"Қазақстан Республикасында цифрлық телерадио хабарларын таратуды дамытудың 2008 - 2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы N 1355 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
"Қазақстан Республикасында цифрлық телерадио хабарларын таратуды дамытудың 2008 - 2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына ұсынылсын.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы Президентінің
ЖАРЛЫҒЫ Қазақстан Республикасында цифрлық телерадио
хабарларын таратуды дамытудың 2008 - 2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

"Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын одан әрі іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 сәуірдегі N 310 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында цифрлық телерадио хабарларын таратуды дамытудың 2008 - 2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі екі ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін, сондай-ақ осы Жарлықтан туындайтын шараларды қабылдасын.
3. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін орталық және жергілікті атқарушы органдар Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.
4. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2007 жылғы N Жарлығымен
бекітілген

Қазақстан Республикасында цифрлық телерадио
хабарларын таратуды дамытудың 2008 - 2015 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы

Астана қаласы

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы Қазақстан Республикасында цифрлық
телерадио хабарларын таратуды дамытудың
2008-2015 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы.

Әзірлеу үшін негіздеме "Қазақстан Республикасы ақпараттық
кеңістігінің бәсекеге қабілеттілігін
дамытудың 2006 - 2009 жылдарға арналған
тұжырымдамасы туралы" Қазақстан
Республикасы Президентінің 2006 жылғы
18 тамыздағы N 163 Жарлығы, Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы
20 сәуірдегі N 319 қаулысымен бекітілген
Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы
Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын
іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың
(іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және
Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2007 - 2009 жылдарға арналған
бағдарламасын орындау жөніндегі
іс-шаралар жоспарының 155-тармағы.

Әзірлеуші Қазақстан Республикасы Мәдениет және
ақпарат министрлігі.

Мақсаты Телерадио хабарларын таратудың цифрлық
инфрақұрылымын құру және дамыту,
қазақстандық ақпараттық өнімді сапалық
және сандық жағынан күшейту, хабар тарату
нарығын қалыптастыру жолымен ақпараттық
саланы нығайту.

Міндеттері спутниктік және жерүсті сегменттердегі
телерадио хабарларын тарату инфрақұрылымын
цифрлық стандартқа, оның ішінде жоғары
айқындық стандартына кезең-кезеңімен
көшіруді жүзеге асыру. 2015 жылы аналогтық
хабар таратуды тоқтату;
халықтың барлық санаты үшін телерадио
хабарларын таратудың қолжетімділігін
қамтамасыз ету;
көп бағдарламалы цифрлық теледидар және
радио қызмет көрсетулерін ұсынатын
операторлардың бәсекелі нарығын құру;
цифрлық телерадио хабарларын тарату
саласындағы субъектілердің өзара
іс-қимылын реттейтін және регламенттейтін
нормативтік құқықтық және техникалық
құжаттарды әзірлеу;
радиожиілік спектрін пайдалану
тиімділігін арттыру;
халықтың қажеттілігін қанағаттандыру
үшін цифрлық қабылдау құрылғыларын
республика аумағында өндіруге жәрдем ету.

Іске асыру мерзімдері 2008 - 2015 жылдар

Қаржыландыру көлемі 2008 - 2015 жылдары Мемлекеттік
мен көздері. бағдарламаны іске асыру республикалық
бюджеттен жалпы көлемі 36 165 млн.
теңге қаражат бөлуді талап етеді,
оның ішінде:
2008 жылы - 584 млн. теңге
2009 жылы - 4 228 млн. теңге
2010 жылы - 5 353 млн. теңге
2011 жылы - 5 689 млн. теңге
2012 жылы - 5 439 млн. теңге
2013 жылы - 5 858 млн. теңге
2014 жылы - 5 858 млн. теңге
2015 жылы - 3 156 млн. теңге

Күтілетін нәтижелер Ішкі және сыртқы нарықта отандық
теледидар және радио арналардың бәсекеге
қабілеттілігін күшейту.
Халықтың цифрлық форматта мемлекеттік
арналар бағдарламаларын көруге еркін және
тең құқылы қол жеткізуін қамтамасыз ету.
Отандық телерадио хабарларын тарату
жүйесін жаңғырту.
Теледидар хабарларын таратудың тұтыну
параметрлерін жақсарту.
Цифрлық телерадио хабарларын таратуды
дамытуды қамтамасыз ететін радиожиілік
жоспарын қалыптастыру.
Отандық бүкіл теледидар және радио
жүйесін дамытудың мультипликативтік әсері.
Жарнама нарығын дамыту.
Бәсекеге қабілетті телерадио хабарларын
тарату нарығын қалыптастыру.
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру
мынадай индикаторларға қол жеткізуге
бағытталған:
2015 жылға қарай цифрлық хабар таратумен
республика халқының 100 %-ін, оның ішінде
2010 жылға қарай - 25-30 %-ін, 2012 жылға
қарай - 65-70 %-ін, 2014 жылға қарай -
95 %-ін қамтуға қол жеткізу;
2010 жылға қарай мемлекеттік емес
республикалық тереарналардың санын 20-ға
және 2015 жылға қарай 30-ға дейін ұлғайту
үшін жағдай жасау;
2008 жылы ақысыз негізде әлеуметтік
бағдарламалар пакетін қалыптастыратын
және тарататын телерадио хабарларын
таратушы мемлекеттік оператор құру;
2010 жылға қарай 2 ірі оператор құру,
2015 жылға қарай олардың санын 5-ке дейін
ұлғайту;
2500-ден астам қабылдағыштар мен 1500
цифрлық хабар таратқыш сатып алу;
2012 жылға қарай жоғары нақтылықтағы
теледидар хабарларын параллель таратуды
қамтамасыз ету;
2010 жылға қарай цифрлық стандартта
кемінде 10 бағдарлама, 2012 жылға қарай
кемінде 15 бағдарлама, 2015 жылға қарай
кемінде 20 бағдарлама таратуды қамтамасыз
ету;
2012 жылға қарай қосымша интерактивті
қызметтер ұсыну;
2015 жылға қарай аналогтық форматта
теледидар және радио хабарларын таратуды
тоқтату.

2. Кіріспе

Мемлекеттік бағдарламаны әзірлеу үшін "Қазақстан Республикасы ақпараттық кеңістігінің бәсекеге қабілеттілігін дамытудың 2006 - 2009 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 18 тамыздағы N 163 Жарлығы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 20 сәуірдегі N 319 қаулысымен бекітілген Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың (іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 - 2009 жылдарға арналған бағдарламасын орындау жөніндегі іс-шаралар жоспарының 155-тармағы негіздеме болды.
Ақпараттық және телекоммуникация саласындағы орта мерзімді және ұзақ мерзімді перспективаға арналған елдің негізгі міндеттерінің бірі халықаралық деңгейде оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады.
Қазіргі заманғы әлемде теледидар мен радионың рөлі үлкен. Мәдениеттің құрамдас бөлігі бола отырып, теледидар мен радио қоғамның тілін, дәстүрін сақтауға, діни және материалдық құндылықтар деңгейін қалыптастыруға әсер етеді.
Бүгінгі күні телерадио хабарларын таратуды дамыту ғаламдық цифрлық революция шеңберінде жүзеге асырылады. Цифрлық теледидар мен радионың пайда болуы - саланың 100 жылдық тарихындағы ең күрделі және көп үміт күттіретін кезең.
Цифрлық теледидар хабарларын тарату саласындағы соңғы жетістіктер әлемдік телекоммуникацияны дамыту барысын күрт өзгертеді. Теледидар хабарларын таратуды бағалаудың техникалық өлшемдері - бағдарламалардың саны мен олардың сапасы жаңа тұтыну мүмкіндіктерімен - интербелсенділікпен және көп функционалдықпен толықтырылады. Бұл 90-жылдары неғұрлым көп таралған жылжымалы байланыс және Интернет қызмет көрсетулеріне цифрлық интербелсенді хабар тарату қосылғанын білдіреді.
Осыған орай республикада телерадио хабарларын таратуды уақтылы енгізу маңызды басымдық болып табылады. Мәселенің өзектілігі жалпыәлемдік үрдістермен - "Женева-2006" келісімі шеңберіндегі Халықаралық Электрбайланыс Одағы белгілеген, цифрлық хабар таратуды енгізу үшін (оның ішінде Қазақстан үшін) өтпелі кезең болып 2007 - 2015 жылдар болып айқындалды.
Жерүсті цифрлық хабар таратуды дамытудың бастапқы кезеңі 2006 жылы іске асыру аяқталған телерадио хабарларын таратудың салалық бағдарламасына сәйкес пысықталғанын атап өткен жөн. Осы бағдарлама шеңберінде тестілік цифрлық хабар тарату, жиілік ресурсын айқындау, көп бағдарламалы хабар тарату жөніндегі ұсынымдар әзірлеу жөнінде бірқатар іс-шаралар өткізілген болатын.
Сонымен бірге Қазақстанда цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу жөніндегі одан арғы жұмыстарды жүргізу орталықтандырылған стратегияны әзірлеу, ұйымдық, экономикалық және институционалдық проблемаларды жою, техникалық параметрлерді айқындау жөнінде шаралар кешенін қабылдауды талап етеді.
Цифрлық телерадио хабарларын таратуды уақтылы енгізу қажеттілігі сондай-ақ, әсіресе шекаралық хабар тарату аймақтарында ақпараттық қауіпсіздікті сақтау мәселелеріне негізделеді. Қазіргі уақытта Қазақстанның шекара маңындағы бірқатар елді мекендер қалыптасқан жиілік құрылымына байланысты отандық теледидар орнына көрші мемлекеттердің теледидар арналарын көруге мәжбүр болып отыр. Радио хабарларын тарату саласында да осындай жағдай қалыптасқан.
Цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу осы мәселені болдырмауы тиіс.
Тұтастай алғанда телерадио хабарларын таратуды енгізу ауқымды мемлекеттік қолдауды талап етеді. Теледидар мен радионы цифрлау процесін бастаған елдердің тәжірибесі мұның айқын дәлелі. Іс жүзінде әлемнің барлық елдерінде мемлекет өзі цифрлық телерадио хабарларын таратуға көшуге бастамашы болып отыр.
Бұдан басқа, бұл мәселе мемлекеттік уәкілетті құрылымдардың қатысуынсыз шешілуі мүмкін емес проблемалар кешенін шешуді талап етеді. Олардың қатарына цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу мен оның жұмыс істеуінің нормативтік құқықтық базасын әзірлеуді және қабылдауды, хабар таратудың техникалық стандарттарын бекітуді, рынокқа қатысушылардың жұмыс істеу жағдайларын айқындауды, радиожиілік спектрін бөлу мен пайдалануды, инфрақұрылым объектілерінің әзірлігін қамтамасыз етуді, халықтың әлеуметтік әлсіз санатын қолдау жөнінде шаралар қабылдауды жатқызуға болады.
Мемлекет барлық процестің үйлестірушісі болуы тиіс, өйткені цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу жоғары дәрежелі әлеуметтік жауапкершілікті болжайды. Телерадио хабарларын тарату жүйесінің цифрлық технологияға көшуі, ең алдымен халықтың қалың жігіне бағытталуы тиіс, өйткені дәл осы әлеуметтік фактор мемлекеттік бағдарламаны іске асыру тиімділігінің негізгі индикаторы болып табылады.

3. Проблеманың қазіргі жай-күйін талдау

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының эфирлік телерадио хабарларын тарату кешені өзара байланысты үш құрауыштан тұратын күрделі жүйені білдіреді:
телерадио бағдарламаларын қалыптастыру сегменті (теле-, және радиоарналар, контентті қалыптастырушы теледидар және радио студиялары;
спутниктік телерадио хабарларын тарату сегменті - телерадио белгісін бірыңғай цифрлық стандартқа түрлендіру және оны спутниктен жерүсті желілерге тарату;
жерүсті телерадио хабарларын тарату сегменті - спутниктен белгіні қабылдау және бөлінген радиожиілік жолақтары бойынша жерүсті бөлу.
Эфирлік телерадио хабарларын таратудан басқа қалалық жерлерде аналогтық және цифрлық форматтағы әр түрлі технологиялар негізінде кабельдік теледидар желілері айтарлықтай дамып келеді.
Осы құрауыштар жиынтығы еліміздің телерадио хабарларын таратудың бірыңғай инфрақұрылымын құрайды.
Телерадио бағдарламаларын қалыптастыру сегментін әр түрлі меншік нысанындағы 89 электрондық ақпарат құралдары, оның ішінде 52 телеарна және 37 радиостанция құрайды. Олардың ішінде республикалық деңгейде 11 телеарна және 5 радиостанция хабар таратуы жүзеге асырады. Өңірлік электрондық БАҚ-тар саны 73-ті құрайды. Бұл ретте өңірлік теле- және радиоарналарды тарату аумағы, әдетте, бір елді мекенмен шектеледі.
Хабар таратудың барынша кең аумағы республикалық арналардың иелігінде. Сонымен, республика аумағын хабар таратумен қамту - "Қазақстан" телеарнасы 98,06 %-ті, "Хабар" - 98,19 %-ті, "Еларна" 93,2 %-ті, Еуразия бірінші арнасы - 78,82 %-ті, "Шалқар" радиосы - 36,09 %-ті құрайды. Республикалық деңгейде хабар тарататын басқа теле- және радиоарналар қамтудың анағұрлым төмен көрсеткіштеріне ие, олар 1-кестеде келтірілген.

1-кесте

Р/с N	БАҚ-тың атауы	Хабар таратумен қамтылған елді мекендер саны
1	"НТК" телеарнасы	14
2	"КТК" телеарнасы	20
3	"Рахат" ТРК	7
4	Астана қаласының теледидары	17
5	31-арнасы ТРК	38
6	Орыс радиосы - Азия	27
7	Европа Плюс Қазақстан	29
8	"NS-радиосы" ТРК	29

Тұтастай алғанда, телерадио хабарларын таратумен халықты қамтуда қалыптасқан жағдайды тым қанағаттанарлықсыз деп сипаттауға болады. Толық көлемде республикалық хабар таратумен тек ірі елді мекендердің - облыстық және әрі кеткенде аудан орталықтарының тұрғындары қамтылған. Ауылдық аумақтар көбіне тек мемлекеттік арналарды (Қазақстан, Хабар, Еларна) таратумен қамтылған.
Спутниктік телерадио хабарларын тарату сегментін спутник арқылы жерүсті қабылдау-беру құрылғысына қалыптастырылған бірыңғай теледидар ағынымен тасымалдау жөнінде қызмет көрсететін спутниктік хабар тарату операторлары білдіреді.
Соңғы жылдары республика аумағында спутниктік телерадио хабарларын таратуды бір мамандандырылған компания - "Кателко" АҚ жүзеге асырды.
Осы қоғам Қазақстан Республикасының Ұлттық спутниктік телерадио хабарларын тарату жүйесін (ҰСТЖ) құрды, оның жұмыс істеуі телерадио компанияларынан бейне және дыбыс белгілерін қабылдаудан, оларды DigiCipher-2 (МРЕG2) бірыңғай стандартына түрлендіруден, бір әкелуші жиілікті бірыңғай ағысқа біріктіруден және Intersat-904 және Каzsаt спутниктерінің ретрансляторларына беруден тұрады. Ретрансляцияланатын спутниктік белгі республиканың бүкіл аумағында орналасқан жерүсті қабылдау желілеріне таралады. Одан басқа спутниктік белгі Ресейдің, Қырғыздың, Қытайдың, Монғолия мен Өзбекстанның шекара маңы аудандарын қамтиды.
Сонымен бірге осы сегменттің жұмысындағы негізгі проблема "Кателко" АҚ-ның телерадио хабарларын таратудың ескірген цифрлық стандартын негізсіз пайдалануы болып табылады. Advanced Теlеvіsіоn Sistems Committee америка ұйымы әзірлеген - АТSС/DigiCipher-2 стандарты көрермендерге қолжетімді қабылдау жабдығында спутниктік белгіні қабылдауға мүмкіндік бермей, республикадағы теледидар хабарларын таратуды дамытуға елеулі кедергі жасайды.
Проблема DigiCipher-2 стандарты тек шектелген жабдық түрімен жұмыс істейтіндігіне және әдетте, корпоративтік пайдалануға, яғни ұсынылған контентті заңсыз көруден қорғауды қамтамасыз етуге арналғандығына байланысты. Осыған байланысты осы стандартта жұмыс істейтін қабылдау жабдығының барлық спектрі техникалық жағынан күрделілендірілген және құны жоғары, ол оны эфирлік теледидар белгісін қабылдамайтын аумақтарда жаппай пайдалану үшін қол жетімсіз етеді.
Нәтижесінде DigiCipher-2 стандарты базасында ҰСТЖ-ны құру мемлекеттік, сондай-ақ бірқатар тәуелсіз қазақстандық арналарды ашық спутниктік тарату форматының болмауына әкеп соқтырды. Одан басқа осы стандарт жоғарыда аталған себептер бойынша елде цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу үшін елеулі кедергі болып табылады.
Қазіргі уақытта бүкіл әлемде цифрлық телерадио хабарларын таратуды дамыту DVD (Digital Video Broadcasting) еуропалық стандарты базасында жүргізілуде. Оның басымдығы айқын - қабылдау жабдығының құны төмен, эфирлік, спутниктік, кабельдік және ұтқыр хабар тарату үшін бірегейлігі, кедергіге төзімділігі және теледидар белгісінің сапасы, көп бағдарламалылығы, қосымша қызмет көрсетулерді (деректер беруді, сұрау салу бойынша бейне көрсетуді) ұйымдастыру мүмкіндігі, бір жиілікті желілерді құру мүмкіндігі.
Тұтастай алғанда, хабар тарату индустриясы цифрлық телерадио хабарларын таратуды ұйымдастыру үшін пайдаланылатын үш негізгі стандартты - АТSС (Advanced Теlеvіsіоn Sistems Committee, АҚШ) және DVD (Digital Video Broadcasting, Еуропа), ІSDB (Intergrated Services Digital Broadcasting, Жапония) білдіреді. Қытай өз стандартын әзірлеумен айналысуда, онда алғашында қолда бар 6 стандарттың қазір 2-еуі іріктеп алынды. Сонымен бірге қандай да болмасын стандартты таңдауды әрбір ел дербес айқындайды.
Әлемнің көптеген елдері, сондай-ақ көрші мемлекеттер, оның ішінде Ресей өз таңдауын DVD стандартына тоқтатты. Жоғарыда көрсетілген факторларға қарай осы стандарт Қазақстан үшін де анағұрлым қолайлы болып табылады.
Жерүсті телерадио хабарларын тарату сегменті үлкен аумақтық бөлумен сипатталатын және телерадио хабарларын таратудың технологиялық тізбегін біріктіретін күрделі инженерлік-техникалық кешенді білдіреді.
Осы кешеннің негізгі міндеті радиожиілік спектрі арқылы телерадио белгіні қабылдауды, өңдеуді және одан әрі белгілі бір жергілікті жердің аумағына одан әрі таратуды қамтамасыз ету болып табылады. Жерүсті телерадио хабарларын таратуды техникалық қамтамасыз ету құралдары:
шалғай елді мекендерді қоса алғанда, елдің барлық аумағында орналастырылған антенналық-діңгектік құрылыстардан (теледидар мұнараларынан);
белгіні қабылдау және тарату жабдығынан - антенналық-фидерлік құрылғылардан, цифрлық қабылдағыштардан және қуаттылығы әр түрлі хабар таратушылардан;
инфрақұрылым объектілерінен (энергиялық қуатты шаруашылықтан, үй-жайлардан, ғимараттан және т.б.) тұрады.
Қазақстанда жерүсті хабар тарату желілері объектілерінің стратегиялық мәні бар және оларды мамандандырылған ұйым - "Қазақтелерадио" АҚ пайдаланады.
Осы ұйым барлық республикалық магистральды, аймақтық радиорелелік желілерді, қуатты радиотеледидар орталықтары мен басқа да көптеген телерадио хабарларын тарату объектілерін салу және пайдалану мақсатында өткен ғасырдың елуінші жылдары құрылған болатын.
Қазіргі уақытта "Қазақтелерадио" АҚ ел аумағында жұмыс істейтін барлық электрондық БАҚ белгісін эфирде таратуды қамтамасыз етеді. Жерүсті желісі 3500-ден астам таратқыштардан хабар тарататын барлығы 1214 хабар тарату станциясынан тұрады.
Жерүсті телерадио хабарларын тарату сегментіндегі негізгі проблема антенналық-діңгектік шаруашылықтың физикалық тұрғыдан тозуы және моральдық ескіргендігі болып табылады, өйткені барлық ірі станциялар кеңес дәуірінде салынған және қазіргі уақытта қажетті қауіпсіздік шарттарын сақтаумен және санитарлық нормаларды орындаумен бағдарламалардың көп санын тарату талаптарына жауап бермейді.
Сондай-ақ, жерүсті телерадио хабарларын тарату сегментіндегі ірі проблемалардың бірі тек аналогтық белгілерді таратуға арналған ретрансляциялаушы таратқыштардың қолда бар базасы болып табылады. Осыған байланысты цифрлық телерадио хабарларын таратуды енгізу кезінде барлық 1214 РТС үшін цифрлық хабар таратқыштар сатып алуды ескеру қажет.
Белгіні қалыптастыру мен тасымалдаудың техникалық проблемаларымен қатар елде цифрлық телерадио хабарларын таратуды табысты енгізу және дамыту үшін маңызды мәні бар бірқатар басқа да мәселелер бар.
Біріншіден, анағұрлым өзекті мәселелердің бірі цифрлық телерадио хабарларын тарату мақсаттары үшін радиожиілік спектрін пайдалану болып табылады.
Халықаралық Электрбайланыс Одағы әзірлеген және 2006 жылы Женева қаласында өткен Өңірлік радиобайланыс конференциясында ұсынылған жиілік мақсаттарының жоспарына сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында цифрлық телерадио хабарларын тарату (1-аудан) 3 (174 - 230 МГц), 4 (470 - 582 МГц) және 5 (582 - 862 МГц) диапазондарында, яғни қазіргі уақытта аналогтық телерадио хабарларын тарату ұйымдастырылған диапазондарда жүзеге асыру жоспарлануда.
Жиілік жоспары ұзақ мерзімді кезеңге есептелген және цифрлық хабар таратуды дамыту үшін әрбір елдің жиілік ресурсын айқындайтын болады. Оны енгізу біртіндеп жүргізіледі және аналогтық әрі цифрлық станциялар бір уақытта жұмыс істейтін ауыспалы кезеңнің болуын болжайды. Ауыспалы кезең аяқталғаннан кейін тек цифрлық хабар тарату жоспарлануда.
3 диапазонын цифрлық радиохабар таратуды ұйымдастыру үшін пайдалану жоспарлануда (Т-DАВ - Теrrеstrіаl Digital§Audio Вrоаdсаstіng, европалық цифрлық телерадио хабарларын тарату стандарты), 4 және 5 диапазондары тек цифрлық теледидар хабарларын тарату үшін бөлінетін болады.
Қазіргі уақытта республикада радиожиілік спектрінің шамамен 5 %-і азаматтық радиоқұралдарын, қалған 95 %-і не бірлесіп, не ұлттық қорғаныс пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүдделерінде пайдалануға арналған. Ірі қалаларда жиілік спектрінің аналогтық теледидар станцияларын қарқынды пайдалану цифрлық телерадио хабарларын тарату желілерін дамыту үшін радиожиілік спектрінің елеулі дәрежеде шектелуіне әкелді.
Осыған байланысты цифрлық телерадио хабарларын тарату мақсаттары, жиілік ресурсын аналогтық жүйелерден босату (жиілік конверсиясы), аймақтарды цифрлық белгімен бүркемелеуді және қазіргі бар теледидар желілерінің ауыспалы кезеңде цифрлық желілермен үйлесімдігін қамтамасыз ету үшін радиожиілік спектрін айқындау мәселелерін пысықтау қажеттілігімен байланысты бірқатар проблемалар бар. Шекара маңы аумақтарындағы жиілік ресурсын және хабар таратқыштардың қуаттылығын келісу мәселелері аса маңызды болып қалып отыр.
Екіншіден, телерадио хабарларын таратуды дамыту тиімділігі нарық ойыншыларының жалпы принциптері мен ережелерін, сапалық құрамы мен санын, олардың ұйымдық-құқықтық және өзара іс-қимыл жасасудың экономикалық тетіктерін айқындайтын таңдап алынған нақты құрылымдық модельге байланысты болады.
Цифрлық телерадио хабарларын тарату ақпарат нарығының кіші салаларының бірі болып табылады. Бүгінгі күні әлемдік практикада табысты жұмыс істейтін және нақты нәтижелерге ие болған оны дамытудың қандай да бір моделі айқындалмаған. Цифрлық хабар тарату нарығы қалыптасу сатысында тұр және оның жұмыс істеу принципін әрбір ел дербес айқындайды.
Қазақстанда цифрлық хабар таратуды дамыту үшін қазірдің өзінде теледидар нарығындағы ерекшелігін ескере отырып, оның жұмыс істеу шарттарын айқындау қажет. Бұл жұмысты осы Бағдарлама шеңберінде жүргізу қажет.
Үшіншіден, цифрлық хабар таратуды жылдам енгізу мәселелері мемлекеттік қолдау шараларымен тікелей байланысты. Бүкіл әлемде цифрлық хабар таратуды дамыту ең алдымен мемлекеттік басымдық болып табылады және осы процестерді мемлекеттің кеңінен қолдауы олардың жоғары әлеуметтік маңыздылығына байланысты.
Мемлекет хабар таратудың бір нысанынан екіншісіне ауысудың жалпы көрермендер үшін, әсіресе оның әлеуметтік әлсіз бөлігі үшін барынша зиянсыз болуын қамтамасыз етуге міндетті. Бұл ретте, жалпыға мәлім факт - халықтың өмір сүру деңгейі төмен болса, цифрлық хабар таратуды енгізу кезінде үлкен рөлді мемлекет атқаруы тиіс.
Осыған байланысты қазіргі уақытта тиісті нормативтік құқықтық базаның жоқтығы, қаржыландыру және халықты цифрлық қабылдағыштармен қамтамасыз ету мәселелерінің пысықталмауы проблема күйінде қалып отыр.
Тұтастай алғанда, Қазақстанның теледидар нарығының ерекшелігі халықтың ақылы теледидарға жеткілікті дәрежеде дайын еместігін атап өту қажет. Әсіресе осы үрдіс цифрлық теледидардың пайда болуымен дами түсті, себебі теледидар арналарының көп бағдарламалы пакетін тарату техникалық жағынан мүмкін болды.
Осылайша, қазіргі уақытта цифрлық хабар таратуды енгізу процесін кешенді мемлекеттік қолдау, сондай-ақ белсенді мемлекеттік реттеу қажет.
Цифрлық телерадио хабарларын таратуды дамытудың шетелдік тәжірибесін зерделеу Қазақстан алдында туындайтын проблемаларды шешу тұрғысынан аса тартымды болып табылады.
Қазіргі уақытқа дейін әлемнің бір де бір елі цифрлық хабар таратуға толық көшуді аяқтаған жоқ екендігін атап өткен жөн. Аналогтық белгіні алып тастау мерзімін әрбір ел дербес айқындады және әдетте, олар 5-тен 16 жылға дейін болды.
Бұл ретте, барлық елдер шығыстарды қысқарту мақсатында аналогтық және цифрлық стандарттарда бір уақытта хабар тарату кезеңін азайтуға тырысатындығы жалпыға ортақ ағым болып табылады. Әрбір елде шешім қабылданғаннан кейін цифрлық хабар таратуға көшудің барлық аспектілерін егжей-тегжей жоспарлаумен бағдарламалар әзірленді.
Ұлыбритания. Цифрлық хабар таратуға көшу процесінің анағұрлым белсенді қатысушысы Ұлыбритания болып табылды. DVD-Т стандартын эксперименттік тарату елде 1996 жылы басталды, 1998 жылғы 15 қарашадан бастап тұрақты түрде таратылады. Қамту аймағы іс жүзінде бүкіл елге өте жылдам тарады және 2006 жылы цифрлық теледидар бағдарламаларын халықтың 90 %-і қабылдай алды.
Аналогтық хабар таратуды ажыратудың әр түрлі мерзімдері кезең-кезеңімен аталған болатын, бірақ олар үнемі кейінге қалдырылып отырды. Алғашында - 2006 жыл, одан кейін - 2007 жыл аталды. Кейіннен 2007 жылы аналогтық хабар таратуды ажырату басталады, ал аналогтық хабар тарату 2012 жылғы 31 желтоқсанда толығымен тоқтатылады деп ресми түрде жарияланды.
Ұлыбританиядағы теледидар желісі телебағдарламаларды таратудың жалпыұлттық екі желісінен, 22 хабар беруші орталықтан, желіні бақылау және басқару орталығынан тұрады. Қазіргі уақытта 6 мультплекс хабар таратады, оның құрамына 30 ақылы пакет және 9 ақысыз бағдарлама, 7 интерактивті сервис пен 5 РРV қызмет көрсету кіреді.
Ұлыбританиядағы цифрлық теледидар бәсекелестері - кабельдік желілер мен спутниктік ВSkyВ пакеті тарапынан үлкен прессингті басынан кешіруде және ол қуатты мемлекеттік қолдауға қарамастан, дамуды күшті тежеп отыр.
Тұтастай алғанда, 2003 жылғы ақпарат бойынша Ұлыбританияда 59,2 млн. адам тұрады, ал үй шаруашылығы 24,8 млн. Кабельдік желілер 3,318 млн. үй шаруашылығы, спутниктік теледидар абоненттерінің саны 8,716 млн. Цифрлық эфирлік хабар тарату операторлары 7,09 млн. үй шаруашылығын қамтиды.
Америка Құрама Штаттары. АҚШ-та цифрлық эфирлік хабар тарату үшін стандарт ретінде АТSС қабылданды. Ол көп арналы дыбыстық сүйемелдеуі бар жоғары нақтылық теледидарына (ЖНТ) бейімделген. Телехабарларын тарату желісінің құрылымы - елдің 86 өңіріндегі қуаттылығы үлкен (10 кВт-тан жоғары) шамамен 280 хабар таратушы.
АҚШ-та цифрлық форматта хабар таратуды жүзеге асыратын теледидар станцияларының жалпы саны 630-дан асты. Олар 95 % америка үйлерін қамтиды.
Цифрлық хабар таратуды дамытудың негізгі тежеуші факторлары салыстырмалы түрде ЖНТ-ның болуы себепті қабылдау жабдығының жоғары құны, ЖНТ форматындағы тиісті контенттің болмауы, эфирлік жүйенің спутниктік және кабельдік жүйелермен жеткіліксіз үйлесуі болып табылады. Сондай-ақ, модуляцияның қолданылатын әдісі ұтқыр және портативті қабылдауды іске асыруға мүмкіндік бермейді.
Германия Федеративтік Республикасы. Германияда дамыту бағдарламасы 2002 жылдың көктемінде қабылданған - эксперименттік, одан кейін - үнемі хабар тарату басталған болатын. Ел цифрлық хабар таратумен әдістемелік түрде - өңір-өңір бойынша қамтылды.
2004 жылдың көктемінен бастап 20 теледидар бағдарламасы Кельнде және Бонда, 16 бағдарлама Брауншвейгте және Ганноверде таратылуда. 2004 жылдың күзінен бастап эфирлік цифрлық телехабар таратумен Дюссельдорф, Рур, Гамбург, Любек, Киль мен Рейн облысы қамтылды. 2005 жылдың сәуіріне қарай елдің қалған өңірлерінің елеулі бөлігі қосылды. Сол кезде цифрлық телехабар таратуды дамытудың екінші кезеңі аяқталды және аналогтық белгіні біртіндеп ажырату басталғаны туралы жарияланды.
Бүгінгі күні цифрлық хабар таратумен барлық облыстар қамтылмаған, бірақ 2008 жылдың аяғына қарай Германия халқының 90 %-і цифрлық белгіні қабылдайды деп жоспарлануда. 2010 жылы аналогтық хабар таратуды толық тоқтату жоспарланған. 2003 жылдың деректері бойынша Германия халқы 82,5 млн. адамды құрайды. Теледидар үйлері деп аталатындардың саны - 33,9 млн. Кабельдік теледидармен қамту - 51,7 %, спутниктікпен қамту - 43,1 %, эфирлікпен қамту - 9,7 %. Эфирлік цифрлық телебелгіні 4,4 % үй шаруашылығы қабылдайды.
Кабельдік операторлар тарапынан болған жоғары бәсеке елеулі тежеу факторы болды. Ірі кабельдік операторлар Еуропаның монополияға қарсы комитетіне цифрлық эфирлік теледидардың адал бәсекелестік ережесін бұзатындығы туралы талап-арыз берді. Бірінші кезекте, кабельдік теледидарға қарағанда оны мемлекеттің қолдағаны үшін. Бұл талап-арыз қанағаттандырылған болатын және эфирлік теледидар операторларына өз пакеттерінен коммерциялық арналарды алып тастау ұйығарылған болатын. Қазір неміс цифрлық эфирлік теледидар желілерінде тек мемлекеттік арналар таратылады.
Франция. Францияда цифрлық хабар таратуға көшу бағдарламасы 2000 жылы қабылданды. Шындығында 2004 жылы оған елеулі өзгерістер енгізілген болатын. Пилоттық хабар тарату 2005 жылғы қаңтардан басталып, 2006 жылдың басынан тұрақты болды. Аналогтық белгілерді ажырату 2011 жылға жоспарлануда.
2006 жылғы маусымдағы жағдай бойынша Франция халқының 58 %-і цифрлық белгіні қабылдай алады. 2007 жылғы наурызда бұл цифр 70 %-ке жетті.
Францияның уәкілетті мемлекеттік органы цифрлық хабар таратуды дамыту мәселелеріне елеулі назар аударады. Ұлттық цифрлық желіні құру үшін Франция үкіметі бюджеттен 153 млн. евро бөлді. Ұлттық желі бірінші кезеңде 22 бағдарламадан және екінші кезеңде 33 бағдарламадан тұратын болады. Бұл ретте бағдарламалардың көпшілігі ақысыз, оның ішінде қоғамдық мақсаттарға арналған 5-7 ақысыз мемлекеттік бағдарлама болады.
Оңтүстік Корея. 1997 жылы Оңтүстік Кореяда цифрлық теледидар үшін американдық стандарт қабылданған болатын. Бірінші коммерциялық хабар тарату 2001 жылы Сеулде басталды және 2002 жылы ол тағы да бірнеше облысқа таратылды. 2003 жылы нарықтың негізгі ойыншыларының арасында АТSС американ стандартының қолайлылығы жөнінде жаппай дау туындады. Алайда ұзақ талқылаулардан кейін бұл стандарт бірінші кезекте ЖНТ саласындағы үлкен мүмкіндіктер беретіндіктен қалдырылған болатын. Сонда да ұтқыр телехабар тарату қызмет көрсетулерін ұсынуды жоспарлап отырған операторлар DVD-ға бейімделеді.
Кореяның Телекоммуникация министрлігі алғашында цифрлық теледидар хабарларын таратумен қамту 2010 жылға қарай халықтың 95 %-ін құрайды деп жоспарлады. Сонымен қатар шындықты ескере отырып, осы болжам 59 %-ке дейін қайта қаралды. Сондай-ақ аналогтық белгіні ажыратудың соңғы мерзімдері айқындалмады.
Тұтастай алғанда, шетелдердің тәжірибесін талдау - елдердің ешқайсысы аналогтық желіні ажыратуға асықпайды деген бір басты қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Себебі түсінікті де айқын - әлеуметтік салдарлар. Тағы бір маңызды үрдіс цифрлық теледидар хабарларын тарату нарығын қалыптастыру және дамыту процестеріне мемлекеттің белсенді қатысуы болып табылады.
Қазақстанда цифрлық хабар таратуды енгізу кезінде басқа елдердің тәжірибесін ескеру өте маңызды. Бүкіл әлем бойынша цифрлық хабар таратуды дамыту жоғары қарқынға ие болды. Бүгінгі күні хабар таратуды бастау үшін барлық қажетті жағдайлар бар болғанымен, Қазақстан енгізу қарқыны жағынан елеулі артта қалып отыр.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Осы Мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаты Телерадио хабарларын таратудың цифрлық инфрақұрылымын құру және дамыту, қазақстандық ақпараттық өнімді сапалық және сандық жағынан күшейту, хабар тарату нарығын қалыптастыру жолымен ақпараттық саланы нығайту болып табылады.
Жоғарыда көрсетілген мақсатты табысты іске асыру үшін мынадай міндеттерді орындау қажет:
спутниктік және жерүсті сегменттердегі телерадио хабарларын тарату инфрақұрылымын цифрлық стандартқа, оның ішінде жоғары нақтылық стандартына кезең-кезеңімен көшіруді жүзеге асыру. 2015 жылы аналогтық хабар таратуды тоқтату;
халықтың барлық санаты үшін телерадио хабарларын таратудың қолжетімділігін қамтамасыз ету;
көп бағдарламалы цифрлық теледидар және радио қызмет көрсетулерін ұсынатын операторлардың бәсекелі нарығын құру;
цифрлық телерадио хабарларын тарату саласындағы субъектілердің өзара іс-қимылын реттейтін және регламенттейтін нормативтік құқықтық және техникалық құжаттарды әзірлеу;
радиожиілік спектрін пайдалану тиімділігін арттыру;
халықтың қажеттілігін қанағаттандыру үшін республика аумағында цифрлық қабылдау-құрылғыларын өндіруге жәрдем ету.

5. Мемлекеттік бағдарламаны іске асырудың
негізгі бағыттары мен тетігі

Бағдарламаны іске асыруды мынадай 4 басым бағыт бойынша жүзеге асыру болжанып отыр.

1. Қазақстандық теледидар бағдарламалары контентін дамыту үшін жағдай жасау.

Қазіргі уақытта қазақстандық теледидар өнімі анағұрлым төмен техникалық және мазмұндық сипаттамаларға ие бола отырып, теледидар нарығында бәсекеге қабілетті емес. Қазақстандық бағдарламалар рейтингі шетелдік аналогтардан елеулі төмен және аз көрермен аудиториясына ие. Елдегі цифрлық хабар таратудың тиімділігі отандық телеарналардың шетелдік теледидар өнімін шығарушылармен тең бәсекелесуге әзірлігіне тікелей байланысты.
Осыған байланысты отандық телеөнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруды ынталандыратын шаралар кешені қажет.
Осы бағыттағы анағұрлым тартымды жобалардың бірі Орталық Азияда ірі ақпарат агенттігінің (Рейтерс, ВВС, Вести-Россия сияқты) пайда болуын көздейтін ғаламдық мультисегменттік хабар тарату желісін құру болып табылады, осылайша теледидар саласы тұтастай бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қуатты импульс алар еді.

2. Елде цифрлық хабар таратуды дамыту үшін қуатты техникалық инфрақұрылым құру.

Осы жерде Қазақстанның жағдайы үшін негізгі басымдықтар анағұрлым оңтайлы цифрлық хабар таратудың техникалық стандарты ретінде DVD/MPEG-4 таңдау, спутниктік әрі жерүсті сегменттері үшін кепілді қызмет көрсету сапасына қойылатын талаптарға жауап беретін (QoS - Quality of Service) қазіргі заманғы цифрлық жабдықтар сатып алу болып табылады.
Сондай-ақ, қатар техникалық инфрақұрылымға қойылатын негізгі талаптардың бірі цифрлық хабар тарату кезінде мүмкін болатын қызмет көрсетулердің барлық спектрін ұсынуды қамтамасыз етуге қабілеттілігі болып табылады. Әңгіме әр түрлі қосымша қызмет көрсетулер - сұрау салу бойынша бейне көрсету, Интернет, жоғары нақтылықты теледидар, ұтқыр теледидар туралы болып отыр.

3. Цифрлық хабар таратуды қажетті радиожиілік ресурсымен қамтамасыз ету.

Осы Бағдарламаны тиімді іске асырудың негізгі шарттарының бірі қажетті радиожиілік ресурсымен қамтамасыз ету болып табылады.
Осыған байланысты, осы Бағдарлама шеңберінде цифрлық хабар таратудың негізгі талаптарына сәйкес келетін радиожиілік спектрін жоспарлау жөнінде бірқатар шаралар қабылдау қажет. Ең алдымен, қазақстандық жиілік мақсаттарының жоспарын Халықаралық электрбайланысы одағының ұсынымдарына сәйкес келтіру, бөлінген диапазондарда пайдаланылатын радиожиіліктер конверсиясын жүргізу, отандық жиілік жоспарларын және шекаралас мемлекеттердің радиоэлектрондық құралдары үшін иемденуді халықаралық үйлестіруді жүзеге асыру қажет.

4. Цифрлық хабар тарату нарығын қалыптастыру үшін ұйымдық-құқықтық және экономикалық жағдай жасау.

Осы жұмыс бағыты елде жоғары кәсіби және ұйымдастырылған цифрлық хабар тарату нарығын қалыптастыру жөніндегі іс-шаралар кешенін жүргізуді болжайды. Барлық нарық субъектілері жұмысының нақты ережелерін айқындаусыз цифрлық хабар таратуды енгізу және дамыту мүмкін емесі анық.
Осыған байланысты ең алдымен мемлекеттік құрылымдар тарапынан мыналарды қамтитын барабар жұмыс істеу жағдайларын жасау қажет:
нормативтік-техникалық, оның ішінде қызмет көрсету сапасына қойылатын талаптарға қатысты құжаттарды әзірлеу және қабылдау. Осы мақсатта мамандандырылған техникалық регламенттерді әзірлеу жоспарлануда, оларда қызмет көрсетулер сапасының, желілер жұмысының, пайдаланушыларға қызмет көрсету параметрлері және көрсеткіштеріне қойылатын, қолдану және орындау үшін міндетті елеулі талаптар белгіленетін болады;
цифрлық хабар тарату нарығының салалық құрылымын, мультиплекс операторларының сандық әрі сапалық құрамын, олардың жұмыс істеуінің экономикалық параметрлерін, өзара іс-қимыл жасасудың құқықтық аспектілерін қалыптастыру шарттарын айқындау;
әлеуметтік бағдарламалар пакетін әзірлеу, сондай-ақ оны трансляциялауды қамтамасыз ететін оператордың рөлі мен мәртебесін айқындау;
елде аналогтық хабар таратуды тоқтату мерзімін айқындау. Алдын ала жарияланған мерзімдерге қарамастан, көптеген елдердің оларды ұзартуға мәжбүр болғанын ескере отырып, елде цифрлық хабар таратуды енгізу және дамыту қарқынының нәтижелері бойынша аналогтық хабар таратудан толық бас тарту туралы шешім қабылдау анағұрлым орынды болады.
Осылайша, барлық төрт бағытты кешенді іске асыру республиканың теледидар хабарларын таратудың қағидаттық жағынан жаңа жүйесін құруға мүмкіндік береді. Телерадио хабарларын таратудың бүкіл технологиялық тізбегін бір уақытта - контентті қалыптастырудан бастап, оны тұтынумен аяқтай отырып дамыту отандық теледидар индустриясын жаңа сапалы деңгейге шығаруға мүмкіндік береді, қазақстандық телеарналардың бәсекеге қабілеттілігін күшейтеді, сондай-ақ цифрлық хабар таратудың жоғары технологиялық нарығын қалыптастырады.
Бағдарламаны іске асыру тетігі жоғарыда көрсетілген жұмыс бағыттарына сәйкес іс-шараларды кезең-кезеңімен жүргізуді болжайды.
Тұтастай алғанда, Бағдарламаны іске асыруды төрт кезеңде жүзеге асыру жоспарлануда:
дайындық (2008 жылдың бірінші жартысы);
ұйымдастыру - (2009 ж.);
іске асыру - (2009 - 2014 жж.);
аяқтау - (2014 - 2015 жж.).
Бағдарламаны іске асырудың дайындық кезеңі техникалық-экономикалық негіздеме әзірлеуді, жобалау құжаттамасын, техникалық тапсырмалар дайындауды, жиілік ресурсын айқындауды болжайды.
Ұйымдастыру кезеңі спутниктік хабар тарату сегментін және қабылдаушы жерүсті желісін жаңа цифрлық форматқа тікелей ауыстыруға бағытталатын болады. Бұдан басқа, тәжірибелік аумақ шеңберінде эксперимент ретінде аналогтық және цифрлық стандарттарда хабар тарату ұйымдастырылады. Тәжірибе аумағы ретінде республиканың адам саны 100 мыңнан аспайтын қалаларының бірін алу тиімді.
Осы кезеңде қажетті басты мультиплексирлеу жабдығын, цифрлық кәсіптік қабылдағыштар мен ретрансляциялық хабар таратушылар сатып алу жүзеге асырылатын болады. Сондай-ақ, осы кезеңде хабар тарату стандарты айқындалады, әлеуметтік пакет қалыптастырылады, әлеуметтік бағдарламалар пакетін қалыптастыратын және трансляциялайтын цифрлық хабар тарату операторы құрылатын болады.
Іске асыру кезеңі ең ұзақ болып табылады және іске асырудың 5 жылдық мерзімге есептелген. Осы кезең шеңберінде цифрлық хабар таратуды енгізу жөніндегі негізгі жұмыс жүргізілетін болады. Атап айтқанда, 2014 жылға қарай цифрлық хабар таратумен қамтуды халықтың 100 %-не дейін жеткізу қажет.
Ақылы теледидар қызмет көрсетулерін ұсынатын тәуелсіз операторлар енгізу болжанған. Теледидар хабарларын тарату нарығының жұмыс істеуінің толыққанды ұйымдық-құқықтық базасы құрылуы тиіс. Осы кезеңде жаңа теледидар компанияларының пайда болуы, сондай-ақ мультисегменттік арна құру маңызды қадам болып табылады.
Бұл кезеңде халықтың әлеуметтік әлсіз санатын тұрмыстық қабылдау құрылғылармен қамтамасыз ету тетіктері әзірленетін болады.
Аяқтау кезеңі аналогтық хабар таратудан біртіндеп бас тарту және тек цифрлық форматқа көшу жөнінде іс-шаралар жүргізуді болжайды.

6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты, сондай-ақ бюджеттен тыс көздерден - тікелей шетелдік және отандық инвестициялар, екінші деңгейдегі банк несиелері, ұйымдардың меншікті қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырылатын болады.
Айқындалған бағыттарға сәйкес Бағдарламаны іске асырудың барлық кезеңі үшін болжалып отырған қаржы ресурсының жалпы көлемі: 36 165 млн. теңге.

Іске асыру мерзімдері	Қаржыландыру көлемі, млн. теңге*
2008 жыл	584 млн. теңге
2009 жыл	4 228 млн. теңге
2010 жыл	5 353 млн, теңге
2011 жыл	5 689 млн. теңге
2012 жыл	5 439 млн. теңге
2013 жыл	5 858 млн. теңге
2014 жыл	5 858 млн. теңге
2015 жыл	3 156 млн. теңге

*Қаржыландыру көлемі тиісті кезеңнің бюджетін қалыптастыру кезінде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін
нәтижелер мен индикаторлары

Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру мынадай нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді:
ішкі нарықта отандық теледидар және радиоарналарының бәсекеге қабілеттілігі артады және қазақстандық теледидар өнімінің сыртқы нарыққа шығуы үшін жағдай жасалатын болады;
ел халқы, сондай-ақ шекаралас елдерде тұратын қазақстандық отандастар цифрлық форматта трансляцияланатын барлық қазақстандық арналарға ашық қол жеткізеді;
республиканың спутниктік және жерүсті телерадио хабарларын тарату жүйелері жаңғыртылады және техникалық жағынан реформаланады;
нарықтың жаңа қатысушыларының - цифрлық хабар тарату операторларының пайда болуына негізделген хабар таратудың түбегейлі жаңа буыны құрылатын болады, ол өз кезегінде саланың инвестициялық тартымдылығын арттыруға және саланы капиталдандыруға ықпал етеді;
интерактивті қызмет көрсетулерді (деректер беруді, Интернетті) дамыту республика аумағында ақпараттық теңсіздікті төмендетуге ықпал етеді;
цифрлық теледидар ұсынылатын қосымша жиілік ресурстарын қолданбай-ақ көрермендерге бағдарламалар мен қосымша қызмет көрсетулер санын бірнеше есе ұлғайтуға мүмкіндік береді, сондай-ақ жоғары нақтылық теледидарын енгізуді қамтамасыз етеді;
цифрлық телерадио хабарларын тарату инфрақұрылымын дамыту барлық отандық теледидар мен радио жүйесін дамытудан тұратын мультипликативтік әсермен қоса берілетін болады. Атап айтқанда, цифрлық телерадио хабарларын тарату мүмкіндігі қазақстандық телеарналар мен радиостанцияларға хабар тарату аймағын кеңейтуге мүмкіндік береді, сондай-ақ жаңа контент агрегаттарының пайда болуы үшін қуатты ынта ретінде қызмет атқарады.
Бұдан басқа, цифрлық телерадио хабарларын таратудың пайда болуы цифрлық жабдықтарды өндіретін аралас салалар, сервистік компаниялар құруға импульс беруге мүмкіндік береді, сондай-ақ жарнама нарығын дамытуға ықпал етеді.
Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру мынадай индикаторларға қол жеткізуге бағытталған:
1) 2015 жылға қарай цифрлық хабар таратумен республика халқының 100 %-ін, оның ішінде 2010 жылға қарай - 25-30 %-ін, 2012 жылға қарай - 65-70 %-ін, 2014 жылға қарай - 95 %-ін қамтуға қол жеткізу;
2) 2010 жылға қарай мемлекеттік емес республикалық телеарналардың санын 20-ға және 2015 жылға қарай 30-ға дейін ұлғайту үшін жағдай жасау;
3) 2008 жылы ақысыз негізде әлеуметтік бағдарламалар пакетін қалыптастыратын және тарататын телерадио хабарларын таратушы мемлекеттік оператор құру;
4) республикалық сияқты өңірлік деңгейде де жұмыс істейтін цифрлық хабар таратушы тәуелсіз операторлар құруға жәрдем ету. Мемлекеттік оператордан басқа 2010 жылға қарай 2 ірі оператор құру, 2015 жылға қарай олардың санын 5-ке дейін ұлғайту жоспарланып отыр;
5) теледидар хабарларын тарату инфрақұрылымын жаңғырту шеңберінде 2500-ден астам қабылдағыштар мен 1500 цифрлық хабар таратқыш сатып алу көзделіп отыр;
6) 2012 жылға қарай жоғары нақтылықтағы теледидар хабарларын қатар таратуды қамтамасыз ету;
7) 2010 жылға қарай цифрлық стандартта кемінде 10 бағдарлама, 2012 жылға қарай кемінде 15 бағдарлама, 2015 жылға қарай кемінде 20 бағдарлама таратуды қамтамасыз ету;
8) 2012 жылға қарай қосымша интерактивті қызметтер ұсыну;
9) 2015 жылға қарай аналогтық форматта теледидар және радио хабарларын таратуды тоқтату.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе развития цифрового телерадиовещания в Республике Казахстан на 2008-2015 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2007 года N 1355

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе развития цифрового телерадиовещания в Республике Казахстан на 2008-2015 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

О Государственной программе развития цифрового телерадиовещания
в Республике Казахстан на 2008-2015 годы

В целях реализации Указа Президента Республики Казахстан от 6 апреля 2007 года N 310 "О дальнейших мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года" ПОСТАНОВЛЯЮ :
1. Утвердить прилагаемую Государственную программу развития цифрового телерадиовещания в Республике Казахстан на 2008-2015 годы (далее - Программа).
2. Правительству Республики Казахстан в двухмесячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Программы, а также принять меры, вытекающие из настоящего Указа.
3. Центральным и местным исполнительным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан, принять меры по реализации Программы.
4. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.
5. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от "__" __________ 2007 года N__

Государственная программа развития цифрового телерадиовещания
в Республике Казахстан на 2008-2015 годы

Астана, 2007 год

1. Паспорт Программы

Наименование Государственная программа развития цифрового
Программы телерадиовещания в Республике Казахстан на
2008-2015 годы.

Основание Указ Президента Республики Казахстан от 18
для разработки августа 2006 года N 163 "О Концепции развития
конкурентоспособности информационного пространства
Республики Казахстан на 2006-2009 годы", пункт 155
Плана мероприятий по исполнению Общенационального
плана основных направлений (мероприятий) по
реализации ежегодных 2005-2007 годов посланий
Главы государства народу Казахстана и Программы
Правительства Республики Казахстан на 2007-2009
годы, утвержденного постановлением Правительства
Республики Казахстан от 20 апреля 2007 года N 319.

Разработчик Министерство культуры и информации
Республики Казахстан

Цель Укрепление информационной сферы путем создания и
развития цифровой инфраструктуры телерадиовещания,
качественного и количественного усиления
казахстанского информационного продукта,
формирования вещательного рынка.

Задачи осуществление поэтапного перевода инфраструктуры
телерадиовещания в спутниковом и наземном
сегментах на цифровой стандарт, в том числе на
стандарт высокой четкости. Прекращение аналогового
вещания в 2015 году;
обеспечение доступности цифрового
телерадиовещания для всех категорий населения;
создание конкурентного рынка операторов,
предоставляющих услуги многопрограммного
цифрового телевидения и радио;
разработка нормативных правовых и технических
документов, регулирующих и регламентирующих
взаимодействие субъектов в области цифрового
телерадиовещания;
повышение эффективности использования
радиочастотного спектра;
содействие производству на территории
республики цифровых приемных устройств для
удовлетворения потребностей населения.

Сроки 2008-2015 годы
реализации

Объемы и Реализация Государственной программы в
источники 2008-2015 годы потребует выделения средств из
финансирования республиканского бюджета общим объемом
36 165 млн. тенге, в том числе:
2008 год - 584 млн. тенге
2009 год - 4 228 млн. тенге
2010 год - 5 353 млн. тенге
2011 год - 5 689 млн. тенге
2012 год - 5 439 млн. тенге
2013 год - 5 858 млн. тенге
2014 год - 5 858 млн. тенге
2015 год - 3 156 млн. тенге

Ожидаемые Усиление конкурентоспособности отечественных
результаты телевизионных и радиоканалов на внутреннем и
внешнем рынках.
Обеспечение свободного и равного доступа
населения к просмотру программ государственных
каналов в цифровом формате.
Модернизация отечественной системы
телерадиовещания.
Улучшение потребительских параметров
телевизионного вещания.
Формирование радиочастотного плана,
обеспечивающего развитие цифрового
телерадиовещания.
Мультипликативный эффект развития всей системы
отечественного телевидения и радио.
Развитие рекламного рынка.
Формирование конкурентоспособного рынка
телерадиовещателей.
Реализация Государственной программы направлена
на достижение следующих индикаторов:
достижение к 2015 году охвата цифровым вещанием
100 % населения республики, в том числе к
2010 году - 25-30%, к 2012 году - 65-70%,
к 2014 году - 95 %.
создание условий для увеличения числа
негосударственных республиканских телеканалов до
20 к 2010 году и до 30 к 2015 году;
создание в 2008 году государственного оператора
телерадиовещания, формирующего и транслирующего
социальный пакет программ на бесплатной основе;
создание к 2010 году 2-х крупных операторов,
к 2015 году увеличение их числа до 5;
приобретение более 2 500 приемников и 1500
цифровых передатчиков;
обеспечение параллельного вещания телевидения
высокой четкости к 2012 году;
обеспечение трансляции в цифровом стандарте не
менее 10 программ к 2010 году, не менее 15
программ к 2012 году, не менее 20 программ
к 2015 году;
предоставление дополнительных интерактивных
услуг к 2012 году;
прекращение телевизионного и радиовещания в
аналоговом формате к 2015 году.

2. Введение

Основанием для разработки Государственной программы являются Указ Президента Республики Казахстан от 18 августа 2006 года N 163 "О Концепции развития конкурентоспособности информационного пространства Республики Казахстан на 2006-2009 годы", пункт 155 Плана мероприятий по исполнению Общенационального плана основных направлений (мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007 годов посланий Главы государства народу Казахстана и Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденные постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 апреля 2007 года N 319.
Одной из основных задач страны в развитии информационной и телекоммуникационной сфер на среднесрочную и долгосрочную перспективу является повышение ее конкурентоспособности на международном уровне.
В современном мире роль телевидения и радио огромна. Являясь составной частью культуры, они влияют на сохранение языка, традиций, формирование шкалы духовных и материальных ценностей общества.
Сегодня развитие телерадиовещания осуществляется в рамках глобальной цифровой революции. Появление цифрового телевидения и радио - самый крутой и многообещающий перелом в 100-летней истории отрасли.
Последние достижения в области цифрового телевизионного вещания резко меняют ход развития мировых телекоммуникаций. Технические критерии оценки телевизионного вещания - количество программ и их качество дополняются новыми пользовательскими возможностями - интерактивностью и многофункциональностью. Это означает, что к получившим наибольшее распространение в 90-х годах услугам подвижной связи и Интернет прибавилось цифровое интерактивное вещание.
В этой связи важнейшим приоритетом является своевременное внедрение цифрового телерадиовещания в республике. Актуальность вопроса обусловлена общемировыми тенденциями - Международным Союзом Электросвязи в рамках соглашения "Женева - 2006" переходным периодом для внедрения цифрового вещания (в том числе для Казахстана) определены 2007-2015 годы.
Следует отметить, что предварительный этап развития наземного цифрового вещания прорабатывался в соответствии с отраслевой программой развития телерадиовещания, реализация которой завершена в 2006 году. В рамках данной программы был проведен ряд мероприятий по тестовому цифровому вещанию, определению частотного ресурса, разработке рекомендаций по многопрограммному вещанию.
Вместе с тем проведение дальнейшей работы по внедрению цифрового телерадиовещания в Казахстане требует принятия комплекса мер по разработке централизованной стратегии, снятию организационных, экономических и институциональных проблем, определению технических параметров.
Необходимость своевременного внедрения цифрового телерадиовещания обусловлена также вопросами соблюдения информационной безопасности особенно в зонах приграничного вещания. В настоящее время ряд приграничных населенных пунктов Казахстана в связи со сложившейся частотной структурой вместо отечественного телевидения вынуждено смотреть телевизионные каналы соседних государств. Аналогичная ситуация в области радиовещания.
Внедрение цифрового телерадиовещания должно снять данную проблему.
В целом внедрение цифрового телерадиовещания требует масштабной государственной поддержки. Об этом свидетельствует опыт стран, начавших процесс оцифровывания телевидения и радио. Практически во всех странах мира именно государство стало инициатором перехода на цифровое телерадиовещание.
Кроме того, данный вопрос требует решения комплекса проблем, которые невозможно решить без участия государственных уполномоченных структур. К их числу можно отнести разработку и принятие нормативной правовой базы внедрения и функционирования цифрового телерадиовещания, утверждение технических стандартов вещания, определение условий работы участников рынка, выделение и присвоение радиочастотного спектра, обеспечение готовности объектов инфраструктуры, принятие мер по поддержке социально уязвимых категорий населения.
Государство должно выступать координатором всего процесса, поскольку внедрение цифрового телерадиовещания предполагает высокую степень социальной ответственности. Переход системы телерадиовещания на цифровые технологии должен быть ориентирован, прежде всего, на широкие слои населения, поскольку именно социальный фактор является основным индикатором эффективности реализации государственной программы.

3. Анализ современного состояния проблемы

В настоящее время эфирный телерадиовещательный комплекс Республики Казахстан представляет собой сложную систему, состоящую из трех взаимосвязанных компонентов:
сегмент формирования телерадиопрограмм (теле - и радиоканалы, телевизионные и радиостудии, формирующие контент);
сегмент спутникового телерадиовещания - преобразование теле-радиосигнала в единый цифровой стандарт и его ретрансляция со спутника на наземные сети;
сегмент наземного телерадиовещания - прием сигнала со спутника и наземное распределение по выделенным полосам радиочастот.
Помимо эфирного телерадиовещания заметное распространение городской местности получили сети кабельного телевидения на основе различных технологий аналогового и цифрового формата.
В совокупности данные компоненты составляют единую инфраструктуру телерадиовещания страны.
Сегмент формирования телерадиопрограмм представлен 89 электронными средствами массовой информации различной формы собственности, в том числе 52 телеканалами и 37 радиостанциями. Из них на республиканском уровне осуществляют вещание 11 телеканалов и 5 радиостанций. Количество региональных электронных СМИ составляет 73. При этом территория распространения региональных теле- и радиоканалов, как правило, ограничена одним населенным пунктом.
Более широкой территорией распространения обладают республиканские каналы. Так, охват вещанием территории республики составляет - телеканал "Казахстан" - 98,06%, "Хабар" - 98,19%, "Еларна" - 83,58%, Казахское радио - 93,2%, Первый канал Евразия - 78,82%, радио "Шалкар" - 36,09%. Остальные теле- и радиоканалы, вещающие на республиканском уровне, имеют более низкие показатели охвата территории, приведенные в таблице 1.

Таблица 1.

N п.п	Наименование СМИ	Количество населенных пунктов, охваченных вещанием
1	Телеканал "НТК"	14
2	Телеканал "КТК"	20
3	ТРК "Рахат"	7
4	Телевидение г. Астаны	17
5	ТРК 31 канал	38
6	Русское радио - Азия	27
7	Европа Плюс Казахстан	29
8	ТРК "NS - радио"	29

В целом существующую ситуацию с охватом населения телерадиовещанием можно характеризовать как крайне неудовлетворительную. В полном объеме республиканским вещанием охвачены жители лишь крупных населенных пунктов - областных и в лучшем случае районных центров. Сельские территории охвачены в большинстве вещанием только государственных каналов ("Казахстан", "Хабар", "Еларна").
Сегмент спутникового телерадиовещания представлен операторами спутникового вещания, оказывающими услуги по транспорту сформированного единого телевизионного потока через спутник на наземные приемопередающие устройства.
В последние годы на территории республики спутниковое телерадиовещание в основном осуществлялось одной специализированной компанией - АО "Кателко".
Данной организацией создана Национальная система спутникового телерадиовещания Республики Казахстан (НССТ), функционирование которой заключается в приеме сигналов видео и звука от телерадиокомпаний, преобразовании их в единый стандарт DigiCipher-2 (MPEG2), объединении в единый поток на одной несущей частоте и передаче на ретрансляторы спутников Intelsat-904 и Kazsat. Ретранслируемый спутниковый сигнал, распространяется на наземные приемные сети, расположенные по всей территории республики. Кроме того, спутниковым сигналом охвачены приграничные районы России, Киргизии, Китая, Монголии и Узбекистана.
Вместе с тем в работе данного сегмента основной проблемой является неоправданное использование АО "Кателко" устаревшего цифрового стандарта телерадиовещания. Стандарт, разработанный американской организацией Advanced Television Systems Committee - ATSC/DigiCipher-2 существенно сдерживает развитие телевизионного вещания в республике, не позволяя зрителям принимать спутниковый сигнал на доступное приемное оборудование.
Проблема заключается в том, что стандарт DigiCipher-2 работает лишь с ограниченным типом оборудования и предназначен, как правило, для корпоративного использования, то есть обеспечения защиты предоставляемого контента от несанкционированного просмотра. В этой связи весь спектр приемного оборудования, работающего в данном стандарте технически усложнен и имеет высокую стоимость, что делает его недоступным для массового пользователя на территориях, не принимающих эфирный телевизионный сигнал.
В результате, построение НССТ на базе стандарта DigiCipher-2 привело к отсутствию формата открытого спутникового распространения государственных, а также ряда независимых казахстанских каналов. Кроме того, данный стандарт по вышеуказанным причинам является серьезным препятствием для внедрения цифрового телерадиовещания в стране.
В настоящее время развитие цифрового телерадиовещания во всем мире происходит на базе европейского стандарта DVB (Digital Video Broadcasting). Его преимущества очевидны - низкая стоимость приемного оборудования, унифицированность для эфирного, спутникового, кабельного и мобильного вещания, высокая помехоустойчивость и качество телевизионного сигнала, многопрограммность, возможность организации дополнительных услуг (передача данных, видео по запросу), возможность создания одночастотных сетей.
В целом вещательная индустрия представлена тремя основными стандартами, используемыми для организации цифрового телерадиовещания - ATSC (Advanced Television Systems Committee, США) и DVB (Digital Video Broadcasting, Европа), ISDB (Integrated Services Digital Broadcasting, Япония). Разработкой собственного стандарта занимается Китай, где из 6 первоначально существовавших стандартов сейчас отобрано 2. Вместе с тем выбор того или иного стандарта определяется индивидуально каждой страной.
Большинство стран мира, а также соседние государства, в том числе Россия остановили свой выбор на стандарте DVB. В силу вышеуказанных факторов данный стандарт является наиболее приемлемым и для Казахстана.
Сегмент наземного телерадиовещания представляет собой сложный инженерно-технический комплекс, характеризующийся большой территориальной распределенностью и замыкающий технологическую цепь телерадиовещания.
Основной задачей данного комплекса является обеспечение приема, переработки и дальнейшего распространения телерадиосигнала на территорию определенной местности посредством радиочастотного спектра. Средства технического обеспечения наземного телерадиовещания состоят из:
антенно-мачтовых сооружений (телевизионные вышки), построенных по всей территории страны, включая отдаленные населенные пункты;
оборудования приема и передачи сигнала - антенно-фидерные устройства, цифровые приемники и передатчики различной мощности;
объекты инфраструктуры (энергосиловое хозяйство, здания, сооружения и т.п.).
В Казахстане объекты сетей наземного вещания имеют стратегическую значимость и эксплуатируются специализированной организацией - АО "Казтелерадио".
Данная организация была создана в пятидесятые годы прошлого века с целью строительства и эксплуатации всех республиканских магистральных, зоновых радиорелейных линий, мощных радиотелевизионных центров и других многочисленных объектов телерадиовещания.
В настоящее время АО "Казтелерадио", обеспечивает ретрансляцию в эфире сигнала всех электронных СМИ, действующих на территории страны. Всего наземная сеть состоит из 1214 ретрансляционных станций, передающих сигнал с более чем 3500 передатчиков.
Основной проблемой в сегменте наземного телерадиовещания является физическая изношенность и моральная устарелость антенно-мачтового хозяйства, поскольку все крупные станции строились в советское время и в настоящее время не отвечают требованиям передачи большого количества программ с соблюдением необходимых условий безопасности и выполнения санитарных норм.
Также одной из крупных проблем в сегменте наземного телерадиовещания является существующая база ретрансляционных передатчиков, предназначенная исключительно для передачи аналогового сигнала. В этой связи при внедрении цифрового телерадиовещания необходимо учитывать приобретение для всех 1214 РТС цифровых передатчиков.
Наряду с техническими проблемами формирования и транспорта сигнала существует ряд других вопросов, имеющих важное значение для успешного внедрения и развития цифрового телерадиовещания в стране.
Во-первых, одним из наиболее актуальных вопросов является использование радиочастотного спектра для целей цифрового телерадиовещания.
В соответствии с планом частотных назначений, разработанным Международным Союзом Электросвязи и представленным в 2006 году на Региональной конференции радиосвязи в г. Женеве, цифровое телерадиовещание на территории Республики Казахстан (район 1) планируется осуществить в 3 (174-230 МГц), 4 (470-582 МГц) и 5 (582-862 МГц) диапазонах, то есть в тех диапазонах, где в настоящее время организовано аналоговое телерадиовещание.
Частотный план рассчитан на долгосрочный период и будет определять частотный ресурс каждой страны для развития цифрового вещания. Его внедрение будет происходить постепенно и предполагает наличие так называемого переходного периода, когда будут одновременно работать аналоговые и цифровые станции. После завершения переходного периода планируется вещание исключительно в цифровом стандарте.
Диапазон 3 планируется использовать для организации цифрового радиовещания (T-DAB - Terrestrial Digital Audio Broadcasting, европейский стандарт цифрового радиовещания), 4 и 5 диапазоны будут отведены только для цифрового телевизионного вещания.
В настоящее время в республике только около 5% радиочастотного спектра предназначено для использования гражданскими радиосредствами, остальные 95 % используются либо совместно, либо в интересах обеспечения национальной обороны и безопасности. Интенсивное использование аналоговыми телевизионными станциями частотного спектра в крупных городах привело к тому, что радиочастотный спектр для развития сетей цифрового телерадиовещания в значительной степени ограничен.
В этой связи существует ряд проблем, связанных с необходимостью проработки вопросов определения радиочастотного спектра для целей цифрового телерадиовещания, высвобождения частотного ресурса от аналоговых систем (конверсия частот), обеспечения покрытия зон цифровым сигналом и совместимости существующих телевизионных сетей с цифровыми в переходный период. Весьма важными остаются вопросы согласования частотного ресурса и мощностей передатчиков в приграничных территориях.
Во-вторых, эффективность развития цифрового телерадиовещания зависит от выбранной конкретной структурной модели, определяющей общие принципы и правила, качественный состав и количество игроков рынка, их организационно-правовые и экономические механизмы взаимодействия.
Цифровое телерадиовещание является одной из подотраслей информационного рынка. На сегодняшний день в мировой практике не определена какая-либо модель его развития, успешно работающая и имеющая конкретные результаты. Рынок цифрового вещания находится на стадии формирования и принцип его функционирования определяется каждой страной индивидуально.
Для развития цифрового вещания в Казахстане необходимо уже сейчас определить условия его функционирования с учетом специфики телевизионного рынка. Данную работу необходимо провести в рамках настоящей программы.
В-третьих, вопросы скорейшего внедрения цифрового вещания непосредственно связаны с мерами государственной поддержки. Во всем мире развитие цифрового вещания является прежде всего государственным приоритетом и повышенное внимание государства к данным процессам обусловлена их высокой социальной значимостью.
Государство обязано обеспечить переход от одной формы вещания к другой максимально безболезненно для массового зрителя, особенно для социально уязвимой его части. Причем, общеизвестный факт - чем ниже уровень жизни населения, тем большую роль при внедрении цифрового вещания должно играть государство.
В этой связи проблемным представляется отсутствие в настоящее время соответствующей нормативной правовой базы, непроработанность вопросов финансирования и обеспечения населения цифровыми приемниками.
В целом, необходимо отметить, что специфика телевизионного рынка Казахстана такова, что население не в достаточной степени готово к платному телевидению. Тогда как общемировой тенденцией является переход к платному телевидению. Особенно данная тенденция получила развитие с появлением цифрового телевидения, поскольку технически стало возможным транслировать многопрограммный пакет телевизионных каналов.
Таким образом, в настоящее время необходима комплексная государственная поддержка, а также активное государственное регулирование процессов внедрения цифрового вещания.
Весьма интересным с точки зрения решения возникающих перед Казахстаном проблем является изучение зарубежного опыта развития цифрового телерадиовещания.
Следует отметить, что до настоящего времени ни одна страна мира не завершила полный переход на цифровое вещание. Сроки отключения аналогового сигнала каждая страна определяла самостоятельно и как правило они составляли от 5 до 16 лет.
При этом общей тенденцией является то, что все страны в целях сокращения расходов пытаются уменьшить период одновременного вещания в аналоговом и цифровом стандартах. В каждой стране после принятия решения разрабатывались программы с детальным планированием всех аспектов перехода на цифровое вещание.
Великобритания . Наиболее активным участником процесса перехода на цифровое вещание является Великобритания. Экспериментальное вещание стандарта DVB-T в стране началось в 1996 году, регулярное 15 ноября 1998 года. Довольно быстро зона охвата распространилась практически на всю страну и в 2006 году программы цифрового телевидения могло принимать практически 90% населения.
Периодически назывались различные сроки выключения аналогового вещания, но они постоянно откладывались. Сначала назывался - 2006 год, затем - 2007 год. Позднее официально было заявлено, что в 2007 году начнется отключение аналогового вещания, и полностью прекратится 31 декабря 2012 года.
Телевизионная сеть в Великобритании состоит из двух общенациональных сетей распространения телепрограмм, 22 передающих центров, центра контроля и управления сетью. В настоящее время транслируется 6 мультиплексов, в которые входят 30 платных пакетов и 9 бесплатных программ, 7 интерактивных сервисов и 5 услуг PPV.
Цифровое телевидение в Великобритании испытывает весьма сильный прессинг со стороны конкурентов - кабельных сетей и спутникового пакета BSkyB и это сильно тормозит развитие, несмотря на мощную государственную поддержку.
В целом, по информации за 2003 год в Великобритании проживает 59,2 млн. человек, а домохозяйств насчитывается 24,8 млн. Кабельные сети 3,318 млн. домохозяйств, количество абонентов спутникового телевидения 8,716 млн. Операторы цифрового эфирного вещания насчитывают 7,09 млн. домохозяйств.
Соединенные Штаты Америки . В США в качестве стандарта для цифрового эфирного вещания был принят ATSC. Он ориентирован на телевидение высокой четкости (ТВЧ) с многоканальным звуковым сопровождением. Структура сети телевещания - около 280 передатчиков большой мощности (более 10 кВт) в 86 регионах страны.
Общее число телевизионных станций в США, которые осуществляют вещание в цифровом формате, превысило 630. Они охватывают около 95% американских домов.
Основными сдерживающими факторами развития цифрового вещания являются относительно высокая стоимость приемного оборудования из-за ТВЧ, отсутствие соответствующего контента в формате ТВЧ, недостаточная совместимость эфирной системы со спутниковой и кабельными системами. Также применяемый метод модуляции не позволяет реализовать мобильный и портативный прием телевизионного сигнала.
Федеративная Республика Германия . Программа развития в Германии была принята весной 2002 года - было начато экспериментальное, а затем и регулярное вещание. Страна охватывалась цифровым вещанием методично - регион за регионом.
С весны 2004 года 20 телевизионных программ в цифровом формате транслируются в Кельне и Бонне, 16 программ в Брауншвейге и Ганновере. С осени 2004 года эфирным цифровым телевещанием охвачены Дюссельдорф, Рур, Гамбург, Любек, Киль и Рейнская область. К апрелю 2005 года была подключена значительная часть остальных регионов страны. Тогда же было объявлено о завершении второго этапа развития цифрового телевещания и начато постепенное отключение аналогового сигнала.
На сегодняшний день не все области охвачены цифровым вещанием, но к концу 2008 года планируется, что 90% населения Германии сможет принимать цифровой сигнал. Полностью прекратить аналоговое вещание запланировано в 2010 году. Население Германии по данным на 2003 год составляло 82,5 млн. человек. Количество так называемых телевизионных домов - 33,9 млн. Охват кабельным телевидением - 51,7%, спутниковым - 43,1%, эфирным - 9,7%. Эфирный цифровой телесигнал принимают в 4,4% домохозяйств.
Высокая конкуренция со стороны кабельных операторов стала серьезным сдерживающим фактором. Крупные кабельные операторы подали в Европейский антимонопольный комитет иск о том, что цифровое эфирное телевидение нарушает правила честной конкуренции. В первую очередь из-за того, что в отличие от кабельного телевидения оно поддерживается государством. Этот иск был удовлетворен и операторам эфирного телевидения было предписано исключить из своих пакетов коммерческие каналы. Сейчас в немецких сетях цифрового эфирного телевидения вещают только государственные каналы.
Франция . Программа перехода на цифровое вещание принята во Франции в 2000 году. Правда, в 2004 году в нее были внесены существенные изменения. Пилотное вещание началось в январе 2005 года, регулярное в начале 2006 года. Отключение аналогового сигнала запланировано на 2011 год.
По состоянию на июнь 2006 года, 58% населения (19 млн. домохозяйств) Франции может принимать цифровой сигнал. В марте 2007 года эта цифра достигла 70%.
Уполномоченный государственный орган Франции уделяет значительное внимание вопросам развития цифрового вещания. Для строительства национальной цифровой сети правительство Франции выделило из бюджета 153 млн. евро. Национальная сеть будет состоять из 22 программ на первом этапе и 33 на втором. При этом большинство программ бесплатные, в том числе 5-7 бесплатных государственных программ для общественных целей.
Южная Корея . В 1997 году в Южной Корее был принят американский стандарт для цифрового телевидения. Первое коммерческое вещание было начато в 2001 году в Сеуле и в 2002 году оно было распространено еще на несколько областей. В 2003 году среди основных игроков рынка возникла бурная дискуссия по приемлемости американского стандарта ATSC. Однако после долгих обсуждений этот стандарт был оставлен в первую очередь из-за того, что он представляет большие возможности в области ТВЧ. Тем не менее, операторы, которые планируют предоставление услуг мобильного телевещания, ориентируются на DVB.
Изначально Министерство телекоммуникаций Кореи планировало, что охват цифровым телевещанием составит к 2010 году 95 % населения. Вместе с тем, учитывая реалии, данный прогноз был пересмотрен до 59%. Также не были определены окончательные сроки отключения аналогового сигнала.
В целом, анализ опыта зарубежных стран позволяет сделать один главный вывод - ни одна из стран не торопится отключать аналоговую сеть. Причина понятна и очевидна - социальные последствия. Еще одной очень важной тенденцией является активное государственное участие в процессах становления и развития рынка цифрового телевизионного вещания.
В Казахстане при внедрении цифрового вещания очень важно учитывать опыт других стран. По всему миру развитие цифрового вещания набрало высокие темпы. Сегодня Казахстан значительно отстает по темпам внедрения, хотя имеются все необходимые условия для начала эфирного вещания.

4. Цель и задачи Программы

Основной целью настоящей Государственной программы является укрепление информационной сферы путем создания и развития цифровой инфраструктуры телерадиовещания, качественного и количественного усиления казахстанского информационного продукта, формирования вещательного рынка.
Для успешной реализации вышеуказанной цели необходимо выполнение следующих задач:
осуществление поэтапного перевода инфраструктуры телерадиовещания в спутниковом и наземном сегментах на цифровой стандарт, в том числе на стандарт высокой четкости. Прекращение аналогового вещания в 2015 году;
обеспечение доступности цифрового телерадиовещания для всех категорий населения;
создание конкурентного рынка операторов, предоставляющих услуги многопрограммного цифрового телевидения и радио;
разработка нормативных правовых и технических документов, регулирующих и регламентирующих взаимодействие субъектов в области цифрового телерадиовещания;
повышение эффективности использования радиочастотного спектра;
содействие производству на территории республики цифровых приемных устройств для удовлетворения потребностей населения.

5. Основные направления и механизм реализации
Государственной программы

Реализацию Программы предполагается осуществлять по следующим 4 приоритетным направлениям:

1. Создание условий для развития казахстанского контента телевизионных программ .

В настоящее время казахстанская телевизионная продукция, обладая более низкими техническими и содержательными характеристиками, не конкурентоспособна на телевизионном рынке. Рейтинги казахстанских программ и передач заметно ниже иностранных аналогов и имеют небольшую аудиторию зрителей. Эффективность цифрового вещания в стране непосредственно связана с готовностью отечественных телеканалов на равных конкурировать с иностранными производителями телевизионной продукции.
В этой связи необходим комплекс мер, стимулирующих повышение конкурентоспособности отечественной телепродукции.
Одним из наиболее интересных проектов в данном направлении является создание глобальной мультисегментной вещательной сети, предусматривающей появление крупнейшего в Центральной Азии информационного агентства (аналог Рейтерc, ВВС, Вести - Россия), тем самым телевизионная отрасль получила бы мощный импульс для повышения конкурентоспособности в целом.

2. Создание мощной технической инфраструктуры для развития цифрового вешания в стране.

Основными приоритетами здесь являются выбор DVB/MPEG-4 как наиболее оптимального для казахстанских условий технического стандарта цифрового вещания, приобретение современного цифрового оборудования как для спутникового, так и для наземного сегментов, отвечающего предъявляемым требованиям гарантированного качества услуг (QoS - Quality of Service).
Также одним из основных требований к технической инфраструктуре является ее способность обеспечить предоставление всего спектра услуг, возможного при цифровом вещании. Речь идет о различных дополнительных услугах - видео по запросу, Интернет, телевидение высокой четкости, мобильное телевидение.

3. Обеспечение цифрового вещания необходимым радиочастотным ресурсом .

Одним из ключевых условий эффективности реализации настоящей Программы является обеспечение необходимым радиочастотным ресурсом.
В этой связи в рамках данной Программы необходимо предпринять ряд мер по планированию радиочастотного спектра, соответствующего основным требованиям цифрового вещания. Прежде всего, необходимо привести в соответствии с рекомендациями Международного Союза электросвязи казахстанский план частотных назначений, провести конверсию радиочастот, используемых в выделенных диапазонах, осуществить международную координацию отечественных частотных планов и присвоений для радиоэлектронных средств с сопредельными государствами.

4. Создание организационно-правовых и экономических условий для формирования рынка цифрового вещания.

Данное направление работы предполагает проведение комплекса мероприятий по формированию высокопрофессионального и организованного рынка цифрового вещания в стране. Очевидно, что внедрение и развитие цифрового вещания невозможно без определения четких правил работы всех субъектов рынка.
В этой связи необходимо со стороны, прежде всего государственных структур создание адекватных условий функционирования, заключающихся в следующем:
разработка и принятие нормативно-технических документов, в том числе касающихся требований к качеству услуг. С этой целью планируется разработка специализированных технических регламентов, в которых будут установлены обязательные для применения и исполнения существенные требования к параметрам и показателям качества услуг, работы сетей, обслуживания пользователей;
определение отраслевой структуры рынка цифрового вещания, количественный и качественный состав операторов мультиплекса, экономические параметры их функционирования, правовые аспекты взаимодействия;
разработка социального пакета программ, а также определение роли и статуса оператора, обеспечивающего его трансляцию;
определение сроков отключения аналогового вещания в стране. Учитывая, что многие страны, несмотря на заранее объявленные сроки, были вынуждены их пролонгировать, наиболее целесообразным представляется принять решение о полном отказе от аналогового вещания по результатам внедрения и темпов развития цифрового вещания в стране.
Таким образом, в комплексе реализация всех четырех направлений позволит создать принципиально новую систему телевизионного вещания республики. Одновременное развитие всей технологической цепи телерадиовещания - начиная от формирования контента и завершая его потреблением - позволит вывести отечественную телевизионную индустрию на новый качественный уровень, усилит конкурентоспособность казахстанских телеканалов, а также сформирует высокотехнологичный рынок цифрового вещания.
Механизм реализации Программы предполагает поэтапное проведение мероприятий в соответствии с вышеуказанными направлениями работы.
В целом реализацию Программы планируется осуществить в четыре этапа:
подготовительный (первая половина 2008 года);
организационный - (2009 г.);
реализационный - (2009-2014 гг.);
завершающий - (2014-2015 гг.).
Подготовительный этап реализации Программы предполагает разработку технико-экономического обоснования, подготовку проектной документации, технических заданий, определение частотного ресурса.
Организационный этап будет направлен на непосредственный перевод сегмента спутникового вещания и приемной наземной сети на новый цифровой формат. Кроме того, экспериментально, в пределах опытной зоны будет организовано параллельное эфирное вещание в аналоговом и цифровом стандартах. В качестве опытной зоны целесообразно определить один из городов республики численностью, не превышающей 100 тыс. человек.
На данном этапе будет осуществлен закуп необходимого головного мультиплексирующего оборудования, цифровых профессиональных приемников и ретрансляционных передатчиков. Также на данном этапе будет определен стандарт вещания, сформирован социальный пакет, создан оператор цифрового вещания, формирующий и транслирующий социальный пакет программ.
Реализационный этап является самым продолжительным и рассчитан на 5-летний срок реализации. В рамках данного этапа будет проведена основная работа по внедрению цифрового вещания. В частности, к 2014 году необходимо довести охват цифровым вещанием населения до 100%.
Предполагается введение независимых операторов, предоставляющих услуги платного телевидения. Должна быть создана полноценная организационно-правовая база функционирования рынка телевизионного вещания. Важным шагом является появление на данном этапе новых телевизионных компаний, а также создание мультисегментного канала.
На данном этапе будут разработаны механизмы обеспечения социально уязвимых категорий населения бытовыми приемными устройствами.
Завершающий этап предполагает проведение мероприятий по последовательному отказу от аналогового вещания и переходу к исключительно цифровому формату.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Финансирование Программы будет осуществляться за счет средств республиканского бюджета, а также внебюджетных источников - прямых иностранных и отечественных инвестиций, кредитов банков второго уровня, собственных средств организаций и других, не запрещенных законодательством Республики Казахстан источников.
В соответствии с определенными направлениями предполагаемый общий объем финансовых ресурсов за весь период реализации Программы составит 36 165 млн. тенге.

Сроки реализации	Объемы финансирования, млн. тенге*
2008 год	584 млн. тенге
2009 год	4 228 млн. тенге
2010 год	5 353 млн. тенге
2011 год	5 689 млн. тенге
2012 год	5 439 млн. тенге
2013 год	5 858 млн. тенге
2014 год	5 858 млн. тенге
2015 год	3 156 млн. тенге

* Объемы финансирования будут уточняться при формировании бюджета соответствующего периода.

7. Ожидаемые результаты от реализации
и индикаторы Программы

Реализация Государственной программы позволит достичь следующих результатов:
усилится конкурентоспособность отечественных телевизионных и радиоканалов на внутреннем рынке, будут созданы условия для выхода казахстанского телевизионного продукта на внешние рынки;
население страны, а также казахстанские соотечественники, проживающие в приграничных странах, получат открытый доступ ко всем казахстанским каналам, транслируемым в цифровом формате;
будут модернизированы и технически реформированы системы спутникового и наземного телерадиовещания республики;
будет создано принципиально новое звено вещания, основанное на появлении новых участников рынка - операторов цифрового вещания, что в свою очередь позволит повысить инвестиционную привлекательность отрасли и будет способствовать капитализации сферы;
развитие интерактивных услуг (передача данных, Интернет) будет способствовать снижению информационного неравенства на территории республики;
цифровое телевидение позволит в несколько раз увеличить число программ и дополнительных услуг, предлагаемых зрителям, без использования дополнительного частотного ресурса, а также обеспечит внедрение телевидения высокой четкости;
развитие инфраструктуры цифрового телерадиовещания будет сопровождаться мультипликативным эффектом, заключающимся в развитии всей системы отечественного телевидения и радио. В частности, возможности цифрового телерадиовещания позволят казахстанским телеканалам и радиостанциям увеличить зону вещания, а также послужат мощным стимулом для появления новых агрегаторов контента.
Кроме того, появление цифрового телерадиовещания даст возможность создать смежные отрасли, производящие цифровое оборудование, сервисные компании, а также будет способствовать развитию рекламного рынка.
Реализация Государственной программы направлена на достижение следующих индикаторов:
1) достижение к 2015 году охвата цифровым вещанием 100 % населения республики, в том числе к 2010 году - 25-30%, к 2012 году - 65-70%, к 2014 году - 95%;
2) создание условий для увеличения числа негосударственных республиканских телеканалов до 20 к 2010 году и до 30 к 2015 году;
3) создание в 2008 году государственного оператора телерадиовещания, формирующего и транслирующего социальный пакет программ для широких слоев населения на бесплатной основе;
4) содействие созданию независимых операторов цифрового вещания, работающих как на республиканском, так и на региональном уровнях. Кроме государственного оператора планируется появление к 2010 году 2-х крупных операторов, к 2015 году увеличение их числа до 5;
5) в рамках модернизации инфраструктуры телевизионного вещания предусматривается приобретение более 2 500 приемников и 1500 цифровых передатчиков;
6) обеспечение параллельного вещания телевидения высокой четкости к 2012 году;
7) обеспечение трансляции в цифровом стандарте не менее 10 программ к 2010 году, не менее 15 программ к 2012 году, не менее 20 программ к 2015 году;
8) предоставление дополнительных интерактивных услуг к 2012 году;
9) прекращение телевизионного и радиовещания в аналоговом формате к 2015 году.