Дәрілік заттарды сынақтан өткізудің аналитикалық әдістемелерінің валидациясы жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 17 шілдедегі № 113 шешімі

2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шарттың 30-бабына және Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі дәрілік заттар айналысының бірыңғай қағидаттары мен қағидалары туралы келісімнің 3-бабының 2-тармағына сәйкес Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасы шешті:

1. Қоса беріліп отырған Дәрілік заттарды сынақтан өткізудің аналитикалық әдістемелерінің валидациясы жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Осы Шешім ресми жарияланған күнінен бастап 6 ай өткен соң күшіне енеді.

Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының Төрағасы

Т. Саркисян

Еуразиялық экономикалық комиссия Алқасының 2018 жылғы 17 шілдедегі № 113 шешімімен БЕКІТІЛГЕН

Дәрілік заттарды сынақтан өткізудің аналитикалық әдістемелерінің валидациясы жөніндегі
НҰСҚАУЛЫҚ

I. Жалпы ережелер

1. Осы Нұсқаулықта дәрілік заттарды сынақтан өткізудің аналитикалық әдістемелері валидациясының қағидалары, сондай-ақ көрсетілген әдістемелердің валидациясы кезінде бағалауға және Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің (бұдан әрі тиісінше – мүше мемлекеттер, Одақ) уәкілетті органдарына берілетін тіркеу құжаттамасына қосылуға жататын сипаттамалар тізбесі анықталады.

2. Дәрілік заттарды сынақтан өткізудің аналитикалық әдістемелері валидациясының мақсаты оның орынды пайдаланылуға жарамдылығын құжаттамалық растау болып табылады.

II. Анықтамалар

3. Осы Нұсқаулықтың мақсаттары үшін мыналарды білдіретін ұғымдар пайдаланылады:

"аналитикалық әдіс" (аnalytical procedure) – дәрілік заттарды сынақтан өткізудің әдісі, онда аналитикалық сынақтан өткізуді орындау үшін қажетті әрекеттер дәйектілігінің егжей-тегжейлі сипаттамасы (оның ішінде сынақтан өткізілетін үлгілер, стандартты үлгілер, реактивтер дайындығының, жабдықты пайдаланудың, сатыланған қисық сызығы құрылысының, пайдаланылатын есеп-қисап формуласының сипаттамасы және т.б.) қамтылады;

"қайта жаңару" (reproducibility) – зертханааралық сынақтарда дәлдікті сипаттайтын белгі;

"қолданылу диапазоны (талдау саласы)" (range) – үлгіде анықталатын заттың ең көп және ең аз концентрациясы (саны) арасындағы арақашықтық (осы концентрацияны қоса алғанда), бұл үшін аналитикалық әдістеме дәлдігінің, дұрыстығының және сызықтығының тиімді деңгейі болатыны көрсетілген;

"сызықтық" (linearity) – аналитикалық сигналдың әдістемені қолдану (талдау саласы) диапазоны шегіндегі үлгіде анықталатын заттың концентрациясына (санынан) тікелей пропорционалды тәуелділігі;

"ашықтық (алынуы)" (recovery) – тиісті сенімді арақашықтық ескеріле отырып алынған орташа және шынайы (тірек) мәндер арасындағы арақатынас;

"қайталануы (әдістеме ішіндегі дәлдік)" (repeatability (intra-assay precision)) – қысқа уақыт ішінде сынақтар бірдей жұмыс жағдайында қайта өткізілген кездегі әдістеменің дәлдігі (мәселен, сол бір талдау жүргізуші немесе талдау жүргізушілер тобы, сол бір жабдықта, сол бір реактивтермен өткізілген сынақтар және т.б.);

"дұрыстық" (accuracy, trueness) – ашықтық шамасымен көрсетілетін қабылданған шынайы (тірек) мән мен алынған мән арасындағы жақындық;

"санмен анықтау шегі" (quantitation limit) – заттың тиісті дәлдік пен дұрыстық арқылы санмен анықтауға болатын үлгідегі ең аз саны;

"көріну шегі" (detection limit) – үлгідегі айқындалатын заттың ең аз саны, ол көрінуі мүмкін, бірақ саны нақты айқындалуы міндетті емес;

"дәлдік" (precision) – әдістемеде жазылған шарттармен сол бір біртекті сынамадан алынған сынамалардың көбіне өткізілген өлшемдер сериялары арасындағы нәтижелер (мәндер) жақындығының (әралуандылық дәрежесінің) көрсетілуі;

"аралық (зертханаішілік) дәлдік" (intermediate precision) – зертхана ішіндегі өзгермелі нысандардың (әртүрлі күндер, әртүрлі талдаушылар, әртүрлі жабдық, реактивтердің түрлі сериялары (партиялары) және т.б.) сол бір сериядан іріктеп алынған бірдей үлгілер сынағының нәтижесіне әсері;

"өзіне тән ерекшелік" (specificity) – аналитикалық әдістің сынақ өткізілетін үлгіде болатын басқа заттарға (қоспаларға, дегредация өнімдеріне, қосалқы заттарға, матрицаға (ортаға) және басқаға) қарамастан анықталатын затты бір мағынада бағалау кабілеттілігі;

"орнықтылық (тұрақтылық)" (robustness) - аналитикалық әдістеменің сынақ өткізу жағдайында енгізілетін шамалы өзгерістерге тұрақты болу кабілеттілігі, бұл әдетте (стандартты) пайдалану кезінде оның сенімділігін көрсетеді.

III. Валидацияға жататын аналитикалық әдістемелердің түрлері

4. Осы Нұсқаулықта аналитикалық әдістеменің неғұрлым кең тараған 4 түрінің валидациясына арналған тәсілдер қарастырылады:

а) сәйкестендіру (түпнұсқалық) үшін сынақ өткізу;

б) қоспалар құрамының санын анықтау үшін сынақ өткізу (quantitative tests for impurities content);

в) сынамадағы қоспалардың шекті құрамын анықтау үшін сынақ өткізу (limit tests for the control impurities);

г) сынақ өткізілетін үлгідегі әсер етуші зат молекуласының белсенді бөлігін анықтау үшін сандық сынақ өткізу (құрамында болуы немесе белсенділігі) (quantitative tests of the active moiety).

5. Дәрілік заттардың сапасын бақылау үшін пайдаланылатын аналитикалық әдістемелердің бәрін валидациялау қажет. Осы Нұсқаулықтың 4-тармағына қосылмаған сынақтар түрлеріне арналған аналитикалық әдістемелердің валидациясы осы Нұсқаулықта көзделмейді (мәселен, фармацевтік субстанцияны еріту немесе оның бөлшектерінің (бытыраңқылығының) көлемін анықтау үшін сынақ өткізу және басқа).

6. Сәйкестендіру (түпнұсқалық) үшін сынақ өткізу, әдетте, сынақ өткізілетін және стандартты үлгілердің қасиеттерін (мәселен, спектрлік сипаттамаларын, хроматографиялық қасиеттерін, химиялық белсенділігін және т.б.) салыстыруды білдіреді.

7. Қоспалар құрамының санын анықтау сынақ өткізу және сынамадағы қоспалардың шекті құрамын анықтау үшін сынақ өткізу сынама тазалығының көрсеткіштерін дұрыс сипаттауға арналған. Қоспалар санын анықтау әдістемелерінің валидациясына қойылатын талаптар сынамадағы қоспалардың шекті құрамын анықтау әдісінің валидациясына қойылатын талаптардан ерекшеленеді.

8. Сандық сынақтар әдісі сынақ өткізілетін үлгіде анықталатын заттың құрамын өлшеуге бағытталған. Осы Нұсқаулықта санмен айқындау деп фармацевтік субстанцияның негізгі компоненттерін сандық өлшеу түсініледі. Ұқсас валидациялық параметрлер дәрілік препараттың әсер етуші затының немесе басқа да компоненттерін санмен анықтауға қатысты қолданылады. Басқа да аналитикалық әдістемелерде санмен анықтаудың валидациялық параметрлерін пайдалануға жол беріледі (мәселен, еріту үшін сынақ өткізу кезінде).

Аналитикалық әдістемелердің мақсаты нақты айқындалуға тиіс, өйткені валидация барысында бағалануға тиіс валидациялық сипаттамалардың таңдалуы осыған байланысты болады.

9. Аналитикалық әдістемелердің мынадай типтік валидациялық сипаттамалары бағалануға жатады:

а) дұрыстығы (accuracy (trueness));

б) дәлдігі (precision):

қайталануы (repeatability);

аралық (зертханаішілік) дәлдік (intermediate precision);

в) өзіне тән ерекшелік (specificity);

г) көріну шегі (detection limit);

д) санмен анықту шегі (quantitation limit);

е) сызықтық (linearity);

ж) қолданылу диапазоны (талдау саласы) (range).

10. Аналитикалық әдістемелердің алуан түрлерінің валидациясына арналған неғұрлым маңызды валидациялық сипаттамалар кестеде келтірілген.

Кесте

Аналитикалық әдістемелердің алуан түрлерінің валидациясына арналған валидациялық сипаттамалар

Валидация сипаттамасы	Аналитикалық әдістемелердің түрі
	сәйкестендіру (түпнұсқалық) үшін сынақ өткізу	қоспаларды айқындау үшін сынақ өткізу		сандық сынақтар
		сандық құрам	шекті құрам	ерітілуі (тек қана өлшем), құрамы (белсенділік)
дұрыстығы	-	+	-	+
дәлдігі қайталануы	-	+	-	+
аралық дәлдігі	-	+*	-	+*
өзіне тән ерекшелігі**	+	+	+	+
көріну шегі	-	-***	+	-
санмен анықтау шегі	-	+	-	-
сызықтық	-	+	-	+
қолданылу диапазоны	-	+	-	+

_____________

* Егер дәлдігі айқындалса, аралық дәлдікті анықтау талап етілмейді.

** Бір аналитикалық әдістеменің ерекшелігі жеткіліксіз болса, бір немесе бірнеше қосымша аналитикалық әдістемелерді пайдалануға болады.

*** Кейбір жағдайларда (мәселен, айқындалатын қоспаның көріну шегі мен құрамының нормаланатын шегі жақын болғанда) талап етілуі мүмкін.

Ескерту. "-" - сипаттама бағаланбайды, "+" - сипаттама бағаланады.

Көрсетілген тізбені аналитикалық әдістемелердің валидациясы кезінде типтік ретінде қарастыру қажет. Дәрілік затты өндірушінің жекелеген негіздемесін талап ететін ескертулер болуы мүмкін. Аналитикалық әдістеменің орнықтылық (тұрақтылық) сияқты сипаттамасы кестеде келтірілмеген, бірақ оны аналитикалық әдісті әзірлеудің тиісті кезеңінде қарастыру қажет.

Қайталап валидация (ревалидация) жүргізу мынадай:

фармацевтік субстанция синтезінің схемасы өзгерген;

дәрілік препарат құрамы өзгерген;

аналитикалық әдіс өзгерген жағдайларда қажет болуы мүмкін (бірақ бұлармен шектелмейді).

Егер өндіруші тиісті негіздеме ұсынған болса, қайталап валидация жүргізілмейді. Қайталап валидация жүргізу көлемі енгізілген өзгерістер сипатына байланысты болады.

IV. Аналитикалық әдістемелер валидациясының әдіснамасы

Талдамалық әдістемелер валидациясының әдіснамасына қойылатын жалпы талаптар

11. Осы бөлімде аналитикалық әдістемелердің валидациясы кезінде ескерілетін сипаттамалар келтірілген, сондай-ақ әрбір аналитикалық әдістемелердің түрлі валидациялық сипаттамаларын белгілеуге арналған кейбір тәсілдер мен ұсынымдар берілген.

12. Кейбір жағдайларда (мәселен, өзіне тән ерекшелікті дәлелдеу кезінде) фармацевтік субстанцияның немесе дәрілік препараттың сапасын қамтамасыз ету үшін бірнеше аналитикалық әдісті қабыстырып пайдалануға болады.

13. Валидация барысында жинақталған барлық тиісті деректер мен валидациялық сипаттамаларды есептеуге арналған формулаларды ұсыну және талдау қажет.

14. Осы Нұсқаулықта жазылған тәсілдерден басқа өзге тәсілдерді пайдалануға жол беріледі. Валидация рәсімі мен хаттамасын таңдап алу үшін жауапкершілік өтінім берушіде болады. Бұл ретте аналитикалық әдістеменің валидациясының негізгі мақсаты нысаналы мақсатқа арналған әдістеме жарамдылығын растау болып табылады. Өзінің күрделілігіне қарай биологиялық және биотехнологиялық препараттарға арналған аналитикалық әдістемелердің тәсілдері осы Нұсқаулықта сипатталғаннан өзгеше болуы мүмкін.

15. Валидациялық сипаттамаларды зерттеудің барлық кезеңінде құжаттамамен расталған белгілі сипаттамалары бар стандартты үлгілерді пайдалану керек. Стандартты үлгілердің қажетті дәрежедегі тазалығы нысаналы мақсатқа байланысты болады.

16. Осы бөлімнің жекелеген кіші бөлімдерінде түрлі валидациялық сипаттамалар қарастырылады. Осы бөлімнің құрылымы аналитикалық әдісті әзірлеу және бағалау процесінің барысын көрсетеді.

17. Эксперименттік жұмысты аналитикалық әдістеменің мүмкіндіктері (мәселен, ерекшелігі, сызықтығы, қолданылу диапазоны, дұрыстығы мен дәлдігі) туралы сенімді деректерді ала отырып, тиісті валидациялық сипаттамаларды бір мезгілде зерттеу тұрғысынан жоспарлау керек.

2. Өзіне тән ерекшелік

18. Өзіне тән ерекшелікті зерттеуді сәйкестендіру, қоспаларды және санмен анықтау үшін сынақтар өткізу валидациясы барысында жүзеге асыру қажет. Ерекшелікті растау рәсімдері аналитикалық әдістеменің нысаналы мақсатына байланысты.

19. Өзіне тән ерекшелікті растау тәсілі осы аналитикалық әдіс шешілуіне арналған міндеттерге байланысты. Аналитикалық әдістеменің осы айқындалатын затқа қатысты қолайлы екенін барлық жағдайда бірдей растау мүмкін бола бермейді (толығымен таңдау қажет). Мұндай жағдайда 2 және одан да көп аналитикалық әдістемені қабыстырып пайдалану ұсынылады.

Бір аналитикалық әдістеменің өзіне тән ерекшелігі жеткіліксіз болған жағдайда бір немесе бірнеше қосымша аналитикалық әдістемелерді пайдалануға болады.

20. Сынақтардың алуан түрлері үшін өзіне тән ерекшелік мыналарды білдіреді:

а) сәйкестендіруге сынақ өткізу кезінде - әдістеменің нақ сол анықталатын затты сәйкестендіруге мүмкіндік беретінін растайды;

б) қоспаларды анықтауға сынақ өткізу кезінде – әдістеменің үлгідегі қоспаларды дұрыс тануға мүмкіндік беретінін растайды (мәселен, тектес қосындыларды, ауыр металдарды, құрамында қалдық ерітінділердің болуын және т.б. анықтауға сынақ өткізу);

в) санмен анықтауға сынақ өткізу кезінде - әдістеменің үлгідегі нақ сол айқындалатын заттың құрамын немесе белсенділігін белгілеуге мүмкіндік беретінін растайды.

Сәйкестендіру

21. Сәйкестендіру үшін өткізілетін қанағаттанарлық сынақтар сынамада болуы мүмкін, құрылымдық жағынан жақын тектес қосындыларды өзара ажыратуға қабілетті болуға тиіс. Аналитикалық әдістеменің таңдамалы болуы құрамында айқындалатын компоненті бар үлгілер үшін оң нәтижелер және құрамында айқындалатын компоненті жоқ үлгілер үшін теріс нәтижелер алу арқылы (мүмкін, белгілі стандартты үлгімен салыстыру жолымен) расталуы мүмкін.

22. Жалған оң нәтижелердің жоқтығын растау үшін сәйкестендіруге арналған сынақ құрылымы жақын заттар үшін немесе анықталатын затқа қоса жүретін заттар үшін өткізілуі мүмкін.

23. Сынақ өткізуге кедергі келтіретін ықтимал заттарды таңдап алу негізделуге тиіс.

Қоспаларды санмен анықтау және сынақтан өткізу

24. Хроматографиялық бөліну әдісін пайдалана отырып, аналитикалық әдістеменің өзіне тән ерекшелігін растау кезінде жеке-дара компоненттерін тиісінше көрсете отырып, репрезентат хроматограммалар ұсынылуға тиіс. Бөлінуге негізделген басқа да әдістемелерге осыған ұқсас тәсілдерді пайдалану керек.

25. Хроматографиядағы аумалы бөліну тиісті деңгейде зерттелуге жатады. Аумалы бөліну жағдайында шайылып шығарылатын неғұрлым жақын 2 компонентке рұқсат ету шамасы белгіленуге тиіс.

26. Санмен анықтаудың өзіне тән емес ерекшелігін пайдалану кезінде қосымша аналитикалық әдістемелерді қолданған және әдістемелердің барлық кешенінің өзіне тән ерекшелігін растаған дұрыс. Мәселен, егер фармацевтік субстанцияны шығару кезінде санмен анықтау титриметриялық әдіспен жүргізілетін болса, оны қоспаларға сынақ өткізумен толықтыруға болады.

27. Бұл тәсіл санмен анықтау үшін де, қоспаларды анықтауға сынақ өткізу үшін де жарамды.

Қоспалар үлгілерінің болуы

28. Қоспалар үлгілері болған кезде аналитикалық әдістеменің өзіне тән ерекшелегін анықтау мыналарды қамтиды:

а) санмен анықтау кезінде үлгідегі қоспада және (немесе) басқа да компоненттерде болатын затты анықтаудың таңдап алынуын растау қажет. Шын мәнінде бұл үлгіге (фармацевтік субстанцияға немесе дәрілік препаратқа) қоспаларды және (немесе) қосалқы заттарды тиісті мөлшерде қосу арқылы және әсер етуші затты санмен анықтау нәтижесіне олардың әсері болмайтынына дәлел болған кезде жүзеге асырылады;

б) қоспаларды анықтауға сынақ өткізу кезінде өзіне тән ерекшелік фармацевтік субстанцияға немесе дәрілік препаратқа белгілі бір мөлшерде қоспалар қосу арқылы және және бұл қоспалардың бір-бірінен және (немесе) үлгінің басқа компоненттерінен бөлініп кететініне дәлел болған кезде белгіленуі мүмкін.

Қоспалар үлгілерінің болмауы

29. Егер қоспалардың немесе деградация өнімдерінің стандартты үлгілері болмаса, өзіне тән ерекшелікті құрамында қоспалар немесе деградация өнімдері бар сынамалар сынақтарының нәтижелерін басқа валидацияланған әдістеменің (мәселен, фармакопеялық немесе өзге де валидацияланған аналитикалық (тәуелсіз) нәтижелерімен салыстыру арқылы растауға болады. Тиісті жағдайларда қоспалардың стандартты үлгілері белгілі бір стрессті жағдайларда (жарық, қыздыру, ылғал, қышқыл (негізгі) гидролиз және қышқылдану) сақталуға ұшыраған сынамаларды қамтуға тиіс.

30. Санмен анықтау жағдайында 2 нәтижені салыстыру қажет.

31. Қоспаларға сынақтар жүргізген жағдайда қоспалардың бейінін салыстыру қажет.

32. Анықталған заттың ең жоғары мәні бір ғана компонентке сәйкестігін дәлелдеу үшін ең жоғары мәндердің тазалығына зерттеу жүргізген дұрыс болады (мәселен, диодтық-матрицалық детектор, масс-спектрометрия қолдану).

3. Сызықтық

33. Сызықтық тәуелділікті аналитикалық әдісті қолданудың барлық диапазоны шегінде бағалау қажет. Оны, ұсынылған әдістемені пайдалана отырып, фармацевтік субстанция (негізгі стандартты ерітіндіні араластыру арқылы) және (немесе) дәрілік препарат компоненттерінің жасанды (модельдік) қоспаларының жекелеген жүзгіндері арқылы тікелей растауға болады. Соңғы аспектіні әдістемені қолдану диапазонын (талдау саласын) айқындау барысында зерттеуге жол беріледі.

34. Сызықтық анықталатын заттың концентрациясынан немесе санынан болатын функция ретіндегі талдау сигналына байланысты график бойынша көзбен бағаланады. Анық сызықтық тәуелділік болған кезде, алынған нәтижелерді лайықты статистикалық әдістемелермен өңдеу қажет (мәселен, ең аз шаршылар әдістемесімен регрестік сызықты анықтау жолымен). Санмен анықтау және сынамалардың концентрациясы нәтижелерінің арасындағы сызықтықты регрестік талдау жүргізілгенге дейін алу үшін сынақ нәтижелерін математика әдістерімен есептеу талап етілуі мүмкін. Регресс сызығын талдау нәтижелері сызықтық дәрежесін математика тұрғысынан бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін.

35. Сызықтық болмаған кезде, сынақтар деректерін регресстік талдау жүргізілгенге дейін математика әдістерімен есептеу керек.

36. Сызықтықты растау үшін корреляция коэффициенті немесе детерминация коэффициенті, сызықтық регресінің еркін мүшесі, регресс сызығының еңісі бұрышының тангенсі және ауытқу шаршысының қалдық сомасы айқындалуға және ұсынылуға, сондай-ақ барлық эксперименттік деректері бар график қоса берілуге тиіс.

37. Егер сызықтық математика әдістерімен есептеудің ешбір түрінде де (мәселен, иммундық-аналитикалық әдістеме валидациясы кезінде) байқалмаса, аналитикалық сигналды сынамада айқындалатын компонент концентрациясының (санының) тиісті функциясының көмегімен сипаттау қажет.

38. Сызықтықты белгілеу үшінең аз дегенде 5 концентрацияны пайдалану ұсынылады. Басқа тәсілдерді пайдалану негіздеуді талап етеді.

V. Қолданылу диапазоны (талдау саласы)

39. Аналитикалық әдістемені қолдану диапазоны оның мақсатына байланысты және сызықтықты зерттеу кезінде айқындалады. Қолданылу диапазоны шегінде әдістеме талап етілетін сызықтықты, дұрыстықты және дәлдікті қамтамасыз етуге тиіс.

40. Аналитикалық әдістелерді қолданудың мынадай диапазоны (талдау салалары) жол берілетін ең аз қолданылу диапазоны (талдау салалары) ретінде қарастырылуға тиіс:

а) фармацевтік субстанциядағы немесе дәрілік препараттағы әсер етуші заттың санын айнықтау үшін – номиналды концентрацияның (құрамында болудың) 80 пайыз концентрациясынан (құрамында болудан) 120 пайыз концентрациясына (құрамында болуға) дейін;

б) дозаның біртекті болуы үшін - егер дәрілік препарат үшін дәрілік нысанға байланысты неғұрлым ауқымды диапазон негізделмесе (мәселен, дозалы ингаляторлар), 70 пайыз концентрациядан (құрамында болудан) 130 пайыз концентрацияға (құрамында болуға) дейін;

в) ерітілуіне сынақ өткізу үшін – қолданылуының номиналды диапазонынан ± 20 пайыз (абсолюттік). Мәселен, егер модификацияланып босатылатын препараттың өзіне тән ерекшелігі мәлімделген қамтылымның бірінші сағатта 20 пайыздан бастап 24 сағат ішінде 90 пайызға дейінгі тұсын қамтыса, қолданудың валидацияланған диапазоны мәлімделген қамтылымның 0-ден 110 пайызға дейін болуға тиіс;

г) қоспаларды айқандау үшін – қоспалар анықталған шектен бастап өзіне тән ерекшелікте көрсетілген 120-пайыздық мәнге дейін;

д) әсер етуі өте күшті немесе уытты немесе фармакологиялық әсері болжанбайтын қоспалар үшін көріну шегі мен санмен анықтау шегі қоспалар бақылануға тиіс деңгейге сәйкес келуге тиіс. Сынақ әдістемесін әзірлеу барысында қолданылатын қоспаларға валидация жүргізу мақсатында болжамды (ықтимал) шегі маңында талдамалық тұсты белгілеу талап етілуі мүмкін;

е) егер санмен анықтау және жиілік бір сынақтың көмегімен бір мезгілде зерттелсе және тек қана 100-пайызды стандарт пайдаланылатын болса, сызықтық тәуелділік қоспаларға арналған ақпараттандыру шегінен бастап (Еуразиялық экономикалық комиссия бекітетін дәрілік заттардағы қоспаларды зерттеу және өзіне тән ерекшеліктерде оларға қойылатын талаптарды белгілеу қағидаларына сәйкес) санмен анықтауға арналған өзіне тән ерекшелікте көрсетілген 120-пайыздық қамтылымға дейін аналитикалық әдістемені қолданудың барлық диапазонында болуға тиіс.

VI. Дұрыстық

41. Дұрыстық аналитикалық әдістемені қолданудың барлық диапазоны үшін белгіленуге тиіс.

1. Фармацевтік субстанцияның белсенділігін санмен анықтау

Фармацевтік субстанция

42. Дұрыстықты бағалаудың бірнеше тәсілдері пайдаланылуы мүмкін:

аналитикалық әдістемені тазалығы белгілі дәрежедегі талданатын субстанцияға (мәселен, стандартты материалға) қолдану;

валидацияланатын аналитикалық әдістеме пайдаланылып алынған талдау нәтижелерін дұрыстығы белгілі әдістеме және (немесе) тәуелсіз әдістеме арқылы алынған нәтижелермен салыстыру.

Дұрыстық туралы қорытындыны дәлдік, сызықтық және өзіне тән ерекшелік белгіленгеннен кейін шығаруға болады.

Дәрілік препарат

43. Дұрыстықты бағалаудың бірнеше тәсілдері пайдаланылуы мүмкін:

Анықталатын заттың алдын ала белгілі болған саны қосылған дәрілік препарат компоненттерінің жасанды (модельдік) қоспаларына аналитикалық әдістемені қолдану;

дәрілік препараттың барлық компоненттерінің үлгілері болмаған кезде, дәрілік препаратқа фармацевтік субстанцияның алдын ала белгілі болған саны қосылуы немесе дұрыстығы белгілі басқа әдістеме және (немесе) тәуелсіз әдістеме көмегімен алынған нәтижелер салыстырылуы мүмкін.

Дұрыстық туралы қорытындыны дәлдік, сызықтық және өзіне тән ерекшелік айқындалғаннан кейін шығаруға болады.

2. Қоспаларды санмен анықтау

44. Дұрыстық қоспалардың белгілі бір саны қосылған сынамаларда (фармацевтік субстанция мен дәрілік препарат сынамаларында) айқындалады.

45. Айқындалатын қоспалардың үлгілері және (немесе) деградация өнімдері болмаған кезде, нәтижелерді тәуелсіз әдістеме көмегімен алынған нәтижелермен салыстыруға болады. Әсер етуші заттың аналитикалық сигналын пайдалануға жол беріледі.

46. Құрамындағы жеке-дара қоспаларды немесе олардың сомасын көрсетудің нақты тәсілін көрсету қажет (мәселен, массалық пайызбен немесе ең жоғары мәнінің алаңына қатысты пайызбен, алайда барлық жағдайларда негізгі айқындалатын затқа қатысты).

3. Зерттеулердің ұсынылатын көлемі және дұрыстық көрсеткіштері

47. Дұрыстық қолданудың барлық диапазонын қамтитын 3 түрлі концентрацияның кемінде 9 анықтамасы үшін бағаланады (яғни 3 концентрация және әрбір концентрация үшін 3 қайталау). Анықтамалар әдістеменің барлық кезеңдерін қамтуға тиіс.

48. Дұрыстық талданатын үлгіге белгілі бір санда қосылған затты санмен анықтаудың нәтижелері бойынша пайызбен ашу шамасымен немесе тиісті сенімді арақашықтық ескеріле отырып, алынған орташа және шынайы (тірек) мәндер арасындағы айырмашылықпен көрсетіледі.

VII. Дәлдік

49. Санмен анықтауға және қоспалар сынағына валидация дәлдікті айқындауды көздейді.

50. Дәлдік 3 деңгейде белгіленеді: қайталануы, аралық дәлдік және қайта жаңаруы. Дәлдікті біртекті теңтүпнұсқалық үлгілерді пайдалана отырып анықтау керек. Біртекті үлгіні алу мүмкін болмаған жағдайда, жасанды жолмен әзірленген (модельдік) үлгілердің немесе үлгінің ерітіндісінің көмегімен дәлдікті айқындауға жол беріледі. Аналитикалық әдістеменің дәлдігі, әдетте, өлшем дисперсия серияларының шамасынан, стандартты ауытқуынан немесе түрлену коэффициентінен көрінеді.

VIII. Қайталану

51. Қайталану аналитикалық әдістемені қолдану диапазонына кіретін концентрациялардың кемінде 9 анықтамасын (3 концентрация және әрбір концентрация үшін 3 қайталау) немесе құрамында айқындалатын зат 100 пайыз болатын үлгілер үшін концентрацияның кемінде 6 анықтамасын орындау арқылы айқындалады.

IX. Аралық (зертханаішілік)) дәлдік

52. Аралық дәлдікті анықтау дәрежесі аналитикалық әдістемені пайдалану шарттарына байланысты. Өтініш беруші аналитикалық әдістеменің дәлдігіне әсер ететін кездейсоқ факторларды анықтауы қажет. Әртүрлі күндер, аналитиктер, жабдық және т.б. зерттелетін типтік (вариабельді) факторлар болып табылады. Аталған әсерлерді жеке-жеке талдау талап етілмейді. Түрлі факторлардың әсерін зерттеу кезінде экспериментті жоспарлаған дұрыс.

X. Қайта жаңарту

53. Қайта жаңарту дәлдікті зертханааралық экспериментте сипаттайды. Қайта жаңартуды аналитикалық әдістемені стандарттау жағдайында (мәселен, оны Одақтың фармакопеясына немесе мүше мемлекеттер фармакопеясына енгізу кезінде) анықтау керек. Қайта жаңарту туралы деректерді тіркеу дерекнамасына қосу талап етілмейді.

XI. Деректерді ұсыну

54. Дәлдіктің әрбір түрі үшін стандартты ауытқуды, біршама стандартты ауытқуды (түрлену коэффициентін) және сенімді аралықты көрсету қажет.

XII. Көріну шегі

55. Әдістеменің құрал-сайманды немесе құрал-саймансыз болуына ұарай көріну шегін анықтаудың түрлі тәсілдері болуы мүмкін. Басқа да тәсілдерді пайдалануға жол беріледі.

XIII. Көзбен көріп бағалау

56. Көзбен көріп бағалау құрал-саймансыз әдістемелер үшін де, құрал-сайманды әдістемелер үшін де пайдаланылуы мүмкін. Көріну шегі анықталатын заттың белгілі болған бір концентрацияларынан сынамаларды талдау және оның анық көрінетін ең аз құрамын анықтау арқылы белгіленеді.

XIV. "Сигнал/шу" арақатынасының көріну шегін бағалау

57. Осы тәсіл тек базалық шу байқалатын аналитикалық әдістемелерге ғана қолданылады.

58. "Сигнал/шу" арақатынасын анықтау белгілі концентрациялары төмен сынамалардан алынған сигналдарды, бос сынамалардан алынған сигналдарды салыстыру және анықталатын заттың анық көрінуі мүмкін ең аз концентрацияны анықтау әдісімен жүргізіледі. Көріну шегін бағалау үшін "сигнал/шу" арақатынасының 3:1-ден 2:1-ге дейінгі шамасы қолайлы деп есептеледі.

XV. Талдау сигналының стандартты ауытқуы және сатыланған қисық сызықтың еңісі бойынша көріну шегін бағалау

59. Көріну шегі (ТШ) былай белгіленуі мүмкін:

мұнда:

s – аналитикалық сигналдың стандартты ауытқуы;

k - сатыланған қисық сызық еңісі бұрышының тангенсі.

60. k-нің мәні айқындалатын заттың сатыланған қисық сызығы бойынша есептеледі. S-ті бағалау бірнеше тәсілмен жүзеге асырылуы мүмкін:

а) бос сынаманың стандартты ауытқуы бойынша. Бос сынамалардың жеткілікті саны үшін аналитикалық сигналдың шамасы өлшенеді және олардың мәндерінің стандартты ауытқуы есептеледі;

б) сатыланған қисық сызық бойынша. Көріну шегіне жақын, құрамында анықталатын зат болатын үлгілер үшін жасалған, алынған сатыланған қисық сызықты талдау қажет. Стандартты ауытқу ретінде регресті түзудің қалдықты стандартты ауытқуы немесе ординат осімен түйісетін нүктенің стандартты ауытқуы пайдаланылуы мүмкін (сызықты регрессия еркін мүшесінің стандартты ауытқуы).

XVI. Деректерді беру

61. Көріну шегін және оны анықтау әдістемесін көрсету қажет. Егер көріну шегін анықтау көзбен көріп бағалауға немесе "сигнал/шу" арақатынасына негізделетін болса, тиісті хроматограммаларды ұсыну оны негіздеу үшін жеткілікті болып табылады.

62. Егер көріну шегінің мәні есеп-қисап немесе экстраполяция арқылы алынған болса, бағалау шегіне сәйкес келетін немесе оған мәні жағынан жақын, құрамында анықталатын зат бар үлгілердің жеткілікті санына тәуелсіз сынақ жүргізу арқылы расталуы мүмкін.

XVII. Санмен анықтаудың шегі

63. Санмен анықтаудың шегі үлгідегі заттар құрамының аз мөлшерін анықтау үшін, атап айтқанда, қоспаларды және (немесе) деградация өнімдерін анықтау үшін пайдаланылатын әдістемелердің қажетті валидациялық сипаттамасы болып табылады.

64. Әдістеменің құрал-сайманды немесе құрал-саймансыз болуына қарай санмен анықтаудың шегін белгілеудің түрлі тәсілдері болуы мүмкін. Басқа да тәсілдерді пайдалануға жол беріледі.

XVIII. Көзбен көріп бағалау

65. Көзбен көріп бағалау құрал-саймансыз әдістемелер үшін де, құрал-сайманды әдістемелер үшін де пайдаланылуы мүмкін.

66. Санмен анықтаудың шегі әдетте анықталатын заттың белгілі концентрациялары бар сынамаларды талдау және қолайлы дұрыстық пен дәлдікті санмен анықтауға болатын анықталатын заттың ең аз құрамын бағалау арқылы анықталады.

XIX. "Сигнал/шу" арақатынасы бойынша санмен анықтаудың шегін бағалау

67. Осы тәсіл тек базалық сызық шуы байқалатын өлшеулер әдістемелеріне ғана қолданылады.

68. "Сигнал/шу" арақатынасын анықтау белгілі төмен концентрациялары бар анықталатын зат үлгілерінен алынған өлшенетін сигналдарды салыстыру және бос сынамалардан алынған сигналдармен анықталатын зат саны жағынан айқындалуы мүмкін ең аз концентрацияны анықтау әдісімен жүргізіледі. Әдетте "сигнал/шу" арақатынасы 10:1-ді құрайды.

ХХ. Санмен айқындау шегін сигналдың стандартты ауытқуы және сатыланған қисық сызықтың еңісі бойынша бағалау

69. Санмен айқындау шегі (САШ) былай белгіленуі мүмкін:

мұнда:

s – аналитикалық сигналдың стандартты ауытқуы;

k – сатыланған қисық сызық еңісі бұрышының тангенсі.

70. k -нің мәні айқындалатын заттың градустық қисық сызығы бойынша есептеледі. s -ті бағалау бірнеше тәсілмен жүзеге асырылуы мүмкін:

а) бос сынаманың стандартты ауытқуы бойынша. Бос сынамалардың жеткілікті саны үшін аналитикалық сигналдың шамасы өлшенеді және олардың мәндерінің стандартты ауытқуы есептеледі;

б) сатыланған қисық сызық бойынша. Санмен анықтау шегіне жақын, құрамында айқындалатын зат болатын үлгілер үшін жасалған, алынған сатыланған қисық сызықты талдау қажет. Стандартты ауытқу ретінде регресті түзудің қалдықты стандартты ауытқуы немесе ординат осімен түйісетін нүктенің стандартты ауытқуы пайдаланылуы мүмкін (сызықты регрессия еркін мүшесінің стандартты ауытқуы).

XXI. Деректерді беру

71. Санмен анықтау шегін және оны айқындау әдісін көрсету қажет.

72. Санмен анықтау шегін кейіннен санмен анықтау шегіне тең немесе оған мәні жақын айқындалатын заты бар сынамалардың жеткілікті санын талдау көмегімен кейіннен растау қажет.

73. Жоғарыда санамалап көрсетілгендерден өзгеше басқа да тәсілдер қолайлы болуы мүмкін.

XXII. Орнықтылық (тұрақтылық)

74. Орнықтылықты (тұрақтылықты) зерттеуді оны әзірлеу кезеңінде жүзеге асыру қажет, зерттеулердің көлемі қарастырылып отырған аналитикалық әдістемеге байланысты. Әдістеменің параметрлерін (шарттарын) әдейі түрлендірген кезде, талдаудың сенімділігін көрсету қажет.

75. Аналитикалық әдістемені қолдану шарттарындағы өзгерістерге өлшемдер нәтижесі байланысты болса, сынақ өткізу кезінде сондай шарттардың сақталуын қатаң бақылау немесе сақтық шараларын келісу қажет.

76. Аналитикалық әдістеменің анықтығын қолдауды қамтамасыз ету мақсатында оны қолдану кезінде жүйе жарамдылығы параметерлерінің серияларын белгілеу (мәселен, рұқсат алуға сынақ өткізу (resolution test)). орнықтылықты (тұрақтылықты) зерттеу салдарының біріне айналуға тиіс.

77. Мыналар:

аналитикалық әдістемелерде пайдаланылатын ерітінділердің тұрақтылығы;

айырып алыну уақыты параметрлердің жалпы түрленулері болып табылады.

Мыналар:

рН жылжымылы фазасының өзгеруі;

жылжымалы фаза құрамының өзгеруі;

әртүрлі бағандар (әртүрлі сериялар мен өнім берушілер);

температура;

жылжымалы фаза жылдамдығы (ағын жылдамдығы) сұйықтық хроматография түрленуінің параметрлері болып табылады.

Мыналар:

әртүрлі бағандар (әртүрлі сериялар мен өнім берушілер);

температура;

газ-тасымалдығыштың жылдамдығы газды хроматография түрленуінің параметрлері болып табылады

XXIII. Жүйенің жарамдылығын бағалау

78. Жүйенің жарамдылығын бағалау көптеген аналитикалық әдістеменің ажырамас бөлігі болып табылады. Бұл сынақтар жабдық, электрондық техника, аналитикалық операциялар және талданатын үлгілер тұтас жүйені құрайды деген тұжырымдамаға негізделеді және оны солай бағалауды талап етеді. Жүйе жарамдылығының параметрлері нақты бір әдістеме үшін белгіленуге тиіс және валидацияланатын аналитикалық әдістеме түріне байланысты болады. Қосымша ақпаратты Одақтың фармакопеясынан немесе мүше мемлекеттер фармакопеясынан алуға болады.

Об утверждении Руководства по валидации аналитических методик проведения испытаний лекарственных средств

Решение Коллегии Евразийской экономической комиссии от 17 июля 2018 года № 113

В соответствии со статьей 30 Договора о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года и пунктом 2 статьи 3 Соглашения о единых принципах и правилах обращения лекарственных средств в рамках Евразийского экономического союза от 23 декабря 2014 года Коллегия Евразийской экономической комиссии решила:

1. Утвердить прилагаемое Руководство по валидации аналитических методик проведения испытаний лекарственных средств.

2. Настоящее Решение вступает в силу по истечении 6 месяцев с даты его официального опубликования.

Председатель Коллегии Евразийской экономической комиссии

Т. Саркисян

УТВЕРЖДЕНО Решением Коллегии Евразийской экономической комиссии от 17 июля 2018 г. № 113

РУКОВОДСТВО
по валидации аналитических методик проведения испытаний лекарственных средств

I. Общие положения

1. В настоящем Руководстве определяются правила валидации аналитических методик проведения испытаний лекарственных средств, а также перечень характеристик, подлежащих оценке при валидации указанных методик и включению в регистрационные досье, подаваемые в уполномоченные органы государств – членов Евразийского экономического союза (далее соответственно – государства-члены, Союз).

2. Целью валидации аналитической методики проведения испытаний лекарственных средств является документированное подтверждение ее пригодности для целевого назначения.

II. Определения

3. Для целей настоящего Руководства используются понятия, которые означают следующее:

"аналитическая методика" (аnalytical procedure) – методика проведения испытаний лекарственных средств, которая включает в себя подробное описание последовательности действий, необходимых для выполнения аналитического испытания (в том числе описание подготовки испытуемых образцов, стандартных образцов, реактивов, использования оборудования, построения градуировочной кривой, используемых расчетных формул и т. д.);

"воспроизводимость" (reproducibility) – свойство, характеризующее прецизионность в межлабораторных испытаниях;

"диапазон применения (аналитическая область)" (range) – интервал между наибольшей и наименьшей концентрациями (количеством) определяемого вещества в образце (включая эти концентрации), для которого показано, что аналитическая методика имеет приемлемый уровень прецизионности, правильности и линейности;

"линейность" (linearity) – прямо пропорциональная зависимость аналитического сигнала от концентрации (количества) определяемого вещества в образце в пределах диапазона применения (аналитической области) методики;

"открываемость (извлекаемость)" (recovery) – соотношение между полученным средним и истинным (опорным) значениями с учетом соответствующих доверительных интервалов;

"повторяемость (прецизионность внутри методики)" (repeatability (intra-assay precision)) – прецизионность методики при выполнении повторных испытаний в одинаковых рабочих условиях (например, одним и тем же аналитиком или группой аналитиков, на одном и том же оборудовании, с одними и теми же реактивами и т. д.) в течение короткого промежутка времени;

"правильность" (accuracy, trueness) – близость между принятым истинным (опорным) значением и полученным значением, которая выражается величиной открываемости;

"предел количественного определения" (quantitation limit) – наименьшее количество вещества в образце, которое можно количественно определить с соответствующей прецизионностью и правильностью;

"предел обнаружения" (detection limit) – наименьшее количество определяемого вещества в образце, которое может быть обнаружено, но необязательно точно количественно определено;

"прецизионность" (precision) – выражение близости (степени разброса) результатов (значений) между сериями измерений, проведенных на множестве проб, взятых из одной и той же однородной пробы, в предписанных методикой условиях;

"промежуточная (внутрилабораторная) прецизионность" (intermediate precision) – влияние вариаций внутри лаборатории (разные дни, разные аналитики, разное оборудование, разные серии (партии) реактивов и т. д.) на результаты испытаний идентичных образцов, отобранных из одной и той же серии;

"специфичность" (specificity) – способность аналитической методики однозначно оценивать определяемое вещество независимо от других веществ (примеси, продукты деградации, вспомогательные вещества, матрица (среда) и др.), присутствующих в испытуемом образце;

"устойчивость (робастность)" (robustness) – способность аналитической методики быть устойчивой к влиянию небольших задаваемых изменений в условиях проведения испытания, которая указывает на ее надежность при обычном (стандартном) использовании.

III. Типы аналитических методик, подлежащих валидации

4. В настоящем Руководстве рассматриваются подходы к валидации 4 наиболее распространенных типов аналитических методик:

а) испытания на идентификацию (подлинность);

б) испытания для определения количественного содержания примесей (quantitative tests for impurities content);

в) испытания для определения предельного содержания примесей в пробе (limit tests for the control impurities);

г) количественные испытания (на содержание или активность) (quantitative tests of the active moiety) для определения активной части молекулы действующего вещества в испытуемом образце.

5. Все аналитические методики, используемые для контроля качества лекарственных средств, необходимо валидировать. В настоящем Руководстве не рассматривается валидация аналитических методик для видов испытаний, не включенных в пункт 4 настоящего Руководства (например, испытания на растворение или определение размера частиц (дисперсности) фармацевтической субстанции и др.).

6. Испытания на идентификацию (подлинность) заключаются, как правило, в сравнении свойств (например, спектральных характеристик, хроматографического поведения, химической активности и т. д.) испытуемого и стандартного образцов.

7. Испытания для определения количественного содержания примесей и испытания для определения предельного содержания примесей в пробе направлены на правильное описание показателей чистоты пробы. Требования к валидации методик количественного определения примесей отличаются от требований к валидации методик определения предельного содержания примесей в пробе.

8. Методики количественных испытаний направлены на измерение содержания определяемого вещества в испытуемом образце. В настоящем Руководстве под количественным определением понимается количественное измерение основных компонентов фармацевтической субстанции. Сходные валидационные параметры применимы в отношении количественного определения действующего вещества или других компонентов лекарственного препарата. Допускается использовать валидационные параметры количественного определения в других аналитических методиках (например, при испытании на растворение).

Назначение аналитических методик должно быть четко определено, так как от этого зависит выбор валидационных характеристик, которые должны быть оценены в ходе валидации.

9. Оценке подлежат следующие типичные валидационные характеристики аналитической методики:

а) правильность (accuracy (trueness));

б) прецизионность (precision):

повторяемость (repeatability);

промежуточная (внутрилабораторная) прецизионность (intermediate precision);

в) специфичность (specificity);

г) предел обнаружения (detection limit);

д) предел количественного определения (quantitation limit);

е) линейность (linearity);

ж) диапазон применения (аналитическая область) (range).

10. Наиболее важные валидационные характеристики для валидации различных типов аналитических методик приведены в таблице.

	Таблица

Валидационные характеристики для валидации различных типов аналитических методик

Валидационная характеристика	Тип аналитической методики
	испытания на идентификацию (подлинность)	испытания на примеси		количественные испытания
		количественное содержание	предельное содержание	растворение (только измерение), содержание (активность)
Правильность	–	+	–	+
Прецизионность повторяемость	–	+	–	+
Промежуточная прецизионность	–	+*	–	+*
Специфичность**	+	+	+	+
Предел обнаружения	–	–***	+	–
Предел количественного определения	–	+	–	–
Линейность	–	+	–	+
Диапазон применения	–	+	–	+

* Если определена воспроизводимость, определение промежуточной прецизионности не требуется.

** Недостаточная специфичность одной аналитической методики может быть компенсирована использованием одной или нескольких дополнительных аналитических методик.

*** Может потребоваться в некоторых случаях (например, когда предел обнаружения и нормируемый предел содержания определяемой примеси близки).

Примечание. "–" – характеристика не оценивается, "+" – характеристика оценивается.

Указанный перечень следует рассматривать как типовой при валидации аналитических методик. Возможны исключения, требующие отдельного обоснования производителем лекарственного средства. Такая характеристика аналитической методики, как устойчивость (робастность), не приведена в таблице, но ее следует рассматривать на соответствующем этапе разработки аналитической методики.

Повторная валидация (ревалидация) может быть необходима в следующих случаях (но не ограничивается ими):

изменение схемы синтеза фармацевтической субстанции;

изменение состава лекарственного препарата;

изменение аналитической методики.

Повторная валидация не проводится, если производителем представлено соответствующее обоснование. Объем повторной валидации зависит от характера внесенных изменений.

IV. Методология валидации аналитических методик

1. Общие требования к методологии валидации аналитических методик

11. В настоящем разделе приведены характеристики, учитываемые при валидации аналитических методик, а также представлены некоторые подходы и рекомендации для установления различных валидационных характеристик каждой аналитической методики.

12. В некоторых случаях (например, при доказательстве специфичности) для обеспечения качества фармацевтической субстанции или лекарственного препарата может быть использовано сочетание нескольких аналитических методик.

13. Необходимо представить и проанализировать все соответствующие данные, собранные в ходе валидации, и формулы, использованные для расчета валидационных характеристик.

14. Допускается использовать иные подходы, чем подходы, изложенные в настоящем Руководстве. За выбор процедуры и протокола валидации несет ответственность заявитель. При этом основная цель валидации аналитической методики состоит в подтверждении пригодности методики для целевого назначения. Ввиду своей сложности подходы к аналитическим методикам для биологических и биотехнологических препаратов могут отличаться от описанных в настоящем Руководстве.

15. На протяжении всего исследования валидационных характеристик следует использовать стандартные образцы с известными характеристиками, подтвержденными документально. Необходимая степень чистоты стандартных образцов зависит от целевого назначения.

16. В отдельных подразделах настоящего раздела рассматриваются различные валидационные характеристики. Структура настоящего раздела отражает ход процесса разработки и оценки аналитической методики.

17. Экспериментальную работу следует планировать таким образом, чтобы соответствующие валидационные характеристики изучить одновременно, получая надежные данные о возможностях аналитической методики (например, о специфичности, линейности, диапазоне применения, правильности и прецизионности).

2. Специфичность

18. Изучение специфичности необходимо осуществлять в ходе валидации испытаний на идентификацию, примеси и количественное определение. Процедуры подтверждения специфичности зависят от целевого назначения аналитической методики.

19. Способ подтверждения специфичности зависит от задач, для решения которых предназначена данная аналитическая методика. Не во всех случаях удается подтвердить, что аналитическая методика специфична в отношении данного определяемого вещества (полная избирательность). В этом случае рекомендуется использовать сочетание 2 и более аналитических методик.

Недостаточная специфичность одной аналитической методики может быть компенсирована использованием одной или нескольких дополнительных аналитических методик.

20. Специфичность для различных видов испытаний означает следующее:

а) при испытании на идентификацию – подтверждение того, что методика позволяет идентифицировать именно определяемое вещество;

б) при испытании на примеси – подтверждение того, что методика позволяет правильно распознать примеси в образце (например, испытание на родственные соединения, тяжелые металлы, содержание остаточных растворителей и т. д.);

в) при количественных испытаниях – подтверждение того, что методика позволяет установить содержание или активность именно определяемого вещества в образце.

Идентификация

21. Удовлетворительные испытания на идентификацию должны обладать способностью различать между собой структурно близкородственные соединения, которые могут присутствовать в пробе. Избирательность аналитической методики может быть подтверждена путем получения положительных результатов (возможно, путем сравнения с известным стандартным образцом) для образцов, содержащих определяемый компонент, и отрицательных результатов для образцов, не содержащих его.

22. Для подтверждения отсутствия ложноположительных результатов испытание на идентификацию может быть проведено для веществ с близким строением или веществ, сопутствующих определяемому веществу.

23. Выбор потенциально мешающих проведению испытания веществ должен быть обоснован.

Количественное определение и испытания на примеси

24. При подтверждении специфичности для аналитической методики с использованием метода хроматографического разделения следует представлять репрезентативные хроматограммы с надлежащим указанием индивидуальных компонентов. Необходимо использовать аналогичные подходы к другим методикам, основанным на разделении.

25. Критичные разделения в хроматографии подлежат изучению на соответствующем уровне. В случае критичных разделений должна быть установлена величина разрешения 2 наиболее близко элюируемых компонентов.

26. При использовании неспецифического метода количественного определения следует применять дополнительные аналитические методики и подтверждать специфичность всего комплекса методик. Например, если при выпуске фармацевтической субстанции количественное определение проводится титриметрическим методом, можно его дополнить соответствующим испытанием на примеси.

27. Подход аналогичен как для количественного определения, так и для испытаний на примеси.

Наличие образцов примесей

28. При наличии образцов примесей определение специфичности аналитической методики состоит в следующем:

а) при количественном определении необходимо подтвердить избирательность определения вещества в присутствии примесей и (или) других компонентов образца. Практически это осуществляется путем добавления к образцу (фармацевтической субстанции или лекарственному препарату) примесей и (или) вспомогательных веществ в соответствующем количестве и при наличии доказательства отсутствия их влияния на результат количественного определения действующего вещества;

б) при испытаниях на примеси специфичность может быть установлена путем добавления в фармацевтическую субстанцию или лекарственный препарат примесей в определенных количествах и при наличии доказательства разделения этих примесей друг от друга и (или) от других компонентов образца.

Отсутствие образцов примесей

29. Если стандартные образцы примесей или продуктов деградации отсутствуют, специфичность можно подтвердить путем сравнения результатов испытаний проб, содержащих примеси или продукты деградации, с результатами другой валидированной методики (например, фармакопейной или иной валидированной аналитической (независимой) методики). В соответствующих случаях стандартные образцы примесей должны включать в себя пробы, подвергшиеся хранению в определенных стрессовых условиях (свет, нагревание, влажность, кислотный (основный) гидролиз и окисление).

30. В случае количественного определения необходимо сравнить 2 результата.

31. В случае испытаний на примеси необходимо сравнить профили примесей.

32. Для доказательства соответствия пика определяемого вещества только одному компоненту целесообразно провести исследования на чистоту пиков (например, использование диодно-матричного детектирования, масс-спектрометрии).

3. Линейность

33. Линейную зависимость необходимо оценить в пределах всего диапазона применения аналитической методики. Ее можно подтвердить напрямую на фармацевтической субстанции (путем разведения основного стандартного раствора) и (или) на отдельных навесках искусственных (модельных) смесей компонентов лекарственного препарата, используя предложенную методику. Последний аспект допускается изучить в ходе определения диапазона применения (аналитической области) методики.

34. Линейность оценивается визуально по графику зависимости аналитического сигнала как функции от концентрации или количества определяемого вещества. При наличии четкой линейной зависимости полученные результаты необходимо обработать подходящими статистическими методами (например, путем вычисления регрессионной линии методом наименьших квадратов). Для получения линейности между результатами количественного определения и концентрациями проб до проведения регрессионного анализа может потребоваться математическое преобразование результатов испытаний. Результаты анализа линии регрессии могут быть использованы для математической оценки степени линейности.

35. При отсутствии линейности данные испытаний следует подвергнуть математическому преобразованию до проведения регрессионного анализа.

36. Для подтверждения линейности должны быть определены и представлены коэффициент корреляции или коэффициент детерминации, свободный член линейной регрессии, тангенс угла наклона линии регрессии и остаточная сумма квадратов отклонений, а также приложен график со всеми экспериментальными данными.

37. Если линейность не наблюдается ни при каких видах математических преобразований (например, при валидации иммуноаналитических методик), аналитический сигнал необходимо описать с помощью соответствующей функции концентрации (количества) определяемого компонента в пробе.

38. Для установления линейности рекомендуется использовать как минимум 5 концентраций. Применение других подходов требует обоснования.

V. Диапазон применения (аналитическая область)

39. Диапазон применения аналитической методики зависит от ее назначения и определяется при изучении линейности. В пределах диапазона применения методика должна обеспечивать требуемую линейность, правильность и прецизионность.

40. В качестве минимально допустимых должны быть рассмотрены следующие диапазоны применения (аналитические области) аналитических методик:

а) для количественного определения действующего вещества в фармацевтической субстанции или лекарственном препарате – от концентрации (содержания) 80 процентов до концентрации (содержания) 120 процентов от номинальной концентрации (содержания);

б) для однородности дозирования – от концентрации (содержания) 70 процентов до концентрации (содержания) 130 процентов, если для лекарственного препарата не обоснован более широкий диапазон в зависимости от лекарственной формы (например, дозированные ингаляторы);

в) для испытания на растворение – ± 20 процентов (абсолютных) от номинального диапазона применения. Например, если спецификации препарата с модифицированным высвобождением охватывают область от 20 процентов за первый час до 90 процентов от заявленного содержания за 24 часа, валидированный диапазон применения должен быть от 0 до 110 процентов от заявленного содержания;

г) для определения примесей – от предела обнаружения примеси до 120-процентного значения, указанного в спецификации;

д) для примесей, обладающих чрезвычайно сильным действием или имеющих токсический или непредвиденный фармакологический эффект, предел обнаружения и предел количественного определения должны быть соразмерны тому уровню, на котором эти примеси должны контролироваться. В целях валидации методик испытания на примеси, применяемых в ходе разработки, может потребоваться задать аналитическую область вблизи предполагаемого (возможного) предела;

е) если количественное определение и чистота изучаются одновременно с помощью одного испытания и используется только 100-процентный стандарт, линейная зависимость должна быть во всем диапазоне применения аналитической методики начиная с порога информирования для примеси (в соответствии с правилами изучения примесей в лекарственных средствах и установления требований к ним в спецификациях, утверждаемыми Евразийской экономической комиссией) до 120-процентного содержания, указанного в спецификации для количественного определения.

VI. Правильность

41. Правильность должна быть установлена для всего диапазона применения аналитической методики.

1. Количественное определение активной фармацевтической субстанции

Фармацевтическая субстанция

42. Могут быть использованы несколько способов оценки правильности:

применение аналитической методики к анализируемой субстанции с известной степенью чистоты (например, к стандартному материалу);

сравнение результатов анализа, полученных с использованием валидируемой аналитической методики, и результатов, полученных с помощью методики, правильность которой известна, и (или) независимой методики.

Заключение о правильности можно сделать после установления прецизионности, линейности и специфичности.

Лекарственный препарат

43. Могут быть использованы несколько способов оценки правильности:

применение аналитической методики к искусственным (модельным) смесям компонентов лекарственного препарата, в которые было добавлено заранее известное количество определяемого вещества;

при отсутствии образцов всех компонентов лекарственного препарата возможно добавление заранее известного количества фармацевтической субстанции к лекарственному препарату или сравнение результатов, полученных с помощью другой методики, правильность которой известна, и (или) независимой методики.

Заключение о правильности можно сделать после определения прецизионности, линейности и специфичности.

2. Количественное определение примесей

44. Правильность определяется на пробах (фармацевтической субстанции и лекарственного препарата), в которые добавлено известное количество примесей.

45. При отсутствии образцов определяемых примесей и (или) продуктов деградации приемлемо сравнение результатов с результатами, полученными с помощью независимой методики. Допускается использование аналитического сигнала действующего вещества.

46. Необходимо указать конкретный способ выражения содержания индивидуальных примесей или их суммы (например, в массовых процентах или в процентах по отношению к площади пика, но во всех случаях по отношению к основному определяемому веществу).

3. Рекомендуемый объем исследований и показатели правильности

47. Правильность оценивается не менее чем для 9 определений 3 различных концентраций, охватывающих весь диапазон применения (то есть 3 концентрации и 3 повтора для каждой концентрации). Определения должны включать в себя все стадии методики.

48. Правильность выражается величиной открываемости в процентах по результатам количественного определения вещества, добавленного в известном количестве в анализируемый образец, или разностью между полученным средним и истинным (опорным) значениями с учетом соответствующих доверительных интервалов.

VII. Прецизионность

49. Валидация испытаний на количественное определение и примеси предусматривает определение прецизионности.

50. Прецизионность устанавливается на 3 уровнях: повторяемость, промежуточная прецизионность и воспроизводимость. Прецизионность следует устанавливать с использованием однородных аутентичных образцов. В случае невозможности получения однородного образца допускается определение прецизионности с помощью искусственно приготовленных (модельных) образцов или раствора образца. Прецизионность аналитической методики, как правило, выражается величиной дисперсии, стандартного отклонения или коэффициента вариации серии измерений.

VIII. Повторяемость

51. Повторяемость определяется путем выполнения не менее 9 определений концентраций, входящих в диапазон применения аналитической методики (3 концентрации и 3 повтора для каждой концентрации), или не менее 6 определений концентрации для образцов со 100-процентным содержанием определяемого вещества.

IX. Промежуточная (внутрилабораторная) прецизионность

52. Степень установления промежуточной прецизионности зависит от условий использования аналитической методики. Заявитель должен установить влияние случайных факторов на прецизионность аналитической методики. Типичными исследуемыми (вариабельными) факторами являются разные дни, аналитики, оборудование и т. д. Изучать указанные влияния по отдельности не требуется. При изучении влияния различных факторов предпочтительно использовать планирование эксперимента.

X. Воспроизводимость

53. Воспроизводимость характеризует прецизионность в межлабораторном эксперименте. Воспроизводимость следует определять в случае стандартизации аналитической методики (например, при ее включении в Фармакопею Союза или в фармакопеи государств-членов). Включение данных о воспроизводимости в регистрационное досье не требуется.

XI. Представление данных

54. Для каждого вида прецизионности необходимо указывать стандартное отклонение, относительное стандартное отклонение (коэффициент вариации) и доверительный интервал.

XII. Предел обнаружения

55. Возможны различные подходы к определению предела обнаружения в зависимости от того, является методика инструментальной или неинструментальной. Допускается использовать и другие подходы.

XIII. Визуальная оценка

56. Визуальная оценка может использоваться как для неинструментальных, так и для инструментальных методик. Предел обнаружения устанавливается путем анализа проб с известными концентрациями определяемого вещества и определения его минимального содержания, при котором оно достоверно обнаруживается.

XIV. Оценка предела обнаружения по отношению "сигнал/шум"

57. Данный подход применим только к аналитическим методикам, для которых наблюдается шум базовой линии.

58. Определение отношения "сигнал/шум" проводится методом сравнения сигналов, полученных от проб с известными низкими концентрациями, с сигналами, полученными от холостых проб, и установления минимальной концентрации, при которой определяемое вещество может быть достоверно обнаружено. Для оценки предела обнаружения приемлемой считается величина отношения "сигнал/шум" от 3:1 до 2:1.

XV. Оценка предела обнаружения по стандартному отклонению аналитического сигнала и наклону градуировочной кривой

59. Предел обнаружения (ПО) может быть выражен следующим образом:

где:

s – стандартное отклонение аналитического сигнала;

k – тангенс угла наклона градуировочной кривой.

60. Значение k вычисляется из градуировочной кривой для определяемого вещества. Оценка s может осуществляться несколькими способами:

а) по стандартному отклонению холостой пробы. Измеряется величина аналитического сигнала для достаточного количества холостых проб, и рассчитывается стандартное отклонение их значений;

б) по градуировочной кривой. Следует проанализировать полученную градуировочную кривую, построенную для образцов с содержанием определяемого вещества, близким к пределу обнаружения. В качестве стандартного отклонения может быть использовано остаточное стандартное отклонение регрессионной прямой или стандартное отклонение точки пересечения с осью ординат (стандартное отклонение свободного члена линейной регрессии).

XVI. Представление данных

61. Необходимо указать предел обнаружения и метод его определения. Если определение предела обнаружения основывается на визуальной оценке или оценке отношения "сигнал/шум", представление соответствующих хроматограмм считается достаточным для его обоснования.

62. Если значение предела обнаружения получено путем расчета или экстраполяции, оценка должна быть подтверждена посредством независимого испытания достаточного количества образцов с содержанием определяемого вещества, соответствующим пределу обнаружения или близкому к нему значению.

XVII. Предел количественного определения

63. Предел количественного определения является необходимой валидационной характеристикой методик, используемых для определения низкого содержания веществ в образце, в частности для определения примесей и (или) продуктов деградации.

64. Возможно несколько подходов к определению предела количественного определения в зависимости от того, является методика инструментальной или неинструментальной. Допускается использовать другие подходы.

XVIII. Визуальная оценка

65. Визуальная оценка может использоваться как для неинструментальных методик, так и для инструментальных.

66. Предел количественного определения обычно устанавливается путем анализа проб с известными концентрациями определяемого вещества и оценки минимального содержания, при котором определяемое вещество поддается количественному определению с приемлемой правильностью и прецизионностью.

XIX. Оценка предела количественного определения по отношению "сигнал/шум"

67. Данный подход применим только к методам измерений, при которых наблюдается шум базовой линии.

68. Определение отношения "сигнал/шум" проводится методом сравнения измеряемых сигналов, полученных от образцов с известными низкими концентрациями определяемого вещества, с сигналами, полученными от холостых проб, и установления минимальной концентрации, при которой определяемое вещество может быть достоверно определено количественно. Обычное отношение "сигнал/шум" составляет 10:1.

ХХ. Оценка предела количественного определения по стандартному отклонению сигнала и наклону градуировочной кривой

69. Предел количественного определения (ПКО) может быть выражен следующим образом:

где:

s – стандартное отклонение аналитического сигнала;

k – тангенс угла наклона градуировочной кривой.

70. Значение k вычисляется из градуировочной кривой для определяемого вещества. Оценка s может осуществляться несколькими способами:

а) по стандартному отклонению холостой пробы. Измеряется величина аналитического сигнала для достаточного количества холостых проб, и рассчитывается стандартное отклонение их значений;

б) по градуировочной кривой. Следует проанализировать полученную градуировочную кривую, построенную для образцов с содержанием определяемого вещества, близким к пределу количественного определения. В качестве стандартного отклонения может быть использовано остаточное стандартное отклонение регрессионной прямой или стандартное отклонение точки пересечения с осью ординат (стандартное отклонение свободного члена линейной регрессии).

XXI. Представление данных

71. Необходимо указать предел количественного определения и метод его определения.

72. Предел количественного определения необходимо впоследствии подтвердить с помощью анализа достаточного числа проб с содержанием определяемого вещества, равным пределу количественного определения или близкому к нему значению.

73. Могут быть приемлемы и другие подходы, отличающиеся от перечисленных выше.

XXII. Устойчивость (робастность)

74. Изучение устойчивости (робастности) необходимо осуществлять на стадии разработки, объем исследований зависит от рассматриваемой аналитической методики. Необходимо показать надежность анализа при преднамеренных вариациях параметров (условий) методики.

75. Если результаты измерений зависят от изменений в условиях применения аналитической методики, необходимо строго контролировать соблюдение таких условий или оговорить меры предосторожности при проведении испытания.

76. В целях обеспечения поддержания валидности аналитической методики при ее использовании одним из последствий изучения устойчивости (робастности) должно стать установление серий параметров пригодности системы (например, испытание на разрешение (resolution test)).

77. Общими вариациями параметров являются:

стабильность растворов, используемых в аналитических методиках;

время экстрагирования.

Параметрами вариации для жидкостной хроматографии являются:

изменение рН подвижной фазы;

изменение состава подвижной фазы;

разные колонки (разные серии и поставщики);

температура;

скорость подвижной фазы (скорость потока).

Параметрами вариации для газовой хроматографии являются:

различные колонки (разные серии и поставщики);

температура;

скорость газа-носителя.

XXIII. Оценка пригодности системы

78. Оценка пригодности системы является неотъемлемой частью многих аналитических методик. Эти испытания основаны на концепции, что оборудование, электронная техника, аналитические операции и анализируемые образцы составляют целостную систему и требуют оценки в качестве таковой. Критерии пригодности системы должны быть установлены для конкретной методики и зависят от типа валидируемой аналитической методики. Дополнительную информацию можно получить в Фармакопее Союза или в фармакопеях государств-членов.