О профилактике правонарушений среди несовершеннолетних и предупреждении детской безнадзорности и беспризорности

Закон Республики Казахстан от 9 июля 2004 года N 591.

      Вниманию пользователей!
      Для удобства пользования РЦПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ
      Сноска. По всему тексту слова "индивидуальной профилактической работой", "индивидуальная профилактическая работа", "индивидуальной профилактической работы", "индивидуальную профилактическую работу" заменены соответственно словами "мерами индивидуальной профилактики", "меры индивидуальной профилактики", "мер индивидуальной профилактики", "меры индивидуальной профилактики" в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

      Настоящий Закон определяет правовые, экономические и социальные основы деятельности государственных органов по профилактике правонарушений среди несовершеннолетних и предупреждению детской безнадзорности и беспризорности.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

      В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

      1) социальная реабилитация - комплекс мер, осуществляемый органами и учреждениями системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, направленных на правовое, социальное, физическое, психическое, педагогическое, моральное и (или) материальное восстановление несовершеннолетнего, нуждающегося в специальных социальных услугах;

      2) исключен Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2);

      3) профилактика правонарушений среди несовершеннолетних и предупреждение детской безнадзорности и беспризорности - (далее - профилактика правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних) - система правовых, педагогических и иных мер, направленных на предупреждение правонарушений, безнадзорности, беспризорности и антиобщественных действий среди несовершеннолетних, выявление и устранение причин и условий, им способствующих, осуществляемых в совокупности с мерами индивидуальной профилактики с несовершеннолетними, родителями или другими законными представителями несовершеннолетних, не исполняющими обязанности по их воспитанию, обучению или содержанию либо отрицательно влияющими на их поведение, а также иными лицами, вовлекающими несовершеннолетних в совершение правонарушений или антиобщественных действий;

      4) содержание несовершеннолетнего - создание родителями или другими законными представителями несовершеннолетнего условий для его полноценного развития, защиты его имущественных и неимущественных прав и интересов и государственных минимальных социальных стандартов;

      5) воспитание несовершеннолетнего - непрерывный процесс воздействия на ребенка со стороны родителей или других законных представителей, а также работников государственных органов по привитию ему правил и норм поведения, принятых в обществе и направленных на его духовное, физическое, нравственное, психическое, культурное, интеллектуальное развитие и защиту от отрицательного влияния социальной среды;

      6) безнадзорный - несовершеннолетний, контроль за поведением которого отсутствует вследствие неисполнения или ненадлежащего исполнения обязанностей по его воспитанию, обучению и (или) содержанию со стороны родителей или их законных представителей, а также педагогов, воспитателей и других работников учебного, воспитательного и иного учреждения, обязанных осуществлять надзор за несовершеннолетними, либо вследствие самовольного ухода его из дома или организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка;

      7) безнадзорность - социальное явление, характеризующееся отсутствием надлежащего контроля за поведением и образом жизни несовершеннолетних, способствующее совершению ими правонарушений;

      8) исключен Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2);

      9) беспризорный - безнадзорный, не имеющий места проживания;

      10) неблагополучная семья - семья, где родители или законные представители несовершеннолетних не исполняют своих обязанностей по их воспитанию, обучению, содержанию и (или) отрицательно влияют на их поведение.

      Сноска. Статья 1 в редакции Закона РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); с изменениями, внесенными законами РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан о профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. Законодательство Республики Казахстан о профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

      2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Государственная политика в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. Государственная политика в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних является частью правовой политики и включает в себя создание правовых и социальных гарантий для несовершеннолетних, материально-техническое, финансовое, научно-методическое и кадровое обеспечение органов и учреждений, составляющих систему профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      2. Государственная политика в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних осуществляется на принципах:

      1) законности;

      2) гуманного обращения с несовершеннолетними;

      3) поддержки семьи;

      4) комплексности применения мер профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних;

      5) индивидуального подхода к каждому несовершеннолетнему, нуждающемуся в специальных социальных услугах;

      6) конфиденциальности;

      7) научной обоснованности;

      8) системности.

      3. Целью государственной политики является профилактика правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, осуществляемая путем:

      1) содействия физическому, интеллектуальному, духовному и нравственному развитию детей, воспитания в них патриотизма, гражданственности и миролюбия, а также воспитания личности ребенка, совмещенного с интересами общества, традициями народов государства, достижениями национальной и мировой культуры;

      2) обеспечения целенаправленной работы по социальной реабилитации детей с девиантным поведением и формированию у несовершеннолетних правосознания и правовой культуры;

      3) формирования правовых основ для проведения мер индивидуальной профилактики с несовершеннолетними;

      4) взаимодействия с родителями и другими законными представителями несовершеннолетнего;

      5) обеспечения надлежащего функционирования детских учебных, воспитательных, лечебных, спортивных и иных учреждений;

      6) установления ответственности за нарушение прав и законных интересов несовершеннолетних;

      7) государственной поддержки некоммерческих организаций, деятельность которых связана с осуществлением мер по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних посредством размещения социального заказа и иных мер в соответствии с законодательными законодательными актами Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2014 № 236-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 4. Основные задачи государственных органов в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      Основными задачами государственных органов в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних являются:

      1) предупреждение правонарушений, безнадзорности, беспризорности и антиобщественных действий среди несовершеннолетних, выявление и устранение причин и условий, им способствующих;

      2) обеспечение защиты прав и законных интересов несовершеннолетних;

      3) социальная реабилитация несовершеннолетних, нуждающихся в специальных социальных услугах;

      4) формирование законопослушного поведения несовершеннолетних;

      5) выявление и пресечение фактов вовлечения несовершеннолетних в совершение правонарушений или антиобщественных действий;

      6) координация деятельности юридических лиц по предупреждению правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 5. Государственное регулирование в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      Государственное регулирование в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних осуществляют Президент Республики Казахстан, Правительство Республики Казахстан, центральные исполнительные органы, а также местные представительные и исполнительные органы.

      Сноска. Статья 5 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011).

Статья 6. Система профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. В систему профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних входят органы внутренних дел, образования, здравоохранения, государственный орган, координирующий реализацию государственной политики в сфере занятости населения, местные представительные и исполнительные органы, комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав и иные государственные органы в пределах своей компетенции.

      2. В органах внутренних дел, образования, здравоохранения и местных исполнительных органах в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, могут создаваться учреждения, осуществляющие отдельные функции по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      3. Иные организации участвуют в профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 2. Функции и полномочия государственных органов
и учреждений в области профилактики
правонарушений, безнадзорности и
беспризорности среди несовершеннолетних

Статья 7. Компетенция Правительства Республики Казахстан

      Правительство Республики Казахстан:

      1) разрабатывает основные направления государственной политики и меры по ее осуществлению;

      2) определяет систему социальной защищенности несовершеннолетних;

      3) разрабатывает и реализует меры по охране и защите прав, свобод и законных интересов несовершеннолетних, развитию сети организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка;

      4) создает межведомственную комиссию по делам несовершеннолетних и защите их прав;

      4-1) утверждает Типовое положение о деятельности Комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав;

      5) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

      6) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 27.12.2019 № 294-VІ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 8. Компетенция местных представительных и исполнительных органов

      1. Местные представительные органы в пределах своей компетенции:

      1) утверждают и контролируют исполнение местных бюджетов в части расходов на профилактику правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних;

      2) утверждают состав комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав;

      3) осуществляют в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан иные полномочия по обеспечению прав и законных интересов несовершеннолетних.

      2. Местные исполнительные органы организуют свою работу в области профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних в соответствии с местными уровнями государственного управления и в пределах компетенции, установленной законодательными актами Республики Казахстан.

      3. Местные исполнительные органы области (города республиканского значения, столицы):

      1) представляют для утверждения в соответствующие маслихаты персональный состав комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав и организуют их работу;

      2) ведут региональный медико-социальный учет;

      3) принимают в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, меры по трудовому и бытовому устройству, оказанию иной помощи несовершеннолетним, нуждающимся в специальных социальных услугах;

      4) оказывают организационно-методическую помощь некоммерческим и иным организациям, деятельность которых связана с осуществлением мер по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, пропаганде здорового образа жизни, повышению правовой грамотности подростков;

      4-1) содержат в установленном законом Республики Казахстан порядке в центрах адаптации несовершеннолетних безнадзорных и беспризорных в возрасте от трех до восемнадцати лет, несовершеннолетних, оставшихся без попечения родителей или лиц, их заменяющих, несовершеннолетних, отобранных при непосредственной угрозе их жизни или здоровью органом опеки и попечительства от родителей (одного из них) или от других лиц, на попечении которых они находятся, несовершеннолетних, направляемых в специальные организации образования, а также несовершеннолетних, нуждающихся в специальных социальных услугах вследствие жестокого обращения, приведшего к социальной дезадаптации и социальной депривации;

      4-2) содержат в установленном законом Республики Казахстан порядке в специальных организациях образования несовершеннолетних с девиантным поведением в возрасте от одиннадцати до восемнадцати лет;

      5) обеспечивают формирование социальной инфраструктуры для несовершеннолетних, в том числе организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка, и проводят мониторинг их деятельности.

      4. Местные исполнительные органы районов (городов областного значения):

      1) представляют для утверждения в соответствующие маслихаты персональный состав комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав и организуют их работу;

      2) ведут персональный медико-социальный учет;

      3) оказывают содействие в формировании социальной инфраструктуры для несовершеннолетних;

      4) принимают в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, меры по трудовому и бытовому устройству, оказанию иной помощи несовершеннолетним, нуждающимся в специальных социальных услугах;

      5) оказывают организационно-методическую помощь некоммерческим и иным организациям, деятельность которых связана с осуществлением мер по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, пропаганде здорового образа жизни, повышению правовой грамотности подростков.

      Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными законами РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 9. Комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав

      1. Комиссия по делам несовершеннолетних и защите их прав является постоянно действующим коллегиальным органом, обеспечивающим координацию деятельности государственных органов и учреждений в сфере профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      2. Межведомственная комиссия по делам несовершеннолетних и защите их прав образуется при уполномоченном органе в области защиты прав детей, а областная, городская, районная – в городе, районная – при соответствующем местном исполнительном органе (акимате).

      3. При необходимости комиссия по делам несовершеннолетних и защите их прав может быть образована при акиме поселка, села, сельского округа, расположенных на значительном расстоянии от районного центра. Комиссия по делам несовершеннолетних и защите их прав при акиме поселка, села, сельского округа имеет права и обязанности районной комиссии. Решение об образовании поселковой, сельской, сельского округа комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав принимается областным акиматом, а персональный состав утверждается маслихатом соответствующего района.

      4. Комиссия по делам несовершеннолетних и защите их прав образуется в составе председателя, заместителя председателя, членов комиссии и секретаря. Председателем комиссии является заместитель акима соответствующей административно-территориальной единицы, за исключением поселковой, сельской комиссии и комиссии сельского округа, которые возглавляет аким соответствующей административно-территориальной единицы. Секретарь занимает штатную должность в аппарате соответствующего государственного органа.

      5. В состав комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав входят депутаты соответствующих маслихатов, представители органов внутренних дел, образования, культуры, здравоохранения, юстиции, уполномоченного органа по вопросам занятости, опеки и попечительства, общественных и иных организаций, заинтересованных в профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      6. Комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав в пределах своей компетенции:

      1) осуществляют меры по защите и восстановлению прав и законных интересов несовершеннолетних, выявлению и устранению причин и условий, способствующих совершению правонарушений среди несовершеннолетних, предупреждению детской безнадзорности и беспризорности, защите несовершеннолетних от насилия и жестокого обращения, антиобщественных действий среди несовершеннолетних;

      2) разрабатывают программы и методики, направленные на совершенствование деятельности государственных органов по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, насилия и жестокого обращения в отношении несовершеннолетних, их социальную реабилитацию;

      3) участвуют в обеспечении контроля за условиями воспитания, обучения, содержания несовершеннолетних в организациях, осуществляющих функции по защите прав ребенка;

      4) изучают состояние правонарушений среди несовершеннолетних, детской безнадзорности и беспризорности, а также насилия и жестокого обращения в отношении несовершеннолетних и организуют проведение социологических исследований по этим вопросам;

      5) оказывают содействие в развитии сети организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка, и обеспечивают мониторинг их деятельности;

      6) обобщают и распространяют положительный опыт работы органов и организаций, занимающихся профилактикой правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, насилия и жестокого обращения в отношении несовершеннолетних, оказывают им методическую и практическую помощь;

      7) заслушивают отчеты руководителей заинтересованных государственных органов о проводимой работе по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, насилия и жестокого обращения в отношении несовершеннолетних, защите и восстановлению их прав и законных интересов и организуют обмен информацией между ними по курируемым вопросам;

      8) участвуют в подготовке материалов в суд по вопросам направления несовершеннолетних в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания;

      9) координируют деятельность заинтересованных органов в трудовом и бытовом устройстве несовершеннолетних, освобожденных из учреждений уголовно-исполнительной системы либо вернувшихся из специальных организаций образования и организаций образования с особым режимом содержания, а также в осуществлении иных функций по социальной реабилитации несовершеннолетних, находящихся в трудной жизненной ситуации;

      10) организуют в средствах массовой информации освещение проводимой работы по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, насилия и жестокого обращения в отношении несовершеннолетних;

      11) осуществляют мониторинг деятельности нижестоящих комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав;

      12) координируют деятельность нижестоящих комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав.

      7. Порядок образования и организация деятельности комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав определяются законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 9 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 10. Компетенция органов внутренних дел

      Органы внутренних дел в пределах своей компетенции:

      1) выявляют, ведут учет и проводят меры индивидуальной профилактики в отношении несовершеннолетних, указанных в подпунктах 1)-12) пункта 1 статьи 19 настоящего Закона, а также их родителей или законных представителей, не исполняющих своих обязанностей по воспитанию, обучению, содержанию несовершеннолетних и (или) отрицательно влияющих на их поведение;

      2) выявляют лиц, вовлекающих несовершеннолетних в совершение правонарушений антиобщественных действий либо совершающих в отношении детей другие противоправные деяния, а также родителей и законных представителей несовершеннолетних, педагогов, воспитателей, других работников учебного, воспитательного и иного учреждения, обязанного осуществлять надзор за несовершеннолетними, не исполняющих или ненадлежащим образом исполняющих свои обязанности по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетних либо отрицательно влияющих на их поведение, и принимают меры по привлечению их к ответственности, предусмотренной законами Республики Казахстан;

      3) рассматривают в установленном порядке заявления и сообщения об уголовных и административных правонарушениях, совершенных несовершеннолетними или с их участием, и выносят представления о принятии мер по устранению причин и условий, им способствующих, обеспечивают контроль за их исполнением;

      4) оказывают содействие в направлении детей, оставшихся без попечения родителей, в государственные учреждения или в оформлении опеки или попечительства над несовершеннолетними;

      5) участвуют в подготовке материалов в отношении несовершеннолетних, направляемых в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания;

      6) обеспечивают контроль за образом жизни и поведением несовершеннолетних, состоящих на учете службы пробации;

      7) готовят материалы в отношении осужденных женщин, отбывание наказания которым отсрочено в порядке статьи 74 Уголовного кодекса Республики Казахстан, не исполняющих своих обязанностей по воспитанию, обучению, содержанию детей и (или) отрицательно влияющих на их поведение;

      8) информируют заинтересованные органы и учреждения о безнадзорности, беспризорности, правонарушениях и об антиобщественных действиях несовершеннолетних, причинах и условиях, им способствующих;

      9) оказывают содействие органам образования в правовом воспитании несовершеннолетних, их родителей и других законных представителей;

      10) содержат в специальных учреждениях лиц, не достигших восемнадцатилетнего возраста и совершивших уголовные правонарушения, если необходима их изоляция.

      Несовершеннолетние, не достигшие возраста, с которого наступает уголовная ответственность, и совершившие уголовные правонарушения, а также направляемые в организации образования с особым режимом содержания, до вступления решения суда в законную силу передаются родителям, опекунам, попечителям и иным лицам, на которых законом возложены обязанности по их воспитанию;

      11) доставляют несовершеннолетних в организации образования с особым режимом содержания, а также в центры адаптации несовершеннолетних безнадзорных и беспризорных детей в возрасте от трех до восемнадцати лет, а также детей, оставшихся без попечения родителей или лиц, их заменяющих, в случае невозможности их своевременного устройства, задержанных в ходе деятельности органов внутренних дел;

      12) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 18.04.2017 № 58-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Центры адаптации несовершеннолетних

      1. Центрами адаптации несовершеннолетних (далее - Центр) являются организации, находящиеся в ведении органов образования, обеспечивающие прием и временное содержание несовершеннолетних:

      1) безнадзорных и беспризорных в возрасте от трех до восемнадцати лет для установления родителей или других законных представителей и передачи им;

      2) оставшихся без попечения родителей или лиц, их заменяющих, в случае невозможности их своевременного устройства, а также отобранных при непосредственной угрозе их жизни или здоровью органом опеки и попечительства от родителей (одного из них) или от других лиц, на попечении которых они находятся;

      3) направляемых в специальные организации образования;

      4) нуждающихся в специальных социальных услугах вследствие жестокого обращения, приведшего к социальной дезадаптации и социальной депривации.

      2. Основаниями помещения несовершеннолетних в Центр являются:

      1) постановление суда в отношении несовершеннолетних, указанных в подпункте 3) пункта 1 настоящей статьи;

      2) постановление органа опеки и попечительства в отношении несовершеннолетних, указанных в подпунктах 1) и 2) пункта 1 настоящей статьи;

      3) заявление лица, доставившего несовершеннолетнего, указанного в подпункте 4) пункта 1 настоящей статьи.

      3. В ночное время, выходные или праздничные дни, а также в иных исключительных случаях несовершеннолетние могут быть помещены в Центр на основании акта администрации Центра, о чем в течение двадцати четырех часов администрация Центра письменно извещает прокурора. Материалы в отношении несовершеннолетних в течение трех суток с момента помещения в Центр администрацией Центра представляются органу опеки и попечительства для решения вопроса об их дальнейшем содержании либо устройстве.

      4. Сбор документов, необходимых для помещения несовершеннолетних в Центр, обеспечивают органы внутренних дел или органы опеки и попечительства.

      5. Несовершеннолетние могут находиться в Центре не более трех месяцев.

      6. В срок пребывания несовершеннолетних в Центре не входят период карантина, объявленного уполномоченным органом в области здравоохранения, а также время нахождения несовершеннолетних в стационарном медицинском учреждении в связи с болезнью.

      7. Помещению в Центр не подлежат несовершеннолетние, находящиеся в состоянии алкогольного, наркотического или токсического опьянения, а также несовершеннолетние с выраженными проявлениями психических, поведенческих расстройств (заболеваний).

      7-1. Несовершеннолетние, помещенные в Центр по постановлению органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, выпускаются только на основании постановления указанного органа.

      8. Исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
      Сноска. Статья 11 в редакции Закона РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 18.02.2014 № 175-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 03.05.2022 № 118-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 12. Компетенция органов образования

      Органы образования в пределах своей компетенции:

      1) осуществляют меры по развитию сети специальных организаций образования и организаций образования с особым режимом содержания, а также иных организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка;

      2) участвуют в организации летнего отдыха, досуга и занятости несовершеннолетних;

      3) выявляют и ведут учет несовершеннолетних, не посещающих по неуважительным причинам общеобразовательные учебные заведения, проводят с ними и их родителями или законными представителями меры индивидуальной профилактики;

      4) разрабатывают и внедряют в практику работы организаций образования программы и методики, направленные на формирование законопослушного поведения несовершеннолетних, привитие им основ нравственности и здорового образа жизни;

      5) создают психолого-медико-педагогические комиссии, которые выявляют несовершеннолетних, имеющих отклонения в развитии или поведении, проводят их комплексное обследование и готовят рекомендации по определению форм их дальнейшего обучения и воспитания;

      6) участвуют в выявлении несовершеннолетних с девиантным поведением, неблагополучных семей, постановке их на учет в органы внутренних дел и проведении с ними мер индивидуальной профилактики;

      7) обеспечивают организацию в общеобразовательных учебных заведениях доступных спортивных секций, технических и иных кружков, клубов и вовлекают в них несовершеннолетних;

      7-1) оказывают помощь в получении среднего образования несовершеннолетним, состоящим на учете службы пробации, в соответствии с индивидуальной программой оказания социально- правовой помощи, разработанной службой пробации;

      8) исключен Законом РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

      9) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.04.2017 № 58-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 13. Специальные организации образования

      1. Специальные организации образования являются учебно-воспитательными или лечебно-воспитательными учреждениями и создаются в целях обеспечения воспитания, обучения и социальной реабилитации несовершеннолетних в возрасте от одиннадцати до восемнадцати лет, систематически совершающих правонарушения, влекущие меры административного воздействия, злостно уклоняющихся от получения начального, основного среднего и общего среднего образования, систематически совершающих самовольные уходы из семьи и детских учебно-воспитательных организаций, совершающих иные антиобщественные действия.

      2. Решение о целесообразности направления несовершеннолетних в специальные организации образования принимается судом по заявлению органа, осуществляющего функции по опеке или попечительству, либо органом внутренних дел. При рассмотрении вопроса о направлении в специальные организации образования несовершеннолетних, злоупотребляющих алкогольными напитками, наркотическими средствами и психотропными веществами, их аналогами, в обязательном порядке изучается целесообразность назначения им прохождения лечения от психического, поведенческого расстройства (заболевания), связанного с употреблением психоактивных веществ.

      3. Несовершеннолетний может быть направлен в специальную организацию образования на срок от одного месяца до одного года.

      4. Пребывание несовершеннолетнего в специальной организации образования может быть прекращено досрочно в связи с достижением лицом совершеннолетия, а также если на основании представления администрации учреждения либо территориальной комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав суд по месту нахождения специальной организации образования придет к выводу, что несовершеннолетний для своего исправления больше не нуждается в применении данной меры.

      5. Срок пребывания несовершеннолетних в специальных организациях образования, определенный судом, может быть продлен судом по месту нахождения специальной организации образования в порядке, установленном пунктами 2 и 3 настоящей статьи, только в случаях:

      1) необходимости завершения несовершеннолетним общеобразовательной или профессиональной подготовки, но не более чем до достижения им совершеннолетия, на основании ходатайства несовершеннолетнего;

      2) систематического совершения правонарушений, влекущих меры административного воздействия, злостного уклонения от получения среднего образования, самовольных уходов из специальных организаций образования, совершения иных антиобщественных действий.

      6. В случае совершения воспитанником специальной организации образования общественно опасного деяния, содержащего признаки преступления, до достижения возраста, с которого наступает уголовная ответственность, он в порядке, установленном статьей 14 настоящего Закона, может быть направлен в организацию образования с особым режимом содержания.

      7. При рассмотрении вопроса о направлении несовершеннолетних в специальные организации образования обязательно участие прокурора.

      8. Сбор документов, необходимых для помещения несовершеннолетних в специальные организации образования, обеспечивают государственные органы, осуществляющие выявление и учет несовершеннолетних, указанных в пункте 1 настоящей статьи.

      8-1. Порядок направления несовершеннолетнего в специальные организации образования определяется Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан.

      9. Администрация специальных организаций образования:

      1) обеспечивает специальные условия содержания несовершеннолетних, включающие в себя охрану территории указанного учреждения, личную безопасность воспитанников и их максимальную защищенность от негативного влияния, ограничение свободного входа на территорию указанного учреждения посторонних лиц и самовольного ухода из него воспитанников, круглосуточное наблюдение и контроль за несовершеннолетними, в том числе во время, отведенное для сна, проведение личного осмотра несовершеннолетних, их вещей и спальных помещений;

      2) информирует органы внутренних дел по местонахождению указанного учреждения и по месту жительства несовершеннолетних о фактах их самовольного ухода и принимает непосредственное участие по их розыску и возвращению;

      3) направляет в комиссию по делам несовершеннолетних и защите их прав по месту жительства несовершеннолетнего извещение о его выпуске из указанного учреждения не позднее чем за один месяц до окончания срока пребывания, а также характеристику на несовершеннолетнего и рекомендации о необходимости проведения с ним в дальнейшем мер индивидуальной профилактики и оказания ему содействия в трудовом и бытовом устройстве.

      10. В специальные организации образования не могут быть помещены несовершеннолетние, имеющие заболевания, препятствующие их содержанию и обучению в указанных учреждениях. Перечень таких заболеваний утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

      11. Порядок создания, организация деятельности специальных организаций образования и условия содержания в них несовершеннолетних определяются положением об этих организациях, утвержденным центральным исполнительным органом Республики Казахстан в области образования.

      12. Решение о создании, реорганизации и ликвидации специальных организаций образования принимается местными исполнительными органами.

      Сноска. Статья 13 с изменениями, внесенными законами РК от 27.07.2007 года N 320 (порядок введения в действие см. ст.2); от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 31.10.2015 № 378-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 14. Организации образования с особым режимом содержания

      1. Организации образования с особым режимом содержания являются учебно-воспитательными или лечебно-воспитательными учреждениями и создаются в целях обеспечения особых условий воспитания, обучения и социальной реабилитации несовершеннолетних.

      2. В организации образования с особым режимом содержания помещаются несовершеннолетние в возрасте от одиннадцати до восемнадцати лет, нуждающиеся в особых условиях воспитания, обучения и требующие специального педагогического подхода:

      1) совершившие особо тяжкие преступления или два и более общественно опасных деяния, в отношении которых досудебное расследование было прекращено в связи с недостижением возраста, с которого наступает уголовная ответственность, либо примирением;

      2) в случаях, если они осуждены за совершение преступления средней тяжести или тяжкого преступления и освобождены судом от уголовной ответственности и наказания в порядке, предусмотренном статьей 83 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

      3. Решение о целесообразности направления несовершеннолетних, не достигших возраста, с которого наступает уголовная ответственность, в организации образования с особым режимом содержания принимается судом по представлению органа внутренних дел.

      Представление о направлении несовершеннолетнего, указанного в подпункте 1) пункта 2 настоящей статьи, в организации с особым режимом содержания направляется органами внутренних дел в суд в течение тридцати суток со дня вынесения постановления о прекращении уголовного дела в отношении указанного несовершеннолетнего.

      В исключительных случаях этот срок может быть продлен до тридцати суток на основании постановления органов внутренних дел или прокурора.

      4. Материалы, указанные в пункте 3 настоящей статьи, перед их направлением в суд представляются для ознакомления несовершеннолетнему и его законным представителям.

      Об ознакомлении с указанными материалами заинтересованные лица делают в представленном материале соответствующую запись.

      5. Несовершеннолетний может быть направлен в организацию образования с особым режимом содержания на срок от шести месяцев до двух лет.

      Основаниями содержания несовершеннолетнего в организациях образования с особым режимом содержания являются:

      1) постановление суда – в отношении лиц, указанных в подпункте 1) пункта 2 настоящей статьи;

      2) приговор суда – в отношении лиц, указанных в подпункте 2) пункта 2 настоящей статьи.

      6. Пребывание несовершеннолетнего в организации образования с особым режимом содержания может быть прекращено досрочно в связи с достижением лицом совершеннолетия, а также если на основании представления администрации организации образования с особым режимом содержания суд придет к выводу, что несовершеннолетний для своего исправления больше не нуждается в применении данной меры.

      7. Срок пребывания несовершеннолетнего в организации образования с особым режимом содержания, определенный судом, может быть продлен в порядке, установленном пунктом 3 настоящей статьи, только в случаях:

      1) необходимости завершения несовершеннолетним общеобразовательной или профессиональной подготовки, но не более чем до достижения им совершеннолетия, с согласия либо по ходатайству несовершеннолетнего;

      2) совершения общественно опасного деяния, содержащего признаки уголовного правонарушения, до достижения возраста, с которого наступает уголовная ответственность.

      8. При рассмотрении вопроса о направлении несовершеннолетнего в организации образования с особым режимом содержания обязательно участие прокурора.

      9. Сбор документов, необходимых для помещения несовершеннолетних в организации образования с особым режимом содержания, обеспечивают органы внутренних дел.

      10. Порядок направления несовершеннолетних, указанных в подпункте 1) пункта 2 настоящей статьи, в организации образования с особым режимом содержания определяется Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан.

      Порядок направления несовершеннолетних, указанных в подпункте 2) пункта 2 настоящей статьи, определяется Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.

      11. Администрация организаций образования с особым режимом содержания:

      1) обеспечивает специальные условия содержания несовершеннолетних, включающие в себя охрану территории организации образования с особым режимом содержания, личную безопасность воспитанников и их максимальную защищенность от негативного влияния, ограничение свободного входа на территорию организации образования с особым режимом содержания посторонних лиц и самовольного ухода из него воспитанников, круглосуточное наблюдение и контроль за несовершеннолетними, в том числе во время, отведенное для сна, проведение личного осмотра несовершеннолетних, их вещей и спальных помещений;

      2) информирует органы внутренних дел по месту нахождения организации образования с особым режимом содержания и по месту жительства несовершеннолетних о фактах их самовольного ухода и принимает непосредственное участие по их розыску и возвращению;

      3) направляет в комиссию по делам несовершеннолетних и защите их прав по месту жительства несовершеннолетнего извещение о его выпуске из организации образования с особым режимом содержания не позднее чем за один месяц до окончания срока пребывания, а также характеристику на несовершеннолетнего и рекомендации о необходимости проведения с ним в дальнейшем индивидуальной профилактической работы и оказания ему содействия в трудовом и бытовом устройстве.

      12. В организации образования с особым режимом содержания не могут быть помещены несовершеннолетние, имеющие заболевания, препятствующие их содержанию и обучению в указанных организациях. Перечень таких заболеваний утверждается уполномоченным органом в области здравоохранения.

      13. Порядок создания, организация деятельности организаций образования с особым режимом содержания и условия содержания в них несовершеннолетних определяются положением об этих организациях, утвержденным центральным исполнительным органом Республики Казахстан в области образования.

      14. Решение о создании, реорганизации и ликвидации организаций образования с особым режимом содержания принимается местными исполнительными органами.

      Сноска. Статья 14 в редакции Закона РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 14-1. Основания выпуска (освобождения)несовершеннолетних из специальных учреждений и организаций

      1. Несовершеннолетние выпускаются из специальных организаций образования в случае:

      1) истечения срока, определенного судом, в день истечения этого срока;

      2) досрочно в день достижения совершеннолетия;

      3) досрочно, если суд на основании представления администрации учреждения либо территориальной комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав придет к выводу, что несовершеннолетний не нуждается в дальнейшем применении данной меры, в день поступления соответствующего решения суда, а если решение суда получено после окончания рабочего дня, то на следующий день;

      4) направления несовершеннолетнего в организацию образования с особым режимом содержания;

      5) наступления обстоятельств, при которых несовершеннолетний не может находиться в данном учреждении в соответствии с настоящим Законом.

      2. Несовершеннолетние выпускаются из организаций образования с особым режимом содержания в случае:

      1) истечения срока, определенного судом;

      2) досрочно в связи с достижением совершеннолетия;

      3) досрочно, если суд на основании представления администрации учреждения либо территориальной комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав придет к выводу, что несовершеннолетний для своего исправления не нуждается в дальнейшем применении данной меры;

      4) наступления обстоятельств, при которых несовершеннолетний не может находиться в данном учреждении в соответствии с настоящим Законом.

      3. Несовершеннолетние освобождаются из Центров адаптации несовершеннолетних в случае:

      1) установления родителей или других законных представителей и передачи им;

      2) помещения в специальные организации образования, организации образования с особым режимом содержания;

      3) помещения в детский дом (интернат);

      4) вступления в законную силу приговора суда;

      5) наступления обстоятельств, при которых несовершеннолетний не может находиться в данном учреждении в соответствии с настоящим Законом.

      Сноска. Закон дополнен статьей 14-1 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 03.05.2022 № 118-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 15. Органы здравоохранения

      Органы здравоохранения в пределах своей компетенции организуют:

      1) распространение санитарно-эпидемиологических знаний среди несовершеннолетних, их законных представителей, а также пропаганду здорового образа жизни;

      2) разработку и реализацию мероприятий по профилактике немедицинского потребления психоактивных веществ среди несовершеннолетних и связанных с этим правонарушений;

      3) круглосуточный прием и содержание заблудившихся, подкинутых и других детей в возрасте до трех лет, оставшихся без попечения законных представителей;

      4) консультативную помощь государственным органам и учреждениям системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, а также законным представителям несовершеннолетних;

      5) круглосуточный прием и оказание медицинской помощи несовершеннолетним, находящимся в состоянии алкогольного, наркотического или токсического опьянения;

      6) оказание в соответствии с законодательством Республики Казахстан специализированной диагностической и лечебно-восстановительной помощи несовершеннолетним, имеющим отклонения в поведении;

      6-1) проведение социально-психологического обследования несовершеннолетнего с целью уточнения данных о его личности и подготовки предложений о мерах по его реабилитации;

      6-2) представление органу уголовного преследования и суду отчета (доклада) о проведенном социально-психологическом обследовании несовершеннолетнего и составление карты социально-психологического сопровождения несовершеннолетнего;

      7) подготовку в установленном порядке заключений о состоянии здоровья несовершеннолетних, направляемых в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания;

      8) выявление, учет, обследование и медико-социальную реабилитацию несовершеннолетних с психическими, поведенческими расстройствами (заболеваниями), связанными с употреблением психоактивных веществ;

      9) выявление источников заболеваний, передаваемых половым путем, обследование и лечение несовершеннолетних, страдающих этими заболеваниями;

      10) информирование комиссий по делам несовершеннолетних и защите их прав о распространении психических, поведенческих расстройств (заболеваний), связанных с употреблением психоактивных веществ среди несовершеннолетних, а также месте дислокации, возможностях и результатах деятельности учреждений здравоохранения, осуществляющих функции, указанные в настоящей статье;

      11) осуществление иных полномочий, предусмотренных законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 15 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 05.07.2014 № 236-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 16. Государственный орган, координирующий реализацию государственной политики в сфере занятости населения

      Государственный орган, координирующий реализацию государственной политики в сфере занятости населения, осуществляет контроль за соблюдением условий труда несовершеннолетних в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными Законом РК от 15 мая 2007 г. N 253.

Статья 17. Органы юстиции

      Сноска. Статья 17 исключена от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 18. Иные государственные органы, участвующие в профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. Органы культуры, информации, физической культуры, спорта и туризма в пределах своей компетенции:

      1) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

      2) оказывают содействие детским и молодежным общественным объединениям, социальным учреждениям, фондам и иным учреждениям и организациям, деятельность которых связана с осуществлением мер по профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних;

      3) участвуют в организации отдыха, досуга и занятости несовершеннолетних;

      4) осуществляют деятельность по пропаганде и формированию законопослушного поведения несовершеннолетних и здорового образа жизни.

      2. Органы опеки и попечительства в пределах своей компетенции участвуют в проведении мер индивидуальной профилактики с несовершеннолетними, указанными в пункте 1 статьи 19, если они являются сиротами или остались без попечения родителей и других законных представителей.

      Сноска. Статья 18 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 3. Организация деятельности по профилактике
правонарушений, безнадзорности и
беспризорности среди несовершеннолетних

Статья 19. Меры индивидуальной профилактики

      1. Меры индивидуальной профилактики проводится в отношении несовершеннолетних:

      1) безнадзорных и беспризорных;

      2) содержащихся в специальных организациях образования, организациях образования с особым режимом содержания и их выпускников, а также содержащихся в центрах адаптации несовершеннолетних;

      3) злоупотребляющих алкогольными напитками, наркотическими средствами, психотропными и иными сильнодействующими веществами, оказывающими отрицательное влияние на психические и физические функции и поведение человека;

      4) не посещающих по неуважительным причинам общеобразовательные учебные заведения;

      4-1) в отношении которых вынесено защитное предписание;

      5) совершивших административные правонарушения, а также освобожденных от административной ответственности или от исполнения назначенного административного взыскания с применением мер воспитательного воздействия;

      6) освобожденных от уголовной ответственности или наказания за совершение уголовных правонарушений на основании пунктов 3), 4), 9), 10) и 12) части первой статьи 35 или статьи 36 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан, в том числе вследствие акта амнистии или помилования;

      7) совершивших деяния, содержащие признаки уголовного правонарушения, не подлежащих уголовной ответственности в связи с недостижением возраста, с которого наступает уголовная ответственность, или вследствие отставания в психическом развитии, не связанного с психическим расстройством;

      8) обвиняемых или подозреваемых в совершении уголовных правонарушений, в отношении которых избраны меры пресечения, не связанные с заключением под стражу;

      9) условно-досрочно освобожденных от отбывания наказания;

      10) получивших отсрочку отбывания наказания или отсрочку исполнения приговора;

      11) освобожденных из учреждений уголовно-исполнительной системы;

      12) осужденных за совершение преступления небольшой или средней тяжести и освобожденных судом от наказания с применением принудительных мер воспитательного воздействия;

      13) условно осужденных, осужденных к привлечению к общественным работам, осужденных к исправительным работам, иным видам наказаний, не связанных с лишением свободы.

      2. Меры индивидуальной профилактики проводится также в отношении родителей, других законных представителей несовершеннолетних, если они не исполняют своих обязанностей по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетних, отрицательно влияют на их поведение, а также иных лиц, вовлекающих несовершеннолетних в совершение правонарушений или антиобщественных действий.

      Сноска. Статья 19 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015); 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 05.07.2014 № 236-V (вводится в действие с 01.01.2015).

Статья 19-1. Меры индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. Меры индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних применяются для систематического целенаправленного воздействия на правосознание и поведение несовершеннолетних в целях предупреждения совершения новых правонарушений с их стороны, а также устранения причин и условий, способствующих их совершению.

      2. Мерами индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних являются:

      1) профилактическая беседа;

      2) представление об устранении причин и условий, способствующих совершению правонарушений;

      3) профилактический учет и контроль;

      4) направление в специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания;

      5) меры воспитательного воздействия;

      6) защитное предписание;

      7) административное взыскание;

      8) меры, принимаемые по приговору суда;

      9) медико-социальный учет.

      3. Меры индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних определяются с учетом индивидуальных особенностей несовершеннолетних, в отношении которых они применяются, характера и степени общественной опасности совершенных ими правонарушений.

      4. Решение о применении мер индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних может быть обжаловано заинтересованными лицами в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      5. Меры индивидуальной профилактики правонарушений в отношении несовершеннолетних, совершивших бытовое насилие, применяются с учетом особенностей, установленных законодательством Республики Казахстан о профилактике бытового насилия.

      6. Учет мер индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних осуществляется в порядке, определяемом центральными исполнительными органами в пределах их компетенции.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-1 в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2); с изменениями, внесенными законами РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 19-2. Основания для принятия мер индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      1. Основанием для принятия мер индивидуальной профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних является одно из следующих обстоятельств:

      1) сообщения или заявления физических и юридических лиц, а также сообщения в средствах массовой информации;

      2) непосредственное обнаружение сотрудником органа внутренних дел факта совершения либо попытки совершения правонарушения;

      3) материалы, поступившие из государственных органов и органов местного самоуправления.

      2. Заявления и сообщения о совершении правонарушения или об угрозе его совершения рассматриваются государственными органами в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-2 в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 19-3. Профилактическая беседа

      1. Основными задачами профилактической беседы являются выявление причин и условий противоправного поведения, разъяснение социальных и правовых последствий правонарушения и убеждение в необходимости законопослушного поведения.

      2. Профилактическая беседа проводится представителем государственного органа и учреждения системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, к компетенции которых относится применение мер индивидуальной профилактики правонарушений, с лицом, совершившим правонарушение или в отношении которого имеется основание для принятия мер индивидуальной профилактики правонарушений.

      3. Профилактическая беседа проводится в служебных помещениях государственных органов системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, а также по месту жительства, учебы, работы либо непосредственно на месте выявления правонарушения и не может продолжаться более одного часа.

      4. Несовершеннолетний, с которым проводится профилактическая беседа, предупреждается о необходимости прекращения противоправных действий.

      5. Профилактическая беседа с несовершеннолетним проводится в присутствии его родителей, педагогов или других законных представителей.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-3 в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 19-4. Представление об устранении причин и условий, способствующих совершению правонарушений

      1. В случае выявления причин и условий, способствующих совершению правонарушений, государственные органы системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних направляют представление об их устранении руководителю или должностному лицу соответствующей организации.

      2. Руководитель или должностное лицо соответствующей организации в месячный срок со дня получения представления обязаны предоставить в письменном виде информацию о результатах рассмотрения представления и принятых мерах в государственные органы системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-4 в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 19-5. Профилактический учет и контроль

      1. Профилактический учет ведется для сбора и регистрации информации в целях осуществления профилактического контроля за поведением несовершеннолетних, родителей, законных представителей несовершеннолетних, не исполняющих своих обязанностей по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетних, а также отрицательно влияющих на их поведение.

      2. На профилактический учет ставятся несовершеннолетние:

      1) в отношении которых вынесено защитное предписание;

      2) в отношении которых принято решение об ограничении досуга и установлении особых требований к поведению;

      3) совершившие деяния, содержащие признаки уголовного правонарушения, не подлежащие уголовной ответственности в связи с недостижением возраста, с которого наступает уголовная ответственность;

      4) обвиняемые или подозреваемые в совершении уголовных правонарушений, в отношении которых избраны меры пресечения, не связанные с арестом;

      5) условно-досрочно освобожденные от отбывания наказания;

      6) условно осужденные, осужденные к привлечению к общественным работам, осужденные к исправительным работам, иным видам наказаний, не связанным с лишением свободы;

      7) освобожденные из учреждений уголовно-исполнительной системы, а также выпускники специальных организаций образования и организаций образования с особым режимом содержания.

      3. На профилактический учет ставятся родители, законные представители несовершеннолетних, не исполняющие своих обязанностей по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетних, а также отрицательно влияющие на их поведение.

      4. Профилактический учет ведется органами внутренних дел.

      5. Профилактический контроль заключается в систематическом наблюдении за поведением несовершеннолетних, родителей, законных представителей несовершеннолетних, не исполняющих своих обязанностей по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетних, а также отрицательно влияющих на их поведение, состоящих на профилактическом учете.

      6. Постановка на профилактический учет может быть обжалована заинтересованными лицами в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      7. Несовершеннолетний, родитель, законный представитель несовершеннолетнего, не исполняющие своих обязанностей по воспитанию, обучению и (или) содержанию несовершеннолетнего, а также отрицательно влияющие на его поведение, уведомляются в письменной форме о постановке на профилактический учет органами внутренних дел в день вынесения решения о постановке на профилактический учет либо в течение десяти календарных дней со дня вступления в законную силу решения суда.

      8. Профилактический контроль осуществляется в течение действия профилактического учета. По истечении срока действия профилактического контроля лицо снимается с профилактического учета, о чем уведомляется в письменной форме.

      9. Сведения, содержащиеся в профилактическом учете, могут быть использованы исключительно в пределах решения задач по профилактике правонарушений среди несовершеннолетних.

      10. Ведение профилактического учета осуществляется в порядке, определяемом Министерством внутренних дел Республики Казахстан.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-5 в соответствии с Законом РК от 29.04.2010 № 272-IV (порядок введения в действие см. ст.2); статья 19-5 в редакции Закона РК от 05.07.2014 № 236-V (вводится в действие с 01.01.2015).

Статья 19-6. Медико-социальный учет

      1. Ведение медико-социального учета осуществляется в целях оказания медицинской, психологической, социальной помощи, адаптации и реабилитации лиц, в отношении которых проводятся меры индивидуальной профилактики.

      2. Медико-социальный учет ведется местными исполнительными органами.

      Основанием для постановки на медико-социальный учет является уведомление о взятии на учет органов внутренних дел.

      3. Медико-социальный учет осуществляется в течение периода, в котором лицо нуждается в специальных социальных услугах, но не менее чем на период проведения мер индивидуальной профилактики.

      Сноска. Глава 3 дополнена статьей 19-6 в соответствии с Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 20. Основания проведения мер индивидуальной профилактики

      Основаниями проведения мер индивидуальной профилактики в отношении несовершеннолетних, их родителей или законных представителей, а также иных лиц, вовлекающих несовершеннолетних в совершение правонарушений или антиобщественных действий, являются обстоятельства, предусмотренные статьей 19 настоящего Закона, если они официально зафиксированы в следующих документах:

      1) приговоре, определении или постановлении суда;

      2) постановлении комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав, прокурора, следователя, органа дознания;

      3) заключении, утвержденном руководителем органа или учреждения системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, по результатам проведенной проверки жалоб, заявлений или других сообщений;

      4) заявлении несовершеннолетнего либо его родителей или законных представителей об оказании им помощи по вопросам, относящимся к компетенции органов, учреждений и иных организаций, осуществляющих профилактику правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних.

      Сноска. Статья 20 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 21. Сроки проведения мер индивидуальной профилактики

      Меры индивидуальной профилактики в отношении несовершеннолетних, их родителей или законных представителей, а также иных лиц, вовлекающих несовершеннолетних в совершение правонарушений или антиобщественных действий, проводится в сроки, необходимые для оказания социальной и иной помощи несовершеннолетним, или до устранения причин и условий, способствовавших безнадзорности, беспризорности, совершению правонарушений или антиобщественных действий несовершеннолетних, или достижения несовершеннолетними возраста восемнадцати лет, или наступления других обстоятельств, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 21 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 22. Права лиц, в отношении которых применяются меры индивидуальной профилактики

      1. Несовершеннолетним, их родителям или законным представителям, а также иным лицам, в отношении которых применяются меры индивидуальной профилактики, обеспечиваются права и свободы, гарантированные Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.

      2. Несовершеннолетние, содержащиеся в специальных организациях образования, организациях образования с особым режимом содержания и Центрах адаптации несовершеннолетних, наряду с правами, указанными в пункте 1 настоящей статьи, в установленном порядке имеют право на:

      1) уведомление родителей или законных представителей об их помещении в специальные учреждения и организации;

      2) обжалование решений, принятых работниками органов и учреждений системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, в вышестоящие органы указанной системы, а также в органы прокуратуры, суд в порядке, установленном законами Республики Казахстан;

      3) получение информации о своих правах и обязанностях, режиме содержания и дисциплинарных требованиях;

      4) личную безопасность в специальных учреждениях и организациях, а также по пути следования к месту их расположения, месту жительства либо бытового устройства;

      5) гуманное, не унижающее человеческого достоинства обращение;

      6) поддержание связи с семьей путем телефонных переговоров и свиданий без ограничения их количества, получение посылок, бандеролей, передач, получение и отправление писем и телеграмм без ограничения их количества;

      7) обеспечение бесплатным питанием, одеждой, обувью и другими предметами вещевого довольствия по нормам, утвержденным Правительством Республики Казахстан;

      8) свидание с родителями либо лицами, их заменяющими, родственниками и иными лицами;

      9) восьмичасовой сон в ночное время, а дети в возрасте от трех до семи лет на дополнительный двухчасовой сон в дневное время;

      10) ежедневную прогулку продолжительностью не менее двух часов;

      11) получение начального, основного среднего, общего среднего, технического и профессионального образования в период нахождения в специальных организациях образования и организациях образования с особым режимом содержания;

      12) отправление религиозных обрядов при условии соблюдения правил внутреннего распорядка и режима содержания, установленного в специальных учреждениях;

      13) пользование имеющимися в специальных учреждениях и организациях литературой и изданиями периодической печати;

      14) участие в гражданско-правовых отношениях в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан;

      15) получение денежного вознаграждения за работу, выполненную в период производственной практики;

      16) получение необходимой психологической помощи.

      Сноска. Статья 22 в редакции Закона РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2014 № 236-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 22-1. Обеспечение личной безопасности несовершеннолетних

      При возникновении угрозы для жизни и здоровья несовершеннолетнего сотрудники специальных учреждений и организаций обязаны немедленно принять меры по обеспечению его личной безопасности.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-1 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22-2. Свидания с защитниками, родственниками и иными лицами

      1. С момента помещения несовершеннолетних в специальные учреждения и организации им предоставляются свидания с защитником наедине и конфиденциально.

      2. Свидания осуществляются под контролем сотрудников специальных учреждений и организаций. В случае попытки передачи несовершеннолетнему запрещенных предметов, веществ и продуктов питания либо сведений, которые могут способствовать совершению уголовного правонарушения, свидания прерываются досрочно.

      3. Официальные представители дипломатических представительств иностранных государств по решению Генеральной прокуратуры Республики Казахстан имеют право посетить несовершеннолетнего иностранца, являющегося гражданином представляемого ими государства.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-2 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015).

Статья 22-3. Переписка

      1. Несовершеннолетним разрешается в неограниченном количестве получать, отправлять родственникам и иным лицам письма или телеграммы.

      2. Переписка несовершеннолетних осуществляется только через администрацию специальных учреждений и организаций.

      3. Вручение писем, поступающих на имя несовершеннолетних, содержащихся в специальных учреждениях и организациях, а также отправление их писем адресатам производятся администрацией специальных учреждений и организаций не позднее чем в трехдневный срок со дня поступления письма или сдачи его несовершеннолетними, за исключением праздничных и выходных дней.

      4. Сведения о смерти или тяжелом заболевании близкого родственника сообщаются несовершеннолетнему незамедлительно после их получения.

      5. Письма, поступившие на имя несовершеннолетнего после его убытия из специальных учреждений и организаций, не позднее чем в трехдневный срок после их получения отправляются по месту его убытия.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-3 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22-4. Направление обращений

      1. Обращения несовершеннолетних, адресованные в государственные органы, органы местного самоуправления, общественные объединения и средства массовой информации, направляются через администрацию специальных учреждений и организаций.

      2. Обращения, адресованные в суд, органы прокуратуры и государственные органы, направляются администрацией специальных учреждений и организаций адресату не позднее двадцати четырех часов.

      3. Ответы на обращения объявляются несовершеннолетним под расписку и приобщаются к личным делам.

      4. Не допускается преследование в любой форме несовершеннолетних за обращения в связи с нарушением их прав и законных интересов. Должностные лица специальных учреждений и организаций, виновные в таком преследовании, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-4 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22-5. Питание, приобретение продуктов питания и предметов первой необходимости

      1. Несовершеннолетние, содержащиеся в специальных учреждениях и организациях, обеспечиваются питанием, одеждой, обувью и мягким инвентарем по нормам, определяемым Правительством Республики Казахстан.

      2. Прием пищи осуществляется в отдельных помещениях (столовых) от игровых и спальных помещений.

      3. Администрация специальных учреждений и организаций обязана создать несовершеннолетним условия, отвечающие требованиям гигиены, санитарии и пожарной безопасности.

      4. Специальные учреждения и организации должны быть оснащены игровыми залами, спальными помещениями, помещениями для приема пищи, учебным классом и прогулочными дворами для несовершеннолетних, отвечающими требованиям гигиены, санитарии и пожарной безопасности, а также исключающими условия самовольного ухода несовершеннолетних из специальных учреждений и организаций.

      5. Несовершеннолетние обеспечиваются учебными пособиями, литературой, канцелярскими принадлежностями и другими средствами, необходимыми для получения обязательного среднего образования.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-5 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22-6. Медико-санитарное обеспечение

      1. Администрация специальных учреждений и организаций обязана обеспечивать соблюдение установленных санитарно-гигиенических и противоэпидемических требований, охрану здоровья несовершеннолетних.

      2. Оказание медицинской помощи несовершеннолетним, в том числе психиатрической, осуществляется медицинскими работниками специальных учреждений и организаций.

      3. При установлении необходимости госпитализации несовершеннолетний направляется в соответствующую медицинскую организацию.

      4. При получении несовершеннолетними телесных повреждений освидетельствование проводится медицинскими работниками специальных учреждений и организаций безотлагательно. Результаты медицинского освидетельствования фиксируются в установленном порядке и сообщаются пострадавшему, территориальному органу опеки и попечительства или родителям либо лицам, их заменяющим. По решению руководителя администрации специальных учреждений и организаций или органа освидетельствование производится работниками медицинских организаций.

      5. В случае тяжелого заболевания либо смерти несовершеннолетнего администрация специальных учреждений и организаций сообщает об этом близким родственникам, в органы прокуратуры, территориальному органу опеки и попечительства. Тело умершего после патологоанатомического исследования, а также производства действий, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, передается лицам, его востребовавшим.

      Захоронение умершего несовершеннолетнего, тело которого не востребовано, осуществляется за счет бюджетных средств.

      6. В случаях обнаружения тяжелого заболевания у несовершеннолетнего, от которого может наступить смерть, администрация специальных учреждений и организаций имеет право, при наличии медицинского заключения, ставить вопрос об изменении режима содержания несовершеннолетнего, а также о направлении его в организацию здравоохранения для прохождения лечения.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-6 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22-7. Обязанности несовершеннолетних, содержащихся в специальных учреждениях и организациях

      1. Несовершеннолетние, содержащиеся в специальных учреждениях и организациях, обязаны:

      1) соблюдать режим содержания в специальных учреждениях и организациях, установленный настоящим Законом и правилами внутреннего распорядка;

      2) выполнять законные требования администрации специальных учреждений и организаций;

      3) соблюдать требования гигиены и санитарии;

      4) не совершать умышленных действий, угрожающих собственной жизни и здоровью других лиц;

      5) не совершать действий, унижающих достоинство сотрудников специальных учреждений и организаций;

      6) не препятствовать сотрудникам специальных учреждений и организаций в выполнении ими служебных обязанностей;

      7) соблюдать правила пожарной безопасности;

      8) бережно относиться к имуществу специальных учреждений и организаций;

      9) посещать учебные занятия.

      2. Несовершеннолетним, содержащимся в специальных учреждениях и организациях, запрещается иметь при себе предметы, вещества и продукты питания, которые представляют опасность для жизни и здоровья людей или могут быть использованы в качестве орудия уголовного правонарушения либо для воспрепятствования целям содержания несовершеннолетних в этих учреждениях.

      3. Привлечение несовершеннолетних к мероприятиям, не связанным с учебно-воспитательным процессом и социальной реабилитацией, запрещается.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-7 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 03.07.2014 № 227-V (вводится в действие с 01.01.2015).

Статья 22-8. Применение мер поощрения и взыскания к несовершеннолетним, содержащимся в специальных учреждениях и организациях

      1. В специальных учреждениях и организациях устанавливаются следующие меры поощрения:

      1) объявление благодарности устно или в приказе, который приобщается к личному делу несовершеннолетнего;

      2) досрочное снятие ранее наложенного взыскания;

      3) награждение грамотой;

      4) занесение на Доску почета;

      5) сообщение родителям, лицам, их заменяющим, либо по месту прежней учебы о хорошем поведении воспитанника и его успехах в учебе и труде;

      6) присуждение лучшему классу или группе вымпела, грамоты;

      7) присвоение звания "Лучший по профессии".

      2. За нарушение режима и правил внутреннего распорядка к несовершеннолетним могут применяться следующие меры взыскания:

      1) предупреждение;

      2) объявление выговора устно или в приказе, который приобщается к личному делу несовершеннолетнего;

      3) обсуждение на общем собрании несовершеннолетних, группы или класса, на педагогическом совете организаций образования с особым режимом содержания либо специальной организации образования.

      Сноска. Закон дополнен статьей 22-8 в соответствии с Законом РК от 29.12.2010 № 375-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 23. Гарантии исполнения настоящего Закона

      Органы и учреждения системы профилактики правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних в пределах своей компетенции обязаны обеспечивать соблюдение прав и законных интересов несовершеннолетних, осуществлять их защиту от всех форм дискриминации, физического или психического насилия, оскорбления, грубого обращения, сексуальной и иной эксплуатации, выявлять несовершеннолетних, нуждающихся в специальных социальных услугах, и неблагополучные семьи, а также незамедлительно информировать:

      1) органы прокуратуры - о нарушении прав и свобод несовершеннолетних;

      2) комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав - о случаях нарушения прав несовершеннолетних на образование, свободу труда, отдых, жилище и других прав, а также о недостатках в деятельности органов и учреждений, препятствующих предупреждению правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних;

      3) органы опеки и попечительства - о несовершеннолетних, оставшихся без попечения родителей или законных представителей либо находящихся в обстановке, представляющей угрозу их жизни, здоровью или препятствующей их воспитанию;

      4) органы внутренних дел - о безнадзорных и беспризорных несовершеннолетних, неблагополучных семьях, несовершеннолетних, совершивших (совершающих) правонарушения или антиобщественные действия, а также родителях и иных взрослых лицах, вовлекающих несовершеннолетних в преступную деятельность или антиобщественные действия или совершающих в отношении их другие противоправные деяния;

      5) органы здравоохранения - о несовершеннолетних, нуждающихся в обследовании, наблюдении или лечении в связи со злоупотреблением алкогольными напитками, наркотическими средствами, психотропными веществами, их аналогами, оказывающими отрицательное влияние на психические и физические функции и поведение человека;

      6) органы образования - о несовершеннолетних, нуждающихся в помощи государства в связи с самовольным уходом из детских домов, школ-интернатов и других детских учреждений либо в связи с прекращением по неуважительным причинам занятий в общеобразовательных учебных заведениях.

      Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 10.07.2009 N 176-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 24. Контроль за деятельностью органов, учреждений и иных организаций, осуществляющих профилактику правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      Государственные органы в пределах своей компетенции осуществляют контроль за деятельностью подведомственных органов, учреждений и иных организаций, осуществляющих профилактику правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 25. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан о профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних

      Лица, виновные в нарушении законодательства Республики Казахстан о профилактике правонарушений, безнадзорности и беспризорности среди несовершеннолетних, несут ответственность в порядке, установленном законами Республики Казахстан.

Глава 4. Национальный превентивный механизм

      Сноска. Закон дополнен главой 4 в соответствии с Законом РК от 02.07.2013 № 111-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
      Сноска. В главе 4 слова "Уполномоченный по правам человека", "Уполномоченном по правам человека", "Уполномоченного по правам человека", "Уполномоченным по правам человека", "Уполномоченному по правам человека" заменены соответственно словами "Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан", "Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан", "Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан", "Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан", "Уполномоченному по правам человека в Республике Казахстан" в соответствии с Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Национальный превентивный механизм

      1. Национальный превентивный механизм действует в виде системы предупреждения пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания, функционирующей посредством деятельности участников национального превентивного механизма.

      2. В рамках своей деятельности участники национального превентивного механизма посещают центры адаптации несовершеннолетних, специальные организации образования, организации образования с особым режимом содержания и иные организации, определяемые законами Республики Казахстан для посещения данными участниками (далее – превентивные посещения).

      3. Участниками национального превентивного механизма являются Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан, а также отбираемые Координационным советом члены общественных наблюдательных комиссий и общественных объединений, осуществляющих деятельность по защите прав, законных интересов граждан, юристы, социальные работники, врачи.

      4. Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан координирует деятельность участников национального превентивного механизма, принимает в соответствии с законодательством Республики Казахстан меры для обеспечения необходимого потенциала и профессиональных знаний участников национального превентивного механизма.

      5. Возмещение расходов участников национального превентивного механизма по превентивным посещениям осуществляется из бюджетных средств в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 26 с изменением, внесенным Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 27. Координационный совет

      1. В целях обеспечения эффективной координации деятельности национального превентивного механизма при Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан создается Координационный совет.

      Члены Координационного совета, за исключением Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан, избираются комиссией, создаваемой Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан, из числа граждан Республики Казахстан.

      2. Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан утверждает:

      положение о Координационном совете при Уполномоченном по правам человека в Республике Казахстан;

      порядок отбора участников национального превентивного механизма;

      порядок формирования групп из участников национального превентивного механизма для превентивных посещений;

      методические рекомендации по превентивным посещениям;

      порядок подготовки ежегодного консолидированного доклада по итогам превентивных посещений.

      3. Координационный совет взаимодействует с Подкомитетом по предупреждению пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания Комитета Организации Объединенных Наций против пыток.

Статья 28. Требования к участникам национального превентивного механизма

      1. Участниками национального превентивного механизма не могут быть лица:

      1) имеющие не погашенную или не снятую в установленном законом порядке судимость;

      2) подозреваемые или обвиняемые в совершении уголовных правонарушений;

      3) признанные судом недееспособными или ограниченно дееспособными;

      4) судьи, адвокаты, государственные служащие и военнослужащие, а также работники правоохранительных и специальных государственных органов;

      5) состоящие на учете у психиатра и (или) нарколога.

      2. Участниками национального превентивного механизма также не могут быть лица, освобожденные от уголовной ответственности на основании пунктов 3), 4), 9), 10) и 12) части первой статьи 35 или статьи 36 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан за совершение умышленного преступления; уволенные с государственной или воинской службы, из правоохранительных и специальных государственных органов, судов или исключенные из коллегии адвокатов по отрицательным мотивам; лишенные лицензии на занятие адвокатской деятельностью.

      Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 29. Права участника национального превентивного механизма

      1. Участник национального превентивного механизма вправе:

      1) получать информацию о количестве лиц, содержащихся в организациях, подлежащих превентивному посещению, количестве таких организаций и их месте нахождения;

      2) иметь доступ к информации, касающейся обращения с лицами, содержащимися в организациях, подлежащих превентивному посещению, а также условий их содержания;

      3) осуществлять превентивные посещения в установленном порядке в составе сформированных групп;

      4) проводить беседы с лицами, содержащимися в организациях, подлежащих превентивным посещениям, и (или) их законными представителями без свидетелей, лично или при необходимости через переводчика, а также с любым другим лицом, которое по мнению участника национального превентивного механизма может предоставить соответствующую информацию;

      5) беспрепятственно выбирать и посещать организации, подлежащие превентивному посещению;

      6) принимать сообщения и жалобы о применении пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.

      2. Участник национального превентивного механизма является независимым при осуществлении законной деятельности.

      Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 30. Обязанности участников национального превентивного механизма

      1. При исполнении своих полномочий участники национального превентивного механизма обязаны соблюдать законодательство Республики Казахстан.

      2. Не допускается вмешательство участников национального превентивного механизма в деятельность организаций, подлежащих превентивному посещению.

      3. При наличии обстоятельств, вызывающих сомнение в беспристрастности участника национального превентивного механизма, входящего в группу по превентивному посещению, он обязан отказаться от участия в превентивном посещении.

      4. Участники национального превентивного механизма обязаны регистрировать принимаемые сообщения и жалобы о применении пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания в порядке, определяемом Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан.

      Принятые сообщения и жалобы передаются на рассмотрение Уполномоченному по правам человека в Республике Казахстан в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан.

      Информация о принятых и переданных сообщениях и жалобах включается в отчет по результатам превентивных посещений.

      5. Участники национального превентивного механизма, нарушившие положения настоящего Закона, несут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

      Сноска. Статья 30 с изменением, внесенным Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 31. Прекращение полномочий участника национального превентивного механизма

      Полномочия участника национального превентивного механизма прекращаются при:

      1) нарушении положений настоящего Закона;

      2) письменном заявлении о сложении своих полномочий;

      3) его смерти либо вступлении в законную силу решения суда об объявлении его умершим;

      4) выезде на постоянное жительство за пределы Республики Казахстан;

      5) утрате гражданства Республики Казахстан;

      6) вступлении в законную силу обвинительного приговора суда;

      7) наступлении иных случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.

Статья 32. Виды и периодичность превентивных посещений

      1. Превентивные посещения участников национального превентивного механизма подразделяются на:

      1) периодические превентивные посещения, проводимые на регулярной основе не реже одного раза в четыре года;

      2) промежуточные превентивные посещения, проводимые в период между периодическими превентивными посещениями с целью мониторинга реализации рекомендаций по результатам предыдущего периодического превентивного посещения, а также предупреждения преследования лиц, с которыми участники национального превентивного механизма проводили беседы, со стороны администраций учреждений и организаций, подлежащих превентивному посещению;

      3) специальные превентивные посещения, проводимые на основании поступивших сообщений о применении пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.

      2. Координационный совет определяет сроки и перечень организаций, подлежащих превентивным посещениям, в пределах выделенных бюджетных средств.

      Сноска. Статья 32 с изменением, внесенным Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33. Порядок превентивных посещений

      1. Превентивные посещения проводятся группами, формируемыми Координационным советом из участников национального превентивного механизма, в соответствии с правилами, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан по согласованию с Уполномоченным по правам человека в Республике Казахстан.

      2. При формировании групп для превентивных посещений никто из участников национального превентивного механизма не может подвергаться какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам.

      3. Обеспечение безопасности участников национального превентивного механизма возлагается на администрацию организаций, подлежащих превентивному посещению. В случае неправомерных действий участников национального превентивного механизма руководитель администрации организаций, подлежащих превентивному посещению, письменно информирует Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан.

      4. По результатам каждого превентивного посещения от имени группы составляется письменный отчет по форме, утвержденной Координационным советом, который подписывается всеми членами группы, осуществившей превентивное посещение. Член группы, имеющий особое мнение, оформляет его письменно и прилагает к отчету.

      Сноска. Статья 33 с изменением, внесенным Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 34. Ежегодный консолидированный доклад участников национального превентивного механизма

      1. Координационный совет готовит ежегодный консолидированный доклад участников национального превентивного механизма с учетом их отчетов по результатам превентивных посещений.

      2. В ежегодный консолидированный доклад участников национального превентивного механизма также включаются:

      рекомендации уполномоченным государственным органам по улучшению условий обращения с лицами, содержащимися в организациях, подлежащих превентивному посещению, и предупреждению пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания;

      предложения по совершенствованию законодательства Республики Казахстан.

      К ежегодному консолидированному докладу участников национального превентивного механизма прилагается финансовый отчет по превентивным посещениям за прошедший год.

      3. Ежегодный консолидированный доклад участников национального превентивного механизма направляется для рассмотрения уполномоченным государственным органам и размещается на интернет-ресурсе Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан в срок не позднее одного месяца со дня его утверждения Координационным советом.

      Сноска. Статья 34 с изменением, внесенным Законом РК от 01.04.2019 № 240-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 35. Конфиденциальность

      1. Участники национального превентивного механизма не вправе разглашать сведения о частной жизни лица, ставшие известными им в ходе превентивных посещений, без согласия данного лица.

      2. Разглашение участниками национального превентивного механизма сведений о частной жизни лица, ставших известными им в ходе превентивных посещений, без согласия данного лица влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 36. Взаимодействие уполномоченных государственных органов с участниками национального превентивного механизма

      1. Государственные органы и их должностные лица оказывают содействие участникам национального превентивного механизма в осуществлении ими законной деятельности.

      Ни один государственный орган или должностное лицо не вправе ограничивать права и свободы граждан за сообщение участникам национального превентивного механизма о фактах применения пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.

      Должностные лица, воспрепятствующие законной деятельности участников национального превентивного механизма, несут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

      2. Уполномоченные государственные органы в течение трех месяцев со дня получения ежегодного консолидированного доклада участников национального превентивного механизма в письменной форме информируют Уполномоченного по правам человека в Республике Казахстан о мерах, принятых по результатам рассмотрения полученных докладов.

      3. На основании отчетов участников национального превентивного механизма по результатам превентивных посещений Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке имеет право обращаться к уполномоченным государственным органам или должностным лицам с ходатайством о возбуждении дисциплинарного или административного производства либо проведении досудебного расследования в отношении должностного лица, нарушившего права и свободы человека и гражданина.

      Сноска. Статья 36 с изменениями, внесенными Законом РК от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие с 01.01.2015).

Президент
Республики Казахстан



Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы

Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі N 591 Заңы.


      МАЗМҰНЫ

      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "жеке профилактикалық жұмыс", "Жеке профилактикалық жұмыс", "жеке профилактикалық жұмысты", "Жеке профилактикалық жұмысты" деген сөздер тиісінше "жеке профилактикасы шаралары", "Жеке профилактикасы шаралары", "жеке профилактикасы шараларын", "Жеке профилактикасы шараларын" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

      Осы Заң кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу жөнiндегi мемлекеттiк органдар қызметiнiң құқықтық, экономикалық және әлеуметтiк негiздерiн айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

      1) әлеуметтік оңалту - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесінің органдары мен мекемелері жүзеге асыратын арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағанды құқықтық, әлеуметтік, дене бітімі, психикалық, педагогикалық, моральдық және (немесе) материалдық жағынан қалпына келтіруге бағытталған шаралар кешені;

      2) Алынып тасталды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

      3) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу (бұдан әрі - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы) - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат іс-әрекеттердің алдын алуға, оларға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған, кәмелетке толмағандармен, кәмелетке толмағандардың оларды тәрбиелеу, оқыту немесе бағып-күту жөніндегі міндеттерін орындамайтын не олардың мінез-құлқына теріс әсер ететін ата-аналарымен немесе басқа да заңды өкілдерімен, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат іс-әрекеттер жасауға тартып жүрген өзге де адамдармен жеке профилактикасы шараларын қоса жүзеге асыратын құқықтық, педагогикалық және өзге де шаралар жүйесі;

      4) кәмелетке толмағанды бағып-күту - кәмелетке толмағанның ата-анасының немесе басқа да заңды өкілдерінің оның толыққанды дамуы, оның мүліктік және мүліктік емес құқықтары мен мүдделерін және мемлекеттік ең төмен әлеуметтік стандарттарды қорғау үшін жағдай жасауы;

      5) кәмелетке толмағанды тәрбиелеу - балаға қоғамда қалыптасқан және оның рухани, дене бітімі, имандылық, психикалық, мәдени, зияткерлік жағынан дамуына және әлеуметтік ортаның теріс ықпалынан қорғауға бағытталған мінез-құлық ережелері мен нормаларын дарыту жөніндегі ата-анасының немесе басқа да заңды өкілдерінің, сондай-ақ мемлекеттік органдар қызметкерлерінің тарапынан оған әсер ететін үздіксіз процесс;

      6) қадағалаусыз қалған бала - ата-анасының немесе олардың заңды өкілдерінің, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды қадағалауды жүзеге асыруға міндетті оқыту, тәрбиелеу және өзге де мекеме педагогтарының, тәрбиешілерінің және басқа да қызметкерлерінің тарапынан оны тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөніндегі міндеттерді орындамауы немесе тиісінше орындамауы салдарынан не оның үйден немесе баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардан өз бетімен кетуі салдарынан мінез-құлқына бақылау болмаған кәмелетке толмаған бала;

      7) қадағалаусыз қалу - кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтар жасауына ықпал ететін, олардың мінез-құлқы мен тұрмыс жағдайына тиісінше бақылаудың жоқтығымен сипатталатын әлеуметтік құбылыс;

      8) Алынып тасталды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

      9) панасыз қалған бала - тұрғылықты жері жоқ қадағалаусыз қалған бала;

      10) тұрмысы қолайсыз отбасы - кәмелетке толмағандардың ата-анасы немесе заңды өкілдері оларды тәрбиелеу, оқыту, бағып-күту жөніндегі өз міндеттерін орындамайтын және (немесе) олардың

      мінез-құлқына теріс әсер ететін отбасы.

      Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.07.10 № 176-IV, өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.04.29 № 272-IV; 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-бап. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдары

      1. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

3-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк саясат

      1. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк саясат құқықтық саясаттың бiр бөлiгi болып табылады және ол кәмелетке толмағандар үшiн құқықтық және әлеуметтiк кепiлдiктер жасау, кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалу профилактикасының жүйесiн құрайтын органдар мен мекемелердi материалдық-техникалық, қаржылық, ғылыми-әдiстемелiк және кадрлармен қамтамасыз етудi қамтиды.

      2. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк саясат:

      1) заңдылық;

      2) кәмелетке толмағандарға iзгiлiкпен қарау;

      3) отбасын қолдау;

      4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы шараларын қолданудағы кешендiлiк;

      5) арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандармен жеке жұмыс жүргiзу;

      6) құпиялылық;

      7) ғылыми негiздiлiк;

      8) жүйелiлiк принциптерi бойынша жүзеге асырылады.

      3. Мемлекеттiк саясаттың мақсаты:

      1) балалардың дене бiтiмi, зияткерлiк, рухани және имандылық дамуына, оларды патриоттыққа, азаматтыққа және бейбiтшiлiк сүйгiштiкке тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың қоғам мүдделерiмен, мемлекет халықтарының дәстүрлерiмен, ұлттық және әлемдiк мәдениеттiң жетiстiктерiмен ұштасқан жеке басын тәрбиелеуге ықпал ету;

      2) девиантты мiнез-құлықты балаларды әлеуметтік оңалту және кәмелетке толмағандардың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетiн қалыптастыру жөнiндегi мақсатты жұмысты қамтамасыз ету;

      3) кәмелетке толмағандармен жеке профилактикасы шаралары жүргiзу үшiн құқықтық негiздердi қалыптастыру;

      4) кәмелетке толмаған баланың ата-анасымен және басқа да заңды өкiлдерiмен өзара қарым-қатынас жасау;

      5) балаларды оқыту, тәрбиелеу, емдеу, спорт және өзге де мекемелерінің тиісті дәрежеде жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

      6) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзғаны үшiн жауапкершiлiктi белгiлеу;

      7) қызметi әлеуметтiк тапсырыстар беру және Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес өзге де шаралар арқылы кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөнiндегi шараларды жүзеге асырумен байланысты коммерциялық емес ұйымдарды мемлекеттiк қолдау арқылы жүзеге асырылатын кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы болып табылады.

      Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.07.2014 № 236-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк органдардың негiзгi мiндеттерi

      Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк органдардың негiзгi мiндеттерi:

      1) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат iс-әрекеттердiң алдын алып, олардың жасалуына ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтау және жою;

      2) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды қамтамасыз ету;

      3) арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды әлеуметтiк оңалту;

      4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын қалыптастыру;

      5) кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасауға тарту фактiлерiн анықтап, жолын кесу;

      6) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алу жөнiндегi заңды тұлғалардың қызметiн үйлестiру болып табылады.

      Ескерту. 4-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV; 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

5-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк реттеу

      Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк реттеудi Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкiметi, орталық атқарушы органдар, сондай-ақ жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.

      Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалу профилактикасының жүйесi

      1. Кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алу жүйесiне iшкi iстер, білім беру, денсаулық сақтау органдары, халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясатты iске асыруды үйлестiретiн мемлекеттік орган, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, кәмелетке толмағандардың iстерi және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссиялар және өз құзыретi шегiнде өзге де мемлекеттік органдар кiредi.

      2. Iшкi iстер, білім беру, денсаулық сақтау органдарында және жергiлiктi атқарушы органдарда Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөніндегі жекелеген функцияларды жүзеге асыратын мекемелер құрылуы мүмкiн.

      3. Өзге ұйымдар кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалу жағдайының профилактикасына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қатысады.

      Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілдi - ҚР 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

2-тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттік органдар мен мекемелердің функциялары және өкілеттіктері

7-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

      Қазақстан Республикасының Үкiметi:

      1) мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттары мен оны жүзеге асыру жөнiндегi шараларды әзiрлейдi;

      2) кәмелетке толмағандардың әлеуметтiк қорғалу жүйесiн айқындайды;

      3) кәмелетке толмағандардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн сақтау және қорғау, бала құқықтарын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдардың желiсiн дамыту жөнiндегi шараларды әзiрлейдi және iске асырады;

      4) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөніндегi ведомствоаралық комиссияны құрады;

      4-1) Кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияның қызметі туралы үлгілік ережені бекітеді;

      5) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      6) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

      Ескерту. 7-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 № 294-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-бап. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың құзыретi

      1. Жергiлiктi өкiлдi органдар өз құзыретi шегiнде:

      1) жергiлiктi бюджеттердi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасына арналған шығыстар бөлiгiнде бекiтедi және олардың атқарылуын бақылайды;

      2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың құрамын бекiтедi;

      3) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

      2. Жергiлiктi атқарушы органдар кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы өз жұмысын жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейлерiне сәйкес және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген құзыретi шегiнде ұйымдастырады.

      3. Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары:

      1) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың дербес құрамын бекiту үшiн тиiстi мәслихаттарға ұсынады және олардың жұмысын ұйымдастырады;

      2) өңiрлiк медициналық-әлеуметтік есепке алуды жүргiзедi;

      3) арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жұмысқа орналастыру және тұрмыстық жағдайын жасау, өзге де көмектер көрсету жөнiндегi шараларды қолданады;

      4) қызметтерi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, жасөспiрiмдердiң салауатты өмiр салтын насихаттау, құқықтық сауаттылығын арттыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға байланысты коммерциялық емес және өзге де ұйымдарға ұйымдастырушылық-әдiстемелiк көмек көрсетедi;

      4-1) Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен бейімдеу орталықтарында үш жастан он сегiз жасқа дейiнгi қадағалаусыз және панасыз қалған кәмелетке толмағандарды, ата-анасының немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорлығынсыз қалған кәмелетке толмағандарды, өміріне немесе денсаулығына тікелей қатер төнген кезде қорғаншылық және қамқоршылық органы ата-анасынан (олардың біреуінен) немесе оларды қамқорлығына алған басқа да адамдардан алып қойған кәмелетке толмағандарды, арнаулы білім беру ұйымдарына жіберілетін кәмелетке толмағандарды, сондай-ақ әлеуметтік бейімсіздікке және әлеуметтік депривацияға алып келген қатыгездікпен қарау салдарынан арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды күтіп-бағады;

      4-2) Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен арнаулы білім беру ұйымдарында он бiр жастан он сегiз жасқа дейiнгi девиантты мiнез-құлықты кәмелетке толмағандарды күтіп-бағады;

      5) кәмелетке толмағандар үшiн, оның iшiнде бала құқығын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдардың әлеуметтiк инфрақұрылымының қалыптасуын қамтамасыз етедi және олардың қызметтерiнiң мониторингiн жүргiзедi.

      4. Аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары:

      1) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың дербес құрамын бекiту үшiн тиiстi мәслихаттарға ұсынады және олардың жұмысын ұйымдастырады;

      2) дербес медициналық-әлеуметтік есепке алуды жүргiзедi;

      3) кәмелетке толмағандарға арналған әлеуметтiк инфрақұрылымның қалыптасуына жәрдемдеседi;

      4) арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жұмысқа орналастыру және оларға тұрмыстық жағдай жасау, өзге де көмек көрсету жөнiндегi шараларды қолданады;

      5) қызметтерi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, жасөспiрiмдердiң салауатты өмiр салтын насихаттау, құқықтық сауаттылығын арттыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға байланысты коммерциялық емес және өзге де ұйымдарға ұйымдастырушылық-әдiстемелiк көмек көрсетедi.

      Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-бап. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегі комиссиялар

      1. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссия кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк органдар мен мекемелердің қызметiн үйлестiрудi қамтамасыз ететiн тұрақты жұмыс iстейтiн алқалы орган болып табылады.

      2. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi ведомствоаралық комиссия – балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органның жанынан, ал облыстық, қалалық, аудандық – қалада, аудандық комиссиялар тиiстi жергiлiктi атқарушы орган (әкiмдiк) жанынан құрылады.

      3. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссия аудан орталығынан едәуiр қашықтықта орналасқан кент, ауыл, ауылдық округ әкiмi жанынан құрылуы мүмкiн. Кент, ауыл, ауылдық округ әкiмi жанындағы кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның аудандық комиссияның құқықтары мен мiндеттерi болады. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi кенттiк, ауылдық, ауылдық округтiк комиссияны құру туралы шешiмдi облыс әкiмдiгi қабылдайды, ал оның дербес құрамын тиiстi ауданның мәслихаты бекiтедi.

      4. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссия төраға, төрағаның орынбасары, комиссия мүшелерi және хатшы құрамында құрылады. Тиісті әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктің әкімі басқаратын кенттік, ауылдық комиссияны және ауылдық округ комиссиясын қоспағанда, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк әкiмiнің орынбасары комиссия төрағасы болып табылады. Хатшы тиісті мемлекеттiк органның аппаратында штаттық лауазымды атқарады.

      5. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның құрамына тиiстi мәслихаттардың депутаттары, iшкi iстер, бiлiм беру, мәдениет, денсаулық сақтау, әдiлет органдарының, жұмыспен қамту, қамқоршылық пен қорғаншылық мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның, кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасына мүдделi қоғамдық және өзге де ұйымдардың өкілдері кіреді.

      6. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялар өз құзыретi шегiнде:

      1) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау және қалпына келтiру, кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтардың жасалуына ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтау және жою, балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу, кәмелетке толмағандарды зорлық-зомбылықтан және қатыгездікпен қараудан, кәмелетке толмағандар арасындағы қоғамға жат әрекеттерден қорғау жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;

      2) мемлекеттiк органдардың кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасы, оларды әлеуметтік оңалту жөніндегі қызметін жетілдіруге бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлейдi;

      3) баланың құқықтарын қорғау жөнiндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдарда кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту, күтіп-бағу жағдайларын бақылауды қамтамасыз етуге қатысады;

      4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының, сондай-ақ кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың жай-күйiн зерделейдi және осы мәселелер бойынша әлеуметтік зерттеулер жүргiзудi ұйымдастырады;

      5) баланың құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын ұйымдар желiсiн дамытуға жәрдем көрсетеді және олардың қызметiнiң мониторингiн қамтамасыз етедi;

      6) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасымен айналысатын органдар мен ұйымдардың оң жұмыс тәжiрибесiн жинақтап қорытады және таратады, оларға әдiстемелiк және практикалық көмек көрсетедi;

      7) мүдделi мемлекеттiк органдар басшыларының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасы, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру жөнінде жүргiзген жұмыстары туралы есептерiн тыңдайды және жетекшiлiк ететiн мәселелер бойынша олардың арасында ақпарат алмасуды ұйымдастырады;

      8) кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберу мәселелерi бойынша сотқа материалдар дайындауға қатысады;

      9) қылмыстық-атқару жүйесiнiң мекемелерiнен босатылған не арнаулы бiлiм беру ұйымдарынан және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарынан оралған кәмелетке толмағандарды жұмысқа және тұрмыста орналастыруда, сондай-ақ өмірлік қиын жағдайда жүрген кәмелетке толмағандарды әлеуметтiк оңалту жөнiндегi өзге де функцияларды жүзеге асыруда мүдделi органдардың қызметiн үйлестiреді;

      10) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың, кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылықтың және қатыгездікпен қараудың профилактикасы жөнінде жүргiзiлген жұмысты бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауды ұйымдастырады;

      11) кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі төмен тұрған комиссиялардың қызметіне мониторингті жүзеге асырады;

      12) кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі төмен тұрған комиссиялардың қызметін үйлестіреді.

      7. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларды құру тәртiбi және олардың қызметiн ұйымдастыру Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.

      Ескерту. 9-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV; 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен; 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

10-бап. Iшкi iстер органдарының құзыретi

      Iшкi iстер органдары өз құзыретi шегiнде:

      1) осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 1) - 12) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандарды, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту, бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын және (немесе) олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн олардың ата-аналарын немесе заңды өкiлдерiн анықтайды, есебiн жүргiзедi және оларға қатысты жеке профилактикасы шаралары жүргiзедi;

      2) кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар, қоғамға қарсы iс-әрекеттер жасауға тартатын не балаларға қатысты басқа да құқыққа қарсы ic-әрекеттер жасайтын адамдарды, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын немесе тиiсiнше орындамайтын, не олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн кәмелетке толмағандардың ата-аналары мен заңды өкiлдерiн, педагогтарды, тәрбиешiлердi, оқу, тәрбие және кәмелетке толмағандарды қадағалауды жүзеге асыруға мiндеттi өзге де мекеменiң басқа да қызметкерлерiн анықтайды және оларды Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа тарту жөнiнде шаралар қолданады;

      3) кәмелетке толмағандар жасаған немесе олардың қатысуымен жасалған қылмыстық және әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы арыздар мен хабарламаларды белгiленген тәртiппен қарайды және оларға

      итермелейтiн себептер мен жағдайларды жою жөнiнде шаралар қолдану туралы ұсыныстар енгiзедi, олардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етедi;

      4) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды мемлекеттiк мекемелерге жiберуге немесе кәмелетке толмағандарды қамқоршылыққа немесе қорғаншылыққа алуды ресiмдеуге жәрдемдеседi;

      5) арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберiлетiн кәмелетке толмағандарға қатысты материалдарды дайындауға қатысады;

      6) пробация қызметінің есебінде тұрған кәмелетке толмағандардың өмір салтына және мінез-құлқына бақылау жасауды қамтамасыз етеді;

      7) балаларды тәрбиелеу, оқыту және бағып-күту бойынша өз мiндеттерiн орындамайтын және (немесе) олардың мiнез-құлқына керi әсер ететiн, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 74-бабының тәртiбiмен жазасын өтеу кейiнге қалдырылған сотталған әйелдерге қатысты материалдарды дайындайды;

      8) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз, панасыз қалуы, құқық бұзушылықтары туралы және қоғамға жат iс-әрекеттерi, оған итермелейтiн себептер мен жағдайлар туралы мүдделi органдар мен мекемелердi хабардар етедi;

      9) кәмелетке толмағандарды, олардың ата-аналарын және басқа заңды өкiлдерiн құқықтық тәрбиелеуде бiлiм беру органдарына жәрдемдеседi;

      10) он сегіз жасқа толмаған және қылмыстық құқық бұзушылықтар жасаған адамдарды оқшаулау қажет болса, арнаулы мекемелерде ұстайды.

      Қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толмаған және қылмыстық құқық бұзушылықтар жасаған, сондай-ақ ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына жіберілетін кәмелетке толмағандар сот шешімі заңды күшіне енгенге дейін ата-аналарына, оларды тәрбиелеу жөніндегі міндеттер заңмен жүктелген қорғаншыларына, қамқоршыларына және өзге де адамдарға беріледі;

      11) кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарына ішкі істер органдары қызметінің барысында ұсталған, үш жастан он сегiз жасқа дейiнгi қадағалаусыз және панасыз қалған балаларды, сондай-ақ уақтылы орналастыру мүмкіндігі болмаған жағдайда ата-анасының немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорлығынсыз қалған балаларды жеткізеді;

      12) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 18.04.2017 № 58-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Кәмелетке толмағандарды бейiмдеу орталықтары

      1. Кәмелетке толмағандарды бейiмдеу орталықтары (бұдан әрi – Орталық):

      1) ата-анасын немесе басқа да заңды өкiлдерiн анықтау және оларға беру үшiн үш жастан он сегiз жасқа дейiнгi қадағалаусыз және панасыз қалған;

      2) уақтылы орналастыру мүмкiндiгi болмаған жағдайда ата-аналарының немесе оларды алмастырушы адамдардың қамқорлығынсыз қалған, сондай-ақ олардың өмiрiне немесе денсаулығына тiкелей қауiп төнген кезде қорғаншылық және қамқоршылық органы ата-анасынан (олардың бiреуiнен) немесе оларды қамқорлыққа алған басқа да адамдардан алып қойған;

      3) арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберілетін;

      4) әлеуметтік бейімсіздікке және әлеуметтік депривацияға әкеп соққан қатыгездікпен қарау салдарынан арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды қабылдауды және уақытша ұстауды қамтамасыз ететін, білім беру органдарының қарамағындағы ұйымдар болып табылады.

      2. Кәмелетке толмағандарды Орталыққа орналастыруға:

      1) осы баптың 1-тармағының 3) тармақшасында көрсетілген кәмелетке толмағандарға қатысты - соттың қаулысы;

      2) осы баптың 1-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген кәмелетке толмағандарға қатысты - қорғаншылық және қамқоршылық органының қаулысы;

      3) осы баптың 1-тармағының 4) тармақшасында көрсетілген кәмелетке толмағанды жеткізген адамның өтініші негіздер болып табылады.

      3. Түнгi уақытта, демалыс немесе мереке күндерi, сондай-ақ өзге де ерекше жағдайларда кәмелетке толмағандар Орталық әкімшілігі актісінің негiзiнде Орталыққа орналастырылуы мүмкiн, бұл туралы жиырма төрт сағат iшiнде Орталық әкiмшiлiгi прокурорды жазбаша түрде хабардар етедi. Кәмелетке толмағандарға қатысты материалдар оларды одан әрi ұстау не орналастыру туралы мәселенi шешу үшiн Орталыққа орналастырылған кезден бастап үш тәулiктiң iшiнде қорғаншылық және қамқоршылық органына ұсынылады.

      4. Кәмелетке толмағандарды Орталыққа орналастыру үшiн қажеттi құжаттарды жинақтауды iшкi iстер органдары немесе қорғаншылық және қамқоршылық органдары қамтамасыз етедi.

      5. Кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмi үш айдан аспауға тиiс.

      6. Кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмiне денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган жариялаған карантин кезеңi, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың ауруына байланысты стационарлық медициналық мекемеде болу уақыты кірмейдi.

      7. Орталыққа алкогольден, есiрткiден немесе уытқұмарлықтан масаң күйдегі кәмелетке толмағандар, сондай-ақ психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтарының (ауруларының) көріністері бар кәмелетке толмағандар орналастырылмайды.

      7-1. Орталыққа қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қаулысы бойынша орналастырылған кәмелетке толмағандар көрсетілген органның қаулысы негізінде ғана шығарылады.

      8. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. 11-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 18.02.2014 № 175-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.05.2022 № 118-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

12-бап. Бiлiм беру органдарының құзыретi

      Бiлiм беру органдары өз құзыретi шегiнде:

      1) арнаулы бiлiм беру ұйымдарының және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарының, сондай-ақ бала құқығын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын өзге де ұйымдар жүйесiн дамыту жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;

      2) кәмелетке толмағандардың жазғы демалысын, бос уақытын және еңбекпен қамтылуын ұйымдастыруға қатысады;

      3) дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беретiн оқу орындарына бармайтын кәмелетке толмағандарды анықтайды және есепке алады, олармен және олардың ата-аналарымен немесе заңды өкiлдерiмен жеке профилактикасы шаралары жүргiзедi;

      4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын қалыптастыруға, олардың бойына имандылық пен салауатты өмiр салтының берiк негiздерiн дарытуға бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлеп, бiлiм беру ұйымдарының жұмыс тәжiрибесiне енгiзедi;

      5) дамуында немесе мiнез-құлқында ауытқушылықтары бар кәмелетке толмағандарды анықтайтын психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссияларды құрады, олардың кешендi түрде тексерiлуiн жүргiзедi және оларды одан әрi оқыту және тәрбиелеу нысандарын анықтау жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi;

      6) девиантты мiнез-құлықты кәмелетке толмағандарды, тұрмысы қолайсыз отбасыларын анықтауға, оларды iшкi iстер органдарында есепке алуға және олармен жеке профилактикасы шаралары жүргiзуге қатысады;

      7) жалпы бiлiм беретiн оқу орындарында қол жетерлiк спорт секцияларын, техникалық және өзге де үйiрмелер, клубтар ұйымдастыруды қамтамасыз етедi және оларға кәмелетке толмағандарды тартады;

      7-1) пробация қызметі әзірлеген әлеуметтік-құқықтық көмек көрсетудің жеке бағдарламасына сәйкес пробация қызметінің есебінде тұрған кәмелетке толмағандарға орта білім алуға көмек көрсетеді;

      8) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      9) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 12-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 18.04.2017 № 58-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

13-бап. Арнаулы бiлiм беру ұйымдары

      1. Арнаулы бiлiм беру ұйымдары оқу-тәрбие немесе емдеу-тәрбие мекемелерi болып табылады және әкiмшiлiк жазалау шараларына әкеп соғатын құқық бұзушылықтарды жүйелi түрде жасайтын, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта бiлiм алудан қасақана жалтаратын, отбасынан және балалардың оқу-тәрбие ұйымдарынан үнемi кетiп қалатын, өзге де қоғамға жат iс-әрекеттер жасайтын он бiр жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және әлеуметтiк оңалту мақсатында құрылады.

      2. Кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберудiң орындылығы туралы шешiмдi қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның арызы бойынша сот не ішкі істер органы қабылдайды. Алкогольдік ішімдіктерді, есiрткi және психотроптық заттарды, сол тектестерді құмарлықпен салынып пайдаланатын кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберу туралы мәселенi қарау кезiнде мiндеттi түрде оларға психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылығынан (ауруынан) емдеуден өтуді тағайындаудың орындылығы зерттеледi.

      3. Кәмелетке толмаған бала арнаулы бiлiм беру ұйымына бiр айдан бiр жылға дейiнгi мерзiмге жiберiлуi мүмкiн.

      4. Кәмелетке толмағанның арнаулы бiлiм беру ұйымында болуы оның кәмелеттiк жасқа толуына байланысты, сондай-ақ мекеме әкiмшiлiгiнiң не кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi аумақтық комиссияның ұсыныстары негiзiнде арнаулы білім беру ұйымы орналасқан жердегі сот кәмелетке толмаған бала өзiнiң түзелуi үшiн бұл шараны қолдануды бұдан әрi қажет етпейдi деген қорытындыға келген жағдайда мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн.

      5. Кәмелетке толмағандардың арнаулы бiлiм беру ұйымдарында болуының сот белгіленген мерзімін осы баптың 2 және 3-тармақтарында белгiленген тәртіппен, тек қана мына жағдайларда:

      1) кәмелетке толмаған адамның өтінішхаты негізінде, кәмелетке толмаған адамның жалпы бiлiм беретін немесе кәсiптік даярлықты аяқтауы қажет болған, бiрақ ол кәмелеттiк жасқа толғанға дейiн;

      2) әкiмшiлiк жазалау шараларына әкелiп соғатын құқық бұзушылықтарды жүйелi түрде жасаған, орта бiлiм алудан қасақана жалтарған, арнаулы бiлiм беру ұйымынан өз еркiмен кетiп қалған, өзге де қоғамға жат ic-әрекеттер арнаулы білім беру ұйымы орналасқан жердегі сот ұзартуы мүмкін.

      6. Арнаулы бiлiм беру ұйымының тәрбиеленушiсi қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жасқа дейiн қылмыс белгiлерi бар қоғамдық қауiптi әрекет жасаған жағдайда, ол осы Заңның 14-бабында белгiленген тәртiппен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымына жiберiлуi мүмкiн.

      7. Кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберу туралы мәселенi қарау кезiнде прокурордың қатысуы мiндеттi болады.

      8. Осы баптың 1-тармағында аталған кәмелетке толмағандарды анықтауды және есепке алуды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына орналастыру үшiн қажеттi құжаттарды жинауды қамтамасыз етедi.

      8-1. Кәмелетке толмаған баланы арнаулы білім беру ұйымдарына жіберу тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде айқындалады.

      9. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарының әкiмшiлiгi:

      1) кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң, аталған мекеменiң аумағын күзетудi, тәрбиеленушiлердiң жеке қауiпсiздiгiн және олардың терiс әсерден барынша қорғалуын, аталған мекеменiң аумағына бөгде адамдардың еркiн кiруiн және одан тәрбиеленушiлердiң өз еркiмен кетуiн шектеудi, кәмелетке толмағандарды тәулiк бойы, оның iшiнде ұйқыға бөлiнген уақытта қадағалау мен бақылауды, кәмелетке толмағандардың өздерiн, олардың заттары мен тынығатын бөлмелерiн тексерiп қарауды қамтитын арнайы жағдайларын қамтамасыз етедi;

      2) аталған мекеменiң орналасқан жерi бойынша және кәмелетке толмағандардың тұрғылықты жерi бойынша iшкi iстер органдарына олардың өз еркiмен кетiп қалу фактiлерi туралы хабарлайды және оларды iздестiрiп, қайтаруға тiкелей қатысады;

      3) кәмелетке толмаған баланы аталған мекемеден шығару туралы хабарламаны, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаға мiнездеменi және онымен алдағы уақытта жеке профилактикасы шаралары жүргiзудiң, жұмысқа орналасуына және тұрмыстық жағдайын қалыптастыруға көмек көрсетудiң қажеттiлiгi туралы нұсқауларды кәмелетке толмаған баланың тұрғылықты жерiндегi кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияға олардың болу мерзiмi аяқталғанға дейiн бiр айдан кешiктiрмей жiбередi.

      10. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарына өздерiн аталған мекемелерде бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулары бар кәмелетке толмағандар орналастырылмайды. Мұндай аурулардың тiзбесiн денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекiтедi.

      11. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарын құру, қызметiн ұйымдастыру тәртiбi және оларда кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң шарттары Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органы бекiткен осы ұйымдар туралы ережемен айқындалады.

      12. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешiмдi жергiлiктi атқарушы органдар қабылдайды.

      Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.07.27 № 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.10 № 176-IV, 2010.11.23 № 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 31.10.2015 № 378-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-бап. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдары

      1. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдары оқу-тәрбие немесе емдеу-тәрбие мекемелері болып табылады және кәмелетке толмағандарды тәрбиелеудің, оқытудың және әлеуметтік оңалтудың ерекше жағдайларын қамтамасыз ету мақсатында құрылады.

      2. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына тәрбиелеудің, оқытудың ерекше жағдайларын қажет ететін және арнаулы педагогикалық тәсілді талап ететін он бір жастан он сегіз жасқа дейінгі:

      1) қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толмауына не татуласуға байланысты өздеріне қатысты сотқа дейінгі тергеп-тексеру тоқтатылған, аса ауыр қылмыстар немесе екі және одан көп қоғамға қауіпті іс-әрекеттер жасаған кәмелетке толмағандар;

      2) олар ауырлығы орташа қылмыс немесе ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталған және оларды сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 83-бабында көзделген тәртіппен қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатқан жағдайларда, орналастырылады.

      3. Қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толмаған кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына жіберудің орындылығы туралы шешімді ішкі істер органының ұсынысы бойынша сот қабылдайды.

      Осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген кәмелетке толмаған адамды ерекше режимде ұстайтын ұйымдарға жіберу туралы ұсынуды ішкі істер органдары көрсетілген кәмелетке толмаған адамға қатысты қылмыстық істі тоқтату туралы қаулы шығарылған күннен бастап отыз тәулік ішінде сотқа жібереді.

      Ерекше жағдайларда бұл мерзім ішкі істер органы бастығының немесе прокурордың қаулысы негізінде отыз тәулікке дейін ұзартылуы мүмкін.

      4. Осы баптың 3-тармағында көрсетілген материалдар оларды сотқа жіберу алдында кәмелетке толмаған балаға және оның заңды өкілдеріне танысу үшін ұсынылады.

      Мүдделі адамдар көрсетілген материалдармен танысқандығы туралы ұсынылған материалда тиісті жазба жасайды.

      5. Кәмелетке толмаған бала ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына алты айдан екі жылға дейінгі мерзімге жіберілуі мүмкін.

      Кәмелетке толмаған баланы ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарында ұстауға:

      1) осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасында аталған адамдарға қатысты – сот қаулысы;

      2) осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасында аталған адамдарға қатысты – сот үкімі негіз болып табылады.

      Кәмелетке толмаған баланың ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымында болуы адамның кәмелетке толуына байланысты, сондай-ақ егер ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымы әкімшілігінің ұсынысы негізінде сот кәмелетке толмаған бала өзінің түзелуі үшін осы шараны қолдануды бұдан былай қажет етпейді деген қорытындыға келген болса, мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.

      7. Кәмелетке толмаған баланың ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымында болуының сот айқындаған мерзімі осы баптың 3-тармағында белгіленген тәртіппен, тек қана мынадай:

      1) кәмелетке толмаған адамның келісімімен не өтінішхаты бойынша, кәмелетке толмаған адамның жалпы білім беретін немесе кәсіптік даярлықты аяқтауы қажет болған, бірақ ол кәмелеттік жасқа толғанға дейін;

      2) қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толғанға дейін қылмыстық құқық бұзушылық белгілері бар қоғамға қауiптi іс-әрекет жасаған жағдайда ұзартылуы мүмкін.

      8. Кәмелетке толмаған баланы ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына жіберу туралы мәселені қарау кезінде прокурордың қатысуы міндетті.

      9. Кәмелетке толмаған баланы ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына орналастыру үшін қажетті құжаттарды жинауды ішкі істер органдары қамтамасыз етеді.

      10. Осы баптың 2-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына жіберу тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде айқындалады.

      Осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасында көрсетілген кәмелетке толмағандарды жіберу тәртібі Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінде айқындалады.

      11. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарының әкімшілігі:

      1) ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымының аумағын күзетуді, тәрбиеленушілердің жеке қауіпсіздігін және олардың теріс әсерден барынша қорғалуын, ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымының аумағына бөгде адамдардың еркін кіруін және одан тәрбиеленушілердің өз еркімен кетіп қалуын шектеуді, кәмелетке толмағандарды тәулік бойы, оның ішінде ұйқыға бөлінген уақытта байқау мен бақылауды, кәмелетке толмағандардың өздерін, олардың заттары мен ұйықтайтын үй-жайларын тексеріп қарауды қамтитын кәмелетке толмағандарды ұстаудың арнаулы жағдайларын қамтамасыз етеді;

      2) ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымының орналасқан жері бойынша және кәмелетке толмағандардың тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарына олардың өз еркімен кетіп қалу фактілері туралы хабарлайды және оларды іздестіру мен қайтаруға тікелей қатысады;

      3) кәмелетке толмаған баланы ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымынан онда болу мерзімі аяқталғанға дейін бір айдан кешіктірмей шығару туралы хабарламаны, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаға мінездемені және онымен жеке профилактикалық жұмысты одан әрі жүргізудің, оның жұмысқа орналасуына және тұрмыстық жағдайын жасауға көмек көрсетудің қажеттілігі туралы ұсынысты кәмелетке толмаған баланың тұрғылықты жері бойынша кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссияға жібереді.

      12. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына өздерін көрсетілген ұйымдарда ұстауға және оқытуға кедергі болатын аурулары бар кәмелетке толмағандарды орналастыруға болмайды. Мұндай аурулардың тізбесін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      13. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарын құру, олардың қызметін ұйымдастыру тәртібі және оларда кәмелетке толмағандарды ұстаудың шарттары Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы орталық атқарушы органы бекіткен осы ұйымдар туралы ережемен айқындалады.

      14. Ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымын құру, қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешімді жергілікті атқарушы органдар қабылдайды.

      Ескерту. 14-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.11.23 № 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 04.07.2014 № 233-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-1-бап. Кәмелетке толмағандарды арнаулы мекемелер мен ұйымдардан шығару (босату) негіздері

      1. Кәмелетке толмағандар арнаулы білім беру ұйымдарынан мынадай жағдайда:

      1) сот айқындаған мерзім өткенде, осы мерзім өткен күні;

      2) кәмелеттік жасқа толған күні мерзімінен бұрын;

      3) егер мекеме әкімшілігінің не кәмелетке толмағандардың ісі және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі аумақтық комиссияның ұсынуы негізінде сот кәмелетке толмаған адам осы шараның одан әрі қолданылуын қажет етпейді деген түйінге келсе, соттың тиісті шешімі келіп түскен күні, ал егер соттың шешімі жұмыс күні аяқталғаннан кейін алынса, онда келесі күні, мерзімінен бұрын;

      4) кәмелетке толмаған адам ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына жіберілгенде;

      5) осы Заңға сәйкес кәмелетке толмаған адамның осы мекемеде болуы мүмкін болмайтын мән-жайлар туындағанда шығарылады.

      2. Кәмелетке толмағандар ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымдарынан мынадай жағдайда:

      1) сот айқындаған мерзім аяқталғанда;

      2) кәмелетке толуына байланысты мерзімінен бұрын;

      3) мерзімінен бұрын, егер сот мекеме әкімшілігінің немесе кәмелетке толмағандар істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі аумақтық комиссия ұсынысының негізінде кәмелетке толмаған осы шараны өзін түзеуге одан әрі қолдануды қажет етпейді деген қорытындыға келсе;

      4) осы Заңға сәйкес аталған мекемеде кәмелетке толмағанның болуы мүмкін болмайтын мән-жайлар туындағанда шығарылады.

      3. Кәмелетке толмағандар Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарынан мынадай жағдайда:

      1) ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері анықталғанда және оларға берілгенде;

      2) арнаулы білім беру ұйымдарына, ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымдарына орналастырылғанда;

      3) балалар үйіне (интернатқа) орналастырылғанда;

      4) сот үкімі заңды күшіне енгенде;

      5) осы Заңға сәйкес аталған мекемеде кәмелетке толмағанның болуы мүмкін болмайтын мән-жайлар туындағанда босатылады.

      Ескерту. Заң 14-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.05.2022 № 118-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. Денсаулық сақтау органдары

      Денсаулық сақтау органдары өз құзыретi шегiнде:

      1) кәмелетке толмағандар, олардың заңды өкiлдерi арасында санитариялық-эпидемиологиялық бiлiмдi таратуды, сондай-ақ саламатты өмiр салтын насихаттауды;

      2) кәмелетке толмағандар арасындағы психикаға белсенді әсер ететін заттарды медициналық емес мақсатта тұтыну және осымен байланысты құқық бұзушылықтар профилактикасы жөніндегі iс-шараларды әзiрлеуді және iске асыруды;

      3) заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалған үш жасқа дейiнгi адасқан, тастанды және басқа да балалардың тәулiк бойы қабылдануын және бағып-күтiлуiн;

      4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесiнiң мемлекеттiк органдары мен мекемелерiне, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың заңды өкiлдерiне консультациялық көмек көрсетудi;

      5) алкогольдiк, есiрткiлiк және уытқұмарлық мас болу күйiндегi кәмелетке толмағандарды тәулiк бойы қабылдауды және оларға медициналық көмек көрсетудi;

      6) мiнез-құлқында ауытқушылықтары бар кәмелетке толмағандарға Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мамандандырылған диагностикалық және емдеу-қалпына келтiру көмегiн көрсетудi;

      6-1) кәмелетке толмаған адамға оның жеке басы туралы деректерді нақтылау және оны оңалту жөніндегі шаралар туралы ұсыныстарды дайындау мақсатында оған әлеуметтік-психологиялық зерттеп-қарау жүргізуді;

      6-2) қылмыстық қудалау органына және сотқа кәмелетке толмаған адамға жүргізілген әлеуметтік-психологиялық зерттеп-қарау туралы есепті (баяндаманы) ұсынуды және кәмелетке толмаған адамды әлеуметтік-психологиялық қолдау картасын жасауды;

      7) белгiленген тәртiппен арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберiлетiн кәмелетке толмағандардың денсаулық жағдайы туралы қорытындылар әзiрлеудi;

      8) психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтары (аурулары) бар кәмелетке толмағандарды анықтауды, есепке алуды, зерттеп-қарауды және медициналық-әлеуметтiк оңалтуды;

      9) жыныстық жолмен берiлетiн аурулардың көздерiн анықтауды, осындай аурулармен ауыратын кәмелетке толмағандарды тексеруден өткiзудi және емдеудi;

      10) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларға кәмелетке толмағандар арасында психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтарының (ауруларының) таралуы, сондай-ақ осы бапта көрсетілген функцияларды жүзеге асыратын денсаулық сақтау мекемелерiнiң орналасқан жерi, олардың қызметiнiң мүмкiндiктерi мен нәтижелерi туралы хабарлауды;

      11) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыруды ұйымдастырады.

      Ескерту. 15-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV, 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 05.07.2014 № 236-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

16-бап. Халықты жұмыспен қамту саласында мемлекеттiк саясатты iске асыруды үйлестiретiн мемлекеттiк орган

      Халықты жұмыспен қамту саласында мемлекеттiк саясатты iске асыруды үйлестiретiн мемлекеттiк орган Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес кәмелетке толмағандардың еңбек шарттарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады.

      Ескерту. 16-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.05.15 № 253 Заңымен.

17-бап. Әдiлет органдары

      Ескерту. 17-бап алып тасталды - ҚР 2012.01.18 № 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

18-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасына қатысушы өзге де мемлекеттiк органдар

      1. Мәдениет, ақпарат, дене шынықтыру, спорт және туризм органдары өз құзыретi шегiнде:

      1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      2) қызметтерi кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтары, қадағалаусыз және панасыз қалуы профилактикасының шараларын жүзеге асыруға байланысты балалар мен жастардың қоғамдық бiрлестiктерiне, әлеуметтiк мекемелерге, қорларға және өзге де мекемелер мен ұйымдарға жәрдемдеседi;

      3) кәмелетке толмағандардың демалысын, бос уақытын және еңбекпен қамтылуын ұйымдастыруға қатысады;

      4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын және салауатты өмiр салтын насихаттау мен қалыптастыру жөнiндегi қызметтi жүзеге асырады.

      2. Қамқоршылық және қорғаншылық органдары өз құзыретi шегiнде 19-баптың 1-тармағында аталған кәмелетке толмағандармен, егер олар жетiм болса немесе ата-аналарының және басқа заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалса, жеке профилактикасы шараларын жүргiзуге қатысады.

      Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөніндегі қызметті ұйымдастыру

19-бап. Жеке профилактикасы шаралары

      1. Жеке профилактикасы шаралары:

      1) қадағалаусыз және панасыз қалған;

      2) арнаулы бiлім беру ұйымдарында, ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында ұсталатын кәмелетке толмағандарға және олардың түлектеріне, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарында ұсталатын;

      3) адамның психикикасына дене мүшесi функциялары мен мiнез-құлқына керi әсерiн тигiзетiн алкогольдік ішімдіктерді, есiрткi құралдарын, психотроптық және өзге де күштi әсер ететiн заттарды шамадан тыс пайдаланатын;

      4) дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беретiн оқу орындарына бармайтын;

      4-1) өздеріне қатысты қорғау нұсқамасы шығарылған;

      5) әкімшілік құқық бұзушылықтар жасаған, сондай-ақ әкімшілік жауаптылықтан немесе тәрбиелік ықпал ету шаралары қолданыла отырып, тағайындалған әкімшілік жазаны орындаудан босатылған;

      6) қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін қылмыстық жауаптылықтан немесе жазадан Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабының бірінші бөлігі 3), 4), 9), 10) және 12) тармақтарының немесе 36-бабының негізінде, оның ішінде рақымшылық немесе кешірім жасау актісі негізінде босатылған;

      7) қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толмауына байланысты немесе психикасының бұзылуына байланысты емес психикалық дамуының кешеуiлдеуi салдарынан қылмыстық жауаптылыққа жатпайтын қылмыстық құқық бұзушылық белгiлерi бар іс-әрекеттер жасаған;

      8) күзетпен қамауға алуға байланысты емес бұлтартпау шаралары таңдап алынған, қылмыстық құқық бұзушылық жасады деп айыпталған немесе күдiктi болған;

      9) жазасын өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босатылған;

      10) жазасын өтеу кейiнге қалдырылған немесе үкiмнiң орындалуы кейiнге қалдырылған;

      11) қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнен босатылған;

      12) ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасағаны үшiн сотталған және сот тәрбиелiк ықпал етудiң мәжбүрлеу шараларын қолдану арқылы жазадан босатқан;

      13) шартты түрде, қоғамдық немесе түзеу жұмыстарына, бас бостандығынан айыруға байланысты емес өзге де жазалау шараларына сотталған кәмелетке толмағандарға қатысты жүргiзiледi.

      2. Егер кәмелетке толмағандардың ата-аналары, басқа да заңды өкiлдерi оларды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамаса, олардың мiнез-құлқына терiс әсер етсе, оларға қатысты, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат іс-әрекеттер жасауға тартып жүрген өзге де адамдарға қатысты да жеке профилактикасы шаралары жүргiзiледi.

      Ескерту. 19-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV, 2010.11.23 № 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2010.12.29 № 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 04.07.2014 № 233-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.07.2014 № 236-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

19-1-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шаралары

      1. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шаралары олардың тарапынан жаңа құқық бұзушылық жасаудың алдын алу, сондай-ақ оларды жасауға итермелейтін себептер мен жағдайларды жою мақсатында кәмелетке толмағандардың құқықтық санасына және мінез-құлқына мақсатты түрде жүйелі әсер ету үшін қолданылады.

      2. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шаралары:

      1) профилактикалық әңгімелесу;

      2) құқық бұзушылық жасауға итермелейтін себептер мен жағдайларды жою туралы ұсыныс;

      3) профилактикалық есепке алу және бақылау;

      4) арнаулы білім беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына жіберу;

      5) тәрбиелік ықпал ету шаралары;

      6) қорғау нұсқамасы;

      7) әкімшілік жаза қолдану;

      8) сот үкімі бойынша қабылданатын шаралар;

      9) медициналық-әлеуметтік есепке алу болып табылады.

      3. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шаралары осы шаралар қолданылатын кәмелетке толмағандардың жеке ерекшеліктері және олар жасаған құқық бұзушылықтың қоғамға қауіптілігінің сипаты мен деңгейі ескеріле отырып айқындалады.

      4. Мүдделі адамдар кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шараларын қолдану туралы шешімге Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағым жасауы мүмкін.

      5. Тұрмыстық зорлық-зомбылық жасаған кәмелетке толмағандарға қатысты құқық бұзушылықтың жеке профилактикасы шаралары Қазақстан Республикасының тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы заңнамасында белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып қолданылады.

      6. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шараларын есепке алу орталық атқарушы органдар белгілеген тәртіппен олардың құзыреті шегінде жүзеге асырылады.

      Ескерту. Заң 19-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.11.23 № 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

19-2-бап. Кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шараларын қолдануға негіздер

      1. Кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жеке профилактикасы шараларын қолдануға мына мән-жайлардың бірі:

      1) жеке және заңды тұлғалардың хабарламалары немесе өтініштері, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарламалар;

      2) құқық бұзушылық жасау не жасауға әрекет ету фактісін ішкі істер органы қызметкерінің тікелей анықтауы;

      3) мемлекеттік органдардан және жергілікті өзін өзі басқару органдарынан түскен материалдар негіз болып табылады.

      2. Құқық бұзушылық жасау туралы немесе оны жасау қатері туралы өтініштер мен хабарламаларды мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қарайды.

      Ескерту. Заң 19-2-баппен толықтырылды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

19-3-бап. Профилактикалық әңгімелесу

      1. Профилактикалық әңгімелесудің негізгі міндеттері құқыққа қарсы мінез-құлықтың себептері мен жағдайларын анықтау, құқық бұзушылықтың әлеуметтік және құқықтық салдарларын түсіндіру және заңға мойынсынушылық мінез-құлықтың қажеттігіне сендіру болып табылады.

      2. Профилактикалық әңгімелесуді құқық бұзушылықтың жеке профилактикасы шараларын қолдану құзыретіне жататын кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесінің мемелекеттік органы мен мекемесінің өкілі құқық бұзушылық жасаған немесе оған қатысты құқық бұзушылықтың жеке профилактикасы шараларын қолдануға негіз бар адаммен өткізеді.

      3. Профилактикалық әңгімелесу кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесі мемлекеттік органдарының қызметтік үй-жайларында, сондай-ақ тұратын жері, оқуы, жұмыс орны бойынша не тікелей құқық бұзушылық анықталған жерде өткізіледі және оның ұзақтығы бір сағаттан аспауға тиіс.

      4. Профилактикалық әңгімелесу өткізілетін кәмелетке толмаған адамға құқыққа қарсы іс-әрекеттерді тоқтату қажеттілігі туралы ескертіледі.

      5. Кәмелетке толмаған адаммен профилактикалық әңгімелесу оның ата-анасының, педагогтарының немесе басқа да заңды өкілдерінің қатысуымен өткізіледі.

      Ескерту. Заң 19-3-баппен толықтырылды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

19-4-бап. Құқық бұзушылық жасауға итермелейтін себептер мен жағдайларды жою туралы ұсыныс

      1. Құқық бұзушылық жасауға итермелейтін себептер мен жағдайлар анықталған жағдайда кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесінің мемлекеттік органдары тиісті ұйымның басшысына немесе лауазымды адамына оларды жою туралы ұсыныс жібереді.

      2. Тиісті ұйымның басшысы немесе лауазымды адамы ұсынысты алған күннен бастап бір ай мерзім ішінде кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесінің мемлекеттік органдарына ұсынысты қарау нәтижелері мен қолданылған шаралар туралы жазбаша түрде ақпарат беруге міндетті.

      Ескерту. Заң 19-4-баппен толықтырылды - ҚР 2010.04.29 № 272-IV Заңымен.

19-5-бап. Профилактикалық есепке алу және бақылау

      1. Профилактикалық есепке алу кәмелетке толмағандардың, кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөніндегі өз міндеттерін орындамайтын, сондай-ақ олардың мінез-құлқына теріс әсер ететін кәмелетке толмағандардың ата-анасының, заңды өкілдерінің мінез-құлқына профилактикалық бақылауды жүзеге асыру мақсатында ақпаратты жинау және тіркеу үшін жүргізіледі.

      2. Профилактикалық есепке:

      1) өздеріне қатысты қорғау нұсқамасы шығарылған;

      2) өздеріне қатысты бос уақытын шектеу және мінез-құлыққа ерекше талаптар белгілеу туралы шешім қабылданған;

      3) қылмыстық құқық бұзушылық белгілері бар, қылмыстық жауаптылық басталатын жасқа толмауына байланысты қылмыстық жауаптылыққа жатпайтын іс-әрекеттер жасаған;

      4) өздеріне қатысты қамаққа алумен байланысты емес бұлтартпау шаралары таңдап алынған, қылмыстық құқық бұзушылықтар жасады деп айыпталған немесе күдік келтірілген;

      5) жазасын өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босатылған;

      6) шартты түрде сотталған, қоғамдық жұмыстарға тартылуға сотталған, түзету жұмыстарына, бас бостандығынан айырумен байланысты емес өзге де жаза түрлеріне сотталған;

      7) қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнен босатылған кәмелетке толмағандар, сондай-ақ арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарының түлектері қойылады.

      3. Профилактикалық есепке кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөніндегі өз міндеттерін орындамайтын, сондай-ақ олардың мінез-құлқына теріс әсер ететін кәмелетке толмағандардың ата-анасы, заңды өкілдері қойылады.

      4. Профилактикалық есепке алуды ішкі істер органдары жүргізеді.

      5. Профилактикалық бақылау профилактикалық есепте тұрған кәмелетке толмағандардың, кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөніндегі өз міндеттерін орындамайтын, сондай-ақ олардың мінез-құлқына теріс әсер ететін кәмелетке толмағандардың ата-анасының, заңды өкілдерінің мінез-құлқын жүйелі түрде байқауды қамтиды.

      6. Мүдделі тұлғалар профилактикалық есепке қоюға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағым жасай алады.

      7. Ішкі істер органдары кәмелетке толмаған адамды, кәмелетке толмаған адамды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөніндегі өз міндеттерін орындамайтын, сондай-ақ оның мінез-құлқына теріс әсер ететін кәмелетке толмаған адамның ата-анасын, заңды өкілін профилактикалық есепке қою туралы шешім шығарылған күні не соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде профилактикалық есепке қойылғаны туралы жазбаша нысанда хабардар етеді.

      8. Профилактикалық бақылау профилактикалық есепке алу қолданылатын мерзім ішінде жүзеге асырылады. Профилактикалық бақылау қолданылатын мерзім өткеннен кейін адам профилактикалық есептен шығарылып, бұл жөнінде жазбаша нысанда хабардар етіледі.

      9. Профилактикалық есепке алуда қамтылатын мәліметтер тек қана кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы жөніндегі міндеттерді шешу шегінде пайдаланылуы мүмкін.

      10. Профилактикалық есепке алуды жүргізу Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 19-5-бап жаңа редакцияда - ҚР 05.07.2014 № 236-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).

19-6-бап. Медициналық-әлеуметтік есепке алу

      1. Медициналық-әлеуметтік есепке алуды жүргізу өздеріне қатысты жеке профилактика шаралары жүргізілетін адамдарға медициналық, психологиялық, әлеуметтік көмек көрсету, оларды бейімдеу және оңалту мақсатында жүзеге асырылады.

      2. Медициналық-әлеуметтік есепке алуды жергілікті атқарушы органдар жүргізеді.

      Ішкі істер органдарының есепке алу туралы хабарламасы медициналық-әлеуметтік есепке қоюға негіз болып табылады.

      3. Медициналық-әлеуметтік есепке алу адамға арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кезең ішінде, бірақ кемінде жеке профилактика шараларын жүргізу кезеңіне жүзеге асырылады.

      Ескерту. 3-тарау 19-6-баппен толықтырылды - ҚР 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-бап. Жеке профилактикасы шараларын жүргiзудiң негiздерi

      Егер осы Заңның 19-бабында көзделген мән-жайлар мынадай құжаттарда:

      1) соттың үкiмiнде, ұйғарымында немесе қаулысында;

      2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның, прокурордың, тергеушінің, анықтау органының қаулысында;

      3) шағымдарды, өтiнiштердi немесе басқа да хабарларды тексерудiң нәтижелерi бойынша кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесi органының немесе мекемесiнiң басшысы бекiткен қорытындыда;

      4) кәмелетке толмағанның не оның ата-анасының немесе заңды өкiлдерiнiң кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың құзыретiне қатысты мәселелер бойынша оларға көмек көрсету туралы өтiнiштерiнде ресми көрсетiлген болса, олар кәмелетке толмағандарға, олардың ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат іс-әрекеттер жасауға тартып жүрген өзге де адамдарға қатысты жеке профилактикасы шараларын жүргiзудiң негiздерi болып табылады.

      Ескерту. 20-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV Заңымен.

21-бап. Жеке профилактикасы шараларын жүргiзу мерзiмдерi

      Кәмелетке толмағандарға олардың ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат іс-әрекеттер жасауға тартып жүрген өзге де адамдарға қатысты жеке профилактикасы шаралары кәмелетке толмағандарға әлеуметтiк және өзге де көмек көрсету үшiн қажеттi мерзiмде немесе кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз, панасыз қалуына, құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат iс-әрекет жасауына ықпал ететiн себептер мен жағдайларды жойғанға дейiн немесе олар он сегiз жасқа толғанға дейiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да мән-жайлар туындағанға дейiн жүргізiледi.

      Ескерту. 21-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV Заңымен.

22-бап. Өздеріне қатысты жеке профилактика шаралары қолданылатын адамдардың құқықтары

      1. Өздеріне қатысты жеке профилактика шаралары қолданылатын кәмелетке толмағандар, олардың ата-аналары немесе заңды өкілдері, сондай-ақ өзге де адамдар Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде кепілдік берілген құқықтармен және бостандықтармен қамтамасыз етіледі.

      2. Арнаулы білім беру ұйымдарында, ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымдарында және Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарында ұсталушы кәмелетке толмағандардың осы баптың 1-тармағында аталған құқықтармен қатар, белгіленген тәртіппен:

      1) өздерінің арнаулы мекемелер мен ұйымдарға орналастырылғандары туралы ата-аналарына немесе заңды өкілдеріне хабарлауға;

      2) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалу профилактикасы жүйесінің органдары мен мекемелерінің жұмыскерлері қабылдаған шешімдерге көрсетілген жүйенің жоғары тұрған органдарына, сондай-ақ прокуратура органдарына, сотқа Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағым жасауға;

      3) өзінің құқықтары мен міндеттері, ұстау режимі мен тәртіптік талаптар туралы ақпарат алуға;

      4) арнаулы мекемелер мен ұйымдарда, сондай-ақ олардың орналасқан жеріне, тұрғылықты жеріне не тұрмыстық орналасатын жеріне бара жатқандағы жеке қауіпсіздігіне;

      5) ізгілікті, адамның ар-намысын кемсітпейтін қарым-қатынас жасалуына;

      6) саны шектелмеген телефонмен сөйлесулер және кездесулер арқылы отбасымен байланыс жасап тұруға, саны шектелмеген жөнелтімдер, бандеролдар, сәлемдемелер алуға және хаттар мен жеделхаттар алуға және жіберуге;

      7) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен нормалар бойынша тегін тамақпен, киіммен, аяқ киіммен және басқа да заттай ризықпен қамтамасыз етілуге;

      8) ата-анасымен не олардың орнындағы адамдармен, туысқандарымен және өзге де адамдармен кездесуге;

      9) түнгі уақытта сегіз сағат ұйықтауға, ал үштен жеті жасқа дейінгі балалардың күндізгі уақытта қосымша екі сағат ұйықтауға;

      10) ұзақтығы кемінде екі сағат күнделікті серуендеуге;

      11) арнаулы білім беру ұйымдарында және ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымдарында болу кезеңінде бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік білім алуға;

      12) арнаулы мекемелерде белгіленген ішкі тәртіп қағидаларының және ұстау режимінің сақталуы шартымен діни жоралар жасауға;

      13) арнаулы мекемелер мен ұйымдарда бар әдебиеттер мен мерзімді баспасөз басылымдарын пайдалануға;

      14) Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес азаматтық-құқықтық қатынастарға қатысуға;

      15) өндірістік практика кезеңінде атқарған жұмысы үшін ақшалай сыйақы алуға;

      16) қажетті психологиялық көмек алуға құқығы бар.

      Ескерту. 22-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 05.07.2014 № 236-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

22-1-бап. Кәмелетке толмағандардың жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      Кәмелетке толмағанның өмірі мен денсаулығы үшін қатер төнген кезде арнаулы мекемелер мен ұйымдардың қызметкерлері оның жеке қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды шұғыл қабылдауға міндетті.

      Ескерту. Заң 22-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

22-2-бап. Қорғаушыларымен, туысқандарымен және өзге адамдармен кездесулер

      1. Кәмелетке толмағандар арнаулы мекемелер мен ұйымдарға орналастырылған кезден бастап оларға қорғаушысымен оңаша және жасырын кездесуге мүмкіндік беріледі.

      2. Кездесулер арнаулы мекемелер мен ұйымдар қызметкерлерінің бақылауымен жүзеге асырылады. Кәмелетке толмаған адамға тыйым салынған нәрселерді, заттарды және тамақ өнімдерін не қылмыстық құқық бұзушылық жасауға ықпал етуі мүмкін мәліметтер беруге әрекет жасалған жағдайда, кездесулер мерзімінен бұрын тоқтатылады.

      3. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының шешімі бойынша шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдіктерінің ресми өкілдерінің өзі өкілі саналатын мемлекеттің азаматы болып табылатын шетелдік кәмелетке толмағанға баруға құқығы бар.

      Ескерту. Заң 22-2-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), өзгеріс енгізілді - 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

22-3-бап. Хат-хабар алмасу

      1. Кәмелетке толмағандарға туысқандарына және өзге де адамдарға саны шектелмеген хат немесе жеделхат алуға, жіберуге рұқсат етіледі.

      2. Кәмелетке толмағандардың хат-хабар алмасуы арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі арқылы ғана жүзеге асырылады.

      3. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталушы кәмелетке толмағандардың атына келіп түскен хаттарды тапсыруды, сондай-ақ оның хаттарын адресаттарға жіберуді арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі мереке және демалыс күндерін қоспағанда, хат келіп түскен немесе оны кәмелетке толмаған тапсырған күннен бастап үш күн мерзімнен кешіктірмей жүргізеді.

      4. Жақын туысқанының қайтыс болуы немесе ауыр сырқаттануы туралы мәліметтер кәмелетке толмағанға олар алынысымен дереу хабарланады.

      5. Арнаулы мекемелер мен ұйымдардан кеткеннен кейін кәмелетке толмағанның атына келген хаттар алынғаннан кейін үш күн мерзімнен кешіктірілмей, оның кеткен жеріне жіберіледі.

      Ескерту. Заң 22-3-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

22-4-бап. Өтініштерді жіберу

      1. Кәмелетке толмағандардың мемлекеттік органдарға, жергілікті өзін-өзі басқару органдарына, қоғамдық бірлестіктер мен бұқаралық ақпарат құралдарына жазған өтініштері арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі арқылы жіберіледі.

      2. Сотқа, прокуратура органдарына және мемлекеттік органдарға жазылған өтініштерді арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі жиырма төрт сағаттан кешіктірмей адресатқа жібереді.

      3. Өтініштерге келген жауаптар кәмелетке толмағандарға қолхат ала отырып хабарланады және жеке ісіне тігіледі.

      4. Құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына байланысты жазған өтініштері үшін кәмелетке толмағандарды кез келген нысанда қудалауға жол берілмейді. Мұндай қудалауға кінәлі арнаулы мекемелер мен ұйымдардың лауазымды тұлғалары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.

      Ескерту. Заң 22-4-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

22-5-бап. Тамақтану, тамақ өнімдерін және бірінші кезектегі қажеттілік заттарын сатып алу

      1. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталушы кәмелетке толмағандар Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын нормалар бойынша тамақпен, киіммен, аяқ киіммен және жұмсақ мүкәммалмен қамтамасыз етіледі.

      2. Тамақтану ойын және жатын бөлмелерден бөлек үй-жайларда (асханаларда) жүзеге асырылады.

      3. Арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі кәмелетке толмағандарға гигиена, санитария және өрт қауіпсіздігі талаптарына сай келетін жағдайлар жасауға міндетті.

      4. Арнаулы мекемелер мен ұйымдар кәмелетке толмағандарға арналған, гигиена, санитария және өрт қауіпсіздігі талаптарына сай келетін, сондай-ақ арнаулы мекемелер мен ұйымдардан кәмелетке толмағандардың өз бетімен кетіп қалу жағдайларын болғызбайтын ойын залдарымен, жатын үй-жайлармен, тамақтануға арналған үй-жайлармен, оқу сыныбымен және серуендеу аулаларымен жарақтандырылуға тиіс.

      5. Кәмелетке толмағандар оқу құралдарымен, әдебиетпен, кеңсе заттарымен және міндетті орта білім алу үшін қажетті басқа құралдармен қамтамасыз етіледі.

      Ескерту. Заң 22-5-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

22-6-бап. Медициналық-санитариялық қамтамасыз ету

      1. Арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі белгіленген санитариялық-гигиеналық және эпидемияға қарсы талаптардың сақталуын, кәмелетке толмағандардың денсаулығын қорғауды қамтамасыз етуге міндетті.

      2. Кәмелетке толмағандарға медициналық, оның ішінде психиатриялық көмек көрсетуді арнаулы мекемелер мен ұйымдардың медицина қызметкерлері жүзеге асырады.

      3. Ауруханаға жатқызу қажеттілігі анықталған кезде кәмелетке толмаған тиісті медициналық ұйымға жіберіледі.

      4. Кәмелетке толмағандар дене жарақатын алған жағдайда куәландыруды арнаулы мекемелер мен ұйымдардың медицина қызметкерлері шұғыл жүргізеді. Медициналық куәландыру нәтижелері белгіленген тәртіппен тіркеледі және жәбірленушіге, аумақтық қорғаншы және қамқоршы органға немесе ата-анасына не оларды алмастыратын адамдарға хабарланады. Арнаулы мекемелер мен ұйымдар әкімшілігінің немесе орган басшысының шешімі бойынша куәландыруды медициналық ұйымдардың қызметкерлері жүргізеді.

      5. Кәмелетке толмаған ауыр сырқаттанған не қайтыс болған жағдайда арнаулы мекемелер мен ұйымдардың әкімшілігі бұл туралы жақын туысқандарына, прокуратура органдарына, аумақтық қорғаншы және қамқоршы органға хабарлайды. Қайтыс болған адамның мәйіті патологиялық-анатомиялық зерттеуден, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген іс-әрекеттер жүргізілгеннен кейін оны сұраған адамдарға беріледі.

      Қайтыс болып, мәйіті сұралмаған кәмелетке толмағанды жерлеу бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

      6. Кәмелетке толмағанның қайтыс болуы мүмкін ауыр науқасы байқалған жағдайда медициналық қорытынды болса арнаулы мекемелер мен ұйымдар әкімшілігінің кәмелетке толмағанды ұстау режимін өзгерту туралы, сондай-ақ емдеуден өту үшін оны денсаулық сақтау ұйымына жіберу туралы мәселе қоюға құқығы бар.

      Ескерту. Заң 22-6-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

22-7-бап. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталушы кәмелетке толмағандардың міндеттері

      1. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталушы кәмелетке толмағандар:

      1) осы Заңда және ішкі тәртіп қағидаларында белгіленген арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұстау режимін сақтауға;

      2) арнаулы мекемелер мен ұйымдар әкімшілігінің заңды талаптарын орындауға;

      3) гигиена және санитария талаптарын сақтауға;

      4) өз өміріне және басқа адамдардың денсаулығына қауіп төндіретін қасақана іс-әрекеттер жасамауға;

      5) арнаулы мекемелер мен ұйымдар қызметкерлерінің ар-намысын қорлайтын іс-әрекеттер жасамауға;

      6) арнаулы мекемелер мен ұйымдар қызметкерлеріне өз қызметтік міндеттерін атқаруына кедергі келтірмеуге;

      7) өрт қауіпсіздігі қағидаларын сақтауға;

      8) арнаулы мекемелер мен ұйымдардың мүлкіне ұқыпты қарауға;

      9) оқу сабақтарына баруға міндетті.

      2. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталатын кәмелетке толмағандарға адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін немесе қылмыстық құқық бұзушылық қаруы ретінде не кәмелетке толмағандарды осы мекемелерде ұстау мақсаттарына кедергі келтіру үшін пайдаланылуы мүмкін нәрселерді, заттарды және тамақ өнімдерін өзімен бірге ұстауына тыйым салынады.

      3. Кәмелетке толмағандарды оқу-тәрбие процесіне және әлеуметтік оңалтуға байланысты емес іс-шараларға тартуға тыйым салынады.

      Ескерту. Заң 22-7-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), өзгеріс енгізілді - 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

22-8-бап. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда ұсталушы кәмелетке толмағандарға көтермелеу және жазалау шараларын қолдану

      1. Арнаулы мекемелер мен ұйымдарда мынадай көтермелеу шаралары белгіленеді:

      1) ауызша немесе бұйрықпен алғыс жариялау, ол кәмелетке толмағанның жеке ісіне тігіледі;

      2) бұрын тағайындалған жазаны мерзімінен бұрын алу;

      3) грамотамен марапаттау;

      4) Құрмет тақтасына енгізу;

      5) тәрбиеленушінің жақсы мінез-құлқы мен оның оқудағы және еңбектегі жетістіктері туралы ата-анасына, олардың орнындағы адамдарға не бұрын оқыған жеріне хабарлау;

      6) үздік сыныпқа немесе топқа жалауша, грамота беру;

      7) "Үздік маман" атағын беру.

      2. Режимді және ішкі тәртіп қағидаларын бұзғаны үшін кәмелетке толмағандарға мынадай жазалау шаралары қолданылуы мүмкін:

      1) ескерту;

      2) ауызша немесе бұйрықпен сөгіс жариялау, ол кәмелетке толмағанның жеке ісіне тігіледі;

      3) кәмелетке толмағандардың, топтың немесе сыныптың жалпы жиналысында, ерекше ұстау режиміндегі білім беру ұйымының не арнаулы білім беру ұйымының педагогикалық кеңесінде талқылау.

      Ескерту. Заң 22-8-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 № 375-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

23-бап. Осы Заңның орындалу кепiлдiктерi

      Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесiнiң органдары мен мекемелерi өз құзыретi шегiнде кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын қамтамасыз етуге, оларды кемсiтудiң барлық нысандарынан, күш көрсетуден немесе психикалық зорлықтан, қорлаудан, дөрекi қарым-қатынастан, сексуалдық және өзге де пайдаланудан қорғауды жүзеге асыруға, арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж кәмелетке толмағандарды және тұрмысы қолайсыз отбасыларды анықтауға, сондай-ақ мыналарға:

      1) прокуратура органдарына - кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуы туралы;

      2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларға - кәмелетке толмағандардың бiлiм алуға, еңбек бостандығына, демалуға, тұрғын үйге және басқа да құқықтарының бұзылу жағдайлары туралы, сондай-ақ органдар мен мекемелердiң қызметтерiндегi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алуға кедергi жасайтын кемшiлiктер туралы;

      3) қорғаншы және қамқоршы органдарына - ата-аналарының немесе заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалған не өмiрiне, денсаулығына қауiп төндiретiн немесе тәрбиесiне кедергi келтiретiн жағдайда қалған кәмелетке толмағандар туралы;

      4) iшкi iстер органдарына - қадағалаусыз және панасыз қалған кәмелетке толмағандар, тұрмысы қолайсыз отбасылар, құқық бұзушылық немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасаған (жасап жүрген) кәмелетке толмағандар, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды қылмыстық қызмет немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасауға тартып жүрген немесе оларға қатысты басқа да құқыққа қарсы iс-әрекеттер жасап жүрген ата-аналар мен өзге де ересек адамдар туралы;

      5) денсаулық сақтау органдарына - адамның психикалық және дене мүшелерінің функциялары мен мiнез-құлқына терiс әсерiн тигiзетiн алкогольдік ішімдіктерді, есiрткi, психотроптық заттарды, сол тектестерді теріс пайдалануына байланысты тексерілуге, қаралуға немесе емделуге мұқтаж кәмелетке толмағандар туралы;

      6) бiлiм беру органдарына - балалар үйлерiнен, мектеп-интернаттардан және басқа да балалар мекемелерiнен өз ерiктерiмен кетуiне байланысты не дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беру орындарындағы оқуларының тоқтатылуына байланысты мемлекеттiң көмегiне мұқтаж кәмелетке толмағандар туралы дереу хабарлауға мiндеттi.

      Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.10 № 176-IV; 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

24-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың қызметiн бақылау

      Мемлекеттiк органдар өз құзыретi шегiнде кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын ведомстволық бағыныстағы органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың қызметiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бақылауды жүзеге асырады.

25-бап. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдарын бұзғандық үшiн жауаптылық

      Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдарын бұзуға кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жауаптылықта болады.

4-тарау. Ұлттық алдын алу тетігі

      Ескерту. Заң 4-тараумен толықтырылды - ҚР 02.07.2013 № 111-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

26-бап. Ұлттық алдын алу тетігі

      1. Ұлттық алдын алу тетiгi ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының қызметі арқылы жұмыс істейтін, азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiнiң алдын алу жүйесі түрінде қолданылады.

      2. Ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушылары өз қызметі шеңберінде кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарына, арнаулы білім беру ұйымдарына, ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымдарына және осы қатысушылардың баруы (бұдан әрі – алдын ала бару) үшін Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалатын өзге де ұйымдарға барады.

      3. Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл, сондай-ақ Үйлестіру кеңесі іріктейтін, азаматтардың құқықтарын, заңды мүдделерін қорғау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын қоғамдық байқаушы комиссиялардың және қоғамдық бiрлестiктердiң мүшелерi, заңгерлер, әлеуметтік қызметкерлер, дәрігерлер ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушылары болып табылады.

      4. Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының қызметін үйлестіреді, ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының қажетті әлеуеті мен кәсіптік білімін қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаралар қолданады.

      5. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының алдын ала болу бойынша шығыстарын өтеу Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен бюджет қаражатынан жүзеге асырылады.

      Ескерту. 26-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

27-бап. Үйлестіру кеңесі

      1. Ұлттық алдын алу тетiгiнің қызметін тиімді үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлдің жанынан Үйлестіру кеңесі құрылады.

      Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлді қоспағанда, Үйлестіру кеңесінің мүшелерін Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл құратын комиссия Қазақстан Республикасы азаматтарының қатарынан сайлайды.

      2. Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл:

      Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлдің жанындағы Үйлестіру кеңесі туралы ережені;

      ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушыларын іріктеу тәртібін;

      алдын ала болу үшін ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушыларынан топтар құру тәртібін;

      алдын ала болу жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды;

      алдын ала болу қорытындылары бойынша жыл сайынғы жинақталған баяндаманы дайындау тәртібін бекітеді.

      3. Үйлестіру кеңесі Біріккен Ұлттар Ұйымы Азаптауға қарсы комитетінің Азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің алдын алу жөніндегі кіші комитетімен өзара іс-қимыл жасайды.

28-бап. Ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларына қойылатын талаптар

      1. Мынадай:

      1) заңда белгіленген тәртіппен жойылмаған немесе алынбаған соттылығы бар;

      2) қылмыстық құқық бұзушылықтар жасады деп күдік келтірілген немесе айыпталған;

      3) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп таныған адамдар;

      4) судьялар, адвокаттар, мемлекеттік қызметшілер және әскери қызметшілер, сондай-ақ құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлері;

      5) психиатрда және (немесе) наркологта есепте тұратын адамдар ұлттық алдын алу тетігінің қатысушылары бола алмайды.

      2. Қасақана қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабының бірінші бөлігі 3), 4), 9), 10) және 12) тармақтарының немесе 36-бабының негізінде қылмыстық жауаптылықтан босатылған; теріс себептер бойынша мемлекеттік немесе әскери қызметтен, құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдардан, соттардан босатылған немесе адвокаттар алқасынан шығарылған; адвокаттық қызметпен айналысуға арналған лицензиядан айырылған адамдар да ұлттық алдын алу тетігінің қатысушылары бола алмайды.

      Ескерту. 28-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.07.2014 № 233-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

29-бап. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушысының құқықтары

      1. Ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушысы:

      1) алдын ала баруға жататын ұйымдарда ұсталатын адамдардың саны, осындай ұйымдардың саны және олардың орналасқан жері туралы ақпарат алуға;

      2) алдын ала баруға жататын ұйымдарда ұсталатын адамдармен қарым-қатынас жасауға, сондай-ақ оларды ұстау жағдайларына қатысты ақпаратқа қол жеткізе алуға;

      3) алдын ала баруды құрылған топтардың құрамында белгіленген тәртіппен жүзеге асыруға;

      4) алдын ала баруға жататын ұйымдарда ұсталатын адамдармен және (немесе) олардың заңды өкілдерімен куәларсыз, жеке өзі немесе қажет болған кезде аудармашы арқылы, сондай-ақ ұлттық алдын алу тетiгi қатысушысының пiкiрi бойынша тиiстi ақпарат бере алатын кез келген басқа адаммен әңгімелесулер өткiзуге;

      5) алдын ала баруға жататын ұйымдарды кедергісіз таңдауға және оларда болуға;

      6) азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің қолданылғаны туралы хабарламалар мен шағымдарды қабылдауға құқылы.

      2. Ұлттық алдын алу тетігінің қатысушысы заңды қызметін жүзеге асырған кезде тәуелсіз болып табылады.

      Ескерту. 29-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

30-бап. Ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының міндеттері

      1. Ұлттық алдын алу тетігінің қатысушылары өз өкілеттіктерін атқару кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтауға міндетті.

      2. Ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының алдын ала баруға жататын ұйымдардың қызметіне араласуына жол берілмейді.

      3. Алдын ала болу жөніндегі топқа кіретін ұлттық алдын алу тетігі қатысушысының турашылдығына күмән туғызатын мән-жайлар болған кезде, ол алдын ала болуға қатысудан бас тартуға міндетті.

      4. Ұлттық алдын алу тетігінің қатысушылары азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің қолданылғаны туралы қабылданатын хабарламалар мен шағымдарды Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл айқындайтын тәртіппен тіркеуге міндетті.

      Қабылданған хабарламалар мен шағымдар Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлдің қарауына беріледі.

      Қабылданған және берілген хабарламалар мен шағымдар туралы ақпарат алдын ала болу нәтижелері жөніндегі есепке енгізіледі.

      5. Осы Заңның ережелерін бұзған ұлттық алдын алу тетігінің қатысушылары Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.

      Ескерту. 30-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

31-бап. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушысының өкілеттіктерін тоқтату

      Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушысының өкілеттіктері:

      1) осы Заңның ережелері бұзылған;

      2) өз өкілеттіктерін доғару туралы жазбаша өтініш берілген;

      3) ол қайтыс болған не оны қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешімі заңды күшіне енген;

      4) Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерге тұрақты тұруға кеткен;

      5) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан;

      6) соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген;

      7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де жағдайлар басталған кезде тоқтатылады.

32-бап. Алдын ала болудың түрлері мен кезеңділігі

      1. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының алдын ала болуы мыналарға бөлінеді:

      1) төрт жылда кемінде бір рет, ұдайы негізде жүргізілетін кезеңдік алдын ала болу;

      2) алдыңғы кезеңдік алдын ала болу нәтижелері бойынша ұсынымдарды іске асыру мониторингі, сондай-ақ ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушылары әңгімелесулер өткізген адамдарды алдын ала болуға жататын мекемелер мен ұйымдардың әкімшіліктері тарапынан қудалаудың алдын алу мақсатында кезеңдік алдын ала болулар аралығындағы кезеңде жүргізілетін аралық алдын ала болу;

      3) азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің қолданылғаны туралы келіп түскен хабарламалардың негізінде жүргізілетін арнаулы алдын ала болу.

      2. Үйлестіру кеңесі бөлінген бюджет қаражаты шегінде алдын ала бару мерзімдерін және алдын ала баруға жататын ұйымдардың тізбесін айқындайды.

      Ескерту. 32-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

33-бап. Алдын ала болу тәртібі

      1. Алдын ала болуды Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің келісуі бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін қағидаларға сәйкес Үйлестіру кеңесі ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларынан құратын топтар жүргізеді.

      2. Алдын ала болу үшін топтар құру кезінде ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының ешқайсысын тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне қатысты себептер бойынша немесе кез келген өзге де мән-жайлар бойынша қандай да бір кемсітуге болмайды.

      3. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету алдын ала баруға жататын ұйымдардың әкімшілігіне жүктеледі. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының құқыққа сыйымсыз әрекеттері орын алған жағдайда, алдын ала баруға жататын ұйымдар әкімшілігінің басшысы Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілді жазбаша хабардар етеді.

      4. Әрбір алдын ала болудың нәтижелері бойынша топтың атынан Үйлестіру кеңесі бекіткен нысанда жазбаша есеп жасалады, оған алдын ала болуды жүзеге асырған топтың барлық мүшелері қол қояды. Ерекше пікірі бар топ мүшесі оны жазбаша түрде ресімдейді және есепке қоса береді.

      Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

34-бап. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасы

      1. Үйлестіру кеңесі ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасын олардың алдын ала болу нәтижелері бойынша есептерін ескере отырып дайындайды.

      2. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасына:

      уәкілетті мемлекеттік органдарға алдын ала баруға жататын ұйымдарда ұсталатын адамдармен қарым-қатынас жағдайларын жақсарту және азаптаудың және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің алдын алу бойынша ұсынымдар;

      Қазақстан Республикасының заңнамасын жетілдіру бойынша ұсыныстар да енгізіледі.

      Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасына өткен жылғы алдын ала болу жөніндегі қаржылық есеп қоса беріледі.

      3. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасы қарау үшін уәкілетті мемлекеттік органдарға жіберіледі және оны Үйлестіру кеңесі бекіткен күннен бастап бір айдан кешіктірмейтін мерзімде Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің интернет-ресурсында орналастырылады.

      Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

35-бап. Құпиялылық

      1. Ұлттық алдын алу тетiгiнің қатысушылары алдын ала болу барысында адамның жеке өмірі туралы өздеріне белгілі болған мәліметтерді осы адамның келісуінсіз жария етуге құқылы емес.

      2. Ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының алдын ала болу барысында адамның жеке өмірі туралы өздеріне белгілі болған мәліметтерді осы адамның келісуінсіз жария етуі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

36-бап. Уәкілетті мемлекеттік органдардың ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларымен өзара іс-қимылы

      1. Мемлекеттік органдар және олардың лауазымды адамдары ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларына өздерінің заңды қызметін жүзеге асыруына жәрдем көрсетеді.

      Бірде-бір мемлекеттік орган немесе лауазымды адам азаптауды және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiн қолдану фактілері туралы ұлттық алдын алу тетігінің қатысушыларына хабарлағаны үшін азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге құқылы емес.

      Ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының заңды қызметіне кедергі келтіретін лауазымды адамдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.

      2. Уәкілетті мемлекеттік органдар ұлттық алдын алу тетiгi қатысушыларының жыл сайынғы жинақталған баяндамасын алған күннен бастап үш ай ішінде Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілді алынған баяндамаларды қарау нәтижелері бойынша қолданылған шаралар туралы жазбаша нысанда хабардар етеді.

      3. Ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының алдын ала барудың нәтижелері бойынша есептері негізінде Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен уәкілетті мемлекеттік органдарға немесе лауазымды адамдарға адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзған лауазымды адамға қатысты тәртіптік немесе әкімшілік іс жүргізуді қозғау не сотқа дейінгі тергеу жүргізу туралы өтінішхатпен жүгінуге құқығы бар.

      Ескерту. 36-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 04.07.2014 № 233-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Қазақстан Республикасының
Президенті