Об утверждении плана по управлению пастбищами Жылыойского района и их использованию на 2017-2018 годы

Решение Жылыойского районного маслихата Атырауской области от 29 сентября 2017 года № 14-3. Зарегистрировано Департаментом юстиции Атырауской области 24 октября 2017 года № 3977. Утратило силу решением Жылыойского районного маслихата Атырауской области от 30 января 2018 года № 17-3

      Сноска. Утратило силу решением Жылыойского районного маслихата Атырауской области от 30.01.2018 № 17-3 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", со статьями 8, 13 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" районный маслихат РЕШИЛ:

      1. Утвердить план по управлению пастбищами Жылыойского района и их использованию на 2017-2018 годы согласно приложению.

      2. Контроль за исполнением настоящего решения возложить на постоянную комиссию (Т. Майлыбаев) районного маслихата по вопросам экологии, сельского хозяйства, агропромышленности, соблюдения законности, правопорядка и депутатской этики.

      3. Настоящее решение вступает в силу со дня государственной регистрации в органах юстиции, вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Председатель 14 сессии
районного маслихата
Т. Майлыбаев
      Секретарь районного
маслихата
М.Кенганов

  Утверждено решением Жылыойского районого маслихата от 29 сентября 2017 года № 14-3
  Приложение к решению Жылыойского районого маслихата от 29 сентября 2017 года № 14-3

ПЛАН

По управлению пастбищами Жылыойского района и их использованию на 2017-2018 годы

Кульсары, 2017 год

Введение

      В Жылыойском районе, как и в стране в целом, земельные отношения в области сельского хозяйства были регламентированы в основном Земельным кодексом Республики Казахстан и Законом "О крестьянском и фермерском хозяйстве". Теперь, начиная с этого года, правовые отношения с использованием пастбищных угодий будут управляться и организовываться Законом Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" (далее – Закон). Законом определены мероприятия по регулированию рационального использования пастбищных угодий в стране, а также мероприятия местных исполнительных органов и хозяйствующих организаций относительно системы организации, управления и планирования на отдаленных и сезонных выпасах. Для проведения систематической работы установлены и уточнены нормы.

      Площадь Жылыойского района составляет 2935,3 гектар, 2179,9 гектар из которых считаются пастбищами. В настоящее время используется только 600,0 тысячи гектар пастбищных угодий, 73,0 процента земли в категории запаса из-за неиспользования.

      В настоящее время в районе 5 сельских округов, город и поселок, где 1 товарищество с ограниченной ответственностью, 273 крестьянских хозяйства занимающихся животноводством и многие семьи содержат скот, продукцию используют для своих нужд. У них 94649 голов овец и коз, 23277 голов крупно рогатого, 9470 голов лошадей, 8858 голов верблюдов. Около 60 процентов этого скота пасутся на пастбище близ села. Если считать площадь используемых пастбищ по нормативам, установленным на каждый скот, то будет считаться, что скот пасли повторно в одном месте. Это приводит к уменьшению трав и вытаптывание копытами скота ведет к нарушению поверхностных слоев земли, то есть земля подвергается эрозии. Таких "вытоптанных" пастбищ в районе сотни гектаров. Особенно, из-за тесноты пастбищ, земли, подверженные эрозии и лысые места (солончаковые) в основном, занимают земли населенных пунктов и в зонах водопоя.

      Поэтому основной целью этого плана в дальнейшем, чтобы не испортить экологическое состояние окружающей среды, на основании приказа Министра сельского хозяйства Республики Казахстан №3-3/332 от 14 апреля 2015 года "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11064, опубликованный 5 июня 2015 года в информационно-правовой системе "Әділет"), является проведение анализа в соответствии с нормами, утвержденными в зависимости от вида скота, пастбищ сҰл, в целом района, проведение работ в соответствии с требованиями нового Закона по восстановлению пастбищ района, по их коренному улучшению, сохранению, освоению целинных земель, их рациональному использованию. Кроме того, основным путем предотвращения эрозии является объединение скота населения сельских округов в зависимости от времени года и периода использования пастбищ содействие организации эффективного использования пастбищ, улучшение состояния скота и пастбищ. Закон направлен на улучшение инфраструктуры пастбищ в нашей стране, предотвращение деградации пастбищ и сохранение экологической целостности их экосистем. А также рассматривает вопросы повышения экологической чистой продукции животноводства.

1. Категории земель и их объемы в районе

      Площадь района относится к зонам пустыни-полупустыни. Почва соленая, маловлажная, земля солончаковая. В основном произрастают полынь, серая полынь, травы семейства полынных, в соленой почве произрастают рогач, солончаковый ежовник, гармала, в песчаной почве острец, ковыль, перистый ковыль и другие травы. В отдельные годы, когда весна теплая и влажная, с середины апреля начинают расти эфемерные травы (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық). Эти травы начинают усыхать через месяц, полтора. Эффективное использование пастбищ, предотвращение его износа связано с размещением каждого скота в зависимости от его хорошо потребляемой травы.


 

Наименование категорий земель

площадь, тысячи гектаров

в том числе

пастбища

орошаемые

1

Земли сельскохозяйственного назначения

678,6

600,3

356,3

2

Земли населенных пунктов

124,5

99,6

45,5

3

Земли промышленности, транспорта, связи, обороны и другие несельскохозяйственные земли

111
 

57,7
 

-

4

Особо охраняемые природные территориальные земли

-
 

-
 

-

5

Земли лесного фонда

3,0

2,2

-

6

Земли водного фонда

-

-

-

7

Земли запаса

2018,5

1420,1

442,7

Всего

2935,3

2179,9

844,3

      Как видно из таблицы, территория района в связи с природным географическим положением делится на 5 категорий земель. Эти категории земель используются в соответствии с их целями.

      Если характеризовать в целом пастбища района, то их производительность непостоянна, меняется из года в год в зависимости от количества дождя и снега.

      Урожайность травы может варьироваться от 1,0 до 3 центнеров с гектара, в зависимости от погодных условий года.

      Малочисленность травы пастбищ и разобщенность используемых сезонных пастбищ требует выпаса скота в отдаленных весенних, летних и осенне-зимних пастбищах. В отдельные годы, в зависимости от мягкости зимы, скот хозяйственных структур чаще всего бывает на пастбищах.

      А 74 процента объема земель района пастбищные угодья (прилагается приложение 1). Сегодня из них используется только 27 процента или 600,0 тысяч гектаров. Если проанализировать использование действующих пастбищ, то 390,9 тысяч гектаров приобретены 273 крестьянскими хозяйствами, 209 407 гектаров негосударственными структурами сельского хозяйства. В районе несколько крестьянских хозяйств не используют 200-600 гектаров арендованных пастбищ, а содержат животных на землях вблизи населенных пунктов. Например, 16 из 35 крестьянских хозяйств Косчагильского сельского округа, 8 из 12 крестьянских хозяйств Майкомгенского сельского округа, 8 из 17 крестьянских хозяйств Кара-Арнинского сельского округа не выводят скот на отдаленные пастбища.

      Только около половины из 99600 гектаров пастбищ, относящихся к категории земель населенных пунктов, орошаемы, то есть эта земля в полной мере в своих целях не используется. А на 1420100 гектарах землях запаса 442700 гектаров пастбищ или только 31 процент орошаемы. На землях лесного фонда около 2 тысяч гектаров пастбищных угодий. И эти земли необходимо привести в соответствие с действующим земельным законодательством о землепользовании и разработать пути развития потребности в кормах.

      В районе ясно наблюдается сезонный характер природных пастбищ. В зависимости от климатических условий, есть фонд, в среднем равный 15 млн. центнерам кормовых единиц, в том числе на летний сезон приходится 20-25 процентов, на весенне-осенний сезон приходится 45-50 процентов и на зимний сезон приходится 25-30 процентов. В настоящее время значительная часть участков бывших пастбищ не используется по различным причинам. У населения нескольких населенных пунктов на руках есть скот. Частные владельцы, некоторые крестьянские хозяйства не уделяют внимания на вывоз животных на плодородные пастбища, на перемену пастбищ. Из-за нахождения скота на одном месте и зимой и летом, земля изнашивается, уменьшаются виды кормовых растений, пастбища выходят из хозяйственного оборота, подвергаясь эррозии.

2. Рациональное использование пастбищ в районе

      В районе расположены 5 сельских округов, 1 поселок. В основном, в сельских округах большинство животных содержатся на руках, в течение шести- семи месяцев в год пасутся в окрестностях села, то есть скот не отдаляется от села на дистанцию больше 1-2 километров. Сейчас практически большая часть этих земель повреждена, изношена. Потому что во дворах населения содержатся более тысячи животных и скот крестьянских хозяйств, не перекочевавших на выпас на дальние пастбища, соответственно плотность скота в несколько раз превышает размер (норматив), действующий в этом регионе.

Состояние использования пастбищ в районе в настоящее время

Населенные пункты

Площадь, гектар
 

В том числе




пастбища
 

В эксплуатации
 

процент

11

Город Кульсары

35802

1773



22

Поселок Жана Каратон

8973
 

7117
 



23

Аккиизтогайский сельский округ

10903

880



44

Косчагильский сельский округ

33996

11605



55

Кара–Арнинский сельский округ

12872

1310



66

Жемский сельский округ

13129

8564



77

Майкумгенский сельский округ

8671

1666



Всего

124346

32915



      Как показано в таблице, из имеющихся в наличии 2179974 гектаров пастбищных угодий практически 16 процентов или 340 тысяч гектаров применяются для выпаса скота. Большинство этих земель расположены вблизи сҰл, а некоторые пастбищные угодья по неизвестной причине используются неэффективно.

      При приватизации сельского хозяйства отдаленные от аулов пастбища бывших совхозов остались свободными, возможно тогда оставшиеся на их месте либо на их зимовке товарищества с ограниченной ответственностью, производственные кооперативы, либо скотники, создавшие крестьянские хозяйства, приобрели их без учета. В таких случаях в некоторых округах наблюдается усложнение недостаточности пастбищ. А по району, как было сказано выше, более половины пастбищ не используется.

      В настоящее время, из-за несоблюдения порядка использования пастбищ и выпаса большого количества скота, из-за не ухоженности, фонд кормовых растений из года в год уменьшается. Вследствие этого, такие пастбища зарастают такими травами как есекмия, безлистый ежовник, гармала, чертополох и другими крупностебельными растениями, которые животные не едят.

      Поэтому на этом этапе планируем, в населенных пунктах, где много скота организовать выпас скота на отдаленных пастбищах с водопоем и разделить их на 2 участка. Поочередное их использование, то есть. использование с заменой (1 участок используется в период первого выпаса, 2 участок – от середины до конца периода выпаса) позволит восстановить растения. Надеемся, что собственники земель убедятся в обновлении полей, пастбищ, что в дальнейшем откроет путь к сезонной эксплуатации земли.

      В целом, на научно-обоснованной практике для сохранения продуктивности пастбищ на долгие годы, пользователям пастбищ необходимо учитывать три основных требования:

      1) На пастбищном участке соблюдать нормы количества скота;

      2) После использования пастбищ 30-40 процентов валового продукта должны быть сохранены;

      После выпаса скота на пастбище, растения должны быть высотой 4-5 сантиметра. Потому что скот съедает практически все листья растений, к зиме в их фонде остается меньше питательных веществ. Иногда зимой обмораживаются, а выжившие, хотя и расцветают весной, травянистость плохого качества.

      3) Строгое соблюдение сроков выпаса скота. Выпас скота весной необходимо начинать после 10-12 дней после того, как многие многолетние травы начнут ворситься (семейства зерновых), а другие обрастать ветвями (частично кустарники).

      Несоблюдение этих правил ведет к резкому снижению продукции пастбищ в следующем году. Но, тем не менее, известно, что травянистость пастбищ в течение года меняется по разным причинам.

      Сегодня, коренным образом изменился геоботанический состав растительности сенокосных угодий и пастбищ в целом. Такая ситуация требует проведения других агротехнических мероприятий и мелиорации земель. Способ, требующий восстановления роста травы, переменных пастбищ для изношенных пастбищ следует вести на научной основе.

Сведения о ветеринарно-санитарных объектах в районе

Населенные пункты

Ветеринарные пункты

Места купания скота

Пункты искуственного осеменения

Скотомогильники

Запланированные
 

Построенные

1

Город Кульсары

1

Есть


1


2

Поселок Жана Каратон

1



1


3

Аккизтогайский сельский округ

1

Есть


1


4

Косчагильский сельский округ

1



1


5

Жемский сельский округ

1

Есть

1

1


6

Майкомгенский сельский округ

1



1


7

Кара–Арнинский сельский округ

1

Есть

1

1



Итого

7


2

7


      Ветеринарные пункты в районе полностью укомплектованы специалистами ветеринарами, полностью оборудованы (компьютеры, холодильники, необходимые инструменты). Перед выгоном на выпас скота сельских округов полностью выполняются запланированные ежегодные противоэпизоотические мероприятия, работы по ветеринарной профилактической прививке, аллергические и серологические проверочные работы. Проходят ветеринарный осмотр на пастбищах вблизи сҰл. В округах, указанных в таблице, указаны места купания скота. Небрежное содержание скота, отсутствие контроля при случке, при окоте скота, отсутствие контроля за здоровьем скота, нарушение правил объединения, группировки скота и другие приводит к распространению инфекции среди животных. Поэтому при использовании пастбищ и содержании скота необходимо строго соблюдать ветеринарно-санитарные и зоогигиенические правила. В местах возникновения заболевания должны быть проведены работы по вакцинации животных, дезинфекции, дератизации.

      Трупы животных и преднамеренно отловленных и уничтоженных бродячих собак и кошек выбрасываются в специальные скотомогильники. Но эти скотомогильники примитивные, не соответствуют современным ветеринарным требованиям. В этом году в каждом округе планируется построить соответствующие биотермические ямы, то есть скотомогильники. Однако, эти работы еще не начаты. В целом, такие скотомогильники должны быть во всех населенных пунктах района. Потому что своевременный сбор и утилизация трупов домашних животных является профилактикой инфекционных заболеваний. Они загрязняют почвы, растения, воду и воздух.

3. Организация сезонной эксплуатации пастбищ населенных пунктов

      В районе 7 населенных пунктов. Площадь всех их земель 124,5 тысяч гектаров, из которых 99,9 тысяч гектаров пастбища. Этих пастбищ в расчете на соответствующее количество каждого скота частных подворий в населенных пунктах очень мало. Например, в поселке Жана Каратон 1222 голов крупно рогатого, 590 голов овец и коз, 31 голов лошадей, 133 голов верблюдов. Этим животным в соответствующих размерах необходимо 17191 гектаров пастбищ, а в поселке 7117 гектаров, то есть. 10074 гектаров пастбищ не хватает. Поэтому планируется кроме ежедневного поголовья скота каждой семьи, объединив, в соответствии с ветеринарными требованиями, в зависимости от вида животных, организовать выпас на пастбище запаса поселка. Конечно, должны полностью решиться вопросы необходимые для условий объединения скота жителей села для выпаса, то есть такие как заработная плата семьи, пасущей скот, или бригады, бытовые, социальные вопросы. А также, в населенных пунктах должны обеспечить пастухов юртами, гарантировать безопасность животных и человека. Этот шаг, в соответствии с поручением Главы государства, станет еще одним шагом интеграции кооперативов. А недостающие пастбища для скотов крестьянских хозяйств поселка будут разрешаться путем предоставления в аренду дополнительных земель и расширения объема(прилагается приложение 2).

      По Косчагильскому сельскому округу: Площадь Косчагильского сельского округа составляет 117484 гектара, из них 98,8 процентов, то есть 116050 гектаров пастбищные угодья. 26563 гектаров этих пастбищных угодий в эксплуатации частных хозяйств округа, 49551,2 гектара в эксплуатации крестьянских хозяйств. Скот жителей округа равномерно обеспечен пастбищами. А недостающие крестьянским хозяйствам округа 10,0 гектаров пастбищ планируется предоставить в аренду (прилагается приложение 2).

      Так можно охарактеризовать использование пастбищ во всех округах.

Обеспеченность пастбищами скота жителей населенных пунктов Жылыойского района.

Наименование населенных пунктов

Разновидность скота

Поголовье скота

Нормы пастбища, гектар

Пастбища граничащие с населенными пунктами, гектар

Охват
+, -

Наименование пастбищ

поголовье

всего

11

2

3

4

5

6

7

8

9


Аккизтогайский сельский округ

-


-

-

52214



Село Аккизтогай 10903 гектар




19644


+32570


крупный рогатый

383

15

5745




овцы, козы

1911

3

5733




лошади

334

21

7014




верблюды

480

24

1152





поселок Жана Каратон





7117

-16826


поселок Жана Каратон 8973 гектар




23943




крупный рогатый

1222

15

18330




овцы, козы

590

3

1770




лошади

31

21

651




верблюды

133

24

3192





Косчагильский сельский округ








село Косчагил 33996 гектар




38877

33996



крупный рогатый

806

15

12075


+15119


овцы, козы

1993

3

5979




лошади

99

21

2079




верблюды

781

24

18744





Кара-Арнинский сельский округ








село Шокпартогай 12872 гектар




166644




крупный рогатый

3990

15

5985

80802

-85772


овцы, козы

29038

3

87114




лошади

2157

21

45297




верблюды

1177

24

28248





Жемский сельский округ








село Тургизба 13129 гектар




82938

42400



крупный рогатый

4208

15

6312


-40538


овцы, козы

11453

3

34359




лошади

1423

21

29883




верблюды

516

24

12384





Майкомгенский сельский округ





29316



село Майкомген




121755


-92439


8671 гектар
 

крупный рогатый

3727

15

55905




овцы, козы

6856

3

20568




лошади

578

21

12138




верблюды

1381

24

33144












город Кульсары








город Кульсары 35802 гектар
 




133671

80400

-53271


крупный рогатый

4966

15

74490




овцы, козы

6969

3

20907




лошади

394

21

8274




верблюды

1250

24

30000




      Нет необходимости в пастбищах для перераспределения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища.

4. Разработка схемы обращения пастбища в целях эффективного использования отдаленных пастбищ

      Площадь пастбищ Жылыойского района полностью обеспечивает поголовье скота. Вообще, на практике научно доказано, что годовой баланс кормов составляет 60-70 процентов фуража. Для того, чтобы пастбища вокруг сел отдышались, отдохнули, следует использовать сезонные пастбища путем традиционных выездов. На дальних сезонных пастбищах следует пасти скот на заранее установленных участках. А также, самое главное, с научной точки зрения и в рамках закона необходимо формирование скота на пастбищах, богатых полезными веществами и легко усваиваемых природных пастбищах. Эффективное использование пастбищ производится путем чередования его различных схем. Под пастбищеоборотом понимается система мер, направленная на улучшение природных пастбищ от одного года или повторяющаяся через несколько лет без снижения его продуктивности. Например, в нашей области можно организовать полевой и песочный выпас скота и использование пастбищ, чередуя в годовом круге 4 сезона. В 1 год – весной, во 2 год – осенью, в 3 год – летом, в 4-зимой, весной. Так, пастбища используются в зависимости от условий геоботаники, водоснабжения. Это как пример. В целом, применение пастбищеоборота и системы использования окружения, чередование по сезонам, позволяет сохранить продуктивность растений.

      Максимально удобное для пастбищ Косчагильского, Аккизтогайского, Майкомгенского сельских округов с распространенной полынью и различными травами – во все сезоны, по порядку, ежегодный выпас скота с составлением 4- поясного пастбищеоборота.

      Каждый загон должен быть использован только в течение одного сезона, если участок используется весной, в следующем году этот участок должен использоваться летом, а в следующем году – осенью. Только в этом случае растительность пастбищ может дать семена и изношенные участки могут восстановить прежнюю производительность.

      А также, в условиях пустынных и полупустынных пастбищ можно предложить следующие схемы переходных пастбищ и сенокосооборотов. Для восстановления способностей роста трав изношенных пастбищ благоприятно использовать трехлетний переходный пастбищный и сенокосный оборот.

      В 1 год- травы засеиваются массово или дополнительно, расслабляются;

      во 2 год- травы расслабляются или вырубаются (после созревания семян трав);

      в 3 год- скот пасется или повторяется в четырехгодичной последовательности, размещенный в обороте в предыдущих годах;

      в 3-4 годы- скот пасется.

      Для коренного улучшения пастбищ рекомендуется выращивать изень, ячмень, пырей, полынно подобные аридные культуры. Эти растения хорошо переносят засушливость воздуха и почвы, в самые засушливые годы приостанавливают свой рост и развитие, а при выпадении осадков быстро используя влагу, начинают оперативно развиваться, что будет очень важным в природных условиях всех районов. Здесь большой резерв размножения кормовых растений.

      В таком порядке, можно сделать пяти-шести годовой пастбищеоборот и площадь выпаса скота изменится в зависимости от производительности травы, стабильности, роста поголовья скота.

5. Заключение

      Развитие животноводческой отрасли в стране связаны в первую очередь с постоянным налаживанием кормовой базы и его укреплением. Основным составом кормов скота является травянистость пастбищ. В соответствии с требованиями Закона организация эффективного использования земель в районе, требует нескольких мероприятий в системе управления, планирования. Сегодня вопросы рационального и устойчивого управления пастбищными ресурсами актуальны. О необходимости возрождения отечественного животноводства, с учетом исторически сложившихся традиций, а также научно-технического управления отметил Глава государства в Стратегии "Казахстан-2050".

      Одним словом в настоящем плане предусмотрены конкретные меры, регулирующие аккуратное использование природных пастбищ для развития животноводства в районе. Если в районе наладить эффективное использование пастбищных угодий, можно повысить поголовье скота, производимого им молока, мяса и других продуктов.

      -------------------------

  Приложение 1 к плану по управлению пастбищами Жылыойского района и их использованию на 2017-2018 годы

     


  Приложение 2 к плану по управлению пастбищами Жылыойского района и их использованию на 2017-2018 годы

Схема размещения на отгонных пастбищах поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенных при городе Кульсары, поселке Жана Каратон и сельских округах Жылыойского района


Жылыой ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарын бекіту туралы

Атырау облысы Жылыой аудандық мәслихатының 2017 жылғы 29 қыркүйектегі № 14-3 шешімі. Атырау облысының Әділет департаментінде 2017 жылғы 24 қазанда № 3977 болып тіркелді. Күші жойылды - Атырау облысы Жылыой аудандық мәслихатының 2018 жылғы 30 қаңтардағы № 17-3 шешімімен

      Ескерту. Күші жойылды - Атырау облысы Жылыой аудандық мәслихатының 30.01.2018 № 17-3 шешімімен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңының 6 бабына, "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңының 8, 13 баптарына сәйкес аудандық мәслихат ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

      1. Жылыой ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспары қосымшаға сәйкес бекітілсін.

      2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудандық мәслихаттың экология, ауылшаруашылығы, агроөнеркәсіп, заңдылықты сақтау, құқық тәртібі және депутаттық этика мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясына (Т. Майлыбаев) жүктелсін.

      3. Осы шешім әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді, ол алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Аудандық мәслихаттың
14 сессиясының төрағасы
Т. Майлыбаев
      Аудандық мәслихат
хатшысы
М. Кенғанов

  Жылыой аудандық мәслихатының 2017 жылғы 29 қыркүйектегі №14-3 шешімімен бекітілген
  Жылыой аудандық мәслихатының 2017 жылғы 29 қыркүйектегі №14-3 шешіміне қосымша

Жылыой ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған

ЖОСПАРЫ

Құлсары қаласы, 2017 жыл

Кіріспе

      Жылыой ауданында, жалпы еліміздегі сияқты бүгінге дейін ауылшаруашылығы саласындағы жер қатынастары, негізінен Қазақстан Республикасының Жер кодексі мен "Шаруа немесе фермер қожалықтарының қызметі туралы" Заңымен реттелген болатын. Енді, биылдан бастап жайылымдық алқапты пайдалану құқықтық қатынастары "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңмен (бұдан әрі -Заң) басқарылып, ұйымдастырылатын болады. Заңда, еліміздегі жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды реттеуде, жергілікті атқарушы органдар мен шаруашылық жүргізуші ұйымдардың жұмысты ұйымдастыру, басқару, жоспарлау жүйесіне қатысты іс-шаралар айқындалған. Жұмысты жүйелі түрде жүргізуге нормалар белгіленіп, нақтыланған.

      Жылыой ауданы көлемі 2935,3 гектар жерді құрайды, оның 2179,9 гектары жайылым алқабы болып есептеледі. Бүгінде осы жайылымдық жерлердің 600,0 мың гектары ғана қолданыста, 73,0 пайызы пайдаланылмағандықтан босалқы жерлер санатында.

      Қазірде аудандағы 5 округ, қала мен кентте мал шаруашылығымен айналысатын 1- жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, 273 шаруа қожалықтары жұмыс жасайды және көптеген отбасылар мал ұстап, өнімдерін өз игіліктеріне жаратып отыр. Оларда 94649 бас қой мен ешкі, 23277 бас мүйізді ірі қара, 9470 бас жылқы, 8858 бас түйе малы бар. Осы малдың 60 пайызға жуығы ауыл маңындағы жайылымда бағылуда. Әр мал басына белгіленген норматив бойынша пайдаланып отырылған жайылым көлемін есептесек, онда малды бір жерге қайталап жая берген болып саналады. Бұл шөптердің сиреуіне және мал тұяқтарымен жердің беткі қабаттарының бұзылуына, яғни жерді эрозияға ұшыратады. Мұндай "тұяқкесті", яғни тапталған жайылымдар ауданда жүздеген гектарды алып жатыр. Әсіресе, жайылымдардың тарлығынан эрозияға ұшырап шаңы шыққан, тақыр жерлер негізінен елді мекендер мен малды суаратын аймақтарда көп орын алады.

      Осы жоспардың негізгі мақсаты, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бүлдірмеу үшін, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі № 3-3/332 "Жайылымның жалпы алаңы жүктемесінің шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №11064 болып тіркелген, 2015 жылғы 5 маусымда "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жариялан) бұйрығы негізінде аудан көлеміндегі жайылымдарды түгелдей, мал түріне қарай бекітілген нормаға сәйкес пайдалануына талдау жасап, ауданда жаңа Заңдағы қойылған талаптарға сәйкес, жайылымдарды қалпына келтіру, түбегейлі жақсарту, сақтау, тың жерлерді игеру, ұтымды пайдалану жұмыстарын жургізу. Сонымен қатар, жыл мезгілдеріне және пайдалану кезеңдеріне қарай, ауылдық округтердегі тұрғындардың малдарын маусымдық және шалғай жайылымдарға біріктіріп, топтастырып шығарып жаюды ұйымдастыру жайылымдарды тиімді пайдаланудың, малдың жағдайын табудың, жайылым эрозиясын болдырмаудың негізгі жолы. Заң еліміздегі жайылымдар инфрақұрылымдарын жақсартуға, жайылым жерлердің тозуын болдырмауға, олардың қоршаған орта экожүйесіндегі экологиялық тұтастығын сақтауға бағыттайды. Сондай–ақ, экологиялық таза мал өнімдерін арттыру мәселелерін қарастырады.

1. Аудандағы жер санаттары және олардың көлемі

      Аудан көлемі шөл-шөлейтті аймақ зонасына жатады. Топырағы ащы, ылғалы аз, жері сорлы. Өсетін шөптер негізінен жусан, жусан-бүйіргенді, сұр-жусанды және жусан тұқымдастар, ащы жерлерге көкпек, ебелек, бұйырғын, адыраспан өссе, құмды жерлерге қияқ, еркек, қияқ боз, селеу тағы да басқа шөптер өседі. Кей жылдары, көктем ылғалды, жылы болғанда сәуірдің ортасынан бастап эфемерлер (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық) сияқты шөптер өсе бастайды. Бұл шөптер бір, бір жарым айларда қурай бастайды. Жайылымды тиімді пайдалану, оның тозуына жол бермеу, әр малдың жақсы жейтін шөбіне қарай орналастыруға да байланысты.

Жер санаттарының атауы

көлемі, мың гектар

оның ішінде

жайылым

суландырылғаны

1

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер

678,6

600,3

356,3

2

Елді мекендердің жерлері

124,5

99,6

45,5

3

Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және басқа да ауыл ауыл шаруашылықтық емес жерлер

111
 

57,7
 

-
 

4

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жерлер

-
 

-
 

-

5

Орман қоры жері

3,0

2,2

-

6

Су қоры жері

-

-

-

7

Босалқы жерлер

2018,5

1420,1

442,7


Барлығы

2935,3

2179,9

844,3


      Кесте де көрсетілгендей, аудан территориясы табиғи географикалық орналасуына байланысты бес жер санатына бөлінген. Бұл санаттардағы жерлер өз мақсаттарына сәйкес пайдалануда.

      Ал, аудан жайылымдарына жалпы, сипаттама жасайтын болсақ, олардың өнімділігі тұрақты емес, жауын-қардың аз-көптігіне қарап, әр жылдарда өзгеріп отырады. Шөбінің өнімділігі, жылдың ауа райының жағдайына қарай, гектарына 1,0 центнерден 3 центнерге дейін болады. Жайылым шөбінің аздығы және маусымдап пайдаланылатын жайылымдардың бытыраңқылығы себепті малды алыстағы көктемгі, жазғы және күзгі-қысқы жайылымдарға жаюды керек етеді. Кей жылдары қыстың жұмсақтығына қарай, шаруашылық құрылымдардың малдары көбінесе жайылымда болады.

      Аудан жері көлемінің 74 пайызы жайылымдық жер ( жалғанды 1 қосымша). Бүгінде соның 27 пайызы ғана қолданыста немесе 600,0 мың гектары ғана игерілген. Егерде, осы қолданыстағы жайылымды пайдалануды талдайтын болсақ, оның 390,9 мың гектары 273 шаруа қожалықтарында, 209407 гектарын мемлекеттік емес ауылшаруашылығы құрылымдары иемденіп отыр. Ауданда біршама шаруа қожалықтары 200-600 гектардан жалға алған жайылымдарын пайдаланбай, малдарын елді мекендер маңындағы жерлерде ұстауда. Мысалы, Қосшағыл ауылдық округіне қарасты 35 шаруа қожалығының 16-сы, Майкөмген округінде тиісінше 12-ден 8-і, Қара Арна округінде 17-ден 8 шаруа қожалығы малдарын шалғайдағы жерлеріне апарып бақпай отыр.

      Елді мекендердің жерлері санатына қарасты 99600 гектар жайылым алқабының жартысына жуығы ғана суландырылған, яғни бұл жер өз мақсатында толық пайдаланылмай отыр. Ал, босалқы жердегі 1420100 гектар, жайылымның 442700 гектары, немесе 31 пайызы ғана суландырылған. Орман қоры жерінде 2 мыңдай гектар жайылым алқабы бар. Міне, осы жерлерді де қолданыстағы жер пайдалану заңдылықтарына сәйкестендіріп, мал азығы қажеттілігіне игеру жолдарын ойластыру қажет.

      Ауданда табиғи жайылымдардың маусымдық сипаты анық байқалады. Олардың климат жағдайына байланысты, орташа алғанда, 15 миллион центнер жем-шөптік бірлікке тең қоры бар, соның ішінде жазғы маусым үлесіне 20-25 пайызы, көктемгі-күзгі маусым үлесіне 45-50 пайызы және қысқы маусым үлесіне 25-30 пайызы келеді. Қазірде бұрынғы кеншарлардың малдары жайылған жайылым учаскелерінің едәуір бөлігі түрлі себептермен толық пайдаланылмайды. Елді мекенді жерлердегі тұрғындардың қолында біршама малы бар. Жеке меншік иелері, кейбір шаруа қожалықтары малдарын шалғай, құнарлы жайылымдарға шығаруға, жайылым ауыстырып отыруға көңіл бөлмейді. Қысы жазы бір орында отырудың әсерінен, жер тозып, мал азықтық өсімдіктердің түрі азайып, жайылымдар шаруашылық айналымынан шығып, эрозияға ұшырауда.

2. Аудан көлеміндегі жайылымдарды тиімді пайдалану

      Ауданда 5 ауылдық округ, 1 кент орналасқан. Негізінде, ауылдық округтерде төрт түлік малдың басым көпшілігі ауылда қолда ұсталып, жылына алты- жеті ай бойы ауыл маңында жайылады, яғни мал ауылдан 1-2 километрден қашыққа ұзамайды. Қазірде бұл жерлердің басым бөлігі іс жүзінде бүлінген, әрі тозған. Себебі, халықтың жеке ауласындағы мыңнан астам малы мен алыс жайылымға көшпейтін шаруа қожалықтарының малдары осы жерде ұсталады, тиісінше бұл аймақтағы малдың тығыздығы қолданыстағы шектеулі мөлшерден (нормативтен) бірнеше есе жоғары.

Аудан көлеміндегі жайылым пайдаланудың қазіргі жағдайы

Елді мекендер

Жер көлемі, гектар
 

Оның ішінде




жайылым
 

пайдаланыста
 

пайызы

1

Құлсары қаласы
 

35802

1773



2

Жаңа Қаратон кенті
 

8973
 

7117
 



3

Ақкиізтоғай ауылдық округі

10903

880



4

Қосшағыл ауылдық округі

33996

11605



5

Қара –Арна ауылдық округі

12872

1310



6

Жем ауылдық округі

13129

8564



7

Майкөмген ауылдық округі

8671

1666




Барлығы

124346

32915




      Кестеде көрсетілгендей, іс жүзінде қолда бар 2179974 гектар жайылымдық алқаптың 16 пайызы, немесе 340 мың гектары мал жаюға қолданылып отыр. Бұл жерлердің көбі ауыл маңына жақын орналасқан, ал кейбір жайылымдық жерлер белгісіз себептермен тиімсіз пайдаланылуда.

      Ауыл шаруашылығын жекешелендіру кезінде ауылдан шалғай жатқан бұрынғы совхоздардың жайылымдары бос қалды, олардың орнында қалғаны жауапкершілігі шектеулі серіктестікке, өндірістік кооперативтерге өтіп кетсе немесе қыстақтарында отырып қалған, немесе шаруа қожалығын құрған малшылар есепсіз алып алған болуы мүмкін. Осындай жағдайларда, кейбір ауылдық округтерде жайылым жетіспеушілігінің күрделеніп бара жатқандығы байқалады.Ал аудан бойынша жоғарыда айтылғандай, жайылымның жартысынан көбі пайдаланылмай жатыр.

      Қазіргі уақытта, ауыл аумағындағы жайылымды пайдалану тәртібінің сақталмауынан және малды шамадан тыс көп шығаруы, күтілмеуі себепті, мал азықтық өсімдіктер қоры жылдан -жылға азая беруде. Мұның салдарынан, ондай жайылымдарды мал жемейтін шөптер есекмия, итсигек, адыраспан, шоғайна сияқты тағы басқа ірі сабақты өсімдіктер басып барады.

      Сондықтан, қазіргі кезеңде малы көп елді мекендерге малдарын бағу үшін суаратын суы бар шалғай жайылымдарда бағуды және оны 2 учаскеге бөліп ұйымдастыру қажет деп жоспарлап отырмыз. Оларды кезектестіріп пайдалану, яғни ауыстырып пайдалану (1 учаске-бірінші жылдың алғашқы жаю кезеңінде, 2 учаске-жаю кезеңінің ортасынан аяғына дейін пайдаланылады) өсімдікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл қарапайым ғана жайылым айналымы жеке меншік иелерінің өрістерін жаңарту қажет екендігіне көздерін жеткізіп, жерді одан әрі маусымдық пайдалануға жол ашады деген ойдамыз.

      Жалпы, ғылыми тұрғыда негізделген тәжірибеде жайылымдардың өнімділігін ұзақ жылдар сақтау үшін жайылым пайдаланушылар үш негізгі талапты ескеру қажет:

      1) Жайылым учаскесінде малдың мөлшерлі санын сақтау;

      2) Жайылымды пайдаланып болғаннан кейін жалпы өнімнің 30-40 пайызы сақталуы тиіс;

      Жайылымда мал жайылып болғаннан кейін, өсімдіктің биіктігі 4-5 сантиметр болуы қажет. Себебі, аласа өсімдіктің мал түгелге жуық жапырағын жеп қояды да, қысқа қарай олардың қоректік заттар қоры аз қалады.Кейде қыста үсіп кетеді, ал аман қалғандары көктемде қайта көктегенмен оттық сапасы нашар болады.

      3) Мал жаю мерзімін қатаң сақтау. Мал жаюды көктемде, шамамен, көп жылдық шөптер бой көтеріп, олардың көбі түктену (астық тұқымдастар), енді біреулері бұтақтану (жартылай бұталар) кезеңіне жеткен соң 10-12 күннен кейін бастау керек.

      Осы ережелерді сақтамау жайылым өнімінің келер жылы күрт төмендеуіне әкеп соғады. Дегенмен де, түрлі себептермен жайылым оты мөлшерінің жыл бойы талай өзгеріске түсетіні белгілі.

      Бүгінде, жалпы жайылым мен шабындықтардағы өсімдіктердің геоботаникалық құрамы түбірімен өзгерді. Мұндай жағдай жерді мелиорациялауды басқа да агротехникалық шараларды жүргізуді қажет етеді. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіру керек қылатын, мықтап тозған жайылымдар үшін ауыспалы жайылым, тәсілін ғылыми негізде жүргізген жөн.

Аудан көлеміндегі малдәрігерлік – санитариялық обьектілер туралы мәлімет

Елді мекендер
 

Мал дәрігерлік пункттері

Мал тоғыту орындары

Қолдан ұрықтандыру пункттері

Мал қорымдары

жоспарланғаны

салынғаны

1

Құлсары қаласы

1

бар


1


2

Жаңа Қаратон поселкесі

1



1


3

Ақкиізтоғай ауылдық округі

1

бар


1


4

Қосшағыл ауылдық округі

1



1


5

Жем ауылдық округі

1

бар

1

1


6

Майкөмген ауылдық округі

1



1


7

Қара-Арна ауылдық округі

1

бар

1

1



Барлығы

7


2

7



      Аудандағы малдәрігерлік пункттер толық мал дәрігері мамандарымен толықтырылған, толықтай жабдықталған (компьютер, тоназытқыш, қажетті саймандары). Ауылдық округтер бойынша мал жайылымға шығар алдындағы жылма – жылғы жоспарланған эпизоотияға қарсы іс-шаралар жоспары, мал дәрігерлік алдын-ала егу, аллергиялық және серологиялық тексеру жұмыстары толық орындалып келеді.Ауыл маңындағы жайылымдарда малдәрігерлік тексерістен өтіп отырады.Кестеде көрсетілген округтерде мал тоқыту орындары белгіленген.

      Мал арасында инфекцияның таралуына оларды қалай болса солай күтіп-бағу, шағылыстыруда, төлдетуге, мал денсаулығына бақылаудың жоқтығы, малды біріктіру, топтау ережелерінің бұзылуы тағы басқасына әкеп соғады. Сондықтан, малды күтіп-бағып жайылымды пайдаланудың мал дәрігерлік - санитарлық және зоогигиеналық ережелерін қатаң сақтау қажет. Ауру шыққан жерлерде малдарға вакцинация жасау, дезинфекциялау, дератизациялау жұмыстарын жүргізу тиіс.

      Мал және әдейі ауланып жойылған қаңғыбас иттермен, мысықтар өлекселері арнайы мал қорымдарына тасталады. Бірақ, бұл мал қорымдары, қарабайыр, қазіргі малдәрігерлік талаптарға сай жасалмаған. Биылғы жылы әр округте талапқа сай биотермиялық шұңқырлар, яғни мал қорымдарын салу жоспарланған.Алайда, бұл жұмыстар әлі басталған жоқ. Жалпы, мұндай мал қорымдары аудандағы елді мекендердің барлығында да болуы тиіс. Өйткені, үй жануаларының өлескелерін дер кезінде жинау және жою жұқпалы аурулардың алдын алу болып табылады. Олар топырақты, өсімдіктерді суды және ауаны ластайды.

3. Елді мекенді жерлердегі жайылымдарды маусымдық пайдалануды ұйымдастыру

      Ауданда 7 елді мекен бар. Олардың барлық жер көлемі 124.5 мың гектар,оның 99.9 мың гектары жайылым. Ал, осы жайылымды елді мекендердегі жеке қожалықтар малының әр басына тиісті мөлшер бойынша есептегенде өте аз. Мысалы, "Жаңа Қаратон" кентінде 1222 бас ірі мүйізді қара, 590 бас қой мен ешкі, 31 бас жылқы, 133 бас түйе малы бар. Осы малдарға тиісті мөлшер бойынша 17191 гектар жайылым оты қажет, ал кенттің өзінде 7117 гектар, яғни 10074 гектар жайылым жетіспейді. Сондықтан, әрбір отбасындағы қүнделікті қолданыстағы мал басынан басқа малдарды түріне қарай мал дәрігерлік талаптарға сәйкес біріктіріп, кенттің босалқы жердегі жайылымға шығарып бағуды ұйымдастыру жоспарланып отыр.Әрине, ауыл тұрғындарының малдарын біріктіріп бағудың барлық қажетті жағдайы, яғни бағатын отбасының немесе шаруа қожалықтарының еңбек ақылары, тұрмыстық, әлеуметтік мәселелері түгелдей шешілуі керек. Сондай-ақ, елді мекендерде малшыларды киіз үймен қамтамасыз етіп, адам мен мал қауіпсіздігіне кепілдік беруі тиіс. Бұл қадам, Елбасының тапсырмасына сәйкес, кооперативтерге бірігудің бір қадамы болмақ. Ал, кенттегі шаруа қожалықтарының малына жетіспейтін жайылымдарды қосымша жалға жер алып, малдың отының көлемін кеңейту жолымен шешіледі ( жалғанды 2 қосымша).

      Қосшағыл ауылдық округі бойынша: Қосшағыл ауылдық округінің жер көлемі 117484 гектарды құрайды,оның 98,8 пайызы, яғни 116050 гектар жайылым алқабы. Осы жайылым алқабының 26563 гектарын округтегі жеке қожалықтар, 49551,2 гектарын шаруа қожалықтары пайдалануда. Округ тұрғындарының малдары жайылыммен біркелкі қамтылған. Ал шаруа қожалықтарына жетіспейтін 10,0 мың гектар жайылым отын округтің босалқы жеріндегі жерден жалға беру жоспарлануда( жалғанды 2 қосымша).

      Осылай барлық ауылдық округтегі жайылымды пайдалануды сипаттауға болады.

Жылыой ауданы елді мекендердегі тұрғындар малдарының жайылымдармен қамтамасыз етілуі

Елді мекендер атауы

Мал түрлері

Мал басы

Мөлшерлі жайылым, гектар

Елді мекендер шекарасындағы жайылым, гектар

Қамтылуы
+, -

Мал шығара тын жайылым атауы

басына

барлығы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2

Аққиізтоғай ауылдық округі



-

-

52214




Аққиізтоғай ауылы 10903гектар




19644


+32570


мүйізді ірі қара

383

15

5745




қой, ешкі,

1911

3

5733




жылқы

334

21

7014




түйе

480

24

1152




3

Жаңа Қаратон кенті





7117

-16826


Жаңа Қаратон кенті 8973 гектар




23943




мүйізді ірі қара

1222

15

18330




қой, ешкі

590

3

1770




жылқы

31

21

651




түйе

133

24

3192




4

Қосшағыл ауылдық округі








Қосшағыл ауылы 33996 гектар




38877

33996



мүйізді ірі қара

806

15

12075


-15119


қой, ешкі

1993

3

5979




жылқы

99

21

2079




түйе

781

24

18744




5

Қара-Арна ауылдық округі








Шоқпартоғай ауылы 12872 гектар




166644




мүйізді ірі қара

3990

15

5985

80802

-85772


қой, ешкі

29038

3

87114




жылқы

2157

21

45297




түйе

1177

24

28248




6

Жем ауылдық округі








Тұрғызба ауылы 13129 гектар




82938

42400



мүйізді ірі қара

4208

15

6312


40538


қой, ешкі

11453

3

34359




жылқы

1423

21

29883




түйе

516183517

24

12384




7

Майкөмген ауылдық округі





29316



Майкөмген ауылы




121755


-92439


8671 гектар
 

мүйізді ірі қара

3727

15

55905




қой, ешкі

6856

3

20568




жылқы

578

21

12138




түйе

1381

24

33144












Құлсары қаласы
 








Құлсары қаласы 35802 гектар
 




133671

80400

-53271


8

мүйізді ірі қара

4966

15

74490




қой, ешкі

6969

3

20907





жылқы

394

21

8274




түйе

1250

24

30000













      Жайылымы жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарға қажеттілік жоқ.

4. Шалғайдағы жайылымдарды тиімді пайдалану мақсатында жайылым айналымы схемасын жасақтау

      Жылыой ауданының жайылым алқабы қазіргі мал басын толықтай қамтамасыз етеді. Ғылыми дәлелденген тәжірибеде, жемшөптің жылдық балансында жайылымдылық мал азығы 60-70 пайыз құрайды. Ауыл маңындағы өрістерді тыныстантырып, демалдыру үшін маусымдық жайылымдарды көшпелі жолмен дәстүрлі пайдаланған жөн. Маусымдап пайдаланылатын далалық жайылымдарға малды, күні бұрын белгіленген учаскелерге бөліп, алмастырып жаю керек. Сондай - ақ, ең бастысы, малдың пайдалы заттарға бай, жеңіл сіңірілетін табиғи жайылымдарға қол жеткізудің амалдарын ғылыми тұрғыдан және заң шеңберінде реттелетін жағдайда қалыптастыру қажет.

      Жайылым отын тиімді пайдалану, оны пайдалану мерзімінің түрлі схемасын кезектестіру жолымен жүргізіледі. Жайылым айналымы дегеніміз, табиғи жайылымдарды бір жылдан немесе бірнеше жылдан соң қайталанатын және оның өнімділігін төмендетпей, жақсартуға бағытталған шаралар жүйесі болып табылады. Мәселен, біздің облыс жағдайында далалық және құм жайылымдарын пайдалануды мал жаю маусымын 4 жылдық жайылым айналымында кезектестіре отырып ұйымдастыруға болады. 1 жылы - көктемде, 2 жылы - күзде, қыста, 3жылы - жазда, 4 жылы - қыста, көктемде. Осылай жайылымның геоботаникалық, сумен қамтылу жағдайларына қарай пайдаланылады. Бұл үлгі ретінде. Жалпы, жайылым айналымын қолдану және қоршап пайдалану жүйесі, маусым - маусым бойынша кезектестіруге, өсімдіктердің өнімділігін сақтауға мүмкіндік береді.

      "Қосшағыл", "Аққиізтоғай", "Майкөмген", ауылдық округтеріндегі кең таралған жусан мен әртүрлі шөптерден тұратын жайылымдар үшін барынша қолайлысы - жыл сайын ретімен, жылдың барлық маусымында мал жайып, кезек-кезек 4-белдеулі жайылым айналымын жасау. Әрбір загон, яғни малды қоршап бағатын учаскелер жыл бойы тек бір маусым пайдаланылуы тиіс, егер учаске көктемде пайдаланылса, келесі жылы бұл учаске - жазда, ал келесі жылы-күзде пайдаланылуы тиіс. Тек осы жағдайда ғана жайылымдық өсімдіктердің тұқым тастауы мүмкін, және азып тозған учаскелер бұрынғы өнімділігін қалпына келтіре алады.

      Сондай-ақ, ауданның шөл және шөлейт жайылымы жағдайында ауыспалы жайылым–шабындық айналымының мынадай да схемаларын ұсынуға болады. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіруді керек қылатын, мықтап тозған жайылымдар үшін үш жылдық ауыспалы жайылым шабындық айналымын пайдалану қолайлы.

      1 жылы- шөптер жаппай немесе үстеп егіліп, тынықтырылады;

      2 жылы –тынықтырылады немесе шөбі кем (сепкен шөптердің дәні піскеннен кейін) шабылады;

      3 жылы- мал жайылады, немесе төрт жылдық айналымда, алдыңғы жылдары жоғарыдағы ретпен қайталанады да;

      3- 4 жылдары мал жайылады.

      Жайылымдарды түбірлі жақсарту үшін изен, терескен, бидайық, жусан тәрізді аридті дақылдар өсіру ұсынылады. Бұл өсімдіктер ауа және топырақ қуаңшылығын жақсы көтереді, ең қуаң жылдары өз өсуі мен дамуын тоқтата тұрады, ал жауын-шашын болған кезде ылғалды тез пайдаланып, жедел дами бастайды, бұл біздің жалпы барлық аудандардың табиғи жағдайында өте маңызды болады. Мал азықтық өсімдіктерді көбейтудің мол резерві осында

      Осындай ретпен, бес-алты жылдық жайылым айналым жасауға болады және мал жайылатын жердің аумағы, шөптің өніміне, тұрақтылығына, мал басының өсуіне қарай өзгереді.

5. Қорытынды

      Елімізде мал шаруашылығы саласын дамыту бірінші кезекте, жемшөп қорын тұрақты жолға қойып және оны нығайтып отыруға байланысты. Мал азығының негізгі құрамы жайылым оты болып табылады. Заңның талаптарына сәйкес, ауданда жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды ұйымдастыру, жоспарлау, басқару жүйесіне қатысты біршама іс- шараларды жүргізуді қажет етеді. Жайылымдық ресурстарды ұтымды және тұрақты басқару туралы мәселелер бүгінде өзекті. Бұл туралы Елбасы өзінің "Қазақстан-2050" Стратегиясында отандық мал шаруашылығын бұрыннан қалыптасқан тарихи дәстүрлерді және жаңа ғылыми техникалық басқаруды ескере отыра қайта жандандыру керек екенін атап өткен болатын.

      Бір сөзбен, осы жоспарда ауданда мал шаруашылығы саласын дамыту үшін табиғи жайылымдарды ұқыпты пайдалануды реттейтін нақты шаралар көзделген. Егер, ауданда жайылымдық алқаптарды тиімді пайдалану жолға қойылатын болса, мал басын өсіруге одан өндірілетін ет, сүт тағы басқа да өнімдерді арттыруға болады.

      -------------------------

  Жылыой ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарына 1 қосымша

     


  Жылыой ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарына 2 қосымша

Жылыой ауданының Құлсары қаласы, Жаңа Қаратон кенті және ауылдық округтер маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы