Положение О высшем учебном заведении Республики Казахстан

Утверждено приказом Министерства образования Республики Казахстан от 22 сентября 1995 г. N 5, зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24.10.1996 г. № 210. Утратил силу - Приказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 13 августа 2003 г. N 554

Положение
О высшем учебном заведении
Республики Казахстан

I. Высшее учебное заведение, его задачи и структура

1. Высшим учебным заведением в Республике Казахстан является учреждение с правами юридического лица, реализующее образовательные, профессиональные и научные программы и имеющее право выдавать документ о высшем образовании. Высшее учебное заведение (ВУЗ) осуществляет свою деятельность в соответствии с Конституцией и законами Республики Казахстан " Об образовании ", " О высшем образовании ", "О науке и государственной научно-технической политике Республике Казахстан" и другими законодательными актами, регулирующими отношения в области высшего образования, настоящим Положением, а также другими нормативными актами органов управления высшими учебными заведениями по вопросам, отнесенным к их компетенции.
В Республике Казахстан могут действовать государственные и негосударственные (частные) высшие учебные заведения.
Для государственных ВУЗов с учетом кадрового потенциала, материально-технической базы, их значимости и т.п. устанавливаются три категории: высшая, первая и вторая. Положение о категорировании ВУЗов утверждается Правительством республики.
На основе межправительственных договоров (соглашений) государств-учредителей о совместном финансировании и управлении могут создаваться международные ВУЗы, управляемые совместными межгосударственными органами.
2. Государственное высшее учебное заведение создается, реорганизуется и ликвидируется Правительством республики по представлению Министерства образования и соответствующих центральных исполнительных органов.
3. Каждое высшее учебное заведение разрабатывает и утверждает на основе настоящего Положения свой Устав, регламентирующий деятельность ВУЗа, и Правила внутреннего распорядка.
Устав высшего учебного заведения регистрируется в органах управления по его подчиненности в установленном порядке.
Во вновь организуемых государственных учебных заведениях Устав утверждается учредителем на срок не более одного года до формирования учебного совета.
Устав международного ВУЗа утверждается правительствами государств-учредителей.
4. Право на образовательную деятельность и льготы, предоставляемые законодательством Республики Казахстан, возникает у высшего учебного заведения со дня выдачи ему лицензии.
Лицензия на право ведения - образовательной деятельности высшим учебным заведениям выдается и отзывается в порядке, определяемым Правительством Республики Казахстан.
5. Главными задачами высшего учебного заведения как центра образования, науки и культуры являются:
- удовлетворение потребностей личности в интеллектуальном, культурном и нравственном развитии, приобретении высшего образования и квалификации в избранной области профессиональной деятельности;
- удовлетворение социально-экономических потребностей общества в специалистах с высшим образованием;
- подготовка квалифицированных специалистов, научно-педагогических кадров высшей квалификации;
- организация и проведение фундаментальных, поисковых, прикладных научных и опытно-конструкторских работ, а также методических исследований;
- переподготовка и повышение квалификации руководящих работников и специалистов различного профиля;
- накопление, сохранение и приумножение нравственных, культурных и научных ценностей общества;
- распространение знаний среди населения, повышение его общеобразовательного и культурного уровня.
6. В состав государственного высшего учебного заведения, в соответствии с его Уставом, могут входить учебные, научные, производственные и другие бюджетные или хозрасчетные подразделения, имеющие статус структурных единиц высшего учебного заведения или юридического лица. ВУЗ имеет право образовывать или входить в учебно-воспитательные комплексы, учебно-научно-производственные объединения, ассоциации, иные объединения как в республике, так и за рубежом.
Высшее учебное заведение со всеми его подразделениями функционирует как единый учебно-научно-производственный комплекс - учреждение образования.
7. Создание структурных подразделений государственных высших учебных заведений (кроме филиалов, учебных и научных институтов) осуществляется самим учебным заведением с последующим уведомлением Министерства образования и внесением в установленном порядке изменений в Устав ВУЗа.
Создание государственных предприятий, учреждений и организаций (включая бюджетные) в составе или при государственном высшем учебном заведении, в том числе имеющих статус юридического лица, осуществляется учредителем в установленном порядке.
Создание территориально обособленных учебно-научных структурных подразделений высших учебных заведений, имеющих юридическую и финансовую самостоятельность, производится по согласованию с местными исполнительными органами власти, Министерством образования Республики Казахстан или по согласованию с ним ведомственным органом управления по подчиненности ВУЗа.
8. Государственное высшее учебное заведение может выступать в качестве учредителя, в том числе основного, на своей базе негосударственного ВУЗа при нем, а также других предприятий, учреждений и организаций всех организационно-правовых форм; за счет собственных средств может приобретать акции, облигации и иные ценные бумаги, если все это направлено на развитие его основной деятельности.
9. Обучение с целью получения высшего образования осуществляется в следующих видах учебных заведений: университет (классический), отраслевой университет, академия, институт и приравненные к ним высшие учебные заведения.
Университет (классический) - высшее учебное заведение, деятельность которого направлена на развитие образования, науки и культуры путем проведения фундаментальных научных исследований, и обучения на всех уровнях высшего, послевузовского и дополнительного образования по широкому спектру естественно-научных, гуманитарных и других направлений науки, техники и культуры. Университет является ведущим центром развития образования, науки и культуры, способствующим распространению научных знаний и осуществляющим культурно-просветительную деятельность среди населения.
Отраслевой университет, академия - высшее учебное заведение университетского типа, деятельность которого направлена на развитие образования, науки и культуры путем проведения научных исследований и обучения на всех уровнях высшего, послевузовского и дополнительного образования преимущественно в одной из областей науки, техники и культуры. Отраслевой университет, академия являются ведущими научными и методическими центрами в сфере своей деятельности.
Институт - самостоятельное высшее учебное заведение или часть (структурное подразделение) университета, реализующее образовательно-профессиональные программы по ряду направлений науки, техники, культуры и осуществляющее научные исследования.

II. Прием в высшие учебные заведения

10. Граждане Республики Казахстан имеют право получить на конкурсной основе, в пределах плана приема и государственного стандарта, бесплатное высшее образование в государственных высших учебных заведениях, если образование данного уровня получается впервые.
11. С учетом потребностей и возможностей личности обучение в высших учебных заведениях может вестись с отрывом и без отрыва от производства, а также в рамках экстерната.
Положение об экстернате в ВУЗе утверждается Министерством образования Республики Казахстан.
12. Государственное высшее учебное заведение представляет в Министерство образования предложения по плану приема в соответствии с лицензией на право ведения образовательной деятельности.
Министерство образования или соответствующий ведомственный орган государственного управления высшим образованием устанавливает план приема в соответствии с кадровым потенциалом, материально-технической базой вуза и объемом государственного финансирования.
13. Высшие учебные заведения самостоятельно разрабатывают ежегодно правила приема на основе требований Основных положений по приему в ВУЗы Республики Казахстан, утверждаемых Министерством образования.
14. Для организации приема документов поступающих в высшее учебное заведение, проведения вступительных экзаменов и зачисления в состав студентов организуется приемная комиссия. Положение о приемной комиссии утверждается Министерством образования.
Основной задачей приемной комиссии является формирование контингента студентов всех форм обучения.
15. При приеме высшее учебное эаведение обеспечивает соблюдение прав граждан на образование, установленных законодательством Республики Казахстан, гласность и открытость работы приемной комиссии, объективность оценки способностей и склонностей поступающих.

III. Учебная, научная и методическая
деятельность высшего учебного заведения

16. Образовательные программы высшего образования представляют собой совокупность образовательных услуг, позволяющих реализовать требования, установленные государственными стандартами высшего образования.
17. Государственные стандарты высшего образования устанавливают основное содержание образовательных программ, максимальный объем учебной нагрузки студентов, а также требования к уровню подготовки специалистов.
18. В высших учебных заведениях могут быть реализованы различные по срокам и уровню подготовки специалистов образовательно-профессиональные программы высшего, послевузовского, дополнительного образования и переподготовки специалистов.
Основное содержание образовательных программ высшего образования реализуется через Типовые учебные планы и программы, разрабатываемые учебно-методическими объединениями (УМО) и утверждаемые Министерством образования Республики Казахстан.
Положение о многоуровневой структуре высшего образования утверждается Правительством республики.
19. Вуз на основе типовых планов и программ разрабатывает и утверждает рабочие учебные планы и программы, в том числе и для индивидуального обучения лиц с учетом их предшествующей подготовки и способностей, предусматривающие завершение образования и в сокращенные сроки.
20. Высшее учебное заведение создает необходимые условия обучающимся для освоения образовательно-профессиональных программ. Запрещается использование антигуманных, а также опасных для жизни и здоровья людей методов обучения.
21. Продолжительность учебного года на всех курсах, кроме выпускного, составляет не менее 10 месяцев. Учебный год начинается, как правило, 1 сентября и заканчивается согласно учебному плану.
22. В высших учебных заведениях устанавливаются следующие основные виды учебных занятий: лекции, семинары, практическое занятие, лабораторная работа, консультация, контрольная работа, коллоквиум, самостоятельная работа, практика, курсовое проектирование (курсовая работа), дипломное проектирование (дипломная работа). Высшие учебные заведения могут проводить и другие виды учебных занятий. Для всех видов аудиторных занятий академический час устанавливается продолжительностью не менее 40 минут.
23. Программы послевузовского образования дают возможность гражданам, имеющим высшее образование, повысить свою научную и педагогическую квалификацию, подготовиться к выполнению квалификационной работы на соискание ученой степени.
24. Языки обучения определяются в соответствии с Конституцией Республики Казахстан и действующим законодательством. Изучение в вузах государственного языка обязательно.
25. Знания, умения и навыки обучающихся определяются следующими оценками: "отлично", "хорошо", "удовлетворительно", "неудовлетворительно", "зачтено", "незачтено" либо соответствующим рейтинговым баллом.
26. Студент, выполнивший все требования учебного плана, допускается к итоговой аттестации, по результатам которой решается вопрос о выдаче ему документа о соответствующем уровне высшего образования, квалификации и академической степени.
27. Воспитательные задачи вузов, вытекающие из гуманистического характера образования, приоритета общечеловеческих ценностей, реализуются в совместной учебной, научной, творческой и производственной деятельности обучающихся и преподавателей.
28. Государственные высшие учебные заведения в обязательном порядке осуществляют фундаментальные, поисковые и прикладные научные, а также методические исследования, которые являются непременной составной частью подготовки специалистов.
29. Государственные высшие учебные заведения планируют и осуществляют свою научную деятельность, финансируемую за счет соответствующих бюджетов и привлеченных средств, в том числе негосударственных и международных фондов, в соответствии с утвержденными в установленном порядке научными и научно-техническими программами или договорами, а инициативные поисковые исследования в соответствии с тематическими планами, утвержденными ученым советом.
30. Вуз оказывает всяческую поддержку в создании научных школ и направлений, содействует развитию научно-исследовательских работ молодых преподавателей и студентов.
31. Высшее учебное заведение организует и проводит методическую работу. Координация методической работы в государственных ВУЗах осуществляется учебно-методическими объединениями.
Положение об УМО утверждается Министерством образования.
32. Вуз выдает лицам, знания которых соответствует государственному стандарту и прошедшим итоговую аттестацию, документы (диплом, аттестат, свидетельство) об образовании установленного образца. Перечень изученных дисциплин с оценками приводится в приложении к документу.
33. Формы документов государственного образца, удостоверяющих получение высшего образования соответствующего уровня, утверждаются Министерством образования Республики Казахстан.

IY. Академические свободы и
автономность высшего учебного заведения

34. Каждому субъекту научно-педагогической деятельности гарантируется право (в рамках единого государственного образовательного стандарта) выбора по своему усмотрению учебных курсов, метода и методик преподавания и обучения, задач научных исследований и средств их решения, а также свободного доступа к информации, необходимой для обеспечения учебного процесса и проведения научных исследований.
35. Высшее учебное заведение обладает правом на самостоятельное принятие решений и осуществление действий, вытекающих из его Устава.
36. Статус автономного вуза предоставляется Правительством республики по результатам аккредитации, проводимой по инициативе ВУЗа. В исключительных случаях статус автономного ВУЗа может быть предоставлен Президентом Республики Казахстан.
Международные ВУЗы, созданые межправительственными договорами (соглашениями), государств-учредителей и управляемые межправительственными органами, обладают статусом автономного ВУЗа.
37. Высшее учебное заведение вправе обратиться в любые организации Казахстана и международные организации в целях его общественной аккредитации. Такая аккредитация не влечет дополнительных финансовых обязательств со стороны государства.
38. Высшее учебное заведение, получившее статус автономного ВУЗа, в своей деятельности руководствуется положением об автономии, утвержденным Правительством Республики Казахстан.

V. Управление высшим учебным заведением

39. Высшим органом управления государственного высшего учебного заведения является ученый совет. Состав ученого совета, его задачи, полномочия и регламент работы определяются Уставом ВУЗа.
40. Ученый совет ВУЗа - выборный представительный орган со сроком полномочий З-5 лет. Досрочные перевыборы ученого совета проводятся по требованию не менее половины его членов, а также в случаях, предусмотренных Уставом ВУЗа. По решению ученого совета могут проводиться избрания новых его членов взамен выбывших лиц.
41. В ученый совет высшего учебного заведения входят по должности: ректор (председатель), проректоры, руководители факультетов и самостоятельных структурных (подразделений), входящих в состав ВУЗа с правами юридического лица, а также директор (заведующий) библиотеки ВУЗа.
Не менее 50% общего состава совета избирается путем тайного или открытого голосования на конференции, делегаты которой определяются собраниями коллективов структурных подразделений. Персональный состав ученого совета утверждается ректором ВУЗа. Решение ученого совета вступает в силу после соответствующего приказа ректора ВУЗа.
Первый состав ученого совета вновь организуемого ВУЗа утверждается ректором сроком на 1 год по представлению руководителей структурных подразделений.
42. Непосредственное руководство высшим учебным заведением осуществляет ректор (президент, начальник). Руководителей государственных высших учебных заведений (кроме военных, автономных и международных) назначает Министерство образования Республики Казахстан по согласованию с соответствующими центральными исполнительными органами, акимами областей, города Алматы и столицы сроком на 5 лет или по контракту. При ненадлежащем исполнении должностных обязанностей ректором ВУЗа контракт с ним может быть расторгнут в одностороннем порядке досрочно.
Ректор ежегодно отчитывается о своей деятельности на заседании ученого совета ВУЗа с участием других членов коллектива и представителей студенчества.
Ученый совет ВУЗа имеет право 2/3 голосов членов совета выразить недоверие ректору ВУЗа и обратиться в соответствующий орган управления высшим образованием и Министерство образования об освобождении его от занимаемой должности.
Государственные ВУЗы, признанные аккредитованными, имеют право избирать и освобождать ректора.
43. Ректор несет полную ответственность за результаты работы высшего учебного заведения. Он действует в соответствии с существующим законодательством от имени высшего учебного заведения, представляет его во всех органах, учреждениях, предприятиях, распоряжается имуществом высшего учебного заведения, заключает договоры, выдает доверенность, открывает в банке счета высшего учебного заведения.
44. Ректор уполномочен самостоятельно принимать решения и действия, не противоречащие Конституции Республики Казахстан, действующему законодательству, нормативно-инструктивным актам Министерства образования и настоящему Положению. Разграничение полномочий между ученым советом и ректором определяется Уставом высшего учебного заведения. Разногласия между ректором и ученым советом разрешается соответствующим органом управления ВУЗом. В пределах своих полномочий, определенных Уставом высшего учебного заведения, ректор издает приказы и распоряжения, обязательные для всех работников и обучающихся в высшем учебном заведении.
Ректор осуществляет прием на работу и увольнение с работы рабочих, служащих вуза, а также обеспечивает соблюдение установленного порядка замещения должностей профессорско-преподавательского состава и научных работников, утверждает руководителей научно-исследовательских, конструкторско-технологических, опытно-экспериментальных и других организаций, подразделений, входящих в состав высшего учебного заведения, определяет их компетенцию, решает вопросы премирования сотрудников, включая проректоров и руководителей структурных подразделений.
45. Исполнение части своих полномочий ректор имеет право передавать проректорам (вице-президентам) и другим руководящим работникам ВУЗа.
Проректор по учебно-методической работе (УМР) назначается Министерством образования независимо от ведомственной принадлежности базового ВУЗа учебно-методического объединения (УМО), другие проректора назначаются ректором ВУЗа.
В отдельных вузах может вводиться должность первого проректора, назначаемого Министерством образования по представлению ректора и согласованию с отраслевым министерством.
Количество проректоров регулируется нормативом Министерства образования. Распределение обязанностей между проректорами осуществляет ректор.
46. Основными структурными единицами высшего учебного заведения являются факультет и кафедра, действующие на основе настоящего Положения и Устава ВУЗа, а их число и характер устанавливаются ученым советом вуза, исходя из набора специальностей, специализаций данного ВУЗа, а также численности студентов и преподавателей.
47. В зависимости от структуры высшего учебного заведения в отдельных подразделениях (факультет, учебно-научный комплекс, департамент и др.) создаются выборные представительные органы - советы, полномочия и порядок избрания которых определяются Уставом ВУЗа. В составе указанных советов должны быть представители студенчества.
48. Факультет является учебно-научно-методическим и административным подразделением высшего учебного заведения, осуществляющим подготовку студентов и аспирантов по одной или нескольким родственным специальностям, повышение квалификации руководящих, инженерно-технических и педагогических работников соответствующей отрасли экономики, образований и культуры, а также руководство научно-исследовательской работой кафедр.
Факультет возглавляет декан, избираемый ученым советом ВУЗа (факультета) из числа наиболее квалифицированных и авторитетных специалистов, имеющих ученую степень или звание сроком на 5 лет.
В отдельных случаях допускается прием на работу деканов по контракту сроком не более 1 года с последующим избранием. Исполнение должности декана факультета ограничивается двумя сроками.
49. Кафедра является основным учебно-научным структурным подразделением высшего учебного заведения (факультета), осуществляющим учебную, методическую и научно-исследовательскую работу по одной или нескольким родственным дисциплинам, воспитательную работу среди студентов, а такие подготовку научно-педагогических кадров и повышение их квалификации.
Кафедру возглавляет заведующий (начальник), имеющий, как правило, ученое звание профессора и ученую степень доктора наук, избираемый ученым советом ВУЗа (факультета) сроком на 5 лет.
50. Типовое положение о кафедре разрабатывается Министерством образования. Высшие учебные заведения разрабатывают и утверждают свои положения о факультетах и других структурных подразделениях.
51. Должности ректора, руководителя филиала государственного высшего учебного заведения, проректоров, деканов факультетов и заведующих кафедрами могут быть заняты лицами в возрасте до 65 лет. Руководящие работники, достигшие указанного возраста, переводятся с их согласия на учебные, научные и другие должности в соответствии с их квалификацией или уходят на пенсию в установленном порядке.
Ректору, проректору, освобожденному декану, директору института, филиала высшего учебного заведения совмещение его должности с другой штатной руководящей должностью, (кроме научного и научно-методического руководства) внутри или вне учебного заведения не разрешается. Ректор, проректор, директор, освобожденный декан, заведующий кафедрой не могут исполнять свои обязанности по совместительству, быть депутатом представительных органов и членом органов местного самоуправления; заниматься предпринимательской деятельностью, в том числе участвовать в управлении хозяйственным субъектом, независимо от его организационно - правовой формы.

VI. Студенты, слушатели высшего учебного заведения

52. Студентом является лицо, зачисленное на обучение приказом ректора высшего учебного заведения. Студенту вуза выдается студенческий билет и зачетная книжка.
53. Студент является основным субъектом образовательного процесса в высшем учебном заведении.
54. Студенты высшего учебного заведения имеют право:
- на бесплатное обучение в рамках государственных образовательных стандартов и получение дополнительных, в том числе платных, образовательных услуг;
- посещать все виды учебных занятий в данном высшем учебном заведении;
- участвовать в обсуждении и решении важнейших вопросов деятельности высшего учебного заведения, в том числе через общественные организации и органы управления ВУЗа;
- бесплатно пользоваться в государственных ВУЗах при проведении мероприятий, предусмотренных учебно-воспитательным процессом, библиотеками, информационным фондом, услугами научных, учебных, лечебных и других подразделений вуза в порядке, определяемом его Уставом, принимать участие во всех видах научно-исследовательских работ, конференциях, симпозиумах, представлять к публикации свои работы, в том числе в изданиях ВУЗов;
- обжаловать приказы и распоряжения администрации ВУЗа в порядке, установленном законодательством РК;
- на совмещение обучения с работой в свободное от учебы время.
55. Студенты высших учебных заведений обязаны овладевать теоретическими знаниями, практическими навыками и современными методами исследований по избранной специальности, выполнять в установленные сроки все виды заданий, предусмотренных учебными планами и программами обучения, уважать национальные и общечеловеческие, духовно-нравственные ценности, соблюдать правила внутреннего распорядка, выполнять другие требования, установленные законодательством Республики Казахстан и Уставом ВУЗа.
56. За успехи в учебе и активное участие в научно-исследовательской работе для студентов устанавливаются различные формы морального и материального поощрения.
57. За невыполнение учебных планов, нарушение предусмотренных Уставом ВУЗа обязанностей, правил внутреннего распорядка к студентам могут быть применены меры дисциплинарного воздействия вплоть до исключения из высшего учебного заведения.
58. Порядок отчисления, восстановления и перевода студентов осуществляется ВУЗом на основе положения, утверждаемого Министерством образования Республики Казахстан.
59. Выпускники дневных отделений, окончившие государственные высшие учебные заведения по государственному заказу, подлежат персональному распределению.
Выпускники, подготовленные ВУЗами на основе договоров, направляются на работу в соответствии с ними.
Права и обязанности молодых специалистов, порядок их трудоустройства, определяются положением, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
Высшее учебное заведение обязано информировать студентов о положении в сфере занятости, содействовать им в заключении трудовых договоров, (контрактов) с предприятиями, учреждениями и организациями.
60. Слушателями высших учебных заведений являются лица, обучающиеся на подготовительных отделениях, факультетах повышения квалификации и переподготовки специалистов, а также лица, обучающиеся на подготовительных курсах, получающие дополнительные образовательные услуги на платной основе.

VII. Преподаватели и другие работники
высшего учебного заведения

61. В государственных высших учебных заведениях предусматриваются должности профессорско-преподавательского состава: заведующего кафедрой, профессора, доцента, старшего преподавателя, преподавателя, ассистента профессора, преподавателя-стажера; научного состава: главного научного сотрудника, ведущего научного сотрудника, старшего научного сотрудника, научного сотрудника, младшего научного сотрудника.
62. Замещение должностей профессорско-преподавательского и научного состава, руководителей учебно-научных подразделений производится на конкурсной, контрактной основе и по трудовому договору.
63. Прием на преподавательские должности, а также освобождение от преподавательской деятельности осуществляется в соответствии с Положением о замещении должностей профессорско-преподавательского состава в высших учебных заведениях, утверждаемого Министерством образования.
64. Преподаватели высших учебных заведений в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, пользуются правом на ненормированный 6-ти часовой рабочий день и удлиненный оплачиваемый отпуск.
65. Учебная нагрузка для лиц профессорско-преподавательского состава устанавливается ВУЗом самостоятельно в зависимости от их квалификации и специфики деятельности, и в пределах одной ставки не может превышать установленные законодательством нормы учебной нагрузки.
66. Соотношение штатных единиц профессорско-преподавательского состава к контингенту студентов устанавливается в зависимости от категории учебного заведения.
67. Работники высшего учебного заведения имеют права и обязанности, определенные Законом Республики Казахстан "О высшем образовании", нормативными актами Министерства образования. Уставом ВУЗа и заключенным контрактом.
68. Профессорско-преподавательский и научный состав высшего учебного заведения имеют право:
- на обеспечение условий для профессиональной деятельности;
- свободно выбирать методы и средства обучения, наиболее полно отвечающие индивидуальным особенностям педагога и обеспечивающие высокое качество учебного процесса по утвержденным учебным планам и программам;
- повышать в установленном порядке квалификацию;
- избирать и быть избранным в ученый совет ВУЗа (факультета);
- участвовать в обсуждении важнейших вопросов учебной, методической, научной, творческой и производственной деятельности на заседаниях ученых советов ВУЗа, факультетов и других органов самоуправления;
- участвовать в установленном порядке в международных и республиканских научных, методических съездах, конференциях, совещаниях;
- на моральное поощрение и материальное вознаграждение за успехи в педагогической и научной деятельности, на награждение орденами и медалями и присвоение почетных званий;
- на защиту своей профессиональной чести и достоинства;
- обжаловать приказы и распоряжения администрации вуза в установленном законодательством порядке.
Педагогическим работникам высших учебных заведений ежегодно выделяется пособие в размере должностного оклада целевым назначением для приобретения учебной, методической, научной и другой литературы по специальности. Педагогические работники ВУЗа имеют и другие права, определенные Законом Республики Казахстан "Об образовании", и другими законодательными актами.
Права административно-обслуживающего, производственного и вспомогательного персонала определяются Правилами внутреннего распорядка и должностными инструкциями.
Льготы и преимущества для работников научно-исследовательских, конструкторско-технологических, опытно-экспериментальных, учебных, учебно-производственных, производственных (мастерских, цехов, хозяйств) и других организаций, подразделений, входящих в состав высшего учебного заведения, устанавливаются соответственно аналогичным категориям работников отраслей и производства.
Не допускается привлечение работников ВУЗа к выполнению несвойственных их основной деятельности функций без согласия самих работников.
69. Профессорско-преподавательский и научный состав ВУЗа обязаны:
- обеспечивать высокую эффективность педагогического и научного процессов, развивать у студентов самостоятельность, инициативу, индивидуальные и творческие способности, добиваться получения студентами знаний не ниже государственного стандарта;
- вести научные исследования, обеспечивающие высокий научный уровень содержания образования, активно вовлекать в них студентов;
- повышать свою квалификацию;
- проводить обучение и воспитание студентов на высоком профессиональном уровне, воспитывать уважение к национальным, общечеловеческим, духовно-нравственным ценностям;
- соблюдать нормы педагогической этики, Устав и Правила внутреннего распорядка ВУЗа.
Обязанности профессорско-преподавательского и научного персонала регламентируются также, условиями контракта.
70. Обязанности учебно-вспомогательного, административно-хозяйственного и обслуживающего персонала определяются Правилами внутреннего распорядка и должностными инструкциями.

VIII. Подготовка научно-педагогических
кадров и повышение квалификации
педагогических и научных работников

71. Подготовка научно-педагогических кадров осуществляется в магистратуре, аспирантуре (ординатуре, адъюнктуре) и докторантуре высших учебных заведений или научно-исследовательских учреждений при них, а также путем прикрепления к высшим учебным заведениям соискателей ученых степеней, перевода преподавателей на научные должности для подготовки докторских диссертаций, представления творческих отпусков для завершения работы над диссертациями.
72. Положение о подготовке научно-педагогических и научных кадров утверждается Правительством Республики Казахстан, а положения о конкретных подразделениях послевузовского образования и повышения квалификации утверждаются Министерством образования Республики Казахстан.
73. Все преподаватели вуза проходят повышение квалификации не реже одного раза в 5 лет.
74. Наряду с формами повышения квалификации, финансируемыми за счет бюджетных ассигнований, допускается повышение педагогической и научной квалификации за счет средств заинтересованных граждан и организаций по договорам с высшими учебными заведениями или научными организациями.

IХ. Контроль за деятельностью
высшего учебного заведения

75. Государственное высшее учебное заведение подконтрольно центральному государственному органу управления высшим образованием (Министерству образования Республики Казахстан) и подотчетно непосредственному органу управления, которые в случае нарушения высшим учебным заведением законодательства Республики Казахстан и его Устава вправе своим предписанием приостановить в этой части деятельность высшего учебного заведения до решения суда.
76. Государственный контроль за качеством высшего образования направлен на обеспечение единой государственной политики в области высшего образования, повышение качества подготовки специалистов и рациональное использование бюджетного финансирования в высшей школе. Государственный контроль за выполнением установленного стандарта образования распространяется на все государственные и негосударственные высшие учебные заведения.
77. Единая система оценки деятельности вузов включает:
- государственную аттестацию, целью которой является установление соответствия содержания, материально-технического обеспечения уровня и качества подготовки выпускников требованиям государственных стандартов высшего образования по специальностям, а также статуса ВУЗа;
- государственную аккредитацию, проводимую по инициативе ВУЗов, для официального признания государством высоких конечных результатов их деятельности;
- общественную аккредитацию высших учебных заведений различными общественными, в том числе и зарубежными организациями.
78. Непосредственный контроль исполнения ВУЗами законодательства Республики Казахстан, Устава, лицензии, их образовательной и финансово-хозяйственной деятельности осуществляет учредитель в рамках своей компетенции.
79. Положение об аттестации разрабатывается и утверждается Министерством образования Республики Казахстан.
Положение об аккредитации ВУЗов утверждается Кабинетом Министров Республики Казахстан.

Х. Финансово-хозяйственная деятельность
высших учебных заведений

80. За высшим учебным заведением учредитель закрепляет объекты собственности (землю, здания, сооружения, имущественные комплексы, оборудование, а также иное необходимое имущество потребительского, социального, культурного и иного назначения), принадлежащие учредителю на праве собственности или арендуемые им у третьего лица (собственника).
Государственное имущество высшего учебного заведения принадлежит ему на праве оперативного управления и не подлежит изъятию или использованию в целях, противоречащих основным задачам и интересам ВУЗов.
Вузу принадлежит право собственности на денежные средства, имущество и иные объекты собственности, переданные ему физическими и юридическими лицами в форме дара, пожертвования или по завещанию; на продукты интеллектуального и творческого труда, являющиеся результатом его деятельности, а также на доходы от собственной деятельности ВУЗа и приобретенные на эти доходы объекты собственности.
81. За государственным вузом закрепляются в бессрочное бесплатное пользование выделенные ему в установленном порядке земельные участки, которые могут сдаваться в аренду без права выкупа или во временное пользование с согласия учредителя ВУЗа.
82. ВУЗ в соответствии с законодательством Республики Казахстан несет ответственность за соблюдение требований и норм по рациональному использованию и охране природных ресурсов, а также возмещает ущерб, причиненный в результате своей деятельности.
83. Государственные учреждения образования вправе оказывать платные образовательные услуги. К ним относятся:
- обучение учащихся, подготовка, переподготовка и повышение квалификации специалистов по договорам с юридическими и физическими лицами;
- обучение по дополнительным образовательным программам, преподавание специальных курсов и циклов дисциплин, репетиторство, занятие с учащимися углубленным изучением предметов за рамками соответствующих образовательных программ и государственных образовательных стандартов.
Платные образовательные услуги не могут быть оказаны взамен и в рамках основной образовательной деятельности, финансируемой из средств бюджета.
Порядок оказания платных образовательных услуг государственными учреждениями образования определяется Министерством образования в соответствии о действующим законодательством.
84. Финансирование государственных ВУЗов за счет бюджетных средств осуществляется учредителем в соответствии с государственными нормативами на подготовку специалистов, исходя из законодательно- установленного уровня расходов на содержание и развитие высших учебных заведений. Дополнительными источниками финансирования вузов могут быты средства местного бюджета на подготовку специалистов для дальнейшего их использования на местах; средства получению от выполнения хозяйственных и иных договоров; банковские кредиты; доходы от депозитных вкладов, ценных бумаг; средства от реализации научной, издательской, товарной продукции; средства от реализации образовательных и иных услуг; средства от внешнеэкономической деятельности; добровольные взносы отраслей, предприятий, организаций, кооперативов; пожертвования отдельных лиц; средства от негосударственных вузов за аренду помещений и оборудования; другие источники поступления.
85. По договорам с предприятиями, учреждениями, организациями и физическими лицами высшее учебное заведение может осуществлять сверхплановую подготовку специалистов с полным возмещением затрат на обучение в коммерческих колледжах, факультетах, группах или других его структурных подразделениях, а также оказывать дополнительные платные образовательные услуги сверх государственных образовательных стандартов.
86. Неиспользованные в текущем периоде (год, квартал, месяц) денежные средства не могут быть изъяты у высшего учебного заведения или зачтены в объеме финансирования последующего периода (в течение года или в следующем году).
87. Вуз имеет право временно свободные внебюджетные средства, полученные от оказания платных образовательных и других услуг, представлять в виде краткосрочных депозитов банкам и использовать на приобретение ценных бумаг.

ХI. Международное сотрудничество
высшего учебного заведения

88. Высшее учебное заведение имеет право осуществлять международное сотрудничество в области высшего образования и повышения квалификации специалистов, учебно-научной и другой деятельности, в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными соглашениями и договорами.
89. Обучение, подготовка, повышение квалификации и занятие педагогической деятельностью граждан иностранных государств и лиц без гражданства, не проживающих постоянно в Республике Казахстан, и граждан Республики Казахстан за рубежом осуществляются на основе межгосударственных соглашений, a также по договорам и контрактам, заключенным ВУЗом с зарубежными организациями и отдельными иностранными гражданами.

ХII. Учет и отчетность

90. Высшее учебное заведение осуществляет оперативный и бухгалтерский учет результатов своей работы, ведет статистическую и бухгалтерскую отчетность по установленной форме, представляет учредителю и общественности ежегодный отчет о поступлении и расходовании материальных и финансовых средств, утвержденный ученым советом ВУЗа.
91. Должностные лица несут установленную законодательством Республики Казахстан дисциплинарную, материальную или уголовную ответственность за искажение государственной отчетности.

Приложение 1

Главное управление
высшего образования и науки

ХIII. Негосударственное (частное)
высшее учебное заведение

92. Негосударственное высшее учебное заведение (ВУЗ) - самостоятельный субъект, имеющий права юридического лица, основанный на частной форме собственности, для оказания образовательных услуг населению.
93. Негосударственные ВУЗы в своей деятельности руководствуются Конституцией и действующим законодательством Республики Казахстан, а также настоящим Положением и своим Уставом.
94. Учредителями негосударственного ВУЗа могут быть юридические лица (включая иностранные) и физические (включая иностранцев).
95. Учредительными документами негосударственного ВУЗа являются Устав и учредительный договор (Устав, если учредителем является только одно лицо). Уставы этих учреждений образования регистрируются в установленном порядке и согласовываются с лицензиаром.
Устав негосударственного учреждения образования должен содержать:
- полное наименование и вид учреждения;
- местонахождение;
- состав учредителей;
- организационно-правовую форму;
- предмет и цели деятельности (виды реализуемых образовательных услуг);
- язык (языки) обучения;
- порядок приема и исключения студентов и завершения ими процесса обучения;
- права и обязанности студентов;
- органы управления и контроля, их компетенция, полномочия и порядок назначения руководителя;
- пути формирования материальной базы, источники финансирования, распределение дохода;
- условия реорганизации и прекращения деятельности.
В Уставе определяются также взаимоотношения между учредителями и администрацией учреждения.
96. Негосударственный ВУЗ приобретает право юридического лица со дня его государственной регистрации.
97. Лицензия на право ведения образовательной деятельности негосударственному ВУЗу выдается в соответствии с Положением о лицензировании, аттестации и аккредитации учебных заведений Республики Казахстан. Права учебного заведения на образовательную деятельность возникают со дня получения лицензии.
Если негосударственный вуз функционирует на базе государственного ВУЗа, то ежегодный прием студентов в негосударственный ВУЗ может быть не более 40% от ежегодного набора студентов государственного ВУЗа.
98. Негосударственные ВУЗы могут быть представлены в совете ректоров региона и совете учебно-методического объединения ВУЗов по конкретным специальностям.
99. Руководитель негосударственного ВУЗа назначается учредителями.
100. Негосударственные ВУЗы самостоятельно разрабатывают и утверждают Правила приема студентов.
101. Негосударственные ВУЗы обязаны ознакомить поступающих с основными положениями Устава учебного заведения и ставить в известность их о наличии лицензии на право ведения образовательной деятельности.
102. Численность, условия приема студентов, формы организации и распорядок образовательного процесса определяются негосударственным ВУЗом самостоятельно в соответствии с требованиями, установленными в лицензии и лицензионной карточке.
103. Учебная деятельность негосударственного ВУЗа осуществляется ими самостоятельно в соответствии с Уставом учебного заведения и законодательством Республики Казахстан.
104. Негосударственные ВУЗы на основании типовых учебных планов разрабатывают и утверждают рабочие учебные планы по соответствующим специальностям, согласованные с республиканскими учебно-методическими объединениями по специальностям.
105. Негосударственный ВУЗ выдает выпускникам, успешно прошедшим итоговую аттестацию, документ об образовании собственного образца в соответствии с Уставом учебного заведения. Государственный образец документа об образовании для частного ВУЗа устанавливается Министерством образования Республики Казахстан.
106. Персональный состав квалификационной комиссии no проведению итоговой аттестации выпускников негосударственных ВУЗов и присвоению им квалификации утверждается руководителем ВУЗа. Председатель комиссии назначается по согласованию с Министерством образования.
107. Лица, получившие образование в негосударственных незакредитованных ВУЗах, имеют право, на платную государственную аттестацию, проводимую Государственной квалификационной комиссией, состав которой утверждается Министерством образования Республики Казахстан.
Выпускникам, не желавшим проходить государственную аттестацию, учебное заведение выдает диплом собственного образца.
108. Студенты негосударственных ВУЗов имеют такие же права и обязанности, что и студенты государственных высших учебных заведений.
109. Лица, обучающиеся в негосударственных ВУЗах могут переводиться в государственные ВУЗы в установленном порядке.
110. Положение о преподавателях и других работников ВУЗов распространяется на педагогических и других работников негосударственных ВУЗов.
111. Финансово-хозяйственная деятельность регламентируется в установленном законодательством порядке.
112. Негосударственное высшее учебное заведение осуществляет учет результатов своей деятельности, ведет бухгалтерскую и статистическую отчетность, несет ответственность за ее достоверность.
Порядок ведения бухгалтерского и статистического учета регулируется действующим законодательством Республики Казахстан.
113. Контроль за деятельностью негосударственных ВУЗов и качеством оказываемых услуг, аттестация и аккредитация осуществляются в соответствии с Положением о лицензировании, аттестации и аккредитации учебных заведений.
114. В случае приостановления действия лицензии на право ведения образовательной деятельности по результатам аттестации учредители негосударственного вуза после устранения вскрытых недостатков в установленном порядке подают материалы лицензиару для получения лицензии на образовательную деятельность.
115. При изменении по результатам аттестации организационно-правовой формы, статуса, смене видов предоставляемых образовательных услуг Устав, регистрационное свидетельство и лицензия на право ведения образовательной деятельности утрачивают силу. В случае продолжения образовательной деятельности учредители негосударственного ВУЗа в установленном порядке подают материалы для получения лицензии.
116. При отзыве лицензии по итогам аттестации учредители негосударственного ВУЗа разрабатывают и осуществляют конкретные меры по результатам аттестации и в месячный срок принимают решения о реорганизации, перепрофилировании или ликвидации учебного заведения.
117. При ликвидации негосударственного ВУЗа учредители несут юридическую ответственность по возмещению материальных и моральных затрат студентов и их родителей, а также должны принять меры для обеспечения продолжения обучения студентов в других соответствующих типах учебных заведений (включая и государственные).

Қазақстан Республикасының жоғары оқу орыны туралы

Қазақстан Республикасының Білім министрлігінің 1995 жылғы 22 қыркүйектегі N 5 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1995 жылғы 24 қазандағы N 210 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрiнің 2003 жылғы 13 тамыздағы N 554 бұйрығымен.

І. Жоғары оқу орыны, оның құрылымы мен мiндеттерi

1. Қазақстан Республикасының жоғары бiлiм туралы құжат беретiн және бiлiм беру, кәсiптiк ғылыми бағдарламаларды жүзеге асыратын, заңды құқы бар мекеме жоғары оқу орыны болып табылады. Жоғары оқу орындары өзiнiң iс-әрекетiн Қазақстан Республикасының Конституциясына, "Бiлiм туралы", "Жоғары бiлiм туралы", "Қазақстан Республикасының ғылым мен мемлекеттiк ғылыми-техникалық саясаты туралы" заңдарына, жоғары бiлiм беру саласын реттейтiн заң актiлерiне, осы Ережеге, сондай-ақ өз құжырына қатысты Жоғары оқу орындарын (ЖОО) басқарудың басқа да нормативтi актiлерiне сай жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасына мемлекеттiк ЖОО мен қатар мемлекеттiк емес те (жекеменшiк) ЖОО жұмыс iстей алады.
Мемлекеттiк ЖОО үшiн мамандар құрамын және материалдық-техникалық базасын, олардың мәнiн және тағы басқа жағдайларын есепке ала отырып: Жоғарғы, бiрiншi және екiншi - үш дәреже белгiлендi.
ЖОО дәрежесi туралы Ереженi Республика Үкiметi бекiтедi.
Құрылтайшы мемлекеттердiң бiрлесiп қаржыландыру келiсiм-шарттары негiзiнде мемлекетаралық органдар мен бiрлесiп басқарылатын халықаралық ЖОО ұйымдастырылуы мүмкiн.
2. Мемлекеттiк ЖОО Жоғары бiлiм беру туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Бiлiм беру министрлiгiнiң және тиiстi орталық атқарушы органдарының ұсынуымен Республика Үкiметi құрады, қайта құрады және таратады.
3. Әрбiр жоғары оқу орны (ЖОО) осы Ереже негiзiнде ЖОО қызметiн реттейтiн өз Жарғысы мен Iшкi тәртiп ережелерiн дайындайды және бекiтедi.
Жоғары оқу орынының Жарғысы белгiлi тәртiп бойынша ЖОО бағынышты басқару органдарында тiркеледi.
Жаңадан құрылған мемлекеттiк жоғары оқу орындарында Жарғыны 1 жылға дейiнгi мерзiмге ғылыми кеңес қалыптасқанша құрылтайшы бекiтедi.
Халықаралық ЖОО Жарғысы құрылтайшы мемлекеттердiң үкiметтерiмен бекiтiледi.
4. Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленетiн бiлiм беру қызметi мен жеңiлдiктерiнiң құқысы ЖОО лицензия берiлген күннен бастап есептеледi.
ЖОО бiлiм беру қызметiн жүргiзу лицензиясы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тәртiбiне сәйкес берiледi және керi шақырылады.
5. ЖОО бiлiм беру, ғылым және мәдениеттiң орталығы ретiнде басты мiндеттерi мыналар:
- жеке адамның мәдени және рухани дамуы, жоғары бiлiм мен таңдаған кәсiби қызметiне сай мамандығын алу қажеттiлiгiн қанағаттандыру;
- қоғамның жоғары бiлiмдi мамандарының әлеуметтiк-экономикалық қажеттiлiгiн қамтамасыз ету;
- кәсiби және жоғары бiлiмдi ғылыми-педагогикалық мамандар дайындау;
- iргелi, iзденгiш, қолданбалы ғылыми және тәжiрибе құрастырушылық жұмыстарды, сондай-ақ әдiстемелiк зерттеулердi ұйымдастыру;
- басқарушы қызметкерлермен әртүрлi бағытты мамандардың бiлiмiн жетiлдiру мен көтеру;
- қоғамның iзгiлiк, мәдени және ғылыми құндылықтарын жинау, сақтау және көбейту;
- жұртшылық арасында бiлiм тарату, оның бiлiмдiк және мәдени деңгейiн арттыру;
6. Өзiнiң Жарғысына сай мемлекеттiк Жоғары оқуының құрамына ЖОО немесе заңды тұлға құрылымдарының бiрлiк статусы бар оқу, ғылыми, өндiрiстiк және басқа да бюджеттiк, шаруа есептiк бөлiмшелер кiруi мүмкiн. ЖОО оқу тәрбие кешендерiн, оқу-ғылыми өндiрiстiк бiрлестiктер, ассоциацияларды республикадағы, сондай-ақ шетелдердегi басқа да бiрлестiктердi құруға немесе соларға енуге құқылы.
Жоғары оқу орны барлық құрылымдармен бiрге бiлiм мекемесi - бiртұтас оқу-ғылыми-өндiрiстiк кешен ретiнде жұмыс iстейдi.
7. Мемлекеттiк ЖОО (филиалдар, оқу және ғылыми институттардан басқалары) құрылымдық бөлiмшелерiн құру Бiлiм министрлiгiн хабардар ете отырып және қалыпты тәртiп бойынша ЖОО Жарғысына түзетулер енгiзе отырып, сол оқу орынының өзi шешедi.
Мемлекеттiк кәсiпорындар, мекемелер және ұжымдарды (бюджеттiлердi қоса отырып), соның iшiнде заңды тұлға статусы бар мемлекеттiк ЖОО жанында немесе құрамында құруды құрылтайшы қалыпты тәртiп бойынша жүзеге асырады.
ЖОО заңды және қаржылық дербестiгi бар аймақтық жекеленген оқу-ғылыми құрылымдарының бөлiмшелерiн құру жергiлiктi атқарушы үкiмет органдарымен келiсу арқылы, Қазақстан Республикасы Бiлiм Министрлiгiмен немесе оның келiсiмiмен өзi бағынатын ведомстволық басқару органымен келiсу арқылы iске асырылады.
8. Мемлекеттiк ЖОО өзiндегi мемлекеттiк емес ЖОО, сондай-ақ барлық ұйымдық құқылық формалары бар басқа кәсiпорындарға, мекемелер мен ұжымдарға негiзгi де құрылтайшы бола алады.
9. Жоғары бiлiм алу мақсатымен оқу төмендегi жоғары оқу орындарында жүзеге асырылады: университет (классикалық, салалық университет), академия, институт (және соларға теңдестiрiлген ЖОО-лар).
Университет (классикалық) - қызметi iргелi ғылыми зерттеулер жүргiзу және жоғары, жоғары оқу орынынан кейiнгi және қосымша бiлiмнiң барлық деңгейiнде ғылымның, техника және мәдениеттiң табиғи-ғылыми, гуманитарлық және басқа бағыттарын кең көлемде оқыту арқылы бiлiмнiң, ғылымның және мәдениеттiң дамуына бағытталған жоғары оқу орыны. Университет, халық арасында мәдени-ағартушылық қызмет атқаратын және ғылыми бiлiмдi таратуға мүмкiндiк туғызатын, бiлiм, ғылым және мәдениеттi дамытудың жетекшi орталығы болып табылады.
Академия (салалық университет) - қызметi ғылыми зерттеулер жүргiзу және жоғары, жоғары мектептен кейiнгi және қосымша бiлiмнiң барлық деңгейiнде ғылым, техника, мәдениет салаларының бiрiн басым оқыту арқылы бiлiмдi, ғылымды және мәдениеттi дамытуға бағытталған университеттiк типтегi жоғарғы оқу орыны. Академия өзiнiң қызмет өрiсiнде жетекшi ғылыми және әдiстемелiк орталық болып табылады.
Институт - ғылымның, мәдениеттiң, техниканың бiрнеше бағыттарында бiлiми-кәсiптiк бағдарламаларды жүзеге асыратын және ғылыми-зерттеулер жүргiзетiн дербес жоғары оқу орыны немесе университеттiң бөлiгi (құрылымдық бөлiмшесi).

ІІ. Жоғары оқу орындарына қабылдау

10. Қазақстан Республикасы азаматтары мемлекеттiк жоғары оқу орындарының қабылдау жоспары мен мемлекеттiк стандарт шегiнде, конкурстық негiзде тегiн алғаш жоғары бiлiм алуға құқылы.
11. Жеке тұлға мүмкiндiгi мен қажеттiгiне қарай ЖОО өндiрiстен қол үзiп немесе қол үзбей, сондай-ақ экстернат деңгейiнде оқи алады.
ЖОО экстернаты туралы Ереже Қазақстан Республикасының Бiлiм Министрлiгiмен бекiтiледi.
12. Мемлекеттiк ЖОО бiлiм беру қызметiнiң құқығының лицензиясына сай Бiлiм Министрлiгiне қабылдау жоспары бойынша ұсыныс түсiредi.
Бiлiм Министрлiгi немесе соған сәйкес жоғарғы бiлiм беретiн ведомстволық органдардың мемлекеттiк басқармасы ЖОО материалдық-техникалық базасына, мамандық дәрежесiне және мемлекеттiк қаржыландыру көлемiне сай қабылдау жоспарын белгiлейдi.
13. Жоғары оқу орындары Бiлiм Министрлiгi бекiткен Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарына қабылдау туралы негiзгi ережелер бойынша қабылдау ережелерiн жыл сайын өздерi дайындайды.
14. Жоғары оқу орындарында оқуға түсушiлердiң құжаттарын қабылдау, қабылдау емтихандарын өткiзу және студенттер құрамына алу үшiн қабылдау комиссиясы ұйымдастырылады. Қабылдау комиссиясының ережесiн Бiлiм Министрлiгi бекiтедi. Қабылдау комиссиясының негiзгi мiндетi - оқытудың барлық түрлерiне студенттер қалыптастыру.
15. ЖОО институтқа қабылдауда Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген азаматтардың бiлiм алу құқығының сақталуын, қабылдау комиссиясының жариялылығын және ашықтығын, оқуға түсушiлердiң қабiлеттерi мен дағдыларының шынайы бағалануын қамтамасыз етедi.

ІІІ. Жоғарғы оқу орынының оқу, ғылыми және әдiстемелiк
қызметi

16. Жоғары бiлiм беру бағдарламалары жоғары бiлiмнiң мемлекеттiк стандартымен белгiленген талаптарды жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн оқу-ағарту қызметтер жиынтығы болып табылады.
17. Жоғары бiлiмнiң мемлекеттiк стандарттары бiлiм беру бағдарламаларының негiзгi мазмұнын, студенттердiң оқу жүктемесiнiң ең жоғарғы көлемiн, сонымен қатар мамандарды даярлау деңгейiне қойылатын талаптарды белгiлейдi.
18. Жоғары оқу орындарында жоғары бiлiмнiң, жоғары оқу орынынан кейiнгi қосымша бiлiмнiң және мамандарды қайта даярлаудың мерзiмi мен деңгейi әртүрлi мамандар даярлаудың бiлiми-кәсiптiк бағдарламалары жүзеге асырылуы мүмкiн.
ЖОО бiлiм беру бағдарламаларының негiзгi мазмұны оқу-әдiстемелiк бiрлестiктердiң (ОӘБ) жасаған және Қазақстан Республикасының Бiлiм Министрлiгi бекiткен типтiк оқу жоспарлары мен бағдарламалары арқылы жүзеге асырылады.
ЖОО көп деңгейлiк құрылымының Ережесi Қазақстан Республикасы Үкiметiмен бекiтiледi.
19. ЖОО типтiк оқу жоспарлары мен бағдарламалары негiзiнде, соның iшiнде және жекелеген тұлғалардың оқуды аяқтауымен қысқа мерзiмде түгесуiн қарастыратын жұмыс оқу жоспарлары мен бағдарламаларын жасап, бекiтедi.
20. Жоғары оқу орыны бiлiм алушыларға бiлiми-кәсiптiк бағдарламасын меңгеру үшiн қажеттi жағдай жасайды.
Адам өмiрiне және денсаулығына зиянды, адамгершiлiкке жат оқыту әдiстерiн пайдалануға тыйым салынады.
21. Оқу жылының мерзiмi, бiтiрушi курсты есепке алмағанда, барлық басқа курстарда - 10 ай.
Оқу жылы, әдеттегiдей, 1 қыркүйекте басталып, оқу жоспарына сай аяқталады.
22. Жоғарғы оқу орынында оқу сабақтарының төмендегiдей негiзгi түрлерi белгiленедi; лекция, семинар, практикалық сабақ, лабораториялық жұмыс, кеңес (консультация), бақылау жұмысы, коллоквиум, өзiндiк жұмыс, практика, курстық жобалау (курстық жұмыс), дипломдық жобалау (диплом жұмысы). Жоғары оқу орындары басқа да сабақ түрлерiн жүргiзе алады. Дәрiстiк сабақтардың барлық түрлерi үшiн академиялық сағат 45 минут болып белгiленедi.
23. Жоғары оқу орындарынан кейiнгi бiлiм беру бағдарламалары жоғары бiлiмi бар азаматтарға өзiнiң ғылыми және педагогикалық бiлiктiлiгiн жетiлдiруге, ғылыми дәреже алу үшiн бiлiктiлiк жұмысын дайындауға мүмкiндiк туғызады.
24. Оқыту тiлi Қазақстан Республикасының Конституциясымен және нақты заңдарға сай жүзеге асырылады.
ЖОО мемлекеттiк тiлдi оқыту мiндеттi.
25. Оқушылардың бiлiмi, iскерлiгi мен дағдылары келесi бағалармен анықталады; "өте жақсы", "жақсы", "қанағаттанарлық", "қанағаттанарлықсыз", "сынақ", "сынақсыз" немесе "соларға сәйкес" рейтингтi баллмен белгiленедi.
26. Оқу жоспарының барлық талаптарын орындаған студент қорытынды аттестацияға жiберiлiп, оның нәтижесi бойынша жоғары бiлiмiне және бiлiктiлiгiне сай тиiстi құжат (академиялық дәреже) беру мәселелесi шешiледi.
27. Бiлiм берудiң гуманитарлық ерекшелiгiнен, жалпы адамзаттық құндылықтардың алғы шарттарынан туындайтын ЖОО тәрбиелiк мiндеттерi оқушылар мен оқытушылардың бiрлескен оқу, ғылыми, шығармашылық және өндiрiстiк қызметтерi арқылы iске асырылады.
28. Мемлекеттiк ЖОО мiндеттi түрде мамандарды даярлаудың ажырамас құрамды бөлiгi болып табылатын iргелi, iзденiстi және қолданбалы ғылыми, сондай-ақ әдiстемелiк зерттеулердi жүзеге асырады.
29. Мемлекеттiк жоғары оқу орындары өз бюджетi және iлкi түскен қаражаттармен, соның iшiнде мемлекеттiк емес және халықаралық қорлардан қаржыланатын өз ғылыми қызметiн белгiлi тәртiпте бекiтiлген ғылыми және ғылыми-техникалық бағдарламаларға немесе шарттарға, ал ынталы iзденiс зерттеулерiн ғылыми кеңес бекiткен тақырыптық жоспарларға сәйкес жоспарлайды және жүзеге асырады.
30. Жоғары оқу орындары ғылым мектептер мен бағдарлардың құрылуын қолдайды, жас оқытушылар мен студенттердiң ғылыми-зерттеу жұмыстарының дамуына жәрдем етедi.
31. Жоғары оқу орыны әдiстемелiк жұмысты ұйымдастырады және жүргiзедi. Жоғары оқу орындарында әдiстемелiк жұмысты үйлестiрудi оқу-әдiстемелiк бiрлестiктер - ОӘБ жүзеге асырады. ОӘБ туралы ереженi Бiлiм министрлiгi бекiтедi.
32. Жоғары оқу орыны қорытынды аттестациядан өткен тұлғаларға бiлiмi туралы белгiлi үлгiдегi құжат (диплом, аттестат, куәлiк) бередi. Оқытылған пәндердiң бағалары бар тiзбесi дипломның қосымшасында берiледi.
33. Жоғары бiлiмдi куәлендiретiн мемлекеттiк үлгiдегi құжаттарды Қазақстан Республикасының Бiлiм Министрлiгi бекiтедi.

ІV. Академиялық бостандықтар және жоғары оқу
орынының дербестiлiгi

34. Ғылыми-педагогикалық қызметтiң әрбiр иегерiне бiркелкi мемлекеттiк бiлiм стандарты шегiнде өз қалауы бойынша оқу курсын, оқытудың және бiлiм алудың әдiсi мен әдiстемелiк, ғылыми iзденiстер мен құралдарын, оларды шешудiң мiндеттерiн таңдап алу, сондай-ақ оқыту процесi мен ғылыми-зерттеулердi жүргiзудi қамтамасыз ететiн ақпаратқа еркiн қол жеткiзу құқығы берiледi.
35. ЖОО өз Жарғысынан туындайтын дербес шешiм алу және оны iске асыру құқығын пайдалана алады.
36. ЖОО-ның дербестiк статусын, сол ЖОО-ның ынтасымен өткiзiлетiн аккредитивтеудiң қорытындылары бойынша, Республика Үкiметi бередi. Ерекше жағдайларда ЖОО-ның дербестiк статусын Қазақстан Республикасының Президентi беруi мүмкiн.
Құрылтайшы мемлекеттер мен мемлекетаралық органдар арқылы басқарылатын және мемлекетаралық келiсiм шарттармен (келiсiмдермен) құрылған халықаралық ЖОО дербес ЖОО статусына ие болады.
37. ЖОО қоғамдық аккредитивтен өту мақсатында Қазақстан мен Халықаралық ұжымдардың кез келген ұжымына өтiнуiне құқылы. Мұндай аккредитивтелу мемлекет тарапынан қосымша қаржыландыруды мiндет етпейдi.
38. Дербестiк статус алған ЖОО өз қызметiнде Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен дербестiк туралы Ереженi басшылыққа алады.

V. Жоғары оқу орынын басқару

39. Мемлекеттiк ЖОО басқаратын ең жоғарғы орган - Ғылыми кеңес болады. Ғылыми кеңестiң құрамы, оның мiндеттерi, өкiлеттiлiктерi мен жұмыс тәртiбi ЖОО-ның Жарғысымен белгiленедi.
40. ЖОО-ның Ғылыми кеңесi 3-5 жыл өкiлеттiк мерзiмге сайланатын орган.
Ғылыми кеңестiң мерзiмiнен бұрын қайта сайлауы оның жартысынан көп мүшелерiнiң талабы бойынша, сонымен бiрге жоғары оқу орынның Жарғысында қарастырылған жағдайларда өткiзiледi.
Ғылыми кеңестiң шешiмi бойынша кетiп қалғандардың орынына жаңа мүшелер сайлап алынады.
41. Жоғары оқу орынының ғылыми кеңесiне лауазымы бойынша: ректор (төраға), проректорлар, факультеттер мен ЖОО-ға кiретiн заңды құқығы бар дербес құрылымдық бөлiмшелердiң басшылары және де жоғары оқу орыны кiтапханасының директоры (меңгерушi) кiредi.
Кеңес құрамының 50 процентiнен кем емес мүшелерi дербес құрамдық бөлiмшелердiң жиналысында анықталған делегаттардан құралған ұжым конференциясында ашық немесе жасырын дауыс беру арқылы сайланады. Ғылыми кеңестiң жекелеген құрамын ЖОО ректоры бекiтедi.
Ғылыми кеңес шешiмi ЖОО ректорының бұйрығынан кейiн өз күшiне енедi.
Жаңадан құрылған ЖОО Ғылыми кеңесiнiң бiрiншi құрамы құрымдық бөлiмшелердiң басшыларының ұсынуымен 1 жылдық мерзiмге ректормен бекiтiледi.
42. Республикалық бағыныстағы мемлекеттiк жоғары оқу орындарының (әскери, дербес және халықаралық оқу орындарынан басқа) басшыларын орталық атқару органдарымен, облыстардың, Алматы қаласының және астананың әкiмдерiмен келiсе отырып 5 жыл мерзiмге және контаркт бойынша тағайындайды. ЖОО ректорлары өзiнiң лауазымдық мiндеттерiн дұрыс атқара алмаған жағдайда, өзара келiсiм-шарт бiржақты бұзылуы мүмкiн.
Ректор өзiнiң жұмысы туралы ЖОО Ғылыми Кеңесiнiң мәжiлiсiнде басқа да ұжым мүшелерi мен студент өкiлдерiнiң қатысуымен жылма-жыл есеп берiп отырады.
ЖОО ғылыми кеңесi өзiнiң мүшелерiнiң 2/3 даусымен ЖОО ректорына сенiмсiздiк бiлдiре алады және соған сәйкес Бiлiм министрлiгiнiң жоғары бiлiм басқармасына ректорды қызметiнен босату жайлы мәлiмдеуiне құқығы бар.
Аккредитивтелiп танылған ЖОО ректорды сайлауға және босатуға құқығы бар.
43. ЖОО жұмыс қорытындыларына ректор толық жауапты. Ол қолданылып отырған заңдылыққа сәйкес жоғарғы оқу мекемесi атынан әрекет етедi, барлық органдарда, мекемелерде, кәсiпорындарда өкiлеттi болады, ЖОО мүлкiне иелiк жасайды, келiсiмдерге отырады, сенiм хаттар бередi, банкте ЖОО есепшотын ашады.
44. Ректор Қазақстан Республикасының Конституциясына, қолданылып отырған заңдылықтарға, Бiлiм министрлiгiнiң нормативтi нұсқау актiлерiне және осы Ережеге қарсы келмейтiн дербес шешiмдер мен әрекеттер қабылдай алады.
Ректор мен Ғылыми кеңестiң арасындағы келiспеушiлiк ЖОО лайықты басқару органымен шешiледi.
Ректор Жарғыда белгiленген өз өкiлеттiгi шегiнде жоғары оқу орынының барлық қызметкерлерi мен оқушыларына мiндеттi болып табылатын бұйрықтар мен өкiмдер шығарады. Ректор жоғары оқу орындарында iстейтiн жұмысшылар мен қызметкерлердi жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату iсiн жүзеге асырады, сонымен қатар профессорлық-оқытушылық құрам мен ғылыми қызметкерлердiң орынын толтырудың белгiленген тәртiптерiн сақтауды қамтамасыз етедi, ғылыми-зерттеу, конструкторлы-технологиялық, тәжiрибе-эксперименталды және жоғары оқу орнына кiретiн басқа да ұйымдар мен бiрлестiктердiң жетекшiлерiн бекiтедi, олардың құзырын белгiлейдi, құрылымдық бөлiмшелердiң жетекшiлерi мен проректорларды қоса қызметкерлерге сыйлық тағайындау мәселелерiн шешедi.
45. Ректордың өз өкiлеттiктерiнiң бiр бөлiгiн проректорларға (вице-президентке) және басқа да басқарушы қызметкерлерге беруге құқығы бар.
Оқу-әдiстемелiк жұмыс жөнiндегi проректордың (ОӘБ) орынбасарын жоғары оқу орынның ведомстволық бағыныштылығына қарамастан Бiлiм министрлiгi бекiтедi.
Қалған проректорларды ЖОО ректоры тағайындайды. Кейбiр ЖОО салалық министрлiгiмен келiсiм бойынша бiрiншi проректор қызметi енгiзiлуi мүмкiн. Проректорлардың саны Бiлiм министрлiгiнiң нормативiмен реттелiп отырады. Проректорлардың мiндеттерiн ректор белгiлейдi.
46. Жоғары оқу орнының Жарғысы мен Ереже негiзiнде қызмет атқаратын факультет және кафедра жоғары оқу орнының негiзгi құрылымдық бiрлiгi болып табылады, ал олардың саны мен сипатын жоғары оқу орнының мамандықтар мен мамандандыру тiзбесiне, сондай-ақ, студенттердiң және оқытушылардың санына байланысты жоғары оқу орнының ғылыми кеңесi белгiлейдi.
47. ЖОО құрамына қарай (факультет, оқу-ғылыми комплекс, департамент т.б.) кейбiр бөлiмдерiнде сайланбалы өкiлеттiк органдар-кеңестер құрылады. Олардың өкiлеттiгi мен сайлану тәртiбi ЖОО Жарғысымен анықталады. Сол кеңестердiң құрамында студенттердiң өкiлдерi болуы тиiс.
48. Факультет - бiр немесе бiрнеше ұқсас мамандықтар бойынша студенттер және аспиранттар дайындайтын, экономиканың, бiлiмнiң және мәдениеттiң тиiстi саласында басшы, инженер-техникалық және педагогикалық қызметкерлердiң бiлiктiлiгiн арттыратын және де кафедралардың ғылыми-зерттеу жұмыстарына басшылық ететiн жоғары оқу орынының оқу-ғылыми және әкiмшiлiк бөлiгi.
Факультеттi - ең беделдi, тәжiрибесi мол ғылыми дәрежесi не деңгейi бар мамандардан Ғылыми кеңесте 5 жылға сайланған - декан басқарады.
Жекелеген жағдайларда деканды 1 жылдан артық емес мерзiмге одан әрi сайлану тәртiбi мен өзара келiсiм шарт жасау арқылы қызметке алуға болады. Факультет деканының қызметi екi реттiк мерзiммен шектеледi.
49. Кафедра - студенттер арасында тәрбие жұмысын, бiр немесе бiрнеше ұқсас пәндер бойынша ғылыми-зерттеу, әдiстемелiк, оқу жұмыстарын, сонымен қатар ғылыми-педагогикалық кадрларды дайындау және олардың бiлiктiлiгiн көтерудi жүзеге асыратын жоғары оқу орнының негiзгi оқу-ғылыми құрылымдық бөлiгi болып табылады.
Кафедраны, әдетте, профессор немесе ғылым докторы деген атағы бар, ЖОО (факультет) Ғылыми кеңесi 5 жылға сайланған кафедра меңгерушiсi басқарады.
50. Кафедра туралы типтiк Ереженi Бiлiм министрлiгi дайындайды. Факультеттер мен құрылымдық бөлiмшелер туралы Ережелердi ЖОО өздерi дайындап бекiтедi.
51. Ректор, мемлекеттiк жоғары оқу орны филиалының басшысы, проректор, факультет деканы және кафедра меңгерушiсi қызметтерiн 65 жасқа дейiнгi адамдар атқарады. Көрсетiлген жастан асқан басшы қызметкерлер бiлiктiлiгiне сай келiсiм бойынша оқу, ғылыми және басқа қызметке ауыстырылады немесе белгiленген тәртiп бойынша зейнетке шығады.
Ректорға, проректорға, ерiктi деканға жоғары оқу орыны филиалының, институт директорларына өзiнiң қызметiмен қатар жоғары оқу орынынан тысқары немесе iшiндегi (ғылыми және ғылыми-әдiстемелiк басшылықтан басқа) басқару қызметiн атқаруға рұқсат етiлмейдi. Ректор, проректор, директор, ерiктi декан, кафедра меңгерушiсi өзiнiң мiндетiн қосымша қызмет есебiнде атқара алмайды, өкiлеттi органдардың депутаты және жергiлiктi басқару органдарының мүшесi бола алмайды, кәсiпкерлiк жұмыспен айналыса алмайды, оның iшiнде шаруашылық субъектiлерiнiң ұйымдастыру-құқықтық түрлерiне қарамай оларды басқаруға қатыса алмайды.

VI. Жоғары оқу орындарының студенттерi, тыңдаушылары

52. Ректордың бұйрығы мен оқуға алынған адам жоғары оқу орынының студентi болып табылады. ЖОО-ның студентiне студенттiк билет пен сынақ кiтапшасы берiледi.
53. Студент ЖОО бiлiм беру процесiнiң негiзгi субъектiсi болып табылады.
54. ЖОО студенттерiнiң мынандай құқықтары бар:
- ақысыз мемлекеттiк бiлiм беру стандарттары ауқымында оқуға және қосымша (соның iшiнде ақылы) бiлiм беру қызметiн алуға;
- осы ЖОО барлық оқу сабақ түрлерiне қатыса алуға;
- жоғары оқу орынының кiтапханаларын, ақпарат қорын, оқу, ғылыми және басқа да бөлiмшелерiнiң қызметiн тегiн пайдалануға;
- ғылыми-зерттеу жұмыстарына, конференцияларға, симпозиумдарға қатысуға, өз жұмыстарын жариялауға, оның iшiнде жоғары оқу орындарының басылымдарына жариялауға;
- ЖОО әкiмшiлiгiнiң бұйрықтары мен өкiлдерiне заңдарда белгiленген тәртiппен шағым беруге;
- оқудан бос кезiнде оқуын жұмыспен ұштастыруға.
55. ЖОО студенттерi таңдап алған мамандығы бойынша теориялық бiлiмдi, практикалық дағдыны және зерттеулердiң қазiргi әдiстерiн меңгеруге, оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларында көзделген тапсырмалардың барлық түрлерiн белгiленген мерзiмде орындауға, ұлттық және жалпы-адамзаттық, рухани-адамгершiлiк қазыналарды құрметтеуге, iшкi тәртiп ережелерiн сақтауға, Қазақстан Республикасы заңдарында белгiленген басқа да талаптарды орындауға мiндеттi.
56. Оқудағы табыстары және студенттердiң ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы белсендiлiгi үшiн студенттерге түрлi моральды және материалды сыйлықтар тағайындалады.
57. Оқу жоспарларын орындамағаны және ЖОО Жарғысын iшкi тәртiп Ережелерiн бұзғаны үшiн студенттерге ЖОО шығаруға дейiн шара қолданыла алады.
58. Оқудан шығару, қайта алу және ауыстыру Қазақстан Республикасының Бiлiм министрлiгi бекiткен Ереже негiзiнде iске асырылады.
59. ЖОО мемлекеттiк өтiнiш бойынша күндiзгi бөлiмдi аяқтаған бiтiрушiлердi жұмысқа жекелей жiберуге мiндеттi.
Келiсiм шарттар бойынша ЖОО бiтiргендер соның негiзiнде жұмысқа жолдама алады.
Жас мамандардың құқықтары мен мiндеттерi олардың жұмысқа орналастырылуы Қазақстан Республикасы Үкiметi бекiткен Ережемен анықталады.
ЖОО студенттердi еңбекпен қамтамасыз ету саласы ережесi жайлы хабарлап отыруға мiндеттi, кәсiпорындармен, мекемелермен және ұжымдармен еңбек шартына (өзара шартына) отыруына көмек етедi.
60. Дайындық бөлiмдерiнде, бiлiктiлiгiн арттыру және мамандарды қайта дайындау факультеттерiнде оқитын тұлғалар, сондай-ақ, даярлық курстарында ақы негiзiнде қосымша бiлiм алатындар ЖОО тыңдаушылары болып табылады.

VII. Жоғары оқу орнының оқытушылары және басқа
қызметкерлерi

61. Мемлекеттiк жоғары оқу орындарының профессорлық-оқытушылық құрамында: кафедра меңгерушiсi, профессор, доцент, аға оқытушы, оқытушы, ассистент, оқытушы-стажер; ғылыми құрамда: бас ғылыми қызметкер, ғылыми қызметкер, аға ғылыми қызметкер, кiшi ғылыми қызметкер қызметтерi қарастырылады.
62. Профессор-оқытушылар және ғылыми құрамның, оқу ғылыми бөлiмдерiнiң басшыларының орынын толтыру конкурс, келiсiм-шарт және еңбек шарты арқылы жүзеге асады.
63. Оқытушылық лауазымға қабылдау немесе босату Бiлiм министрлiгi бекiткен "Жоғары оқу орындарында профессор-оқытушылар құрамын жұмысқа қабылдау және босату тәртiбi туралы Ереже" арқылы жүзеге асады.
64. Жоғары оқу орынының оқытушылары Қазақстан Республикасы заңдары белгiлеген тәртiппен 6 сағаттық нормасыз жұмыс күнiн және ұзартылған, ақы төленетiн демалысты пайдалануға құқылы.
65. ЖОО-ы профессор-оқытушылар құрамына, олардың бiлiктiлiгi мен қызмет ерекшелiгiне байланысты, өз бетiмен, оқу жүктемесiн белгiлейдi. Оқу жүктемесiнiң мөлшерi бiр ставка көлемiнде заңда белгiленген өлшемнен аспауы тиiс.
66. Профессор-оқытушылар штат өлшемi мен студенттер санының ара-қатысы жоғары оқу орынының дәрежесiне (категориясына) қарай анықталады.
67. ЖОО қызметкерлерiнiң "Жоғары бiлiм беру туралы" Қазақстан Республикасының заңына, Бiлiм министрлiгiнiң нормативтiк актiлерiне, ЖОО Жарғысына және келiсiм-шартқа сәйкес құқықтары мен мiндеттерi бар.
68. Жоғары оқу орнының профессорлық-оқытушылық және ғылыми құрамы:
- кәсiптiк қызметi үшiн жағдайлармен қамтамасыз етiлуге;
- педагогтiң жеке ерекшелiктерiне мейлiнше толық сай келетiн және оқу процесiнiң жоғары сапасын қамтамасыз ететiн бекiтiлген жоспарлар мен бағдарламаларға сай оқыту әдiстерi мен құралдарын еркiн таңдап алуға;
- бiлiктiлiгiн белгiленген тәртiп бойынша арттыруға;
- жоғары оқу орнының (факультеттiң) Ғылыми кеңесiне сайлауға және сайлануға;
- жоғары оқу орны, факультет ғылыми кеңестерiнiң мәжiлiстерiнде және басқа да өзiн-өзi басқару органдарында оқу, әдiстемелiк, ғылыми шығармашылық және өндiрiстiк қызметтiң аса маңызды мәселелерiн талқылауға қатысуға;
- белгiленген тәртiппен халықаралық және республикалық ғылыми, әдiстемелiк съездерге, конференцияларға, кеңестерге қатысуға;
- педагогтiк және ғылыми қызметтегi табыстары үшiн моральдық жағынан көтермелену мен материалдық сыйақы алуға, ордендермен және медальдармен наградталуға, құрметтi атақтар алуға;
- өзiнiң кәсiптiк ар-намысы мен қадiр-қасиетiн қорғауға;
- жоғары оқу орны әкiмшiлiгiнiң бұйрықтары мен өкiмдерiне заңдарда белгiленген тәртiппен шағым беруге құқылы.
Жоғары оқу орындарының педагог қызметкерлерiне жыл сайын мамандығы бойынша оқу, әдiстемелiк, ғылыми және басқа әдебиет сатып алу үшiн нысаналы мақсатпен лауазымдық айлықақысы мөлшерiнде жәрдемақы бөлiнедi.
Жоғары оқу орындарының педагог қызметкерлерiнiң "Бiлiм беру туралы" Қазақстан Республикасы Заңымен және басқа да заң құжаттарымен белгiленген басқа да құқықтары бар.
Әкiмшiлiк-қызмет көрсетушi, өндiрiстiк және көмекшi қызметкерлердiң құқығы iшкi тәртiп ережелерiмен және лауазымдық нұсқаулармен белгiленедi.
Жоғары оқу орнының құрамына енетiн ғылыми-зерттеу, конструкторлық-технологиялық, тәжiрибе-эксперименттiк, оқу, оқу-өндiрiстiк, өндiрiстiк (шеберханалар, цехтар, шаруашылықтар) және басқа ұйымдар, бөлiмшелер қызметкерлерiне арналған жеңiлдiктер мен артықшылықтар салалар мен өндiрiстер қызметкерлерiнiң сондай категорияларына сәйкес белгiленедi.
Жоғары оқу орындарының қызметкерлерiн қызметкерлердiң өз келiсуiнсiз олардың негiзгi қызметiне тән емес мiндеттердi атқаруға тартуға жол берiлмейдi.
69. Жоғары оқу орнының профессорлық-оқытушылық және ғылыми құрамы:
- педагогтiк және ғылыми процестiң жоғары тиiмдiлiгiн қамтамасыз етуге, студенттердiң бойында дербестiктi, бастаманы дара және шығармашылық қабiлеттi дамытуға, студенттердiң мемлекеттiк стандарттан кем түспейтiн бiлiм алуына қол жеткiзуге;
- бiлiм мазмұнының жоғары ғылыми деңгейiн қамтамасыз ететiн ғылыми зерттеулер жүргiзуге, оларға студенттердi белсендi түрде қатыстыруға;
- өзiнiң бiлiктiлiгiн арттырып отыруға;
- студенттердi оқыту мен тәрбиелеу iсiн жоғары кәсiптiк деңгейде жүргiзуге, ұлттық, жалпыадамзаттық, рухани-адамгершiлiк қазынаға құрметпен қарауға тәрбиелеуге;
- педагогикалық этика нормаларын, жоғары оқу орнының Жарғысы мен iшкi тәртiп ережелерiн сақтауға мiндеттi.
Профессор-оқытушы және ғылыми қызметкерлердiң мiндеттерi сондай-ақ контракт ережелерiмен регламенттеледi.
70. Әкiмшiлiк-қызмет көрсетушi, өндiрiстiк және көмекшi қызметкерлердiң мiндеттерi iшкi тәртiп ережелерiмен және лауазымдық нұсқаулармен белгiленедi.

VIII. Ғылыми-педагогикалық кадрларды даярлау және
педагогикалық, ғылыми қызметкерлердiң
мамандығын көтеру

71. Ғылыми-педагогикалық кадрларды ЖОО немесе соның жанындағы ғылыми-зерттеу мекемелерiнiң магистратурасында, аспирантурасында (ординатурасында, адъюнктурасында) және докторантурасында даярлау, сондай-ақ ғылыми дәреже алуға талаптанушыларды ЖОО тiркеу, оқытушыларды докторлық диссертация даярлау үшiн ғылыми қызметке ауыстыру, диссертацияларды аяқтау үшiн оларға шығармашылық демалыс беру жолдарымен жүзеге асырылады.
72. Ғылыми және ғылыми-педагогикалық кадрларды даярлау туралы Ереженi Қазақстан Республикасы Үкiметi, ал жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм бөлiмшелерi мен мамандықты көтеру туралы ережелердi Қазақстан Бiлiм министрлiгi бекiтедi.
73. ЖОО барлық оқытушылары 5 жылда кемi бiр рет мамандық көтеруден өтiп отырады.
74. Бюджеттiк қаржыландыру есебiнен мамандық көтеруден өту түрлерiмен қатар, ықылас бiлдiрген азаматтар мен ұжымдардың ЖОО немесе ғылыми ұжымдармен келiсiм-шарттар жасауы есебiнен мамандық көтеруге жол берiледi.

IХ. Жоғары оқу орынының қызметiн бақылау

75. Мемлекеттiк жоғары оқу орыны орталық мемлекеттiк жоғары бiлiмдi басқару органына (Қазақстан Республикасының Бiлiм министрлiгiне) бағынышты және тiкелей басқару органына есептi, олар ЖОО Қазақстан Республикасының заңдарын және өз Жарғысын бұзған жағдайда өз өмiрiмен жоғары оқу орынының бұл бағыттағы iс-әрекетiн сот шешiмiне дейiн тоқтата тұруға құқылы.
76. Жоғары бiлiмнiң сапасын мемлекеттiк бақылау жоғары бiлiм саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты қамтамасыз етуге, мамандардың сапасын арттыруға, жоғары мектептiң қаржысын тиiмдi пайдалануға бағытталған. Бiлiмнiң белгiленген стандартын мемлекеттiк бақылау барлық мемлекеттiк және мемлекеттiк емес те жоғары оқу орындарына қатысты.
77. Жоғары оқу орынын бағалаудың бiрыңғай жүйесi мыналарды:
- Түлектердi даярлаудың мазмұны, деңгейi мен сапасының жоғары бiлiмнiң мамандықтары бойынша мемлекеттiк стандарттарға сәйкес екендiгiн айқындау, сондай-ақ жоғары оқу орыны мәртебесiн белгiлеу мақсатында мемлекеттiк аттестациялауды;
- өз қызметiнiң қорытындыларын мемлекеттiң ресми мойындауы үшiн ЖОО бастамасымен өткiзiлетiн мемлекеттiк аккредитивтеудi;
- ЖОО түрлi қоғамдық мекемелердiң, соның iшiнде шетел ұжымдарының да қоғамдық аккредитивтеуiн қамтиды.
78. ЖОО Қазақстан Республикасының, Жарғының, лицензиялардың заңдылықтарын орындауын, олардың бiлiмдiк және қаржы-шаруашылық қызметiн тiкелей бақылауды құрылтайшы өз өкiлеттiгi деңгейiнде жүзеге асырады.
79. Аттестациялау жайлы ереженi Қазақстан Республикасы Бiлiм министрлiгi жасап бекiтедi.
ЖОО аккредитивтеу жайлы ереженi Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi бекiтедi.

Х. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм
жүйесiнiң қаржы-шаруашылық қызметi

80. ЖОО-ның қарамағына құрылтайшы өз меншiгiндегi немесе басқа бiреуден жалға алынған жекеменшiк объектiлерiн (үй, құрылыс, мүлiктер жинағы, құрал-саймандар, сонымен қатар, мәдени-әлеуметтiк тұтыну мүлiктерi) бередi.
Жоғары оқу орны жай адамдар және (немесе) заңды ұйымдар сый, жәрдем ретiнде берген ақшалай қаражат, мүлiк және басқа да меншiк объектiлерiне, оның қызметiнiң нәтижесi болып табылатын интеллектуалды және шығармашылық еңбек өнiмдерiне, сонымен бiрге өз қызмет қайраткерлiгi түсiмiне және сол табыс-түсiмге алынған меншiк объектiлерiне иелiк етуге құқылы.
Жоғары оқу орнының мемлекеттiк мүлкi жедел басқару құқы бойынша оның өзiне қарайды және тартып алуға немесе жоғары оқу орнының мүддесi мен негiзгi мiндеттерiне қайшы келетiн мақсатта пайдалануға жатпайды.
81. Мемлекеттiк жоғары оқу орнының қарамағына мерзiмсiз тегiн пайдалануға белгiлi тәртiп бойынша бөлiнген жер бекiтiледi. Ол жер сатып алу құқысыз жалға және уақытша пайдалануға құрылтайшының келiсiмiмен берiле алады.
82. Жоғары оқу орнына Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес табиғат ресурстарын тиiмдi пайдалануға және қорғау талаптары мен нормаларын сақтау, сонымен бiрге өз iс-әрекетi нәтижесiнде келтiрiлген зиянның орнын толтыру жауапкершiлiгi жүктеледi.
83. Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерi ақылы бiлiм беру қызметiн көрсетуге хақылы. Оларға мыналар жатады:
- заңды және жеке тұлғалармен шарт жасасу арқылы шәкiрттердi оқыту, мамандар даярлау және олардың бiлiктiлiгiн көтеру;
- бiлiм берудiң қосымша бағдарламалары бойынша оқыту, арнаулы курстар мен пәндер циклiн оқыту, репетиторлық жұмыс, пәндердi тиiстi бiлiм беру бағдарламалары мен мемлекеттiк бiлiм стандарттары ауқымынан тыс тереңдете оқитын шәкiрттермен сабақ жүргiзу.
Ақылы бiлiм беру қызметi бюджет қорынан қаржыландырылатын негiзгi бiлiм беру қызметiнiң орнына және оның ауқымында жүргiзiлмейдi.
Мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiнiң ақылы бiлiм беру қызметiн көрсету тәртiбi Бiлiм министрлiгi қолданып жүрген заңдарға сәйкес айқындайды.
84. Мемлекеттiк жоғары оқу орындарын қаржыландыруды бюджеттiк қаражат есебiнен мамандарды даярлаудың мемлекеттiк нормативтерiне сәйкес жоғары оқу орнының тiршiлiгiне және дамуына кететiн заң жүзiнде белгiленген шығын деңгейiнде құрылтайшы жүзеге асырады. ЖОО қосымша қаржы көздерi мыналар болуы мүмкiн: өз жерлерiнде қызметке пайдалану үшiн мамандарды жергiлiктi қаржы есебiнен даярлау; шаруашылық және басқа да келiсiм-шарттар бойынша түскен қаржылар; банк несиелерi; депозиттiк салымдардан, бағалы қағаздардан түсетiн кiрiстер; ғылыми, баспа, тауар өнiмдерiн өткiзу арқылы түскен қаржылар; бiлiмдiк және басқа да қызметтер көрсетуден түскен қаржылар; сыртқы экономикалық қызметтен түскен қаржылар; өндiрiс салалары, мекемелер, ұйымдар, кооперативтерден түскен еркiн жарналар; жеке тұлғалардың салымы; бөлмелер мен құралдар жалы үшiн мемлекеттiк емес ЖОО түскен қаржылар; басқа да түсiм көздерi.
85. ЖОО коммерциялық колледждерде, факультеттерде, топтарда немесе басқа да құрылымдық бөлiмшелерде оқытқаны үшiн шығынын толық өтеген кәсiпорындармен, мекемелермен, ұжымдармен және жеке тұлғалармен келiсiм-шарт бойынша жоспардан тыс мамандар даярлай алады, сондай-ақ мемлекеттiк бiлiм стандартынан тыс қосымша ақылы бiлiмдiк қызмет көрсете алады.
86. Ағымдық кезеңде (жыл, тоқсан, ай) пайдаланылмаған қаржылар ЖОО алынбайды немесе келер кезең (жыл бойы немесе келер жылы) қаржы көлемiне есептелмейдi.
87. ЖОО ақылы бiлiмдiк және басқа да қызметтер көрсетуден түскен бюджеттен тысқары еркiн қаржыларды банктерге қысқа мерзiмдi депозиттер түрiнде қоя алады және бағалы қағаздар сатып алуға пайдалана алады.

ХI. Жоғары оқу орындарының халықаралық ынтымақтастығы

88. Жоғары оқу орнының жоғары бiлiм, мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру, оқу-ғылыми және басқа қызметтер саласында Қазақстан Республикасы заңдарына, халықаралық мәмiлеге және келiсiм-шарттарға сай халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға құқысы бар.
89. Қазақстан Республикасының шет елде тұратын және Қазақстан Республикасында тұрақты тұрмайтын, азаматтығы айқындалмаған және шет ел мемлекетi азаматтарының бiлiм алуы, бiлiктiлiгiн көтеруi және педагогикалық қызметтермен айналысуы мемлекетаралық келiсiм негiзiнде, сонымен қатар шет ел ұйымдарымен және жеке азаматтарымен ЖОО-ң, құрған өзара шарты, келiсiмдерi бойынша жүзеге асырылады.

ХII. Есепке алу және есепке беру

90. Жоғары оқу орны өз жұмыс қорытындыларының жедел және бухгалтерлiк есебiн жүзеге асырады, белгiлi форма бойынша статистикалық және бухгалтерлiк есеп бередi және қаржылар мен заттардың түсуi мен жұмсалуы жөнiнде құрылтайшыға жыл сайын ЖОО ғылыми кеңесi бекiткен есеп берiп отырады.
91. Лауазымды тұлғалар Мемлекеттiк есептi бұрмалаған жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртiптiк, материалдық және қылмыстық жауапкершiлiкке тартылады.

1 қосымша

ХIII. Мемлекеттiк емес (жекеменшiк) жоғары оқу орны

92. Мемлекеттiк емес жоғары оқу орны (жоо) - халыққа бiлiм беру қызметiн атқару үшiн жекеменшiк түрiнде құрылған Заңды тұлғаның құқығы бар дербес субъект.
93. Мемлекеттiк емес ЖОО өз қызметiн атқаруда Қазақстан Республикасының Конституциясын және күшi бар заңдарды, сондай-ақ осы Ереженi және өзiнiң Жарғысын басшылыққа алады.
94. Заңды тұлғалар (шетелдердiкiн қосқанда) және жеке тұлғалар (шетелдiктердi қосқанда) мемлекеттiк емес ЖОО-ның құрылтайшылары бола алады.
95. Мемлекеттiк емес ЖОО-ның Жарғысы және құрылтай шарты (егерде құрылтайшы бiрақ жеке тұлға болса онда тек Жарғысы) құрылтай құжаты болып табылады. Бұл бiлiм беру мекемелерiнiң Жарғылары лицензиярмен келiсiледi және белгiленген тәртiппен тiркеледi.
Мемлекеттiк емес бiлiм беру мекемесiнiң Жарғысына мыналар кiруi керек:
- мекеменiң түрi және толық атауы;
- мекенжайы;
- құрылтайшылардың құрамы;
- ұйымдастыру-құқықтық түрi;
- қызметiнiң мақсаты және заты (берiлетiн бiлiм қызметiнiң түрi);
- қай тiлде (тiлдерде) оқытатыны;
- студенттердi қабылдау, шығару және олардың оқу процессiн бiтiру тәртiбi;
- студенттердiң құқықтары мен мiндеттерi;
- басқару және бақылау органдары, бастықты тағайындау тәртiбi және оның құзырлығы, өкiлдiгi;
- материалдық қорын құрастыру жолдары, қаржылау көздерi, табысын бөлу;
- қызметiн тоқтатудың және қайта құрудың жағдайы.
Құрылтайшылардың және мекеме әкiмшiлiгiнiң қарым-қатынасы Жарғыда анық көрсетiледi.
96. Мемлекеттiк емес ЖОО мемлекеттiк тiркеуден өткен күннен бастап заңды тұлғаның құқығын алады.
97. Мемлекеттiк емес ЖОО-ға бiлiм беру қызметiн атқару құқығына Қазақстан Республикасы оқу орындарын лицензиялау, аттестациялау және аккредитациялау Ережесiне сәйкес лицензия берiледi. Оқу орнының бiлiм беру қызметiне құқығы лицензия алған күннен басталады.
Егерде мемлекеттiк емес ЖОО мемлекеттiк ЖОО-ның базасында негiзделiнсе, онда мемлекеттiк емес ЖОО жылда қабылдайтын студенттердiң саны мемлекеттiк ЖОО-ның жылда қабылдайтын студенттерiнiң 40%-нен аспауы керек.
98. Мемлекеттiк емес ЖОО-лар аймақтық кеңеске және ЖОО-лардың оқу-әдiстемелiк бiрлестiгiнiң кеңесiне кiруi мүмкiн.
99. Мемлекеттiк емес ЖОО-ның бастығын құрылтайшылар тағайындайды.
100. Мемлекеттiк емес ЖОО-лар студенттердi қабылдау ережесiн өздерi жасауға және бекiтуге ерiктi.
101. Мемлекеттiк емес ЖОО-лар оқуға түсушiлердi оқу орнының Жарғысының негiзгi ережелерiмен таныстыруға және оларға бiлiм беру қызметiн жүргiзуге құқықтылығына лицензиясы барлығы туралы мәлiмдеме беруге мiндеттi.
102. Студенттердi қабылдау жағдайын, санын, ұйымдастыру түрлерiн және бiлiм беру процестiң тәртiбiн мемлекеттiк емес ЖОО лицензияда және лицензиялық карточкада белгiленген талаптарға сәйкес өзi анықтауға ерiктi.
103. Мемлекеттiк емес ЖОО оқыту қызметiн Қазақстан Республикасының заңына және оқу орнының жарғысына сәйкес атқаруға ерiктi.
104. Мемлекеттiк емес ЖОО үлгi оқу жоспарының негiзiнде Республикалық оқу-әдiстеме бiрлестiгiмен келiсiлген мамандықтар бойынша жұмысқа арналған оқу жоспарларын жасайды және бекiтедi.
105. Мемлекеттiк емес ЖОО қорытынды аттестациялаудан ойдағыдай өткен бiтiрушiлерге оқу орнының жарлығына сәйкес бiлiм туралы өзiнiң үлгiсiндегi құжат бередi. Жекеменшiк ЖОО-ға бiлiм туралы құжаттың мемлекеттiк үлгiсiн Бiлiм министрлiгi белгiлейдi.
106. Мемлекеттiк емес ЖОО-ларды бiтiрушiлерге қорытынды аттестациялау жүргiзетiн және оларға мамандық атағын беретiн мамандандыру комииссиясының арнайы құрамын ЖОО-ның бастығы бекiтедi. Комиссияның төрағасы Бiлiм министрлiгiмен келiсiлiп бекiтiледi.
107. Мемлекеттiк емес аккредитацияланбаған ЖОО-ларда бiлiм алған адамдар мемлекеттiк ақылы аттестациядан өтуге құқығы бар.
Мемлекеттiк ақылы аттестацияны өткiзетiн Мемлекеттiк мамандандыру комиссиясының құрамын Қазақстан Республикасы Бiлiм министрлiгi бекiтедi. Мемлекеттiк аттестациялаудан өткiсi келмеген бiтiрушiлерге колледж өз үлгiсiндегi дипломды бередi.
108. Мемлекеттiк емес ЖОО-лардың студенттерiнiң құқықтары мемлекеттiк ЖОО-лардың студенттерiнiң құқығымен бiрдей.
109. Мемлекеттiк емес ЖОО-ларда оқитын адамдарға белгiленген тәртiп бойынша мемлекеттiк ЖОО-ларға ауысуға болады.
110. Мемлекеттiк ЖОО-лардың оқытушылары және басқа жұмыскерлерi туралы Ереже мемлекеттiк емес ЖОО-лардың педагогикалық және басқа жұмыскерлерiне тиiстi.
111. Қаржы-шаруашылық қызметi заң белгiленген тәртiппен шектеледi.
112. Мемлекеттiк емес ЖОО-лар өзiнiң қызметiнiң нәтижесiн есепке алады, бухгалтерлiк және статистикалық есептi жүргiзедi, оның дұрыстығына жауап бередi.
Бухгалтерлiк және статистикалық есептi жүргiзудiң тәртiбi Қазақстан Республикасының күшi бар заңдары мен реттеледi.
113. Мемлекеттiк емес ЖОО-лардың қызметiн және көрсетiлетiн қызметтiң сапасын бақылау, аттестациялау және аккредитациялау Қазақстан Республикасы Бiлiм министрлiгi бекiткен лицензиялау, аттестациялау және аккредитациялау Ережесiне сәйкес iске асырылады.
114. Егерде аттестациялаудың нәтижесiнде бiлiм беру қызметiн атқару лицензиясының құқығы тоқтатылса, онда мемлекеттiк емес ЖОО-ның құрылтайшылары, ашылған кемшiлiктердi жойғаннан кейiн, белгiленген тәртiппен бiлiм беру қызметiне лицензия алу үшiн материалдарын бередi.
115. Аттестациялаудың негiзiнде ұйымдастыру-құқықтың түрi, статусы өзгертiлсе, бiлiм беру қызметiнiң түрлерi ауысса, тiркелу куәлiгi және бiлiм беру қызметiн жүргiзу құқығы өзiнiң күшiн жояды. Егерде бiлiм беру қызметi жалғасатын болса, онда мемлекеттiк емес ЖОО-ның құрылтайшылары белгiленген тәртiппен лицензия алу үшiн материалдарын бередi.
116. Аттестациялаудың қорытындысына сәйкес лицензия қайтарып алынса, мемлекеттiк емес ЖОО-ның құрылтайшылары аттестациялаудың нәтижесi бойынша нақтылы шаралар қолданады және бiр айдың iшiнде оқу орнын қайта құруға, профилiн өзгертуге немесе жабу туралы шешiм қабылдайды.
117. Мемлекеттiк емес ЖОО жабылатын болса студенттердiң және олардың ата-аналарының материалдық және моральдық шығындарын өтеуге құрылтайшылар заңды түрде жауапты.