20. В п.6.3 (2) указывается коллективная эффективная доза облучения всего населения территории в отчетном году, обусловленная загрязнением окружающей среды долгоживущими радионуклидами вследствие глобальных выпадений продуктов ядерных испытаний, прошлых радиационных аварий, и нормальной деятельности организаций (без радиационных аварий) за весь период, предшествующий отчетному году. Оценку дозы осуществляют территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия с привлечением, при необходимости, научно-практического центра.

      21. п. 6.3 (3) для оценки эффективной дозы облучения населения природными источниками ионизирующего излучения учитываются дозы, полученные от всех ее составляющих (космическое излучение, гамма-излучение земных пород и строительных конструкций, внутреннее облучение за счет поступления природных радионуклидов с продуктами питания и водой, ингаляции изотопов радона, торона и их короткоживущих дочерних продуктов). Основной вклад в эффективную дозу облучения населения природными источниками вносит радон и его короткоживущие продукты.

      22. п. 6.3 (4) годовая эффективная коллективная доза населения, проживающего на территории и полученная от медицинских исследований, рассчитывается путем суммирования коллективных доз от основных видов этих исследований (флюорографические, рентгенографические, рентгеноскопические, радионуклидные).

      23. В п.6.3 (5) указывают годовую коллективную дозу облучения всего населения территории, обусловленную радиационными авариями, происшедшими в отчетном году. В случае произошедших радиационных аварий индивидуальные дозы жителей территории определяется согласно специальным методическим документам, разработанным применительно к условиям конкретных аварий и утвержденных уполномоченным органом. Коллективную дозу облучения населения территории от радиационных аварий вычисляют как сумму индивидуальных доз у всех жителей, подвергшихся облучению.

      24. Для определения относительного вклада каждого из основных видов облучения населения в суммарную (общую) коллективную дозу от всех источников необходимо вначале подсчитать сумму коллективных доз от этих источников. Приняв полученное суммарное значение коллективной дозы облучения населения за 100%, следует определить долю, приходящуюся на каждый вид облучения населения. Полученные относительные значения (в %) записываются в п.п.6.3 (1) - 6.3 (5) в скобках после каждого из соответствующих абсолютных значений коллективной дозы в чел-Зв от различных видов облучения.

      7. Количество радиационных аварий и происшествий

      25. В п.7 количество радиационных аварий и происшествий определяется путем суммирования данных Паспортов всех организаций территории, а также по тем авариям и происшествиям, которые имели место в отчетном году на территории, однако по каким-либо причинам не были включены в Паспорта организаций, но вошли в учетные формы ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. В тех случаях, когда радиационные аварии или происшествия произошли на ядерно-энергетических установках, указывается их уровень по международной шкале INES. В случаях возникновения радиационных аварий или происшествий на других объектах их уровень устанавливается по заключениям комиссий, которые проводили расследование этих аварий или происшествий.

      8. Наличие случаев лучевой патологии (число заболеваний в год)

      26. В п.8 указывается наличие и число случаев лучевой патологии (число впервые выявленных заболеваний в отчетном году), если таковые имели место. Заполняется на основании журналов учета лиц, у которых впервые обнаружено профессиональное отравление или профзаболевание по заключениям территориального органа (отделения) профпатологии или иного уполномоченного органа. Случаи лучевой патологии, обусловленные лучевой терапией, в Паспорт не включаются.

      9. Анализ мероприятий по обеспечению радиационной безопасности и

      выполнению норм, правил и ГН в сфере радиационной безопасности за год

      27. В п.9 дается анализ проведенных в отчетном году основных мероприятий по выполнению нормативных правовых актов, регламентирующих радиационную безопасность персонала и населения, и мероприятий по ее совершенствованию с оценкой их эффективности по трехбалльной шкале ("высокоэффективные", "недостаточно эффективные", "неэффективные").

      Оценка эффективности мероприятий по радиационной безопасности проводится на основе показателей, перечисленных в п.2.3 настоящей инструкции и данных о характере и числе зарегистрированных нарушений нормативных правовых актов, по которым были применены административные меры ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

      10. Наличие соответствующей структуры у администрации территории

      субъекта Республики Казахстан для ликвидации радиационных аварий и

      происшествий, наличие средств и сил

      28. В п.10 указываются сведения о наличии и достаточности у администрации территории сил и средств для ликвидации радиационных аварий: соответствующая штатная или внештатная структуры, планы, средства защиты, транспортные средства, аварийные дозиметры, средства дезактивации и оказания медицинской помощи по трехбалльной шкале (с пометкой: "имеются", "имеются в недостаточном количестве", "отсутствуют").

      11. Оценка администрацией территории субъекта Республики Казахстан

      радиационной ситуации на территории в отчетном году

      29. В п.11 на основе анализа материалов, представленных в Паспорте, администрация территории записывает свое мнение по оценке радиационной ситуации на территории по трехбалльной шкале ("хорошая", "удовлетворительная", "неудовлетворительная"), а также о выполнении постановлений и решений, принятых Правительством и субъектом Республики Казахстан по совершенствованию радиационной безопасности населения и основных мероприятиях, планируемых на следующий год.

      12. Заключение территориального подразделения ведомства

      государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

      благополучия населения, оценка индивидуального и коллективного рисков

      возникновения стохастических эффектов

      30. В п.12 Паспорта содержится официальное заключение ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения с оценкой состояния радиационной безопасности населения территории в отчетном году и мероприятий, планируемых администрацией территории на следующий год.

      Оценка количественных показателей индивидуального и коллективного рисков возникновения стохастических эффектов облучения у населения проводится в соответствии с ГН. Паспорта величинах коллективной эффективной дозы населения.

      Здесь же записываются основные оптимизированные предложения территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения по повышению уровня радиационной безопасности населения территории на следующий год.

      31. С заключением территориального подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, подписанным Главным государственным санитарным врачом соответствующей территории Республики Казахстан, необходимо ознакомить руководителя администрации территории, о чем последний расписывается в последней графе Паспорта.

  Приложение 15
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Методика оценки доз

      облучения работников организаций НГК природными источниками

      1. Контроль внешнего облучения работников

      1. Эффективные дозы облучения работников организаций определяются средними значениями мощности дозы гамма-излучения и временем, в течение которого работники подвергаются облучению.

      2. Оценку эффективной дозы внешнего облучения работников следует проводить на основе измеренных значений мощности дозы (далее – Р) внешнего гамма-излучения на высоте 1 м над поверхностью земли (пола) на рабочем месте и времени работы данного работника на рассматриваемом участке (операции) в течение года (далее – Т).

      Годовая эффективная доза внешнего гамма-излучения (Е1внешн.)

      рассчитывается по формуле:



      где: Ке - дозовый коэффициент, значение которого принимается равным:

      1) 0,006 мЗв/мР, если Рy– мощность экспозиционной дозы в миллиРентгенах в час (далее – мР/ч);

      2) 0,0007 мЗв/мкЗв, если Рy– мощность эквивалентной дозы в мкЗв/ч.

      3. Мощность дозы гамма-излучения (Рy) определяется с учетом уровня собственного фона дозиметра (Рф) и отклика его на космическое излучение (Рк):



      где: Р1– показания дозиметра в точке измерений.

      Численное значение параметра (Рф + Рк) определяется для каждого дозиметра индивидуально путем многократных измерений, выполненных над водной поверхностью при глубине воды не менее 5 м на расстоянии от берега 50 м или более.

      4. Время работы на различных технологических участках Тр (час) может колебаться от 0 до 2000 ч в год. Если работник в течение года работает на нескольких участках (N рабочих местах или операциях) с существенно отличающимися значениями Р, для него годовая эффективная доза за счет внешнего облучения составит:



      где Рy– мощность дозы на высоте 1 м над поверхностью n-го участка;

      Трn– время работы на n-ом участке в течение года.

      5. При определении дозы внешнего облучения работника выполняется условие:



      где Тр– штатная продолжительность работы работника в течение года, ч.

      2. Контроль облучения работников за счет ингаляционного поступления

      долго живущих природных радионуклидов с производственной пылью

      6. Доза внутреннего облучения за счет ингаляционного поступления природных радионуклидов (далее – ПРН) с производственной пылью определяется радионуклидным составом и удельной активностью пылящего материала и самой пыли, общей запыленностью воздуха производственной зоны и временем работы в конкретных условиях, применением средств индивидуальной защиты органов дыхания. Радионуклидный состав, удельная активность пыли и общая запыленность воздуха зависят от параметров технологических процессов, температурного режима работ, используемых химических реагентов, дисперсности и объема материала.

      7. Эффективная доза внутреннего облучения работника за счет ингаляционного поступления с производственной пылью одного радионуклида на одном постоянном рабочем месте определяется по формуле:



      где kd– дозовый коэффициент (Зв/Бк), значения которого для основных радионуклидов рядов урана и тория приведены в приложении 17;

      Сn– удельная активность радионуклидов в производственной пыли, кБк/кг;


– средняя запыленность воздуха, мг/м3;

      V – средняя скорость дыхания работающих, м3/ч;

      T – время нахождения в зоне запыленности в течение года, ч/год.

      Выражение (5) справедливо при оценке доз облучения в случае постоянных значений величин Сn,

и V.

      8. При переменных во времени значениях одного или нескольких параметров, необходимо разделить все время облучения на несколько периодов, внутри каждого, из которых параметры считаются постоянными. Дозы за каждый период оцениваются по формуле 5, с последующим суммированием по всем периодам облучения.

      9. При неизвестном типе соединения радионуклида в воздухе рабочей зоны или отсутствия радиоактивного равновесия для расчета доз внутреннего облучения следует принимать максимальные значения дозовых коэффициентов согласно приложения 17 к Санитарным правилам.

      10. В случае, когда работники используют средства индивидуальной защиты органов дыхания, эффективные дозы внутреннего облучения за счет ингаляционного поступления долгоживущих природных радионуклидов с производственной пылью снижаются в n раз, если среднее значение коэффициента улавливания пыли (аэрозолей) составляет

(отн. ед.).

      3. Контроль облучения работников изотопами радона и их

      короткоживущими дочерними продуктами

      11. Изотопы радона и аэрозолей короткоживущих дочерних продуктов радона (ДПР) и торона (ДПТ) вносят заметный вклад в облучение работников на рабочих местах при незначительных объемах помещений и кратности воздухообмена, хранении или переработке больших масс материалов с повышенным содержанием природных радионуклидов.

      12. Доза внутреннего облучения за счет изотопов радона и аэрозолей ДПР и ДПТ, в воздухе, в предположении стандартного часового объема дыхания 1, 2 м3/ч, определяется двумя параметрами, – временем экспозиции (дыхания) –t, ч, и средним за это время значением эквивалентной равновесной объемной активности (ЭРОА) изотопов радона в воздухе –

, Бк/м3. Эффективная доза внутреннего облучения за счет изотопов радона определяется произведением ЭРОА изотопов радона на время, –

, которое обычно называют "экспозицией" (Бк/м3).

      13. В производственных условиях экспозиции изотопами радона в 1чБк/м3 соответствует эффективная доза облучения, равная 0,78 • 10-5 м3в.

      Если известно среднее значение ЭРОА изотопов радона в воздухе

, и время работы –t, то эффективная доза облучения рассчитывается по формуле:

(6)

      где значение дозового коэффициента d = 0,78 • 10-5 мЗв/(ч•Бк/м3), а ЭРОА изотопов радона

рассчитывается по формуле:

(7)

      в которой

и – среднее за время t значение ЭРОА радона и торона соответственно.

      Для работников производственных организаций при времени работы 2000 ч в год значение d = 1,56 • 10-2мЗв/(Бк/м3).

      14. Годовая эффективная доза производственного облучения работников (Епр) равна сумме доз внешнего (Е1внешн.) и внутреннего (Е1внутр. + Еrn) облучения:


(8)

  Приложение 16
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Значения дозовых коэффициентов при ингаляционном поступлении

      радионуклидов рядов 238U и 232Th с производственной пылью

      Дозовые коэффициенты для радионуклидов ряда 238U

      Таблица 1

Радионуклид

Период полураспада

Тип распада

Дозовый коэффициент при ингаляционном поступлении, Зв/Бк

Тип соединения - П

Максимальный

1

2

3

4

5

238U

4,77 • 109лет



2,6 • 10-6

7,3 • 10-6

234Th

24,10 дней



6,3 • 10-9

7,3 • 10-9

234Pa

1,17 мин



3,8 • 10-10

4,0 • 10-10

234U

2,45105лет



3,1 • 10-6

8,5 • 10-6

230Th

7,70 • 104лет



4,0 • 10-5

4,0 • 10-5

226Ra

1600 лет



3,2 • 10-6

3,2 • 10-6

222Rn

3,824 дней



-

-

218Po

3,10 мин



-

-

214Pb

26,8 мин



-

2,9 • 10-9

214Bi

19,9 мин



1,4 • 10-8

1,4 • 10-8

214Po

164 мкс



-

-

210Pb

22,3 года



-

8,9 • 10-7

210Bi

5,013 дня



8,4 • 10-8

8,4 • 10-8

210Ро

138,4 дня



3,0 • 10-6

3,0 • 10-6

Сумма

5,20 • 10-5

6,30 • 10-5


      дозовые коэффициенты для радионуклидов ряда 232Th

      Таблица 2

Радионуклид

Период полураспада

Тип распада

Дозовый коэффициент при ингаляционном поступлении, в/Бк

Тип соединения - П

Максимальный

1

2

3

4

5

232Th

1,405 • 1010лет



4,2 • 10-5

4,2 • 10-5

228Ra

5,75 лет



2,6 • 10-6

2,6 • 10-6

228Ас

6,15 ч



1,6 • 10-8

2,5 • 10-8

228Th

1,913 лет



3,1 • 10-5

3,9 • 10-5

224Ra

3,66 дней



2,9 • 10-6

2,9 • 10-6

220Rn

55,6 с



-

-

216Ро

0,145 с



-

-

212Pb

10,64 ч



-

1,9 • 10-8

212Bi

60,55 мин


(36%);

(64%)

3,0 • 10-8

3,0 • 10-8

212Po

0,299 мкс



-

-

208Ti

3,053 мин



-

-

Сумма

7,85 • 10-5

8,66 • 10-5

  Приложение 17
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Журнал

      производственного радиационного контроля металлолома

      Наименование организации_____________________________________________

      Адрес, телефон ______________________________________________________

      Фамилия, имя, отчество и должность, ответственного лица за

      радиационный контроль________________________________________________

      Журнал начат "______" ____________ 20__г.

      Журнал окончен "______" ____________ 20__г.

      Количество страниц

п/п

Дата

Наименование металлолома, количество (кг)

Поставщик

Номер и дата накладной

Приборы, применявшиеся при проведении замеров (наименование, номер)

1

2

3

4

5

6








      Продолжение таблицы

Результаты радиационного контроля

Фоновые значения

Превышение фона на поверхности

ММЭД на поверхности

Подпись лица, проводившего замеры

7

8

9

10





  Приложение 18
к Санитарным правилам
"Санитарно-эпидемиологические
требования к обеспечению
радиационной безопасности"

      Методика проведения производственного радиационного контроля

      металлолома

      Условия измерений обеспечивает обязательное обнаружение радиоактивного загрязнения металлолома при его наличии. Для этого брикетированный металлолом раскладывается слоем в один брикет. На каждой стороне брикета проводится одно измерение мощности дозы гамма-излучения и по одному измерению плотности потока альфа и бета-частиц.

      Небрикетированный металлолом должен быть разложен на территории слоем не более 0,5 м. Измерения мощности гамма-излучения с помощью поискового радиометра проводится по сетке в 1 м, а в случае повышения уровня МЭД над естественным фоном, сетка измерений сгущается до обнаружения источника излучения. Измерение плотности потока альфа, бета частиц осуществляются методом непрерывного слежения по длине или ширине обследуемой партии с расстоянием между профилями слежения 0,5 м, количество замеров определяется по фиксированным точкам измерения через каждые 0,5 м.

      При производственном контроле за радиоактивным загрязнением крупногабаритных механизмов, станков, транспортной, дорожной, строительной техники и других изделий с массой более 1 тонны, измерение проводится по наружной поверхности с расстоянием между других управляемых механизмов, также внутри механизма.

      При невозможности разложить металлолом слоем в 0,5 м, измерения проводятся при его выгрузке или погрузке. При этом измерение МЭД и плотности потока частиц осуществляется в каждой партии металла, поднимаемого подъемным механизмом (краном, тельфером, экскаватором и другие). Число измерений определяется числом поднятых партий металла.

      При наличии в металлоломе емкостей или труб, на внутренней поверхности которых имеются солевые отложения, измерения проводятся на внутренней и наружной поверхности этих изделий. Измерения МЭД проводятся на расстоянии 10 см от измеряемой поверхности, измерения плотности потока альфа и бета частиц на расстоянии 1 см от измеряемой поверхности.

      До начала производственного радиационного контроля металлолома проводится измерение ЭД естественного радиационного фона на территории, где складируется металлоломом, на расстоянии 15-20 м от контролируемого металлолома на высоте 10 см. Перед началом измерения плотности потока частиц производиться компенсация собственного фона прибора. Оценка мощности экспозиционной дозы на территории от естественного радиационного фона осуществляется как средняя арифметическая величина из 5 измерений.

      Оценка степени радиоактивного загрязнения металлолома осуществляется в зоне максимального показания поискового радиометра или дозиметра. Партия металлолома или часть партии (отдельные изделия) считаются радиоактивно загрязненными, если:

      1) МЭД гамма-излучения от поверхности лома превышает 0,2 мкЗв/ч. над естественным радиационным фоном местности;

      2) плотность альфа излучения, более 0,04 беккерель на сантиметр квадратный (далее – Бк/см2);

      3) плотность потока бета излучения, более 0,4 Бк/см2.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 261 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 27 мамырда № 11205 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2019 жылғы 26 маусымдағы № ҚР ДСМ-97 бұйрығымен.

      Ескерту. Күші жойылды – ҚР Денсаулық сақтау министрінің 26.06.2019 № ҚР ДСМ-97 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса беріліп отырған "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның мерзімді баспасөз басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға жіберілуін;

      3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы


Ұлттық экономика министрінің


міндетін атқарушы

М. Құсайынов

"КЕЛІСІЛГЕН"


Қазақстан Республикасының


Денсаулық сақтау және


әлеуметтік даму министрі


___________ Т. Дүйсенова


2015 жылғы 15 сәуір


"КЕЛІСІЛГЕН"


Қазақстан Республикасының


Энергетика министрі


___________ В. Школьник


2015 жылғы 23 сәуір



  Қазақстан Республикасы
Ұлттық экономика министрінің
міндетін атқарушының
2015 жылғы 27 наурыздағы
№ 261 бұйрығымен
бекітілген

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар"
санитариялық қағидалары
1. Жалпы ережелер

      1. Осы "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Cанитариялық қағидалары (бұдан әрі – Cанитариялық қағидалар) радиациялық объектілердің жер телімін таңдауға, жобалауға, пайдалануға беру және күтіп-ұстау, радиациялық объектілерді пайдаланудан алу, иондаушы сәулелену көздерімен (жабық және ашық радионуклидтік көздермен, радиоактивті заттармен, радиоизотопты аспаптармен, иондаушы сәуле тудыратын құрылғылармен) жұмыс істеу, радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу, радионуклидтермен ластанған немесе құрамында бар материалдар мен бұйымдарды қолдану, объектілерге, оның ішінде мұнай-газ кешені мен метал сынығы объектілеріне өндірістік радиациялық бақылауды жүзеге асыру, жеке қорғаныш және жеке гигиена құралдарын қолдану кезінде, медициналық сәулелену кезінде, табиғи сәулелену көздерінің әсер етуі және радиациялық апаттар кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды белгілейді.

      Ұйымның бірінші басшысы осы Cанитариялық қағидалардың сақталуын қамтамасыз етеді.

      2. Осы Cанитариялық қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылды:

      1) ағзадағы немесе тіндегі доза (бұдан әрі – DТ) – адам денесінің белгілі бір ағзасындағы немесе тініндегі орташа сіңірілген доза:


мұнда:

      mт – ағзаның немесе тіннің массасы, ал D – dm массасының элементіндегі сіңірілген доза;

      2) ашық сәулелену көзі – оны пайдалану кезінде оның құрамындағы радионуклидтердің қоршаған ортаға түсуі ықтимал сәулелену көзі;

      3) апаттық сәулелену – радиациялық апат нәтижесіндегі сәулелену;

      4) арнайы контейнер – еркін ашуға болмайтын жүктерді арасында қайта тиеусіз, орамаланған немесе орамаланбаған жүктерді бір немесе бірнеше көлік түрімен тасымалдау үшін конструкцияланған көлік жабдығы, көп рет қолдану мақсатында қатты және берік жасалады. Арнайы контейнерлер ретінде үлкен жүк контейнерлері және орамалау жиынтықтары болуы мүмкін.

      5) араласу деңгейі (бұдан әрі – АД) – созылмалы немесе апаттық сәулелену ахуалдарының пайда болу жағдайларында қорғаныш немесе апаттан кейінгі шаралар қабылданатын, қол жеткізілген кезде жол берілмейтін дозалар шамасы;

      6) араласу – сәулелену ықтималдығын не сәулелену дозасын немесе сәулеленудің қолайсыз салдарларын төмендетуге бағытталған іс-қимыл;

      7) аумақтың радиациялық-гигиеналық паспорты – аумақ халқының радиациялық қауіпсіздік жағдайын сипаттайтын және оны жақсарту бойынша ұсыныстар қамтылған құжат;

      8) әлеуетті сәулелену – радиациялық апат нәтижесінде пайда болуы мүмкін сәулелену;

      9) белсенділік (бұдан әрі – Б) – уақыттың осы сәтінде нақты энергетикалық жағдайдағы радионуклидтің қандай да бір мөлшерінің радиоактивтік шамасы:



      dN – dТ уақыт аралығында болатын, нақты энергетикалық жағдайдан кенеттен ядролық түрге айналудың күтілетін саны. Белсенділік бірлігі Беккерель (бұдан әрі – Бк) болып табылады. Бұрын қолданылған жүйеден тыс белсенділік бірлігі кюри (бұдан әрі - Ки) 3,7x1010 Бк құрайды;

      10) байқау аймағы – радиациялық бақылау жүргізілетін санитариялық-қорғаныш аймағынан тыс аумақ;

      11) бақылау деңгейі – қол жеткен радиациялық қауіпсіздік деңгейін бекіту, персонал мен халықтың сәулеленуін, қоршаған ортаның радиоактивтік ластануының одан әрі төмендеуін қамтамасыз ету мақсатында жедел радиациялық бақылау үшін белгіленетін дозаның, доза қуатының, радиоактивтік ластанудың бақыланатын шамасының мәні;

      12) доза қуаты – уақыт бірлігі (секунд, минут, сағат) ішіндегі сәулелену дозасы;

      13) доза шегі (бұдан әрі – ДШ) – қалыпты жұмыс жағдайларында жоғарыламауы тиіс жылдық тиімді немесе эквивалентті техногендік сәулелену дозасының шамасы. Жылдық доза шегін сақтау детерминацияланған әсерлердің пайда болуының алдын алады, ал бұл ретте стохастикалық әсердің ықтималдығы қолайлы деңгейде сақталады;

      14) D-шамасы – жоғарылаған кезде детерминацияланған әсерлер анықталатын және радиоактивті көз қауіпті болып есептелетін жеке радионуклидтерге арналған белсенділіктің шекті мәні. Қауіптілік санаты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 155 бұйрығымен бекітілген "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" гигиеналық нормативтеріне, (нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 10671 енгізілді) (бұдан әрі – ГН) сәйкес болуы тиіс.

      15) детерминацияланған сәулелену әсерлері – иондаушы сәулелену тудырған, оларға қатысты одан төмен болғанда әсер болмайтын, ал одан жоғары болғанда әсердің ауырлығы дозаға байланысты болатын шектің болуы болжанатын, клиникалық анықталатын зиянды биологиялық әсерлер;

      16) дезактивация – қандай да бір беттен немесе қандай да бір ортадан радиоактивті ластануды жою немесе төмендету;

      17) маңыздылығы ең аз белсенділік (бұдан әрі - МАБ) – асып кеткен кезде көз және еспке алуға және бақылауға жататын "Халық денсаулығы және денсаулық жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 62-бабының 8-тармағына (бұдан әрі – Кодекс) сәйкес берілген санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды талап етілетін ашық немесе жабық иондаушы сәулелену көзінің белсенділігі;

      18) маңыздылығы ең аз үлесті белсенділік (бұдан әрі - МАҮБ) – асып кеткен кезде көз еспке алуға және бақылауға жататын Кодекстің 62-бабының 8-тармағына сәйкес берілген санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды (бұдан әрі – қорытынды) талап етілетін ашық иондаушы сәулелену көзінің үлестік белсенділігі. Жабық сәулелену көздері үшін олармен жұмыс істеуге рұқсат алу қажеттілігі туралы шешім МАБ есепке алынбастан, оның белсенділігін МАҮБ-пен салыстыру жолымен айқындалады. МАҮБ өлшем бірлігі граммға беккерель БК/г;

      19) жергілікті көз – 10 сантиметр (бұдан әрі – см) қашықтықта сағатына 0,2 микрозиверттен (бұдан әрі – мкЗв/сағ) артық гамма-сәулеленудің эквивалентті доза қуатын (бұдан әрі – ЭДҚ) құрайтын радиоактивті ластануы бар немесе жергілікті жердің табиғи радиациялық аяда асатын ЭДҚ бар не бетінде бета-бөлшектер ағынының тығыздығы 0,4 Бк/см2 және (немесе) альфа-бөлшектер 0,04 Бк/см2 асатын зат;

      20) жылдық тиімді (эквивалентті) доза - күнтізбелік жыл ішінде алынған сырттай сәулеленудің тиімді (эквивалентті) дозасының және осы жыл ішінде организмге радионуклидтердің келіп түсуіне негізделген ішкі сәулеленудің күтілетін тиімді (эквивалентті) дозасының жиынтығы;

      21) жол берілмейтін доза – қорғау іс-шаралармен жол берілмейтін радиациялық апат салдарынан болжанатын доза;

      22) жабық сәулелену көзі – бұл құрылғысы оған есептелген қолдану және тозу жағдайларында оның құрамындағы радионуклидтердің қоршаған ортаға түсуін болдырмайтын сәулелену көзі;

      23) жұмыстар сыныбы – персонал үшін қауіптілік дәрежесі бойынша нуклидтердің радиоуыттылығына және белсенділігіне байланысты радиациялық қауіпсіздік бойынша талаптарды айқындайтын ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыстардың сипаттамасы;

      24) жұмыс орны – жұмыс уақытының жартысынан артық немесе екі сағат үзіліссіз иондаушы сәулелену әсері жағдайларында өндірістік функцияларды атқару үшін персоналдың тұрақты немесе уақытша болатын орны;

      25) жылдық түсу шегі (бұдан әрі – ЖТШ) – монофакторлық әсер кезінде шартты адамның жылдық дозаның тиісті шегіне тең күтілетін дозамен сәулеленуіне әкеп соғатын бір жыл ішінде нақты радионуклидтің организмге түсуінің рұқсат етілген деңгейі;

      26) жоспарланатын көтеріңкі сәулелену – радиациялық апаттың дамуының немесе оның салдарларын ескерту мақсатында белгіленген негізгі дозалар шегінен асатын дозаларда персоналдың жоспарланатын сәулеленуі;

      27) жеке қорғаныш құралы – персоналды сыртқы сәулеленуден, радиоактивті заттардың организмнің ішіне түсуінен және тері жабындарының радиоактивтік ластануынан қорғау құралы;

      28) иондаушы сәулелену тудыратын құрылғы (көз) – иондаушы сәулелену зарядталған бөлшектер жылдамдығының өзгеруі, олардың аннигиляциясы немесе ядролық реакциясы есебінен туындайтын электрлік-физикалық құрылғы (рентген аппараты, күшейткіш, генератор);

      29) иондаушы сәулелену көзі (бұдан әрі – ИСК немесе сәулелену көзі) – радиоактивті заттары бар аппараттар немесе құрылғы, сонымен қатар иондаушы сәуле шығаратын немесе иондаушы сәуле шығаруға қабілетті электрофизикалық аппараттар немесе құрылғы;

      30) иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу – иондаушы сәулелену көздерін дайындаумен, жеткізумен, алумен, иеленумен, сақтаумен, пайдаланумен, берумен, қайта өңдеумен немесе көмумен, импорттаумен, экспорттаумен, тасымалдаумен, техникалық қызмет көрсетумен байланысты қызмет;

      31) ИСК-мен жұмыс – радиациялық бақылауды қоса алғанда, жұмыс орнында сәулелену көзімен жұмыс істеудің барлық түрлері;

      32) кәсіптік сәулелену – персоналдың техногендік иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу процесінде сәулеленуі;

      33) квота – нақты техногендік сәулелену көзінен халықтың сәулеленуін шектеу үшін белгіленген доза шегінің бір бөлігі және сәулелену жолдары (сыртқы, сумен, тамақпен және ауамен келіп түсуі);

      34) үлестік (көлемдік) белсенділік – заттағы радионуклидтің А белсенділігінің заттың массасына m (көлеміне V) қатынасы:



      Үлестік белсенділік бірлігі – килограммға беккерель (бұдан әрі – Бк/кг). Көлемдік белсенділік бірлігі – текше метрге беккерель (бұдан әрі - Бк/м3);

      35) медициналық сәулелену – медициналық тексеру немесе емдеу кезіндегі пациенттердің сәулеленуі;

      36) металл сынықтары (түсті және қара металлдар сынығы) – бұл өнеркәсіптік және тұрмыстық мақсаттағы тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқан немесе істен шыққан өнімдерден құралған және тек қайта өңдеуге ғана жарамды, құрамында түсті немесе қара металл бар өндіріс және тұтыну қалдықтары;

      37) металл сынықтарының радиоактивті ластануы – радиациялық қауіпсіздіктің гигиеналық нормативтерімен белгіленген мәндерден асатын, ішінде радионуклидтер бар немесе олармен ластанған металл сынығының бөлек фрагменті.

      38) металл сынықтарының партиясы – металл сынықтарының бөлек жиналған мөлшері (бір немесе бірнеше көлік бірліктеріне – платформаға, вагонға, автокөлікке, жүк тиейтін контейнерге тиелген металл сынықтарының мөлшері);

      39) мұнай-газ кешені объектілерінің өндірістік қалдықтары – технологиялық жабдықтарды жөндеу және тазарту барысында алынған тұзды түзілімдер мен шлам, технологиялық жабдықтар мен құрылғылардың тағайындалуы бойынша одан әрі қолдануға жатпайтын элементтері, мұнай-газ кешені кәсіпорындарының өндірістік қызметі процесінде табиғи радионуклидтер жинақталуы мүмкін топырақ және жер;

      40) өндірістік сәулелену – жұмыскерлердің өндірістік қызмет барысында барлық техногендік және табиғи иондаушы сәулелену көздерінен сәулеленуі;

      41) өндірістік радиациялық бақылау – шаруашылық жүргізетін субьектілердің өздері іске асыратын бақылау түрі:

      ішкі сәулеленуді бақылау (жұмыс орындарын, іргелес үй-жайларды, персоналдың жеке дозаларын), ішкі сәулеленуді (тағам өнімдеріндегі, ауыз судағы, жұмыс аумағындағы ауадағы, тұрғын үй және қоғамдық нысандардағы радионуклидтердің үлесті, жиынтық белсенділігін анықтауды);

      қолданыстағы заңдарға сәйкес Өндірістік бақылау бағдарламасын (бұдан әрі - ӨББ) дайындау (қолданыстағы ӨББ-ны оңтайландыруды);

      бекітілген кесте бойынша объектілерден судың, шикізаттың, бұйымдардың сынамасын алуды;

      сынамаларды зертханаға жеткізуді (қолданыстағы гигиеналық нормативтерге сәйкес);

      құралмен өлшеулер мен зерттеулерді орынында ұйымдастыруды (мамандар мен құралдарды жеткізу) қамтиды;

      ӨББ-ның орындалуы бойынша құжат айналымын ұйымдастыру, зерттеу нәтижелерін білікті жүргізу, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдағы ведомостволардың, серіктес фирмалардың т.б. сұраныстары бойынша ӨББ-ның нәтижелері туралы есептер дайындау;

      42) персонал – техногендік иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін (А тобы) немесе жұмыс жағдайлары бойынша олардың әсері аясында болатын (Б тобы) адамдар;

      43) 222Rn және 220Rn - радон изотоптарының еншілес өнімдерінің эквивалентті тепе-тең көлемдік белсенділігі (бұдан әрі – ЭТКБ) – 218 Po (RaA); 214Pb (RaB); 214Bі (RaC); 212Pb(ThB); 212Bі (ThC) – радон изотоптарының қысқа мерзімдік еншілес өнімдерінің көлемдік белсенділігінің таразыланған жиынтығы, тиісінше:

      (ЭТКБ) Rn = 0,10 ARaA + 0,52 ARaB + 0,38 ARaC

      (ЭТКБ) Tn = 0,91 AThB + 0,09 AThC,

      Аі - радон изотоптарының еншілес өнімдерінің көлемдік белсенділігі;

      44) радиоактивті зат – ГН мен осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес келетін құрамында белсенді радионуклидтер бар кез келген агрегаттық күйдегі зат;

      45) радиоактивтік ластану - радиоактивтік заттардың материалдың үстіңгі бетінде, ішінде, ауада, адамның денесінде немесе басқа жерде ГН және осы Санитариялық қағидалардың талаптарында белгіленген деңгейлерден асатын мөлшерде болуы;

      46) радиоактивті қалдықтарды көму – радиоактивті қалдықтарды кейіннен оларды шығару ниетісіз қауіпсіз орналастыру;

      47) радиациялық апат аймағы – радиациялық апат фактісі белгілі болған аумақ;

      48) радиациялық объекті санаты – ықтимал апат жағдайларында халық үшін оның әлеуетті қауіптілік дәрежесі бойынша объектінің сипаттамасы;

      49) радиациялық бақылау – ұйымдағы, қоршаған ортадағы радиациялық жағдай туралы және адамдардың сәулелену деңгейлері туралы ақпарат алу (дозиметрлік және радиометрлік бақылауды қамтиды);

      50) радиациялық апат – адамдардың белгіленген нормалардан артық сәулеленуіне немесе қоршаған ортаның радиоактивтік ластануына әкеп соғатын немесе әкеп соғуы мүмкін жабдықтың ақаулығы, жұмыскерлердің (персоналдың) дұрыс емес әрекеттері, стихиялық апаттар немесе өзге де себептерден туындаған иондаушы сәулелену көздерін басқарудан айырылу;

      51) радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу – радиоактивті қалдықтарды жинаумен, тасымалдаумен, қайта өңдеумен, сақтаумен және (немесе) көмумен байланысты барлық қызмет түрлері;

      52) радиациялық объект – техногендік ИСК-мен жұмыс істеу жүзеге асырылатын ұйым;

      53) радиоактивті қалдықтар – ішіндегі радионуклидтер ГН және осы Санитариялық қағидалардың талаптарыды белгіленген деңгейлерден асатын, одан әрі қолдануға арналмаған, кез келген агрегатты күйдегі заттар;

      54) радиоактивтік заттармен жұмыс – радиациялық бақылауды қоса алғанда, кез келген сәулелену көзімен жұмыс орнында жұмыс істеудің кез келген түрі;

      55) санитариялық-эпидемиологиялық аудит – кеңестік көмек көрсетуге және (немесе) нысанды халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкестендіруге бағытталған санитариялық-эпидемиологиялық (профилактикалық) шаралар мен ұсыныстарды дайындау бойынша қызметтің түрі;

      56) шекті топ – сәулелену көзінің барынша көп радиациялық әсеріне ұшырайтын бір немесе бірнеше белгілері (жынысы, жасы, әлеуметтік немесе кәсіптік жағдайлары, тұратын жері, тамақтану рационы) бойынша бір текті халық арасынан шыққан адамдар тобы (кемінде он адам);

      57) сіңірілген доза (бұдан әрі – D) – затқа берілген иондаушы сәулелену энергиясының шамасы:


, мұнда:

      de – элементарлық көлемдегі затқа иондаушы сәулелену арқылы берілген орташа энергия, ал dm – осы көлемдегі заттың массасы.

      Энергия кез келген белгілі бір көлем бойынша орташалануы мүмкін және бұл жағдайда, орташа доза көлемге берілген, осы көлемнің массасына бөлінген толық энергияға тең болады. Халықаралық бірліктер жүйесіндегі бірліктерде сіңірілген доза килограммға бөлінген джоульмен (Дж/кг-1) өлшенеді және арнайы атауы – грей (бұдан әрі – Гp). Бұрын қолданылған жүйеден тыс рад бірлігі 0,01 Гр тең;

      58) сәулелену – иондаушы сәулеленудің адамға әсері;

      59) санитариялық өткізгіш – киім, аяқ киім ауыстыруға, персоналды санитариялық өңдеуге, персоналдың тері жабынының, жеке қорғаныш құралдарының, арнайы және жеке киімінің радиоактивтік ластануын бақылауға арналған үй-жайлар кешені;

      60) санитариялық шлюз – қосымша жеке қорғаныш құралдарының алдын ала дезактивациялауға және ауыстыруға арналған радиациялық объекті аймақтарының арасындағы үй-жай;

      61) стохастикалық сәулелену әсерлері – иондаушы сәулеленуден туындайтын, пайда болуының дозалық шегі жоқ, пайда болу ықтималдығы дозаға барабар және көріну ауырлығы дозаға тәуелді болмайтын зиянды биологиялық әсерлер;

      62) тиімді доза (бұдан әрі – Е) – олардың радио сезімталдықты ескере отырып, адамның бүкіл денесінің және оның жекелеген ағзалары мен тіндерінің сәулеленуінің кейінгі салдарларының пайда болу тәуекелінің өлшемі ретінде қолданылатын шама. Ол осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаның 2-кестесінде келтірілген ағзалар мен тіндердегі эквивалентті дозаның тиісті өлшенетін коэффициенттерге қосындысын білдіреді:


,

      Нт - ағзадағы немесе тіндегі T эквивалентті доза, ал Wт - ағза немесе тін T үшін өлшейтін коэффициент.

      Тиімді доза бірлігі – зиверт (Зв);

      63) ұжымдық тиімді доза - сәулеленудің стохастикалық әсері туындауының ұжымдық тәуекелінің өлшемі, ол жеке тиімді дозалар жиынтығына тең. Ұжымдық тиімді доза бірлігі - адам-зиверт (бұдан әрі а - Зв);

      64) табиғи сәулелену көзі – ГН және осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес келетін шығу тегі табиғи иондаушы сәулелену көзі;

      65) техногендік сәулелену көзі – бұл оны пайдалы қолдану үшін арнайы құрылған немесе осы қызметтің жанама өнімі болып табылатын иондаушы сәулелену көзі;

      66) техногендік сәулелену – пациенттердің медициналық сәулеленуін қоспағанда, қалыпты, сондай-ақ апатты жағдайлардағы техногендік көздерден сәулелену;

      67) табиғи сәулелену – табиғи сәулелену көздеріне негізделген сәулелену;

      68) тәуекел – сәулелену нәтижесінде адамда немесе оның ұрпағында қандай да бір зиянды салдарлардың пайда болу ықтималдығы;

      69) табиғи радионуклидтер – уран-238 және торий-232 қатарларының радиоактивті элементтері;

      70) ұйымның радиациялық-гигиеналық паспорты – ұйымдағы радиациялық қауіпсіздік жағдайын сипаттайтын және оны жақсарту бойынша ұсыныстар бар құжат;

      71) үстіңгі беттің алынбайтын ластануы (бекітілмеген) – байланыс кезінде басқа заттарға берілмейтін және дезактивация кезінде кетпейтін радиоактивті заттар;

      72) үстіңгі беттің алынатын ластануы (бекітілген) – байланыс кезінде басқа заттарға берілмейтін және дезактивация кезінде кетірілетін радиоактивті заттар;

      73) халықтың радиациялық қауіпсіздігі – адамдардың қазіргі немесе келешек ұрпағының денсаулығына қауіпті иондаушы сәулелену әсерінен қорғалу жағдайы. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – персонал мен халықтың сәулелену деңгейлерін төмендетуге бағытталған ұйымдастыру, технологиялық, техникалық, санитариялық-эпидемиологиялық және медициналық-профилактикалық іс-шаралар кешенін жүзеге асыру;

      74) халық – иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналды қоса алғанда барлық адамдар;

      75) балама доза (бұдан әрі – HT,R) – сәулеленудің осы түрі үшін тиісті өлшеу коэффициентіне көбейтілген ағзадағы немесе тіндегі сіңірілген доза, WR:


, мұнда:

      DT,R – ағзадағы немесе тіндегі T орташа сіңірілген доза, ал WR - R сәулелену үшін өлшеу коэффициенті;

      Осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаның 1-кестесінде келтірілген өлшеу коэффициенттері әртүрлі сәулелену түрлерінің әсер етуі кезінде баламалы доза нақты сәулеленудің осы түрлері үшін баламалы дозалардың суммасы ретінде айқындалады:


,

      Баламалы дозаның бірлігі зиверт (бұдан әрі – Зв) болып табылады;

      76) ішкі сәулелену кезінде күтілетін эквивалентті (бұдан әрі – Нт(

)) немесе тиімді (Е(

)) доза – ағзаға радиоактивті заттар түскеннен кейін өткен уақыт ф ішіндегі доза:

мұнда:

      tо – түсу сәті, ал HT(t) – T ағзада немесе тінде t уақыт сәтіне сәтіне балама дозаның қуаты.


айқындалмаған кезде оны ересектер үшін 50 жасқа тең және балалар үшін 70 жасқа тең деп қабылдау керек.

      3. Сәулелену көздері міндетті есепке алуға және бақылауға жатады. Радиациялық бақылау мен есепке алудан мыналар босатылады:

      1) ең жоғары энергиясы 5 кэВ аспайтын иондаушы сәулелену өндіретін электрлі-физикалық құрылғылар;

      2) қалыпты жағдайда пайдалану жағдайларында баламалы дозаның қуаты аппаратураның үстіңгі бетінен 0,1 метр қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ. аспайтын иондаушы сәулелену өндіретін басқа да электрлі-физикалық құрылғылар;

      3) құрамында олар шығаратын сәулелену дозалары ГН-нің 6-қосымшасында келтірілген мәндерден аспайтыны туралы санитариялық-эпидемиологиялық қорытындысы бар, радионуклидтер бар өнімдер, тауарлар;

      4) белсенділігі қолданыстағы ГН-нің 6-шы қосымшасында 6-қосымшасында келтірілген МАБ-дан төмен радиоактивті көздер;

      5) дозасының қуаты одан 0,1 м қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ. аспайтын жабық гамма сәулелену радиоактивті көздері толық босатылады;

      6) сәулелену көздерін радиациялық бақылаудан және есепке алудан босату үшін қорытынды негіз болады.

      4. Егер:

      1) осы Санитариялық қағидалардың 3-тармағында санамаланған өнімдер, тауарлар пайдаланылатын болса сәулелену көздерімен жұмыс істеуге рұқсат;

      2) жұмыс орнында радионуклидтің үлестік белсенділігі МАҮБ-дан аз немесе ашық көздегі радионуклидтің белсенділігі ГН-да келтірілген МАБ-нен аз немесе жекелеген радионуклидтердің белсенділігі олардың кестелік мәндеріне қатынасының жиынтығы 1-ден аз болса сәулелену көздерімен жұмыс істеуге рұқсат;

      3) ұйымда ашық кезінде радионуклидтердің жалпы белсенділігі МАБ-нен он еседен аса артық болмаса немесе жекелеген радионуклидтердің белсенділігінің ГН-да келтірілген олардың кестелік мәндеріне қатынасының жиынтығы бірден аспайтын болса;

      4) жабық радионуклидтік сәулелену көзінің бетінен 0,1 метр қашықтықтағы кез келген нүктедегі эквивалентті дозаның қуаты аяның жоғарғы жағында 1,0 мкЗв/сағ. аспайтын болса сәулелену көздерімен жұмыс істеуге рұқсат талап етілмейді.

2. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      5. Персоналдың, халықтың және қоршаған табиғи ортаның радиациялық қауіпсіздігі радиациялық қауіпсіздіктің мынадай негізгі: негіздеу, оңтайландыру, Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сәйкес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен бекітілетін нормалау құжаттарына (бұдан әрі – нормалау құжаттары) сәйкес болуы тиіс.

      Негіздеу қағидаты уәкілетті органдар жаңа сәулелену көздері мен радиациялық объектілерді жобалау, лицензиялар беру, радиациялық қауіпсіздік жөніндегі қағидаларды және гигиеналық нормативтерді әзірлеу және бекіту кезінде, сондай-ақ оларды пайдалану шарттары өзгерген кезде шешім қабылдау сатысында осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес қолданылады.

      Радиациялық апат жағдайларында негіздеу қағидаты сәулелену көздері мен сәулелену жағдайларына емес, қорғаныш іс-шараларына жатады. Пайда шамасы ретінде осы іс-шарамен болдырмаған дозаны бағалаған жөн. Сәулелену көздерін бақылауды қалпына келтіруге бағытталған іс-шаралар міндетті түрде жүргізіледі.

      Оңтайландыру қағидаты әлеуметтік және экономикалық факторларды ескере отырып, осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес жеке (ГН белгілеген шектерден төмен), сондай-ақ ұжымдық сәулелену дозаларын мүмкіндігінше төмен және қол жетерлік деңгейде сақтауды көздейді.

      Радиациялық апат жағдайларында доза шектерінің орнына араласудың неғұрлым жоғары деңгейлері қолданылатын жағдайларда оңтайландыру қағидаты жол берілмейтін сәулелену дозасын және араласуға байланысты зиянды ескере отырып, тәуелді болатын қорғаныш іс-шарасына қолданылады.

      Нормалау қағидатын адамдардың сәулелену деңгейі барлық адамдар қамтамасыз етеді және "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" 1998 жылғы 23 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңында және ГН-да белгіленген барлық ИСК-ден азаматтардың сәулелену дозаларының жеке шектерінен асырмауды көздейді.

      ГН-да регламенттелген тиімді және баламалы сәулелену дозаларын бақылау үшін дозалардың негізгі шегінен туынды болып табылатын: доза қуатының, радионуклидтердің ағзаға жылдық түсуінің және басқа да көрсеткіштердің монофакторлық әсерінің жол берілетін деңгейі (бір радионуклид үшін, түсу жолдары немесе сыртқы сәулеленудің бір түрі үшін) енгізіледі.

      Техногендік сәулелену кезіндегі туынды нормативтер монофакторлық әсерлерге есептелген және олардың әрқайсысы дозаның бүкіл шегін аяқтайды, оларды пайдалану барлық бақылаудағы шамалардың олардың жол берілген мәндеріне қатынасының жиынтығын бірліктен асырмау шартына негізделеді.

      Халық үшін белгіленген доза шегін тек бір техногендік сәулелену көзіне немесе олардың шектелген санына пайдаланудың алдын алу үшін негізгі техногендік сәулелену көздеріне квоталар қолданылады.

      Квоталар мәндерін негіздеу радиациялық объектілер жобаларында қамтылған. Квоталар белгілеу бойынша ұсынымдар осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшада келтірілген.

      6. Объектіде немесе әрбір өңірде радиациялық қауіпсіздікті бағалау:

      1) қоршаған ортаның радиоактивтік ластануының сипаттамасы;

      2) радиациялық қауіпсіздік бойынша іс–шараларды және радиациялық қауіпсіздік саласындағы нормаларды, қағидалар мен гигиеналық нормативтердің орындалуын қамтамасыз етуді талдау;

      3) радиациялық апаттардың ықтималдығы және олардың ауқымы;

      4) радиациялық апаттар мен олардың салдарларын тиімді жоюға дайындық дәрежесі;

      5) № 1 ДОЗ, № 2 ДОЗ регламенттелген нысандар нәтижелері бойынша "А" тобы персоналының, сондай-ақ барлық ИСК-дан халықтың жекелеген топтары алатын сәулелену дозаларын талдау;

      6) сәулелену дозаларының белгіленген шектерінен артық сәулеленуге ұшыраған адамдар санының негізінде жүзеге асырылады.

      7. Объектіде және оның айналасында радиациялық қауіпсіздік:

      1) радиациялық объект жобасының сапасы;

      2) радиациялық объектіні орналастыру үшін ауданын және алаңын негізделген таңдау;

      3) сәулелену көздерін табиғи қорғау;

      4) неғұрлым қауіпті объектілердің айналасындағы аумақты және олардың ішін аймақтау;

      5) технологиялық жүйелерді пайдалану шарттары;

      6) сәулелену көздерімен барлық қызмет түрлерін санитариялық лицензиялау;

      7) сәулелену көздерімен қызметті санитариялық-эпидемиологиялық бағалау;

      8) өндірістік радиациялық бақылау жүйесінің болуы;

      9) объектінің қалыпты жұмысы, оның реконструкциялануы және пайдаланудан шығару кезінде персоналдың және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және өткізу;

      10) біліктілікті арттыру және сәулелену көздерімен жұмыс істеу ережесін білу есебінен қамтамасыз етіледі.

      8. Пайдаланушы ұйым, кәсіпорындар:

      1) иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу құқығына берілетін ақпараттық картаны толтыруды және құрамында радиоактивті заттар бар немесе иондаушы сәулелену көздерінің негізінде жұмыс істейтін шығарылатын өнімге қорытынды алуды;

      2) "номенклатураны, радияциялық бақылаудың көлемі мен мерзімділігін" анықтау бойынша санитариялық-гигиеналық аудит өткізуді, радиациялық қорғауыш қызметі (немесе жауапты тұлға) туралы ережені, қол жеткізілген радиациялық қауіпсіздік деңгейін орнықтыру мақсатында ұйымда және байқау аймағында радиациялық факторлардың бақылау деңгейлерін, сондай-ақ радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулықтар әзірлеуді;

      3) А және Б топтарының персоналына жататын адамдардың тізбесін бекітуді;

      4) осы Санитариялық қағидалардың, еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы, өнеркәсіптік қауіпсіздік бойынша ережелердің және осы ұйымда қолданылатын басқа да санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес келетін сәулелену көздерімен жұмыс істеу жағдайларын жасауды;

      5) ұйымда радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және жетілдіру жөніндегі іс-шараларын жоспарлауды және жүзеге асыруды;

      6) жұмыс орындарындағы, үй-жайлардағы, ұйымның аумағындағы, бақыланатын аймақтардағы радиациялық жағдайды, сондай-ақ радиоактивті заттарды қоршаған ортаға жол берілген шығарындылар мен шекті жол берілген тастандыларды жүйелі түрде бақылауды;

      7) термолюминесценттік дозиметрді пайдалана отырып, жинақталған ақпаратты персоналдың жеке сәулелену дозаларына жүйелі түрде бақылау жүргізуді және есепке алуды, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы тиісті аумақтағы мемлекеттік органның аумақтық ведомствосының бөлімшесіне ұсына отырып;

      8) персоналды олардың жұмыс орындарындағы иондаушы сәулелену деңгейлері туралы және олардың жеке сәулелену дозаларының шамалары туралы үнемі хабардар етуде;

      9) басшыларды және жұмыстарды атқарушыларды, радиациялық қауіпсіздік қызметтерінің мамандарын, сәулелену көздерімен тұрақты немесе уақытша жұмыстар атқаратын басқа да адамдарды радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша даярлауды және аттестаттауды;

      10) радиациялық қауіпсіздік саласында персоналға нұсқаулықтар өткізуді және білімін тексеруді;

      11) персоналға алдын ала (жұмысқа орналасу кезінде) және мерзімдік медициналық тексеріп–қараулар жүргізуді;

      12) радиациялық қауіпсіздік саласында мемлекеттік басқаруды, мемлекеттік қадағалау және бақылауды жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органдарды апаттық жағдайдың туындауы, радиациялық қауіпсіздік қатерін тудыратын технологиялық регламенттің бұзылулары туралы уақтылы хабардар етуде;

      13) радиациялық қауіпсіздік саласында мемлекеттік басқаруды, мемлекеттік қадағалауды және бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларының қорытындыларын, қаулылары мен ұйғарымдарын орындауды;

      14) атом энергиясын пайдалану саласындағы қызметке арнайы рұқсат (лицензия) алуды;

      15) радиоактивті көздерді (радиоактивті заттарды), иондаушы сәулелену тудыратын радиоизотопты аспаптар мен қондырғылардың жоғалу немесе бақылаусыз пайдаланылуы мен сақталуын мүмкіндігін болдырмайтын, оларды есепке алуды жүргізуді қамтамасыз етеді.

      9. Сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персонал (А тобы):

      1) осы Санитариялық қағидаларда белгіленген радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша талаптарды орындайды;

      2) жеке қорғаныш құралдарын пайдаланады;

      3) радиациялық апаттың алдын алу және ол туындаған жағдайда іс-әрекет ережелері бойынша белгіленген талаптарды орындайды;

      4) уақтылы мерзімдік медициналық тексеріп–қараулардан өтеді;

      5) сәулелену көздері болып табылатын қондырғылардың, аспаптар мен аппараттардың жұмысында анықталған барлық ақаулар туралы басшыға (цехтың, учаскенің, зертхананың) және радиациялық қауіпсіздік қызметіне (радиациялық қауіпсіздік үшін жауапты тұлғаға) дереу мәлімдейді;

      6) радиациялық қауіпсіздік қызметінің жұмыстарды атқару кезіндегі радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысты нұсқауларын орындайды;

      7) егер өндірістік қажеттілікке байланысты өзгесі көзделмесе, ауысым аяқталғансоң өзінің жұмыс орындарынан кетеді.

      10. Персоналдың радиациялық қауіпсіздігі:

      1) сәулелену көздерімен жұмыс істеуге жол беруді жасы, жынысы, денсаулық жағдайы, алдыңғы сәулелену деңгейі және басқа көрсеткіштер бойынша шектеулермен;

      2) жүкті әйелді жүктілігі туралы хабарлаған күннен бастап, жүктілік және бала емізу кезеңіне сәулелену көздерімен байланысты емес жұмысқа ауыстырумен;

      3) сәулелену көздерімен жұмыс істеу ережелерін білу және сақтаумен;

      4) сәулелену көздерінен қорғаныш кедергілерінің, экрандардың және қашықтықтың жеткіліктігімен, сондай–ақ сәулелену көздерімен жұмыс істеу уақытын шектеумен;

      5) ГН және осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес келетін еңбек жағдайларын жасаумен;

      6) жеке қорғаныш құралдарын қолданумен;

      7) ұйымда радиациялық факторларды бақылау деңгейлерінің сақталуымен;

      8) радиациялық бақылаудың ұйымдастырылумен;

      9) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесінің ұйымдастырылуымен;

      10) апат қаупі төнген және туындаған жағдайда артық сәулеленуді жоспарлау кезінде персоналды қорғау жөніндегі тиімді іс–шаралардың өткізілуімен;

      11) иондаушы сәулелену көздерін есепке алу мен бақылаудың ұйымдастырылуымен қамтамасыз етіледі.

      11. Халықтың радиациялық қауіпсіздігі мыналар:

      1) осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес адамдардың өмір сүру жағдайлар жасалуымен;

      2) әртүрлі сәулелену көздерінен сәулеленуге квоталар белгілеу;

      3) радиациялық бақылауды ұйымдастыру;

      4) қалыпты жағдайларда және радиациялық апат кезінде радиациялық қорғану жөніндегі іс–шараларды жоспарлау және өткізу тиімділігімен;

      5) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесінің ұйымдастырылуымен қамтамасыз етіледі.

      12. Персоналдың және халықтың сәулелену дозаларын төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу кезінде мынадай негізгі жағдайларға сүйенеді:

      1) жеке сәулелену дозаларының экономикалық және әлеуметтік факторларын және үйретілетін адамдар санын ескере отырып, кез келген иондаушы сәулелену көзін пайдалану кезінде жеке сәулелену дозаларын барынша төмен қол жетімді деңгейде ұстау;

      2) адамдарды ұжымдық қорғау жөніндегі іс–шаралар шығындары ең аз ұжымдық сәулелену дозасын неғұрлым төмендетуге қол жеткізу мүмкін болатын сәулелену көздеріне қатысты жүзеге асырылады;

      3) әрбір сәулелену көзінен алынатын дозаларын төмендету осы сәулелену көзі үшін шекті топтарды сәулеленуін төмендету есебінен қол жеткізіледі.

      13. Радиоактивті заттарды шаруашылықтың әртүрлі салаларында оларды өндірілетін өнімге енгізу жолымен (өнімнің физикалық жағдайына қарамастан) қолдануға қорытынды негізінде жол беріледі.

3. Радиациялық объектілерді жобалауға қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      14. Радиациялық объекті құрылысына жер учаскесін таңдау кезінде объектінің санатын, оның халық және қоршаған орта үшін әлеуетті радиациялық, химиялық және өрт қаупін ескереді. Жер учаскесіне қорытынды болуы тиіс.

      15. Радиациялық объектілердің санаты қорытынды негізінде оларды жобалау сатысында белгіленеді.

      Әлеуетті радиациялық қауіптілігі бойынша объектілердің төрт санаты белгіленеді:

      1) І санатқа апат кезінде халыққа радиациялық әсер етуі ықтимал және оны қорғау шаралары талап етілуі мүмкін радиациялық объектілер жатады;

      2) объектілердің ІІ санатына апатты кезінде радиациялық әсер санитариялық-қорғаныш аймағының аумағымен шектелетін объектілер жатады;

      3) ІІІ санатқа радиациялық әсері объектінің аумағымен шектелетін объектілер жатады;

      4) ІV санатқа радиациялық әсері сәулелену көздерімен жұмыс жүргізілетін үй-жайлармен шектелетін объектілер жатады.

      16. І және ІІ санаттың радиациялық объектілерін орналастыру орнын таңдау кезінде қалыпты жағдайда пайдаланылуы кезіндегі және ықтимал апаттар кезіндегі метерологиялық, гидрологиялық, геологиялық және сейсмикалық факторлар бағаланады.

      17. І және ІІ санаттардың радиациялық объектілерін салу үшін алаңдар таңдау кезінде:

      1) аз қоныстанған су баспайтын аумақтарда орналасқан;

      2) жел peжимі тұрақты;

      3) өзінің топографиялық және гидрогеологиялық жағдайларының арқасында радиоактивті заттардың объектінің өнеркәсіптік алаңы шегінен тыс таралу мүмкіндігін шектейтін учаскелерге басымдық берген жөн.

      18. І және ІІ санаттың радиациялық объектілері көбіне жел тармағы ескеріле отырып, тұрғын аумаққа, емдеу-профилактикалық және балалар ұйымдарына, сондай-ақ демалыс орындары мен спорт құрылыстарына қатысты желдің ық жағында орналастырылады.

      19. Радиациялық объектінің бас жоспары объектіде және оның айналасында өндірістің дамуын, радиациялық жағдай болжамын және радиациялық апаттар туындау мүмкіндігін ескеріле отырып әзірленеді.

      20. Радиациялық объектіні орналастыруға қорытынды болған жғдайда жол беріледі.

      21. Стоматологиялық тәжірибеде қолданылатын, орналастыруға қорытынды негізінде жол берілетін рентген қондырғыларынан басқа, сәулелену көздерімен жұмысты жүзеге асыратын ұйымды тұрғын үй ғимараттарында және қоғамдық ғимараттарда орналастыруға жол берілмейді.

      22. І-ІІ санаттағы радиациялық объектілердің айналасында санитариялық-қорғаныш аймағы, ал І санаттағы радиациялық объектінің айналасында, сондай-ақ байқау аймағы орнатылады. ІІІ санаттағы радиациялық объектілерге арналған санитариялық–қорғаныш аймағы объектінің аумағымен шектеледі, ІV санаттағы радиациялық объектілер үшін аймаққа бөлу көзделмеген.

      Жекелеген жағдайларда қорытынды негізінде І-ІІ санаттағы радиациялық объектілердің санитариялық–қорғаныш аймағы объектінің аумағымен шектеледі.

      23. Радиациялық объектінің айналасындағы санитариялық–қорғаныш аймағының және байқау аймағының өлшемдері сырттай сәулелену деңгейлерін, сондай–ақ радиоактивті шығарындылар мен төгінділердің ықтимал таралу шамалары мен аудандары ескеріле отырып белгіленеді.

      24. Радиациялық объектілер кешенімен бір алаңда орналастырылған жағдайда, санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағы объектілердің жиынтық әсер етуі ескеріле отырып белгіленеді.

      Байқау аймағының ішкі шекарасы санитариялық–қорғаныш аймағының сыртқы шекарасымен сәйкес келеді.

      Әлеуетті радиациялық қауіпсіздік санаты және радиациялық объектінің санаты ядролық, радиациялық және электрофизикалық қондырғылар (бұдан әрі – ЯРЭҚ) жобасында негізделеді. Белгіленген санат халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы органның ведомствосымен және атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органмен келісіледі. Жобалау және пайдалану кезіндегі әлеуетті қауіптіліктің түрлі санатындағы ЯРЭҚ-қа қойылатын талаптар осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшаның 1-кестесінде келтірілген.

      25. І санаттағы радиациялық объектінің байқау аймағында тұратын халыққа радиациялық әсері оны дұрыс пайдалану кезінде осы объекге арналған квота мөлшерімен шектеледі.

      26. Радиоактивті заттар мен сұйық радиоактивті қалдықтарды тасымалдауға арналған құбыр трассасының бойындағы санитариялық–қорғаныш аймағының (айыру жолағының) өлшемдері соңғы солардың белсенділігіне, жер бедеріне, топырақтың сипатына, құбырдың төселу тереңдігіне, ондағы қысым деңгейіне байланысты белгіленеді және құбырдың әрбір жағына қарай кемінде 20 метр болуы тиіс.

      27. Ядролық қондырғылары бар кемелер мен өзге де жүзу құралдарының айналасындағы санитариялық-қорғаныш аймағы және байқау аймақтары оларды пайдалануға беру орындарында, тұрақ айлақтарында және пайдаланудан алу орындарында белгіленеді.

      28. Радиациялық объектінің айналасындағы санитариялық-қорғаныш аймағының және байқау аймағының шекаралары жобалау сатысында белгіленеді. Санитариялық-қорғаныш аймағының дәлелдемесінің көлемі барлық ластаушы заттар үшін бөлінетін шығарындылардың және радиациялық факторлардың атмосфераға таралуын есептеулермен расталады, объектілердегі санитариялық-қорғаныш аймағы мынадай ретпен әзірленеді: есептік (алдын ала) ластаудың атмосфералық ауаға таралуы мен физикалық әсердің есптеулер бар жобаның негізінде; белгіленген (түпкілікті) - есептік параметрлерді растау үшін заттай зерттеулер мен өлшеулердің нәтижелері жылдық циклының негізінде орындалған.

      29. Радиациялық объектілердің санитариялық–қорғаныш аймағында тұрақты немесе уақытша тұруға, балалар ұйымдарын, ауруханаларды, санаторийлер мен басқа да сауықтыру ұйымдарын, сондай-ақ осы объектіге жатпайтын өнеркәсіптік және қосалқы үй-жайларды орналастыруға жол берілмейді. Санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы абаттандырылған және көгалдандыру жобалық шешімге сәйкес жүргізіледі.

      30. Байқау аймағында және санитариялық-қорғаныш аймағында санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың нәтижелері бойынша шаруашылық қызметке шектеулер енгізілуі мүмкін.

      Санитариялық-қорғаныш аймағының жерлерін ауыл шаруашылығы мақсаттары үшін пайдалануға тек қорытындының негізінде жол беріледі. Бұл жағдайда барлық өндірілетін өнім санитариялық-эпидемиологиялық бағалау мен радиациялық бақылауға жатады.

      31. Байқау аймағында радиоактивті заттар апаттық шығарылған жағдайда объект әкімшілігі ГН талаптарына және осы Санитариялық қағидаларға сәйкес қорғаныш іс-шаралары кешенін көздейді.

      32. Санитариялық-қорғаныш аймағында және байқау аймағында объектінің радиациялық қауіпсіздігі қызметінің күшімен радиациялық бақылау жүргізіледі.

      33. Радиациялық объектілерді жобалау кезінде құрастыру, салу, реконструкциялау, пайдалану, пайдаланудан шығару, сондай-ақ апат жағдайы кезіндегі қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етіледі.

      34. Радиациялық объектінің жобасында әрбір үй-жай (учаске, аумақ) үшін:

      1) ашық сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: радионуклид, қосынды, агрегаттық күй, жұмыс орнындағы белсенділік, жылдық тұтыну, жоспарланатын жұмыстардың түрі және сипаты, жұмыстар сыныбы;

      2) жабық сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: радионуклид, оның түрі, белсенділігі, жұмыс орнындағы көздердің рұқсат етілген caны және олардың жиынтық белсенділігі, жоспарланатын жұмыстардың сипаты;

      3) иондаушы сәулелену өндіретін құрылғылармен жұмыс істеу кезінде: құрылғының типі, өндірілетін сәулелену түрі, энергиясы және қарқындылығы және (немесе) анодтық кернеуі, тоқ күші, қуаты, бір үй-жайда (учаскеде, аумақта) орналастырылған бір уақытта жұмыс істейтін құрылғылардың барынша жол берілген саны;

      4) ядролық реактор, радионуклидтер генераторы, радиоактивті қалдықтармен және басқа да радиациялық сипаттамасы күрделі сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: сәулелену көзінің түрі мен оның радиациялық сипаттамалары (радионуклидтік құрамы, белсенділігі, энергиясы мен сәулелену қарқындылығы) көрсетіледі. Барлық жұмыстар үшін олардың сипаты және шектеу шарттары көрсетіледі.

      35. Персоналды және халықты сыртқы сәулеленуден қорғауды жобалауды екіге тең жылдық тиімді доза бойынша қор коэффициентін және басқа сәулелену көздерінің бар болуы мен олардың қуатын перспективалық ұлғайтуды ескере отырып жүргізеді.

      36. Сыртқы иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау үй-жайлардың мақсатын, сәулеленуші адамдар санаттарын және сәулелену ұзақтығын ескере отырып орындалуы тиіс:

      1) қорғауды екіге тең қор коэффициентімен есептеу кезінде қорғау бетіндегі сәулеленудің баламалы дозасының жобалық қуаты (бұдан әрі - Н) мынадай формула бойынша айқындалады:

      H = 500 х Д/t, мкЗв/сағ

      Д – персонал немесе халық үшін доза шегі, жылына мЗв,

      t – сәулелену ұзақтығы, жылына сағат;

      2) сыртқы иондаушы сәулеленуден қоғауды жобалау кезінде пайдаланылатын баламалы доза қуаты мәндері осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшадағы 1-кестеде келтірілген;

      3) рентген аппараттары мен күшейткіштер үшін есептеу белгіленген тәртіппен бекітілген әдістемелер бойынша аппараттың радиациялық шығысын және жұмыс жүктемесі ескеріле отырып жүргізіледі.

      37. Радиациялық объектілердің жол берілген шығарындылары мен төгінділерін есептеу 70 жыл өміріндегі халықтың жылдық шығарындылар мен төгінділерге негізделген доза шегінің белгіленген квотасынан аспау талабының негізінде жүргізіледі.

      38. Радиациялық объектілерді жобалау және жұмыстардың технологиялық схемаларын таңдау кезінде:

      1) персоналдың барынша сәулеленуі;

      2) операцияларды барынша автоматтандыру және механикаландыру;

      3) технологиялық процестің барысын автоматтық және көзбен шолып бақылау;

      4) уыттылығы мен зияндылығы неғұрлым аз заттарды қолдану;

      5) шу, діріл және басқа да зиянды факторлардың барынша аз деңгейлері;

      6) радиоактивті заттардың барынша аз шығарындылары және төгінділері;

      7) оларды уақытша сақтау және қайта өңдеудің қарапайым, сенімді әдістерімен радиоактивтік қалдықтардың барынша аз мөлшері;

      8) технологиялық процестің бұзушылықтары туралы дыбыстық және/немесе жарықтық дабыл беру;

      9) бұғаттау қамтамасыз етіледі.

      39. Радиоактивті заттармен жұмыс істеуге арналған технологиялық жабдық мынадай талаптарға сәйкес болады:

      1) конструкциясы пайдалануда сенімді және ыңғайлы, қажетті тұмшаланған болуы, жабдықтың жұмысын қашықтықтан басқару және бақылау әдістерін қолдану мүмкіндігін қамтамасыз етеді;

      2) дезактивациялауға икемді, тоттануға төзімді және радиацияға төзімді материалдардан жасалады;

      3) жабдықтың сыртқы және ішкі беттері дезактивация жүргізу үшін қол жетімді болуы тиіс.

      40. Радиациялық объектінің жобасында жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде персоналдың және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру, техникалық және санитариялық-эпидемиологиялық іс-шаралар кешені көзделеді.

4. Радиациялық объектілерді пайдалануға беруге, күтіп-ұстауға
және персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      41. Радиациялық объекті жобалау құжаттамасына қорытынды бар болғанда қабылданады.

      42. Сәулелену көздерін алуға, сақтауға және олармен жұмыстар жүргізуге лицензия және осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес толтырылатын иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу құқығына берілген ақпараттық карта және қорытынды бар болғанда және осы санитариялық қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес және ұйымның сұрамы бойынша мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдары беретін иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу құқығына ақпараттық картаны және санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны толтыру жөніндегі нұсқаулық бар болған кезде жол беріледі. Объектіге санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды беру үшін салынған (реконструкцияланған) объектіні пайдалануға қабылдау актісі немесе жұмыс істеп тұрған объектіні санитариялық тексеру актісі негізде беріледі.

      ИСК–мен жұмыс істеу құқығына берілген ақпараттық карта 2 жылға дейін жарамды. ИСК–мен (ИСК-ның түрлері, сипаттамалары, жұмыстың түрі және сипаты) жұмыс істеу жағдайлары өзгерген жағдайда, тиісті өзгерістер ұйымның сұратуы бойынша халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының тексеру актісінде көрсетіледі және жаңа ақпараттық карта ресімделеді.

      43. Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге тек ақпараттық картада көрсетілген үй-жайларда ғана жол беріледі.

      Әрбір үй-жайдың есігінде оның мақсаты, ашық сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыстар сыныбы және радиациялық қауіптілік белгісі көрсетіледі.

      44. Құрамында сәулелену көздері бар жабдықта, контейнерлерде, қаптамаларда, аппараттарда, жылжымалы қондырғыларда, көлік құралдарында радиациялық қауіптілік белгісі болады.

      45. Радиациялық қауіптілік белгісін сәулелену көздерімен жұмыстар тұрақты жүргізілетін және радиациялық қауіптілік белгісі бар үй-жайлардағы жабдыққа салмауға жол беріледі.

      46. Ұйымда сәулелену көздерін сақтау жағдайларын қамтамасыз етуді оның әкімшілігі жүзеге асырады.

      47. Ақпараттық картада көрсетілген ИСК-ны аумақтан тыс жерге шығару және пайдалану халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомствосының бөлімшесіне жазбаша хабарландырылған кезде жол беріледі.

      48. Сәулелену көздерімен жұмыс істеуді бастау алдында кәсіпорында:

      1) сәулелену көздерімен атқарылатын жұмыстың әрбір түрлерінің ерекшеліктері есебінен құрылған және ГН, осы Санитариялық қағидалар және техникалық регламенттердің талаптарына сәйкес радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша нұсқаулық әзірленеді;

      2) сәулелену көздерімен атқарылатын жұмыстың әрбір түрінің ерекшеліктері есебінен құрылған және ГН, осы Санитариялық қағидалар және техникалық регламенттердің талаптарына сәйкес нұсқаулық және болуы мүмкін апаттардың алдын алу және жою бойынша жоспар әзірленеді;

      3) сәулелену көздерімен жұмыс жүріп жатқан жұмыс орындары мен үй-жайлардағы радиациялық жағдайға бақылау жүргізу және ұйымдастыруды қамтитын радиациялық бақылау жүргізу тәртібі әзірленеді;

      4) "А" және "Б" тобындағы персонал санатына жататын мекемедегі қызметкерлердің тізімі айқындалады. Тізім мекеме басшысының бұйрығымен бекітіледі;

      5) персоналдың сәулелену дозасын өлшеу және есептеу тәртібі әзірленеді;

      6) сәулелену көздерімен істелетін жұмыстарға арналған техникалық қауіпсіздік және өндірістік санитария нұсқаулығына радиациялық қауіпсіздік талаптар және дозиметрлік бақылау жүргізу тәртібі енгізіледі.

      Жұмыс шарттары өзгерген кезде нұсқаулықтарға және басқа да нормативтік-өкімдік құжаттарға қажетті өзгерістер енгізіледі.

      Пайдаланылатын ұйымда мекемедегі радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды ұйымдастыруға бірінші басшы жауапты болады және ол радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды ұйымдастыруға кәсіпорынның негізгі жұмысын қадағалайтын лауазымды тұлғаға бұйрық арқылы қосымша өкілеттік беруге құқылы.

      49. Сәулелену көздерімен атқарылатын жұмыстың көлемі мен сипатына қарай кәсіпорында I – II санаттағы объектілер үшін радиациялық қауіпсіздік қызметін ұйымдастырады және радиациялық қауіпсіздікке/бақылауға жауапты тұлға тағайындалады, ал III – IV санаттағы объектілер үшін радиациялық қауіпсіздікке/бақылауға жауапты тұлға тағайындалады.

      50. Радиациялық қауіпсіздік қызметі (радиациялық қауіпсіздікке жауапты адам) туралы ережені тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесінің келісімі бойынша кәсіпорынның бас инженері (басшысы) бекітеді және қызметтің (радиациялық қауіпсіздікке жауапты адамның) санын, құқықтары мен міндеттерін айқындайды.

      Қызметтің саны барлық радиациялық қауіпті жұмыстар кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететіндей болып белгіленеді.

      51. Радиациялық қауіпсіздік қызметінің персоналы мен радиациялық бақылауға жауапты адамы арнайы даярлықтан өткен қызметкерлер арасынан кәсіпорын әкімшілігінің бұйрығымен (өкімімен) тағайындалады.

      52. Лауазымы бойынша персоналды сәулеленген адамдардың белгілі санатына жатқызуды персоналдың қорғаныш деңгейін және сәулелену дозаларын ескеру арқылы кәсіпорын әкімшілігі айқындайды.

      53. Кем дегенде 2-і адам істейтін сәулелену көздерімен жұмыс істеуге жіберілетін персоналға қойылатын талаптар өндірістік үдерістің сипатымен, қолданылатын жабдықтың түрімен және осы қағидалармен айқындалады.

      54. Сәулелену көздерімен жұмысқа жіберілетін және онымен тұрақты жұмыс істейтін адамдар жұмысқа тұру алдында және одан әрі Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 24 ақпандағы № 128 бұйрығымен бекітілген "Міндетті медициналық қарап тексеруді өткізу қағидаларын бекіту туралы" (Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 10634 енгізілді) қағидасына сәйкес медициналық тексеріп-қараудан өтуі міндетті.

      55. Сәулеленудің әсер етуіне байланысты өздігінен жұмысқа тиісті біліктілігі бар, жұмыстар жүргізудің қауіпсіз тәсілдері мен әдістеріне оқытылған, еңбекті қорғау бойынша нұсқаулықтан өткен, 18 жастан жас емес адамдар жіберіледі.

      Нұсқама және радиациялық қауіпсіздік қағидаларын білуін тексеру кемінде 1 рет жүргізіледі. Нұсқаулық өткізілуі нұсқаулық жүргізу журналында тіркеледі.

      Сәулелену көздерімен жұмыстың сипаты өзгерген жағдайда кезектен тыс нұсқаулық өткізіледі. Сәулелену көздерімен жұмысқа уақытша тартылған адамдарға да жұмыстың басында нұсқаулық өткізілуі тиіс. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыстардың барлық түріне радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулық және апатты жағдайлардың алдын алу және жою бойынша жоспар әзірленеді және ол халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосымен келісіледі

      56. Егер бұл әрекеттер жұмысшылардың денсаулығына қатер төндіретін апаттар мен басқа да жайлардың алдын алу жөніндегі шұғыл шаралар қабылдауға бағытталмаған болса, сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілген кезде пайдалану және радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқауларда көзделмеген операцияларды орындауға жол берілмейді.

      57. Қорғаныш технологиялық жабдықтың (камералар, бокстар, сыртқа тарату шкафтары), сондай-ақ сейфтердің, радиоактивті қалдықтарға арналған контейнерлердің, көлік құралдарының, көліктік қаптама жинақтардың, радиоактивті заттарды сақтауға және тасымалдауға арналған контейнерлердің, шаң мен газдан тазарту жүйелері сүзгілерінің, жеке қорғаныш және радиациялық бақылау құралдарының дайындаушы заводтан болуы тиіс. Дайындаушы зауыттан, пайдаланудың кепілдік мерзіміне және қызмет көрсететін мекеме берген техникалық жарамдығы туралы актіге дейін құжаты болады.

      58. Қолданылуы иондаушы сәулеленуді пайдалануға негізделген аспаптарды, аппараттарды, қондырғылар мен басқа да бұйымдарды, жұмысы кезінде иондаушы сәулелену тудыратын радионуклидті сәулелену көздерін, аспаптарды, аппараттар мен қондырғыларды, сондай-ақ эталонды сәулелену көздерін шығаруға тек қолданыстағы стандарттар талаптарына сәйкес жасалған техникалық құжаттама бойынша және қорытынды негізінде жол беріледі.

      ИСК-нің тәжірибелік үлгілерін үш данадан артық мөлшерде шығаруға және оларды сериямен шығаруға қорытынды алғаннан кейін рұқсат етіледі.

      ИСК-ні үш данаға дейінгі мөлшерде шығару кезінде техникалық құжаттама халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесінде сараптауға жатады.

      ИСК-ге бұрын бекітілген техникалық құжаттамаға енгізілетін өзгерістер сараптауға жатады.

      ИСК шығаруға санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды алу үшін халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органына техникалық шарттар, техникалық сипаттама және пайдалану бойынша нұсқаулық жіберіледі.

      59. Дозиметрлік және радиометрлік аппаратураларды өлшемдеу және тексеруге, сонымен қатар радиоиммундық препараттарға арналған сәулелену көздерін тасымалдау егер де оның сипаттамасы осы Санитариялық қағидалардың 4-тармағындағы талаптарға сәйкес келетін болса арнайы рұқсатсыз жүзеге асырылады. Ионды сәулеленуді генерациялайтын электрофизикалық қондырғылардың жиынтық бөлшектері және фото зертхана үшін арнайы рұқсат талап ету.

      Сәулелену көздерін Қазақстан Республикасы аумағына әкелу, сәулелену көздерін Қазақстан Республикасы аумағынан шығару және сәулелену көздерін Қазақстан Республикасы аумағы бойынша транзиттеу тек Қазақстан Республикасы заңдарында бекітілген тәртіппен алынған импортқа, экспортқа немесе транзитке лицензия болған кезде ғана жүзеге асырылады.

      60. Сипаттамалары осы Санитариялық қағидалардың 4-тармағының талаптарында көрсетілген мәндерден асатын сәулелену көздері мен бұйымдарды бір ұйымнан екіншісіне табыстау сәулелену көздерін табыстаушы, сондай-ақ қабылдаушы ұйымның орналасқан жері бойынша қорытындының негізінде және лицензия беретін органды міндетті түрде хабардар ету арқылы жол беріледі.

      Сәулелену көздерін уақытша сақтауға немесе пайдалануға берген кезде қабылдау-табыстау актісі жасалады. Сәулелену көздерінің паспорттарының (сертификаттарының және т.б.) көшірмелері қабылдайтын ұйымның есепке алуға және сақтауға жауапты адамына беріледі.

      Егер уақытша сақтауға берілген сәулелену көздерін иеленуші ұйым оларды өндірістік қажеттіліктер (мысалы каротаж жұмыстарын жүргізу және т.б.) үшін мерзімдік пайдаланатын болса, сәулелену көздерін алу тек жазбаша өтінімнің негізінде ғана жүргізіледі. Сәулелену көздерін беру және қайтару кіріс-шығыс журналында тіркеледі.

      61. Уақытша пайдалану (сақтау) бойынша жұмыстар аяқталған соң сәулелену көздері мен олардың паспорттарының (сертификаттарының және т.б.) көшірмелері акті бойынша иеленуші ұйымға қайтарылады.

      62. Сәулелену көздерін алған ұйым бұл туралы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесіне лицензиялаушы органга он күндік мерзімде хабардар етеді.

      63. Пайдаланушы ұйым сәулелену көздерінің сақталуын қамтамасыз етеді және сәулелену көздерінің жоғалуы немесе бақылаусыз пайдаланылу мүмкіндігін болдырмайтын барлық сәулелену көздерін оларды алу, сақтау, пайдалану және есептен шығару жағдайларды қамтамасыз етеді.

      64. Сәулелену көздерін есепке алуға және сақтауға жауапты болып тағайындалған адам оларды қабылдануы мен табыстанылуы осы Санитариялық қағидаларға 7, 8 - қосымшаларда көрсетілген белгіленген нысандар бойынша реттеуді жүзеге асырады.

      Сәулелену көздерін есепке алуға және сақтауға жауапты адам көздердің жұмыс орындарында және қоймаларда орналасқан жерлерінің, сондай–ақ иондаушы сәулелену тудыратын радиоизотопты аспаптар мен электрлі–физикалық құрылғылардың орналасқан жерлерінің карта-схемаларын жасайды.

      Есепке алуға және сақтауға жауапты адам жұмыстан босатылған (ауысқан) кезде оның есебінде тұрған барлық сәулелену көздері акті бойынша жаңадан тағайындалған адамға беріледі. Қажеттілігіне қарай кезектен тыс түгендеу жүргізіледі.

      65. Ұйымға келіп түскен барлық сәулелену көздері осы Санитариялық қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес радионуклидтік сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналында есепке алынады.

      Кіріс-шығыс журналдары тұрақты сақталады. Сәулелену көздерінің техникалық паспорттарының (сертификаттарының) көшірмелері есепке алуға және сақтауға жауапты адамда сақталады.

      Ұйымның әкімшілігі сәулелену көздерінің ілеспе құжаттарын олардың әрекеті айналысының барлық уақыты ішінде сақтауды қамтамасыз етеді. Ілеспе құжаттар жоғалған жағдайда, оларды қайта қалпына келтіру бойынша шаралар қабылданады.

      Ілеспе құжаттарды қайта қалпына келтіру мүмкін болмаған жағдайда, иондаушы сәулелену көздерін пайдалануға жол берілмейді.

      66. Радионуклидті сәулелену көздері ілеспе құжаттарға сәйкес радионуклид, препараттың атауы, орамасы мен белсенділігі бойынша есепке алынады. Радионуклидті сәулелену көздері пайдаланылатын аспаптар, аппараттар мен қондырғылар атаулары мен зауыт нөмірлері бойынша, жинаққа кіретін әрбір сәулелену көзінің белсенділігі мен нөмірі көрсетіле отырып, есепке алынады.

      Қысқа мерзімдік радионуклидтер генераторлары олардың атаулары мен зауыт нөмірлері бойынша бас нуклидтің номиналдық белсенділігі көрсетіле отырып, есепке алынады. Иондаушы сәулелену тудыратын құрылғылар атаулары, зауыт нөмірлері мен шығару жылы бойынша есепке алынады.

      67. Ұйымда генераторлардың, күшейткіштердің, ядролық реакторлардың көмегімен алынған радионуклидтер орамалары, препараттары мен белсенділіктері бойынша радионуклидтік сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналында есепке алынады.

      68. Сәулелену көздерін сақтау орындарынан жауапты адам ұйым басшысының немесе осы Санитариялық қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес радиоактивті заттарды беруге қойылатын талап бойынша оған уәкілетті адамның жазбаша рұқсатымен береді.

      Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге жіберілген адамдар жұмыстан босатылған (ауыстырылған) жағдайда, олардың есебіндегі барлық сәулелену көздері әкімшілік акті бойынша қабылдап алады.

      69. Ашық түрде пайдаланылатын радионуклидтерді шығындау сәулелену көздерін есепке алу мен сақтау және өндірістік радиациялық бақылау үшін жауапты адамдардың қатысуымен жұмысты атқарушылар жасайтын ішкі актілермен ресімделеді. Ұйымның радионуклидті сәулелену көздерін шығындау және шығысқа жазу туралы актілерді ұйым әкімшілігі осы Санитариялық қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша бекітеді.

      70. Ұйым басшысы тағайындаған комиссия жыл сайын 1-нен 30-на желтоқсанының дейнгі кезеңде радиоактивті заттарға, радиоизотопты аспаптарға, аппараттарға, қондырғыларға түгендеу жүргізеді.

      Түгендеу комиссиясының құрамына есепке алуға, сақтауға жауапты адамдар, сондай-ақ әкімшілік пен бухгалтерияның өкілдері кіреді.

      Жұмыстар көлемі үлкен болған жағдайда сәулелену көздері бар ұйымның әртүрлі бөлімшелеріне бір уақытта түгендеу жүргізу үшін әкімшіліктің қалауы бойынша түгендеу жұмыс комиссиялары құрылады.

      Түгендеу комиссиясы:

      1) сәулелену көздеріне ілеспе құжаттардың (паспорттар, сертификаттар, тапсырыс-өтінімдер) бар жоғын тексеруді;

      2) кіріс-шығыс журналындағы сәулелену көздерінің сипаттамалары жазбаларының ілеспе құжаттарда (паспорттар, сертификаттар) көрсетілген деректермен сәйкестігін тексеруді;

      3) пайдалану және/немесе сақтау орындарында сәулелену көздерінің нақты бар болуын және алынған деректердің кіріс-шығыс журналындағы жазбалармен, сондай-ақ бухгалтерлік есеп деректерімен сәйкестігін тексеруді;

      4) сәулелену көздерін алу, шығындау, табыстау, сондай-ақ орнын ауыстыру, жұмысты орындау кезінде бухгалтерлік есептің және кіріс-шығыс журналындағы жазбалардың дұрыстығын тексеруді;

      5) карта-схемалардың қоймада (сейфте) орналасқан радионуклидтік көздердің, стационарда орналасқан радиоизотопты аспаптардың (бұдан әрі –РИА), нақты орналасуына сәйкестігін тексеруді жүзеге асырады. Сәйкессіздік анықталған жағдайда карта-схемаларға тиісті өзгерістер енгізіледі.

      Сәулелену көздерін түгендеу нәтижелері бойынша комиссия түгендеу актісін ресімдейді, оған түгендеу комиссиясының барлық мүшелері қол қояды және ұйым басшысы бекітеді, мөрмен куәландырады.

      Сәулелену көздерінің есептік мәліметтері мен нақты санында сәйкессіздік анықталған жағдайда немесе оларды ұйымның рұқсат етілген қызметіне сәйкес келмейтін мақсатта пайдаланылғаны анықталса әкімшілік қызметтік тексеру жүргізеді. Ресімделгеннен кейін күнтізбелік 10 күн ішінде қызметтік тексеру материалдары халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесіне жіберіледі.

      Кезектен тыс түгендеу ұйымның ұйымдастыру-құқықтық түрі өзгергенде, жабылғанда немесе қайта құрылғанда, сәулелену көздерімен жұмысты толық тоқтатқанда, ұйым мүлкін жалға бергенде, сатып алғанда, ұрлау деректері анықталғанда, орналасқан пунктке (орынға) санкцияланбаған әсер етіледі немесе сәулелену көзін сақтағанда, төтенше жағдайдың зардаптарын жойғаннан кейін жүргізіледі.

      71. Сәулелену көздерін сақтауды және тасымалдауды қолданыстағы стандарттардың талаптарына сәйкес заттар мен материалдардың біртектестігі қағидаты бойынша жүргізу қажет.

      72. Жұмысқа пайдаланылмаған сәулелену көздері олардың сақталуын қамтамасыз ететін және оларға бөгде адамдардың қол жеткізуіне жол берілмейтін арнайы бөлінген орындарда немесе жабдықталған қоймаларда сақталады. Қоймада сақталатын радионуклидтердің белсенділігі қорытындыда көрсетілген мәндерден аспауы тиіс.

      73. Ұйымның аумағынан тыс сәулелену көздерін, оның ішінде далалық жағдайларда пайдаланылатын гамма-дефектоскопиялық аппараттарды уақытша сақтау қоймаларына сәулелену көздерімен жұмыс жағдайларының санитариялық қағидаларының талаптарына сәйкестігіне қорытынды беріледі. Осындай қойманың немесе оның бөгде адамдардың қол жеткізу мүмкіндігін болдырмайтын қоршауының бетіндегі дозаның қуаты 1,0 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

      Ашық алаңдарда және көлік ұйымдарының ортақ қоймаларында радиоактивті заттардың қаптамаларын уақытша сақтауға қорытынды бар болғанда жол беріледі.

      74. Арнайы жабдықталған қойма үй-жайлары ғимараттың астыңғы белгілерінің деңгейінде (cу баспайтын жертөледе, бірінші қабатта) орналастырылады.

      75. Ашық сәулелену көздерін сақтауға арналған үй–жайлардың әрленуі мен жабдықталуы тиісті сыныптағы жұмыстарға арналған үй-жайларға қойылатын, бірақ ІІ сыныптан төмен емес талаптарға жауап береді.

      76. Радионуклидтік сәулелену көздерін сақтауға арналған құрылғылар (қуыстар, құдықтар, сейфтер) жекелеген сәулелену көздерін салу немесе алу кезінде персоналдың басқа сәулелену көздерінің сәулесіне ұшырамайтындай етіп құрастырылған болуы тиіс. Радиоактивті заттар бар секциялардың есіктері мен қаптамалары (контейнерлері) оңай ашылады және радионуклид атауы мен оның белсенділігін көрсететін айқын таңбасы болады. Радиоактивті сұйықтар бар шыны сыйымдылықтар металл немесе пластмасса қаптамаларға салынады.

      77. Сақталу кезінде радиоактивті газдар, бу немесе аэрозольдар бөлініп шығуы мүмкін радионуклидтер жанбайтын материалдардан жасалған сыртқа тарату шкафтарында, бокстарда, камераларда түзілетін газдарды бұрғышы бар, желдету жүйелерінде тазартқыш сүзгілері бар жабық ыдыстарда сақталады. Қойма тәулік бойы жұмыс істейтін сыртқа тарату желдеткішімен жабдықталады.

      Белсенділігі жоғары радиоактивті заттарды сақтау кезінде оларды салқындату жүйecі көзделеді. Бөлінетін материалдарды сақтау кезінде ядролық қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етіледі. Тез тұтанатын немесе жарылыс қаупі бар материалдарды сақтау кезінде олардың жарылыс және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шаралар көзделеді.

      78. Радионуклидтік сәулелену көздерін үй-жайлардың ішінде, сондай-ақ ұйымның аумағында тасымалдау сәулелену көздерінің физикалық күйін, олардың белсенділігін, сәулелену түрін, қаптама көлемдері мен массасын ескере отырып, қауіпсіздік жағдайларын сақтай отырып, контейнерлермен және қаптамада жүргізіледі.

      79. Радиоактивтік заттар мен ядролық материалдарды ұйымдардан тыс жерлерде тасымалдауға арналған арнайы көлік құралдарына радиоактивтік заттар мен ядролық материалдарды, сәулелену көздері бар құрылғылар мен қондырғыларды және радиоактивтік қалдықтарды тасымалдау құқығына осы Санитариялық қағидалардың 10-қосымшасына және оны толтыру жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес толтырылған қорытынды беріледі.

      80. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды беруге көлік құралдарын пайдалануға қабылдап алған акт немесе пайдаланатын көлікті санитариялық тексеру актісі негіз болып табылады. Сәулелену көздерін тасымалдауға арналған көлік құралдары қолданыстағы стандарттардың талаптарына сәйкес жүктің радиациялық қауіптілігі қауіпсіздік белгілерімен, сондай-ақ қолданыстағы стандарттар талаптарына сәйкес сигнал бояуларымен жабдықталады.

      81. Көлік құралдары бетінің радиоактивтік ластану деңгейі осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 2-кестесінде келтірілген.

5. Радиациялық объектілерді пайдаланудан шығаруға қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      82. Радиациялық объектіні (сәулелену көзін) пайдалану мерзімін ұзарту немесе пайдаланудан шығару сондай-ақ оның нұсқасын таңдау туралы шешім технологиялық жүйелер мен жабдықтың, құрылыс конструкцияларының және іргелес аумақтың радиациялық және техникалық ахуалын кешенді тексеруден кейін қабылданады.

      83. І санаттағы радиациялық объектілерде белгіленген пайдаланудың аяқталу мерзіміне дейін кем дегенде бес жыл бұрын радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік органдармен келісілген барлық объектіні немесе оның бір бөлігін пайдаланудан шығарудың егжей-тегжейлі жобасы әзірленуі тиіс. ІІ санаттағы объектілер үшін пайдаланудан шығару жобасы пайдалану мерзімінің аяқталуына дейін 3 жылдан, ал ІІІ санаттағы объектілер үшін 1 жылдан кешіктірмей әзірленуі тиіс.

      84. Радиациялық объектіні пайдаланудан шығару жобасында оны пайдаланудан шығару түрлі кезеңдерінде: тоқтату, консервациялау, бөлшектеу, бейінін өзгерту, жою немесе көму, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар көзделеді.

      85. Радиациялық объектіні пайдаланудан шығарудың жобасы:

      1) бөлшектеу жұмыстарын жүргізу үшін қажетті жабдық дайындауды;

      2) бөлшектенетін жабдықтың дезактивациялау әдістері мен құралдарын;

      3) радиоактивті қалдықтарды кәдеге жарату тәртібін қамтиды.

      86. Радиациялық объектіні пайдаланудан алу кезінде персонал мен халықтың күтілетін жеке және ұжымдық сәулелену дозаларын бағалау керек.

      87. Радиациялық объектілерді пайдаланудан алу бойынша жұмыстарды объектінің арнайы даярланған персоналы немесе атом энергиясын пайдалану саласындағы лицензиясы бар басқа ұйымдардың персоналы орындайды. Қажет болған жағдайларда персоналды даярлау алдағы жұмыстардың негізгі операцияларына ұқсас макеттер мен тренажерларда жүргізіледі.

      88. Қызмет мерзімі өткен радионуклидтік сәулелену көздері, сондай-ақ пайдалану қажеттілігі жоқ немесе одан әрі пайдаланылуы мүмкін емес радионуклидтік сәулелену көздері радиоактивтік қалдықтар ретінде қаралады және белгіленген тәртіпте ұзақ уақыт сақтауға (көмуге) арналған арнайы ұйымдарға берілуге жатады.

      Сәулелену көздерінің пайдалану мерзімін ұзарту мүмкіндігі туралы мәселені құрамында сәулелену көздерін пайдаланатын ұйымның және радиациялық қауіпсіздікті мемлекеттік қадағалау органдарының өкілдері бар, қажет болған жағдайда дайындаушы ұйымдардың өкілі бар комиссия шешеді. Комиссияның қорытындысында сәулелену көзін одан әрі пайдалану мүмкіндігі, жағдайы және мерзімі айқындалады. Көзді техникалық куәландыруды атом энергиясын пайдалану саласында қызмет көрсетуге лицензиясы бар мамандандырылған ұйым жүзеге асырады.

      Пайдалануға жатпайтын радионуклидтік сәулелену көздерін және РИА-ті кәсіпорында 6 айға дейін сақтауға жол беріледі.

      Сәулелену көздерімен жұмыс тоқтатылған кезде ұйым әкімшілігі бұл туралы санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылық саласындағы мемлекеттік орган ведомоствосын және атом энергиясы саласындағы өкілетті органға хабарлайды.

      Ұйымдағы сәулелену көздері оларды басқа ұйымға берген жағдайда немесе көмуге, бөлшектеуге бергенде және акт бойынша есептен шығарғанда (иондайтын сәулеленуді генерациялайтын қондырғылар үшін) ғана есептен шығарылады. Кіріс-шығыс журналына тиісті жазу жүргізіледі. Кіріс-шығыс журналдары ұйымда 10 жыл сақталады.

      Ұйым таратылған жағдайда есепте тұрған барлық сәулелену көздері басқа ұйымға беріледі немесе радионуклидті көздер көмуге беріледі, ал иондайтын сәулеленуді генерациялайтын қондырғылар бөлшектенеді және жоюдың алдында акт бойынша есептен шығарылады. Ол туралы халықтың санитариялық-эпидемиолоиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі және атом энергетикасы саласындағы өкілетті органға жіберіледі.

6. Жабық сәулелену көздерімен және иондаушы сәулелену
тудыратын құрылғылармен жұмыс жағдайларына қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      89. Жабық сәулелену көздерін және иондаушы сәулеленуді генерациялайтын қондырғыларды пайдалану осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес іске асырылады.

      90. Адамдарды тексеру сканерін пайдаланатын ұйым гигиеналық нормалардың 2-кестесінде көрсетілген негізгі дозаның шегінен 1/4 аспайтын сәулеленудің бақылау деңгейін әзірлейді.

      91. Сәулеленудің жабық көздеріне арналған қауіптіліктің бес санат белгіленеді:

      I-санатына радиациялық әсердің бірнеше минуттан бір сағатқа дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (A/Dос>1000);

      II- санатына радиациялық әсердің бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (A/Dос>1000);

      III- санатына радиациялық әсердің ықтималдығы аз болса да бірнеше күннен бірнеше аптаға дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (10>A/ Dос >1);

      IV- санатына радиациялық әсердің болуы мүмкін, бірақ ықтималдығы аз болса да бірнеше аптаның ішінде олармен қатынаста болған кезеңдегі денсаулыққа уақытша зиян тигізетін сәулеленудің жабық көздері жатады (1>A/ Dос >0,01);

      V- санатына радиациялық әсердің зияндылығы жоқ және денсаулыққа неғұрлым қауіп төндірмейтін сәулеленудің жабық көздері жатады (0,01>A/ Dос>МЗА)

      Жабық радионуклидтік көздердің қауіптілік санатының шектері мөлшерсіз нормаланған қатынасты A/Dос енгізумен айқындалады, бұл жерде А – жабық радионуклидтің ағымдағы белсенділігі, Dос - шекті белсенділік. Жабық көздер үшін қауіптілік санатын анықтауға арналған белсенділіктің шекті мәні гигиеналық нормативтің 6-қосымшасының 2-кестесінде көрсетілген.

      Егер радионуклидттер бірдей бірнеше радионуклидті көздер бір радиозотопты аспапта (сәулелегіш құрылғыда) болатын болса, олардың жиынтық белсенділігі бір көздің белсенділігі болып есептеледі. Осы радионуклидті көздің санаты ГН 6-қосымшаның, 1-кетесіне сәйкес A/D-мөлшері бойынша айқындалады.

      Егер радионуклидттер әртүрлі бірнеше радионуклидті көздер бір радиозотопты аспапта немесе сәулелегіш құрылғыда болатын болса, жиынтық



      формуласына сәйкес A/D-мөлшері қатынасының сомасын есептеу қажет, бұл жерде Аi, n - n - радионуклид көзінің жеке i белсенділігі, Dn - 2-кестеде көрсетілген n радионуклидіне арналған мән. Қауіптілік санаты ГН 6-қосымшаның, 1-кестесін сәйкес A/Dос жиынтық қатынасы бойынша айқындалады.

      92. Жабық сәулелену көздерін олардың тұмшалануы бұзылған жағдайда, сондай-ақ белгіленген пайдалану мерзімі аяқталған соң пайдалануға жол берілмейді.

      93. Жабық сәулелену көзі салынған құрылғы механикалық, химиялық, температуралық және басқа да әсерлерге төзімді болып жасалады радиациялық қауіптілік белгісі болады.

      94. Жұмыс істемей тұрған жабық сәулелену көздері қорғаныш құрылғыларында болуы тиіс, ал иондаушы сәулелену тудыратын қондырғылар тоқтан ажыратылған болуы тиіс.

      95. Жабық сәулелену көзін контейнерден алу үшін қашықтықтан алатын құрал немесе арнайы аспап қолданылады. Қорғаныш контейнерден алынған сәулелену көзімен жұмыс кезінде қорғаныш қалқалары мен манипуляторлар, ал бір метр қашықтықта 2 мЗв/сағ артық доза қуатын тудыратын сәулелену көзімен жұмыс кезінде қашықтықтан басқарылатын арнайы қорғаныш құрылғылары (бокстар, шкафтар) қолданылуы тиіс.

      96. Жұмысы радионуклидтік сәулелену көздеріне негізделген тасымалды, жылжымалы, стационарлық дефектоскопиялық, терапиялық аппараттар мен басқа да қондырғылардың сәулелену дозасының қуаты сәулелену көзінің қорғаныш блогының бетінен бір метр қашықтықта 20 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

      Өндірістік жағдайларда қолдануға арналған радиоизотоптық аспаптардың сәулелену дозасының қуаты сәулелену көзінің қорғаныш блогының бетінде 100 мкЗв/сағ, ал одан бір метр қашықтықта 3 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

      Жұмыс істеген кезде ілеспе пайдаланылмайтын рентгендік сәуле пайда болатын құрылғылардың сәулелену дозасының қуаты кез келген беттен 0,1 метр қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

      97. Сәулелену дозасының қуаты жұмыс істеп тұрған және сәулелену көздерін сақтау кезінде қондырғының бетінің қол жетерлік бөліктерінен бір метр қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ аспайтын қондырғыларды (аппараттарды) пайдаланған кезде үй-жайға арнайы талаптар қойылмайды.

      98. Бағыты бойынша сәуле шоғы шектелмеген аппараттар мен қондырғылардың жұмыс бөліктері бөлек үй-жайда орналастырылуы тиіс (көбіне жеке ғимаратта немесе ғимараттың бөлек қанатында); бұл үй-жайлардың қабырғаларының, еденінің, төбесінің материалы мен қалыңдығы сәулелену көзінің кез келген қалпында және шоғының бағыты кезінде жапсарлас үй-жайлар мен ұйым аумағында бастапқы және шашыраңқы сәуленің жол берілген мәндерге дейін әлсіреуін қамтамасыз етуі тиіс.

      Осындай аппаратты басқару пульті сәулелену көзінен бөлек үй-жайда орналастырылады. Аппарат тұрған үй-жайға кіретін есігі сәулелену көзін ауыстыру тетігімен немесе персоналдың кездейсоқ сәулелену мүмкіндігін болдырмау үшін жоғары (күшейткіш) кернеуді қосу арқылы бұғатталады.

      99. Жабық сәулелену көздері бар стационарлық қондырғыларда жұмыстар жүргізілетін үй-жайлар бұғаттау және көздің (көздер блогы) жағдайы туралы дабыл беру жүйелерімен жабдықталуы тиіс және қондырғыны энергиямен қуаттандыру ажыратылған жағдайда немесе басқа да кез келген оқыс жағдайларда сәулелену көзін сақтау қалпына мәжбүрлеп қашықтықтан ауыстыруға арналған құрылғы көзделеді.

      100. Жабық сәулелену көздерін су астында сақталған жағдайда бассейндегі судың деңгейін автоматты түрде сақтау, су деңгейінің өзгергені және жұмыс үй-жайындағы доза қуатының жоғарылағаны туралы дабыл беру жүйелері көзделеді.

      101. Жабық сәулелену көздерімен жұмыс кезінде үй-жайларды әрлеуге арнайы талаптар қойылмайды. Сәулелену блоктарын қайта зарядтау, жөндеу жүргізілетін үй-жайлар ІІІ сыныптың ашық сәулелену көздерімен жұмыс істеуге арналған талаптарға сәйкес жабдықталуы тиіс.

      102. Жұмыс үй-жайларының ауасында уытты заттардың нормативтен артық шоғырлануының жиналуына әкеп соғатын мөлшерде қуатты радиациялық қондырғыларды пайдалану және жабық сәулелену көздерін сақтау кезінде ішке сору-сыртқа тарату желдеткіші көзделеді.

      103. Жабық сәулелену көздері бар аспаптар мен иондаушы сәулелену тудыратын құрылғыларды үй-жайлардан тыс немесе ортақ өндіpіcтік үй-жайларда пайдалану кезінде сәулелену көздеріне бөгде адамдардың кіруіне мүмкіндік болмауы және көздердің сақталуы қамтамасыз етілуі тиіс.

      Персонал мен халықтың радиациялық қауіпсіздігі:

      1) сәулені жерге немесе адамдар жоқ жаққа бағыттау;

      2) сәулелену көздерін қызмет көрсететін персоналдан және басқа адамдардан мүмкіндігінше алысқа шығару;

      3) адамдардың сәулелену көздеріне жақын жерде болу уақытын шектеу;

      4) кемінде 3 метр қашықтықтан анық көрінетін радиациялық қауіптілік белгісі мен ескерту плакаттары ілу арқылы қамтамасыз етіледі.

      104. Жабық түрдегі радиоактивті қалдықтардың жиынтығына нормалау құжаттарына сәйкес паспорт ресімделеді. Паспорттың көшірмесі халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға және лицензия беруші органға жіберіледі.

7. Радиоизотопты аспаптармен жұмыс істеу жағдайларына
қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      105. РИА-мен жұмыс істеудің барлық кезеңдерінде техногендік сәулеленудің негізгі дозаларының белгіленген шектерінен аспайтын халықтың және персоналдың ықтимал сәулеленуін болдырмайтын жағдайлар қамтамасыз етілуі тиіс.

      106. Радиациялық қауіптілікке байланысты, олардың құрамында пайдаланылатын көздердің түріне және белсенділігіне байланысты РИА-ның 4 тобы белгіленеді:

      1) 1-топ – ҚР аумағында қолданыстағы нормативтерде келтірілген белсенділігі ЕАМБ-дан аспайтын альфа немесе бета-сәулелену көздері бар РИА;

      Белсенділігі ЕАМБ-дан артық емес гамма сәулелену көздері бар, көздің бетінен 0,1 м қашықтықта 1,0 мкГр/сағ аспайтын ауадағы сіңірілген дозаның қуатын құрайтын РИА;

      2) 2-топ – белсенділігі ЕАМБ-дан асатын, бірақ 200 МБк аспайтын альфа және бета-сәулелену көздері бар РИА;

      3) 3-топ – белсенділігі 200 МБк асатын, бірақ 2000 МБк аспайтын альфа және бета-сәулелену көздері бар РИА;

      РИА көздің бетінен 0,1 м арақашықтықта 1,0 мкГр/сағ артық, бірақ көздің бетінен 1,0 м қашықтықта 3,0 мкГр/сағ артық емес ауадағы сіңірілген доза қуатын құратын гамма–сәулелену көздері бар РИА;

      105 н/с аспайтын нейтрон шығаратын көздері бар РИА;

      4) 4-топ – белсенділігі 2000 МБк асатын альфа немесе бета-сәулелену көздері бар РИА;

      Көздің бетінен 1,0 м қашықтықта 3,0 мкГр/сағ асатын ауадағы сіңірілген доза қуатын құратын гамма-сәулелену көздері бар РИА;

      105 н/с асатын нейтрон шығаратын көздері бар РИА;

      РИА алған кезде кәсіпорын ілеспе құжаттарға сәйкес әр блокта сәулелену көзінің іс жүзінде болуын тексереді. Тексеруді кәсіпорын мамандары немесе мамандандырылған кәсіпорын күштері жүргізеді. Тексеру нәтижелері бойынша акт жасалады.

      РИА алған кәсіпорын блокқа бөгде адамдардың кіруін болдырмайтын және олардың сақталуын қамтамасыз ететін, осы мақсатқа арнайы бөлінген орындарда сәулелену көздері блоктарын сақтауды ұйымдастырады.

      Тасымалды РИА сақтау үшін ауданы кемінде 10 шаршы метр жеке үй-жай бөлінеді. Осы үй-жайдың қабырғалары мен есіктерінің сыртқы беттеріндегі сәулелену дозаларының қуаты 3 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

      Сәулелену көздерін сақтауға, оның ішінде РИА орнату және жөндеу кезеңінде РИА тиесілі кәсіпорынның әкімшілігі жауапты болады.

      Сәулелену көздері блоктары орнатылған жабдықты жөндеу немесе жаңғырту жүргізу кезінде РИА-ны есепке алуға және сақтауға жауапты адам сәулелену көздері блоктарын ауыстыруға және сақтауға бақылауды жүзеге асырады.

      107. 2-4 топтағы РИА-мен тікелей жұмысқа (өндіріс, монтаж, жөндеу, қайта қуаттандыру, қызмет көрсету және бөлшектеу) А тобының персоналына жататын арнайы оқытудан өткен персонал жіберіледі. Өзінің қызметінің сипаты бойынша РИА иондаушы сәулеленудің әсер ету саласына түсетін, бірақ тікелей РИА-мен жұмыс істемейтін жұмыскерлер ұйымның басшысы бекіткен Б тобы персоналы тізіміне енгізіледі.

      108. Жыл сайын ұйым басшысы тағайындаған комиссия ұйымдағы барлық РИА-ға түгендеу жүргізеді. Сәулелену көздерінің ұрлануы мен жоғалуы анықталған жағдайда әкімшілік дереу басшылықты, және санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау саласындағы мемлекеттік органның ведомствосын хабардар етеді.

      109. 2-4-топтардың РИА-ын пайдалануға ұйым иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс жағдайларының халықтың санитариялық-эпидемиологиялық осы Сақпараттық карта сондай-ақ осы жұмыс түріне лицензия рәсімдеген соң жол беріледі.

      110. Құрамындағы радионуклидті көздердің жиынтық белсенділігі 10 ЕАМБ-дан асатын 1-топтағы РИА ұйымдарына жүгінуге, қорытынды сай болғанда жол беріледі.

      111. 2-4-топтағы РИА пайдаланатын немесе олар бар ұйымдар жыл сайын белгіленген тәртіппен ұйымның (кәсіпорынның) радиациялық–гигиеналық паспортын толтырады және тапсырады.

      112. РИА-ны құрастыруға, дайындауға және шығаруға қорытынды және қызметтің осы түріне лицензия болған кезде жол беріледі.

      113. Саны 3 данадан артық РИА-ның тәжірибелік үлгілерін дайындауға халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саласындағы уәкілетті органмен келісілген техникалық шарттар бойынша жол беріледі. 3 данадан аспайтын РИА дайындауға тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесімен келісілген техникалық шарттар бойынша жол беріледі.

      114. РИА-ны, оның ішінде шетелде шығарылған РИА-ны сериямен шығаруға, өткізуге қорытындысы бар болғанда жол беріледі.

      115. РИА-ның бұрын келісілген техникалық құжаттамасына енгізілетін өзгерістер халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келісілуге жатады.

      116. РИА-ның техникалық құжаттамасына және РИА құрамында қолданылатын радионуклидтік көздерге қойылатын талаптар осы Санитариялық қағидаларға 11-қосымшада келтірілген.

      117. РИА-ны пайдалану шарттары (қысым, температура, ылғалдылық, агрессиялық ортаның болуы) техникалық құжаттамаға сәйкестігі қамтамасыз етіледі.

      118. РИА конструкциясын әзірлеу кезінде:

      1) көздің блоктағы жағдайы ("жұмыс" немесе "сақталу" жағдайы) туралы ақпарат беретін құрылғының болуы;

      2) көз блогының шегінен тыс сәулеленудің тікелей шоғының шығуын жабу және көз "сақтау" қалпында тұрғанда сәулелену деңгейін регламенттелген шамаға дейін төмендету мүмкіндігінің болуы;

      3) көздің "сақтау" қалпынан "жұмыс" қалпына арнайы кілтсіз ауысу мүмкіндігін болдырмайтын, бірақ оны "жұмыс" қалпынан "сақтау" қалпына кедергісіз ауыстыруға мүмкіндік беретін көзді "жұмыс" және "сақтау" қалыптарында сенімді бекіту;

      4) арнайы құралды қолданбастан және дайындаушының пломбасын бұзбастан көзге қол жетімділіктің болмауы;

      5) бөгде адамдардың рұқсатсыз шешіп алу мүмкіндігін болдырмайтын стационарлық РИА-ны сенімді бекіту көзделеді.

      Осы тармақтың алғашқы үш талабы РИА корпусынан тыс шығарылатын сәулелену шоғы болмайтын және көз қозғалмайтын РИА-ға қолданылмайды.

      119. Тұрақты жұмыс орындары бар үй-жайларда қолдануға арналған 4-топтың РИА көзі блогын радиациялық қорғау көз блогының бетінде сәулелену дозасының қуатын 100 мкЗв/сағ аспайтын және одан 1,0 м арақашықтықта 3,0 мкЗв/сағ аспайтын шамаға дейін әлсіретуді қамтамасыз етуі тиіс. Тұрақты жұмыс орындары жоқ үй-жайларда пайдалануға арналған РИА үшін көз блогының бетінен 1,0 м қашықтықта сәулеленудің эквивалентті дозасы қуаты 20 мкЗв/сағ аспауы тиіс. Бұл талаптар көз "сақтау" қалпында тұрғанда барлық нүктелер үшін және көз "жұмыс" қалпында тұрғанда техникалық құжаттамада көрсетілген сәулеленудің жұмыс шоғынан тыс барлық нүктелер үшін орындалуы тиіс.

      120. 1-топтағы РИА үшін сіңірілген сәулелену дозасының қуаты кез келген қалыпты пайдалану жағдайында олардың бетінің кез келген қол жетімді нүктесінен 0,1 м арақашықтықта 1,0 мкЗв/сағ аспауы тиіс. 1-топтың РИА үшін, сондай-ақ қорытындыға сәйкес радиациялық бақылау және есепке алу талап етілмейтін РИА үшін радиациялық қауіптілік белгісін корпустың ішкі бетінде немесе көздің блогында қоюға жол беріледі.

      2-топтың РИА үшін бұл талап көз "жұмыс" қалпында тұрғанда техникалық құжаттамада көрсетілген сәулеленудің жұмыс шоғы аймағын қоспағанда, барлық нүктелер үшін орындалады.

      121. РИА-ның радиациялық қорғау құрылымы (көздер блоктары) механикалық, химиялық, температуралық және басқа да әсерлерге төзімді болып жасалар.

      122. Беттің кез келген қол жетімді нүктесінен 0,1 м қашықтықта эквивалентті сәулелену дозасының қуаты кез келген қалыпты пайдалану жағдайында 1,0 мкЗв/сағ аспайтын тасымалды РИА-мен жұмыс кез келген өндірістік үй-жайларда және ашық ауада жүргізілуі мүмкін. Бұл талап орындалмайтын тасымалды РИА-мен жұмысқа осы Санитариялық қағидалардың иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс жағдайларына сәйкестікке санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды бар болғанда жол беріледі.

      123. РИА-ның сыртқы бетінде (көз блогында) кемінде 3 м арақашықтықтан анық көрінетін радиациялық қауіптілік белгісі жазылады. 1-топ РИА үшін, сондай-ақ қорытындыға сәйкес радиациялық бақылау және есепке алу талап етілмейтін РИА үшін корпустың ішкі бетіне немесе көздің блогында радиациялық қауіптілік белгісін жазуға жол беріледі.

      124. 2-4-топтың стационарлық РИА-ны орнату тиісті халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органымен келісілген техникалық құжаттамаға және жобаға қатаң сәйкес жүзеге асырылады. РИА-ны орнату және бекіту тәсілі олардың бөгде адамдардың рұқсатсыз пайдалану мүмкіндігін болдырмауы және көздердің сақталуын қамтамасыз етуі тиіс.

      125. 4-топтың РИА-ны орнату кезінде оларды тұрақты жұмыс орындарынан барынша алшақтатылады.

      126. 2-4-топтың РИА-ны пайдаланған кезде мынадай талаптар орындалуы тиіс:

      1) сәулелену шоғын осы үй-жайда жұмыс істейтін адамдар үшін барынша қауіпсіз жаққа бағыттау (жерге қарай, негізгі қабырға жаққа);

      2) РИА-ны орналастыруды, қажет болғанда бұл үшін қосымша радиациялық қорғаныш құралдарын пайдалана отырып, тұрақты жұмыс орындарында және адамдардың болуы ықтимал орындарда дозаның қуаты 1,0 мкЗв/сағ аспайтындай етіп жүзеге асыру қажет (стационарлық немесе тасымалды);

      3) 3-4-топтың стационарлық РИА көздері блоктары беттерінен 1,0 м кем арақашықтықта тұрақты жұмыс орындарының болуына жол берілмейді және осы аймаққа бөгде адамдардың кіруін болдырмайды.

      127. 3-4-топтың РИА монтаждау және баптау, көздер блоктарын қайта қуаттандыру, сондай-ақ оларды жөндеу және техникалық қызмет көрсетуді пайдаланушы ұйымның тиісті дайындықтан өткен қызметкерлері немесе қызметтің осы түріне лицензиясы бар өзге ұйым жүзеге асырады.

      128. 3-4-топтың стационарлық РИА-ны монтаждағаннан және баптағаннан кейін өлшеулердің тиісті түрлерін жүргізу құқығына аккредиттелген ұйым, радиациялық қауіпсіздік үшін жауапты адамның қатысуымен:

      1) көз блогының сыртқы бетінде (РИА) және одан 1,0 м арақашықтықта;

      2) жақын орналасқан жұмыс орындарында;

      3) РИА–ны және ол орнатылған жабдықты пайдалануға қатысы жоқ адамдардың ықтимал қол жететін орындарында эквивалентті сәулелену дозасының қуаты өлшенуі тиіс.

      4) блоктың бетінің радиоактивті ластануына бақылау жүргізіледі.

      129. Жүргізілген өлшеулер нәтижелері бойынша өлшеулер хаттамасының екі данасы ресімделеді. Бір данасы пайдаланушы ұйымда, ал екіншісі РИА-ға монтаждау және баптау жүргізген ұйымда қалады.

      130. 3-4-топтың РИА-ны монтаждау және баптау аяқталған соң және қажетті радиациялық бақылау жүргізілгеннен кейін оларды құрамына пайдаланушы ұйымның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның, РИА-ны монтаждау және баптауды жүзеге асыратын ұйымның және радиациялық бақылау жүргізетін ұйымның өкілдері кіретін комиссия пайдалануға қабылдайды. РИА-ны пайдалануға қабылдау актімен ресімделеді, бір данасы пайдаланушы ұйымда сақталады.

      131. 3-4-топтың стационарлық РИА-ны пайдалануға қабылдау үшін ұйым комиссияға:

      1) РИА-ның техникалық құжаттамасын;

      2) РИА-ға ақпараттық картасын;

      3) РИА көз блоктарында орнатылған көздердің паспорттарын;

      4) РИА-ны орналастыру жобасын (стационарлық РИА үшін);

      5) өлшеулер хаттамаларын;

      6) радиациялық қауіпсіздік үшін жауапты адамды, сондай-ақ көздерді есепке алу және сақтау үшін жауапты адамдарды тағайындау туралы бұйрықтарды (ұйымда радиациялық қауіпсіздік қызметі болмаған жағдайда);

      7) РИА-ны пайдалану кезіндегі радиациялық қауіпсіздік жөніндегі нұсқаулықты;

      8) радиациялық апаттардың алдын алу және олардың салдарларын жою жөніндегі нұсқаулықты;

      9) радиациялық қауіпсіздік қызметі немесе радиациялық қауіпсіздікке жауапты адам туралы ережені;

      10) өндірістік радиациялық бақылау жүргізу тәртібі туралы ережені;

      11) кіріс-шығыс журналын;

      12) ұйым басшысының бұйрығымен бекітілген А және Б тобы персоналына жатқызылған ұйым қызметкерлерінің тізімін;

      13) персоналға радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулық жүргізу журналын ұсынады.

      132. Пайдалануға қабылданған 3-4-топтың РИА қолдану қорытындысы бар болғанда жол беріледі.

      133. Егер бұл пайдалану жөніндегі нұсқаулықта көзделмеген болса, РИА көздері блоктарынан көздерді алуға жол берілмейді.

      134. Көз блогын зарядтау (қайта зарядтау) тек РИА–ның техникалық құжаттамасында көрсетілген көздерге ғана жүргізіледі. Осы мақсатта техникалық құжаттамада көрсетілмеген, олардан физикалық параметрлері (белсенділігі, радионуклид, өлшемдері) бойынша ерекшеленетін немесе пайдалану мерзімі өтіп кеткен көздерді қолдануға жол берілмейді.

      135. Одан әрі пайдалануға жатпайтын барлық топтардың РИА–лары бөлшектелуі және мамандандырылған ұйымдарға көмуге тапсырылуы тиіс. 2-4-топтың стационарлық РИА бөлшектеу жұмыстары қызметтің осы түріне лицензиясы бар ұйымдардың күшімен орындалуы тиіс.

8. Ашық сәулелену көздерімен (радиоактивті заттармен) жұмыс
жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      136. Ашық сәулелену көздерін қолданатын барлық жұмыстар үш сыныпқа бөлінеді. Жұмыстар сыныбы радионуклидтің радиациялық қауіптілік тобына және үлестік белсенділігі ГН-да келтірілген мәннен асқан жағдайда, оның жұмыс орнындағы белсенділігіне байланысты осы санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 3-кестесі бойынша айқындалады.

      137. Радионуклидтер ішкі сәулеленудің әлеуетті көздері ретінде ЕАМБ-ға байланысты радиациялық қауіптілік дәрежесі бойынша төрт топқа бөлінеді:

      1) А тобы – ең аз мәнді белсенділігі 103 Беккерель радионуклидтер;

      2) Б тобы – ең аз мәнді белсенділігі 104 Бк және 105 Бк радионуклидтер;

      3) В тобы – ең аз мәнді белсенділігі 106 Бк және 107 Бк радионуклидтер;

      4) Г тобы – ең аз мәнді белсенділігі 108 Бк және одан артық радионуклидтер.

      Радионуклидтің радиациялық қауіптілік тобына тиістілігі ГН-на сәйкес айқындалады.

      Жұмыс орнында радиациялық қауіптілік топтары әртүрлі радионуклидтер болған жағдайда, олардың белсенділігі радиациялық қауіптіліктің А тобына мынадай формула бойынша келтіріледі:



      мұнда СЭ–А тобының белсенділігіне келтірілген жиынтық белсенділік, Бк;

      СА– А тобы радионуклидтерінің жиынтық белсенділігі, Бк;

      MMАA – А тобы үшін ең аз мәнді белсенділік, Бк;

      Сі– А тобына жатпайтын жекелеген радионуклидтердің белсенділігі;

      ЕАМБі – ГН келтірілген жекелеген радионуклидтердің ең аз мәнді белсенділігі, Бк.

      138. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларды орналастыруға және жабдықтауға қойылатын талаптар жұмыстар сыныбымен айқындалады.

      139. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар кезіндегі қалыпты пайдалану кезінде, сондай-ақ радиациялық апат салдарларын жою кезінде де персоналды ішкі және сыртқы сәулеленуден қорғауды қамтамасыз етуі, жұмыс үй-жайлары ауасының және беттерінің, персоналдың тері жабыны мен киімінің, сондай-ақ қоршаған орта объектілерінің (ауаның, топырақтың, өсімдіктердің) ластануын шектеуі тиіс.

      140. Радионуклидтердің жұмыс үй-жайлары мен қоршаған ортаға түсуін шектеу статикалық (үй-жайлар жабдығы, қабырғалары мен жабындары) және динамикалық (желдету және газ тазарту) тосқауылдар жүйесін пайдалану арқылы қамтамасыз етілуі тиіс.

      141. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін барлық ұйымдарда әр жұмыстар сыныбына арналған үй-жайларды бір жерге жинақтау керек. Ұйымда барлық үш сынып бойынша жұмыстар жүргізілген жағдайда үй-жайлар оларда жүргізілетін жұмыстар сыныбына сәйкес бөлінеді.

      142. Белсенділігі ГН-да келтірілген мәндерден төмен ашық сәулелену көздерімен жұмыстарды радиациялық қауіпсіздік бойынша қосымша талаптар қойылмайтын өндірістік үй-жайларда жүргізуге жол беріледі.

      143. ІІІ сыныптың жұмыстары химиялық зертханаларға қойылатын талаптарға сәйкес жеке үй-жайларда жүргізіледі. Осы үй-жайлардың құрамында ішке сору-сыртқа тарату желдеткіші және душ құрылғысы көзделеді. Ауаның радиоактивтік ластану мүмкіндігіне байланысты жұмыстар (ұнтақпен операциялар, ерітінділерді булау, эманациялаушы және ұшпа және басқа заттармен жұмыс істеу) сыртқа тарату шкафтарында жүргізілуі тиіс.

      144. ІІ сынып жұмыстары ғимараттың жеке бөлігінде құрастырылған басқа үй-жайлардан оқшауланған үй-жайларда жүргізіледі. Бір ұйымда біртұтас технологияға байланысты ІІ және ІІІ сынып жұмыстары жүргізілген жағдайда ІІ сынып жұмыстарына қойылатын талаптарға сәйкес жабдықталған үй-жайлардың ортақ блогын бөлуге жол беріледі.

      Жоспарлау кезінде персонал тұрақты және уақытша болатын үй-жайлар бөлінеді.

      Бұл үй-жайлардың құрамында санитариялық өткізгіш немесе санитариялық шлюз көзделеді. ІІ сынып жұмыстарына арналған үй-жайлар сыртқа тарату шкафтарымен немесе бокстармен жабдықталады.

      145. І сынып жұмыстары жеке ғимаратта немесе ғимараттың тек санитариялық өткізгіші арқылы жеке есігі бар оқшауланған бір бөлігінде жүргізіледі. Жұмыс үй-жайлары бокстармен, камералармен, каньондармен немесе басқа да тұмшаланған жабдықпен жабдықталады. Үй-жайлар үш аймаққа бөлінеді:

      1) бірінші аймақ – сәулелену және радиоактивтік ластанудың негізгі көздері болып табылатын технологиялық жабдық пен байланыстар орналастырылатын қызмет көрсетілмейтін үй-жайлар. Технологиялық жабдық жұмыс істеп тұрған кезде персоналдың қызмет көрсетілмейтін үй-жайларда болуына жол берілмейді;

      2) екінші аймақ – жабдықты жөндеуге, технологиялық жабдықты ашуға байланысты басқа жұмыстарға арналған, радиоактивті материалдарды тиеу және түсіру, шикізат, дайын өнім мен радиоактивті қалдықтарды уақытша сақтау тораптарын орналастыруға арналған мезгілмен қызмет көрсетілетін үй-жайлар;

      3) үшінші аймақ – персонал барлық ауысым бойына тұрақты болатын үй-жайлар (оператор отыратын жерлер, басқару пульттері);

      4) радиоактивті ластанудың таралуын болдырмау үшін аймақтардың арасында санитариялық шлюздер жабдықталады;

      5) І сыныптың жұмысы кезінде радиациялық объектінің мақсатына және қолданылатын тосқауылдардың тиімділігіне байланысты жұмыс үй-жайларын екі аймақтық жоспарлауға жол беріледі. Бұл жағдайлар үшін радиациялық қауіпсіздік талаптары арнайы ережелермен регламенттеледі.

      146. І және ІІ сынып жұмыстарының үй-жайларында жылытудың, газбен жабдықтаудың, сығылған ауаның, су құбырының жалпы жүйелерін басқару және топтық электр қалқандары жұмыс үй-жайларынан шығарылуы тиіс.

      147. Персоналдың ашық сәулелену көздерінен сыртқы сәулелену деңгейлерін төмендету үшін автоматтандыру және қашықтықтан басқару жүйелері, сәулелену көздерін қалқалау және жұмыс операцияларының уақытын қысқарту қолданылады.

      148. Радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін ұйымда өндірістік үй-жайлар мен жабдықты дезактивациялау бойынша іс-шаралар кешені көзделеді.

      149. ІІ сыныптың және І сыныптың 3-аймағының жұмыстарына арналған үй-жайлардың едендері мен қабырғалары, сондай-ақ І сыныптың 1 және 2-аймақтарының төбелері жуу құралдарына төзімді, сіңіргіштігі төмен материалдармен қапталуы тиіс. Әртүрлі аймақтар мен сыныптарға жататын үй-жайлар әртүрлі түстерге боялады.

      150. Еден жабындарының шеттері көтерілген және қабырғалармен жіктестірілген болуы тиіс. Траптар болған жағдайда едендердің еңісі болуы тиіс. Есік тақталары мен терезе жақтауларының пішіндері өте қарапайым болуы тиіс.

      151. Радиоактивті заттармен жұмыс істеуге арналған үй-жайлардың биіктігі және бір жұмысшыға шаққандағы ауданы құрылыс нормалары мен ережелерінің талаптары бойынша айқындалады. І және ІІ сынып жұмыстарына арналған үй-жайдың бір жұмысшыға шаққандағы ауданы 10 шаршы метрден кем болмауы тиіс.

      152. Жабдық пен жұмыс жиһазының беттері тегіс, конструкциялары қарапайым және радиоактивтік ластанулардан тазартуды жеңілдететін сіңіргіштігі төмен жабындары болуы тиіс.

      153. Жабдық, құрал-сайман және жиһаз әр сыныптың (аймақтың) үй-жайларына бекітіледі және сәйкесінше таңбаланады. Оларды бір сыныптың (аймақ) үй-жайынан екіншісіне беруге жол берілмейді.

      154. Камералар мен бокстарда радиоактивті заттармен жүргізілетін өндірістік операциялар қашықтық құралдары арқылы немесе қасбет қабырғасына герметикалық орнатылған қолғаптарды қолдану арқылы орындалады. Өңделетін өнімді, жабдықты тиеу мен түсіру, камералық қолғаптарды, манипуляторларды ауыстыру камералардың немесе бокстардың тұмшалануын бұзбастан жүргізіледі.

      155. Жұмыс орнындағы радиоактивті заттардың көлемі жұмысқа қажет ең аз шамада болуы тиіс. Радиоактивті заттарды таңдау мүмкіндігі болған жағдайда радиациялық қауіптілік тобы төмен заттарды, ұнтақтарды емес, ерітінділерді, үлестік белсенділігі неғұрлым төмен ерітінділерді пайдаланады.

      Үй–жайлар мен қоршаған ортаның радиоактивтік ластануы мүмкін болатын операциялар санын мейлінше азайтқан жөн (ұнтақтарды басқа ыдысқа салу, құрғақтау). Радиоактивті ерітінділермен қолмен жасалатын операциялар кезінде автоматты тамшуырлар немесе резеңке грушасы бар тамшуырлар қолданылады.

      156. Ашық көздермен жүргізілетін жұмыстарды ұйымдастыру технологиялық үдерістер (операциялар) кезінде түзілетін радиоактивті қалдықтарды мейлінше азайтуға бағытталуы тиіс.

      157. Жұмыс беттерінің, жабдық пен үй–жайлардың радиоактивті заттармен зертханалық жағдайларда жұмыс істеу кезінде ластануын шектеу үшін сіңіргіштігі төмен материалдардан жасалған науалар мен табандықтар, пластик пленкалар, сүзгіш қағаз және бір реттік пайдаланылатын басқа да материалдар пайдаланады.

      158. Ашық сәулелену көздерімен жұмыс кезінде желдету және ауа тазарту құрылғылары жұмыс үй–жайлардың ауасы мен атмосфералық ауаны радиоактивті ластанудан қорғауды қамтамасыз етуі тиіс. Жұмыс үй-жайлары, сыртқа тарату шкафтары, бокстар, арналар және басқа да технологиялық жабдық ауа ағыны аз ластанған кеңістіктерден көбірек ластанған кеңістіктерге бағытталатын болып жасалуы тиіс.

      159. Ұйымның өндірістік ғимараттары мен құрылыстарында ауаны желдетуді, баптауды, сондай–ақ желдету ауасын атмосфераға шығаруды және оны шығару алдында тазартуды жобалауды осы санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес жүргізеді. Радиоактивтік заттардың атмосфераға шығарындылары халықтың сыни тобында 10 мкЗв/жыл астам дозаны құрауы мүмкін ұйымдар үшін рұқсат етілген шекті шығарындылары осы санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкестігі туралы қорытынды негізінде белгіленеді.

      160. Баспаналардан, бокстардан, камералардан, шкафтардан және бacқa да жабдықтан аласталатын ластанған ауа атмосфераға шығару алдында тазартылады. Бұл ауаны тазартқанға дейін сұйылтуға жол берілмейді.

      І сыныптың және ІІ сыныптың жұмыстары жүргізілетін ұйымдарда биіктігі алаудың жерге түсу орнында атмосфералық ауада радиоактивті заттардың көлемдік белсенділігін халық үшін доза шегінің белгіленген квотасынан асырмауды қамтамасыз ететін мәндерге дейін төмендетуді қамтамасыз етуге тиіс сыртқа шығаратын құбырлар көзделеді.

      161. Егер ауаның жыл бойғы жиынтық шығарындысы ұйым үшін белгіленген рұқсат етілген шығарынды мәнінен аспайтын болса, оны сыртқы ауаға тазартусыз шығаруға жол беріледі. Бұл ретте халықтың ішкі және сыртқы сәулелену деңгейлері белгіленген квоталардан аспауы тиіс.

      162. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар үшін тек жалпы ауданның бір бөлігі ғана бөлінетін ғимараттарда бөлек желдету жүйелерін көздеу қажет.

      163. Ауаның рециркуляциясы жүйесін қолдану кезінде І және ІІ сынып жұмыстарына арналған үй–жайларды радиоактивті және уытты заттардан тазарту және желдету қамтамасыз етілуі тиіс.

      164. Тұмшаланған камералар мен бокстарда жабық ойықтар болған кезде кемінде 20 миллиметр су бағанының сиретілуі қамтамасыз етілуі тиіс, камералар мен бокстар сирету дәрежесін бақылау аспаптарымен жабдықталады. Сыртқа тарату шкафтары мен баспаналардың жұмыс ойықтарындағы ауа қозғалысының есептік жылдамдығы секундына 1,5 метрге тең қабылданады.

      Сиретуді су бағанының 10 миллиметрге дейін қысқа уақытқа төмендетуге және ашық ойықтардағы ауа жылдамдығын секундына 0,5 метрге дейін төмендетуге жол беріледі.

      165. Сыртқа тарату шкафтарын, бокстар мен камераларды қамтамасыз ететін желдеткіштерді жеке арнайы үй-жайларда орналастырады. І сыныптың жұмыстарына арналған үй-жайларда сыртқа тарату камерасы екінші аймақ үй-жайларының құрамына кіруі тиіс; І сыныптың жұмыстарына арналған үй-жайларға қызмет көрсететін желдету жүйелерінде өнімділігі толық есептіктен кемінде 1/3 болатын резервтік агрегаттар болуы тиіс.

      Қозғалтқыштардың іске қосқыштарында жарық дабыл беруі болуы тиіс, оларды 3-аймақтың үй-жайларында орналастырады.

      166. Эманацияланатын және ұшпа радиоактивті заттармен жұмыстарға арналған қоймалардың, жұмыс үй-жайларының және бокстардың тұрақты әрекет ететін сыртқа тарату желдету жүйесі көзделуі тиіс. Жүйеде өнімділігі толық есептіліктен кемінде 1/3 болатын резервтік сыртқа тарату агрегаты болуы тиіс.

      167. І және ІІ сыныптардың радиоактивті заттармен жұмыстар кезінде шаң-газ тазарту жүйелері мен қондырғыларын таңдау және құру кезіндегі негізгі талаптары мыналар болып табылады:

      1) шаң-газ тазарту жабдығы бірліктерінің ең аз саны;

      2) шаң-газ тазарту жабдығына қызмет көрсету, жөндеу және ауыстыру үдерістерін механикаландыру және автоматтандыру, ал қажет болған жағдайларда бұл жұмыстарды қашықтықтан жүргізу;

      3) тазарту аппараттары мен сүзгілер жұмысының тиімділігін бақылау және дабыл беру жүйелерінің болуы; көп сатылы шаң-газ тазарту жүйecі жағдайында барлық жүйенің, сондай-ақ оның жекелеген бөліктерінің (сатыларының) жұмысын автоматтандырылған бақылау және дабыл беру жүйесі жүзеге асырылады;

      4) шаң-газ тазарту жабдығын сәулелену көзі ретінде сенімді оқшаулау, қызмет көрсету кезінде персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

      168. Сүзгілер мен аппараттарды бас ауа бұру жүйелерінің ластануын барынша төмендететіндей етіп тікелей бокстардың, камералардың, шкафтардың, баспаналардың жанына орнатады.

      169. Шаң-газ тазарту жабдығы бөлек үй-жайларда (ғимараттардың бір бөліктерінде, жеке ғимараттарда) орналастырылған жағдайда, оларға негізгі өндірістік үй-жайларға қойылатын талаптарға ұқсас талаптар қойылады. Шаң-газ тазарту жабдығын шатырда орналастырған жағдайда, ол техникалық қабат ретінде жабдықталуы тиіс.

      170. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайлары оқшауланған болуы және негізгі өндірістік үй-жайлармен және аймақтармен ауа арқылы қатынаспауы тиіс. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайларына кіретін және шығатын жерлер санитариялық шлюз арқылы жүзеге асырылады.

      171. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайларының кешенінде сүзгілерді, аппараттарды және олардың элементтерін жөндеуге, бөлшектеуге, уақытша сақтауға, сондай-ақ жинау және дезактивация құралдарын сақтауға арналған оқшауландырылған үй-жайлардың немесе тұмшаланған желдетілетін учаскелердің болуы көзделеді.

      172. Шаң-газ тазарту жабдығы І сыныптағы жұмыстар үшін учаскелерде орталықтандырып орналастырылған жағдайда, шаң-газ тазарту кешенін жоспарлау негізіне аймақтандыру қағидаты қойылған болуы тиіс.

      173. І сыныптың жұмыстарына және жекелеген ІІ сыныптың жұмыстарына арналған үй-жайларда жабдықты аймақтандырып орналастыру кезінде персоналдың шлангалы оқшаулағыш жеке қорғаныш құралдарына (пневмокостюмге, пневмошлемге, шлангалы газтұтқыштарға) ауа жіберуді, сондай-ақ жылжымалы сыртқа тарату қондырғыларын сыртқа тарату желдеткіш жүйелеріне қосу мүмкіндігін көздеу қажет.

      Шлангалы қорғаныш құралдарына ауа жіберу үшін ауаның қажетті қысымы мен шығымын қамтамасыз ететін жеке пневможелі немесе жеке желдеткіштер орнатуға жол беріледі. Шлангтардың қосылу орындары шар немесе серіппелі автоматты қақпақтармен жарақталады.

      174. Ашық сәулелену көздері қолданылатын жұмыстарға арналған үй-жайлардың жылытылуы судың немесе ауаның негізінде көзделеді.

      175. Барлық сыныптардың ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін ұйымдарда суық және ыстық сумен жабдықтау және кәріз болуы тиіс. ІІІ сыныптың жұмыстарын жүргізетін және елді мекендерден тыс немесе орталықтанған сумен жабдықтауы жоқ дала зертханалары үшін өзгеше болуына жол беріледі.

      Су құбыры, жылыту және шаруашылық-тұрмыстық кәріз құрылғыларына қойылатын талаптар қолданыстағы құрылыс нормалары мен қағидаларымен регламенттеледі.

      176. І және ІІ сыныптардың жұмыстарына арналған үй-жайларда раковиналарға жіберілетін судың шүмектерінде араластырғыштар болуы және педалдық, шынтақтық немесе байланыссыз құрылғының көмегімен ашылуы тиіс. Унитаздарды шаю суды педалдық ағызу арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Қолжуғыштарда қолға арналған электрлі кептіргіштер болуы тиіс.

      177. Арнайы кәріз жүйесі ағын суларды дезактивациялауды және оларды технологиялық мақсаттар үшін қайта пайдалану мүмкіндігін көздеуі тиіс. Тазарту құрылыстары арнайы үй-жайларда немесе ұйым аумағының қоршалған учаскесінде орналастырылуы тиіс. Кәріз жүйесі сарқынды сулардың мөлшерін және белсенділігін бақылау құралдарымен қамтамасыз етіледі.

      Арнайы кәріз жүйесінде радиоактивті ерітінділерді ағызуға арналған қабылдағыштар (раковиналар, траптар) тоттануға төзімді материалдардан жасалған болуы немесе ішкі және сыртқы беттерінің тоттануға төзімді белсенділігі жеңіл жойылатын жабындары болуы тиіс. Қабылдағыштардың құрылымы ерітінділердің шашырау мүмкіндігін болдырмауы тиіс.

      178. Ауа жеткізгіштерді, су құбыры, кәріз және басқа да коммуникацияларды қабырғалар мен жабындарда салу иондаушы сәулеленуден қорғаудың әлсіреуіне әкеліп соқпауы тиіс.

      179. Санитариялық өткізгіш ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін ғимаратта немесе ғимараттың өндірістік корпуспен (зертханамен) жабық галерея арқылы жалғасқан жеке бөлігінде орналастырылады.

      Санитариялық өткізгіштің құрамына: душ бөлмелері, үй киімін ілетін орындар, арнайы киімді ілетін орындар, жеке қорғаныш құралдарын сақтауға арналған үй-жайлар, тері жабыны мен арнайы киімді радиометрлік бақылау пункті, кірлеген арнайы киім қоймасы, таза арнайы киім қоймасы, дәретхана бөлмелері кіреді.

      Санитариялық өткізгіште педалдық немесе байланыссыз басқарылатын ауыз су фонтаны болады.

      180. Санитариялық өткізгіштің жоспарлануы персоналдың жұмыс үй-жайларына және кері бағытта бөлек өтуін қамтамасыз етуі тиіс.

      181. Стационарлық санитариялық шлюздер жұмыс үй-жайларының екінші және үшінші аймақтарының арасында орналастырылады. Жүргізілетін жұмыстар көлеміне және сипатына байланысты санитариялық шлюздерде мыналар көзделеді:

      1) қосымша жеке қорғаныш құралдарын ауыстырып киюге, сақтауға және алдын ала дезактивациялауға арналған орындар;

      2) қол жуғыштар;

      3) радиациялық бақылау орны.

      Стационарлық санитариялық шлюздерден басқа тікелей жөндеу жұмыстары жүргізілетін үй-жайдың кіреберісінде орнатылатын тасымалды санитариялық шлюздерді қолдануға жол беріледі.

      182. Санитариялық-тұрмыстық үй-жайлардың еденінің, қабырғалары мен төбелерінің, сондай-ақ шкафтар беттерінің ылғалға төзімді, радиоактивті заттарды сіңіргіштігі төмен және жеңіл тазартылатын және дезактивацияланатын жабындары болуы тиіс.

      183. Гардеробтағы үй және жұмыс киімін сақтауға арналған орындар саны ауысымда тұрақты немесе уақытша жұмыс істейтін адамдардың ең жоғары санына сәйкес болуы тиіс.

      184. Ластанған арнайы киімге арналған қойманы орналастыру жууға жіберілетін киімді таза үй-жайларға соқпай көшеге шығару арқылы жабық тасымалдануды қамтамасыз етуі тиіс. Қойма радиометрлік бақылау орындары мен кірлеген арнайы киім гардеробына жақын орналастырылады.

      Арнайы киімді сұрыптау оның түрі мен радиоактивтік ластану дәрежесі бойынша жүргізіледі. Ластанған арнайы киім шешінетін жерден қоймаға оралған күйде беріледі.

      185. Жеке қорғаныш құралдарын (алжапқыштар, көзілдіріктер, респираторлар, қосымша аяқ киім) сақтауға және беруге арналған үй-жайлар таза аймақта, таза арнайы киім гардеробы мен жұмыс үй-жайларының ортасында орналастырылады.

      186. Тері жабындарын радиометрлік бақылау пункті себезгі бөлмесі мен үй киімі гардеробының ортасында орналастырылады.

9. Радионуклидтермен ластанған немесе құрамында радионуклидтер
бар материалдар мен бұйымдарды қолдануға қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      187. Құрамында радионуклидтер аз материалдар мен бұйымдарды жұмыста пайдалануға жол беріледі. Құрамында радионуклидтер бар шикізатты, материалдар мен бұйымдарды ықтимал пайдалану туралы шешім қабылдау үшін критерий оларды пайдалануды жоспарланған түрінде 10 мкЗв аспауы тиіс күтілетін жылдық жеке тиімді сәулелену дозасы болып табылады, жылдық ұжымдық тиімді доза бір адам-Зиверттен артық болмауы тиіс.

      188. Пайдалануға түсетін материалдар мен бұйымдардың (металл, ағаш) бетінде бекітілмеген (алынатын) радиоактивтік ластанудың болуына жол берілмейді.

      189. Олардағы радионулидтердің үлестік белсенділігі килограммға 0,3 килобекккерельден (бұдан әрі – кБк/кг) кем болғанда, кез келген қатты материалдарды, шикізат пен бұйымдарды пайдалану шектелмейді, үлестік белсенділікті анықтау мүмкін болмаған жағдайда осы Санитариялық қағидалардың 264 тарауында көрсетілген нормативтер қолданылады.

      190. Үлестік бета-активтілігі 0,3-тен 100 кБк/кг-ға дейін немесе үлестік альфа-активлігі 0,3-тен 7,4 кБк/кг-ға дейін немесе трансуранды радионуклидтер құрамы 0,3-тен 1,0 кБк/кг-ға дейін шикізат, материалдар мен бұйымдар қолданудың белгілі бір түріне қорытындысы бар болғанда ғана шектеулі пайдаланылуы мүмкін. Бұл материалдар міндетті радиациялық бақылауға жатады.

      191. Құрамында шығу тегі табиғи радиоактивті заттар бар құрылыс материалдары мен тыңайтқыштарын пайдалану ГН-ға сәйкес болуы тиіс.

      192. Құрамында осы санитариялық қағидалардың 192-тармағында және ГН-да келтірілген деңгейлерден жоғары радиоактивті заттар бар, одан әрі тікелей мақсаты бойынша пайдалануға арналған материалдар мен бұйымдар дезактивациялауға жатады.

      Дезактивация материалдар мен бұйымдардың ластану деңгейін рұқсат етілген мәндерге дейін төмендету мүмкін болған жағдайларда жүргізіледі.

      193. Радиациялық объектіден шығаруға арналған шикізаттың, материалдар мен бұйымдардың құрамында радионуклидтердің бар болуы және алынатын радиоактивтік ластанудың жоқ екені туралы хаттаманы осы ұйымның радиациялық қауіпсіздік қызметі береді.

      194. Қайта өңдеу объектілеріне жөнелтугe арналған ластанған металл шикізат оның белсенділігі жойылғаннан кейін радиациялық объектілерде алдын ала қайта балқытуға немесе қайта балқытылған металды одан әрі пайдаланудың кез келген нұсқасында қайтадан радиоактивті қалдықтардың түзілуін болдырмайтын өзге бір түрде қайта өңдеуге жатады.

      195. Құрамында радионуклидтер бар материалдарды дезактивациялауды, қайта балқытуды немесе өзге бір түрде қайта өңдеуді жүргізетін ұйымдарда қызметтің көрсетілген түріне қорытындысы және лицензиясы болуы тиіс. Шикізатты қайта өңдеу және оны одан әрі пайдалану технологиясы қорытындыға сәйкес әзірленеді және бекітіледі.

      196. Металдарды алдын ала қайта балқыту немесе өзге бір түрде қайта өңдеуден кейін шектеусіз пайдалану үшін негізгі ұзақ мерзімдік радионуклидтер бойынша рұқсат етілген үлестік белсенділіктің сандық мәндері осы Санитариялық қағидаларға 12-қосымшада келтірілген.

      197. Осы Санитариялық қағидалардың 192-тармағына сәйкес шектеулі пайдалану санатына жатқызылған шикізатты, материалдар мен бұйымдарды пайдалану мүмкін емес немесе үйлесімсіз болған жағдайда, олар өнеркәсіптік қалдықтарды көму орындарындағы арнайы бөлінген учаскелерге жіберіледі. Бұл материалдарда алынатын радиоактивтік ластану болмауы тиіс. Осындай өндірістік қалдықтарды көму тәртібі, жағдайлары және тәсілдері қорытындыға сәйкес жүзеге асырылады.

      198. Құрамында осы Санитариялық қағидалардың 192-тармағында келтірілген мәндерден жоғары радионуклидтер бар шикізатты, материалдар мен бұйымдарды пайдалану мүмкін емес немесе үйлесімсіз болған жағдайда, олармен радиоактивті қалдықтар сияқты жұмыс істейді.

10. Радиоактивтік қалдықтарды жинауға, уақытша сақтауға,
тасымалдауға және көмуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      199. Радиоактивті қалдықтар (бұдан әрі - РАҚ) ядролық отын циклындағы объектілерді, атомдық электростанцияларды, ядродық энергетикалық қондырғылары бар кемелерде және басқа да радиациялық көздерді пайдалануға беру және шығару кезінде, өндірістік, ғылыми мекемелерде және медицинада радиоактивті заттарды қолданған кезде; радиоактивті заттармен ластанған аумақты оңалту кезінде, сонымен қатар радиациялық апаттар кезінде қалыптасады.

      200. Радиоактивті қалдықтар агрегаттық күйі бойынша сұйық, қатты және газ тәрізді болып бөлінеді.

      201. Сұйық РАҚ-қа одан әрі пайдалануға жатпайтын кез келген радиоактивті сұйықтар, органикалық және органикалық емес заттардың ерітінділері, пульпалар, шламдар жатады. Сұйық қалдықтар егер де олардағы радионуклидтердің үлесті белсенділігі ГН-ға 4-қосымшада көрсетілген араласу деңгейінен (УВi Бк/кг) 10 еседен аса асып кететін болса радиоактивті болып есептеледі.

      202. Қатты РАҚ-қа өзінің ресурсын пайдаланып біткен радионуклидтік көздер, одан әрі пайдалануға арналмаған материалдар, бұйымдар, құралдар, биологиялық объектілер, сыртқы ортаның ластанған объектілері, олардағы радионуклидтердің үлестік белсенділігі ГН-ға 6-қосымшада келтірілген деңгейінен (МАҮБ Бк/кг и МАБ Бк) асып кеткен, шетке шығарылған сұйық қалдықтар жатады.

      203. Қалдықтағы радионуклидтік құрамы белгілі кезде егер Бк/кг радионуклидтердің үлестік белсенділіктің олардың барынша маңызды белсенділігінің қатынасының МАБ-ға қатынасы 1-ден асып кетсе, онда олар радиоактивті болып есептеледі.

      204. Егер де олардың үлестік белсенділігі:

      1) бета-сәулелегіш радионуклидтер үшін 100 кБк/кг;

      2) –альфа-сәулелегіш радионуклидтердің көздері үшін 10 кБк/кг;

      3) трансурандық радионуклидтер үшін1 кБк/кг артық болса, онда радионуклидтердің құрамы белгісіз қатты қалдықтар радиоактивті болып есептеледі.

      205. Егер де олардың үстіңгі қабатындағы эквивалентті дозаның қуаттылығы (0,1 м) бекітілген әдістемелерге сәйкес өлшенген жағдайда фонның үстінен 0,001 мЗв/ч жоғарыласа құрамы белгісіз гамма-сәулеленуі қалдықтар радиоактивті деп саналады.

      206. Сұйық және қатты РАҚ үлестік белсенділігі бойынша осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 4-кестесіне сәйкес үш санатқа бөлінеді.

      207. Осы санитариялық қағидаларға 4-қосымшаның 4-кестесінде келтірілген радионуклидтерге сипаттамалары бойынша қалдықтар әр түрлі санатқа жататын болса, онда олар үшін қалдықтар санатының неғұрлым жоғары мәні белгіленеді.

      208. Қатты қалдықтарды алдын ала сұраптау үшін беттен 0,1 метр қашықтықтағы гамма сәулелену дозасының қуаттылығы осы Санитарлық ережеде 4-қосымшадағы 5-і кестеге бекітілген әдістемелерге сәйкес:

      1) Төмен активті – 0,001 мЗв/ч-ден 0,3 м Зв/ч-ге дейін;

      2) Орта активті – 0,3 м Зв/ч-ден 10 м Зв/ч-ге дейін;

      3) Жоғары активті – 10 м Зв/ч-ден артық болса деңгейі бойынша радиоактивті ластану критерийлерді пайдалану ұсынылады.

      209. Ұйымдарда радиоактивті қалдықтарды жинау тікелей олардың түзілу орындарында әдеттегі қалдықтардан бөлек және мынаны:

      1) қалдықтар санаттарын;

      2) агрегаттық күйін (қатты, сұйық);

      3) физикалық және химиялық сипаттамаларын;

      4) табиғатын (органикалық және органикалық емес);

      5) қалдықтардағы радионуклидтердің жартылай ыдырау кезеңін (жартылай ыдырау кезеңінен бастап сағаттарды, күндерді, жылдарды, он жылдықтарды және одан көп кезеңді құрайтын);

      6) жарылыс және от қауіптілігін;

      7) қалдықтарды қайта өңдеудің қабылданған әдістерін ескере отырып жүргізіледі.

      Ұйымда РАҚ-ты мүмкіндігіне қарай физикалық-, химиялық- және биологиялық- инерциялы жағдайға ауыстырылды.

      Радиоактивті және радиоактивті емес қалдықтарды және әртүрлі санаттағы РАҚ-ты олардың үлесті белсенділігін төмендету мақсатында бір-бірімен араластыруға болмайды.

      210. Ұйымдарда РАҚ-ты жинау үшін арнайы жинағыш- контейнерлер қарастырылады. Қатты РАҚ-ты бірінші рет жинау үшін пластика тәрізді немесе қағаз қаптар қолданылады, содан кейін артынан олар жинағыш-контейнерлерге тиеледі. Полимер үлдерден жасалған қаптар механикалық қатты, төмен температураның әсеріне барынша шыдамды және оны толтырғаннан кейін тығыз жауып қоюға арналған қаптың үстіңгі жағында бауы болу тиіс. Қалдықтарды қапқа салғанда қаптың үшкір, кесетін заттар арқылы механикалық бұзылудың алдын алатын шара қолдану керек. РАҚ жинағыш-контейнерлерді толтыру олардың шашылу мен төгілу мүмкіндігін болдырмайтын жағдайда радиациялық бақылау арқылы жүргізіледі.

      211. Сұйық РАҚ-ты арнайы ыдыстарға жинайды. Сұйық РАҚ жиналатын ұйымдарда оларды қатты жағдайға келтіру ұсынылады. РАҚ аз мөлшерде болған жағдайда (кемінде тәулігіне 200 л) оларды сақтау немесе қайта өңдеу үшін мамандандырылған ұйымдарға (МАҰ) жібереді. РАҚ-тың маңызды мөлшері болуы мүмкін ұйымдарда (тәулігіне 200 л-ден артық) жоба бойынша арнайы кәріз жүйесі қарастырылады. Арнайы кәрізге радиоактивті емес ағындарды тастауға болмайды.

      212. Сұйық РАҚ-ты жер бетіндегі немесе жердің астындағы су объектілеріне, су жинайтын алаңдарға және топыраққа төгуге болмайды.

      213. Радионуклидтерінің тарау уақыты МАҮБ-ның уақытынан бір жылдан төмен болатын аз сақталатын қалдықтарды көмуге жолдама берілмей-ақ, кейін оларды радиоактивті емес қалдықтар деп есептеп, ұйымда уақытша сақтауға жол беріледі.

      214. Ұйымда әр түрлі санаттағы РАҚ-ты уақытша сақтау II топтан төмен жұмыстарға арналған үй-жайларға қойылатын талаптарға сәйкес жеке үй-жайларда, немесе арнайы бөлінген учаскеде іске асырылады. Кондиционерленбеген РАҚ-ты және пайдаланылған иондаушы сәулелену көздерін жобада қарастырылған мерзімнен артық ұйымда сақтауға жол берілмейді.

      215. Эмандайтын радиоактивті заттары бар (радий, торий т.б.) РАҚ контейнерлерін сақтау суырмалы шкафта немесе суырмалы шкафтың жұмыс ойығындағы ауа қозғалысының жылдамдығы 1,5м/с болатын сору желдеткіші жүйесімен жабдықталған баспанада жүргізіледі.

      216. РАҚ-ты уақытша сақтау орнынан СПО-ға тасымалдау үшін арнайы көлік контейнерлерін пайдаланады. Активтілігі төмен қалдықтарға арналған контейнерлердің конструкциясы қолмен тиеуге және РАҚ орамаларын түсіруге ыңғайлы. Орта және жоғары активті РАҚ-ты тиеу және түсіруді механикалық түрде іске асыру қарастырылған.

      217. Жартылай ыдырау мерзімі 15 тәуліктен аз радионуклидтері бар РАҚ-ты басқа РАҚ-тан бөлек жинайды және белсенділігін сұйық 10 УВ және қатты МАҮБ радиоактивті қалдықтардан аспайтын деңгейде уақытша сақтау орындарында ұстайды. Осылай ұсталымнан кейін қатты қалдықтарды әдеттегі өндірістік қалдықтар сияқты жояды, ал сұйық қалдықтарды ұйым айналымдағы шаруашылық-техникалық сумен қамтамасыз ету жүйесінде пайдалана алады немесе шаруашылық-тұрмыстық кәрізге құяды. Радионуклидтердің үлестік белсенділігі УВ мәнінен аспайтын жағдайда сұйық қалдықтарды су қоймаларына (балық шаруашылығына бағытталған су қоймаларынан басқа) төгуге рұқсат етіледі.

      218. Құрамында органикалық заттардың мөлшері көп РАҚ (тәжірибелік жануарлардың өлекселерін) ұстау мерзімдері, егер тоңазытқыш қондырғыларда немесе тиісті ерітінділерде сақтау (ұстау) жағдайлары қамтамасыз етілмесе, 5 тәуліктен аспауы тиіс.

      219. РАҚ-ты жинауға, сақтауға және тапсыруға жауапты ұйым әкімшілігінің бұйрығымен тағайындалады. Жауапты тұлға жұмыс кезінде пайда болған РАҚ-ты жиналуына, уақытша сақталуына және жойылуына үнемі бақылау жүргізеді. Көрсетілген мәліметтер нормалау құжаттарына сәйкес орталықтандырылған көмуге жіберетін РАҚ-ты есепке алу журналына тіркеледі.

      220. Ұйымның әкімшілігі тағайындаған комиссия кемінде жылына бір рет көмуге арналған арнайы мекемелерге жіберілген, сондай-ақ ұйымдағы РАҚ саны есебінің дұрыс жүргізілуін тексереді

      221. Радиоактивті қалдықтарды тасымалдауға, кондиционерлеуге, қайта өңдеуге және көмуге қойылатын талаптар жекелеген санитариялық қағидалармен реттеледі.

11. Өндірістік радиациялық бақылауды жүзеге асыруға қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      222. Радиациялық бақылау иондаушы сәулеленудің адамға барлық негізгі әсер ету түрлерін қамтиды.

      223. Радиациялық бақылаудың мақсаты адамның барлық тіршілік ету жағдайларында персоналдың, пациенттердің және халықтың жеке және ұжымдық сәулелену дозалары туралы ақпарат, сондай-ақ радиациялық жағдайды сипаттайтын барлық регламенттелетін шамалар туралы мәліметтер алу болып табылады.

      224. Радиациялық бақылау объектілері:

      1) өндірістік жағдайларда оларға иондаушы сәулелену әсері болған кезде А және Б тобы персоналы;

      2) медициналық рентгендік-радиологиялық емшараларды орындау кезінде пациенттер;

      3) табиғи және техногендік сәулелену көздері әсер еткен кезде халық;

      4) адамның тіршілік ету ортасы болып табылады.

      225. Техногендік сәулелену көздері ұстау кезінде радиациялық бақылау персонал мен халықтың сәулелену деңгейлерін айқындайтын барлық негізгі радиациялық көрсеткіштерге жүзеге асырылуы тиіс. Әрбір ұйымда радиациялық бақылау жүйecі бақылау түрлерінің, радиометрлік және дозиметрлік аппаратура типтерінің, өлшеу орындары мен бақылау кезеңділігінің нақты тізбесі көзделуі тиіс.

      Өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерінің персоналдың сәулеленуіндегі үлесі ол жылына 1 мЗв асатын жағдайларда бақыланады және есепке алынады.

      226. Жеке дозиметрлерді пайдалану арқылы бақылау А тобының персоналы санаты үшін міндетті болып табылады. Персоналдың сәулеленуін жұмыстың сипатына байланысты жеке бақылауға мыналар кіреді:

      1) тері жабыны мен жеке қорғаныш құралдарының ластануын радиометрлік бақылау;

      2) тура және/немесе жанама радиометрия әдістерін қолдану арқылы ағзаға радиоактивті заттардың түсу сипатын, динамикасын және деңгейлерін бақылау;

      3) жеке дозиметрлер қолдану арқылы немесе есептеу жолымен сырттай бета-, гамма- және рентгендік сәулелену, сондай-ақ нейтрон дозаларын бақылау. Радиациялық бақылау нәтижелері бойынша персоналдың тиімді дозаларының мәндері есептеледі, ал қажет болған жағдайда жекелеген ағзалардың эквивалентті сәулелену дозаларының мәндері айқындалады.

      227. Радиациялық жағдайды бақылауға жүргізілетін жұмыстар сипатына байланысты мыналар кіреді:

      1) жұмыс орындарында, жапсарлас үй-жайларда, ұйым аумағында, санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағында рентген, гамма және нейтрондық сәулелену дозаларының қуатын, иондаушы сәулелену бөлшектері ағынының тығыздығын өлшеу;

      2) жұмыс беттерінің, жабдықтың, көлік құралдарының, персоналдың жеке қорғаныш құралдарының, тері жабындары мен киімінің радиоактивті заттармен ластану деңгейлерін өлшеу;

      3) жұмыс үй-жайларының ауасындағы газдар мен аэрозольдердің көлемдік белсенділігін айқындау;

      4) радиоактивті заттардың шығарындылары мен төгінділерінің белсенділігін өлшеу немесе бағалау;

      5) санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағындағы қоршаған орта объектілерінің радиоактивтік ластану деңгейлерін өлшеу.

      228. І және ІІ санаттардың объектілерін өндірістік радиациялық бақылау жүйесіне мыналар кіреді:

      1) стационарлық автоматтандырылған техникалық құралдар негізінде үзіліссіз бақылау;

      2) бірге алып жүретін және жылжымалы техникалық құралдар негізінде жедел бақылау;

      3) стационарлық зертханалық аппаратура, талдау үшін сынамалар сұрыптау және дайындау құралдары негізінде зертханалық талдауды пайдалануы тиіс.

      Автоматтандырылған жүйелер ақпаратты бақылауды, тіркеуді, бейнелеуді, жинауды, өңдеуді, сақтауды және беруді қамтамасыз етуі тиіс.

      229. Өздігінен бөлінудің тізбекті реакциясы туындауы мүмкін мөлшерде бөлінетін материалдармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларда, сондай-ақ ядролық реакторлар мен шекті жинақтауларда және жұмыстар жүргізу кезінде радиациялық жағдай елеулі өзгеруі мүмкін басқа да І сыныпты жұмыстар кезінде дыбыстық және жарықпен дабыл беру құрылғылары бар радиациялық бақылау аспаптарын орнатады, ал персонал апаттық дозиметрлермен қамтамасыз етіледі.

      230. Персоналдың сәулелену дозаларын жеке бақылау нәтижелері 50 жыл бойы сақталады. Жеке бақылау жүргізу кезінде жылдық тиімді және эквивалентті дозалардың, соңғы 5 жылдағы тиімді дозаның, сондай-ақ бүкіл кәсіптік қызмет кезеңі ішінде жинақталған жиынтық дозаның есебі жүргізіледі. Персоналдың жеке сәулелену дозаларының деректері (жылдық және жарты жылдық) осы Санитариялық қағидаларға 13-қосымшаға сәйкес "Иондаушы сәулеленудің техногендік көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 1-ДОЗ нысаны бойынша және "Радиациялық апат немесе жоспарланатын көтеріңкі сәулелену жағдайларында персонал адамдарының, сондай-ақ апаттық сәулеленуге ұшыраған халық адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 2-ДОЗ нысаны бойынша ресімделеді және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті органға ұсынылады.

      231. Жеке сәулелену дозасы кейіннен жеке карточкаға енгізу арқылы журналда, сондай-ақ ұйымда деректер базасын құру үшін машина тасымалдаушыға тіркеледі. Сәулелену көздерімен жұмыс жүргізілетін басқа ұйымға ауысқан жағдайда жұмыскердің жеке карточкасының көшірмесі жаңа жұмыс орнына табысталуы тиіс, түпнұсқасы бұрынғы жұмыс орнында 50 жыл сақталады.

      232. Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге іссапарларға жіберілетін адамдарға алынған сәулелену дозалары туралы толтырылған жеке карточканың көшірмесі берілуі тиіс. Іссапарға жіберілген адамдардың сәулелену дозалары туралы деректер олардың жеке карточкаларына кіруі тиіс.

      233. Техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін ұйымдарда бақылау деңгейлері белгіленуі тиіс.

      Бақылау деңгейлерінің тізбесі мен сандық мәндері жұмыс жағдайларына сәйкес және қорытынды негізінде айқындалады.

      234. Бақылау деңгейлерін белгілеу кезінде мыналарды ескере отырып оңтайландыру қағидатын басшылыққа алу керек:

      1) радиациялық әсердің уақыт ішіндегі біркелкі еместігі;

      2) осы объектідегі радиациялық әсердің қол жеткізілген деңгейін рұқсат етілген деңгейден төмен сақтаудың орындылығы;

      3) радиациялық жағдайды жақсарту бойынша іс-шаралардың тиімділігі.

      Жұмыс сипаты өзгерген кезде бақылау деңгейлерінің тізбесі мен сандық мәндері нақтылануға жатады. Атмосфера ауасындағы және су қоймалары суындағы радионуклидтердің көлемдік және меншікті бақылау деңгейлерін айқындау кезінде олардың азық-түлік тізбектері бойынша түсу мүмкіндігін және сол жерде жиналған радионуклидтердің сырттай сәулеленуін ескеру керек.

      235. Радиациялық бақылаудың нәтижелері дозалар шектерінің мәндерімен және бақылау деңгейлерімен салыстырылады. Бақылау деңгейлерінің жоғарылауын ұйым әкімшілігі талдауы тиіс.

      Өндірістік бақылау, радиациялық қауіпсіздікті бақылау нәтижелерін талдау әр объектіде жүзеге асырылады, бағалау нәтижелері жыл сайын ұйымның және аумақтың радиациялық-гигиеналық паспортына енгізіледі. Радиациялық қауіпсіздікті бақылау деректері радиациялық ахуалды бағалауға, бақылау деңгейлерін анықтауға, сәулелену дозаларын төмендету бойынша іс-шараларды әзірлеуге және олардың тиімділігін бағалауға, ұйым мен аумақтың радиациялық-гигиеналық паспорттарын жүргізуге пайдаланылады. ИСК-мен жұмыс түріне байланысты радиациялық-гигиеналық паспорттың нысаны әзірленеді және ұйымның әкімшілігі бекітеді, ол халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведмоствасымен келісіледі.

      Ұйым (кәсіпорын) мен аумақтың радиациялық-гигиеналық паспорттарының үлгілік нысаны осы Санитариялық қағидаларға 14-қосымшада көрсетілген.

      Персонал үшін ГН-да белгіленген дозалар шектерінен немесе халықтың сәулелену квоталарынан асу жағдайлары туралы ұйым әкімшілігі халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесін хабардар етеді.

12. Мұнай-газ кешені объектілерін өндірістік радиациялық
бақылауға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      236. Мұнай және газды өндіру, өңдеу және тасымалдау барысында қоршаған ортаға уран-238 (бұдан әрі -238 U), торий -232 (бұдан әрі -232 Th), сондай-ақ калий-40 (бұдан әрі -40K) тобының табиғи радионуклидтері түседі. Радионуклидтер жекелеген жағдайларда жұмыскерлердің, халықтың көтеріңкі сәулеленуі мүмкін, сондай-ақ қоршаған ортаның ластануы мүмкін деңгейлерге дейін шоғырлана отырып, жабдықтардың ішкі бетіне (сорғы-компрессор құбырлардың, сыйымдылықтардың және басқаларының), ұйымның аумағына және жұмыс үй-жайларының беттеріне тұнады.

      237. Минералды органикалық шикізаттарды өндіру және бастапқы өңдеудің технологиялық процестер бойынша жұмыс орындарында мұнай-газ кешенінің ұйымдары (бұдан әрі – МГК) жұмыскерлерінің өндірістік жағдайларда негізгі табиғи көздермен сәулеленуі мыналар болуы мүмкін:

      1) құрамында табиғи радионуклидтер бар кәсіптік сулар;

      2) мұнай-газ өндіретін және өңдейтін ұйымдардың табиғи радионуклидтермен ластанған аумақтары (аумақтың жекелеген учаскелері);

      3) технологиялық жабдықтарда, ұйымның аумағында және жұмыс үй-жайларының бетінде құрамында жоғары деңгейде табиғи радионуклидтер бар тұз түзілімдері;

      4) құрамында жоғарғы деңгейде табиғи радионуклидтер бар өндірістік қалдықтар;

      5) жөндеу, тазарту және уақытша сақтау орындарындағы табиғи радионуклидтермен ластанған көлік құралдары және технологиялық жабдықтар;

      6) құрамында жоғарғы деңгейде табиғи радионуклидтер бар суларды шашыратуға байланысты технологиялық үдерістер;

      7) айтарлықтай тиімді булану алаңдары бар (ашық қоймалар мен булану алаңдары, өнім мен технологиялық сулардың ағып кететін орындары, резервуарлар мен өнімді сақтау қоймасы) және мұнайдың жекеленген фракцияларының қарқынды булануы, судың аэрациялануы мүмкін технологиялық учаскелер;

      8) жұмыс үй-жайларының ауасына радон изотоптары (радон-222 мен торон-220) қарқынды түсуі мүмкін, сондай-ақ радон мен торонның ыдырауының қысқа мерзімді еншілес өнімдері (бұдан әрі - РЕӨ және ТЕӨ) түзілетін технологиялық үдерістер;

      9) жұмыс аймағының ауасында табиғи радионуклидтер жоғары деңгейде болатын өндірістік шаң-тозаңдар;

      10) кейбір жағдайларда сыртқы сәулелену көзі сұйытылған газ бар пайдаланылатын баллон болуы да мүмкін (газда радонның жоғары шоғырлануы кезінде гамма-сәулелену көздері радонның еншілес өнімдері - қорғасын-214 және висмут-214 болып табылады).

      238. Жұмыскерлердің өндірістік сәулеленуінің тиімді жиынтық дозасы табиғи радионуклидтердің сыртқы гамма-сәулеленуі есебінен және радон изотоптарының және олардың қысқа мерзімдік еншілес өнімдері мен ұзақ мерзімдік табиғи радионуклидтердің өндірістік шаң-тозаңмен ингаляциялы түсуі кезінде ішкі сәулелену есебінен құралады.

      239. Халықтың және МГК ұйымдары жұмыскерлерінің радиациялық қауіпсіздігі:

      1) жұмыскерлердің және тұрғындардың сыни топтарының табиғи сәуле көздерінен жеке тиімді дозалардың белгіленген шектерінен аспауы;

      2) МГК объектілерін жобалау кезінде радиациялық қауіпсіздік жөніндегі іс-шараларды және ұйымның жұмысы үдерісінде құрамында жоғары деңгейдегі табиғи радионуклидтер бар өндірістік қалдықтармен жұмыс жүргізу бойынша, сондай-ақ объект аумақтарын олар пайдаланудан шығарылғаннан кейін сауықтыру кезіндегі талаптарды есепке алуды негіздеу;

      3) МГК ұйымдары жұмыскерлерінің жеке сәулелену дозасын және санын және халықтың сыни тобының табиғи сәулелену көздерімен сәулелену деңгейлерін, сондай-ақ адамдар өмір сүретін ортасы объектілерінің табиғи радионуклидтермен ластануын төмен деңгейде ұстап тұру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және жүзеге асыру есебінен қамтамасыз етіледі.

      240. МГК жұмыскерлерінің өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерімен сәулеленудің жылдық жеке тиімді дозасы 5 мЗв/жыл аспауы тиіс.

      241. 5 мЗв/жыл болатын тиімді дозаға сәйкес келетін, олардың әрқайсысы бөлек жылына жұмыс ұзақтығы 2000 сағат кезінде және жұмыскерлердің орташа тыныс алу жылдамдығы сағатына 1,2 текше метр (бұдан әрі - м3/сағ) болғанда, радиациялық факторлардың орташа жылдық мәндері 230-тармақ бойынша мынаны құрайды:

      1) жұмыс орнындағы гамма-сәулеленудің тиімді дозасының қуаты - сағатына 2,5 микроЗиверт (бұдан әрі – мкЗв/сағ);

      2) тыныс алу аймағының ауасындағы радонның эквивалентті тепе-тең көлемдік белсенділігі (бұдан әрі – ЭТКБ) – текше метрге 310 Беккерель (бұдан әрі - Бк/м3);

      3) тыныс алу аймағының ауасындағы торонның эквиваленттік тепе-тең көлемдік белсенділігі - 68 Бк/м3;

      4) өз қатарындағы мүшелермен радиоактивтік тепе-теңдікте уран-238-дің өндірістік тозаңдағы үлестік белсенділігі килограммға 40/f килоБеккерель (бұдан әрі – кБк/кг), мұнда f - жұмыскерлердің тыныс алу аймағындағы ауаның орташа жылдық жалпы тозаңдануы, текше метрге миллиграмм (бұдан әрі - мг/м3);

      5) өз қатарындағы мүшелермен радиоактивтік тепе-теңдікте торий-232-нің өндірістік тозаңдағы үлестік белсенділігі 27/f кБк/кг, мұнда f - жұмыскерлердің тыныс алу аймағындағы ауаның орташа жылдық жалпы тозаңдануы, мг/м3.

      Жұмыс орындарында бір мезгілде бірнеше радиациялық факторлар әсер еткен кезде мынадай шарт орындалуы тиіс: әсер ететін факторлар шамаларының жоғарыда көрсетілген мәндерге қатынасының қосындысы 1-ден аспауы тиіс;

      6) жұмыскерлердің осы санитариялық қағидалардың 233-тармағында санамаланған жағдайлардан айырмасы бар жағдайларда сәулеленген кезде жылдық радиациялық факторлардың орташа мәндері халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосымен келісім бойынша белгіленеді.

      242. Құрамында жоғарғы деңгейде табиғи радионуклидтер бар мұнай-газ саласы ұйымдарының өндірістік қалдықтарын ұстау кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету нормалау құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады. Егер алғашқы зерттеп-қарау бойынша жұмыскерлердің көтеріңкі сәулеленуі анықталмаса, ал өндірістік қалдықтардағы табиғи радионуклидтердің тиімді үлестік белсенділігі 1,5 кБк/кг аспайтын болса, онда одан арғы радиациялық бақылау міндетті емес.

      243. Мұнай-газ саласы ұйымдары жұмыскерлерінің өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерімен тиімді сәулелену дозасы гигиеналық нормативтерден аспауы тиіс.

      Сәулелену дозасы жылына 1 мЗв/жыл асқан жағдайда жұмыскерлер табиғи сәулелену көздерімен өндірістік сәулеленудің көтеріңкі дозасына ұшырайтын адамдарға жатады.

      244. мұнай-газ саласы объектілерінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша талаптар нормалау құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады

      Егер жұмыскерлердің табиғи радионуклидтерден сәулеленуі 1 мЗв/жыл асатын болса немесе объектінің жұмысы нәтижесінде табиғи радионуклидтердің тиімді үлестік белсенділігі 1,5 кБк/кг асатын өндірістік қалдықтар түзілетін болса (немесе бар болса),.

      245. Жұмыскерлердің табиғи көздермен сәулелену деңгейлері көтеріңкі мұнай-газ саласы ұйымдарының немесе жекелеген жұмыс орындарының тізбесі, сондай-ақ ұйымдағы құрамында табиғи радионуклидтер бар (құрылып жатқан) өндірістік қалдықтар санаты алғашқы радиациялық тексеру нәтижелері бойынша белгіленеді және оны нақты тексеру деректері бойынша нақтыланады.

      246. Егер жұмыскерлердің сәулеленуінің жоғарылауына алып келуі мүмкін елеулі өзгерістер: жаңа көкжиектерді немесе кен орындарын игеру, өндіру технологиясының өзгеруі, жеткізушілердің өзгеруі (шикізатты өңдеу және тасымалдау жөніндегі ұйымдар үшін) және басқа жағдайлар болса мұндай ұйымды қайталап тексеруді қайталау керек, бірақ 3 жылда кемінде 1 рет.

      247. Егер ұйымда жұмыскерлердің көтеріңкі сәулеленуі анықталмаған болса, бірақ І немесе одан жоғары санатты өндірістік қалдықтар бар немесе түзілетін болса, онда өндірістік радиациялық бақылау белгіленеді.

      248. Егер тексеру қорытындылары бойынша жұмыскерлердің табиғи көздермен өндірістік сәулеленуінің жылдық дозасының 1 мЗв/жыл асқаны анықталса, онда радиациялық жағдайға дозаның құрылымын және жұмыскерлердің жиынтық сәулелену деңгейлерін бағалау мақсатында егжей-тегжейлі тексеру жүргізіледі.

      249. Жұмыскерлердің өндірістік сәулеленуінің тиімді дозалары 1 мЗв/жыл бастап 2 мЗв/жыл дейін болатын ұйымдарда жұмыскерлердің барынша үлкен сәулелену деңгейлері бар жұмыс орындарында радиациялық бақылау жүргізіледі.

      250. Жұмыскерлердің өндірістік сәулеленуінің тиімді дозалары 2 мЗв-тен асатын ұйымдарда радиациялық бақылау өндірістік радиациялық бақылау бағдарламасына сәйкес тұрақты жүргізіледі, сондай-ақ сәулеленуді төмендету бойынша іс-шаралар жүзеге асырылады.

      Жұмыскерлердің сәулелену деңгейлерін белгіленген нормативтен жедел төмендету мүмкін болмаған жағдайда, жұмыскерлер жұмыс жағдайына байланысты А тобының персоналына теңестіріледі.

      251. Егер ұйымның ағымдағы жұмысы есебінен, сонымен бірге оның қызметі аяқталған соң ұйым аумағы сауықтырылғаннан кейін тұрғындардың сыни тобының сәулеленуінің орташа жылдық тиімді дозасы 0,1 мЗв/жыл аспайтын болса, МГК ұйымдарының әсері бар аймақта тұратын тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі.

      252. Өндірістік бақылау бағдарламасын әзірлеу барысында мыналарды жүргізу қажет:

      1) жұмыскерлердің табиғи сәуле көздерімен өндірістік сәулеленуінің ең жоғары ықтимал дозаларын және ұйымда өндірістік қалдықтардың бар болуын есептей отырып, радиациялық жағдайды алғашқы бағалау;

      2) жұмыскерлердің табиғи сәуле көздерімен өндірістік сәулеленуінің дозалары құрылымын қоса алғанда радиациялық жағдайды толық бағалауды МГК ұйымдары жұмыскерлерінің табиғи көздермен сәулеленуінің дозаларын бағалау әдістемесі бойынша осы Санитариялық қағидаларға 15-қосымшаға сәйкес жүргізеді;

      3) жұмыскерлердің сәулеленуінің негізгі көздерін және сәулелену жолдарын анықтау, сондай-ақ өндірістік қалдықтар сыныптамасын және өндірістік радиациялық бақылау түрлерін және көлемін белгілеу.

      253. Мұнай-газ саласы ұйымдарындағы өндірістік радиациялық бақылау нормалау құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.

      254. МГК ұйымдарында жұмыскерлердің сәулелену деңгейлерін бағалау және өндірістік қалдықтардың санатын белгілеу үшін радиациялық бақылау мынаны қамтамасыз етуі тиіс:

      1) салыстырмалы жиынтық олқылықтары 20% артық емес өндіріс қалдықтары сынамаларындағы Атиім мәнін анықтау, бұл ретте өлшеуді орындау әдістемелері уран және торийдың тепе-тең қатарлары үшін де, сол сияқты оларда радиоактивтік тепе-теңдік болмаған жағдайда да Атиім сандық мәнін анықтауды қамтамасыз етуі тиіс, ал анықтаманың жиынтық олқылығы 20%-дан аспауы үшін Атиім мәні үшін 1000 Бк/кг-дан артық;

      2) өндірістік қалдықтардың бетінен 0,1 м қашықтықта және жұмыс орындарында сағатына 0,1 микроГрей (бұдан әрі – мкГр/сағ) және одан жоғары гамма-сәулелену дозаларының қуатын айқын өлшеу;

      3) жиынтық олқылықтар 30% артық емес ауада радон ЭТКБ үшін – 25 Бк/м3 жоғары мәндерде және торон ЭТКБ үшін - 5 Бк/м3 жоғары болғанда радон изотоптарының ЭТКБ өлшеу;

      4) ұйым жұмыскерлерінің тыныс алу аймағында ауаның тозаңдануының 1 мг/м3 және одан жоғары орташа жылдық жалпы тозаңдануын айқын анықтау;

      5) жұмыскерлердің тыныс алу аймағында өндірістік тозаңда уран-238 және торий-232 қатарының негізгі радионуклидтері үшін табиғи радионуклидтердің үлестік белсенділігін анықтау (осы Санитариялық қағидаларға 16-қосымшаның 1, 2-кестелері).

      255. Өндірістік радиациялық бақылау жүргізу барысында жұмыскерлердің табиғи сәулелену көздерімен өндірісті сәулелену дозаларын бағалау мақсатында үлесі 20% асатын радиациялық факторлардың мәндеріне аспаптық өлшемдер жүргізуге жол беріледі. Бұл ретте сәулеленудің жиынтық дозаларына бақыланбайтын параметрлердің үлесі тиісті коэффициенттерді енгізу арқылы ескеріледі.

      256. Өндірістік қалдықтарды алғашқы сұрыптау (сыныбын бағалау) стандартты жағдайларда қалдықтың массасы мен орналасу түрін, өлшеу нүктелерінің орналасуын есепке ала отырып, гамма-сәулелену дозаларының қуатын өлшеу жолымен жүзеге асырылады. Аталған өлшемдер үшін ауыспалы коэффициент қалдықтарды гамма-спектрометрлік талдау негізінде анықталады. Өндірістік қалдықтардың сыныбын түпкілікті белгілеу гамма-спектрометрлік талдаулардың қорытындысы бойынша жүргізіледі.

13. Металл сынықтарын өндірістік радиациялық бақылауды жүзеге
асыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      257. Металл сынықтарын жинаумен (дайындаумен), сақтаумен, қайта өңдеумен және өткізумен байланысты жұмыстарды орындау құқығына лицензиясы бар заңды және жеке тұлғалар ұйымға келіп түсетін барлық металл сынықтарын өндірістік радиациялық бақылауды қамтамасыз етеді.

      258. Өндірістік радиациялық бақылауға кіреді:

      1) металл сынықтары партиясы бетінің жанында гамма-сәулелену деңгейлерінің табиғи фоннан 0,05 мкЗв/сағ артуын айқын анықтау;

      2) партияның бетінен (көлік жүйесінен) 10 см ара қашықтықта гамма-сәулелену БДҚ-сын 0,2 мкЗв/сағ асатын металл сынықтары партиясындағы барлық жергілікті көздерді анықтау;

      3) өлшеу жүргізетін орындардағы альфа сәулелену ағынының тығыздығының бар болуын айқын анықтау;

      4) өлшеу жүргізетін орындардағы бета сәулелену ағынының тығыздығының бар болуын айқын анықтау.

      259. Өндірістік радиациялық бақылау:

      1) металл сынықтарын жинау орындарында, қоймаларда (алаңдарда) қабылдаған кезде;

      2) металл сынықтарының партиясын өткізуге дайындаған кезде;

      3) металл сынықтары тиелген көлік құралдарын тұтынушыға жіберу алдында;

      4) тұтынушы металл сынықтарын алған кезде;

      5) иондаушы сәулелену көздері бар аспаптары, аппараттары немесе басқа да жабдықтары бар көлік құралдарын кәдеге жаратқан кезде;

      6) аспаптарының шкалалары құрамында тұрақты әсер ететін радионуклидтер бар жарық құрамы бар болғанда көлік құралдарын кәдеге жаратқан кезде;

      7) радиоактивті заттарды сақтау немесе металл сынықтары фрагменттерін тасымалдау жүзеге асырылған көлік құралдарын кәдеге жаратқан кезде жүргізіледі.

      260. Металл сынықтары партиясының радиоактивті ластануын өлшеу мына параметрлер бойынша жүргізіледі:

      1) гамма-сәулелену БДҚ-ы;

      2) альфа-бөлшектер ағынының тығыздығы;

      3) бета-бөлшектер ағынының тығыздығы.

      261. Өндірістік радиациялық бақылау жүргізу үшін металл сынықтарында осы қағидалармен белгіленген деңгейлерден асатын радиоактивті ластануды анықтауды қамтамасыз ететін дозиметриялық және радиометриялық аппаратура пайдаланылады. Өндірістік радиациялық бақылау аппаратурасының Мемлекеттік тексеру сертификаттары болуы тиіс.

      262. Өндірістік радиациялық бақылау қорытындылары осы Санитариялық қағидаларға 17-қосымшаға сәйкес металл сынықтарын өндірістік радиациялық бақылаудың арнайы журналында тіркелуі тиіс.

      263. Өндірістік радиациялық бақылау осы Санитариялық қағидаларға 18-қосымшада көрсетілген металл сынықтарына өндірістік радиациялық бақылау жүргізу әдістемесіне сәйкес жүргізіледі.

      264. Жабдықтар, көлік құралдары және басқа да түсті және қара металл бұйымдары бөлшектеу алдында өндірістік радиациялық бақылаудан өтеді. Жабдық иесі радиоактивті көздер бар барлық аспаптарды, сондай-ақ тұрақты әсер ететін жарық құрамы бар аспаптарды бөлшектейді.

      265. Аспаптар мен жабдықты бөлшектегеннен кейін қайта өндірістік радиациялық бақылау жүргізіледі.

      266. Металл сынықтарын орналастыруға арналған алаңдар мен үй-жайлар оларды пайдаланудан бұрын өндірістік радиациялық бақылауға жатады.

      Алаңдардың қоршауы, жарығы, қатты жабыны және атмосфералық суларды ағызуға арналған арналары болуы тиіс.

      267. Егер:

      1) сынықтардың бетіндегі гамма-сәулелену БДҚ-ы жергілікті жердің табиғи фонынан 0,2 мкЗв/сағ аспаса;

      2) альфа сәулелену тығыздығы 1 шаршы сантиметрге 0,04 беккерель (бұдан әрі - Бк/см2) аспаса;

      3) бета сәулелену тығыздығы 04 Бк/см2 аспаса металл сынықтарының партиясын өткізуге жол беріледі.

      268. Заңды тұлғалар гамма-сәулелену деңгейі табиғи фоннан 0,2 мкЗв/сағ асатын аймаққа бөтен адамдардың кіруін шектейтін шаралар қолданады.

      269. Металл сынықтарының радиоактивті ластануы анықталған жағдайда, заңды тұлғалар жұмысты одан әрі тоқтатады және 24 сағат ішінде тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесіне хабардар етеді.

      270. Металл сынықтары партиясының кейбір учаскелерінде радиациялық ластану анықталған жағдайда, өндірістік радиациялық бақылау мыналарды:

      1) гамма-сәулеленудің барлық локальды көздерін анықтау мақсатында металл сынықтарының барлық партиясын толық тексеруді;

      2) металл сынықтары партиясының бетіндегі гамма-сәулеленудің БДҚ-сына өлшеу жүргізуді;

      3) металл сынықтары бетінің альфа және бета активті радионуклидтермен ластанудың бар болуын міндетті және толық тексеруді;

      4) гамма-сәулеленудің БДҚ-сын 0,05 мкЗв/сағ аспайтын төменгі шегін сенімді мәнімен металл сынықтары құрамындағы радионуклидтердің гамма-сәулеленудің бар болуын анықтауды;

      5) өлшеу жүргізілетін орында 0,04 (бөлшектен (см2.с) асатын альфа-сәулелену ағыны тығыздығының бар болуын айқын анықтауды;

      6) өлшеу жүргізілетін орындарда 0,4 (бөлшектен (см2.с) асатын бета-сәулелену ағыны тығыздығының бар болуын айқын анықтауды қамтуы тиіс.

      271. Металл сынықтарында анықталған барлық жергілікті көздер одан алып тасталуы және кәдеге жаратылуы тиіс.

      272. Радиоактивтік көзді металл сынығынан алып тастауды арнайы дайындалған мамандар жүргізіледі.

      273. Металл сынықтары партиясынан алынған локальды көздер уақытша сақтау үшін олардың сақталуын және оларға бөтен адамдардың рұқсатсыз кіруін болдырмайтын арнайы тағайындалған үй-жайларда орналастырылған металл контейнерлерге салынады. Алынған жергілікті көздер бар контейнер орналасқан үй-жайдың қабырғаларының сыртқы бетіндегі гамма-сәулелену БДҚ-ы (табиғи фонды есепке алмағанда) 0,1 мкЗв/с аспауы тиіс.

14. Жеке қорғаныш және жеке гигиена құралдарын пайдалануға
қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      274. Сәулелену көздерімен жұмыс істейтін немесе осындай жұмыстар жүргізілетін учаскелерге баратын барлық адамдар жұмыстар түріне және сыныбына сәйкес жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етіледі.

      275. Ашық түрде І сынып радиоактивті заттарымен жұмыстар кезінде және ІІ сынып жекелеген жұмыстары кезінде персоналда жеке қорғаныштың негізгі құралдары жиыны болуы, сондай-ақ ықтимал радиоактивтік ластану деңгейі мен сипатына байланысты қосымша қорғаныш құралдары болуы тиіс.

      Жеке қорғаныш құралдарының негізгі жиынына: арнайы ішкиім және аяқ киім, шұлық, комбинезон немесе костюм (кеудеше, шалбар), қалпақ немесе дулыға, қолғаптар, бір рет қолданылатын сүлгілер мен бет орамалдар, тыныс алу органдарын қорғау құралдары (ауаның ластануына байланысты) кіреді. ІІ сыныптың жұмыстары кезінде және ІІІ сыныптың жекелеген жұмыстары кезінде персонал халаттармен, қалпақтармен, қолғаптармен, жеңіл аяқ киіммен және қажет болған жағдайда тыныс алу мүшелерінің қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс.

      276. Радиоактивті заттармен жұмыстарға арналған жеке қорғаныш құралдары белсенділікті жақсы жоятын материалдардан жасалуы не бір рет қолданылатын болуы тиіс.

      277. Радиоактивті ерітінділермен және ұнтақтармен жұмыс істейтін адамдарда, сондай-ақ радиоактивтік заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларды жинайтын персоналда жеке қорғаныш құралдарының негізгі құралдары жиынынан басқа қосымша пленка материалдардан немесе полимерлі жабыны бар материалдардан жасалған арнайы киімі: алжапқыштар, жеңқаптар, кеудешелер, шалбарлар, резеңке немесе пластик арнайы аяқ киім болуы тиіс.

      278. Радионуклидтермен ластанған металды дәнекерлеу немесе кесу бойынша жұмыстар атқаратын персонал ұшқынға төзімді белсенділігі жақсы жойылатын материалдардан жасалған арнайы жеке қорғаныш құралдарымен жабдықталады.

      279. Тыныс алу ағзаларының қорғаныш құралдарын (сүзгіш немесе оқшаулағыш) үй-жай ауасының радиоактивті заттармен ықтимал аэрозольді ластану жағдайларында (ұнтақтармен жұмыстар жүргізу, радиоактивті ерітінділерді булануы) қолдану қажет.

      280. Үй-жай ауасының радиоактивті газдармен немесе булармен ластануы мүмкін жұмыстар кезінде (апаттарды жою, жөндеу жұмыстары) немесе сүзгіш құралдар қолдану радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етпейтін болса оқшаулағыш қорғаныш құралдарын (пневматикалық костюмдер, пневматикалық дулығалар, ал жекелеген жағдайларда - дербес оқшаулағыш аппараттар) қолдану керек.

      281. Тері жабындарының радиоактивті ластану ықтималдығы бар радиациялық объектілерде дезактивация құралдары ретінде жуу құралдары пайдаланылады.

      282. Жоғары сыныптың жұмыстарына арналған үй-жайлардан төмен сыныптың жұмыстарына арналған үй-жайларға өту кезінде жеке қорғаныш құралдарының радиоактивтік ластану деңгейлері бақыланады. Екінші аймақтан үшінші аймаққа өту кезінде қосымша жеке қорғаныш құралдарын шешеді.

      283. Рұқсат етілген деңгейлерден жоғары ластанған арнайы киім мен ішкиім дезактивация үшін арнайы кір жуу орындарына жөнелтеді. Негізгі арнайы киім мен іш киімді ауыстыруды персонал кемінде жеті күнде бір рет жүзеге асырады.

      Қосымша жеке қорғаныш құралдары (пленка, резеңке, полимерлік жабыны бар) әр пайдаланудан кейін санитариялық шлюзде немесе басқа арнайы бөлінген жерде алдын ала дезактивацияланады. Егер дезактивациядан кейін олардың қалдық ластануы рұқсат етілген деңгейден жоғары болса, қосымша жеке қорғаныш құралдары арнайы кір жуу орнына жөнелтіледі.

      284. Ластану анықталған жағдайда, жеке киім мен аяқ киім радиациялық қауіпсіздік қызметінің бақылауымен дезактивациялауға, ал оны тазалау мүмкін болмаған жағдайда көмілуге жатады.

      285. Ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстарға арналған үй-жайларда мынаған:

      1) жұмыскерлердің жеке қорғаныш құралдарынсыз болуына;

      2) ас ішуге, темекі шегуге, косметикалық заттарды пайдалануға;

      3) азық-түлік өнімдерін, темекі бұйымдарын, үй киімін, косметикалық заттар мен жұмысқа қатысы жоқ басқа да заттар сақтауға жол берілмейді.

      286. Ас ішу үшін ыстық су тартылған қолжуғышпен жабдықталған, ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайлардан оқшауланған арнайы үй-жай көзделеді.

      287. Радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайлардан шығар кезде арнайы киім мен басқа жеке қорғаныш құралдарының радиоактивтік ластануы тексерілуі, оларды шешу және радиоактивтік ластануы анықталған жағдайда, дезактивациялауға жіберіледі, жұмыскер себезгіде жуынады.

15. Медициналық сәулелену кезінде пациенттер мен халықтың
радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      288. Пациенттер мен халықтың медициналық сәулеленуінің барлық түрлері (профилактикалық, диагностикалық, емдік, зерттеу) кезіндегі радиациялық қауіпсіздік рентгендік-радиологиялық емшаралардың барынша көп пайдасына қол жеткізу және радиациялық зиянды азайту арқылы қамтамасыз етілуі тиіс.

      289. Диагностикалық ақпарат немесе терапиялық эффект алу мақсатында пациенттерді медициналық сәулелендіру дәрігердің тағайындауымен және пациенттің келісімімен жүргізіледі. Тиісті емшараны өткізу туралы түпкілікті шешімді рентгенолог дәрігер немесе радиолог дәрігер қабылдайды.

      290. Медициналық диагностикалық сәулелендіру басқа баламалы диагностикалық әдістер ақпарат тұрғысынан жеткіліксіз болса немесе қолдану мүмкін болмаған жағдайларда медициналық көрсетілімдер бойынша жүзеге асырылады.

      291. Емшаралар орындаудың оңтайлы режимдері және оларды орындау кезінде пациенттің сәулелену деңгейлері көрсетілетін сәулелік диагностика мен терапия әдістемесі денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органмен бекітіледі.

      292. Рентгендік-радиологиялық диагностикалық зерттеулердің барлық түрінің жүргізілу регламенттері детерминделген сәулелік әсерлердің болмауына кепілдік беруі тиіс.

      293. Адамдарды ғылыми медициналық ақпарат алу мақсатында сәулелендіру зерттелушілерге сәулелендірудің ықтимал салдарлары туралы мәліметтер тапсырылғаннан кейін олардың міндетті түрдегі жазбаша келісімі кезінде жүзеге асырылады.

      294. Сәулелік терапия жүргізу кезінде сәулелік асқынулар қаупін төмендету мақсатында патологиялық ошақтың орналасуы ескеріледі.

      295. Рентгендік–радиологиялық медициналық зерттеулер мен сәулелік терапия үшін Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың мемлекеттік тізіліміне енгізілген және оны пайдалану құқығына қорытындысы бар аппаратура пайдаланылады.

      296. Сәулелік терапия және диагностика бөлімдері (бөлімшелері) емдік-диагностикалық емшараларды орындау кезінде пациентті және персоналды радиациялық қорғаудың жылжымалы және жеке құралдарының міндетті жинағын қолдануы тиіс.

      297. Фармакологиялық радиопротекторларды тәжірибеде пайдалануға қорытынды бар болғанда жол беріледі.

      298. Медициналық ұйымда рентгендік-радиологиялық (диагностикалық және емдік) емшараларды орындау құқығына лицензиясы болуы тиіс.

      299. Рентгендік-радиологиялық диагностикамен және терапиямен айналысатын медициналық персонал пациенттердің сәулелену дозаларын мүмкіндігінше төмен деңгейде сақтай отырып, қорғауды жүзеге асырады.

      300. Пациенттің әрбір жүргізілген рентгендік-радиологиялық зерттеуден және сәулелік терапия емшараларынан алған сәулелену дозалары оның амбулаториялық картасына міндетті қосымша болып табылатын дербес медициналық сәулелену дозаларын есепке алу парағына енгізілуі тиіс.

      301. Пациенттің жинақталған медициналық диагностикалық сәулелену дозасы 0,5 Зв жеткенде, егер сәулелік емшаралар өмірлік мәні бар қажеттілікпен байланысты болмаса, оның сәулеленуін одан әрі шектеу бойынша шаралар қабылданады.

      302. Пациенттің талабы бойынша оған күтілетін немесе алынған сәулелену дозасы туралы және рентгендік-радиологиялық емшаралар жүргізудің ықтимал салдарлары туралы ақпарат табысталады.

      303. Медицина персоналына өзінің кәсіби сәулеленуін қысқарту мақсатында пациенттің сәулеленуін ұлғайтуға жол берілмейді.

      304. Пациентке терапевттік мақсатта радиофармацевттік препарат енгізу кезінде дәрігер оған ұрпақ өсіруден уақытша бой тартуға кеңес беруі тиіс.

      305. Радиофармацевттік құралдарды диагностика және терапия мақсатында жүкті әйелдерге енгізуге жол берілмейді.

      306. Диагностика немесе терапия мақсатында емшек емізетін аналарға радиофармацевттік препараттар енгізу кезінде баланы емшекпен тамақтандыру уақытша тоқтатылады.

16. Табиғи сәулелену көздерінің әсер етуі кезінде радиациялық
қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

      307. Өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерінің әсері кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша талаптар жұмыскерлердің табиғи радионуклидтерден сәулеленуі 1 мЗв/жыл асатын кез келген ұйымдарға қойылады (жер асты жағдайларында жұмыстарды жүзеге асыратын табиғи радионуклидтердің құрамы жоғары минералдық және органикалық шикізат қазбалайтын және қайта өңдейтін ұйымдар). Урандық емес кеніштер мен басқа да жер асты құрылыстарының жобалық құжаттамасында радиациялық қауіпсіздік мәселелері сипатталған болуы тиіс.

      308. Табиғи радионуклидтер (уран, радий, торий) алу мақсатында кен қазбалайтын және қайта өңдейтін ұйымдар, сондай-ақ осы радионуклидтерді пайдаланатын ұйымдар техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізетін ұйымдарға жатады.

      309. Өндірістік мақсаттағы ғимараттар тұрғызу үшін аумақтың топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы секундына шаршы метрге 250 микробеккерельден (бұдан әрі - мБк/(м2*с) аспайтын учаскелерін таңдайды. Ғимарат құрылысын топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 250 мБк/(м2*c) асатын учаскеде жобалау кезінде ғимараттың жобасында радоннан қорғану жүйесі ұсынылады.

      310. Техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілмейтін ұйымдарда жұмыскерлердің өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену деңгейлері ГН-да келтірілген мәндерден аспауы тиіс. Жұмыс ұзақтығын өзгерту, радиациялық әсер деңгейін айқындайтын өндірістік шаңдағы радионуклидтердің радиоактивтік тепе-теңдігінің бұзылу жағдайларында ұйым әкімшілігі қорытынды негізінде радиациялық әсерді бақылау деңгейлерін белгілеуі тиіc.

      311. Табиғи сәулелену көздері себепші болған радиациялық жағдайды бақылау жүзеге асырылуға тиіс жұмыс жасайтын ұйымдардың, цехтардың немесе жеке жұмыс орындарының тізбесін құрастыру үшін оларға бастапқы тексеру жүргізіледі.

      312. Егер тексеру нәтижесінде ұйымда жұмыскерлердің 1 мЗв/жыл сәулелену дозаларынан асу жағдайлары анықталмаған болса, онда одан әрі радиациялық бақылау міндетті болып табылмайды. Алайда өндірістік технологияны жұмыскерлердің сәулеленуінің ұлғаюына әкеліп соғуы мүмкін түрде елеулі өзгерту кезінде қайтадан тексеру өткізіледі.

      313. Дозаның ұлғаюы 1 мЗв/жыл белгіленген, бірақ дозаның 2 мЗв/жыл ұлғаюы жоқ ұйымдарда жұмыскерлердің сәулелену деңгейлері ең жоғары жұмыс орындарында іріктелген радиациялық бақылау жүргізіледі.

      314. Жұмыскерлердің сәулелену дозалары 2 мЗв/жыл аспайтын ұйымдарда сәулелену дозаларын тұрақты бақылау жүзеге асырылады және оларды төмендету бойынша іс–шаралар жүргізіледі.

      315. Белгіленген нормативтен (5 мЗв/жыл) жоғарылау анықталған жағдайларда, ұйым әкімшілігі жұмыскерлердің сәулеленуін төмендету бойынша шаралар қабылдайды. Көрсетілген нормативті сақтау мүмкін болмаған жағдайда, ұйымдарда тиісті жұмыскерлерді жұмыс жағдайлары бойынша техногендік сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналға теңестіруге жол беріледі. Қабылданған шешім туралы ұйым әкімшілігі мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының ведмоствасына хабарлайды. Жұмыс жағдайлары бойынша техногендік сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналға теңестірілген тұлғаларға А тобының персоналы үшін белгіленген радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша барлық талаптар қолданылады.

      316. Өндіріс қалдықтары осы Санитариялық қағидалардың "Радиоактивті қалдықтарды жинауға, пайдалануға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" деген бөлімінде келтірілген критерийлер бойынша радиоактивті қалдықтар санатына жатқызылатын ұйымдарда оларды жинау, уақытша сақтау және көму ұйымдастырылуы тиіс.

      317. Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша талаптар реттелетін табиғи сәулелену көздеріне: радон изотоптарына және олардың үй-жайлары ауасында ыдырау өнімдеріне, құрылыс бұйымдарында болатын табиғи радионуклидтердің гамма-сәулеленуіне, ауыз суда, тыңайтқыштарда және пайдалы қазбаларда болатын табиғи радионуклидтерге қолданылады.

      318. Халықтың радиациялық қауіпсіздігінің салыстырмалы дәрежесін табиғи сәулелену көздерінің тиімді дозаларының мынадай мәндері сипаттайды: 2 мЗв/жыл кем – сәулелену елдің тұрғындары үшін табиғи сәулелену көздері дозаларының орташа мәндерінен аспайды; 2-ден 5 мЗв/жыл дейін - көтеріңкі сәулелену; 5 мЗв/жыл астам - жоғары сәулелену. Сәулеленудің жоғары деңгейлерін төмендету бойынша іс-шаралар бірінші кезекті тәртіпте жүзеге асырылуы тиіс.

      319. Тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттар тұрғызу үшін аумақтардың учаскелерін таңдау кезінде гамма-аясы 0,3 мкГр/сағ аспайтын және топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м2*с) артық емес учаскелер бөлінеді.

      320. Ғимарат құрылысы үшін радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м2хс) артық учаске бөлінген кезде ғимараттың жобасында радоннан қорғану жүйесі көзделген болуы тиіс (тұтас бетон тұғырық, жертөле үй-жайы жаппасының жетілдірілген оқшаулауы). Топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м2*с) кем болған кезде радоннан қорғану іс-шараларының қажеттілігі әр жағдайда қорытынды негізінде айқындалады.

      321. Өндірістік радиациялық бақылау тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттардың барлық құрылысы, қайта жаңарту, күрделі жөндеу және пайдалану кезеңдерінде жүзеге асырылуы тиіс. Нормативтік мәндерден асу анықталған жағдайларда себептерге талдау жүргізіледі және гамма-сәулелену қуатын және (немесе) үй-жайлардың ауасындағы радон құрамын төмендетуге бағытталған қорғану іс-шаралары жүзеге асырылады. Салынып, қайта жаңартылып немесе күрделі жөнделіп жатқан ғимараттың гамма-сәулелену қуаты және үй-жайлардың ауасындағы радонның көлемдік белсенділігінің нормативтік мәндерге дейін төмендетілмей ғимарат немесе оның бір бөлігін іске пайдалану құқығына санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды берілмейді.

      322. Тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттарды өндірістік радиациялық бақылауды заңнамада белгіленген тәртіппен аккредиттелген ұйымдар жүзеге асырады.

      323. Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттарда олардың құрылысы, реконструкциясы, пайдалануға беру және пайдалану кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша осы санитариялық қағидалардың талаптарының орындалуын мемлекеттік қадағалауды халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшесі жүзеге асырады.

      324. Құрылыс материалдары мен бұйымдарындағы табиғи радионуклидтер құрамын бақылауды өндіруші ұйым жүзеге асырады. Табиғи радионуклидтердің үлестік белсенділігінің мәндері мен қауіптілік сыныбы материалдар мен бұйымдардың әр партиясының ілестірме құжаттамасында (паспортында) көрсетілуі тиіс.

      325. Фосфорлы тыңайтқыштар мен мелиоранттардағы табиғи радионуклидтердің үлестік белсенділігінің мәндерін жеткізушілер көшірмесін алушы ұйым мемлекеттік қадағалау халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствосына табыстауға тиіс ілеспе құжатта көрсетеді.

17. Радиациялық апаттар кезінде радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар

      326. Радиациялық апат кезіндегі халықтың және персоналдың радиациялық қауіпсіздігі жүйecі апаттың теріс салдарларын неғұрлым төмендетуге, детерминделген әсерлердің туындауының алдын алу және стохастикалық әсерлердің ықтималдығын азайтуды қамтамасыз етуі тиіс. Радиациялық апат анықталған жағдайда, апаттың дамуын тоқтату, сәулелену көзін бақылауды қалпына келтіру мен сәулелену дозаларын және персонал мен халықтың қатарынан сәулеленген тұлғалардың санын, өндірістік үй-жайлар мен қоршаған ортаның радиоактивтік ластануын, апат әкелген экономикалық және әлеуметтік шығыстарды неғұрлым төмендету бойынша шұғыл шаралар қабылдануы тиіс.

      327. Әрбір радиациялық объектінің жобалық құжаттамасында жабдықтың ақаулығының, персоналдың жаңсақ әрекеттерінің, зілзала нәубеттерінің немесе сәулелену көздерін бақылаудан айырылу мен адамдардың сәулеленуіне және (немесе) қоршаған ортаның радиоактивтік ластануына әкеліп соғуы мүмкін өзге де себептердің салдарынан туындайтын ықтимал апаттар айқындалған болуы тиіс.

      328. І-ІІ санаттардың радиациялық объектілерінің жобалық құжаттамасында:

      1) радиациялық апаттың салдарларын жою бойынша шұғыл жұмыстар жүргізу үшін қажетті жеке қорғаныш құралдарының, дәрі-дәрмектердің, радиометрлік және дозиметрлік аспаптардың, дезактивация және санитариялық өңдеу құралдарының, құрал-саймандар мен мүкәммалдың апаттық қорының номенклатурасы, көлемі және сақталу орындары кіретін "Азаматтық қорғаныстың инженерлік–техникалық іс-шаралары. Төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша іс–шаралар" бөлімі;

      2) "Персонал мен халықты радиациялық апаттан және оның салдарларынан қорғау бойынша іс–шаралар жоспары" бөлімі болуы тиіс.

      329. Персонал мен халықты радиациялық апаттан және оның салдарларынан қорғау бойынша іс-шаралар жоспарында мынадай негізгі бөлімдер болады:

      1) апаттың ықтимал себептерін, типтері мен даму сценарийлерін, сондай-ақ түрлі апат типтері кезіндегі болжалды радиациялық жағдайды ескере отырып, радиациялық объектідегі ықтимал апаттар болжамы;

      2) қорғаныш іс-шараларын жүргізу туралы шешім қабылдау үшін критерийлер;

      3) апатты және оның салдарларын жою кезінде өзара әрекеттесу жүзеге асырылатын ұйымдар тізбесі;

      4) апаттық радиациялық бақылауды ұйымдастыру;

      5) радиациялық апаттың сипатын және мөлшерлерін бағалау;

      6) апаттық жоспарды қолданысқа енгізу тәртібі;

      7) хабар беру және ақпараттандыру тәртібі;

      8) персоналдың апат кезіндегі мінез–құлқы;

      9) лауазымды адамдардың апаттық жұмыстар жүргізу кезінде қабылдайтын әрекеттері;

      10) апаттық жұмыстар жүргізу кезіндегі персоналды қорғау шаралары;

      11) өртке қарсы іс–шаралар;

      12) халықты және қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар;

      13) зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету;

      14) радиоактивтік ластану ошақтарын (учаскелерін) оқшаулау және жою бойынша шаралар;

      15) персоналды апат жағдайына дайындау және жаттықтыру.

      330. Барлық радиациялық объектілерде "Персоналдың апаттық жағдайларда әрекет етуі бойынша нұсқаулық" болуы тиіс.

      331. Радиациялық объектінің өндірістік учаскелерінде, санитариялық өткізгіште және медициналық пунктте апат кезінде зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетудің қажетті құралдарының жинағы бар дәрі қобдишалары, ал ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін объектілерде ластануға ұшыраған адамдарды санитариялық өңдеу құралдарының толықтырылып отыратын қоры болуы тиіc.

      332. Радиациялық апат болуы мүмкін әрбір ұйымда сигналдары бойынша персонал радиациялық апатты жою бойынша іс–шаралар жоспарына және лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес әрекет етуі тиіс, туындаған апат туралы шұғыл хабарлау жүйесі көзделеді.

      333. Радиациялық апаттың болуы анықталатын барлық жағдайларда ұйым әкімшілігі радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында мемлекеттік басқаруды, қадағалауды және бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды жедел түрде хабардар етеді.

      334. Мемлекеттік органдар "Радиациялық апат жағдайында халықты қорғау бойынша іс-шаралар жоспарына" сәйкес радиациялық апат туралы деректердің радиациялық қорғау саласының мамандарына тез жеткізілуін және олардың халықты радиациялық апат, қорғанудың ұсынылатын құралдары мен әдістері туралы хабарлауға қатысуын қамтамасыз етеді.

      335. Апатты және оның салдарларын жою бойынша жұмыстар жүргізуге бәрінен бұрын мамандандырылған апаттық бригадалардың мүшелері тартылуы тиіс. Қажет болған жағдайларда, осы жұмыстарды орындау үшін персоналдан отыз жастан асқан, медициналық қарсы көрсетілімдері жоқ адамдар ықтимал сәулелену дозалары және денсаулық үшін қаупі туралы хабардар етілгеннен кейін, олардың ерікті жазбаша келісімі бойынша тартылуы мүмкін. Әйелдер апаттық жұмыстарға қатысуға тек айрықша жағдайларда ғана жіберілуі мүмкін.

      336. Апаттың салдарларын жою бойынша жұмыстардың алдында жұмыстар сипаты мен кезектілігі түсіндіріле отырып, радиациялық қауіпсіздік мәселелері бойынша персоналға нұсқау жүргізіледі. Қажет болған жағдайда алдағы операцияларды алдын ала жаттықтыру керек.

      337. Апаттың салдарларын жою бойынша жұмыстар және персоналдың ықтимал қайта сәулеленуімен байланысты басқа іс-шараларды орындау радиациялық бақылау бойынша жұмыстың шекті ұзақтығы, қосымша қорғаныш құралдары, қатысушылардың және жұмыстардың орындалуына жауапты адамның тектері айқындалатын арнайы рұқсат (рұқсаттама) бойынша жүргізілуі тиіс.

      338. Апатты жою кезінде персоналдың жоспарланатын көтеріңкі сәулеленуін регламенттеу ГН-да айқындалады. Жоспарланатын көтеріңкі сәулеленуге апаттық-қалпына келтіру жұмыстарына қатысатын радиациялық объектінің персоналы мен апаттық-құтқару қызметтері мен жасақтарының мамандары үшін жол беріледі.

      339. Радиациялық бақылау тәртібі орындалатын жұмыстардың ерекшеліктері мен жағдайларын ескере отырып, қорытындыға сәйкес айқындалады.

      340. Жарақатпен зақымданған, химиялық уланған немесе 0,2 Зв жоғары дозада сәулеленуге ұшыраған адамдарды медициналық тексеруге жіберу қажет. Радиоактивтік ластану жағдайында адамдарға санитариялық өңдеу және киімге дезактивация жүргізілуі тиіс.

      341. Көлемді аумақтардың радиоактивтік ластануына әкеліп соққан радионуклидтердің қоршаған ортаға шығуымен болған радиациялық апат кезінде халықты қорғау шешімдер қабылдау үшін ГН-да келтірілген критерийлерге сәйкес жүзеге асырылады.

      342. Апаттың салдарларын жою және оның себептерін тергеу қажет болған жағдайда аймақ, аумақ және объект деңгейлерінде Қазақстан Республикасының заңнамасы белгілеген тәртіпте жүргізіледі.

      343. Халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствасы радиациялық апатты тексеру және салдарларын жою кезінде мынадай міндеттерді орындауға қатысуы тиіс:

      1) апаттық сәулеленуге ұшырауы мүмкін адамдарды анықтау;

      2) апатты тексеру және салдарларын жоюға қатысатын адамдардың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуді бақылау;

      3) өндірістік және қоршаған ортаның, сумен жабдықтау көздерінің, азық-түлік өнімдерінің радиоактивтік ластану деңгейлерін бақылау;

      4) радиациялық жағдайды және персонал мен халықтың жекелеген топтарының, сондай-ақ апаттық жұмыстарға қатысқан адамдардың жеке сәулелену дозаларын гигиеналық бағалау;

      5) дезактивацияның мен санитариялық өңдеудің тиімділігін бағалау;

      6) орталық атқарушы органдар мен ұйымдар үшін радиациялық жағдайды болжай отырып, персоналды және халықты қорғау бойынша ұсыныстар әзірлеу;

      7) радиоактивті қалдықтардың жиналуын, шығарылуын және көмілуін бақылау.

      344. Халықтың радиоактивтік ластану аймақтарындағы тұрмысының ерекше режімдері, тиісті аумақтағы радиациялық жағдайды бақылау, халықтың сәулелену дозаларын есепке алу қорытындыға сәйкес жүзеге асырылады.

      345. Радиациялық апат нәтижесінде радиоактивтік ластануға ұшыраған аумақтарда мыналар:

      1) аумақтың радиоактивтік ластану есебінен халықтың сәулелену дозалары 10 мкЗв/жыл асуы мүмкін болса, оларды бағалау жолымен радиациялық бақылау;

      2) халықтың басқа негізгі сәулелену түрлерін радиациялық бақылау;

      3) егер аумақтың радиоактивтік ластану есебінен халықтың сәулелену дозасы 1,0 мЗв/жыл асатын болса, сәулеленудің барлық негізгі түрлері бойынша дозаларды оңтайландырып төмендету;

      4) егер аумақтың радиоактивтік ластану есебінен сәулелену дозасы 0,1 мЗв/жыл acca, бірақ 1,0 мЗв/жыл артық болмаса, халықтың қалыпты тұрмысын, аумақтың шаруашылық және әлеуметтік қызметін бұзбайтын оңтайландырылған қорғану іс-шаралары жүзеге асырылады.

      346. Радиоактивтік ластануға ұшыраған аумақта шаруашылық қызметті жүзеге асыратын ұйымның әкімшілігі жұмыскерлердің радиоактивтік ластанудың есебінен сәулеленуі 5 мЗв/жыл аспайтын жұмыс жағдайларын қамтамасыз етеді. Радиоактивтік ластану есебінен жұмыскерлердің сәулеленуі 1 мЗв/жыл асатын ұйымдарда радиациялық бақылауды жүзеге асыратын және оңтайландыру қағидатына сәйкес жұмыскерлердің сәулелену дозаларын төмендету бойынша іс-шаралар жүргізетін радиациялық қауіпсіздік қызметі құрылуы тиіс. Радиациялық бақылау тәртібі қорытындыға бекітіледі.

      347. Сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін ұйымға қызмет көрсететін медициналық ұйым апаттық сәулелену жағдайына:

      1) радиациялық бақылау аспаптарымен;

      2) тері жабындарын, күйіктер мен жараларды дезактивациялау құралдарымен (ашық түрдегі радиоактивті заттармен жұмыс кезінде);

      3) организмнен радионуклидтер шығаруды жылдамдату құралдарымен;

      4) радиопротекторлармен жабдықталады.

      348. А тобының персоналы ішіндегі адамдарды сәулелену көздерімен жұмыс істеуін тоқтатқаннан кейін мерзімдік медициналық тексеру көрсетілген жұмыстар уақытында медициналық ұйымда немесе ол сәулелену көздерімен жұмыс істеген ведомствоның басқа медициналық ұйымында жүргізіледі.

      349. Бір жыл ішінде 200 мЗв астам тиімді дозада сәулеленуге ұшыраған немесе негізгі сәулелену көздерінің бірінен 500 мЗв немесе барлық сәулелену көздерінен 1000 мЗв астам доза жинаған халық ішіндегі адамдарды медициналық тексеруді аумақтық денсаулық сақтау басқармасы ұйымдастырады.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
1-қосымша

Эквивалентті дозаны есептеу кезінде сәулеленудің жекелеген
түрлері үшін өлшемді коэффициенттер (WR)

      1-кесте

Сәулеленудің жекелеген түрлері үшін

өлшемді коэфициенттер

Сәулеленудің әр түрлерінің салыстырмалы тиімділігін ескеретін енген доза көбейткіштері

1

2

3

1

Кез келген энергиялардың фотондары

1

2

Кез келген энергиялардың электрондары мен мюондары

1

3

10-нан кем килоэлектронвольт (бұдан әрі – кэВ) энергиясы бар нейтрондар

5

4

10 кэВ-тен 100 кэВт дейін энергиясы бар нейтрондар

10

5

100 кэВ-тен 2 мегаэлектронВольт (бұдан әрі - МэВ) дейін энергиясы бар нейтрондар

20

6

2 MэB-тен 20 MэB дейін энергиясы бар нейтрондар

10

7

20 MэB астам энергиясы бар нейтрондар

5

8

Серпім протондарынан басқа 2 МэВ астам энергиясы бар протондар

5

9

Альфа-бөлшектер, бөліну жарықшақтары, ауыр ядролар

20


      Барлық мәндер денеге түсетін, ал ішкі сәулелену жағдайында - ядролық түрлену кезінде шығатын сәулеленуге жатады.

Тиімді дозаны есептеуге арналған тіндер мен ағзалар үшін
өлшемді коэффициенттер (WT)

      2-кесте

Тіндер мен ағзалар үшін тиімді дозаны

есептеуге арналған өлшемді

коэффициенттер (WT)

Ағзалар мен тіндердегі эквивалентті доза көбейткіштері

1

Гонадалар

0,20

2

Сүйектің кемігі (қызыл)

0,12

3

Тоқ ішек

0,12

4

Өкпе

0,12

5

Асқазан

0,12

6

Қуық

0,05

7

Төс безі

0,05

8

Бауыр

0,05

9

Өңеш

0,05

10

Қалқанша безі

0,05

11

Тері

0,01

12

Сүйек беті жасушалары

0,01

13

Басқалары (бүйрекбез, бас миы, тыныс алу ағзаларының экстраторокальдық бөлімі, жіңішке ішек, бүйрек, бұлшық ет тіні, ұйқы без, көкбауыр, айырша без және жатыр)

0,05


      Санамаланған ағзаларлардың немесе тіндердің бірі өлшеулі коэффиценттер айқындалған он екі ағзаның немесе тіннің кез келгенінен алынған ең үлкен дозадан асатын эквивалентті дозаны алған жағдайларда, осы ағзаға немесе тінге 0,025-ге тең өлшемді коэффициентті тіркеу керек, ал қалған ағзаларға немесе тіндерге "Басқалары" айдарынан 0,025-ге тең жиынтық коэффициент тіркеу керек.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
2-қосымша

Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі қағидаттары
1. Негіздеу қағидаты

      1. Неғұрлым қарапайым жағдайларда негіздеу қағидатын тексеру пайда мен зиянды салыстыру арқылы жүзеге асырылады:


(1)

      мұнда X – радиациялық қорғауға шығындарды қоспағанда, сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын құруға және пайдалануға арналған барлық шығындарды шегергенде сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын қолдану пайдасы;

      У1 – барлық қорғау түрлеріне арналған шығындар;

      У2 – адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға қорғау шараларымен жойылмаған сәулеленуден келетін зиян.

      2. Пайданың (Х) және зиянның жиынтығының (У1 + У2) арасындағы айырмашылық нөлден көп болуға тиіс, ал пайдаға (Х) қол жеткізудің эквивалентті әдістері бар болғанда бұл айырмашылық ең жоғары болуға тиіс. Пайданың зияннан асуына қол жеткізу мүмкін болмаған жағдайда, сәулелену көзінің осы түрін қолданудың қабылдауға жарамсыздығы туралы шешім қабылданады.

      Техникалық және экологиялық қауіпсіздік жақтары ескерілуі тиіс.

      3. Көбіне пайда мен зиян әртүрлі көрсеткіштер арқылы өлшенетін сәулелену көзінің пайдасы мен зиянын салыстырумен байланысты негіздеу қағидатын тексеру тек радиологиялық критерийлермен ғана шектелмейді, сонымен бірге әлеуметтік, экономикалық, психологиялық және басқа факторларды қамтиды.

      4. Әртүрлі сәулелену көздері мен сәулелену жағдайлары үшін пайданың нақты шамаларының өз ерекшеліктері бар (атом электр станциясы (АЭС) өндірген энергия, диагностикалық және басқа ақпарат, қазбаланған табиғи ресурстар, баспанамен қамтамасыз етілу). Оларды бірдей уақыт аралықтарында адам-өмір жылын қысқарту түрінде сәулеленуден болатын ықтимал залалмен салыстыру үшін пайданың жалпылама өрнегіне келтіру керек. Бұл ретте бір адам-Зв ұжымдық тиімді дозасында сәулелену бір адам-өмір жылынан айырылуға әкеледі деп қабылданады.

      5. Басымдық экономикалық пайдалармен салыстырғанда денсаулық көрсеткіштеріне беріледі. Пайда-зиян арақатынасының медициналық-әлеуметтік негіздемесі сәулеленумен байланысты қызметтің денсаулық үшін пайдасы мен зиянының сандық және сапалық көрсеткіштерінің негізінде жасалынуы мүмкін.

      6. Сандық бағалау үшін мына теңсіздікті пайдалану керек:

      У0 > У2, (2)

      мұнда У2 мәні (1) формуладағыдай,

      У0 - сәулеленумен байланысты осы қызмет түрінен бас тарту нәтижесінде денсаулыққа келген зиян.

      Сапалық бағалау мына формуланың көмегімен орындалуы мүмкін:


, (3)

      мұнда Z - сәулеленумен байланысты қызметтің нәтижесінде зиянды факторлардың әсер ету қарқындылығы;

      Z0 - сәулеленумен байланысты қызметтен бас тарту кезінде персоналға немесе халыққа әсер ететін зиянды факторлар;

      DZ және DZ0, - Z және Z0 факторлары әсерінің рұқсат етілген қарқындылығы.

2. Оңтайландыру қағидаты

      7. Оңтайландыру қағидатын іске асыру қорғау іс-шараларын жүргізу жоспарланатын уақытта әр кезде жүзеге асырылуы тиіс. Осы қағидатты іске асыру үшін жауапты радиациялық қорғау қажеттілігі туындайтын объектілерде немесе аумақтарда радиациялық қауіпсіздікті ұйымдастыруға жауапты қызмет немесе тұлғалар болып табылады.

      8. Сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын қалыпты пайдалану жағдайларында оңтайландыру (қорғанысты жетілдіру) тиісті шектерден мардымсыз төмен - жеке доза жылына 10 мкЗв деңгейге қол жетер диапазондағы сәулелену деңгейлері кезінде жүзеге асырылуға тиіс.

      9. Оңтайландыру қағидатын іске асыру негіздеу қағидаты сияқты халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствосы бекітетін арнайы әдістемелік нұсқаулар бойынша, ал олар басылып шыққанға дейін - негіздеуші құжаттардың радиациялық-гигиеналық сараптамасын өткізу арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Бұл ретте РҚН-ға сәйкес тиімді дозаны бір адам-зивертке төмендететін қорғауды жетілдіру үшін ең аз шығын болып бір жылдық жанға шаққандағы ұлттық табысқа (халықаралық ұсынымдарда қабылданған альфа шамасы) тең шығын саналады.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
3-қосымша

Жекелеген техногендік сәулелену көздерінен
халықтың сәулеленуіне квоталар белгілеу бойынша ұсынымдар

      1. Квоталар белгілеудің мақсаты бірнеше радиациялық объектілерден сәулеленуге ұшырап отырған халық үшін РҚН-да белгіленген халықтың техногендік сәулелену дозасының шегінен (1 мЗв/жыл) асыруға жол бермеу және оңтайландыру қағидатына сәйкес халықтың техногендік көздерден сәулеленуін төмендету болып табылады.

      2. І санаттың радиациялық объектілерінің жобалық құжаттамасында объектінің қалыпты жұмысы кезінде халықтың сәулеленуіне квоталар айқындалған болуы тиіс. Квоталардың сандық мәндері қорытынды негізінде бекітіледі.

      3. Квоталар объектінің байқау аймағында тұратын халықтың критикалық топтарының сәулеленуінің жеке тиімді орташа дозасының шамалары үшін белгіленеді.

      4. Квоталар радиациялық объектіні қалыпты пайдалану кезінде санитариялық-қорғаныш аймағының шектерінен тыс халықтың критикалық тобының сәулеленуі ең аз мәнді шамадан – 10 мкЗв/жыл артуы мүмкін барлық радиациялық факторлар (ауаға шығарындылар, суға тастандылар және басқалары) үшін белгіленеді.

      5. Квотаның мөлшерлері халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің қол жеткен деңгейін ескере отырып радиациялық объектідегі сәулелену көздерін қалыпты пайдалану есебінен халықтың критикалық топтарының ықтимал сәулелену деңгейінің жоғарғы шегін сипаттауы тиіс.

      6. Әр түрлі сәулелену көздерінің квоталар жиынтығы РҚН белгілеген халықтың сәулелену дозасының шегінен аспауы тиіс. Халық үшін дозаның шегі мен квоталар жиынтығы айырмашылығының шамасы халықтың техногендік сәулелену көздерінен радиациялық қауіпсіздігінің дәрежесін сипаттайтын резерв ретінде қарастырылуы тиіс.

      7. Квоталар мәндері жекелеген радиациялық факторлардың (санитариялық-қорғаныш аймағының шекарасындағы сәулелену дозасының қуаты, шығарындылар мен төгінділер қуаты, қоршаған орта объектілеріндегі радионуклидтер құрамы) рұқсат етілетін деңгейлерін есептеу үшін қолданылады.

Жобалау және пайдалану кезінде әртүрлі әлеуетті қауіпсіздік
санаттарының ЯРЭҚ-на қойылатын талаптар

РҚҚҚСЭ талаптары

ЯРЭҚ санаты

I

II

III

IV

1

2

3

4

5

ЯРЭҚ орналастыру алаңын таңдау

(14-т.)

Заңнамаға сәйкес

Талаптары жоқ

Талаптары жоқ

СҚА болуы

(13-т.)

халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствасы келісуге жатады, ЯРЭҚ алаңы шегімен шектелуі мүмкін

ЯРЭҚ алаңының шегімен шектеледі

СҚА көзделмейді

Байқау аймағының (БА) болуы

БА қажет. Халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствасы келісуге жатады

БА қажет емес

Көзделмейді

ЯРЭҚ қалыпты пайдалану кезінде халыққа әсері

Сәулеленуге квотамен шектелген

Әсері жоқ

Әсері жоқ

Көзделмейді

Қондырғыны пайдаланудан алу жоспарының болуы

Жобалау кезінде алдын ала жасалған жоспар

Жобалау кезінде алдын ала жасалған жоспар

Жобалау кезінде алдын ала жасалған жоспар

Көзделмейді

Радиациялық апат жағдайында халықты қорғау іс-шаралары жоспарының болуы



Қажет



Қажет



Қажет емес



Регламенттелмейді

Жобада сыртқы әсерден қорғау бөлімінің болуы



Қажет



Қажет



Қажет емес



Қажет емес

Радиациялық жағдайды үздіксіз бақылаудың стационарлық автоматтандырылған құралдарын қолдану



Қажет



Қажет

Қажет емес

Қажет емес

Жүйелер мен жабдықтар сыныптамасы

Қажет

Қажет

Қажет

Қажет емес

Пайдаланудың технологиялық регламентінің болуы

Қажет

Қажет

Пайдалану нұсқаулығы

Пайдалану нұсқаулығы

ЯРЭҚ қауіпсіздігін талдау бойынша есептің болуы

Қажет

Қажет

Радиациялық қауіпсіздік бойынша жоба бөлімі

Радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулық

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
4-қосымша

Сыртқы иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау кезінде
пайдаланылатын эквивалентті дозаның қуаты

      1-кесте

Сәулеленетін адамдар санаты

Yй-жайлар мен аумақтардың мақсаты

Сәулелену ұзақтығы, сағ/жыл

Эквивалентті дозаның жобалық қуаты, мкЗв/с

Персонал





А тобы


Б тобы

Персонал тұрақты болатын үй-жай

1700

6,0

Персонал уақытша болатын үй-жай

850

12

Б тобы персоналы болатын ұйымның үй-жайы және санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы

2000

1,2

Халық

Кез келген басқа үй-жайлар және аумақтар

8800

0,03

Көлік құралдары беттерінің радиоактивтік ластануының рұқсат етілетін деңгейлері, минутына шаршы сантиметрге бөлшектермен (бұдан әрі – бөлш/см2x мин)

      2-кесте

Ластану объектісі

Ластану түрі

Алынатын

(бекітілмеген)

Алынбайтын

(бекітілмеген)

Альфа –

активті радионуклидтер

Бета –

активті радионуклидтер

Альфа –

активті радионуклидтер

Бета –

активті радионуклидтер

Контейнердің қорғау ыдысының сыртқы беті

Жол

берілмейді

Жол

берілмейді

Регламенттелмейді

200

Вагон-контейнердің сыртқы беті

Жол

берілмейді

Жол

берілмейді

Регламенттелмейді

200

Контейнердің қорғау ыдысының ішкі беті

1,0

100

Регламенттелмейді

2000

Көлік контейнерінің сыртқы беті

1,0

100

Регламенттелмейді

2000

Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар сыныбы

      3-кесте

Жұмыстар сыныбы

А тобына келтірілген жұмыс орнындағы жиынтық белсенділік, Бк

І сынып

108 артық

І сынып

105-нан 108-дейін

ІІ сынып

103-нан 105-дейін


      1. Сұйықтықтармен қарапайым операциялар кезінде (буландырусыз, қайнатусыз, барботажсыз) жұмыс орнындағы белсенділікті он есеге ұлғайтуға жол беріледі.

      2. Генераторлардан медициналық мақсаттағы қысқа мерзімдік радионуклидтер алу (элюирлау) және өлшеп-орау бойынша қарапайым операциялар кезінде жұмыс орнындағы белсенділікті жиырма есе ұлғайтуға жол беріледі. Жұмыс сыныбы еншілес радионуклидтің бір мезгілде шайылатын (элюирланатын) ең жоғары белсенділігі бойынша айқындалады.

      3. Ашық радионуклидтік сәулелену көздерін сақтау кезінде белсенділікті жүз есе ұлғайтуға жол беріледі.

Сұйық және қатты радиоактивті қалдықтар сыныптамасы

      4-кесте

Қалдықтар санаты

Үлестік белсенділігі, кБк кг

бета-сәулелеуші радионуклидтер

альфа-сәулелеуші

радионуклидтер

(трансурандық радионуклидтерді қоспағанда)

Трансурандық радионуклидтер

Белсенділігі төмен

103 кем

102 кем

101 кем

Белсенділігі орташа

103-нан 107-дейін

102-нан 106 дейін

101-нан 105 дейін

Белсенділігі жоғары

107артық

106 артық

105 артық

Сұйық және қатты радиоактивті қалдықтар сыныптамасы

      кесте 5

Қалдықтар санаты

Радиоактивті ластану деңгейі, бөлшек/(см2 х мин)


бета-сәулелеуші радионуклидтер

альфа-сәулелеуші

радионуклидтер

(трансурандық радионуклидтерді қоспағанда)

Трансурандық радионуклидтер

Белсенділігі төмен

5х10(2) -нан

10(4) дейін

5 х 10(1) -нан

10(3) дейін

5-нан 10(2) дейін

Белсенділігі орташа

10(4) -нан

10(7) дейін

от 10(3) -нан

10(6)

10(2) -нан 10(5) дейін

Белсенділігі жоғары

10(7) артық

10(6) артық

10(5) артық

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
5-қосымша

Иондаушы сәулелену көздеріне (бұдан әрі - ИСК)
Ақпараттық карта

      1. Ұйым _____________________________________________________________

      (толық және қысқаша атауы, әкімшілік ауданы, мекен-жайы, телефоны)

      2. Министрлік, ведомство ____________________________________________

      (толық және қысқаша атауы, мекен-жайы)

      3. Жоғары тұрған (тікелей ұйымнан жоғары) ұйым ______________________

      (толық және қысқаша атауы, мекен-жайы, телефоны)

      4. Информациялық карта алатын ұйымның бөлімшесі (объекті) ___________

      (атауы, ұйым, құрылымына бағыныштылығы, әкімшілік ауданы,

      мекен-жайы, телефоны)

      5. Объектідегі радиациялық қауіпсіздікке жауапты лауазымды адам

      _____________________________________________________________________

      (лауазымы, жауапкершілік жүктеу туралы ұйым бойынша бұйрықтың нөмірі,

      күні, телефоны)

      6. ИСК-мен жұмыс істеугe рұқсат етіледі

ИСК түрі және сипаттамасы

Жұмыстар түрі және сипаттамасы

Жұмыстар жүргізу орны

Шектеу жағдайлары

1

2

3

4

I. Ашық ИСК-мен жұмыстар




II. Жабық ИСК-мен жұмыстар




III. Сәуле өндіретін

құрылғылармен жұмыстар




IV. ИСК-мен басқа жұмыстар





      7. Тексеру нысандарының информациялық картасы санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талабына сай толтырылады

      ИСК қолданатын ұйымның басқарушысы __________________________________

      (Т.А.Ә.)

      Информациялық картаның толтырылу күні

      "___"________ _______ жыл

      "___"_____20__ж. дейін жарамды,

      Орындаушы:

      _____________________________________________________________________

      (тегі, аты, әкесінің аты, лауазымы, МСЭҚ органы атауы, телефоны)

      Тапсырылды: ______ данада орындалды

Дана №

Ұйым

Күні

Тапсырылуы туралы белгі

(қолы)









  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
6-қосымша

Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс
істеу құқығына информациялық карта толтыру бойынша нұсқаулық

      1. Кестені радиациялық гигиена жөніндегі санитариялық дәрігер толтырады және ол иондаушы сәулелену көздерімен рұқсат етілген жұмыстар туралы барлық қажетті мәліметтерді: ИСК-нің сандық және сапалық сипаттамасы (1-баған), олармен жұмыстардың түрі және сипаты (2-баған), олардың жүргізілетін орны (3-баған) және санитариялық дәрігер осы жұмыстарға рұқсатта ескеру қажет деп есептейтін кейбір шектеулерді (4-баған) қамтуы тиіс.

      Санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының рұқсаты талап етілетін ИСК пайдалануға құқық беретін (ИСК сақтау, радиоизотоптық көздерді тасымалдау, радиоактивті қалдықтарды жинау, тасымалдау және көму бойынша жұмыстарды қоса алғанда) біртұтас құжат болып табылады.

      2. Міндетті түрде ИСК-мен рұқсат етілетін жұмыстар тобына арналған бөлімнің тақырыбы мен нөмірі келтіріледі. ІV бөлім тақырыбының астында І-ІІІ бөлімдерге жатқызуға болмайтын ИСК-мен жұмыстар: радионуклидтер генераторларымен, ядролық реакторлармен, радиоактивті қалдықтармен және аралас немесе қатаң айқындалмаған радиациялық сипаттамалы басқа ИСК-мен жұмыстар келтіріледі.

      3. ИСК-нің әрбір түріне (немесе радиациялық сипаттамасы бар бірнеше түріне) бөлімнің ішінде реттік нөмір беріледі және осы нөмірге 2-4-бағандардағы барлық мәліметтерді осы бағандардағы жазбаларға реттік нөмірлер бере отырып және оларды келесі бағандағы жазбалардың алдыңғыға қатынасын сәйкестендіру үшін пайдалана отырып жатқызу керек.

      4. 1-бағанда келтірілетін міндетті мәліметтер:

      1) І-бөлімде: радионуклид, зат, оның агрегаттық күйі, жұмыс орнындағы ең жоғары рұқсат етілетін бір реттік белсенділік, жылдық тұтыну;

      2) ІІ-бөлімде: нуклид, көз түрі (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшін – типі, маркасы, шығарылған жылы; бейстандартты ИСК үшін – дайындаушы, шығаруға мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының санитариялық-эпидемиологиялық қорытындысының болуы туралы деректер), көздің ең жоғары белсенділігі, жұмыс орындарындағы көздердің ең жоғары рұқсат етілетін бір реттік саны және олардың жұмыс орнындағы жиынтық белсенділігі, жылдық тұтыну (қысқа мерзімдік нуклидтер үшін);

      3) ІІІ-бөлімде: көз түрі (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшін - ІІ-бөлімдегідей мәліметтер), сәулелену түрі, энергиясы және қарқындылығы (немесе (және) үдеткіш кернеуі, ток күші, қуаты), бір мезгілде жұмыс істейтін ИСК-нің ең жоғары рұқсат етілетін саны, бір жерде орнатылған ИСК саны;

      4) ІV-бөлімде: ИСК түрі мен сипатына байланысты І-ІІІ-бөлімдердегі сияқты мәліметтер (радионуклидтер генераторлары үшін – бас нуклид және еншілес өнімдер бойынша өнімділігі туралы деректер);

      5) радиоизотопты көздер мен радиоактивті қалдықтарды арнайы автокөлікпен тасымалдау бойынша жұмыстар үшін – көліктің түрі, маркасы және мемлекеттік нөмірі.

      6) 2-бағанда келтірілетін міндетті мәліметтер – жұмыстардың түрін және сипатын көрсету (стационарлық, стационарлық емес, зерттеу, өндірістік); 3-бағанда келтірілетін міндетті мәліметтер - жұмыстар орны: ғимарат, қабат, цех, учаске, бөлме, аумақ учаскесі (ұйымда немесе одан тыс) нақты белгілеу; 4-бағанда - І бөлімде (және ашық ИСК-мен жұмыстар кезінде ІV бөлімде): осы үй-жайларда жүргізуге рұқсат етілген жұмыстардың сыныбын көрсету керек;

      7) барлық бөлімдерде: кез келген қажетті шектеу жағдайлары – осы жерде ИСК қолданумен байланысты емес басқа жұмыстар жүргізуге рұқсат немесе тыйым (А тобы персоналы немесе басқа жұмыскерлер), зиянды радиациялық емес факторлар әсерін болдырмау немесе азайту.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
7-қосымша

      Нысан

      Рұқсат етемін

      ________________________

      (ұйым басшысының қолы)

      ______ жылғы "____"__________

Радиоактивтік заттар беруге талап
(екі данада жасалады)

      Мына ________________________________________________________________

      (нақты қандай жұмыс үшін екені көрсетілсін)

      радиоактивті заттар беруді өтінемін: ________________________________

Қажет

Іс жүзінде берілді

Заттың атауы және қосылыстар түрі

Мөлшері (көздер көлемі немесе саны)

Жалпы белсенділігі

Мөлшері

(көздер көлемі немесе саны)

Белсенділігі

Паспорт № және күні, көз № (партия №)

Паспорт бойынша

Затты беру сағатына есептегенде

1

2

3

4

5

6

7
















      Радиоактивті заттарды талап Сақтауға жауапты адам берді

      еткен жұмыскер

      ______________________________ ___________________________

      (тегі, аты-жөні) (тегі, аты-жөні)

      ______________________________ ___________________________

      (зертхана немесе цех атауы) (ұйымның атауы)

      _________ жылғы "____"________ ___________________________

      Алды _________________________ (қолы)

      (қолы)

      Сағаты _____ (қысқа мерзімдік үшін) _______ жылғы "___"________

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
8-қосымша

Радионуклидтік сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналы

р/с

Кіріс

Шығыс

Қалдық

Ескертпе

Өнім берушінің атауы

Кіріс жүк құжатының № және күні

Көз, аспап, аппарат, қондырғы атауы

Аспап, аппарат қондырғы

Көз

Кімге берілді немесе берілген күні қойылды

Жүкқұжат немесе талаптың № және күні

Көздер саны және №

Берілген күнгі белсенділігі

мөлшері

Белсенділігі

Растаушы құжаттарды көрсете отырып қайтару, есептен шығару және көму туралы белгі

Зауыттық №

Техникалық паспорт № және күні

Техникалық паспорт беру № және күні

Көздер саны (дана) №

Паспорт бойынша белсенділігі

Көздердің қызмет мерзімі

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17


      1. Радионуклидтік иондаушы сәулелену көзінің әр түріне бөлек беттер ашылады.

      2. Радионуклидтік көздермен жинақталған аспаптарды, аппараттар мен қондырғыларды есепке алу радиоактивті заттарды есепке алудан бөлек жүргізіледі (бөлек журналда).

      3. Есепке алу журналы тұрақты сақталады.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
9-қосымша

      Нысан

      Бекітемін

      ____________________________

      (ұйым басшысының қолы)

      ______жылғы "____" _____________

Ұйымның
радионуклидтік сәулелену көздерін тұтыну
және есептен шығару туралы актісі

      _____________________________________________________________________

      (ұйым атауы)

      Осы актіні жасаған қызметкерлер _____________________________________

      (тегі, аты-жөні)

      Жұмыс басшысы _______________________________________________________

      (тегі, аты-жөні)

      № ___ талап бойынша __ жылғы "____" ________алынған радиоактивті заттар ______________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      (атауы, көздің нөмірі немесе партия нөмірі, паспорт нөмірі және күні)

      саны ___________ үлестік белсенділігі _______________________________

      және жалпы белсенділігі _____________________________________________

      __________ сағат _____________________________ минут өлшеулер бойынша

      (бастапқы құны _______________________________________________ теңге)

      __жылғы "____" ___________________________________ үшін пайдаланылды.

      (жұмыс сипаты көрсетілсін)

      Жұмыс жүргізген _____________________________________________________

      (қызметкердің тегі және аты-жөні)

      Жұмыс барысында _____________________________________________________

      (бастапқы нуклидке не болғаны туралы қысқаша сипаттама)

      Қалдықтар түрінде ___________________________________________________

      __жылғы "____" _____ № _____________ құжат бойынша көмуге тапсырылды.

      Заттың қалдығы ______ мөлшерінде ___________________________________

      жалпы белсенділігі ___________________________________ __жылғы "____"

      (қоймаға қайтарылды немесе жоқ)

      Жұмыс басшысы _______________________________________________________

      (қолы)

      Қызметкер ___________________________________________________________

      (қолы)

      Нуклидтерді сақтауға жауапты ________________________________________

      (тегі, аты-жөні)

      _____жылғы "____" _____ _____________________________________________

      (қолы)

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
10-қосымша

Радиоактивті заттар мен ядролық материалдарды, сәулелену көздер
және радиоактивті қалдықтары бар қондырғылар мен құрылғыларды
тасымалдауға құқық беретін санитариялық-эпидемиологиялық
қорытындыны толтыру нұсқаулығы

      1. Радиоактивті заттар мен ядролық материалдарды, сәулелену көздер және радиоактивті қалдықтары бар қондырғылар мен құрылғыларды тасымалдауға құқық беретін санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны (бұдан әрі - қорытынды) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі радиациялық қауіпсіздікті қадағалау бойынша бас немесе жетекші маман толтырады.

      2. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды радиоактивті заттар мен ядролық материалдарды, сәулелену көздер және радиоактивті қалдықтары бар қондырғылар мен құрылғыларды тасымалдауға құқық беретін құжат болып есептеледі.

      3. "Ұйымның атауы" 1-бағанында ұйымның толық және қысқартылған атауы, әкімшілік ауданы, мекен-жайы, телефоны көрсетіледі.

      4. "Автокөліктің түрі" 2-бағанында радиоактивті заттар мен ядролық материалдарды, сәулелену көздер және радиоактивті қалдықтары бар қондырғылар мен құрылғыларды тасымалдау қандай көлікпен іске асырылады (жабық, ашық). Кузовтың ішкі жоғарғы бетінің өңделуі (ылғалға төзімді және химиялық төзімді жабын), одан қатерсіздендіретін ерітіндіні төгуге арналған құрылғының болуы көрсетіледі.

      5. "Автокөліктің жабдықтары" 3-бағанында радиациялық қорғаныштың экрандайтын құрылғысының, көмір қышқылды өрт сөндіргіштердің орамаларын бекітетін тетіктің, жеке қорғаныш құралдарының, апатты жұмыстарға арналған саймандар жиынтығы, сорвайиялайтын материалдардың және басқа да апат зардаптарын жоятын құралдардың, домалап кетуге қарсы тірегі бар "Радияциялық апат", "Қозғалысқа тиым салынады" деген шығарып қоятын белгілер, Бортта (кузовта), арнайы автокөліктің есігінде радиациялық қауіптілік белгісінің болуы көрсетіледі.

      6. "Апатты жиынтықтармен жабдықталуы" 4-бағанында жеке қорғаныш құралдарының және арнайы киімнің, медициналық қобдишаның, ішкі және сыртқы байланыс және хабар беру құралдарының, апатты жағдайдағы жұмыстарға арналған құралдардың, саймандардың, құрылғылардың болуы көрсетіледі.

      7. 5-бағанда:

      а) ораманың саны, санаты және олардың жиынтық активтігі көрсетіледі. Ораманың санаты ядролық материалдар мен иондаушы сәулелену көздерін тасымалдау қағидаларына сәйкес белгіленеді;

      б) қалдықтардың түрлері, олардың активтігі көрсетіледі.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
11-қосымша

Радиоизотопты аспаптарға арналған сәулелену көзіне қойылатын
санитариялық-техникалық талаптар

      Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының сәулелену көзін дайындауы Қазақстан Республикасы халқының санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік уәкілетті органымен келісілген техникалық шарттар бойынша жүргізілуі тиіс. РИА-ға сәулелену көзі үшін радионуклидті таңдау кезінде мынаны:

      - осы радионуклидті пайдаланудың технологиялық қажеттілігін негіздеуге;

      - уыттылығы ең аз нуклидті таңдау арқылы радионуклидтің уыттылығына;

      - иондаушы сәулеленудің ең аз өткізетін қабілеттілігі бар нуклидті таңдай отырып, сәуле энергиясына назар аудару керек.

      Сериялық РИА-та қолдану үшін дайындалған көздердің үлгілері иондаушы сәулеленудің жабық радионуклидтік көздеріне қойылатын жалпы техникалық талапты анықтайтын қолданыстағы МемСТ-қа сәйкес сынақтарға салынуы тиіс.

      Әрбір көзге оның типін және нөмірін, шығарылу күнін, көлемін, нуклидтің белсенділігін, тағайындалуын және басқа параметрлерін көрсететін техникалық паспорт рәсімделеді. Онда оларды белгілі мерзім ішінде пайдаланғанда көздердің радиациялық тұтастығы, герметикалығы және тазалығы сақталатын кезде температураның рұқсат етілген шегі және орта қысымы, механикалық әсері көрсетіледі. Оларды пайдалануға ұсынылған талаптарға жауап бермейтін жағдайда көздерді қолдануға рұқсат етілмейді.

Радиоизотопты аспаптарға арналған құжаттамаға қойылатын
талаптар

      1. РИА-ға арналған техникалық құжаттамада міндетті түрде мына бөлімдерді қамтуы тиіс:

      1) техникалық талаптар;

      2) қабылдау ережелері;

      3) пайдалану мерзімін ұзартқанда бақылау және сынау әдістері;

      4) тасымалдау және сақтау;

      5) пайдалануға кепілдіктер;

      6) пайдалану жөніндегі нұсқаулар.

      2. "Техникалық талаптар" бөлімінде РИА қолдануы саласы және олардың техникалық сипаттамасы көрсетілуі тиіс:

      1) РИА жататын тобы;

      2) Сәуле көзінің типі және белсенділігі, дайындалуы бойынша техникалық жағдайлары нөмірлері;

      3) РИА пайдалану шарттары және сәуле көзі;

      4) Сәуле көзі орналасқан блок бетінің және одан 1м қашықтықтағы сәулелену дозасының қуаты;

      5) Сәуле көзі бетінің "алынатын" радиоактивті заттармен ластануының деңгейі (сүртінді алу әдісі арқылы);

      6) Бұзылуға арналған жұмыс көлемінің саны;

      7) РИА жұмысы мерзімі;

      8) Жинақтылығы, таңбалануы және орамы;

      "Қабылдау ережесі" бөлімінде мыналар көрсетіледі:

      1) Сынақтардың көлемі және ұсынылатын реттілігі;

      2) Сынақты кім жүргізеді;

      3) РИА параметрлері сынаққа дейін және одан кейін;

      4) Сынақ кезінде қолданылатын бақылау-өлшеу аппаратурасы;

      5) Сынақтардың бағдарламасы және кезеңділігі;

      6) Сәуле көзі бетінен 1 м қашықтықтағы сәулелену дозасының қуаты;

      7) РИА сыртқы беттерінің (немесе сәуле көзі блогының) радиоактивті заттармен ластануы.

      3. "Тасымалдау және сақтау" бөлімінде көлік түрі, радиациялық орамдардың көліктік санаты, РИА-дан адамдардың тұратын орнына және кино-фото пленкалар және т.б.дейінгі арақашықтық, сақтау шарттары.

      4. "Қауіпсіздік талаптары" бөлімінде РИА пайдалану кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша нақты іс-шаралар көрсетілуі қажет.

      5. РИА техникалық құжаттамасында жоғарыда жазылған талаптармен қатар сәуле көздерінің сызбалары, әртүрлі әсерлерге сәуле көзін тексеру жағдайлары мен сынақ нәтижелері келтірілуі тиіс. Сондай-ақ онда сәуле көздері блогының сызбалары және көздің бекітілуінің нақты сипаттамасы, оның экрандалуы және аспаптың жұмыс және жұмыс істемеу қалпына ауыстыру тәсілі көрсетілуі тиіс.

      6. Құқықтың немесе нормативтік құжаттарға сілтеме жасағанда техникалық құжаттаманың берілген бөліміне тікелей қатысты болатын нақты бөлімдерін, тармақтарын, параграфтарын көрсету қажет.

      7. РИА пайдалану жөніндегі нұсқаулықта тасымалдау, сақтау, орнату, профилактикалық жөндеу, пайдалану және РИА-ны (сәуле көзі блогын) кәдеге жарату кезінде, сондай-ақ апаттық жағдайлар туындау кезінде радиациялық қауіпсіздікті (оның ішінде сәуле көзінің бүтіндігін және сақталуын қамтамасыз ету бойынша) қамтамасыз ету жөніндегі шараларды нақты сипаттау қажет.

      8. РИА-ны пайдалану жөніндегі нұсқаулықта РИА-ның апаттық бұзылуы кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі ұсынымдар болуы тиіс. Бұл ретте РИА-ны (сәуле көзін) жұмыс жағдайынан жұмыс істемеу жағдайына ауыстырудың мүмкін болмауы, түсіп қалуы, сәуле көзінің механикалық бұзылуы, өрт сияқты жағдайларды қарау керек.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
12-қосымша

Металдарды шектеусіз пайдалану үшін негізгі ұзақ мерзімдік
радионуклидтердің рұқсат етілген үлестік белсенділігі

Радионуклидтер

Жартылай ыдырау кезеңі

Жеке радионуклидтің рұқсат етілген үлестік белсенділігі ДК, кБк/кг

1

2

3

54Мп

312 тәулік

1,0

60Со

5,3 жыл

0,3

65Zn

244 тәулік

1,0

94Nb

2,0 x 104 жыл

0,4

106Ru + 106mRh

368 тәулік

4,0

110mAg

250 тәулік

0,3

125Sb + 125mTe

2,8 жыл

1,6

134Cs

2,1 жыл

0,5

137Cs + 137mBa

30,2 жыл

1,0

152Eu

13,3 жыл

0,5

154Eu

8,8 жыл

0,5

90Sr + 90Y

29,1 жыл

10,0

226Ra

11,6 х 103 жыл

0,4

232Th

1 х 1010 жыл

0,3


      Металда радионуклидтер қоспасы бар болғанда Qі жекелеген радионуклидтердің үлестік белсенділіктерінің мәндері ЕQі/ДКі < 1 арақатынасын қанағаттандыруы тиіс.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
13-қосымша

20__ жыл бойынша техногенді иондаушы сәулелену көздерін қалыпты
пайдалану жағдайларында персонал ішіндегі адамдардың сәулелену
дозалары туралы мәліметтер

      Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы

      мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі үшін техногенді

      ИСК-мен жұмыс жасайтын және "А" тобының персоналдарыы бар ұйымдар

      тапсырады

      № 1 –ДОЗ нысан

      20___ жылғы ______ жартыжылдық ЕСЕБІ

      Есеп беретін ұйымның атауы __________________________________________

      Пошталық мекен-жайы _________________________________________________

      Қызмет түрі _________________________________________________________

      Саласы ______________________________________________________________

      Кәсіпорын орналасқан аумақ/елді мекен _______________________________

      Радиациялық қауіпсіздікке

      (бақылауға) жауапты адам

      ___________________________

      (лауазымы)

      ___________________________

      (Т.А.Ә.)

      ___________________________

      (қолы)

      20__ жылғы“____”______________

      1-ДОЗ нысан

20__ жыл бойынша техногенді иондаушы сәулелену көздерін қалыпты
пайдалану жағдайларында персонал ішіндегі адамдардың сәулелену
дозалары туралы мәліметтер

      Есеп беретін ұйымның коды ___________________________________________

      Есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды ______________________________

      Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды _____

Т.А.Ә.

Жеке куәлік №

Туған күні

жынысы (Е/Ә)

Қызметкер мәртебесінің коды

ИСК түрінің коды

Сәулелену туралы мәліметтер

Тиімді доза, мЗв

Эквивалентті доза, мЗв.

Сыртқы сәулеленуден

Ішкі сәлеленуден

ағзаның немесе тіннің коды

дозасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11


      "Радиациялық апат немесе жоспарланған көтеріңкі сәулеленуден персонал арасындағы адамдардың, сондай-ақ апаттық сәулеленуге душар болған халық арасындағы адамдардың сәулелену дозалары туралы мәліметтер" халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі үшін техногенді ИСК жұмыс жасайтын және "А" тобының персоналы бар ұйымдар тапсырады

      № 2- ДОЗ нысан

20___ жылдың ______ жартыжылдығы бойынша ЕСЕП

      Есеп беретін ұйымның атауы __________________________________________

      Пошталық мекен-жайы _________________________________________________

      Қызмет түрі _________________________________________________________

      Саласы ______________________________________________________________

      Кәсіпорын орналасқан аумақ/елді мекен _______________________________

      Радиациялық қауіпсіздікке

      (бақылауға) жауапты адам

      ___________________________

      (лауазымы)

      ___________________________

      (Т.А.Ә.)

      ___________________________

      (қолы)

      20__ жылғы “____”______________

      2-ДОЗ нысан

      "Радиациялық апат немесе жоспарланған көтеріңкі сәулеленуден

      персонал арасындағы адамдардың, сондай-ақ апаттық сәулеленуге

      ұшыраған халық арасындағы адамдардың сәулелену дозалары туралы

      мәліметтер"

      Есеп беретін ұйымның атауы __________________________________________

      Есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды ______________________________

      Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды _____

Т.А.Ә.

Жеке куәлік №

Туған күні

жынысы (Е/Ә)

Қызметкер мәртебесінің коды

ИСК түрінің коды

Сәулелену туралы мәліметтер

жоспарланған жоғары сәулеленуге

екі рет душар болған коды

Тиімді доза, мЗв

Эквивалентті доза, мЗв.

Сыртқы сәулеленуден

Ішкі сәлеленуден

ағзаның немесе тіннің коды

дозасы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Ведомстволық статистикалық есеп беру

      1. Қазақстан Республикасы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органының департаменттері "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК-на 15 қаңтарға.

      2. "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік жоғарғы ведомствалық органына 30 қаңтарға.

Техногенді көздерді қалыпты пайдалану жағдайларында ИСК-мен
жұмыс жасайтын персоналдың жеке дозаларын есепке алу бойынша
есеп

      20 ____ есеп беру жылының _____________ жартыжылдығы үшін

Облыс коды

Аудан коды

Ұйым коды

Қызмет түрінің коды

Ашық ИСК жұмыс жасайтын персонал саны

Жабық ИСК жұмыс жасайтын персонал саны

мына жаста персонал алған тиімді доза, мЗв.

Ер

Әйел

Ер

Әйел

18-25 жас

25-35 жас

36-45 жас

46-55 жас

56-65 жас

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13















      Ескертпе: Қазақстан Республикасы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік ведомствалық органға жіберілетін есепте 2, 3-бағандар бойынша жолдар толтырылмайды.

Статистикалық есеп беру

      1. Қазақстан Республикасы халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшелері "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК-на 15 шілдеге және 15 қаңтарға.

      2. "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік ведомствалық органына 30 қаңтарға.

Радиациялық апат немесе жоспарланған көтеріңкі сәулелену
жағдайларында ИСК-мен жұмыс жасайтын персоналдың, сондай-ақ
апаттық сәулеленуге ұшыраған халық арасындағы адамдардың жеке
дозаларын есепке алу бойынша есеп

      20 ____ есеп беру жылының _____________ жартыжылдығы үшін

Облыс коды

Аудан коды

Ұйым коды

Қызмет түрінің коды

ИСК әсеріне екі рет душар болғандардың коды

Ашық ИСК жұмыс жасайтын персонал саны

Жабық ИСК жұмыс жасайтын персонал саны

Мына жаста персонал алатын тиімді мөлшер, мЗв.

Ер

Әйел

Ер

Әйел

18-25 жас

25-35 жас

36-45 жас

46-55 жас

56-65 жас

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14















Кәсіптік сәулеленудің дозасын есепке алу және есепке алу-есеп
беру нысандарын толтыру тәртібі

      "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына және "Иондаушы сәулелендіру көздерімен жұмыс істеу, медициналық рентгендік-радиологиялық процедуралар жүргізу кезінде, сондай-ақ радиациялық аяға байланысты азаматтар алған жеке сәуле мөлшерлерін бақылау мен есепке алу ережесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 1277 қаулысына сәйкес жеке сәулелену дозаларын бақылау және есепке алу бірыңғай мемлекеттік жүйе шеңберінде жүзеге асырылуы тиіс.

      Персоналдың жинаған сәулелену дозасы туралы ақпарат ИСК-на пайдаланатын ұйымда сақталады, Қазақстан Республикасының санитариялық-эпидемиологиялық қызметінің мемлекеттік органдарында және Мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетінің Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығында жұмыс аяқталғаннан кейін 30 жыл бойы немесе жұмысшыға 75 жас толмағанға дейін сақталады.

      Бұл мәліметтерді мыналар:

      1) себебін дәлелдей отырып мемлекеттік органдар;

      2) ИСК-ны пайдалана отырып жұмыс жүргізу құқығына лицензиясы бар заңды тұлғалар (ұйымдар және кәсіпорындар);

      3) жеке сәулелену дозалары бойынша мәліметтері жиналатын және республикалық деректер қорында сақталатын адамдар ала алады.

1. Қолдану саласы

      "Техногенді иондаушы сәулелену көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал ішіндегі адамдардың сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 1-ДОЗ нысаны және "Радиациялық апат немесе жоспарланған жоғары сәулеленуден персонал арасындағы адамдардың, сондай-ақ апаттық сәулеленуге душар болған халық арасындағы адамдардың сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 2-ДОЗ нысан.

      Персоналдың жеке сәулелену дозаларын бақылау және есепке алу мына мақсатта жүргізіледі:

      1) иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс жасау, медициналық рентгендік емшаралар жүргізу, сондай-ақ радиациялық фон себебінен алынған персоналдың жеке сәулелену дозасы туралы объективті ақпарат алу;

      2) белгіленген шектерден жоғары сәулеленуге душар болатын адамдарды есепке алу;

      3) ұйым персоналының сәулелену дозалары туралы объективті және нақты ақпарат алу мүмкіндігін қамтамасыз ету;

      4) радиациялық фактордың персоналға әсерін бағалау;

      5) персоналдың сәулелену деңгейлерін төмендету бойынша шаралар қабылдау;

      Осы ұсынымның № 1-ДОЗ және № 2-ДОЗ нысандарын (бұлан әрі - мәтін бойынша нысан) толтыру бойынша талаптары техногенді иондаушы сәулелену көздерімен (бұдан әрі - ИСК) жұмыс жасайтын, А тобы персоналы бар кез-келген ведомстволық тиістіліктегі және меншік нысанындағы ұйымдарға бірыңғай болып табылады.

2. Жалпы ережелер

      № 1-ДОЗ және № 2-ДОЗ нысандарын:

      1) ведомстволық бағыныштылығына қарамастан ұйымдар және кәсіпорындар;

      2) еңбек үдерісінде персонал техногенді ИСК пайдаланатын және А тобы персоналы бар ұйымдар толтырады.

      Ұйымның және кәсіпорынның радиациялық қауіпсіздігіне жауапты адамдар жартыжылдық және жылдық нысандарды толтырады және оны өз кезегінде алынған деректерді жинақтап, "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК-на (бұдан әрі – "СЭСжМҒПО" РМКҚ) тапсыратын Қазақстан Республикасының облыстар, Астана, Алматы қалалары, көліктегі мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі тапсырады.

      Нысандар есепті жарты жылдықтан кейінгі айдың 10-нан кешіктірілмей, А4 үлгісіндегі ақ қағазда және электронды көшірмелер түрінде тапсырылады. Екі құжат та (түпнұсқа және электронды көшірме) толықтай бірдей болуы тиіс.

3. № 1 –ДОЗ нысанын толтыру тәртібі

      № 1-ДОЗ нысаны ИСК жұмыс жүргізетін және А тобы персоналы бар ұйымдар мен кәсіпорындар жартыжылдық және жыл үшін А тобы персоналының жеке сәулелену дозаларын өлшеу нәтижелері бойынша толтырады. А тобы персоналының ЖДБ мәліметтері болмағанда нысанның тиісті бағандарына есептеу әдісімен алынған дозалар енгізіледі.

      Нысанды толтыратын ұйымдар және кәсіпорындар А тобы персоналының уақытша іссапарларға жіберілген адамдарын да есепке қосуға міндетті.

      Нысанның бірінші бетіндегі тиісті позицияларында ұйымның толық атауы, ешбір қысқартусыз пошталық индексі бар пошталық мекен-жайы көрсетіледі. Егер ресми қысқартылған атауы бар болса, ұйымның толық атауынан кейін жақша ішінде ол көрсетіледі.

      "Пошталық мекен-жай" жолында есеп беретін ұйымның пошталық индексі, мекен-жайы көрсетіледі.

      Нысанның бірінші бетіндегі тиісті бағандарға сыныптама бойынша ұйымның коды ретімен енгізіледі (ұйымның тұрақты кодтауын тиісті аумақтағы мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қадағалау органдары құрастырады):

      1) есеп беретін ұйымның коды (тиісті аумақтағы мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік қызмет органдарымен әзірленеді және №1-ДОЗ нысанында ескертпеде көрсетіледі;

      2) 1-кесте бойынша есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды;

      3) есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды 2-кестесіне сәйкес көрсетіледі;

      4) 1-бағанда – А тобы персоналы адамдарының тәртіптік нөмірі көрсетіледі.

      5) 2-бағанада – қызметкердің тегі, аты және әкесінің аты толық көрсетіледі. Бағанға қызметкер аты-жөнінің бірінші әріптерін жазуға жол берілмейді.

      6) 3-бағанда – қызметкердің жеке басын куәландыратын құжаттың нөмірі көрсетіледі.

      7) 4-бағанда – қызметкердің туылған айы, күні, жылы жазылады. Ол туылған күніне, айына және жылына сәйкес келетін, нүктелермен бөлініп тұратын сандармен толтырылады. Бұл ретте күні мен айы екі санмен қойылады (10-ға дейінгі санның алдына нөл қойылады), ал жылы толық төрт белгілі санмен көрсетіледі (мысалы: 02.11.1971).

      8) 5-бағанда – қызметкердің жынысы жазылады: "Е" - ер адам, "Ә" - әйел адам. 6-бағанда – қызметкердің мәртебесіне сәйкес осы әдістемелік ұсынымдарға 1-қосымшаның 3-кестесі бойынша анықталатын кодтар көрсетіледі;

      9) 7-бағанда – иондаушы сәуле (ИС) түріне сәйкес осы әдістемелік ұсынымдарға 1-қосымшаның 4-кестесі бойынша таңдалатын кодтар қойылады. Бұл ретте бірден алтынға дейінгі реттік нөмірі барлар иондаушы сәулеленудің әртүрлі түрлерімен сыртқы сәулеленуге жатады, ал жетінші – жұмыскерлердің организміне радионуклидтердің түсуі есебінен ішкі сәулеленуге жатады.

      10) 8 баған – есепті жылы (мЗв) жұмыскердің сыртқы сәулеленуінің жеке дозиметриясының ресми мәліметтері бойынша толтырылады.

      11) Персоналдың сыртқы сәулеленуінің жылдық тиімді дозасы қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес анықталады.

      12) 9-баған есепті жылы (мЗв) жұмыскердің ішкі сәулеленуінің жеке дозиметриясының ресми мәліметтері бойынша толтырылады. Персоналдың ішкі сәулеленуінің жылдық тиімді дозасын ашық күйдегі радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезінде есепке алады және өндірістік үй-жайлардың жұмыс аймағының ауасындағы немесе жеке сынама алғыштарды пайдалан отырып тыныс алу аймағындағы радионуклидтердің көлемдік белсенділігін өлшеу, адамды сәулелеу есептегішінің көмегімен организмдегі радионуклидтерді тікелей өлшеу және (немесе) бөлінділердің биосубстраттарын талдау нәтижелері бойынша анықтайды.

      13) Персоналдың ішкі сәулеленуінің жылдық тиімді дозасы осы әдістемелік ұсынымның 2-қосымшасын пайдалана отырып анықталады.

      10 бағанға ИСК әсеріне душар болған ағзаның немесе тіннің түріне сәйкес 3-қосымшаның 5-кестесі бойынша анықталатын кодтар қойылады. Бұл ретте доза шегі РҚН-да белгіленген ағзалар (тіндер) үшін ғана мәліметтер енгізіледі:

      11-бағанға персоналдың көз бұршағындағы, қолдың буыны мен табандарындағы, іштің төменгі бөлігіндегі (45 жасқа дейінгі әйелдер үшін) осы ағзалардың жеке дозиметриясы нәтижесінде алынған эквивалентті доза (мЗв) мәндері енгізіледі. Бұл мәліметтер тек жоғарыда аталған ағзалардағы эквивалентті дозаны бақылау қажет болатын және жүргізілетін жағдайларда ғана енгізіледі.

      Егер сыртқы немесе ішкі сәулеленуді не ағзадағы (тіндегі) дозалар өлшенген шама қолданылатын өлшеу құралы үшін метрологиялық белгіленген ең аз өлшенетін мәннен аз болса, онда тиісті бағанға (8, 9, 11) "0" мәні қойылады. Бұл ретте 10-бағанға сызықша "-" енгізіледі.

      Жоғарыда аталған сәулелену түрлерінің біреуі тіркелген болса, бірақ тиісті дозаның сандық мәні белгісіз болса тиісті бағанға (8, 9, 11) доза шамасының орнына "-1" коды қойылады.

4. №2-ДОЗ нысанын толтыру тәртібі

      № 2-ДОЗ нысанына жоспарланатын жоғары сәулеленумен және радиациялық апат нәтижесіндегі сәулеленумен байланысты жеке дозалар енгізіледі.

      Персоналдың рұқсат етілетін тиімді дозасынан (жылына 20 мЗв) асып кеткен жағдайда. ескертпеде себебі, жоғары доза қай кезеңде және кім, қандай жағдайларда (тегі, аты-жөні, жасы, тұратын жері) алғанын, ұйымның толық атауы (пошталық мекен-жайы), әсер ететін ИС түрі, жүргізілген іс-шаралар және тексеру бойынша ұсынымдар көрсетілуі қажет.

      № 2-ДОЗ нысанның 1-кестесіне персоналдың жоспарланатын жоғары сәулеленуімен немесе радиациялық апат нәтижесіндегі сәулеленуімен байланысты, сондай-ақ есепті жылы халықтың апаттық сәулеленуі орын алған тиісті аумақтағы мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау органдарының жеке дозалары енгізіледі.

      Нысан жыл сайын персоналдың жоспарланатын жоғары сәулеленуінің және радиациялық апат жағдайындағы сәулеленудің, сондай-ақ есепті жылы апаттық сәулеленуге ұшыраған адамдардың жеке дозаларын өлшеу немесе есептеу нәтижелері бойынша толтырылады.

      Халықтың апаттық сәулелену дозалары осы радиациялық апаттан кейінгі бірінші жылға қатысты нысанға енгізіледі. Кейінгі жылдарда өткен радиациялық апаттар есебінен халықтың сәулелену дозалары енгізілмейді.

      Нысанды толтыратын ұйымдар және кәсіпорындар есеп беруге уақытша іссапарға келген адамдарды да енгізуге міндетті.

      Апатты сәулеленуге ұшыраған адамдарды анықтауды және радиациялық апат болған кәсіпорын персоналының жеке сәулелену дозаларын бағалауды Қазақстан Республикасының мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қадағалау органдары жүргізеді, апаттың себептерін тексеруді арнайы комиссия жүргізеді. Бұл жұмысқа апаттың көлеміне байланысты апаттың салдарын жоятын тиісті министрліктер және ведомстволардың мекемелері (кәсіпорындары) да қатыса алады.

      "Есеп беретін ұйым атауы" жолында ешбір қысқартуларсыз ұйымның толық атауы жазылады. Ұйымның толық атауынан кейін ұйымның ресми қысқартылған атауы болса, ол жақшаның ішіне жазылады.

      "Пошталық мекен-жайы" жолында есеп беруші ұйымның пошталық индексі және толық пошталық мекен-жайы көрсетіледі.

      Нысанның бірінші бетіндегі тиісті бағандарға ретімен ұйым кодтары сыныптамасымен енгізіледі:

      1) есеп беретін ұйым кодын; ұйымға тұрақты кодтауды тиісті аумақтардағы мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қадағалау органдары жүргізеді (түсіндіруді ескертпеде көрсету керек);

      2) (есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды 1-кесте бойынша көрсетілген;

      3) есеп беретін ұйымның қызметінің коды 2-кестеде белгіленген;

      1-бағанда А тобындағы персоналдың және халықтың реттік нөмірі көрсетіледі.

      2-бағанда қызметкердің тегі, аты әкесінің аты толық жазылады. Бағанды қызметкердің аты-жөнінің бірінші әріптерімен толтыруға жол берілмейді.

      3-бағанда жеке басын куәландыратын құжаттың нөмірі жазылады.

      4-бағанда қызметкердің туылған күні көрсетіледі. Ол нүкте арқылы бөлінген туылған күніне, айына және жылына сәйкес келетін сандармен толтырылады. Бұл ретте күні және айы екі санмен (10-ға дейінгі санның алдына нөл қойылады), ал жылы төрт мәнді санмен толық жазылады (мысалы: 02.11.1971).

      5-бағанда қызметкердің жынысы жазылады: "Е" - ер адам, "Ә" - әйел адам.

      6-бағанда қызметкердің статусына сәйкес 3-кесте бойынша анықталатын кодтар көрсетіледі.

      7-бағанда иондаушы сәуле (ИС) түріне сәйкес 4-кесте бойынша таңдалатын кодтар енгізіледі. Бұл ретте 1-ден 6-шы реттік нөмірге дейінгілер иондаушы сәулеленудің әр түрлерімен сыртқы сәулеленуге қатысты, жетіншісі – жұмыскерлердің организміне радионуклидтердің түсуі есебінен ішкі сәулеленуге қатысты.

      8-баған есепті жылы (мЗв) жұмыскердің сыртқы сәулеленуінің жеке дозиметриясы ресми мәліметтері бойынша толтырылады.

      9-баған есепті жылы (мЗв) жұмыскердің ішкі сәулеленуінің жеке дозиметриясының ресми мәліметтері бойынша толтырылады. Персоналдың ішкі сәулеленуінің жылдық тиімді дозасын ашық күйдегі радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезінде есепке алады және өндірістік үй-жайлардың жұмыс аймағының ауасындағы немесе жеке сынама алғыштарды пайдалан отырып тыныс алу аймағындағы радионуклидтердің көлемдік белсенділігін өлшеу, адамды сәулелеу есептегішінің көмегімен организмдегі радионуклидтерді тікелей өлшеу және (немесе) бөлінділердің биосубстраттарын талдау нәтижелері бойынша анықтайды.

      10 бағанға ИСК әсеріне душар болған ағзаның немесе тінніңтүріне сәйкес 5-кесте бойынша анықталатын кодтар қойылады. Бұл ретте доза шегі РҚН-да белгіленген ағзалар (тіндер) үшін ғана мәліметтер енгізіледі:

      11-бағанға персоналдың көз бұршағындағы, қолдың буыны мен табандарындағы, іштің төменгі бөлігіндегі (45 жасқа дейінгі әйелдер үшін) осы ағзалардың жеке дозиметриясы нәтижесінде алынған эквивалентті доза (мЗв) мәндері енгізіледі. Бұл мәліметтер тек жоғарыда аталған ағзалардағы эквивалентті дозаны бақылау қажет болатын және жүргізілетін жағдайларда ғана енгізіледі. Эквивалентті дозалар Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын арнайы әдістемелік құжаттарға сәйкес анықталуы тиіс органдар (тіндер) үшін ғана анықталады.

      12 бағанға 6-кесте бойынша үш позициядан тұратын код енгізіледі;

      Нысанға есепті жылы екі рет жоспарланатын жоғары сәулеленуге ұшыраған А тобындағы персоналға жататын адам үшін жылдық жеке дозаның мәні енгізіледі. Ол үшін бұл бағанға "1П2" коды қойылады.

      5. Қазақстан Республикасының мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қызмет органдарының персоналдың дозаларын есепке алу нысанын толтыру тәртібі

      Ұйым персоналының дозаларын есепке алу жөнінде деректер алған мемлекеттік халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі органдары мәліметтерді жинақтайды және Қазақстан Республикасы "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК-на (бұдан әрі – "СЭСж МҒПО" РМҚК) тапсырады.

      Нысанның бірінші бетіндегі тиісті позицияларында ұйымның толық атауы, ешбір қысқартусыз пошталық индексі бар пошталық мекен-жайы көрсетіледі. Егер ресми қысқартылған атауы бар болса, ұйымның толық атауынан кейін жақша ішінде ол көрсетіледі.

      Кестенің тиісті торларына мыналар енгізіледі:

      бірінші бағанға – 1-кесте бойынша облыс кодтары;

      екінші бағанға – ИСК қолданатын ұйымдардың орналасқан аудандары (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек);

      үшінші бағанға - ИСК қолданатын ұйымның коды (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек);

      төртінші бағанға – 2-кесте бойынша ұйым қызметі түрінің коды;

      бесінші және алтыншы бағандарға – ашық ИСК-мен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны;

      жетінші және сегізінші бағандарға – жабық ИСК-мен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны;

      тоғызыншы бағаннан бастап он үшінші бағанға дейін - персоналдың жас бойынша ең төмен және ең жоғары ауқымдағы алған тиімді дозасы енгізіледі, мЗв-пен.

Қазақстан Республикасының ЖДБ-мен қамтылған облыстарының
кодтары

      1-кесте

Облыс атаулары

коды

1

2

3

1

Ақмола облысы

С 001

2

Ақтөбе облысы

D 002

3

Атырау облысы

E 003

4

Алматы облысы

B 004

5

Шығыс Қазақстан облысы

F 005

6

Жамбыл облысы

H 006

7

Батыс Қазақстан облысы

L 007

8

Қарағанды облысы

M 008

9

Қостанай облысы

P 009

10

Қызылорда облысы

N 010

11

Маңғыстау облысы

R 011

12

Павлодар облысы

S 012

13

Солтүстік Қазақстан облысы

T 013

14

Оңтүстік Қазақстан облысы

X 014

15

Алматы қ.

A 015

16

Астана қ.

Z 016

Техногенді ИСК-мен жұмыс жасайтын және А тобының персоналы бар
ұйымдар қызметі түрлерінің кодтары

      2-кесте

р/с №

Ұйым атауы

коды

1

2

3

1

Медициналық мекемелер, оның ішінде медициналық бейіндегі ҒЗИ

М 01

2

Өнеркәсіптік кәсіпорындар, оның ішінде ИИ қолданатын жабдықты жөндеуді, баптауды, мөлшерлеуді орындайтын ұйымдар

P 02

3

Ғылыми-зерттеу институттары, оның ішінде медициналық бейіндегілерден басқа жоғары оқу орындары

S 03

ИСК бар қызметкер статусының коды

      3-кесте

Қызметкердің мәртебесі

Код

1

2

3

1

Есепті жыл бойы жұмыс істеді

001

2

Есепті жылы іссапарға жіберілді*

002

3

Есепті жылы жұмыстан шықты**

003

4

Есепті жылы зейнеткерлікке шықты

004

5

Есепті жылы қайтыс болды

005

      * көрсетілген мәртебесі бар қызметкер үшін дозалар іссапар уақытына көрсетіледі.

      ** көрсетілген мәртебесі бар қызметкер үшін дозалар жыл басынан жұмыстан шыққан күнге дейін көрсетіледі.

Өзінің қызметінде ИСК қолданатын ұйымдардың кодтары

      4-кесте

р/с

ИС түрі

коды

1

2

3

1

Рентгендік

R 101

2

Альфа

A 102

3

Бета

B 103

4

Гамма

G 104

5

Нейтрондық

N 105

6

Радионуклид

I 106

7

Басқалары

X 107

ИСК әсеріне ұшыраған ағзалар мен тіндердің кодтары

      5-кесте

ИСК әсеріне душар болған ағзалар мен тіндердің түрі

Код

1

2

3

1

Жыныс бездері

01

2

Қызыл сүйек кемігі

02

3

Тоқ ішек

03

4

Өкпе

04

5

Асқазан

05

6

Қуық

06

7

Емшек бездері

07

8

Бауыр

08

9

Өңеш

09

10

Қалқанша безі

010

11

Көзбұршақ

011

12

Тері

012

13

Буындар мен табандар

013

14

Сүйектердің үстіңгі беттері

014

15

Басқалары

015

16

Іштің төменгі бөлігі *

016


      * - 45 жасқа дейінгі әйелдер үшін ғана белгіленеді.

ИСК әсеріне ұшыраған адамдар кодтары

      6-кесте

Код позициясының нөмірі

Коды

Мәні

1

2

3

1

1

А тобындағы персонал

2

Б тобындағы персонал

3

Персоналға жатпайтын жұмыскерлер

4

Апатты сәулеленуге ұшыраған басқа да халық

2

А

Апатты сәулелену

П

Жоспарланатын көтеріңкі сәулелену

3

1-ден басталатын нөмірлер

Есепті жылы осы адамның жоспарланатын жоғары немесе апатты сәулелену жағдайларының саны

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
14-қосымша

Ұйымның радиациялық-гигиеналық паспортының
үлгілік нысаны

      Иондаушы сәулелену көзін пайдаланатын ұйымның (кәсіпорынның)

      радиациялық-гигиеналық қорытындысы __________ жылғы жағдай бойынша

      (Қазақстан Республикасының субъектісі әкімшілігі 20 қаңтарға дейін

      ұсынады)

      Ұйымның (кәсіпорынның) атауы ________________________________________

      Ведомстволық тиесілігі ______________________________________________

      Ұйымның (кәсіпорынның) мекен-жайы ___________________________________

      Әкімшілік телефоны ___________________________ факсы ________________

      Ұйымның (кәсіпорынның) Жарғысын тіркеу күні, нөмірі және орны _______

      _____________________________________________________________________

      Иондаушы сәулелену көздері бар бөлімшелердің атауы __________________

      _____________________________________________________________________

      Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу құқығына лицензия беру күні және нөмірі

      _____________________________________________________________________

      ИСК информациялық карта беру күні және тіркеу нөмірі

      _____________________________________________________________________

      1. Ұйымда (кәсіпорында) иондаушы сәулелену көздерін (бұдан әрі мәтін бойынша ИСК) пайдаланатын жұмыстың сипаты

      1.1. ИСК-мен рұқсат етілген жұмыс түрі (ашық, жабық, өндіретін, ядролық қондырғыларды пайдалану) ____________________________________

      және типі (үдеткіш, радиоизотопты аспаптар және т.б. және т.с.с.)

      _____________________________________________________________________

      1.2. ИСК-мен жұмыс бойынша ұйым (кәсіпорын) қызметінің негізгі бағыты

      _____________________________________________________________________

      1.3. Жұмыс сыныбы ___________________________________________________

      2. Қоршаған ортаны радиоактивті ластанудың әлеуетті көзі ретінде ұйымның (кәсіпорынның) сипаттамасы

      2.1. Радионуклидтердің рұқсат етілген шекті шығарындыларынан жоғарылауы __________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      2.2. Радионуклидтердің рұқсат етілген шекті төгінділерінен жоғарылауы _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      2.3. Санитариялық-қорғаныш аймағы шекарасындағы сыртқы сәулеленудің эквивалентті дозасының орташа жылдық қуаты ___________________ мкЗв/ч

      2.4. Санитариялық-қорғаныш аймағында ауадағы, ашық су объектілері суындағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемді (үлестік) белсенділігі (халық үшін рұқсат етілген көлемді белсенділік бірліктермен – бұдан әрі мәтін бойынша РКБ халық, халық үшін рұқсат етілген үлестік белсенділік бірліктермен – бұдан әрі мәтін бойынша РМБ халық)

      _____________________________________________________________________

      2.5. Тізім бойынша байқау аймағының қоршаған орта объектілерінде радионуклидтердің орташа жылдық үлестік (көлемді) белсенділігі, бақылау регламентіне сәйкес (ауа, су, тамақ өнімдері үшін РКБхалық және РМБхалық бірліктермен)

      _____________________________________________________________________

      3. Ұйым (кәсіпорын) қызметі есебінен азаматтардың сәулелену дозалары

      3.1. Персоналдың жылдық сәулелену дозалары:

      - техногенді көздермен жұмыс істейтін тұлғалар (бұдан әрі мәтін бойынша – А тобы)

      - техногенді көздердің әсер ету саласындағы жұмыс жағдайлары бойынша болатын тұлғалар (бұдан әрі мәтін бойынша – Б тобы)


А тобы бойынша

Б тобы бойынша

Орташа жеке жылдық тиімді доза, мЗв



Жылдық тиімді ұжымдық доза, адам-Зв



Персонал үшін негізгі дозалық шектерден асатын тұлғалар саны:




      3.2. Байқау аймағында тұратын халық саны: ___________________________

      3.3. Байқау аймағында тұратын халықтың ұйым (кәсіпорын) қызметі есебінен жылдық сәулелену дозалары:

      - Орташа жеке жылдық тиімді доза, мЗв _______________________________

      - Жылдық тиімді ұжымдық доза, адам -Зв ______________________________

      - Халық үшін негізгі дозалық шектерден асатын тұлғалар саны

      3.3.(*) Халықтың медициналық жылдық сәулелену дозалары (тек медицина ұйымдары толтырады)


Жылына өтетін емшараның саны

1 емшараға (мЗв) орташа тиімді доза

Ұжымдық доза, адам.- Зв/ жылына

Рентгенографиялық




Рентгеноскопиялық




Радионуклидтік





      4. Радиациялық қауіптілік саласындағы радиациялық қауіптілікті және нормаларды, қағидаларды және гигиеналық нормативтерді орындауды қамтамасыз ету бойынша іс-шаралардың тиімділігін бағалау

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      5. Радиациялық апаттар, оқиғалар ____________________________________

      6. Радиациялық апаттарды, оқиғаларды және олардың салдарын жою бойынша іс-шаралар жоспарының, құралдардың және күштің бар болуы

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Радиациялық-гигиеналық қорытындыны толтыратын және ұйымдағы (кәсіпорындағы) радиациялық қауіпсіздікке жауапты адамның қолы және лауазымы

      _____________________________________________________________________

      (лауазымы)

      _____________________ ______________________ ________________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы) (күні)

      7. Есепті жылы ұйым (кәсіпорын) әкімшілігінің бағалауы бойынша қалыпты пайдалану үшін радиациялық көрсеткіштің жоғарылау параметрлері

      _____________________________________________________________________

      Ұйымның (кәсіпорынның) басшысының қолы және күні:

      _______________________ _____________________ _______________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы) (күні)

      8. Тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесінің қорытындысы, стохастикалық әсерлердің пайда болуының жеке және ұжымдық тәуекелдерін бағалау

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Аумақтың Бас мемлекеттік санитарлық дәрігері (облыс,қала, аудан)

      _________________________ _____________________ _____________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы ) (күні)

      Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қорытындысымен ұйымның (кәсіпорынның) басшысы танысты:

      _________________________ _____________________ _____________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы ) (күні)

Аумақтың радиациялық-гигиеналық паспортының
үлгілік нысаны

      Аумақтың радиациялық-гигиеналық қорытындысы

      ________жылғы жағдай бойынша

      Қазақстан Республикасының субъектісі аумағының атауы

      _____________________________________________________________________

      Тұрғындардың саны ___________________________________________________

      Қазақстан Республикасының субъектісі аумағының алаңы ____________ км2

      Әкімшілік телефоны __________________________ факсы _________________

      1. Иондаушы сәулелену көздерін пайдаланатын объектілер тізбесі

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      2. Иондаушы сәулелену көздерін пайдаланатын объектілердің жалпы сипаттамасы

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      3. Қоршаған ортаның радиоактивті ластану сипаттамасы:

      3.1. Топырақтың ластану тығыздығы

      Цезий-137

      Ең аз ______________ орташа ______________ ең жоғ. ____________

      Стронций-90

      Ең аз ______________ орташа ______________ ең жоғ. ____________

      Плутоний-239 және т.б.

      Ең аз ______________ орташа ______________ ең жоғ. ____________

      3.2. Атмосфералық ауадағы радиоактивті заттардың көлемді белсенділігі

      _____________________________________________________________________

      3.3. Ашық су қоймалары суындағы радиоактивті заттардың үлестік белсенділігі

      _____________________________________________________________________

      3.4. Ауыз сумен жабдықтау көздері суындағы радиоактивті заттардың үлестік белсенділігі

      _____________________________________________________________________

      3.5. Жергілікті өндірістің тағамдық өнімдеріндегі радиоактивті заттардың үлестік белсенділігі

      _____________________________________________________________________

      3.6. Жергілікті шикізаттан алынған құрылыс материалдарындағы радиоактивті заттардың үлестік тиімді белсенділігі

      _____________________________________________________________________

      4. Аумақта радиациялық ауытқулар мен ластанудың бар болуы

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      5. Медициналық емшара кезіндегі тұрғындардың сәулелену құрылымы


Жылына өтетін емшараның саны

1 емшараға (мЗв) орташа тиімді доза

Ұжымдық доза, адам.- Зв/ жылына

Рентгенографиялық




Рентгеноскопиялық




Радионуклидті





      6. Тұрғындардың, оның ішінде техногенді көздермен жұмыс істейтін тұлғалардың - персоналдың (бұдан әрі мәтін бойынша А тобы) және техногенді көздердің әсері аясында жұмыс жағдайлары бойынша болатын тұлғалардың (бұдан әрі мәтін бойынша Б тобы) сәулелену дозасын талдау.

      6.1. Персоналдың жылдық сәулелену дозалары:


А тобы бойынша

Б тобы бойынша

Орташа жеке жылдық тиімді доза, мЗв



Жылдық тиімді ұжымдық доза, адам.-Зв



Персоналға арналған негізгі дозалық шектен асатын тұлғалар саны:




      6.2. Байқау аймағында тұратын халық саны: ___________________________

      1) орташа жеке жылдық тиімді доза, мЗв ______________________________

      2) жылдық тиімді ұжымдық доза, адам.-Зв _____________________________

      3) халық үшін негізгі дозалық шектен асатын тұлғалар саны: __________

      6.3. Халықтың жылдық тиімді ұжымдық дозасының құрылымы (адам.-Зв):

      1) иондаушы сәулелену көздерін пайдаланатын кәсіпорын қызметінен

      _____________________________________________________________________

      2) ғаламдық жауын-шашыннан ________________ _________________________

      3) табиғи көздерден _______________________ _________________________

      4) медициналық зерттеулерден ______________ _________________________

      5) радиациялық апаттар мен оқиғалардан ____ _________________________

      7. Радиациялық апаттар мен оқиғалардың саны _________________________

      8. Сәулелік патология жағдайының бар болуы (жылына ауру саны) _______

      9. Жылына радиациялық қауіпсіздік саласындағы радиациялық қауіпсіздікті және нормаларды, ережелерді және гигиеналық нормативтерді орындауды қамтамасыз ету бойынша іс-шараларды талдау

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      10. Радиациялық апаттарды және оқиғаларды жою үшін Қазақстан Республикасының субъектісі аумағының әкімшілігінде тиісті құрылымның, құралдар мен күштің бар болуы

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Аумақтың радиациялық-гигиеналық паспортын толтыратын адамның қолы және лауазымы (облыс, қала, аудан)

      _____________________________________________________________________

      (лауазымы)

      _____________________ _____________________ _________________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы ) (күні)

      11. Қазақстан Республикасының субъектісі аумағы әкімшілігінің есепті жылы аумақтағы радиациялық жағдайды бағалауы

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Қазақстан Республикасының субъектісі аумағы әкімшілігінің басшысы

      ______________________ _____________________ ________________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы) (күні)

      12. Тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесінің қорытындысы, стохастикалық әсерлердің пайда болуының жеке және ұжымдық тәуекелін бағалау

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      _____________________________________________________________________

      Бас мемлекеттік санитарлық дәрігер

      _____________________ _____________________ _________________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы) (күні)

      Тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қорытындысымен таныстым (Қазақстан Республикасының субъектісі аумағының әкімшілігі басшысының лауазымы,

      _________________________ _____________________ _____________________

      (Тегі, А.Ә.) (қолы ) (күні)

Ұйымның
радиациялық-гигиеналық паспортын толтыру бойынша Нұсқаулық

      1. Ұйымның радиациялық-гигиеналық паспорты жыл сайын ағымдағы жылғы 20 қаңтарға дейін тапсырады. Радиационно-гигиенический паспорт организации представляется ежегодно не позднее 20 января текущего года, следующего за отчетным периодом.

      2. "Ұйымның атауы", "Ведомостволық құрамы", "Ұйымның мекенжайы" бағандарын толтырғанда барлық мәліметтер толық ұйымның жарғысы бойынша арнайы қысқартылған (жақшаның ішінде) түрінде көрсетіле отырып енгізіледі.

      3. "Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеуге құқы бар лицензияның берілген күні мен номері" баған қолданыстағы лицензия бойынша толтырылады.

      14- қосымшадағы "санитарлық паспорт" сөзі "ақпараттық карта" сөзіне ауыстырылғанын ескере отырып, сәйкес бағанға ақпараттық картаның берілген күні мен тіркелу номері жазылады.

1. Ұйымдарда (кәсіпорындарда) иондаушы сәулелену көздерін
(бұдан әрі мәтін бойынша ИСК) пайдаланатын жұмыстардың
сипаттамасы

      4. 1.1. тармақта осы ұйымға рұқсат етілген (жақшада көрсетілген) иондаушы сәулелену көздерімен атқарылатын жұмыстың түрлері, қолданылатын қондырғылар мен басқа да ИСК-нің түрлері мен саны көрсетіледі.

      5. 1.2. тармақта ИСК-ні және басқа да радиоактивті заттарды пайдалануға қатысты ұйым қызметінің негізгі бағыттары көрсетіледі. Тармақ қызметтің түріне рұқсат етілген мемлекеттік лицензияға сәйкес толтырылады.

      Кәсіпорынның радиоактивтік қалдықтарды өңдеу және көму бойынша радиациялық-гигиеналық паспортында есеп беру жылындағы және кәсіпорынның жұмысындағы барлық кезеңдегі жоғары-, орташа- және төменактивті қалдықтары бөлек көрсетілген қалдықтардың жиынтық активтігі, сонымен қатар қалдықтардың әрбір түріндегі жеке радионуклидтердің жиынтық активтігі қосымша көрсетіледі.

      6. 1.3. тармақта ақпараттық картада көрсетілген ашық түрдегі радиоактивті заттармен жұмыс топтары және әр топта радиоактивті заттармен жұмыс істейтін персоналдың саны көрсетіледі.

2. Қоршаған ортаны радиоактивтік ластаудың потенциалды көзі
болып есептелетін ұйымның (кәсіпорынның) сипаттамасы

      7. Тараудың тармақтарын жұмыс істеу кезінде қоршаған ортаға газды немесе аэрозолды шығарындылар және сұйық радиактивті заттар түзілетін (немесе түзілуі мүмкін) ұйымдар толтырады.

      8. 2.1. және 2.2. тармақты шекті рұқсат етілген шығарындылар белгіленген (бұдан әрі - ШРШ) ұйымдар толтырады.

      9. 2.1. тармақта ұйымның қызметіне қатысты өкілетті органмен келісілген жоба құжаттарына сәйкес осы ұйымға бекітілген әрбір радионуклидке арналған ШРШ мөлшерінің негізгі газдық және аэрозолдық радионуклидтердің жылдық шығарындыларының қатынасы көрсетіледі. Радионуклидтердің жылдық газды аэрозолдық шығарындыларының мөлшері шығарындыдағы радиациялық технологиялық қадағалау мәліметтері бойынша айқындалады. Мониторингті ұйымның өзі немесе келісімді түрде акредиттелген зертхана жүргізеді.

      10. ұйымның сұйық радиоактивтік шығарындыларының сипаттамасы бойынша 2.2. тармақ 2.1. тармақ сияқты толтырылады.

      11. 2.3 - 2.5 – тармақтарды санитариялық қорғаныш аймақтары мен бақылау аймағы белгіленген ұйымдар толтырады.

      12. 2.3. тармақта жоба құжаттарында белгіленген бақылау регламенті бойынша және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесінің келісілген өлшеудің мәліметтері бойынша мЗв/ч санитариялық-қорғаныш аймағында осы аймақтың шегіндегі әртүрлі нүктеде жүргізілген барлық көздердің сыртқы сәулеленудегі эквиваленттік дозасының жылдық орташа қуаттылығы көрсетіледі.

      13. Санитариялық-қорғаныш аймағындағы ауадағы, ашық су айдындарындағы судағы радионуклидтердің орташа жылдық көлемді (үлестік) активтігі ұйымда белгіленген және бақылау регламентінің аумақтық қадағалау органдарының келісімі бойынша жүргізілген сәйкес өлшеулердің орташа жылдық мәліметтеріне сәйкес айқындалады.

      14. 2.4. тарауға абсолюттік маңыз және халыққа арналған рұқсат етілген активтіктің көлемінен (бұдан әрі – РАК (хал.), халыққа арналған рұқсат етілген үлестік активтіліктен (бұдан әрі – РМА (хал.) алынған қатынас (жақшада) енгізіледі.

      15. 2.5. тармаққа бақылау аймағындағы қоршаған орта обьектілеріндегі 2.4 тармақ сияқты айқындалатын радионуклидтердің орташа жылдық үлестік (көлемді) активтілігі енгізіледі.

      16. Тармақтарды толтыру кезінде белгіленген тәртіппен радиациялық қауіпсіздік ұйымдары және басқа да акктедиттелген зертханалар орындаған өлшеу мәліметтері енгізіледі.

4. Ұйымның (кәсіпорынның) қызметі есебінен адамдардың
сәулелену дозасы

      17. Тарауда персоналдың және халықтың (оның ішінде медициналық ұйымдардағы пациенттердің) сәулелену дозасын сипаттайтын көлем көрсетіледі. Олар ұйымда нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкес жүргізілген радиациялық бақылау мәліметтерін талдау негізінде құрылады.

      18. 3.1. тармаққа белгіленген дозаның шегінен асып кеткені анықталған адамдардың саны бағанға енгізіледі. Осы адамдардың саны "А" тобындағы персонал және "Б" тобындағы персонал үшін сәулеленудің жеке дозасы бойынша ақпараттық анализдің негізінде анықталады. Сонымен қатар талданған жеке дозалар сыртқы және ішкі сәулеленудің жеке тиімді дозаларының сомасына сәйкес келеді.

      19. 3.2. тармаққа бақылау аймағында тұрғылықты тұратын (аумақ әкімшілігінің мәліметі бойынша) халықтың саны кіргізіледі.

      20. 3.3. тармаққа орта жеке және ұжымдық жылдық тиімді дозаның маңызы енгізіледі. Осы мағына қоршаған орта обьектілерінде радионуклидтердің болу мониторингі бойынша және ауадағы дозаның қуатын өлшеу және/немесе есептік үлгінің көмегімен анықталады. Есептік үлгілер ұйым қызметінде қоршаған орта мониторинг мәліметтерінің жетіспеушілігі және/немесе радиоактивтік ластануға қолданылатын аппаратураның сезімталдығынан төмен деңгейде болғанда халықтың дозасын есептеу үшін қолданылады. Үлгі бойынша есептеу үшін ұйым қызметінің есеп беру жылындағы радионуклидтердің шығарындылары туралы мәлімет қолданылады.

      Бақылау аумағындағы халықтың сәулелену дозасын бағалау кезінде есеп беру жылындағы табиғи және басқа да техногендік көздердің дозаға үлесі анықталады. Бұл үлес есеп беру кезеңіндегі радиоактивтік шығарындылардың көлемі бойынша, немесе бақылау аймақтарындағы және іргелес аудандардағы алдыңғы жылдарда жүргізілген өлшеу мәліметтерін талдау немесе қоршаған ортаның ластануының радионуклидтік құрамын талдау арқылы айқындалады.

      21. Рентгенді радиологиялық диагностикалық зерттеу жүргізетін медициналық ұйымдар паспорттың 3.3. бағанына жүргізілген флюорографиялық, рентгенографиялық, рентгеноскопиялық және радионуклидтік зерттеулердің саны туралы мәлімет жазады.

4. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша және
радиациялық қауіпсіздік саласындағы гигиеналық нормативтердің
нормалары мен қағидаларын орындау шараларының тиімділігін
бағалау

      22. Тарауда радиациялық қауіпсіздік саласындағы санитариялық қағидалар мен гигиеналық нормативтерді орындау, сәулеленудің жеке және ұжымдық дозасын төмендету, белгіленген негізгі дозалар шегі мен бақылау деңгейінің жоғарылау деңгейінің алдын алу, радиоактивтік шығарындылар деңгейін төмендету, радиациялық апаттар мен апатты және басқа жағдайлар бойынша жүргізілген шаралардың тиімділігіне баға беріледі. Шаралар тиімділігін бағалау кейінгі 2-3 жылдағы радиациялық қауіпсіздік көрсеткішінің сандық динамикасын талдауға негізделеді.

5. Радиациялық апаттар, оқиғалар

      23. Тарауда есептік жылда орын алған апаттық жағдайлар мен радиациялық апаттардың саны көрсетіледі. Апаттық оқиғаларға адамдарды жоспарланбаған сәулеленуге алып келетін немесе белгіленген нормативтен асып кеткен сәулеленуді басқару мүмкіндігі жоғалған барлық жағдай кіреді. Ядролық энергетикалық қондырғылардағы оқиғалар мен апаттар кезінде халықаралық INES шкаласына сәйкес олардың деңгейлері көрсетіледі

6. Радиациялық апаттарды, оқиғаларды және олардың зардаптарын
жою бойынша шаралар жоспарының, құралдар мен күштердің болуы

      24. Тарауда ұйымдағы радиациялық апаттардың зардаптарын жою шаралары жоспарының болуы, олардың мемлекеттік бақылау органдарымен келісілген күні және әкімшіліктің бекіткен күні көрсетіледі. Одан әрі ұйымдағы жеке қорғаныш құралдарының, дезактивті ерітінділердің, апатты дозиметрлер мен радиациялық апат туындай қалған жағдайға арналған алғашқы медициналық көмек құралдарының болуы туралы мәлімет келтіріледі және бар, бар, бірақ саны жеткіліксіз, жоқ - деген жазба жүргізіледі.

7. Есеп беру жылындағы ұйымның (кәсіпорынның) қалыпты
пайдалануға арналған радиациялық көрсеткіштің жоғарылауын
бағалау параметрі

      25. Тарауда қалыпты пайдалануға арналып бекітілген радиациялық көрсеткіштердің анықталған параметрлері, дозаның негізгі шектері, персоналға арналған бақылау деңгейі, квоталар және бақылау аймағында тұратын халыққа арналған бақылау деңгейлері ғана көрсетіледі.

8. Тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық
саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық
ведомства бөлімшесінің қорытындысы, стохастикалық әсердің жеке
және ұжымдық туындау тәуекелін бағалау

      26. Тарауда халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесінің қорытындысы ұйымдағы персоналдың және бақылау аймағында тұратын халықтың радиациялық қауіпсіздік жағдайы туралы ұсынған мәліметтердің жеткіліктігін бағалау көрсетіледі. Гигиеналық нормативтердің талаптарына сәйкес осы категориядағы адамдардың стохастикалық әсердің жеке және ұжымдық туындау тәуекеліне баға беріледі. Персонал үшін стохастикалық зардаптар 5,6 x 10-2-ге тең, ал тұрғындар үшін 1 3в адамға 7,3 x 10-2 жағдай қабылданады. Ұжымдық тәуекелдің көлемін алу үшін персоналдың ұжымдық дозасы мен халықтың дозасы тәуекел коэффициентінің маңызына сәйкес көбейтіледі. Жеке тәуекелді анықтау үшін жеке орта жылдық тиімді доза осы тәуекелдің маңызына көбейтіледі де, 1000-ға бөлінеді (ауысу коэффициенті мЗв к Зв).

      Ұйымдағы радиациялық қауіпсіздік үш баллдық шкалада бағаланады:

      - жақсы – объект толықтай қатынастағы нормативтік актілердің талаптарына сәйкес келеді;

      - қанағаттанарлық – персоналды және халықты қайта сәулеленуге, қоршаған ортаны нормативтен тыс ластануға алып келмеген, регламенттің маңызсыз өзгеруі байқалған;

      - қанағаттанарлықсыз – радиациялық қауіпсіздік бойынша нормативтік актілердің маңызды бұзылуы байқалған.

      Қажеттілігіне қарай халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласында радиациялық қауіпсіздік деңгейінің жоғарылауы бойынша негізгі ұсыныстар құралады және оларды іске асыру мерзімі белгіленеді.

Аумақтың радиациялық-гигиеналық паспортын толтыру
Нұсқаулығы

      1. Аумақтың радиациялық-гигиеналық паспорты (бұдан әрі - Паспорт) Қазақстан Республикасы субьектілерінің аумағында дайындалады және жүргізіледі және оны халықтың радиациялық қауіпсіздігі жағдайына жауапты тұлға толтырады.

      Паспортқа аумақтың әкімшілік басшысы немесе оның орынбасары қол қояды.

      2. Егер Қазақстан Республикасындағы жеке аудандардағы, елді мекендердегі сәулеленудің орташа тиімді дозасының көлемі 3 еседен артық жоғарыласа, онда халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосымен келісіліп аумақтың әкімшілігінің шешімімен облыстың немесе қаланың барлық аумағының паспортынан басқа осы ауданға да (елді мекенге) паспорт толтырылады.

      3. Паспортты толтыру кезінде мыналарды пайдаланады:

      1) Ұйым паспортының мәліметтерін талдау;

      2) радиациялық жағдайға бақылау жүргізетін аумақтық қызметтерден алынған халықтың радиациялық қауіпсіздігінің жағдайы туралы ақпарат;

      3) гидрометеорологиялық орталық филиалының мәліметтері;

      4) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомоствосының мәліметтері;

      5) радиациялық бақылаудың басқа аккредиттелген зертханаларының өлшеу нәтижелері.

      4. Паспорт үш данада толтырылады, аумақтық әкімшіліктің лауазымды тұлғасы қол қояды, санитариялық-эпидемиологиялық органның аумақтық ведомства бөлімшесінен қорытынды алу үшін келесі жылғы 1 наурызға дейін халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосына жіберіледі.

      Есептік жылдағы келесі жылғы 30 наурызға дейін халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосының қорытындысымен субьектінің әкімшілік басшысына танысу үшін жіберіледі. Әкімшілік басшысының немесе оның орынбасарының қолы мөрмен бекітіледі. Ресімделген паспорттың бір данасын аумақтың әкімшілігі халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствоға жібереді, бір-бір данадан субьектінің әкімшілігінде және паспорттау жүргізуге жауапты ұйымда қалады.

      5. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесінің паспорттағы мәліметтерге талдау жүргізеді және есептегі мерзімде Қазақстан Республикасындағы радиациялық қауіпсіздіктің жағдайы туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Тұтынушылардың құқықтары қорғау Комитеті "Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" РМҚК-не ағымдағы жылдың 10 сәуіріне дейін біріккен ақпарат жібереді.

1. Иондаушы сәулелену көздерін пайдаланатын обьектілер тізімі

      6. Паспорттың 1-тарауында ИСК және басқа да радиоактивті заттарды пайдалану арқылы жұмыстар атқарып жатқан ұйымдар туралы ақпарат бар. Сонымен бірге ұйымдар иондаушы сәулелену көздерін пайдалану түрлері бойынша топтарға бөлінеді: атом энергетикасы, өндірістік және зерттеу ядролық реакторлар, ускорителитездеткіштер, қуатты радиоизотопты қондырғылар, дефектоскопия, геологиялық бақылау, медициналық рентгенология, медициналық радиология, ғылыми зерттеу оқыту және басқалар. Қызметтің әрбір түрінен кейін атом энергиясы саласындағы өкілетті органдардың есептік мәліметтері бойынша қызметтің осы түріне жататын ұйымдардың саны көрсетіледі.

2. Иондаушы сәулелену көздерін пайдаланатын обьектілердің жалпы
сипаттамасы

      7. 2-тарауда обьектілерге сипаттама сала бойынша (өндірістік, медициналық, ғылыми және оқыту және басқалар) және "А" және "Б" тобындағы персоналдардың саны бойынша беріледі. Радиациялық қауіпсіздік қанағаттанарлықсыз бағаланған обьектілердің саны мен тізімі көрсетіледі. Бұл пункт аумақта орналасқан ұйымдардың паспорттық мәліметтерін толықтыру бойынша толтырылады.

3. Қоршаған ортаның радиоактивтік ластану сипаттамасы

      8. 3.1 тарауда топырақтың радиоактивтік ластану тығыздығы туралы мәлімет Қазақстан Республикасының гидрометеорологиялық орталығының арнайы мәліметтерінің негізінде енгізіледі. Іріктеп бақылау түрінде халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі жүргізген топырақтың ластану тығыздығын оперативті талдау мәліметтерін және радиациялық бақылау аккредиттелген зертханада жүргізілген өлшеу нәтижелерін пайдалануға рұқсат беріледі.

      Паспортқа топырақтың цезимен-137, стронцимен-90, плутонимен-239 (Бк/м2) және қажеттілігіне қарай басқа да радионуклидтермен ластану тығыздығының төменгі, орташа және жоғарғы мөлшері енгізіледі.

      9. 3.2. тарауда атмосфералық ауадағы радиоактивті заттардың көлемді активтігін гидрометеорологиялық орталық, тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі немесе басқа да аккредиттелген зертханалардың елді мекендердегі және тұрғын үй және қоғамдық нысандардағы атмосфералық ауадағы радиоактивті заттарды болуына жүргізген мәліметтердің негізінде анықталады.

      Паспортқа атмосфералық ауадағы радионуклидтердің көлемді белсенділігінің орташа мөлшері Беккерель бірлігінде жылдық куб метрде (Бк/м3) енгізіледі.

      10. 3.3 тарауында ауыз сумен қамтамасыз етуде, шаруашылық-тұрмыстық, балық аулау және суаруда пайдаланатын судағы Бк/кг радионуклидтердің үлестік активтігінің аумақ бойынша орташа мөлшері көрсетіледі.

      11. Паспорттың 3.4 тарауында тұрғындарды сумен жабдықтауды іске асыратын ұйымдардағы зертханалардың, сонымен қатар халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың мәліметтері бойынша сумен қамтамасыз етудің су үсті және су асты көздеріндегі радионуклидтердің (Бк/кг) төмен, орташа және жоғарғы мөлшерінің үлестік активтік көлемі көрсетіледі. Мәлімет тек құрамына бақылау белгіленген радионуклидтерге ғана беріледі. Қажеттілігіне қарай белгіленген тәртіппен радиациялық бақылауға аккредиттелген басқа да зертханалар жүргізген арнайы зерттеу мәліметтері қолдануы мүмкін.

      12. 3.5 тарауға Ауылшаруашылығы министрлігінің радиологиялық қызметі және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның мәліметтері бойынша жергілікті өндірістегі тағам өнімдерінің негізгі түрлеріндегі және сырттан әкелінетін (сүт, ет және ет өнімдері, нан, бидай өнімдері, жапырақты көкөністер, тамыр жемістілер және басқалар) өнімдердегі радионуклидтердің үлестік белсенділігінің орташа мөлшері енгізіледі.

      13. 3.6 тарауға жергілікті шикізаттан дайындалған және басқа аймақтан әкелінген құрылыс материалдарындағы табиғи радионуклидтердің төменгі, орташа және жоғарғы үлестік активтігі енгізіледі.

      Құрылыс материалдарының жеке түрлерінің үлестік активтігі туралы мәлімет құрылыс мекемелеріндегі аккредителген зертханалар және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі жүргізген зерттеулердің нәтижелері бойынша алынады.

4. Аумақта радиациялық ауытқушылықтар мен ластанудың болуы

      14. 4 тарауда есепті жылы тіркелген, радиациялық апаттарға қатысы жоқ локальды радиациялық ауытқушылықтар мен ластанудың саны және оларға қысқаша сипаттама: орны, аумағы, радионуклидті құрамы және ластану деңгейі (Бк/м2) көрсетіледі.

5. Халықтың медициналық процедура кезінде
сәулелену структурасы

      15. Аумақтағы халықтың медициналық сәулеленуін бағалау есеп беру жылында жүргізілген профилактикалық және диагностикалық рентгенді радиологиялық зерттеулердің саны бойынша іске асырылды. 5-тамақтағы кестеге флюорографиялық, рентгенографиялық, рентгеноскопиялық және радионуклидтік зерттеулердің саны енгізіледі.

      При наличии объективных данных по конкретным дозам облучения пациентов в Пациенттердің сәулеленудің нақты дозасын алғандығы туралы обьективті мәлімет болған кезде әрбір медициналық ұйымдардың рентген кабинеттерінде және радиодиагностикалық зертханаларда медициналық процедуралардың әрбір түрінен халықтың ұжымдық сәулелену дозасының маңызын алу үшін пайдаланалы. Мұндай мәліметтер болмаған жағдайда бір зерттеу үшін орташа тиімді дозаның жақын маңызын қолдануға болады: флюорография үшін 0,8 мЗв, рентгенография үшін 0,4 мЗв, рентгеноскопия үшін 10 мЗв, радионуклидті зерттеулер үшін 5 мЗв. Медициналық процедуралардан алынған аумақтағы тұрғындардың ұжымдық сәулелену дозасы бұл жағдайда процедуралар санының бір процедураға орташа тиімді дозасын көбейту арқылы болады. Алынған мөлшерді 3в ад. аудару үшін оны 1000-ға бөлу қажет.

6. Халықтың, о.і. техногендік көздермен жұмыс істейтін тұлға –
персоналдың (бұдан әрі – мәтін бойынша "А" тобы) және
техногендік көздердің әсері саласындағы жұмыс жағдайында
болатын (бұдан әрі – мәтін бойынша "Б" тобы) тұлғалардың
сәулелену дозасын талдау

      16. 6.1 тармақ аумақта орналасқан ұйымның паспортындағы мәліметтердің негізінде толтырылады. Ол үшін паспорттың 3.1. бағанына енгізілген барлық ұжымдық сәулелену дозасының маңызын (3в ад.бірлікте) қосындылынау қажет. Осы кезде есеп беру жылында аумақтағы ионды сәулелену көздерімен жұмыс істейтін барлық персоналдың мөлшері шығады. 6.1. тармаққа "А" және "Б" топтарындағы персоналға арналған сәулелену дозасының жеке тиімді маңызы енгізіледі. Барлық персоналдың, сонымен қатар "А" және "Б" тобындағы персоналдың сәулелену дозасының орташа тиімді мөлшерін алу үшін тиісті ұжымдық дозаның мөлшерін осы топтағы персоналдың жалпы санына бөлу қажет.

      Барлық аумақтағы "А" және "Б" тобындағы персонал үшін дозаның негізгі шегінен жоғарылаған адамдардың саны ұйым паспортының 3.1.тармағынан алынған мәліметтермен қосындылау арқылы айқындалады.

      17. 6.2 тармақта бақылау аймағында тұратын тұрғындардың жалпы саны және осы тұрғындардың ұйымның атқаратын қызыметі есебінен алынған сәулеленудің ұжымдық дозасының маңызы аумақта орналасқан (пациенттердің медициналық ұйымдардарда алған сәулелену дозасынан басқа) барлық ұйымның паспортындағы 3.2 және 3.3. тармағынан алынған тиісті мөлшерді қосындылау арқылы айқындалады.

      Ұйымның бақылау аймағында тұратын тұрғындардың сәулелену дозасының орташа тиімді дозасының маңызы ұйымның бақылау аймағында тұратын тұрғындардың жалпы санының жылдық ұжымдық дозасынан алынған маңызға бөлу арқылы айқандалады.

      18. 6.3 тармаққа сәулеленудің барлық негізгі түрлері есебінен аумақта тұратын тұрғындардың жылдық ұжымдық дозасының құрылымы туралы мәліметтер енгізіледі.

      19. 6.3 (1) тармақта сәулеленудің иондаушы көздерін пайдаланатын ұйымның қызметі есебінен аумақтағы тұрғындардың жылдық ұжымдық дозасы ұйым паспортының 3.3. тарауында көрсетілген барлық ұйымдардағы "А" және "Б" топтарындағы персоналдың және паспорттың 6.2. тармағындағы міліметтер бойынша осы ұйымның бақылау аймағында тұратын тұрғындардың ұжымдық сәулелену дозасын қосындылау арқылы анықталады.

      20. 6.3 (2) тармақта есеп беру жылындағы аймақтағы тұрғындардың өткен радиациялық апаттардағы ядролық сынақ өнімдерге жаһандық түсуі салдарынан қоршаған ортаның ұзақ өмір сүретін радионуклидтермен ластануына негізделген ұжымдық тиімді сәулелену дозасы және есеп беру жылының алдындағы барлық маусымдағы ұйымның қалыпты қызметі (радиациялық апаттарсыз) көрсетіледі. Дозаны бағалауды тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі қажет болған жағдайда ғылыми-практикалық орталықпен бірігіп іске асырады.

      21. 6.3 (3) тармақта халықтың табиғи иондаушы сәулелену көздерімен сәулеленудің тиімді дозасын бағалау үшін барлық алынған дозалар есепке алынады (космостық сәулелену, жер жыныстарының және құрылыс конструкцияларының гамма-сәулеленуі, тағам өнімдерімен және сумен бірге табиғи радоинуклидтердің есебінен ішкі сәулелену, рпдон изотобының, торонның және олардың аз өмір сүретін еншілес өнімдерінің ингаляциясы). Халықтың табиғи көздермен сәулеленудің тиімді дозасына радон және оның аз өмір сүретін өнімдері әсер етеді.

      22. 6.3 (4) тармақта аумақта тұратын тұрғындардың және медициналық зерттеу кезінде алынған жылдық ұжымдық тиімді доза осы зерттеулердің негізгі түрлерінен алынған ұжымдық дозаны қосындылау арқылы есептеледі (флюорографиялық, рентгенографиялық, рентгеноскопиялық, радионуклидтік).

      23. 6.3 (5) тармақта есеп беру жылында туындаған аумақтағы барлық тұрғындардың жылдық ұжымдық сәулелену дозалары көрсетіледі. Радиациялық апат туындаған жағдайдағы аумақтағы тұрғындардың жеке дозасы нақты апат жағдайында қолдану үшін дайындалған және өкілетті орган бекіткен арнайы методикалық құжаттарға сәйкес анықталады. Аумақтағы тұрғындардың радиациялық апаттардан алған сәулеленудің ұжымдық дозасын сәулеленуге ұшыраған барлық тұрғындардың жеке дозасының сомасы сияқты есептейді.

      24. Халықтың сәулеленуінің әрбір негізгі көздерінің үлесін барлық көздердің жиынтық (жалпы) ұжымдық дозасынан анықтау үшін бірінші осы көздердің ұжымдық дозасының сомасын есептеу қажет. Тұрғындардың ұжымдық сәулелену дозасынан алынған жиынтық маңызды 100% қабылдап, тұрғындардың әрбір сәулелену түріне келетін үлесті анықтау қажет. Алынған салыстырмалы маңыз (%-пен)6.3 (1) - 6.3 (5) тармақтарға 3в ад. сәулеленудің әртүрлі көдерінен алынған ұжымдық дозаның тиісті абсолюттік маңызы жақшаның ішінде жазылады.

7. Радиациялық апаттар мен оқиғалардың саны

      25. 7 тармақта радиациялық апаттар мен оқиғалардың саны аумақтағы барлық ұйымдардың паспортындағы мәліметтерді қосындылау және есеп беру жылында аймақта орын алған, бірақ кейбір себептерге байланысты ұйымның паспортына кірмеген, бірақ тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдағы ведомоствоның есептік үлгісіне енгізілген апаттар мен оқиғалар арқылы анықталады. Радиациялық апаттар мен оқиғалар ядролық-энергетикалық қондырғыларда орын алған жағдайда олардың деңгейі халықаралық INES шкаласында көрсетіледі. Басқа обьектілерде радиациялық апаттар мен оқиғалар туындаған жағдайда олардың деңгейлері осы апаттар мен оқиғаларға тексеру жүргізген комиссияның қорытындысы бойынша анықталады.

8. Сәулелену патологиясы жағдайының болуы (сырқаттанушылықтың
жылдық саны)

      26. 8 тармақта егер ондай жағдай орын алған болса сәулелену патологиясының болуы және саны көрсетіледі (есеп беру жылындағы бірінші рет анықталған сырқаттанушылықтың саны). Аумақтық органның профпатология бөлімшесінде немесе басқа да өкілетті органның қорытындысы бойынша алғашқы рет анықталған кәсіби улану немесе кәсіби ауруды тіркейтін журналдың негізінде толтырылады. Сәулелену терапиясымен келісілген сәулелену патологиясының жағдайлары паспортқа енгізілмейді.

9. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, радиациялық
қауіпсіздік саласындағы нормалар, қағидалар және нормативтердің
орындалуы бойынша жылдық шараларды талдау

      27. 9 тармақта есеп беру жылында персонал мен халықтың радиациялық қауіпсіздігін регламенттейтін нормативтік құқықтық актілердің орындалуы бойынша өткізілген негізгі шараларға және оларды іске асыру бойынша тиімділігін үш баллдық шкалада (жоғары тиімді, тиімділігі жеткіліксіз, тиімсіз) бағалау арқылы жетілдіру шараларына талдау беріледі.

      Радиациялық қауіпсіздік бойынша шаралардың тиімділігін бағалау осы нұсқаулықтың 2.3 тармағында көрсетілген көрсеткіштің негізінде және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомоствосы нормативтік құқықтық актілерді бұзушылыққа санкция қолданған көрсеткіштердің негізінде жүргізіледі.

10. Қазақстан Республикасындағы әкімшілік аумақ субьектісінде
радиациялық апаттар мен оқиғаларды жоюға арналған сәйкес
құрылымның, құралдар мен күштің болуы

      28. 10 тармақта аумақтың әкімшілігінде радиациялық апаттарды жоюға арналған күш пен құралдардың болуы туралы мәлімет көрсетіледі, олар: сәйкес келетін штаттық және штаттан тыс құрылым, жоспарлар, қорғаныш құралдары, автокөлік құралдары, дезактивация құралдары және үш баллдық шкалада медициналық көмек көрсету ("бар", "бар, бірақ жеткіліксіз", "жоқ") көрсетіледі.

11. Есеп беру жылындағы аумақтағы радиациялық жағдайды
Қазақстан Республикасы әкімшілік аумақтағы субьектінің бағалауы

      29. 11 тармақта паспортта ұсынылған материалдарды талдаудың негізінде аумақтың әкімшілігі аумақтағы радиациялық жағдайды бағалау бойынша өз пікірін үш балдық шкалада ("жақсы", "қанағаттанарлық", "қанағаттанарлықсыз") және халықтың радиациялық қауіпсіздігін жетілдіру бойынша Үкімет және Қазақстан Республикасыны субьектісі қабылдаған қаулылар мен шешімдердің орындалуы туралы және келесі жылға жоспарланған негізгі шараларды жазады.

12. Тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық
саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық
ведомства бөлімшесінің қорытындысы, стахостикалық әсерлердің
жеке және ұжымдық туындауын бағалау

      30. Паспорттың 12 тарауына халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомоствосының есеп беру жылындағы халықтың радиациялық қауіпсіздік жағдайын бағалау және келесі жылға аумақтың әкімшілігі жоспарлаған шаралар енгізілген арнайы қорытындысы кіреді.

      Халықта стохастикалық әсердің жеке және ұжымдық туындау ықтималдығының сандық көрсеткішін бағалау Гигиеналық нормативтерге сәйкес паспорттың 6.3 тармағында көрсетілген тұрғындардың ұжымдық тиімді дозасының мөлшеріндегі мәліметтер бойынша жүргізіледі.

      Осы жерге тиісті аумақтағы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі аумақтағы тұрғындардың келесі жылғы радиациялық қауіпсіздік деңгейінің жоғарылауы бойынша негізгі оңтайластырылған ұсыныстары жазылады.

      31. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық ведомства бөлімшесі берген, Қазақстан Республикасының тиісті аумағындағы бас мемлекеттік санитариялық дәрігер қол қойған қорытындымен аумақтың әкімшілік басшысын таныстырады, ал ол Паспорттың ақырғы бағанына қол қояды.

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
15-қосымша

МГК ұйымдары жұмыскерлерінің табиғи көздермен сәулелену
дозаларын бағалау әдістемесі
1. Жұмыскерлердің сыртқы сәулеленуін бақылау

      1. Ұйым жұмыскерлерінің сәулеленуінің тиімді дозалары гамма-сәулелену дозасы қуатының орташа мәндерімен және жұмыскерлер сәулеленуге ұшырайтын уақытпен айқындалады.

      2. Жұмыскерлердің сыртқы сәулеленуінің тиімді дозасын бағалауды жұмыс орнында жер бетінен (еденнен) 1 м биіктікте сыртқы гамма-сәулеленудің өлшенген дозалары қуатының (бұдан әрі - Р) мәні және осы жұмыскердің қаралатын учаскеде 1 жыл ішіндегі жұмыс уақыты (бұдан әрі - Т) негізінде жүргізу керек.

      Сыртқы гамма-сәулеленуді жылдық тиімді дозасы (Е1сыртқы) мына формула бойынша есептеледі:

      (Е1сыртқы) = Ке Рy Тр, мЗв/жыл, (1)

      мұнда: Ке – мәні мынаған тең болып алынатын дозалық коэффициент:

      1) 0,006 мЗв/мР, егер Рy – сағатына миллиРентгенмен (бұдан әрі – мР/сағ) экспозициялық дозаның қуаты;

      2) 0,0007 мЗв/мкЗв, егер Рy - эквиваленттік дозаның қуаты мкЗв/сағ.

      3. Гамма-сәулелену дозасының қуаты (Рy) дозиметрдің өзінің аясының деңгейі (Рф) және оның космостық сәулеге (Рк) жауап беруін ескере отырып анықталуы тиіс:

      Рy = Р1-фк) (2)

      мұнда: Р1 - өлшеу нүктесіндегі дозиметрдің көрсеткіші.

      (Рфк) параметрлерінің сандық мәні әрбір дозиметр үшін жеке жағадан 50 м немесе одан да көп қашықтықта тереңдігі кемінде 5 метр судың бетінде орындалған бірнеше қайтара өлшеу жолымен анықталады.

      4. Әртүрлі технологиялық учаскелерде жұмыс уақыты Тр(сағ) жылына 0-ден 2000 сағатқа дейін ауытқуы мүмкін. Егер жұмыскер бір жылдың ішінде Р-дың мәні өзгеріп отыратын бірнеше учаскеде (№ жұмыс орны немесе жұмыс операциясы) жұмыс істесе, онда ол үшін сыртқы сәулелену есебінен жылдық тиімді доза мынаны құрайды:


(3)

      мұнда Рy- n - учаскенің бетінен 1 м биіктіктегі дозаның қуаты;

      Трn - n - учаскесінде 1 жылдың ішіндегі жұмыс уақыты.

      5. Жұмыскердің сыртқы сәулелену дозасын анықтау барысында мына шарт орындалуы тиіс:


(4)

      мұнда Тр - жұмыскердің 1 жыл бойы штаттағы жұмысының ұзақтығы, сағ.

2. Құрамында өндірістік шаң бар ұзақ мерзімдік
радионуклидтердің ингаляциялы түсуі есебінен жұмыскерлердің
сәулеленуін бақылау

      6. Құрамында өндірістік тозаң бар табиғи радионуклидтердің (ТРН) ингаляциялы түсуі есебінен ішкі сәулелену дозасы радионуклидтік құраммен және тозаңданатын материал мен тозаңның үлестік белсенділігімен, өндірістік аумақтағы ауаның жалпы тозаңдануымен және нақты жағдайлардағы жұмыс уақытымен, тыныс алу органдарының жеке қорғаныш құралдарын қолданумен анықталады. Радионуклидтік құрам, тозаңның үлестік белсенділігі және ауаның жалпы тозаңдануы технологиялық үдерістердің параметрлеріне, жұмыстың температуралық режиміне, қолданылатын химиялық реагенттерге, материалдың дисперсиялығы мен көлеміне байланысты.

      7. Жұмыскердің бір тұрақты жұмыс орнында өндірістік тозаңмен бір радионуклидтің ингаляциялы түсуі есебінен ішкі сәулеленуінің тиімді дозасы мына формула бойынша анықталады:

      Еішкі = kd • Cn • f • V • Т, мЗв/жыл, (5)

      мұнда kd – мәні уран мен торий қатарындағы негізгі радионуклидтер үшін 13-қосымшада келтірілген дозалық коэффициент (Зв/Бк);

      Cn - өндірістік тозаңдағы радионуклидтердің үлестік белсенділігі кБк/кг;

      f - ауаның орташа тозаңдануы, мг/м3;

      V - жұмыскерлердің тыныс алуының орташа жылдамдығы, м3/с;

      Т - жыл бойы тозаңды аумақта болу уақыты, сағ/жыл;

      Сn, f және V шамалары мәндері тұрақты болғанда сәулелену дозасын бағалауда (5) формуласы дұрыс.

      8. Бір немесе бірнеше параметрлердің уақытқа байланысты ауыспалы мәндері болғанда сәулеленудің барлық уақытын бірнеше кезеңдерге бөлу қажет, олардың әрқайсысының ішіндегі параметрлер тұрақты болып саналады. Кейіннен сәулеленудің барлық кезеңі бойынша жиынтықтай отырып әрбір кезең үшін дозалар 5 формула бойынша бағаланады.

      9. Жұмыс аймағындағы радионуклидтердің қосылыс түрлері белгісіз немесе ішкі сәулелену дозасын есептеу үшін радиоактивтік тепе-теңдік болмаған жағдайда осы санитариялық қағидаларға 13-қосымша бойынша дозалық коэффициенттердің ең жоғары мәндерін қабылдау керек.

      10. Жұмыскерлер тыныс алу ағзалары үшін жеке қорғаныш құралдарын қолданатын жағдайда, өндірістік тозаңмен ұзақ мерзімдік табиғи радионуклидтердің организмге ингаляциялы түсуі есебінен болатын ішкі сәулеленудің тиімді дозасы тозаңды ұстау коэффициентінің орташа мәні з (салыс. бірлік) құрайтын болса n есеге төмендейді.

3. Жұмыскерлердің радон изотоптарымен және олардың
қысқа мерзімдік еншілес өнімдерімен сәулеленуін бақылау

      11. Радон изотоптары және қысқа мерзімді радонның (РЕӨ) және торонның (ТЕӨ) еншілес өнімдерінің аэрозольдері көлемі шағын және ауа алмасу еселігі төмен үй-жайларда, құрамында жоғарғы көлемде табиғи радионуклидтер бар материалдардың үлкен массасын сақтау немесе өңдеу кезінде жұмыс орнында жұмыскерлердің сәулеленуіне елеулі үлес қосады.

      12. Радон изотоптары және РЕӨ мен ТЕӨ-ның аэрозольдері есебінен ішкі сәулелену дозасы ауада, болжам бойынша стандартты бір сағаттық тыныс алу көлемі 1,2 м3/с болғанда, екі параметрмен – экспозиция уақытымен (тыныс алу) - t, сағ және осы уақыт ішіндегі ауадағы радон изотоптарының эквивалентті тепе-теңдігінің көлемдік белсенділігінің (ЭТКБ) орташа мәнімен

, Бк/м3 анықталады. Радон изотоптары есебінен ішкі сәулеленудің тиімді дозасы ЭТКБ радон изотоптарының туындысымен (

. t) уақытта анықталады - оны әдетте "экспозиция" (БкLс/м3) деп атайды.

      13. Өндірістік жағдайда радон изотобының экспозициясы 1сБк/м3 0,78 - 10-5мЗв тең болатын тиімді сәулелену дозасы сәйкес келеді.

      Егер ауадағы радон изотобының ЭТКБ орташа мәні және жұмыс уақыты - t, белгілі болса, онда сәулеленудің тиімді дозасы мына формуламен есептеледі:

      -ERn = d * -CequE * t, мЗв (6)

      мұнда дозалық коэффициенттің мәні d = 0,78 * 10-5мЗв/(сағ * Бк/м3), ал радон изотоптарының ЭТКБ - CequE мына формуламен есептеледі:


(7)

      оның ішінде Cequ(Rn) және Cequ(Tn) - t уақыттағы радон мен торонның тиісінше ЭТКБ орташа мәні.

      Өндірістік ұйымдардың жұмыскерлері үшін бір жылда 2000 сағат жұмыс істеген жағдайда d = 1,56 * 10-2мЗв/(Бк/м3) болады.

      14. Жұмыскерлердің өндірістік сәулеленуінің жылдық тиімді дозасы (Еөн) сыртқы (Е1сырт.) және ішкі сәулелену дозалардың қосындысына тең болады (Е1сырт.+ Еrn):

      Еөн = Е1сырт.+ Е1ішкі. +Еrn (8)

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
16-қосымша

Өндірістік тозаңмен 238 U және 232Th қатары радионуклидтерінің
ингаляциялы түсуі кезіндегі дозалық коэффициенттердің мәндері
238 U қатары радионуклидтерінің дозалық коэффициенттері

      1-кесте

Радионуклид

Жартылай ыдырау кезеңі

Ыдырау түрі

Ингаляциялы түсу кезіндегі дозалық коэффициент, Зв/Бк

Қосылыс түрлері-П

Ең жоғары

1

2

3

4

5

238U

4,77 • 109 жыл



2,6 • 10-6

7,3 • 10-6

234Th

24,10 күн



6,3 • 10-9

7,3 • 10-9

234Pa

1,17 мин



3,8 • 10-10

4,0 • 10-10

234U

2,45 • 105 жыл



3,1 • 10-6

8,5 • 10-6

230Th

7,70 • 104 жыл



4,0 • 10-5

4,0 • 10-5

226Ra

1600 жыл



3,2 • 10-6

3,2 • 10-6

222Rn

3,824 күн



-

-

218Po

3,10 мин



-

-

214Pb

26,8 мин



-

2,9 • 10-9

214Bi

19,9 мин



1,4 • 10-8

1,4 • 10-8

214Po

164 мкс



-

-

210Pb

22,3 жыл



-

8,9 • 10-7

210Bi

5,013 күн



8,4 • 10-8

8,4 • 10-8

210Ро

138,4 күн



3,0 • 10-6

3,0 • 10-6

Жиынтығы

5,20 • 10-5

6,30 • 10-5

232Th қатары радионуклидтеріне арналған дозалық
коэффициенттер

      2-кесте

Радионуклид

Жартылай ыдырау кезеңі

Ыдырау түрлері

Ингаляциялы түсу кезіндегі дозалық коэффициент, Зв/Бк

Қосынды типі-П

Ең жоғары

232Th

1,405 • 1010 жыл



4,2 • 10-5

4,2 • 10-5

228Ra

5,75 жыл



2,6 • 10-6

2,6 • 10-6

228Ас

6,15 с



1,6 • 10-8

2,5 • 10-8

228Th

1,913 жыл



3,1 • 10-5

3,9 • 10-5

224Ra

3,66 күн



2,9 • 10-6

2,9 • 10-6

220Rn

55,6 с



-

-

216Ро

0,145 с



-

-

212Pb

10,64 с



-

1,9 • 10-8

212Bi

60,55 мин


(36%);

(64%)

3,0 • 10-8

3,0 • 10-8

212Po

0,299 мкс



-

-

208Ti

3,053 мин



-

-

Жиынтығы

7,85 • 10-5

8,66 • 10-5

  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
17-қосымша

Металл сынықтарын өндірістік радиациялық бақылау журналы

      Ұйым атауы __________________________________________________________

      Мекен-жайы, телефоны ________________________________________________

      Радиациялық бақылауға жауапты адамның тегі, аты, әкесінің аты және лауазымы

      _____________________________________________________________________

      Журнал 20 __жылғы "____"_______________ басталды

      Журнал 20 __жылғы "____"_______________ аяқталды

      Беттер саны

р/с

Күні

Металл сынықтары атауы, мөлшері (кг)

Өнім беруші

Жүк құжаттамасы нөмірі мен күні

Өлшеулер жүргізгенде қолданылған құралдар (атауы, нөмірі)








      Кестенің жалғасы

Радиациялық бақылау қорытындысы

Фондық мәндері

Беттегі фонның жоғарылауы

Беттегі ЕЖБДҚ

Өлшеулер жүргізген адамның қолы





  "Радиациялық қауіпсіздікті
қамтамасыз етуге қойылатын
санитариялық-эпидемиологиялық
талаптар" санитариялық қағидаларына
18-қосымша

Металл сынықтарына өндірістік радиациялық бақылау жүргізу
әдістемесі

      Өлшеу жағдайлары металл сынықтарында радиациялық ластану орын алған жағдайда, оны міндетті анықтауды қамтамасыз етуі тиіс.

      Ол үшін брикеттелген металл сынықтары қабатпен бір брикет болып орналастырылады. Брикеттің әрбір жағына гамма-сәулелену дозасының қуатына бір өлшеу жүргізледі, альфа және бета бөлшектерін ағынының тығыздығына бір өлшеу жүргізіледі.

      Брикеттелмеген металл сынықтары аумақта қалыңдығы 0,5 м аспайтындай етіп жиналады. Гамма-сәулеленудің қуатын өлшеу 1 м тор бойынша іздестіру радиометрі арқылы жүргізіледі, ал БДҚ деңгейі табиғи фоннан жоғары болғанда, өлшеу торы сәулелену көзін анықтағанға дейін қоюланады. Альфа, бета бөлшектердің тығыздығын өлшеу бақылау профильдері арасындағы арақашықтық 0,5 м болатын тексерілетін партияның ұзындығы немесе ені бойынша үздіксіз бақылау тәсілімен жүзеге асырылады, өлшеулер саны әрбір 0,5 м сайын белгіленген өлшеу нүктелері бойынша анықталады. Үлкен көлемді механизмдердің, станоктардың, көлік, жол, құрылыс техникаларының және басқа да салмағы 1 тоннадан асатын бұйымдардың радиациялық ластануын өндірістік бақылау кезінде өлшеу басқа басқару механизмдерінің арасындағы, сондай-ақ механизм ішіндегі қашықтықпен сыртқы беті бойынша жүргізіледі. Металл сынықтарын 0,5 м қалыңдықта алаңда жинауға мүмкіндік болмаған жағдайда, өлшеу жұмыстары оларды тиегенде немесе түсіргенде жүргізіледі. Бұл ретте БДҚ-ны және бөлшектер ағынының тығыздығын өлшеу көтеру механизмімен (кран, тельфер, экскаватор және т.б.) көтерілетін әрбір партиясына жүргізіледі. Өлшеу саны көтерілетін металл партияларының санымен анықталады.

      Металл сынықтарында ішкі жағында тұз түзілістері бар сыйымдылықтар мен құбырлар бар болғанда өлшеулер бұл бұйымдардың ішкі және сыртқы беттерінде жүргізіледі.

      БДҚ-ны өлшеу өлшейтін беттен 10 сантиметр (бұдан әрі - см) қашықтықта, альфа, бета бөлшектері ағынының тығыздығын өлшеу өлшенетін беттерден 1 см қашықтықта жүргізіледі.

      Металл сынықтарына өндірістік радиациялық бақылау жүргізу алдында металл сынықтары жиналатын аумақта бақыланатын металл сынығынан 15-20 м арақашықтықта 10 см биіктікте табиғи радиациялық фон БДҚ-ына өлшеу жүргізіледі. Бөлшек ағыны тығыздығын өлшеу алдында аспаптың өз фонына өтем жүргізілуі тиіс.

      Аумақтағы табиғи радиациялық аяның экспозициялық дозасы қуатын бағалау 5 өлшемнен орташа арифметикалық шама ретінде жүзеге асырылады.

      Металл сынықтарының радиоактивті ластану дәрежесін бағалау іздестіру радиометрі немесе дозиметрдің ең жоғары көрсеткіші аймағында жүзеге асырылады. Металл сынықтарының партиясы немесе партияның бір бөлігі (жекелеген заттар):

      1) сынық бетіндегі гамма-сәулеленудің БДҚ-сы жергілікті жердің табиғи радиациялық фонынан 0,2 мкЗв/сағ жоғары болса;

      2) альфа сәулелену тығыздығы шаршы сантиметрге 0,04 беккерель (бұдан әрі - Бк/см2) артық болса;

      3) бета сәулелену ағынының тығыздығы 0,4 Бк/см2 артық болса радиоактивті ластанған деп саналады.