КЛАССИФИКАЦИЯ эксплуатационных запасов и прогнозных ресурсов подземных вод

Утверждена приказом Министра энергетики и природных ресурсов Республики Казахстан от 13 aвгуста 1997 г. № 99. Зарегистрированa в Министерстве юстиции Республики Казахстан 15.02.1998 г. за № 462. Утратила силу приказом Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра индустрии и новых технологий Республики Казахстан от 28 марта 2013 года № 89

      Сноска. Утратила силу приказом Заместителя Премьер-Министра РК - Министра индустрии и новых технологий РК от 28.03.2013 № 89.

                              1. Общие положения
      1.1. Классификация устанавливает единые для Республики Казахстан принципы оценки и государственного учета эксплуатационных запасов и прогнозных ресурсов подземных вод по степени их изученности и подготовленности месторождений для дальнейшего изучения и использования с учетом природоохранных и других ограничений в соответствии с требованиями Указов Президента Республики Казахстан, имеющих силу закона U962828_ "О недрах и недропользовании", Z952200_ "О лицензировании" и К933000_ Водного Кодекса Республики Казахстан.
      1.2. Под эксплуатационными запасами понимается количество подземных вод, которое может быть получено на месторождении (участке) с помощью геолого-технически обоснованных водозаборных сооружений при заданном режиме и условиях эксплуатации, а также качестве воды, удовлетворяющем требованиям целевого использования в течение расчетного срока водопотребления с учетом природоохранных ограничений.
      Прогнозные ресурсы - это количество подземных вод определенного качества и целевого назначения, которое может быть получено в пределах гидрогеологического региона, бассейна реки и административного района и отражающее потенциальные возможности их использования.
      1.3. Эксплуатационные запасы подсчитываются и учитываются раздельно в соответствии с целевым назначением подземных вод (питьевые, технические, лечебные минеральные, теплоэнергетические, промышленные) и направлениям их возможного промышленного использования по данным проведенных на месторождениях гидрогеологических поисково-оценочных и разведочных работ, а также по опыту эксплуатации действующих водозаборных сооружений.
      Прогнозные ресурсы подземных вод оцениваются на основе общих гидрогеологических представлений, специализированных площадных и региональных исследований.
      1.4. Государственному учету подлежат эксплуатационные запасы и прогнозные ресурсы подземных вод, прошедшие государственную геологическую экспертизу.
      1.5. Эксплуатационные запасы и прогнозные ресурсы дренажных и попутных вод, извлечение которых связано с разработкой других видов полезных ископаемых, а также использованием недр в других целях, не связанных с добычей полезных ископаемых, подлежат государственной геологической экспертизе и государственному учету в соответствии с возможностями их дальнейшего использования, необходимостью сброса и оценкой влияния на окружающую природную среду.
      1.6. Оценка качества питьевых, технических и лечебных минеральных вод производится в соответствии с требованиями Государственных и отраслевых стандартов, технических условий водопользования и требованиями водопотребляющих организаций. Кондиции на лечебные минеральные воды выдаются специализированными организациями, уполномоченными на то органами здравоохранения.
      Использование подземных питьевых вод для нужд, не связанных с питьевым и бытовым водоснабжением, как правило, не допускается и может осуществляться в исключительных случаях с разрешения органов по регулированию использования и охране недр.
      Минеральные воды, отнесенные в установленном порядке к категории лечебных, используются прежде всего в бальнеологических целях. Разрешение на использование лечебных минеральных вод для других целей в исключительных случаях выдается специально уполномоченными на то государственными органами.
      Оценка качества промышленных и теплоэнергетических вод производится в соответствии с кондициями, разработанными на основе применения наиболее рациональных и эффективных методов добычи и переработки этих вод с соблюдением требований по их комплексному использованию и охране окружающей природной среды. Экономически обоснованные параметры кондиций утверждаются в установленном порядке.
      1.7. Эксплуатационные запасы и прогнозные ресурсы подземных вод оцениваются и учитываются в кубических метрах в сутки. В промышленных водах определяется количество основных и попутных компонентов (в тоннах), которое может быть получено на месторождении за расчетный срок его разработки без учета потерь при переработке вод. По месторождениям теплоэнергетических вод, кроме эксплуатационных запасов, оценивается также теплоэнергетическая мощность месторождения (в гигаджоулях в год, тоннах условного топлива).
      1.8. Настоящая Классификация является обязательным документом для

 

всех организаций, выполняющих гидрогеологические работы, связанные с

изучением и оценкой эксплуатационных запасов и прогнозных ресурсов

подземных вод на территории Республики Казахстан на основе действующего

законодательства, независимо от их форм собственности и ведомственной

принадлежности.

     1.9. Применение настоящей Классификации к месторождениям подземных

вод различного целевого назначения определяется нормативными правовыми

актами, утверждаемыми в установленном законодательством порядке.


                   2. Группы месторождений (участков)

                       по степени их изученности


     2.1. Месторождения (участки) подземных под по степени их изученности 

подразделяются на:

     - освоенные;

     - разведанные;

     - оцененные (выявленные);


 
       2.2. К освоенным относятся месторождения (участки) подземных вод, находящиеся в постоянной или периодической эксплуатации, эксплуатационные запасы которых, их количество и качество, а также условия водоотбора установлены по данным режимных наблюдений, санитарно-гигиенических, водоохранных и экологических обследований (эксплуатационная разведка). Запасы подземных вод освоенных месторождений (участков) должны быть оценены по категории А и в отдельных случаях - категории В.
      2.3. К разведанным относятся месторождения (участки), изученные в степени, достаточной для обоснования решения о порядке и условиях их вовлечения в промышленное освоение. Запасы подземных вод разведанных месторождений (участков) должны быть оценены по категории В.
      2.4. К оцененным (выявленным) относятся месторождения (участки), изученные в степени, позволяющей на основании существующей потребности или укрупненных технико-экономических расчетов обосновать их промышленное значение и целесообразность дальнейшей разведки. Запасы подземных вод таких месторождений должны быть подсчитаны по категориям С1 и С2.
 
               3. Категории эксплуатационных запасов
                и прогнозных ресурсов подземных вод
 
      3.1. Эксплуатационные запасы подземных вод по степени изученности подразделяются на освоенные - категории А и В, разведанные - категории В и оцененные - категорий С1 и С2. Прогнозные ресурсы подземных вод по степени обоснованности относятся к категории Р.
      Каждая категория запасов служит основой для выполнения определенных стадий проектных решений по подготовке месторождений к дальнейшему изучению и освоению.
      3.2. Запасы категории А предназначаются для оценки степени освоения разведанных запасов подземных вод, составления проекта реконструкции водозабора и продления права использования на новый срок по данным эксплуатации и должны удовлетворять следующим требованиям:
      - подсчитаны по результатам эксплуатации (эксплуатационная разведка), продолжительность которой определяется сложностью условий, дебит водозабора и понижения уровней установлены по данным режимных наблюдений и эксплуатационных и наблюдательных скважинах;
      - их количество соответствует фактическому водоотбору на действующем водозаборе, возможность сохранения которого на последующий срок эксплуатации подтверждена прогнозными расчетами при достоверной количественной оценке основных источников формирования эксплуатационных запасов;
      - качество подземных вод изучено в течение всего периода эксплуатации и удовлетворяет требованиям их целевого назначения (стандартам, кондициям) с учетом применяемых методов предварительной водоподготовки; подтверждена возможность его сохранения на весь последующий срок эксплуатации;
      - технологические свойства промышленных и теплоэнергетических вод изучены с детальностью, обеспечивающей выбор наиболее рациональных технологических схем их переработки и комплексного извлечения ценных компонентов;
      - влияние водоотбора на существующие и разведанные водозаборы и поверхностные водные источники надежно установлено по опыту эксплуатации;
      - влияние отбора подземных вод на окружающую природную среду оценено по результатам регулярных режимных наблюдений в степени, позволяющей установить эффективность действующих природоохранных мер и проектировать, и осуществлять, при необходимости, дополнительные компенсирующие мероприятия.
      3.3. Запасы категории В являются основанием для проектирования водозабора и оформления документов на право использования подземных вод и должны удовлетворять следующим требованиям:
      - подсчитаны применительно к согласованным проектным схемам и конструкциям водозаборных сооружений, заданной потребности и графику водоотбора с учетом существующей водохозяйственной обстановки, ее намечаемых изменений, заданных допустимых пределов влияния на окружающую природную среду;
      - достоверность принятых при подсчете запасов проектных дебитов скважин подтверждена результатами бурения и опытно-фильтрационных работ, включая, в зависимости от сложности условий, проведение опытных одиночных, кустовых, групповых, опытно-эксплуатационных откачек или опытной эксплуатации;
      - дана количественная оценка источников формирования эксплуатационных запасов подземных вод применительно к принятой схеме эксплуатации и величине водоотбора;
      - качество подземных вод изучено по всем показателям в соответствии с требованиями целевого назначения; доказано, что в течение расчетного срока водопотребления качество вод будет постоянным или будет изменяться в допустимых пределах;
      - выработаны рекомендации по режиму эксплуатации водозабора, сооружению сети наблюдательных скважин и обоснованию зон санитарной охраны (для питьевых вод);
      - технологические свойства промышленных и теплоэнергетических вод изучены с детальностью, обеспечивающей получение исходных данных, достаточных для проектирования технологической схемы их переработки или использования; получены данные, позволяющие установить возможность комплексного использования вод и извлечения полезных компонентов, имеющих промышленное значение;
      - оценено влияние намечаемого водоотбора в период расчетного срока водопотребления на существующие и разведанные водозаборы и поверхностные водные источники;
      - рассмотрено возможное влияние разработки месторождения (участка) на окружающую природную среду, определены условия сброса использованных промышленных, теплоэнергетических и лечебных минеральных вод и получены исходные данные для разработки проекта мероприятий по предотвращению или снижению уровня отрицательных экологических последствий.
      3.4. Запасы категории С1 предназначаются для обоснования целесообразности разведки месторождения подземных вод, а также разработки проекта разведочных работ. В ряде случаев запасы категории С1 могут служить основанием для вовлечения месторождения в эксплуатацию:
      - в сложных гидрогеологических условиях, когда достижение детальности изученности запасов для выделения категории В связано с большими и неоправданными затратами;
      - для объектов с небольшой потребностью в воде (до 1000 м3/сут), за исключением райцентров, а также в части добычи минеральных вод.
      Во всех случаях изученность месторождения должна обеспечивать возможность достоверной оценки влияния его разработки на окружающую природную среду.
      Запасы категории C1 должны удовлетворять следующим требованиям:
      - подсчитаны в пределах месторождения или его участков применительно к проектной схеме водозабора и заявленной потребности в воде;
      - достоверность принятых при подсчете запасов расчетных дебитов обоснована по данным бурения отдельных скважин и опробования их кратковременными пробными и опытными откачками, в зависимости от сложности условий;
      - источники формирования эксплуатационных запасов подземных вод изучены приближенно в степени, позволяющей оценить обеспеченность отбора подземных вод применительно к принятой условной схеме водозабора;
      - качество подземных вод, а также изменения его в течение расчетного срока водопотребления изучены в степени, обосновывающей возможность их использования по целевому назначению;
      - технологические свойства промышленных и теплоэнергетических вод оценены с полнотой, необходимой для выбора принципиальной схемы их переработки, обеспечивающей рациональное и комплексное использование вод и извлечение полезных компонентов;
      - условия водоотбора и его влияние на окружающую природную среду, подземные и поверхностные водоисточники изучены в степени, достаточной для обоснования возможности и геолого-экономической целесообразности эксплуатации подземных вод, а также для определения принципиальных направлений природоохранных мероприятий.
      3.5. Запасы категории С2 подсчитываются по результатам поисковых работ или по аналогии с более изученными месторождениями, а также на оцененных или разведанных месторождениях дополнительно к запасам более высоких категорий, на месторождениях, изученных в процессе поисково-оценочных и разведочных работ. Они предназначены для оценки эксплуатационных возможностей месторождений подземных вод.
      Запасы категории С2 должны удовлетворять следующим требованиям:
      - подсчитаны по всей площади месторождения подземных вод применительно к условным обобщенным схемам эксплуатации по их расчетной производительности, а также по балансу подземных вод или гидрогеологической аналогии;
      - расчетные дебиты скважин обоснованы результатами опробования единичных поисковых и картировочных скважин;
      - условия формирования запасов изучены в степени, обеспечивающей оценку потенциальных возможностей водоотбора в пределах изучаемого месторождения;
      - качество подземных вод изучено по единичным пробам и отвечает требованиям их целевого назначения;
      - условия водоотбора изучены в степени, обеспечивающей возможность ориентировочной геолого-экологической оценки последствий эксплуатации и экономической эффективности использования подземных вод.
      3.6. Прогнозные ресурсы категории Р - количество подземных вод определенного качества и целевого назначения, которое может быть получено в границах оцениваемого продуктивного горизонта, перспективного для дальнейшего хозяйственного использования, и характеризует потенциальные возможности использования подземных вод, в том числе применительно к существующей проектной или условной схемам расположения водопотребителей. Они являются основой для постановки поисковых и разведочных работ на территориях, перспективных для выявления месторождений подземных вод, а также для составления схем комплексного использования и охраны водных ресурсов, водохозяйственных балансов.
      Прогнозные ресурсы оцениваются по результатам региональных геолого- гидрогеологических, гидрологических, воднобалансовых, гидрохимических и геофизических исследований преимущественно на основе общих теоретических представлений об условиях их формирования.
 
                     4. Группы эксплуатационных запасов
                                подземных вод
 
      4.1. Эксплуатационные запасы подземных вод по условиям освоения, а также хозяйственному и экономическому значению подразделяются на две группы, подлежащие раздельному подсчету и учету.
      4.2. Балансовые запасы, целесообразность использования которых установлена с учетом всех геолого-экономических, технологических и санитарно-гигиенических факторов по данным специальных технико- экономических обоснований, а возможность использования подтверждена республиканскими и территориальными органами, согласовывающими и контролирующими в установленном законодательством порядке вопросы природопользования.
      Основанием для выделения балансовых запасов для питьевых, технических и минеральных подземных вод является установленная потребность в источниках водоснабжения и водах для целей бальнеологии и лечебного питья, соответствие их качества стандартам, требованиям потребителя.
      4.3. Забалансовые запасы, использование которых на период оценки не может быть признано целесообразным по технико-экономическим, технологическим и экологическим причинам, непосредственно не связанным с проектом водозабора (невозможность отчуждения земель, сложные горногеологические условия, природоохранные ограничения, отсутствие рациональной технологии предварительной водоподготовки или извлечения ценных компонентов, изменение социально-экономической конъюнктуры, необходимость регулирования поверхностного стока и т.п.).
      Забалансовые запасы подсчитываются и учитываются в том случае, если доказана возможность их последующего вовлечения в эксплуатацию, в том числе установлена возможность сохранения их количества и качества, а также совершенствования техники и технологии добычи, переработки и предварительной водоподготовки. При подсчете забалансовых запасов производится их подразделение в зависимости от причин отнесения к забалансовым.
 
                  5. Условия использования эксплуатационных
                            запасов подземных вод
 
      5.1. Промышленное освоение месторождений (участков) подземных вод допускается на запасах категории А или В, а в случаях, предусмотренных п.3.4 - на запасах категории С1.
      5.2. Месторождения подземных вод передаются в недропользование для дальнейшего геологического изучения или освоения в установленном законодательством порядке при положительном заключении государственной геологической экспертизы материалов подсчета запасов, наличии разрешительной документации и согласований с уполномоченными государственными органами.
      5.3. Повторная государственная геологическая экспертиза проводится в случаях:
      - перевода запасов из одной категории в другую по данным геологоразведочных работ или эксплуатации и после окончания расчетного срока водопотребления;
      - выявления в процессе разведки и освоения месторождений дополнительных природных, экономических или экологических факторов, существенно влияющих на промышленную оценку месторождения и нарушающих условия лицензирования, а также при изменении существовавшей на момент подсчета запасов водохозяйственной, санитарной и экологической обстановки;
      - перевода забалансовых запасов в балансовые;
      - неподтверждения запасов, ранее принятых экспертизой;
      - при превышении водоотбора на разрабатываемых месторождениях над суммарной величиной утвержденных запасов более чем на 20%;
      - пересмотра кондиций, требований стандартов или технических условий к качеству подземных вод, изменения назначения их использования, а также принципиальных изменений технологии извлечения полезных компонентов.
      5.4. На вовлеченных в промышленное освоение месторождениях (участках) подземных вод должен производиться мониторинг их состояния.
 

Жерасты суларының пайдаланылатын қорлары мен болжамдық ресурстарының СЫНЫПТАМАСЫ (классификациясы)

Қазақстан Республикасының Энергетика және табиғи ресурстар Министрлiгi 13 тамыз 1997 ж. N 99 Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1998 жылғы 15 ақпан N 462 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрінің 2013 жылғы 28 наурыздағы № 89 бұйрығымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Индустрия және жаңа технологиялар министрінің 28.03.2013 № 89 бұйрығымен.

                   Жерасты суларының пайдаланылатын қорлары
                      мен болжамдық ресурстарының
                              СЫНЫПТАМАСЫ
                           (классификациясы)
 
                           1. Жалпы ережелер
 
      1.1. Сыныптама Қазақстан Республикасының Су кодексiне, Республика Президентiнiң "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы", "Лицензия берiлуi туралы" заң күшi бар Жарлықтарына сәйкес, табиғат қорғау және басқа да шектемелер талаптарын ескере отырып, жерасты суларының зерделенуi және кен орындарының одан әрі зерттелуi (зерттелiнуi) және пайдаланылу үшiн даярлану дәрежесi бойынша сол сулардың пайдаланылатын қорлары мен болжамдық ресурстарын бағалау мен мемлекеттiк есепке алудың Қазақстан Республикасы бойынша бiрыңғай принциптерiн қолданады.
      1.2. Пайдаланылатын қорлар деген ұғым геологиялық-техникалық тұрғыдан негiзделген су қабылдағыш құрылыстар арқылы шығарып алуға болатын жерасты суларының көлемi; мұнда су пайдалану (шығару) берiлген жүргiде (режимде) және белгiлi жағдайларда жүргiзiлуi, ал судың сапасы есептi су тұтыну мерзiмiнде табиғат қорғау және суды белгiлi мақсатқа ұқсату талаптарын қанағаттандыруы шарт болып табылады.
      Болжамдық қорлар - бұл гидрогеологиялық аймақ, өзен алабы және әкiмшiлiк аудан шегiнде алуға болатын, сапасы мен жұмсалу мақсаттары белгiлi және пайдалану мүмкiншiлiгi ықтимал жерасты суларының көлемi.
      1.3. Пайдаланылатын қорлар ұқсату мақсатына (ауызсуы, техникалық, минералдық шипалы, жылу-энергетикалық, өнеркәсiптiк сулар) және өнеркәсiптiк тұрғыдан пайдаланудың ықтимал бағыттарына сәйкес жеке-жеке анықталып есепке алынады; қорларды есептеу кен орындарында жүргiзiлген гидрогеологиялық iздестiру-барлау және барлау жұмыстарынан, сондай-ақ жұмыс iстеп тұрған су қабылдағыш құрылыстарды пайдалану тәжiрибесiнен алынған деректер бойынша жүзеге асырылады.
      Жерасты суларының болжамдық ресурстары жалпы гидрогеологиялық тұжырымдар, аумақтық және аймақтық арнайы зерттеулер негiзiнде бағаланады.
      1.4. Мемлекеттiк геологиялық сараптамадан өткен жерасты суларының пайдаланылатын қорлары мен болжамдық ресурстары Мемлекеттiк есепке алынуға тиiс.
      1.5. Басқа пайдалы қазбаларды өндiрумен, сондай-ақ жер қойнауын пайдалы қазбалар өндiруден тыс, басқа мақсаттарда пайдаланумен байланысты шығарып алынатын кәрiз (құрғату) және iлеспе сулардың пайдаланылатын қорлары мен болжамдық ресурстары, оларды онан әрі iске асыру мүмкiншiлiгiне, төгу (ағызып жiберу) және қоршаған табиғи ортаға тигiзген әсерiн бағалау қажеттiлiгiне сәйкес, Мемлекеттiк геологиялық сараптамадан өтуге және Мемлекеттiк есепке алынуға тиiс.
      1.6. Ауызсудың, техникалық және минералдық шипалы сулардың сапасы Мемлекеттiк және салалық қалыптарға (стандарттарға), су пайдаланудың техникалық шарттарына және су тұтынатын ұжымдардың талаптарына қарай бағаланады. Минералдық шипалы сулардың қажеттi сапалық көрсеткiштерiн (кондицияларын) денсаулық сақтау органдары тарапынан өкiлдiк алған ұжымдар бекiтедi.
      Ауыз суын iшу мен тұрмыста тұтынудан басқа мұқтаждыққа пайдалануға, әдетте, жол берiлмейдi, ол өте сирек жағдайда жер қойнауын реттеу, пайдалану және қорғау органдарының рұқсатымен жүзеге асырылуы мүмкiн.
      Орнатылған тәртiппен шипалы суға жатқызылған минералдық сулар ең алдымен емдеу мақсаттарында пайдаланылады, оларды басқа мақсатқа пайдалануға сирек жағдайда арнайы өкiлдiк берiлген мемлекеттiк органдар рұқсат етедi.
      Өнеркәсiптiк және жылу-энергетикалық сулардың сапасы, оларды кешендi пайдалану және қоршаған табиғи ортаны қорғау талаптарын сақтай отырып, осы суларды өндiру және өңдеу iсiнде ең ұтымды әрi тиiмдi әдiстердi қолдану негiзiнде әзiрленген қажеттi сапалық көрсеткiштерге (кондицияларға) сәйкес бағаланады. Экономикалық тұрғыдан негiзделген қажеттi сапалық көрсеткiштер (кондиция параметрлерi) орнатылған тәртiппен бекiтiледi.
      1.7. Жерасты суларының қорлары мен ресурстары текше (метр3/тәулiк) өлшемiмен саналып есепке алынады. Өнеркәсiптiк сулардағы негiзгi және iлеспе құраластар тоннамен бағаланады; бұл кен орнын есептi мерзiмде пайдаланғанда, суды өңдеу барысында болатын ысырапты есептемегенде, шығарылатын өнiм. Жылу-энергетикалық сулардың кен орындары бойынша, пайдаланылатын қорымен бiрге, кен орнының қуаты бағаланады (жылдық гигаджоуль, тонна шартты отын өлшемiмен).
      1.8. Осы сыныптама қолданылып жүрген заңдылық негiзiнде Қазақстан Республикасы аумағында жерасты суларының пайдаланылатын қорлары мен болжамдық ресурстарын зерделеу мен бағалауға байланысты гидрогеологиялық жұмыстар жүргiзетiн, иелiк ететiн меншенiң түрiне (меншiк иесiне) және идаралық (ведомстволық) қатыстығына қарамай, барлық ұжымдар үшiн мiндеттi құжат болып табылады.
      1.9. Бұл сыныптаманы әртүрлi мақсатта пайдаланылатын жерасты

 

суларының кен орындарына арнайы (қатысты, сәйкес) қолдану орнатылған

тәртiп бойынша бекiтiлген құқылық нормативтiк актылар арқылы жүзеге асады.


        2. Кен орындарының (телiмдердiң) зерделену (зерттелу) дәрежесi

                       бойынша топтары


     2.1. Зерделену дәрежесi бойынша жерасты суларының кен орындары

(телiмдерi) мынадай топтарға бөлiнедi:

     - игерiлгендер;

     - барланғандар;

     - бағаланғандар (айқынданғандар).


 
       2.2. Игерiлгендерге үнемi не үзiлдi-кесiлдi пайдаланылып тұрған жерасты суларының кен орындары (телiмдерi) жатады; олардың пайдаланылатын қорлары, судың сапасы мен көлемi, сондай-ақ су алыну жағдайлары жүргiлiк (режимдiк) бақылау деректерi, санитарлық-гигиеналық, су қорғау экологиялық тексерiстер (пайдалану барысындағы барлау) бойынша анықталған. Игерiлген кен орындарының (телiмдердiң) жерасты суларының қорлары А категориясы, кейбiр жағдайда В категориясы бойынша бағалануға тиiс.
      2.3. Барланғандарға өнеркәсiптiк тұрғыдан игеруге қосу тәртiбi мен шарттары туралы шешiм қабылдауға негiз болу үшiн жеткiлiктi дәрежеде зерделенген (зерттелген) кен орындары (телiмдер) жатады. Барланған кен орындарының (телiмдердiң) жерасты суларының қорлары В категориясы бойынша бағалануға тиiс.
      2.4. Бағаланғандарға (айқынданғандарға) нақтылы тұтыну қажеттiлiгi (сұранысы) немесе iрiленген техникалық-экономикалық есептеу негiзiнде өнеркәсiптiк маңызын және онан әрі барлауға тұратындығын негiздеуге болатындай дәрежеде зерделенген (зерттелген) кен орындары (телiмдер) жатады. Мұндай кен орындарының жерасты суларының қорлары С1 және С2 категориялары бойынша есептелуге тиiс.
 
             3. Жерасты суларының пайдаланылатын қорлары мен
                    болжамдық ресурстарының категориялары
 
      3.1. Жерасты суларының пайдаланылатын қорлары зерделену (зерттелу) дәрежесi бойынша игерiлгендерге (А және В категориялары), барланғандарға (В категориясы) және бағаланғандарға (С1 және С2 категориялары) бөлiнедi. Жерасты суларының болжамдық ресурстары негiзделу дәрежесi бойынша Р категориясы жатады.
      Қорлардың әр категориясы кен орындарын онан әрі зерделеуге (зерттеуге) және игеруге даярлау барысында жобалық шешiмдердiң белгiлi сатыларын орындау үшiн негiз болады.
      3.2. А категориясына жататын қорлар жерасты суларының барланған қорларының игерiлу дәрежесiн бағалау, су қабылдағыш құрылыстарын жаңарту жобасын жасау және пайдалану деректерi бойынша су пайдалану құқығын жаңа мерзiмге ұзарту үшiн қолданылады, олар төмендегi талаптарды қанағаттандыруға тиiс:
      - ұзақтығы жағдайлардың күрделiлiгiмен анықталатын пайдалану нәтижелерi бойынша есептелген (пайдалану барысындағы барлау), су қабылдағыштан алынатын су мөлшерi (көлемi) мен деңгейiнiң төмендеуi пайдалану және бақылау скважиналарында жүргiзiлген жүргiлiк (режимдiк) бақылаулардан алынған деректер бойынша анықталған;
      - олардың мөлшерi (көлемi) жұмыс iстеп тұрған су қабылдағыш арқылы нақтылы алынған су көлемiне тең; осы мөлшердiң (шаманың) келесi пайдалану мерзiмiнде сақталу мүмкiндiгi пайдаланылатын қорларды түзетiн негiзгi су көздерiн сан мөлшерiмен дәйектi бағалау арқылы жобалық есептеумен расталған;
      - жерасты суларының сапасы бүкiл пайдалану мерзiмiнде зерделенген (зерттелген) және суды, алдын ала дайындауда қолданылып жүрген әдiстердi ескере отырып, көздеген мақсатқа ұқсату талаптарын (стандарттарын, қажеттi сапалық көрсеткiштерiн) қанағаттандырады; оның бүкiл келесi пайдалану мерзiмiнде сақталу мүмкiндiгi расталған;
      - өнеркәсiптiк және жылу-энергетикалық сулардың технологиялық қасиеттерi оларды өңдеу және құнды құрылыстарды кешендi түрде өндiрiп алу үшiн ең ұтымды техникалық сызбаларды (схемаларды) таңдап алуды қамтамасыз етерлiктей мұқияттықпен зерделенген (зерттелген);
      - жұмыс iстеп тұрған және барланған су қабылдағыштарға және беттiк су көздерiне су алудан тиетiн әсер пайдалану тәжiрибесi бойынша сенiмдi түрде анықталған;
      - жерасты суларын алудың қоршаған табиғи ортаға тиетiн әсерi ретiмен әр дайым жүргiзiлген жүргiлiк бақылаулар нәтижелерi бойынша, қолданылып жүрген табиғат қорғау шараларының нәтижелiгiн анықтауға, және, қажет болса, қосымша, есесiн толтыратын, шараларды жобалап жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiндей дәрежеде бағаланған.
      3.3. В категориялары қорлар су қабылдағышты жобалау және жерасты суларын пайдалануға құқы беретiн құжаттарды ресми әзiрлеу үшiн негiз болып табылады; олар мынадай талаптарды қанағаттандыруға тиiс:
      - қалыптасқан су шаруашылық жағдайды, оның көзделген өзгерiстерiн, қоршаған ортаға тигiзетiн әсерiнiң белгiленген тиiстi шектерiн ескере отырып, келiсiлген жоба тармақтарына (схемасына), су қабылдағыш құрылыстарының конструкциясына, берiлген су тұтыну мен су алу кестесiне (тәртiбiне) сәйкес есептелген;
      - қорларды есептегенде қабылданған скважиналардан шығатын жобалық су мөлшерiнiң күмәнсiздiгi бұрғылау және тәжiрибелiк-сүзгiлiк жұмыстардың нәтижелерiмен, оған қоса, жағдайлардың күрделiлiгiне қарай, жеке дара, шоғырланған, топталған, пайдалану-тәжiрибелiк скважиналардан су тарту барысында алынған деректермен расталған;
      - қабылданған пайдалану тармағына (схемасына) және алынатын су шамасына сәйкес жерасты суларының пайдалану қорларын түзетiн су көздерi сан мөлшерiмен бағаланған;
      - жерасты суларының сапасы барлық көрсеткiштер бойынша көздеген мақсатқа ұсату талаптарына сәйкес зерделенген (зерттелген); су тұтынудың есептi мерзiмiнде сулардың сапасы тұрақты болатындығы немесе талап қойылатын шектен шықпайтын шамада өзгеретiндiгi дәлелденген;
      - су қабылдағышты пайдалану, бақылау скважиналарының торын орнату және санитарлық тұрғыдан қорғау белдеулерiн негiздеу (ауызсу үшiн) туралы ұсыным-кеңес берiлген;
      - өнеркәсiптiк және жылу-энергетикалық сулардың технологиялық қасиеттерi суларды өңдеудiң немесе пайдаланудың технологиялық тармақтарын (схемаларын) жобалау үшiн жеткiлiктi алғашқы (бастапқы) деректер алуды қамтамасыз ететiндей дәйектiкпен (мұқиятпен) зерделенген; суларды кешендi түрде пайдалану және өнеркәсiптiк маңызы бар пайдалы құраластарды өндiрiп алу мүмкiншiлiгiн анықтайтын деректер алынған;
      - су тұтынудың есептi мерзiмiнде белгiленiп отырған су алудың жұмыс iстеп тұрған және барланған су қабылдағыштар мен жер бетiндегi су көздерiне тигiзетiн әсерi бағаланған;
      - кен орнын (телiмдi) пайдаланғанда қоршаған ортаға әсер ету мүмкiндiгi қарастырылған; пайдаланған өнеркәсiптiк, жылу-энергетикалық және минералдық шипалы суларды жiберу (төгу) жағдайлары анықталған; су алудың зиянды экологиялық салдарын болдырмауға немесе олардың деңгейiн төмендетуге арналған шаралардың жобасын жасау үшiн бастапқы деректер алынған.
      3.4. С1 категориялы қорлар жерасты суларының кен орындарын барлау керектiгiн негiздеу, сондай-ақ барлау жұмыстарының жобасын жасау үшiн арналады. Бiр қатар жағдайларда С1 категориялы қорлар жерасты суларын қажеттi кен орнын пайдалануға қосуға негiз бола алады, атап айтқанда:
      - В категориясын айқындау үшiн су қорларын қажеттi дәйектiлiкпен зерделеу үлкен және ақталмайтын шығын туғызатын күрделi гидрогеологиялық жағдайларда;
      - су тұтыну қажеттiлiгi көп емес (тәулiгiне 1000 м3-ге дейiн), аудан орталықтарынан басқа объектiлер, сондай-ақ минералдық суларды өндiру үшiн;
      Барлық жағдайларда кен орнының зерделенуi оны пайдаланғанда қоршаған табиғи ортаға тиетiн әсердi күмәнсiз бағалау мүмкiншiлiгiн қамтамасыз етуге тиiс.
      С1 категориялы қорлар мынадай талаптарды қанағаттандыруға тиiс:
      - кен орны не оның телiмдерi шегiнде су қабылдағыштың жобалық тармағына (схемасына) және белгiленген су тұтыну қажеттiгiне сәйкес есептелген;
      - қорларды есептегенде қабылданған есептiк су шығу мөлшерiнiң күмәнсiздiгi жеке скважиналарды бұрғылау және сынамалау, жағдайлардың күрделiлiгiне қарай, олардан қысқа мерзiмдi сынама және тәжiрибе ретiнде су тарту барысында алынған деректер бойынша негiзделген;
      - жерасты суларының пайдаланылатын қорларын түзетiн су көздерi су қабылдағыштың қабылданған шартты тармағына сәйкес жерасты суларын алу қамтамасыздығын бағалауға болатындай шамалы дәрежеде зерделенген;
      - жерасты суларының сапасы, сондай-ақ есептi мерзiмде су тұтыну барысында оның өзгеруi оларды белгiлi мақсатта пайдалану мүмкiндiгiн негiздейтiндей дәрежеде зерделенген;
      - өнеркәсiптiк және жылу-энергетикалық сулардың технологиялық қасиеттерi суларды ұтымды және кешендi пайдалану және пайдалы құраластарды өндiру үшiн бас бағытты өңдеу тармағын (схемасын) таңдап алуға қажеттi толықтықпен бағаланған;
      - су алу шарттары және оның қоршаған табиғи ортаға, жердiң асты мен бетiндегi су көздерiне тигiзетiн әсерi жерасты суларын пайдалану мүмкiншiлiгiн және геологиялық-экономикалық тұрғыдан керектiгiн (ақталатындығын) негiздеу үшiн, сондай-ақ табиғат қорғау шараларының басты бағыттарын анықтау үшiн жеткiлiктi дәрежеде зерделенген.
      3.5. С2 категориялы қорлар iздестiру жұмыстарының нәтижесi немесе жете зерделенген кен орындарына ұқсастық бойынша, сондай-ақ iздестiру-бағалау және барлау жұмыстары барысында бағаланған немесе барланған кен орындарының жоғарғы категориялы қорларына қоса есептеледi. Олар жерасты сулары кен орындарының пайдалану мүмкiншiлiктерiн бағалауға арналған.
      С2 категориялы қорлар мынадай талаптарды қанағаттандыруға тиiс:
      - жерасты сулары кен орындарының барлық аумағы бойынша су пайдаланудың шартты жалпыланған тармақтарының есептiк қуатына (өнiмдiлiгiне) сәйкес, сондай-ақ жерасты суларының балансы немесе гидрогеологиялық ұқсастық бойынша есептелген;
      - скважиналардың есептiк су бергiштегi iздеуге және картаға түсiруге арналған бiрен-саран скважиналарды сынамалау нәтижелерiмен негiзделген;
      - қорлардың түзiлу жағдайлары зерделенудегi кен орны шегiнде су алудың ықтимал мүмкiншiлiгiн бағалауды қамтамасыз етердей дәрежеде зерделенген;
      - су сапасы бiрен-саран сынама бойынша зерделенген, ол суды белгiлi мақсатқа жұмсау талаптарын қанағаттандырады;
      - су алу жағдайлары геологиялық-экологиялық тұрғыдан пайдалану салдарын және экономикалық тиiмдiлiгiн жалпы сипатта бағалау мүмкiншiлiгiн қамтамасыз ететiндей дәрежеде зерделенген.
      3.6. Р категориялы болжамдық ресурстар - сапасы мен жұмсалу мақсаты белгiлi, шаруашылықта пайдалану үшiн болашағы бар, баға берiлiп отырған өнiм бергiш қабат шегiнен шығарып алуға болатын жерасты суларының мөлшерi (көлемi). Бұл ресурстар жерасты суларын пайдаланудың ықтимал мүмкiншiлiктерiн, мұның iшiндегi су тұтынушылардың жобаланған не шартты түрде орналасқан тармақтарына (схемаларына) сәйкес пайдалануын сипаттайды. Олар жерасты суларының кен орындарын ашуға болашағы бар аумақтарда iздестiру және барлау жұмыстарын жобалауға, сондай-ақ су ресурстарын кешендi пайдалану және қорғау тармақтарын, су шаруашылығы балансын жасауға негiз болады.
      Болжам ресурстар аймақтық геологиялық-гидрогеологиялық, гидрогеологиялық, су балансы, гидрохимиялық және геофизикалық зерттеулер нәтижесiнде, көбiне су ресурстарының түзiлу жағдайлары туралы жалпы теориялық қағидалар негiзiнде бағаланады.
 
                 4. Жерасты суларының пайдаланылатын қорларының топтары
 
      4.1. Жерасты суларының пайдаланылатын қорлары игерiлу жағдайларына, сондай-ақ шаруашылық және экономикалық маңызына қарай екi топқа бөлiнедi, олар жеке-жеке саналып (анықталып) есепке алынуға тиiс.
      4.2. Баланстық қорлар. Оларды пайдалану қажеттiгi барлық геологиялық-экономикалық, технологиялық және тазалық-санитарлық факторларды ескере отырып, арнайы техникалық-экономикалық негiздеу деректерi бойынша анықталған, ал оларды пайдалану мүмкiншiлiгi табиғат қорғау мәселелерiн орнатылған заңды тәртiппен қарап, тексерiп отыратын республикалық және аймақтық органдар тарапынан расталған.
      Ауызсуы, техникалық және минералдық сулардың баланстық қорларын айқындауға (бөлуге, ажыратуға) тұтыну, емдеу және емге iшу үшiн анықталған су қажеттiлiгi, олардың сапасы стандарттар мен тұтынушылар талаптарын қанағаттандыруы негiз болып табылады.
      4.3. Баланстан тыс қорлар. Олар су қабылдағыш жобасымен тiкелей байланыспаған, техникалық-экономикалық, технологиялық және экологиялық себептермен бағалау кезiнде пайдалануы қажет деп танылмаған қорлар. (Жердi иелiктен ажырату мүмкiндiгi жоқ, күрделi кен-геологиялық жағдайлар, табиғат қорғау шектемелерi, суды алдын ала даярлау немесе пайдалы құраластарды өндiрiп алу технологиясының болмауы, социалдық-экономикалық жағдайдың (конъюнктураның) өзгеруi, беттiк ағымды реттеу қажеттiгi т.с.с.).
      Баланстан тыс қорлар оларды кейiннен пайдалануға қосу мүмкiншiлiгi, мұның iшiнде олардың мөлшерi мен сапасының сақталу мүмкiндiгi дәлелденсе, сондай-ақ суды өндiру, өңдеу және алдын ала дайындау техникасы мен технологиясын жетiлдiру мүмкiншiлiгi анықталса ғана саналып есепке алынады. Баланстан тыс қорларды есептегенде олар баланстан тыс тобына жату себептерiне қарай бөлiнедi (ажыратылады).
 
            5. Жерасты суларының пайдаланылатын қорларын пайдалану
                         (iске асыру) жағдайлары
 
      5.1. Жерасты суларының кен орындарын (телiмдерiн) өнеркәсiптiк тұрғыдан игеру А немесе В категориялары, ал кей жағдайда, 3.4 тармақтарына сәйкес, С1 категориялы қорлары негiзiнде жүзеге асырылады.
      5.2. Қорларды есептеу жөнiндегi материалдар мемлекеттiк геологиялық сараптама тарапынан тиiстi оң шешiм қабылданғанда, рұқсат етiлген құжаттама болғанда және уәкiлдiгi бар мемлекеттiк органдармен келiсiлген жағдайда жерасты суларының кен орындары жер қойнауын геологиялық тұрғыдан онан әрі зерделеу (зерттеу) немесе игеру үшiн берiледi.
      5.3. Мемлекеттiк геологиялық сараптама мынадай жағдайларда қайтадан жүргiзiледi;
      - геологиялық барлау жұмыстарын немесе пайдалану нәтижесiнде алынған деректер бойынша қорлар бiр категориядан екiншi категорияға ауыстырылғанда және су тұтынудың есептiк мерзiмi аяқталғанда;
      - кен орнын барлау және пайдалану барысында оның өндiрiстiк тұрғыдан бағалануына елеулi әсер ететiн және лицензия берiлу шарттарын бұзатын қосымша табиғи, экономиялық немесе экологиялық факторлардың айқындалуы, сондай-ақ қорларды есептегенде уақытта орын алған су шаруашылық, санитарлық және экологиялық жай-күйдiң өзгеруi;
      - баланстан тыс қорлардың баланстық қорларға ауыстырылуы;
      - сараптама тарапынан бұрын қабылданған қорлардың растанбауы;
      - пайдаланудағы кен орындарынан алынған су көлемi бекiтiлген қорлардың қосынды шамасынан 20%-тен астам артуы;
      - жерасты суларының сапасы жөнiнде қажеттi сапалық көрсеткiштердiң (кондициялардың), стандарттар мен техникалық шарттар талаптарының қайта қаралуы, оларды пайдалану мақсатының өзгеруi, сондай-ақ пайдалы құраластарды бөлiп алу технологиясының түбегейлi өзгерiстерге ұшырауы.
      5.4. Өнеркәсiптiк игеруге қосылған жерасты суларының кен орындарында (телiмдерiне) олардың жай-күйi туралы мониторинг жүргiзiлуi тиiс.