Қазақстан Республикасында жалпыға бiрдей құқықтық оқуды ұйымдастыру жөнiндегi шаралар туралы

Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 21 маусымдағы N 2347 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы N 829 Жарлығымен

Ескерту. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009.06.18 N 829 Жарлығымен.

Халықтың құқықтық мәдениетi мен құқықтық хабардарлығын арттыру, экономикалық бағдарламаларды құқықтық қамтамасыз етудiң тиiмдiлiгiн көтеру әрi заңдылықты, құқықтық тәртiптi, реттiлiктi нығайту мақсатында және Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1993 жылғы 12 ақпандағы N 1569 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасындағы Құқықтық реформаның мемлекеттiк бағдарламасын (негiзгi бағыттар) орындау үшiн қаулы етемiн:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасындағы жалпыға бiрдей құқықтық оқу туралы ереже, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлердiң жалпыға бiрдей құқықтық оқуын ұйымдастыру туралы ереже, Атқарушы өкiмет органдары мен олардың қарамағындағы кәсiпорындардың, мекемелердiң басшы кадрлары мен мамандарын құқықтық аттестациялау туралы ереже және Қазақстан Республикасында оқушы жастарды құқықтық оқыту тұжырымдамасы бекiтiлсiн.

2. Жалпыға бiрдей құқықтық оқуды ұйымдастыруға жалпы басшылық пен бақылау жасау Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi мен жергiлiктi әкiмдерге жүктелсiн.

3. Жалпыға бiрдей құқықтық оқуға әдiстемелiк басшылық жасау Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiне жүктелсiн.
Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi:
мемлекеттiк органдардың, ғылыми мекемелердiң үлгiлiк оқу бағдарламаларын, оқулықтар, оқу-көрнекi және әдiстемелiк құралдар дайындау жөнiндегi жұмыстың үйлестiрiлуiн жүзеге асырады;
жалпыға бiрдей құқықтық оқудың барлық буындарына нормативтiк-анықтамалық материалдар мен көпшiлiкке арналған заң әдебиетiн, оқулықтар, оқу құралдарын және плакаттер шығаруды қамтамасыз етедi;
Қазақстан Республикасының министрлiктерiнде, мемлекеттiк комитеттерiнде, ведомстволарында, жергiлiктi әкiмдердiң аппараттарында жалпыға бiрдей құқықтық оқуды ұйымдастыру, жөнiндегi жұмыстың жай-күйiн зерделейдi, оны жақсарту бойынша ұсыныс әзiрлейдi деп белгiленсiн.

4. Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлiгi мерзiмдi басылымдарда қолданылып жүрген заңдар мен құқық қолдану практикасын түсiндiретiн айдарлар ашатын болсын.

5. "Қазақстан теледидары мен радиосы" республикалық корпорациясы құқық органдарымен бiрлесiп Қазақстан Республикасының халқын құқықтық оқуы жөнiнде арнаулы хабарлар ұйымдастырсын.

6. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi мүдделi министрлiктермен және ведомстволармен бiрлесiп 1995 жылғы 1 қазанға дейiн Қазақстан Республикасында халықтың жалпыға бiрдей құқықтық оқуы бағдарламасының жобасын Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне табыс етсiн.

7. Ұлттық жоғары мемлекеттiк басқару мектебiнiң негiзiнде Жергiлiктi атқарушы және өкiлдi органдардың, министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың басшы қызметкерлерiн құқықтық даярлау мен қайта даярлау орталығы құрылсын.

8. Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi:
министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың басшы қызметкерлерiн, облыс әкiмдерiн, Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi Аппаратының бөлiм меңгерушiлерiн аттестациядан өткiзуге аттестациялау комиссиясын құрсын;
аттестациялауға жататын қызметкерлер лауазымының жалпы тiзбесiн анықтасын.

9. Министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар, жергiлiктi әкiмдер:
1995 жылғы 1 шiлдеге дейiн тұрақты жұмыс iстейтiн құқықтық бiлiм беру мектептерiн құрсын;
1995 жылғы 1 қарашаға дейiн атқарушы өкiмет органдары мен олардың қарамағындағы кәсiпорындардың, ұйымдардың қызметкерлерiн аттестациялауға арналған аттестациялау комиссияларын құрсын;
министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар, жергiлiктi әкiмдер мен қарамағындағы ұйымдар аппаратының басшыларын, мамандарын және басқа қызметкерлерiн ұдайы құқықтық оқытуды қамтамасыз етсiн.

10. Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлiгi және "Қазақстан Республикасының қорғанысы мен Қарулы Күштерi туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қолданылатын басқа да әскери құрамалар, Iшкi iстер министрлiгi, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi, Қаржы министрлiгiнiң Бас салық инспекциясы Салық полициясының басқармасы, Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi жанындағы Кеден комитетi, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлердiң жалпыға бiрдей құқықтық оқуын ұйымдастыру туралы ережеге сәйкес әскери қызметшiлердi, қатардағы және басшы құрамдағы адамдарды, сондай-ақ басқа да қызметкерлердi құқықтық оқытуды қамтамасыз етсiн.

11. Қызметкерлердi құқықтық оқыту жөнiндегi шығындарды министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар, әкiмдер, кәсiпорындар, мекемелер өз қаражатының есебiнен жүргiзедi деп белгiленсiн.

12. Қазақстан Республикасының Iшкi iстер министрлiгi, Жастар iсi, туризм және спорт министрлiгi, Бiлiм министрлiгi басқа да мүдделi органдармен бiрлесiп милиция органдарында есепте тұрған, тәрбиелеу мекемелерiнде жазасын өтеп жүрген кәмелетке толмаған адамдарды құқықтық оқытуды ұйымдастыру жөнiнде шаралар қолдансын.

13. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi, Ұлттық ғылым академиясы және Бiлiм министрлiгi құқықтық сана мен құқықтық тәрбиенi қалыптастырудың өзектi мәселелерi бойынша мақсаткерлiк зерттеулер жүргiзсiн.

14. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiне, Бiлiм министрлiгiне және Ұлттық жоғары мемлекеттiк басқару мектебiне жалпыға бiрдей құқықтық оқу жөнiндегi оқу-әдiстемелiк жұмысты қамтамасыз ету үшiн нысаналы мақсатпен қажеттi қаражат бөлсiн.

15. Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi Үкiметтiң бұрын қабылдаған шешiмдерiн осы қаулымен сәйкестендiретiн болсын.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1995 жылғы 21 маусымдағы
N 2347 қаулысымен
БЕКIТIЛГЕН

Қазақстан Республикасындағы жалпыға бiрдей
құқықтық бiлiм беру туралы
ЕРЕЖЕ

I. Жалпы ережелер

1. Жалпыға бiрдей құқықтық оқу - бұл бұқаралық құқықтық насихат пен азаматтарға құқықтық тәрбие беру жүйесi.

2. Осы Ереже Қазақстан Республикасында жалпыға бiрдей құқықтық оқуды жүргiзудiң мақсатын, принциптерi мен тәртiбiн айқындайды.

3. Жалпыға бiрдей құқықтық оқудың мақсаты - азаматтардың құқықтық мәдениетiн көтеру және заңды құрметтеу дәстүрiн қалыптастыру.

4. Жалпыға бiрдей құқықтық оқудың принциптерi:
халықты жаппай қамту;
жүйелiлiк;
үздiксiздiк;
құқықтық бiлiм алуға мүдделiлiк және оны алу мүмкiндiгiн жүзеге асыруды қамтамасыз етудегi мемлекеттiң мiндетi;
дербестiк (түрлi санаттағы азаматтардың жасын, кәсiбiн және басқа да ерекшелiктерiн ескеру) болып табылады.

II. Жалпыға бiрдей құқықтық оқуды ұйымдастыру

5. Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi, Бiлiм министрлiгi мен Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлiгi құқықтық оқу жөнiнде ғылыми-әдiстемелiк ұсыныстар, құралдар, құқықтық оқудың тақырыптық жоспарлары мен бағдарламаларын түрлi санаттағы азаматтардың жасын, кәсiбiн және басқа ерекшелiктерiн ескере отырып әзiрлеудi қамтамасыз етедi.

6. Министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың, жергiлiктi әкiмдердiң жанынан құқықтық бiлiм беру мектептерi құрылады, оларда осы органдар аппараттарының қызметкерлерi, оларға бағынысты кәсiпорындардың, мекемелердiң басшылары мен басқа да қызметкерлерi оқиды.

7. Жалпыға бiрдей құқықтық ұйымдастыру жөнiндегi жұмысқа министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың, жергiлiктi әкiмдердiң аппараттары заң қызметiнiң қызметкерлерi белсене қатысады.

8. Қазақстан Республикасының облыстарында, қалалары мен аудандарында базалық кәсiпорындар, мектептер, училищелер, техникумдар, кiтапханалар, клубтар айқындалады, құқықтық тақырыптарға арналған бұрыштар мен стендiлер ұйымдастырылады.

9. Министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар басшы кадрлар мен мамандарды құқықтық аттестациялау туралы бұйрықтар, ал әкiмдер болса, қаулылар шығарады, аттестациялауға жататын қызметкерлер лауазымының тiзбесiн айқындайды, лауазымдық мiндеттердiң сипаты мен ерекшелiктерi ескерiле отырып және аттестацияланушы адамдардың лауазымдық жағдайына орай түзiлген, аттестацияланушыға қажеттi құқықтық мәселелердiң тiзбесiн әзiрлейдi.

10. Жалпыға бiрдей құқықтық оқудың ұйымдастырылуына жалпы басшылық пен бақылау жасауды Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi мен жергiлiктi әкiмдер, ал әдiстемелiк басшылықты Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi мен әдiлет басқармалары (бөлiмдерi) жүзеге асырады.

III. Жалпыға бiрдей құқықтық оқуды жүргiзу тәртiбi

11. Жалпыға бiрдей құқықтық оқу басшыларды, мамандарды мынадай топтар бойынша құқықтық оқытуды көздейдi:
бiрiншi топ - министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың, облыстық әкiмшiлiктер мен өкiлдi органдардың басшылары.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң Аппараты мен Ұлттық жоғары мемлекеттiк басқару мектебiне жүктеледi:
екiншi топ - министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволардың, кәсiпорындардың, ұйымдардың, мекемелердiң, облыстардағы аумақтық органдарының басшы қызметкерлерi, қалалық, аудандық және ауылдық әкiмшiлiктердiң басшылары, облыстық Мәслихаттар - Депутаттар жиналысының депутаттары, облыстық және қалалық әкiмдер аппараттарының қызметкерлерi.
Құрамды айқындауды, оқу-тақырыптық жоспар әзiрлеудi тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз етудi облыстық (қалалық) әдiлет басқармаларымен бiрлесiп атқару облыстардың әкiмдерiне жүктеледi;
үшiншi топ - аудандардағы кәсiпорындардың, ұйымдардың, мекемелердiң басшылары, мамандары, аудандық және ауылдық әкiмдер аппаратының, аудандық өкiлеттi органдардың қызметкерлерi, қалалық және аудандық Мәслихаттар - Депутаттар жиналысының депутаттары.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету аудандардың әкiмдерiне жүктеледi.
Ескертпе. Аудандардың әкiмдерi қажет болған жағдайда сабақты мынадай екi топта жүргiзу туралы шешiм қабылдай алады:
а) өнеркәсiп орындарының, ұйымдарының басшылары үшiн;
б) ауылшаруашылық кәсiпорындарының басшылары үшiн.
Оқу-тақырыптық жоспар екi нұсқада дайындалуға тиiс;
төртiншi топ - құрылымдық бөлiмшелердiң басшылары, министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар аппаратының мамандары.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету министрлерге және мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың басшыларына жүктеледi;
бесiншi топ - кәсiпорындардың, ұйымдардың, мекемелердiң лауазымды адамдары, жұмысшылар мен қызметшiлерi.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету кәсiпорындардың, ұйымдардың, мекемелердiң басшыларына жүктеледi;
алтыншы топ - Қарулы Күштердегi әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлер, iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк, салық полициясы органдары, кеден органдары мен Республикалық ұлан жүйесiнiң қатардағы және басшы құрамы және басқа адамдары.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету тиiстi министрлiктер мен ведомстволардың, әскери бөлiмдер мен басқа да ұйымдардың бiрiншi басшыларына жүктеледi;
жетiншi топ - газет, журнал редакцияларының, радио мен теледидардың журналистерi.
Құрамды айқындау, оқу-тақырыптық жоспар мен бағдарлама әзiрлеу, тыңдаушылардың келуi мен сабақтың жүргiзiлуiн қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлiгi мен баспасөз және басқа бұқаралық ақпарат құралдарында заңдарды сақтау жөнiндегi облыстық инспекцияларға жүктеледi.

Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1995 жылғы 21 маусымдағы
N 2347 қаулысымен
Бекiтiлген

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштердiң әскери
қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлердiң жалпыға бiрдей
құқықтық оқуын ұйымдастыру туралы
ЕРЕЖЕ

1. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi жалпыға бiрдей құқықтық оқуды жүргiзудiң мазмұнын, жүйесi мен нысанын, оны ұйымдастыру жөнiндегi лауазымды адамдардың, тәрбие беру құрылымдарының мiндеттерi мен мiндеттiлiктерiн айқындайды.

2. Осы Ереженi iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк, салық полициясы мен кеден органдары, сондай-ақ "Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштерi туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қолданылатын басқа да әскери құрамалар мен олардың оқу орындары қолданады.

3. Жалпыға бiрдей құқықтық оқудың негiзгi мазмұны жоғары құқықтық санаға тәрбиелеу, Қазақстан Республикасының заңдарын, әскери жарғыларды, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерi басшылығының бұйрықтары мен директиваларын Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әрбiр әскери қызметшiнiң, азаматтық қызметкерлердiң қатаң және мүлтiксiз орындауы жөнiндегi құқықтық бiлiмдi сенiмге және практикалық iс-қимылға айналдыруды қамтамасыз ету болып табылады.

4. Жалпыға бiрдей құқықтық оқу Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлердiң барлық санаттарына кешендi тәрбие берудiң құрамдас бөлiгi, оларды оқытудың мiндеттi нысаны болып табылады.

5. Жалпыға бiрдей құқықтық оқуды Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерi басшылығының бұйрығына сәйкес әрбiр оқу жылына арналып бекiтiлген тақырыптық және оқу жоспарларына орай жергiлiктi атқарушы органдармен, азаматтық және әскери бөлiмшелермен, заң қызметтерiмен тығыз iс-қимыл жасай отырып Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерi орталық аппаратының басқармаларында, бөлiмдерiнде, аумақтық органдарында, бiрлестiктерiнде, құрамаларында, әскери бөлiмшелерiнде, мекемелерi мен кәсiпорындарында әскери басқарма органдары, тәрбие жұмысы жөнiндегi органдар ұйымдастырады.

6. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлердiң жалпыға бiрдей құқықтық оқуы мынадай жолдармен:
а) офицерлiк құрамның командирлiк дайындық жүйесiнде құқықтық мәселелердi бiр жылға арналған 40 сағаттық бағдарлама бойынша оқытып-үйрету;
б) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi әскери қызметшiлердiң қоғамдық-гуманитарлық дайындық және әлеуметтiк-құқықтық бiлiм беру процесiнде құқықтық және заңдылық, азаматтық қызметкерлердiң экономикалық оқуы мәселелерiн оқытып-үйрету;
в) құқықтық ақпараттар өткiзу;
г) Қазақстан Республикасы заңдарын оқытып-үйрету және оны iс жүзiнде қолдану жөнiндегi әрбiр әскери қызметшiнiң, азаматтық қызметкерлердiң жүйелi жеке жұмысы арқылы жүзеге асырылады.
Оқу жоспары әзiрлегеннен кейiн әрбiр әскери қызметшiге төрт баллдық жүйе бойынша баға қойылатын бақылау сабағы өткiзiледi. Офицерлердiң құқықтық дайындығының деңгейi кәсiби әзiрлiк пен аттестациялаудың есепке алу парақтарында көрсетiледi, ол кезектi әскери атақ беру кезiнде, жоғары лауазымға ұсынар кезде ескерiледi.

7. Жалпыға бiрдей құқықтық оқу:
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi жеке құрамға және азаматтық қызметкерлерге Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдары мен басқа да құқықтық және нормативтiк актiлерiнiң талаптарын, әскери антты, әскери жарғыларды, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерi басшылығының бұйрықтары мен директиваларын дер кезiнде жеткiзу;
бөлiмдер мен бөлiмшелерде әскери тәртiптi нығайтудың және тиiстi құқықтық тәртiптi ұстаудың, әскери қызметшiлер мен азаматтық қызметкерлерге, олардың отбасы мүшелерiне қатысты әлеуметтiк әдiлеттiлiк принциптерiн нығайтудың маңызды шарты ретiнде әскери қызметшiлерге, азаматтық қызметкерлерге әскерлердiң өмiрiн, тұрмысы мен қызметiн реттейтiн құқықтық ұйғарымдарды сөзсiз орындау қажеттiгiн түсiндiру;
әскери қызметшiлердiң құқықтық оқуын жүзеге асыру, құқықтық мәдениетiн, заңдық хабардарлығы мен заң актiлерi, оларды бұзғандығы үшiн жүктелетiн жауапкершiлiк шаралары жөнiндегi бiлiмiн арттыру;
командирлердiң (бастықтардың), тәрбиешi-офицерлердiң теориялық бiлiмдерiн көтеру, бағынысты бөлiмдер мен мекемелерде оларды құқықтық-тәрбиелiк практикаға, әскери құқықтық тәртiпке қол сұғатындарға заңды дұрыс қолдана бiлуге оқыту;
Қарулы Күштердегi жеке құрамды, азаматтық құрамды Қазақстан Республикасының Конституциясы мен қолданылып жүрген заңдарын құрметтеу, оларды күнделiктi өмiрде және қызметте қатаң сақтауға әзiрлiк сезiмiн қалыптастыру;
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiндегi құқық бұзушылықтың алдын алу, әскери қызметшiлермен және азаматтық қызметкерлермен жеке жұмыс жүргiзу жөнiндегi шараларды жүзеге асыруда командирлерге (бастықтарға), тәрбие беру органдарына құқықтық тәрбиенi ұйымдастыруға көмек көрсету мiндеттерiн шешедi.

Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1995 жылғы 21 маусымдағы
N 2347 қаулысымен
Бекiтiлген

Атқарушы өкiмет органдары мен олардың қарамағындағы
кәсiпорындардың, мекемелердiң басшы кадрлары мен
мамандарын құқықтық аттестациялау туралы
ЕРЕЖЕ

I. Жалпы ережелер

1. Атқарушы өкiмет органдары мен олардың қарамағындағы кәсiпорындардың, мекемелердiң басшы кадрлары мен мамандарын құқықтық аттестациялау құқықтық мәдениеттi, iскерлiк бiлiктiлiктi және тапсырылған iске жауапкершiлiктi көтеру, саяси, экономикалық, әлеуметтiк бағдарламаларды құқықтық қамтамасыз етудiң тиiмдiлiгiн арттыру, құқықтық тәртiп пен реттiлiктi нығайту мақсатында жүргiзiледi.

II. Аттестация жүргiзуге дайындық

2. Аттестациялауға: министрлер, мемлекеттiк комитеттердiң төрағалары, республикалық ведомстволардың басшылары мен олардың орынбасарлары, Министрлер Кабинетi Аппаратының бөлiм меңгерушiлерi мен олардың орынбасарлары, жергiлiктi әкiмдер мен олардың орынбасарлары, мемлекеттiк кәсiпорындардың, мекемелердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң басшылары, мемлекеттiк органдардың бас және жетекшi мамандары мен басқа да лауазымды адамдары жатады. Атқарып отырған қызметiнде бiр жылдан аспайтын уақыт жұмыс iстеген адамдар аттестациялауға жатпайды.

3. Аттестациялау кезең-кезеңiмен үш-бес жылда бiр рет, қызметке жаңа тағайындалған басшыларды аттестациялау қызметке тағайындалғаннан кейiн бiр жыл өткен соң жүргiзiледi.
Аттестациялау жүргiзудiң мерзiмдерiн, кестесiн:
а) министрлiктердiң: мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволардың басшы қызметкерлерi, облыс әкiмдерi және Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi Аппаратының бөлiм меңгерушiлерi мен олардың орынбасарлары үшiн - Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi;
б) өзiнiң аумақтық органдары мен қарамағындағы кәсiпорындардың, мекемелердiң басшылары, министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволар аппаратының лауазымды адамдары үшiн - министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер, ведомстволар;
в) қарамағындағы кәсiпорындардың, мекемелердiң, төменгi әкiмшiлiктердiң басшы қызметкерлерi, тиiстi жергiлiктi әкiмшiлiктер аппаратының қызметкерлерi үшiн - әкiмдер;
г) өз аппаратының қызметкерлерi үшiн - министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволардың аумақтық органдарының басшылары;
д) құрылымдық бөлiмшелердiң басшы кадрлары үшiн - кәсiпорындардың, ұйымдардың, мекемелердiң басшылары анықтайды.
4. Аттестациялау комиссиялары:
а) Министрлер Кабинетiнiң жанында - Премьер-министрдiң өкiмiмен;
б) министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттердiң, ведомстволардың жанында - олардың басшыларының бұйрығымен;
в) жергiлiктi әкiмдердiң жанында - әкiмдердiң қаулысымен;
г) министрлiктердiң, мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволардың аумақтық органдарының жанында - олардың басшыларының бұйрығымен;
д) кәсiпорындардың, мекемелердiң жанында - олардың басшыларының бұйрығымен құрылады.
Аттестациялау комиссияларының құрамына құқық қорғау органдарының, әдiлет мекемелерi мен басқа да мемлекеттiк органдардың бiлiктi заңгерлерi енгiзiледi.

III. Аттестация жүргiзудiң тәртiбi

5. Аттестациялаудың күнi мен уақыты туралы аттестацияланатын адам күнi бұрын аттестация жүргiзуден бiр айдан кешiктiрiлмей хабардар етiледi.

6. Аттестациялау комиссиясының мәжiлiсi хаттамамен ресiмделедi. Аттестациялау нәтижелерi бойынша аттестациялау комиссиясы 2 дана етiп аттестациялау парағын (қоса берiлiп отыр) толтырады, онда аттестацияланушы адам басқарып отырған ведомстводағы, ұжымдағы заңдылық пен тәртiптiң жай-күйi, алдына қойылған мiндеттердi қамтамасыз етудегi құқықтық құралдарды қолданудың тиiмдiлiгi, тiкелей өзiнiң заңға қатысты атқарушылық және тәртiптiк өнегесi ескерiле отырып, оның құқықтық бiлiмiнiң бағасы көрсетiледi.

7. Комиссияда басшы кадрлар мен мамандардың жұмыс ерекшелiгiне қарай аттестациядан өткiзу үшiн құқық мәселелерiнiң үлгi тiзбесi болуға тиiс.

8. Осы деректердiң және аттестациялау кезiнде байқалған құқық туралы бiлiмiнiң негiзiнде аттестациялау комиссиясы аттестацияланып отырған басшының қызметiне мына бағалардың бiрiн бередi:
а) заңдарды қанағаттанарлық дәрежеде байыптай алады, құқықтық бiлiм деңгейi бойынша атқарып отырған лауазымына сай келедi;
б) заңдарды нашар бiлетiндiгiн көрсеттi, қайта аттестациялауға жатады (мұндай жағдайда қайта аттестациялау алты ай iшiнде жүргiзiлуге тиiс).
Аттестацияланып отырған адамның құқықтық бiлiмiнiң бағасын аттестациялау комиссиясы дауыс беру арқылы шығарады. Дауыс беру нәтижесi көпшiлiк дауыспен анықталады және комиссия мәжiлiсiнiң хаттамасына жазылады. Аттестация жүргiзуге және дауыс беруге аттестациялау комиссиясы мүшелерi санының кем дегенде 2/3-i қатысуға тиiс. Аттестациялау нәтижелерi туралы комиссия аттестацияланған қызметкерлерге, олар жұмыс iстейтiн ұжымға және олар бағынатын немесе есеп беретiн жоғары тұрған органға хабарлайды. Аттестациялау парағы қызметкердiң жеке iс-қағазында сақталады.
Қызметкердi кезектi аттестациялау кезiнде аттестациялау
комиссиясына алдыңғы аттестациялау парағы табыс етiледi. Қызмет
жағынан жоғарылату кезiнде қызметкердiң құқықтық бiлiмiнiң
деңгейiн ескеру қажет.

Басшы кадрлар мен мамандарды
құқықтық аттестациялау жөнiндегi
АТТЕСТАЦИЯЛАУ ПАРАҒЫ

Тегi, аты, әкесiнiң аты _____________________________________
Туған жылы _____________________ ұлты _______________________
Бiлiмi ______________________________________________________
Мамандығы ___________________________________________________
Аттестациялау сәтiндегi лауазымы және қызметке тағайындалған
күнi ________________________________________________________
Атқарушы өкiмет органдарындағы ______________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
(олардың қарамағындағы кәсiпорындардағы, мекемелердегi)
жұмысының жалпы стажы _______________________________________
_____________________________________________________________
-------------------------------------------------------------
Аттестациялау комиссиясының ұсыныстары (жекелеген құқық
мәселелерiн қосымша зерделеу, басқарып отырған ұжымдағы
заңдылық пен құқық тәртiбiн нығайту проблемаларына көңiл
бөлудi күшейту және т.б.)
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Комиссия төрағасы _____________________
Комиссия төрағасының
орынбасары _____________________
Комиссия хатшысы _____________________
Комиссия мүшелерi _____________________
Аттестациялау күнi _____________________
Аттестациялау парағымен
таныстым ___________________________
Аттестацияланушы адамның
қолы және өткен күнi
Аттестациялау парағы бағыныстылығы
бойынша жоғары тұрған органға
(лауазымды адамға) жiберiлдi
(органның атауы, күнi) _________________________________

Қазақстан Республикасы Президентiнiң
1995 жылғы 21 маусымдағы
N 2347 қаулысымен
Бекiтiлген

Қазақстан Республикасында оқушы
жастарды құқықтық оқыту
ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

Қазақстан Республикасының Конституциясында бекiтiлген қоғамымызды одан әрi демократияландыру, құқықтық мемлекет құру iсi құқықтық оқыту мен тәрбиенi жетiлдiру, халықтың барлық топтарын және ең алдымен оқушы жастарды қамтитын, оларды оқытудың барлық кезеңiнде үздiксiз құқықтық даярлау тұрғысында жалпыға бiрдей заң бiлiмiн берудi ұйымдастыру жөнiнде кезек күттiрмейтiн және пәрмендi шараларды талап етедi.
Оқушы жастарды құқықтық оқытудың басты мiндетi құқықтық тәрбиенiң бүкiл кешенiн биiк құқықтық сана мен заңды қастерлеу дәстүрiн қалыптастыруға жұмылдыруда болып отыр.
Тұжырымдаманың мақсаты - құқықтық мәдениет негiздерiн қалау.

Құқықтық оқыту проблемалары мен
жолдары

Орта және жоғары мектепте құқықтық оқыту мен тәрбиенiң осы таңда қалыптасқан деңгейi мен ұйымдастырылуы бүгiнгi кезең талаптарына сай келмейдi. Құқықтық мемлекет құру жағдайында жастар арасындағы қылмыстық ахуал мен орта және жоғары оқу орындарында құқықтық оқытудың төмен деңгейi алаңдаушылық туғызбай қоймайды. Оқушылар оқу бағдарламаларына сәйкес құқық негiздерiмен тек 9 сыныпта таныса бастайды да, оны 32-34 сағат көлемiнде бiр жыл оқиды.
Құқықты жоғары сыныптарда зерделеу тым кеш болады, өйткенi құқықтық сана негiздерi, тұлғаны қалыптастырудың iргетасы едәуiр ертерек қалануға тиiс. Кәмелетке толмағандардың ауыр қылмыстары үшiн қылмыстық жауапкершiлiгi 14 жастан басталатындығын да ескеру қажет. Сондықтан мектеп оқушылары осы жаста-ақ белгiлi бiр мөлшерде құқықтық бiлiм алуға тиiстi.
Құқықтың негiзгi принциптерi адамгершiлiк қасиеттермен байланысты екенiн ескере отырып, мектепте дейiнгi тәрбие мекемелерiнде балаларға қоғамдық нормалар "әлiппесiн" оқыту қажет.
Оның үстiне бүгiнгi таңда орта және жоғары мектеп арасында құқықтық бiлiмдi арттыру мен тереңдету iсiнде айқын өзара байланыс пен сабақтастық жоқ, жастардың түрлi санаттарын құқықтық даярлаудың көлемi мен практикалық бағыт-бағдары жеткiлiксiз, құқықтың тәрбиелiк-алдын алу әлеуетiн пайдалануға деңгейi төмен болып отыр.
Оқушы жастарды құқықтық оқытудың бүкiл жүйесiн түбiрлi қайта құру ұсынылады.
Балабақшадағы тәрбие мен оқыту бағдарламасында адамгершiлiк-құқықтық тәрбие жөнiнде бөлiм қарастыру ұсынылады.
Балабақшада адамгершiлiк-құқықтық тәрбие берудiң мақсаты сәби тұлғасының моральдық-құқықтық қасиеттерiнiң негiздерiн, оның iлкi құқықтық түсiнiктерi мен сезiмдерiн, құлықтық ұстанымдарын қалыптастыру, мектеп жасында ойдағыдай құқықтық тәрбие алуының негiзiн даярлау, ата-аналардың мектеп табалдырығын аттайтын бүлдiршiндердi құқықтық тәрбие беруге әзiрлеу, отбасының құқықтық мәдениетiн көтеру болып табылады.
Құқықтық тәрбие берудiң мектептегi кезеңiнiң басталуымен адамның қоғамдағы мiнез-құлық тәртiбiн ұғынуы, қарапайым құқықтық бiлiмi мен машықтары тереңдеп, жүйелiлiгi артады. Оларды қалыптастыру - мектеп оқушыларының жасына сай мүмкiндiктерiн, қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеу ерекшелiктерiн ұғыну қисынын, тұлғаның құқықтары мен мiндеттерiн, жауапкершiлiгiн ескере отырып, бастаушы мектепке тән адамгершiлiк-құқықтық тәрбие берудiң түрлi нысандарының мiндетi. Құқықтық материалды игеру қисынының курс материалымен ("Айналадағы әлеммен танысу", I-IV сыныптар) едәуiр сәйкесетiндiгi осыдан.
Орталау мектепте (V-VIII сыныптар) құқықтық тәрбие беру мен оқыту сапалық жаңа деңгейiмен сипатталады, құқықтық бiлiмдi игеруде, адамның қоғамдағы мiнез-құлық тәртiбiн түсiнуде едәуiр жүйелiлiкке ие бола түседi, тiкелей өмiр ахуалдарында заң тұрғысындағы сауаттылық пен құқықтық бiлiмнiң рөлi арта түседi. Бұл деңгей, ең алдымен, бiтiрушi (XI) сыныпта "Құқық негiздерi" дербес курсын (бұл курсты "Азаматтардың конституциялық құқықтары мен мiндеттерi" деп атау туралы ұсыныстар енгiзiлуде) зерделеу мен қамтамасыз етiледi. Курс Қазақстан Республикасының Конституциясын, азаматтардың негiзгi құқықтары мен мiндеттерiн, заң жүзiндегi жауапкершiлiк, заңдылық пен құқық тәртiбi мәселелерiн, ең алдымен тұлғаның табанды адамгершiлiк-құқықтық қасиеттерiн, оның әлеуметтiк әдiлеттiк, адамның шынайы азаматтығы туралы түсiнiктерiн қалыптастыруға жәрдемдесетiн басқа да тақырыптарды зерделеудi көздейдi.
Курстың мазмұны көп жағдайда 14 жастан бастап заң бойынша тұлғаның құқықтық жағдайында елеулi өзгерiстер болатындығымен байланысты. Кәмелетке толмағандардың жұмысқа қабылдануы ықтимал, 14 жастан бастап iшiнара, ал 16 жастан бастап толық әкiмшiлiк және қылмыстық жауапкершiлiк басталады, азамат паспорт алады, мүлiктiк, тұрғын үй және өзге де әлеуметтiк қатынастар саласында оның азаматтық-құқықтық жағдайы өзгередi. Заңда белгiленген тәртiппен кәмелетке толмағандардың некеге тiркелу жасы кемiтiлуi мүмкiн.
Жалпы бiлiм беретiн мектепте (Х-ХI сыныптар) жұмыстың құқықтық мәселелер жөнiндегi үйiрмелерi, клубтары, оқушылардың ғылыми қоғамдары, оқырмандар мен көрермендер конференциялары, олимпиадалар тәрiзi нысандарын көздеген жөн.
Жалпы бiлiм беретiн орта мектепте (Х-ХI сыныптар), кәсiптiк-техникалық училищелерде, арнаулы орта оқу орындарында құқықтық даярлық "Құқық негiздерi" курсымен қамтамасыз етiледi. Оқушылардың бiлiм берудiң осы сатысындағы түсiнiктерi өмiрдегi шынайы ахуалдарды толығырақ бейнелеуге тиiс. Орта бiлiм берудiң әрбiр түрiне қарай курс оқу орнының кәсiптiк бағыт-бағдарын ескере отырып сараланады. Кәсiптiк-техникалық училищелер мен техникумдарда курс оқушылардың 9 және 11 жылдық базалық даярлығын ескеруге тиiс. Арнаулы орта оқу орындарында толықтығы мен мазмұндылығы жағынан курс едәуiр дәрежеде жоғары оқу орнының құқықтық проблематикасына жақындауға тиiс.
Бiлiм берудiң осы кезеңiнiң басты мақсаты оқушыларды келешек еңбек қызметi үшiн қажеттi құқықтық бiлiммен және машықтармен қаруландыру болып табылады. Бұл мiндеттi шешу заңдарды өндiрiстiк әрi қызмет бабындағы iс-әрекетiнде, сондай-ақ басқа жағдайларда да iс жүзiнде қолдана бiлудiң жеткiлiктi машықтарына баулумен байланысты. Бұған негiзiнен оқушылардың құқықтық санасына ықпал жасаудың қисындық-ұғымдық құралдарымен, бiрiншiден, құқық салалары мен институттарын қайткенде де барлық азаматтар қатысатын әдеттегi, қалыпты, неғұрлым кең тараған қатынастарды реттейтiн заң нормаларының мейлiнше нақты, практикалық мәнi бар нұсқамаларын меңгеру жолымен; екiншiден, тиiстi кәсiби қызметтi реттейтiн құқықтық нормаларды меңгеру жолымен жетуге болады.
Заң бойынша жастардың осы тобының мәртебесi елеулi өзгерiстерге ұшырайды. 18 жастан кәмелеттiк кезеңi басталады. Жастардың сайлау және сайлану, өз мүлкiне толық дербес иелiк ету, неке қатынастарына тұру, қалыпты еңбек қызметiмен айналысқан кезде тиiстi материалдық жауапкершiлiк құқығы пайда болады.
Жоғары мектеп құқықтық бiлiм беруден күрделi шаруашылық және әлеуметтiк мәселелердi шығармашылықпен шешуге, құқықтық тұрғыда өндiрiс пен ғылыми-техникалық прогрестiң сауатты ұйымдастырушысы, әрi еңбек ұжымының басшысы болуға қабiлеттi маманның жан-жақты дүниетанымы мен дамыған құқықтық мәдениетiн қалыптастыруды талап етедi. Мұндай маманның құқықтық бiлiмi байсалды теориялық негiзге және әлеуметтiк дамудың тарихи заңдылықтарын түсiнуге негiзделуге, оның құқықтық мемлекеттiк жалпы саясатында, сондай-ақ жеке, нақты құқықтық ахуалдарда да дұрыс бағдар ұстануына мүмкiндiк беруге тиiс. Бұл мiндеттер мемлекеттiк және қоғамдық өмiрдiң аса маңызды құқықтық аспектiлерiн ғылыми-теориялық зерделеу, оларды қолданылып жүрген құқық тәртiбiне орай құқық нормаларын iске асыру тұрғысынан бағалау, осы құқық тәртiбiнде заңдылықты нығайтуға өзiнiң тiкелей қатысуы процесiнде шешiледi. Маманды жоғары оқу орнында құқықтық даярлау деңгейiне қойылатын талап оның тиiстi кәсiптiк қызметтi (оның басқару аспектiлерiн қоса) реттейтiн құқықтық нормалар жиынтығын жеткiлiктi түрде толық меңгеруi, мұндай нормаларды iс жүзiнде пайдалана бiлудiң белгiлi машықтарына баулу, оларды қолдануға "жаттығу" болып табылады. Жоғары оқу орнындағы даярлықта, сондай-ақ халықаралық-құқықтық аспектiлер де орын алуға тиiс.
Жоғары оқу орнындағы құқық курсы осы талаптардың бәрiне сай келуге тиiс. Жоғарғы оқу орындарында құқықтық материалды неғұрлым терең игеру және нақтылай түсу үшiн: "Мамандандырудың құқықтық мәселелерi және оның неғұрлым көкейкестi проблемалары", "Ғылыми-техникалық процестi құқықтық қамтамасыз ету" және т.б. арнаулы курстар көзделгенi жөн. Курс тек лекциялық дәрiстерден тұрмауға тиiс, ол мiндеттi түрде семинарлар мен практикалық сабақтар болуын көздеуге, компьютерлер мен бейнетехниканы қолдана отырып "iскер ойындар" нысанында, студенттермен жеке жүргiзiлетiн жұмыстың сан алуан нысандарында жүзеге асырылуға тиiс. Студенттердiң құқықтық курстар проблематикасы бойынша курс жұмысын жазу мүмкiндiгi болуға тиiс.
Студенттердiң құқықтық мәдениетiн қалыптастырудың сөзсiз шарты олардың аудиториядан тыс тиiстi сабақтарға қатысуы, өздiгiнен бiлiм алуы және әлеуметтiк-құқықтық белсендiлiктiң өзге де нысандары болып табылады.
Заң оқу орындарынан басқаларының бәрiнде құқықты оқытудың тұтастығы мен толықтығы оқу пәнiнiң дербес курстарымен қамтамасыз етiледi. Бұл пәндi - "Құқық негiздерi" деп атау ұсынылады.
Аталған пән бiртұтас үш мақсатты:
адамның биiк азаматтығын, оның жалпы құқықтық мәдениетi мен әлеуметтiк белсендiлiгiн қалыптастыруды;
таңдаған еңбек қызметiне даярлық барысында оқушы жастардың арнаулы құқықтық бiлiм алуын;
құқық бұзушылықтың дер кезiнде алдын алуды көздейдi.
Құқықтық әзiрлiктiң деңгейi жастарға үздiксiз бiлiм берудiң мынадай негiзгi кезеңдерiне сәйкес келедi:
бастаушы деңгей (мектепке дейiнгi кез, жалпы бiлiм беретiн мектептердiң бастауыш сыныптары);
орта деңгей (орталау мектеп, жалпы бiлiм беретiн орта мектеп, кәсiптiк-техникалық училищелер, арнаулы орта оқу орындары);
жоғары деңгей (жоғары заң оқу орындарынан басқалары, университеттердiң заң факультеттерiнен басқалары).
Бұл ретте жоғары оқу орнындағы құқықтық даярлау мамандарды салалық мамандық жетiлдiру институттары, құқық мектептерi және т.б. арқылы әрi қарай жүйелi түрде құқықтық қайта даярлаумен нығайтылады.
Құқықтық педагогиканың жалпы теориясында бекiген ережеге сәйкес жастарды құқықтық оқытудың түпкi мақсаты заңды саналы түрде қастерлеудi және оны өмiр тәжiрибесiнде белсендi пайдалана бiлудi қалыптастыру болып табылады. Бұл бiлiм беру: жағдай туғызу (оқушылардың жас ерекшелiктерiн, мүмкiндiктерi мен өмiр тәжiрибесiн ескере отырып); сабақтастық; жүйелiлiк; практикалық маңыздылық принциптерiне құрылуға тиiс. Құқықтық оқыту барысында шартты түрде iстiң негiзгi екi жағы ерекшеленедi:
1) жалпы азаматтық құқықтық бiлiм мен бiлiктi меңгеру;
2) кәсiби қызметiмен байланысты құқықтық құралдарды меңгеру.
Бiрiншi кезектегi мiндеттер негiзiнен жалпы бiлiм беретiн мектепте, екiншiсi - кәсiптiк-техникалық, арнаулы орта және жоғары оқу орындарында шешiледi.
Алайда бiрiншi жағы негiзгiсi және екiншiсiнiң дүниетанымдық iргетасы болып қала бередi, ол адамның есею барысына, бiлiмдiлiгi мен әлеуметтенуiне қарай мейлiнше терең мазмұнмен және кез келген құқықтық ахуалды жеке негiздей бiлуiмен толығып отырады.
Маманның құқықтық бiлiмiн тереңдету мен жаңғыртудың қорытындылаушы және сонымен бiрге ұдайы жүргiзiлетiн кезеңi оны салалық институттар мен бiлiктiлiгiн жетiлдiрудiң басқа да нысандары арқылы үнемi құқықтық қайта даярлап отыру болып табылады.
Заң оқу орындарынан басқаларында оқушы жастарды құқықтық даярлаудың берiлiп отырған Тұжырымдамасының барлық буындарда құқықтық және педагогтiк жағынан даярлығы бар кадрлар санының жеткiлiктi болуын көздейтiнi сөзсiз. Осы мақсатта жоғары заң оқу орындары мен техникумдарынан басқалары үшiн университеттердiң заң факультеттерiнде құқық пәндерiнiң оқытушыларын даярлау, оқу-әдiстемелiк және нормативтiк базамен қамтамасыз ету, оқытудың техникалық және басқа толымды құралдарын енгiзу туралы мәселенi шешу қажет.
Оқушы жастарды құқықтық оқыту мен тәрбие теориясының проблемаларын терең ғылыми зерделеусiз, жалпы бiлiм беретiн, кәсiптiк-техникалық, арнаулы орта және жоғары мектептерде құқық пәндерiн оқытудың теориялық базасы мен әдiстемелiк жабдықталуын жан-жақты жақсартпайынша орта және жоғары мектепте жалпыға бiрдей заң оқуының мiндеттерiн шешу мүмкiн емес. Осыған орай Мемлекет және құқық институтының жанынан оқушы жастарға үздiксiз бiлiм берудiң барлық сатыларында құқықтық оқыту мен тәрбие беру проблемаларына ғылыми зерттеулер жүргiзудi, жалпыға бiрдей құқықтық оқудың мазмұны мен әдiстемесiн әзiрлеудi қамтамасыз ететiн Құқық тәрбиесi жөнiндегi республикалық орталық құру қажеттiгi пiсiп жетiлдi.

О мерах по организации правового всеобуча в Республике Казахстан

Постановление Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 г. N 2347. Утратило силу Указом Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 829

Сноска. Утратило силу Указом Президента РК от 18.06.2009 № 829 .

В целях повышения правовой культуры и правовой информированности населения, повышения эффективности правового обеспечения экономических программ и укрепления законности, правопорядка, дисциплины и во исполнение Государственной программы правовой реформы в Республике Казахстан (основные направления), утвержденной постановлением Президента Республики Казахстан от 12 февраля 1993 г. N 1569, постановляю:
1. Утвердить прилагаемые Положение о правовом всеобуче в Республике Казахстан, Положение об организации правового всеобуча военнослужащих и гражданского персонала в Вооруженных Силах Республики Казахстан, Положение о правовой аттестации руководящих кадров и специалистов органов исполнительной власти и их подведомственных предприятий, учреждений и Концепцию правового обучения учащейся молодежи в Республике Казахстан.
2. Возложить на Кабинет Министров Республики Казахстан и глав местных администраций общее руководство и контроль за организацией правового всеобуча.
3. Возложить на Министерство юстиции Республики Казахстан методическое руководство правовым всеобучем.
Установить, что Министерство юстиции Республики Казахстан:
осуществляет координацию работы государственных органов, научных учреждений по подготовке модельных учебных программ, учебников, учебно-наглядных и методических пособий;
обеспечивает выпуск нормативно-справочных материалов и популярной юридической литературы, учебников, учебных пособий и плакатов для всех звеньев правового всеобуча;
изучает в министерствах, государственных комитетах, ведомствах Республики Казахстан, аппаратах глав местных администраций состояние работы по организации правового всеобуча, разрабатывает рекомендации по ее улучшению.
4. Министерству печати и массовой информации Республики Казахстан открыть в периодических изданиях рубрики, разъясняющие действующее законодательство и правоприменительную практику.
5. Республиканской корпорации "Телевидение и радио Казахстана" совместно с правоохранительными органами организовать специальные передачи по правовому обучению населения Республики Казахстан.
6. Министерству юстиции Республики Казахстан совместно с заинтересованными министерствами и ведомствами до 1 октября 1995 г. представить в Кабинет Министров Республики Казахстан проект программы правового всеобуча населения в Республике Казахстан.
7. Образовать на базе Национальной высшей школы государственного управления Центр правовой подготовки и переподготовки руководящих работников местных исполнительных и представительных органов, министерств, государственных комитетов, ведомств.
8. Кабинету Министров Республики Казахстан:
образовать аттестационную комиссию для проведения аттестации руководящих работников министерств, государственных комитетов, ведомств, глав областных администраций, заведующих отделами Аппарата Кабинета Министров Республики Казахстан;
определить общий перечень должностей работников, подлежащих аттестации.
9. Министерствам, государственным комитетам, ведомствам, главам местных администраций:
до 1 июля 1995 г. образовать постоянно действующие школы правовых знаний;
до 1 ноября 1995 г. образовать аттестационные комиссии для аттестации работников органов исполнительной власти и подведомственных им предприятий, учреждений;
обеспечить регулярное правовое обучение руководителей, специалистов и других работников аппаратов министерств, государственных комитетов, ведомств, глав местных администраций и подведомственных организаций.
10. Министерству обороны Республики Казахстан и другим воинским формированиям, на которые распространяется Закон Республики Казахстан "Об обороне и Вооруженных Силах Республики Казахстан", Министерству внутренних дел, Комитету национальной безопасности, Управление налоговой полиции Главной налоговой инспекции Министерства финансов, Таможенному комитету при Кабинете Министров Республики Казахстан обеспечить правовое обучение военнослужащих, лиц рядового и начальствующего состава, а также других работников согласно Положению об организации правового всеобуча военнослужащих и гражданского персонала в Вооруженных Силах Республики Казахстан.
11. Установить, что расходы по правовому обучению работников производятся министерствами, государственными комитетами, ведомствами, главами администраций, предприятиями, учреждениями за счет собственных средств.
12. Министерству внутренних дел, Министерству по делам молодежи, туризма и спорта, Министерству образования Республики Казахстан совместно с другими заинтересованными органами принять меры по организации правового обучения несовершеннолетних лиц, находящихся на учете в органах милиции, отбывающих наказание в воспитательных учреждениях.
13. Министерству юстиции, Национальной академии наук и Министерству образования Республики Казахстан провести целенаправленные исследования по актуальным вопросам формирования правосознания и правового воспитания.
14. Министерству финансов Республики Казахстан выделить Министерству юстиции, Министерству образования Республики Казахстан и Национальной высшей школе государственного управления целевым назначением необходимые ассигнования для обеспечения учебно-методической работы по правовому всеобучу.
15. Кабинету Министров Республики Казахстан привести в соответствие с настоящим постановлением ранее принятые решения Правительства.
Президент Республики Казахстан
Утверждено
постановлением Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 г. N 2347


П О Л О Ж Е Н И Е
о правовом всеобуче в Республике Казахстан

I. Общие положения

1. Правовой всеобуч - это система массовой правовой пропаганды и правового воспитания граждан.
2. Настоящее Положение определяет цели, принципы и порядок проведения правового всеобуча в Республике Казахстан.
3. Цель правового всеобуча - повышение правовой культуры граждан и формирование традиции уважения к закону.
4. Основными принципами правового всеобуча являются:
всеобщность;
системность;
непрерывность;
заинтересованность в получении правовых знаний и обязанность государства обеспечить реализацию возможности их получения;
индивидуальность (учет возрастных, профессиональных и других особенностей различных категорий граждан).

II. Организация правового всеобуча

5. Министерство юстиции, Министерство образования и Министерство печати и массовой информации Республики Казахстан обеспечивают разработку научно-методических рекомендаций, пособий по правовому обучению, тематических планов и программ правового обучения с учетом возрастных, профессиональных и других особенностей различных категорий граждан.
6. При министерствах, государственных комитетах, ведомствах, главах местных администраций создаются школы правовых знаний, в которых обучаются работники аппаратов этих органов, руководители и другие работники подведомственных им предприятий, учреждений.
7. В работе по организации правового всеобуча активное участие принимают работники юридических служб министерств, государственных комитетов, ведомств, аппаратов глав местных администраций.
8. В областях, городах и районах Республики Казахстан определяются базовые предприятия, школы, училища, техникумы, библиотеки, клубы, оформляются уголки и стенды на правовые темы.
9. Министерствами, государственными комитетами, ведомствами издаются приказы, главами администраций - постановления о правовой аттестации руководящих кадров и специалистов, определяется перечень должностей работников, подлежащих аттестации, разрабатывается перечень правовых вопросов, знание которых необходимо аттестуемым, составленный с учетом характера и специфики должностных обязанностей и исходя из должностного положения аттестуемых лиц.
10. Общее руководство и контроль за организацией правового всеобуча осуществляют Кабинет Министров Республики Казахстан и главы местных администраций, методическое руководство - Министерство юстиции Республики Казахстан и управления (отделы) юстиции.

III. Порядок проведения правового всеобуча

11. Правовой всеобуч предусматривает правовое обучение руководителей, специалистов по следующим группам:
первая группа - руководители министерств, государственных комитетов, ведомств, областных администраций и представительных органов.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана и программы, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на Аппарат Кабинета Министров Республики Казахстан и Национальную высшую школу государственного управления;
вторая группа - руководящие работники территориальных органов министерств, государственных комитетов и ведомств, предприятий, организаций, учреждений областей, руководители городских, районных и сельских администраций, депутаты областных маслихатов - собраний депутатов, работники аппаратов глав областных и городских администраций.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на глав областных администраций совместно с областными (городскими) управлениями юстиции;
третья группа - руководители, специалисты предприятий, организаций, учреждений районов, работники аппаратов глав районных и сельских администраций, районных представительных органов, депутаты городских и районных маслихатов-собраний депутатов.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана и программы, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на глав районных администраций.
Примечание. При необходимости главы районных администраций могут принять решение о проведении занятий в двух группах:
а) для руководителей промышленных предприятий, организаций;
б) для руководителей сельскохозяйственных предприятий.
Учебно-тематический план должен быть подготовлен в двух вариантах;
четвертая группа - руководители структурных подразделений, специалисты аппаратов министерств, государственных комитетов, ведомств.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана и программы, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на министров и руководителей государственных комитетов, ведомств;
пятая группа - должностные лица, рабочие и служащие предприятий, организаций, учреждений.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана и программы, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на руководителей предприятий, организаций, учреждений;
шестая группа - военнослужащие и гражданский персонал в Вооруженных Силах, рядовой и начальствующий состав и другие лица системы органов внутренних дел, национальной безопасности, налоговой полиции, таможенных органов и Республиканской гвардии.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана и программы, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на первых руководителей соответствующих министерств и ведомств, воинских частей и других организаций;
седьмая группа - журналисты редакций газет, журналов, радио и телевидения.
Определение контингента, разработка учебно-тематического плана, обеспечение явки слушателей и занятий возлагаются на Министерство печати и массовой информации Республики Казахстан и областные инспекции по соблюдению законодательства в печати и других средствах массовой информации.
Утверждено
постановлением Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 г. N 2347


П О Л О Ж Е Н И Е
об организации правового всеобуча военнослужащих
и гражданского персонала в Вооруженных
Силах Республики Казахстан

1. Настоящее Положение определяет содержание, систему и форму проведения правового всеобуча в Вооруженных Силах Республики Казахстан, задачи и обязанности должностных лиц, воспитательных структур по его организации.
2. Настоящее Положение применяется органами внутренних дел, национальной безопасности, налоговой полиции и таможни, а также другими воинскими формированиями, на которые распространяется Закон Республики Казахстан "Об обороне и Вооруженных Силах Республики Казахстан", и их учебными заведениями.
3. Основное содержание правового всеобуча заключается в воспитании высокого правосознания, обеспечении превращения правовых знаний и убеждений и практические действия по исполнению законов Республики Казахстан, воинских уставов, приказов и директив руководства Вооруженных Сил Республики Казахстан каждым военнослужащим, гражданским персоналом в Вооруженных Силах Республики Казахстан.
4. Правовой всеобуч является составной частью комплексного воспитания, обязательной формой обучения всех категорий военнослужащих и гражданского персонала в Вооруженных Силах Республики Казахстан.
5. Правовой всеобуч организуется органами военного управления, воспитательными органами в управлениях, отделах центрального аппарата, территориальных органах, объединениях, соединениях, воинских частях, учреждениях и предприятиях Вооруженных Сил Республики Казахстан в соответствии с приказом руководства Вооруженных Сил Республики Казахстан, утвержденными тематическими и учебными планами на каждый учебный год в тесном взаимодействии с местными исполнительными органами, гражданскими и военными подразделениями, юридическими службами.
6. Правовой всеобуч военнослужащих и гражданского персонала в Вооруженных Силах Республики Казахстан осуществляется путем:
а) изучения правовых вопросов в системе командирской подготовки офицерского состава по 40-часовой программе на год;
б) изучения вопросов права и законности в процессе общественно-гуманитарной подготовки и социально-правовой учебы военнослужащих, экономической учебы гражданского персонала в Вооруженных Силах Республики Казахстан;
в) проведения правовых информаций;
г) регулярной самостоятельной работы каждого военнослужащего, гражданского персонала по изучению законодательства Республики Казахстан и практики его применения.
После отработки учебного плана проводятся контрольные занятия с выставлением каждому военнослужащему оценок по четырехбалльной системе. Уровень правовой подготовки офицеров отражается в учетных листах профессиональной подготовки и аттестациях, учитывается при представлениях к присвоению очередного воинского звания, при выдвижении на вышестоящие должности.
7. Правовой всеобуч решает следующие задачи:
своевременное доведение личному составу и гражданскому персоналу Вооруженных Сил Республики Казахстан требований Конституции Республики Казахстан, законов, военной присяги, воинских уставов, приказов и директив руководства Вооруженных Сил Республики Казахстан и иных правовых актов;
разъяснение военнослужащим, гражданскому персоналу необходимости безусловного выполнения правовых предписаний, регламентирующих жизнь, быт и деятельность войск как важного условия укрепления воинской дисциплины и поддержания должного правопорядка в частях и подразделениях, принципов социальной справедливости в отношении военнослужащих и гражданского персонала, членов их семей;
осуществление правового обучения, повышение правовой культуры военнослужащих, юридической осведомленности и знаний законодательных актов, мер ответственности за их нарушения;
повышение теоретических знаний командиров (начальников), офицеров-воспитателей, обучение их практике правовоспитательной работы в подчиненных частях и учреждениях, умению правильно применять закон к тем, кто посягает на воинский правопорядок;
формирование у личного состава, гражданского персонала Вооруженных Сил уважения к Конституции Республики Казахстан и действующему законодательству, готовности их строжайшего соблюдения в повседневной жизни и деятельности; оказание помощи командирам (начальникам), воспитательным органам в организации правового воспитания, в осуществлении мер по профилактике правонарушений, проведении индивидуальной работы с военнослужащими, гражданским персоналом в Вооруженных Силах Республики Казахстан. # Утверждено постановлением Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 г. N 2347 П О Л О Ж Е Н И Е о правовой аттестации руководящих кадров и специалистов органов исполнительной власти и их подведомственных предприятий, учреждений I. Общие положения
1. Аттестация руководящих кадров и специалистов органов исполнительной власти и их подведомственных предприятий, учреждений проводится в целях повышения правовой культуры, деловой квалификации и ответственности за порученное дело, повышения эффективности правового обеспечения политических, экономических, социальных программ, укрепления правопорядка и дисциплины.

II. Подготовка к проведению аттестации

2. Аттестации подлежат: министры, председатели государственных комитетов, руководители республиканских ведомств и их заместители, заведующие отделами Аппарата Кабинета Министров и их заместители, главы местных администраций и их заместители, руководители государственных предприятий, учреждений и их структурных подразделений, главные и ведущие специалисты и другие должностные лица государственных органов. Не подлежат аттестации лица, проработавшие в занимаемой должности менее года.
3. Аттестация проводится периодически один раз в три-пять лет, вновь назначенных на должность руководителей - по истечении одного года после назначения на должность.
Сроки, графики проведения аттестации определяются:
а) Кабинетом Министров Республики Казахстан - для руководящих работников министерств, государственных комитетов и ведомств, глав областных администраций и заведующих отделами Кабинета Министров Республики Казахстан и их заместителей;
б) министерствами, государственными комитетами, ведомствами - для руководителей своих территориальных органов и подведомственных предприятий, учреждений, должностных лиц аппаратов министерств, государственных комитетов и ведомств;
в) главами администраций - для руководящих работников подведомственных предприятий, учреждений, нижестоящих администраций, работников аппаратов соответствующих местных администраций;
г) руководителями территориальных органов министерств, государственных комитетов и ведомств - для работников своих аппаратов;
д) руководителями предприятий, учреждений - для руководящих кадров структурных подразделений.
4. Аттестационные комиссии создаются:
а) при Кабинете Министров - распоряжением Премьер-министра;
б) при министерствах, государственных комитетах, ведомствах - приказами их руководителей;
в) при главах местных администраций - постановлением глав администраций;
г) при территориальных органах министерств, государственных комитетов и ведомств - приказами их руководителей;
д) при предприятиях, учреждениях - приказами их руководителей.
В состав аттестационных комиссий включаются квалифицированные юристы из правоохранительных органов, учреждений юстиции и других государственных органов.

III. Порядок проведения аттестации

5. О дне и времени аттестации аттестуемое лицо извещается заранее, не позднее чем за месяц до дня аттестации.
6. Заседание аттестационной комиссии оформляется протоколом. по результатам аттестации аттестационная комиссия заполняет аттестационный лист (прилагается) в 2 экземплярах, в котором отражается оценка правовых знаний аттестуемого с учетом состояния законности и дисциплины в руководимом им ведомстве, коллективе, эффективности применения правовых средств в обеспечении постановленных перед ним задач, личного примера исполнительности и дисциплины по отношению к закону.
7. Комиссия должна располагать примерным перечнем правовых вопросов для аттестации руководящих кадров и специалистов в зависимости от специфики их работы.
8. На основе этих данных и проявленных при аттестации знаний о праве аттестационная комиссия дает одну из следующих оценок деятельности аттестуемого руководителя:
а) в законодательстве разбирается удовлетворительно, по уровню правовых знаний соответствует занимаемой должности;
б) проявил слабые знания законодательства, подлежит повторной аттестации (в этом случае переаттестация должна быть проведена в течение шести месяцев).
Оценка правовых знаний аттестуемого выносится аттестационной комиссией посредством голосования. Результаты голосования определяются большинством голосов и заносятся в протокол заседания комиссии. В проведении аттестации и голосовании должно участвовать не менее 2/3 от числа членов аттестационной комиссии. О результатах аттестации комиссия извещает аттестуемых работников, коллектив, в котором они работают, и вышестоящий орган, которому они подчинены или подотчетны. Аттестационный лист хранится в личном деле работника. При очередной аттестации работника в аттестационную комиссию представляется аттестационный лист предыдущей аттестации. При продвижении по службе необходимо учитывать уровень правовых знаний работника. Приложение АТТЕСТАЦИОННЫЙ ЛИСТ по правовой аттестации руководящих кадров и специалистов Фамилия, имя, отчество______________________________________________ Год рождения______________________национальность____________________ Образование_________________________________________________________ Специальность_______________________________________________________ Занимаемая должность на момент аттестации и дата назначения на должность___________________________________________________________ Общий стаж работы в органах исполнительной власти___________________ ____________________________________________________________________ (подведомственных им предприятиях, учреждениях) ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Рекомендации аттестационной комиссии (дополнительное изучение отдельных правовых вопросов, усиления внимания к проблемам укрепления законности и правопорядка в руководимом коллективе и др.) ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Председатель комиссии _________________________________ Зам. председателя комиссии _________________________________ Секретарь комиссии _________________________________ Члены комиссии _________________________________ Дата аттестации С аттестационным листом ознакомился ________________________________ (подпись аттестуемого и дата) Аттестационный лист направлен вышестоящему по подчиненности органу (должностному лицу) (наименование органа, дата) _____________________________________
Утверждена
постановлением Президента Республики Казахстан от 21 июня 1995 г. N 2347


К О Н Ц Е П Ц И Я
правового обучения учащейся
молодежи в Республике Казахстан

Дальнейшая демократизация нашего общества, формирование правового государства, закрепленные в Конституции Республики Казахстан, требуют неотложных и эффективных мер по совершенствованию правового обучения и воспитания, организации юридического всеобуча, охватывающего все слои населения, и прежде всего учащуюся молодежь, по ее непрерывной правовой подготовке на протяжении всего периода обучения.
Главная задача правового обучения учащейся молодежи заключается в мобилизации всего комплекса правового воспитания на формирование высокого правосознания и традиции уважения к законам.
Цель концепции - заложить основы правовой культуры.

Проблемы и пути правового обучения

Сложившиеся к настоящему времени уровень и организация правового обучения и воспитания в средней и высшей школе не отвечают требованиям современного периода. В условиях построения правового государства криминогенная обстановка среди молодежи и низкий уровень преподавания права в средних и высших учебных заведениях не могут не вызывать тревогу. Учащиеся в соответствии с учебными программами начинают знакомиться с основами права только в 9 классе и изучают его один год в объеме 32-34 часов.
Изучать в старших классах право уже поздно, так как основы правосознания, фундамент формирования личности должны закладываться значительно раньше. Следует учитывать и тот факт, что уголовная ответственность несовершеннолетних за тяжкие преступления наступает с 14 лет. И уже в этом возрасте школьники должны иметь определенный минимум правовых знаний.
Необходимо уже в дошкольных учреждениях проводить обучение детей "азбуке" общественных норм, учитывая, что основные принципы права связаны с нравственными категориями.
Кроме того, в настоящее время отсутствует четкая взаимосвязь и преемственность между средней и высшей школой в наращивании и углублении правовых знаний, недостаточны объем и практическая направленность правовой подготовки различных категорий молодежи, низка степень использования воспитательно-профилактического потенциала права.
Предлагается коренная перестройка всей системы правового обучения учащейся молодежи.
В программе воспитания и обучения в детском саду предлагается предусмотреть раздел по нравственно-правовому воспитанию.
Целью нравственно-правового воспитания в детском саду является формирование основ морально-правовых качеств личности ребенка, его начальных правовых представлений и эмоций, поведенческих позиций, подготовка базы для успешного правового воспитания в школьном возрасте, подготовка родителей к правовому воспитанию дошкольников, повышение правовой культуры семьи.
С началом школьного периода правового воспитания нарастает, углубление и систематизация понимания правил поведения человека в обществе, элементарных правовых знаний и навыков. Их выработка - задача различных форм нравственно-правового воспитания, присущих начальной школе, с учетом возрастных возможностей школьников, логики постижения особенностей правового регулирования общественных отношений, прав и обязанностей, ответственности личности. Отсюда значительное совпадение логики усвоения правового материала с материалом курса ("Ознакомление с окружающим миром", I-IV классы).
В неполной средней школе (V-VIII классы) правовое воспитание и обучение характеризуются качественно новым уровнем, приобретают большую систематичность в усвоении правовых знаний, понимании правил поведения человека в обществе, возрастает роль юридической грамотности и правовых знаний непосредственно в жизненных ситуациях. Этот уровень обеспечивается, прежде всего, изучением в выпускном (XI) классе самостоятельного курса "Основы права" (вносятся также предложения именовать этот курс "Конституционные права и обязанности граждан"). Курс предполагает изучение Конституции Республики Казахстан, основных прав и обязанностей граждан, вопросов юридической ответственности, законности и правопорядка, других тем, способствующих, прежде всего, формированию устойчивых нравственно-правовых качеств личности, ее представлений о социальной справедливости, высокой гражданственности человека.
Содержание курса во многом обусловлено тем, что с 14 лет по законодательству происходят существенные изменения в правовом положении личности. Возможен прием несовершеннолетних на работу, с 14 лет наступает частичная, а с 16 лет и полная административная и уголовная ответственность, гражданин получает паспорт, изменяется его гражданско-правовое положение в области имущественных, жилищных и иных социальных отношений. В определенном законом порядке несовершеннолетним может быть снижен возраст регистрации брака.
В общеобразовательной школе (X-XI классы) следует предусмотреть такие формы работы, как кружки, клубы, научные общества учащихся, читательские и зрительские конференции, олимпиады по правовым вопросам.
В средней общеобразовательной школе (X-XI классы), профессионально-технических училищах, средних специальных учебных заведениях соответствующая этой ступени образования правовая подготовка обеспечивается курсом "Основы права". Правовые представления учащихся на этой ступени образования должны полнее отражать реальные жизненные ситуации. Применительно к каждому виду среднего образования курс дифференцируется с учетом профессиональной направленности учебного заведения. В профессионально-технических училищах и техникумах курс должен учитывать 9- и 11-летнюю базовую подготовку учащихся. В средних специальных учебных заведениях по полноте и теоретической насыщенности курс в значительной степени должен приближаться к вузовской правовой проблематике.
Ведущей задачей этого этапа образования является вооружение учащихся правовыми знаниями и навыками, необходимыми для последующей трудовой деятельности. Решение этой задачи связано с выработкой достаточных умений практического использования законодательства как в производственной, служебной деятельности, так и в других случаях. Достигается это преимущественно логико-понятийными средствами воздействия на правосознание учащихся, во-первых, путем усвоения более конкретных, практически значимых предписаний юридических норм отраслей и институтов права, регулирующих типичные, нормальные, наиболее распространенные отношения, участниками которых становятся, так или иначе, все граждане; во-вторых, путем усвоения правовых норм, регламентирующих соответствующую профессиональную деятельность.
У этой возрастной группы молодежи по законодательству также наступают серьезные изменения статуса. С 18 лет наступает совершеннолетие. У молодых людей возникает право избирать и быть избранным, в полной мере самостоятельно распоряжаться своим имуществом, вступать в брачные отношения, нести должную материальную ответственность при занятии соответствующей трудовой деятельностью.
Высшая школа требует от правового образования формирования широкого кругозора и развитой правовой культуры специалиста, способного творчески решать сложные хозяйственные и социальные вопросы, быть грамотным в правовом отношении организатором производства и научно-технического прогресса, руководителем трудового коллектива. Правовые знания такого специалиста должны базироваться на солидной теоретической основе и понимании исторических закономерностей социального развития, позволять ему верно ориентироваться как в общей политике правового государства, так и в отдельных, конкретных правовых ситуациях. Эти задачи решаются в процессе научно-теоретического изучения важнейших правовых аспектов государственной и общественной жизни, их оценок с позиции реализации норм права в существующем правопорядке, собственного деятельного участия в утверждении законности в этом правопорядке. Необходимым требованием к вузовскому уровню правовой подготовки специалиста является достаточно полное усвоение им совокупности правовых норм, регламентирующих соответствующую профессиональную деятельность (включая ее управленческие аспекты), выработка известных навыков практического использования таких норм, "тренажа" в их применении. В вузовской подготовке должны присутствовать также международно-правовые аспекты.
Всем этим требованиям призван соответствовать вузовский курс права. Для более глубокого освоения и конкретизации правового материала в вузах следует предусматривать спецкурсы: "Правовые вопросы специализации, ее наиболее актуальные проблемы", "Правовое обеспечение научно-технического процесса" и др. Курс не должен быть только лекционным, он обязательно должен предполагать наличие семинаров и практических занятий, реализоваться в форме "деловых игр" с использованием компьютеров и видеотехники, в разнообразных формах индивидуальной работы со студентами. Студенты должны располагать возможностью писать курсовые работы по проблематике правовых курсов.
Непременным условием формирования правовой культуры студентов является их участие в соответствующих внеаудиторных занятиях, самообразование и иные формы социально-правовой активности.
Целостность и полноту преподавания права во всех неюридических учебных заведениях предлагается обеспечить самостоятельными курсами учебной дисциплины. Предлагается именовать эту дисциплину "Основы права".
Указанная дисциплина преследует триединую задачу:
формирование высокой гражданственности человека, его общей правовой культуры и социальной активности;
получение учащейся молодежью специальных правовых знаний в процессе подготовки к избранной трудовой деятельности;
ранняя профилактика правонарушений.
Уровни правовой подготовки соответствуют следующим основным этапам непрерывного образования молодежи;
начальный уровень (дошкольный возраст, начальные классы общеобразовательной школы);
средний уровень (неполная средняя школа, средняя общеобразовательная школа, профессионально-технические училища, средние специальные учебные заведения);
высший уровень (неюридические вузы, неюридические факультеты университетов).
При этом вузовская правовая подготовка подкрепляется в последующем систематической правовой переподготовкой специалистов через отраслевые институты повышения квалификации, школы права и др.
В соответствии с утвердившимся в общей теории правовой педагогики положением правовое образование молодежи имеет своей конечной целью формирование осознанного уважения к закону и умения активно использовать его в жизненной практике. Это образование должно строиться на принципах: доступности (с учетом возрастных особенностей, возможностей и жизненного опыта учащихся); последовательности; систематичности; практической значимости. В процессе правового обучения условно выделяются две основные стороны:
1) освоение общегражданских правовых знаний и умений;
2) освоение правовых средств, связанных с профессиональной деятельностью.
Задачи первого порядка решаются преимущественно в общеобразовательной школе, второго - в профессионально-технических, средних специальных и высших учебных заведениях.
Однако первая сторона неизменно остается основной и мировозренческим фундаментом второй, наполняясь, по мере взросления человека, его образованности и социализации, все более полным содержанием и умением лично обосновывать любую правовую ситуацию.
Завершающим и вместе с тем постоянно действующим этапом углубления и обновления правовых знаний специалиста является его систематическая правовая переподготовка через отраслевые институты и другие формы повышения квалификации.
Изложенная Концепция правовой подготовки учащейся молодежи в неюридических учебных заведениях безусловно предполагает наличие во всех звеньях достаточного количества подготовленных в правовом и педагогическом отношении кадров. В этих целях необходимо решить вопрос о подготовке преподавателей правовых дисциплин для неюридических вузов и техникумов на юридических факультетах университетов, обеспеченности учебно-методической и нормативной базой, внедрения технических и иных прогрессивных средств обучения.
Решение задач юридического всеобуча в средней и высшей школе немыслимо без глубокой научной разработки проблем теории правового обучения и воспитания учащейся молодежи, всестороннего улучшения теоретической базы и методического оснащения преподавания правовых дисциплин в общеобразовательной, профессионально-технической, средней специальной и высшей школе. В связи с этим назрела необходимость создания Республиканского центра по правовому воспитанию при Институте государства и права, который обеспечит проведение научных исследований проблем правового обучения и воспитания, разработку содержания и методики правового всеобуча на всех ступенях непрерывного образования учащейся молодежи.