ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамыту тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 11 қыркүйектегі N 835 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 31 наурыздағы № 313 Қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2011.03.31 № 313 Қаулысымен.

Мемлекеттік тілді білу деңгейін бағалау жүйесін енгізу мен дамыту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) мақұлдансын.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі қажетті шараларды қабылдасын.

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2008 жылғы 11 қыркүйектегі
N 835 қаулысымен
мақұлданған

ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамыту тұжырымдамасы

Астана, 2008 жыл

Мазмұны

Кіріспе
1. Тілдік білім деңгейін бағалаудың жалпы сипаттамасы
1.1 . Алдын ала зерттеулер
1.2 . Коммуникативтік құзыреттілік ұғымы, оның құрылымы
1.3 . ҚАЗТЕСТ жүйесінің құрылымы және оның жай-күйі
2. Тұжырымдаманың мақсаттары мен міндеттері
3. ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамытудың мазмұны
4. Тұжырымдаманың стратегиялық бағыттары
5. Тұжырымдаманы іске асыру тетіктері
5.1 . ҚАЗТЕСТ жүйесін қаржыландыру
5.2 . ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізуге байланысты алғышарттар жасау
5.3 . ҚАЗТЕСТ жүйесін басқару
6. Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері
7. Күтілетін нәтижелер

Кіріспе

ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) қазақ тілін білу деңгейін бағалау мақсатында кешенді тестілеуді өткізу жөніндегі іс-шаралар үшін негіз болып табылады, сондай-ақ жүйені енгізу жөніндегі заңнамалық, нормативтік-құқықтық актілердің және нысаналық бағдарламалардың негізгі бағытын айқындайды.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 7-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі қазақ тілі болып табылады. "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 11 шілдедегі Заңының 4-бабында Қазақстан халқын топтастырудың аса маңызды факторы болып табылатын мемлекеттік тілді меңгеру - Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы болып анықталған.
Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы N 550 Жарлығымен бекітілген Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру мақсатында және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы N 1122 қаулысымен бекітілген 2007 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейту мен оның бәсекелестігін арттыру тұжырымдамасына сәйкес әзірленген.
Қазіргі кезде тестілеудің мемлекеттік стандартына сәйкес тілдік білімді бағалаудың отандық жүйесін құру және осы жүйенің құрылымын, мазмұнын, ұйымдастыру және басқару тетіктерін қалыптастыру өзекті мәселе болып табылады.
Аталған Тұжырымдаманың мәні Қазақстан Республикасында азаматтардың қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесін енгізу және оны іске асыру жөніндегі базаны қалыптастыру болып табылады.
Тұжырымдамада ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамытудың негізгі бағыттары анықталады, сондай-ақ жүйенің даму жолдары мен нақты тетіктері баяндалған.

1. Тілдік білім деңгейін бағалаудың жалпы сипаттамасы

Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі ретінде мемлекеттік басқаруда, заң шығаруда, сот ісін жүргізуде, білім беру және іс жүргізуде және мемлекеттің аумақтарындағы барлық қоғамдық қарым-қатынастар саласында қолданылады.
Сонымен қатар, мемлекеттік тіл мәртебесіне ие қазақ тілі - Қазақстан халқының мәдени құндылығы болып табылады. Тиісінше Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының және мемлекеттің аумағында құқықтық, экономикалық, ғылыми, қоғамдық және басқа салаларда қызметін жүзеге асыратын шетелдік азаматтардың тілді қолдану талаптарына сәйкес қажетті деңгейде қазақ тілін білуі міндетті болады.
Тілді білу құндылығы жалпы қабылданған үш ұстаным негізінде қарастырылады:
тілдік білім - мемлекеттік құндылық ретінде;
тілдік білім - қоғамдық құндылық ретінде;
тілдік білім - жеке тұлғаның құндылығы ретінде.
Мемлекеттік тіл Қазақстан аумағында мемлекеттің ресми қолдауын пайдаланады және тіл саясатындағы принциптердің іске асырылуын қамтамасыз етеді. Осының негізінде, қазақ тілін білу деңгейін бағалау республиканың тілдік ортадағы бәсекеге қабілеттілігін дамытуға және арттыруға ықпал етеді және Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік тілді міндетті түрде білу міндетін іске асыру жөніндегі маңызды мемлекеттік іс-шаралардың бірі болып табылады.
Қазақ тілінің миссиясы Қазақстан халқының тұтастығын қамтамасыз ету ғана емес, сондай-ақ әрбір азаматты жеке тұлға ретінде рухани дамуға бағдарлау, толерантты қоғам қалыптастыру саясатына негіз болу.

1.1. Алдын ала зерттеулер

Қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесін қалыптастыру мақсатында ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді, атап айтқанда тіл білімін бағалаудың бірнеше жылдан бері қолданылып келген келесі халықаралық жүйелерінің институционалдық мүмкіндіктері зерттелінді:

1) TOEFL (Test of English as a Foreing Language);

2) IELTS (Enternational English Language Tests System);

3) DALF/DELF (Diplome Approfondi de Langue Franзaise/Diplome d'Etudes en Langue Franзaise);

4) DSH (Deutsche Sprachprofung for den Hochschulzugang);

5) Grundbfustein DaF, Zertifikat Deutsch;

6) TORFL (Test of Rassian as a Foreign Language);

7) TOMER (Tukce Ogretim Merkezi);

8) ТРКИ (Тесты по русскому языку как иностранному) және т.б.
КАЗТЕСТ жүйесі құрылымы жағынан жақын болып табылатын, жүйелердің бірнешеуіне тоқтала кетейік.
TOEFL (Test of English as a Foreing Language).
Бұл - шет тілі ретінде ағылшын тілін меңгерудегі негізгі білім мен іскерлікті бағалайтын халықаралық емтихан. АҚШ-тың Нью-Джерси штатында, Пристон университетіндегі ЕТS (Educational Testing Service) білім саласында американдық тестілеу қызметі дайындаған, танымал стандартты тестілердің бірі.
TOEFL-дің негізгі мақсаты - ағылшын тілі ана тілі болып саналмайтындардың тілдік білімін бағалау. Сондай-ақ, TOEFL сертификатының болуы АҚШ, Канада және ағылшын тілді басқа да елдердің университеттеріне, колледждеріне оқуға түсу үшін қажетті шарт болып табылады. Нақ осы тестінің нәтижесі бұрын басқа тілде оқыған студенттердің немесе аспиранттардың АҚШ-тың барлық университеттеріне оқуға түсу кезінде де талап етіледі. Сонымен бірге, оқыту ағылшын тілінде жүргізілетін мекемелерде көптеген шетелдік бағдарламалар бойынша тағлымдамаларға қатысу үшін TOEFL тапсыру қажет. Кейбір сертификатталған ғылыми және кәсіби бағдарламалар да үміткерден TOEFL тапсыруды талап етеді. TOEFL емтихандары 4 блоктан тұрады: тыңдалым - Listening, грамматикалық конструкция - Structure, оқылым - Reading, жазылым - Writing. TOEFL емтиханының барлық міндетті бөліктерін орындап болғаннан кейін олардың әрқайсысы үшін балл қойылады, содан кейін жиынтық балл есептелінеді.
ТРКИ (тесты по русскому языку как иностранному).
ТРКИ - шетел азаматтарының орыс тілін меңгеру деңгейін бағалау тестілеуі. Бұл жүйе Ресей Білім министрлігі ұсынған, М. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде, сондай-ақ басқа жоғары оқу орындарында қолданылады. Жүйе 6 деңгейді ұсынады: қарапайым, базалық және 4 сертификаттау. Олардың ішінде бірінші деңгей - ресейлік жоғары оқу орындарына түсу үшін қойылатын талаптарға сәйкес келеді, 2-4 деңгейлері инженерлік-техникалық, гуманитарлық және басқа салалардың кәсіби талаптарына сәйкес келеді. Емтихандарды бір-біріне тәуелсіз тапсыруға болады және сертификаттардың жарамдылық мерзімі шектелмеген. Аталған жүйеде ең біріншіден орыс тілі бойынша тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым және лексика-грамматикалық дұрыстығы сияқты сөйлеу іс-әрекетінің түрлеріндегі жалпы коммуникативтік құзыреттілігі тексеріледі.
ҚАЗТЕСТ жүйесі жоғарыда аталған жүйелерге жақын келетін тұстарын атап өтеміз:

1) біріншіден, бұл тест жүйелері бойынша тыңдалым, лексика-грамматикалық дұрыстығы, оқылым, жазылым және айтылым сияқты сөйлеу іс-әрекетінің түрлеріндегі маңызды орын алатын коммуникативтік құзыреттілігі тексеріледі;

2) екіншіден, жүйелердің құрылымдық және мазмұндық болмысы айқын градациялықпен өсіп отырады;

3) үшіншіден, ресейлік тіл білімін тексеру жүйесінде орыс тілі - ресейлік және шетелдік азаматтарға деген 2 лекке бағдарланған. ҚАЗТЕСТ жүйесінде де осы бағыт ұсталынып отырғандықтан, мұндай тәжірибелердің маңыздылығын ескеру қажет.

1.2. Коммуникативтік құзыреттілік ұғымы, оның құрылымы

Тілдік білімді бағалаудың мемлекеттік стандарты - бағалаудың анағұрлым мойындалған, кең таралған бір түрі ретіндегі тестінің қолжетімді әрі ұсынымдалған түрін жүйелейтін және реттейтін нормативтік құжат. Әлемдік тәжірибе мен тест жүйесін зерттеген ғылыми тұжырымдар бойынша тестінің қолжетімділігі мен сенімділігі оған қойылатын басты талаптардың бірі болып табылады. Шынайы және сенімді бағалайтын тестілеу жүйесі Қазақстан Республикасында қазақ тілі бойынша тілдік білім деңгейін бағалаудың бірыңғай жүйесін қалыптастыру үшін арналған.
Тілдік білімді бағалау тілді білуге талап қойған кезде қолданылатын құрал ретінде анықталады және мемлекеттік тілді меңгеруге, тілді үйрену бойынша әрекетін дамытуға және ынталандыруға бағытталған тетіктің маңызды қызметін орындайды. Бағалау нәтижесі - тілді білу деңгейінің көрсеткіші. Бағалау нәтижесі арқылы тілдік білімге талап қойылады және тілді меңгеру үшін тұлғаны ынталандыру жүзеге асырылады. Тілдік білімді тест түрінде бағалау мемлекеттік деңгейдегі іс-шара болып табылмаған жағдайда, қойылатын талаптарды анықтау және тілдік білімді бағалау, оны үйрену әрекетін ынталандыру секілді маңызды қызметтер іске асырылмайды.
Тест тапсырмаларын қалыптастыру процесіне мемлекеттік стандарттарда көрсетілген тілдік білімді бағалаудың түрлі әдістері мен тәсілдері, тілдік білім деңгейін бағалауға қойылатын талаптар, деңгейлік шкалалар бойынша тестілеу нәтижелерін бөлу ықпал етеді.
Бұл жүйе тестіленушінің коммуникативтік құзыреттілігін тексеруге бағытталған. Коммуникативтік құзыреттілік лингвистикалық, сөйлеу, әлеуметтік, дискурсивтік, стратегиялық және әлеуметтік-мәдени құзыреттілік сияқты компоненттерден тұрады.
Олардың әр қайсысына қысқаша сипаттама бере кетейік.
Лингвистикалық құзыреттілік лексика-грамматикалық, фонетикалық түсінігінің қалыптасуы, грамматикалық, синтаксистік, стилистикалық нормаларына сәйкес, оларды тілді қолдану процесінде пайдалана білуі, әдеби тілді және жазуды еркін білуі арқылы бағаланады. Сөйлеу құзыреттілігі прагматикалық қабілеттерін тіл арқылы іске асыра білуі, нақтылай айтқанда, тілдік мәтіндер мен материалдарды оқып, түсіне алуы, қабылданған тілдік ақпараттар туралы өз көзқарасы мен пікірін білдіре алуы, қарсылығын білдіру, құптау, ренжу, таңдану, мақтау, қайта сұрау, ұсыныс жасау, анықтау, шешім қабылдау және басқа да тілдік коммуникациядағы компоненттер бойынша тілді білушінің сөйлеу мен жазудағы деңгейін анықтайды. Әлеуметтік құзыреттілік - ауызекі сөйлеу немесе тілдің басқа нысандары арқылы тілді қолданушылардың топтарымен қарым-қатынас жасай алуы, тілді қолданушының кәсібіне, қоғамдық-әлеуметтік ортадағы орнына, көзқарасы мен дүниетанымына, білім деңгейі мен мәдени дәрежесіне сәйкес, нақтылай айтқанда, көшеде, үйде, қоғамдық көліктерде, мемлекеттік мекемелерде, қоғамдық ұйымдарда, теледидарда, оқу орындарында т.б. қарым-қатынас жасау барысында тілдік икемделу қабілеті. Дискурсивтік құзыреттілік - мәтіндерді, тілдік материалдарды, сөйлемдерді, сөз тіркестерін және басқа да тілдік бірліктерді өзара байланыстыра алу, сондай-ақ тілдік қарым-қатынастарда оларды біртұтас қолдана білу. Стратегиялық құзыреттілік тілді білудегі және қолданудағы кемшіліктер мен қателіктерін, білмейтін тұстарын айқындай отырып, оларды жетілдіре білуі болып табылады. Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік меңгеріліп отырған тілдің еліндегі ұлттық-мәдени ерекшеліктерді, ұлт өкілдерінің ойлау жүйесін білуімен және оларды сол тіл арқылы қолдана білуімен айқындалады. Аталған құзыреттіліктер бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Қазақ тілін бағалауда сөйлеу мәдениеті, сауаттылығы, сөздің дұрыс айтылымы анықталады.
Тілдік білімдегі коммуникативтік құзыреттіліктер құрылымын ескеретін қазақ тілін білу деңгейін бағалаудың отандық жүйесі тілдің меңгерілуі мен қолданысын, дамуын және ілгері жылжуын бақылайтын тетік ретінде қалыптасуы қажет. Алдағы уақытта азаматтардың мемлекеттік тілді білу деңгейін бағалауды және оларды лайықты түрде сертификаттауды ҚАЗТЕСТ жүйесі арқылы жүзеге асыру көзделуде.

1.3. ҚАЗТЕСТ жүйесінің құрылымы және оның жай-күйі

ҚАЗТЕСТ жүйесі - Қазақстан азаматтары мен Қазақстан аумағында қызметін жүзеге асырушы шетел азаматтарының мемлекеттік тілді білу деңгейін бағалаудың жалпыға ортақ отандық жүйесі.
Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында көрсетілгендей мемлекеттік тілдің әлеуметтік-коммуникативтік қызметін кеңейту және нығайту мақсатында Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жанындағы Білім беру мен тестілеудің мемлекеттік стандарттарының ұлттық орталығында 2006 жылдан бастап қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесі - ҚАЗТЕСТ-ті қалыптастыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. ҚАЗТЕСТ жүйесімен шұғылданатын арнайы бөлім құрылды.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі мен Мәдениет және ақпарат министрлігінің бірлескен жұмысы нәтижесінде Қазақстан Республикасында азаматтардың қазақ тілін білу деңгейін бағалау жүйесінің тұжырымдамасы әзірленді, "Тест спецификациясы" мен "Техникалық тапсырма" сияқты нормативтік құжаттар бекітілді, тест тапсырмаларын әзірлеушілер мен сарапшылар тобының құрамы анықталды.
Тілдік білімді бағалау педагогикалық өлшеу болғандықтан, тестіленушілердің тілдік білімін өлшеу үшін өлшеу материалдарының қорын қалыптастыру ең басты мәселе болып табылады.
ҚАЗТЕСТ жүйесінің негізгі мақсаты - қазақ тілі бойынша тілдік білімді бағалау. Бағалау - күрделі педагогикалық категория, ол бірнеше деңгейді қамтиды: деңгейлік бағалау, жалпы бағалау және қатынас құралы ретіндегі тілдік меңгерімді кәсіби біліктілік талабы бойынша бағалау. Жоғарыда айтылған бағалау түрлерінің арасында тығыз байланыс бар. Деңгейлік бағалау негізінен оқыту процесінде пайдаланылады. ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тілдік білімді бағалау азаматтардың тұрғылықты жеріне, бағалау уақытына, тілді үйренудің объектісі мен нысанына тәуелсіз қазақ тілінен коммуникативтік қабілеті мен біліктілік дәрежесін айқындайтын объективті бақылау болып табылады. Тілді білу деңгейін бағалауға арналған тестілеу - тәуелсіз бағалау тәсілі ретінде әлдеқашан танылған және әлемнің көптеген елдерінде кеңінен қолданылады.
Қазақ тілі бойынша тілдік білімді объективті түрде бағалауды қамтамасыз ету өте күрделі және шешімін таба алмай проблемалардың бірі болып табылады.
Өлшеу - бұл белгілі ережелерге сәйкес қандайда бір нысандар мен сандық шкала нүктелері жиыны арасындағы байланысты белгілейтін процесс. Педагогикалық өлшеулер - тестіленушілердің ағымдық және қорытынды даярлығының объективті мәнін алуды көздейтін, білім сапасын санмен бейнелеу процесі. Тұлғаның тікелей өлшеуге келмейтін оң және теріс қасиеттерін анықтауға болатындай латентті қасиеттерді ескеру қажет. Тұлғаның латентті қасиеттерін ғылыми-педагогикалық өлшеу процесінің жай қарапайым бағалау немесе кәдімгі физикалық өлшеулерден айырмашылығы ғылыми негіздемелерді қажет етеді. Бұл теория жетекші түсінікті анықтау, қасиетін өлшеу, тілді білу деңгейін, эмпирикалық және түсіну индикаторлар жүйесін өлшеу рәсімін тексеру сияқты процестерді зерттейді.
ҚАЗТЕСТ төрт блоктан тұрады: тыңдалым, лексика-грамматикалық блок, оқылым, жазылым.
Осы блоктар бойынша тест тапсырмаларының қорын қалыптастыру үшін құрамына республиканың жетекші жоғары оқу орындарының профессорлық-оқытушылық құрамы, тіл білімі ғылыми-зерттеу институттарының қызметкерлері, тестолог-мамандар кірген тест тапсырмаларын әзірлеушілер мен сарапшылар топтары қалыптастырылды.
Блоктар бойынша ҚАЗТЕСТ жүйесінің құрылымын қарайық.
Бірінші блок - тыңдалым. Оқылған мәтінді түсіну деңгейі төрт деңгей бойынша бағаланады:

1) фрагментарлық түсіну;

2) жалпы түсіну;

3) толық түсіну;

4) терең, сыни түсіну.
Екінші блок - лексика-грамматикалық. Тілді түсіну, түсініп айту, қарым-қатынаста қолдана алу, жазуда пайдалана алу, лексика-грамматикалық материалды меңгеру деңгейі функционалдық және коммуникативтік тұрғыда бағаланады.
Бұл бағыттағы тест тапсырмалары мемлекеттік стандартқа сәйкес белгілі бір коммуникативтік міндеттерді шешуі үшін қажетті тілдің құрылымы туралы түсінігі мен біліктілігінің деңгейін бағалауды көздейді.
Үшінші блок - оқылым. Оқылымның мақсаты - мәтіндегі негізгі және қосымша ақпаратты әр түрлі деңгейде қабылдауы және түсіне білуі, тілдің айтылым заңдылықтарына сәйкес оқи алуы. Оқылым бойынша біліктілік деңгейін анықтау және бағалау мынадай төрт нысандар бойынша тапсырманы орындау нәтижесімен айқындалады:

1) танысып оқу;

2) зерттеу элементтерімен оқу;

3) жүгіртіп оқу;

4) зерттеп оқу.
Төртінші блок - жазылым. Жазба жұмыстары мынадай көрсеткіштер бойынша бағаланады және тексеріледі:

1) жазба жұмыстарының грамматикалық сауаттылығы;

2) жазба жұмысының мазмұны;

3) жазба жұмысындағы тілдік құралдарды пайдалану сапасы;

4) жазбаша тапсырманы орындау кезінде өз бетінше тілді қолдана алу дәрежесі.
ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тестіленуші тілді білу деңгейінің пайыздық көрсеткіші анықталатын 150 минут ішінде орындалатын 150 тапсырманы орындауы керек. Тест тапсырмалары мүмкін болатын жауаптардан бір дұрыс жауапты таңдау нысанында ұсынылады. Бұл бағыттың ерекшелігі бір мезгілде тапсырушылар саны мол қамтылып, нәтижесі жылдам өңделіп және берілетін технологиялық тиімділігіне байланысты.
Жүйенің жоғарыда аталған блоктары бойынша жүйеге ауқымды тест тапсырмалар қоры жинақталды. ҚАЗТЕСТ жүйесінде тілдік білімді бағалаудың деңгейлік жүйесі - қарапайым, базалық, орта, ортадан жоғары, жоғары, жетік деңгейлері негізге алынды. Деңгейлік шкала бойынша белгілі бір көрсеткішке жеткен және өз көрсеткішін көтергісі келетін тестіленушілерде даярлық курсында оқуға және ниеттенген деңгейге жетуіне мүмкіндігі бар, өйткені ҚАЗТЕСТ сатылы бірізділікке бағынады. Тестіленушінің тілдік деңгейі орындалған тестінің жалпы сандық көрсеткіш нәтижесімен анықталады. Тапсырмалар түрі қарапайымнан күрделіге қарай принципі бойынша орналасқан. Соған сәйкес тестіленушілерде тілді білу деңгейлер арасында сабақтастық болуы тиіс. Бұл тұлғаны тілді үйрену кезінде ынталандыратын қозғаушы тетік болып табылады.

2. Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері

Тұжырымдаманың мақсаты:
Қазақ тілін білу деңгейін бағалауға арналған ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамыту.
Тұжырымдаманың міндеттері:

1) ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізудің нормативтік негіздемесін әзірлеу;

2) Қазақстан Республикасы азаматтарының және Қазақстан аумағында құқықтық, экономикалық, қоғамдық және басқа да қызмет түрлерімен айналысатын шетелдік азаматтардың қазақ тілін білу деңгейін ҚАЗТЕСТ жүйесі арқылы тестілеу жолымен бағалаудың стратегиялық және тактикалық іс-шараларын анықтау;

3) қазақ тілін білу деңгейін бағалау үшін тестілеу жұмысын жүргізуді көпшілік мойындаған халықаралық әдістемелер негізінде ұйымдастыру мен өткізу тетігін негіздеу;

4) Тестілеудің мемлекеттік стандартын және ҚАЗТЕСТ жүйесінің әдістемелік базасын әзірлеу;

5) қазақ тілін білу деңгейін куәландыратын сертификат түрлері мен олардың қолданылу мерзімін анықтау;

6) қазақ тілін білу деңгейін бағалау бойынша тестілеуді жүйелі түрде жүргізуді және тестілеу құрылымын анықтауды қамтамасыз ету;

7) емтихан өткізу процестерін реттейтін тестілеу ережесін негіздеу;

8) ҚАЗТЕСТ жүйесінің негізінде Қазақстан Республикасында қазақ тілін білуді бағалаудың мемлекеттік сертификаттық жүйесін құруды негіздеу.

3. ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамытудың мазмұны

ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу қазақ тілін дамыту бойынша міндеттерді іске асыру ретінде мемлекет жүзеге асыратын және мемлекеттік тілдің қоғамдағы қолданылуына ықпал ететін іс-шаралардың бірі болуы тиіс.
ҚАЗТЕСТ жүйесін әзірлеу кезінде тіл білу деңгейін бағалау бойынша тестілеудің әлемдік тәжірибесі (тест тапсырмаларының нысандары мен түрлері, емтиханды өткізу рәсімі, бағалау нәтижелерінің өлшемі), халықаралық танымал тест құрылымдары ескеріледі.
ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мынадай талаптарды ескеруді көздейді:

1) тестілеуді өткізу кезінде стандартты рәсімдерді қолдану;

2) тест нәтижелерін бағалаудың бірыңғай тәсілдерін пайдалану;

3) тест тапсырмаларының мазмұны мен материалдарын іріктеу кезінде коммуникативтік нақтылық (аутенттілік) принципін қолдану.
ҚАЗТЕСТ жүйесінің типтік тест тапсырмалары тестіленушілер үшін ұсынылатын емтихандық материалдардың үлгісі болып табылады. Бұл тест тапсырмалары сынақтан, сараптамадан өтті және қолдануға жарамды. Типтік тест тапсырмаларына қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін тестіленушілерге тестің мазмұнымен танысуына мүмкіндік беріледі. Типтік тестің құрылымы стандартты ауызекі сөйлеудің (таңдалым, лексикалық-грамматикалық блок, оқылым, жазылым) белгілі бір түріне немесе аспектісіне бағытталған бірнеше субтестіден тұрады.

4. Тұжырымдаманың стратегиялық бағыттары

ҚАЗТЕСТ жүйесін дамыту стратегиясы мынадай бағыттарды көздейді:
1. ҚАЗТЕСТ жүйесін Қазақстан Республикасындағы қазақ тілін білуді бағалаудың бірыңғай мемлекеттік жүйесі ретінде енгізу мен дамыту;

2. ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тестілеуді өткізу сапасын халықаралық деңгейге көтеру, оны қазақ тілін білуді бағалаудың азаматтық және ресми мойындалған құрылым мәртебесіне жеткізу;

3. ҚАЗТЕСТ жүйесінің қолданылу саласын кеңейту, оның бағыты, енгізу бағдарламасы, дамыту стратегиясы туралы ақпараттандыру және насихаттау;

4. ҚАЗТЕСТ жүйесін қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қалыпты қызмет етуіне және дамуына ықпал ететін факторлардың бірі ретінде болуы.

5. Тұжырымдаманы іске асыру тетіктері

ҚАЗТЕСТ жүйесін дамыту мақсатында Тұжырымдаманы дамытудың мынадай тетіктері көзделуде:
1) тілдік білімді бағалаудың бірыңғай жүйесін құруда біртұтас мемлекеттік бағыттың стратегиясын қалыптастыру және әзірлеу;

2) Қазақстан Республикасында азаматтардың қазақ тілі бойынша білімін бағалау жүйесін енгізу үшін нормативтік негіз қалыптастыру;

3) ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тестілеуді дайындау және жүргізу жүйесін құру;

4) қазақ тілі бойынша тестілеу әдістемесін жетілдіру, тест тапсырмаларының сапасын арттыру;

5) сертификаттар мен анықтама үлгілерін бекіту, олардың әрекет ету мерзімін анықтау.

5.1. ҚАЗТЕСТ жүйесін қаржыландыру

2008 жылы ҚАЗТЕСТ жүйесін қаржыландыруға республикалық бюджет қаражаты есебінен 24300 мың теңге бөлінді. 2009 - 2011 жылдарға арналған қаржыландыру мөлшері тиісті қаржы жылында республикалық бюджетті бекіту кезінде нақтыланатын болады. Қазақстан Республикасының заңнамасы шеңберінде өзге де қаржыландыру көздері болуы мүмкін.

5.2 ҚАЗТЕСТ жүйесінің енгізілуіне байланысты
алғышарттар жасау

Тілдік кеңістікке ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу және оны дамыту мемлекеттік тілдің қолданылу саласын кеңейту үшін алғышарттарды жасауға мүмкіндік береді.
Қазақ тілін білу деңгейін бағалаудың құралы ретінде ҚАЗТЕСТ ең төменгі нормативтер мен кәсіби стандарттарға қойылатын мемлекеттік тілді білудің белгілі деңгейін айқындайтын біліктілік талаптарының сәйкестігін анықтауға мүмкіндік береді. Осы тәсіл жетекші елдердің практикасына толық сәйкес келеді және еңбек нарығын реттеудің жалпы үлгісіне негізделгендігін атап өту керек.

5.3 ҚАЗТЕСТ жүйесін басқару

ҚАЗТЕСТ жүйесін басқаруды және қазақ тілін білу деңгейін сертификаттау рәсімін білім беру саласындағы уәкілетті орган іске асырады.
ҚАЗТЕСТ жүйесін басқару процесінде мынадай мақсаттарға жету көзделеді:

1) азаматтарды қазақ тілінің болашағына қоғамдық, мәдени-рухани және мемлекеттік құндылық ретінде қарауға қалыптастыру;

2) қазіргі қазақ тілін меңгерудегі қажеттілікті қалыптастыру;

3) қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде дамуының тетіктерін реттеу. ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тестілеу рәсімін бақылау үшін Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жанынан консультативтік-кеңестік орган құрылуы қажет.

6. Тұжырымдаманы іске асыру кезеңдері

ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізудің кешенді іс-шараларын іске асыру мынадай кезеңдерден тұрады:
Бірінші кезең (2008 - 2009 жылдар) - ҚАЗТЕСТ жүйесін дамыту:

1) тестінің үш бөлігі: тыңдалым, лексика-грамматикалық бөлік, оқылым бойынша тест тапсырмаларын әзірлеу және сынақтан өткізу;

2) тест тапсырмаларын сараптамадан өткізу;

3) сынақ нәтижелері бойынша тестілеу өткізу технологиясы мен нұсқау материалдарын жетілдіру.
Екінші кезең (2010 - 2011 жылдар) - ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу және дамыту:

1) тест тапсырмаларының сапасын жетілдіру;

2) Қазақстан Республикасы азаматтарының және республика аумағында қызметін жүзеге асырушы шетелдік азаматтардың қазақ тілін білу деңгейін бағалау үшін ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу;

3) ҚАЗТЕСТ жүйесінің тіл білуді бағалау жүйелеріне қойылатын халықаралық талаптарға сәйкестігі туралы сертификатын алу.

7. Күтілетін нәтижелер

ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу мен дамытуды іске асыру нәтижесінде мынадай нәтижелерге қол жеткізу күтілуде:

1) қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретіндегі маңызы мен сапасын арттыратын жүйе құру;

2) ҚАЗТЕСТ жүйесін енгізу процесінде қазіргі заманғы тілдік білімді меңгерту әдістемесі мен технологиясы үшін қажетті ресурс қалыптастыру;

3) тестілеудің халықаралық жүйесі негізінде қалыптасқан және қоғамдық ортада мемлекеттің қажеттілігін қанағаттандыратын ҚАЗТЕСТ жүйесінің рөлін анықтау;

4) қазақ тілін меңгерту талабына сәйкес диагностикалық бақылау және зерттеу рәсімін қалыптастыру;

5) азаматтардың кәсіби тілдік, коммуникативтік құзыретін анықтау бойынша тетік қалыптастыру;

6) қазақ тілін білу деңгейін арттырудың тұрақты үрдісін, мотивациясын және бағыттарын қалыптастыру;

7) халықаралық деңгейдегі тест жүйелерінің озық әдістері мен тәжірибелеріне сүйенген қазақ тілін меңгеруді бағалау стандартын қалыптастыру.

О Концепции внедрения и развития системы КАЗТЕСТ

Постановление Правительства Республики Казахстан от 11 сентября 2008 года № 835. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2011 года № 313

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 31.03.2011 № 313.

В целях внедрения и развития системы оценки уровня знания государственного языка Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :

1. Одобрить прилагаемую Концепцию внедрения и развития системы КАЗТЕСТ (далее - Концепция).

2. Министерству образования и науки Республики Казахстан принять необходимые меры по реализации Концепции.

3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Одобрена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 11 сентября 2008 года N 835

Концепция
внедрения и развития системы КАЗТЕСТ

Астана, 2008 год

Содержание

Введение
1. Общая характеристика оценки уровня языковых знаний
1.1. Предварительные исследования
1.2. Понятие коммуникативной компетенции, его структура
1.3. Структура системы КАЗТЕСТ и ее состояние
2. Цели и задачи Концепции
3. Содержание внедрения и развития системы КАЗТЕСТ
4. Стратегические направления Концепции
5. Механизмы реализации Концепции
5.1. Финансирование системы КАЗТЕСТ
5.2. Создание предпосылок для изменений в законодательные акты в связи с внедрением системы КАЗТЕСТ
5.3. Управление системой КАЗТЕСТ
6. Этапы реализации Концепции
7. Ожидаемые результаты

Введение

Концепция внедрения и развития системы КАЗТЕСТ (далее - Концепция) является основой для мероприятий по проведению комплексного тестирования с целью оценки уровня знания казахского языка, а также определяет основное направление законодательных, нормативно-правовых актов и целевых программ по внедрению системы.

В соответствии со статьей 7 Конституции Республики Казахстан государственным языком Республики Казахстан является казахский язык. В статье 4 Закона Республики Казахстан от 11 июля 1997 года "О языках в Республике Казахстан" определено, что долгом каждого гражданина Республики Казахстан является овладение государственным языком, являющимся важнейшим фактором консолидации народа Казахстана.

Настоящая Концепция разработана в целях реализации Государственной программы функционирования и развития государственного языка на 2001 - 2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 7 февраля 2001 года N 550, и в соответствии с Концепцией расширения сферы функционирования государственного языка, повышения его конкурентоспособности на 2007 - 2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 ноября 2007 года N 1122.

В настоящее время создание отечественной системы оценки знания казахского языка, соответствующей государственным стандартам тестирования, и формирование структуры, содержания, механизмов организации и управления данной системой является актуальной задачей.

Предметом данной Концепции является внедрение системы оценки уровня знания казахского языка гражданами Республики Казахстан и формирование нормативно-правовой базы по реализации системы.

В Концепции определены основные направления внедрения и развития системы КАЗТЕСТ, а также изложены пути и конкретные механизмы развития.

1. Общая характеристика оценки уровня языковых знаний

Казахский язык как государственный язык Республики Казахстан применяется в государственном управлении, законодательстве, судопроизводстве, образовании, делопроизводстве и действует во всех сферах общественных отношений на территории государства.

Наряду с этим, казахский язык, обладающий статусом государственного языка, является культурной ценностью народа Казахстана. Соответственно, предполагается знание казахского языка гражданами Республики Казахстан и иностранными гражданами, осуществляющими деятельность в правовой, экономической, научной, общественной и других сферах на территории государства на должном уровне и в соответствии с требованиями к применению языка.

Ценность языковых знаний рассматривается с трех общепринятых позиций:
1) языковое образование как государственная ценность;
2) языковое образование как общественная ценность;
3) языковое образование как личностная ценность.

Государственный язык на территории Казахстана пользуется официальной поддержкой государства и обеспечивает реализацию принципов языковой политики. На основе этого оценка знания казахского языка будет способствовать развитию и повышению его конкурентоспособности в языковой среде республики и являться одним из важных государственных мероприятий по реализации задач обязательного владения государственным языком гражданами Республики Казахстан.

Миссия государственного языка не только обеспечение целостности народа Казахстана, но и ориентир на духовное развитие каждого гражданина как личности, основа политики формирования толерантного общества.

1.1. Предварительные исследования

С целью формирования системы оценки уровня знания казахского языка была проведена научно-исследовательская работа, а именно исследованы институциональные возможности следующих международных систем оценки языковых знаний, применяемых на протяжении многих лет:
1) ТОEFL (Теst of English as a Foreign Language);
2) IELTS (International English Language Tests System);
3) DALF/DELF (Diplome Approfondi de Langue Francaise/Diplom d ^, Etudes en Langue Francaise);
4) DSH (Deutsche Sprachprufung fur den Hochschulzugang);
5) Grundbausteine DaF, Zertifikat Deutsch;
6) TОRFL (Теst of Russian as a Foreign Language);
7) ТОМЕR (Тukche Ogretim Merkezi);
8) TРКИ (Тесты по русскому языку как иностранному) и т.д.

Рассмотрим подробнее некоторые системы, к которым наиболее близка по структуре система КАЗТЕСТ.

TOEFL (Теst of English as a Foreign Language).

Это международный экзамен, оценивающий основные знания и умения в освоении английского языка как иностранного. ТОEFL - один из известных стандартных тестов, подготовленных американской службой тестирования в сфере образования ЕТS (Educational Testing Service) Принстонского университета штата Нью-Джерси, США.

Основная цель ТОЕFL - оценка уровня языковых знаний тех, для кого английский язык не является родным. Наличие сертификата ТОЕFL является необходимым условием для поступления в колледжи и университеты США, Канады и других англоязычных стран. Результаты этого теста требуются при поступлении во все университеты США студентов или аспирантов, ранее обучавшихся на другом языке. Кроме того, сдача ТОЕFL необходима для участия во многих программах зарубежной стажировки в учреждениях, где преподавание ведется на английском языке. Некоторые научные и профессиональные сертификационные программы также требуют от претендентов сдачи ТОЕFL. Экзамен состоит из четырех частей: слушание - Listening, грамматические конструкции - Structure, чтение - Reading, письмо - Writing. После выполнения всех обязательных блоков ТОЕFL по каждому из них ставятся баллы, после чего подсчитывается общий балл.

ТРКИ (тесты по русскому языку как иностранному).

Это тестирование по оценке уровня владения русским языком иностранных граждан. Данная система предложена Министерством образования России и применяется Московским государственным университетом им. М. Ломоносова, а также рядом других вузов. Система предлагает 6 уровней: элементарный, базовый и 4 сертификационных, из которых первый уровень соответствует требованиям, предъявляемым для поступления в российские вузы. Уровни 2-4 соответствуют профессиональным требованиям в инженерно-технической, гуманитарной и иных сферах. Экзамены можно сдавать независимо один от другого, сертификаты имеют неограниченный срок действия. По данной системе проверяется прежде всего общая коммуникативная компетенция по русскому языку в таких видах речевой деятельности как аудирование, чтение, говорение, письмо, а также лексико-грамматическая правильность.

Назовем признаки, по которым система КАЗТЕСТ схожа с вышеперечисленными системами:
1) во-первых, по данным системам проверяется коммуникативная компетентность, которая играет важную роль в таких видах речевой деятельности, как слушание, лексико-грамматическая правильность, чтение, письмо и говорение;
2) во-вторых, структурная и содержательная составляющие данных систем возрастают в определенной градации;
3) в-третьих, в российской системе проверки языковых знаний русский язык ориентирован на 2 потока: российских и иностранных граждан.

Вследствие того, что и система КАЗТЕСТ придерживается подобных принципов, необходимо учитывать опыт внедрения в практику вышеперечисленных систем.

1.2. Понятие коммуникативной компетенции, его структура

Государственный стандарт оценки языковых знаний - это нормативный документ, систематизирующий и упорядочивающий доступный и рекомендуемый вид теста как один из общепризнанных, широко распространенных видов оценки. На основе мирового опыта и научных концепций, изучающих тестовые системы, доступность и достоверность теста являются одними из главных требований к нему. Подлинно и достоверно оценивающая система тестирования предназначена для формирования единой системы оценки уровня языкового знания по казахскому языку в Республике Казахстан.

Оценка языковых знаний определяется как средство, применяемое при предъявлении требований к знанию языка и выполняет важную функцию механизма, направленного на овладение государственным языком, на развитие и стимулирование действий по изучению языка. Результат оценки - показатель уровня знания языка. Посредством результата оценки ставятся требования к знанию языка и осуществляется стимулирование личности для овладения языком. В случае если оценка языковых знаний в виде теста не будет являться мероприятием государственного уровня, то не будут реализованы важные функции теста, такие как определение требований и оценка уровня знания языка, стимулирование действий для его изучения.

На процесс формирования тестовых заданий оказывают влияние использование различных методов и приемов оценки языковых знаний, отраженных в государственных стандартах, предъявляемые требования к оценке уровня знания языка, распределение результатов тестирования по уровневой шкале.

Данная система направлена на проверку коммуникативной компетенции тестируемого. Коммуникативная компетенция включает в себя такие компоненты как лингвистическая, речевая, социальная, дискурсивная, стратегическая и социо-культурная компетенции.

Кратко охарактеризуем каждую из них.

Лингвистическая компетенция оценивается посредством сформированности лексико-грамматических и фонетических понятий, умения применять их в процессе использования языка в соответствии с грамматическими, синтаксическими, стилистическими нормами, свободного владения литературной речью и письмом. Речевая компетенция - умение посредством языка реализовать прагматические способности, а именно читать и понимать языковые тексты и материалы определяет уровень речи и письма, умение высказывать свою точку зрения и мнение о воспринятой языковой информации, умение высказать протест, одобрение, обиду, удивление, похвалу, умение переспросить, порекомендовать, выяснить, принять решение и другие компоненты языковой коммуникации. Социальная компетенция - владение разговорной речью или умение общаться с группами пользователей языка через другие языковые формы, способность к языковой адаптации на улице, дома, в общественном транспорте, государственных учреждениях, общественных организациях, на телевидении, учебных заведениях в соответствии с профессией, общественно-социальным положением, взглядами и мировоззрением, уровнем образования и культуры. Дискурсивная компетенция - умение связывать тексты, языковые материалы, предложения, словосочетания и другие языковые единицы, а также применять их при языковом общении в целостном виде. Стратегическая компетенция - умение выявлять и устранять недостатки, ошибки и пробелы в знании языка и владении им. Социо-культурная компетенция определяется знанием национально-культурных особенностей той страны, язык которой изучается, системы мышления представителей наций и умением употреблять их посредством языка. Перечисленные компетенции тесно взаимосвязаны между собой. При оценке казахского языка определяется культура речи, грамотность, правильность произношения слов.

Необходимо, чтобы отечественная система оценки уровня знания казахского языка, учитывающая структуру коммуникативной компетенции языковых знаний, формировалась как механизм контроля владения и использования языка, его развития и продвижения. В будущем оценку уровня знания государственного языка гражданами и их соответствующее сертифицирование предполагается осуществлять посредством системы КАЗТЕСТ.

1.3. Структура системы КАЗТЕСТ и ее состояние

Система КАЗТЕСТ (ҚАЗТЕСТ, КАZТЕSТ) - всеобщая отечественная система оценки уровня знания государственного языка гражданами Республики Казахстан и иностранных граждан, осуществляющих деятельность на территории Казахстана.

В целях расширения и укрепления социально-коммуникативных функций государственного языка, как указано в Государственной программе функционирования и развития языков на 2001 - 2010 годы, начиная с 2006 года в Национальном центре государственных стандартов образования и тестирования при Министерстве образования и науки Республики Казахстан ведется работа по созданию системы оценки уровня знания казахского языка - КАЗТЕСТ. Создан специальный отдел, занимающийся разработкой системы КАЗТЕСТ.

В результате совместной работы Министерства образования и науки, Министерства культуры и информации разработана Концепция системы оценки уровня знания казахского языка, утверждены нормативные документы, такие как: "Спецификация теста" и "Техническое задание", определен состав групп разработчиков и экспертов тестовых заданий.

Так как оценка языковых знаний является педагогическим измерением, то формирование фонда измерительных материалов для измерения языковых знаний тестируемого является основной задачей.

Основная цель системы КАЗТЕСТ - оценка языкового знания по казахскому языку. Оценка - сложная педагогическая категория, которая охватывает несколько уровней: уровневая оценка, общая оценка и оценка владения языком как средством общения согласно требованиям профессиональных компетенций. Между вышеперечисленными видами оценки существует взаимосвязь. Уровневая оценка применяется в основном в процессе обучения. Оценка же языковых знаний по системе КАЗТЕСТ является объективным средством измерения коммуникативных компетенций, уровня квалификации по казахскому языку вне зависимости от места жительства граждан, времени оценки, объекта и формы обучения языку. Тестирование по оценке уровня знания языка как способ независимой оценки, давно известен и широко применяется во многих странах мира.

Обеспечение объективной оценки языковых знаний по казахскому языку является одной из сложных и нерешенных проблем.

Измерение - это процесс установления соотношения между некоторой совокупностью объектов и множеством точек числовой шкалы в соответствии с определенными правилами. Педагогические измерения - процесс изображения числами качества знания, нацеленный на получение объективных значений текущей и итоговой подготовленности тестируемых. При этом необходимо учитывать латентные свойства личности, которые можно определить как положительные и отрицательные свойства, не поддающиеся непосредственному измерению. Процесс научно-педагогических измерений латентных свойств личности в отличие от элементарного оценивания или от обычных физических измерений требует научного обоснования. Данная теория исследует такие процессы, как определение ведущего понятия, проверка логической правильности измерения свойств, процедуры измерения уровня знания языка, системы эмпирических и понятийных индикаторов.

КАЗТЕСТ состоит из четырех блоков: аудирование, лексико-грамматический блок, чтение, письмо. Для формирования фонда тестовых заданий по данным блокам сформированы группы разработчиков и экспертов тестовых заданий, в состав которых включены профессорско-преподавательский состав ведущих высших учебных заведений республики, сотрудники научно-исследовательских институтов языкознания, специалисты-тестологи.

Рассмотрим структуру системы КАЗТЕСТ по блокам.

Первый блок - аудирование. Оценивается степень усвоения прочитанного текста по четырем уровням:
1) фрагментарное усвоение;
2) общее усвоение;
3) полное усвоение;
4) глубокое критическое усвоение.

Второй блок - лексико-грамматический. Оценивается уровень усвоения лексико-грамматического материала, владения языком, употребления в общении, применения в письме с функциональной и коммуникативной точки зрения.

Тестовые задания данного направления в соответствии с государственным стандартом нацелены на оценку уровня лингвистической компетенции, понятия о структуре языка, необходимых для решения определенных коммуникативных задач.

Третий блок - чтение. Цель чтения - восприятие и понимание основной и дополнительной информации текста на разных уровнях, умение читать в соответствии с правилами произношения. Определение и оценивание уровня компетенции по чтению определяются результатом выполнения задания по следующим формам чтения:
1) ознакомительное;
2) чтение с элементами исследования;
3) беглое;
4) поисковое.

Четвертый блок - письмо. Письменные работы оцениваются и проверяются по следующим критериям:
1) грамматическая правильность письменных работ;
2) содержание письменных работ;
3) качество использования языковых средств в письменных работах;
4) степень самостоятельности применения языка при выполнении письменных заданий.

По системе КАЗТЕСТ тестируемый должен выполнить в течение 150 минут 150 заданий, по которым определяется процентный показатель уровня знания языка. Тестовые задания предлагаются в форме выбора одного правильного ответа из возможных ответов. Особенность данного направления связана с технологической эффективностью, которая заключается в одномоментном охвате большого количества испытуемых, мгновенной обработке и выдаче результатов.

По вышеперечисленным блокам системы сформирован значительный фонд тестовых заданий. В системе КАЗТЕСТ за основу взята уровневая система оценки языковых знаний, которая состоит из следующих уровней: элементарный, базовый, средний, выше среднего, высокий, высший. Тестируемый, достигнувший определенных показателей по уровневой шкале и желающий их повысить, имеет возможность пройти обучение на подготовительных курсах и достичь желаемого уровня, поскольку КАЗТЕСТ подчиняется ступенчатой последовательности. Языковой уровень тестируемого определяется результатом общего количественного показателя выполненного теста. Задания расположены по принципу от простого к сложному. В соответствии с этим у тестируемого должна наблюдаться преемственность и между уровнями знания языка. Это и является механизмом стимулирования личности при изучении языка.

2. Цели и задачи Концепции

Цель Концепции :
Внедрение и развитие системы КАЗТЕСТ, предназначенной для оценки уровня знания казахского языка.

Задачи Концепции :
1) разработка нормативных и правовых основ внедрения системы КАЗТЕСТ;
2) определение стратегических и тактических мероприятий для оценки уровня знания казахского языка путем тестирования по системе КАЗТЕСТ граждан Республики Казахстан и иностранных граждан, осуществляющих правовую, экономическую, общественную и другие виды деятельности;
3) обоснование механизма организации и проведения тестирования по оценке уровня знания казахского языка на основе общепризнанных международных методик;
4) разработка государственных стандартов тестирования и методической базы системы КАЗТЕСТ;
5) определение сроков действий и видов сертификатов, свидетельствующих об уровне знания казахского языка;
6) обеспечение систематического проведения тестирования по оценке уровня знания казахского языка и определение структуры тестирования;
7) обоснование правил тестирования, регламентирующих процесс проведения экзаменов;
8) обоснование создания государственной сертификационной системы оценки знания казахского языка в Республике Казахстан на основе системы КАЗТЕСТ.

3. Содержание внедрения и развития системы КАЗТЕСТ

Внедрение системы КАЗТЕСТ как реализация задач по развитию казахского языка, должно являться одним из мероприятий, осуществляемых государством и влияющих на употребление государственного языка в обществе.

При разработке системы КАЗТЕСТ учитывается мировой опыт тестирования по оценке уровня знания языка (формы и виды тестовых заданий, процедура проведения экзамена, измерение оценочных результатов), известные международные тестовые структуры.

Внедрение системы КАЗТЕСТ предполагает учет следующих требований:
1) применение стандартных процедур при проведении тестирования;
2) использование единых методов оценки результатов тестирования;
3) применение коммуникативного аутентичного принципа при отборе содержания и материалов тестовых заданий.

Типовые тестовые задания системы КАЗТЕСТ являются образцом экзаменационных материалов, предлагаемых для тестируемых. Эти тестовые задания прошли апробацию, экспертизу и пригодны к применению. Для обеспечения доступности типовых тестовых материалов тестируемому предоставляется возможность ознакомиться с их содержанием. Структура типового теста состоит из нескольких субтестов, направленных на определенный вид или аспект стандартной разговорной речи (слушание, лексико-грамматический блок, чтение, письмо).

4. Стратегические направления Концепции

Стратегия развития системы КАЗТЕСТ предполагает следующие направления:

1. Внедрение и развитие системы КАЗТЕСТ как единой государственной системы оценки уровня знания казахского языка в Республике Казахстан;

2. Повышение качества проведения тестирования по системе КАЗТЕСТ до международного уровня, достижение статуса гражданской и официально признанной структуры оценки знания казахского языка;

3. Расширение области применения системы КАЗТЕСТ, информирование и пропаганда самой системы, программ ее внедрения, стратегии развития;

4. Становление системы КАЗТЕСТ как одного из факторов, способствующих функционированию и развитию казахского языка как государственного языка, объединяющего народы Республики Казахстан.

5. Механизмы реализации Концепции

В целях развития системы КАЗТЕСТ предусматриваются следующие механизмы реализации Концепции:
1) формирование и разработка стратегии целостного государственного направления в создании единой системы оценки языковых знаний;
2) формирование нормативной основы для внедрения системы оценки знания гражданами казахского языка в Республике Казахстан;
3) создание системы подготовки и проведения тестирования по системе КАЗТЕСТ;
4) совершенствование методики тестирования по казахскому языку, повышение качества тестовых заданий;
5) утверждение сертификатов и образцов справок, определение сроков действия.

5.1. Финансирование системы КАЗТЕСТ

В 2008 году на финансирование системы КАЗТЕСТ за счет средств республиканского бюджета выделено 24300 тысяч тенге. Объемы финансирования на 2009 - 2011 годы будут уточнены при утверждении республиканского бюджета на соответствующий финансовый год. В рамках законодательства Республики Казахстан возможны и другие источники финансирования.

5.2. Создание предпосылок для внедрения системы КАЗТЕСТ

Внедрение системы КАЗТЕСТ в языковое пространство и ее развитие позволят создать предпосылки для расширения сферы применения государственного языка.

Как инструмент измерения уровня знания казахского языка, КАЗТЕСТ позволит определить соответствие минимальным нормативам и профессиональным стандартам, квалификационные требования к которым предполагали бы определенный уровень знания государственного языка. Необходимо отметить, что данный подход полностью соответствует практике ведущих стран и основан на общей модели регулирования рынка труда.

5.3. Управление системой КАЗТЕСТ

Управление системой КАЗТЕСТ и процедура сертификации уровней знания казахского языка реализуется уполномоченным органом в сфере образования.

В процессе управления системой КАЗТЕСТ подразумевается достижение следующих целей:
1) формирование у граждан восприятия казахского языка как общественной, культурно-нравственной и государственной ценности;
2) формирование потребности владения современным казахским языком;
3) регулирование механизмов развития казахского языка как государственного.

Для контроля над процедурой тестирования по системе КАЗТЕСТ необходимо создание консультативно-совещательного органа при Министерстве образования и науки Республики Казахстан.

6. Этапы реализации Концепции

Реализация комплексных мероприятий по внедрению системы КАЗТЕСТ включает следующие этапы:

Первый этап (2008 - 2009 годы) - развитие системы КАЗТЕСТ:
1) разработка и апробация тестовых заданий по трем блокам теста: аудирование, лексико-грамматический блок, чтение;
2) проведение экспертизы тестовых заданий;
3) совершенствование технологии проведения тестирования и инструктивных материалов по результатам апробации.

Второй этап (2010 - 2011 годы) - внедрение и развитие системы КАЗТЕСТ:
1) совершенствование качества тестовых заданий;
2) внедрение системы КАЗТЕСТ для оценки уровня знания казахского языка гражданами Республики Казахстан и иностранных граждан, осуществляющих деятельность на территории республики;
3) получение сертификата о соответствии системы КАЗТЕСТ международным требованиям, предъявляемым к системам оценки языковых знаний.

7. Ожидаемые результаты

В результате внедрения и развития системы КАЗТЕСТ ожидается достижение следующих результатов:
1) придание системе КАЗТЕСТ статуса системы, которая повысит значимость и сущность казахского языка как государственного;
2) определение роли системы КАЗТЕСТ, сформированной на основе международных систем тестирования и удовлетворяющей потребности государства в общественной среде;
3) формирование ресурса, необходимого для методики овладения современными языковыми знаниями;
4) создание механизма по определению языковых и коммуникативных компетенций граждан;
5) формирование процедуры диагностического исследования и контроля в соответствии с требованиями к владению языком;
6) формирование постоянной тенденции, мотивации и путей повышения уровня знания казахского языка;
7) формирование стандарта оценки владения казахским языком основанного на передовых методах и опыте тестовых систем.