ИПС "Әділет"

Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
"Қазақстан Республикасында ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасында ғылымды дамытудың
2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы

      Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес, жаңа бiлiмдердi тиiмдi жасауды, қолдауды және пайдалануды қамтамасыз ететiн бәсекеге қабiлеттi ғылыми-технологиялық жүйенi дамыту мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
      1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
      2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi 2007 - 2009 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарын (І кезең) әзiрлесiн және бекiтсiн.
      3. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар Бағдарламаны iске асыру жөнiнде шаралар қабылдасын.
      4. Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi жарты жылда бiр рет, есептi кезеңнен кейiнгi айдың 25-күнiнен кешiктiрмей Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне және Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаны iске асыру барысы туралы ақпарат ұсынсын.
      5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Yкiметiне жүктелсiн.
      6. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ҒЫЛЫМДЫ ДАМЫТУДЫҢ 2007-2012 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН МЕМЛЕКЕТТIК БАҒДАРЛАМАСЫ

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кiрiспе
3. Ғылымды дамытудың қазiргi жай-күйiн талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi
5.1. Бағдарламаның негiзгi бағыттары
5.2. Бағдарламаны iске асыру тетiгi
6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның          2007-2012 жылдарға арналған Қазақстан
атауы                   Республикасында ғылымды дамытудың мемлекеттiк
                       бағдарламасы

Әзiрлеу үшiн            Мемлекет басшысының 2006 жылғы 1 наурыздағы
негiздеме               Қазақстан халқына "Қазақстанның әлемдегi
                        бәсекеге барынша қабiлеттi 50 елдiң
                        қатарына кiру стратегиясы" Жолдауын iске
                        асыру жөнiндегi Жалпы ұлттық iс-шаралар
                        жоспарының Желiлiк кестесiн орындау
                        шараларының 40-бабы және Қазақстан
                        Республикасы Yкiметiнiң 2006 жылғы 31
                        наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген
                        2006-2008 жылдарға арналған Қазақстан
                        Республикасы Үкiметiнiң бағдарламасы;
                        2006 жылғы 4 шiлдедегi N 10 Қазақстан
                        Республикасы Үкiметi отырысы хаттамасының
                        4.3-тармағы.

Әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым
министрлiгi

Бағдарламаның           Жаңа бiлiмдер алуды, оларды қолдауды және
мақсаты                 тиiмдiлiкпен пайдалануды қамтамасыз ететiн
                        бәсекеге қабiлеттi ғылыми-технологиялық
                        жүйенi дамыту, ғылыми-техникалық қызметтi
                        инновациялық сипаттағы серпiндi жобаларды
                        әзiрлеуге және iске асыруға шоғырландыру

Бағдарламаның           Ғылымды басқаруды ұйымдастыру мен құрылымын
мiндеттерi              жетiлдiру;
                        ғылыми зерттеулердiң сапасын арттыру;
                        ғылыми кадрларды даярлау сапасын арттыру
                        және бiлiм мен ғылымның бiрлесуi үшiн
                        жағдайлар жасау;
                        Қазақстанның әлемдiк ғылыммен бiрiгуi үшiн
                        жағдайлар жасау;
                        ғылымды дамытуға жеке меншiк кәсiпкерлiктiң
                        қатысуын ынталандыру.

Бағдарламаны iске      2007-2012 жылдар
асыру мерзiмi         1-кезең: 2007-2009 жылдар
                        2-кезең: 2010-2012 жылдар

Қажеттi ресурстар      2007-2012 жылдары Бағдарламаны iске асыруға
және                    республикалық бюджет қаражаты жұмсалады.
қаржыландыру            Бағдарламаны iске асыруға байланысты қаржы
көздерi                 шығыстарының барлығы 43386,1 млн. теңгенi
                        құрайды, оның iшiнде 1-кезеңге -
                        24133,7 млн. теңге, 2-кезеңге 19252,4 млн.
                        теңгенi құрайды.
                        2007 жылы шығыстар 8268,7 млн. теңге, 2008
                        жылы - 9447,5 млн. теңге, 2009 жылы -
                        6417,5 млн. теңгенi құрайды.
                        Республикалық бюджет қаражаты
                        есебiнен қаржыландырылатын iс-шаралар
                        бойынша шығыстар көлемдерi тиiстi қаржылық
                        жылға арналған республикалық бюджеттік
                        қалыптастыру кезiнде әр жылсайын
                        нақтыланатын болады.
Күтiлетiн нәтижелер    Бағдарламаны iске асыру
                        нәтижесiнде: 2007-2009 жылдары:
                        1) ғылымды басқаруды ұйымдастыру
                        және құрылымы мынадай жолдармен
                        жетiлдiрiледi: басым бағдарламаларды
                        ("серпiндi" технологиялар) таңдап алу
                        тәртiбiн әзiрлеу және iске асыру;
                        тәжiрибелiк-конструкторлық әзiрлемелердi
                        (бұдан әрi - ТКӘ) қаржыландыру және
                        үйлестiру үшiн жағдайлар жасау;
                        мемлекеттiк ғылыми-техникалық сараптама
                        (бұдан әрi - МҒТС) жүргiзу қағидаттарын
                        жетiлдiру;
                        ғылыми-зерттеу және
                        тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды
                        (бұдан әрi - ҒЗТКЖ) қаржыландырудың
                        жетiлдiрiлген тетiктерiн қабылдау;
                        2) ғылыми зерттеулер сапасын арттыру
                        мынадай жолдармен қамтамасыз етiледi:
                        ҒЗТКЖ-ны жүргiзу үшiн ғылыми
                        инфрақұрылым құру және дамыту;
                        ғылымды дамытуды ақпараттық қамтамасыз етудi
                        жетiлдiру;
                        ғылыми зерттеулер сапасының                         менеджментi жүйесiн жетiлдiру;
                        3) мынадай жолдармен бiлiм мен ғылымның
                        бiрiгуi және ғылыми кадрларды даярлау
                        сапасын жақсарту үшiн жағдайлар жасалады:
                        тұрақты негiзде шетелдегi жетекшi ғылыми
                        орталықтарда қазақстандық ғалымдардың
                        қысқа мерзiмдi тағылымдамадан өтуiн
                        жүргiзу;
                        4) Қазақстандық ғылымның әлемдiк ғылыммен
                        бiрiгуi үшiн мыналарды қамтамасыз ету
                        жолдары арқылы жағдай жасалады:
                        отандық ғылыми-техникалық әлеуеттiң дамуын
                        бағалау жүйесiн жасау және оның қызмет етуi;
                        ғылыми және ғылыми-техникалық дамуды болжау
                        әдiстемесi мен практикасын енгiзу;
                        қазақстандық ғалымдар мен ұйымдардың
                        халықаралық жобаларды iске асыруға қатысуы;
                        қазақстандық ғалымдардың халықаралық ғылыми
                        форумдарға және аймақтық ғылыми
                        конференцияларға қатысуы;
                        Қазақстандағы ғылыми-технологиялық даму
                        туралы және оның ғылыми-техникалық
                        жетiстiктерiн насихаттайтын
                        ақпараттық-талдау мақалаларын халықаралық
                        басылымдарда жариялау;
                        5) ғылымды дамытуға жеке меншiк
                        кәсiпкерлiктiң қатысуын мынадай жолдармен
                        ынталандыру:
                        зерттеулер мен әзiрлемелердi мемлекет пен
                        бизнестiң тең қаржыландыруы шараларын
                        қабылдау;
                        олардың негiзгi қызметiмен байланысты
                        болжамды перспективтiк проблемаларды шешуге
                        бағытталған арнайы ғылыми-техникалық
                        бағдарламаларды ұлттық                         компаниялармен бiрлесе әзiрлеу.
                        2010-2012 жылдары:
                        ғылыми орталықтардың жұмыс практикасына
                        ғылыми-зерттеу қызметiн ұйымдастырудың және
                        басқарудың халықаралық стандарттары
                        енгiзiлетiн болады;
                        алдыңғы қатарлы ғылыми орталықтар жанында
                        ашық түрдегi ғылыми зертханалар қызмет ете
                        бастайды және ғылыми-зерттеу қызметiне
                        қызмет көрсететiн өндiрiстiк-сервистiк
                        кешендер құрылатын болады;
                        зерттеулер мен әзiрлемелер нәтижелерiн
                        патенттеудi жеңiлдету үшiн жағдайлар
                        жасалатын болады;
                        шетелдiк ғылыми тағылымдамаларды
                        бағдарламалармен қамту қамтамасыз етiлетiн
                        болады;
                        қазiргi заманғы және дамыған
                        ғылыми-инновациялық инфрақұрылым құру
                        есебiнен, ғылыми жетiстiктермен алмасу үшiн
                        Қазақстанның тартымдылық дәрежесiн көтеру
                        көзделедi;
                        Қазақстан аумағындағы ұлттық компаниялар
                        зерттеулер мен ғылыми-техникалық
                        әзiрлемелерге қатысу үлесiн сатып ала
                        алатындай жағдайлар жасалатын болады.

2. Кiрiспе

2007-2012 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында ғылымды дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Мемлекет басшысының 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi 50 елдiң қатарына кiру стратегиясы" Жолдауын iске асыру жөнiндегi Жалпы ұлттық iс-шаралар жоспарының Желiлiк кестесiн орындау шараларының 40-бабын және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 31 наурыздағы N 222 қаулысымен бекiтiлген 2006-2008 жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң бағдарламасын, 2006 жылғы 4 шiлдедегi N 10 Қазақстан Республикасы Үкiметi отырысы хаттамасының 4.3-тармағын iске асыру мақсатында әзiрлендi.
Бағдарлама ғылыми-техникалық саланың халықаралық алдыңғы қатарлы тұғырларға серпiнуiне мүмкiндiк беретiн жаңа сапалық деңгейге өтуiн қамтамасыз ету үшiн жағдайлар мен қолайлы орта жасауға бағытталған.

3. Ғылымды дамытудың қазiргi жай-күйiн талдау

      Мемлекет басшысының 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына жолдауында ұлттық ғылыми жүйелердiң даму деңгейi болып табылатын анықтаушы критерийлердiң бiрi - экономикалық дамуды басқарудың дамыған жүйесiн иемденген Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi 50 елдiң қатарына кiруi жөнiндегi стратегиялық мiндет қойылған.
      Бұл елдерде ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға (ҒЗТКЖ) тартылған ресурстардың ауқымдылығы ғылыми жаңалықтар, өрлеулер мен техникалық жетiстiктер үшiн алдын-ала анықтаушы факторлардың қызметiн атқарады. ҒЗТКЖ-ға тартылған ресурстардың абсолюттiк көрсеткiштерi бойынша әлемнiң жетекшi мемлекеттерi ғылыми бiлiмдердi жеткiзушiлер, ғылыми-техникалық прогресстiң "моторы" болып табылады. Олардың ғылыми жүйелерi - әлемде ең озық, бұл туралы зерделенетiн проблемаларының ауқымдылығы, техникалық жабдықталуы, сондай-ақ ғылымның қоғамдық санадағы мәртебесi куәлiк етедi. Ғылымның жоғары тиiмдiлiгiн жеке меншiк капитал мен мемлекеттiң iргелi зерттеулердi, қолданбалы және тәжiрибелiк-конструкторлық әзiрлемелердi мақсатты бағытталған қаржыландыруы қамтамасыз етедi.
      Дамыған елдерде соңғы онжылдықтар бойында ғылымды қолдауға IЖӨ-нiң 1-ден 3%-ға дейiн құрайтын белгiлi бiр үлесiн бөледi. Мысалы, 2005 жылы: АҚШ - 2,84; Ұлыбритания - 1,83; Германия - 2,29; Франция - 2,18; Швеция - 3,7; Жапония - 3,06; Оңтүстiк Корея - 2,52. Ресейде бұл көрсеткiш заңды түрде IЖӨ-нің 2,0% деңгейiнде бекiтiлген, ал басқа жақын шет елдерде 1% дейiнгi шекте.
      Сонымен қатар, қазiргi уақытта, тiптi озық, жоғары дамыған мемлекеттер барлық ғылыми-техникалық бағыттар бойынша зерттеулердi ұйымдастыруды және жүргiзудi қамтамасыз ете алмайды, олар 5-7 басым ғылыми бағыттарды дамытуға тiрек жасап отыр.
      Осылайша, Қазақстанның әлемдiк ғылыми қоғамдастықпен бiрiгу процесi нақты ғылыми-техникалық басымдықтарды айқындау, нәтижелерге, ғылыми кадрларды даярлау, зерттеу жұмыстары мен жарияланымдар сапасын арттыруға, озық ғылыми инфрақұрылым жасауға және қазiргi заманғы зертханалық жабдықтармен үнемi қамтамасыз етуге бағдарланған ғылыми, зерттеу және технологиялық бағдарламаларды әзiрлеу және iске асыру шартында жүруi тиiс.
      Бәсекеге барынша қабiлеттi елдердiң (АҚШ, Оңтүстiк Корея, Финляндия) тәжiрибесiн ескере отырып, басым ресурстық қолдауды талап ететiн, мемлекеттiң стратегиялық мүдделерi мен басымдықтарын сақтауды және ғылыми еңбектi әлемдiк бөлудегi өз орнын алуын қамтамасыз ететiн Қазақстан ғылымы дамуының негiзгi бағыттарын айқындау мақсатқа сай болады.
      Егер дамыған елдердегi ғылымды қажетсiнетiн салалардың тiзбесiне көңiл бөлсек, республикада бiрнеше жыл бойы осы бағыттардың көп саны бойынша зерттеулер жүргiзiлгенiн және жүргiзiлiп отырғанын, практикалық бағыттылығы мен белгiлi инновациялық әлеуетi бар ғылыми нәтижелер алынғандығын айтуға болады.
      Ғылыми және ғылыми-техникалық саясатты iске асырудың негiзгi тетiгi бағдарламалық-мақсатты әдiс негiзiнде республикалық бюджеттен қаржыландырылатын республикалық мақсатты, салалық ғылыми-техникалық бағдарламалар, iргелi және қолданбалы зерттеулер бағдарламалары болып табылады.
      Мұнымен бiрге, перспективтi бағыттарды қаржыландыру үшiн бюджеттен тыс қосымша қаражаттарды тарту тетiктерiн әзiрлеу мақсатқа сай болады.
      Ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды қалыптастыру және iске асыру процесiнiң ажырамас бөлiгi және негiзгi құрауыштарының бiрi МҒТС болып табылады. Ғылыми зерттеулердi бағалау сапасы мен объективтiлiгi тек мемлекеттiк ғылыми-техникалық сараптаманы жетiлдiргенде ғана мүмкiн болады. Бұл бiрiншi кезекте, ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет объектiлерiн бағалауда МҒТС жүргiзуге отандық, сондай-ақ, шетелдiк, тәуелсiз сарапшылар қатысуы қажет.
      Сараптамалық қызметтiң дамуы оның маңызды мемлекеттiк жобаларға қатысты сараптамалық қызметтiң маңыздылығын арттыруға, тиiмдiлiгiн мониторингтеу және бағалау жүйесiн әзiрлеуге, сондай-ақ мемлекеттiк ғылыми ұйымдардың олардың ведомстволық бағыныстылығына тәуелсiз нәтижелiлiгiне және оларда қаржылық, инновациялық және ғылыми менеджменттiң қазiргi заман үлгiлерiн әзiрлеу және iске асыруға бағытталатын болады.
      Сонымен қатар, бүгiнгi күнге дейiн алынған ғылыми нәтижелердi өндiрiске енгiзудiң, ғылымды қажетсiнетiн технологиялар мен өндiрiстер жасаудың тиiмдi жүйесi жасалмаған. Мұның басты себебi "ғылым-өндiрiс" тiкелей байланысының, ғылыми жетiстiктердi экономиканың нақты секторына тапсыру тетiктерi мен инфрақұрылымының жоқтығы. Осыған ғылыми әзiрлемелердiң көбiнiң нарықтық тауар деңгейiне дейiн жеткiзiлмегендiгін, коммерциялық аяқталмағандығын жатқызуға болады.
      Соңғы жылдары талдау, зертханалық және компьютерлiк және т.б. қамтамасыз ету саласында институттардың материалдық-техникалық базасының ескiруi анық болып отыр, бұл мәселе отандық ғалымдар мен инженерлердiң бәсекелi, нарықтық кеңiстiкте жұмыс жасауына мүмкiндiк бермей отыр. Ғылыми өнiм сапасының халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес келмеуi орын алады. Ғылыми ұйымдар мен олардың эксперименттiк базаларының техникалық жабдықталуының қазiргi деңгейi әлемдiк деңгейдегi зерттеулердi орындау мүмкiндiгiн шектейтiнi күмәнсiз.
      Оқу орындарындағы эксперименттiк база, оқу-зерттеулiк жабдықтар, аппараттар және аспаптар 20-30 жылға, ал үздiк, ең алдыңғы қатарлы университтер мен ғылыми-зерттеу ұйымдарында - 8-11 жылға физикалық және моральдық ескiрдi. Егер дамыған елдерде ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстерде технологиялар бiр-бiрiн әр 6 ай - 2 жыл сайын ауыстырып отыратынын ескерсек, мұндай артта қалуды қайтару мүмкiн болмайды.
      Сонымен бiрге, ғылыми жабдықтарға қазiргi уақытта бөлiнетiн қаржы көлемi ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындарының қажеттерiн толық қанағаттандыра алмайды.
      Қазiргi кезде ғылыми әлеуеттi қайта қалпына келтiру үшiн жағдай айтарлықтай қиындады. Жүргiзiлген талдау соңғы онжылдықта отандық ғылыми әлеуеттегi мейлiнше сыни өзгерiстер ғылымның дербестендiрiлген шығармашылық бастамасын алып жүретiн кадрлық құрамда орын алғанына куәлiк етедi.
      Ғылыми-техникалық саланың кадрлық әлеуетiн сипаттау үшiн мамандар санын ғылым секторлары бойынша бөлу аса маңызды:

Ғылым сектор (мың адам)	жылдар
Ғылым сектор (мың адам)	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Барлығы	14,8	15,3	16,0	16,6	17,3	18,9
оның ішінде: академиялық	6,1	2,4	1,6	0,8	1,2	0,8
жоғары оқу орнында	4,3	6,9	7,5	6,1	3,8	4,0
салалық	1,5	2,6	5,9	8,2	10,7	12,9
өнеркәсіптік	0,4	0,3	0,5	0,3	0,4	0,3
басқалар	...	3,2	0,5	1,1	1,2	0,9

      Таблицадан 2000 жылмен салыстырғанда 2005 жылы академиялық секторда ғылыми қызметкерлер санының 8 еседей азайғаны және салалық ғылымда олардың санының 8 еседен астам ұлғайғанын көрiп отырмыз.
      Қазақстан ғылымын қаржыландыру мәселесiнде 2000 жылдан бастап бөлiнетiн бюджеттiк қаражат көлемiнiң ұлғаю үрдiсi байқалады. IЖӨ-ге қатысты ғылымға бөлiнетiн шығындардың үлесi 2000 жылы 0,11%-дан (2,8 млрд. теңге) 2006 жылы 0,15%-ғa дейiн (14,18 млрд. теңге) ұлғайды.
      Республикалық бюджеттен iргелi және қолданбалы зерттеулердi қаржыландыру мөлшерiнiң соңғы жылдардың динамикасы кестеде көрсетiлген:

жылдар	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
жалпы, млрд. теңге	2,8	3,8	4,5	5,3	7,9	12,4	14,2

      Ғарыш бағдарламасына (2,2 млрд. теңге шамасында) бөлiнген қаражатпен байланысты ғылымды жалпы қаржыландыру көлемiнiң 2004 жылмен салыстырғанда 2005 жылы (кесте бойынша) 36% астам ұлғаюына қарамастан салалық министрлiктердiң қолданбалы бағдарламаларын, әсiресе, iргелi зерттеулер бағдарламаларын қаржыландыру деңгейi бұрыңғы дәрежесiнде қалды.
      Олардың iшiнде барлық iргелi және қолданбалы зерттеулердi Бiлiм және ғылым министрлiгімен қаржыландыру үлесi 2005 жылы 52,7%, салалық министрлiктермен - 47,3% құрады.
      2003-2015 жылдарға арналған Қазақстанның индустриялық-инновациялық даму стратегиясында (бұдан әрi - Стратегия): "IЖӨ-нiң 2010 жылға қарай 2% және 2015 жылы 2,5-3% деңгейiне дейiн ғылымды қаржыландырудың кезеңдiк ауысуын жүзеге асыру" көзделген (7.3.1-тармақ). Ғылымға бөлiнетiн қаржы көлемiнiң жалпы өсуiнде ғылыми-техникалық жұмыстардың негiзгi түрлерi бойынша шығыстарды бөлуде үйлесiмсiздiк сақталып отырғанын атап өтуге болады. Әлемдiк практикада зерттеулер мен әзiрлемелердiң түрлерi бойынша арақатынас әдетте мынадай: iргелi зерттеулер 13-15%, қолданбалы зерттеулер - 25-30 және әзiрлемелер - 55-60%. Қазақстандық ғылымда қаржыландырудың зор үлесi (71%) қолданбалы зерттеулерге жұмсалады, ал тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға 8% ғана бөлiнедi. Iргелi ғылым 15% шамасында қаржыландырылады және бұл жалпы әлемдiк орта деңгейге сәйкес келедi.
      Осы деректердi салыстыра отырып, республикада тәжiрибелiк- конструкторлық әзiрлемелердiң (ТКӘ) жеткiлiксiз үлестiк салмағында қолданбалы зерттеулерге бөлiнетiн қомақты шығындармен ҒЗТКЖ-ға бөлiнетiн шығыстардың ертеректе қалыптасқан тиiмсiз құрылымы өзгерiссiз қалып отырғаны туралы қорытынды шығаруға болады.
      Отандық ғылымның бәсекеге қабiлеттiлiгiн қамтамасыз етудiң негiзгi факторлардың бiрi ғылымның ғылыми-техникалық қызметтiң және экономика салаларының дамуын ақпараттық сүйемелдеу болып табылады.
      Ғылыми-техникалық өнiмдi мемлекеттiк тiркеудiң қазiргi заманғы технологиялық жүйесiн, ғылыми-техникалық ақпараттардың үздiксiз ағындарын өңдеу бойынша ақпараттық коммуникациялар инфрақұрылымын және басқаларды пайдалану негiзiнде жоғарыда аталған Стратегияны қамтамасыз ету жоспарында ақпараттық жүйенi жетiлдiру үшiн 2006 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылыми-техникалық ақпарат орталығы (ҰҒТАО) құрылды.
      Отандық ғылымның әлемдiк ғылыми кеңiстiкпен бiрiгуiн қамтамасыз ету үшiн бiздiң елiмiздегi ғылыми зерттеулердi ұйымдастырудың және жүргiзудiң халықаралық стандарттарға сәйкес болуы қажет, оларға қол жеткiзу бiрiншi кезекте мынадай факторларға тәуелдi:
      ғылыми-техникалық саланы басқарудың тиiмдi жүйесi, стратегиялық маңызды бағыттарды анықтай отырып ұзақ мерзiмдi мемлекеттiк бағдарламалардың жиынтығына ауысқан нақты мемлекеттiк ғылыми-техникалық саясат;
      қазiргi заманғы ғылыми инфрақұрылымның болуы және оның техникалық жабдықталуы;
      бiлiктiлiгi жоғары ғылыми кадрлардың болуы, ғылым мен бiлiмнiң нақты бiрiгуi;
      халықаралық ғылыми байланыстардың даму деңгейi.
      Осылайша, экономикалық дамуды басқарудың дамыған жүйесiн иемденген әлемнiң бәсекеге барынша қабiлеттi елдерiнiң қатарына Қазақстанның кiруi жөнiндегi стратегиялық мiндеттi iске асыру адекватты ғылыми жүйенi дамыту жөнiндегi нақты жолдар мен шараларды көздейтiн ұзақ мерзiмдi Мемлекеттiк бағдарламаны әзiрлеудi және орындауды талап етедi.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

       Мемлекеттiк бағдарламаның негiзгi мақсаты - жаңа бiлiмдер алуды, оларды қолдауды және тиiмдiлiкпен пайдалануды қамтамасыз ететiн бәсекеге қабiлеттi ғылыми-технологиялық жүйенi дамыту, ғылыми-техникалық қызметтi инновациялық сипаттағы серпiндi жобаларды әзiрлеуге және iске асыруға шоғырландыру.
      Көрсетiлген мақсатты iске асыру үшiн мынадай мiндеттердiң орындалуы қажет:
      ғылымды басқаруды ұйымдастыру мен құрылымын жетiлдiру;
      ғылыми зерттеулердiң сапасын арттыру;
      ғылыми кадрларды даярлау сапасын арттыру және бiлiм мен ғылымның бiрлесуi үшiн жағдай жасау;
      Қазақстанның әлемдiк ғылыммен бiрiгуi үшiн жағдай жасау;
      ғылымды дамытуға жеке меншiк кәсiпкерлiктiң қатысуын ынталандыру.

5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi

       5.1. Бағдарламаның негiзгi бағыттары
      Бағдарламаны iске асыру мына бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады:
       5.1.1. Ғылымды басқаруды ұйымдастыру мен құрылымын жетiлдiру:
      а) басым бағдарламаларды ("серпiндi" технологиялар) таңдап алудың әзiрленген тәртiбiн iске асыру:
      Жоғары ғылыми-техникалық комиссия (бұдан әрi - ЖҒТК) Премьер-Министрдің төрағалық етуiмен Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен бекiтiлетiн және келесi үш жылға негiзгi бағдар ретiнде ұлттық ғылыми қоғамдастыққа қызмет ететiн елдiң ғылыми-техникалық басымдықтарын реттейтiн болады.
      Халықаралық сараптамалық кеңес айқындаған басымдықтар мен ұсынымдар негiзiнде ЖҒТК 10-15-тен артық емес негiзгi ғылыми-технологиялық бағыттарды (сыни технологиялар) белгiлейдi.
       Бiлiм және ғылым министрлiгi мен салалық министрлiктер 2007 жылдан бастап осы мейлiнше перспективтi бағыттар (технологиялар) шеңберiнде ғылыми-технологиялық бағдарламалар (ҒТБ) жобаларын әзiрлейтiн және оларды ЖҒТК қарауына енгiзетiн болады. Осы бағдарламалардың жобалары алдын-ала мемлекеттiк ғылыми-техникалық сараптамадан (МҒТС) өтетiн болады;
      б) "Ғылым қоры" акционерлiк қоғамы арқылы ТКӘ-нi қаржыландыру және үйлестiру үшiн жағдайлар жасау;
      в) МҒТС жүргiзу қағидаттарын жетiлдiру.
      МҒТС әлемдiк жетiстiктер деңгейiндегi практикалық нәтижелер алуға бағытталған басым зерттеулердi дамытуға (ұзақ мерзiмдi қаржыландыруды ескере отырып) қолғабыс етуi қажет.
      Ғылыми-технологиялық бағдарламаның әрбiр жобасында (3-5 жыл мерзiмге арналған ҒТБ, iргелi зерттеулер 5 жылға дейiн, қолданбалы зерттеулер 3 жылға дейiн) мақсаттары, мiндеттерi, қажеттi қаржыландыру мен күтiлетiн нәтиженi, сондай-ақ олардың жаңашылдығы мен өзектiлiгi ("әлемде алғаш рет") жайында MFTC қорытындысының суреттемесi болуы керек.
      Ғылыми-техникалық бағдарлама, нәтижесiнде әрқайсысы жұмыс түрiне байланысты - ғылыми есеп, диссертация, патент, жаңалық ашуды тiркеу туралы куәлiк, конструкторлық-технологиялық құжаттама немесе лицензиялық келiсiм болып табылатын нақты өнiммен аяқталатын жобалардан тұратын болады.

        5.1.2. Ғылыми зерттеулер сапасын арттыру мыналарды көздейдi:
      а) ҒЗТКЖ жүргiзу үшiн ғылыми инфрақұрылым жасау және жетiлдiру.
      Мемлекет басшысының жолдауында Қазақстанда халықаралық қатысумен қазiргі заманғы ғылыми орталықтарды құру және дамыту, жаңа технологияларды игеру процесiн қолдау және кадрлардың қайта бiлiктiлiктендiрiлуiнiң икемдi жүйесiн қалыптастыру жөнiнде нақты мiндет қойылған. Қазақстандық ғылымды дамыту үшiн ғылыми ұйымдар мен мекемелердiң әлеуетiн толық және тиiмдi пайдалану ғалымдардың орталықтардағы жабдықтар мен өзге де ғылыми ресурстарға қол жеткiзу мүмкiндiктерi кеңейтiлгенде ғана мүмкiн болады.
      Осы мақсаттарды Бағдарламада ғылыми-технологиялық дамудың әрбiр басым бағыты бойынша бiрқатар ашық түрдегi ұлттық ғылыми зертханалар құру көзделген.
      Ұлттық ғылыми зертханаларды құру материалдық-техникалық базаны қайта жабдықтау, олардың қызметiн ұйымдастыру деңгейiн жоғарылату мөлшерi бойынша жасалатын болады. Ол ғылыми және технологиялық дамудың жекелеген бағыттары бойынша динамикалық жылжуына, яғни, жаңа ғылыми және бәсекеге қабiлеттi өнiмдер өндiрiсiн игеру үшiн жағдайлар жасауға бағдарланған ғылыми ұйымдар мен мекемелер жұмыстарының үш жылдық жоспарымен байланыстырылатын болады.
      Мынадай мiндеттер ұлттық зертханалар үшiн басымдықтар болуы керек:
      ғылыми-технологиялық дамудың мемлекет үшiн басым бағыттарын ғылыми қамтамасыз ету;
      ғаламдық нарықта бәсекеге қабiлеттi болатын ғылыми өнiмдер мен "серпiндi" технологиялар әзiрлеу;
      зерттеулер мен әзiрлемелер секторын әлемдiк жүйемен бiрiктiрудiң белсендi стратегиясы бойынша ұсыныстар жасау;
      б) соңғы әлемдiк ғылыми әзiрлемелерге қол жеткiзу және ғылымды дамытудың әлемдiк үрдiстерiн қадағалау мүмкiндiгi бар ақпараттық ғылыми кеңiстiк құратын ұлттық ғылыми-ақпарат жүйесiн құру жолымен ғылымды дамытуды ақпараттық қамтамасыз етудi жетiлдiру;
      в) ғылыми зерттеулер сапасы менеджментi жүйесiн жетiлдiру.
      Ғылыми-зерттеу процесiн жүргiзудi анықтауға байланысты халықаралық практикада қолданылатын ғылыми зерттеулердi орындау стандарттары (Good Scientific Practice) ҒЗТКЖ нәтижелерiн бұрмалауға (жалған жасауға); плагиатқа, өзге зерттеушiлердiң жұмысын заңсыз иемденуге жол бермеуге бағытталған.
      ҒЗТКЖ жүргiзудегi маңызды элемент - әрбiр ғылыми ұйым немесе жеке зерттеушi тиiстi ғылыми практика стандарттарын және ҒЗТКЖ жүргiзу этикасын қолдауға кепiл болуы тиiс.
      Одан басқа, 2009 жылдан бастап ғылыми құрал-жабдықтарды пайдалануға байланысты ғылыми-зерттеу қызметi менеджментiнiң халықаралық стандарттары (Good Laboratory Practice - тиiстi зертханалық практика) енгiзiлетiн болады.

        5.1.3. Ғылыми кадрларды даярлау сапасын арттыру және бiлiм мен ғылымның бiрлесуi үшiн жағдайлар жасау мыналарды көздейдi:
      Елдiң жетекшi ғылыми ұйымдары мен университеттерi базасында бiлiм беру мен ғылыми зерттеулердiң озық деңгейiн қамтамасыз етуге қабiлеттi, интеграциялық процестермен бiрiктiрiлген, әлемдiк деңгейдегi iргелi зерттеулер жүргiзетiн және жоғары деңгейде коммерцияландырылатын ғылым, технология және техниканы дамытудың басым бағыттары бойынша қолданбалы әзiрлемелер жасайтын бiлiктi кадрлармен iрiктелген ғылыми-зерттеу инфрақұрылымын (ұлттық зертханалар) жасау көзделуде.
      Ғылыми кадрларды даярлау және қайта даярлау жүйесiн ынталандыру және тұрақты дамыту мақсатында мынадай шарттардың орындалуы қажет: дарынды жас ғалымдардың шетелдiк жетекшi ғылыми орталықтарында оқуына, тағылымдамадан өтуiне көмектесу;
      ғалымдарды шығармашылық және материалдық ынталандыру жүйесi (үздiк ғылыми жұмыстар авторлары үшiн сыйақылар).
      Бағдарламаны iске асыру шеңберiнде қазақстандық ғалымдардың шетелде қысқа мерзiмдi тағылымдамадан өтуi ұйымдастырылатын болады.

      5.1.4. Қазақстанның әлемдiк ғылыммен бiрiгуi үшiн жағдайлар жасау мыналарды көздейдi:
      а) отандық ғылыми-техникалық әлеуеттi дамытуды бағалау жүйесiн жасау және оның қызмет етуi.
      Бағалау жүйесiн әзiрлеу қазақстандық ғылымның әлемдiк ғылыммен бiрлесуiнiң маңызды бiр бағыты болып табылады. Бағалау, адами және инфрақұрылымдық ресурстарды қоса алғандағы отандық ғылымды дамыту саласының ағымдағы жай-күйiн, бiлiм беру мен ғылыми-зерттеу мүмкiндiктерiн талдауға бағытталған:
      соңғы жылдардағы отандық зерттеу қызметiн сапалық және сандық дамуын зерделеу;
      отандық зерттеу қызметi мен ғылыми жүйесiнiң "күштi" және "әлсiз" жақтарын айқындау және талдау;
      зерттеулердiң қоғам мен әлеуметтiк дамуға әсер ететiн тетiктерiн зерделеу;
      ғылыми-зерттеу бағдарламаларының тиiмдiлiгi мен нәтижелiлiгiн бағалау жүйесiн жетiлдiру.
      Халықаралық сарапшыларды тарту арқылы ғылыми әлеуеттiң жай-күйiн талдау бойынша бiрлескен зерттеулердi iске асыру алға жылжу бағдарын дәлiрек айқындауға мүмкiндiк бередi.
      б) ғылыми және ғылыми-техникалық дамуды болжау.
      Әлемдiк практикада "форсайт" деген атау алған ғылыми болжама жөнiнде жоспарланған жұмыс ғылым саласындағы мемлекеттiк саясат бағыттарын әзiрлеу үшiн негiз жасайды. 2008 жылдан бастап форсайттық зерттеулер жүргiзу жүйесi жасалатын болады, олар мыналарға бағытталады:
      әлемдiк нарықта елдiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң жоғары деңгейiн, халықтың өмiр сүру сапасын, жақын 10-20 жыл аралығында күтiлетiн әлемдегi даму жағдайының шарттарында тұрақты экономикалық дамуды мейлiнше жоғары мүмкiндiкпен қамтамасыз ететiн ғылыми-техникалық дамудың ұлттық басымдықтарын айқындау;
      Қазақстанда және шетелде ғылыми зерттеулер нәтижелерiнiң қажеттiлiгiн айқындау;
      кәсiпкерлiк үшiн ғылыммен өзара қарым-қатынас саласында бағдарлар қалыптастыру;
      Қазақстан ғылымының даму тетiктерiн әзiрлеу.
      Осыған байланысты, 2007 жылдан бастап форсайттың ұлттық әдiстемесiн қалыптастыру, зерттеулердiң даярлық кезеңдерiн ұйымдастыру жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу қажет, бұл 2008 жылы Бағдарламаның екiншi кезеңiнiң негiзгi екпiндерiн айқындауда ғылыми және ғылыми-техникалық даму саласында талдау материалдарын алу, ал 2009 жылы оны пайдалану үшін қажет.
      в) ТМД елдерiнiң және алыс шетелдердiң ғылыми мекемелерi және жоғары оқу орындарымен мемлекетаралық бiрiгудi iске асыру, оның iшiнде:
      қазақстандық ғылыми жобаларды шетелдiк ғалымдарды, ұйымдарды және халықаралық бағдарламалар мен жобаларды, оның iшiнде шетелдегi қазақ диаспорасы өкiлдерiн тарту арқылы iске асыру.

5.1.5. Ғылымды дамытуға жеке меншiк кәсiпкерлiктiң қатысуын ынталандыру мыналарды көздейдi:

      а) бизнестiң зерттеулер мен әзiрлемелердi тең қаржыландыруы шараларын қабылдау.
      Бюджеттiк қаражатты бөлу зерттеулер мен әзiрлемелердi мемлекет пен бизнестiң тең қаржыландыруының икемдi тетiктерiмен толықтырылуы қажет. Мемлекет, жеке меншiк бизнес үшiн тәуекелдiгi бар ғылыми жобалардың бастапқы кезеңдерiн қаржыландыруды өзiне алады. Бұл жағдайда жеке меншiк бизнес жобаға қосылады және оны соңына дейiн өз күшiмен жеткiзедi. Мысалы, Ғылым қорының ТКӘ жобаларын iске асыруға бизнес-құрылымдар салымының мөлшерiне тәуелдi Ғылым қоры тарабынан да жобаны қаржыландыру көлемi пропорционалды ұлғаятын болады.
      б) олардың негiзгi қызметiне серiктес жүретiн болжамды перспективтi проблемаларды шешуге бағытталған арнайы ғылыми-техникалық бағдарламаларды ұлттық компаниялармен бiрлесе әзiрлеу және қаржыландыру.
      Бұл мақсаттар үшiн "Самұрық" мемлекеттiк активтердi басқару жөнiндегi қазақстандық холдингi" АҚ, "Қазына" тұрақты даму қоры" АҚ мемлекеттiк даму институттарының мүмкiндiктерiн пайдаланған жөн.

5.2. Бағдарламаны iске асыру тетiгi

       Бағдарламаны iске асырудың негiзгi тетiктерi мыналар болады.
      ЖҒТК алдағы жылдарға ғылыми және инновациялық субъектiлерге негiзгi бағдар ретiнде қызмет ететiн елдiң ғылыми-техникалық басымдықтарын реттейтiн болады.
      ЖҒТК жанындағы Халықаралық сараптамалық кеңес ғылымды дамытудың әлемдiк трендтерiне талдау жасауды, елде бар әлеуеттi ескере отырып басымдықтарды айқындауды жүзеге асыратын болады.
      Жобаларды орындаушылар нәтижелiлiк, тиiмдiлiк, өзектiлiк, бiлiктiлiк, жабдықтау деңгейi және т.б. критерийлерi бойынша елдегi және шетелдегi ғылыми ұжымдар санынан конкурстық негiзде iрiктеп алынатын болады.
      Жоғарыда айтылғандай, 2007 жылдан бастап айқындалған 10-15 мейлiнше перспективтi бағыттар шеңберiнде Бiлiм және ғылым министрлiгi мен салалық министрлiктер ғылыми жобалар арқылы iске асырылатын 10-15 ғылыми-технологиялық бағдарламалар (шеңберлiк бағдарламалар) әзiрлейдi.
      Әрбiр ғылыми-техникалық бағдарлама шеңберiнде 15-20-ғылыми және 15-20 тәжiрибелiк-конструкторлық жобалар қалыптастырылатын болады. Олар бiр мезгiлде, сондай-ақ жүйелi түрде (алғашқы 2-3 жылда ҒЗЖ, кейiннен 1-2 жыл ТКЖ) жүзеге асырыла алады.
      Қаржыландыруды жетiлдiру тетiктерi мақсатты бағдарламалар тетiктерiн пайдалану арқылы жобалық қаржыландыруды кеңейтуге, зерттеулердiң басым бағыттары бойынша ұзақ мерзiмдi ғылыми-техникалық бағдарламалар мен жобаларды әзiрлеуге бағытталатын болады. Бюджет есебiнен қаржыландырылатын ғылыми-зерттеу бағдарламалары мен жобаларды конкурстық iрiктеп алу процедурасын жүйелi түрде жетiлдiру қажет.

6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi

      2007-2012 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық бюджет қаражаты жұмсалады. Бағдарламаны iске асыруға байланысты қаржы шығыстарының барлығы 43386,1 млн. теңгенi құрайды, оның iшiнде 1-кезеңге - 24133,7 млн. теңге, 2-кезеңге - 19252,4 млн. теңгенi құрайды.
      2007 жылы шығыстар 8268,7 млн. теңге, 2008 жылы - 9447,5 млн. теңге, 2009 жылы - 6417,5 млн. теңгенi құрайды.
      Республикалық бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын iс-шаралар бойынша шығыстар көлемдерi тиiстi қаржылық жылға арналған республикалық бюджеттi бекiту кезiнде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер

      Бағдарламаны жүзеге асыру Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық және ғылыми-техникалық дамуына мүмкiндiк етедi.
      Жалпы Бағдарламаны жүзеге асыру екi кезеңде iске асырылады: бiрiншi кезең: 2007-2009 жылдар, екiншi кезең: 2010-2012 жылдар.
      Бiрiншi кезеңде Бағдарламаны iске асыру:
      Үкiмет басшысының төрағалық етуiмен ғылыми-технологиялық дамудың ұлттық басымдықтарын айқындайтын Жоғары ғылыми-техникалық комиссияның (ЖҒТК) қызмет етуiн қамтамасыз етуге (2007-2009 жылдар);
      ЖҒТК жанындағы Халықаралық сараптамалық кеңестiң қызмет етуiн қамтамасыз етуге (2007 жыл);
      басым ғылыми бағыттарды iрiктеп алу критерийлерiн әзiрлеуге (2007 жыл);
      басым ғылыми бағыттар бойынша ғылыми-технологиялық бағдарламаларды қалыптастыруға және қабылдауға (2007-2008 жылдар);
      "Ғылым қоры" АҚ-ның оларды практикалық iске асыру мақсатында жыл сайын тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстар жобаларын iрiктеп алу және қаржыландыру бойынша конкурстар жүргiзуiне;
      объективтi бағалау жүргiзуге мүмкiндiк беретiн және тұрақты төлемақы негiзiнде шетелдiк жетекшi ғалымдар санынан (ғылыми-техникалық бағдарламалар деңгейiнде) 50%-дан кем емес тәуелсiз сарапшылардың қатысуын көздейтiн МҒТС процедурасын жетiлдiруге;
      ҒЗИ мен жоғары оқу орындарында "серпiндi" технологиялар бойынша зерттеулер жүргiзу үшiн материалдық-техникалық және әлеуметтiк-экономикалық жағдайларды жақсартуға;
      басым ғылыми бағыттар бойынша ұжымдық пайдаланылатын 5 ұлттық ғылыми зертханалар (2008 жыл) және жоғары оқу орындары жанынан 15 инженерлiк бейiндегi зертханаларды жабдықтауға (2007-2008 жылдар);
      5 ұлттық ғылыми зертханалар мен жоғары оқу орындары жанындағы 15 инженерлiк бейiндегi зертханалардың 2008-2010 жылдарға арналған стратегиялық даму жоспарларын әзiрлеуге;
      шетелдiк жетекшi ғылыми орталықтарда қазақстандық ғалымдардың қысқа мерзiмдi тағылымдамадан өтуiн жүзеге асыруға;
      халықаралық талаптарға сай келетiн Ғылыми-зерттеу қызметi менеджментiнiң халықаралық стандарттарын енгiзу тұжырымдамасын әзiрлеу және ғылыми-зерттеу қызметi менеджментiнiң отандық стандарттарын қабылдауға;
      "Еуразиялық биiк таулы ғарыш сәулелерi орталығы" Халықаралық ғылыми-зерттеу орталығын құруға;
      Ғылым қоры арқылы ТКӘ жобаларын бизнес-құрылымдардың тең қаржыландыруын қамтамасыз етуге;
      олардың негiзгi қызметiне серiктес жүретiн болжамды перспективтi проблемаларды шешуге бағытталған арнайы ғылыми-техникалық бағдарламаларды ұлттық компаниялармен бiрлесе әзiрлеуге мүмкiндiк бередi.
      Екiншi кезеңде мыналар күтiледi:
      ғылыми-зерттеу есептерi халықаралық басқармашылық және ғылыми практикамен сәйкестiкке келтiрiледi;
      iске асырылған ғылыми жобаның нәтижелiлiгiнiң негiзгi критерийi, қорытындысында нақты өнiм - монографиялар, патенттер, ғылыми мақалалар, диссертациялар, жаңалық ашуды тiркеу туралы куәлiктер, конструкторлық-технологиялық құжаттама немесе лицензиялық келiсiм, ғылыми зерттеулер бағытына байланысты енгiзiлген әзiрлемелер болуы қажет;
      ғылыми ұйымдардың техникалық қайта жарақтануы (жабдықтар және құралдармен жабдықтау) жүзеге асырылатын болады;
      ғылыми ұйымдар жұмысының практикасына ғылыми-зерттеу қызметiн ұйымдастыру мен басқарудың халықаралық стандарттары енгiзiлетiн болады;
      қазiргi заманғы және дамыған ғылыми-инновациялық инфрақұрылым құру есебiнен, ғылыми жетiстiктермен алмасу үшiн Қазақстанның тартымдылық дәрежесі көтерілетін болады;
      Қазақстан аумағындағы ұлттық компаниялар зерттеулер мен ғылыми-техникалық әзiрлемелердiң 50%-нан кем емес қатысу үлесiн сатып ала алатындай жағдайлар жасалатын болады;
      "Ғылым қоры" акционерлiк қоғамы арқылы тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарға арналған шығыстар үлесi мемлекеттiң ғылымға арналған жалпы шығыстарының 25%-на дейiн ұлғаяды.
      Бағдарламаны iске асыру нәтижесiнде, Қазақстандағы ұлттық ғылыми-техникалық кешеннiң күштi жақтарының санатында шешiмдер қабылдаудың, қаржыландырудың, ғылыми-техникалық процестi мониторингтеу және ақпараттық қамтамасыз етудiң, объективтi бағалаудың, зерттеулердiң әлемдiк стандарттарға сәйкестiгiне қол жеткiзудiң, шығармашылық бостандығы мен ғылымның жалпы ұлттық мүдделерге бағыныстылығымен қолайлы үйлесуi үшiн жағдайлар жасаудың жақсы жолға қойылған жүйесi болуы қажет.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе развития науки в Республике Казахстан на 2007-2012 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

О Государственной программе развития науки
в Республике Казахстан на 2007-2012 годы

      В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 Конституции Республики Казахстан, в целях развития конкурентоспособной научно-технологической системы, обеспечивающей эффективное создание, поддержку и использование новых знаний, ПОСТАНОВЛЯЮ :
      1. Утвердить прилагаемую Государственную программу развития науки в Республике Казахстан на 2007-2012 годы (далее - Программа).
      2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить план мероприятий по реализации Программы на 2007-2009 годы (I этап).
      3. Центральным и местным исполнительным органам, а также государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан, принять меры по реализации Программы.
      4. Министерству образования и науки Республики Казахстан один раз в полугодие не позднее 25 числа месяца, следующего за отчетным периодом предоставлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.
      5. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Правительство Республики Казахстан.
      6. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Астана, Акорда 2006 года
N

УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от "___" _______ 200_ года
N

ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПРОГРАММА
РАЗВИТИЯ НАУКИ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
на 2007-2012 годы

Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ современного состояния развития науки
4. Цель и задачи программы
5. Основные направления и механизм реализации Программы
5.1 . Основные направления Программы
5.2 . Механизм реализации Программы
6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования
7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

1. Паспорт Программы

Наименование           Государственная программа развития науки
Программы              в Республике Казахстан на 2007-2012 годы
Основание для          п. 40 Сетевого графика исполнения меро-
разработки             приятий Общенационального плана меропри-
                       ятий по реализации Послания Президента
                       Республики Казахстан народу Казахстана
                       от 1 марта 2006 года "Стратегия вхождения
                       Казахстана в число 50 наиболее конкуренто-
                       способных стран мира" и Программы Правитель-
                       ства на 2006-2008 годы, утвержденного
                        постановлением Правительства Республики
                       Казахстан от 31 марта 2006 года N 222;
                       п. 4.3 протокола заседания Правительства
                       Республики Казахстан от 4 июля 2006 года N 10
Разработчик            Министерство образования и науки Республики
                       Казахстан
Цель Программы         Развитие конкурентоспособной научно-
                       технологической системы, обеспечивающей
                       получение новых знаний, их поддержку и
                       эффективное использование, концентрация
                       научно-технической деятельности на
                       разработке и реализации прорывных
                       проектов инновационного характера
Задачи Программы       Совершенствование организации и
                       структуры управления наукой;
                       повышение качества научных исследований;
                       создание условий для повышения уровня
                       подготовки научных кадров и интеграции
                       образования и науки;
                       создание условий для интеграции
                       казахстанской науки в мировую;
                       стимулирование участия частного
                       предпринимательства в развитии науки.
Сроки реализации       2007-2012 годы
Программы              1 этап: 2007-2009 годы
                       2 этап: 2010-2012 годы
Необходимые            На реализацию Программы в 2007-2012
ресурсы                годы будут направлены средства
и источники            республиканского бюджета.
финансирования         Финансовые затраты, связанные с
                       реализацией программы, составляют
                       43386,1 млн. тенге, из них на
                       1 этапе - 24133,7 млн. тенге,
                       на 2 этапе - 19252,4 млн. тенге.
                       В 2007 году расходы составят 8268,7
                       млн. тенге, в 2008 году - 9447,5
                       млн. тенге, в 2009 году - 6417,5
                       млн. тенге.
                       Объемы расходов по мероприятиям,
                       финансируемым за счет средств
                       республиканского бюджета,
                       будут ежегодно уточняться при
                       формировании республиканского
                       бюджета на соответствующий
                       финансовый год
Ожидаемые              В результате реализации Программы:
результаты             в 2007-2009 годах:
                       1) будет усовершенствована
                       организация и структура управления
                       наукой, путем:
                       разработки и реализации порядка
                       выбора приоритетных программ
                       ("прорывных" технологий);
                       создания правовых условий для
                       финансирования и координации
                       опытно-конструкторских работ
                       (далее - ОКР);
                       совершенствования принципов
                       проведения государственной
                       научно-технической экспертизы
                       (далее - ГНТЭ);
                       принятия усовершенствованных
                       механизмов финансирования
                       научно-исследовательских и
                       опытно-конструкторских работ
                       (далее - НИОКР);
                       2) будет обеспечено повышение
                       качества научных исследований,
                       путем:
                       создания и развития научной
                       инфраструктуры для проведения
                       НИОКР;
                       совершенствования информационного
                       обеспечения развития науки;
                       совершенствования системы менеджмента
                       качества научных исследований;
                       3) будут созданы условия для интеграции
                       образования и науки, улучшения качества
                       подготовки научных кадров, путем:
                       проведения на постоянной основе
                       краткосрочных стажировок казахстанских
                       ученых за рубежом в ведущих научных центрах;
                       4) будут созданы условия для интеграции
                       казахстанской науки в мировую, путем
                       обеспечения:
                       создания и функционирования системы оценки
                       развития отечественного научно-технического
                       потенциала;
                       введения методики и практики прогнозирования
                       научного и научно-технического развития;
                       участия казахстанских ученых и организаций в
                       реализации международных проектов;
                       участия казахстанских ученых в международных
                       научных форумах и региональных научных
                       конференциях;
                       публикаций в международных изданиях
                       информационно-аналитических статей о
                       научно-технологическом развитии в
                       Казахстане и пропагандирующих его
                       научно-технические достижения;
                       5) стимулирование участия частного
                       предпринимательства в развитии науки,
                       путем:
                       принятия мер софинансирования
                       исследований и разработок государством
                       и бизнесом;
                       разработки совместно с национальными
                       компаниями специальных научно-технических
                       программ, направленных на решение
                       прогнозируемых перспективных проблем,
                       сопутствующих их основной деятельности.
                       В 2010-2012 годах:
                       будут внедрены международные стандарты
                       организации и управления научно-исследо-
                       вательской деятельностью в практику
                       работы научных центров;
                       при передовых научных центрах начнут
                       функционировать научные лаборатории
                       открытого типа и будут созданы
                       производственно-сервисные комплексы,
                       обслуживающие научно-исследовательскую
                       деятельность;
                       будут созданы условия для облегчения
                       патентования результатов исследований
                       и разработок;
                       будет обеспечен охват программами
                       зарубежных научных стажировок;
                       предполагается повысить уровень
                       привлекательности Казахстана для
                       обмена научными достижениями за
                       счет создания современной и
                       развитой научно-инновационной
                       инфраструктуры;
                       будут созданы условия, когда
                       национальные компании на территории
                       Казахстана могли бы прибрести долю участия
                       в исследованиях и научно-технических
                       разработках.

2. Введение

Государственная программа развития науки в Республике Казахстан на 2007-2012 годы (далее - Программа) разработана в целях реализации п.-40 Сетевого графика исполнения мероприятий Общенационального плана мероприятий по реализации Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана "Стратегия вхождения Казахстана в число 50 наиболее конкурентоспособных стран мира" от 1 марта 2006 года и Программы Правительства на 2006-2008 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2006 года N 222, п. 4.3 протокола заседания Правительства Республики Казахстан от 4 июля 2006 года N 10.
Программа направлена на создание условий и благоприятной среды для обеспечения перехода научно-технической сферы на качественно новый уровень, обеспечивающий прорыв на международные передовые позиции.

3. Анализ современного состояния развития науки

      В Послании Главы государства народу Казахстана от 1 марта 2006 года поставлена стратегическая задача по вхождению Казахстана в число 50 наиболее конкурентоспособных стран мира, обладающих развитой системой управления экономическим развитием, одним из определяющих критериев, которой является уровень развития национальных систем науки.
      В этих странах масштабность задействованных в НИОКР ресурсов служит предопределяющим факторам для научных открытий, свершений и технических достижений. Ведущие государства мира по абсолютным показателям ресурсов, втянутых в НИОКР, являются и главными поставщиками научных знаний, "мотором" научно-технического прогресса. Их научные системы - самые передовые в мире, о чем свидетельствует широта изучаемых проблем, техническая оснащенность, а также статус науки в общественном сознании. Высокую эффективность науки обеспечивает целенаправленное финансирование частным капиталом и государством фундаментальных исследований, прикладных и опытно-конструкторских разработок.
      В развитых странах на протяжении последних десятилетий на поддержку науки выделяют определенную долю ВВП, которая составляет от 1 до 3 %. Например, в 2005 году: США - 2,84; Великобритания - 1,83; Германия - 2,29; Франция - 2,18; Швеция - 3,7; Япония - 3,06; Южная Корея - 2,52. В России этот показатель законодательно закреплен на уровне 2,0 % от ВВП, а других странах ближнего зарубежья в пределах до 1 %.
      Вместе с тем, в настоящее время, даже передовые, высокоразвитые государства не в состоянии организовывать и вести исследования по всем научно-техническим направлениям, они делают упор на развитие 5-7 приоритетных научных направлений.
      Таким образом, процесс интеграции Казахстана в мировое научное сообщество должен происходить при условии определения четких научно-технических приоритетов, разработки и реализации научных, исследовательских и технологических программ, ориентированных на результаты, повышения качества подготовки кадров, исследовательских работ и публикаций, создания передовой научной инфраструктуры и постоянного обеспечения современным лабораторным оборудованием.
      С учетом опыта наиболее конкурентоспособных стран (США, Южной Кореи, Финляндии) целесообразно определить основные направления развития науки Казахстана, требующие приоритетной ресурсной поддержки, обеспечивающие соблюдение стратегических интересов и приоритетов государства и занятие собственной ниши в мировом разделении научного труда.
      Если обратиться к перечню наукоемких отраслей в развитых странах, то можно констатировать, что в республике в течение ряда лет проводились и проводятся исследования по большому числу из этих направлений, получены научные результаты, имеющие практическую направленность и определенный инновационный потенциал.
      Основным механизмом реализации научной и научно-технической политики являются республиканские целевые, отраслевые научно-технические программы, программы фундаментальных и прикладных исследований, финансируемые из республиканского бюджета на основе программно-целевого метода.
      При этом для финансирования перспективных направлений целесообразно разработать механизмы привлечения дополнительных внебюджетных средств.
      Неотъемлемой частью и одной из ключевых составляющих процесса формирования и реализации научно-технических программ и проектов является ГНТЭ. Качество и объективность оценки научных исследований возможны только при совершенствовании государственной научно-технической экспертизы. Это в первую очередь то, что при проведении ГНТЭ в оценке объектов научной и научно-технической деятельности должны участвовать как отечественные, так и иностранные, независимые эксперты.
      Развитие экспертной деятельности будет направлено на повышение ее значимости в отношении важнейших государственных проектов, разработку системы мониторинга и оценки эффективности, а также результативности государственных научных организаций, независимо от их ведомственной принадлежности, разработку и реализацию в них современных моделей финансового, инновационного и научного менеджмента.
      Вместе с тем, до сих пор не создана эффективная система внедрения полученных научных результатов в промышленность, создания наукоемких технологий и производств.
      Главной причиной этого является отсутствие прямой связи "наука - производство", механизмов и инфраструктуры передачи научных достижений в реальный сектор экономики. Сюда же относится коммерческая незавершенность большинства научных разработок, которые, как правило, не доведены до уровня рыночного товара.
      За последние годы стала очевидной отсталость материально-технической базы институтов в области аналитического, лабораторного и компьютерного обеспечения и др., что не позволяет отечественным ученым и инженерам работать в конкурентном, рыночном пространстве. Имеет место несоответствие качества научной продукции требованиям международных стандартов. Существующий уровень технической оснащенности научных организаций и их экспериментальных баз, несомненно, ограничивает возможность выполнения исследований мирового уровня.
      Экспериментальная база, учебно-исследовательское оборудование, аппараты и приборы в учебных заведениях физически и морально устарели на 20-30 лет, а в лучших, самых передовых университетах и научно-исследовательских организациях - на 8-11 лет. Если учесть, что в развитых странах технологии в наукоемких производствах сменяют друг друга через каждые 6 месяцев-2 года, такое отставание может стать необратимым.
      В тоже время объемы выделяемых в настоящее время средств на научное оборудование не могут в полной мере удовлетворить потребности научных организаций и вузов.
      В настоящее время значительно осложнились условия для воспроизводства научного потенциала. Проведенный анализ свидетельствует о том, что за последнее десятилетие наиболее критические изменения отечественного научного потенциала произошли в кадровой составляющей, несущий персонифицированное творческое начало науки.
      Важное значение для характеристики кадрового потенциала научно-технической сферы имеет распределение численности специалистов по секторам науки:

Сектор науки (тыс. чел)	годы
Сектор науки (тыс. чел)	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Всего	14,8	15,3	16,0	16,6	17,3	18,9
в том числе: академический	6,1	2,4	1,6	0,8	1,2	0,8
вузовский	4,3	6,9	7,5	6,1	3,8	4,0
отраслевой	1,5	2,6	5,9	8,2	10,7	12,9
промышленный	0,4	0,3	0,5	0,3	0,4	0,3
прочие	....	3,2	0,5	1,1	1,2	0,9

      Как видно из таблицы в 2005 г. по сравнению с 2000 г. произошло почти в 8 раз уменьшение численности научных работников в академическом секторе и более чем в 8 раз увеличение их числа в отраслевой науке.
      В вопросах финансирования науки Казахстана начиная с 2000 г. наблюдается тенденция увеличения объемов выделяемых бюджетных средств. Доля затрат на науку к ВВП повысилась с 0,11 % (2,8 млрд. тенге) в 2000 г. до 0,15 % (14,18 млрд. тенге) в 2006 г.
      Динамика объема финансирования фундаментальных и прикладных исследований из республиканского бюджета за последние годы представлена в таблице:

годы	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
всего, млрд. тенге	2,8	3,8	4,5	5,3	7,9	12,4	14,2

      Увеличение общего объема финансирования науки в 2005 году (по таблице) по сравнению с 2004 годом более чем на 36 % в основном связано с выделением средств на космическую программу (в 2005 году - 2,2 млрд. тенге), а уровень финансирования прикладных программ отраслевых министерств и, особенно, программ фундаментальных исследований практически остался на прежнем уровне.
      Из них в 2005 году доля финансирования всех фундаментальных и прикладных исследований Министерством образования и науки составляло 52,7 %, отраслевыми министерствами - 47,3 %.
      Стратегией индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы (далее - Стратегия) предусмотрено (п. 7.3.1): "осуществить поэтапный переход к 2010 году к финансированию науки до уровня 2 % от ВВП и до 2,5-3 % в 2015 году".
      Отметим, что при общем росте объемов финансирования на науку сохраняется диспропорция в распределении затрат по основным видам научно-технических работ. В мировой практике соотношение по видам исследований и разработок обычно таково: фундаментальные исследования 13-15 %, прикладные - 25-30 % и разработки - 55-60 %. В казахстанской науке львиная доля финансирования (71 %) идет на прикладные исследования, тогда как на опытно-конструкторские работы выделяется лишь 8 %. Фундаментальная наука финансируется в пределах 15 %, что в целом соответствует среднемировому уровню.
      Сравнивая эти данные, можно сделать вывод, что в республике практически неизменной остается сложившаяся ранее нерациональная структура расходов на НИОКР со значительными затратами на прикладные исследования при недостаточном удельном весе - опытно-конструкторских работ.
      Одним из основных факторов обеспечения конкурентоспособности отечественной науки является информационное сопровождение развития науки, научно-технической деятельности и отраслей экономики.
      Для совершенствования информационной системы в плане обеспечения упомянутой Стратегии на основе использования современной технологической системы государственной регистрации научно-технической продукции, инфраструктуры информационных коммуникаций по обработке непрерывных потоков научно-технической информации и др., в 2006 году создан Национальный центр научно-технической информации Республики Казахстан.
      Для обеспечения интеграции отечественной науки в мировое научное пространство необходимо, чтобы организация и проведение научных исследований в нашей стране соответствовали международным стандартам, достижение которых зависит в первую очередь от следующих факторов:
      эффективной системы управления научно-технической сферой, четкой государственной научно-технической политики, трансформированной совокупность долгосрочных государственных программ с выделение стратегически важных направлений.
      наличия современной научной инфраструктуры и их технической оснащенности;
      наличия высококвалифицированных научных кадров, реальной интеграции науки и образования;
      степени развития международных научных связей.
      Таким образом, реализация стратегической задачи по вхождению Казахстана в число наиболее конкурентоспособных стран мира, обладающих развитой системой управления экономическим развитием требует разработки и выполнения долгосрочной Государственной программы предусматривающей конкретные пути и меры по развитию адекватно научной системы.

4. Цель и задачи Программы

       Основная цель Государственной программы - развитие конкурентоспособной научно-технологической системы, обеспечивающей получение новых знаний, их поддержку и эффективное использование концентрация научно-технической деятельности на разработке и реализации прорывных проектов инновационного характера.
      Для реализации указанной цели необходимо выполнение следующих задач:
      совершенствование организации и структуры управления наукой;
      повышение качества научных исследований;
      создание условий для повышения качества подготовки научных кадров и интеграции образования и науки;
      создание условий для интеграции Казахстана в мировую науку;
      стимулирование участия частного предпринимательства в развитии науки.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

       5.1 Основные направления Программы
      Реализация Программы будет осуществляться по следующим направлениям:
       5.1.1 . Совершенствование организации и структуры управления наукой предусматривает:
      а) реализацию разработанного порядка выбора приоритетных программ ("прорывных" технологий):
      Высшая научно-техническая комиссия при Правительстве Республики Казахстан (далее - ВНТК) под председательством Премьер-Министра будет корректировать научно-технологические приоритеты страны, которые планируется утверждать постановлением Правительства Республики Казахстан, и служить научному сообществу в качестве основных ориентиров на следующие три года.
      На основе определенных приоритетов и рекомендаций Международного экспертного совета, ВНТК определит не более 10-15 основных научно-технологических направлений (критических технологий).
      В рамках этих наиболее перспективных направлений (технологий), Министерство образования и науки и отраслевые министерства с 2007 года будут разрабатывать проекты научно-технических программ (далее - НТП) и вносить их на рассмотрение ВНТК. Предварительно данные проекты программ будут проходить ГНТЭ;
      б) создание правовых условий для финансирования и координации ОКР через акционерное общество "Фонд науки" (далее - Фонд науки);
      в) совершенствование принципов проведения государственной научно-технической экспертизы.
      ГНТЭ должна способствовать развитию приоритетных исследований (с учетом долгосрочного финансирования), направленных на получение практических результатов на уровне мировых достижений.
      Каждый проект научно-технической программы (НТП, сроком на 3-5 лет, фундаментальные исследования до 5 лет, прикладные исследования до 3 лет) должен содержать описание целей, задач, объем необходимого финансирования и ожидаемые результаты, а также заключение ГНТЭ на их новизну и актуальность ("впервые в мире").
      Научно-техническая программа будет состоять из проектов, каждый из которых в итоге должен завершаться конкретной продукцией - научный отчет, диссертация, патент, свидетельство о регистрации открытия, конструкторско-технологическая документация или лицензионные соглашения в зависимости от вида работ.
       5.1.2. Повышение качества научных исследований предусматривает :
      а) создание и развитие научной инфраструктуры для проведения НИОКР.
      В послании Главы государства ставится конкретная задача по созданию и развитию в Казахстане современных научных центров с международным участием, поддержке процесса освоения новых технологий и формирования гибкой системы переквалификации кадров. Полное и эффективное использование потенциала научных организаций и учреждений для развития казахстанской науки возможно только при расширении возможностей доступа всех заинтересованных исследователей к передовому оборудованию и прочим научным ресурсам.
      Для этих целей Программой предусмотрено создание национальных научных лабораторий открытого типа по каждому приоритетному направлению научно-технологического развития.
      Создание национальных научных лабораторий будет проводиться по мере перевооружения материально-технической базы, повышения уровня организации их деятельности. Оно будет привязано к трехлетним планам работы научных организаций и учреждений, ориентированных на динамическое продвижение по отдельным направлениям научного и технологического развития, то есть на создание условий для освоения производства новых научных и конкурентоспособных продуктов.
      Приоритетными для национальных лабораторий должны стать следующие задачи:
      научное обеспечение приоритетных для государства направлений научно-технологического развития;
      разработка научных продуктов и "прорывных" технологий, конкурентоспособных на глобальном рынке;
      выработка предложений по активной стратегии интеграции сектора исследований и разработок в мировую систему;
      б) совершенствование информационного обеспечения развития науки путем создания национальной научно-информационной системы, образующей информационное научное пространство с доступом к последним мировым научным разработкам и возможностью отслеживания мировых тенденций развития науки;
      в) совершенствование системы менеджмента качества научных исследований.
      Применяемые в международной практике стандарты выполнения научных исследований (Good Scientific Practice), связанные с достоверностью ведения научно-исследовательского процесса, направлены на предотвращение: фальсификации (фабрикация) результатов НИОКР, плагиата, незаконного присвоения работы других исследователей.
      Важным элементом проведения НИОКР является то, что каждая научная организация или индивидуальный исследователь должны гарантировать поддержку стандартов надлежащей научной практики и этики проведения НИОКР.
      Кроме того, с 2009 года будут внедрены международные стандарты менеджмента научно-исследовательской деятельности (Good Laboratory Practice - надлежащая лабораторная практика), связанные с использованием научного оборудования.
       5.1.3. Создание условий для повышения качества подготовки научных кадров и интеграции образования и науки
      На базе ведущих научных организаций и университетов страны предусматривается создание научно-исследовательской инфраструктуры (национальных лабораторий), укомплектованной квалифицированными кадрами, способными обеспечить опережающий уровень образования и научных исследований, объединенными интеграционными процессами, проводящими фундаментальные исследования мирового уровня и создающие прикладные разработки по приоритетным направлениям развития науки, технологии и технику с высоким уровнем коммерциализации.
      В целях поощрения и устойчивого развития системы подготовки и переподготовки научных кадров необходимо выполнение следующих условий:
      содействие в обучении, стажировках талантливых молодых ученых в ведущих зарубежных научных центрах;
      систему творческого и материального стимулирования ученых (премий для авторов лучших научных работ).
      В рамках реализации Программы будут организованы краткосрочные стажировки казахстанских ученых за рубежом.
       5.1.4 Создание условий для интеграции Казахстана в мировую науку предусматривает :
      а) создание и функционирование системы оценки развития отечественного научно-технического потенциала.
      Разработка систем оценки является одним из важных направлений интеграции казахстанской науки в мировую. Оценка направлена на анализ текущего состояния, включая человеческие и инфраструктурные ресурсы, образовательные и научно-исследовательские возможности в области развития отечественной науки:
      изучение качественного и количественного развития отечественной исследовательской деятельности за последние годы;
      определение и анализ "сильных" и "слабых" сторон отечественной исследовательской деятельности и научной системы;
      изучение механизмов, через которые исследования влияют на общество и социальное развитие;
      усовершенствование системы оценки эффективности и результативности научно-исследовательских программ.
      Реализация совместных исследований по анализу состояния научного потенциала с привлечением международных экспертов позволит более четко определить ориентиры для продвижения вперед.
      б) прогнозирование научного и научно-технического развития.
      Планомерная работа по научному прогнозированию, в мировой практике получившая название "форсайт", создаст основу для выработки направлений государственной политики в сфере науки. Начиная с 2008 года будет создаваться система проведения форсайтных исследований, направленных на:
      определение национальных приоритетов научно-технического развития, обеспечивающих с наибольшей вероятностью поддержание высокого уровня конкурентоспособности страны на мировом рынке, качества жизни населения, устойчивое экономическое развитие в условиях ожидаемого на ближайшие 10-20 лет развития ситуации в мире;
      определение востребованности результатов научных исследований в Казахстане и за рубежом;
      формирование ориентиров для предпринимательства в области взаимодействия с наукой.
      В этой связи, уже в 2007 году необходимо провести работу по формированию национальной методики форсайта, организации подготовительных этапов исследований с тем, чтобы в 2008 году получить, а в 2009 году использовать, аналитический материал в области научного и научно-технического развития при определении основных акцентов второго этапа Программы.
      в) реализация межгосударственной интеграции научных учреждений и вузов Республики Казахстан с соответствующими структурами стран СНГ и дальнего зарубежья, в т.ч.:
      реализация казахстанских научных проектов с привлечением иностранных ученых, организаций и международных программ и проектов, в т.ч. с привлечением представителей казахской диаспоры за рубежом.
       5.1.5. Стимулирование участия частного предпринимательства в развитии науки предусматривает :
      а) принятие мер софинансирования исследований и разработок бизнесом.
      Выделение бюджетных средств должно быть дополнено гибкими механизмами софинансирования исследований и разработок государством и бизнесом. Государство в научных проектах, содержащих риск для частного бизнеса, берет на себя финансирование начальных стадий проектов. В этом случае частный бизнес присоединяется к проекту и доводит его до конца уже собственными усилиями. Например, в зависимости от размера вклада бизнес-структур в реализации проектов ОКР через Фонд науки, пропорционально будет увеличиваться объем финансирования проекта со стороны Фонда науки.
      б) разработку и финансирование совместно с национальными компаниями специальных научно-технических программ, направленных на решение прогнозируемых перспективных проблем, сопутствующих их основной деятельности.
      Для этих целей предполагается использовать возможности государственных институтов развития АО "Казахстанский холдинг по управлению государственными активами "Самрук", АО "Фонд устойчивого развития "Казына".

       5.2 Механизм реализации Программы
      Основными механизмами реализация Программы будут следующие.
      ВНТК корректирует научно-технические приоритеты страны, которые будут служить субъектам научной и инновационной деятельности в качестве основных ориентиров на последующие годы.
      Международный экспертный совет при ВНТК будет осуществлять анализ мировых трендов развития науки, определение приоритетов с учетом имеющегося потенциала в стране.
      Исполнители проектов будут отбираться на конкурсной основе из числа научных коллективов в стране и за рубежом по критериям результативности, эффективности, актуальности, квалификации, уровня оснащения и т.д.
      Как уже говорилось выше с 2007 года, в рамках определенных 10-15 наиболее перспективных направлений, Министерством образования и науки и отраслевыми министерствами будут разработаны 10-15 научно-технических программ (рамочные программы), которые будут реализовываться через научные проекты.
      В рамках каждой научно-технической программы будут формироваться 15-20 научных и 15-20 опытно-конструкторских проектов. Причем осуществляться они могут как одновременно, так и последовательно (первые 2-3 года НИР, затем 1-2 года ОКР).
      Механизмы совершенствования финансирования будут направлены на расширение проектного финансирования с использованием механизмов целевых программ, разработку долгосрочных научно-технических программ и проектов по приоритетным направлениям исследований. Необходимо систематическое совершенствование процедур конкурсного отбора научно-исследовательских программ и проектов, финансируемых за счет средств бюджета.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

      На реализацию Программы в 2007-2012 годы будут направлены средства республиканского бюджета. Финансовые затраты, связанные с реализацией программы, составляют 43386,1 млн. тенге, из них на 1 этапе - 24133,7 млн. тенге, на 2 этапе - 19252,4 млн. тенге.
      В 2007 году расходы составят 8268,7 млн. тенге, в 2008 году - 9447,5 млн. тенге, в 2009 году - 6417,5 млн. тенге.
      Объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет средств республиканского бюджета, будут уточнены при утверждении республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

      Реализация Программы будет способствовать социально-экономическому и научно-техническому развитию Республики Казахстан.
      В целом она будет осуществляться в два этапа: первый этап: 2007-2009 годы, второй этап: 2010-2012 годы.
      Реализация Программы на первом этапе позволит:
      обеспечить деятельность Международного экспертного совета при ВНТК;
      разработать критерии отбора приоритетных научных направлений (2007 год);
      обеспечить формирование и принятие научно-технических программ по приоритетным научным направлениям (2007-2008 годы);
      проводить Фонду науки ежегодные конкурсы по отбору и финансированию проектов опытно-конструкторских работ с целью их практической реализации;
      совершенствовать процедуры ГНТЭ, способствующие проведению объективной оценки и предусматривающие участие не менее 50 % независимых экспертов из числа ведущих зарубежных ученых (на уровне научно-технических программ) на постоянной оплачиваемой основе;
      улучшить материально-технические и социально-экономические условия для проведения исследований в научных организациях и вузах по "прорывным" технологиям;
      обеспечить оснащение 5 национальных научных лабораторий коллективного пользования по приоритетным научным направлениям (2008 год) и 15 лабораторий инженерного профиля при вузах по приоритетным научным направлениям (2007-2008 годы);
      разработать Планы стратегического развития 5 национальных научных лабораторий и 15 инженерных лабораторий при ВУЗах на 2008-2010 годы;
      осуществить краткосрочные стажировки казахстанских ученых за рубежом в ведущих научных центрах;
      разработать Концепцию внедрения международных стандартов менеджмента научно-исследовательской деятельности и принятие отечественных стандартов менеджмента научно-исследовательской деятельности, соответствующие международным требованиям;
      создать Международный научно-исследовательский центр "Евразийский высокогорный центр космических лучей";
      обеспечить софинансирование бизнес-структурами проектов ОКР через Фонд науки;
      разработать и реализовать совместно с национальными компаниями специальные научно-технические программы, направленные на решение прогнозируемых перспективных проблем, сопутствующих их основной деятельности.
      На втором этапе ожидается, что:
      научно-исследовательская отчетность будет приведена в соответствие с международной управленческой и научной практикой;
      основным критерием результативности реализованного научного проекта в итоге должна стать конкретная продукция - монографии, патенты, научные публикации, диссертации, свидетельства о регистрации открытия, конструкторско-технологическая документация или лицензионные соглашения, внедренные разработки в зависимости от направления научных исследований;
      будет осуществлено техническое перевооружение (оснащение оборудованием и приборами) научных организаций;
      будут внедрены международные стандарты организации и управления научно-исследовательской деятельностью в практику работы научных организаций;
      будет повышен уровень привлекательности Казахстана для обмена научными достижениями за счет создания современной и развитой научно-инновационной инфраструктуры;
      будут созданы условия, когда национальные компании на территории Казахстана могли бы приобрести долю участия в исследованиях и научно-технических разработках не менее 50 %;
      будет увеличена доля расходов на опытно-конструкторские работы через Фонд науки до 25 % от общих расходов государства на науку.
      В результате реализации Программы, в числе сильных сторон национального научно-технического комплекса в Казахстане должны стать хорошо налаженная система принятия решений, финансирования, мониторинга и информационного обеспечения научно-технического процесса, объективной оценки, достижения соответствия исследований мировым стандартам, создание условий для оптимального сочетания свободы творчества и подчиненности науки общенациональным интересам.

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасында ғылымды дамытудың 2007-2012 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы