Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 15 ақпандағы № 139 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 16 маусымдағы № 435 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 16.06.2015 № 435 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

«Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 24 маусымдағы Заңының 16-бабының 45) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидасы бекітілсін.
2. «Жер қойнауын пайдалану, қорғау саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген зиянды есептеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 22 тамыздағы № 796 қаулысының (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2006 ж., № 31, 338-құжат) күші жойылды деп танылсын.
3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2011 жылғы 15 ақпандағы
№ 139 қаулысымен
бекітілген

Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу
салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидасы

1. Жалпы ережелер

1. Осы Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау қағидасы (бұдан әрі - Қағида) «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 24 маусымдағы Заңына сәйкес әзірленген және жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау тәртібін анықтайды.
2. Осы Қағида меншік нысанына қарамастан, барлық жер қойнауын пайдаланушыларға қолданылады.
3. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті органның жер қойнауын зерттеуге және пайдалануға мемлекеттік бақылау жүргізуі барысында залалды анықтау фактісі бойынша жүзеге асырылады.
Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін жер қойнауын зерттеу мен пайдалану жөніндегі уәкілетті орган жер қойнауын пайдаланушымен бірлесіп айқындайды.
4. Залалдың мөлшерін айқындауға байланысты туындайтын дауларды Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалатын тәртіппен сот шешеді.

2. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды
бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшерін айқындау

5. Жер қойнауын ұтымды пайдалану саласындағы талаптарды бұзу салдарынан келтірілген залалдың мөлшері техникалық-экономикалық есептемелерге негізделген, экономикалық негізді, болмай қоймайтын және қабылданған әдістермен және алғашқы қорларды игеру және оларды бастапқы өңдеу жүйелерімен технологиялық байланысты шығындардан деңгейі асып түсетін пайдалы қазбалар қорларын игеру және өңдеу кезіндегі нақты ысыраптың көлемі негізге алынып айқындалады және жер қойнауын пайдаланушының есепті кезеңде өнімді сатудың орташа бағасы бойынша құндық мәнде айқындалады.
6. Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде өнімді сатпаған жағдайда, өнімнің құны мұндай сату орын алған өткен кезеңдегі сатудың орташа бағасы негізге алынып айқындалады. Бағаның ресми белгіленімі бар пайдалы қазбалар бойынша осы белгіленімдерге сәйкес есепті кезеңдегі олардың орташа құны қолданылады.
7. Залалдың мөлшері осы Қағидаға қосымшаға сай мысалдарға сәйкес айқындалады.
8. Деңгейі техникалық-экономикалық есептемелерге негізделген, экономикалық негізді, болмай қоймайтын және қабылданған әдістермен және қорларды игеру және бастапқы өңдеу жүйелерімен технологиялық байланысты ысыраптан пайдалы қазбаларды игеру және бастапқы өңдеу кезіндегі нақты ысыраптың асып түсуі (бұдан әрі - нормативтен тыс ысыраптар) мынадай көлемдерден болады:
пайдалы қазбалардың баланстық қорларының пайдалы қазбаның баланстық қорлары дұрыс есептелген және оларды жер қойнауынан өндіру толықтығын бастапқы есепке алу мүмкін болатын бір тектес тау-кен-геологиялық жағдайлармен бір жүйеде игерілетін жер қойнауының әрбір бөлігі бойынша белгіленген нормативтік ысыраптардан тыс ысыраптар, сондай-ақ кез келген негізсіз ысыраптар;
баланстық, сондай-ақ жер қойнауын ұтымды пайдалануды ескере отырып, пайдалы қазбалардың кен орындарын экономикалық рентабельді игеруді көздейтін жобалау құжаттарын бұзудың және осы бұзулардан туындаған авариялардың нәтижесінде пайда болған пайдалы қазбалардың баланстық қорларын селективті алуға және қоймаға жинауға көзделген шығындар;
алаңы мен қуаты бойынша толық алмаудың, қаттарды, (кен шоғырларын) өңдеу мен жақындастырудың, қорларды есептен уақтылы шығармаудың, тау-кен әзірлемелерін уақытынан бұрын жабудың салдарынан жер қойнауында қалдырылған қорлар;
игеру (өндіру) бойынша талаптарды бұзу салдарынан туындаған жер қойнауында суланудың, жанудың салдарынан туындаған пайдалы қазбалардың баланстық қорларының немесе өндірілген пайдалы қазбалардың ысыраптары;
пайдалы компоненттері неғұрлым бай кен орындарының оңай қол жеткізілетін учаскелерінде өндірудің салдарынан рентабельді өңдеу мүмкін емес болатын пайдалы қазбалардың баланстық қорларының ысыраптары;
кәсіпшілікте өндіру, жинау, тасымалдау және дайындау кезінде мұнайдың, табиғи және ілеспе мұнай газының, газ конденсатының келісілген ысыраптар нормаларынан тыс ысыраптар;
игеру (өндіру) жөніндегі талаптарды бұзу салдарынан туындаған кен орындарын игерудің жобалау құжаттарында немесе технологиялық схемаларда көзделген технологиялық режимін сақтамаудың, сондай-ақ мұнай мен газдың құбыр сыртындағы және құбыр арасындағы кеңістік арқылы жоғары жатқан белдеулерге қатаралық ағылуының салдарынан мұнайдың, табиғи газдың, басқа пайдалы қазбалар мен компоненттердің бекітілген алынатын қорларының ысыраптары;
ілеспе мұнай газын, газ конденсатын алудың және кәдеге жаратудың бекітілген нормативтерін сақтамау салдарынан олардың ысыраптары;
кен орындарын уәкілетті органдардың рұқсатынсыз өнеркәсіптік игеру кезінде жағылатын табиғи және ілеспе мұнай газы;
жағуға рұқсат етілген көлемінен тыс жағылған табиғи және ілеспе мұнай газы;
жобалық көрсеткіштермен салыстырғанда қайта өңделетін шикізат сапасының өзгерістері мен ауытқуларына және қайта өңдеудің технологиялық тәртібінің бұзылуына байланысты минералдық шикізатты, аралық өнімдерді (жартылай фабрикаттарды), байыту қалдықтарын, шөгінділерді, қождарды бекітілген нормативтерден тыс бастапқы қайта өңдеу кезінде қатты пайдалы қазбалардың және олардың құрамындағы пайдалы компоненттердің ысыраптары.
9. Мұнай-газ және газ конденсаты кен орындарын пайдалану кезінде мұнайдың, конденсат пен газдың, оның ішінде ілеспе (еріген) газдың нормативтен тыс қаттық ысыраптары қорларды есептеген кезде қабылданған алу коэффициентінен ауытқулармен анықталады.
10. Газды жағу кезіндегі нормативтен тыс ысыраптар қорларды есептеген кезде қабылданған компоненттердің құрамы негізінде пайдалы қазбалардың мемлекеттік балансында тұрған газдың компоненттік құрамы бойынша анықталады.
11. Есепке алудың жеке аспаптары болмаған кезде жобалық шығындарды есептеу өндірілетін пайдалы қазбада еріген газдың құрамы бойынша жүргізіледі.
12. Пайдалы компоненттердің минералдық шикізатты бастапқы қайта өңдеу үдерісінде жол берілген нормативтен тыс ысыраптарының сандық мәні кеннің тиісті типі (сорты) үшін белгіленген алу көлемі мен оның тауарлық өнімге нақты қол жеткізілген алынуы арасындағы айырма бойынша анықталады.
13. Бастапқы қайта өңдеу кезінде қатты пайдалы қазбалардың пайдалы компоненттерінің және олардың жартылай өнімдерінің нормативтен тыс ысыраптары өндірістік объектінің техникалық бақылау бөлімінің және тексерілетін кезеңде оның тауарлық балансын талдаудың деректері бойынша анықталады.

Жер қойнауын ұтымды пайдалану
саласындағы талаптарды бұзу
салдарынан келтірілген залалдың
мөлшерін айқындау қағидасына
қосымша

Пайдалы қазбалардың нормативтен тыс ысырабы
үшін залалдың мөлшерін айқындау мысалдары

1-мысал.
Жер қойнауын пайдаланушы қорғасын-мырыш кен орнын игереді. Есепті кезеңде 61224 тонна концентрат сатты:
нормативтік ысырап 1215 тонна болған кезде
мырыштың нақты ысырабы 2024 тоннаны құрады
Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мырыш концентратын сатуы кезіндегі орташа баға 228,03 АҚШ долларын құрады,
(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 АҚШ доллары.
184476,3 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

2-мысал.
Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 2658000 тонна мұнай өндірді.
Осы кезеңде мұнайдың нақты ысырабы 4442 тонна мұнайды, оның ішінде бекітілген нормативтік ысырап 1081 тонна мұнайды құрады.
Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мұнайды сатуы кезіндегі орташа баға 50,49 АҚШ долларын құрады,
(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 АҚШ доллары.
169696,89 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

3-мысал.
Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде 215000 тонна мыс сатты:
осы кезеңдегі мыстың нақты ысырабы 13600 тонна
мыстың нормативтік ысырабы 8600 тонна
Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) мысты сатуы кезіндегі орташа баға бір тонна үшін 1495,6 АҚШ долларын құрады,
(13600 - 8600) x 1495,6 = 7478000 АҚШ доллары.
7478000 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

4-мысал.
Жер қойнауын пайдаланушы есепті кезеңде кен орнын өнеркәсіптік игеруді жүзеге асырған кезде 300 млн. м³ көлемінде ілеспе өндірілетін мұнай газын жақты. Бұл ретте, газда Пайдалы қазбалар қорларының мемлекеттік балансында есепте тұрған компоненттерінің өнеркәсіптік құрамы бар. Қазақстан Республикасының Қорлар жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен деректерге сәйкес әлеуетті құрамдастардың мәндері негізінде компоненттер мен құрғақ газдың (метанның) көлемін анықтаймыз. Әлеуетті жиынтық құрамы 1000 м³ газға 500 кг болған кезде компоненттердің (этан, пропан, бутан) шығыны 150000 тоннаны құрайды. Құрамы 50 % болған кезде құрғақ газдың (метанның) ысырабы 150 млн. м³ құрайды.
Есепті кезеңде жер қойнауын пайдаланушының (Лондон металдар және мұнай биржасының) құрғақ газды сатуы кезіндегі орташа баға 1000 м³ үшін 80 АҚШ долларын, ал сұйытылған газдың (этан, пропан, бутан) 1 тоннасы үшін 350 АҚШ долларын құрады.
Залал сомасы:
құрғақ газ үшін: 150000000 м³ х 80: 1000 = 12000000 АҚШ доллары;
компоненттер үшін: 150000 т х 350 = 52500000 АҚШ доллары;
барлығы: 64500000 АҚШ доллары.
64500000 х залал анықталған сәтте Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі белгілеген Қазақстан Республикасы ұлттық валютасының шетелдік валютаға шаққандағы ресми бағамы = залал сомасы.

Ескертпе:
басқа компоненттер бойынша залал мөлшерін есептеу кезінде көрсетілген мысалдарды пайдалану керек.

Об утверждении Правил определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр

Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 февраля 2011 года № 139. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 16 июня 2015 года № 435

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 16.06.2015 № 435 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 45) статьи 16 Закона Республики Казахстан от 24 июня 2010 года "О недрах и недропользовании" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемые Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр.
2. Признать утратившим силу постановление Правительства Республики Казахстан от 22 августа 2006 года № 796 "Об утверждении Правил исчисления ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области использования, охраны недр" (САПП Республики Казахстан, 2006 г., № 31, ст. 338).
3. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 15 февраля 2011 года № 139

Правила
определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения
требований в области рационального использования недр

1. Общие положения

1. Настоящие Правила определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр (далее - Правила) разработаны в соответствии Законом Республики Казахстан от 24 июня 2010 года "О недрах и недропользовании" и определяют порядок определения размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр при проведении операций по недропользованию.
2. Настоящие Правила распространяются на всех недропользователей, независимо от форм собственности.
3. Определение размера ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, осуществляется по факту обнаружения ущерба в ходе проведения государственного контроля за изучением и использованием недр уполномоченным органом по изучению и использованию недр.
Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, определяется уполномоченным органом по изучению и использованию недр совместно с недропользователем.
4. Споры, возникающие в связи с определением размера ущерба, разрешаются судом в порядке, определяемом законодательством Республики Казахстан.

2. Определение размера ущерба, причиненного вследствие
нарушения требований в области рационального использования недр

5. Размер ущерба, причиненного вследствие нарушения требований в области рационального использования недр, определяется исходя из объема фактических потерь при разработке и первичной переработке запасов полезного ископаемого, превышающих потери экономически обоснованные, неизбежные и технологически связанные с принятыми способами и системами разработки запасов и их первичной переработки, уровень которых обоснован технико-экономическими расчетами и определяется в стоимостном выражении по средней цене реализации продукции недропользователем за отчетный период.
6. В случае если недропользователь не реализовывал продукцию в отчетном периоде, то стоимость продукции определяется исходя из средней цены реализации в предыдущем периоде, в котором имела место такая реализация. По полезным ископаемым, на которые имеются официальные котировки цен, применяется их средняя стоимость за отчетный период в соответствии с этими котировками.
7. Размер ущерба определяется в соответствии с примерами, согласно приложению к настоящим Правилам.
8. Превышение фактических потерь при разработке и первичной переработке запасов полезного ископаемого над потерями экономически обоснованными, неизбежными и технологически связанными с принятыми способами и системами разработки запасов и их первичной переработки, уровень которых обоснован технико-экономическими расчетами (далее - сверхнормативные потери), исходит из объемов:
потерь балансовых запасов полезных ископаемых сверх установленных нормативов потерь по каждой части недр, отрабатываемой одной системой разработки с относительно однородными горно-геологическими условиями, в которой достоверно подсчитаны балансовые запасы полезного ископаемого и возможен первичный учет полноты их извлечения из недр, а также любые необоснованные потери;
потерь балансовых, а также предусмотренных к селективной выемке и складированию забалансовых запасов полезных ископаемых, возникших в результате нарушения проектных документов, предусматривающих экономически рентабельную разработку месторождения полезных ископаемых с учетом рационального использования недр и аварий, вызванных этими нарушениями;
запасов, оставленных в недрах из-за неполной выемки по площади и мощности, подработки и сближением пластов (залежей), несвоевременного списания запасов, преждевременного погашения горных выработок;
потерь балансовых запасов полезных ископаемых, возникших из-за обводнения, возгорания в недрах или добытых полезных ископаемых вследствие нарушения требований по их разработке (добыче);
потерь балансовых запасов полезных ископаемых, рентабельная отработка которых становится невозможной из-за добычи на легкодоступных участках месторождения с наиболее богатым содержанием полезных компонентов;
потерь нефти, природного и попутного нефтяного газа, газового конденсата при добыче, сборе, транспортировке и подготовке на промыслах, сверх согласованных нормативов потерь;
потерь утвержденных извлекаемых запасов нефти, природного газа, других полезных ископаемых и компонентов, вследствие несоблюдения технологического режима разработки месторождений, предусмотренных проектными документами или технологическими схемами, а также межпластового перетока нефти и газа в вышележащие горизонты через заколонное и межколонное пространство вследствие нарушения требований по их разработке (добыче);
потерь попутного нефтяного газа, газового конденсата из-за несоблюдения установленных нормативов их извлечения и утилизации;
сжигаемого природного и попутного нефтяного газа при промышленной разработке месторождений без разрешения уполномоченных органов;
сожженного природного и попутного нефтяного газа сверх разрешенных для сжигания объемов;
потерь твердых полезных ископаемых и содержащихся в них полезных компонентов при первичной переработке минерального сырья, промежуточных продуктов (полуфабрикатов), хвостов обогащения, шламов, шлаков, сверх установленных нормативов, связанных с изменениями и колебаниями качества перерабатываемого сырья по сравнению с проектными показателями и нарушениями технологической дисциплины переработки.
9. При эксплуатации нефтегазовых и газоконденсатных месторождений сверхнормативные пластовые потери нефти, конденсата и газа, в том числе попутного (растворенного), определяются отклонениями от коэффициента извлечения, принятого при подсчете запасов.
10. Сверхнормативные потери при сжигании газа определяются по компонентному составу газа, состоящего на государственном балансе полезных ископаемых, на основе содержания компонентов, принятых при подсчете запасов.
11. При отсутствии индивидуальных приборов учета, расчет проектных потерь проводить по содержанию растворенного газа в добываемом полезном ископаемом.
12. Количественное значение сверхнормативных потерь полезных компонентов, допущенных в процессе первичной переработки минерального сырья, определяется по разнице между величиной извлечения, установленной технологией для соответствующего типа (сорта) руд и фактически достигнутого его извлечения в товарный продукт.
13. Сверхнормативные потери полезных компонентов твердых полезных ископаемых и их полупродуктов при первичной переработке определяются по данным отдела технического контроля производственного объекта и анализа его товарных балансов за проверяемый период.

Приложение
к Правилам определения размера
ущерба, причиненного вследствие
нарушения требований в области
рационального использования недр

Примеры определения размера ущерба
за сверхнормативные потери полезных ископаемых

Пример 1.
Недропользователь разрабатывает свинцово-цинковое месторождение. За отчетный период реализовал 61224 тонн концентрата:
фактические потери цинка составили - 2024 тонн
при нормативных потерях - 1215 тонн
Средняя цена при реализации цинкового концентрата недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетный период составляла - 228,03 долларов США,
(2024 - 1215) х 228,03 = 184476,3 долларов США.
184476,3 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на момент обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 2.
Недропользователь за отчетный период добыл 2658000 тонн нефти.
За этот период фактические потери нефти составили 4442 тонн нефти, в том числе утвержденные нормативные потери 1081 тонн нефти.
Средняя цена при реализации нефти недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетном периоде составляла 50,49 долларов США,
(4442 - 1081) х 50,49 = 169696,89 долларов США.
169696,89 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на момент обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 3.
Недропользователь за отчетный период реализовал 215000 тонн меди:
фактические потери меди в этот период - 13600 тонн
нормативные потери меди - 8600 тонн
Средняя цена при реализации меди недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетный период составляла 1495,6 долларов США за тонну,
(13600 - 8600) х 1495,6 = 7478000 долларов США.
7478000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на момент обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Пример 4.
Недропользователем при осуществлении промышленной разработки месторождения за отчетный период сожжено попутно добываемого нефтяного газа в количестве 300 млн. м³. При этом газ имеет промышленное содержание компонентов, числящихся на Государственном балансе запасов полезных ископаемых. На основании значений потенциальных содержаний, согласно утвержденных Государственной комиссией по запасам Республики Казахстан данных, определяем количество компонентов и сухого газа (метана). Потери компонентов (этан, пропан, бутан) при потенциальном суммарном содержании 500 кг на 1000 м³ газа составляют 150000 тонн. Потери сухого газа (метана) при содержании 50 % составляют 150 млн. м³.
Средняя цена при реализации сухого газа недропользователем (Лондонской биржей металлов и нефти) в отчетном периоде составила 80 долларов США за 1000 м³, а сжиженного газа (этан, пропан, бутан) 350 долларов США за 1 тонну.
Сумма ущерба:
за сухой газ: 150000000 м³ х 80:1000 = 12000000 долларов США;
за компоненты: 150000 т х 350 = 52500000 долларов США;
всего: 64500000 долларов США.
64500000 х на официальный курс национальной валюты Республики Казахстан к иностранной валюте, установленный Национальным Банком Республики Казахстан на момент обнаружения ущерба = сумма ущерба.

Примечание:
при определении размера ущерба по другим компонентам пользоваться указанными примерами.