Мемлекеттік органдардың типтік функцияларын айқындау жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Әділет министрінің м.а. 2023 жылғы 4 шілдедегі № 458 бұйрығы.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 28 қазандағы № 1120 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі туралы ереженің 14-тармағының 261) тармақшасына сәйкес,

БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа сәйкес қоса беріліп отырған мемлекеттік органдардың типтік функцияларын айқындау жөніндегі әдістемелік ұсынымдар бекітілсін.

2. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Министрдің міндетін атқарушы

Б.Ш. Жақселекова

Қазақстан Республикасы Әділет Министрінің 2023 жылғы __________ № __ бұйрығына қосымша

Мемлекеттік органдардың типтік функцияларын айқындау жөніндегі әдістемелік ұсынымдар

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы мемлекеттік органдардың типтік функцияларын айқындау жөніндегі әдістемелік ұсынымдар (бұдан әрі – әдістемелік ұсынымдар) "Құқықтық актілер туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 24-бабының 1-тармағына сәйкес әзірленген және мемлекеттік органдардың функцияларын заңнамалық және заңға тәуелді деңгейлерде белгілеу мәселелерін шешу кезінде норма шығармашылық қызметінде қолдануға арналған.

2. Заңдарда мемлекеттік органдардың ұйымдастырылуы мен қызметінің негізін құрайтын олардың функциялары, сондай-ақ іске асырылуы Қазақстан Республикасының Конституциясы 61-бабының 3-тармағында көрсетілген:

1) жеке және заңды тұлғалардың құқық субъектілігіне жеке және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтар мен бостандықтарға, міндеттемелер мен жауапкершілігіне;

2) меншік режиміне және өзге де заттық құқықтарға;

3) мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының ұйымдастырылуы мен олардың қызметінің, мемлекеттік және әскери қызметтің негіздеріне;

4) салық салуға, алымдар мен басқа да міндетті төлемдерді белгілеуге;

5) республикалық бюджетке;

6) сот құрылысы мен сот ісін жүргізу мәселелеріне;

7) білім беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтік қамсыздандыруға;

8) кәсіпорындар мен олардың мүлкін жекешелендіруге;

9) айналадағы ортаны қорғауға;

10) республиканың әкімшілік-аумақтық құрылысына;

11) мемлекет қорғанысы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысты аса маңызды қоғамдық қатынастарды қозғайтын функциялар белгіленуге тиіс.

Өзге қатынастардың барлығы заңға тәуелді актілермен реттеледі.

3. Заңдарда алқалы шешімді талап ететін және ведомствоаралық сипаттағы мәселелер бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің функциялары, нормативтік құқықтық актілерді қабылдауға орталық мемлекеттік органдардың жалпы құзыреті, жергілікті өкілді және атқарушы органдардың функциялары қамтылады.

4. Заңдарда реттелетін саладағы негізгі ережелер – тиісті саланы (аяны) реттеудің мақсаттары, міндеттері, қағидаттары, құзыреттері мен өкілеттіктері, сондай-ақ негізгі ұғымдар, қолданылу саласы, құқықтық қатынастардың объектілері мен субъектілері, олардың құқықтары мен міндеттері, құқықты шектеу сипатындағы шаралар, заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершілік, реттелетін саладағы шектеулер, заңнаманың сақталуын бақылау, мемлекет тарапынан қаржыландыру (қарыздарға кепілдік және кепілгерлік беру, мемлекеттік қолдау шараларын көрсету, субсидиялау) және өзге де аса маңызды ережелер белгіленеді.

5. Негізгі міндеттердің іске асырылуын қамтамасыз ететін, сондай-ақ мемлекеттік органдар қызметінің ішкі рәсімдерімен, олардың өзара іс-қимылымен байланысты, заңдардың негізгі ережелерін толық көрсетуге және іске асыруға бағытталған функциялар заңға тәуелді актілермен айқындалады.

Жүзеге асырылуы осы әдістемелік ұсынымдардың 2-тармағында тізбеленген қоғамдық қатынастарды қозғамайтын функциялар заңға тәуелді деңгейде белгіленеді.

Бұл ретте мемлекеттік органның заңға тәуелді деңгейдегі функциялары Президент, Үкімет және оған қатысты жоғары тұрған орталық мемлекеттік орган қабылдайтын нормативтік құқықтық актілерде белгіленуге тиіс.

6. Мемлекеттік органдардың типтік функциялары мынадай 2 топқа:

1) мемлекеттік органдардың заң деңгейінде белгіленуі қажет типтік функциялары;

2) мемлекеттік органдардың заңға тәуелді деңгейде белгіленуі қажет типтік функциялары болып бөлінеді.

Осы әдістемелік ұсынымдардың 8-тармағында белгіленген мемлекеттік органдардың типтік функцияларының тізбесі түпкілікті болып табылмайды.

2-тарау. Мемлекеттік органдардың заңдар деңгейінде белгіленетін типтік функциялары

7. Мемлекеттік органдардың мынадай функцияларын заңдар деңгейінде белгілеу ұсынылады:

1) жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, міндеттерін, оның ішінде оларды шектеудің шегін белгілеу;

2) жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалармен өзара іс-қимыл жасау;

3) елдің ұлттық, оның ішінде экономикалық, қоғамдық қауіпсіздігін және қорғаныс қабілеттілігін, мемлекеттік құпиялардың сақталуын қамтамасыз ету;

4) әкімшілік рәсімді жүзеге асыру (әкімшілік рәсім шеңберінде тараптардың құқықтары мен міндеттерін белгілеу);

5) мемлекеттік бақылау мен қадағалауды жүзеге асыру тетіктерін қалыптастыру:

жеке және заңды тұлғалар қызметінің заңнамада белгіленген талаптарға сәйкестігі тұрғысынан тексеру жүргізу және бақылаудың өзге де нысандары арқылы заңнаманың бұзылу себептері мен жағдайларын анықтау, оларды жою;

тексеру нәтижелері бойынша құқықтық ықпал ету шараларын қабылдау;

6) рұқсат алушыларға және лицензиаттарға қойылатын талаптарды, рұқсаттарды, лицензияларды беру шарттарын белгілеу;

7) мүлікті мәжбүрлеп иеліктен шығару;

8) тиісті салада тексеруді, қарап-тексеруді жүргізу негіздері мен шарттарын айқындау;

9) мемлекеттік мүлікті басқару.

3-тарау. Мемлекеттік органдардың заңға тәуелді деңгейлерде белгіленетін типтік функциялары

8. Мемлекеттік органдардың мынадай функцияларын заңға тәуелді актілер деңгейінде белгілеу ұсынылады:

1) тиісті салада мемлекеттік саясатты іске асыру;

2) мемлекеттік қызметтер көрсету тәртібін айқындау;

3) белгілі бір тауарларды, заттарды, жануарларды кәдеге жаратуды, жоюды ұйымдастыру;

4) тиісті салада кадрлар даярлауды, олардың біліктілігін арттыруды және қайта даярлауды ұйымдастыру;

5) сарапшыларды, консультанттарды тарту;

6) нормативтерді (материалдық қамтамасыз етуді), тұтыну нормаларын, квоталарды бекіту, оларды бөлу;

7) жобаларды, схемаларды, кестелерді, шығыстарды бекіту, шығындарды өтеу;

8) тиісті саладағы халықаралық ынтымақтастық мәселелері;

9) тиісті саладағы мемлекеттік тапсырысты орындау;

10) тиісті салада қолдау шараларын тұжырымдау және қамтамасыз ету;

11) тиісті салада сынақ, зерттеу, іздестіру жүргізу бойынша мәселелерді реттеу;

12) тиісті салада тізілімдерді, тіркелімдер мен кадастрларды жүргізу, есепке алуды, бағалауды, талдауды, мониторингтеуді, базалар мен деректер банкін жүргізу бойынша мәселелерді реттеу;

13) белгілі бір заттарды жіктеуді, олардың санатын, мәртебесін, класын белгілеуді, беруді не өзге де сәйкестендіруді жүзеге асыру;

14) ақпараттық жүйелер, байланыс жүйелері мен деректер беру жүйелерін, техникалық құралдарды, сондай-ақ ақпаратты қорғау жүйелерін жасау;

15) мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру, мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл;

16) объектілерді, жобаларды пайдалануға беру, қабылдау, оларды қамтамасыз ету;

17) типтік құжаттарды, түрлі жоспарларды, техникалық нормаларды әзірлеу және бекіту;

18) ұйымдастырушылық кадрлық мәселелер.

Бұл ретте, заңға тәуелді актілер деңгейінде мемлекеттік органдардың функциялары мен құзыреттері заңнамалық актілерде "Құқықтық актілер туралы" Заңының 24-бабындағы талаптарға сәйкес нақтыланатын негізгі ережелер бар болған жағдайда белгілінеді.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Әділет Министрінің 26.02.2024 № 164 бұйрығымен.

Об утверждении Методических рекомендаций по определению типовых функций государственных органов

Приказ исполняющего обязанности Министра юстиции Республики Казахстан от 4 июля 2023 года №458.

В соответствии с подпунктом 261) пункта 14 Положения о Министерстве юстиции Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 октября 2004 года № 1120,

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить методические рекомендации по определению типовых функций государственных органов, согласно приложению к настоящему приказу.

2. Настоящий приказ вступает в силу со дня его подписания.

И.о. министра

Б.Ш. Жакселекова

Приложение к приказу Министра юстиции Республики Казахстан от 4 июля 2023 года № 458

Методические рекомендации по определению типовых функций государственных органов

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие методические рекомендации по определению типовых функций государственных органов (далее – методические рекомендации) предназначены для применения в нормотворческой деятельности при решении вопросов установления функций государственных органов на законодательном и подзаконном уровнях.

2. В законах должны устанавливаться функции государственных органов, составляющие основу их организации и деятельности, а также функции, реализация которых затрагивает важнейшие общественные отношения, указанные в пункте 3 статьи 61 Конституции Республики Казахстан:

1) правосубъектности физических и юридических лиц, гражданских прав и свобод, обязательств и ответственности физических и юридических лиц;

2) режима собственности и иных вещных прав;

3) основ организации и деятельности государственных органов и органов местного самоуправления, государственной и воинской службы;

4) налогообложения, установления сборов и других обязательных платежей;

5) республиканского бюджета;

6) вопросов судоустройства и судопроизводства;

7) образования, здравоохранения и социального обеспечения;

8) приватизации предприятий и их имущества;

9) охраны окружающей среды;

10) административно-территориального устройства Республики Казахстан;

11) обеспечения обороны и безопасности государства.

Все иные отношения регулируются подзаконными актами.

3. В законах содержатся функции Правительства Республики Казахстан по вопросам, требующим коллегиального решения, и которые носят межведомственный характер, общая компетенция центральных государственных органов на принятие нормативных правовых актов, функции местных представительных и исполнительных органов.

4. В законах устанавливаются основные положения в регулируемой сфере – цели, задачи, принципы, компетенции и полномочия регулирования соответствующей отрасли (сферы), а также основные понятия, сфера действия, объекты и субъекты правоотношений, их права и обязанности, меры правоограничительного характера, ответственность за нарушение законодательства, ограничения в регулируемой сфере, контроль за соблюдением законодательства, финансирование со стороны государства (гарантирование и поручительство займов, оказание мер государственной поддержки, субсидирование) и иные важнейшие положения.

5. Функции, обеспечивающие реализацию основных задач, а также связанные с внутренними процедурами деятельности государственных органов, их взаимодействиями между собой, направленные на детализацию и реализацию основных положений закона, определяются подзаконными актами.

На подзаконном уровне устанавливаются функции, осуществление которых не затрагивает общественные отношения, перечисленные в пункте 2 настоящих методических рекомендаций.

При этом функции государственного органа на подзаконном уровне должны устанавливаться в нормативных правовых актах, принимаемых Президентом, Правительством и вышестоящим центральным государственным органом по отношению к нему.

6. Типовые функции государственных органов разделяются на 2 группы:

1) типовые функции государственных органов, которые необходимо установить на уровне закона;

2) типовые функции государственных органов, которые необходимо установить на подзаконном уровне.

Перечень типовых функций государственных органов, установленных пунктом 8 настоящих методических рекомендаций, не является исчерпывающим.

Глава 2. Типовые функции государственных органов, устанавливаемые на уровне закона

7. На уровне закона рекомендуется устанавливать следующие функции государственных органов по:

1) установлению прав, обязанностей физических и юридических лиц, в том числе пределов их ограничений;

2) взаимодействию с физическими и негосударственными юридическими лицами;

3) обеспечению национальной, в том числе экономической, общественной безопасности, обороноспособности страны, защиты государственных секретов;

4) осуществлению административной процедуры (установление прав и обязанностей сторон в рамках административной процедуры);

5) формированию механизмов осуществления государственного контроля и надзора:

выявление, устранение причин и условий нарушений законодательства путем проверок и иных форм контроля на предмет соответствия деятельности физических и юридических лиц установленным законодательством требованиям;

принятие правовых мер воздействия по результатам проверок;

6) установлению требований к получателям разрешений и лицензиатам, условий выдачи разрешений, лицензий;

7) вопросам принудительного отчуждения имущества;

8) определению оснований и условий проведения обследования, осмотра в соответствующей сфере;

9) управлению государственным имуществом.

Глава 3. Типовые функции государственных органов, устанавливаемые на подзаконном уровне

8. На уровне подзаконных актов рекомендуется устанавливать следующие функции государственных органов по:

1) реализации государственной политики в соответствующей сфере;

2) определению порядка оказания государственных услуг;

3) организации утилизации, уничтожения определенных товаров, веществ, животных;

4) организации подготовки, повышения квалификации и переподготовки кадров в соответствующей области;

5) привлечению экспертов, консультантов;

6) утверждению нормативов (материальное обеспечение), норм потребности, квот, их распределению;

7) утверждению проектов, схем, расписания, расходов, возмещению затрат;

8) вопросам международного сотрудничества в соответствующей сфере;

9) выполнению государственного заказа в соответствующей сфере;

10) выработке и обеспечению мер поддержки в соответствующей отрасли;

11) регулированию вопросов по проведению испытаний, исследований, изысканий в соответствующей сфере;

12) регулированию вопросов по ведению реестров, регистров и кадастров, учета, оценки, анализа, мониторинга, базы и банка данных в соответствующей сфере;

13) осуществлению классификации, определению, присвоению категории, статуса, класса либо иной идентификации определенных предметов;

14) созданию информационных систем, систем связи и систем передачи данных, технических средств, а также систем защиты информации;

15) координации деятельности государственных органов, взаимодействию с государственными органами;

16) сдаче, приему в эксплуатацию объектов, проектов, их обеспечению;

17) разработке и утверждению типовых документов, различных планов, технических норм;

18) организационно-кадровым вопросам.

При этом на уровне подзаконных актов функции и компетенции государственных органов устанавливаются в случае наличия в законодательных актах основных положений, которые будут детализироваться в соответствии с требованиями статьи 24 Закона "О правовых актах".

Сноска. Пункт 8 - в редакции приказа Министра юстиции РК от 26.02.2024 № 164.