Об утверждении Правил функционирования системы межбанковского клиринга

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 211. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 18 октября 2016 года № 14333.

      В соответствии с законами Республики Казахстан от 30 марта 1995 года "О Национальном Банке Республики Казахстан", от 26 июля 2016 года "О платежах и платежных системах", в целях установления порядка функционирования системы межбанковского клиринга Правление Национального Банка Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемые Правила функционирования системы межбанковского клиринга.

      2. Признать утратившим силу постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 декабря 2015 года № 262 "Об утверждении Правил функционирования системы межбанковского клиринга" (зарегистрированное в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 15 февраля 2016 года под № 13068, опубликованное 31 марта 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет" республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан").

      3. Департаменту платежных систем (Ашыкбеков Е.Т.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

      1) совместно с Юридическим департаментом (Сарсенова Н.В.) государственную регистрацию настоящего постановления в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) направление настоящего постановления в республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан":

      на официальное опубликование в информационно-правовой системе "Әділет" в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в течение десяти календарных дней со дня его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      3) размещение настоящего постановления на официальном интернет-ресурсе Национального Банка Республики Казахстан после его официального опубликования.

      4. Управлению по защите прав потребителей финансовых услуг и внешних коммуникаций (Терентьев А.Л.) обеспечить направление настоящего постановления на официальное опубликование в периодические печатные издания в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

      5. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Пирматова Г.О.

      6. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель


Национального Банка

Д. Акишев


  Утверждены
постановлением Правления
Национального Банка
Республики Казахстан
от 31 августа 2016 года № 211

Правила
функционирования системы межбанковского клиринга
Глава 1. Общие положения

      1. Настоящие Правила функционирования системы межбанковского клиринга (далее – Правила) разработаны в соответствии с законами Республики Казахстан от 30 марта 1995 года "О Национальном Банке Республики Казахстан" (далее – Закон о Национальном Банке), от 26 июля 2016 года "О платежах и платежных системах" (далее – Закон о платежах и платежных системах) и определяют порядок функционирования системы межбанковского клиринга (далее – система), оператором которой является Национальный Банк Республики Казахстан (далее – Национальный Банк). Операционным центром системы является республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Казахстанский центр межбанковских расчетов Национального Банка Республики Казахстан" (далее – Центр).

      2. Система является платежной системой, предназначенной для осуществления платежей и (или) переводов денег между ее участниками путем многостороннего клиринга указаний участников.

      Перевод денег по результатам клиринга в системе осуществляется с использованием денег ее участников в межбанковской системе переводов денег (далее – межбанковская система).

      3. В Правилах используются понятия, предусмотренные Законом о платежах и платежных системах, Законом Республики Казахстан от 7 января 2003 года "Об электронном документе и электронной цифровой подписи", и следующие понятия:

      1) аудиторский след – последовательная регистрация событий по обработке электронных сообщений в системе, информация по которой сохраняется в системе и участниками системы;

      2) аутентификация – комплекс мер для подтверждения подлинности участников системы при обмене платежными и информационными сообщениями, а также подлинности платежных и информационных сообщений;

      3) программно-технический комплекс системы – технические, программные или другие средства, обеспечивающие работу системы, включающие информационную систему, сервера и терминалы системы, средства коммуникации (передачи данных);

      4) код приоритетности – код, определяющий очередность обработки платежных сообщений в системе. Код приоритетности присваивается платежному сообщению участником-отправителем;

      5) дебетовый перевод – перевод денег, при котором участник-инициатор является участником-бенефициаром;

      6) дебетовое платежное сообщение – платежное сообщение, инициирующее дебетовый перевод, содержащее требование к участнику-отправителю денег о выплате определенной суммы денег;

      7) участник системы (далее – участник) – лицо, заключившее договор об участии в системе, а также Национальный Банк;

      8) позиция участника в системе (далее – позиция участника) – позиция, предназначенная для учета суммы денег участника системы, переведенной им с корреспондентского счета в тенге, открытого в Национальном Банке, для осуществления платежей и переводов денег через систему;

      9) системный риск – риск невыполнения обязательств одного или нескольких участников по одному или нескольким переводам денег, вызванный невыполнением обязательств одного или нескольких участников;

      10) дебетовая очередь участника – последовательный ряд неисполненных платежных сообщений, находящихся в системе на определенную дату, по денежным обязательствам данного участника по отношению к другим участникам;

      11) кредитовая очередь участника – последовательный ряд неисполненных платежных сообщений, находящихся в системе на определенную дату, по денежным обязательствам других участников по отношению к данному участнику;

      12) участник-отправитель денег – участник, с позиции которого переводятся (списываются) деньги;

      13) участник-инициатор – участник, направивший платежное сообщение в систему. Участник-инициатор является участником-отправителем денег или участником-бенефициаром;

      14) участник-бенефициар – участник, на позицию которого переводятся деньги;

      15) кредитовый перевод – перевод денег, при котором участник-инициатор является участником-отправителем денег;

      16) кредитный риск – риск, связанный с возможностью несвоевременного выполнения (невыполнения) контрагентом своих обязательств в полном объеме;

      17) операционный риск – риск, связанный с недостатками информационных систем или внутренних процессов, человеческими ошибками, сбоями или нарушениями в управлении системой, в том числе вследствие внешних событий;

      18) риск ликвидности – риск участника-отправителя денег, связанный с возможностью несвоевременного выполнения (невыполнения) своих обязательств по переводу денег в полном объеме;

      19) дата платежа – дата исполнения платежного сообщения;

      20) электронное информационное сообщение (далее – информационное сообщение) – электронное сообщение, имеющее электронную цифровую подпись, не относящееся к платежным сообщениям и имеющее информационный характер, в том числе выписки;

      21) электронное платежное сообщение (далее – платежное

      сообщение) – электронное сообщение, имеющее электронную цифровую подпись, на основании которого осуществляются переводы денег по позициям участников в системе;

      22) электронное сообщение – совокупность информации в электронном виде в формате, разработанном Центром.

      Понятия рисков, используемые в Правилах, применимы в отношении системы в рамках Правил и изложены в соответствии с Глоссарием терминов, используемых в платежных и расчетных системах, разработанных Комитетом по платежам и рыночным инфраструктурам Банка международных расчетов (Базель, Швейцария, март 2003 года).

      4. Национальный Банк организует и обеспечивает функционирование и управление системой, выполняет иные функции оператора системы, установленные Законом о платежах и платежных системах.

      5. Осуществление операционных и технологических функций, в том числе заключение договоров с участниками по обработке и выдаче платежных и информационных сообщений (далее – договор об оказании услуг в системе) и третьими лицами, оказывающими услуги для функционирования системы, осуществляются Центром по поручению Национального Банка.

Глава 2. Условия участия в системе

      6. Условием для получения статуса участника является наличие корреспондентского счета участника в тенге, открытого в Национальном Банке в порядке, установленном Правилами установления корреспондентских отношений между Национальным Банком Республики Казахстан и банками, филиалами банков-нерезидентов Республики Казахстан, а также организациями, осуществляющими отдельные виды банковских операций, утвержденными постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 31 августа 2016 года № 209, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14336, (далее – Постановление), и участие участника в межбанковской системе.

      Сноска. Пункт 6 - в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 30.11.2020 № 139 (вводится в действие с 16.12.2020).

      7. Для заключения договора об оказании услуг в системе юридическое лицо представляет в Центр следующие документы:

      1) заявление на подключение к системе в произвольной форме;

      2) копию заявления на присоединение к договору корреспондентского счета с Национальным Банком (далее – договор корреспондентского счета), и копию договора об участии в системе, заключенного с Национальным Банком (далее – договор об участии в системе).

      Допускается заключение смешанного договора, в котором содержатся условия договора корреспондентского счета и договора об участии в системе.

      Представление копии договора корреспондентского счета не требуется при его наличии в деле участника, ранее сформированном при заключении с ним договоров об участии в системе и об оказании услуг в межбанковской системе.

      8. Юридические лица приобретают статус участника после заключения с Национальным Банком договора об участии в системе. Расторжение договоров об участии в системе и об оказании услуг в системе влечет за собой утрату юридическим лицом статуса участника.

      Национальный Банк участвует в системе в качестве участника при проведении собственных платежей и (или) переводов денег и платежей и (или) переводов денег по указаниям клиентов и получает статус участника системы на основании заключенного с Центром договора об оказании услуг в системе.

      9. Правовую основу функционирования системы составляют Закон о платежах и платежных системах, Правила, договоры об участии в системе, договоры об оказании услуг в системе.

      10. Договор об участии в системе содержит:

      1) предмет договора;

      2) права и обязанности сторон;

      3) ответственность сторон за невыполнение условий договора;

      4) порядок изменения условий и расторжения договора;

      5) порядок разрешения споров;

      6) другие условия по согласованию сторон.

      11. Действие отдельных положений договора об участии в системе временно приостанавливается по основаниям, предусмотренным Постановлением, и (или) договором корреспондентского счета.

      Временное приостановление участия участника в системе не лишает юридическое лицо статуса участника.

Глава 3. Услуги, оказываемые в системе и виды операций

      12. Стоимость услуг (тарифы), оказываемых Центром участнику в системе, утверждается Национальным Банком по согласованию с Центром в соответствии с подпунктом 10) части пятой пункта 24 Положения о Национальном Банке Республики Казахстан, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 31 декабря 2003 года № 1271 "Об утверждении Положения и структуры Национального Банка Республики Казахстан.

      Сноска. Пункт 12 в редакции постановления Правления Национального Банка РК от 28.11.2019 № 221 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      13. Операционный центр оказывает участнику услуги в системе:

      1) по приему и обработке платежных сообщений;

      2) по приему, обработке и представлению участникам информационных сообщений по совершенным операциям;

      3) по выполнению иных операционных и технологических функций в обеспечение функционирования системы, определенных статьей 8 Закона о платежах и платежных системах.

      14. Оператор оказывает услуги в системе в соответствии с функциями оператора системы, установленными статьей 8 Закона о платежах и платежных системах, в том числе, услуги по продлению операционного дня системы, по определению и применению системы управления рисками в системе.

      15. Через систему осуществляются дебетовые и кредитовые переводы на основании платежных сообщений участников.

      16. В системе применяются платежные сообщения с текущей и будущей датами платежа. Дата платежа устанавливается участником-инициатором от текущей даты до трех операционных дней, не включая дату передачи платежного сообщения в Центр. Платежные сообщения с будущей датой платежа хранятся в системе до наступления даты платежа, указанной в платежном сообщении.

      17. Переданное в Центр платежное сообщение с текущей или будущей датой валютирования отзывается участником путем направления в Центр информационного сообщения об отзыве платежного сообщения.

      18. Отозванные платежные сообщения считаются аннулированными и регистрируются Центром и участником в электронной форме. Отзыв участником платежных сообщений из системы после завершения операционного дня, соответствующего дате платежа, не допускается.

      19. Участник-бенефициар направляет в систему дебетовое платежное сообщение в адрес определенного участника-отправителя денег с датой платежа, превышающей текущую дату операционного дня системы не менее, чем на два операционных дня. Условия о выставлении дебетового платежного сообщения предусматриваются в договоре между участником-отправителем денег и участником-бенефициаром.

      20. В течение трех рабочих дней со дня подписания договора между участником-отправителем денег и участником-бенефициаром участник-отправитель денег доводит до сведения Центра следующие сведения:

      1) наименование участника-отправителя денег, его банковский идентификационный код;

      2) наименование участника-бенефициара, его банковский идентификационный код;

      3) номер и дату договора, срок его действия;

      4) наименование и индивидуальный идентификационный код бенефициара;

      5) иные сведения, согласованные сторонами в договоре между участником-отправителем денег и участником-бенефициаром.

      Дебетовые платежные сообщения не направляются в пользу органов казначейства Министерства финансов Республики Казахстан.

      21. Дебетовое платежное сообщение с датой платежа не менее двух операционных дней, направленное в Центр, попадает в кредитовую очередь участника-бенефициара и дебетовую очередь участника-отправителя денег, к которому предъявляется требование о выплате определенной суммы денег на день исполнения данного платежа.

      22. Дебетовое платежное сообщение не позднее операционного дня со дня получения направляется Центром участнику-отправителю денег.

      23. В случае несогласия участника-отправителя денег на обработку Центром дебетового платежного сообщения и совершение платежа по нему участник-отправитель денег направляет Центру сообщение об аннулировании дебетового платежного сообщения из дебетовой очереди участника.

      24. Если до наступления срока исполнения платежа по дебетовому платежному сообщению Центром не получено сообщение участника-отправителя денег об аннулировании дебетового платежного сообщения из его дебетовой очереди, дебетовое платежное сообщение исполняется Центром.

      25. Отзыв дебетового платежного сообщения осуществляется до его исполнения Центром.

      26. После отзыва либо аннулирования дебетового платежного сообщения Центр извещает об этом участника-бенефициара и участника-отправителя денег.

Глава 4. Процедуры функционирования системы, порядок
взаимодействия участников с оператором и операционным центром,
меры информационной безопасности
Параграф 1. Функционирование системы и обмен электронными
сообщениями в системе, меры информационной безопасности

      27. Участники обмениваются электронными сообщениями в соответствии с процедурами обмена и форматами, разработанными Центром по согласованию с Национальным Банком и применяемыми в системе (далее – Процедуры).

      28. Процедуры доводятся Центром до участников в сроки, установленные договором об оказании услуг в системе путем опубликования на официальном интернет-ресурсе Центра.

      29. В системе соблюдаются меры информационной безопасности, установленные Центром, для определения факта передачи электронных сообщений и обнаружения ошибок при их передаче.

      30. Центр разрабатывает и утверждает порядок аутентификации электронных сообщений.

      31. Передача и прием платежных и информационных сообщений, в том числе информационных сообщений об отзыве платежных сообщений, в системе осуществляются электронным способом в течение операционного дня, определенного Национальным Банком в соответствии с графиком приема и обработки платежных документов.

      32. Если платежное сообщение или информационное сообщение получены Центром после окончания операционного дня, они считаются полученными Центром в начале следующего операционного дня. Центр отказывает в исполнении платежного сообщения, поступившего в Центр с датой платежа прошедшего операционного дня, с направлением участнику-инициатору информационного сообщения о непроведении платежного сообщения с указанием причины.

      33. В случае если участник не осуществляет операций в системе в рабочий день, являющийся для системы операционным днем, Центр принимает платежные сообщения, поступающие в пользу данного участника, определяет его чистую позицию и осуществляет перевод денег по результатам клиринга.

      34. Центр и участники обеспечивают хранение информации и осуществляют мониторинг отправляемых и получаемых электронных сообщений. Все электронные сообщения, обработанные Центром и участниками, оставляют аудиторский след во внутренних программных системах Центра и участников.

      35. Не допускаются изменения платежных сообщений при их обработке Центром.

      36. Для обеспечения конфиденциальности, целостности, подтверждения авторства и подлинности электронных поручений при обмене электронными сообщениями Центр и участники используют систему криптографической защиты информации и электронной цифровой подписи "Тумар", представляемую участнику Центром.

      37. В системе применяется идентификация участников, построенная на крипто-протоколе двусторонней идентификации, согласно которой идентифицируется не только участник, но и центр системы.

      После идентификации участника происходит обмен информацией между системой и участником. Для обеспечения целостности передаваемой по каналу связи информации вычисляется имитовставка, предусматривающая применение защитных мер от умышленного или неумышленного внесения изменений (искажений) в передаваемую информацию. Для обеспечения конфиденциальности производится шифрование хранимой или передаваемой по открытым каналам информации, которое гарантирует защиту от несанкционированного доступа к этой информации и позволяет избежать компрометации информации.

      38. Завершенность (окончательность) платежей и (или) переводов денег регулируется статьей 7 Закона о платежах и платежных системах.

Параграф 2. Процедура многостороннего клиринга

      39. После завершения операционного дня Центр прекращает прием платежных сообщений в завершенный операционный день, производит клиринг принятых платежных сообщений и определяет чистую позицию каждого участника.

      40. Процедура клиринга производится в соответствии с кодами приоритетности. В пределах одного кода приоритетности платежные сообщения, относящиеся к одной очереди, обрабатываются в порядке их поступления в систему.

      41. Коды приоритетности разрабатываются и утверждаются Центром по согласованию с Национальным Банком.

      42. Изменение приоритета платежного сообщения, находящегося в очереди, осуществляется участником-инициатором путем направления в систему информационного сообщения об изменении приоритета без отзыва платежного сообщения.

      43. После определения чистой позиции каждого участника Центр резервирует у участников с дебетовой чистой позицией в межбанковской системе сумму денег, равную дебетовой чистой позиции данного участника.

      44. Перевод денег по результатам клиринга осуществляется через позицию системы в межбанковской системе (далее – позиция системы).

      45. Перевод денег по результатам клиринга в межбанковской системе производится в соответствии с чистой позицией каждого участника с использованием зарезервированной суммы денег в соответствии с пунктом 43 Правил. Перевод денег производится на основании указаний Центра о списании (зачислении) денег на сумму чистой позиции каждого участника.

      46. Центр осуществляет в межбанковской системе перевод денег с позиций участников, имеющих по результатам клиринга дебетовую чистую позицию, на позицию системы, затем перевод денег с позиции системы в межбанковской системе на позиции участников, имеющих по результатам клиринга кредитовую чистую позицию. После завершения переводов денег по результатам клиринга остаток на позиции системы в межбанковской системе равен нулю.

Параграф 3. Предоставление информационных сообщений в течение
и в конце операционного дня

      47. В течение операционного дня по запросу участника Центр направляет участнику:

      1) информационное сообщение в виде выписки о состоянии позиции участника, содержащее перечень платежных сообщений, переданных данным участником в Центр, и поступивших в пользу данного участника;

      2) информационное сообщение о непроведенных платежных сообщениях, содержащее перечень непроведенных платежных сообщений с указанием причины непроведения каждого платежного сообщения.

      48. Центр представляет участникам информационные сообщения, содержащие информацию о платежных сообщениях, как с текущей, так и с будущей датой платежа. В запросе участника на получение информационного сообщения в виде выписки указывается дата, по которой участник запросил получение информационного сообщения в виде выписки.

      49. Центр после завершения переводов денег направляет участнику окончательное информационное сообщение в виде выписки, содержащее информацию о платежных сообщениях, обработанных в системе, и информацию о чистой позиции участника по результатам клиринга, а также ведомость непроведенных платежных сообщений и все платежные сообщения, поступившие в пользу данного участника и указанные в окончательном информационном сообщении в виде выписки.

      50. Если информационное сообщение в виде выписки о состоянии позиции участника в системе не содержит информации об электронном сообщении, переданном участником в Центр, участник уведомляет об этом Центр и совместно с Центром не позднее следующего операционного дня выясняет причину утери электронного сообщения.

      При несвоевременном получении электронных сообщений или их отсутствии участник уведомляет Центр.

Глава 5. Система управления рисками в системе

      51. Особенности функционирования программно-технического комплекса системы устанавливаются документами Центра.

      52. В целях выявления, измерения и мониторинга рисков ликвидности, кредитного и системного риска Национальный Банк и Центр осуществляют надзор (оверсайт) за системой, в том числе, анализ и оценку функционирования системы на соответствие международным стандартам.

      В целях управления риском ликвидности, кредитным и системным рисками при недостаточности денег в межбанковской системе для расчета чистой позиции участника (чистых позиций участников) система аннулирует платежные сообщения на необходимую сумму и перерасчитывает чистые позиции участников (метод раскрутки очереди).

      53. Для управления операционным риском используются следующие методы:

      1) проведение Национальным Банком контроля и надзора за организацией и функционированием системы в соответствии с Законом о Национальном Банке;

      2) постоянный мониторинг и поддержание Центром беспрерывной работы программно-технического комплекса системы в соответствии с методами, определенными внутренними документам Центра по управлению операционным риском;

      3) поддержание в актуальном состоянии плана восстановления деятельности системы с учетом возможных сценариев остановки работы системы и тестирование Национальным Банком совместно с Центром данного плана с переводом работы системы с основного центра на резервный центр не менее двух раз в течение года;

      4) обеспечение работоспособности резервного центра;

      5) перевод работы системы с основного центра на резервный центр при наличии сбоев или простоев в работе программно-технического комплекса системы, не подлежащих восстановлению в основном центре.

      54. Национальный Банк совместно с Центром и участниками проводит анализ используемых методов управления рисками не менее одного раза в течение двух лет. По результатам анализа принимается решение о сохранении или изменении методов управления рисками.

Глава 6. Мониторинг и надзор (оверсайт) системы

      55. Национальным Банком осуществляется мониторинг системы в режиме реального времени и надзор (оверсайт) за системой.

      56. Мониторинг системы в режиме реального времени осуществляется Национальным Банком путем наблюдения позиций участников системы в течение операционного дня.

      57. Надзор (оверсайт) за системой осуществляется в соответствии с Законом о Национальном Банке.

      58. Участниками проводится мониторинг состояния своей позиции в системе, в том числе, путем получения выписок от Центра.

Банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 211 қаулысы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 18 қазанда № 14333 болып тіркелді.

      "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" 1995 жылғы 30 наурыздағы, "Төлемдер және төлем жүйелері туралы" 2016 жылғы 26 шілдедегі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу тәртібін белгілеу мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Басқармасы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу қағидалары бекітілсін.

      2. "Банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 262 қаулысының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13068 тіркелген, 2016 жылғы 31 наурызда "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

      3. Төлем жүйелері департаменті (Ашыкбеков Е.Т.) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) Заң департаментімен (Сәрсенова Н.В.) бірлесіп осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы қаулыны "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына:

      Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгенінен кейін күнтізбелік он күн ішінде "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға;

      Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеу күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізуге жіберуді;

      3) осы қаулы ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

      4. Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасы (Терентьев А.Л.) осы қаулыны Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде мерзімді баспасөз басылымдарында ресми жариялауға жіберуді қамтамасыз етсін.

      5. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Төрағасының орынбасары Ғ.О.Пірматовқа жүктелсін.

      6. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Ұлттық Банк
Төрағасы
Д. Ақышев

  Қазақстан Республикасы
Ұлттық Банкі Басқармасының
2016 жылғы 31 тамыздағы
№ 211 Қаулысымен бекітілген

Банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу
Қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Банкаралық клиринг жүйесінің жұмыс істеу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы" 1995 жылғы 30 наурыздағы (бұдан әрі – Ұлттық Банк туралы заң), "Төлемдер және төлем жүйелері туралы" 2016 жылғы 26 шілдедегі (бұдан әрі – Төлемдер және төлем жүйелері туралы заң) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әзірленді және операторы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі (бұдан әрі – Ұлттық Банк) болып табылатын банкаралық клиринг жүйесінің (бұдан әрі – жүйе) жұмыс істеу тәртібін белгілейді. Жүйенің операциялық орталығы "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны (бұдан әрі – Орталық) болып табылады.

      2. Жүйе қатысушылардың нұсқауларын көпжақты клиринг жолымен оның қатысушылары арасында төлемдер мен ақша аударымдарын жүзеге асыруға арналған төлем жүйесі болып табылады.

      Клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару жүйеде оның қатысушыларының банкаралық ақша аудару жүйесінде (бұдан әрі – банкаралық жүйе) ақшаны пайдалануы арқылы жүзеге асырылады.

      3. Қағидаларда Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңда, "Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы" 2003 жылғы 7 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңында көзделген ұғымдар және мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) аудиторлық iз – ақпараты жүйеде және жүйе қатысушыларында сақталатын, жүйедегі электрондық хабарларды өңдеу жөніндегі оқиғаларды жүйелі тіркеу;

      2) аутентификация – төлем және ақпараттық хабарлар алмасу кезінде қатысушылардың тұпнұсқалығын, сондай-ақ төлем және ақпараттық хабарламалардың түпнұсқалығын растау үшін шаралар кешені;

      3) бағдарламалық-техникалық жүйе кешені – жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін, ақпараттық жүйеден, серверден және жүйе терминалынан, коммуникация құралдарынан (деректерді беруден) тұратын техникалық, бағдарламалық немесе басқа да құралдар;

      4) басымдық коды – жүйеде төлем хабарларын өңдеу кезектілігін айқындайтын код. Төлем хабарына басымдық кодын қатысушы-жөнелтуші тағайындайды;

      5) дебеттік аударым – қатысушы-бастама жасаушы қатысушы-бенефициар болып табылатын ақша аударымы;

      6) дебеттік төлем хабары – қатысушы-ақша жөнелтушіге белгілі бір ақша сомасын төлеу туралы талаптан тұратын, дебеттік аударымға бастама жасайтын төлем хабары;

      7) жүйе қатысушысы (бұдан әрі – қатысушы) – жүйеге қатысу туралы шарт жасаған тұлға, сондай-ақ Ұлттық Банк;

      8) жүйеге қатысушының позициясы (бұдан әрі – қатысушының позициясы) – жүйе арқылы төлемдер мен ақша аударымын жүзеге асыру үшін Ұлттық Банкте ашылған корреспонденттік шоттан жүйе қатысушысы аударған ақша сомасын есепке алуға арналған позиция;

      9) жүйелік тәуекел – бір немесе бірнеше қатысушының міндеттерін орындамауынан туындаған, бір немесе бірнеше ақша аударымы бойынша бір немесе бірнеше қатысушы міндеттемелерінің орындалмау тәуекелі;

      10) қатысушының дебеттік кезегі – осы қатысушының басқа қатысушыларға қатысты ақшалай міндеттемелері бойынша белгілі бір күнге жүйедегі орындалмаған төлем хабарларының жүйелі қатары;

      11) қатысушының кредиттік кезегі – басқа қатысушылардың осы қатысушыға қатысты ақшалай міндеттемелері бойынша белгілі бір күнгі жүйедегі орындалмаған төлем хабарларының жүйелі қатары;

      12) қатысушы-ақша жөнелтуші – позициясынан ақша аударылатын (есептен шығарылатын) қатысушы;

      13) қатысушы-бастама жасаушы – төлем хабарын жүйеге жіберген қатысушы. Қатысушы-бастама жасаушы қатысушы-ақша жөнелтуші немесе қатысушы-бенефициар болып табылады;

      14) қатысушы-бенефициар – позициясына ақша аударылатын қатысушы;

      15) кредиттік аударым – қатысушы-бастама жасаушы қатысушы-ақша жөнелтуші болып табылатын ақша аударымы;

      16) кредиттік тәуекел – қарсы агенттің өз міндеттемелерін толық көлемде уақтылы орындамауының (орындамауының) мүмкін болуымен байланысты тәуекел;

      17) операциялық тәуекел – ақпараттық жүйелердің немесе ішкі процестердің кемшіліктерімен, адамдардың қателіктерімен, жүйені басқарудағы, оның ішінде сыртқы оқиғалардың салдарынан болатын іркілістермен немесе бұзушылықтармен байланысты тәуекел;

      18) өтімділік тәуекелі – қатысушы-ақша жөнелтушінің ақша аудару жөніндегі өз міндеттемелерін толық көлемде уақтылы орындамауының (орындамауының) мүмкін болуымен байланысты тәуекелі;

      19) төлем күні – төлем хабарын орындау күні;

      20) электрондық ақпараттық хабар (бұдан әрі – ақпараттық хабар) – электрондық цифрлық қолтаңбасы бар, төлем хабарларына жатпайтын және ақпараттық сипаттағы, оның ішінде үзінді-көшірмелер бар электрондық хабар;

      21) электрондық төлем хабары (бұдан әрі – төлем хабары) – жүйедегі қатысушылардың позициялары бойынша ақша аударымдарын жүзеге асыруға негіз болатын, электрондық цифрлық қолтаңбасы бар электрондық хабар;

      22) электрондық хабар – Орталық әзірлеген форматтағы электрондық түрдегі ақпарат жиынтығы.

      Қағидаларда пайдаланылатын тәуекелдер ұғымы Қағидалар шеңберіндегі жүйеге қатысты қолданылады және Халықаралық есеп айырысу банкінің Төлемдер мен нарықтық инфрақұрылымдар жөніндегі комитеті (Базель, Швейцария, 2003 жылғы наурыз) әзірлеген төлем және есеп айырысу жүйелерінде пайдаланылатын Терминдер глоссарийіне сәйкес жазылған.

      4. Ұлттық Банк жүйенің жұмыс істеуін және оны басқаруды ұйымдастырады және қамтамасыз етеді, Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңда белгіленген жүйе операторының өзге де функцияларын орындайды.

      5. Операциялық және технологиялық функцияларды жүзеге асыруды, оның ішінде қатысушылармен төлемдік және ақпараттық хабарларды өңдеу және беру бойынша шарт (бұдан әрі – жүйеде қызмет көрсету туралы шарт) және жүйенің жұмыс істеуі үшін қызмет көрсететін үшінші тұлғалар шарт жасасуды Ұлттық Банктің тапсырмасы бойынша Орталық жүзеге асырады.

2-тарау. Жүйеге қатысу талаптары

      6. Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14336 болып тіркелген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2016 жылғы 31 тамыздағы № 209 қаулысымен (бұдан әрі – Қаулы) бекітілген Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі мен банктер, Қазақстан Республикасы бейрезидент банктерінің филиалдары, сондай-ақ банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар арасындағы корреспонденттік қатынастарды белгілеу қағидаларында белгіленген тәртіппен қатысушының Ұлттық Банкте ашылған теңгедегі корреспонденттік шотының болуы және қатысушының банкаралық жүйеге қатысуы қатысушы мәртебесін алуы үшін міндетті талап болып табылады.

      Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 30.11.2020 № 139 (16.12.2020 бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      7. Жүйеде қызмет көрсету туралы шарт жасасу үшін заңды тұлға Орталыққа мынадай құжаттар ұсынады:

      1) жүйеге қосуға арналған еркін нысандағы өтініш;

      2) қатысушының Ұлттық Банкпен корреспонденттік шот шартына

      (бұдан әрі – корреспонденттік шот шарты) қосуға өтініштің көшірмесі және Ұлттық Банкпен жасасқан жүйеге қатысу туралы шарттың (бұдан әрі – жүйеге қатысу туралы шарт) көшірмесі. Корреспонденттік шот шарты мен қатысу туралы шарттың талаптары қамтылатын аралас шарт жасасуға рұқсат беріледі.

      Аралас шартты жасауға жол беріледі, онда корреспонденттік шот шартының және жүйеге қатысу туралы шарттың талаптары жазылады.

      Қатысушымен қатысу туралы және банкаралық жүйеде қызмет көрсету туралы шарттарды жасасу кезінде оның бұған дейін қалыптастырылған ісінде олар болған жағдайда, корреспонденттік шот шартының көшірмесін ұсыну талап етілмейді.

      8. Заңды тұлға ұлттық Банкпен жүйеге қатысу туралы шарт жасасқаннан кейін қатысушы мәртебесіне ие болады. Төлем жүйесіне қатысу туралы және жүйеге қызмет көрсету туралы шарттарды бұзу заңды тұлғаның қатысушы мәртебесінің жойылуына әкеледі.

      Ұлттық Банк жүйеде өзінің төлемдерін және (немесе) ақша аударымдарын және клиенттердің нұсқаулары бойынша төлемдерді және (немесе) ақша аударымдарын жүргізу кезінде қатысушы ретінде қатысады және жүйеде қызмет көрсету туралы Орталықпен жасасқан шарт негізінде жүйені қатысушы мәртебесін алады.

      9. Төлемдер және төлем жүйелері туралы заң, Қағидалар, қатысу туралы шарттар, жүйеде қызмет көрсету туралы шарттар жүйе жұмысының құқықтық негізін құрайды.

      10. Жүйеге қатысу туралы шарт мыналарды қамтиды:

      1) шарттың мәні;

      2) тараптардың құқықтары мен міндеттері;

      3) шарттың талаптарын орындамағаны үшін тараптардың жауапкершілігі;

      4) шарттың талаптарын өзгерту және бұзу тәртібі;

      5) дауларды шешу тәртібі;

      6) тараптардың келісуі бойынша басқа талаптар.

      11. Қатысу туралы шарттың жекелеген ережелерінің қолданылуы Қаулыда және (немесе) корреспонденттік шот шарттарында көзделген негіздемелер бойынша уақытша тоқтатыла тұрады.

      Қатысушының жүйеге қатысуын уақытша тоқтата тұру заңды тұлғаны қатысушы мәртебесінен айырмайды.

3-тарау. Жүйеде көрсетілетін қызметтері және операциялардың түрлері

      12. Орталықтың жүйедегі қатысушыға көрсететін қызметтерінің құнын (тарифтерін) Ұлттық Банк Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 31 желтоқсандағы № 1271 "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ережесін және құрылымын бекіту туралы" Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы ереженің 24-тармағы бесінші бөлігінің 10) тармақшасына сәйкес Орталықпен келісе отырып бекітеді.

      Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 28.11.2019 № 221 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      13. Операциялық орталық жүйеде қатысушыға:

      1) төлем хабарларын қабылдау мен өңдеу бойынша;

      2) жасалған операциялар бойынша қатысушыларға ақпараттық хабарларды қабылдау, өңдеу және ұсыну бойынша;

      3) жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз етуде Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 8-бабында айқындалған өзге де операциялық және технологиялық функцияларды орындау бойынша қызметтер көрсетеді.

      14. Оператор Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 8-бабында белгіленген жүйе операторының функцияларына сәйкес жүйеде қызмет көрсетеді, оның ішінде жүйедегі тәуекелдерді басқару жүйесін айқындау және қолдану бойынша жүйенің операциялық күнін ұзарту қызметтерін көрсетеді.

      15. Жүйе арқылы қатысушылардың төлем хабарлары негізінде дебеттік және кредиттік аударымдар жүзеге асырылады.

      16. Жүйеде ағымдағы және болашақ төлем күндері бар төлем хабарлары қолданылады. Қатысушы-бастама жасаушы төлем хабарын Орталыққа беру күнін қоспағанда, төлем күнін ағымдағы күннен үш операциялық күнге дейін белгілейді. Болашақ төлем күні бар төлем хабарлары төлем хабарында көрсетілген төлем күні басталғанға дейін жүйеде сақталады.

      17. Орталыққа берілген ағымдағы немесе болашақ валюталау күні бар төлем хабарын қатысушы Орталыққа төлем хабарын кері қайтару туралы ақпараттық хабарды жіберу жолымен кері қайтарады.

      18. Кері қайтарылған төлем хабарлары күші жойылған деп саналады және оларды Орталық пен қатысушы электрондық нысанда тіркейді. Қатысушының төлем күніне сәйкес келетін операциялық күн өткеннен кейін жүйеден төлем хабарларын кері қайтаруына жол берілмейді.

      19. Қатысушы-бенефициар жүйенің операциялық күнінің ағымдағы күнінен кемінде екі операциялық күнге асатын төлем күнімен белгілі бір қатысушы-ақша жөнелтушінің мекенжайына жүйеге дебеттік төлем хабарын жібереді. Дебеттік төлем хабарын қою туралы талап қатысушы-ақша жөнелтуші мен қатысушы-бенефициар арасындағы шартта көзделеді.

      20. Қатысушы-ақша жөнелтуші мен қатысушы-бенефициар арасындағы шартқа қол қойылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде қатысушы-ақша жөнелтуші Орталыққа мынадай мәліметтерді жібереді:

      1) қатысушы-ақша жөнелтушінің атауы, оның банктік сәйкестендіру коды;

      2) қатысушы-бенефициардың атауы, оның банктік сәйкестендіру коды;

      3) шарттың нөмірі мен күні, оның қолданылу мерзімі;

      4) бенефициардың атауы және жеке сәйкестендіру коды;

      5) қатысушы-ақша жөнелтуші мен қатысушы-бенефициар арасындағы шартта тараптар келіскен өзге де мәліметтер.

      Дебеттік төлем хабарлары Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі қазынашылық органдарының пайдасына жіберілмейді.

      21. Орталыққа жіберілген, төлем күні кемінде екі операциялық күн болатын дебеттік төлем хабары қатысушы-бенефициардың кредиттік кезегіне және қатысушы-ақша жөнелтушінің дебеттік кезегіне келіп түседі, оған осы төлемді орындау күніне белгілі бір ақша сомасын төлеу туралы талап қойылады.

      22. Орталық дебеттік төлем хабарын алған күннен бастап операциялық күннен кешіктірмей оны қатысушы-ақша жөнелтушіге жібереді.

      23. Қатысушы-ақша жөнелтуші Орталықтың дебеттік төлем хабарын өңдеуіне және ол бойынша төлем жасауына келіспеген жағдайда,

      қатысушы-ақша жөнелтуші Орталыққа қатысушының дебеттік кезегінен дебеттік төлем хабарының күшін жою туралы хабар жібереді.

      24. Егер дебеттік төлем хабары бойынша төлемді орындау мерзімі басталғанға дейін Орталық қатысушы-ақша жөнелтушінің оның дебеттік кезегінен дебеттік төлем хабарының күшін жою туралы хабарын алмаса, дебеттік төлем хабарын Орталық орындайды.

      25. Дебеттік төлем хабарын кері қайтару оны Орталық орындағанға дейін жүзеге асырылады.

      26. Дебеттік төлем хабары кері қайтарылғаннан не күші жойылғаннан кейін Орталық бұл туралы қатысушы-бенефициарға және қатысушы-ақша жөнелтушіге хабарлайды.

4-тарау. Жүйенің жұмыс істеуі рәсімдері, қатысушылардың оператормен және операциялық орталықпен өзара іс-әрекет ету тәртібі, ақпараттық қауіпсіздік шаралары
1-параграф. Жүйенің жұмыс істеуі және жүйеде электрондық хабарлармен алмасу, ақпараттық қауіпсіздік шаралары

      27. Қатысушылар Ұлттық Банкпен келісу бойынша Орталық әзірлеген және жүйеде қолданылатын хабарламалармен алмасу рәсімдеріне және форматтарына (бұдан әрі – Рәсімдер) сәйкес электрондық хабарлармен алмасады.

      28. Орталықтың ресми интернет-ресурсында жариялау арқылы Рәсімдерді Орталық жүйеде қызметтер көрсету туралы шартта белгіленген мерзімдерде қатысушыларға жібереді.

      29. Электрондық хабарларды беру фактісін айқындау және оларды беру кезінде қателерді анықтау үшін жүйеде Орталық белгілеген ақпараттық қауіпсіздік рәсімдері сақталады.

      30. Орталық электрондық хабарларды аутентификациялау тәртібін әзірлейді және бекітеді.

      31. Төлемдік және ақпараттық хабарларды, оның ішінде төлем хабарларын кері қайтару туралы ақпараттық хабарларды беру және қабылдау Ұлттық Банк төлем құжаттарын қабылдау және өңдеу кестесіне сәйкес айқындаған операциялық күн ішінде жүйеде электрондық тәсілмен жүзеге асырылады.

      32. Егер төлем хабарын немесе ақпараттық хабарды Орталық операциялық күн аяқталғаннан кейін алса, оларды Орталық келесі операциялық күннің басында алды деп есептеледі. Орталық бастама жасаушы қатысушыға төлем хабарын өткізбеу туралы себебі көрсетілген ақпараттық хабарды жібере отырып Орталыққа өткен операциялық күннің төлем күнімен келіп түскен төлем хабарын орындаудан бас тартады.

      33. Егер қатысушы жүйе үшін операциялық күн болып табылатын жұмыс күні жүйеде операцияларды жүзеге асырмаса, Орталық осы қатысушының пайдасына келіп түсетін төлем хабарларын қабылдайды, оның таза позициясын айқындайды және клиринг нәтижелері бойынша ақша аударымын жүзеге асырады.

      34. Орталық және қатысушылар ақпараттың сақталуын қамтамасыз етеді және жіберілетін және алынатын электрондық хабарларының мониторингін жүзеге асырады. Орталық және қатысушылар өңдеген барлық электрондық хабарлардың Орталықтың және қатысушылардың ішкі бағдарламалық жүйелерінде аудиторлық ізі қалады.

      35. Орталық төлем хабарларын өңдеген кезде оларды өзгертуге жол бермейді.

      36. Электрондық хабарлармен алмасу кезінде конфиденциалдылықты, тұтастықты, авторлықтың расталуын және электрондық тапсырмалардың түпнұсқалығын қамтамасыз ету үшін Орталық және қатысушылар ақпаратты қатысушыларға Орталықпен берілетін "Тұмар" криптографиялық қорғау және электрондық цифрлық қолтаңба құралымен пайдаланады.

      37. Жүйеде қатысушысы ғана емес, Орталық та сәйкестендірілетін, екіжақты сәйкестендіру крипто-хаттамасында құрылған қатысушыларды сәйкестендіру қолданылады.

      Қатысушыны сәйкестендіргеннен кейін Орталық пен қатысушы арасында ақпаратпен алмасу жүргізіледі. Байланыс арнасы бойынша берілетін ақпараттың тұтастығын қамтамасыз ету үшін берілетін ақпаратқа қасақана немесе байқаусызда өзгерістер (бұрмалаулар) енгізуден қорғау шараларын қолдануды көздейтін имитокірістеме есептеледі. Конфиденциалдылықты қамтамасыз ету үшін осы ақпаратқа рұқсатсыз кіруден қорғауға кепілдік беретін және ақпараттың бұрмалануын болдырмауға мүмкіндік жасайтын ақпараттың ашық арналары бойынша сақталатын немесе берілетін шифрлеу жүргізіледі.

      38. Төлемдердің және (немесе) ақша аударымдарының аяқталуы Төлемдер және төлем жүйелері туралы заңның 7-бабымен реттеледі.

2-параграф. Көпжақты клиринг рәсімі

      39. Операциялық күн аяқталғаннан кейін Орталық аяқталған операциялық күні төлем хабарларын қабылдауды тоқтатады, қабылданған төлем хабарларының клирингін жүргізеді және әрбір қатысушының таза позициясын айқындайды.

      40. Клиринг рәсімі басымдық кодтарына сәйкес жүргізіледі. Басымдықтың бір кодының шегінде бір кезекке жатқызылған төлем хабарлары олардың жүйеге келіп түсу тәртібімен өңделеді.

      41. Басымдық кодтарын Орталық Ұлттық Банкпен келісу бойынша әзірлейді және бекітеді.

      42. Кезекте тұрған төлем хабарының басымдығын өзгертуді

      қатысушы-бастама жасаушы жүйеге төлем хабарын кері қайтармай басымдықты өзгерту туралы ақпараттық хабарды жіберу арқылы жүзеге асырады.

      43. Әрбір қатысушының таза позициясын айқындағаннан кейін Орталық дебеттік таза позициясы бар қатысушылардан осы қатысушының дебеттік таза позициясына тең ақша сомасын банкаралық жүйеде резервтейді.

      44. Клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару банкаралық жүйедегі жүйе позициясы (бұдан әрі – жүйе позициясы) арқылы жүзеге асырылады.

      45. Банкаралық жүйедегі клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару Қағидалардың 43-тармағына сәйкес резервтелген ақша сомасын пайдалана отырып әрбір қатысушының таза позициясына сәйкес жүргізіледі. Ақша аудару Орталықтың әрбір қатысушының таза позициясы сомасына ақшаны есептен шығару (есептеу) туралы нұсқаулары негізінде жүргізіледі.

      46. Орталық банкаралық жүйеде клиринг нәтижелері бойынша дебеттік таза позициясы бар қатысушылардың позициялары тұрғысынан ақша аударуды жүйе позициясына жүзеге асырады, одан кейін банкаралық жүйедегі жүйе позициясынан клиринг нәтижелері бойынша кредиттік таза позициясы бар қатысушылардың позицияларына ақша аударуды жүзеге асырады. Клиринг нәтижелері бойынша ақша аудару аяқталғаннан кейін жүйенің банкаралық жүйедегі позицияларына қалдық нөлге тең болады.

3-параграф. Операциялық күннің ішінде және соңында ақпараттық хабарларды ұсыну

      47. Операциялық күн ішінде қатысушының сұратуы бойынша Орталық қатысушыға:

      1) осы қатысушының Орталыққа берген және осы қатысушының пайдасына келіп түскен төлем хабарларының тізбесін қамтитын қатысушы позициясының жай-күйі туралы үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабар;

      2) әрбір төлем хабарын өткізбеу себептерін көрсете отырып өткізілмеген төлем хабарларының тізбесін қамтитын өткізілмеген төлем хабарлары туралы ақпараттық хабар жібереді.

      48. Орталық қатысушыларға ағымдағы, сол сияқты болашақ төлем күні бар төлем хабарлары туралы ақпаратты қамтитын ақпараттық хабарларды ұсынады. Қатысушының үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарды алуға арналған сұратуында қатысушының үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарын алуды сұратқан күні көрсетіледі.

      49. Орталық ақша аударымын аяқтағаннан кейін қатысушыға үзінді-көшірме түрінде, жүйеде өңделген төлем хабарлары туралы ақпаратты және қатысушының клиринг нәтижелері бойынша таза позициясы туралы ақпаратты қамтитын соңғы ақпараттық хабарды, сондай-ақ өткізілмеген төлем хабарларының ведомосын және осы қатысушының пайдасына келіп түскен және соңғы ақпараттық хабарда үзінді-көшірме түрінде көрсетілген барлық төлем хабарларын жібереді.

      50. Егер қатысушының жүйедегі позициясының жай-күйі туралы үзінді-көшірме түріндегі ақпараттық хабарында қатысушының Орталыққа берген электрондық хабары туралы ақпарат болмаса, қатысушы бұл туралы Орталыққа хабарлайды және Орталықпен бірлесіп келесі операциялық күннен кешіктірмей электрондық хабарды жоғалту себебін анықтайды.

      Электрондық хабарларды уақтылы алмаған немесе олар болмаған жағдайда қатысушы Орталыққа хабарлайды.

5-тарау. Жүйедегі тәуекелдерді басқару жүйесі

      51. Жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенінің жұмыс істеу ерекшеліктері Орталықтың құжаттарымен белгіленеді.

      52. Өтімділік тәуекелдерін, кредиттік және жүйелік тәуекелді анықтау, өлшеу және мониторинг жүргізу мақсатында жүйені қадағалауды (оверсайт), оның ішінде жүйенің халықаралық стандарттарға сәйкес келуіне талдауды және бағалауды жүзеге асырады.

      Қатысушының таза позициясын (қатысушылардың таза позицияларын) есептеу үшін банкаралық жүйеде ақша жеткіліксіз болған кезде өтімділік тәуекелін, кредиттік және жүйелік тәуекелдерді басқару мақсатында жүйе қажетті сомаға төлем хабарларының күшін жояды және қатысушылардың таза позицияларын қайта есептейді (кезекті тарқату әдісі).

      53. Операциялық тәуекелді басқару үшін мынадай әдістер пайдаланылады:

      1) Ұлттық Банк туралы заңға сәйкес Ұлттық Банк жүйенің ұйымдастырылуына және жұмыс істеуіне бақылау және қадағалау жүргізеді;

      2) Орталықтың операциялық тәуекелді басқару жөніндегі ішкі құжатында айқындалған әдістерге сәйкес Орталық жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенінің үздіксіз жұмыс істеуіне тұрақты мониторинг жүргізеді және қолдайды;

      3) жүйе жұмысының тоқтап қалуының ықтимал сценарийлерін және Ұлттық Банктің Орталықпен бірге жүйенің жұмысын негізгі орталықтан резервтік орталыққа кем дегенде жылына екі рет ауыстыра отырып, аталған жоспарды тестілеуін ескере отырып, жүйенің қызметін қалпына келтіру жоспарын маңызды жағдайда ұстау;

      4) резервтік орталықтың жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз ету;

      5) негізгі орталықта қалпына келтіруге болмайтын жүйенің бағдарламалық-техникалық кешенінің жұмысында іркілістер немесе тұрып қалулар орын алған кезде жүйенің жұмысын негізгі орталықтан резервтік орталыққа ауыстыру.

      54. Ұлттық Банк Орталықпен және қатысушылармен бірлесіп тәуекелдерді басқарудың пайдаланылатын әдістеріне екі жыл ішінде кемінде бір рет талдау жүргізеді. Талдау нәтижелері бойынша тәуекелдерді басқару әдістерін сақтау немесе өзгерту туралы шешім қабылданады.

6-тарау. Жүйенің мониторингі және қадағалау (оверсайт)

      55. Ұлттық Банк жүйеге нақты уақыт режімінде мониторингті және жүйеге қадағалауды (оверсайт) жүзеге асырады.

      56. Жүйеге нақты уақыт режіміндегі мониторингті Ұлттық Банк операциялық күн ішіндегі жүйе қатысушыларының позицияларын қадағалау жолымен жүзеге асырады.

      57. Жүйені қадағалау (оверсайт) Ұлттық Банк туралы заңға сәйкес жүзеге асырылады.

      58. Қатысушылар өздерінің жүйедегі позициясының жай-күйіне, оның ішінде, Орталықтан үзінді-көшірмелер алу жолымен мониторинг жүргізеді.