"Жiбек Жолы: Өңiрлiк ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуеттi күшейту" өңiрлiк бағдарламасына қол қою туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 6 сәуірдегі N 252 Қаулысы

      Қазақстан Республикасының Yкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI :
      1. Қоса берiлiп отырған "Жiбек Жолы: Өңiрлiк ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуеттi күшейту" өңiрлiк бағдарламасы мақұлдансын.
 

      2. Қазақстан Республикасының Индустрия және сауда министрi Владимир Сергеевич Школьникке Қазақстан Республикасының Үкiметi атынан қағидаттық сипаты жоқ өзгерiстер мен толықтырулар енгiзуге рұқсат бере отырып, "Жiбек Жолы: Өңiрлiк ынтымақтастық және даму мақсатында әлеуеттi күшейту" өңiрлiк бағдарламасына қол қоюға өкiлеттiк берiлсiн.
 

      3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

БІРІККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫНЫҢ ДАМЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Қытай Халық Республикасы, Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан Үкіметтерінің жобасы

Жобаның нөмірі :     RAS/04/ххх/

Жобаның атауы :      Жібек жолы өңірлік     Жалпы салым: БҰҰДБ және
                     бағдарламасы           қосымша қаржыландыру
                     (ЖЖӨБ): Өңірлік        үлестері
                     ынтымақтастық және
                     дамыту мақсатында
                     әлеуетті күшейту

Күтілетін бастау
күні :               01/01/2005             БҰҰДБ (RBAP) US$500,000
Күтілетін аяқтау    31/12/2006             БҰҰДБ (RBEC) US$500,000
күні :

Орындаушы агенттік : DEX
Жобалық кеңсе :      Пекин және Ташкент    БАРЛЫҒЫ БҰҰДБ: US$
                                            1,000,000

Елдер  -              Қытай, Қазақстан,      БҰҰДБ Қытайда 
бенефициарийлер :    Қырғызстан,            $1,180,000
                     Тәжікстан және          сомасына параллелдік 
                     Өзбекстан               елдік жоба жүзеге 
                                        асыруда

Конфиденциалды ақпарат
АСС секторы және суб-секторы:
- Жалпы даму мәселелері
- Ғаламдық өңірлік және көп секторлық
эко- және әлеуметтік дамыту
Қолдаудың стратегиялық бағыты:

LPAC қарау күні:
BPAC қарау күні:

Атынан:           Қолы Аты-жөні/Лауазымы                Күні

БҰҰДБ:            _______________________________________________
                  Хафиз Паша, Әкімшінің Ассистенті және Азия және
                  Тынық мұхит елдері бойынша Өңірлік Директор

                  _______________________________________________
                  Калман Мижей, Әкімшінің Ассистенті және Еуропа
                  және ТМД елдері бойынша Өңірлік Директор

Қытай Халық
Республикасының      
Үкіметі:          _______________________________________________

Қазақстан
Республикасының      
Үкіметі:          _______________________________________________

Қырғыз
Республикасының      
Үкіметі:          _______________________________________________

Тәжікстан
Республикасының      
Үкіметі:          _______________________________________________

Өзбекстан
Республикасының      
Үкіметі:          _______________________________________________


Қысқаша баяндама : Жiбек Жолы өңiрiн дамытудың бiрiншi фазасы орта азиялық елдер: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжiкстан, Өзбекстан, сондай-ақ Қытай арасындағы Ұлттық Үйлестiру Тетiктер (ҰҮТ) құру және жұмыс деңгейiндегi iс жyзiндегi қызмет арқылы өңiрлiк ынтымақтастық үшiн негiз жасады.
Жiбек Жолы өңiрлiк бағдарламасы (ЖЖӨБ)  үш өзара байланысты мақсаттық салада нақты нәтижелердi iске асыру арқылы ұзақ мерзiмдi экономикалық ынтымақтастық негiздерiн бұдан әрi шоғырландырылатын стратегиялық фаза болып табылады:
- Жоба өңiрдегi сауда мен транзиттi кеңейтуге бағытталады, ШЫҰ шеңберiндегi мүше-елдер арасындағы экономикалық ынтымақтастықтың iргетасы болып табылатын мекемелердiң әлеуетiн күшейту арқылы экономикалық өсiмнiң жылдамдауына және бұдан әрi адамдық дамуына ықпалдасады;
 - Жоба Жiбек Жолының Инвестициялық Форумын құру арқылы Жiбек Жолы өңiрiне  инвестициялар  тарту тетiгiн құруға көмектеседi;
 - Жоба "БҰҰДБ Жiбек Жолының" Қаласы сыйды жасау арқылы Жiбек Жолының өнерлерi мен қолөнерлерiн жылжытуды, сондай-ақ туризмдi дамытудың тұрақты деңгейiне қол жеткiзуге үлестi қоса,  туризмдi  тұрақты дамытудың өңiрлiк жоспарын әзiрлеуге көмектеседi

1-бөлiм. ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ ЖӘНЕ СТРАТЕГИЯ

       А. ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ

      Жiбек Жолы экономикалық қызметтiң әлемдегi ең серпiндi және өзектi орталықтарының бiрi болып табылады. Жүздеген жылдар бойы сауда Шығыс пен Батысты байланыстырып, Орталық Азия және Батыс Қытайдың жолдарының дамуына және көбеюiне ықпал еткен және ғылымдардың, жаңа технологиялардың, сондай-ақ мәдени және экономикалық алмасуға жәрдемдескен. Қазақстан, Өзбекстан, Тәжiкстан, Қырғызстан және Қытай - негізгi рыноктарға қол жеткiзу жолындағы көршiлер, бiрақ саяси разобщение және әуе және т/ж жүк тасымалдау секiлдi жаңа көлiк мүмкiндiктерiнiң пайда болуы осы көне жолдарының әрекет етуiнiң тоқтауына және ғаламдық экономикалық күштерден алыстауына әкелiп соқты. 
      Жiбек Жолы өңiрiндегi экономикалық байланыстар жаңаруының әлеуетi аса маңызды байланыстырушы жүйе болып табылады. 1991 жылы Совет Одағының құлауы нәтижесiнде тәуелсiздiк алғаннан кейiн жекешелендiру және сауданы ырықтандыруды күшейту үшiн рыноктық бастамаларды енгiзу процесiнiң ауыр жолынан өтiп, теңiзге шықпайтын Орталық Азия елдерi өтпелi экономиканың әртүрлi кезеңдерiнде болады, алайда олардың өсiм қарқындары оң. Жалпы рынокқа ие және 56 миллион адам халық санымен екi iрi держава - Ресей және Қытай арасында орналасқан Орталық Азияның халықаралық экономика жүйесiне ықпалдасу мүмкiндiгi оның өңiраралық және -ішiлiк экономикалық ынтымақтастық көлемдерiн кеңейту мүмкiндiгi жағынан қаралады, өңiрдiң 32 ел арқылы өтетiн көлiк жүйелерiн бiрiктiрудi жоспарлайтын жақында қол қойылған "Азиялық магистраль" UNESCAP шарты экономикалық өсімнiң екi негiзгі жылжытқыш күштiң - сауда мен туризмді дамыту үшiн қосымша ынта бередi.
      Қазақстан, Қырғызстан және Тәжiкстанның Қытаймен шекарасы Шыңжан-Ұйғыр автономиялық облыс бойынан 2 060 миля құрайды. Қытай экономикасы адамзат тарихындағы экономикалық өсiмнiң ең серпiндi және тұрақты деңгейiне қол жеткiздi. Ол көлемi заңғар рыногы, тұрақты өсетiн сатып алу қабiлеттiлiгi және орта-азиялық өнiмнiң көбейетiн импортын қабылдау, сондай-ақ өңiрге капитал жеткiзу қабiлеттiлiгiмен сипатталады. Алайда экспорттың артуына негiзделетiн Қытай экономикасының жылдам өсiмi жағалау маңындағы өңiрлер мен мемлекеттiң iшiнде орналасқан өңiрлер арасындағы, қала және ауыл халқы арасындағы байлықтың теңсiздiгiмен сипатталады. Жағалау маңындағы өңiрлердегi 13% көлемiндегi өнiмнiң орта қарқыны елдегi ең төменгi адамзат даму индикаторларына (АДИ) ие батыс провинцияларындағы өсiм қарқынынан 5 есе артық болған. Импорт үшiн кедергiлер пайда болса, туындауы мүмкiн әлеуеттi сауда дефицитi секiлдi қауiптерден басқа ұзақ мерзiмдi экономикалық сәттiлiк сыртқы экономикалық бағытталуға тiрелуi тиiс екенiнiң түсiнiгi бар. Қытай, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжiкстан (және Ресей) жоғары деңгейлi саяси тетiк, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын (ШЫҰ) құруы өңiрлiк экономикалық ынтымақтастық мәселелерiне берiлетiн жоғары басымдылықтың куәсi болып табылады.
      Алайда едәуiр тығыз экономикалық ынтымақтастық үшiн кедергiлер әлi күнге дейiн елеулi болып тұр. Сауданы өңiрлiк экономикалық дамудың жылжытқыш күш ретiнде пайдалану қажет, бiрақ ол тарифтiк және тарифтiк емес кедергiлермен басылуда. Әр ел алдында едәуiр тығыз экономикалық ынтымақтастыққа әрекет етулерiн тоқтататын және саяси негiздердi де техникалық шешiмдердi де қиындататын нақты мәселелер мен мiндеттер қатары тұр. Осыдан басқа физикалық инфрақұрылымдағы, институционалды әлеуеттегi және өңiрлiк шарттарды iске асырудағы елеулi кедергiлер едәуiр тығыз экономикалық ынтымақтастық әрекет етулерiн тоқтатады. Рыноктарды ресурстармен бiрiктiретiн жанданған сауда ағындарын қайта жандандыру, елге қайта құрастыру үшiн инвестицияларды тарту және адал және теңестiрiлген экономикалық өсiмге үлес теңсiз дамудың жалпы тенденцияларын, сатып алу мүмкiндiгiнiң төмен деңгейлерiн жоюға көмектеседi және инвестициялау үшiн капиталды арттырады.

       А.1. Сауда және транзит

      Қытай мен Орталық Азия елдерi ұлы сауда ұлттары ретiнде бiрдей тарихқа ие. Олардың солтүстiк пен оңтүстiк, шығыс пен батыс арасындағы бiрегей географиялық орналасуы бiрiншi мыңжылдық басында оңтүстiк-шығыс Азия, Корея, Жапония, Үндi, Парсы, Еуропамен және 15 ғасырда Африкамен керуен саудасына ықпалдасқан. Сауда өңiрдiң экономикалық дамуын ынталандырып, батыста негiзгi ғылыми және техникалық инновацияларды (Оқ дәрi, магниттiк компас, баспа пресс, жiбек, математика, керамика секiлдi) енгiзген. Өңiрдi кесiп өтетiн көптеген жолдар "Жiбек Жолы" деген атаумен белгiлi болған.
      16-шы жүзжылдықтан бастап керуен саудасының және оған негiзделген экономикалық дамудың түсiмi басталған 1 . Әуе және т/ж жүк тасымалдау секiлдi жаңа көлiк нысандары жанармай, техникалық қызмет көрсетуге қатысты шығыны аздау болып, жолдарға арзан альтернативалар жасаған, сондай-ақ бiрнеше ел арқылы транзитке байланысты туындайтын мiндеттемелерден айырылған.
___________________________
1  "Жібек жолы" Жобасының веб сайтын қараңыз - [http:www.silkroadproject.org/silkroad/overview.html]
 
      Теңiзден алыс болуы, шағын экономикалық көлемдер, басты рыноктардан алыс болуы, сондай-ақ Совет Одағының құлауы Орталық Азия елдерiнiң саудасы мен транзитiнiң деңгейлерiне елеулi терiс әсер еттi. Орталық Азиядағы жағдайдың күрделiлiгiн көрсету үшiн 2000 жылғы қазанда БҰҰ Бас Ассамблеясының Сессиясындағы өз сөзiнде Қазақстанның Тұрақты Өкiлi Орталық Азиядағы көлiк шығындары өндiрiлетiн импорт құнының 60 пайызына жетуi мүмкiн екенiн айтты. 2         Қазақстан  мұнай, көмiр және табиғи газ секiлдi бай табиғи ресурстарға, сондай-ақ темiр кенi, марганец, хромовая руда, бокситтер және алтын секiлдi минералдар мен металдарға ие. Ел елеулi мал шаруашылығы да, дәндi дақылдардың өндiрiсi де дамып жатқан кең далалармен ауыл шаруашылығының әлеуетiне ие. Қазақстанның өнеркәсiптiк секторы табиғи ресурстарды өндiру мен өңдеуге және құрылыс жабдығын, тракторларды, ауыл шаруашылығы техникасын, сондай-ақ қорғаныс өнеркәсiбi өнiмдерiнiң жекелеген түрлерiн өндiруде мамандырылған машинажасау секiлдi салыстырмалы iрi секторға негiзделедi.
________________________________
2  Елшi, Бiрiккен Ұлттар Ұйымын Қазақстан Республикасының Тұрақты Өкiлi М. Б. Жарбуссынова ханымның сөйлеген сөзi, Нью-Йорк, 2000 жылғы 26 қазан.       

      Қазақстан рыноктық экономикалық жүйенi жасауда елеулi прогресс көрсеттi. Жеке сектор өнеркәсiп пен экономиканың барлық секторларында кеңiнен көрсетiлген. Ел 2000 жылдан бастап ТМД елдерi арасындағы ең жоғары қарқынмен (орташа 9%-ға) дамуда.
      ДСҰ-ға кiру, сондай-ақ экспортты кеңейту және әртараптандыру үкiметтiң негiзгi басымдылықтары болып табылады. Өзiнiң шағын iшкi рыногы және тауарларға деген әлемдiк бағалардың ауытқуы кезiнде елдiң осалдығын күшейтетiн шикiзаттың экспортына тәуелдiлiгi жағдайында сауданың ықпалдасуы Қазақстан үшiн өте маңызды. Қазақстан қосымша құны бар тауарлардың экспортын бұдан әрi жылжыту мүмкiндiктерiн iздеуде, сондай-ақ оларды әртараптандыруға және экспорттық сауданы кеңейтуге тырысады. Станоктар мен жабдық, автомобильдер мен инструментарий Қазақстанның ең үлкен бөлiгiн құрайды. Импорттың басқа да маңызды санаттары химиялық өнiм, пластик пен резеңке, минералдар мен металдан жасалатын негiзгi өнiм, сондай-ақ азық-түлiк өнiмдерi болып табылады.
      Сонымен бiрге Қазақстан Өзбекстан, Қырғызстан және Тәжiкстан үшiн осы Орталық Азиялық елдердi олардың негiзгi сауда серiктес - Ресеймен байланыстыратын басты транзиттiк ел болып табылады. Оның үстiне Қазақстан Орталық Азиядағы жол және темiр жол инфрақұрылымның ең үлкен бөлiгiне ие.
       Қырғызстан  1998 жылдан бастап ДСҰ өкiлi бола отырып, либералды сауда саясатын жүргiзуде. Ел өңделмеген алтынның экспортына (экспорттың 35%-на жуық), сондай-ақ мақта, темекi, жүн және еттiң экспортына тәуелдi. 
      Сыртқы сауда өтпелi кезеңiнде ТМД рыноктарынан ДСҰ мүшелердiң рыноктарына (негiзiнде Қытайға) қайта бағытталды. ТМД елдерiмен сыртқы сауданың үлесi 1992 жылы 80,1% құраған, бiрақ 2002 жылы 45.7%-ға дейiн құлады; сол уақыт кезеңi iшiндегi ДСҰ мүшелерiмен үлестiң тиiстi артуы 19.9-дан 52.9%-ға дейiн құрады. ДСҰ-ға кiргеннен кейiн сыртқы сауданың нақты өсiм тенденциясы жоқ болса да, 2000-2002 жж. кезеңiнде Қырғызстаннан тауар экспорты өскен. Салаға келетiн болсақ, көлiк, құрылыс және бизнес қызметтерi секiлдi қызметтердiң экспорты 1998 жылдан бастап салыстырмалы тұрақты өсуде, бiрақ көлiк және сақтандыру секiлдi қызметтердiң импорты қысқарған. Мұның нәтижесiнде қызметтер дефицитi күрт аздалған.
      Қырғызстанның географиялық орналасуы оны Еуропа мен Азия арасындағы табиғи байланыстырушы көпiр етедi. Республиканың шоссе жолдары, темiр жолдары және әуе көлiгi жағынан маңызды транзиттiк ел болу әлеуетi бар, және бұл мақсаттарында тиiстi инфрақұрылымды дамыту оның кедей және алыс жатқан өңiрлерге пайдалы болады.
      Тәжiкстанның экономикасы азаматтық соғыстың бiрнеше жылдары және Ресейден рыноктары мен субсидияларды жоғалту әсерiнен әлсiреген. Ел шектеулi мөлшерлердегi күмiс, алтын, уран және вольфрам секiлдi табиғи ресурстарға ие. Өнеркәсiптiк сектор iрi алюминий зауытымен, гидроэлектростанциялармен және негiзiнде жеңiл өнеркәсiп және азық-түлiк өнiмдi өңдеу секторларында жұмыс iстейтiн шағын ескiрген зауыттармен көрсетiлген.
      Тәжiкстан өзiнiң негiзгi экспорттық тауарлар - алюминий мен мақтаға бағалардың ауытқуына қатысты осал. Оның үстiне елдiң макроэкономикалық тұрақтылығы ресми экономикалық көмекке тәуелдi. Экономиканы ырықтандыруға қарай талпыныс жасағанға қарамастан жеке сектор алдында тарифтік емес кедергiлер мәселесi тұр. 
       Өзбекстан  теңiзге шығуы жоқ елдермен шекаралас әлемнiң екi елдiң бiрi болып табылады. Ел әлемдегi екiншi ең iрi мақта экспорттаушысы, алтын және табиғи газдың басты өндiрушiсi және өңiр әлемiндегi маңызды химикаттар және машина жабдығының өндiрушiсi болып табылады, Жоғары "қосымша құнына" ие өнiмдi өндiретiн өнеркәсiптiң басты салалары арасында - ұшақ жасау, автомобиль жасау, химикаттар өндiрiсi, электротехникалық және тоқыма жабдығы өндiрiсi.
      Тәуелсiздiк алғаннан кейiн Өзбекстан рыноктық реформаларда салыстырмалы төмен нәтижелерге жеттi және оның орта жылдық экономикалық өсiмi 2000 жылдан бастап 4%-ға жуық құраған. Өндiрiстiк базаны күшейту және импортты алмасатын өнiмнiң өндiрiсiн дамыту мақсатында Өзбекстан сыртқы сауда саласында сүйемелдеу саясатты қолданды. Таяу уақытқа дейiн Өзбекстан өз валютасының айырбасталуы қатаң шектеулер қолданды. Импорт үшiн жасалған кедергiлер Өзбекстанның импорт көлемiне аздау әсер еттi. Импорттың үлкен үлесi қапшықтық сауда және көршiлес елдермен заңсыз трансшекаралық саудаға келедi. Мақта мен алтынға әлемдiк бағалардың елеулi өсуi, сондай-ақ 2002 - 2003 кезеңiнде валютаның девальвациясы соңғы екi жыл iшiнде Өзбекстанның төлеу теңгерiмiнiң белсендi сальдосына үлес қосты.
      Өзбекстан өз транзиттiк әлеуетiн дамыту үшiн оң географиялық орналасуына ие. Ол жақсы дамыған жол және темiр жол инфрақұрылымға және қажет көлiк құралдарына және дәлiздерге ие. 
      Ұлы Жiбек Жолы өңiрiндегi  Қытайдың  рөлi сөзсiз. Оның Азия экономикасының жартысын құрайтын экономикасы барлық қатынастарда зор. Қытайдың ДСҰ-ға кiруi және оның әлемдiк экономикалық жүйеге едәуiр терең ықпалдасуы жалпы Азия үшiн маңызды мүмкiндiктер мен мiндеттемелердi ұсынады. 3  Қытай 1990-2002 жылдары кезеңiнде әлемдiк экспорттағы өз үлесiн үш есе көбейтiп және әлемдiк импорттағы өз үлесiн екi еседен аса арттырып, бүкiл Азиядан экспорттың өсiп келе жатқан үлесiн абсорбирлеп әлемдiк саудадағы өз қызметiн жылдам кеңейттi. 
______________________________
3  Елена Иванчови, Қытай, Сетапут, Сутиварт-Нареупут, Мин-Жао, 'Қытайдың ДСҰ-ға кiрудiң өңiрлiк әсерi// Кэти Крамм және Хоми Харс редакциясымен. Шығыс Азия ықпалдасушы ретiнде: Жалпы өсiм үшiн сауда саясатының тәртiбi. - Вашингтон: Оксфорд Университи Пресс, Халықаралық Қайта Құру және Даму Банкi/ Дүниежүзiлiк Банк, 2004, 21-бет.

      Өндiрiстiк қуаттылықтың жоғарылауына және жағымды бәсекелес жағдайға байланысты 2002 жылы күрт өсiмнен (22.4%) Қытайдың экспорты 2003 жылы 34.6%-ға өскен. Импорт 2002 жылғы қарқынды екi есеге жуық арттырып күштi iшкi сұраныс, мұнайға деген жоғары бағалар және төмендеу тарифтерге байланысты 41%-ға артқан.
      Қытай әлемдегi мыс, қалайы, цинк, платина, болат және темiр кенiнiң ең iрi тұтынушысы және әлемдегi алюминий, қорғасын, никель және алтынның екiншi ең iрi тұтынушысы болып табылады. Қазiргi уақытта Қытай әлемдегi мұнайдың екiншi ең iрi тұтынушысы болып табылады, бұл ретте елдегi сұраныс 2003 жылғы әлемдiк сұраныс өсiмiнiң 35% құрайды. 4  Осы жағынан Орталық Азия елдерi Қытай үшiн стратегиялық маңызды.
_______________________________
4  Азиялық Даму Банкi, `Азиялық даму перспективалары 2004`, Нью-Йорк: Оксфорд Университи Пресс, 2004, 43-бет.

      Қытай экономикасындағы негiзгi жылжытқыш күш болып табылатын жеке сектор дамуының қарқыны айқындалады. 2002 жылы Қытайдың жеке секторы (шетелдiк капиталмен инвестицияланатын кәсiпорындарды қоса) бүкiл өнеркәсiптiк өнiмнiң 60%-н өндiрдi. Бұл ретте жалпы ресурстар көлемiнiң 20% пайдаланды. Бүгiнгi күнi Қытайдың жеке секторында 20 миллионға жуық жұмысшы, сондай-ақ 100 миллион шаруа жұмыспен қамтылған. Оннан сегiз жұмыс орнын жеке шағын және орта кәсiпорындар ұсынады.
      Қытайдағы экономикалық қарқын оның сан алуан халқы мен рынок көлемi ғана емес сонымен қатар оның экспортқа бағытталуы қолдайды. Қытайдың экспорттық рыноктарды кеңiнен әртараптандыруға, сондай-ақ жаңа рыноктарға шығуға талпынуы батысқа бағытталған сыртқы саясаттың дамуына әкелiп соқты. Қытайдың Орталық Азияның транзиттiк аумақ ретiнде жандануының жеделдетушiсi болу әлеуетi бар.

       Мәселелер мен перспективалар :
      Совет Одағының құлауы Орталық Азия iшiнде де, оның шегiнен тыс та саудадағы мәселелерге әкелiп соқты. Кәсiпорындар деңгейiнде де бүкiл ел бойынша да сауда байланыстары жойылды. Жаңа республикалық шекараларда да, Орталық Азияның жекелеген елдердiң iшiнде де заңды және заңсыз өткiзу пункттарында транзит үшiн кедергiлер туындады. Кейiнгi қиындықтарды кейбiр елдердегi макроэкономикалық саясат және басқа елдердегi қауiпсiздiк мәселелерi туғызды.
      "Жұмсақ" деп аталатын саудадағы (саясат пен заңнамадағы) айқындалатын жақсартулар Орталық Азиядағы трансшекаралық сауда кезiнде жүзеге асырылатын шығыстарға әсер ететiн басты аспектiсi болып табылады. Даулар, шекараларды жабу, көптеген кедендiк пункттар, тарифтiк және тарифтiк емес кедергiлер болжауға болмайтын соңғы бағалармен және жеткiзу мерзiмдерiмен қатар жоғары көлiк шығыстарына әкелiп соқты. Мұның барлығы өңiрлiк сауданы бұзып, сыртқы сауда және шетелдiк инвестициялардың өсiмi үшiн елеулi кедергi болды. Сауданы әртараптандыру немесе жәрдемдесу жөнiндегi әрекеттер әртүрлi нәтижелерге алып келдi. 
      Көлiктi күшейту және дамыту, шекаралық мәселелерге жәрдемдесу трансшекаралық және транзиттiк тауарлар ағындарын реттейтiн саясатты, ереженi және рәсiмдердi бұдан әрi үйлестiруге бағытталған Орталық Азия елдерiнiң ынтымақтастығы туралы шарттар арқылы ғана мүмкiн 5 .
____________________________
5  Сауда мен транзит үшін кедергілердің тізбесімен қосымшаны қараңыз

       А.2. Инвестициялар

      Барлық Орталық Азия елдерi ТШИ-ды тұрақты экономикалық және әлеуметтiк даму үшiн аса маңызды ретiнде қарайды. Алайда, негiзгi өңiрлiк басымдылық ретiнде шетелдiк инвестицияларды Орталық Азияға тарту әрекеттерi сауданы кеңейтудегi сәйкессiз прогреспен, баяу жекешелендiру және ШОБ кәсiпорындары дамуының әлсiздiгiмен бейтараптандырылған. 2000 жылдан бастап Орталық Азия елдерiнiң көбiнде саяси және экономикалық жағдай тұрақтандыра бастағанда, ТШИ ағындарының күшеюi байқалады. 
      Олардың көбiсi мұнай өндiрiсiне, түстi металдар өндiрiсiне, инфрақұрылымға, алғашқы өңдеу өнеркәсiбiне және қызметтер көрсетуге бағытталған. АҚШ, сондай-ақ ЕО, Жапония, Түркия, Иран және Қытай ТШИ ең iрi көздерi болып табылған. Қытай Орталық Азияға 1997 жылдан бастап 440 миллион долларды инвестициялады және 240 компанияны тiркедi. 
       Қазақстан  негiзiнен, өзiнiң минералдық және мұнай ресурстарының байлығымен, сондай-ақ Шетелдiк инвестициялар туралы заң сияқты жақындағы экономикалық реформалардың бастамашылығына сай ТШИ-дi тарту жоспарында жетiстiкке жеттi. 2002 жылдың қыркүйегiнде Қазақстанның кредиттiк-рейтингiлiк қарым-қатынасы (Мооdу бойынша) инвестициялық класқа дейiн өстi, яғни, Қазақстан осы деңгейге жеткен ТМД-ның елдерiнiң бiрiншiсi болып табылады. Алайда, жеке сектордың сауда мен экспорттық аспектiлердi дамытудағы күрделiлiгi ТШИ-дi тартуда және сауданы дамытуды жылжытуға оның табыстарына терiс әсер еттi.
      Экономикалық ырықтандыру Қазақстанға 1992-2003 жылдар кезеңiне 15 миллиардтан астам жалпы сомаға ТШИ-дi тартуға мүмкiндiк бердi, бұл ретте, елге жылдық инвестициялардың деңгейi 2-2,1 миллиард АҚШ долларын құрады. Елдiң табиғи ресурстары шетелдiк инвесторлар үшiн негiзгi қызығушылықты бiлдiредi. ТШИ-дiң көпшiлiгi мұнайды өндiруге және металлургияға және коммуникациялық инфрақұрылымды дамытуға бағытталған. Өнеркәсiп пен ауыл шаруашылығы қазiргi күнге дейiн шетелдiк инвесторлар үшiн тартымды болып қалуда.
       Қырғызстанда  ТШИ-мен байланысты қолайсыз үрдiстердi түзету үшiн байыпты күш-жiгер қабылданды және бұл бағыттағы даму болашағы жақсы. Шетелдiк инвестициялар 1997 жылы қабылданған Шетелдiк инвестициялар туралы заңмен және 2003 жылы наурызда қабылданған Инвестициялар туралы заңмен реттеледi.
      Шетелдiк инвесторлар Қырғызстанда бiрлескен кәсiпорындарды құрусыз меншiктердiң және басқа да материалдық құндылықтардың жалғыз иелерi болуы мүмкiн. Олар Қырғызстанда оларға жұмыс iстеуге және тұруға рұқсат ететiн рұқсатнаманы автоматты түрде алуға құқығы бар және ДСҰ мен Шенген келiсiмiнiң мүшелерi болып табылатын кейбiр елдердiң азаматтары елге рұқсатнамасыз кiре алады.
      Осы және басқа да күш-жiгерлер Қырғызстанға 2003 жылы шамамен 20 млн. АҚШ долларындағы сомаға ТШИ-дi тартуға мүмкiндiк бердi, бұл 2002 жылмен салыстырғанда төрт есе көп. 1992-2003 жылдар аралығында Қырғызстан жалпы сомасы 470 млн. АҚШ долларындағы шетелдiк инвестицияларды тартты.
       Тәжiкстан  азамат соғысынан кейiнгi жылдар iшiнде бейбiтшiлiк пен тұрақтылықты күшейтуде бiраз табыстарға жеттi. Ол ТШИ-дi өзiнiң ең жоғарғы экономикалық басымдығы ретiнде қарайды. Инвестициялау мүмкiндiгi сауданы дамытуда кедергiлерге ұшырағандықтан Үкiмет халықаралық инвестицияларды тарту үшiн оң қадам ретiнде оларды қарай отырып, экономикалық және банктiк реформаларды жүргiзудi қолдады.
      1992 жылдан бастап Тәжiкстан жалпы сомасы 240 млн. АҚШ долларынан астам жалпы сомаға ТШИ-дi тартты (2002 жылы - 36 млн. АҚШ доллары, 2003 жылы - 24 млн.АҚШ доллары). Алайда, сыртқы берешек сомасын арттыру болашақта Тәжiкстанға кредиттiк рейтингiге кедергi келтiруi мүмкiн, ол одан да төмен ТШИ ағымына терiс салдарға алып келедi. 
       Өзбекстан  ресурстарға бай және Орталық Азия елдерiнiң арасында халқының саны көп. Ол шетелдiк инвесторлар үшiн әлеуеттi тартымды болып табылады. Үкiмет бiр мезгiлде нарықтық қатынастарды жеделдете отырып, одан кейiнгi екi жыл iшiнде жылжымайтын мүлiктiң мемлекеттiк объектiлерiнiң көпшiлiгiнiң жекешелендiрiлуiн қолдайтын болады.
      ТШИ-дiң 1992-2003 жылдар кезеңi үшiн жалпы сомасы шамамен 870 млн.АҚШ долларын құрады (2002 жылы - 58 млн.АҚШ доллары, 2003 - 40 млн АҚШ доллары). Жалпы инвестициялардың бөлiгi ретiнде шетелдiк  инвестициялардың үлесi 1996 жылдан 19%-дан 2001 жылы 33,7% өстi. Экономикалық ырықтандыру жөнiндегi жақындағы қадамдар аяқталмаған 2004 жылдың деректерi бойынша 1 млрд-тан астам АҚШ долларын құраған ТШИ-дiң ағымына оң әсер еттi.
       Қытай  өз экономикалық табысын ТШИ-дi тартуда құрды. 2003 жылы ол 53 миллиард АҚШ долларынан астам сомаға шетелдiк инвестицияларды тартты. 2002 жылы ДСҰ-ға кiрiп, ол өз саудасын одан әрi ырықтандырды, кеден тарифтерiн қысқартты және шетелдiк инвесторлар  үшiн қызметтердi жақсартты. Ол жаңа рыноктарға белсендi инвестициялауға тырысатын дамыған жеке сектор мен тәжiрибе жөнiнде Орталық Азия үшiн көп нәрсенi ұсына алады. Қытай Үкiметi өзiнiң солтүстiк-батыс өңiрлерiнiң өсуiн ынталандыруға бағытталған өңiрлiк саясатты жедел бастады. Жiбек жолының бойындағы (Шыңжаң, Гансу, Квингхай, Шангси, Нингсия және Шанкси) облыстарды даму саясаты мен преференциялық (мүмкiндiгiнше) инвестициялар бар. 2001-2005 жылдар кезеңiнде темiржол желiсiн дамытуға 12 миллиард АҚШ доллары пайдаланылатын болады, сондай-ақ шығысты батыспен жалғастыратын ұзақтығы 4000 шақырымдық табиғи газ құбыр өткiзгiшi салынды. Батыс өңiрлерге инвестициялар 2002 жылы орталық (20%) немесе шығыс (16,2%) өңiрлерге қарағанда 20,6% өстi. Шыңжаң үшiн дамыту жоспары 2001-2005 жылдар кезеңiне 10% жылдық өсу қарқынның болжамын бередi. Инвестициялардың өсуi 13,5%, ал сыртқы сауда 9% жоспарлануда. 
      Пайдалы қазбаларды өндiру, тамақ өнiмдерiн қайта өңдеу, құрылыс материалдарын шығару, тракторларды құрастыру және ауыл шаруашылығын дамыту сияқты болашақ өнiмге айырбасқа капиталдық негiзде инвестициялай отырып, Орталық Азияға тiкелей инвестициялардың көптеген жобаларына бастамашылық жасады. Бұл ретте, капиталдық инвестициялардың көлемi капиталды, еңбектi берудi қамтитын қазiргi күнгi iске асырылған жобалар жоғары болған жоқ және ноу-хау өзiнiң табыстылығын көрсеттi. Инвестициялық мүмкiндiктердi күшейту мақсатымен банк қызметтерiндегi сауда қызметтерiн жақсарту; бизнес ақпарат қызметтерiн беру; кәсiпорындарға инвестициялау үшiн мүмкiндiктер мен техникалық ынтымақтастықты iздестiру үшiн Қытай мен Орталық Азия елдерiнiң арасындағы екiжақты негiзде бiрлескен Комиссия құрылған.
      Көлiк жүйесiн дамыту Орталық Азия мен Қытай арасындағы неғұрлым тығыз экономикалық қарым-қатынастарды дамыту үшiн сындарлы маңызды болып табылады және өңiрлiк негiзде тiкелей шетелдiк инвестицияларды (ТШИ) тартуға неғұрлым мақсатты тәсiл қажеттiлiгінiң негiзгi үлгiсi болып табылады. Жартылай құрылған немесе жоспарланған физикалық инфрақұрылым тауарлардың тоқтаусыз ағыны үшiн жартылай және толық емес болып табылады (ii-қосымшасын қараңыз). Темiржол желiсi үлкен инвестицияларды талап етедi: көлiк қозғалысы үшiн жарамды халықаралық жолдар аз және тиiмдiлiктiң ең жоғары деңгейiне дейiн көлiк жүйесiн көтеру үшiн жаңа ақпараттық технологиялар талап етiледi. Болашақ экономикалық өсудiң талаптарына жауап беретiндей инфрақұрылымды жаңарту үшiн қазiрдiң өзiнде көп iс тындырылды. Алайда, қаржыландыру басты кедергi болып табылады. Өндiрiстiк және шоғырландырылған көлiк жүйесiне қажеттiлiкке назар аудару бiрiншi кезекке жаңа қаржылық шешiмдердiң және жеке және мемлекеттiк сектордың арасындағы әрiптестiк (ЖМСӘ) қажеттiлiгiн шығарды.
      Өңiрге ТШИ тартудың тиiмдi тетiгi немесе тұтастай алғанда жарнаманың мүмкiндiктерi жоқ. Бұдан әрi келiсiлген өңiрлiк күш-жiгер және инвестициялық кедергiлердi жою мақсатымен iшкi рынокты үздiксiз ырықтандыру талап етiледi.

       А.3. Туризм

      Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйымының (ДТҰ) бағалауы бойынша туристердiң ағыны 3 есе артады және 2020 жылы 15 миллиардқа жетедi. Тоқтаусыз жылдамдық және әлемдегi туристiк өнiм өсiмiнiң көлемi бiрегей және нәзiк мәдени орындарға, инфрақұрылымға, жергiлiктi ресурстарға және қоршаған ортаға күштi әсер етуге алып келедi. Туристiк өнiмдi ұзақ мерзiмдi көру, жоспарлау және бақыланатын дамыту жергiлiктi қауымдастықтарға туризмнен экономикалық пайданы әкелу кедейлiктi қысқарту және қоршаған ортаны қорғау үшiн қажеттi.
      Жiбек жолы өңiрiнiң магниттiк тартуы әсiресе, соңғы он жылдықта әлемде жыл сайын 15% өсетiн  мәдени туризмдi  дамытуға сай келедi. Тарихи орындар мен дәстүрлi өнер мен кәсiпшiлiк бай әртараптандырылған туристiк өнiмдi ұсынады. Алайда бұл мүмкiндiктермен қатар қауiптi де көздейдi. Елдiң қаржылық және әлеуметтiк прогресiне үлес қосып тұрақты болуы үшiн табиғатты сақтау және туризм бiр-бiрiн өзара толықтыруы тиiс. мемлекеттiк және жеке секторлар осыған қол жеткiзу үшiн жергiлiктi қауымдастықтармен бiрлесiп жұмыс iстеуi тиiс. ДТҰ экономикалық даму арасындағы балансқа қол жеткiзудiң төрт қағидатын пайдаланады: мәдени туризм саясаты мұраны сақтауды көздеген қызметпен байланысты болуы тиiс; мұраны сақтау басым келедi; жеке және мемлекеттiк секторлар арасындағы серiктестiк (ЖМСС) жергiлiктi қауымдастықтар одан пайда алу үшiн жоғары технологиялық машықтарды беру және туризмдi оқыту мақсатында нығайтылады; азаматтық қоғамның жағынан мәдени туризмге мүдделiлiктiң болуы қажет.
      Жiбек Жолы елдерi өз өнiмiн ұзақ мерзiмде әртараптандыра алуы қажет. Жiбек Жолы өңiрi  экотуризмдi  дамыту үшiн өңiр ретiнде елеулi әлеуетке ие. Шағын кәсiпорындар экотуризм секторының негiзiн құрайды, бұл ретте көптеген экотуризм операторлары шағын топтарға немесе жекелеген тұлғаларға арнайы қызметтер көрсетедi. Экотуризм қоршаған ортаны сақтау, қоғамның қатысты, өзгерту, оқыту және басқару арқылы экологиялық және әлеуметтiк тұрақтылықты күшейтедi. Ұлттық зерттеу немесе ғылыми институттар, халықаралық серiктестер немесе жергiлiктi қауымдас туристiк жобалар секiлдi басқа да серiктестермен ынтымақтастық ақпарат және өнiм сапасы деңгейiн арттыруға көмектеседi. Жақсы зерделеген және басқарылатын маркетинг арқылы экономикалық тұрақтылық экотуризмнiң негiзгi бөлiгi болып табылады. Көптеген оңды әрекеттер етілдi, бiрақ кейбiр елдерде әлi күнге дейiн туризмдi шектейтiн мемлекеттiк реттеу бар.
       Қазақстандағы  туризмге шығындар 2002 жылы 621 миллион АҚШ долларға жеттi, бұл 1998 жылғы жалпы шығыстармен салыстырғанда 50% өсiм құрады. Шығыс Азия мен Тынық мұхит өңiрiнен туристердiң келуi 2001 жылға қарағанда 23% өстi. Қытайлық туристердiң саны 17%-ға  өстi. Қазақстан 2001 жылы "Қазақстан Республикасындағы туристiк қызмет туралы заң" қабылдады. Заң экотуризмдi дамытудың үшiн нормативтiк-құқықтық негiзiн салды және лицензиялау жүйесiн қабылдады. Сертификаттау жүйесi әзiрленген. Туризм саласындағы мемлекеттiк реттеудi Қазақстанның Индустрия және сауда министрлiгi, сондай-ақ жергiлiктi уәкiлеттi аумақтың органдар жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң жанында Yйлестiру Кеңес жұмыс iстеуде. 
       Қырғызстандағы  туризм жыл сайын 10-15% өседi. Туризмнен түсiмдер 1998 жылға қарағанда төрт есе өскен және 2002 жылы тұтастай 36 миллион АҚШ доллар құрады. Туристердiң көбiсi Еуропадан келедi (туристердiң бүкiл рыногынан 63%), ал Қытайдан Қырғызстанға туризм 2001-2002 жж. арасында бүкiл рыноктық үлестен 5%-н құрап, 43%-ға өстi. Алайда инфрақұрылым нашар дамыған және шетелдiк инвесторлар үшiн инвестициялық ахуал салыстырмалы тартымды болса да, осы секторды дамытудың жеткiлiктi сипатына байланысты туризм секторына инвестициялар баяу болды. Қырғызстандағы жауапты экотуризмдi дамытуға қолайлы жағдай туғызатын ережелер жоқ.
       Тәжiкстандағы  туризм жаңа ғана жандандыра бастады, бiрақ  1998 жылғы 3.190-дан 2002 жылғы 5.200-ге дейiн тұрақты өсуде. Памир секiлдi табиғатының әсемдiгiмен игерiлмеген өңiрлер шытырман оқиғалы және экотуризмдi дамыту үшiн елеулi әлеуеттi ұсынады, және 2006 жылы халықаралық қонақүйдi ашу жоспары бар.
       Өзбекстанның  Бухара, Самарканд және Хива секiлдi тарихи көрнектi жерлерi Жiбек Жолының көне даңқының белгiсi болып табылады. Өзбекстандағы туризмге шығыстар 1998 жылғы 167 миллион АҚШ доллардан 2002 жылғы 68 миллион АҚШ долларға дейiн төмендеген кезде өңiрдегi қауiпсiздiк жағынан қауiпке байланысты ел болашақты даму үшiн бар әлеуетке ие. Шығыс Азия мен Тынық мұхит бассейнiнен келетiн туристер 2002 жылы рыноктық үлесiнiң 58,8%-н құрады. Өзбекстан туристiк қызметтер көрсету рыногын және туризмдi дамыту үшiн заңнамалық негiз жасау жөнiндегi жұмыс iстеуде. Мемлекеттiк компаниялар акционерлiк қоғамдарға, бiрлескен жеке кәсiпорындарға қайта құрылды. ЕО, АҚШ елдерi, Жапония үшiн туризм саласы үшiн рәсiмдер жеңiлдетiлген және шағын және орта көлемдi қонақ үйлер салуға көмектесу үшiн туризм секторына ТШИ тарту жолдары iзденуде.
      Болжамдарға сәйкес 2020 жылғы қарай  Қытай  жыл сайын 100 миллион туристер тартып басты туризм елi болады. Демалысқа шетелге баратын қытайлық туристердiң саны 2001 жылға жалпы 12,13 миллион құрап, 1998 жылғы 1 миллионға өстi. Осы цифр 2020 жылға қарай 100 миллионға дейiн өседi. Туризм қытай экономикасының түпкi мәнi ретiнде қаралады және Дүниежүзiлiк Саяхат және Туризм жөнiндегi Кеңес (ДСТК) деректерiне сәйкес туризм секторы 2004 жылы 183,6 миллиард АҚШ доллар құрайтыны күтiлуде. 2003-2004 жылдары осы  секторда жұмыспен қамтылуының 21,3%-ға өсуi пайда болды, бұл осы елдегi жұмыспен қамтылудың жалпы пайызынан 1,9%-н құрайды. Әуе  жолдарының тұрақты рейстерi бар және Жiбек Жолы бойында орналасқан  әртүрлi елдерге туристiк бағыттар өткiзу мүмкiндiктерiн арттырып, қытайлық қалаларды Орталық Азия қалаларымен бiрiктiретiн жолдар салынуда.
      1994 жылғы Самарқанд Декларациясы iс жүзiндегi тұжырымдаманы дамыту және жылжыту үшiн бiр ұранмен Жiбек Жолы елдерiн бiрiктiрдi. Көлiк инфрақұрылымы тұрақты жақсаруда. Өзбекстанның Самарқанд, Бұхара және Ургенчтегi әуежайлар халықаралық қуаттылықтарға ие. Ташкентте, Бiшкекте және Алматыдағы әуежайлар елеулi жаңарылған. Алайда туризм экономика және жалпы қоғамды дамытуға үлес қосу үшiн шешуi тиiс елеулi мәселелер қалуда.

       Туризмдi дамыту жолында тұрған кедергiлер :
      - Туристердiң кедергiсiз трансшекаралық жылжуына көптеген кедергiлерге байланысты Жiбек Жолы бойындағы бағыттарға енгiзiлген  баратын елдерiне келiп-қайту iс жүзiнде мүмкiн емес.
      - Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымына сәйкес туристiк саяхаттар кезiнде белгiленген нормалар мен ережелердi (рәсiмдiктер) сақтау Жiбек Жолы бойындағы саяхаттар мен туризм өсiмi үшiн ең қиын  кедергi болуы мүмкiн.
      - Қалыптасқан визалық режимдер және рәсiмдер ауы және көп уақыт алады, ал шығындар жоғары. Кейбiреулер визалық мәселенi келiссөздерге жатпайтын мәселе ретiнде қараса, жекелеген визалық мәселелердi жеңiлдету экономикаға өте жағымды әсер етуi мүмкiн.
      - Жiбек Жолы елдерiне және олар арасындағы келу мүмкiндiгiн жақсарту қажет. Негiзгi туризм рыноктары, яғни Жапония, Батыс Еуропа және Солтүстiк Америка үшiн келу мүмкiндiгi әсiресе маңызды. Орталық Азия елдерiне шоссе және темiр жолдарымен келу оңай емес, жолаушылардың саны аз болған кезде әуе рейстерiнiң жиiлiлiгi төмен. Қауiпсiздiк қауiп төндiредi. Тұру үшiн сапалы орындарының болуы шектеулi.
      - Көптеген Жiбек Жолы елдерi туризм секторына қатысты жоспарлық экономика шараларын қабылдайды. Лицензиялар және нормативтiк-заңнамалық режимдер Жiбек Жолының басқа елдерiнен туристiк кәсiпорындарға рыноктық қол жеткiзуді жеңiлдету үшiн аз мүмкiндiктер бередi. Үкiметтер сауданы ырықтандыру, бiрлескен  туризм кәсiпорындары және Жiбек Жолы елдерiнiң операторлары үшiн салық режимiн жеңiлдетуге негiзделген саясат пен стратегияны қабылдау қажеттiлiгi бар.
      - Жiбек Жолы өнiмiнiң әлеуетiн дамыту қажет. Бұл туристiк ресурстарды мүкәммалдауға дайындалуды; бiрнеше елдер/орындарға келiп-қайтуды көздеген туризм өнiмiн дамытуды; Жiбек Жолының бай мәдени мұрасын сақтау мақсатында өнерлер мен кәсiпшiлiктi дамытуды; бiрлескен маркетингтi қалыптастыру және iске асыруды және стратегиялар мен бағдарламаларды жылжуды; Жiбек Жолы имиджiн жақсартуды; Жiбек Жолының туристiк өнiмiн жалпы ұранмен логотипiн (эмблемасын) жасауды енгiзедi.

Жiбек Жолы өңiрлерiндегi экономикалық ынтымақтастықты донорлық және серiктестiк қолдау

      Бiрнеше көпжақты және екiжақты донорлар Орталық Азия елдерiндегi өңiрлiк экономикалық ынтымақтастықтың маңыздылығын танытты. Қайталауды болдырмау мақсатында үйлестiру және оң энергия  асау өңiрлiк экономикалық ынтымақтастық мәселелерiн ұзақ мерзiмдi дамыту үшiн аса маңызды болып табылады.
       Азия Даму Банкi (АДБ)  Орталық Азиядағы өңiрлiк ынтымақтастықта басты рөль атқарды. АДБ өз қызметiн төрт бағытта жүзеге асырады: 1) көлiктегi ресурстарды жұмылдыру, энергетика мен сауданың дамуына жәрдемдесу; 2) жалпы институционалды негiздердi нығайту; 3) Орталық Азия, Ауғанстан және Оңтүстiк Азия елдерi арасындағы экономикалық ынтымақтастықты жылжу және қолдау; 4) донорларды үйлестiрудi күшейту.
       Орталық Азиялық Өңiрлiк Экономикалық Ынтымақтастықтың (ОАӨЭЫ) АДБ Бағдарламасын  АДБ 1997 жылы бастаған. ОАӨЭЫ бағдарламасының негiзгi мiндетi экономикалық ынтымақтастықты қолдау арқылы экономикалық өсiмге және Орталық Азия өңiрiндегi өмiр деңгейiн арттыруға жәрдемдесу болып табылады. Бағдарламаның жарамды стратегиялары инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру және көлiк, сауда және энергетика салаларындағы трансшекаралық ынтымақтастыққа жәрдемдесу саясатын жақсарту, сондай-ақ тауарлар мен адамдардың жылжуы үшiн трансшекаралық кедергiлердi жоюға бағытталған саясат реформаларын жылжыту.
      2002 жылы АДБ 115 миллион АҚШ доллар сомасына энергетика және саудаға жәрдемдесу секторларында екi инвестициялық жоба үшiн несиелердi бекiттi. Бұл ЕҚДБ Қазақстан, Тәжiкстан және Қырғызстандағы жол жобасын қоса қаржыландыруды болжанады. 10 миллион АҚШ доллар көлiк секторын зерттеу және Орталық Азиядан Оңтүстiк Азияға және Иранға көлiк дәлiздерiн қолдауға бекiтiлген. АДБ кеден баждары жүйесiне Кедендiк Үйлестiру Комитетiн (КYК) қолдау арқылы қатысты. Донорлық үйлестiрудi нығайту саласында АДБ Орталық Азия бойынша жыл сайынғы министрлер деңгейiндегi мәжiлiстi ұйымдастырады. 
       ЕО (ТАСИС) : Ұлттық көлемдегi жобалар жекелеген елдерде және  секторларда ШОБ кәсiпорындарын дамытуға бағытталады. Сауданы дамытуды қолдау жөнiндегi маңызды мәселелер Қазақстанмен және Қытаймен трансшекаралық сауданы талдауды қосатын, сарапшылар қауымдастығын құруды бастаған ШОБ жөнiндегi қырғызстандық жобада қамтылған. Жақын арада қырғыз-қытай трансшекаралық сауданы жақсартуға бағытталған бағдарлама басталған.
       ЮСАИД  сауда әлеуетiн күшейту жөнiндегi техникалық көмек  бағдарламасы (ТСВ) олардың ғаламдық экономикаға ықпалдасуы үшiн өтпелi экономикамен елдерге көмектесу үшiн арналған. Стратегиялар сауда келiссөздерге, сауда келiсiмдерiн iске асыруға, сауда мүмкiндiктерiне экономикалық әрекет етудi дамытуға көмектесу қосады. 
      Техникалық көмектесудiң өңiрлiк бағдарламалары: Кәсiпкерлiктi дамыту жобасы (КДЖ) ШОБ дамытуға бағытталған; жоба Орталық Азия елдерiнде кәсiпкерлiктi дамыту орталықтарын құруға көмектестi (КДО). Сауда және инвестициялар жобасы (СИЖ) өңiрдегi сауданы дамыту мәселелерiн шешуге бағытталған.
      ЕО-ның Орталық Азиядағы Шекараларды Басқару жөнiндегi Бағдарламасы (ОАШББ - ВОМСА) Орталық Азияның бес елiне шекаралық басқару тиiмдiлiгiн жақсартуға көмектесуде басты рөл атқарды. ОАШББ шекаралық пункттарға тікелей көмек шекарадағы басқаруды жаңару үшiн қажет көптеген компоненттердiң бiрi болып табылатынын түсiнуде. Едәуiр кең мәселелерден (құқық және заңнама, ұйымдық құрылым, адам ресурстары, сыбайлас жемқорлық, шекара маңындағы тұрақсыздық, донорлық көмек мәселелерiне көмектесу секiлдi) тыс әзiрленсе көмектесу жөнiндегi шаралардың перспективалары жоқ және қысқа мерзiмдiк және ұзақ мерзiмдiк аспектiлерде тиiмдi емес.
      Экономикалық саясатты әзiрлеумен айналысатын жүйе (ЕРIN) Орталық Азияға арнайы бағытталуы бар РБЭС өңiрiнiң кiрiстерi төмен елдердегi экономикалық саясатты әзiрлеумен айналысатын мекемелерде талдамалы, консультациялық және әкiмшiлiк әлеуеттi күшейтуге бағытталған өңiрлiк жоба болып табылады. Оның мақсаты экономикалық және әлеуметтiк саясат мәселелерi жөнiндегi ұлттық дебаттардың тәуелсiз қатысушыларына сенiмдi арттыру болып табылады. Бұған осы елдерде экономикалық саясат мәселелерiмен айналысатын мекемелер мен зерттеулерi мен зерттеушiлерiнiң саясат саласындағы тәжiрибесi және өтпелi кезеңнiң мәселелерiн шешуде пайдалы практикалық тәжiрибесi бар ЕО жаңа елдерiнiң (атап айтқанда Орталық Еуропа) сондай мекемелерi арасындағы байланыс орнату арқылы қол жеткiзiледi.
       Халықаралық сауда орталығы (ХСО) ЮНКТАД/ДТҰ.  2002 жылы ХСО Швейцария Үкiметi қаржыландыратын Орталық Азиядағы саудаға жәрдемдесудiң өңiрлiк жобаны (SЕСО) бастады. 2003 жылы жоба Қазақстан, Қырғызстан, Тәжiкстан және Өзбекстан үшiн төрт ұлттық жобаға бөлiнген. Ұлттық жобалар ұлттық сауда стратегиясын дамытуға, рыноктық талдауға, ДТҰ мәселелерiне, мемлекеттiк сатып алу және сауда ақпаратқа қатысты салаларды қамтиды.
       Жапония Yкiметi  сауда секторына және Орталық Азия елдерiндегi әлеуеттi көбейтуге ОDА несиелерiн бередi (даму үшiн ресми көмекке концессиялық несиелер).
       Норвегия Yкiметi/ЮНЕСКО  қаржыландыратын "Орталық Азия және Гималайдағы таулы өңiрлерде мәдени және экологиялық туризмдi дамыту" жобасы Қырғызстан, Тәжiкстан және Қазақстанның iшкi өңiрлерiн қамтиды. 

       БҰҰДБ

       БҰҰДБ  өз жағдайы бойынша Орталық Азия елдерiмен өңiрлiк экономикалық ынтымақтастығы мәселелерiнде Қытайдың қатысуын қамтамасыз ету арқылы iшкi өңiрлiк диалогқа жәрдемдесуге қабiлеттi жалғыз көпжақты ұйым болып табылады. Ұйым Орталық Азия өңiрiнде және ЖЖӨДБ арқылы - өңiр мен қытай арасында өңiрлiк ынтымақтастықты қолдаудың бай тәжiрибесiне ие. БҰҰДБ Жiбек Жолында орналасқан елдерде күштi институционалды қатысуға ие және оның үйлестiруiнде осы сияқты көп және екi жақты донорлық қызметке көмектесетiн БҰҰ-ның агенттiгi жүйесiнде үйлестiрушi рөлдi жүзеге асырады. І Фазада БҰҰДБ-ның қатысуын үкiмет мүшелерi неғұрлым тығыз экономикалық ынтымақтастық үшiн маңызды катализатор ретiнде қарады.
       Жiбек Жолы Өңiрiн Даму Бағдарламасы (ЖЖӨДБ-I): Өңiрлiк Ынтымақтастық үшiн Әлеуеттi күшейту және Дамыту (2000-2002) .
ЖЖӨДБ-I  өңiрлiк ынтымақтастықты дамыту үшiн мыналар: мүше елдерде (Қытайда, Қазақстанда, Қырғызстанда, Тәжiкстанда) Ұлттық Үйлестiру Механизмдерiн (ҰҮМ) құру; бiрлесiп оқыту бойынша жұмыс семинарлары мен қызметтерiн жүргiзу уақытында диалог; екi бiрлескен зерттеулер мен ХСО (Тәжiкстанда және Қырғызстанда) Орталықтар желiсiн құру арқылы негiз құрды. Бағдарлама мүше елдердiң бағдарламасына қосылған Қытай үшiн трансшекаралық сауда; Қазақстандағы шетелдiк инвестициялар туралы Заңға өзгерiстер енгiзу; Қырғызстандағы шетелдiк инвестициялар туралы Заңға өзгерiстер енгiзу үшiн ынталандыру; Тәжiкстаннан Қырғызстанға жол мәселелерi бойынша жоспарлауды жаңғырту, сондай-ақ ерекше экономикалық аймақтар туралы Заң жобасын әзiрлеу және шетелдiк инвестициялар туралы Заңға бастамашылық мәселелерiн қоса алғанда, кедендiк статистика мәселелерiн анықтау сияқты ұсыныстарымен бiрге тәжiрибелiк, жұмыс деңгейiнде қызметке жәрдемдестi. Бағалау миссиясы "идеяларды тудырушы" алысқа қарыштаған жоспар мүше елдердiң үкiметтерi энтузиазммен қолдаған, өңiрлiк ынтымақтастықтың маңызды форумы ретiнде жобаның дамуына үлес қосқаны туралы қорытындыға келдi. Келесi жұмыс бойынша ұсыныстар: бiрқатар негiзде нақты iс-шараларды iске асырумен байланысты жағдайларды жақсартуды; жоба қызметiн iске асыру жөнiндегi күн сайынғы жұмыстарды олардың орындауы үшiн орта деңгейдегi ұлттық бөлiмшелердi құруды және ұлттық деңгейде iске асыруды жақсартуды қамтыды.
      ЖЖӨП "Қытайдың әлеуеттiк күшеюi және Жаңа Қытай Жiбек Жолының (II Фаза) бойында орналасқан провинциялардағы адамдық ресурстарды дамыту" БҰҰДБ жобасымен бiрге бiр уақытта жүзеге асырылады. Жобаның мақсаты Қытай Жаңа Жiбек Жолы (ЖЖЖ) өңiрiнiң экономикалық дамуын қолдау болып табылады. Бұған өңiрге сауда мен инвестиция үшiн қолдау ортасын құру үшiн жергiлiктi әлеуеттi күшейту және ұлттық саясат реформасын қолдау арқылы қол жеткiзiлетiн болады. Сондай-ақ жоба трансшекаралық экономикалық аймағын құрудың техника-экономикалық негiздемесiн, сондай-ақ өңiрлiк сауда мен көлiктi жақсартуға бағытталған саяси шешiмдердi қабылдау деңгейiнде Қытай мен Орталық Азия елдерiнiң арасындағы ынтымақтастығында қолдау көрсететiн жұмыс жоспарын қамтиды. Мэрлар Форумы Жаңа Жiбек Жолы (ЖЖЖ) өңiрiнде тұрақты туризм бойынша жол картасын келiсу арқылы туризм компонентiн қолдауға өз үлесiн қосады.
       Орталық Азия бойынша 2003-2005 жылдарға арналған БҰҰДБ-ның стратегиясы  экономикалық реформаларды қолдау мен осы бағытта жұмыс iстейтiн басқа донорлармен үйлестiру негiзiнде демократиялық басқару үшiн ұлттық және өңiрлiк деңгейде бастамаларды жүйелендiруге беттелген.

       Б. СТРАТЕГИЯ

       ЖЖӨП жобалық мiндеттемелерге қол жеткiзу бойынша ұлттық  деңгейде жеке қызметтегi мyдделiлiк деңгейiн жоғарылатуға жәрдемдесетiн болады. Ол Ынтымақтастық жөнiндегi Шанхай Ұйымымен (ШЫҰ) бiрге және мүше елдердiң үкiметтерiмен тығыз ынтымақтастық негiзiнде саяси нәтижелерге қол жеткiзу үшiн ең жоғары деңгейде жұмыс істейтiн болады. Ол бiр уақытта Орталық Азия елдерi мен Қытай арасында тұрақты экономикалық байланысқа кең қолдау көрсете отырып, институционалды әлеуеттi дамыту үшiн негiз құруға ұмтылатын болады.
      Қытай мен Орталық Азия арасындағы өңiрлiк ынтымақтастықты күшейту ұзақ мерзiмдi кезеңде келiсiлген күштi қажет етедi. ЖЖӨП көмектiң қосымша көздерi мен қаржыландыру жалпы мақсатқа қол жеткiзуге ықпал етуге ұмтылатын стратегиялық маңызды бастама ретiнде қаралуы тиiс. Жоба жетекшiлерiнiң негiзгi мақсаты жоба шеңберiнде iс-шараларды қолдау үшiн  ресурстарды жұмылдыру  болады.
      ЖЖӨП жобалық мiндеттемелерге және үш мақсатты бағыттарға сәйкес келетiн қолдау көрсетiлетiн  ұлттық бағдарламаларды  iске асыруға ықпал ететiн болады. Барлық өңiрде неғұрлым тиiмдi экономикалық ынтымақтастық ұзақ мерзiмдi перспективада оң әсерге ие болады, жоба сондай-ақ өзiнiң географиялық қамтуының мүмкiндiктерi мен кеңейту жолдарын зерделейтiн болады.
      Жоба көзiнше Жiбек Жолы өңiрiнде экономикалық ынтымақтастық ахуалын жақсартуға нақты үлесiн енгiзетiн нақты мақсаттарды анықтайтын болады және олардың iске асырылуына ерекше мән бередi. Ол үш өзара байланысты бағыттарда: сауда мен транзитте, инвестиция мен туризмде нақты нәтижелерге қол жеткiзуге бағытталатын болады. 

       Б.1. Сауда және транзит

       Жоба сауда мен транзит мәселелерiне екi жақты тәсiлге негiзделетiн болады. Ол Жiбек Жолы өңiрiнде сауда мен транзит мәселелерi бойынша шешiмдердi қабылдау үшiн  қолайлы саясат және құқықтық ортаны  әзiрлеуге ықпал ететiн болады; және ол өңiрде сауда мен транзит саласында жеке сектордың  неғұрлым кеңiнен қатысуына ықпал ететiн болады. 
      ШЫҰ-ның жұмыс топтары арқылы сауда, көлiк және транзит бойынша жобалар мынадай: саясатты талдау және құқықтық-нормативтiк базаны (ТТҒА/ТТА-ға қатысты мәртебенi/шағын орынды қосқанда) бағалау; саясатты әзiрлеушiлер мен үкiметтен келетiн лауазымды адамдар үшiн сауда мен транзит мәселелерi бойынша тиiмдi диалогқа бағытталған оқыту, жұмыс семинарлары мен дөңгелек үстелдер, шағын орындар мен басым бағыттарды анықтау бағыттарында жұмыс iстейтiн болады.
      Ұлттық командалар жұмыстың егжей-тегжейлi және басқарылатын жоспары негізiнде қол жеткiзген мақсаттарды анықтау қарқынымен сауда және транзит мәселелерi бойынша саясат пен ұсыныстарын басты талдауын әзiрлеу үшiн жұмыс топтарын қалыптастырады.
      Бұл есептер Жұмыс Комитетiне және ШЫҰ-на талдау үшiн берiлетiн және ұлттық және өңiрлiк мәселелер бойынша консенсусқа қол жеткiзу үшiн пайдаланатын  Іс-шаралар Жоспарының  жобасы үшiн негiз қалыптастырады. Талдау мен шолудан кейiн Іс-шаралар Жоспары оны қабылдау үшiн ШЫҰ мен ұлттық үкiметке берiлетiн болады. Осы компонент бойынша жұмыс АДБ АӨЭЫО Бағдарламасымен бiрге тығыз ынтымақтастықта жүзеге асырылатын болады. Саудаға жәрдемдесу мәселелерi шекараны басқару мәселелерiмен қатар туындаған жағдайда бiрқатар дөңгелек үстелдер, семинарлар мен тренингтер (әсiресе сауда, транзит, офицерлердi - шекарашылар мен кеден қызметкерлерiн оқыту бойынша) ұйымдастыруда ОАШБЖБ - ВОМСА-дан (Орталық Азияда шекараларды басқаруға жәрдемдесу бағдарламасынан) нақты көмек сұрайтын боламыз.
      Жоба  жеке сектордың , әсiресе ШОБ-ның өңiрдегi сауда мен транзиттiң жылжуына неғұрлым белсендi қатысуына ықпал етуге ұмтылатын болады. Барлық орталық азия елдерiнде экономика жеке сектордың көбiрек қатысуымен сипатталады, ШОБ-ның үлесi әрбiр елде тоқтаусыз өсуде. Экономикалық мәселелердi ШЫҰ саммитiнiң күн тәртiбiне қосу жөнiндегi ШЫҰ-ның iшiндегi жаңа бастама (ШЫҰ мүше елдердiң арасында экономикалық қатынастарды нығайтуға арналған айрықша акцентпен) үкiмет пен бизнес, мемлекеттiк және жеке секторлар (МЖС) арасындағы сауданы жылжытуға және жәрдемдесуге бағытталған шаралар жетiстiгi үшiн өте маңызды диалог үшiн мықты негiз құрады. Мемлекеттiк және жеке секторлардың өкiлдерi мен саясатты әзiрлеушi тұлғалардың арасындағы табысты диалог рынок қажеттiлiгiн анықтауда көмектеседi, айқындығын және ақпараттық ағынды жақсартады.
      Жоба Кәсiпкерлiк бойынша ШЫҰ-ның Кеңесiне қолдау көрсетедi, бұл өңiрлiк сауда мен транзиттi жылжыту мен жәрдемдесу бойынша келiсiлген күш үшiн қажеттi негiздi құрады. Бастапқы фаза кезiнде жобаның жетекшiлерi қызметтi жақсарту мен қолдау жолдарын анықтау бойынша тығыз ынтымақтастықта, сондай-ақ ұсыныстар жобасын әзiрлеуде ШЫҰ-мен жұмыс iстейтiн болады.
      Жоба кәсiпкерлiк бойынша ШЫҰ-ның Кеңесiмен мынадай, мысалы: кәсiпорын үшiн сауда мен транзит үшiн тренингтер мен жұмыс семинарлары; сауда кәсiпорындары мен сауда мен транзитке жәрдемдесуге жауапты мемлекеттiк мекемелердiң әлеуетiн күшейту; экспортқа бағдарланған кәсiпорындар үшiн сауда мен кәсiпкерлiктi дамыту жөнiндегi жобаларға бастама көтеру сияқты  әлеуеттi күшейту бағдарламаларына  бастамашылық жасау бағыттары бойынша ынтымақтастықта жұмыс iстейтiн болады.
      Бизнестi өңiрлiк деңгейде неғұрлым тиiмдi жасау үшiн жоба кәсiпкерлiк бойынша ШЫҰ-ның Кеңесiне ЖЖӨП қатысушы елдерде ұлттық ұйымдар, қауымдастықтар мен сауда палаталарының тiзiлiмiн құруда, сондай-ақ барлық өңiр бойынша желi құруда көмек көрсетедi. Ол сондай-ақ  кәсiби бизнес қауымдастығы  желiлерiн құру арқылы өңiрлiк сауданы қолдау желiсiн нығайтуға көмектеседi.
      Осы компонент сауда мен бизнестi дамыту, сондай-ақ жеке сектордың өкiлдерi арасындағы байланысты өңiрлiк деңгейде нығайту мәселелерiн қолдау арқылы Жiбек Жолы Инвестициялық Форумына үлес қосады.
       Сауда ақпараты  компанияларға халықаралық рынокта тиiмдi бәсекелесуге мүмкiндiк беретiн басты элемент болып табылады. Жоба Жiбек Жолы өңiрiнде сауда мен транзиттiң ұлттық деңгейде одан әрi жылжуының құралы ретiнде коммуникациялық және ақпараттық қызметтердi жақсартуды қолдайтын болады және ИКТ үйлесiмдi орталықтарын сондай-ақ ақпараттар, бiлiм мен тәжiрибе ағынына ықпал ететiн өңiрлiк және өңiраралық желiлерiн құру мүмкiндiгiне баға бередi.
       АДБ, ЮНКТАД/ДСҰ  және  басқа да беделдi халықаралық агенттiктер (ХТК, ЮСАИД)  осы компоненттi iске асыру бойынша серiктестер ретiнде қаралатын болады.

       Б.2. Инвестиция

      Жоба  Жiбек Жолы Инвестициялық Форумын  ұйымдастыру арқылы өңiрде инвестициялау мәселелерi бойынша мемлекеттiк және жеке секторлар (МЖС) арасында серiктестiктi жұмыс iстететiн және көтермелейтiн болады. Жыл сайын немесе жылына 2 рет өткiзiлетiн форум халықаралық және өңiрлiк инвестицияларды тартуға жұмыс iстейтiн болады. Барынша үлес қосу үшiн жоба оған тiкелей шетелдiк инвестицияларды (ТШИ) жылжыту үшiн мысалы: инфрақұрылым, туризм және қонақ үйлердiң құрылысы басым салаларды алып тастай алады. Инвестициялық Форум Басқарушы Комитеттiң шешiмiне орай Жiбек Жолының әр түрлi қалаларында алмастыру негiзiнде өткiзiлетiн болады.
      Өңiрлiк сауданы дамыту бойынша жұмыс семинарлары кәсiпкерлiк бойынша ШЫҰ-ның Кеңесiмен, сондай-ақ Жiбек Жолы Инвестициялық Форумымен ынтымақтастықта өткiзiлетiн болады. Синетгияны жақсарту  мақсатында бiрiншi кездесу кәсiпкерлiк бойынша ЮНКТАД Кеңесiнiң жыл сайынғы отырысын шақырумен үйлестiрiлетiн болады.
      Жоба перспективасына келетiн болсақ, басты назар қол қойылған инвестициялық жобалардың санына қатысты нақты прогреске қол жеткiзуге шоғырланатын және инвестицияларға бағдарланған болашақ жобаларды бiрге жүзеге асыру үшiн халықаралық және барлық өңiрдiң күшiн нығайтатын болады.
       ЮНКТАД  өңiрдегi инвестициялық ахуал бойынша жүргiзiлген зерттеулер негiзiнде өңiрдiң стратегиялық талдау-шолуын дайындайды, ТШИ деңгейiн арттыру үшiн тосқауылдарды қысқарту бойынша нақты ұсыныстарды бередi. Бұл жұмыс алдымен Басқарушы Комитет пен ШЫҰ-на ұсынылатын болады.
      Форумды өткiзудiң дайындық қадамы ретiнде ұлттық командалар инвестициялық жобалар бойынша ұсыныстарды қалыптастыру және Форумның аясында ТШИ-дi тарту үшiн мамандар мен бизнесмендердiң-бiрлескен-топтарын құратын болады. Жұмыс топтары мысалы: шетелдiк инвестициялар туралы заңнаманы үйлестiру, Жiбек Жолының бойындағы еркiн сауда аймағының мүмкiндіктерiне өңiрлiк негiзде инвестициялар үшiн ынталарды әзiрлеу (ШЫҰ-да талқылану үстiнде) бойынша, сондай-ақ нақты инвестициялық жобалар мен барлық өңiр бойынша әлеуеттi серiктестiктер бойынша жұмыс iстеуi мүмкiн.
      Форум жүргiзуде мүдделi тараптардың мүдделерiн көтеру мақсатында жергiлiктi әкiмшiлiктер мен облыстық деңгейдегi лауазымды тұлғалар оларда форум өткiзумен байланысты ұсыныстарды талқылау үшiн шақырылатын болады. Олар сонымен қатар жеке сектордың мейлiнше кең қатысуын қамтамасыз ету әдiстерiн, жергiлiктi және  ұлттық деңгейдегi басшылық тарапынан ұсынылатын қолдаудың егжей-тегжейлерiн, өңiрлiк қатысуды мейлiнше ұлғайтуды және т.б. талқылайтын болады. Осы жобаға қатысты басты салаларда нақты жобалар қарастырылатын, сондай-ақ инвесторлар талап ететiн стандарттарға сәйкес келетiн ұсыныстарды әзiрлеу үшiн берiлген көмек қарастырылатын болады.
      ЮНКТАД тараптардан салымдарға талап етiлетiн консультацияларды (кеңестердi) бере отырып осы компоненттi жүргiзетiн болады, ол сонымен қатар Форум жүргiзудiң логистикасының мәселелерiне қатысты ұсынымдар мен сараптамаларды ұсынатын және басқару командасы және ұлттық командалармен бiрге жалпы басқаруға және Форумды басқаруға және тиiстi құжаттарды дайындауға қатысатын болады. 

       Б.3. Туризм

      Жоба саяси мүдделiлiкке қол жеткiзуге және Жiбек Жолы өңiрiндегi тұрақты туризмдi дамытудың нақты мiндеттерiн, сондай-ақ оларға қол жеткiзу үшiн ұлттық/жергiлiктi стратегияларды жасауға ықпал ететiн болады. Қосымша құнға ие мәдени және экологиялық туризмдi дамытуға ерекше назар аударылатын болады. ЖЖӨБ-ге қатысушы елдер алдында тұрған әртүрлi мiндеттердi шешу үшiн, олардың әрбiреуiнiң табиғи ортасы мен мәдениетiнiң өзiндiк сипаттарын ескере отырып әртүрлi тәсiлдер қабылданатын болады. 
      Алғашқы үш ай iшiнде жоба Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйымға (ДТҰ) қолданыстағы зерттеулердiң негiзiнде Жiбек жолы өңiрiндегi туризмнiң алғашқы ресурстарын  мүкәммалдау  мен бағалауды әзiрлеуге экотуризмдi қоса алғанда туризмнiң ресурстарына нақты мүдде бiлдiретiн адамдар өздерi жасаған мәдени, табиғи, археологиялық, дiни ерекшелiктерге ерекше назар аудара отырып, қолдау көрсетедi.
      Yкiметтердiң және жергiлiктi ведомстволардың өкiлдерiнен құралған ұлттық командалар жоба басшылары командаларының және туризм жөнiндегi маман-сарапшылардың көмегiмен мыналарды қоса алғанда туризмдi дамытудың егжей-тегжей  стратегиясы мен нақты мақсатын  әзiрлейдi: жылына туристер санының өсiмi; туристiк қызметтi жүзеге асыруға құқық берiлетiн жеке сектордың саны/түрi; мәдени және экологиялық туризмді дамытудың мәдени және экологиялық туризмдi қолдаудағы заңнаманы қоса алғандағы егжей-тегжейлi жоспарлары; ұлттық және өңiрлiк өнiмдердiң маркетинг жоспарлары; мәдени және экологиялық туризмдi дамытудың болашақ стратегиясын әзiрлеу. Акцент мақсаттың iске асырылуына және тұрақты туризмдi жылжыту тәсiлдерiнiң басқарушылығына жасалатын болады.
      Ежелгi сәулет, өнер және қолөнердiң жақсы сақталған ескерткiштерi мықты валютаға қол жеткiзуге және жұмыс орындарын жасауға, сондай-ақ дәстүрлi дағдыларды сақтауға көмектесе алады. Дәстүрлi дағдылар мен технологияларды көтермелеуге және iлгерiлетуге, жергiлiктi халықты барынша еңбекпен қамтуға және Жiбек жолы өңiрiндегi сапалы өнер, қолөнер заттарын және туристiк өнiмдердi өндiрудi қамтамасыз етуге назар аударылатын болады.
      ЖЖӨБ қаражаты арқылы, БҰҰДБ және Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйым "Жiбек Жолы қалалары" үшiн марапаттау кестесi құрылады. Тұрақты туризм үшiн және Жiбек Жолы бойында орналасқан 8-10 қаланы айқындау тетiктерi үшiн айқын өлшемдер белгiленетiн болады.  БҰҰ ұсынған "Жiбек Жолы қаласы"  атағы мәдени құндылықтарды, туристердi орналастыруға қонақүйлердiң стандарттарын қорғауды ұзақ мерзiм жоспарлауда, осы ретте нақты жерлердiң ерекше сұлулығын сақтай отырып үздiк танылған қалаларға берiлетiн болады, осы ретте қызметтер индустриясына, жеке сектордың қатысуына және т.б. ерекше назар аударылатын болады.
      БҰҰДБ және Дүниежүзiлiк Сауда Ұйымы конкурс үшiн бағалау өлшемдерiн белгiлейдi. Олар қоғамның белгiлi өкiлдерiнiң - ғалымдардың, жеке сектордың белсендi маман-өкiлдерiнiң, өнер мен қолөнер жөнiндегi сарапшылардың және туризмнiң жергiлiктi және халықаралық индустриясы өкiлдерiнiң бiлiмдерi мен тәжiрибесiн тартатын болады. Барлық кезеңдерде осы процеске жеке сектордың қатысуы көтермеленетiн болады. БҰҰ осындай деп жариялаған, Жiбек Жолы қалалары Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйымдардың мынадай халықаралық жәрмеңкелерiндегi Жiбек Жолы стендтерiнде жарнамаланатын болады: IТВ-Берлин, WТМ-Лондон, ҒITUR Мадрид және Жапониядағы Жiбек Жолының Туристiк Форумы. Бұл Жiбек жолының сатып алушылары мен туристiк өнiмдердi сатушылары үшiн ерекше мүмкiндiк болады.
      Жiбек Жолының қалаларын Жiбек Жолының және т.б. туристiк жәрмеңкелерiнiң өңiрiнде iлгерiлету үшiн бiр ұранға жинау мүмкiндiгi зерттелетiн болады.
      ЖЖӨБ Басқару командасы және Басқару комитетi Жiбек Жолы елдерiнде туризмдi қолдау мақсатында  Жiбек Жолы өңiрінде көп мәртелiк шығу визаларының  жүйесiн құрудың аралас мүмкiндіктерiне қатысты белсендi жұмыс iстейтiн болады. Бұл Халықаралық Туризм Ұйымының 2001 жылғы "Жiбек Жолы елдерiнде визалық жүйенi жақсарту жөнiндегi зерттеулер" ұсынымдарына негiзделетiн болады. Қатысушы елдер Жiбек Жолының өңiрлiк вебсайтындағы визалық ақпаратты жиi жаңалауы тиiс.
       Дүниежүзiлiк Туристiк Ұйым  мыналар арқылы көмек көрсетедi: туристiк ресурстарды мүкәммалдауға және ҚР/ШЫҰ үшiн қорытындылардың тұсаукесерлерiн дайындау; БҰҰДБ-мен қатар ұлттық командаларды және ҚР-ның БҰҰДБ ұсынған Ұлы Жiбек Жолы қаласы атағын берудiң, осы марапаттауды берудi жарнамалау және беру салтанаты өлшемдерi, эко- және мәдени туризмдi тұрақты дамытудың нақты мiндеттерi мен мақсаттарын әзiрлеу және осы мақсаттарды оларды бекiту үшiн ұлттық және өңiрлiк жоспарларды шоғырландыру жөнiндегi ұлттық жұмыс тобын қолдау.
       Әрiптестiк құру:  Орталық Азия мен Қытай елдерi арасындағы экономикалық ынтымақтастықты қоршап тұрған күрделi саяси және институционалдық контекст үкiметтер тарапынан жоғарғы деңгейдегi мүдделiлiктi талап ететiн болады. Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы  (ШЫҰ) мүше мемлекеттер: Қазақстан, Өзбекстан, Тәжiкстан, Түрiкменстан, Қырғызстан, Қытай (және Ресей) арасындағы қауiпсiздiк және экономикалық ынтымақтастық мәселелерiмен айналысатын жоғарғы саяси орган болып табылады. ШЫҰ 2001 жылғы меморандумы сауда мен инвестицияларға жәрдемдесу арқылы сауда мен инвестициялар үшiн қолайлы жағдай жасауға; көлiк және транзит жөнiндегi құқықтық, экономикалық, ұйымдық шарттарды қамтамасыз етуге; өткiзу посттарының инфрақұрылымдарын жасауға; өнiмдер мен технологиялардың стандарттарын үйлесiмдендiруге; нормативтiк және құқықтық ақпараттармен алмасуды кеңейтуге шақырады; сонымен қатар еркiн сауда аймағын құру мәселесi талқыланады.
      Пекинде 2004 жылы құрылған қолданыстағы ШЫҰ Хатшылығы өңiрлiк экономикалық ынтымақтастық мәселелерiне маңызды мән бередi және назарын бағыттайды және ЖЖӨ ең жоғарғы саяси деңгейде нақты бөгеттердi (тар орындарды) алып тастай алатын құралдар арқылы тетiк ұсынады. ЖЖӨБ жобалық мiндеттерге қол жеткiзудi қолдау мақсатында ШЫҰ мықты жұмыс әрiптестiгiн құруға ұмтылатын болады. Шешiмдер жобалары жоғарғы деңгейде қарау үшiн ШЫҰ күн тәртiбiне енгiзiлетiн болады. (Сонымен қатар Ресей Федерациясы осы жоба шеңберiне енгiзiлмегендiктен ШЫҰ арқылы ЖЖӨБ қызметi туралы ақпарат алуы өңiрлiк ынтымақтастықты одан әрi күшейтетiндiгi болжалынды).
      Бастапқы фаза iшiнде, жоба басшылығы ШЫҰ-мен онымен және басқа әрiптестермен ынтымақтастықтың ең жақсы модальдiлiгiн айқындау бойынша тығыз ынтымақтастықта жұмыс жасайтын болады. ШЫҰ Премьер-Министрлер деңгейiнде жыл сайынғы саммит пен кездесулердi ұйымдастырады. Жоба жобаның мiндеттерiне қол жеткiзудi iлгерiлету мақсатында кездесулердi шақыру жөнiндегi ШЫҰ-ның саяси тетiктерiн пайдалануға ұмтылатын болады және экономикалық ынтымақтастық мәселелерi бойынша жұмыс жасайтын лауазымды тұлғалармен тығыз және жиi байланысты қолдайтын болады. Бұл қай жерде мүмкiн болса және ЖЖӨБ-нiң кәсiбiн саяси деңгейде күшейту мақсатында Басқару Комитетiнiң кездесулерi ШЫҰ iс-шараларының шеңберiнде ұйымдастырылуы мүмкiн.
       Клиентураны кеңейту жөнiндегi семинарлар  жоба туралы ақпараттануды күшейтуге талпынуға және  азаматтық қоғамның  көптеген өкiлдерi арасындағы - мамандар, сарапшылар, үкiметтер кеңесшiлерiнiң, жеке сектор атқарушы тұлғаларының, өнер, қолөнер және мәдени қауымдастық, сауда палаталары мен бизнес қауымдастықтарының, академиялық ми орталықтары және т.б. өкiлдерiнiң арасындағы жобаның мiндетi туралы бiлiмдi таратуға ұмтылатын болады.
      Жоба сонымен қатар мэрлер мен губернаторлар сияқты жергiлiктi және облыстық мемлекеттiк лауазымды тұлғалар арасындағы байланыстарды өңiр бойынша жобалық қызметтi жүргiзу арқылы нығайтуға ықпал ететiн және  Жiбек Жолы қалалары мэрлерiнiң форумын  және басқа iс-шараларды жүргiзуге қаражатпен қолдауларына қол жеткiзетiн болады. Кездесулердiң кестесiн, мүдделер аясын және шақырылатын адамдарды МТК-ның қолдау көрсетуiмен жобаның ұлттық басшылары ұсынатын болады, оларды Басқару Комитетi бекiтетiн болады. Бұның барлығы жобаға ұлттық үлес бөлiгi болып табылатындай ретте ұйымдастырылатын және қолдау көрсететiн болады.
      Барлық жобалық қызмет баламалы  гендерлiк теңгерiмдi қамтамасыз етуге және өңiрдегi iс-шаралардағы әйелдердiң рөлiн күшейтуге бағытталатын болады.
       Қоғаммен эдвокасия және байланыс (коммуникация)
      ЖЖӨБ бiрнеше елдердiң ойыншыларының кең диапозонына әсер ету әлеуетiне ие. Жоба мақсатының барынша әсер етуiне қол жеткiзу мен тұрақтылығын күшейту мақсатында жобалық стратегияның басты бөлiгiн эдвокассиялар мен коммуникациялар құрайтын болады.
      Бастапқы фаза iшiнде ұлттық команда басшылықтың қолдау көрсетуiмен мүше елдердегi эдвокассиялар мен маркетинг жөнiндегi және барлық - жер бойынша егжей-тегжей стратегияны әзiрлейдi. Бағдарламаны кең қолдауға қол жеткiзу мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарынан, жеке сектордан жергiлiктi әрiптестер, сондай-ақ жобаның болашақ әлеуеттi донорлары айқындалатын болады.
      Ұлттық маркетингтiк стратегия ЖЖӨБ маркетингiнiң мәселелерiн шешу, сондай-ақ ЖЖӨБ-ге мүше елдердегi жоба әрiптестерiнiң желiлерiн құру үшiн пайдалынылатын ЖЖӨБ эдвокассиялары мен коммуникацияларының өңiрлiк стратегиясы үшiн негiз жасайды. Жобаны iске асыру барысында тұрақты түрде мақсатқа қол жеткiзудi, сондай-ақ жобаға, мысалы, жеке сектор, бұқаралық құралдары, халықаралық ұйымдар, БҰҰ жүйелерi агенттiгi, YЕҰ және басқа мүдделi тараптар тарапынан қолдау күшейтiлетiн болады.

      ІІ-бөлім. ЖОБАНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ және РЕСУРСТАР ҚҰРЫЛЫМЫ

ЖІБЕК ЖОЛЫ ӨҢІРЛІК БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ): 2004-2006 жылдарға арналған
Өңірлік ынтымақтастық және дамыту мақсатында әлеуетті күшейту.
Күтілетін нәтижелер (стратегиялық нәтижелердің өңірлік схемасында
жазылғанға сай): өңірлік және субөңірлік экономикалық және саяси
ынтымақтастықты күшейту.

Қойылған
мақсат

Күтілетін
нәтижелер

Индикативтік
қызмет 2005-2006

US$-дағы
салымдар

Серіктес
ұйымдар

1-мақсат.
 
 
 
Жібек
Жолы
өңірін-
дегі сауда
және 
транзит
үшін
саяси
және 
құқықтық
ортаны
жақсарту

1.і ШЫҰ сауда,
көлік және
транзит жөнін-
дегі жұмыс 
саясатты талдау
жүргізіледі
және ШЫҰ тарату
және қабылдау
үшін саясат
мәселелері 
мәртебе, тар
жерлер туралы
есептер, сондай-ақ ТТҒА/ТТА 
жөніндегі ұсы-
нымдарды қоса)
жөніндегі ұсы-
нымдар дайында-
лады және ұлттық үкіметтер
сауда, көлік
және транзит
саласындағы 
экономикалық
саясат жөнінде-
гі құжаттарды
дайындады
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ШЫҰ сауда, кө-
лік және тран-
зит жөніндегі
жұмыс топтары-
ның ұлттық
өкілдері үшін
өңір деңгейінде
БҰҰДБ сауда және транзит
жөніндегі  
есептерді талқылау үшін
дөңгелек үстелдер 

1.і.1 Алғашқы
фаза: серіктес-
термен бірлесіп
жұмыс жоспарын
әзірлеу ГТС және
жобаны басқару
тобын жұмысқа алу
 
 
1.і.2. ШЫҰ
сауда, көлік
және транзит
жөніндегі жұмыс
топтарының 
(ЖТ) басқаруымен
кедергілерді
және қызметтің
басым бағыттарын
айқындау үшін
жұмыс семинарла-
ры/дөңгелек
үстелдер
 
 
 
1.і.3ӨҰлттық
топтар қол
жетімді міндет-
терді айқындау
және жұмыс 
жоспарларын
дайындау мақса-
тында саясатты
негізгі талдау
және жөніндегі
материалдарды
даярлау үшін
жұмыс топтарын
қалыптастырады
 
  1.і.4 Жібек
Жолы өңіріндегі
сауда және
транзитке жәрдемдесу мәсе-
лелері бойынша
есептер
(кедергілер, тар
жерлер, екі
жақты/көп жақты
шарттар және
т.б.), сондай-ақ
тарату және
талдау үшін оларды іс-әре-
кеттер жоспарына
енгізу үшін негізгі ұсынымдар
 
 
1.і.5 Кейінгі
әрекеттерді
айқындау;
 
1.і.6 ШЫҰӨсауда,
көлік және тран-
зит жөніндегі
жұмыс топтарының
және ұлттық
үкіметтерінің
Жұмыс Жоспарын
талдауы;
іс-шараларға
қатысты келісім-
ге қол жеткізу
 
1.і.7 Шоғырлан-
ған ұсынымдарды
және Жұмыс жос-
парын оны ШЫҰ
және ұлттық
үкіметтер бекіту
үшін ШЫҰ Үйлес-
тіру отырысына
беру

Басшылар
тобы. (2
жыл)
СТА(Пекин)
-360 000
 
 
 
 
 
Бағдарла-
маның
менеджері
 
(Пекин)-
80 000
 
 
 
  Басшылар
тобының
сапарлары
- 40 000
 
 
Жабдық -
20 000
 
 
 
 
Бағдарла-
маның
менеджері
Ташкент) - 80 000
 
 
 
 
 
  Өңірлік
зерттеу
институт-
тармен
 
 
Суб-
келісім-
шарттар
15 000
Халықара-
лық сарап-
шылар -
15 000
Басшы
Комитет 1
- 10 000
Дөңгелек
үстел -
10 000
 
сауда,
көлік және
транзит
жөніндегі
жұмыс топ-
тары
 
ЖТ ұлттық
өкілдері
мен мүше-
лері
іссапар-
ларының
шығындарын
қоса -
10 000

АДБ
(CAREC
бағдарла-
масы)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
          UNESCAP
 

   
 
 
(TTFA/
TTA)
 
 
 
 
 
 
 
EPIN
зерттеу
институт-
тарының
жүйесі
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
           
(BTO/
UNCTAD)

2-міндет.
Мемлекет-тік және жеке сектор-
лар  
арасында-ғы
жемісті
сұхбат;
 
сауда мен
транзит-
ті
 
жылжыту
және
жәрдем-
десудегі
жеке
сектор-
дың рөлі
артты
 
 
 
 
 

2.і.Мемлекеттік
және жеке сек-
торлар арасын-
дағы серіктес-
тікті қолдау
сондай-ақ
өңірлік бизнес
жүйелерін жақ-
сарту мақсатын-
да ШЫҰӨ шеңберіндегі институционалды
тетіктерді, 
ШЫҰ кәсіпкер-
лік жөніндегі
кеңесті қолдау
 
2.іі. Әлеуеттік
күшейту бағдар-
ламасы, кәсіп-
орындар үшін
сауда мен тран-
зит жөніндегі
тренинг және жұмыс семинарлары,
өңірдегі маман-
дырылған
Ассоциацияларды
қолдау және
бірдей өткізі-
летін сауданы
дамыту жөнінде-
гі семинарлар
негізінде 
кәсіпорындар
мен Инвестиция-
лық Форум
арасындағы
байланыс
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.ііі. Жібек
Жолы өңіріндегі
сауда мен тран-
зитті жылжыту
құралы ретінде 
коммуникацияны
және ақпаратқа 
қол жеткізуді
жақсарту

2.і.1.ШЫҰӨкәсіп-
керлік жөніндегі
кеңесті қолдау-
дың негізгі
салаларын
айқындау үшін
ШЫҰ жанындағы ЖТ
қалыптастыру
 
 
2.і.2. ШЫҰ кә-
сіпкерлік жөнін-
дегі кеңес үшін
ұсынымдар жоба-
сын қабылдайды
 
 
2.і.3 ШЫҰ кә-
сіпкерлік жөнін-
дегі кеңестің
әлеуетін күшей-
туді қолдау
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.іі.1 Ұлттық
топтар өңірдегі
кәсіпкерлікті 
дамытуды қолдау
үшін сауда мен
транзит  
мәселелерімен
жұмыс істеуде.
 
2.іі.2 Сауда/
транзит мәселе-
лері жөніндегі
мәжілістері үшін семинарлар/
тренингтердің 
материалдарын
дайындау
 
2.іі.3 Сауда/
транзит мәселе-
лері жөніндегі
кәсіпорындар мен
мемлекеттік
мекемелер үшін әлеуетті күшейту
бағдарламалары
 
2.іі.4 ШОБ
кәсіпорындары
үшін семинарлар
/жұмыс семинар-
лары
 
2.іі.5 Ұлттық
ұйымдар/ассоциа-
циялар/палаталар
және т.б.
тізімін жасау
 
2.іі.6 Жүйеде
жұмыс істеу және
өңірлік бизнес
ассоциациялармен
палаталармен
және т.б. тұрақ-
ты байланыс, 
сондай-ақ саяси
шешім қабылдау
деңгейінде 
(Жібек Жолы
қалалары мэрла-
рының форумы).
 
2.ііі.1 Сауда
туралы ақпаратты
қолдау үшін
ресурстарды жақ-
сарту (арттыру)
мүмкіндіктеріне
баға беру, 
on-line және
офф-лайн ақпа-
ратты беру жүйе-
сін кезеңмен
институционал-
дандыру, өңірдегі сауда
мен көлік мәсе-
лелері жөніндегі
талдамалы кыз-
меттер көрсету.

Жобаны
бастау -
10,000
 
 
ЖТ (БҰҰДБ
қатысуын
қоса)
және жүйе-
дегі ынты-
мақтастық
10,000
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ұлттық
топтар -
15,000
 
 
 
 
 
 
 
  Миссия
шығындары
БҰҰДБ) -
10,000
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ұлттық
топтар -
15,000
 
 
 
 
   
Халықара-
лық кеңес-
шілер -
15,000
 
Ұлттық
кеңесшілер
-10,000;
 
 
 
 
Мониторинг
- 10,000

UNCTAD
 
 
 
 
 
 
 
WTO/
UNCTAD
 
 
 
 
 
 
 
Өңірдегі
басқа да
өңірлік
және 
халықара-
лық
донорлар 
(ЮСАИД,
ТАСИС
және
т.б.)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(ЮНИДО/
ДТҰ)
 
 
 

3-міндет.
 
 
 
 
Жібек
Жолы
өңірін-
дегі 
инвести-
циялар
көлемде-
рін 
арттыру
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-міндет.
 
Жібек
Жолы
өңірін-
дегі 
туризм
деңгей-
лері 
арттыр-
ылған

3.і Өңірге
инвестицияларды
арттыру жолын-
дағы кедергі-
лерді қысқарту жөніндегі ұсынымдарды қоса жүргізілген
инвестициялық
ахуалдың
зерттеулері
негізінде 
ЮНКТАД өңірін
стратегиялық
шолу
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.іі Жібек
Жолы жөніндегі
 
 
  Инвестициялық
Форумды
ұйымдастыру
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.і. Жібек
Жолының турөні-
мі қолданған  
және мәдени және эко туризмнің
тұрақты  
деңгейлерін
қолдау үшін
әлеует жасалған
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.іі. "Жібек
Жолы қаласы"
 
 
 
БҰҰДБ сыйақысы
бекітілген

3.і.1. ЮНКТАД-
тың оларды жою
жөніндегі инвес-
тициялау және 
үшін кедергілер
ұсынымдарды қоса
инвестициялық 
ахуалды страте-
гиялық шолу
 
 
 
 
3.і.2. ҚР және
ШЫҰ отырыста-
рында бекітілген және
ұлттық үкімет-
терге ұсынылған
есептің және ұсынымдардың шолуы жүзеге
асырылған
 
3.і.3 Инвести-
циялық жобалар
жөніндегі 
ұсынымдарды қа-
лыптастыру және 
Форум басшылығы-
мен өңірге ТШИ тарту жөніндегі әрекеттер үшін 
Ұлттық топтар құрған мамандар/бизнес-
мендердің бір-
лескен топтары
 
3.іі.1 Форумды
өткізу жөніндегі
провинциялық/
жергілікті 
өңірлердің
ұсыныстары, ҚР
орынды таңдайды
 
3.іі.2. Инвест.
жобалар жөнінде-
гі ұсыныстарды
қолдау және 
ұлттық топтардың ТШИ үшін кедергі-
лерді жою
жөніндегі жұмысы
 
3.іі.3. Жобалық
ұсыныстарды
әзірлеу және
жылжыту,
маркетинг, 
серіктестерді
қолдау, айқындау
және т.б. үшін
Жібек Жолы 
жөніндегі ұлттық
деңгейдегі 1-ші
Инвест. форумға-
дайындау жұмысы
 
3.іі.4. Ұлттық
топтар/ жұмыс
топтары шақырыл-
ғандардың тізім-
дерін құрастыру 
жылжыту жөнінде-
гі қызмет және
т.б.
 
3.іі.5 Жібек
Жолы бойынша
1-ші
Инвестициялық
Форум; 2-шіге
дайындалу.
 
4.і.1. Іс жүзін-
дегі зерттеулер
негізінде ДТҰ
дайындау,  
Жібек Жолының
өнімін мүкәммал-
дау
Визалық режимге
жәрдемдесу жө-
ніндегі жолдар
мен шаралар
 
4.і.2.Ұлттық
топтар/жұмыс
топтары тұрақты
туризм (эко/мәдени
туризм) үшін
стратегиялар мен
міндеттерді
дамыту жөніндегі
басты құжаттар-
ды дайындайды
және ҚР тарапы-
нан шолу үшін ДТҰ есебіне
енгізу үшін
визалық режимге
жәрдемдесу
жөніндегі 
шаралардың
шолуын жасайды
 
4.і.3 ҚР ұсыным-
дарды шолуды
жасайды және
мақұлдау үшін
ШЫҰ-ға береді.
 
4.іі.1. Тұрақты
туризм және БҰҰ
Жібек Жолы қаласы үшін
критерийлер
жөніндегі білгіш
адамдардың
кездесуі
 
4.іі.2 ШЫҰ
тарапынан БҰҰ
тұжырымдамасын
мақұлдауы 
"Жібек Жолы
қаласы" және
оның ДТҰ туризм
жөніндегі 
жәрмеңкелерде,
көрмелерде
жылжыту, яғни 
БҰҰ-ның Жібек
Жолы қаласы
туралы брошюрасы
 
4.іі.3 Жібек Жолы қаласының тұжырымдамасының
маркетингі және ашық конкурс
 
4.іі.4. Финал-
шыларды іріктеу
және марапаттау
рәсімі.

инвест.
компонент
жөніндегі
 
 
 
Субкелісім
- шарт -
55,000
 
 
 
 
 
Басшы
Комитет
11 -10,000
 

      Миссия
шығындары
(БҰҰДБ) -
10,000
 
 
Басшы
адамдардың
кездесу-
лері-
10,000
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
   
Жергілікті
және
облыстық 
губерна-
торлармен
БҰҰДБ кез-
десулер - 
15,000
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Бүкіл
әлемдік
Туризм
Ұйымымен
Туризм 
компоненті
жөніндегі
Субкелісім
- шарт
- 70,000
 
 
 
 
 
Жұмыс топ-
тары және
ұлттық
мамандар
- 15,000
 
 
Басшы
Комитет
III - 
10,000
 
 
 
 
мониторинг
және баға
беру- 
10,000
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Басшы
адамдардың
кездесуле-
рі: 
15,000
 
 
 

    Басшы
Комитет
IV - 
10,000
 
Миссия
шығындары
-10,000
 
БҰҰДБ/ШЫҰ
марапаттау
рәсімі 
және оны
жылжыту -
5,000

ЮНКТАД
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
АДБ
(CAREC)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     
 
АДБ, 
ЮНКТАД, 
(WTO,
ЮНИДО)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Дүниежү-
зілік
туризм 
ұйымы
(ДТҰ)

IІІ-бөлiм. БАСҚАРУ, МОНИТОРИНГ ЖӘНЕ БАҒА МӘСЕЛЕЛЕРI

      1. Басқару
      Жобаны iске асыру әрбiр қатысушы 5 елден көптеген министрлiктер мен ведомстволардың өзара iс-әрекетi мен қолдауын көздейдi. Жiбек Жолы өңiрлiк бағдарламасы жоба бойынша iс-шараларға қатысты мемлекеттердiң әрқайсысына жобаның тиесiлiк акцентiмен басқарушылық әлеуеттi күшейтуге бағытталған.
      БҰҰДБ-ның Қытайдағы Үкiметi Жобаның Негiзгi Тұрақты өкiлi (ЖНТӨ), ал БҰҰДБ өзбекстандағы Жобаның Негiзгi Тұрақты тең өкiлi (ЖНТтө) болады. Қытайдағы БҰҰДБ инвестициялар мен туризмдi басқаруға өзiне жауапкершiлiк алады. Өзбекстандағы БҰҰДБ ЖНТӨ басшылық етуiмен сауда мен транзит компоненттерiн басқаруға өзiне жауапкершiлiк алады.
      Бас Техникалық Кеңесшi (БТК) бағдарламаны басқаратын болады және Қытайдағы БҰҰДБ-да базаланатын болады. Оны  ЖЖӨБ Басқару Командасы  қолдайтын болады және Ташкенттегi Орталық Азия үшiн, әсiресе сауда және транзит мәселелерi бойынша экономика жөнiндегi Өңiрлiк Кеңеспен бiрлесiп жұмыс жасайтын болады. Жобаның басқарудың негiзгi мiндеттерi жобалық қызметтi қолдау үшiн қаржылық ресурстарды жұмылдыру болып табылады. Басқару командасы мыналардан құралатын болады:
      -  МТК  (халықаралық). Ол бағдарламалық қызметтi басқару мен үйлестiруге толық жауапкершiлiктi болады және тiкелей Пекиндегi ЖНТӨ-ге және Ташкенттегi ЖНТтө-ге есеп беретiн болады. МТК ЖЖӨБ-ге мүше елдерге тұрақты негiзде баратын болады және жобалық қызметтiң мониторингiне, ресурстарды жұмылдыруға және тең БҰҰДБ-мен және жоба серiктестерiмен байланысқа жауапкершiлiк алады.
      -  Бағдарламаның менеджерi  (ұлттық), Пекиндегi БҰҰДБ өкiлдiгiнде базаланады және МТК-ға есеп беретiн болады.
      -  Орталық Азия бойынша Экономика мәселелерi бойынша Өңiрлiк Кеңес  Орталық Азияда бағдарламаларды үйлестiрудi қадағалауда МТК-ға көмек көрсетедi және қолдайтын болады. Оның жалақысы БҰҰДБ - РБЭС (RВЕС) ресурстарынан қаржыландырылатын болады.
      - Орталық Азиаттық елден  Бағдарламаның Менеджерi  ташкенттегi БҰҮДБ-да базаланады және МТК-ға және Орталық Азия үшiн Экономикалық мәселелер бойынша Өңiрлiк кеңесшiге есеп беретiн болады.
       Жобаның Басқарушы Комитетi  жоба шеңберiнде шешiм қабылдайтын жоғарғы орган болып табылады. Ол жобаның жалпы стратегиясын, шолуды және жобалық қызметтiң бағыттылығын талқылау үшiн, сондай-ақ МТК-ның Басшылық Комитетiне ұсынылатын жұмыс жоспарының жобасын мақұлдау және оған өзгерiстер бойынша ұсынымдарды жылына кемiнде 1 рет кездесу өткiзетiн болады. Басқару комитетi мыналардан тұратын болады: жобаға қатысушы елдерден БҰҰДБ ТӨ; Қытайдан, Орталық Азия елдерінен жобаны басқару жөнiндегi ұлттық командалардың өкiлдерi, ШЫҰ-дан жоғарғы мәртебе өкiлi; Орталық Азия үшiн Экономика жөнiндегi Өңiрлiк Кеңесші. Басқарушы Комитет ресурстарды жұмылдыру және жаңа бастамалар мәселелерiндегi негiзгi бағыттарды ұсынатын болады. Басқарушы Комитет жеке сектор өкiлдерiн қосу мүмкiндiгiн талқылайды.
      ЖЖӨБ-ге мүше әрбiр ел үкiметiнiң мiндетi жобаны iске асыру үшiн басқару тетiктерiн жасау болып табылады. Мүше елдер ЖЖӨ стратегиялық бағыттылығын қолдау үшiн мыналарды қоса алғанда:  ЖЖӨБ   ұлттық басқару құрылымы  бойынша ұсыныс беретiн болады: кандидаттарды - жобаның орындалуына жауапты ұлттық тұлғаларды жоғарғы ұлттық деңгейде тағайындалған басқару командаларын ұсыну. Мүше елдердегi БҰҰДБ кеңселерi осы бағдарлама үшiн өздерiнiң негiзгi нүктелерін айқындайды.
      Жобаның тиесiлiк теңгерiмiн араластыру және ұлттық үкiметке оны iске асыру және жобаны аяқтағаннан кейiн тұрақтылығын көтеру мақсатында ЖЖӨБ ұлттық басқару командасының басшылығымен жұмыс деңгейiнде жобалық қызметтi басқару және iске асыруға жауапкершiлiк алатын тұрақты күнделікті басқару деңгейiндегi iс жүзiндегi құрылымды жасау мүмкiндiгiн қарастырады. Акцент ЖЖӨБ-ге қатысушы әртүрлi елдердiң басқару құрылымдарының арасындағы байланысты күшейтуде көрiнетiн болады. Әрбiр ұлттық команда МТК және жобаны басқарудың барлық командаларының қолдауымен алғашқы үш ай iшiнде жобаны басқаруға қатысты Басқарушы Комитетке, ұлттық салым бөлшегi ретiнде қаржыландырылатын болатын бюджеттiң бөлшегiн алғанда ұсынылатын егжей-тегжей ұсыныстар әзiрлейдi.
      Әрбiр ел әлеуеттi күшейту жөнiндегi iс-шаралар бөлiгi ретiнде жобаны басқару нормасын айқындайды. Елдерге iс-шараларды жүзеге асыру бойынша көшбасшылық немесе тең көшбасшылық рөлдi жүзеге асыру тапсырмасы берiлетiн болады және олар БҰҰДБ-ға және жобаны басқаруда және МТК ұлттық командаларындағы өз өкiлi арқылы есеп беретiн болады. БҰҰДБ кездесулерi, бұл қаншалықты мүмкiн болса, ротациялық негiзде мүше елдердiң тең өкiлеттiгiн көздейдi.

       2. Мониторинг және баға:

      Жобаны Басқару Комитетi ескеретiн және талдау мен бақылауға тұрақты тартып отыратын болады. Сонымен қатар Жоба министрлер деңгейiнде ШЫҰ кездесуiне дейiн жүргiзiлетiн жыл сайынғы арнайы шолуға жатады. Жыл сайынғы шолудың ұсынымдары министрлер деңгейiндегi ШЫҰ кездесуiнде талқылауға және мақұлдауға ұсынылатын болады.
      Жобалық қызметтiң бағасы жоба басталған күннен кейiн 18 айдан кейiн жүргiзiлетiн болады. Тексеру бойынша ТТ-ны (шолу) БҰҰДБ және қатысушы елдер бiрлесiп айқындайтын болады.
       Аудит : Жобаны қаржылық басқару БҰҰДБ стандарттық практикасына сәйкес аудитке жатады.
       Бағдарламаның есептiлiгi : Басқару командасы жоба бойынша әртүрлi iс-шараларды iске асыру жөнiндегi есептердi дайындайтын болады. Бұл есептер Басқару Комитетiнiң мәжiлiсiне дейiн төрт аптада Басқару комитетiнiң барлық мүшелерiне жiберiлетiн болады. Жобаның алғашқы үш айы iшiнде Басқару командасы барлық мүдделi тараптармен тығыз ынтымақтастықта Басқару Комитетiне ұсыну үшiн Жобаның алғашқы кезеңi туралы есеп әзiрлейдi. Есеп iстердiң ағымдағы ахуалы және болашақ нақты ұлттық және жобаға қатысты айқындалатын өңiрлiк мәселелерi туралы ақпараттан тұратын болуы тиiс, ол сонымен қатар Жол Картасын бекiтуге ұсынады.
      Ұлттық басқару командасы елдiң Бағдарламаның басқару командасының алдындағы жеке дара мәселелерi жөнiндегi есептiлікке жауапкершiлiк алатын болады. Есептер барынша жан жақты болуы, жұмыс тобы мәжiлiсiнiң ұсынымдары мен есептерiн немесе бұл қажеттi жердегi ұлттық консультанттардың есептерiн қамтиды. Консультациялық тапсырмалар бойынша Техникалық Тапсырманың Жобасын ұлттық жауапты тұлғалармен ынтымақтастықта Бағдарламаның Басқару командасы әзiрлейтiн болады. Барлық есептердiң көшiрмелерi, мәжiлiс хаттамалары, басқа құжаттама нақты іс-шараларды аяқтағаннан кейiн мүмкiндiгiнше жедел таратылатын болады. Ұлттық жауапты адамдар қатысушы үкiметтер сұрау салуларға жедел әрекет етулерiн (ақпарат пен көмек) қамтамасыз етуге жауапты болады. Есептердi елдер жобаға ұлттық салым ретiнде орыс және қытай тiлдерiне аударылатын болады.

IV-бөлiм. ҚҰҚЫҚТЫҚ КОНТЕКСТ

      Осы жобалық құжат тараптар 1979 жылғы 29 маусымда қол қойған Қытай Халық Республикасының Үкiметi мен БҰҰ даму бағдарламасы арасындағы Көмек туралы Стандартты Шарттың I-бабында айқындалған құрал болуы тиiс. Қабылдаушы елдiң жобаны iске асыру жөнiндегi агенттiгi Көмек туралы Стандартты Шарттың мақсатында осы Шартта сипатталған мемлекеттiк iске асырушы агенттiк деп аталады.
      Осы жобалық құжатқа жобаға қол қойған басқа да тұлғалардың ұсынылатын өзгерiстер бойынша қарсылықтары жоқ деп бiлген жағдайда БҰҰДБ тұрақты өкiлi қол қойғанда ғана мынадай өзгерiстер енгiзiлуi мүмкiн: жобалық құжаттың кез келген қосымшасына түзетулер немесе толықтырулар; қысқа мерзiмдiк жобалық мақсаттар, жоба бойынша нәтижелер немесе iс-шараларға қатысты елеулi өзгерiстердi көздемейтiн, бiрақ келiсiлген салымдардағы өзгерiстер немесе инфляцияға байланысты көтерiлген шығыстардың артуынан туындаған түзетулер, мiндеттi жыл сайынғы шолулар, келiсiлген жобаға салымдарды қайта құрастыру немесе сарапшылық немесе басқа да шығыстардың артуы (инфляцияға байланысты), немесе шығыстарға қатысты агенттiктiң икемдiлiгiн есепке алу.

V-бөлiм. БЮДЖЕТ

      БҰҰДБ Жiбек Жолы Өңiрлiк Бағдарламасы үшiн 1 миллион АҚШ доллар бөлдi.
      Мүше-елдер заттай нысанда және персонал түрiнде салым енгiзедi деп күтiлуде. Ұлттық салымдарды және олардың қолдайтын қаражаттарды бөлшек бөлу Басқару тобының қолдауымен ұлттық топтар дайындайды және Басшы Комитеттiң бiрiншi отырысында қабылдауға ұсынады. Осы салымдар: әр жағдайды қарау негiзiнде жазбаша және ауызша аудармаға шығыстар, жергiлiктi шығыстар немесе көлiк шығындары; үй-жайларға шығындар және т.б.
      Жобаны iске асырудың екiншi жылы жобалық қызметтi қосымша қаржыландыру Басқару тобы, БҰҰДБ ЕК тұрақты негiзде iздестiредi. Атап айтқанда қосымша ресурстар жеке сектордан және донорлардан iзденедi. Қосымша қаражат нақты жобалық компоненттердi, жобалық компоненттермен жұмыс iстейтiн ұлттық кеңесшiлердi қаржыландыру немесе жобаны iске асыру елiндегi басқа да шығыстарға пайдаланады.
      Осы стратегияға сәйкес БҰҰДБ-ның елдiк кеңселер өңiрлiк жобаларды iске асыруды қолдау үшiн ұлттық жобалар нысанында қосымша қаражат бөлуi мүмкін.
      Алдын ала баға ретінде Microsoft Excel форматындағы  Қосымшаны қараңыз  (1-қосымша-Бюджет).
                                                           і-қосымша

       ЖЖӨБ елдерінде негізгі экономикалық тенденциялар :

       ЖЖӨБ мүше-елдердегі алаң, халық және экономика.      


млн.км 2
(1)   алаң

Халық
(млн.) (2)

Экономи-
каның
көлемі
миллиард-
пен US$ (3)

адам басына
шаққандағы
ЖІӨ өсу
қарқыны (%)
2003

Қазақстан

2.72

15.5

22.4

9.2%

Өзбекстан

0.45

25.3

11.3

4.4%

Қырғызстан

0.20

5.0

1.5

6.7%

Тәжікстан

0.14

6.1

1.1

10.2%

ОА бойынша барлығы

3.06

51.9

36.3

-

Қытай

9.60

1,285.2

1,159.0

9.1%

                (1) "Ресей, Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдерi"
                жыл сайынғы басылым (1995), Ксу Куи (Хн Киi) және
                басқалардың редакциясымен, Қытай әлеуметтiк
                ғылымдар академиясының Шығыс Еуропа және Орталық
                Азия Институты.
                (2) БҰҰДБ, Адам дамуы туралы есеп, 2003.
                (3) Айырбастау бағамы. 2001. БҰҰДБ, Адам дамуы
                туралы есептi, 2003 қараңыз.

       ЖЖӨБ ЕЛДЕРІНДЕГI ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ШОЛУ

       Қазақстан : соңғы үш жыл iшiнде ЖIӨ өсiмi орташа 10% құрады. өндiрiстiң негiзгi құралдарына инвестициялар (19% от ВВП), және мұнай мен газға инвестициялар 2001 жылы 41%-бен салыстырғанда 53%-ға дейiн артты. Шетелдiк инвестициялар бүкiл өсiмнен 25% құрады. Қазақстанның сауда теңгерiмiнiң белсендi сальдосы бұрынғы 1.2 миллиардпен салыстырғанда 2.1 миллиард АҚШ долларға дейiн артты. Тауарлар экспорты өндiрiстiк және мұнай мен металдардың экспортының өсiмiне байланысты 12% артты.
      Жаңа салық кодексi 2002 жылы ШОБ кәсiпорындары үшiн ставкаларды қысқартты және фискалды жүйенiң ашықтығын арттырды. Сауда балансы оң қалып, тауарлар экспорты 2004 жылы 5% өсуi мүмкiн, өйткенi субөңiрлiк сауда серiктестер тарапынан сұраныс күшейе түсiп, ғаламдық оңалту басталуда. Импорт жыл сайын 6% өсуi мүмкiн.
      Өмiр деңгейi жақсартады, бiрақ өңiрлер бойынша кiрiстердiң теңсiздiгi байқалады. Мұнайға бай өңiрлерде еңбекақы деңгейi елдегi жалпы кiрiстермен салыстырғанда екi есе артады. Жұмыссыздық ауыл жерлерiнде, әсiресе әйелдер арасында мәселе болып табылады.
      ДСҰ-ға кiру басым болып табылады. Алайда, ауыл шаруашылығы, азық-түлiк өнiмдерiнiң өндiрiсi және жеңiл өнеркәсiбi үшiн жоғары тарифтiк ставкаларды қоса қорғау тетiктерiн жеңiлдету қажеттiлiгi бар. Үкiмет инвестициялық ахуалды жақсарту жөнiндегi әрекет етуде. Жаңа инвестициялық заң iшкi және шетелдiк инвесторлар үшiн тең инвестициялық ынталар көздейдi. Үкiметтiк жобалар өсiмi келесi екi жыл iшiнде 6-7% құрайды. Экономиканы мұнай секторы жылжытады, өндiрiстiктiң жыл сайынғы өсiмi 10%-дан артуы мүмкiн, бұл өнеркәсiптiк өндiрiстiң 8-10%-ға өсуiне әкелiп соғады. ЖIӨ өсiмi ғаламдық мұнай рыноктарындағы жағдайға байланысты 6-7%-ға бәсеңдейдi.
       Қырғыз Республикасы:  2001 жылы 5.3%-ға артқан ЖIӨ 2002 жылы 0,5%-ға қысқарды. Бұл Кумтор алтын өндiретiн кәсiпорындағы апатқа байланысты алтын өндiрудiң 26%-ға түсуiне байланысты. ЖIӨ-дегi тау кен өндiрiсiнiң үлесi өнеркәсiптiк өндiрiс көлемiнiң 9% және 40% құрады. Бұл iшкi және сыртқы күйреуге сезiмталдығының деңгейiн көрсетедi. Iшкi өндiрiстi және сыртқы сауданы әртараптандыру, құрылымдық реформаларды iске асыру және тұрақты макроэкономикалық саясатты басшылыққа алу ондай қауiптердi қысқартуы мүмкiн. Алтын өндiрудi жандандыруға байланысты 2003 және 2004 жылдары ЖIӨ-нiң 5% өсуi күтiлуде. Туристер мен әскерлердiң жоғары саны 28.5% өскен қонақ үй секторының көтерiлуiне ықпалдасты. Кедейлiктiң деңгейi 2000 жылғы 52%-дан 2001 жылғы 47.6%-ға дейiн төмендедi.
      2002 жылы сыртқы сауда 14% өскен, оған елдегi шетелдiк әскери контингенттiң орналасуына байланысты импорттың 25,4%-ға өсуi ықпалдасқан. Сыртқы сауда дефицитi 50 миллион АҚШ доллардан асатыны күтiлуде, өйткенi экспорт 3.7%-ға өстi. ТШИ 1-шi 11 ай iшiнде 1.6 миллион АҚШ доллар ғана құрады. Экономиканы тұрақтандыру үшiн құрылымдық реформалар шаралары, мемлекеттiк ресурстарды басқару сапасын арттыру және жеке сектор нәтижелi жұмыс iстеуi мүмкiн ортаны жасау жөнiндегi басқаруды жақсарту.
      Бiрақ ТШИ 2005 жылдан кейiн ЖIӨ-нен 3%-ға дейiн бiртiндеп қысқаруы және Кумтордағы алтынды өндiрудегi түсiм жеке инвестициялардың келiп-түсуiн күшейтудiң, өндiрiс пен экспорттың жаңа көздерiн табудың және мемлекеттiк инвестициялардың талап етiлетiн деңгейлерге дейiн отандық ресурстарды арттырудың шұғыл қажеттiлiгiн айқындайды.
       Тәжiкстан:  2002 жылы ЖIӨ тұрақты экономикалық өсiмнiң бесiншi жылында 9% құрады. Бұл соғыстан кейiнгi кезеңде алюминий өндiрiсi, электр және ауыл шаруашылығының жандануына байланысты болды. Негізгi капитал салуы 2000 жылғы ЖIӨ-нің 7%-ға артты. Тоқыма және тау кен секторларында шоғырланған инвестициялардың түсiмi артты, екi есе өсiп, 21 миллион АҚШ доллар құрады.
      Экспорт 11%-ға өстi (723 миллион АҚШ доллар құрап), импорт 6%-ға өстi (819 миллион АҚШ доллар құрап). Экспорттың өсiмi әлемдiк рыноктық бағаларға және көршiлермен саяси қатынастарға тығыз байланысты болады. Реформалар барлық негiзгi секторларды қамтиды және рыноктық қатынастарға едәуiр тиiмдi өтуге және кедейлiктi жоюға мақсатталған. Экономика азаматтық соғыстан кейiн жандануда; инфрақұрылымды және коммуналдық қызметтердi жаңару аса маңызды. Болашақ айқындалмаған. Өңiрлiк тұрақтылықты күшейту жалғасады, бұл экономикалық өсiмнiң перспективаларын әртараптандыру және тұрақтандыруды күшейту арқылы экономикалық реформаларға жағымды әсер етедi. Алайда экономикалық даму әртүрлi кедергiлерге - өнеркәсiптiк және ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң бiртұтас табиғатына, институционалдандырудың және рақымшылық жасалған әлеуеттiң әлсiз деңгейiне аса сезiмтал.
       Өзбекстан:  Ресми бағаларға сәйкес ЖIӨ өсiмi 2001 жылғы 4,5%-дан 2002 жылғы 4,2%-ға дейiн бәсеңдедi. Мұнай өндiру - 2,4%-ға және табиғи газ өндiру - 1,8%-ға артты. Жеке ШОБ саны жыл бойы негiзiнде жеке секторда өсiп жалғасты. Iс жүзiндегi жұмыссыздық жоғары және ШОБ өсiмiнiң өңiрлiк нұсқаулары көрiнiс табады. Сауда теңгерiмiнiң белсендi сальдосы артқан, экспорт 6%-ға түстi. Мақтаның экспорты жалпы ТМД бойынша күтiлгеннен төмен болған. Мақта, алтын және қуат шетелдiк валютаны әкелетiн iрi баптар болып табылады. Импорт 2001 жылдан 13%-ға түстi. ТШИ 2001 жылға қарағанда төмен.
      Рыноктық экономикаға өтудi жылдамдату және мемлекеттiң экономикадағы рөлiн азайту арқылы макроэкономикалық тұрақтылыққа өту ниетi бар, прогресс өте баяу. Елеулi өзгерiстердi жүргiзуге қатысты күмәндiлiк орын алады, өйткенi үкiмет ырықтандыруды және әлеуеттi елеулi мәселелердi, яғни мемлекеттiк араласуды азайту және егер айырбастау бағамының бiрегейленуi болса, бюджетке терiс әсерiн ойластырады. Өсiмдi сақтауға мүмкiн емес, азғантай түсiм мүмкiн. ЖIӨ 2004 жылы 3,5% немесе 4% құрауы мүмкiн. Монетарлық жүйедегi маңызды реформаларсыз мемлекеттiк кәсiпорындар мен жеке фирмалардың елеулi ТШИ тартуы екi талай.
       Қытай:  Қытайдағы ЖIӨ өсiмi 2001 жылғы 7.3%-бен салыстырғанда 2002 жылы 8% құрады. Экспорт бойынша көрсеткiштер күтiлгеннен жақсы болған, оларға iшкi сұранысы жанданған ТШИ өскен. Өнеркәсiп экономикалық өсiмнiң негiзгi қозғаушысы болған. Электр жабдығының, көлiк жабдығының және химиялық өнiмдердiң өндiрiсi артты. Мемлекеттiк емес секторда жұмыспен қамту 2002 жылы үш миллион адамға артты.
      Экспорт 22.3%-ға өстi. ДСҰ-ға кiру ТШИ-дiң елеулі артуына әкелiп соқты, ал әлсiреген доллар халықаралық бәсекеге қабiлеттiлiктi жақсартты. Экспортта жоғары технологиялар өнімдерінің артуына қарай өзгеріс пайда болды. Темір, болат және тыңайтқыштар импортының өсiмi iшкi өндiрушiлерге басымдылық көрсетедi. Iс жүзiнде ТШИ 12.5%-ға артты және 52.7 миллиард АҚШ доллар құрады. Импорт та елеулi - 2001 жылғы 8.1%-ға өсiмiне қарағанда 2002 жылы 21%-ға өстi. Жеке секторды одан әрi қолдау үшiн жеке сектордың дамуына кеңiрек кеңiстiк беретiн "Шағын және орта бизнес кәсiпорындарын қолдау туралы заң" қабылданды.
      Көршiлес елдермен өңiрлiк ынтымақтастықты нығайтуда жетiстiктерге қол жеткiзiлдi. АСЕАН (АSEAN - Оңтүстiк-Шығыс Азия мемлекеттерiнiң қауымдастығы) және Қытай әлемдегi ең iрi 1.7 миллиард халқымен және 2 триллион АҚШ доллар құрайтын ЖIӨ-мен Еркiн сауда өңiрi (2010 жылға) туралы келiсiмге келдi.
      Кейiнгi екi жыл iшiнде экономикада түсiм пайда болатыны күтiлуде. 2003 жылы экономикалық өсiм 7% құрайтыны күтiлуде. Экспорт және инвестициялардың өсiмi де 2003 жылы бәсеңдейдi. өңiрлердегi кiрiстердiң теңсiздiгi, қала және ауыл халқы арасындағы үзiлiс және шығыс және батыс өңiрлер арасындағы сәйкессiздiк күшейе түстi. Кедейлiк және теңсiздiк мәселелерi реформалар бағдарламасын қолдауды сақтау үшiн маңызды. 2002 жылы өткен Қытай коммунистiк партиясының 16-шы съезi 2000 жылғы ЖIӨ-нi 2020 жылға төрт есе арттыру мақсатын қойды, бұл елдi әлемдегi 3-шi ең iрi экономикаға айналдырады.
(көзi: АДБ шолуы, 2003)

іі қосымша

       Сауда мен көлiктi дамыту жолындағы қиыншылықтар:

      Орталық Азия елдерi тәуелсiздiк алғаннан кейiн экономикалық реформалардың әртүрлi түрлерiн қабылдады, ол республикалар арасындағы сауда өсiмiнiң баяулануына әкелiп соқты. Ырықтандыру жылдам саясатын енгiзуге қатысты "күйреу терапия" әдiсi Қазақстан мен Қырғызстанда қабылданды. Өзбекстан мемлекеттiк капитализм және сүйемелдеу қағидаттарына негiзделген моделiн қолданды. Тәжiкстанды өтпелi кезеңде қиғаштықтар туындаған азаматтық соғыс жаулады.  Сауданың дамуына  әсер ететiн мынадай негiзгi мәселелердi атап өткен жөн:
      - дамудың негiзгi стратегияларға қосылмауы ОА елдерi арасында өңiрлiк сауда және экономикалық ынтымақтастық үшiн басты кедергi болып табылады. Мысалы Өзбекстанның сауда моделi Өзбекстанның Қазақстанмен, Тәжiкстанмен және Қырғызстанмен саудасы барлық Өзбекстан саудасының азғантай ғана үлесi болып табылатынын көрсетедi;
      - Iшкi өңiрлiк сауда және ынтымақтастық әр елде қабылданған әртүрлi сауда режимдерiне байланысты әлсiз болып қалады. Алайда, қапшықтық сауда және 'контрабанда' деп аталатын ОА елдерiнiң шекаралары бойында таралған. ОА елдерiне және олардан заңсыз еңбек миграциясы жоғары деңгейде қалады;
      - Импортпен айналасуға ынтаны жоятын осы сияқты сауда үшiн рәсiмдiк немесе операциялық кедергiлер нысанында әртүрлi ережелер бар: өз бетiнше ережелер; уақыт бойынша ұзақ шекаралық рәсiмдер; жүктi көптеген тексерулер; туристердiң бағыттарын шектейтiн визалық рәсiмдер; жергiлiктi полицияның қатынасы және т.б.;
      - Қарапайым кедендiк баждарды iс жүзiнде жою, сондай-ақ басқа елдерге қатысты өндiрiстiк және экономикалық ақпаратқа қол жеткiзуді қамтамасыз ету, жоғары деңгейде айтылған маңызды саяси декларацияларға қарамастан әлi күнге дейiн кешiктiредi. Жағдай саяси оқиғаларға сәйкес өзгерсе де, азаматтардың жылжуымен жағдай да осындай.

       Өңiрдегi жол және темiр жол көлiгiмен жағдайды шолу:

      1993 жылдан бастап "Еуропа-Кавказ-Азия көлiк дәлiзi (TRACECA)" ЕО бағдарламасы ОА 5 елiн Кавказдың 3 елiмен өзара байланысты жолдар жүйесiне бiрiктiрдi. Азиядағы жер бетi көлiк инфрақұрылымын дамыту жобасы - (АLTID) UN-ESCAP Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымы (ЭЫҰ) мүше-елдерi арқылы Азиялық Трасса мен Трансазиялық темiр жолын картаға салуға көмектесті. Екі жүйе Қытай мен ОА Жiбек Жолы өңiрiндегi өңiрлiк жолдарды қамтиды. Магистраль жолдары барлық ОА астаналарын байланыстырады және Орталық Азия мен Батыс Қытайдағы негiзгi ауыл шаруашылығы, өнеркәсiптiк және iскерлiк орталықтармен бiрiктiредi. Сонымен қатар олар Еуропа-Кавказ-Азия (TRACECA) көлiк дәлiзiнiң жолдарымен Иран мен Пакистандағы және Каспий жағалауындағы және Қара теңiздiң жағалауындағы маңызды теңiз порттарымен байланыстырады. Үрiмшiден Шығыс-Батыс магистралi Орталық Азияға және әрi қарай Грузияға және Түркияға өтедi.
      Орталық Азияда Трансазиялық темiр жол (ТАТЖ) Солтүстiк дәлiзiнiң (Қытай, Қазақстан, Монғолия, Ресей Федерациясы және Корея), Солтүстiк-Оңтүстiк дәлiзiнiң (Еуропа, Парсы шығанағы, Ресей Федерациясы, ОА+Кавказ), Еуропа-Кавказ-Азия (TRACECA) және ЭЫҰ өңiрiнiң жолдары қиылысады. Қытай және Орталық Азияның арасындағы ауқымдық жерлерде қашықтық болса да, бұл үйiндi/құйылатын жүк тасымалдау және Азия, Еуропа және Парсы шығанағындағы теңiз көлiгiнiң қызмет көрсетуiмен бiрлескен кезде көлiктiң әртүрлi варианттары үшiн жақсы мүмкiндiктер бередi. Ферган үңгiрi мен Қытайдың арасындағы т/ж жолы бойынша дәлiз секiлдi көлiк дәлiздерiнiң түрлерiн дамыту көлiк аралықтарын қысқартады және контейнер көлiгiн тартады. Қазақстанда, Түрiкменстанда және Әзiрбайжанда темiр жол тасымалдау терминалдарын (станцияларын) қайта құрастыру TRACECA жолдары бойындағы операциялық әлеуеттi артты.
      ОА үш елiнде көлiк секторын көлiктiң барлық түрлерiне жауап беретiн бiр министрлiк басқарады. Алайда Өзбекстанда және Түрiкменстанда ондай министрлiк жоқ. Халықаралық деңгейде БҰҰ, ЭЫҰ, ТМД және ЕО секiлдi бiрнеше өңiрлiк ұйым Орталық Азия көлiгi саласындағы ынтымақтастықты жылжытуға тырысады. Ынтымақтастықтың негiзi қазiргi кезде Еуропалық Қауымдастықтың BMAITD Экономикалық Ынтымақтастық Ұйымының ТТА және ТТFА секiлдi сауда және көлiк саласындағы көпжақты шарттарда қаланған 8 . Алайда өңiрдiң елдерiнiң барлығы бекiткен жоқ, және шарттардың жалпы сипаты Қытай тарапынан қатысуы жоқтығында болып тұр. Жол көлiгi операторлары мен темiр жол операторларының арасындағы ынтымақтастықты Халықаралық жол-көлiк одағы (IRU) басқаратын БҰҰ ТIR Конвенциясы және ТМД темiр жолдары туралы Yкiметаралық Шарт секiлдi ұйымдардың халықаралық шарттары қолдайды. Алайда бекiтiлгеннен кейiн де көптеген шарттар ұлттық заңдар мен ережелерге енгiзiлмеген немесе ойдағыдай iске асырылмаған.
______________________________
8 TRACECA дәлiзiн дамыту үшiн халықаралық көлiк жөнiндегi ЕО-ның негiзгi көпжақты шарт; Транзиттiк сауда туралы ЭЫҰ шарты және Көлiк транзитi туралы шеңберлiк шарт.

      Өңiрлiк сауда мен транзитке әсер ететiн негiзгi мәселелер төмендегiдей жалпылауға болады:
      - Реттеуiш аспектiлер жағынан өңiрлiк көлiк операторларына тиiмдi жұмыс және адал әрi бiркелкi кеңiстiк жасау үшiн кедергiлер мәселесiн шешу үшiн бiрегейлiк ережелер және саясат жоқ, көлiк жүйелерiн басқарудың өндiрiлмейтiн институционалды құрылым: дискрециялық (өз бетiнше) тарифтер осы дәлiздердi пайдалану халықаралық операторлардың ниетiн жояды және т.б.;
      - Инфрақұрылымдық аспектiлерде инфрақұрылымдық инвестицияларды үйлестiру және шекаралар арқылы транзиттiк сауда жол дәлiздерiн аяқтау үшiн өңiрлiк жүйенiң жоқтығы байқалады, көлiк инфрақұрылымы және технология негiзiнен ескi және сапасы нашар және т.б.
      - Дамыған маркетингтiк бағытталуының жоқтығы;
      - ОА күштi және өркениеттi ұлттық көлiк және экспедиторлық сектордың жоқтығы.

1-қосымша: Бюджет      

Жобаның :
ИН

ЖІБЕК ЖОЛЫ   ӨҢІРЛІК
БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ)
Кезең:

2005

 2006



Қызмет-
тің
сипаты

Салымның
сипаты

Бюдж.
бап.
АТЛАС

Басқа
сома



БАРЛЫҒЫ
Сома $

БАҒДАР-
ЛАМА
ТОБЫНЫҢ
ЖҰМЫЛДЫ-
РУЫ ЖӘНЕ
ЖҰМЫСЫ  

БТК
(халық-
аралық)
- 2 жыл
Бағдар-
ламаның
Менедже-
рі-Пекин
 

71200

 0.00

180,000.00

180,000.00

360,000.00


Менедж-
ментке
көлік
шығыста-
ры (бас-
қару) 

71200

 0.00

40.000.00

40.000.00

 80.000.00


(билет-
тер,
тәулік-
тік,
визалар) - 2-жыл
 

71600

 0.00

20,000.00

20,000.00

 40,000.00


Жабдық*)
 

72800

 0.00

20,000.00

  0.00

20,000.00


Бағдар-
ламаның
Менедже-
рі - 
Ташкент

71400

 0.00

40,000.00

40,000.00

80,000.00

Кезең
үшін
барлығы



 0.00

300,000.00

280,000.00

580,000.00

Жобаның:
ИН

ЖІБЕК ЖОЛЫ ӨҢІРЛІК
БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ) 

Кезең

2005

2006


Іс-шара-
лардың
сипаты

Салымның
сипаты

Бюдж.
Бап.
АТЛАС

Басқа
сома



БАРЛЫҒЫ
Сома $

1-МІНДЕТ
ЖІБЕК
ЖОЛЫ
ӨҢІРІН-
ДЕГІ
САУДА
МЕН
ТРАНЗИТ
ҮШІН
САЯСИ
ЖӘНЕ
ҚҰҚЫҚТЫҚ
ОРТАНЫ
ЖАҚСАРТУ

Өңірлік
зерттеу
инстут-
тармен
суб-
келісім-
 
 

71200

 0.00

15,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 15,000


шарттар
Қысқа - 
мерзім-
дік
халық-
аралық

71,200

 0.00

 15,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 15,000 00


сарапшы-
лар

74500/
71600

 0.00

 10,000.00

0.00

 10,000 00


Басшы
Комитет
1 Дөңге-
лек
Үстел

74500/
71600

 0.00

 10,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 10,000 00


ТТТ+ұлт-
тық
өкілде-
рінің
көлік
шығыста-
ры бой-
ынша ЖТ

74500/
71600

 0.00

 10,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 10,000 00

Кезең
үшін
барлығы



 0.00

 60 000 00


 60,000 00

Жобаның:
ИН

ЖІБЕК ЖОЛЫ ӨҢІРЛІК
БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ) 

Кезең

  2005

  2006


Іс-шара-
лардың
сипаты

Салымның
сипаты
Жобаны
бастау

Бюдж.
Бап.
АТЛАС

Басқа
сома



БАРЛЫҒЫ
Сома $

2-МІНДЕТ
МЕМЛЕ-
КЕТТІК
ЖӘНЕ ЖЕ-
КЕ СЕК-
ТОРЛАР
АРАСЫН-
ДАҒЫ
ЖЕМІСТІ
СҰХБАТ-
ТЫ; ЖӘНЕ
САУДА/
ТРАНЗИТ-
ТІ
ЖЫЛЖЫТУ
ЖӘНЕ
ЖӘРДЕМ-
ДЕСУДЕГІ
ЖЕКЕ
СЕКТОР-
ДЫҢ
РОЛІН
АРТТЫРУ 

Жұмыс
топтары,
жүйедегі
ынтымақ-
тастық
(БҰҰДБ
қатысуын
қоса)
Ұлттық
топтар
(213)

74500/
71600

 0.00

 10,000.00

  0.00

 10,000.00


БҰҰДБ
миссия-
сына
шығыстар
Ұлттық
топтар
(2.іі.1)


 0.00

 10,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс  

 10.000.00


Халық-
аралық
кеңесші-
лер,
(ұлттық
ұйымдар-
дың,
ассоц.
палата-
лардың тізімі)
Ұлттық
кеңесші-
лер


 0.00

 15,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 15.000.00


Монито-
ринг жә-
не баға
беру

71200/
71600

 0.00

 10.000.00

 0,00

 10.000.00



71300

 0.00

 15,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 15,000.00




0.00

 15,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

 15,000.00




0.00

 10,000.00

жұмылдыры-
луы тиіс

10,000.00



71200/
71600

0.00

 10,000.00

  0.00

10,000.00

Кезең
үшін
барлығы



0.00

95.000.00



Жобаның:
іИН

ЖІБЕК ЖОЛЫ ӨҢІРЛІК
БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ) 

Кезең

2005

2006


Қызмет-
тің
сипаты

Салым-
дардың
сипаты

Бюдж.
бап.
АТЛАС

Басқа
сома



БАРЛЫҒЫ
 
Сома $

3-МІНДЕТ
ЖІБЕК
ЖОЛЫ
ӨҢІРІНЕ
ИНВЕСТИ-
ЦИЯЛАР
ДЕҢГЕЙ-
ЛЕРІН
АРТТЫРУ

Компо-
нент
Форум
ІІ Басшы
Комитет
БҰҰДБ
миссия-
сына
шығыстар

72100

 0.00

 30,000.00

 10,000.00

 40,000.00


Басшы
адамдар-
мен кез-
десулер
 
 

74500/
71600

 0.00

 10,000.00

  0.00

 10.000.00


БҰҰДБ-
ның жер-
гілікті
әкімші-
лікпен/
облыс
губерна-
торлары-
мен


 0.00

 10,000.00

  0.00

 10,000.00




 0.00

 5,000.00

 5,000.00

 10.000.00



74500/
71600

 0.00

 4,000.00

4,000.00

 8,000.00




0.00

 10,000.00

5,000.00

 15,000.00

Кезең
үшін
барлығы



0.00
 

59.000.00

 24,000.00

 83,000.00

Жобаның:
IИН

ЖІБЕК ЖОЛЫ ӨҢІРЛІК
БАҒДАРЛАМАСЫ (ЖЖӨБ)

Кезең




Қызмет-
тің
сипаты

Салым-
дардың
сипаты

Бюдж.
бап.
АТЛАС

Басқа
сома

2005

2006

БАРЛЫҒЫ
Сома $

4-МІНДЕТ
ЖІБЕК
ЖОЛЫ
ӨҢІРІН-
ДЕГІ
ТУРИЗМ
ДЕҢГЕЙ-
ЛЕРІН
АРТТЫРУ

Туризм
компо-
ненті
жөнінде-
гі
субкелі-
сім-шарт 

72100

0.00 

 40,000  

 20,000

 60,000 


Жұмыс топтары және ұлттық мамандар

74500/
71600
74500/
71600

0.00
0.00

10,0000.00

 5,000
жұмылдыры-
луы тиіс

 15,000.00
0.00


ІІІ Басшы Комитет Мониторинг және баға беру 


 0.00

  0.00

  5,000

 5,000.00


"Жібек
Жолы
қаласы"
БҰҰДБ
сыйақысы
жөнінде-
гі басшы
адамдар-
дың кез-
десулері

74500/
71600
74500/
71600

0.00
0.00

5,000.0.00

 4,000
жұмылдыры-
луы тиіс

 9.000.00
0.00


IV Басшы
Комитет-
тің кез-
десуі


0.00

5,000.00

3,000.00 

8,000.00


БҰҰДБ
миссия-
сына
шығыстар


0.00

  0.00

  5,000.00

5,000.00

Кезең
үшін
барлығы

БҰҰДБ/
ШЫҰ сый-
ақыларын
беру рәсімі және жылжыту

71200/
71600 

0.00

0.00

10,000.00

10.000.00


Жобаның
соңғы
бағасы


0.00

60.000.00

52,000.00

112,000.00


Үй-
жайлар
және
әкімші-
лік

  75100


35.000.00

35,000.00

70,000.00

Жоба
бойынша
барлығы






1,000,
000.00

      *) Ташкентте және Пекинде кеңселік шығыстар жергілікті БҰҰДБ ЕК-нің салымы ретінде қосылады

О подписании Региональной программы "Шелковый путь: Усиление потенциала в целях регионального сотрудничества и развития"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 6 апреля 2006 года N 252

      Правительство Республики Казахстан  ПОСТАНОВЛЯЕТ :

      1. Одобрить прилагаемую Региональную программу "Шелковый путь:
      Усиление потенциала в целях регионального сотрудничества и развития".

      2. Уполномочить Министра индустрии и торговли Республики Казахстан Школьника Владимира Сергеевича подписать от имени Правительства Республики Казахстан Региональную программу "Шелковый путь: Усиление потенциала в целях регионального сотрудничества и развития", разрешив вносить изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера.
 

      3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

       Премьер-Министр
      Республики Kaзахстан

ПРОГРАММА РАЗВИТИЯ ОРГАНИЗАЦИИ ОБЪЕДИНЕННЫХ НАЦИЙ
Проект Правительств Китая, Казахстана,
Кыргызстана, Таджикистана и Узбекистана

Номер проекта:    RAS/04/ххх/ 
Название проекта    Региональная
                  Программа            _________________________
                  Шелковый Путь       |Общий вклад: ПРООН и доли|
                  (РПШП): Усиление    |софинансирования         |
                  потенциала в        |ПРООН (RBAP): US$ 500,000|
                  целях               |ПРООН (RBEC): US$ 500,000|
                  регионального       |                         |
                  сотрудничества      |                         |                   
                  и развития          |                         |
                                      |                         | 
Ожидаемая дата   01/01/20             |ВСЕГО ПРООН:             |
начала:                               |US$ 1,000,000            |
Ожидаемая дата   31/12/20             |                         |
заверш.:                              |                         |
Исполнит.        DEX                  |ПРООН в Китае            |
агентство:                            |осуществляет             |
Проектный офис:   Пекин и Ташкент       |параллельный             |
Страны -        Китай, Казахстан,     |страновой проект         |
бенефициарии:   Кыргызстан,           |на сумму                 |
                Таджикистан и         |$1,180,000               |
                Узбекистан            |_________________________|

_________________________________________
|Конфиденциальная информация            |
|Сектор и суб-сектор АСС:               |
|- Вопросы Общего Развития              |
|- Глобальное региональное и            |
|  многосекторное эко- и соц. развитие  |
|  Стратегические направления поддержки:|
|_______________________________________|

________________________________________
|  Дата обзора LPAC:                   |
|  Дата обзора ВРАС:                   |
|______________________________________|

От имени: Подпись ФИО/Должность     Дата
          ______________________________
 
ПРООН:    Хафиз Паша, Ассистент Администратора
          и Региональный Директор по странам
          Азии и Тихого океана
          ______________________________
          Калман Мижей, Ассистент Администратора
          и Региональный Директор по странам
          Европы и СНГ

Правительство Китайской Народной Республики: _____________
Правительство Республики Казахстан:  _____________________
Правительство Кыргызской Республики: _____________________
Правительство Республики Таджикистана: ___________________
Правительство Республики Узбекистан: _____________________

Краткое описание:  Первая фаза Программы развития
региона Шелкового Пути создала основы для регионального сотрудничества между центрально-азиатскими странами: Казахстаном, Кыргызстаном, Таджикистаном, Узбекистаном, а также Китаем посредством создания Национальных Координационных Механизмов (НКМ) и практической деятельности на рабочем уровне.
     Региональная Программа Шелковый Путь (РПШП)  представляет стратегическую фазу, которая далее консолидирует основы долгосрочного экономического сотрудничества посредством реализации конкретных результатов в трех взаимосвязанных целевых сферах:
- Проект будет направлен на расширение  торговли и транзита  в регионе, способствовать ускорению экономического роста и дальнейшему человеческому развитию посредством усиления потенциала учреждений, являющихся фундаментом экономического сотрудничества между странами-членами в рамках ШОС;
- Проект окажет помощь в создании механизма привлечения
инвестиций  в регион Шелкового Пути посредством создания Инвестиционного Форума Шелкового Пути;
- Проект окажет помощь странам в разработке регионального плана устойчивого развития  туризма , включая продвижение искусств и ремесел Шелкового Пути, а также вклад в достижение устойчивого уровня развития туризма посредством учреждения награды Город "Шелкового Пути ПРООН".


       Часть 1. АНАЛИЗ СИТУАЦИИ И СТРАТЕГИЯ
 
 

       А. АНАЛИЗ СИТУАЦИИ
      Шелковый Путь явился одним из наиболее динамичных и животрепещущих центров экономической деятельности в мире. В течение столетий торговля способствовала развитию и приумножению дорог Центральной Азии и Западного Китая, связывая Восток с Западом, и содействовала развитию наук, новых технологий, а также культурному и экономическому обмену. Казахстан, Узбекистан, Таджикистан, Кыргызстан и Китай - соседи на пути доступа к основным рынкам, но политическое разобщение и появление новых транспортных возможностей, таких как авиа и ж/д перевозки грузов, привели к прекращению функционирования данных древних дорог и оторванности от глобальных экономических сил.
      Потенциал оживления экономических связей в регионе Шелкового Пути является критически важным связывающим звеном. Пройдя тернистый путь процесса приватизации и введения рыночных инициатив для усиления либерализации торговли после обретения независимости вследствие развала Советского Союза в 1991 году, страны Центральной Азии, не имеющие выхода к морю, находятся на различных стадиях переходной экономики, но темпы роста в них положительны. Способность Центральной Азии, имеющей общий рынок и численность населения 56 миллионов человек, расположенной между двумя крупными державами - Россией и Китаем, интегрироваться в систему международной экономики все чаще рассматривается с точки зрения ее способности расширить масштабы как меж-, так и внутри- регионального экономического сотрудничества. Недавно подписанный договор UNESCAP "Азиатская магистраль", планирующий соединить транспортные сети, проходящие через 32 страны региона, дает дополнительный стимул для развития двух ключевых движущих сил экономического роста - торговли и туризма.
      Граница Казахстана, Кыргызстана и Таджикистана с Китаем составляет 2 060 миль вдоль Синдзянь-Уйгурской автономной области. Китайская экономика добилась самого динамичного и устойчивого уровня экономического роста в истории человечества. Она характеризуется рынком огромного размера, неуклонно повышающейся покупательской способностью и способностью принимать увеличивающийся импорт центрально-азиатстких продуктов, а также поставлять капитал региону. Однако быстрый рост экономики Китая, основанный на увеличении экспорта, характеризуется неравенством богатства между прибрежными регионами и регионами, расположенными внутри страны, между городским и сельским населением. Средний темп роста в размере 13 % в прибрежных регионах в 90-х годах был в 5 раз выше темпа роста в западных провинциях, имеющих самые низкие индикаторы человеческого развития (ИЧР) в стране. Помимо опасений страны, таких, как, например, потенциальный торговый дефицит, который может возникнуть, если возникнут барьеры для импорта, есть и понимание того, что долгосрочный экономический успех должен опираться на внешнеэкономическую ориентацию. Создание политического механизма высокого уровня, Шанхайской Организации Сотрудничества (ШОС), Китаем, Казахстаном, Кыргызстаном, Узбекистаном, Таджикистаном (и Россией), является доказательством высокого приоритета, придаваемого вопросам регионального экономического сотрудничества.
      Однако продолжают оставаться значительные помехи для более тесного экономического сотрудничества. Торговлю необходимо использовать в качестве движущей силы регионального экономического развития, однако она подавляется навязыванием тарифных и нетарифных барьеров. Перед каждой страной стоит ряд конкретных вопросов и задач, блокирующих попытки более тесного экономического сотрудничества и усложняющих как политические основы, так и технические решения. Помимо этого, значительные барьеры в физической инфраструктуре, институциональном потенциале и реализации региональных договоров замедляют попытки более тесного экономического сотрудничества. Возрождение оживленных торговых потоков, соединяющих рынки с ресурсами, привлечение в страну инвестиций для реструктуризации и вклад в справедливый и сбалансированный экономический рост, помогут искоренить общие тенденции неравномерного развития, низкие уровни покупательской способности, и увеличат капитал для инвестирования.

       А.1. Торговля и транзит
      Китай и страны Центральной Азии имеют общую историю как великие торговые нации. Их уникальное географическое месторасположение между севером и югом, востоком и западом, способствовало росту караванной торговли с юго-восточной Азией, Кореей, Японией, Индией, Персией, Европой в начале первого тысячелетия, и с Африкой в 15-ом веке. Торговля стимулировала экономическое развитие региона и внедрила основные научные и технические инновации на западе (такие как порох, магнитный компас, печатный пресс, шелк, математику, керамику). Множество дорог, пересекающих регион, стали известны под названием "Шелковый путь".
      Начиная с 16-го столетия стал происходить спад караванной торговли и основанного на ней экономического развития. 1  Новые формы транспорта, такие как авиа и ж/д перевозки грузов, создали более дешевые альтернативы дорогам, будучи менее затратными в отношении горючего, технического обслуживания, а также избавляли от обязанностей, возникавших в связи с транзитом через несколько стран.
      Удаленность от моря, малые экономические размеры, удаленность от главных рынков, а также развал Советского Союза оказали огромное отрицательное влияние на уровни торговли и транзита Центрально-Азиатских стран. Для того чтобы продемонстрировать сложность ситуации в Центральной Азии, в своем выступлении на Сессии Генеральной Ассамблеи ООН в октябре 2000 года, Постоянный Представитель Казахстана указала на то, что транспортные расходы в Центральной Азии могут достичь 60 процентов стоимости производимого импорта. 2
______________________________
1 См.веб сайт Проекта "Шелковый путь" -
[http://www.silkroadproject.org/silkroad/overview.html]

2 Выступление Ее Превосходительства г-жи М.В. Жарбуссыновой, Посла, Постоянного Представителя Республики Казакстан в Организации Объединенных Наций, Нью-Йорк, 26 октября 2000 г.
 

       Казахстан  обладает богатыми природными ресурсами, такими как нефть, уголь и природный газ, а также минералами и металлами, такими как железная руда, марганец, хромовая руда, бокситы и золото. Страна обладает значительным сельскохозяйственным потенциалом с огромными степями, в которых развивается как животноводство, так и производство зерновых. Промышленный сектор Казахстана основан на добыче и переработке природных ресурсов, и на таком относительно крупном секторе, как машиностроение, которое специализируется на производстве строительного оборудования, тракторов, сельскохозяйственной техники, а также отдельных видов продукции оборонной промышленности.
      Казахстан показал значительный прогресс в создании рыночной экономической системы. Частный сектор представлен широко во всех секторах промышленности и экономики. Страна развивается самыми высокими темпами (в среднем на 9 %) среди стран СНГ с 2000 года.
      Вступление в ВТО, а также расширение и диверсификация экспорта являются ключевыми приоритетами правительства. При своем малом внутреннем рынке и высокой зависимости от экспорта сырья, что усиливает уязвимость страны при колебаниях мировых цен на товары, интеграция торговли критически важна для Казахстана. Казахстан ищет возможности дальнейшего продвижения экспорта товаров, обладающих добавленной стоимостью, а также стремится к их диверсификации и расширению экспортной торговли. Станки и оборудование, автомобили и инструментарий составляют самую большую часть импорта Казахстана. Другими важными категориями импорта являются химическая продукция, пластик и резина, минералы и основная продукция из металла, а также продукты питания.
      Казахстан также является главной транзитной страной для Узбекистана, Кыргызстана и Таджикистана, связывая эти Центрально-Азиатские страны с их основным торговым партнером - Россией. Более того, Казахстан владеет большей частью дорожной и железнодорожной инфраструктуры в Центральной Азии.
       Кыргызстан  проводит либеральную торговую политику, являясь членом ВТО с 1998 г. Страна сильно зависит от экспорта необработанного золота (приблизительно 35 % экспорта), а также хлопка, табака, шерсти и мяса.
      Внешняя торговля была переориентирована в переходный период с рынков СНГ на рынки членов ВТО (в основном на Китай). Доля внешней торговли со странами СНГ в 1992 году составляла 80.1 %, но в 2002 она упала до 45.7 %; соответствующее увеличение доли с членами ВТО составило с 19.9 до 52.9 % в течение того же самого периода времени. Хотя нет четкой тенденции роста внешней торговли после вступления в ВТО, экспорт товаров из Кыргызстана вырос в период 2000-2002 гг. Что касается сферы, то экспорт таких услуг, как транспортные, строительные и бизнес услуги растут относительно стабильно с 1998, но импорт таких услуг, как транспортные и страховые, сократился. В результате дефицит услуг резко сузился.
      Географическое положение Кыргызстана делает его естественным связующим мостом между Европой и Азией. У республики есть потенциал стать важной транзитной страной в отношении шоссейных дорог, железной дороги и воздушного транспорта, и развитие соответствующей инфраструктуры для этих целей пойдет на пользу ее более бедным и удаленным регионам.
      Экономика  Таджикистана  была ослаблена несколькими годами гражданской войны и потерей рынков и субсидий из России. Страна владеет такими природными ресурсами, как серебро, золото, уран и вольфрам в ограниченных количествах. Промышленный сектор представлен крупным алюминиевым заводом, гидроэлектростанциями и маленькими, устаревшими заводами, работающими в основном в секторах легкой промышленности и переработки продуктов питания.
      Таджикистан уязвим в отношении колебания цен на свои основные экспортные товары - алюминий и хлопок. Более того, макроэкономическая стабильность страны сильно зависит от официальной экономической помощи.
      Несмотря на то, что были сделаны обещающие шаги в сторону либерализации экономики, перед частным сектором стоит проблема нетарифных барьеров.
       Узбекистан  является одной из двух стран мира, граничащих со странами, также не имеющими выхода к морю. Страна является вторым в мире крупнейшим экспортером хлопка, главным производителем золота и природного газа и важным в региональном масштабе производителем химикатов и машинного оборудования. Среди главных отраслей промышленности, производящих продукцию, обладающую высокой "добавленной стоимостью" - самолетостроение, автомобилестроение, производство химикатов, производство электротехнического и текстильного оборудования.
      После обретения независимости Узбекистан достиг относительно скромных результатов в рыночных реформах и его среднегодовой экономический poст составлял около 4 % с 2000 года. С целью усиления производственной базы и развития производства продуктов, заменяющих импорт, Узбекистан применил протекционистскую политику в сфере внешней торговли. До недавнего времени Узбекистан применял строгие ограничения на конвертируемость своей валюты. Барьеры, созданные для импорта, оказали скромное влияние на объем импорта Узбекистана. Большая доля импорта приходится на челночную торговлю и нелегальную трансграничную торговлю с соседними cтранами 
      Значительнoe повышение мировых цен на хлопок и золото, а также девальвация валюты в период 2002-2003 внесли вклад в активное сальдо платежного баланса Узбекистан в течение последних двух лет.
      Узбекистан имеет благоприятное географическое расположение для развития своего транзитного потенциала. Он обладает хорошо развитой дорожной и железнодорожной инфраструктурой и имеет необходимые транспортные средства и коридоры для соединения востока и запада, а также севера и юга.
      Роль  Китая  в регионе Великого Шелкового Пути неоспорима. Его экономика является огромной в абсолютном отношении, составляя половину экономики Азии. Вступление Китая в ВТО и его более глубокая интеграция в мировую экономическую систему представляют важные возможности и задачи для Азии в целом. 3  Китай быстро расширил свое присутствие в мировой торговле, почти утроив свою долю в мировом экспорте и увеличив более чем в два раза свою долю в мировом импорте в течение периода 1990-2002 гг., абсорбировав растущую долю экспорта из всей Азии. Благодаря повышению производительной мощности и благоприятной конкурентной ситуации, после мощного роста (22.4 %) в 2002 году, экспорт Китая вырос в 2003 году на 34.6 %. Импорт увеличился на 41 %, почти удвоив темп 2002 года, благодаря сильному внутреннему спросу, высоким ценам на нефть и более низким тарифам.
      Китай является крупнейшим в мире потребителем меди, олова, цинка, платины, стали и железной руды, и вторым в мире потребителем алюминия, свинца, никеля и золота. В настоящее время Китай является вторым в мире крупнейшим потребителем нефти, при этом спрос в стране составляет 35 % роста мирового спроса в 2003. 4  В данном отношении страны Центральной Азии стратегически важны для Китая.
      В стране отмечается бум развития частного сектора, который является основной движущей силой в экономике Китая. В 2002 году частным сектором Китая (включая предприятия, инвестируемые иностранным капиталом) было произведено около 60 % всей промышленной продукции. При этом использовались 20 % общего объема ресурсов. Сегодня в частном секторе Китая задействовано порядка 20 миллионов рабочих, а также 100 миллион крестьян. Восемь из десяти рабочих мест предлагают частные мелкие и средние предприятия.
      Экономический бум в Китае поддерживается не только его огромным населением и размером рынка, но также его сильной ориентацией на экспорт. Стремление Китая к большей диверсификации экспортных рынков, а также к выходу на новые рынки, привело к развитию ориентированной на запад внешней политики. Китай обладает потенциалом стать катализатором возрождения Центральной Азии как транзитной территории.
 
____________________________
3  Елена Иванчови, Китай, Сетапут Сутиварт-Нареупут, Мин-Жао, "Региональное влияние вступления Китая в ВТО// Под редакцией Кэти Крамм и Хоми Харе. Восточная Азия как интегратор: Повестка торговой политики для общего роста. - Вашингтон: Оксфорд Университи Пресс, Международный Банк Реконструкции и Развития /Всемирный Банк, 2004, стр. 21.
4  Азиатский Банк Развития, "Перспективы азиатского развития 2004", Нью-Йорк: Оксфорд Университи Пресс, 2004, стр. 43.
 

       Проблемы и перспективы:
      Распад Советского Союза привел к проблемам в торговле как внутри, так и за пределами Центральной Азии. Произошел разрыв торговых связей как на уровне предприятий, так по всей стране. Возникли препятствия для транзита, как на новых республиканских границах, так и внутри отдельных стран Центральной Азии на легальныx и нелегальных пропускных пунктах. Дальнейшие сложности были вызваны макроэкономической политикой в некоторых странах и вопросами безопасности в других.
      Улучшения, отмечаемые в т. н. "мягкой" торговле (политике и законодательстве), являются главным аспектом, оказывающим влияние на расходы, осуществляемые при трансграничной торговле в Центральной Азии. Конфликты, закрытие границ, многочисленные таможенные пункты, тарифные и нетарифные барьеры привели к высоким транспортным затратам наряду с непредсказуемыми конечными ценами и сроками поставки. Все это подорвало региональную торговлю и явилось серьезной помехой для развития внешней торговли и роста иностранных инвестиций. Усилия по диверсификации или содействию торговле дали разнородные результаты.
      Усиление и развитие транспорта, а также содействие пограничным вопросам возможны только посредством договоров о сотрудничестве Центрально-Азиатских стран, направленных на дальнейшую гармонизацию политики, правил и процедур, регулирующих трансграничные и транзитные потоки товаров 5 .

____________________________
5  См. Приложение с Перечнем препятствий для торговли и транзита
 
 

       А.2. Инвестиции.
      Все Центрально-Азиатские страны рассматривают ПИИ как критически важные для постоянного экономического и социального развития. Однако, попытки привлечь иностранные инвестиции в Центральную Азию в качестве ключевого регионального приоритета, были нейтрализованы неадекватным прогрессом в расширении торговли, медленной приватизацией и слабостью развития предприятий МСБ. С 2000 года, когда политическая и экономическая ситуация в большинстве стран Центральной Азии начала стабилизироваться, наблюдается усиление потоков ПИИ. Большинство из них были направлены в нефтяную промышленность, производство цветных металлов, инфраструктуру, первичную перерабатывающую промышленность и услуги. США, а также ЕС, Япония, Турция, Иран и Китай являлись крупнейшим источником ПИИ. Китай инвестировал 440 миллионов долларов в Центральную Азию с 1997 года и зарегистрировал 240 компаний.
       Казахстан  преуспел в плане привлечения ПИИ в основном благодаря своему богатству минеральными и нефтяными ресурсами, а также благодаря недавним инициативам экономических реформ, таким как Закон об иностранных инвестициях. В сентябре 2002, кредитно-рейтинговое соотношение Казахстана (по Moody) выросло до инвестиционного класса, т.е. Казахстан является первой страной СНГ, достигшей этого уровня. Однако сложности в развитии торговли и экспортных аспектов частного сектора оказали негативное влияние на его успехи в привлечении ПИИ и продвижение развития торговли.
      Экономическая либерализация позволила Казахстану привлечь ПИИ на общую сумму более 15 миллиардов долларов США в период 1992-2003, при этом уровень годовых инвестиций в страну составлял около 2-2,1 миллиардов долларов США. Природные ресурсы страны представляют основной интерес для иностранных инвесторов. Большинство ПИИ направлены на добычу нефти и металлургию и на развитие коммуникационной инфраструктуры. Промышленность и сельское хозяйство до сих пор остаются непривлекательными для иностранных инвесторов.
       В Кыргызстане  были предприняты серьезные усилия для исправления неблагоприятных тенденций, связанных с ПИИ, и перспективы развития в этом направлении хорошие. Иностранные инвестиции регулируются Законом об иностранных инвестициях, принятом в 1997 г., и  Законом  об инвестициях, принятом в марте 2003. Нет ограничений по притоку иностранных инвестиций в республику, и все сектора экономики открыты для инвестиционных проектов.
      Иностранные инвесторы могут быть единственными владельцами собственности и других материальных ценностей в Кыргызстане без создания совместных предприятий. Они имеют право на автоматическое получение виз, которые разрешают им работать и жить в Кыргызстане, и граждане некоторых стран, являющихся членами ВТО и Шенгенского Соглашения, могут въезжать в страну без виз.
      Эти и другие усилия позволили Кыргызстану привлечь ПИИ на сумму около 20 миллионов долларов США в 2003, в четыре раза больше, чем в 2002 г. С 1992 по 2003 г. Кыргызстан смог привлечь иностранные инвестиции на общую сумму 470 миллионов долларов США.
       Таджикистан  достиг значительных успехов в укреплении мира и стабильности за годы, прошедшие после гражданской войны. Он рассматривает ПИИ в качестве своего наивысшего экономического приоритета. Поскольку возможности инвестирования сдерживались препятствиями в развитии торговли, Правительство поддержало проведение экономических и банковских реформ, рассматривая их в качестве положительных шагов для привлечения международных инвестиций.
      С 1992 Таджикистан привлек ПИИ на общую сумму более 240 миллионов долларов США (2002 г. - 36 миллионов долларов США, 2003 г.- 24 миллионов долларов США). Однако повышение суммы внешнего долга в будущем может помешать Таджикистану в кредитном рейтинге, что повлечет негативные последствия для уже и так низкого уровня притока ПИИ.
       Узбекистан  богат ресурсами, и имеет самую большую численность населения среди Центрально-Азиатских стран. Он является потенциально привлекательным для иностранных инвесторов. Правительство будет поддерживать приватизацию большинства государственных объектов недвижимости в течение последующих двух лет, одновременно ускоряя рыночные реформы.
      Общая сумма ПИИ за период 1992-2003 г. составляла приблизительно 870 миллионов долларов США 6  (2002 - 58 миллионов долларов США, 2003 - 40 миллионов долларов США 7 ). Доля иностранных инвестиций, как части общих инвестиций, выросла с 19 % в 1996 до 33.7 % в 2001 г. Недавние шаги по экономической либерализации оказали положительное влияние на приток ПИИ, которые составили более 1 миллиарда долларов США, по данным на незавершенный 2004 г.
       Китай  строил свой экономический успех на привлечении ПИИ. В 2003 он привлек иностранные инвестиции на сумму более 53 миллиардов долларов США. Вступив в ВТО в 2002, он далее либерализовал свою торговлю, сократил таможенные тарифы и улучшил услуги для иностранных инвесторов. Он может предложить многое для Центральной Азии в плане опыта и процветающего частного сектора, которые активно стремятся к инвестированию в новые рынки. Китайское Правительство энергично начало региональную политику, нацеленную на стимулирование роста своих северо-западных регионов. Существуют преференциальные (предпочтительные) инвестиции и политика развития областей, расположенных вдоль Шелкового Пути (Синьцзян, Гансу, Квингхай, Шангси, Нингсия и Шанкси). 12 миллиардов долларов США будут использованы на усовершенствование железнодорожной системы в период 2001-2005 гг., а также построен трубопровод природного газа, протяженностью 4000 км, соединяющий запад с востоком. Инвестиции в западный регион выросли на 20.6 % в 2002 году, больше, чем в центральный (20 %), или восточный (16.2 %) регионы. Планы развития для Синьцзяна дают прогноз темпов годового роста в 10 % на период 2001-2005 гг. Прогнозируется рост инвестиций на 13.5 %, а внешней торговли - на 9 % ежегодно.

_____________________________ 
6 Управление глобализацией в отдельных странах переходной экономики, Нью-Йорк, Организация Объединенных Наций, 2003, стр. 12.
7 Азиатский Банк Развития, "Перспективы азиатского развития 2004", Нью-Йорк: Оксфорд Университи Пресс, 2004. стр. 270.

      Китайские компании инициировали многочисленные проекты прямых инвестиций в Центральную Азию, инвестируя в капитальную основу обмена на будущую продукцию, такую как добыча полезных ископаемых, переработка пищевых продуктов, производство стройматериалов, сборка тракторов и сельскохозяйственное развитие. При том, что масштаб капитальных инвестиций не был высоким, реализованные на сегодня проекты, включающие передачу капитала, труда и ноу-хау доказали свою успешность. С целью усиления инвестиционных возможностей были созданы совместные Комиссии на двусторонней основе между Китаем и странами Центральной Азии для улучшения торговых услуг в банковских расчетах; предоставления услуг бизнес информации; поиска возможностей для инвестирования в предприятия и технического сотрудничества.
      Развитие транспортной системы является критически важным для развития более тесных экономических отношений между Центральной Азией и Китаем, и является основным примером необходимости более целенаправленного подхода к привлечению прямых иностранных инвестиций (ПИИ) на региональной основе. Физическая инфраструктура, будучи частично построенной или спланированной, является фрагментированной и неполной для беспрепятственного потока товаров (см. Приложение ii). Сеть железных дорог нуждается в огромных инвестициях; международных дорог, пригодных для движения транспорта, мало, и требуются новые информационные технологии для того, чтобы поднять транспортную систему до максимального уровня эффективности. Многое уже было сделано для модернизации инфраструктуры, чтобы она отвечала требованиям будущего экономического роста. Однако финансирование является главным препятствием. Усиление внимания к необходимости производительной и интегрированной транспортной системы выдвинуло на первый план необходимость новых финансовых решений и Партнерства между частным и государственным сектором (ПЧГС).
      Отсутствовал эффективный механизм привлечения ПИИ в регион, или рекламы возможностей в регионе в целом. Требуются дальнейшие согласованные региональные усилия и непрерывная либерализация внутреннего рынка с целью преодоления инвестиционных барьеров.

       А.3. Туризм
      По оценкам Всемирной Туристкой Организации (ВТО) приток туристов утроится и достигнет 15 миллиардов к 2020 году. Беспрецедентная скорость и объем роста туристического продукта во всем мире приведут к сильному давлению на уникальные и хрупкие культурные места, инфраструктуру, местные ресурсы и окружающую среду. Долгосрочное видение, планирование и контролируемое развитие туристического продукта необходимы для привнесения экономической пользы от туризма в местные сообщества, сокращение бедности и защиту окружающей среды.
      Магнитное притяжение региона Шелкового Пути в особенности подходит для развития  культурного туризма,  растущего во всем мире ежегодно на 15 % за последнее десятилетие. Исторические места и традиционные искусства и ремесла предлагают богатый диверсифицированный туристический продукт. Однако это предусматривает как возможности, так и угрозу. Сохранение природы и туризм должны взаимно дополнять друг друга, чтобы они вносили вклад в финансовый и социальный прогресс страны и были устойчивыми. Государственный и частный сектора должны работать вместе с местными общинами для достижения этого. ВТО использует четыре принципа достижения баланса между экономическим развитием через туризм, и сохранением культурного наследия: политика культурного туризма должна быть увязана с деятельностью, предполагающей сохранение наследия; приоритет принадлежит сохранению наследия; партнерство между частным и государственным сектором (ПЧГС) укрепляется с целью передачи высоких технических навыков и обучения туризму для извлечения пользы от него местными сообществами; требуется наличие заинтересованности со стороны гражданского общества в культурном туризме.
      Необходимо, чтобы страны Шелкового Пути смогли диверсифицировать свою продукцию в долгосрочном периоде. Регион Шелкового Пути имеет огромный потенциал как регион для развития  экотуризма . Малые предприятия представляют основу сектора экотуризма при этом большинство операторов экотуризма, предоставляют специализированные услуги малым группам или отдельным лицам. Экотуризм усиливает экологическую и социальную устойчивость посредством: сохранения, участия сообщества, интерпретации, обучения и управления окружающей средой. Сотрудничество с другими партнерами, такими как: национальные исследовательские или научные институты, международные партнеры или местные общинные туристические проекты, помогает поднять уровень информации и качества продукта. Экономическая устойчивость посредством хорошо изученного и управляемого маркетинга является ключевым элементом экотуризма. Было предпринято много положительных шагов, но в некоторых странах до сих пор существуют государственное регулирование, лимитирующее туризм.
      Расходы на туризм в  Казахстане  достигли 621 миллиона долларов США в 2002 году, что составило 50 % роста по сравнению с общими расходами в 1998 году. Приток туристов из региона Восточной Азии и Тихого океана вырос на 23 % по сравнению с 2001 г. Численность китайских туристов выросла на 17 %. Казахстан принял " Закон о туристской  деятельности в Республике Казахстан" в 2001 г. Закон установил нормативно-правовую основу для развития экотуризма и принял систему лицензирования. Была разработана программа сертифицирования. Государственное регулирование в сфере туризма осуществляется Министерством индустрии и торговли Казахстана, а также местными уполномоченными территориальными органами. При Правительстве Республики Казахстан действует Координационный Совет.
      Туризм растет на 10-15 % ежегодно в  Кыргызстане.  Поступления от туризма выросли в четыре раза с 1998, и составили в целом 36 миллионов долларов США в 2002 году. Большинство туристов прибывают из Европы (63 % от всего рынка туристов), а туризм из Китая в Кыргызстан вырос на 43 % между 2001-2002 гг., составив при этом 5 % от всей рыночной доли. Однако инфраструктура плохо развита и, несмотря на то, что инвестиционный климат относительно привлекателен для иностранных инвесторов, инвестиции в сектор туризма были медленными в связи с долгосрочным характером развития данного сектора. Отсутствуют положения, благоприятствующие развитию ответственного экотуризма в Кыргызстане.
      Туризм в  Таджикистане  только зарождается, но растет стабильно от 3.190 в 1998 до 5.200 в 2002. Девственные регионы с их природной красотой, такие как Памир, предлагают огромный потенциал для развития приключенческого и экотуризма, и есть планы открыть международную гостиницу в 2006 г.
      Исторические достопримечательности  Узбекистана,  такие как Бухара, Самарканд и Хива символизируют древнюю славу Шелкового Пути. В то время как расходы на туризм в Узбекистане снизились со 167 миллионов долларов США в 1998 до 68 миллионов долларов США в 2002 в связи с опасениями в плане безопасности в регионе, страна обладает богатым потенциалом для будущего развития. Туристы из стран Восточной Азии и бассейна Тихого Океана составили 58.8 % рыночной доли в 2002 г. Узбекистан работает над созданием рынка туристических услуг и законодательной основы для развития туризма. Государственные компании были преобразованы в акционерные общества, совместные частные предприятия. Были упрощены процедуры для сферы туризма для стран ЕС, США и Японии, и изыскиваются пути привлечения ПИИ в сектор туризма для помощи в строительстве гостиниц малого и среднего размера.
      Согласно прогнозам,  Китай  станет самой главной страной туризма к 2020 г., привлекая ежегодно 100 миллионов туристов. Количество китайских туристов, направляющихся на отдых за границу, выросло на 1 миллион с 1998 г., составив в целом 12,13 миллиона к 2001 г. Прогнозируется, что данная цифра возрастет до 100 миллионов к 2020 г. Туризм рассматривается как краеугольный камень китайской экономики и согласно данным Всемирного Совета по Путешествиям и Туризму (ВСПТ), ожидается, что сектор туризма генерирует 183,6 миллиарда долларов США в 2004 г. В 2003-2004 гг. произошел рост занятости в данном секторе на 21,3 %, что составляет 1,9 % общего процента занятости в данной стране. Имеются регулярные рейсы авиалиний, и строится все больше дорог, соединяющих китайские города с городами в Центральной Азии, повышая возможности проведения туристических маршрутов в различные страны, расположенные вдоль Шелкового Пути.
      Самаркандская Декларация от 1994 г. объединила страны Шелкового Пути под одним лозунгом для развития и продвижения существующей концепции. Неуклонно улучшается транспортная инфраструктура. Аэропорты Узбекистана в Самарканде, Бухаре и Ургенче имеют мощности международного уровня. Аэропорты в Ташкенте, Бишкеке и Алма-Ате были серьезно модернизированы. Однако продолжают оставаться серьезные вопросы, которые должны быть решены для того, чтобы туризм вносил вклад в развитие экономики и общества в целом.

       Препятствия, стоящие на пути развития туризма :
      - Многочисленные барьеры для беспрепятственного трансграничного передвижения туристов делают фактически невозможным посещение многих стран назначения, включенных в маршруты вдоль Шелкового Пути.
      - Согласно Всемирной Торговой Организации, соблюдение установленных норм и правил (формальностей) во время туристических поездок могут стать самым серьезным и значительным препятствием для роста путешествий и туризма вдоль Шелкового Пути.
      - Закостенелые визовые режимы и процедуры обременительны и времяемки, а затраты высокие. В то время как некоторые могут рассматривать визовый вопрос, как вопрос, не подлежащий переговорам, послабление определенных визовых вопросов может оказать очень благоприятное влияние на экономику.
      - Необходимо улучшить доступ в страны Шелкового Пути и между ними. В особенности важен доступ для основных рынков туризма, т.е. из Японии, Западной Европы и Северной Америки. В страны Центральной Азии нелегко добраться по шоссейным или железным дорогам, частота авиа рейсов низкая при малом объеме пассажиров. Вызывает опасения безопасность. Ограничено наличие качественных мест для проживания.
      - Многие страны Шелкового Пути предпринимают определенные меры плановой экономики в отношении сектора туризма. Лицензии и нормативно-законодательные режимы предоставляют мало возможностей для облегчения рыночного доступа для туристических предприятий из других стран Шелкового Пути. Есть необходимость в том, чтобы правительства приняли политику и стратегии, основанные на либерализации торговли, совместных предприятиях туризма и облегчении налогового режима для операторов стран Шелкового Пути.
      - Необходимо развивать потенциал продукции Шелкового Пути. Это включает: подготовку инвентаризации туристических ресурсов; развитие продукции туризма, предполагающей посещение нескольких стран/мест; развитие искусств и ремесел с целью сохранения богатого культурного наследия Шелкового Пути; формулировку и реализацию совместного маркетинга, и продвижение стратегий и программ; улучшение имиджа Шелкового Пути; создание логотипа (эмблемы) туристического продукта Шелкового Пути под общим лозунгом.

       Донорская и партнерская поддержка экономического 
       сотрудничества в регионе Шелкового Пути

      Несколько многосторонних и двусторонних доноров признали важность регионального экономического сотрудничества в странах Центральной Азии. Координация с целью предотвращения дублирования и создание положительной синергии являются критически важными для долгосрочного развития вопросов регионального экономического сотрудничества.
       Азиатский Банк Развития (АБР)  сыграл ведущую роль в региональном сотрудничестве в Центральной Азии. АБР осуществляет свою деятельность в четырех направлениях: 1) мобилизация ресурсов в транспорте, содействие развитию энергетики и торговли; 2) укрепление общих институциональных основ; 3) продвижение и поддержка экономического сотрудничества среди стран Центральной Азии, Афганистана и Южной Азии; 4) усиление координации доноров.
       Программа АБР Центрально-Азиатского Регионального   Экономического Сотрудничества (ЦАРЭС)  была начата АБР в 1997 г. Основной задачей программы ЦАРЭС является содействие экономическому росту и повышению жизненного уровня в регионе Центральной Азии посредством поддержки экономического сотрудничества. Действенными стратегиями Программы являются финансирование инфраструктурных проектов и улучшение политики содействия трансграничному сотрудничеству в сферах транспорта, торговли и энергетики, а также продвижение реформ политики, направленных на устранение трансграничных барьеров для передвижения товаров и людей.
      В 2002 г. АБР утвердил кредиты на сумму 115 миллионов долларов США для двух инвестиционных проектов в секторах энергетики и содействии торговле. Это предполагает софинансирование дорожного проекта ЕБРР в Казахстане, Таджикистане и Кыргызстане. 10 миллионов долларов США были утверждены на Региональное исследование транспортного сектора и на поддержку транспортных коридоров из Центральной Азии в Южную Азию и Иран. АБР участвовал в реформе системы таможенных пошлин посредством поддержки Таможенного Координационного Комитета (ТКК). В сфере укрепления донорской координации АБР организует ежегодную конференцию по Центральной Азии на уровне министров.
       ЕС (ТАСИС):  Проекты национального масштаба направлены на развитие предприятий МСБ в определенных странах и секторах. Важные вопросы по поддержке развития торговли, были охвачены кыргызстанским проектом по МСБ, включавшим анализ трансграничной торговли с Казахстаном и Китаем, инициировавшим создание ассоциации экспортеров. Недавно начата программа, направленная на улучшение кыргызско-китайской трансграничной торговли.
      Программы технической помощи  ЮСАИД  по усилению торгового потенциала (ТСВ) предназначены для оказания помощи странам с переходной экономикой для их интеграции в глобальную экономику. Стратегии включают оказание помощи в торговых переговорах; реализации торговых соглашений, в развитии экономического реагирования на торговые возможности.
      Региональные программы технической помощи: Проект Развития Предпринимательства (ПРП) направлен на развитие МСБ; проект помог создать центры развития предпринимательства (ЦРП) в странах Центральной Азии. Проект торговли и инвестиций (ПТИ) направлен на решение вопросов развития торговли в регионе.
       Программа ЕС по Содействию Управлению Границами в Центральной Азии (ПСУГЦА - ВОМСА)  сыграла ведущую роль в оказании помощи пяти странам Центральной Азии по улучшению эффективности пограничного управления. ПСУГЦА осознает, что прямая помощь пограничным пунктам является лишь одним из многих компонентов, необходимых для модернизации управления на границе. Мероприятия по оказанию помощи, если они разработаны в изоляции от более широких вопросов (таких, как помощь в вопросах права и законодательства, организационной структуры, человеческих ресурсов, коррупции, нестабильности в пограничном регионе, донорской помощи), не имеют перспектив и не эффективны в краткосрочном и долгосрочном аспектах.
       Сеть учреждений, занимающихся разработкой экономической политики (EPIN)  является региональным проектом, направленным на усиление аналитического, консультативного и административного потенциала в учреждениях, занимающихся разработкой экономической политики в странах с низкими доходами региона РБЭС, с особой направленностью на Центральную Азию. Целью является повышение доверия к независимым участникам национальных дебатов по вопросам экономической и социальной политики. Это достигается посредством установления связей между учреждениями, занимающимися вопросами экономической политики в данных странах, и подобными же учреждениями в новых странах ЕС (в частности Центральной Европы), исследования и исследователи которых имеют опыт в сфере политики и практический опыт, полезный в решении проблем переходного периода.
       Международный центр торговли (МЦТ) ЮНКТАД/ВТО.  В 2002 г. МЦТ запустил региональный проект содействия торговле в Центральной Азии, финансируемый Правительством Швейцарии (SECO). В 2003 году проект был разделен на четыре национальных проекта для Казахстана, Кыргызстана, Таджикистана и Узбекистана. Национальные проекты охватят сферы, относящиеся к развитию стратегий национальной торговли, рыночного анализа, вопросам ВТО, государственных закупок и торговой информации.
       Японское Правительство  предоставляет кредиты ODA (концессионные кредиты на официальную помощь для развития) сектору торговли и наращиванию потенциала в странах Центральной Азии.
      Проект "Развитие культурного и экологического туризма в горных регионах Центральной Азии и на Гималаях", финансируемого  Норвежским Правительством/ЮНЕСКО,  охватывает регионы внутри Кыргызстана, Таджикистана и Казахстана.
       ПРООН
       ПРООН  является единственной многосторонней организацией, которая, благодаря своему положению, способна содействовать внутри региональному диалогу посредством обеспечения участия Китая в вопросах регионального экономического сотрудничества со странами Центральной Азии. Организация обладает богатым опытом поддержки регионального сотрудничества в регионе Центральной Азии и, посредством ПРРШПI - между регионом и Китаем. ПРООН имеет сильное институциональное присутствие в странах, расположенных на Шелковом Пути и осуществляет координирующую роль в системе агентств ООН, что поможет в ее координации подобной много- и двусторонней донорской деятельности. Присутствие ПРООН в Фазе I рассматривалось членами правительств в качестве важного катализатора для более тесного экономического сотрудничества.
       Программа Развития Региона Шелкового Пути (ПРРШП-I): Усиление   Потенциала для Регионального Сотрудничества и Развития   (2000-2002). ПРРШП-I  создала основы для развития регионального сотрудничества посредством: создания Национальных Координационных Механизмов (НКМ) в странах-членах (Китае, Казахстане, Кыргызстане, Таджикистане); диалога во время проведения рабочих семинаров и деятельности по совместному обучению; двух совместных исследований и создания сети Центров МЦТ (в Таджикистане и Кыргызстане). Программа оказала содействие деятельности на практическом, рабочем уровне с рекомендациями, включенными в программы стран-членов, такими как: прояснение вопросов таможенной статистики, включая вопросы трансграничной торговли для Китая; внесение изменений в Закон об иностранных инвестициях в Казахстане; стимулы для изменения Закона об иностранных инвестициях в Кыргызстане; возобновление планирования по вопросам дороги из Таджикистана в Кыргызстан, а также разработка проекта Закона об особых экономических зонах и инициация Закона об иностранных инвестициях. Оценочная миссия пришла к выводу о том, что далеко идущий план, "генерирующий идеи", внес вклад в развитие проекта, как важного форума регионального сотрудничества, который с энтузиазмом был поддержан правительствами стран-членов. Рекомендации по последующей работе включали: улучшение ситуации, связанной с реализацией на основе ряда конкретных мероприятий; создание национальных подразделений среднего уровня для выполнения ими ежедневной работы по реализации проектной деятельности; и улучшение реализации на национальном уровне.
      РПШП будет осуществляться одновременно с проектом ПРООН "Усиление потенциала Китая и развитие человеческих ресурсов в провинциях, расположенных вдоль Нового Китайского Шелкового Пути (Фаза II). Целью проекта является поддержка экономического развития региона Китайского Нового Шелкового Пути (НШП). Это будет достигаться посредством усиления местного потенциала и поддержки реформы национальной политики для создания поддерживающей среды для торговли и инвестиций в регион. Проект также включает технико-экономическое обоснование создания трансграничной экономической зоны, а также план работы, что окажет поддержку в сотрудничестве между Китаем и странами Центральной Азии на уровне принятия политических решений, направленных на улучшение региональной торговли и транспорта. Форум мэров внесет вклад в поддержку компонента туризма посредством согласования дорожной карты по устойчивому туризму в регионе Нового Шелкового Пути (НШК).
       Стратегия ПРООН по Центральной Азии на период 2003-2005 гг.  нацелена на систематизацию инициатив на национальном и региональном уровне для поддержки экономических реформ и демократического управления на основе координации с другими донорами, работающими в данном направлении.
 
 

       Б. СТРАТЕГИЯ
      РПШП будет содействовать повышению уровня заинтересованности в самостоятельной деятельности на национальном уровне по достижению проектных задач. Он будет работать на самом высоком уровне для достижения политических результатов на основе тесного сотрудничества с Шанхайской Организацией по Сотрудничеству (ШОС) и правительствами стран-членов. Он будет стремиться создавать основы для развития институционального потенциала, одновременно оказывая широкую поддержку устойчивым экономическим связям между странами Центральной Азии и Китаем.
      Усиление регионального сотрудничества между Китаем и Центральной Азией потребует согласованных усилий в долгосрочном периоде. РПШП должен рассматриваться в качестве стратегически важного начала, стремящегося к тому, чтобы дополнительные источники помощи и финансирования способствовали достижению общей цели. Основной целью руководителей проекта будет  мобилизация ресурсов  для поддержки мероприятий в рамках проекта.
      РПШП будет способствовать реализации поддерживающих  национальных программ,  соответствующих проектным задачам, и трем целевым направлениям. Более эффективное экономическое сотрудничество во всем регионе будет иметь положительное воздействие в долгосрочной перспективе, проект также изучит возможности и пути расширения своего географического охвата.
      Проект будет последовательно уточнять конкретные цели, которые могут внести реальный вклад в улучшение климата экономического сотрудничества в регионе Шелкового Пути, и акцентировать внимание на их реализации. Он будет направлен на достижение конкретных результатов в трех взаимосвязанных направлениях: торговле и транзите, инвестициях и туризме.

       Б.1. Торговля и транзит
      Проект будет основан на двустороннем подходе к вопросам торговли и транзита. Он будет способствовать разработке  благоприятной политики и правовой среды  для принятия решений по вопросам торговли и транзита в регионе Шелкового Пути; и он будет способствовать более  широкому участию частного сектора  в сфере торговли и транзита в регионе.
      Через рабочие группы ШОС по торговле, транспорту и транзиту проект будет работать в следующих направлениях: анализ политики и оценка нормативно-правовой базы (включая статус/узкие места страны в отношении TTFA/TTA); обучение, рабочие семинары и круглые столы для разработчиков политики и должностных лиц из правительства, нацеленных на эффективный диалог по вопросам торговли и транзита, определения узких мест и приоритетных направлений.
      Национальные команды сформируют рабочие группы для разработки ключевого анализа политики и рекомендаций по вопросам торговли и транзита с упором на определении достижимых целей, на основе детальных и управляемых планов работы.
      Эти отчеты сформируют основу для проекта  Плана Мероприятий,  который будет передан для анализа Рабочему Комитету и ШОС и будет использоваться для достижения консенсуса по национальным и региональным вопросам. После анализа и обзора проект Плана Мероприятий будет представлен ШОС и национальным правительствам для его утверждения.
      По данному компоненту работа будет осуществляться в тесном сотрудничестве с Программой АБР ЦАРЭС. Там где вопросы содействия торговле будут перекликаться с вопросами управления границами, будем обращаться за конкретной помощью в организации ряда круглых столов, семинаров и тренингов (в особенности по торговле, транзиту, обучении офицеров - пограничников и сотрудников таможни) к ПСУГЦА - ВОМСА (Программе содействия управлению границами в Центральной Азии).
      Проект будет стремиться способствовать более активному  участию частного сектора,  в особенности МСБ, в продвижении торговли и транзита в регионе. Экономика всех центрально-азиатских стран характеризуется большим участием частного сектора, доля МСБ неуклонно растет в каждой стране. Новые инициативы внутри ШОС по включению экономических вопросов в повестку дня саммита ШОС (с особым акцентом на укреплении экономических отношений среди стран-членов ШОС), создают прочную основу для диалога между правительством и бизнесом, государственным и частным секторами (ГЧС), что крайне важно для успеха мер, направленных на продвижение и содействие торговле. Плодотворный диалог между представителями государственного и частного секторов и лицами, разрабатывающими политику, поможет в определении потребностей рынка, улучшит прозрачность и информационные потоки.
      Проект окажет поддержку  Совету ШОС по Предпринимательству,  что создаст необходимую основу для согласованных усилий по продвижению и содействию региональной торговле и транзиту. Во время начальной фазы руководители проекта будут работать в тесном сотрудничестве с ШОС по выявлению путей улучшения и поддержки деятельности, а также в разработке проекта рекомендаций. Национальные команды будут работать над определением вопросов торговли/транзита, связанных с поддержкой делового развития во всем регионе.
      Проект будет работать в сотрудничестве с Советом ШОС по предпринимательству по таким направлениям, как, например, инициирование  программ усиления потенциала,  таких как: тренинги и рабочие семинары по торговле и транзиту для предприятий; усиление потенциала предприятий торговли и государственных учреждений, ответственных за содействие торговле и транзиту; инициирование проектов по развитию торговли и предпринимательства для предприятий, ориентированных на экспорт.
      Для того чтобы сделать бизнес более эффективным на региональном уровне, проект окажет помощь Совету ШОС по предпринимательству в составлении реестра национальных организаций, ассоциаций и торговых палат в странах-участницах РПШП, а также в создании сети по всему региону. Он также поможет укрепить сеть поддержки региональной торговли посредством создания сетей  профессиональных бизнес ассоциаций.
      Данный компонент внесет вклад в Инвестиционный Форум Шелкового Пути посредством поддержки вопросов развития торговли и бизнеса, а также укрепления связей между представителями частного сектора на региональном уровне.
       Торговая информация  является ключевым элементом, позволяющим компаниям эффективно конкурировать на международном рынке. Предприниматели продолжают испытывать затруднения с выявлением и получением достоверной информации. Проект будет поддерживать улучшение коммуникационных и информационных услуг, как средств дальнейшего продвижения торговли и транзита в регионе Шелкового Пути на национальном уровне и даст оценку возможности создания гармоничных центров ИКТ, а также региональных и межрегиональных сетей, способствующих потоку информации, знаний и опыта.
       АБР, ЮНКТАД/ВТО и другие авторитетные международные агентства   (МТК, ЮСАИД)  будут рассматриваться в качестве партнеров по реализации данного компонента.
 
 

       Б.2. Инвестиции
      Проект будет стимулировать и поощрять партнерство между государственным и частным секторами (ГЧС) по вопросам инвестирования в регионе через организацию  Инвестиционного Форума Шелкового Пути.
      Форум, который будет проводиться ежегодно или 2 раз в год, будет работать на привлечение международных и региональных инвестиций. Для того, чтобы оказать максимальный вклад, проект может отобрать приоритетные сферы для продвижения в них ПИИ, например: инфраструктуру, туризм и строительство гостиниц. Инвестиционный Форум будет проводиться на ротационной основе в различных городах Шелкового Пути в зависимости от решения Руководящего Комитета.
      Рабочие семинары по развитию региональной торговли будут проводиться в сотрудничестве с Советом ШОС по предпринимательству, а также с Инвестиционным Форумом Шелкового Пути. С целью улучшения синергии, первая встреча будет скоординирована с созывом ежегодного заседания Совета ЮНКТАД по предпринимательству.
      Что касается перспектив проекта, внимание будет сконцентрировано на достижении реального прогресса в отношении числа подписанных инвестиционных проектов и консолидации сил международных и всего региона для того, чтобы вместе осуществлять будущее планирование, ориентированное на инвестициях.
       ЮНКТАД  подготовит стратегический анализ-обзор региона на основе уже проведенных исследований по инвестиционному климату в регионе, предложит конкретные рекомендации по сокращению барьеров для повышения уровней ПИИ. Эта работа будет представлена сначала Руководящему Комитету и ШОС.
      В качестве подготовительных шагов к проведению Форума национальными командами будут созданы совместные группы специалистов и бизнесменов для формулирования предложений по инвестиционным проектам и привлечению ПИИ под эгидой Форума. Рабочие группы могут, например, работать по: гармонизации законодательства об иностранных инвестициях, разработке стимулов для инвестиций на региональной основе, возможностям зон свободной торговли вдоль Шелкового Пути (уже обсуждается в ШОС), а также по конкретным инвестиционным проектам и потенциальным партнерам по всему региону.
      С целью повышения интереса заинтересованных сторон в проведении Форума, местные администрации и должностные лица областного уровня будут приглашены для обсуждения предложений, связанных с проведением форума у них. Они будут также обсуждать методы обеспечения более широкого участия частного сектора, детали предлагаемой поддержки со стороны руководства местного и национального уровня, возможности максимально увеличить региональное участие и т.д. Будут рассмотрены конкретные проекты в ключевых сферах, относящихся к данному проекту, а также помощь, предоставленная для разработки предложений, которые бы соответствовали стандартам, требуемым инвесторами.
      ЮНКТАД будет вести данный компонент, предоставляя консультации (советы) по требуемому вкладу от сторон, он также предложит рекомендации и экспертизу в отношении вопросов логистики проведения Форума и, наряду с командой управления и национальными командами, будет участвовать в общем руководстве и управлении Форумом и подготовке соответствующей документации.

       Б.3. Туризм
      Проект будет способствовать достижению политической заинтересованности в составлении реальных задач для развития устойчивого туризма в регионе Шелкового Пути, а также национальных/местных стратегий для их достижения. Особое внимание будет уделено развитию культурного и экотуризма, обладающего добавленной стоимостью. Будут приняты различные подходы для решения разнообразных задач, стоящих перед странами-участницами РПШП, с учетом уникального характера природной среды и культуры каждой из них.
      В течение первых трех месяцев проект окажет поддержку Всемирной Туристкой Организации (ВТО), подготовит на основе существующих исследований  инвентаризацию  и оценку первичных ресурсов туризма в регионе Шелкового Пути, обращая особое внимание на культурные, природные, археологические, религиозные, созданные людьми, а также представляющие конкретный интерес ресурсы туризма, включая экотуризм.
      Национальные команды, состоящие из представителей правительств и местных ведомств, при помощи команды руководителей проекта и специалистов-экспертов по туризму разработают детальные  стратегии и конкретные цели  развития туризма, включая: рост числа туристов в год; количество/тип организаций частного сектора, которым будет дано право на осуществление туристической деятельности; детальные планы развития культурного и экологического туризма, включая законодательство в поддержку развития культурного и экологического туризма; планы маркетинга национальной и региональной продукции; разработку будущих стратегий развития культурного и экологического туризма. Акцент будет делаться на реалистичности целей и управляемости способов продвижения устойчивого туризма.
      Хорошо сохранившиеся памятники древней архитектуры, искусства и ремесла могут помочь заработать твердую валюту и создать рабочие места, а также возродить и сохранить традиционные навыки. Внимание будет уделяться поощрению и продвижению традиционных навыков и технологий, обеспечению максимальной занятости местного населения и производству качественных предметов искусства, ремесел и туристической продукции в регионе Шелкового Пути.
      Посредством РПШП, ПРООН и Всемирная Туристкая Организация учредят схему наград для "городов Шелкового Пути". Будут установлены прозрачные критерии для устойчивого туризма и механизмы определения 8-10 городов, расположенных вдоль Шелкового Пути. Предложенное звание  "Город Шелкового Пути" ООН  будет присуждаться тем городам, которые будут лучшими в долгосрочном планировании защиты культурных ценностей, стандартов гостиниц для размещения туристов, сохраняя при этом уникальную красоту конкретных мест, при этом особое внимание будут уделять индустрии услуг, участию частного сектора и т.д.
      ПРООН и Всемирная Туристкая Организация разработают критерии оценки для конкурса. Они будут привлекать знания и опыт выдающихся представителей общества - ученых, активных специалистов-представителей частного сектора, экспертов по искусству и ремеслам и представителей местной и международной индустрии туризма. На всех этапах будет поощряться участие частного сектора в данном процессе. Города Шелкового Пути, объявленные таковыми ООН, будут рекламироваться на стендах Шелкового Пути Всемирной Туристкой Организации на международных ярмарках, таких как: IТВ-Берлин, WTM-Лондон, FITUR, Мадрид и Туристическом Форуме Шелкового Пути в Японии. Это будет уникальной возможностью для покупателей и реализаторов туристической продукции Шелкового Пути.
      Будут также исследованы возможности собрать вместе города Шелкового Пути под единым лозунгом для продвижения в регионе туристических ярмарок Шелкового Пути и т.д.
      Команда руководства РПШП и Руководящий Комитет будут активно работать в отношении смешанной возможностей создания системы  многократной въездной визы в регионе Шелкового пути  с целью поддержки туризма в странах Шелкового Пути. Это будет основано на рекомендациях Международной Организации Туризма от 2001 года "Исследования по улучшению визовой системы в странах Шелкового Пути". Страны-участницы должны регулярно обновлять визовую информацию на региональном вебсайте Шелкового Пути.
       Всемирная Туристкая Организация  окажет помощь посредством: подготовки к инвентаризации туристических ресурсов и презентации выводов для РК/ШОС; подготовки, наряду с ПРООН, национальных команд и РК критериев присуждения звания Города Великого Шелкового Пути, предложенного ПРООН, в вопросах рекламы и церемонии вручения этой награды, поддержки национальных рабочих групп по разработке реальных обязательств и целей устойчивого развития эко- и культурного туризма и консолидации этих целей в национальные и региональные планы для их утверждения.
       Создание партнерства:  Сложный политический и институциональный контекст, окружающий экономическое сотрудничество между странами Центральной Азии и Китаем, требует заинтересованности на высоком уровне со стороны правительств. Шанхайская Организация Сотрудничества (ШОС) является высшим политическим органом, занимающимся вопросами безопасности и экономического сотрудничества между странами-членами: Казахстаном, Узбекистаном, Таджикистаном, Туркменистаном, Кыргызстаном, Китаем (и Россией). Меморандум ШОС от 2001 г. призывает к созданию благоприятной среды для торговли и инвестиций посредством содействия торговле и инвестициям; обеспечения правовых, экономических, организационных условий по транспорту и транзиту; создания инфраструктуры пропускных постов; гармонизации стандартов продукции и технологий; расширения обмена нормативной и правовой информацией; также обсуждается вопрос создания зоны свободной торговли.
      Постоянно действующий Секретариат ШОС в Пекине, созданный в 2004 г. придает важное значение и акцентирует внимание на вопросах регионального экономического сотрудничества и предоставляет механизм, посредством которого РПШП может убирать конкретные препятствия (узкие места) на самом высоком политическом уровне. РПШП будет стремиться создать крепкое рабочее партнерство с ШОС с целью поддержки достижения проектных задач. Проекты решений будут включены в повестку дня ШОС для рассмотрения на высоком уровне. (В то время как Российская Федерация не включена в рамки данного проекта, предполагается, что ее информированность через ШОС о деятельности РПШП еще больше усилит региональное сотрудничество).
      В течение начальной фазы, руководство проекта будет работать в тесном сотрудничестве с ШОС по определению лучшей модальности сотрудничества с ними и другими партнерами.
      ШОС организует ежегодный саммит и встречи на уровне Премьер-министров. Проект будет стремиться использовать политический механизм ШОС по созыву встреч с целью продвижения достижения задач проекта и будет поддерживать тесные и регулярные контакты с должностными лицами, работающими по вопросам экономического сотрудничества. Там, где это возможно, и с целью усиления профиля РПШП на политическом уровне, встречи Руководящего Комитета могут быть организованы в рамках мероприятий ШОС.
       Семинары по расширению клиентуры  будут стремиться опираться на усиление информированности о проекте и распространять знания о задачах проекта среди многочисленных представителей  гражданского общества  - среди специалистов, экспертов, советников правительств, исполнительных лиц частного сектора, представителей искусства, ремесел и культурных ассоциаций, торговых палат и бизнес ассоциаций, академических мозговых центров и т.д.
      Проект также будет способствовать укреплению связей между местными и областными государственными должностными лицами, такими как мэры и местные губернаторы, посредством проведения проектной деятельности по региону, и добиваться их поддержки посредством проведения  Форума мэров городов Шелкового Пути  и других мероприятий. Расписание встреч, сфера интересов и приглашаемые лица будут предлагаться национальными руководителями проекта, при поддержке ГТС, они должны будут утверждаться Руководящим Комитетом. Все это будет организовываться и поддерживаться таким образом, чтобы являться частью национального вклада в проект.
      Вся проектная деятельность будет нацелена на обеспечение адекватного  гендерного баланса  и усиление роли женщин в мероприятиях в регионе. Будет проведена оценка последствий инициированной деятельности с гендерной точки зрения.
       Эдвокаси и связь с общественностью (коммуникация)
      РТШП обладает потенциалом оказывать влияние на широкий диапазон игроков из нескольких стран. С целью достижения максимального воздействия и усиления устойчивости проектных целей, главную часть проектной стратегии будут составлять эдвокаси и коммуникация.
      В течение начальной фазы национальные команды при поддержке руководства, разработают детальные стратегии по эдвокаси и маркетингу странах-членах и по всему региону. С целью достижения широкой поддержки программы будут определены местные партнеры из средств массовой информации, частного сектора, а также будущие потенциальные доноры проекта.
      Национальные маркетинговые стратегии сформируют основу для региональной стратегии эдвокаси и коммуникации РПШП, которая будет использована для решения вопросов маркетинга РПШП и его целей, а также создания сети партнеров проекта в странах-участницах РПШП. Постоянно, в ходе реализации проекта будет усиливаться поддержка достижения целей, а также участие в проекте, со стороны, например, частного сектора, средств массовой информации, международных организаций, агентств системы ООН, НПО и других заинтересованных участников.

Часть II. РЕЗУЛЬТАТЫ ПРОЕКТА и СТРУКТУРА РЕСУРСОВ

       РЕГИОНАЛЬНАЯ ПРОГРАММА ШЕЛКОВЫЙ ПУТЬ (РПШП):  Усиление потенциала регионального сотрудничества и развития на 2004-2006 гг. Ожидаемые результаты (согласно тому, как это изложено в структуре региональной схемы стратегических результатов): усиление регионального и субрегионального экономического и политического сотрудничества.

Постав-
ленная цель 		Ожидаемые
результаты 		Индикативная
деятельность
2005-2006  		Вклады
в US$ 		Партнер-
ские
органи-
зации

Цель 1.
Улучшение
полити-
ческой и
правовой
среды для
торговли
и тран-
зита в
регионе
Шелкового
Пути

l.i. При помощи Рабочих групп ШОС по тор-
говле, транс-
порту и транзиту будет проведен анализ политики и будут подготов-
лены реко-
мендации по вопросам политики (включая углублен-
ный отчет о статусе,
узких местах,
а также рекоменда-
ции по TTFA/TTA) для рас-
простране-
ния и принятия ШОС и националь-
ными пра-
витель-
ствами подготов-
лены доку-
менты по эконо-
мической политике в области торговли, транспорта и транзита

Круглые столы на региональ-
ном уровне
для нацио-
нальных представи-
телей РГ ШОС по торговле, транспорту и транзиту
для обсуж-
дения отчетов ПРООН по торговле и транзиту

l.i.1. Начальная фаза: наем ГТС и команды управления проектом для разработки плана работы совместно с партнерами

Команда
руково-
дителей.
(2 года)

СТА (Пекин) -
360 000 Менеджер Программы (Пекин) -
80 000 Поездки команды руково-
дителей - 40 000 Оборудо-
вание - 20 000 Менеджер Программы (Ташкент) - 80 000

Суб-
контракты 
с регио-
нальными исслед. институ-
тами - 15 000 Междунар. эксперты -
15 000
Руковод. Комитет I -
10 000
Круглый стол -
10 000 Рабочие группы по торговле, транс-
порту и транзиту, включая затраты на коман-
дировки нац. предста-
вителей и членов РГ -
10 000

АБР (Про-
грамма CAREC)

UNESCAP (TTFA/
TTA)

Сеть исследо-
вательских
инсти-
тутов EPIN

(ВТО/ UNCTAD)

l.i.2. Рабочие семинары/круглые столы под руководством рабочих групп (РГ)ШОС по торговле,
транспорту и транзиту для выявления препятствий и приоритетных направлений деятельности

l.i.3. Нац. Команды формируют рабочие группы для подготовки материалов по ключевому анализу политики и рекомендациями с целью определения достижимых задач и подготовки планов работы

1.i.4. Отчеты по вопросам содействия торговле и транзиту (барьеры, узкие места, двустор./
многосторонние договоры и т.д.)
в регионе Шелкового Пути, а также ключевые рекомен-
дации для их
включения в проект плана действий для распространения и анализа

1.i.5. Определить последующие действия

1.i.6. Анализ Плана Работы рабочими
группами ШОС по торговле, транспорту и
транзиту и нац. правительствами; достижение консенсус относительно мероприятий

1.i.7. Передача консолидированных рекомендаций и Плана Работы координационному заседанию ШОС для их утверждения ШОС и национальными правительствами

Цель 2. Плодо-
творный диалог между государ-
ственным и частным
секто-
рами; повы-
силась роль частного сектора в про-
движении и содей-
ствии торговле и тран-
зиту

2.i. Поддержка институ-
циональныхмеханизмов в рамках ШОС,
Совета ШОС
по Пред-
прини-
мательству
целях
поддержки парт-
нерства между государст-
венным и частным секторами, а также улучшения региональ-
ных бизнес
сетей

2.i.l. Формирование РГ при ШОС для определения ключевых сфер поддержки Совета ШОС по Предприни-
мательству

Запуск проекта -
10,000 РГ (включая участие ПРООН) и сотрудни-
чество в сети 10,000

UNCTAD

WTO/ UNCTAD

Др. Регио-
нальные и Междунар. Доноры в регионе (ЮСАИД, ТАСИС
и т.д.)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2.i.2. ШОС принимает проект рекомендаций для Совета ШОС по предпринимательству


2.i.3. Поддержка в усилении потенциала Совета ШОС по предпринимательству

2.ii. Программы усиления потен-
циала,
тренинг и рабочие семинары по тор-
говле и транзиту для пред-
приятий, поддержка профес-
сиональныхАссоциаций в регионе и связь между предприя-
тиями и Инвести-
ционным Форумом на основе парал-
лельно проводимых семинаров по разви-
тию торговли

2.ii.1.
Национальные команды работают над
вопросами торговли и транзита для поддержки развития предпринимательства в регионе 

 
 
 
 
 
 
 
 
Нац. Команды 15,000

2.ii.2. Подготовка материалов семинаров/
тренингов для региональных рабочих конференций по вопросам торговли/транзита

2.ii.3. Программы
по усилению потенциала
для предприятий и гос. учреждений по вопросам торговли/
транзита


2.ii.4. семинары/
рабочие семинары для
предприятий МСБ

Затраты миссии (ПРООН) -
10,000

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2.ii.5. Составление списка национальных
организаций/ ассоциаций/палат
и т.д.

2.ii.6. Работа в сети и постоянная связь с регио-
нальными бизнес ассоциациями,
палатами и т.д.,
а также на уровне принятия полити-
ческих решений, (вкл. Форум мэров
городов Шелкового Пути)

Нац. Команды - 15,000

2.iii. Улучшение коммуни-
кации и доступа к информации как сред-
cтва про-
движения торговли и тран-
зита в регионе Шелкового Пути

2.iii.l. Оценка возможностей увеличения ресурсов в поддержку информации о торговле, поэтапная институционализация системы передачи информации on-line и оффлайн, оказание аналитических услуг по вопросам тор-
говли и транспорта в регионе

Междунар.
Консуль-
танты -
15,000

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
(ЮНИДО/ ВТО)

Нац. Консуль-
танты -
10,000

Мониторинг
- 10,000

Цель 3.
Увеличе-
ние
объемов
инвести-
ций в
регионе
ШелковогоПути

3.i. Стра-
тегическийобзор
региона UNCTAD на основе уже прове-
денных ис-
следованийинвести-
ционного климата, включая рекоменда-
ции по
сокращениюбарьеров на пути увеличенияинвестиций в регион

3.i.1. Стратегический обзор UNCTAD инвестиционного климата, вкл. барьеры для инвестирования и рекомендации по их устранению.

Субконтракт по инвест.
компоненту
- 55,000

UNCTAD

3.i.2. Осуществлен обзор отчета и рекомендаций, которые утверждены на заседаниях РК и ШОС, и презентованы
национальным правительствам

3.i.3 Совместные группы специ-
алистов/бизнесменов,сформированные нац. командами для формулировки предложений по инвестиционным проектам и действий по привлечению ПИИ в регион в под эгидой Форума

Руковод. Комитет 11 
- 10,000

Миссия ПРООН - 10,000

Встречи выдающихся
людей -
10,000


АБР (CAREC)

3.ii.
Органи-
зация
Инвестици-
онного
Форума Шелкового Пути

3.ii.1. Предложения от регионов по проведению Форума, выбор места

3.ii.2. Поддержка предлож. по инвест.
проектам и работа нац. команд по устранению барьеров для ПИИ

 
 
 
 
 
 
 
Встречи ПРООН с
местными и областными
губерна-
торами - 15,000

 
 
 
 
 
 
 
АБР,
UNCTAD,
(WTO,
ЮНИДО)

3.ii.3. Подгот. работа к 1-ому Инвестиционному Форуму Шелкового Пути на нац. уровне для разработки и продвижению проектных предложений, маркетингу, поддержке, определению партнеров и т.д.

3.ii.4. Нац. команды/рабочие группы по сост. списков приглашенных - деятельность по продвижению и т.д.

3.ii.5. 1
Инвестиционный Форум по Шелковому Пути; Подготовка ко 2 му

Цель 4.
Повышеный
уровень
туризма в
регионе
Шелкового
Пути

4.i. Под-
держана
тур-
продукция
Шелкового Пути и
создан потенциал для под-
держки устойчивых
уровней культур-
ного и
экотуризма

4.i.1. Подготовка ВОТ на основе существующих исследований, инвентаризация
продукции Шелкового Пути и меры по
содействию визовому режиму

Субконтракт по компо-
ненту туризма с Всем. Орг. Туризма -
70,000


4.i.2. Нац. команды/
раб. группы готовят главные документы по развитию стра-
тегий и задач для устойчивого туризма
(эко/культурного туризма) и делают обзор мер по содействию визовому режиму для включения
в Отчет ВОТ для
обзора со стороны
Наблюдательного
Совета

Рабочие группы и наци-
ональные
профес-
сионалы -
15,000

Руко-
водящий Комитет III - 10,000

4.i.3. НС проводит обзор рекомендаций
и передает ШОС для ее одобрения

Монито-
ринг и оценка -
10,000

4.ii. Утверждена награда
ПРООН "Город
Шелкового Пути"

4.ii.1. Встреча группы выдающихся людей для разработки критериев для Города Шелкового Пути ООН

Встречи выдающихся
людей -
15,000

4.ii.2. Одобрение
со стороны ШОС концепции ООН "Город Шелкового Пути" и ее продвижение ВОТ на международных ярмарках по туризму и выставках, т.е. Брошюра ООН о Городе Шелкового Пути

Руково-
дящий Комитет IV 
- 10,000

Затраты миссии - 10,000

4.ii.3. Маркетинг концепции Города Шелкового Пути и открытый конкурс

Церем. награждения
ПРООН/ШОС 
и ее про-
движение -
5,000

4.ii.4. Отбор финалистов и церемония
награждения

       Часть III. ВОПРОСЫ УПРАВЛЕНИЯ, МОНИТОРИНГА И ОЦЕНКИ

       а) Управление
      Реализация Проекта предусматривает взаимодействие и поддержку многочисленных министерств и ведомств в каждой из 5 участвующих стран. Региональная Программа Шелковый Путь направлена на усиление управленческого потенциала с акцентом на принадлежности проекта каждому из государств в отношении мероприятий по проекту.
      Представительство ПРООН в Китае станет Основным Постоянным Представителем Проекта (ОППП), а ПРООН в Узбекистане станет Основным Постоянным со представителем Проекта (со-ОППП). ПРООН в Китае возьмет на себя ответственность за руководство компонентами инвестиций и туризма. ПРООН в Узбекистане возьмет на себя ответственность за руководство компонентом торговли и транзита под руководством ОППП.
      Главный Технический Советник (ГТС) будет управлять Программой и будет базироваться в ПРООН в Китае. Он/она будет поддерживаться  Командой Управления РПШП  и будет работать совместно с Региональным Советником по экономике для Центральной Азии в Ташкенте, в особенности по вопросам торговли и транзита. Основными обязанностями руководства (управления) проекта будут мобилизация финансовых ресурсов для поддержки проектной деятельности. Команда управления будет состоять из:
      -  ГТС  (международный). Он/она будет нести полную ответственность за управление и координацию программной деятельности и будет отчитываться непосредственно ОППП в Пекине и со-ОППП в Ташкенте. ГТС будет посещать страны-члены РПШП на регулярной основе и будет нести ответственность за мониторинг  проектной деятельности, мобилизацию ресурсов и связь с СО ПРООН и партнерами проекта.
      -  Менеджер Программы  (национальный), базируется в представительстве ПРООН в Пекине и подотчетен ГТС
      -  Региональный Советник по вопросам экономики по Центральной Азии  будет оказывать помощь и поддержку ГТС в надзоре за координацией программы в Центральной Азии. Его зарплата будет финансироваться из ресурсов РБЭС (RBEC) - ПРООН.
      -  Менеджер Программы  из Центрально-Азиатской страны базируется в ПРООН в Ташкенте и подотчетен ГТС и Региональному советнику по экономическим вопросам для Центральной Азии.
      Руководящий Комитет Проекта  будет высшим органом, принимающим решения в рамках проекта. Он будет проводить встречи минимум раз в год для обсуждения общей стратегии проекта, обзора и направленности проектной деятельности, а также для одобрения и предложения рекомендаций по изменениям в проект плана работы, представляемый в Руководящий Комитет ГТС. Руководящий Комитет будет состоять из: ПП ПРООН из стран-участниц проекта; представителей национальных команд по управлению проектом из Китая и из стран Центральной Азии, представителя высшего ранга от ШОС, Регионального Советника по экономике для Центральной Азии. Руководящий Комитет будет предлагать основные направления в вопросах мобилизации ресурсов и новых инициатив. Руководящий Комитет будет обсуждать возможности включения представителей частного сектора.
      Обязанностью правительства каждой страны-члена РПШП является создание соответствующих механизмов управления для реализации проекта. Для поддержки стратегической направленности РПШП страны-члены будут представлять предложения по  структуре национального управления РПШП,  включая: предложение кандидатов - национальных, ответственных за исполнение проекта лиц, и управляющих команд, назначенных на высоком национальном уровне. Офисы ПРООН в странах-членах определят свои фокусные точки для данной программы.
      С целью перемещения баланса принадлежности проекта и его реализации на национальные правительства и повышения устойчивости после завершения проекта, РПШП рассмотрит возможность создания практической  структуры на уровне постоянного (ежедневного) управления,  которая будет нести ответственность за реализацию и управление проектной деятельностью на рабочем уровне под руководством национальной команды управления. Акцент будет на усилении связей между структурами управления в различных странах-участницах РПШП. Каждая национальная команда при поддержке ГТС и всей команды руководства проектом подготовит в течение первых трех месяцев детальные предложения в отношении управления проектом, которые будут представлены Руководящему Комитету, включая ту часть бюджета, которая будет финансироваться как часть национального вклада.
      Каждая страна определит норму управления проектом как часть мероприятий по усилению потенциала. Странам будет дано задание осуществлять лидирующую или со-лидирующую роль по осуществлению мероприятий, и они будут подотчетны ПРООН и Руководящему Комитету через своего представителя национальной команды в управлении проектом и ГТС. Встречи РПШП будут, насколько это возможно, предусматривать равное представительство стран-членов на ротационной основе. Как и требуется, будут созданы конкретные рабочие группы.
       2. Мониторинг и оценка:
      Проект будет проверяться и постоянно подвергаться анализу и контролю Руководящим Комитетом. Также Проект подлежит ежегодному специальному обзору, который будет проводиться до встречи ШОС на уровне министров. Рекомендации ежегодного обзора будут представляться на обсуждение и одобрение на встрече ШОС на уровне министров.
      Оценка проектной деятельности будет проводиться через 18 месяцев после даты начала проекта. ТЗ по проверке (обзору) будут определяться ПРООН и участвующими странами совместно.
       Аудит:  Финансовое управление Проекта подлежит аудиту согласно стандартной практике ПРООН.
       Отчетность Программы:  Команда управления будет готовить отчеты по реализации различных мероприятий по проекту. Эти отчеты будут направляться всем членам Руководящего Комитета за четыре недели до заседаний Руководящего Комитета. В течение первых трех месяцев Проекта Команда управления в тесном сотрудничестве со всеми заинтересованными сторонами подготовит Отчет о начальном этапе проекта для представления Руководящему Комитету. Отчет будет содержать информацию о текущем состоянии дел и будущих конкретных национальных и региональных вопросах, которые будут определены в отношении проекта, он также представит Дорожную Карту на утверждение.
      Команды национального управления будут нести ответственность за отчетность по индивидуальным вопросам страны перед Командой управления Программы. Отчеты должны быть максимально всесторонними, включать рекомендации и отчеты заседаний рабочих групп или отчетов национальных консультантов, где это необходимо. Проект Технического Задания по консультационным заданиям будет подготовлен Командой управления Программы в сотрудничестве с национальными ответственными лицами. Копии всех отчетов, протоколы заседаний, другая документация будут распространяться как можно оперативно после завершения конкретных мероприятий. Национальные ответственные лица будут нести ответственность за обеспечение того, чтобы участвующие правительства оперативно реагировали на запросы (информация и помощь). Отчеты будут переводиться на русский и китайский языки странами в качестве национального вклада в проект.
 
 

       Часть IV. ПРАВОВОЙ КОНТЕКСТ
      Настоящий проектный документ должен стать инструментом, обозначенным в Статье 1 Стандартного Договора о Помощи между Правительством Китайской Народной Республики и Программой Развития ООН, подписанном сторонами 29 го  июня 1979 года. Агентство по реализации проекта принимающей страны, в целях Стандартного Договора о Помощи, именуется государственным реализующим агентством, описанным в этом Договоре.
      В данный проектный документ могут быть внесены следующие изменения, но только тогда, когда на них ставится подпись постоянного представителя ПРООН, при условии, что он/она убеждены в том, что другие лица, поставившие свои подписи под проектом, не имеют возражений по предлагаемым изменениям: исправления или добавления в любой из приложений проектного документа; корректировки, не предусматривающие значительных изменений в отношении краткосрочных проектных целей, результатов или мероприятий по проекту, но которые вызваны изменениями в уже согласованных вкладах в проект или увеличением затрат, повысившихся в связи с инфляцией; обязательные ежегодные обзоры, переформулировка согласованных вкладов в проект, или увеличение экспертных или других затрат (в связи с инфляцией), или учет гибкости агентства в отношении затрат.

       Часть V. БЮДЖЕТ
      ПРООН ассигновала 1 миллион долларов США для Региональной Программы Шелкового Пути.
      Ожидается, что страны-члены внесут вклад в натуральном выражении и в виде персонала. Детальная разбивка национальных вкладов и их поддерживающих средств будут подготовлены национальными командами при поддержке Команды Управления и представлены на первом заседании Руководящего Комитета для принятия им. Эти вклады могут включать: затраты на письменный и устный перевод, местные затраты или транспортные расходы; затраты на помещения на основе рассмотрения каждого случая и т.д.
      Дополнительное финансирование проектной деятельности во второй год реализации проекта будет изыскиваться на постоянной основе Командой управления, СО ПРООН. В частности, дополнительные ресурсы будут изыскиваться из частного сектора и от доноров. Дополнительные средства будут использоваться на финансирование конкретных проектных компонентов, национальных консультантов, занятых в проектных компонентах или другие расходы в стране реализации проекта.
      Согласно данной стратегии, страновые офисы ПРООН могут выделять дополнительные средства в форме национальных проектов, для поддержки реализации региональных проектов.
      См.  Приложение  в формате Microsoft Excel  (Приложение 1 - Бюджет)  в качестве предварительной бюджетной оценки.


                                         Приложение i

           Основные экономические тенденции в странах РПШП:

Площадь, население и экономика в странах-участницах РПШП. 


Площадь в млн. км 2 (1)

Население(млн.) (2)

Размер экономики в
миллиардах

Темп роста ВВП на душу населения (%)

Казахстан

2.72

15.5

22.4

9.2 %

Узбекистан

0.45

25.3

11.3

4.4 %

Кыргызстан

0.20

5.0

1.5

6.7 %

Таджикистан

0.14

6.1

1.1

10.2 %

Всего
по ЦА

3.06

51.9

36.3

   -

Китай

9.60

1,285.2

1,159.0

9.1 %

(1)  Ежегодник "Россия, страны Восточной Европы и Центральной Азии"
(1995), под редакцией Kсу Куи (Xu Kui) и др., Института Восточной
Европы и Центральной Азии Китайской Академии социальных наук.
(2) ПРООН, Отчет о человеческом развитии, 2003.
(3) Обменный курс. 2001. См. ПРООН, Отчет о человеческом
развитии, 2003.

       Обзор экономической ситуации в странах РПШП

      Казахстан:  Рост ВВП за последние три года в среднем составил 10 %. Инвестиции в основные средства производства (19 % от ВВП), и инвестиции в нефть и газ выросли в целом до 53 % по сравнению с 41 % в 2001. Иностранные инвестиции составили 25 % от всего роста. Активное сальдо торгового баланса Казахстана увеличилось до 2.1 миллиарда долларов США в 2002 по сравнению с 1.2 миллиардами ранее. Экспорт товаров вырос на 12 % благодаря росту производительности и объемов экспорта нефти и металлов.
      Новый налоговый кодекс сократил ставки для предприятий МСБ в 2002 году и повысил прозрачность фискальной системы. Вероятно то, что торговый баланс останется положительным, экспорт товаров может вырасти на 5 % в 2004, поскольку спрос со стороны субрегиональных торговых партнеров усиливается и начинается глобальное оздоровление. Импорт может расти на 6 % в год. Уровень жизни улучшится, однако по регионам будет наблюдаться неравенство доходов. Уровень заработной платы в богатых нефтью регионах удвоится по сравнению с общими доходами по стране. Безработица является проблемой в сельской местности, в особенности среди женщин.
      Вступление в ВТО является приоритетом. Однако есть необходимость в облегчении защитных механизмов, включая высокие тарифные ставки для сельского хозяйства, производства продуктов питания и легкой промышленности. Правительство продолжает предпринимать усилия по улучшению инвестиционного климата. Новый инвестиционный закон предусматривает равные инвестиционные стимулы для внутренних и иностранных инвесторов. Рост правительственных проектов составит 6-7 % в течение следующих двух лет. Экономика движется нефтяным сектором, ожидается, что годовой рост производительности может превысить 10 %, что повлечет рост промышленного производства на 8-10 %. Рост ВВП, вероятно, замедлится до 6-7 % в зависимости от ситуации на глобальных нефтяных рынках.
      Кыргызская Республика:  ВВП,   увеличившийся на 5.3 % в 2001, в 2002 году сократился на 0,5 %. Это произошло в связи со спадом добычи золота на 26 %, связанным с аварией на золотодобывающем предприятии Кумтор. Доля горнодобывающей промышленности в ВВП составила 9 % и 40 % объема промышленного производства. Это демонстрирует степень чувствительности к внутренним и внешним шокам. Диверсификация внутреннего производства и внешней торговли, реализация структурных реформ и следование стабильной макроэкономической политике могут сократить такие риски. Ожидается рост ВВП на 5 % в 2003 и 2004 благодаря возрождению добычи золота. Высокая численность туристов и военных способствовала подъему гостиничного сектора, выросшего на 28.5 %. Уровень бедности понизился с 52 % в 2000 до 47.6 % в 2001 году.
      Внешняя торговля в 2002 выросла на 14 %, чему способствовал рост импорта на 25.4 %, частично благодаря дислокации иностранного военного контингента в стране. Ожидается, что внешнеторговый дефицит превысит 50 миллионов долларов США, поскольку экспорт вырос на 3.7 %. ПИИ составили лишь 1.6 миллиона долларов США в течение 1 ых  11 месяцев. Меры структурных реформ для стабилизации экономики, повышение качества управления государственными ресурсами и улучшение управления по созданию среды, в которой частный сектор может функционировать результативно. Однако постепенное сокращение ПГИ до 3 % от ВВП после 2005 года и спад в добыче золота на Кумторе подчеркивают незамедлительную потребность в усилении притока частных инвестиций, нахождении новых источников производства и экспорта и повышении отечественных ресурсов до требуемых уровней государственных инвестиций.
      Таджикистан:  ВВП в 2002, на пятом году устойчивого экономического роста, составил 9 %. Это произошло в связи с возрождением производства алюминия, электричества и сельского хозяйства в пост конфликтном периоде. Основные капиталовложения выросли на 7 % от ВВП в 2000. Вырос приток инвестиций, сконцентрировавшихся в текстильном и горнодобывающем секторах, удвоившись и составив 21 миллион долларов США.
      Экспорт вырос на 11 % (составив 723 миллиона долларов США), импорт вырос на 6 % (составив 819 миллионов долларов США). Рост экспорта продолжает сильно зависеть от мировых рыночных цен и политических отношений с соседями. Реформы охватывают все основные сектора и нацелены на более эффективный переход к рыночным отношениям и преодоление бедности. Экономика возрождается после гражданской войны; критически важно реабилитировать инфраструктуру и коммунальные услуги. Перспектива неопределенная. Усиление региональной стабильности будет продолжаться, что окажет положительное влияние на экономические реформы посредством усиления диверсификации и стабилизации перспектив экономического роста. Однако, экономическое развитие крайне чувствительно к различным препятствиям - монолитной культуре промышленного и сельскохозяйственного производства, слабому уровню институционализации и административного потенциала.
      Узбекистан:  Согласно официальным оценкам, рост ВВП замедлился с 4.5 % в 2001 до 4.2 % в 2002. Добыча нефти выросла на 2.4 %, и добыча природного газа - на 1.8 %. Число частных МСБ продолжало расти в течение года в основном в частном секторе. Фактическая безработица высокая и отражает региональные вариации роста МСБ. Выросло активное сальдо торгового баланса, экспорт упал на 6 %. Экспорт хлопка был ниже, чем ожидалось, так же как и в целом по СНГ. Хлопок, золото и энергия являются крупными статьями, зарабатывающими зарубежную валюту. Импорт упал на 13 % с 2001. ПИИ ниже, чем в 2001 году.
      Есть намерение ускорить переход к рыночной экономике и достичь макроэкономической стабильности посредством сокращения роли государства в экономике, прогресс очень медленный. Имеет место нерешительность в отношении проведения существенных изменений, потому что правительство взвешивает либерализацию и потенциальные серьезные проблемы, т.е. сокращение государственного вмешательства и неблагоприятное влияние на бюджет, если произойдет унификация обменного курса. Вряд ли удастся сохранить рост, возможен небольшой спад. ВВП может составить 3.5 % или 4 % в 2004. Без важных реформ в монетарной системе, привлечение значительных ПИИ государственными предприятиями и частными фирмами маловероятно.
      Китай:  Рост ВВП в Китае составил 8 % в 2002 по сравнению с 7.3 % в 2001 году. Показатели по экспорту лучше, чем ожидалось, выросли ПИИ, внутренний спрос на которые был оживленным. Промышленность стала ключевым двигателем экономического роста. Выросло производство электронного оборудования, транспортного оборудования и химических продуктов. Занятость в негосударственном секторе увеличилась в 2002 году на три миллиона человек.
      Экспорт вырос на 22.3 %. Вступление в ВТО повлекло значительное увеличение ПИИ, а ослабевший доллар также улучшил международную конкурентоспособность. Произошел сдвиг в экспорте к увеличению продуктов высоких технологий. Рост импорта железа, стали и удобрений оказывает давление на внутренних производителей. Фактические ПИИ выросли на 12.5 % и составили 52.7 миллиарда долларов США. Импорт также вырос значительно - на 21 % в 2002 по сравнению с ростом на 8.1 % в 2001. Для большей поддержки частного сектора был принят "Закон о поддержке предприятий малого и среднего бизнеса", который предоставил частному сектору больше пространства для развития.
      Были достигнуты успехи в укреплении регионального сотрудничества с соседними странами. АСЕАН (ASEAN - ассоциация государств Юго-Восточной Азии) и Китай пришли к соглашению о крупнейшей в мире Зоне свободной торговли (к 2010) с 1.7 миллиардом населения и ВВП, составляющим 2 триллиона долларов США.
      Ожидается, что в экономике произойдет спад в течение последующих двух лет. Ожидается, что экономический рост в 2003 году составит 7 %. Рост экспорта и инвестиций также замедлится в 2003. Усилилось неравенство доходов в регионах, разрыв между городским и сельским населением и несоответствие между восточными и западными регионами. Вопросы бедности и неравенства важны для сохранения поддержки программы реформ. 16 ый  Съезд Коммунистической партии Китая, прошедший в 2002 году, поставил цель повысить ВВП 2000 года в четыре раза к 2020, что сделает страну 3 ей  крупнейшей в мире экономикой.
      (источник: Обзор АБР, 2003)

Приложение ii

       Сложности на пути развития торговли и транспорта:
      Страны Центральной Азии приняли различные стили экономических реформ после получения независимости, что привело к замедлению роста торговли между республиками. Метод "шоковой терапии" в отношении внедрения быстрой политики либерализации был принят в Казахстане и Кыргызстане. Узбекистан применил модель, основанную на принципах государственного капитализма и протекционизма. Таджикистан был охвачен гражданской войной, вызвавшей перекосы в течение переходного периода. Требуется отметить следующие ключевые вопросы, оказывающие влияние на  развитие торговли:
       -  Неприсоединение к основным стратегиям развития среди стран ЦА является главным препятствием для региональной торговли и экономического сотрудничества. Например, торговая модель Узбекистана показывает, что торговля Узбекистана с Казахстаном, Таджикистаном и Кыргызстаном представляет только скудную долю всей торговли Узбекистана;
       -  Внутри региональные торговля и сотрудничество остаются слабыми в связи с различными торговыми режимами, принятыми в каждой стране. Однако, челночная торговля и так называемая "контрабанда" процветают вдоль границ ЦА стран. Нелегальная трудовая миграция в страны ЦА и из них остается на высоком уровне;
       -  Существуют различные положения в форме процедурных или операционных барьеров для торговли, которые отбивают охоту заниматься импортом, такие как: произвольные положения; продолжительные по времени пограничные процедуры; многочисленные проверки груза; визовые процедуры, ограничивающие маршруты туристов; отношение местной полиции и т.д.;
       -  Практическая отмена простых таможенных пошлин, а также обеспечение доступа к производственной и экономической информации относительно других стран, до сих пор запаздывают, несмотря на важные политические декларации, которые звучали на высшем уровне. Также обстоит дело и с перемещением граждан, хотя ситуация меняется в соответствии с политическими событиями.

       Обзор ситуации с дорожным и железнодорожным транспортом в регионе:
      С 1993 программа ЕС "Транспортный коридор Европа-Кавказ-Азия (TRACECA)" объединила 5 стран ЦА с 3 странами Кавказа в сеть взаимосвязанных дорог. Проект развития наземной транспортной инфраструктуры в Азии - (ALTID) UN-ESCAP помог нанести на карту Азиатскую Трассу и Трансазиатскую железную дорогу (ТАЖД) через страны-члены Организации Экономического Сотрудничества (ОЭС). Обе сети охватывают региональные пути в регионе Шелкового Пути Китая и ЦА. Магистральные дороги связывают все столицы ЦА и соединяют с основными сельскохозяйственными, промышленными и деловыми центрами в Центральной Азии и западного Китая. Они также связывают с важными морскими портами в Иране и Пакистане и на Каспийском побережье и побережье Черного моря дорогами транспортного коридора Европа-Кавказ-Азия (TRACECA). Магистраль Восток-Запад из Урумчи проходит в Центральную Азию и далее в Грузию и Турцию.
      В Центральной Азии пересекаются дороги Северного коридора Трансазиатской железной дороги (ТАЖД) (Китая, Казахстана, Монголии, Российской Федерации и Кореи), коридора Север-Юг (Европа, Персидский Залив, Российская Федерация, ЦА+Кавказ), дороги транспортного коридора Европа-Кавказ-Азия (TRACECA) и региона ОЭС. Хотя имеется разрыв в масштабных точках между Китаем и Центральной Азии, это предоставляет хорошую возможность для перевозки насыпных/наливных грузов и различных вариантов транспорта при соединении с услугами морского транспорта в Азии, Европе и Персидском заливе. Развитие различных видов транспортных коридоров, таких, как коридор по ж/д дороге между Ферганской долиной и Китаем сократит транспортные расстояния и привлечет контейнерный транспорт. Реконструкция железнодорожных перевозочных терминалов (станций) в Казахстане, Туркменистане и Азербайджане повысила операционный потенциал вдоль дорог TRACECA.
      В трех странах ЦА транспортный сектор управляется одним министерством, отвечающим за все виды транспорта. Однако в Узбекистане и Туркменистане нет такого министерства. На международном уровне несколько региональных организаций, таких как ООН, ОЭС, СНГ и ЕС стремятся продвигать сотрудничество в сфере транспорта Центральной Азии. Основа сотрудничества сейчас заложена в многосторонних договорах в сфере торговли и транспорта, таких как BMAITD Европейского Сообщества, ТТА Организации Экономического Сотрудничества и TTFA 8 . Однако не все страны региона ратифицировали такие договоры, и общая черта договоров состоит в отсутствии участия со стороны Китая. Сотрудничество между операторами дорожного транспорта и железнодорожными операторами поддерживается международными договорами таких организаций, как Конвенция TIR ООН, управляемая Международным дорожно-транспортным союзом (IRU) и Межправительственный Договор о железных дорогах СНГ. Однако даже после ратификации многие договоры либо не включены в национальные законы или положения, или не реализуются должным образом.
      Ключевые вопросы, оказывающие влияние на региональную торговлю и транзит можно обобщить следующим образом:
___________________________
8  Основной многосторонний договор ЕС по международному транспорту для развития коридора TRACECA; Договор ОЭС о транзитной торговле и Рамочный договор о транзите транспорта.
 

      - С точки зрения регулятивных аспектов налицо отсутствие унифицированных положений и политики для решения вопросов препятствий для эффективной работы и создания честного и ровного поля для игры для региональных операторов транспорта, непроизводительная институциональная структура управления транспортными сетями; дискреционные (по собственному
усмотрению) тарифы, часто отбивают охоту у международных операторов к использованию этих коридоров и т.д.;
      - В инфраструктурных аспектах наблюдается явное отсутствие региональной сети для координации инфраструктурных инвестиций и завершения транзитных торговых дорожных коридоров через границы, транспортная инфраструктура и технология в основном старая и плохого качества и т.д.;
      - Отсутствие развитой маркетинговой ориентации;
      - Отсутствие сильного и процветающего национального транспортного и экспедиторского сектора в ЦА.

Приложение 1: Бюджет

ИН
Проекта:

Региональная
программа Шелковый
путь (РПШП)
Период:



2005   2006   

Описание
деятель-
ности

Описание
вклада   

Бюдж. ст.
АТЛАС

Другая
сумма

ВСЕГО
Сумма
в $

МОБИЛИ-
ЗАЦИЯ И РАБОТА КОМАНДЫ
ПРОГРАМ-
МЫ  





Менеджер
проекта - Пекин - 2 года

71200

 0.00

180.000.00

180.000.00

360.000.00

Менеджер
Программы -
Пекин

71200

 0.00

40.000.00

40.000.00

 80.000.00

Трансп. расходы на менеджмент
(управление) (билеты, суточные/
проживание,
визы) - 2 года

71600

 0.00

20.000.00

20.000.00

 40.000.00

Оборудо-
вание*)

72800

 0.00

20.000.00

  0.00

20.000.00

Менеджер
Программы -
Ташкент

71400

 0.00

40.000.00

40.000.00

80.000.00

Всего за
период



 0.00

300.000.00

280.000.00

580.000.00


I ИН
Проекта:

Регион-
альная
программа
Шелковый
путь
(РПШП)


Период 2005    2006  

Описание
меропр-й

Описание
Вклада   

Бюдж. ст.
АТЛАС

Другая
Сумма

ВСЕГО
Сумма в $

Задача 1.
УЛУЧШЕ-
НИЕ ПО-
ЛИТИЧЕС-
КОЙ И ПРАВОВОЙ СРЕДЫ ДЛЯ ТОР-
ГОВЛИ И ТРАНЗИТА В РЕГИО-
НЕ ШЕЛ-
КОВОГО ПУТИ




Субконт-
ракты с Peг. исслед. институтами

72100

 0.00

 15,000

Предстоит
мобилизо-
вать

 15,000

Кратко-
срочные
между-
народные
эксперты

71,200

 0.00

 15,000

Предстоит
мобилизо-
вать

 15,000

Руководящий
Комитет I 

74500/
71600

 0.00

 10,000

  0.00

 10.000

Круглый
стол

74500/
71600

 0.00

 10,000

Предстоит
мобилизо-
вать

 10.000

РГ по ТТТ+ трансп. расх. нац. предста-
вителей

74500/
71600

 0.00

 10.000

Предстоит
мобилизо-
вать

 10.000

Всего за
период



 0.00

 60.000

   0.00

  60,000

ИН
Проекта:

Регион-
альная
программа
Шелковый
путь
(РПШП)


Период 2005   
   		2006   

Описание
меропр-
тий

Описание
вклада 

Бюдж. ст.
АТЛАС

Другая
сумма

ВСЕГО
Сумма в $

Задача
2.
УСИЛЕНИЕПЛОДО-
ТВОРНОГОДИАЛОГА МЕЖДУ ГОСУДАР-
СТВЕННЫМИ ЧАСТНЫМ СЕКТО-
РОМ, И РОЛИ ЧАСТНОГО СЕКТОРА В ПРОД-
ВИЖЕНИИ И СОДЕЙ-
СТВИИ ТОР-
ГОВЛЕ/
ТРАНЗИТУ














Запуск Проекта

74500/
71600

 0.00

 10.000

  0.00

 10.000.00

Рабочие группы, сотруд-
ничествов сети (вкл.
Участие ПРООН) 


 0.00

 10.000

Предстоит
мобилизо-
вать 

 10.000.00

Нацио-
нальные команды (213)


 0.00

 15.000

Предстоит
мобилизо-
вать

 15.000.00

Затраты на миссию ПРООН

71200/71600

 0.00

 10.000

 0.00

 10.000.00

Нацио-
нальные команды (2.ii.1)

71300

0.00

 15.000

Предстоит
мобилизо-
вать

15.000.00

Междунар. консуль-
танты, (список нац. органи-
заций, ассоц. палат)


0.00

 15.000

Предстоит
мобилизо-
вать

15.000.00

Нац. консуль-
танты


0.00

 10.000 0

Предстоит
мобилизо-
вать

10.000.00

Мониторинг и оценка

71200/71600

0.00

 10.000

0.00

10.000.00



0.00


Всего за
период




95.000.00



iИН
Проекта:

Регион-
альная
программа
Шелковый
путь 
(РПШП)


Период:

2005   
   		2006   

Описание
деятель-
ности

Задача 3.
Повыше-
ние уровня
инвести-
ций в
регионе
Шелко-
вого пути






ОПИСАНИЕ
ВКЛАДОВ

Бюдж. ст.
АТЛАС

Дру-
гая
сумма

ВСЕГО
Сумма в $







Компонент
Форум

72100

 0.00

30.000.00

 10.000.00

 40.000.00

Руководящий
Комитет II 

74500/7160

 0.00

10.000.00

  0.00

 10.000.00

Затраты на миссию ПРООН

74500/
7160

 0.00

10.000.00

  0.00

 10.000.00

Затраты на миссию ПРООН

71200/71600

 0.00

5.000.00

 5.000.00

 10.000.00

Встречи с выдающимися
людьми

74500/
7160

 0.00

4.000.00

4.000.00

 8.000.00

Встреча ПРООН с местной
админи-
страцией


0.00

10.000.00

5.000.00

 15.000.00

Всего за
период



0.00

  59.000

 24.000

 83.000

IИН
Проекта:

Регион-
альная
программа
Шелковый
путь 
(РПШП )


Период:

2005   
   		2006   

Описание
деятель-
ности

Задача 4.
Повышение
уровней
туризма
в 
регионе
Шелко-
вого пути








ОПИСАНИЕ
ВКЛАДОВ

Бюдж. 
ст. 
АТЛАС

Дру-
гая
сумма

ВСЕГО
Сумма
в $

Субконтракт
по компо-
ненту
туризма

72100

0.00 

 40.000  

 20.000

 60.000 

Рабочие Группы и нац.
профес-
сионалы

74500/
71600

 0.00

 10.000

 5.000

 15.000.00

Руководящий Комитет III

74500/
71600

 0.00

  0.00

Предстоит
мобилизо-
вать 

   0.00

Мониторинг
и оценка


 0.00

  0.00

  5.000

 5.000.00

Встреча выдающихся людей по награде ООН "Город Шелкового
Пути"

74500/71600

 0.00

5.000

4.000

 9.000.00

Встреча Руково-
дящего
Комитета IV

74500/
71600

 0.00

  0.00

Предстоит
мобилизо-
вать 

   0.00

Затраты на миссию ПРООН


0.00

  5.000

  3.000

 8.000.00

Церемония вручения наград ПРООН/ШОС и
продвижение


0.00

   0.00

  5.000

 5.000.00

Финальная
оценка Проекта

71200/
71600

0.00

 0.00

 10.000

10.000.00

Всего за
период



0.00

60.000  52.000 112.000.00

Помещения и
админи-
страция

75100


 35.000

 35.0000

 70.000.00

Всего по
Проекту






1.000.000.00

*)  Офисные расходы в Ташкенте и Пекине будут прибавлены в качестве
вклада местного СО ПРООН