ИПС "Әділет"

Қазақстан Республикасы заңнамасының өзгеруіне және сот практикасын қалыптастырудың қажеттілігіне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етеді:

1. "Соттардың жер учаскелерін мемлекеттік қажеттіктер үшін алып қою жөніндегі заңдарды қолдануының кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 8 нормативтік қаулысына мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) тақырыптағы "жер учаскелерін мемлекеттік қажеттіктер үшін алып қою жөніндегі" деген сөздер "мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін "еріксіз иеліктен шығару жөніндегі" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) бүкіл мәтін бойынша "мемлекеттік қажеттіктер", "мемлекет қажеттіктері" деген сөздер "мемлекет мұқтажы" деген сөздермен ауыстырылсын;

3) кіріспе мынадай редакцияда жазылсын:

"Жер учаскелерін мемлекеттік емес жер пайдаланушыдан немесе жеке меншік иесінен мемлекет мұқтажы үшін еріксіз иеліктен шығару, соның ішінде сатып алу арқылы иеліктен шығару туралы азаматтық істерді қарау кезінде соттардың заңнаманы біркелкі қолдану қажеттілігіне байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:"

4) 1-тармақта:

"басқару" деген сөзден кейін "және өзін-өзі басқару" деген сөздермен толықтырылсын;

"алып қою туралы" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығару туралы" деген сөздермен ауыстырылсын;

5) 2-тармақта:

"алып қоюға" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығаруға" деген сөздермен ауыстырылсын;

"алып қою туралы" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығару туралы" деген сөздермен ауыстырылсын;

"меншік иесі немесе" деген сөздерден кейін "мемлекеттік емес" деген сөздермен толықтырылсын;

6) 4-тармақта:

1) тармақша мынадай мазмұнда жазылсын:

"1) Үкіметтің, жергілікті атқарушы органның мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін еріксіз иеліктен шығару туралы шешімі, қаланың (елді мекеннің) бас жоспарының заңдармен белгіленген ерекше жағдайлар тізбесіне жататын нысандар құрылысы бөлігінің, сондай-ақ мемлекеттік және өңірлік бағдарламалармен көзделген құрылыс нысандарының және мемлекеттік мүдделерді және қоғамдық мәні бар мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз ететін инвестициялық жобалардың көшірмелерімен бірге;";

3) тармақша "басқа да" деген сөздерден кейін "сәйкестендіруші" деген сөздермен толықтырылсын;

4) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:

"4) бағалау туралы есеп не жер учаскесінің және онда тұрған жылжымайтын мүліктің нарықтық құнын растайтын өзге құжат, сондай-ақ жер учаскесін еріксіз иеліктен шығаруға байланысты жер учаскесінің меншік иесіне немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушыға келтірілген барлық шығындарды толық көлемінде қоса алғанда, оның үшінші тұлғалардың алдындағы міндеттемелерінің мерзімінен бұрын тоқтатылуына байланысты көтеретін шығындарын қоса алғанда өтемақының мөлшері туралы есеп;";

7) 6-тармақта:

бірінші абзацта екінші сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:

"Сондай-ақ егер жер учаскесінің бөлігін иесінен мемлекет мұқтажы үшін еріксіз иеліктен шығарудан кейін меншік иесі немесе мемлекеттік емес жерді пайдаланушы қалған бөлікті бұрынғы нысаналы мақсаты бойынша пайдалана алмайтын болса, онда бүкіл жер учаскесінің сатылып алынатынын ескеру қажет. Жер учаскесін бұрынғы нысаналы мақсаты бойынша пайдаланудың мүмкін еместігі туралы қорытындыны (мәліметті) жер қатынастары саласындағы уәкілетті орган ұсынады.";

екінші абзацтың бірінші сөйлеміндегі "заң актілерімен" деген сөздер "Азаматтық кодекспен" деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші абзацтағы "Мысалы, АК-нің 249-бабының 2-тармағының 5) тармақшасына сәйкес, мүлікті меншік иесінен ықтиярсыз алуға жылжымайтын мүлікті иеліктен айыру жер учаскесін алуға байланысты болғанда жол беріледі." деген сөйлем алынып тасталсын.

үшінші абзацтағы "мемлекеттiк органның" және "жер учаскесiн алып қою туралы" деген сөздер тиісінше "Үкіметтің, жергілікті атқарушы органның" және "жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін еріксіз иеліктен шығару туралы" деген сөздермен ауыстырылсын.

төртінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Жер кодексінің 81-бабы 2-тармағының 2) тармақшасына орай, жер учаскесін мемлекет мұқтажы үшін еріксіз иеліктен шығару, соның ішінде сатып алу арқылы иеліктен шығару, жер учаскесіне жеке меншік құқығын немесе жер пайдалану құқығын тоқтату үшін негіз болып табылады. Мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін еріксіз иеліктен шығару үшін Жер кодексінің 84-бабында келтірілген негіздер түпкілікті болып табылмайды. Мемлекет мұқтажы үшін жер учаскелерін еріксіз иеліктен шығару үшін басқа негіздердің заңдармен белгіленуі мүмкін екенін назарда ұстаған жөн.";

бесінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Егер істі қарау барысында Үкіметтің, жергілікті атқарушы органның жер учаскесін еріксіз иеліктен шығару туралы шешімі мемлекет мұқтажымен байланысты болмаса не мұндай шешімді уәкілетті емес орган (ұйым, тұлға) қабылдаса, сондай-ақ шешім Жер кодексінің 84-бабының талаптарына сәйкес келмесе сот талапты қанағаттандырудан бас тартады. Жер учаскесінің меншік иесі немесе мемлекеттік емес жер пайдаланушы Үкіметтің, жергілікті атқарушы органның меншік немесе жер пайдалану құқығының тоқтатылуына әкеліп соғатын мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін еріксіз иеліктен шығару туралы шешімімен келіспеген жағдайда дау сот тәртібімен шешілгенге дейін шешімді жүзеге асыру мүмкін болмайды.";

8) 8-тармақта:

бірінші абзацтың алдынан мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын:

"Жер учаскесін ерекше жағдайларда Үкіметтің, жергілікті атқарушы органның талабы бойынша мемлекеттің мұқтажы үшін, осы мұқтаждықтарды өзге тәсілмен қанағаттандыру мүмкін болмаған кезде және иеліктен шығарылатын мүліктің тең құнын өтеген жағдайда еріксіз иеліктен шығаруға болатынын соттар дауды шешу кезінде ескергендері жөн.";

бірінші және екінші абзацтардағы "алып қою туралы" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығару туралы" деген сөздермен ауыстырылсын;

9) 9-тармақтағы "алып қойылған" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығарылған" деген сөздермен ауыстырылсын;

10) 10-тармақтағы "Жер учаскесін мемлекеттік қажеттіктер үшін алып қоюға" деген сөздер "Мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін еріксіз иеліктен шығаруға" деген сөздермен ауыстырылсын;

11) 11-тармақтағы "Алып қойылатын" деген сөздер "Еріксіз иеліктен шығарылатын" деген сөздермен ауыстырылсын;

12) 12-тармақта:

бірінші және үшінші абзацтардағы "алып қойылатын" деген сөздер тиісінше "еріксіз иеліктен шығарылатын" деген сөздермен ауыстырылсын;

үшінші абзац "консультациялар беруі" деген сөздерден кейін "не бағалау туралы жазбаша есеп дайындауы" деген сөздермен толықтырылсын.

үшінші абзац "Егер бағаланып отырған жылжымайтын нысанның нарықтық құнының мөлшері туралы келіспеушілік зерттеліп отырған нысандағы құрылыс материалының анықталмауынан орын алса, онда соттың сот сараптамасын тағайындағаны жөн." деген сөйлеммен толықтырылсын.

сегізінші абзацтағы "болып табылса" деген сөздерден кейін ";" тыныс белгісі қойылып, "бағалаушы бақылауды жүргізе алмайды." деген сөздер алып тасталсын және мынадай мазмұндағы абзацпен толықтырылсын:

"- бағалаушы – заңды тұлғадағы жетекші не ол уәкілеттік берген адам тапсырыс беруші – жеке тұлғамен және (немесе) жетекшімен не оған өкілдік берген заңды тұлғаның адамымен жақын туыстық немесе жекжаттық байланыстарда болса, бағалаушы бақылауды жүргізе алмайды.";

13) 13-тармақта:

бірінші абзацтағы "жер учаскесінің мемлекеттік қажеттіктер үшін алып қойылуына" деген сөздер "мемлекет мұқтажы үшін жер учаскесін еріксіз иеліктен шығаруға" деген сөздермен, екінші абзацтағы "Егер алынатын" деген сөздер "Егер еріксіз иеліктен шығарылатын" деген сөздермен ауыстырылсын.

екінші абзацтың екінші сөйлемі мынадай редакцияда жазылсын:

"Нысанның нарықтық құнын анықтау кезінде "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңын және бағалауды жүргізуге, пайдаланылатын әдістер мен тәсілдерге, бағалау туралы есептердің мазмұны мен нысанына талаптарды белгілейтін бағалау қызметі саласындағы басқа нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа алған жөн";

бесінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Жер учаскесін еріксіз иеліктен шығару үшін тұрғын үй кондоминиумына қатысушыға төленетін өтемақы "Тұрғын үй қатынастары туралы" Заңның 31-бабының 3-тармағының күші бойынша, үй-жайдың әрбiр меншiк иесiнiң (өзге құқық иеленушінің) ортақ мүлiктегi үлесi оған тиесiлi үй-жайға жеке (бөлек) меншiктен (өзге заттай құқықтан) бөлiнбейтіндіктен, егер кондоминиумға қатысушылардың келiсiмiмен өзгеше анықталмаса, жеке (бөлек) меншiкте тұрған тұрғын үй және (немесе) тұрғын үй емес үй-жайлардың пайдалы алаңдарының кондоминиумның осы нысанында тұрған барлық тұрғын үйлердің пайдалы алаңдарына және тұрғын үй емес үй-жайлардың алаңдарына қатынасымен анықталатыны ескеріле отырып есептеледі.";

алтыншы абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Жер кодексінің 170-бабының 9-тармағына және "Жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 60-бабына сәйкес, Жер кодексі қолданысқа енгізілгенге дейін олар жер заңнамасымен белгіленген жылжымайтын мүлікке құқықтардың өзгеруі ескеріле отырып заңды күшін сақтайтындықтан, меншік иесіне (жер пайдаланушыға) Жер кодексі қолданысқа енгізілгенге дейін бұрын қолданылған заңдарға сәйкес берілген жер учаскесіне құқықты куәландыратын және сәйкестендіретін құжаттардың болуы жер учаскесін еріксіз иеліктен шығару үшін меншік иесіне (жер пайдаланушыға) өтемақы төлеуден бас тартуға негіз болып табылмайды.";

14) 14-тармақта:

"алып қою туралы" деген сөздер "еріксіз иеліктен шығару туралы" деген сөздермен ауыстырылсын;

мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын:

"Талаптары қанағаттандырылған мемлекеттік орган да, сот иеліктен шығарған мүлік үшін тиісті өтемақы белгілеген жылжымайтын мүлік иесі, мемлекеттік емес жер пайдаланушы да, өндірісінде атқарушылық іс тұрған сот орындаушысы да соттың заңды күшіне енген шешімін мәжбүрлеп орындату, орындалуын кейінге қалдыру және біртіндеп орындату, шешімді орындау тәсілі мен тәртібін өзгерту туралы мәселеге бастамашы бола алады.";

15) 15-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"15. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.".

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы	М. Әлімбеков
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы	Ж. Бәйішев

В связи с изменением законодательства Республики Казахстан и необходимостью формирования судебной практики пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

постановляет:

1. Внести в нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 25 декабря 2006 года № 8 "О некоторых вопросах применения судами законодательства об изъятии земельных участков для государственных надобностей" следующие изменения и дополнения:

1) в заголовке слова "об изъятии земельных участков для государственных надобностей" заменить словами "о принудительном отчуждении земельных участков для государственных нужд";

2) по всему тексту слова "надобностей" и "надобностями" заменить на слова "нужд" и "нуждами";

3) преамбулу изложить в следующей редакции:

"В связи с необходимостью единообразного применения судами законодательства при рассмотрении гражданских дел о принудительном отчуждении, в том числе путем выкупа, у негосударственного землепользователя или собственника земельных участков для государственных нужд пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан"

ПОСТАНОВЛЯЕТ

4) в пункте 1:

после слова "управлении" дополнить словами "и самоуправлении";

слова "об изъятии" заменить словами "о принудительном отчуждении";

5) в пункте 2:

слово "изъятию" заменить словами "принудительному отчуждению";

слова "об изъятии" заменить словами "о принудительном отчуждении";

после слов "собственник или" дополнить словом "негосударственный";

6) в пункте 4:

подпункт 1) изложить в следующей редакции:

"1) решение Правительства, местного исполнительного органа о принудительном отчуждении земельного участка для государственных нужд с приложением выписки из генерального плана города (населенного пункта) в части строительства объектов, подпадающих под перечень исключительных случаев, установленных законами, а также строительства объектов, предусмотренных государственными и региональными программами, и инвестиционных проектов, обеспечивающих государственные интересы и достижение общественно значимых целей;";

в подпункте 3) после слова "другие", дополнить словом "идентификационные,";

подпункт 4) изложить в следующей редакции:

"4) отчет об оценке либо иной документ, подтверждающий рыночную стоимость земельного участка и находящегося на нем недвижимого имущества, а также расчет о размере компенсации, включая все убытки в полном объеме, причиненные собственнику земельного участка или негосударственному землепользователю в связи с принудительным отчуждением земельного участка, включая убытки, которые он несет в связи с досрочным прекращением обязательств перед третьими лицами;";

7) в пункте 6:

в абзаце первом второе предложение изложить в следующей редакции:

"Также необходимо учесть, что если после принудительного отчуждения для государственных нужд части земельного участка, собственник или негосударственный землепользователь не может использовать по прежнему целевому назначению оставшуюся часть, то выкупается весь земельный участок. Заключение (сведения) о невозможности использования земельного участка по прежнему целевому назначению предоставляет уполномоченный орган в области земельных отношений.";

в абзаце втором первом предложении слова "законодательными актами." заменить словами "Гражданским кодексом.";

в абзаце втором предложение "Например, согласно подпункту 5) пункта 2 статьи 249 ГК принудительное изъятие у собственника имущества допускается при отчуждении недвижимого имущества в связи с изъятием земельного участка." исключить;

в абзаце третьем слова "государственного органа об изъятии земельного участка," заменить на слова "Правительства, местного исполнительного органа о принудительном отчуждении земельного участка для государственных нужд,";

абзац четвертый изложить в следующей редакции:

"Основанием прекращения права частной собственности на земельный участок или права землепользования в силу подпункта 2) пункта 2 статьи 81 Земельного кодекса является принудительное отчуждение, в том числе путем выкупа, земельного участка для государственных нужд. Приведенный в статье 84 Земельного кодекса перечень оснований для принудительного отчуждения земельных участков для государственных нужд не является исчерпывающим. Следует иметь в виду, что другие основания для принудительного отчуждения земельных участков для государственных нужд могут предусматриваться законами.";

абзац пятый изложить в следующей редакции:

"Если при разбирательстве дела будет установлено, что решение Правительства, местного исполнительного органа о принудительном отчуждении земельных участков не обусловлено государственными нуждами либо такое решение принято неуполномоченным органом (организацией, лицом), а также если оно не соответствует требованиям статьи 84 Земельного кодекса, суд отказывает в удовлетворении иска. При несогласии собственника земельного участка или негосударственного землепользователя с решением Правительства, местного исполнительного органа о принудительном отчуждении земельного участка для государственных нужд, влекущим прекращение права собственности или землепользования, оно не может быть осуществлено до разрешения спора в судебном порядке.";

8) в пункте 8:

перед первым абзацем дополнить абзацем следующего содержания:

"Судам при разрешении спора следует учитывать, что по требованию Правительства, местного исполнительного органа земельный участок в исключительных случаях может быть принудительно отчужден для государственных нужд при невозможности иного способа удовлетворения этих нужд и при условии равноценного возмещения отчуждаемого имущества.";

в абзацах первом и втором пункта 8 слова "об изъятии" заменить словами "о принудительном отчуждении";

9) в пункте 9 слово "изымаемого" заменить словами "принудительно отчуждаемого";

10) в пункте 10 слово "изъятием" заменить словами "принудительным отчуждением";

11) в пункте 11 слово "изымаемых" заменить словами "принудительно отчуждаемых";

12) в пункте 12:

в абзацах первом и третьем слова "изымаемый" и "изымаемое" заменить соответственно словами "принудительно отчуждаемый" и "принудительно отчуждаемое";

в абзаце третьем после слова "консультаций" дополнить словами ", либо для изготовления письменного отчета об оценке";

абзац третий дополнить следующим предложением: "Если же разногласия о размере рыночной стоимости оцениваемого объекта недвижимости имеют место из-за неясности использованного строительного материала исследуемого объекта, то суду следует назначить судебную экспертизу.";

в абзаце восьмом знак препинания "." заменить на ";";

после абзаца восьмого дополнить абзацем следующего содержания:

"- оценщик - юридическое лицо, в котором руководитель либо уполномоченное им лицо состоит в близких родственных или свойственных связях с заказчиком - физическим лицом и (или) руководителем либо уполномоченным им лицом юридического лица.";

13) в пункте 13:

в абзацах первом и втором слова "изъятием" и "изымаемый" заменить соответственно словами "принудительным отчуждением" и "принудительно отчуждаемый";

в абзаце втором второе предложение изложить в следующей редакции: "При определении рыночной стоимости объектов следует руководствоваться нормами Закона Республики Казахстан "Об оценочной деятельности в Республике Казахстан" и другими нормативными правовыми акты в области оценочной деятельности, устанавливающими требования к проведению оценки, используемым подходам и методам, содержанию и форме отчетов об оценке.";

абзац пятый изложить в следующей редакции:

"Компенсация за принудительно отчуждаемый земельный участок, подлежащая выплате участнику жилищного кондоминиума, исчисляется с учетом размера его доли, если иное не установлено соглашением участников кондоминиума, определяемого отношением полезных площадей жилых и (или) нежилых помещений, находящихся в индивидуальной (раздельной) собственности (иного вещного права), к сумме полезных площадей всех жилых и площадей всех нежилых помещений, находящихся в данном объекте кондоминиума, поскольку в силу пункта 3 статьи 31 Закона о жилищных отношениях доля каждого собственника помещений (иного правообладателя) в общем имуществе неотделима от индивидуальной (раздельной) собственности (иного вещного права) на принадлежащее ему помещение.";

абзац шестой изложить в следующей редакции:

"Не является основанием для отказа собственнику (землепользователю) в выплате компенсации за принудительно отчуждаемый земельный участок, наличие правоустанавливающих и идентификационных документов на земельный участок, выданных ему до введения в действие Земельного кодекса в соответствии с ранее действовавшим законодательством, поскольку они, согласно пункту 9 статьи 170 Земельного кодекса и статьей 60 Закона Республики Казахстан "О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним" сохраняют юридическую силу с учетом изменения прав на недвижимость, установленных земельным законодательством.";

14) в пункте 14:

слова "об изъятии" заменить словами "о принудительном отчуждении";

дополнить абзацем вторым следующего содержания:

"Вопросы о принудительном исполнении, об отсрочке и рассрочке исполнения вступившего в законную силу решения суда, изменении способа и порядка его исполнения вправе инициировать в установленном законом порядке как государственный орган, чьи требования удовлетворены, собственник недвижимости, негосударственный землепользователь, которому судом определена соответствующая компенсация за отчуждаемое имущество, так и судебный исполнитель, в производстве которого находится исполнительное производство.".

2. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель
Верховного Суда
Республики Казахстан	М. Алимбеков
Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания	Ж. Баишев