Кемелердегі қызмет жарғысын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 27 маусымдағы № 717 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 10 тамыздағы № 624 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 10.08.2015 № 624 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

РҚАО-ның ескертпесі.
ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 30 қаңтардағы № 74 бұйрығын қараңыз.

«Ішкі су көлігі туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 6 шілдедегі Заңының 8-бабының 26) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Кемелердегі қызмет жарғысы бекітілсін.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2011 жылғы 27 маусымдағы
№ 717 қаулысымен
бекітілген

Кемелердегі қызмет жарғысы

1. Жалпы ережелер

1. Осы Кемелердегі қызмет жарғысы (бұдан әрі - Жарғы) «Ішкі су көлігі туралы» Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 6 шілдедегі Заңының (бұдан әрі — Заң) 8-бабының 26) тармақшасына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының ішкі суларында жүзетін кемелердегі қызметті ұйымдастырудың негізгі ережелерін анықтайды.
2. Осы Жарғының талаптары олар кемеде болған кезде де, сол сияқты олардың жағада қызметтік функцияларын орындаған кезінде де кеме экипажының мүшелері үшін, сондай-ақ кемеде уақытша болатын және онда қызметтік функциялар мен жұмыстар орындайтын басқа адамдар үшін де міндетті.
3. Кеме экипажының барлық мүшелері кемеге капитанның жазбаша келісімімен тағайындалады.
4. Экипаж мүшелерінің осы Жарғыға кірмеген лауазымдық функциялары кеме капитанының келісімі бойынша кеме иесінің лауазымдық нұсқаулықтарымен белгіленеді.
5. Экипаждың еңбегін қолданыстағы еңбек заңнамасына, Заңға және осы Жарғыға сәйкес кеме капитаны ұйымдастырады.
6. Барлық экипаж мүшелерінің, сондай-ақ жолаушылар ретінде кемеде уақытша болатын адамдардың функцияларын белгілейтін кеме кестелері кемелердегі қызметті ұйымдастырудың негізі болып табылады.

2. Кеме экипажы

7. Кеме экипажының мүшелері:
1) су көлігі қызметкерлерінің абыройы мен намысын сақтайды;
2) коммерциялық құпияны сақтайды;
3) мемлекеттік меншікті сақтайды;
4) Қазақстан Республикасы заңдарының, осы Жарғының, бұйрықтардың, қағидалар мен нұсқаулықтардың талаптарын орындайды;
5) тұрақта және жүру кезінде вахтада болады және атқаратын қызметіне сәйкес кеме жұмыстарын орындайды;
6) сыпайы, тәртіпті, лауазымы бойынша үлкендердің нұсқауларын жедел және дәл орындайды;
7) өзінің функцияларын біледі, адал және ынтамен орындайды, материалдарды үнемшілдікпен жұмсайды, кеме мүлкіне ұқыпты қарайды, өндірістік жоспарлар мен рейстік тапсырмаларды орындауға белсене қатысады;
8) кеменің құрылымын, өзінің мамандығын, оны меңгеруді және оларға қатысты терминдерді біледі;
9) өздерінің кәсіби білімдерін ұдайы жетілдіріп отырады;
10) өзінің меңгеруіндегі жұмысты жарамды күйде ұстайды және оны үздіксіз қамтамасыз етеді;
11) қауіпсіздік техникасының, өрт қауіпсіздігі ережелерінің және санитарлық ережелердің талаптарын біледі және қатаң сақтайды;
12) дабыл бойынша өзінің функцияларын біледі және дәл орындайды, авариялық-құтқару және өртке қарсы мүлікті, құрал-саймандармен, жеке және ұ жымдық құтқару құралдарын пайдалана алады және олардың орналастырылған жерлерін, апат сигналдарын біледі, ішкі байланыс және дабылдар бойынша сигнал беру жүйелерін пайдалана алады;
13) таза және ұқыпты киінеді, нысанды киіммен жүру ережесін сақтайды;
14) кемеде тазалық пен тәртіпті сақтайды;
15) ластануына жол бермей, табиғи ортаны қорғайды.
8. Экипаждың әрбір мүшесі кеменің қауіпсіздігі туралы қамқорлық жасауға тиіс және кемеге, адамдарға, жүкке төнетін қауіпті анықтаған кезде бір мезгілде оны жою жөнінде шаралар қабылдай отырып, бұл туралы вахталық бастығына шұғыл хабарлауға міндетті.
9. Кемедегі немесе тұрмыстық техниканы (оның кімнің меңгеруінде екендігіне қарамастан) пайдаланатын адамдар оның мақсаты бойынша пайдаланылуы үшін жауап береді, ал жұмысында жарамсыздықтарды анықтаған кезде, ол осы техника меңгеруінде тұрған адамға дереу хабарлайды.
10. Кеменің адамдардың үлкен тобы пайдаланатын техникалық және тұрмыстық құралдары өздерінің меңгеруіндегі экипаж мүшелері әрбір құрал бойынша онымен жұмыс істеу нұсқаулығы болуын қадағалайды.
11. Экипаж мүшелеріне вахта бастығының рұқсатынсыз, кеме техникасының уақытша істен шығуына байланысты жөндеу жұмыстарын жүргізуге тыйым салынады.
12. Кемені тиісті жай-күйде және жарамдылықта ұстау үшін корпус пен қондырманың барлық элементтері, кеме ғимараттары, тетіктері, жүйелері, құрылғылары, қосалқы бөлшектері, құрал-саймандары, аспаптары мен жабдықтары меңгерілуі жөніндегі кестемен экипаждық әдіс кезінде кеме экипажының мүшелеріне немесе бригадалық әдіспен жұмыс істеу кезінде бір мезгілде кемеде болатын бригадалар (бригада) мүшелеріне бекітіледі.
13. Кеме экипажының мүшелері өздеріне сеніп тапсырылған құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етеді.
14. Экипаждарсыз, өзі жүрмейтін кемелермен жұмыс істейтін, өзі жүретін кеме экипажына осы кемелерді қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін қосымша функциялар жүктеледі.
15. Экипаж мүшелері капитан жариялаған авариялық және қауырт жұмыстарды орындайды. Авариялық жұмыстарға капитанның қалауы бойынша кемеде уақытша болатын адамдар да тартылуы мүмкін.
16. Қызметтік функцияларды атқару кезіндегі өзара қарым-қатынас ресми болуға тиіс.
17. Қызмет бойынша өкімдерді бұйрықтар нысанында береді. Бұйрық нақты және қысқа болуға тиіс. Бұйрықты беруші оның дұрыс түсінілгеніне көз жеткізеді. Бұйрықты алушы оны орындасымен, сол сияқты оны орындау мүмкіндігі болмаған кезде бұйрық беруші адамға хабарлайды.
18. Командалық құрамның басқа тұлғасынан орындалуы біріншіні орындауға кедергі келтіретін жаңа бұйрық алған жағдайда, орындаушы бұл туралы екінші бұйрықты берген адамға мәлімдейді және одан әрі оның нұсқауы бойынша әрекет жасайды.
19. Лауазымдарды (мамандықтарды) қоса атқару әдісі бойынша жұмыс істейтін экипаж мүшелері осы лауазымдар (мамандықтар) үшін осы Жарғыда белгіленген міндеттерді орындайды.

3. Кемелердегі қызметті ұйымдастыру негіздері

20. Кеме иесі кемелерде қызметті ұйымдастыру бойынша негізгі кестелерді бекітеді, олар мыналар болып табылады:
1) штат кестесі;
2) меңгерулер жөніндегі кесте;
3) вахталар мен кеме жұмыстарының кестесі;
4) кемедегі күн тәртібі;
5) жиыстыру жөніндегі кесте;
6) дабылдар бойынша кесте.
21. Кеменің түріне және мақсатына байланысты қосымша басқа да кестелер жасалуы мүмкін.
22. Барлық кестелерді (штат кестесін қоспағанда) капитанның бірінші көмекшісі (штурманның бірінші көмекшісі), ал штатта ол болмаған кезде - капитан механикпен бірлесіп, кемені пайдалануға тапсырғанга дейін жасайды.
23. Тәулік бойы жұмыс істейтін, өзі жүретін кемелерде командалық құрамның адамдарына вахтаны атқару уақыты осы Жарғының 1-қосымшасына сәйкес белгіленеді. Командалық және қатардағы құрамның қалған мүшелері үшін вахтаны атқару және кеме жұмыстарын орындау уақытын капитан белгілейді.
24. Лауазымдарды (мамандықтарды) қоса атқарған кезде командалық құрам вахтаны кеме жүргізу мамандығының адамдары үшін белгіленген сағаттарда атқарады.
25. Кемеде капитанның (механиктің) және ауысым капитаныньщ (ауысым механигінің) бір мезгілде болуы кезінде соңғысы вахтаны өзі ауыстыратын адам үшін белгіленген сағаттарда атқарады.
26. Терт ауысымды кесте бойынша жұмыстың экипаждық әдісі кезінде вахталарды атқару жолаушылар кемелерінен басқа барлық кемелерде ұйымдастырылуы мүмкін. Бұл жағдайда үшінші штурман вахтаны капитанмен бірге сағат 00:00-ден сағат 03:00-ге дейін, ал механиктің үшінші көмекшісі механикпен бірге сағат 21:00-ден сағат 24:00-ге дейін атқарады.
27. Осы Жарғының 1-қосымшасына сәйкес үш ауысымды кесте бойынша вахталар атқару:
1) үшінші штурманның және механиктің үшінші кемекшісінің лауазымдары штатта көзделмеген жүк және тіркеп сүйреу кемелеріндегі экипаждық жұмыс әдісі кезінде;
2) жолаушылар кемелерінде. Бұл ретте үшінші штурман және механиктің үшінші көмекшісі вахтаны капитанмен және механикпен бірлесіп атқарады;
3) кемеде үш бригада болғанда бригадалық жұмыс әдісі кезінде ұйымдастырылады.
28. Осы Жарғының 1-қосымшасына сәйкес екі ауысымды кесте бойынша вахтаны атқару әрбір бригаданың кемеде 15 тәуліктен аспайтын уақыт болуы бригадалық жұмыс әдісі кезінде ұйымдастырылады.
29. Бортында капитан (капитанның ауысым көмекшісі) басшылық ететін бір бригада бар экипаждардың ішкі кеме қатынасы жолдарындағы және теңіз суларындағы бригадалық әдіс бойынша жұмысы кемелерде 12 сағаттан аспайтын ауысым ұзақтығы жағдайында ұйымдастырылады.
30. Бригадалардың ауысым тәртібін кеме иесі белгілейді.
31. Бір тәуліктен аз жұмыс істейтін кемелерді (шапшаңдарын қоса алғанда) жұмыстан кейін түнгі тұрақ пунктінің жауапты кезекшісіне күзетуге тапсыруға болады. Тұрақ тәртібін кеме иесі белгілейді.
32. Ішкі кеме қатынасы жолдарында, теңіздегі және жағалаудағы жүзуде пайдаланылатын шапшаң кемелер экипаждарының жұмысы бригадалық әдіс бойынша ұйымдастырылады. Егер кеменің бортында бір бригаданың болуы кезеңінде жол уақыты 8 сағаттан аспаса, шапшаң кеменің бортында капитан (капитанның ауысым көмекшісі) басшылық ететін бір бригада бола алады. Бұл жағдайда қозғалыс кестесімен әрбір 2 сағат сайын аялдамалар көзделеді, демалыс және тамақтану үшін арналған аялдамалардың бірінің ұзақтығы кемінде 30 минут болып белгіленеді, бұл ретте көрсетілген аялдамаға дейінгі және одан кейінгі жол уақыты әдетте 4 сағаттан аспауға тиіс.
33. Егер жүзу шарттары бойынша кеме бортында бір бригаданың болуымен пайдаланыла алмаса, сондай-ақ жол уақыты 8 сағаттан асып кетсе және бригадалардың ауысымын жүргізу мүмкін болмаса, бортта екі бригада болады, олардың біріне капитан (капитанның ауысым көмекшісі) басшылық етеді.
34. Басқару бекетінде экипаж мүшелері кезекшіліктерінің ауысымы бірдей, бірақ 4 сағаттан аспайтын уақыт аралықтары арқылы жүргізіледі.
35. Жол уақытын аралық пункттердегі ұзақ емес аялдауларды (30 минутқа дейін) ескере отырып анықтайды.
36. Өзі жүретін және өзі жүрмейтін жер снарядтарында лоне түбін тазартқыш снарядтарда командалық құрамның адамдарына вахталар атқару және жұмыстарды орындау уақытын кеме иесі, ал қатардағы құрамға - командир белгілейді.
37. Шаландалардың, шаландалаушылардың, зәкір ауыстырып қоюшылардың, брандвахталардың, баржалардың және жер керуенінің құрамына кіретін басқа да кемелердің командалық құрамы өндірістік-технологиялық қызмет мәселелері бойынша командирге (командирдің ауысым көмекшісіне) бағынады.
38. Экипаж мүшелерін жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату (кеменің тіркелген жері бойынша кадр бөлімінде кейіннен ресімдеу арқылы), демалыс беру, кемені пайдалану кезеңінде марапаттау, жазалау капитанның ұсынысы бойынша кеме иесінің бұйрықтарымен ресімделеді.
39. Капитан нақты жағдайларға немесе кеменің ерекшеліктеріне және штат кестесіне байланысты экипаждың жекелеген мүшелері арасында міндеттерді ішінара қайта бөлуді жүргізеді.
40. Үш ауысымды кесте бойынша (1-қосымшаға сәйкес) вахталар атқару:
1) жүк, тіркеп сүйреу және жолаушы кемелерінде, сондай-ақ техникалық флоттың кемелерінде экипаждық жұмыс әдісі кезінде;
2) кемеде үш бригада болғанда бригадалық жұмыс әдісі кезінде ұйымдастырылады.
41. Екі ауысымды кесте бойынша (1-қосымшаға сәйкес) вахталар атқару әрбір бригаданың кемеде 15 тәуліктен артық болмауымен бригадалық жұмыс әдісі кезінде ұйымдастырылады.
42. Капитан (ауысым капитаны) басшылық ететін, бортында ауысымдық бригада бар экипаждардың ішкі кеме қатынасы жолдарындағы бригадалық әдіс бойынша жұмысы 12 сағаттан аспайтын ауысым ұзақтығы жағдайында ұйымдастырылады.
43. Бригадалардың ауысым тәртібін кеме иесі белгілейді.
44. Бір тәуліктен аз жұмыс істейтін кемелерді (шапшаңдарын қоса алғанда) жұмыстан кейін түнгі тұрақ пунктінің жауапты кезекшісіне күзетуге тапсыруға болады. Тұрақ тәртібін кеме иесі белгілейді.

4. Командалық құрам

§1. Жалпы ережелер

45. Кеменің командалық құрамына бағыныштыларға басшылық ету және кемені басқару мен оны пайдалануға жеке өзінің қатысуы жүктеледі.
46. Командалық құрам:
1) бағыныштылардың еңбегін дұрыс ұйымдастырады, еңбек өнімділігін өсіру үшін, сондай-ақ экипаж мүшелерінің кемеде өндірістік міндеттерді шешуге қатысуын қамтамасыз ететін жағдай жасайды;
2) өзінің еңбегімен және тәртібімен экипаждың барлық мүшелері үшін үлгі қызметін атқарады, кемеде тәртіпті сақтайды;
3) өзінің бағыныштыларының жеке бастарының және іскерлік сапаларын жан-жақты біледі және зерттейді, оларға өздерінің кәсіби білімдері мен тәжірибелерін беріп отырады;
4) бағыныштыларына қамқорлық жасайды және күн сайын оларды ерлік, адалдық, еңбек сүйгіштік, саналы тәртіп, бастамашылдық, техниканы меңгеруге ұмтылушылық, флотқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелейді;
5) кемеге экипаждың жаңа мүшелерін тағайындаған кезде бағынышты адамдарды олардың жұмыс және дабылдар жөніндегі функцияларымен, кеме кестелерімен, еңбек қауіпсіздігі, өрт қауіпсіздігі және санитария ережелерімен және нұсқаулықтарымен таныстырады;
6) бағыныштылардың кеме кестелері бойынша міндеттерін біледі;
7) бағыныштылардан Қазақстан Республикасының заңдарын, осы Жарғыны, өздерінің функцияларын, қолданыстағы ережелерді, оларға қатысты бөлігінде тәлімдерді, нұсқауларды және өкімдерді дәл орындауды талап етеді және олардың орындалуын бақылайды;
8) өзінің бағыныштыларын алдағы рейстің міндеттері мен ерекшеліктері туралы хабардар етеді;
9) экипаж мүшелерімен техникалық оқу өткізеді;
10) кеме техникасына жоспарлы техникалық қызмет көрсетулер жүргізудің күнтізбелік кестелерін жасайды және бекітуге ұсынады және олардың орындалуын қамтамасыз етеді;
11) алдыңғы қатарлы экипаждардың жұмыс тәжірибесін зерттейді, қорытады лоне оны өз кемесінде енгізеді.
47. Командалық құрам адамдарының ауысымы кезінде тапсырушы қабылдаушыға акт бойынша құжаттаманы, іс қағаздарын, есептілікті, меңгерушілікті және өзінде есептелетін материалдық құндылықтарды табыстайды. Актіні капитан бекітеді.

§ 2. Капитан

48. Капитан кеме экипажының басшысы, кеме иесінің кеменің сақталуы, ондағы адамдардың өмірі және тасымалданатын жүк үшін жауап беретін сенімді адамы болып табылады.
49. Кемені басқаруды дара басшылық негізінде жүзеге асырады және тікелей кеме иесіне бағынады.
Кеме қызметіне қатысты барлық нұсқаулар олардың орындалуы үшін жауап беретін капитанға беріледі.
50. Кеменің бортында жоғары лауазымды тұлғалардың болуы капитаннан өзінің міндеттерін орындау үшін оған жүктелген жауапкершілікті алып тастамайды.
51. Капитанның өкімдері оның өкілеттіктері шегінде кемедегі барлық адамдардың сөзсіз орындауына жатады.
52. Капитан экипаж мүшелерін іріктеуге және орналастыруға қатысады, кемеде кадрларды бекітуге шаралар қабылдайды.
53. Кемедегі адамдардың әлдебірі капитанның өкімдерін орындамаған жағдайда ол бәрі адамдарға қатысты өзіне берілген құқықтар шегінде қажетті шаралар қабылдайды.
54. Капитан қажетті жағдайларда экипаждың кез келген мүшесін қызметтік функцияларын орындаудан шеттетеді, оны кеменің есебінен шығарады және кадрлармен жұмыс жөніндегі бөлімге жібереді.
55. Капитан:
1) кемеде Қазақстан Республикасының заңдары мен басқа да нормативтік құқықтық актілерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық конвенциялар мен келісімдердің сақталуын;
2) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың орындалуын;
3) өндірістік қызметті, кемені және кеме техникасын техникалық пайдалануды, кеменің, адамдардың, жүктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ережелердің, нұсқаулықтардың, бұйрықтардың, нұсқаулардың және басқа да нормативтік құжаттардың сақталуын;
4) қызметтік және коммерциялық құпияны сақтау жөнінде қажетті шаралар қабылдауды;
5) тәрбиелік жұмыстың және экипаждың моральдық жай-күйінің жоғары деңгейін;
6) кеменің өндірістік жоспарының, қозғалыс кестесінің және берілген жұмыс көрсеткіштерінің орындалуын;
7) жүзу қауіпсіздігін қадағалау органдарының және басқа да бақылау органдарының нұсқаулары мен талаптарының орындалуын; кеменің байқаулар мен куәландыруларға уақытында ұсынылуын;
8) еңбек тәртібінің сақталуын және жалпы кемелік және вахталық қызметтерді ұйымдастыруды;
9) экипаж мүшелерін бұйрықтармен, өкімдермен, нұсқаулықтармен, сондай-ақ рейске берілген тапсырмалармен және алдағы рейстің ерекшеліктерімен уақытында таныстыруды;
10) экипаждың техникалық оқуын, командалық және қатардағы құрам адамдарының біліктілігін арттыруды ұйымдастыруды және бақылауды;
11) экипажды кеменің өміршеңдігі үшін күреске, суда құтқару жөніндегі іс-қимылдарға даярлауды, сондай-ақ осы даярлықты бақылауды ұйымдастыруды;
12) еңбек заңнамасына және осы Жарғыға сәйкес экипаждың еңбек және демалыс режимін;
13) кемеде жұмыстың озық тәжірибесін енгізуді және оны жетілдіруді;
14) кеме экипажын ұжымдық тамақтандыруды ұйымдастыруды;
15) курсанттардың, студенттер мен оқушылардың практикасына жалпы басшылықты және кеме жүргізу мамандықтары адамдарын сынақ мерзімінен өткізуге тікелей басшылықты;
16) кеме кестелерін тексеруді және бекітуді;
17) командалық құрамның қызметіне басшылықты;
18) вахтаның (бірыңғай кезекшілік, кемелік), машиналық және басқа да белгіленген журналдарды, сондай-ақ кеме байқауларының бірыңғай кітабын, іс қағаздарын, есептемелік және басқа да құжаттаманы уақытында және дұрыс жүргізуді;
19) ауыз су қабылдауды, шаруашылық-тұрмыстық және фекалдық суағарларын, құрғақ қоқыс, тамақ қалдықтары бар контейнерлерді және құрамында мұнай бар қоспа суларды тапсыруды тіркейтін кеме журналдарын уақытында және дұрыс жүргізуді;
20) техникалық әдебиетті, жүзу қауіпсіздігі, еңбек қауіпсіздігі, техникалық пайдалану жөніндегі нормативтік құжаттарды, лоцман карталарын (схемаларын), навигациялық құралдарды және түзетулерді (өзгертулерді) уақытында алуды;
21) кеме құжаттарының, мер мен мөртабандардың сақталуын;
22) кемеде жазатайым оқиға болған кезде зардап шеккендерге қажетті медициналық көмек көрсету жөнінде шаралар қабылдауды, болып өткен жазатайым оқиға туралы кеме иесіне хабарлайды және белгіленген тәртіппен тексеру жүргізеді;
23) кеменің, адамдардың немесе жүктің қауіпсіздігіне қауіп төндіретін жағдайлар туындаған кезде бұл туралы кеме иесіне хабарлайды және алынған нұсқаулар мен ұсынымдарға, жағдайларға сәйкес іс-әрекет жасайды;
24) кеменің авариялық жағдайында, жүк, багаж бүлінген немесе зақымданған жағдайда, сондай-ақ ұқсас жағдайларда болған оқиға туралы тиісті органдарға хабарлайды, бір мезгілде оқиғаның салдарлары мен себептерін жоюға шаралар қабылдайды және белгіленген тәртіппен қажетті құжаттардың ресімделуін;
25) экипаждың кеменің өміршеңдігі үшін күрес және суда адамдарды құтқару жөніндегі іс-әрекетіне басшылықты;
26) басқа кемемен соқтығысқан, басқа кемеге, құрамға, салға соққы болған жағдайда егер бұл өз кемесіне, экипажына және жолаушыларына елеулі қауіп төндірмесе, көмек талап ету-етілмеуін сұрайды, қажет болған кезде оны көрсетеді, одан кейін онымен соқтығысу болып өткен кеме капитанынан кеменің атауы, тіркелу, шыққан және баратын пункттері, алынған зақымданулардың сипаты туралы сұрайды, ал бұдан кейін өз кемесі бойынша осындай мәліметтерді онымен соқтығысу болып өткен кеме капитанына хабарлауды және қажетті құжаттарды ресімдеуді қамтамасыз етеді.
56. Капитан механикпен бірлесіп, зауыт нұсқаулықтарының, басшылықтарының және басқа да нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес олардың жай-күйін және ұсталуын бақылау мақсатында кемеге, кеме техникасына және оның жабдықталуына тексеру жүргізеді.
57. Кеме және ондағы адамдар үшін қауіптілік жағдайында не басқа кемеге немесе адамдарға комек көрсету үшін капитан бұл ретте берілген бұйрықты көрсете отырып, кеме журналында жазба жасап, кеменің басты қозғалтқыштарының немесе басқа тетіктерінің белгіленген нормалардан асып түсетін жұмыс режимін белгілей алады.
58. Кемеде адамның туу немесе қайтыс болуының әрбір жағдайы туралы капитан екі куәнің қатысуымен акт жасайды. Қаза болған жағдай туралы бұдан басқа, капитан дереу кеме иесіне хабарлайды және оның нұсқаулары бойынша әрекет жасайды.
59. Капитан қылмыс жасауда күдікті адамды немесе оның іс-әрекетінде қылмыстық жазаланатын әрекет белгілері жоқ, бірақ кеменің немесе ондағы адамдардың немесе мүліктің қауіпсіздігіне қауіп төндіретін адамды ерекше үй жайға оқшаулайды және алғашқы мүмкіншілік кезінде оны тиісті билік орындарына табыстайды.
60. Бүкіл экипаждың немесе оның елеулі бөлігінің қатысуын талап ететін жұмыстарды орындау қажеттігі кезінде капитан кеме иесі бекіткен оның тізбесіне сәйкес қауырт жұмыстарды жариялауға құқылы.
61. Ауырған жағдайда капитан онда капитан дипломының болу- болмауына қарамастан кемені басқаруды капитанның бірінші көмекшісіне табыстайды, ол туралы кеме иесіне дереу хабарлайды. Кеме журналына басқаруды табыстау күні мен уақыты, кеменің орналасқан жері және оның жай- күйі, басқа да қажетті мәліметтер жазылады.
62. Капитан диспетчерлік байланыс құралдарын пайдаланады.
63. Капитан кеменің тіркелу портында кеме иесінің бұйрықтарымен ресімделетін, кеме экипажының мүшелерін марапаттау және тәртіптік жазалау шараларын қолдану туралы кеме иесіне ұсыныстар енгізеді.
64. Пайдаланудағы кемені қабылдау кезінде, капитан:
1) экипажбен танысады;
2) кеме құжаттарын, мөрді, мөртабандарды, ақша сомаларын және ақша құжаттарын қабылдайды;
3) кемені тапсырушы капитаннан кеменің құрылымдық ерекшеліктері, оның пайдалану және теңізде жүзу сапалары, жүк операцияларының барысы және кеменің алдағы рейске дайындығы (жөндеу барысы), болған авариялық жағдайлар және олардың салдарлары туралы қажетті деректер алады;
4) кеменің өндірістік жоспарымен және оның орындалу барысымен танысады;
5) кемені тапсырушы капитанмен бірлесіп, капитанның бірінші көмекшісінің (ауысым капитанының) және механиктің еріп жүруімен кемені қарайды, қажетті түсіндірмелер мен мәліметтер алады;
6) экипаждың кеме дабылдары бойынша ісқимылдарын жетілдіруді тексереді;
7) қажет болған кезде кеме иесінен кеменің корпусына, қозғаушыларына, меңгерікті басқару органына және баска да борт сыртындағы құрылғыларына тексеру жүргізуді талап етеді. Кемені тапсыру және қабылдау нәтижелері бойынша акт жасайды, оның бірінші данасы кеме иесіне жіберіледі.
65. Тапсыру-қабылдау және тағайындалған капитанның функцияларын атқарудың басталу уақыты тапсырушы және қабылдаушы капитандардың қолдарымен кеме журналында тіркеледі. Жаңадан тағайындалған капитан функцияларын атқарудың басталуы туралы кеме бойынша бұйрықпен жариялайды.
66. Кемені тапсыруды және қабылдауды тығыз мерзімдерде жүргізгенде екі капитан да кемені, ақша сомаларын, мөрлерді, мөртабандарды және құжаттарды тапсыру-қабылдау туралы акт жасайды және оған қол қояды. Актіде тапсыру кезінде қабылданбаған объектілер көрсетіледі. Кемені басқаруды тапсыру-қабылдау күні мен уақыты кемені тапсырған және оны қабылдаған капитандардың қолдарымен кеме журналында тіркеледі, одан кейін жаңадан тағайындалған капитан кемемен танысады.
67. Кемені жасаушы зауыттан, сондай-ақ тұрақтан, жөндеуден пайдалануға қабылдаған кездегі капитанның іс-әрекеттері кеме иесінің тиісті құжаттарымен белгіленеді.
68. Портқа келісімен капитан кемені және қажетті құжаттаманы порт ә кімшілігіне және бақылаушы органдарға көрсету үшін дайындайды.
69. Кеме портта тұрған кезде капитан кеменің қауіпсіз тұрағын қамтамасыз етуге, жүк операцияларын және кемені жабдықтау мен жондеу жөніндегі жұмыстарды орындауға шаралар қабылдайды; экипаждың жергілікті (порттық) ережелерді орындауын қамтамасыз етеді.
70. Кеме портта тұрған кезде капитан портта немесе оған жапсарлас аймақта болған апат жағдайында порт әкімшілігінің талап етуі бойынша өрт сөндіру немесе көмек көрсету үшін экипаж бен кеме құралдарын (кеме қауіпсіздігі үшін залалсыз) береді.
71. Жүкті кемеге қабылдау алдында капитан тиеу схемасын белгілейді немесе алғашқы жүк жоспарын (теңізге шығатын кемелер үшін) қарайды және белгіленген тиеу нұсқасы жүзу қауіпсіздігін, кеменің тиісті теңізде жүзу сапасын және жүктің сақталуын қамтамасыз өтетіндігіне көз жеткізе отырып, оны бекітеді. Егер тасымалдау жүктерді тасымалдау ережесіне қайшы келсе немесе кеменің не адамдардың қауіпсіздігіне қауіп төндіретін болса, капитан жекелеген жүктерді қабылдаудан бас тарта алады.
72. Жүк операцияларын орындау барысында капитан белгіленген тиеу схемасын (жүк жоспарын) негізге ала отырып және жүктерді ауыстырып тиеу жұмыстарының ережелеріне, тепе-теңдікті сақтау туралы ақпаратқа, жүктерді тасымалдау ережелеріне және басқа да ережелерге сәйкестендіре отырып, жүктерді трюмдерге және палубаларға салудың және бекітудің дұрыстығын, балластың және отынның орналастырылуын, сондай-ақ палубаларға түсетін жүктеме рұқсат етілетін нормалардан аспауын бақылауды қамтамасыз етеді. Егер оларды жүргізу технологиясы бұзылатын болса немесе жоғарыда аталған құжаттардың талаптарынан ауытқуға жол берілетін болса, капитан жүк операцияларын тоқтатады.
73. Капитан жағаға көтерде бірінші көмекшісіне немесе вахта бастығына қажетті жұмыстарды орындау және кеме қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шаралар қабылдау туралы ауызша немесе жазбаша өкім қалдырады және өзінің болатын жерін хабарлайды.
74. Капитан кеменің рейске шығуына дейін:
1) рейстік тапсырма алған кезде командалық құраммен алдағы рейстің ерекшеліктерін талқылайды;
2) навигациялық карталар және құралдар бойынша командалық құрамды жүзу ауданымен таныстырады;
3) командалық құраммен болуы мүмкін қиындықтарды қарастырады;
4) командалық құрамға түрлі жүзу жағдайлары кезіндегі сол немесе өзге іс-қимылдардың қажеттігін түсіндіреді;
5) командалық құрамға рейстің негізгі міндеттері мен ерекшеліктерін экипаждың қалған мүшелеріне жеткізу туралы нұсқаулар береді;
6) кемені жүзуге дайындау барысына басшылық жасайды;
7) егер вахтаға кірісердің алдында қызметтік функцияларын орындаумен айналысса немесе кеме бойынша жұмыс орындаса, вахтадағыларға демалыс береді;
8) теңіз аудандарына шығатын кемелерде алдын ала кеме жолын салуды орындайды (егер оны капитанның нұсқауы бойынша оның көмекшілерінің бірі орындаса, алдын ала салынған жолды тексереді).
75. Кеменің жүріп кетуі алдында капитан ауа райы болжамдарымен танысады және белгіленген уақытта бірінші көмекшісінен, механиктен және кеме радиостанциясының бастығынан (радиооператордан) кеменің рейске дайындығы туралы, бортында экипаж мүшелерінің болуы және кемеде бөгде адамдардың жоқ екендігі туралы баянаттар қабылдайды.
76. Экипаж мүшелерінен немесе экипаж штатына кірмейтін, бірақ кемеде келе жатқан адамдардан әлдекім (лауазымды тұлғалар, жолаушылар) жүріп кету үшін белгіленген уақытқа келмей қалған жағдайда капитан бұл туралы порт әкімшілігіне немесе кеме иесіне, ал шетелде - келмей қалған адамдардың тегін, атын және әкесінің атын, лауазымын және кемеден кеткен уақытын көрсете отырып, Қазақстан Республикасының консулына хабарлайды. Бір мезгілде капитан бұл адамдарды кемеге қайтаруға барлық мүмкін шараларды қабылдайды.
77. Капитан мына жағдайларда:
1) егер кеме құжаттарының жүзуге жарамдылығының қолданылу мерзімі рейс аяқталуының белгіленген күнінен бұрын аяқталса және оның рейсте ұзартылуы мүмкін болмаса;
2) егер кемені жабдықтау, оның жай-күйі, жүктемесі тиісті құжаттардың талаптарын қанағаттандырмайтын және жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмайтын болса;
3) егер кемеде еңбек қауіпсіздігінің талаптары қамтамасыз етілмесе рейске шықпайды.
Көрсетілген барлық жағдайлар туралы капитан порт әкімшілігіне, кеме иесіне және тиісті қадағалау органдарына уақтылы хабарлайды.
78. Міндетті лоцмандық өткізу ауданында жүзген кезде капитан лоцманды алуға тиіс. Лоцмандық өткізу міндетті болып табылмайтын аудандарды еткен кезде, егер қажет деп тапса, капитан лоцманды алуына болады. Кемеде лоцманның болуы капитаннан лоцмандық өткізу уақытында кемені басқару жөніндегі функцияларды алып тастамайды.
79. Кемені лоцмандық өткізу кезінде капитан:
1) кездесуді, лоцманды бортқа қауіпсіз қабылдауды және оны кеменің бортынан қауіпсіз түсіруді қамтамасыз етеді, лоцманға үй-жай және тағам ұсынады;
2) лоцманға кемені өткізу үшін қажетті деректерді хабарлайды, кемені басқару ерекшеліктерімен таныстырады;
3) мінбеден кетерде лоцманға капитан мінбеде болмайтын кезде кемені басқаруға жауапты тұлғаны көрсетеді;
4) кемені өткізу уақытында жүзу қауіпсіздігін қадағалайды. Лоцманның ұсынымдарының дұрыстығына күдіктенген жағдайда капитан оның көрсететін қызметтерінен бас тартатындығы туралы хабарлайды, бұл ретте міндетті емес лоцмандық өткізу ауданында онсыз жүзе алады, ал міндетті лоцмаидық өткізу ауданында басқа лоцманды шақырады.
80. Капитан өз кемесі, экипажы және жолаушылары үшін қауіптілік тудырмай, кез келген кемеге және суда табылған, өлім қаупі төнген адамға көмек көрсетеді. Апатқа ұшырағандарға көмекке барлық
81. Егер капитанның пікірі бойынша оның кемесіне болмай қалмайтын опат болу қаупі төнсе, ол кемедегі адамдарды құтқару үшін барлық шараларды қабылдайды. Жолаушыларды құтқару шараларын қабылдағаннан кейін капитан экипажға кемені тастап шығуға бұйрық береді.
82. Адамдарды құтқару кезінде капитан бірінші кезекте балаларды, ауруларды, әйелдерді және қарттарды құтқаруды қамтамасыз етеді. Капитан кеме, машина журналдарын, лоцман карталарын (схемаларын), құжаттар мен құндылықтарды құтқаруға барлық мүмкін шараларды қабылдай отырып, кемені соңғы болып тастап шығады.
83. Рейс аяқталған сон, капитан кеме иесі белгілеген тәртіппен кеме иесінің алдында есеп береді.
84. Кемені жөндеуге қоюдың алдында капитан жөндеу жұмыстарының көлемін нақтылайды және нормативтік құжаттарда көзделген, жөндеуді дайындау және жүргізу жөніндегі іс-шаралардың орындалуын қамтамасыз етеді.
85. Жағалау қызметтерінің техникалық қызмет корсету, навигациялық кезеңдегі жөндеу және кемені жауапты сақтауға қабылдамай жөндеу кезеңінде, капитан жөндеу жұмыстарының барысын тұрақты бақылауды және кеменің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
86. Кемені слипке көтерген (докқа қойған) және оны слиптен түсірген (доктан шығарған) кезде капитан экипаждың жұмысына өзі басшылық жасайды. Слипте (докта) тұрған кезде капитан слиптің (доктың) әкімшілігіне барынша жэрдем көрсетеді, сондай-ақ кемелердің слипте (докта) тұру ережесін сақтайды.
87. Кемені слипке (докқа) қондырғаннан кейін капитан механикпен және басқа да мамандармен бірлесіп корпусты, түпкі-борттық арматураны, қозғаушы-меңгеріктік кешенді сырттай байқау жүргізеді және олардың жай- күйі туралы акт жасайды. Кемені слиптен түсіру (доктан шығару) алдында осындай байқауды жаңадан жүргізеді.
88. Орындалған жұмыстарды қабылдау және жөндеуді аяқтау белгіленген тәртіпте актілермен ресімделеді.
89. Ауысым капитаны капитан жоқ кезде капитанның мәртебесін пайдаланады және оның міндеттерін орындайды.
90. Кемеде капитан және ауысым капитаны бір мезгілде болған кезде соңғысы өзі алмастыратын тұлғаның функцияларын орындайды және оның өкілеттіктерін пайдаланады.

§ 3. Капитанның аға көмекшісі (бірінші штурман)

91. Капитанның аға көмекшісі (бірінші штурман):
1) капитанға тікелей бағынады және оның бірінші орынбасары болып табылады;
2) әкімшілік жағынан бүкіл экипажға басшылық етеді;
3) кеме рейсте болған кезде капитан өз функцияларын орындауы мүмкін болмаған жағдайда, капитанның аға көмекшісі кеме иесі белгілейтін пунктке дейін көшу кезеңіне (10 тәуліктен артық емес) кеме басқаруды қабылдайды.
92. Капитанның аға көмекшісінің экипаждың осы Жарғыда көзделген жалпы функцияларын орындауға қатысты өкімдерін (жалпы кеме қызметін ұйымдастыру, уақыт кестесі, кемеде тәртіп сақтау, сондай-ақ қауырт жұмыстар, кеме дабылдары, кемені тиісті санитарлық жағдайда ұстау, киім нысанын және оның ұқыптылығын сақтау, капитанның бұйрықтары мен нұсқауларын орындау жөнінде) кеме экипажының барлық мүшелері орындайды.
93. Капитанның аға көмекшісінің қарауында мыналар болады:
1) корпус, палубалар, қондырмалар, рангоут, такелаж, люктік жаппалар, су танкілері және қылталары, өлшеу және ауа құбырлары; адамдар тұратын, тұрмыстық және палубалық қызметтік бөлмелер, траптар;
2) жүк, зәкірлік, шынжыр арқанды, тіркеп сүйрейтін, құтқарушы құ рылғылар;
3) өртке қарсы су магистральі, тұрмыстық техника:
4) палубалық бөліктің авариялық, құтқару, өртке қарсы, шкиперлік және шаруашылық-тұрмыстық жабдықтау (құрал-сайман және материалдар).
94. Капитанның аға көмекшісі:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқаулықтарына, Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігі және кеме иесі басып шығаратын басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес өзінің меңгеруіндегілерді техникалық пайдалануды және ұстауды;
2) өзіне бағынышты экипаж мүшелерінің еңбек тәртібін сақтауын;
3) палубалық бөлігі бойынша кеме жұмыстарын жоспарлауды, ұйымдастыруды және жүргізуді;
4) кемеде кемінде айына бір рет үлкен жиыстыру өткізуді;
5) өзінің меңгеруіндегілері бойынша тіркелімдік және басқа да техникалық құжаттаманы сақтауды; палубалық бөлік бойынша жөндеу ведомостарын уақытында жасауды;
6) тамақ өнімдерін, ауыз суды уақытында алуды, дұрыс сақтауды, жұмсауды және есепке алуды; экипаждың тамақтану мәзірін бекітуді;
7) адамдар тұратын және қызметтік бөлмелерде суағарлардағы және пайолдар астындағы су деңгейін бақылауды;
8) өзінің меңгеруіндегілер бойынша іс қағаздарын және есептілік жүргізуді;
9) палубалық жұмыстармен айналысатын экипаж мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі жөнінде нұсқама откізуді;
10) экипаж мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі және палубалық бөліктің өрт қауіпсіздігі ережелерін, сондай-ақ санитарлық ережелерді сақтауын бақылауды;
11) адамдарды кемеге отырғызу және оларды кемеден түсіру қауіпсіздігін;
12) экипажды кеменің өміршеңдігі үшін күреске, өртке қарсы қорғанысқа, адамдарды құтқаруға уақытында және жан-жақты дайындауды;
13) құтқарушы құралдардың шұғыл пайдалануға тұрақты даярлығын, оларға ұдайы еркін қол жетімділікті, тиісті жабдықтармен толықтырылуын;
14) оның меңгеруіндегі палубаларда және бөлмелерде, сондай-ақ палубалық бөлігі бойынша жұмыстарды орындаған кезде өрт қауіпсіздігі шараларын сақтауды;
15) камбузда, адамдар тұратын және қызмет бөлмелерінде тәртіпті;
16) экипаж мүшелерін және кемеде уақытша болатын адамдарды тұрғын бөлмелер бойынша орналастыруды;
17) экипаж мүшелерінің белгіленген мерзімдерде медициналық байқаулар мен егулерді өтуін; қажет болған жағдайларда алғашқы дәрігерге дейінгі көмек көрсетуді; кеменің дәрі қорабын тиісінше ұстауды, сондай-ақ кеменің дератизациядан және дезинсекциядан етуін;
18) құрғақ қоқыс пен тамақ қалдықтарын тапсыруды;
19) барлық кеме бөлмелері кілттерінің көшірмелерін сақтауды;
20) дербес немесе Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі немесе кеме иесі уәкілеттік берген адамдардың қатысуымен жолаушылар билеттеріне бақылау жүргізілуін;
21) палубалық бөлік бойынша техникалық оқуды жоспарлауды және ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
95. Жүк операцияларын бастаудың алдында және оларды орындау кезінде капитанның аға көмекшісі:
1) кеменің қауіпті жүктерді тасымалдау дайындығына басшылық етеді және оларды тасымалдаудың ережелерін сақтау жөніндегі барлық іс-шаралардың өткізілуін қамтамасыз етеді;
2) ауыр салмақты және ұзын өлшемді жүктерді тиеуге, бекітуге және түсіруге, палубалық жүкті орналастыруға және бекітуге өзі басшылық жасайды.
96. Кеме рейске шығар алдында капитанның аға көмекшісі:
1) өзінің меңгеруіндегілердің алдағы рейске дайындығын тексереді;
2) кемені аралап шығады, сынап байқау арқылы рульдік және зәкірлік құрылғылардың, сигналдық-айырымдық оттардың, жарық, дыбыс және авариялық сигнал беру құралдарының, кемеішілік байланыстың, басты қозғалтқыштармен қашықтан басқарудың дайындығын тексереді, ал көлге және су қоймасына шығудың алдында трюмдердің, иллюминаторлардың, люктердің және палуба мен борттардағы басқа да саңылаулардың жабылу сенімділігіне көз жеткізеді;
3) кеменің палубалық құрылғыларын, палубаларда орналасқан жүктерді және басқа да мүлік пен заттарды бекітудің сенімділігін тексереді;
4) кемеден бөтен адамдарды шығарады және белгіленген уақытта рейске дайыидығы туралы капитанға хабарлайды.
97. Жүзу кезеңінде капитанның аға көмекшісі:
1) палубалық құрылғылар мен жүктердің тиісінше бекітілуін бақылайды және қамтамасыз етеді;
2) корпустың су өткізбеушілігін ұйымдастырады және бақылау жүргізеді;
3) мұз қату жағдайларында кемені жүзуге дайындау жөніндегі жұмыстарға басшылық жасайды.
98. Экипаж кемені тастап шыққан кезде капитаңның бірінші көмекшісі кеме бөлмелерін тексеруді қамтамасыз етеді және кемеде адамдар қалмағанына көз жеткізеді.

§ 4. Капитанның екінші көмекшісі (екінші штурман)

99. Капитанның екінші көмекшісі (екінші штурман) тікелей капитанның бірінші көмекшісіне бағынады.
100. Капитанның екінші көмекшісі жүкті, багажды және поштаны қабылдауды және тапсыруды жүзеге асырады; оларды тиеудің, бекітудің және түсірудің, жүкке, багажға және поштаға көлік құжаттарын ресімдеудің дұрыстығын қамтамасыз етеді.
101. Капитанның екінші көмекшісі:
1) кемеде жүкті орналастырудың жүк жоспарын жасайды және оны капитанға бекітуге ұсынады;
2) жүк бөлмелерінің дайындығын қамтамасыз етеді және механикпен бірге жүк құрылғыларының жүктерді қабылдауға дайындығын, жүк көтергіш құрылғылардың дұрыс пайдаланылуын тексереді;
3) кемедегі жүк операциялары кезінде экипаж мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі ережелерін сақтауын қадағалайды;
4) жүктерді тиеу, орналастыру, тасымалдау және түсіру кезінде санитарлық ережелердің және өрт қауіпсіздігі ережелерінің орындалуын қамтамасыз етеді;
5) жүк бөлмелерінің дұрыс ашылуын және жабылуын қарап отырады, жабылған кезде оларда адамдар қалуына жол бермейді;
6) жүк бөлмелерін пломбылау кезінде қатысады және пломбалардың сақталуын тексереді;
7) жүктің жай-күйін және тиеу, тасымалдау және түсіру процесінде жүк бөлмелерінде температуралық режимнің және желдету режимінің сақталуын қадағалайды;
8) жол журналын, жүк кітабын және жүк тасымалдау жөніндегі басқа да іс қағаздарын жүргізеді, жүк есебін жасайды және оны капитанға қол қоюға ұсынады;
9) жүктің кем шығу, жоғалу немесе зақымдану жағдайларын белгіленген тәртіппен ресімдейді.
10) Жүктерді ауыстырып тиеу кезінде капитанның екінші көмекшісінің қарамағында жүкті есептеу және трюмдерде жұмыс істеу үшін тағайындалған, кеме экипажының мүшелері болады, оларға жүкті қабылдау, салу және тапсыру және басшылық ететін жұмыстары туралы нұсқау береді.
11) Капитанның екінші көмекшісі жүк операцияларын жүргізу кезінде кемеден капитанның, ал ол болмаған кезде - өзінің функцияларын кезекші бастыққа немесе капитан немесе капитанның аға көмекшісі тағайындаған басқа адамға тапсырып, капитанның аға көмекшісінің рұқсатымен ғана кете алады.
12) Жүк тасымалдамайтын кемелерде капитанның екінші көмекшісінің функциялары аясын капитан белгілейді.
105. Өзінің меңгеруіндегінің рейске дайындығы туралы капитанның екінші көмекшісі капитанның аға көмекшісіне хабарлайды.

§ 5. Капитанның үшінші көмекшісі (үшінші штурман)

106. Капитанның үшінші көмекшісі (үшінші штурман) тікелей капитанның аға көмекшісіне бағынады.
107. Капитанның үшінші көмекшісінің функциялары ішкі су көлігі кемелерінде кеме иесі әзірлейтін лауазымдық нұсқаулықта айқындалады.
108. Капитанның үшінші көмекшісінің қарауында теңіз кемелерінде навигациялық карталар және құралдар, корректуралық материалдар, техникалық кітапхана, штурмандық және гидрометеорологиялық аспаптар мен құрал-саймандар, көзбен шолып бақылау, байланыс, сигнал беру және қолмен дыбыстық сигнал беру құралдары, сондай-ақ кеме кеңсесі болады.
109. Капитанның үшінші көмекшісі:
1) өзінің меңгеруіндегі аспаптарды, құралдарды және керек-жарақтарды техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқаулықтарына және өзге де нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) өзінің меңгеруіндегі аспаптарға, құралдарға және керек-жарақтарға қатысты техникалық құжаттаманы жүргізеді және сақтайды;
3) өзінің меңгеруіндегі аспаптарға, құралдарға және керек-жарақтардың, техникалық әдебиеттерге, жүзу үшін карталар мен құралдарға, корректуралық материалдарға тапсырыс береді, алады, есебін жүргізеді және сақтайды, уақытылы карталар мен құралдардың корректурасын жүргізеді;
4) билеттер сатады (жолаушылар кемелерінде), кассалық есептеме жүргізеді және оны капитанға қол қоюға ұсынады;
5) жұмыс уақытының есебін жүргізеді, жалақы есептейді, капитанның сенімхаты бойынша ақша алады және оны ведомост бойынша экипаж мүшелеріне береді;
6) хронометриялық журнал жүргізеді, тәулік сайын хронометрдің түзетуін анықтайды (шығарады) және кеме сағаттарының көрсеткіштерін салыстырады;
7) девиациялық жұмыстардың уақытында жүргізілуін қадағалайды;
8) байланыстың кору құралдарымен сигнал жүргізу, өзінің меңгеруіндегі аспаптарды және құралдарды орналастыру және пайдалану жөнінде палубалық командамен оқулар мен жаттығулар өткізеді;
9) кеменің келуі мен кетуін ресімдейді;
10) белгіленген тәртіппен кемелік, машиналық және басқа да журналдарды алады және куәландырады, оларда тізілімді сақтайды;
11) журналдардың бланкілерін және басқа да бланкілерді, кеңсе жабдықтарын, бұйрықтарды, нұсқаулықтарды лоне т.с.с. алады, олардың есебін жүргізеді;
12) өзінің меңгеруіндегінің рейске дайындығын қамтамасыз етеді және оның дайындығы туралы белгіленген уақытта капитанның аға көмекшісіне хабарлайды.

§ 6. Жер снарядының (түбін тазартқыш сиарядтың) командирі(багермейстері)

110. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) командирі (багермейстері) (бұдан әрі - Жер снарядының командирі) қолданыстағы тараудың «капитан» параграфында айтылған өкілеттіктерді пайдаланады және өзінің функцияларын орындайды (кеменің мақсатын ескере отырып), сондай-ақ жер снарядына бекітілген кемелердің жұмысына басшылық жасайды.
111. Жер снарядының командирі сондай-ақ:
1) жер снаряды жұмысының қауіпсіздігін;
2) алдағы жұмысты орындауға алынған тапсырманы командалық құраммен пысықтауды және экипаждың назарына жеткізуді;
3) жұмысты кезекшілік бойынша бөлуді;
4) зерттелетін учаскеде навигациялық жабдықтар белгілерінің жарамды іс-әрекетін бақылауды;
5) жүргізілу ережелеріне сәйкес жұмыс журналын және есеп пен есептіліктің басқа да құжаттарын жүргізуді қамтамасыз етеді.
112. Жер снарядының командиріне өндірістік-технологиялық қызмет мәселелерінде жер керуенінің құрамына кіретін зәкір ауыстырып қоюшылардың, брандвахталардың, баржалардың және басқа кемелердің жұмысы бағындырылған.
113. Жер снарядының командирі навигациялық жабдықтар белгілерін дұрыс орналастыруды және оның шекараларында жер снаряды жүмыс істейтін кеме жолының тазалығын қамтамасыз ету жөнінде жабдықтау учаскесінің қызметкерлеріне бұйрықтар береді.
114. Жер снаряды командирінің (багермейстерінід) бірінші көмекшісі, жер снаряды командирінің (багермейстерінің) аға көмекшісі.

§ 7. Жер снаряды командирінің бірінші көмекшісі

115. Жер снаряды командирінің бірінші көмекшісі жер снаряды
командирінің орынбасары болып табылады, қолданыстағы тараудың
«Капитанның аға көмекшісі» параграфында айтылған өкілеттіктерді
пайдаланады және функцияларды орындайды (кеменің міндетін ескере
отырып).
116. Жер снаряды командирінің бірінші көмекшісі сондай-ақ:
1) жер керуенінің жұмыс құрылғыларын (шөміш шынжырын, плаврефулерді) орнату және құрастыру жөніндегі жұмыстарға басшылық жасайды, тіркеп суйреу кезінде керуеннің дұрыс бекітілуін қадағалайды, үлкен практикалық тәжірибені талап ететін, жауапты тағайындау жұмыстарына қатысады;
2) жер снаряды жұмысының технологиялық режимін әзірлейді және бекітуге ұсынады және оны жүйелі бақылайды;
3) жер снаряды жұмысының технологиялық режимін бақылайтын өлшеу аспаптарының жарамдылығын қадағалайды.

§ 8. Жер снаряды командирінің екінші көмекшісі

117. Жер снаряды командирінің екінші көмекшісі тікелей жер снаряды командирінің бірінші көмекшісіне бағынады, қолданыстағы тараудың «Капитанның екінші көмекшісі» параграфында айтылған өкілеттіктерді пайдаланады және функцияларды (кеменің міндетін ескере отырып) орындайды.
118. Жер снаряды командирінің екінші көмекшісі:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және кеме иесі басып шығаратын басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес меңгеруі бойынша оған кестемен бекітілген, палубалық тетіктерді техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) өзінің меңгеруіндегі кеме техникасының істен шығуын өзі немесе оған бөлінген мамандарды тарта отырып жояды;
3) өзіне бөлінген мамандардың жұмысына басшылық жасайды, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз етеді;
4) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, өзінің меңгеруіндегі кеме техникасына техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын бақылайды;
5) өзінің меңгеруі бойынша белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;
6) ойықтың жұмыс және бақылау қақпақтарын орнатуды және олардың қолданылуын қамтамасыз етеді.

§ 9. Жер снаряды командирінің үшінші көмекшісі

119. Жер снаряды командирінің үшінші көмекшісі тікелей жер снаряды командирінің бірінші көмекшісіне бағынады, қолданыстағы тараудың «Капитанның үшінші көмекшісі» параграфында айтылған өкілеттіктерді пайдаланады және функцияларды (кеменің міндетін ескере отырып) орындайды.
120. Командирдің үшінші көмекшісі:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың Нұсқауларына және басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес меңгеруі бойынша оған кестемен бекітілген, палубалық тетіктерді техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) өзінің меңгеруіндегі кеме техникасының істен шығуын өзі немесе өзіне бөлінген мамандарды тарта отырып жояды;
3) өзіне бөлінген мамандардың жұмысына басшылық жасайды, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз етеді;
4) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, өзінің меңгеруіндегі кеме техникасына техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын бақылайды;
5) өзінің меңгеруі бойынша белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;
6) құтқару шлюпкаларын, жұмыс қайықтарын дұрыс техникалық пайдалануды және ұстауды және оларды жабдықтауды қамтамасыз етеді;
7) су өлшеу бақылауларының журналын жүргізеді;
8) кеменің дәрі қорабын меңгереді.

§ 10. Шкипер

121. Өздігінен жүрмейтін кеменің шкипері кеме экипажының басшысы және кеме иесінің сенім білдірген адамы болып табылады, шкипер тікелей кеме иесіне бағынады және кемеде тәртіп сақтау, кемеге зиян келтіруді және ондағы адамдарға қауіп төндіруді болдырмау үшін барлық қажетті шараларды қабылдайды.
122. Шкипер сондай-ақ:
1) кемені, кеме техникасын дұрыс техникалық пайдалануды және қызмет көрсетуді және кеме жабдықтары мен тасылатын жүктің сақталуын қамтамасыз етеді;
2) қолданыстағы ережелерге және нұсқаулықтарға сәйкес жүкті қабылдауды және тапсыруды жүзеге асырады;
3) тіркеп сүйреушінің капитанының өздігінен жүрмейтін кемені басқару жөніндегі нұсқауларын орындайды;
4) әрбір жүкті ауыстырып тиеу жұмысының алдында жүк көтергіш және қабылдаушы құрылғыларды тексереді;
5) энергетикалық және қазандық қондырғыларының жұмысын қамтамасыз етеді;
6) кеме қажеттіліктері үшін құрал-сайман, материалдар, отын және су алуды және дұрыс пайдалануды қамтамасыз етеді;
7) экипаж мүшелерінің жұмыс уақытының есебін жүргізеді;
8) кеме құжаттамасын және есептілікті жүргізеді.

§ 11. Шкипердің көмекшісі

123. Шкипердің көмекшісі тікелей шкиперге бағынады. Шкипер кемеде болмаған кезде шкипердің көмекшісі оның өкілеттіктерін пайдаланады және функцияларын орындайды.
124. Шкипердің көмекшісі:
1) шкиперге функцияларын орындауға көмектеседі;
2) кемені дұрыс тиеу-түсіруді және кемеге жүктерді орналастыруды қамтамасыз етеді;
3) такелаждық, балташылық, сырлаушылық және зәкірлік-шынжыр арқанды жұмыстарды орындайды;
4) меңгеруі бойынша өзіне кестемен бекітілген кеме техникасын дұрыс техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді.

§ 12. Механик

125. Механик капитанның кемені техникалық пайдалану жөніндегі орынбасары және механикалық және электротехникалық бөліктері бойынша жұмыстарды орындайтын экипаж мүшелерінің тікелей бастығы болып табылады.
126. Механиктің кемені техникалық пайдалану мәселелері жөніндегі нұсқаулары мен өкімдерін кеме экипажының барлық мүшелері орындайды.
127. Механиктің қарамағында басты қозғалтқыштар, білік құбырлары және қозғаушы-рульдік кешен, көмекші тетіктер, жүйелер, электр жабдығы, машина бөлмелері, палубалық тетіктердің, құрылғылардың және тұрмыстық техниканың механикалық және электротехникалық бөліктері болады.
128. Механик машиналық бөлікке жататын қосалқы бөлшектер, құрал-сайман, материалдар және басқа да мүлік үшін материалдық жауапты тұлға болып табылады және олар бойынша есеп және түгендеу кітабын жүргізеді.
129. Механик:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес бекітілген кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды;
2) палубалық тетіктер мен құрылғыларға және корпустық құрылымдарға техникалық қызмет көрсетуді;
3) кезекшіліктер атқаруды сенімді ұйымдастыруды, жұмыстарды орындауды және өзіне бағынышты экипаж мүшелерінің еңбек тәртібін сақтауын;
4) өзіне бағынышты экипаж мүшелерінің кеме техникасын техникалық пайдалану жөніндегі ережелерді, қағидаларды, нұсқаулықтарды, басшылықтарды және басқа да құжаттарды зерделеуін;
5) меңгеру бойынша техникалық оқуды жоспарлауды және өткізуді;
6) кеме техникасына техникалық қызмет көрсетуді өткізудің күнтізбелік кестелерін жасауды;
7) техникалық қызмет көрсетуге басшылық жасауды және оның орындалуын қадағалауды;
8) машиналық бөлік бойынша жылу техникалық бақылау жүргізуді және нормативтік техникалық-экономикалық көрсеткіштерді орындауды;
9) кеме техникасының жарамсыздығын уақытында жоюды және оны жөндеуді экипаждың күшімен кемені пайдаланудан шығармай ұйымдастыруды, ал экипаждың күшімен жоюға болмайтын жарамсыздықтар анықталған жағдайда бұл туралы белгіленген тәртіппен шаралар қабылдау үшін капитанға хабарлауды;
10) техникалық пайдаланудың озық әдістерін енгізуді;
11) кеме техникасы капитанының рұқсатымен Кеме қатынасы тіркелімі және басқа да техникалық қадағалау органдарының куәландыруына уақытында ұсынуды;
12) жөндеу ведомостарын уақытында жасауды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, жөндеу жұмыстарының және бекітілген кеме техникасына техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстардың сапасын және көлемінің толықтығын бақылауды;
13) машина бөлмелерінде және өзінің меңгеруіндегі бөлмелерде өрт қауіпсіздігі мен еңбек қауіпсіздігінің ережелерін сақтауды, өрт сөндіргіш және су теккіш сорғылардың, жүйелер мен құрылғылардың іс-әрекетке тұрақты даярлығын;
14) өтінімдер жасалуын, өзінің меңгеруі бойынша қосалқы бөлшектерді, құрал-сайманды, материалдарды, отын мен майлайтын майларды қабылдауды, есепке алуды және сақтауды, олармен жабдықталуын бақылауды;
15) өзінің меңгеруі бойынша кеменің техникалық құжаттамасын, іс қағаздарын және есептілігін жүргізуді және сақтауды;
16) күрделі жағдайларда жүзген кезде капитанның нұсқауы бойынша энергетикалық қондырғыны басқаруға басшылықты;
17) капитанның энергетикалық қондырғының жұмыс режиміне байланысты барлық өкімдерін орындауды қамтамасыз етеді. Өкімді орындау кеме техникасының қатардан шығуына себеп болуы мүмкін жағдайларда, механик болжамды салдарлары туралы капитанды ескертуге және капитанның келесі өкіміне сәйкес іс-әрекет жасауға міндетті. Осындай өкімдер туралы машина журналында жазбалар жасалуға тиіс.
130. Механик экипажды кеменің өміршеңдігі үшін күреске дайындауға және ұйымдастыруға қатысады және машина-қазандық бөлмелеріндегі өміршеңдік үшін күреске басшылық жасайды.
131. Егер кеменің қауіпсіздігіне қауіп төндірмесе және оны қалыпты пайдалануды бұзбаса, механик кеме техникасының жекелеген элементтерін қолданыстан дербес шығарады.
132. Кемені жөндеуге қойған кезде, ұзақ тұрғанда, сондай-ақ сыртқы ауаның төменгі температурасы кезінде жүк операцияларын жүргізген уақытта механик кеме техникасының жібуін болдырмау мақсатында іс-шаралар және ескерту шараларын өткізуді қамтамасыз етеді.
133. Егер бағыныштылардан әлдекімнің іс-әрекеті кеме техникасының қатардан шығуымен қауіп төндірсе, механик бұл туралы капитанға хабарлап, ол адамды функцияларын орындаудан босатады.
134. Кеменің экипажсыз, бекітілген өздігінен жүрмейтін кемелермен жұмысы кезінде механик осы кемелерде кеме техникасын техникалық пайдалануды қамтамасыз етеді.
135. Механик өзінің меңгеруіндегіні рейске дайындауды қамтамасыз етеді және белгіленген уақытта даярлық туралы капитанға хабарлайды.
136. Кемеге тағайындалған механик, белгіленген тәртіппен өзінің алдындағыдан кеме техникасын, отынды, майлайтын материалдарды, құрал-сайманды, қосалқы бөлшектерді және құрылғыларды, нормативтік техникалық құжаттаманы, командалық құрамның механикке бағынышты жауапты тұлғаларының баянаттарын, сондай-ақ өзінің меңгеруі бойынша іс қағаздары мен есептемені қабылдайды. Қабылдау-тапсыру туралы капитан бекітетін акт жасалады. Актінің бір данасы кемеде қалады, ал екіншісі кеменің иесіне жіберіледі. Қабылдау-тапсыру күні және уақыты машина журналында тіркеледі.

§ 13. Ауысым механигі

137. Жұмыстың бригадалық әдісі кезінде механик болмағанда ауысым механигі оның өкілеттіктерін пайдаланады және функцияларын орындайды.
138 Кемеде механик және ауысым механигі бір мезгілде болған кезде соңғысы өзі алмастыратын тұлғаның міндеттерін орындайды және оның құқықтарымен пайдаланады.

§ 14. Механиктің бірінші көмекшісі

139. Механиктің бірінші көмекшісі тікелей механикке бағынады. Кеме рейсте болған кезде механиктің өз міндеттерін орындауы мүмкін болмаған жағдайда, оның функцияларын кеме иесі белгілейтін пунктке дейін көшу кезеңіне (10 тәуліктен артық емес) механиктің бірінші көмекшісі орындайды (бұл ретте кезекшіліктердің ұзақтығы осы Жарғыда белгіленген уақыттан аспауға тиіс).
140. Механиктің бірінші көмекшісінің қарамағында:
1) қызмет көрсететін барлық техникалық құралдармен басты қозғалтқыштар, білік құбырлары, дейдвудтық құрылғылар, қозғаушылар, рульдік құрылғының, табиғат қорғау жабдығының механикалық бөлігі;
2) кемедегі балластық, кептіргіш және өртке қарсы жүйелер; отын және май танктері мен цистерналары; отын және май жүйелері; авариялық жабдықтар және машина бөлмелерін жабдықтау;
3) жүк көтергіш механизмдер және машина бөлмелерінің құрылғылары;
4) өзінің меңгеруіндегі автоматтандыру құралдары және бақылау-өлшеу аспаптары болады.
141. Механиктің бірінші көмекшісі өзінің меңгеруі бойынша:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) кеме техникасының істен шығуын өзі немесе өзіне бөлінген мамандарды тарта отырып жояды;
3) өзіне бөлінген мамандардың жұмысына басшылық жасайды, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз етеді;
4) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, жағалау қызметтері орындайтын, кеме техникасына техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын бақылайды;
5) техникалық қызмет көрсетулерді орындаған кезде машина бөлімшесіндегі ауыр салмақты механизмдерді көтеруге экипаж мүшелерімен бірге өзі басшылық жасайды;
6) техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді орындағаннан кейін қозғалтқыштарды бұру және сынақ ретінде іске қосу кезінде қатысады;
7) тиеудің алдында капитанның екінші көмекшісімен бірлесіп, жүк бөлмелерінің жабдықтарын қарайды және олардың жарамдылығын тексереді;
8) материалдық-техникалық жабдықтаудың қолда барын тексереді және оған өтінімдер жасайды, оны алуды және сақтауды қамтамасыз етеді, оның есебін жүргізеді;
9) отын, май қабылдаған кезде мұнай өнімдерінің борттан тыс ағуын болдырмау жөнінде шаралар қабылдайды;
10) белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;
11) рейске дайындықты қамтамасыз етеді және меңгеруіндегінің дайындығы туралы белгіленген уақытта механикке хабарлайды.

§ 15. Механиктің екінші көмекшісі

142. Механиктің екінші көмекшісі тікелей механикке бағынады.
143. Механиктің екінші көмекшісінің қарамағында:
1) көмекші қозғалтқыштар, соның ішінде авариялық дизель генераторлар, ауа компрессорлары, оларға қызмет көрсететін техникалық құралдармен ауа сақтағыштар;
2) механиктің бірінші және үшінші көмекшілеріне бекітілген жүйелерден басқа, кемедегі барлық жүйелер (олардың электр бөлігін қоспағанда);
3) өзінің меңгеруіндегі автоматтандыру құралдары (олардың электр бөлігінен басқа) және бақылау-өлшеу аспаптары болады.
144. Механиктің екінші көмекшісі өзінің меңгеруіндегілер бойынша:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) кеме техникасының істен шығуын өзі немесе өзіне бөлінген мамандарды тарта отырып жояды;
3) өзіне бөлінген мамандардың жұмысына басшылық жасайды, олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз етеді;
4) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, кеме техникасына техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын бақылайды;
5) материалдық-техникалық жабдықтауға өтінімдер жасайды, оны алуды және сақтауды қамтамасыз етеді, оның есебін жүргізеді;
6) белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;
7) рейске дайындықты қамтамасыз етеді және меңгеруіндегінің дайындығы туралы белгіленген уақытта механикке хабарлайды.

§ 16. Механиктің үшінші көмекшісі

145. Механиктің үшінші көмекшісі тікелей аға механикке бағынады.
146. Механиктің үшінші көмекшісінің қарамағында:
оған қызмет көрсететін техникалық құралдарымен көмекші қазандық қондырғысы;
құтқару шлюпкаларының қозғалтқыштары;
трюмдік механикаландыру құралдарының механикалық бөлігі;
тұрмыстық техника, сумен жабдықтау жүйелері;
сарқынды фекалдық, жылыту және желдету (электр белігінен басқа).
Механиктің үшінші кемекшісінің штаттық лауазымы жоқ кемелерде оның функцияларын механиктің екінші көмекшісі орындайды.
147. Механиктің үшінші көмекшісі:
1) ережелер мен нұсқаулықтарға сәйкес кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді, жұмыстарды қауіпсіз ұйымдастыруды, техника қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелердің орындалуын қамтамасыз ете отырып, өзіне бөлінген мамандардың жұмысына басшылық жасайды;
2) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, кеме техникасын жөндеудің толықтығы мен сапасын бақылайды; материалдық-техникалық жабдықтауға өтінімдер жасайды, оны алуды, сақтауды және оның есебін қамтамасыз етеді.

§ 17. Электромеханик (механиктің электр жабдықтары жөніндегі көмекшісі)

148. Электромеханиктің қарамағында кеменің электр жабдықтары, автоматтандыру және бақылау құралдарының, кеме техникасының электр бөлігі, сым арқылы электр байланысы және сигнал беру жүйесі, дербес қоректендіру көздері және электр жабдықтарының іске қосу-реттеу аппаратурасы, алып жүретін электр жабдығы болады.
149. Электромеханик өзінің меңгеруіндегілер бойынша:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және баска да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) кеме техникасының істен шығуын өзі немесе мамандарды тарта отырып жояды;
3) вахталықтарды тиісінше атқаруды, жұмыстарды орындауды, өзіне бағынышты экипаж мүшелерінің еңбек тәртібін сақтауын және олардың еңбек қауіпсіздігі және өрт қауіпсіздігі жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтарды орындауын қамтамасыз етеді;
4) кеме экипажының Электр жабдықтарын пайдаланумен байланысты адамдарымен техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқама өткізеді;
5) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостерін жасайды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын бақылайды;
6) материалдық-техникалық жабдықтауға өтінімдер жасайды, қосалқы бөлшектерді, құрылғыларды және материалдық-техникалық жабдықтарды алуды және сақтауды қамтамасыз етеді, олардың есебін жүргізеді;
7) белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;.
8) жер керуенінің құрамына кіретін кемелердің электр жабдықтарының жұмысын бақылауды қамтамасыз етеді;
9) кемедегі электр жабдықтарының қатардан шығу қаупі төнген кезде тиісті шаралар қабылдай отырып, кезекші механикке хабарлайды;
10) вахта бастығының шақыруы бойынша машина бөлімшесіне немесе басқа көрсетілген жерге дереу келеді;
11) күрделі жағдайларда жүзу кезінде вахта бастығының нұсқауы бойынша орталық басқару пунктінде (ОБП) немесе ОБП болмаған кезде басты үлестіргіш қалқанның жанында болады;
12) рейске дайындықты қамтамасыз етеді және меңгеруіндегінің дайындығы туралы белгіленген уақытта механикке хабарлайды.
150. Егер қауіпсіздікке қауіп төндірмесе және оның қалыпты пайдаланылуын бұзбаса, электромеханик өзінің меңгеруіндегі кеме техникасының жекелеген элементтерін қолданыстан дербес шығарады.
151. Электромеханик лауазымы штатта болмаған кезде оның функциялары механик пен механиктің көмекшісі арасында бөлінеді.
152. Командалық құрамның адамдары осы Жарғыда көзделген, көлік кемелеріндегі ұқсас лауазымға қарай атқаратын қызметіне сәйкес, сондай-ақ белгіленген тәртіппен бекітілген, кемелердің конструкциясы мен мақсатының ерекшеліктерін ескеретін лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес функцияларын орындайды және өкілеттіктерін пайдаланады.

§ 18. Радиостанция бастығы

153. Кеме радиостанциясының бастығы тікелей капитанға бағынады,
кемедегі радио мамандарының бастығы болып табылады және
радиобайланысын қамтамасыз етеді.
154. Радиостанция бастығының қарамағында радио жабдық және олардың қуат көзінің түрлендіргіштерімен электрорадионавигациялық аспаптар (бағыт аспаптың және радиолокатордың қуат көзінің электромашиналық түрлендіргіштерінен басқа), аккумуляторлық батареялар, радиостанциялар, басқа радиотехникалық құралдар, сондай-ақ осы кеме техникасы орналасатын бөлмелер болады.
155. Радиостанция бастығы өзінің меңгеруіндегілер бойынша:
1) техникалық пайдалану ережелеріне, жасап шығарушы зауыттардың нұсқауларына және Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникация министрлігі немесе кеме иесі басып шығаратын басқа да нормативтік-техникалық құжаттарға сәйкес кеме техникасын техникалық пайдалануды және ұстауды қамтамасыз етеді;
2) кеме техникасының істен шығуын өзі немесе кеме мамандарын тарта отырып жояды;
3) техникалық қызмет көрсетудің күнтізбелік кестелерін және жөндеу ведомостарын жасайды, жағалау және кеме мамандары орындайтын, техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу көлемінің толықтығы мен сапасын қамтамасыз етеді және бақылайды;
4) материалдық-техникалық жабдықтауға өтінімдер жасайды, оны алуды және сақтауды қамтамасыз етеді, оның есебін жүргізеді, радиобөлігі және электрорадионавигациялық аспаптар бойынша түгендеу кітаптарын жүргізеді;
5) белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізеді;
6) капитанның рұқсатымен кеме техникасын Кеме қатынасы тіркеліміне және басқа да техникалық қадағалау органдарына куәландыруға уақытында ұсынады;
7) рейске дайындықты қамтамасыз етеді және меңгеруіндегінің дайындығы туралы белгіленген уақытта капитанға хабарлайды.

§ 19. Кеме дәрігері (фельдшер)

156. Кеме дәрігері (фельдшер) экипаждың медициналық қамтамасыз етілуін және кеменің санитарлық жай-күйін қадағалайды. Оның қарамағында медициналық мақсаттағы бөлмелер мен жабдықтар, медициналық құралдар және дәрі-дәрмектер болады. Кеме дәрігерінің емдік және санитарлық ережелерді сақтау саласындағы талаптары кемедегі барлық адамдар үшін міндетті.
157. Кеме дәрігері (фельдшер):
1) кемеде гигиеналық және санитарлық ережелердің сақталуын қамтамасыз етеді;
2) санитарлық-гигиеналық лоне эпидемияға қарсы іс-шаралар жүргізеді, жұқпалы және жаппай аурулар жағдайлары туралы капитанға хабарлайды;
3) кемедегі адамдарға және қажет болған кезде басқа кемелер экипаждарының мүшелеріне де емдік-профилактикалық дәрігерлік көмек көрсетеді. Диагностиканың және емдеудің қиын жағдайларында радио бойынша мамандардың консультацияларын алады;
4) кеменің санитарлық жай-күйін, азық-түлік пен кемітілмейтін қордың сақталуын, ауыз судың сапасын, құтқару құралдарының медициналық толықтырылуын күнделікті бақылауды жүзеге асырады;
5) өзінің меңгеруіндегіні тәртіпте және дайындықта ұстайды;
6) Экипажға алғашқы дәрігерлік көмек көрсету тәсілдерін үйретуді жүзеге асырады;
7) экипаждың медициналық байқаулар мен талап етілетін егулерді уақытында өтуін ұйымдастыруды қамтамасыз етеді;
8) кемеде уақытында дератизация және дезинсекция жүргізуді қамтамасыз етеді;
9) халықаралық, ұлттық және жергілікті санитарлық ережелердің сақталуын қадағалайды;
10) дәрігерлік-санитарлық жабдықтауға тапсырыс береді, күшті әсер ететін дәрілер мен есірткі заттарын сақтауды және олардың берілуін бақылауды қоса алғанда, оны қабылдауды, оның есебін және жұмсалуын жүзеге асырады;
11) ас мәзірін жасауға қатысады, азық-түліктің сапасын, олардың құнарлылығын және тағам дайындауды бақылайды;
12) кеме портқа келген (кеткен) кезде санитарлық және карантиндік іс-шаралардың орындалуын жүзеге асырады;
13) капитанның аға көмекшісіне қызметтің рейске дайындығы туралы мәлімдейді.
158. Кеме дәрігері (фельдшер) жоқ кемелерде оның функциялары оның құзыреті мен құқықтары шегінде капитанның аға көмекшісіне жүктеледі.

§ 20. Боцман

159. Боцман капитанның аға көмекшісіне бағынады және палубалық команданың тікелей бастығы болып табылады.
Боцман корпусқа, палубаларға, қондырғыларға, жүк және кеме бөлмелеріне, тұщы су танкілеріне, өлшеу, қабылдау және ауа құбырларына, рангоутқа, такелажға, траптарға, рульдік, жүк, зәкірлік, шынжыр арқанды, тіркеп сүйреу құрылғыларына (осы құралдардың механикалық, электр және гидравликалық бөліктерінен басқа), құтқару құралдарына, өртке қарсы, авариялық-құтқару жабдықтары мен мүлікке, құрал-сайманға, жабдықтарға және өзінің меңгеруіндегі басқа да техникалық құралдарға техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді.
Боцман машина бөлімшесін қоса алғанда, кеме бойынша сырлау және такелаж жұмыстарына басшылық жасайды.
160. Боцман:
1) өзінің меңгеруіндегі техникалық құралдарды пайдалану және қызмет көрсету ережелерін сақтайды, кеме мамандарын тарта отырып, алдын алу шаралары мен жөндеуді жүзеге асырады;
2) капитанның аға көмекшісінің басшылығымен кеме жұмыстарының жоспарларын жасайды, оларды жүргізудің қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып, олардың орындалуын ұйымдастырады;
3) құтқарушы, авариялық-құтқару және өртке қарсы құралдардың, құтқарушы салдар мен шлюпкалардың іс-әрекетке даярлығын, олардың толымдылығын және түсіретін жабдықтың тиісті жай-күйін қамтамасыз етеді;
4) трюмдер мен жүк жабдықтарын жүкті ауыстырып тиеу операцияларына даярлауды қамтамасыз етеді, ауыр салмақты және ірі габаритті жүктерді бекіту, тиеу және түсіру бойынша жұмыстарға өзі қатысады;
5) кеме командасының адамдар тұратын және қызмет бөлмелерінде тазалық пен тәртіпті қадағалайды, кемені күн сайын аралап шығады;
6) кеменің рейске шығу даярлығын тексеріп, капитанның аға көмекшісіне хабарлайды;
7) ауыз су және балласт цистерналарындағы және ағынды құдықтардағы суды ұдайы өлшейді, ауыз су шығынының есебін жүргізеді.
161. Портқа (айлаққа), зәкірлік тұрақ орнына жақындаған кезде боцман арқандап байлау операцияларына немесе зәкірге қоюға басшылық жасау үшін капитанның кезекші көмекшісі көрсеткен орында тұрады.
162. Боцман вахтада тұрмайды, бірақ жүріс кезінде және тұрақта вахтада тұру үшін тартылуы мүмкін.

5. Қатардағы құрам

§ 1. Рульдеуді басқаратын адам

163. Рульдеуді басқаратын адам тікелей боцманға бағынады, ал вахта кезінде вахта бастығының қарауында болады.
164. Рульдеуді басқаратын адам:
1) арнайы лоцияны және оларда кеме рейстер жасайтын, ішкі кеме қатынасы жолдары ауданының жүзу жағдайларын зерттейді;
2) осы кеме жүзетін ауданға қатысты кемелердің жүзуін регламенттейтін ережелерді және олардың қосымшаларын біледі;
руль құрылымын, сондай-ақ таяз суда жүзу, толқын көтерілу, жел, арқандап байлау, зәкірде тұру кезінде қозғаушылардың алдыңғы және артқы жүріске жұмысы кезіндегі руль кешенінің іс-қимылын біледі;
3) руль құрылғысы түрлі жүйелерінің, авторульдік жұмыс қағидасыи біледі; қол, бу, электр, гидравлика руль жетектерін басқара алады, авторульді пайдалана, басқарудың бір түрінен екінші түріне ауысуды жүзеге асыра алады;
4) кемені тұрақты бағытта ұстай алады немесе көзбен өлшеп бағдарлау кезінде де, сол сияқты бағытты көрсетушілердің түрлі жүйелерінін; көмегімен де түрлі жүзу жағдайларында вахта бастығының нұсқауы бойынша бағытты өзгертуді біледі;
5) матростардың функциялары аясына кіретін барлық жұмыстарды орындай алады;
6) жүру мінбесінде, рульде, штурман бөлмелерінде және брезент жаппалы палубада тазалық пен тәртіпті қадағалайды.

§ 2. Матрос

165. Матрос тікелей боцманға бағынады, ал вахта уақытында вахта бастығының қарауында болады. Өздігінен жүрмейтін кемеде ол шкиперге бағынады.
166. Матрос:
1) палубалық бөлігі бойынша кеме жұмыстарына қатысады;
2) жүк бөлмелерін, жүк құралдарын және құрал-сайманды тиеуге, түсіруге және оларды жиыстыруға қатысады;
3) палубада, кеменің қызметтік және санитарлық-тұрмыстық бөлмелерінде тазалық пен тәртіпті қамтамасыз етеді;
4) жүк операцияларымен байланысты жұмыстарды орындау кезінде:
трюмдердің люктерін ашуға және жабуға қатысады;
ыдыстың жарамдылығын бақылайды;
таңбалауды, салуды және қажет болған кезде жүк орындарының есебін жүргізеді;
жүктің, құрал-сайманның және такелаждың сақталуын және тұтастығын қадағалайды;
траптардың және басқа да трюм жабдықтарының жарамдылығын бақылайды;
трюмге бөтен адамдарды жібермейді;
трюмде шылым тартуға рұқсат етпейді;
трюмде тәртіп пен тазалықты қамтамасыз етеді;
барлық бұзушылықтар, кемшіліктер және істен шығу туралы вахта бастығына хабарлайды;
5) жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі ережелері жөнінде нұсқама алғаннан кейін барлық такелаж, сырлау, арқандап байлау жұмыстарын және кемелерді тіркеп сүйреу жөніндегі жұмыстарды орындайды;
6) шлюпкада ескектермен есе алады және суағарларда су деңгейін өлшей біледі, рульді басқаратын адамның функцияларын орындайды.

§ 3. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) шығыр жұмысшысы (арнайы құрылғылардың операторы)

167. Шығыр жұмысшы тікелей командирдің бірінші көмекшісіне бағынады, ал вахта уақытында вахта бастығының қарауында болады.
168. Шығыр жұмысшы:
1) жер снаряды жұмысының технологиялық процесін басқарады;
2) жұмыс зәкірлерін жайып салу және ауыстырып қою жөніндегі жұмыстарды орындайды;
3) палубалық көмекші тетіктердің және жүк көтергіш құрылғылардың жұмысын басқарады;
4) барлық такелаж, арқандап байлау, слесарлық-жөндеу жұмыстарын, сондай-ақ жер снаряды матросының функциялары аясына кіретін шлюпкада ескектермен өсу және ескекті және моторлы, ал теңізде - желкенді құтқару шлюпкасын басқару жұмыстарын орындайды;
5) қолдағы такелаж мүлкінің, құрал-сайманның есебін жүргізеді.
169. Штатта боцман лауазымы жоқ жер снарядтарында шығыр жұмысшы осы Жарғыда «Боцман» параграфында айтылған құқықтарды пайдаланады және функцияларды (кеменің ерекшеліктерін және қызметін ескере отырып) орындайды.

§ 4. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) матросы

170. Жер снарядының матросы тікелей командирдің бірінші көмекшісіне бағынады, ал кезекшілік уақытында вахта бастығының қарауында болады.
171. Жер снарядының матросы:
1) жедел шығыр жұмысшы және палубалық көмекші тетіктердің жұмысын басқарады;
2) жұмыс зәкірлерін көтеру, ауыстырып қою және қайтару жөніндегі жұмыстарды орындайды;
3) кемедегі барлық такелаж, сырлау, байлап қою, слесарлық-жөндеу жұмыстарын орындайды, шлюпкада ескектермен өседі;
4) қызметтік, палубалық және тұрмыстық бөлмелерде тәртіп пен тазалықты қамтамасыз етеді.

§ 5. Моторшы

172. Моторшы механиктің бірінші көмекшісіне бағынады, ал вахталық уақытында вахта механиктің қарауында болады.
173. Моторшы:
1) басты энергетикалық қондырғылардың және көмекші тетіктердің құрылымын біледі және оларға қызмет көрсете алады;
2) энергетикалық қондырғы жұмысының нормативтік пайдалану- техникалық көрсеткіштерін біледі;
3) бүкіл кеме техникасына қызмет көрсетуге және жөндеуге қатысады;
4) кеме техникасын техникалық пайдалану ережелерін біледі және орындайды;
5) меңгеру жөніндегі кестемен оған бекітілген тетіктерге уақытында техникалық қызмет көрсетуді жүргізеді;
6) кеме жүйелері құбырларының, вентильдерінің және қақпақтарының орналасуын және мақсатын біледі және оларды басқара алады.
174. Моторист жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігінің ережелері бойынша нұсқама алғаннан кейін, механиктің нұсқауы бойынша оның тікелей функцияларының аясына кірмейтін кеме жұмыстарына тартылуы мүмкін.
175. Аға моторист (аға машинист) техникалық қызмет көрсету және слесарлық-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде мотористердің (машинистердің) жұмысына басшылық жасайды.

§ 6. Радиооператор

176. Кеменің радиооператоры тікелей радиостанция бастығына бағынады, оның менгеруіндегілерге техникалық қызмет көрсетуде оған жәрдемдеседі.
177. Штатында радиостанция бастығының лауазымы жоқ кемелерде радиооператор осы Жарғыда радиостанция бастығы үшін көзделген құқықтарды пайдаланады және функцияларды орындайды.

§ 7. Аға жолсерік

178. Аға жолсерік тікелей капитанның аға көмекшісіне (бірінші штурманға) бағынады.
179. Аға жолсерік жолсеріктердің жұмысына басшылық жасайды және жолаушылар бөлмелерін тиісті жай-күйде ұстауды қамтамасыз етеді. Жолаушыларды отырғызған және түсірген кезде жолсеріктер кезекшілігінің кестесінде көрсетілген орында болады, жолаушыларды орналастырудың қатаң тәртібін ұйымдастырады. Кеме бортында жолаушылар болған кезінде аға жолсерік мезгіл-мезгіл каюталарды және басқа да жолаушылар бөлмелерін аралап тексереді, кемшіліктер мен талаптарды анықтайды, оларды жоюға шаралар қабылдайды.
180. Аға жолсерік:
1) бос жолаушылар орындарының есебін жүргізеді және бұл туралы бірінші штурманға хабарлап отырады;
2) есепті мүліктің жай-күйін және сақталуын қадағалайды, тиісті есеп және есептілікті жүргізеді, осы мүлікті толықтыруға, ауыстыруға немесе жөндеуге өтінімдер ресімдейді;
3) жолсеріктердің өрт қауіпсіздігі, еңбек қауіпсіздігі ережелерін, санитарлық ережелерді орындауын және жолаушылардың кеме ережелерін сақтауын қадағалайды;
4) дабылдар бойынша кестеде көзделген, құтқарушы шлюпкалардың және салдардың орналасқан жерлерін, жолаушыларды көшіру жолдарын біледі;
5) кеме дабылдарын жариялаған кезде жолсеріктердің жолаушылар арасында тәртіпті қамтамасыз ету және кеме бойынша тиісті командаларды орындау жөніндегі іс-қимылдарын бақылайды.

§ 8. Жолсерік

181. Жолсерік тікелей аға жолсерікке бағынады.
182. Жолсерік төсек-орынның, құрал-сайманның және жабдықтардың сақталуы, жолаушылар каюталарының, дәліздердің және кеме кестесімен өзіне бекітілген, жалпы пайдалану орындарының тиісті санитарлық жай-күйі үшін жауап береді.
183. Жолсерік:
1) ақырғы пункттерде жолаушыларды отырғызу және түсіру кезінде кезекшілік уақытына қарамастан жұмыс орнында болады, кемеде келген жолаушыларды жол жүру билеттеріне және отырғызу талондарына сәйкес каюталар бойынша орналастырады;
2) жолаушылар және санитарлық-тұрмыстық бөлмелерде тәртіп пен тазалықты қамтамасыз етеді;
3) жолаушыларды олардың баратын пунктіне келгені туралы алдын ала хабарландырады;
4) жолаушылардың кеме ережелерін барлық бұзушылықтары туралы вахта бастығына хабарлап отырады;
5) кемеде балалардың тәртібін қадағалайды, ата-аналармен тиісті нұсқама өткізеді;
6) тізбеге сәйкес жолаушыларға қызмет көрсетеді;
7) дабылдар бойынша кестеде көзделген, құтқарушы шлюпкалардың және салдардың орналасқан жерлерін, жолаушыларды көшіру жолдарын біледі;
8) дауылды ауа райы кезінде каюталардың әйнектері жабық, ал иллюминаторлар қайрылып көтерілген болуын қадағалайды.

§ 9. Аспаз

184. Аспаз кеме экипажының мүшелеріне тағам дайындауды қамтамасыз етеді, тікелей бірінші штурманға (командирдің бірінші көмекшісіне) бағынады.
185. Аспаз:
1) ас мәзірін жасайды және тағам өнімдеріне өтінімдер әзірлеуге қатысады;
2) тағамдар дайындайды және оларды ас қабылдау үшін белгіленген уақытында үлестіреді;
3) жүзбелі дүкендерде немесе жағалауда нан алуға мүмкіндік болмаған кезде оны пісіреді;
4) камбуз ыдыстарының сақталуын және ұдайы тазалығыш қамтамасыз етеді;
5) камбуз жабдықтарын пайдалану ережелерін сақтайды және оларды таза ұстайды;
6) камбуз бөлмелері мен тоңазытқыштарын, сондай-ақ өзінің арнайы киімін тазалықта ұстайды;
7) санитария ережелерін сақтайды.

6. Вахталық қызмет.

§ 1. Жалпы ережелер

186. Кемелердегі вахталық қызмет (вахта) жоғары көңіл бөлуді және бекетте немесе жұмыс орнында үзіліссіз болуды талап ететін, қызметтік функцияларын орындаудың ерекше түрі болып табылады.
187. Кеме экипажының вахтадағы мүшелері вахтадағылар деп аталады.
188. Пайдаланудағы барлық кемелерде тәулік бойғы вахта қызметі тағайындалады.
189. Пайдаланудан шығарылған кемелерде вахталық қызметті атқару тәртібін кеме иесі белгілейді.
190. Вахталық қызмет кемені басқаруды, оның қауіпсіздігін, өміршеңдігін, өндірістік қызметін және кемеге бөтен адамдардың келуін бақылауды қамтамасыз етуге тиіс.
191. Вахталық қызметті ұйымдастыру үшін жауапкершілік кеме капитанына, ал вахталық қызметті ұйымдастыруға тікелей басшылық капитанның аға көмекшісіне және аға механикке жүктеледі.
Вахтаны тиісінше атқару үшін жауапкершілік вахта атқаратын адамдарға жүктеледі.
Вахтаға тиісінше демалыс алған адамдар тартылады.
192. Вахта атқаруға ұзақтығы кемінде 4 сағат демалыс алған адамдар жіберіледі.
193. Кемедегі вахтаны жүрістегі және тұрақтағы деп беледі. Зәкірде тұрған кезде экипаж вахтаны жүріс кестесі бойынша атқарады. Арқанмен байлаулы тұрған кезінде тұрақтағы вахтаның мерзімділігін және ұзақтығын нақты жағдайларды негізге ала отырып капитан белгілейді. Кеме тұрақта арқанмен байлаулы кезінде капитан, механик және электромеханик кеме штатында үшінші штурман, механиктің және электр механиктің үшінші көмекшілері, сондай-ақ аялдама кезеңінде командалық құрамның қалған адамдары үшін жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығын сақтаған кезде кезекшілік атқармайды.
194. Жүріс рубкасында және машина бөлімшесінде кеме жүргізушілердің және механиктердің, ал радио бөлмесінде бұдан басқа, радио мамандарының жүрістегі және тұрақтағы вахтаны атқаруы жөніндегі нұсқаулықтар болады.
195. Кезекті вахта ауысымы, вахтаға кірісуі туралы кемінде 30 минут бұрын ескертіледі. Вахта ауысымы вахта атқаратын орнына алдын ала келеді және вахтаға кіріскенге дейін жүзу жағдайларымен және техникалық құралдардың жұмыс режимімен танысады. Командалық құрамның адамдары кемінде 10 минут, ал қатардағы құрамның адамдары - вахта басталғанға дейін кемінде 5 минут бұрын келеді.
196. Егер вахта жөніндегі үлкені (вахта бастығы, вахта механигі, вахта электромеханигі) вахтаға кірісетін ауысым өзінің міндеттерін тиісінше орындай алмайды деп ойласа, оған вахтаны тапсырмайды. Мұндай жағдайда ол бұл туралы капитанға (механикке) хабарлайды. Вахта жөніндегі үлкен лауазымдылар олармен вахтаға кірісетін бүкіл құрамның өздерінің функцияларын орындауға қабілетті екендігіне көз жеткізеді.
197. Вахтаны қабылдаудың және тапсырудың нәтижелері туралы палубалық команданың мүшелері вахта бастығына, ал машина бөлімшесі - вахта механигіне хабарлайды; соңғысы одан кейін бұл туралы вахта бастығына мәлімдейді.
198. Экипаж бригадалық әдіспен жұмыс істеген кезде капитан диспетчерге (порт, айлақ әкімшілігіне) бригадалардың ауысымы, рейске даярлық туралы хабарлайды және одан қажетті ақпарат алады.
199. Бөтен адамдарды кемеге жіберу вахта бастығының рұқсатымен жүргізіледі.
200. Дабыл кезінде вахтадағылар дабылдар бойынша кестеге сәйкес вахтаға кірісетін адамдарға өздерінің бекеттерін тапсырғаннан кейін ғана дабылдар бойынша кестеде көзделген өздерінің орындарын алады.
201. Вахтадағылар қызметтің осы түрі үшін белгіленген киім (киім нысанын) киеді. Бұдан басқа, капитанның вахта көмекшісі және вахта матросы кеме портта тұрған кезде сол жақ жеңдеріне үш жолақты шүберек белгі тағады. Белгінің жалпы ені 4,5 см, әрбір жолақтікі 1,5 см.
Жолақтардың түсі:
капитанның вахта көмекшісінің белгісі үшін көк, ақ, көк;
вахта матросының белгісі үшін қызыл, ақ, қызыл.

§ 2. Вахта бастығы (капитанның вахталық көмекшісі)

202. Вахта бастығы кеменің бүкіл вахта қызметі бойынша үлкені болып табылады және тікелей капитанға, ал ол болмаған кезде аға көмекшіге бағынады.
203. Вахта бастығы (осы Жарғымен оған жүктелген шеңберде) вахта қызметінің тиісінше атқарылуын, кеменің, адамдардың қауіпсізідігін, кемедегі жүктің және мүліктің сақталуын, сондай-ақ табиғи ортаның ластануын болдырмауды қамтамасыз етеді.
204. Өзінің өкілеттіктері шегінде вахта бастығының өкімдерін кеме экипажының әрбір мүшесі және кемедегі басқа да адамдар орындайды.
205. Өрт ошағын, тесілген жер анықтаған кезде, жарылыс кезінде, сондай-ақ борт сыртына адам құлаған кезде вахта бастығы дабыл жариялайды.
206. Вахтаға кіріскен кезде вахта бастығы:
1) кеменің палубалық бөлігін тексеріп шығады, қойылған навигациялық оттар мен сигналдардың дұрыс қолданылуына және жарамдылығына көз жеткізеді;
2) сыртқы және кемшілік байланыс және сигнал беру (дыбыстық, көзбен шолу, ал күндізгі уақытта авариялықты да) құралдарын, УҚТ радиостанциясын қолданыста тексереді;
3) вахта құрамымен танысады, вахтаға кірісетіндердің баяндамаларын қабылдайды және оларға нұсқау береді;
4) кеменің тұрған жерімен және жай-күйімен, қоршаған ортамен, ауа райы болжамдарымен және дауыл ескертулерімен танысады.
207. Вахта бастығы сондай-ақ вахтаны тапсырушыдан кеменің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен және оның пайдалану қызметімен байланысты мәліметтер алады, соның ішінде мынадай мәліметтер:
1) капитанның вахта жөніндегі өкімдері туралы;
2) балласты кемеге қабылдау және кеме корпусының, беліктерінде судың бар-жоғы туралы;
3) кеме және жөндеу жұмыстары (ашық палубаларда жүргізілетін, борт сыртындағы арматуралы және ашық от қолданылатын жұмыстарға ерекше назар аудара отырып) туралы.
208. Тұрақтағы вахтаны атқарған кезде вахта бастығы:
1) кеменің жай-күйін бақылауды жүргізеді және кеменің, адамдардың, жүктің қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды;
2) ауа райының жай-күйін және қоршаған ортаны тұрақты бақылауды қамтамасыз етеді;
3) суағарлардағы және ағынды құдықтардағы суға өлшеу жүргізуді қамтамасыз етеді (жүргенде - әрбір вахтаны, зәкірде және шынжырмен байлаулы тұрған кезде - корпусымен мұзға, айлаққа соғылғаннан кейін тәулігіне кемінде екі рет, сондай-ақ мұз құрсауы кезінде - бірден және су ағушылықтың болмауына толық сенімділікке дейін). Су білінген жағдайда дереу капитанға хабарлайды және оны ағызып шығаруға тапсырма береді. Дауылдар, мұздану жағдайларында өлшеу жүргізу мүмкін болмайды, вахта бастығының өкімі бойынша бақылау ағызып шығаруын жүргізеді;
4) бортқа адамдар алған кезде және кемеден адамдарды түсірген кезде олардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шаралар қабылдайды;
5) сүргі салынған трюмдерде және бөлмелерде пломбылар мен мөрлердің сақталуын қадағалайды;
6) борт жанындағы кемені және оларға борт жанындағы тұрақты корсете отырып, кемеге жақын келетін жүзбелі құралдарды қадағалайды; жүзбелі кеме құралдарын суға жіберген кезде оларға бақылау жүргізеді және оларды уақытында бортқа көтеруге шаралар қабылдайды;
7) шлюпкалардың жіберуге даярлығын қамтамасыз етеді, оларды жіберуге және қайтаруға рұқсат береді; олар кемеге қайтып келгенде шлюпкалардың командирлерінен баяндамалар қабылдайды;
8) тұрақта палубалық бөлігі бойынша жұмыстарды орындайтын экипаж Мүшелерінің еңбек қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігінің талаптарын сақтауын қамтамасыз етеді; жүзбелі кеме құралдарын суға түсірген және кеме бортының сыртындағы жұмыс кезінде осы жұмысты орындайтын адамдардың сақтандыру жұмыс (құтқару) жилеттерінде болуын қадағалайды;
9) ішкі су жолдарымен жүзу ережелерімен, сондай-ақ қауіпсіздікке қатысты басқа да ережелер мен қағидалардың талаптарын уақытында және дәл орындауды қамтамасыз етеді;
10) Мемлекеттік және басқа да тулар мен вымпелдерді көтеруге және түсіруге өкім етеді;
11) сигналдық оттардың уақытында қосылуын, орналасқан жеріне, кеменің жай-күйіне және қызметіне сәйкес келетін белгілер мен сигналдар қоюды қамтамасыз етеді, олардың жарамды іс-әрекетін бақылайды, кеменің көзбен шолу және дыбыстық құралдармен және УҚТ радиобайланысы бойынша жағалаумен және басқа кемелермен байланысын жүзеге асырады;
12) егер вахтаны атқару барысы жөнінде қандай да болмасын күдіктер туындаған немесе көмек қажеттігі пайда болған жағдайда капитанға хабарлайды және соңғысының нұсқауы бойынша іс-әрекет жасайды.
209. Вахта бастығы жүріс вахтасына кіріскен кезде:
1) карта және құралдар бойынша навигация л ық жағдаймен және алдағы жүзу ауданының жағдайларымен танысады;
2) кеме жүргізу техникалық құралдарының жарамды жұмысына көз жеткізеді;
3) басты және көмекші қозғалтқыштарды, рульдеу құрылысын дистанциялық басқарудың қолданылуын көрсетеді, басқару пульті аспаптарының көрсеткіштерін көрсетеді;
4) маневр орындаған кезде вахтаны табыстауды орындалатын іс-әрекет толығымен аяқталатын болғанға дейін жүргізбейді.
210. Вахта бастығы жүрістегі вахтаны атқару кезінде:
1) ұдайы жүріс мінбесінде (рульдеу рубкасында) болады және қоршаған жағдайға үздіксіз бақылау жүргізеді (оның штурман бөлмесінде болуына штурмандық міндеттерін атқарумен байланысты жұмысты атқару үшін қысқа мерзімге ғана рұқсат етіледі);
2) ішкі су жолдары бойынша жүзген кезде кемені (құрамды) басқаруды жүзеге асырады;
3) кеме жүргізу техникалық құралдарының жұмысын бақылайды және оларды түзетулердің жиілігі оның қажеттігімен және мүмкіндігімен анықталады;
4) рульдеу бөлмесіндегі және жүріс мінбесіндегі бақылау-өлшеу аспаптарының көрсеткіштерін ұдайы бақылап отырады;
5) басты қозғалтқыштардың белгіленген режимдегі ұзақ жұмысынан кейін кеменің гидротехникалық құрылыстарға, айлақтарға, рейдтерге, жолдың қиын учаскелеріне жақындаудың алдында рульдеу қүрылғысының басты қозғалтқыштарының дистанциялық басқарылуы мен қолданылуын, сондай-ақ іске қосу және тифондық баллондардағы тығыздалған ауаның қысымын тексереді;
6) құтқару құралдарының, жүк жебелері мен крандарының, палубалық жүктердің және палубадағы жылжымалы заттардың бекітілу сенімділігін, люк жаппаларының жай-күйін қадағалайды;
7) жүзудің ерекше күрделі жағдайларында (шынжырмен байлау операциялары, шхераларды, арналарды және қылталарды өту, портқа кіру немесе порттан шығу, мұзда, таяз суда, қанағаттанғысыз көру жағдайларында, дауыл кезінде) және маневрлік режимдер кезінде күні бұрын вахта механигіне нұсқау береді - қайталау функцияларын орындайтын барлық техникалық кеме құралдарын қолданысқа дайындауды, ал одан кейін осы өкімнің орындалуын бақылайды;
8) көріну мүмкіндігі нашарлаған немесе көру мүмкіндігі шектеулі ауданға жақындаған кезде алдын ала бұл туралы капитанға хабарлайды, радиолокациялық станцияны және жүріс оттарын қосады, жылдамдықты азайтады, тұманда дыбыстық сигналдар бере бастайды, алға қараушы қояды және оған нұсқаулар береді, вахта механигін мүмкіндікті реверстер туралы ескертеді және одан әрі капитанның нұсқауы бойынша іс-қимыл жасайды;
9) егер ерекше жағдайлар (кеме қатынасының жағдайлары, жекелеген кемелердің орын ауыстыруы, навигациялық жабдықтың немесе басқа техниканың анықталған жарамсыздықтары) жүзу қауіпсіздігіне күдік келтірсе, жылдамдықты азайтады (немесе қозғалысты тоқтатады), капитанға хабарлайды және оның нұсқауы бойынша іс-әрекет жасайды;
10) ішкі су жолдары бойынша жүзген кезде кемелердің жүзуі үшін қауіп тудыратын, кеме қатынасы жағдайларының анықталған өзгерістері туралы диспетчерді және қарсы келе жатқан кемелерді хабардар етеді;
11) бортта лоцман болған кезде кеменің орнын және оның қозғалысын бақылауды жалғастырады, ал лоцманның іс-қимылына немесе ниетіне күдік келтірген кезде, дереу капитанға хабарлайды және сақтық шараларын қабылдайды.
211. Машина бөлімшесінде тұрақты вахта болмаған және қозғалтқыштардың немесе басқа тетіктердің жарамсыздығын анықтаған кезде вахта бастығы оларды жою үшін тиісті мамандарды (мінбедегі вахтада тұрғандардан басқа) шақырады немесе кеменің қозғалысын тоқтатады.
212. Вахта бастығы басқару постында бөтен адамдардың және кемені басқаруға қатысы жоқ экипаж мүшелерінің болуына рұқсат етпейді.
213. Вахта бастығына қандай да болмасын іспен айналысуға немесе вахтаны атқаруға қатысы жоқ қандай да бір функцияларды өзіне алуына рұқсат етілмейді.
214. Кезекші бастық жүріс мінбесінде (рульдеу рубкасында) капитанның болуына қарамастан, осы Жарғымен өзіне жүктелген, жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерін орындауды, кемені басқаруды өзіне қабылдағаны туралы капитан оған арнайы хабарлағанға дейін жалғастыра береді.
215. Вахта бастығы кеме айлақта тұрған кезде:
1) вахтаға кіріскен кезде тапсырушыдан тұрақ жағдайлары, жүк және балластық операциялардың барысы, капитанның тұрған жері, бортта командалық және қатардағы құрамның және экипаж құрамына кірмейтін басқа адамдардың болуы туралы, айлақтағы тереңдік, кеменің шөгуі, жоғары және төмен су деңгейі мен уақыты туралы, шынжырмен арқандаудың жай-күйі, зәкірдің (зәкірлердің) қалпы және түсірілген зәкір-шынжырдың мөлшері туралы қажетті мәліметтер, сондай-ақ тұрақтың ерекшеліктері, басты қозғалтқыштардың даярлығы және оларды авариялық жағдайда пайдалану мүмкіндігі, бортта жүзбелі құралдырдың болуы туралы мәліметтер алады;
2) кеме борты жанындағы тереңдіктердің жай-күйін, байлайтын арқандар мен кранецтердің тиісінше бекітілуін және олардың жай-күйін қадағалайды; траптың (басқыштардың) бекітілуін, тұтқалардың орнатылуын, сым арқандардың тартылуын және траптың астында сақтандырғыш тор орнатылуын, траптың (басқыштың) жанында құм толтырылған кенеп қапшықпен суға батырмайтын дөңгелектің даярлықта болуын және трапқа тиісінше жарық түсірілуін қамтамасыз етуді қадағалайды;
3) ауа райы нашарлаған кезде, сондай-ақ дауыл болатындығы ескертілген кезде кеменің қауіпсіз тұрағын қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды және капитанға хабарлайды;
4) кеменің жүк құралдарының дұрыс пайдаланылуын бақылайды, трюмдердің, жүк люктерінің, қылталар мен желдеткіштердің уақытында ашылуын және жабылуын қамтамасыз етеді; ватерсызықтағы иллюминаторлардың қайрылып көтерілуін қадағалайды;
5) кемеде жүктердің тиелуінің немесе түсірілуінің, орналастырылуының және бекітілуінің дұрыстығын қамтамасыз ете отырып, жүк жұмыстарының орындалу барысын бақылайды (екінші штурманға көмекке); жүктеменің белгіленген нормалардан асып түсуіне жол бермейді;
6) корпустық бөлігі бойынша жұмыстарды орындаған кезде өрт қауіпсіздігі ережелерінің сақталуын қадағалайды;
7) жағалаудағы құтқарушы және өртке қарсы құралдарды шақыру тәртібін біледі және қажет болған кезде оларды дереу шақыруды қамтамасыз етеді;
8) жолаушы сыйымдылығы нормаларының бұзылуына жол бермей, жолаушыларды отырғызуға және түсіруге басшылық жасайды;
9) машиналарды айналдырудың алдында қорманың асты таза екендігіне көз жеткізеді, ал айналдыру кезінде шынжыр арқандарды бақылауды ұйымдастырады;
10) кемені арқандап байлау операцияларына (траптарды жинап алу, шлюпкаларды түсіру құрылғысын, крандарды, жебелерді толтырып тастау) уақытында дайындауды, шынжыр арқандарды қабылдауды (беруді), пайдалануды қамтамасыз етеді;
11) кемені мезгіл-мезгіл аралайды және байқау жүргізеді. Вахта бастығының отыратын орны кезекші рульдеу басқарушы адамға (матросқа) белгілі;
12) экипаж мүшелерінің демалысқа шығуының және жағалаудан қайтып оралуының есебін, сондай-ақ кемедегі бөтен адамдардың есебін жүргізеді;
13) жағалауда, кеменің маңында немесе қатар тұрған кемеде қауіп-қатер туындаған кезде капитанға хабарлайды және оның нұсқауы бойынша іс-әрекет жасайды.
216. Капитан жағалауға кеткен кезде (жағалаудан келген кезде) вахта бастығы оның кету (келу) уақытын көрсетіп кеме журналында тиісті жазба жүргізеді.
217. Вахта бастығы сондай-ақ:
1) зәкірге қойған кезде кеменің орнын белгілейді және одан әрі жеткілікті жиіліктегі дрейфті уақытында анықтау үшін оны ұдайы бақылайды;
2) батырылған зәкір шынжыры ұзындығының тұрақ жағдайларына сәйкестігін, оның тартылуын және қалпын, сондай-ақ суды айдаған жағдайда кеменің құрғауына жол бермей, зәкірлік тұрақ орнындағы су деңгейінің өлшенуін қадағалайды;
3) басқа кемелермен қауіпті жақындасуды немесе жел мен ағынның әсерінен кеме зәкірде шайқалған кездегі навигациялық қауіптілікті ескертеді;
4) жақын маңдағы кемелердің жағдайын қадағалайды; өз кемесінің дрейфі сияқты, кемелердің дрейфін немесе басқа қауіп-қатерді анықтаған кезде дереу капитанға хабарлайды;
5) жүріс мінбесінде (рульдеу бөлмесінде) болады; мінбедең түскен кезде кемеге қауіп төніп тұрмағанына және өзі болмайтын кезеңде қоршаған ортаны тиісті бақылау қамтамасыз етілетіндігіне көз жеткізеді.

§ 3. Вахта радиооператоры

218. Штат кестесінде радиостанция бастығының лауазымы көзделген кемелерде оған сондай-ақ вахта радиооператорының функциялары жүктеледі.
219. Вахта радиооператоры жағалаулардағы және кемелердегі радиостанциялармен радиобайланысын, сондай-ақ апат дабылының сигналдарын, жүзу ауданына қарай радиобайланыс ережелеріне сәйкес мерзімділігін және қауіпсіздігін бақылауды жүзеге асырады.
220. Вахта радиооператоры:
1) вахтаға кірісіп, радиостанция аппаратурасының қолданысқа даярлығын тексереді, сондай-ақ вахта бойынша барлық өкімдермен танысады;
2) тұрақты және уақтылы радио алмасуды жүзеге асырады; радиотелеграф журналын жүргізеді, оны өз қолымен куәландырады және капитанға қол қоюға ұсынады;
3) радиоалмасу уақытында дабыл, апат, мерзімділік және қауіпсіздік сигналдарын қабылдаған жағдайда алмасуды тоқтатады, алынған сигналдар туралы капитанға, вахта бастығына хабарлайды және капитанның нұсқауларына сәйкес іс-әрекет жасайды;
4) дабыл, апат, мерзімділік және қауіпсіздік сигналдарын кеме капитанының өкімі бойынша ғана береді;
5) радиобайланыс ережелерімен белгіленген үнсіздік минуттарында алмасу бойынша жұмысты тоқтатады және эфирге бақылау жүргізеді;
6) эфирде тәртіп, шақыру, шақыруға жауап беру және алмасу ережелерін сақтайды, жеке және кодталмайтын сейлесулерді жібермейді, бақылау және жағалау радиостанцияларының эфирде тәртіп сақтауға қатысты талаптарын дереу және сөзсіз орындайды;
7) тәулігіне кемінде екі рет дәл уақыт радиосигналдары бойынша радиорубкада сағатты тексереді;
8) метео мәліметтерді, ауа райы болжамдарын, ауа райының және теңіз жағдайының факсимильдік карталарын, дауылды және мұздануды ескертулерін, радиостанциялардан аудандарға навигациялық хабарларды және капитан көрсеткен мерзімдерде, сондай-ақ жол және арналар басқармаларынан жол ақпаратын ұдайы және уақытында қабылдайды; алынған мәліметтерді вахта бастығына қолын қойдырып уақтылы беріп отырады;
9) жүзудің қиын жағдайларында капитанның нұсқауы бойынша тұрақты радио вахтаны атқарады;
10) кемеден тек капитанның қолы бар радиограммалар мен телеграммаларды береді (жолаушылар кемесіндегі жолаушылардың радиограммалары ерекшелік құрайды);
11) ради отеле графтық хабарлар мен радиотелеграфтық сөйлесулердің құпиялығын сақтайды. Мұндай хабарларды бақылауды кемеде капитан ғана жүзеге асырады;
12) неғұрлым қуатты радиостанцияда жұмыс істеген кезде немесе байланыстың өтуіне қатысты жақсы жағдайды сезіне отырып, байланыспен басқа кемелерге жәрдем көрсетеді. Мұндай жағдайда, сондай-ақ қызмет көрсететін радиостанциямен тікелей радиобайланыс орнату мүмкін болмаған кезде кеме бұл туралы кеме иесіне және қызмет көрсететін радиостанцияның диспетчеріне хабарлайды;
13) радиотелефондық сейлесулер жүргізетін адамдардан радиобайланыс ережелерін орындауды және оларды бұзған жағдайда тиісті ескертулер жасайды немесе сейлесулерді тоқтатады және болған жағдай туралы капитанға хабарлайды.
221. Радиостанция бастығы радио хабарын таратқыштың немесе қабылдағыштың істен шығуы туралы капитанға дереу хабарлайды және түзету шараларын қабылдайды.
222. Радиостанция бастығына рубкаға бөтен адамдарды және қызметтік қажеттіліксіз экипаж мүшелерін жіберуіне тыйым салынады. Радиорубкада капитанның ғана болуына рұқсат етіледі.
223. Радиостанция бастығы кемеден кетерінде радиорубканың, агрегат және аккумулятор бөлмелерінің кілттерін вахта бастығына тапсырады.
224. Радиостанция бастығы капитан белгілеген сағаттарда кеме радиоторабы бойынша хабар жүргізеді. Радиохабарлар 7:00 сағаттан ерте басталмауға және 23:00 сағаттан кешікпей аяқталуға тиіс.
225. Кемеге жаңадан тағайындалған радиостанция бастығы өзінің алдындағыдан техникалық құралдар мен материалдық-техникалық жабдықтарды, сондай-ақ техникалық және өзге құжаттаманы қабылдайды. Қабылдау-тапсыру туралы капитан бекітетін акт екі данада жасалады. Бір данасы кемеде сақталады, екіншісі кеме иесінің байланыс және радионавигация торабына жіберіледі. Қабылдау-тапсыру радиотелеграф журналында тіркеледі.

§ 4. Вахтада рульдеуді басқаратын адам

226. Вахтада рульдеуді басқаратын адам тікелей вахта бастығына бағынады.
227. Вахтада рульдеуді басқаратын адамның вахтаны қабылдауы және тапсыруы кезекші бастықтың рұқсатымен жүргізіледі.
228. Вахтаға кірісе отырып, кезекші рульдеуді басқаратын адам сигналдық оттардың қолданылуын, ал күндізгі уақытта - осы жағдайда қажетті, көтерілген тулар мен белгілердің болуын тексереді, вахта бойынша өзіне қатысты барлық өкімдермен танысады.
229. Вахтада рульдеуді басқаратын адам кеме зәкірде немесе шынжыр арқанмен байлаулы тұрған кезде вахта бастығы көрсеткен орында болады, қоршаған ортаға бақылау жүргізеді, зәкір шынжырының қалпын және тартылуын, шынжыр арқандарды, кранецтерді, басқыштарды, траптарды, зәкірлік оттарды және белгілерді, болат арқандарда егеуқұйрыққа қарсы қалқаншалардың болуын, сондай-ақ арқандар мен құбыршектердің борт сыртына салбырамауын қадағалайды. Жағдайдың барлық өзгерістері туралы дереу вахта бастығына хабарлайды.
230. Вахтада рульдеуді басқаратын адам жүріс вахтасында вахтаны рульдеуді қабылдай отырып, ауысушыдан бағытты қабылдайды, кеменің рульдеуге қалай бағынатынын анықтайды және қабылданған бағыт туралы (бағдарлар немесе бағыткөрсеткіш бойынша) вахта бастығына мәлімдейді.
231. Вахтада рульдеуді басқаратын адам басқару постында болғанда кемені берілген бағытта қатаң ұстайды, бағыт көрсеткіштердің және меңгерік құрылғысының жұмысын қадағалайды, олардың жұмысындағы жарамсыздықтар туралы дереу кезекші бастыққа хабарлайды.
232. Вахтада рульдеуді басқаратын адам алдын ала оларды қайталай отырып, тек капитанның, вахта бастығының немесе лоцманның командаларын (соңғының командалары - капитанның немесе вахта бастығының рұқсаты бойынша) орындайды.
233. Бағдарлаудың көзбен өлшеу әдісін пайдаланып жүзген кезде вахтада рульдеуді басқаратын адам навигациялық жабдықтардың жүзбелі және жағалаудағы белгілеріне, сигналдық діңгектердегі тереңдіктердің көрсеткіштеріне, қозғалыстағы және тоқтап тұрған кемелердегі сигналдарға тұрақты бақылау жүргізеді және қауіп төндіретіндердің барлығы туралы вахта бастығына хабарлайды.
234. Кеме тұрақ орнынан кетер алдында вахтада рульдеуді басқаратын адам рульдеуді борттан бортқа ауыстырып қою жолымен рульдеу құрылғысының қолданылу жарамдылығына көз жеткізеді және бұл туралы вахта бастығына мәлімдейді.
235. Тоқтап тұрған уақытта кемеде немесе оның маңында өрт пайда болған, сондай-ақ басқа да төтенше жағдайлар туындаған кезде вахтада рульдеуді басқаратын адам дереу вахта бастығына хабарлайды және оның нұсқауы бойынша іс-қимыл жасайды.

§ 5. Вахта матросы

236. Постқа кіріскен кезде вахта матросы траптың жарамды жай-күйіне, сақтандырғыш тордың (егер ол талап етілсе), тұтқалардың және арқанымен бекітілген құтқарғыш дөңгелектің бар екендігіне көз жеткізеді.
237. Трап жанындағы вахта матросы трап маңынан ешқайда кетпей және вахта бастығының рұқсатынсыз кемеге бөтен адамдарды жібермей, кемеге келушілерді бақылауды жүзеге асырады, вахта матросы вахта бастығының отыратын орнын біледі.
238. Вахта матросы:
1) вахтаға кірісердің алдында ауысатын матростан ашық орындардағы және палубалардағы мүлікті, құрал-саймандар мен жабдықтарды қабылдайды, сондай-ақ орындалатын жұмыс тапсырмалары туралы мәліметтер алады;
2) вахтаны атқару кезінде қабылданған мүліктің, құрал-саймандардың және жабдықтардың сақталуын, жолаушылардың кеме ережелерін сақтауын қадағалайды; тапсырылған жұмыс тапсырмаларын орындайды және оған бекітілген учаскелердің тазалығын сақтайды.

§ 6. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) вахта бастығы

239. Жер снарядының вахта бастығы осы Жарғының «Вахта бастығы» параграфында айтылған өкілеттіктерді пайдаланады және функцияларды орындайды.
240. Жер снарядының вахта бастығы сондай-ақ:
1) вахтаға кірісер алдында жер снарядының сүйретпе болат арқанының сенімділігін, жүк көтергіш құрылғылардың және жедел жүк шығырлардың жарамдылығын тексереді; олардың міндеттері, тетіктердің жұмыс режимі, зәкірлерді ауыстырып қоюмен және шаландалардың ауысымымен байланысты алдағы өндірістік операциялар туралы, жұмыстарды орындаған кезде еңбек қауіпсіздігінің ережелерін сақтау жөніндегі шаралар туралы кезекшілікке кірісетіндермен нұсқама өткізеді;
2) вахтаны атқарған кезде әзірленетін қайраңда навигациялық белгілердің жарамды қолданылуын, кеме жолының габаритгік мөлшерлерін қадағалайды; көлік флотын қауіпсіз өткізу шараларын қабылдайды, кемелермен жүзу ережелерінде көзделген дыбыс және жарық сигналдарымен уақтылы алмасып тұрады;
3) кезекті жұмыс орнына тіркеп сүйреудің алдында жер снарядтары керуені кемелерін бекітуге қатысады.

§ 7. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) шығыр жұмысшысы (арнайы құрылғылардың операторы)

241. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) шығыр жұмысшысы (арнайы құрылғылардың операторы) жер снаряды жұмысының технологиялық процесін басқару жөніндегі вахта бастығының нұсқауларын орындайды.
242. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) вахта шығыр жұмысшысы (арнайы құрылғылардың операторы):
1) вахтаға кіріскен кезде жедел шығырлардың және жұмыс арқандарының жай-күйін тексереді;
2) жер снарядына қызмет көрсетумен байланысты шағын кемемен зәкірлерді ауыстырып қою жөніндегі өндірістік жұмыстарға және басқа да жұмыстарға қатысады;
3) шаландаларды арқандап байлауға қатысады;
4) вахта бастығының нұсқауы бойынша слесарлық-жөндеу жұмыстарын орындайды.

§ 8. Жер снарядының (түбін тазартқыш снарядтың) вахта матросы

243. Вахтаға кіріскен кезде кезекші матрос (түбін тазартқыш снарядтың) сым арқан қоршаудың жай-күйін, құтқарушы және өртке қарсы құралдардың, сорушы ұшы тазартуға арналған құрал мен жүк асып қоятын арқандардың болуын тексереді.
244. Вахта уақытында кезекші матрос:
1) шағын кемемен зәкірлерді ауыстырып қою жөніндегі барлық өндірістік операцияларды және басқа да белгіленген жұмыстарды орындайды;
2) рубкада, брезент жаппалы және басты палубаларда тазалық пен тәртіп сақтайды;
3) вахта бастығының нұсқауы бойынша палубалық көмекші тетіктерді басқарады, топырақ жолдарын тазартуды жүргізеді, шлюпканы түсіруге және көтеруге қатысады, жер снарядының жұмысына дейін және одан кейін тереңдікті өлшейді;
4) арқандап байлау және такелаж жұмыстарын, ұсақ ағымдағы жөндеуді және сырлауды орындайды;
5) палубаларды, қондырманың сыртқы қабырғаларын жиыстырады және жуады;
6) рефулер мен шөміш шынжырын дайындау, құрастыру және жөндеу жөніндегі жұмыстарға қатысады;
7) жұмыс қақпақтарын қояды және оларда оттар жағады.

§ 9. Вахта механигі

245. Вахта механигі машина вахтасының бүкіл құрамының бастығы болып табылады және тікелей вахта бастығына бағынады.
246. Вахта механигі вахтаға кіріскен кезде:
1) механикалық қондырғының жұмыс істейтін техникалық құралдарының (соның ішінде машина меңгерігінің) жай-күйін өзі тексереді;
2) машина журналын қарап шығады және ондағы жазбалардың өз бақылауларына сәйкестігін тексереді;
3) вахтаны тапсыратын вахта механигі басты қозғалтқыштарды басқару тәсілі, барлық техникалық құралдар жұмысының жай-күйі мен режимдері, олардың жұмысындағы байқалған жарамсыздықтар туралы, техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөнінде жүргізілетін жұмыстар туралы мәліметтер алады, сондай-ақ түскен барлық ескертулермен және өкімдермен танысады;
4) машина командасының адамдарынан вахтаға кіріскендері туралы мәлімдемелер қабылдайды, вахтаны қабылдау туралы машина журналында жазба жүргізеді және вахтаға кіріскендігі туралы кезекші бастыққа хабарлайды.
247. Вахта механигі:
1) кемедегі техникалық құралдардың белгіленген жұмыс режимін, оларды техникалық пайдалану ережелерін, оларға қызмет көрсету жөніндегі механиктің нұсқаулықтары мен нұсқауларын сақтауды қамтамасыз етеді, машина бөлмелерінде экипаж мүшелерінің жұмысы кезінде еңбек қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігі ережелерінің орындалуын бақылайды;
2) техникалық құралдардың барлық анықталған жарамсыздықтары туралы механикке хабарлайды және оларды жою шараларын қабылдайды;
3) кеменің өміршеңдігі үшін күрес құралдарының қолданысқа тұрақты даярлығын қамтамасыз етеді;
4) тұтынушыларға электр энергиясын, су және бу беруді қамтамасыз етеді;
5) вахта уақытында отынның, майлайтын, сүртетін және басқа да материалдардың дұрыс жұмсалуын қадағалайды;
6) машина бөлімшелерінде қоспа сулардың жиналуына жол бермейді және оларды қоспа суларды жинайтын цистернаға уақытында ағызып қүяды; ластанған судың және машина бөлмелері қоқыстарының борт сыртына тасталмауын қадағалайды;
7) вахта бастығының өкімі бойынша балласт пен отынды қабылдауды, ағызып шығаруды және ауыстырып құюды, сондай-ақ бөліктерден суды ағызып шығаруды жүргізеді;
8) машина бөлмелерінде тазалық пен тәртіп сақтауды қамтамасыз етеді.
248. Техникалық көмек (консультациялар) көрсету қажет болған кезде вахта механигі машина бөлімшесіне механикті шақырады.
249. Техникалық қызмет көрсетуді орындағаннан кейін механик басты қозғалтқыштарды сынақ ретінде іске қосулар мен айналдыруларды вахта бастығының рұқсатымен механиктің бірінші көмекшісінің қатысуы арқылы жүргізеді.
250. Басты қозғалтқышты тоқтату, мінбеден алдын ала белгіленген тетіктердің жұмыс режимін өзгерту немесе жауапты тағайындаудың техникалық құралдарын ажырату қажет болған жағдайда вахта механигі бұл туралы вахта бастығына және механикке хабарлайды.
251. Авария қатері немесе адамдардың өмірі үшін қауіптілік кезінде вахта механигі басты қозғалтқышты немесе кез келген басқа тетікті тоқтатады және бұл туралы дереу вахта бастығына және механикке хабарлайды.
252. Өрт байқалған немесе кеме корпусының ішіне борт сыртындағы су құйылған жағдайда вахта механигі бұл туралы дереу кезекші бастыққа хабарлайды және бұл үшін барлық мүмкіндікті және нәтижелі шараларды пайдалана отырып, өрт сөндіруді немесе сумен күресті ұйымдастырады.
253. Электромеханиктердің вахтаны атқаруы көзделмеген кемеде кезекші механик электр жабдықтарын басқаруды қамтамасыз етеді. Кемедегі электр жабдықтарының жарамсыздығы пайда болған кезде вахта механигі машина бөлімшесіне электромеханикті шақырады.
254. Жүріс вахтасында вахта механигі:
1) басты қозғалтқыштарды басқару постында болады және оларды жұмыспен қамтамасыз етеді;
басқару постында өзі үшін кезекші мотористі (машинисті) қалдыра отырып, машина бөлмелерінде жұмыс істеп тұрған техникалық құралдарға тексеру жүргізеді;
2) өзгеруіне жол бермей, басты қозғалтқыштардың мінбеден тағайындалған жұмыс режимін қатаң сақтайды;
3) мінбеден түсірілетін командалар мен өкімдерді орындайды.
Егер командаларды (өкімдерді) орындау авария қауіп-қатерімен немесе адамдардың өмірі үшін қауіптілікпен байланысты болса, бұл туралы дереу вахта бастығы мен механикке хабарлайды, ал мінбеден қайталап бұйрық берілген кезде машина журналында тиісті жазба жүргізе отырып, соңғы команданы (өкімді) орындайды;
4) басты қозғалтқыштарды мінбеден басқарған және машина бөлімшесін шұғыл тастап шығу қажет болған кезде дереу кез келген сәтте басқару постына келуге және басты қозғалтқыштарды басқаруды қабылдауға дайын;
5) вахта бойы кемінде бір рет рульдеу құрылғысының жұмысын тексереді.
255. Тұрақтағы вахтадағы вахта механигі:
1) кемеден кетпейді және техникалық құралдар жұмысының белгіленген режимін қамтамасыз етеді; машина бөлімшесін тастап шыға отырып, кезекші мотористке (машинистке) өзінің болатын орны туралы хабарлайды;
2) өндірістік және шаруашылық-тұрмыстық қажеттіліктер үшін электр энергиясын, су және бу беруді қамтамасыз етеді. Электр энергиясы мен буды жағалаудан (басқа кемеден) алған кезде қажетті іске қосуларды қамтамасыз етеді;
3) машина бөлмелерінде вахтаны сенімді атқаруды қамтамасыз етеді және вахтаны ауыстыру кезінде қатысады.

§ 10. Вахта моторшысы

256. Вахта моторшысы (машинист) вахтаға кірісетін кезде:
1) вахтаны тапсыратын моторшымен (машинистен) қызмет көрсетілетін техникалық құралдардың жай-күйі және жұмыс режимдері, олардың жұмысында байқалған жарамсыздықтар туралы мәліметтер алады және вахта бойынша табысталатын өкімдермен танысады;
2) қызмет көрсетілетін техникалық құралдардық жарамдылығын, машина бөлімшесіндегі тазалық пен тәртіпті тексереді;
3) байқалған кемшіліктер туралы кезекші механикке хабарлайды.
257. Вахта уақытында кезекші моторист (машинист):
1) өзінің постында болады және оған сеніп тапсырылған техникалық құралдардың жұмысына бақылау жүргізеді лоне оларды басқаруды жүзеге асырады;
2) энергетикалық қондырғының техникалық құралдарына қызмет көрсету жөніндегі нұсқаулықты сақтайды;
3) вахта механигімен белгіленген режимдердегі тетіктердің үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету жөніндегі нұсқауларын, сондай-ақ оның басқа да өкімдерін орындайды;
4) техникалық құралдардың ақауы, өрт немесе борт сыртындағы судың корпустың ішіне құйылуы кезінде бұл туралы дереу вахта механигіне хабарлайды және оның нұсқауы бойынша іс-қимыл жасайды;
5) машина бөлімшесінде тазалық пен тәртіп сақтайды.

§ 11. Вахта электромеханигі

258. Вахта электромеханигі тікелей вахта механигіне бағынады және электриктер вахтасының бастығы болып табылады. Вахта электромеханигі (электроходтарда) еспелі электр қондырғысының жұмыс режимін орындау бөлігінде кезекші бастыққа бағынады.
259. Вахта электромеханигі вахтаға кіріскен кезде:
1) вахтаны тапсыратын электромеханиктен кеменің электр жабдықтарының жұмысын сипаттайтын мәліметтер, оның жұмысында байқалған жарамсыздықтар туралы, техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөнінде жүргізілетін жұмыстар туралы мәліметтер алады және вахта бойынша берілетін барлық ескертулермен және өкімдермен танысады;
2) кемедегі электр жабдықтарының жай-күйін және жұмыс режимін тексереді және электротехникалық журналдағы жазбалармен танысады.
260. Вахта электромеханигі:
1) белгіленген жұмыс режимін және электр жабдықтарын техникалық пайдалану ережелерін, электромеханиктің оған қызмет көрсету жөніндегі нұсқаулықтары мен нұсқауларын сақтауды қамтамасыз етеді, онымен жұмыс істеген кезде еңбек қауіпсіздігі мен өрт қауіпсіздігінің ережелерін орындауды бақылайды;
2) вахта механигінің өкімдеріне сәйкес генераторларды қосу мен ажыратуды және тұтынушыларға электр энергиясын беруді қамтамасыз етеді;
3) электр жабдықтарының байқалған барлық жарамсыздықтары туралы вахта механигіне хабарлайды, оларды жою шараларын қабылдайды;
4) кемедегі электр жабдықтарының өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын қабылдайды;
5) машина бөлімшесінен кетерінде кезекші механикке өзінің болатын орны туралы хабарлайды.
261. Вахтаны атқаруға қатысты қандай да болмасын күдіктенулер немесе көмек қажеттігі туындаған кезде вахта электромеханигі машина бөлімшесіне электромеханикті шақырады.
262. Вахта электромеханигі жауапты мақсаттағы электр жабдықтарын вахта механигінің келісімімен және рұқсатымен ғана ажыратады.
263. Жүріс вахтасында электроходта вахта электромеханигі:
1) еспелі электр қондырғысының жүріс мінбесінен берілген жұмыс режимін қатаң сақтайды;
2) жүріс мінбесінен түсірілетін командаларды орындайды. Егер команданы (өкімді) орындау авария қауіп-қатерімен немесе адамдардың өмірі үшін қауіптілікпен байланысты болса, бұл туралы дереу вахта бастығы мен вахта механигі хабарлайды; қайталап бұйрық берілген кезде электротехникалық журналда тиісті жазба жүргізе отырып, соңғы команданы (өкімді) орындайды. Еспелі электр қондырғысын жүріс мінбесінен басқарған кезде кезекші электромеханик вахта механигінің рұқсатымен тастап шығады, бірақ кез келген сәтте дереу басқару постына келуге және еспелі электр қондырғысын басқаруды қабылдауға дайын.

7. Кеменің өміршеңдігі үшін күресті ұйымдастыру

264. Дабылдар жөніндегі кеме кестелері және онда экипаж мүшелерінің лауазымдары немесе кемедегі нөмірлері және олардың дабылдар жөніндегі міндеттері көрсетілетін, экипаж мүшелерінің жеке карточкалары кеменің өміршеңдігі үшін күресті ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі негізгі құжаттар болып табылады. Кеменің өміршеңдігін қамтамасыз етуді ұйымдастыру:
1) бортында өміршеңдік үшін күресті қамтамасыз етуге қабілетті экипаждың қажетті санының ұдайы болуын;
2) экипажды еміршеңдік үшін күреске даярлауды;
3) кеменің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптарға сәйкес кемені, оның құрылғыларын, техникалық құралдарын және жабдықтарын ұдайы сақтауды;
4) кеменің өміршеңдігі үшін күрес құралдарының ұдайы даярлығын;
5) кемені және қоршаған ортаны тиісінше бақылауды көздейді.
265. Авариялық-құтқару және өртке қарсы жабдықтау және құрал-саймандар кеме экипажының адамдарына тіркеп жазылған, штаттық орындарда сақталады және тізімдемесі болады. Көрсетілген жабдықтар мен құрал- саймандарды тікелей мақсатынан тыс пайдалануға рұқсат етілмейді, үзілді- кесілді тыйым салынады.
266. Барлық кемелерде кеменің орнықтылығын және суға батпаушылығын қамтамасыз ету жөніндегі талаптар сақталады, корпустың жантаюына, дифференттігіне және су өткізбеушілігіне тұрақты бақылау жүргізіледі. Балластық цистерналарды толтыруға, құрғатуға және баспалауға, балласт пен отынды бір ыдыстардан басқаларына ауыстырып құюға капитанның нұсқауы бойынша немесе келісімімен ғана рұқсат етіледі. Осы талаптың орындалуын кезекші бастық бақылайды.
267. Өміршеңдік үшін күреске жалпы басшылықты капитан жүзеге асырады. Капитан кеменің өміршеңдігі үшін күреске экипаждың құрамына кірмейтін, бірақ кемеде болатын адамдарды тарта алады. Механик машина бөлімшесінде өміршеңдік үшін күреске басшылық жасайды және оның қарауындағы техникалық құралдардың даярлығын және қолданылуын қамтамасыз етеді. Капитан кемеде болмаған кезде өміршеңдік үшін күреске кеме жүргізу мамандығы командалық құрамының үлкен адамы басшылық жасайды.
268. Кеме дабылдарының мынадай түрлері белгіленген: жалпы кемелік, «Борт сыртындағы адам», шлюпкалық (кемені тастап шығу бойынша).
269. Барлық кемелерде:
1) кемені басқару;
2) радиобайланыс және көру байланысы;
3) көкжиекті, ауаны және суды бақылау, кемені бекіту және корпустың су өткізбеушілігін қамтамасыз ету;
4) кеменің өміршеңдігі үшін күрес (отпен, сумен күрес);
5) кемеде орнатылған арнайы құралдарды пайдалану;
6) экипажға және жолаушыларға медициналық көмек көрсету;
7) тәртіп пен қауіпсіздікті қорғау (жолаушылар кемелерінде);
8) қоршаған ортаны қорғау;
9) борт сыртындағы адамды құтқару;
10) кемені тастап шығу (адамдарды көшірудің толықтығын тексере отырып) бойынша бүкіл экипаждың міндеттері мен іс-қимылдарын белгілейтін, дабылдар жөніндегі кесте болуға тиіс.
270. Дабылдар бойынша міндеттер экипаж мүшелерінің лауазымдарын, мамандықтарын және меңгеруіндегілерін және олардың өзара алмасушылықтарын ескере отырып бөлінеді.
271. Дабылдар бойынша кесте экипаждық жұмыс әдісі кезінде экипаждың толық құрамына немесе бір мезгілде кемеде жұмыс істейтін бригадалар (бригада) мүшелеріне жасалады. Негізгі кестеден басқа кеменің тұрақтағы кезінде бортындағы экипаж мүшелерінің ең аз мөлшері үшін дабылдар бойынша тұрып қалғандағы кесте жасалады.
272. Штатқа кірмейтін, бірақ кемеде жұмыс істейтін адамдар дабылдар бойынша кестеге енгізіледі және экипаж мүшелерімен бірдей жеке карточкаларға ие болады.
273. Практика жетекшілері және практиканттар экипаж мүшелерімен бірдей шлюпкалық дабыл бойынша кестеге енгізіледі, ал қалған дабылдар бойынша олар экипаждың штаттағы мүшелерінің міндеттерін қайталайды (олардың жеке карточкасының нөмірі алдына нөл қойылады).
274. Дабылдар бойынша кесте кеменің экипаж үшін жалпы қол жетімді бөлмелерінде кезге түсетін жерге ілінеді. Экипаждың әрбір мүшесінің, сондай-ақ экипаждың штатына кірмейтін, бірақ кемеде жұмыс істейтін басқа да адамдардың төсегінің үстінде оның дабылдар бойынша міндеттері мен іс-әрекеттері көрсетілген карточка болады. Қатардағы құрамның, сондай-ақ экипаждың штатына кірмейтін адамдардың карточкалары - кеменің цифрлық нөміріне, командалық құрамның карточкалары - лауазымның атауына ие.
275. Жолаушылар кемелерінде көзге түсетін жерлерде жеке және ұжымдық құтқару құралдарын киюдің және пайдаланудың тәсілдері мен әдістері жөніндегі иллюстрацияланған нұсқаулықтар, олардың орналасқан жерлері мен адамдарды көшіру жолдары көрсетілген жоспарлар ілінеді.
276. Шлюпкалықты қоспағанда, кеме дабылдарын вахта бастығы мынадай жағдайларда жариялайды:
1) жалпы кемелік - кемеге, адамдарға, жүкке қауіптілік тудыратын, отпен, сумен және басқа да қауіп-қатермен күреске немесе күресу үшін даярлық кезінде;
2) «Борт сыртындағы адам» - адамның борт сыртына құлауы кезінде немесе адам (адамдар) борт сыртында табылған кезде.
277. Шлюпкалық дабылды (кемені тастап шығу бойынша) экипаждың және жолаушылардың кемені қалдыру қажеттігі туындайтын, кеменің опат болу қаупі кезінде тек капитан немесе капитанның нұсқауы бойынша басқа адам жариялайды.
278. Кемені қалдырған кезде құтқарушы құралдарға бірінші кезекте балаларды, әйелдерді және қарттарды отырғызу қамтамасыз етіледі. Адамдарды отырғызу тәртібін бұзатын немесе үрей туғызатын адамдарға ең қатаң мәжбүрлеу шараларын қолдануға рұқсат етіледі.
279. Дабылдардың мынадай сигналдары белгіленеді:
1) жалпыкемелік — үш-төрт рет қайталанатын, 25-30 секунд бойы қатты соғылатын үздіксіз қоңырау; өрт (жарылыс) кезінде дабыл сигналы кеме қоңырауын қатты соғумен қоса беріледі;
2) «Борт сыртындағы адам» - үш-төрт рет қайталанатын, қатты соғылатын қоңыраумен үш ұзақ сигнал; бір сигналдың ұзақтығы кемінде 5-6 секунд;
3) шлюпкалық (кемені тастап шығу бойынша) - жеті немесе одан көбірек қысқа сигналдар, олардың артынан үш-төрт рет қайталанатын, қатты соғылатын қоңыраумен бір ұзақ сигнал.
280. Барлық дабылдардың сигналдары дабылдың түрін көрсете отырып, кеменің хабар тарататын жүйесі бойынша дауыстап қайталанады; өрт немесе тесілген жер болған жағдайда олардың орны көрсетіледі. Хабар тарататын желі болмаған кезде дабылдың түрі, өрттің және тесілген жердің орны кез келген өзге құралдармен жарияланады. Барлық дабылдардың тоқтауы дауыстап хабарланады және трансляция бойынша командамен қатар айтылады; жаттығу оқуларын (оқу дабылдарын) өткізген кезде сигналдан кейін дауыстап немесе трансляция бойынша «Оқу» деген сөз беріледі.
281. Экипаждың барлық мүшелері, штатқа кірмейтін адамдар, практика жетекшілері мен практиканттар кеме дабылдары жарияланған кезде кесте бойынша өздерінің орындарына жылдам орналасады, өздерімен құтқару жилеттері (көкірекшелері) болады және оларды шлюпкалық дабыл немесе «Борт сыртындағы адам» дабылы жарияланған кезде киеді.
282. Кемеде өміршеңдік үшін күрес жөніндегі іс-қимылдарды практикалық жағынан жетілдіру үшін дабылдардың барлық түрлері бойынша жаттығу оқулары өткізіледі.
283. Дабылдар бойынша оқулар кемінде айына бір рет өткізіледі: егер қандай да болмасын портта экипаждың 25%-дан астамы алмастырылса, онда мұндай оқулар кеме осы порттан шыққаннан кейін 24 сағаттан кешіктірмей өткізіледі.
284. Жолаушылар кемелерінде дабылдар бойынша оқулар кемінде айына екі рет әдетте рейске шығардың алдында өткізіледі. Жолаушыларды мұндай жағдайларда өткізілетін оқу дабылдары және оларды өткізу кезіндегі тәртіп ережелері туралы алдын-ала ескертеді.
285. Әрбір жаттығу оқуынан кейін капитан оған толық шолу жүргізеді.
286. Егер көрсетілген мерзімдер ішінде оқу дабылы өткізілмесе немесе тек толық емес оқу дабылы өткізілсе, кеме журналында өткізілмеуінің немесе толық емес оқу дабылы өткізілуінің себептері туралы жазба түсіріледі.
287. Өзінің қарауында кеме, машина, электротехника және радиотелеграф журналдары, кеме кассасы және қатаң есептілік құжаттары, ал теңізде жүзген кезде — сондай-ақ жол төсемімен жол карталары болатын адамдар, кемені тастап шыққан кезде көрсетілген құжаттар мен құндылықтарды құтқарудың барлық шараларын қабылдайды.

8. Мемлекеттік ту

288. Кемеде белгіленген тәртіппен көтерілген Қазақстан Республикасының мемлекеттік туы кеменің Қазақстан Республикасына тиесілігін көрсетеді.
289. Мемлекеттік туды қорғау және оған деген құрмет - кеме экипажының әрбір мүшесінің құрметті міндеті. Мемлекеттік ту ұқыпты және қашанда жақсы жай-күйде сақталады.
290. Шетелден сатып алынған кеме Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын көтеріп жүзу құқығын Қазақстан Республикасының консулы осы құқықты куәландыратын және белгіленген тәртіппен кеме тіркелгенге дейін жарамды уақытша куәлікті берген сәттен бастап пайдаланады.
291. Ту көтерілген бірінші күн кеме мерекесі болып есептеледі және жыл сайын атап өтіледі.
292. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы артқы жақ туы ретінде артқы жақ флагштокте немесе гафелде көтеріледі.
293. Ішкі су жолдарында жүзетін өздігінен жүретін кемелерде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы навигация кезеңінде күн шыққаннан бастап (кеменің жүруі және оның тұруы уақытында көтеріледі және ол батқаннан бастап түсіріледі.
294. Полярлық және поляр маңы аудандарында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы күн сайын оның көрініп тұратын уақытына дейін, ал күн ұзақ болған кезде - 8:00 бастап 20:00 сағатқа дейін көтеріледі.
295. Өздігінен жүретін кемелерде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туынан басқа кеме иесінің жалауы көтеріледі.
296. Қазақстан Республикасының ішкі су жолдарында портқа кірер кезде, онда болғанда және одан шыққан кезде бір фалде алдыңғы мачтаның басты жерінде кеме иесінің жалауы көтеріледі.
297. Алдыңғы мачта болмаған кезде жалау алдыңғы флагштокте көтеріледі.
298. Рейд-маневрлік, қызметтік-қосалқы, жүру кемелерінде, арнайы мақсаттағы кемелерде, жолаушылар қала маңы және қалаішілік желілерде, өткелдердің барлық түрлері кемелерінде, сондай-ақ шапшаң кемелерде кеме иесінің жалауы көтерілуі мүмкін.
299. Мемлекеттік мереке мен басқа да ерекше салтанатты, сондай-ақ арнайы көрсетілген күндерде, портта тұрған уақытта Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын салтанатты көтеру жүргізіледі. Көтеру мынадай тәртіппен жүргізіледі:
1) ту көтерілгенге дейін 5 минут бұрын вахта бастығының командасы бойынша барлық экипаж, вахтаны қоспағанда, нысанды киімде белгіленген орында беттерімен кеме жазықтығына диаметралды сап түзейді; туларды көтеруге тағайындалған экипаж мүшелері тулардың маңында өз орындарын алады. Экипаждың сапқа тұрғаны туралы капитанға баяндалады. Капитан жоғарғы палубаға шығып, экипажбен сәлемдеседі және оны құттықтайды;.
2) ту көтерілгенге дейін 1 минут бұрын «Туға тік тұр» деген вахта бастығының командасы бойынша экипаж «Тік тұр» жағдайында тұрады. «Ту мен жалауды көтер» деген вахта бастығының командасы бойынша фалда тұрғандар ту мен жалауды көтереді. Ту көтерген уақытта командалық құрамның адамдары қолдарын бас киім тұсына көтереді;
3) ту көтерілгеннен кейін вахталық бастық командирдің рұқсатымен «Еркін тұр» және «Тараңдар» деген команда береді.
300. Жалауларды жинақтау кезінде мынадай тәртіп сақталады: кеменің алдыңғы жағында үш бұрышты жалаулар жиналады, орташада - тік бұрышты артқы жағында тік бұрышты және бұрымша тік бұрышты.
301. Ауа райы болмағанда және жүк операциялары кезінде жалаулармен безендіру жүргізілмейді.
302. Безендіру үшін мыналар қолданылмайды:
Қазақстан Республикасының мемлекеттік және әскери-теңіз тулары, қосалқы және гидрографикалық кемелердің артқы жақ тулары, лауазымды тұлғалардың туы, шетелдік ұлттық және әскери тулар, шетелдік ұлттық және әскери тулармен бірдей суреттері бар сигнал беру жиынтықтың тулары, жинақтау жалауы.
303. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы өздігінен жүретін және өздігінен жүрмейтін кемелерде жүру кезінде және тұрақта тұрған кезде күн сайын таңертең сағат 8 көтеріледі және күн батысымен түсіріледі.
304. Полярлық және поляр маңы аудандарында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы күн сайын оның көрініп тұратын уақытына, ал күн ұзақтығы кезінде - 8:00 бастап 20:00 сағатқа дейін көтеріледі.
305. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы таңғы сағат 8:00 бұрын көтеріледі және оның көрінуі кезінде мынадай жағдайларда күн батқаннан кейін түсірілмейді:
1) кеме портқа кіру кезінде және порттан шығу кезінде;
2) теңізде әскери кемелермен және корабльдермен кездескен кезде олармен айырылысқанға дейін.
306. Шетел портына кірген кезде, портта тұрған және одан шыққан кезде бір уақытта артқы жақ жалаумен бірге артқы жақ сигнал беру мачтасының алдыңғы жағында кеме иесінің жалауы көтеріледі.
307. Болу елінің ұлттық мерекесі күндері, сондай-ақ кемеде шет мемлекеттің немесе үкіметтің басшысы ресми тұлға ретінде болған кезде осы елдің туы артқы жақ сигнал беру мачтасының алдыңғы жағында көтеріледі. Қазақстан Республикасының консулымен келісім бойынша кеме жалаулармен түрлендіріледі.
308. Қаралы күндері және бортта қайтыс болған адам болған кезде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы фал ұзындығынан 1/3 төмендетіліп ұсталады.
309. Қаралы күндері порттарда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы порт капитанының өкімімен, ал шетел порттарында Қазақстан Республикасының консулымен және порттың билік орындарының келісім бойынша төмендетіледі.
310. Кеме жұмысының маневрлік режимдерінің күрделі жағдайында жүзу кезінде (бекіту операциялары, каналдардан, шлюздерден және тар жерлерден өту, портқа кіру және порттан шығу, маневрлеу, мұздарда, таяз суларда жүзу, дауыл кезінде) тулармен өзара сәлемдесу жүргізілмейді.

9. Күнделікті қызмет, кеме экипажының өмірі мен тұрмысының күн тәртібі

§ 1. Күн тәртібі

311. Осы Жарғыға 2-қосымшаға сәйкес кемеде күн тәртібі белгіленеді.
312. Капитан кеме жұмысының нақты жағдайына қатысты күн тәртібін өзгерте алады.

§ 2. Кеме үй-жайлары

313. Кеме үй-жайлары тұрғын, қызметтік және жалпы пайдаланылатын болып бөлінеді.
314. Кеме экипажының барлық мүшелері тұрғын үй-жайларға әрбір кеме үлгісі үшін жобада белгіленген орналасу жоспары бойынша орналасады және бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі, шпикер) каюталар бойынша жазады.
315. Резервтік үй-жайлар жоқ кемеде уақытша кемеде болатын адамдарды орналастыру тәртібін капитан белгілейді.
316. Тұрғын үй-жайларда жарылғыш, тез тұтанатын, улы және өртке қатысты қауіпті заттар мен материалдарды, тез бұзылатын тағам өнімдерін, арнайы киімдерді (бұл көзделмеген жерде) сақтауға, сондай-ақ электр аспаптарын пайдалануға тыйым салынады.
317. Тұрғын үй-жайлардан кеткен кезде экипаж мүшелері электр жарығын, желдеткіштерді және басқа да электр энергиясын тұтынатын стационарлық емес аспаптарды ажыратады.
318. Барлық кеме үй-жайларының кілттері осы үй-жайларды (осы үй-жайларда тұратын) меңгеретін адамда сақталады. Кілттердің көшірмесі бірінші штурманда (командирдің бірінші көмекшісі, шпикер) сақталады.
319. Кеме дабылы, қараулар мен тексерулер уақытында каюта және басқа да тұрғын үй-жайлар бүркемеленуі, бірақ құлыпқа жабылмаған болуы тиіс. Кеменің барлық жабылатын үй-жайларына кіру тәуліктің кез келген уақытында қамтамасыз етілуі тиіс.
320. Кемеде оқуларды, кеңестерді, жиналыстарды өткізу үшін арнайы үй-жайлар бөлінеді және мәдени-бұқаралық іс-шаралар мен ұжымдық демалыстарды өткізу үшін қызыл бұрыш жабдықталады. Арнайы үй-жайлар болмаған кезде аталған іс-шараларды кают-компаниялар мен экипаж асханаларында өткізеді.
321. Капитанның немесе бірінші штурманның (капитанның бірінші көмекшісінің) рұқсатымен кают-компанияға (асханаға) экипаж құрамына кірмейтін адамдар қонақ ретінде шақырылуы мүмкін. Ресми сипаты бар шақырулар капитанның рұқсатымен ғана жасалады.
322. Мәдени-бұқаралық іс-шаралар (ойын-сауық, ойындар, фильмдер көрсету) капитан өзге уақыт белгілеген жағдайларды қоспағанда, сағат 23:00 дейін аяқталуы тиіс.

§ 3. Кеменің санитарлық жай-күйін қамтамасыз ету

323. Бүкіл кеме экипажы санитарлық ережеге сәйкес кеме үй-жайларын тазалықта, сондай-ақ киім мен аяқ киімді таза және ұқыпты ұстайды.
324. Үй-жайлар мен палубаларды жинау тәртібін Қазақстан Республикасының ішкі суларда жүзетін кемелері үшін санитарлық ереженің, сондай-ақ жолаушыларды, қол жүгі мен багажды тасымалдау ережесінің талаптарын ескере отырып, бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер) айқындайды, бұл ретте экипаж мүшелері жинау объектілері бойынша қол қояды.
325. Қызмет көрсететін адамдардың жинауы көзделмеген тұрғын үй-жайларды оларда тұратындар жинайды.
326. Үй-жайда бірнеше адам тұрған кезде олардың ішінен бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер) осы үй-жайларда жинау бойынша кестенің орындалуын қамтамасыз етуге міндетті басты адамды тағайындайды.
327. Кемені және барлық үй-жайларды санитарлық-гигиеналық талаптарға сәйкес ұстау үшін күн сайынғы жинау және бірінші штурманның (капитанның бірінші көмекшісінің, шкипердің) басшылығымен айына бір реттен кем емес санитарлық аврал жүргізіледі.
328. Кают-компаниядағы (асханадағы) күн сайынғы жинау таңертеңгі асқа дейін аяқталуы тиіс. Жолаушылар кемесінде бұл уақытқа дейін жолаушылар палубасын, салондарын, кіреберістерді, ішкі траптарды, ашық палубадағы траптарды және санитарлық-тұрмыстық үй-жайларды жинау аяқталуы тиіс.
329. Экипаж мүшелерінің төсек орындарын ауыстыру 7 күнде бір реттен кем емес жүргізіледі.
330. Экипаж мүшелерінің кір киімдерін және экипаждың жұмыс киімдерін жуу кеме жуу орындарында, ал олар болмаса - арнайы бөлінген орындарда жүргізіледі.
331. Тәртіпті қолдау және гигиена шарттарын сақтау үшін бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер) тұрғын үй-жайларды және жалпыға ортақ пайдаланылатын үй-жайларды жүйелі қарауды жүргізеді.

§ 4. Тамақ қабылдау тәртібі

332. Кеме экипажының барлық адамдарының тамақ қабылдауы күн тәртібімен белгіленген уақытта жүргізіледі.
Тамақты тарату алдында бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер) дайындалған тағамның дәмін татады.
333. Командалық құрам адамдары кают-компанияда тамақтанады. Кают - компаниядағы басты адам капитан болып табылады, ол болмағанда - бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер). Команданың асханадағы басты адамы боцман болып табылады. Кают-компаниялар жоқ кемеде командалық құрам үшін экипаж асханасында немесе жолаушылар салонында үстелдер бөлінеді.
334. Бүкіл экипаж кают-компанияға немесе асханаға тамақ қабылдау үшін белгіленген уақытта, таза және мұқият киімде келеді.
Белгіленген уақытта келмегендер үшін тамақ қалдырылмайды.
Күн тәртібі бойынша белгіленбеген сағаттарда тамақ қабылдауға тек кейінге қалдырылмайтын кеме жұмыстарын қызметтік тапсырмаларды орындаған адамдарға және тек бірінші штурманның (капитанның бірінші көмекшісінің, шкипердің), ал ол болмағанда - вахта бастығының рұқсаты бойынша рұқсат етіледі.
335. Каютаға тамақ тек капитанға оның өкімі бойынша берілуі және ауырған адамдарға бірінші штурманның (капитанның бірінші көмекшісінің, шкипердің) нұсқауы бойынша берілуі мүмкін.

§ 5. Жағаға шығу

336. Экипаж: мүшелерінің жағаға шығу тәртібі мен кезектілігін капитан белгілейді.
Жағаға шығу кезінде кемеде кеме қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және қажетті жұмыстарды орындауға қабілетті экипаждың бір бөлігі қалады. Бұл ретте көлік флоты кемелерінде экипаждың айлақта тұрған кезінде үштен екісінен кем, ал рейдте тұрған кезде үштен бірінен кем шығуға рұқсат беріледі.
337. Кемеде қауіпті жүк болған жағдайда, рейдте тұрған кезде немесе қолайсыз жағдайларда, сондай-ақ кеме үшін қауіпсіздік немесе оның тұрақ орнын ауыстыру қажет болса (немесе болжам болса), кемеде капитан немесе бірінші штурман (командирдің бірінші көмекшісі, механик немесе механиктің бірінші көмекшісі).
338. Рейдтік-маневрлік, жергілікті, техникалық және қызметтік-қосалқы флот кемелерінің капитаны кеме иесі белгілеген тәртіппен кемені қалдырады.
339. Кеме экипажының барлық адамдары кемеден тек өздерінің тікелей бастықтарының рұқсатымен кетуі мүмкін.
340. Шығуға рұқсат алған кеме экипажының адамдары кемеден кетер алдында және кемеге оралуы бойынша бұл туралы вахта бастығына баяндайды.

§ 6. Кеменің жұмыс шлюпкаларын (қайықтарын) пайдалану

341. Шлюпканы суға түсіруге және оны пайдалануға капитанның рұқсатымен ғана жол беріледі.
342. Борттан кететін әрбір кеме шлюпкасында командалық құрам адамдарынан шлюпка командирі немесе қатардағы құрамнан тағайындалған старшина және моторшы (өздігінен жүретін шлюпкаларда) тағайындалады.
Шлюпка командирі (старшинасы) және моторшысы бірінші штурман (капитанның бірінші көмекшісі, шкипер) болып тағайындалады, ал ол болмағанда - вахта бастығы.
343. Шлюпка командирінің (старшинасының) және моторшысының тиісті біліктілігі (құқығы) болады.
344. Шлюпка тиісті есушілер санымен жасақталады және белгіленген жабдығы болады.
345. Шлюпкадағы (жолаушыларды қоса алғанда) барлық адамдар да өздерінің жеке құтқару құралы болады.
346. Борттан кетуге дайындық туралы шлюпка командирі (старшинасы) вахта бастығына баяндайды және кетуге рұқсат алады; қайтып келуі бойынша шлюпка командирі (старшинасы) оның келуі туралы баяндайды.

10. Кеме ережесі

347. Кемеде мыналарға жол берілмейді:
1) капитанның рұқсатынсыз бөгде адамдарды, олардың жүгін және багажын, сондай-ақ экипаж мүшелеріне тиесілі жүктерді тасымалдау;
2) вахта бастығының рұқсатынсыз қандай да бір заттарды алып шығу;
3) спирттік ішімдіктерді ішу және масаң күйде болу, құмар ойындар ойнау;
4) бөлінбеген орындарда және төсекте, сондай-ақ дабыл, оқу уақытында шылым шегу;
6) вахта атқарушыларды сөзбен алаңдатпау;
7) сырттан көрінетін түрлі-түсті абажурларды жарық көздерінде ұстау немесе оларды түрлі-түсті перделермен жабу;
8) борт сыртына қоқысты, шылым қалдығын, тамақ қалдығын тастау;
9) бөлінбеген орындарда киім-кешекті жуу, кептіру және өтектеу.
348. Спорт іс-шаралары (шлюпкаларда жүзу, жүру) капитанның рұқсатымен ғана және қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін адамды тағайындаумен жүргізілуі мүмкін.

Кемелердегі қызмет жарғысына
1-қосымша

Өздігінен жүзетін кемелерді (жүрдек кемелерден басқа) ішкі кеме қатынасы жолдарында пайдалану кезінде олардың командалық құрамының вахтаны атқару уақыты

№	Лауазым	Жұмыс кестесі кезінде вахта атқару уақыты
		Төрт ауысымды	Үш ауысымды	Екі ауысымды
1	Капитан	00:04 16:18	00:04 12:16	00:04 12:20 немесе 00:06 12:18
2	Капитанның аға көмекшісі (бірінші штурман)	08:12 21:24	08:12 20:24	04:12 20:24 немесе 06:12 18:24
3	Капитанның екінші көмекшісі (екінші штурман)	04:08 18:21	04:08 16:20
4	Капитанның үшінші көмекшісі (үшінші штурман)	00:03 12:16	00:04 12:16
5	Механик	12:14 20:24	08:12 20:24	04:12 20:24 немесе 06:12 18:24
6	Механиктің бірінші көмекшісі	00:04 14:17	00:04 12:16	00:04 12:20 немесе 00:06 12:18
7	Механиктің екінші көмекшісі	04:08 17:20	04:08 16:20
8	Механиктің үшінші көмекшісі	08:12 21:24	08:12 20:24
8	Электромеханик (механиктің электр жабдығы бойынша көмекшісі.	12:14 20:24	08:12 20:24

Кемелердегі қызмет жарғысына
2-қосымша

Күн тәртібі

Күн тәртібі	Кемелердегі уақыт, сағат мин
	жүруде	Тұрақта тұрғанда
Тұру	07:00	07:00
Таңертеңгі ас	07:30-08:30	07:30-08:30
Кеме бойынша жұмыс	08:30-12:00	08:30-12:00
Түскі ас	11:30-12:30	11:30-12:30
Кеме бойынша жұмыс	13:00-17:00	13:00-17:00
Кешкі ас	19:30-20:30	17:30-18:00
Жеке уақыты	20:30-23:00	18:00-23:00
Ұйқыға жату	23:00	23:00

Об утверждении Устава службы на судах

Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 июня 2011 года № 717. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 августа 2015 года № 624

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 10.08.2015 № 624 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Примечание РЦПИ.
В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления см. приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 января 2015 года № 74.

В соответствии с подпунктом 26) статьи 8 Закона Республики Казахстан от 6 июля 2004 года "О внутреннем водном транспорте" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемый Устав службы на судах.
2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 27 июня 2011 года № 717

Устав службы на судах

1. Общие положения

1. Настоящий Устав службы на судах (далее - Устав) разработан в соответствии с подпунктом 26) статьи 8 Закона Республики Казахстан от 6 июля 2004 года "О внутреннем водном транспорте" (далее - Закон) и определяет основные положения организации службы на судах внутреннего водного плавания Республики Казахстан.
2. Требования настоящего Устава обязательны для членов экипажа судна, как при нахождении их на судне, так и при исполнении служебных функций на берегу, а также для других лиц, временно пребывающих и выполняющих служебные функции и работы на судне.
3. Все члены судового экипажа назначаются на судно с письменного согласия капитана.
4. Должностные функции членов экипажа, не вошедшие в настоящий Устав, определяются должностными инструкциями судовладельца по согласованию с капитаном судна.
5. Труд экипажа организуется капитаном судна в соответствии с действующим трудовым законодательством, Законом и настоящим Уставом.
6. Основой организации службы на судах являются судовые расписания, которые определяют функции всех членов экипажа, а также лиц, временно пребывающих на судне в качестве пассажиров.

2. Экипаж судна

7. Члены судового экипажа:
1) сохраняют честь и достоинство работников водного транспорта;
2) хранят коммерческую тайну;
3) берегут государственную собственность;
4) выполняют требования законов Республики Казахстан, настоящего Устава, приказов, правил и инструкций;
5) несут стояночные и ходовые вахты и выполняют судовые работы в соответствии с занимаемой должностью;
6) вежливы, дисциплинированы, быстро и точно выполняют распоряжения старших по должности;
7) знают, добросовестно и инициативно выполняют свои служебные функции, экономно расходуют материалы, бережно относятся к судовому имуществу, активно участвуют в выполнении производственных планов и рейсовых заданий;
8) знают устройство судна, свою специальность, заведование и термины, относящиеся к ним;
9) постоянно совершенствуют свои профессиональные знания;
10) содержат в исправном состоянии и обеспечивают бесперебойную работу своего заведования;
11) знают и строго соблюдают требования правил техники безопасности, пожарной безопасности и санитарных правил;
12) знают и четко выполняют свои функции по тревогам, умеют пользоваться аварийно-спасательным и противопожарным имуществом и инвентарем, индивидуальными и коллективными спасательными средствами и знают места их размещения, знают сигналы бедствия, умеют пользоваться системами внутренней связи и сигнализации по тревогам;
13) чисто и опрятно одеты, соблюдают правила ношения форменной одежды;
14) соблюдают чистоту и порядок на судне;
15) охраняют природную среду, не допуская ее загрязнения.
8. Каждый член экипажа должен заботиться о безопасности судна и при обнаружении опасности, грозящей судну, людям, грузу, обязан немедленно доложить об этом вахтенному начальнику, одновременно приняв меры по ее устранению.
9. Лица, использующие судовую или бытовую технику (независимо от того, в чьем заведовании она находится), отвечают за ее использование по назначению, а при обнаружении неисправностей в работе немедленно сообщают лицу, в чьем заведовании находится эта техника.
10. Члены экипажа, в чьем заведовании находятся судовые технические и бытовые средства, используемые широким кругом лиц, следят, чтобы каждое средство имело инструкцию по обращению с ним.
11. Членам экипажа не допускается производить ремонтные работы, связанные с временным выводом из строя судовой техники, без разрешения вахтенного начальника.
12. Для содержания судна в должном состоянии и исправности все элементы корпуса и надстройки, судовые помещения, механизмы, системы, устройства, запасные части, инвентарь, приспособления и оборудование закрепляются расписанием по заведованию за членами судового экипажа при экипажном методе или членами бригад (бригады), одновременно находящихся (находящейся) на судне при работе бригадным методом.
13. Члены судового экипажа обеспечивают сохранность вверенных им ценностей.
14. На экипаж самоходного судна, работающего с несамоходными судами без экипажей, возлагаются дополнительные функции, по обеспечению безопасной эксплуатации этих судов.
15. Члены экипажа выполняют объявленные капитаном аварийные и авральные работы. К аварийным работам по усмотрению капитана могут привлекаться и лица, временно находящиеся на судне.
16. Взаимное обращение при исполнении служебных функций должно быть официальным.
17. Распоряжения по службе отдают в форме приказаний. Приказание должно быть конкретным и кратким. Отдавший приказание убеждается, что оно правильно понято. Получивший приказание по выполнении его, равно как и при невозможности выполнения его, докладывает лицу, отдавшему приказание.
18. В случае получения от другого лица командного состава нового приказания, исполнение которого помешает выполнить первое, исполняющий докладывает об этом лицу, отдавшему второе приказание, и в дальнейшем действуют по его указанию.
19. Члены экипажа, работающие по методу совмещения должностей (профессий), выполняют функции, определенные настоящим Уставом для этих должностей (профессий).

3. Основы организации службы на судах

20. Судовладельцем утверждаются основные расписания по организации службы на судах, которыми являются:
1) штатное расписание;
2) расписание по заведованиям;
3) расписание вахт и судовых работ;
4) распорядок дня на судне;
5) расписание по приборкам;
6) расписание по тревогам.
21. В зависимости от типа и назначения судна могут дополнительно составляться и другие расписания.
22. Все расписания (за исключением штатного) составляет первый помощник капитана (первый помощник штурман), а при его отсутствии в штате - капитан совместно с механиком до сдачи судна в эксплуатацию.
23. На самоходных судах, работающих круглосуточно, лицам командного состава устанавливается время несения вахт, согласно приложению 1 к настоящему Уставу. Для остальных членов командного и рядового состава время несения вахт и выполнения судовых работ устанавливает капитан.
24. При совмещении должностей (профессий) командный состав несет вахты в часы, установленные для лиц судоводительской специальности.
25. При одновременном нахождении на судне капитана (механика) и сменного капитана (сменного механика) последний несет вахту в часы, установленные для лица, которое он заменяет.
26. Несение вахт при экипажном методе работы по четырехсменному графику может быть организовано на всех судах, кроме пассажирских судов. В этом случае третий штурман несет вахту с 00:00 до 03:00 часов совместно с капитаном, а третий помощник механика с 21:00 до 24:00 часов совместно с механиком.
27. Несение вахт по трехсменному графику согласно приложению 1 к настоящему Уставу организуется:
1) при экипажном методе работы на грузовых и буксирных судах, где в штате не предусмотрены должности третьего штурмана и третьего помощника механика;
2) на пассажирских судах. При этом третий штурман и третий помощник механика несут вахты совместно с капитаном и механиком;
3) при бригадном методе работы с нахождением на судне трех бригад.
28. Несение вахт по двухсменному графику согласно приложению 1 к настоящему Уставу организуется при бригадном методе работы с нахождением на судне каждой бригады не более 15 суток.
29. Работа экипажей по бригадному методу на внутренних судоходных путях и в морских водах с нахождением на борту одной бригады, возглавляемой капитаном (сменным помощником капитана), организуется на судах при условии продолжительности смены не более 12 часов.
30. Порядок смены бригад устанавливает судовладелец.
31. Суда (включая скоростные), работающие менее суток, после работы могут сдаваться под охрану ответственному дежурному пункта ночного отстоя. Порядок отстоя определяет судовладелец.
32. Работа экипажей скоростных судов, эксплуатируемых на внутренних судоходных путях, в морском и прибрежном плавании, организуется по бригадному методу. На борту скоростного судна может находиться одна бригада, возглавляемая капитаном, (сменным помощником капитана), если путевое время в период пребывания на борту судна одной бригады не превышает 8 часов. Расписанием движения в этом случае предусматриваются остановки не более чем через каждые 2 часа, продолжительность одной из остановок для отдыха и приема пищи устанавливается не менее 30 минут, при этом путевое время до и после указанной остановки не должно, как правило, превышать 4 часа.
33. Если по условиям плавания судно не может эксплуатироваться с нахождением на борту одной бригады, а также когда путевое время превышает 8 часов и произвести смену бригад не представляется возможным, на борту находятся две бригады, одну из которых возглавляет капитан, (сменный помощник капитана).
34. Смена вахт членов экипажа, находящихся у поста управления, производится через равные промежутки времени, но не более чем через 4 часа.
35. Путевое время определяют с учетом непродолжительных (до 30 минут) стоянок в промежуточных пунктах.
36. На самоходных и несамоходных земснарядах и дноочистительных снарядах лицам командного состава время несения вахт и выполнения работ устанавливает судовладелец, а рядовому составу - командир.
37. Командный состав шаланд, шаландировщиков, мотозавозней, брандвахт, барж и других судов, входящих в состав земкараванов, по вопросам производственно-технологической деятельности подчиняются командиру (сменному помощнику командира).
38. Прием на работу и освобождение от работы членов экипажа (с последующим оформлением в отделе кадров по месту приписки судна), предоставление отгулов, объявление поощрений, взысканий в период эксплуатации судна оформляются приказами судовладельца по представлению капитана.
39. Капитан в зависимости от конкретных условий или особенностей судна, а также штатного расписания производит частичное перераспределение функций между отдельными членами экипажа.
40. Несение вахт по трехсменному графику (в соответствии с приложением 1) организуется:
1) при экипажном методе работы на грузовых, буксирных и пассажирских судах, а также на судах технического флота;
2) при бригадном методе работы с нахождением на судне трех бригад.
41. Несение вахт по двухсменному графику (в соответствии с приложением 1) организуется при бригадном методе работы с нахождением на судне каждой бригады не более 15 суток.
42. Работа экипажей по бригадному методу на внутренних водных путях с нахождением на судне сменной бригады, возглавляемой капитаном (сменным капитаном) организуется при условии продолжительности смены не более 12 часов.
43. Порядок смены бригад устанавливает судовладелец.
44. Суда (включая скоростные), работающие менее суток, после работы могут сдаваться под охрану ответственному дежурному пункта отстоя. Порядок отстоя определяет судовладелец.

4. Командный состав

§ 1. Общие положения

45. На командный состав судна возлагается руководство подчиненными и личное участие в управлении судном и его эксплуатации.
46. Командный состав:
1) правильно организовывает труд подчиненных, создает условия для роста производительности труда, а также условия, обеспечивающие участие членов экипажа в решении производственных задач на судне;
2) своим трудом и поведением служит примером для всех членов экипажа, поддерживает на судне дисциплину;
3) всесторонне знает и изучает личные и деловые качества своих подчиненных, передает им свои профессиональные знания и опыт;
4) заботится о подчиненных и повседневно воспитывает в них мужество, честность, трудолюбие, сознательную дисциплину, инициативу, стремление к овладению техникой, любовь к флоту;
5) при назначении на судно новых членов экипажа знакомит починенных лиц с их функциями по работе и тревогам, судовыми расписаниями, правилами и инструкциями по безопасности труда, пожарной безопасности и санитарии;
6) знает функции подчиненных по судовым расписаниям;
7) требует от подчиненных точного выполнения законов Республики Казахстан, настоящего Устава, своих функций, действующих правил, наставлений, инструкций и распоряжений в части, их касающихся, и контролирует это выполнение;
8) информирует своих подчиненных о задачах и особенностях предстоящего рейса;
9) проводит техническую учебу с членами экипажа;
10) составляет и представляет на утверждение календарные графики проведения плановых технических обслуживаний судовой техники и обеспечивает их выполнение;
11) изучает, обобщает опыт работы передовых экипажей и внедряет его на своем судне.
47. При смене лиц командного состава сдающий передает принимающему по акту документацию, делопроизводство, отчетность, заведование и числящиеся за ним материальные ценности. Акт утверждается капитаном.

§ 2. Капитан

48. Капитан является руководителем судового экипажа, доверенным лицом судовладельца, отвечающим за сохранность судна, жизнь находящихся на нем людей и перевозимый груз.
49.Осуществляет управление судном на основе единоначалия и подчиняется непосредственно судовладельцу.
Все указания, относящиеся к деятельности судна, передаются капитану, который отвечает за их выполнение.
50. Присутствие на борту судна вышестоящих должностных лиц не снимает с капитана возложенной на него ответственности за выполнение своих функций.
51. Распоряжения капитана в пределах его полномочий подлежат беспрекословному исполнению всеми находящимися на судне лицами.
52. Капитан участвует в подборе и расстановке членов экипажа, принимает меры к закреплению кадров на судне.
53. В случае неисполнения кем-либо из лиц, находящихся на судне, распоряжений капитана он принимает в отношении этих лиц необходимые меры в пределах предоставленных ему прав.
54. Капитан в необходимых случаях отстраняет от исполнения служебных функций любого члена экипажа, списывает его с судна и направляет в отдел по работе с кадрами.
55. Капитан обеспечивает:
1) соблюдение на судне законов и других нормативных правовых актов Республики Казахстан, а также международных конвенций и соглашений, участником которых является Республика Казахстан;
2) выполнение мероприятий по охране окружающей среды;
3) соблюдение правил, инструкций, приказов, наставлений и других нормативных документов по обеспечению безопасности судна, людей, грузов, производственной деятельности и технической эксплуатации судна и судовой техники;
4) принятие необходимых мер по сохранности служебной и коммерческой тайны;
5) высокий уровень воспитательной работы и морального состояния экипажа;
6) выполнение производственного плана, графика движения (расписания) и заданных показателей работы судна;
7) выполнение указаний и требований органов надзора за безопасностью плавания и других контролирующих органов; своевременное предъявление судна к осмотрам и освидетельствованиям;
8) соблюдение трудовой дисциплины и организацию общесудовой и вахтенной служб;
9) своевременное ознакомление членов экипажа с приказами, распоряжениями, инструкциями, а также с заданиями на рейс и особенностями предстоящего рейса;
10) организацию и контроль за технической учебой экипажа, повышением квалификации лиц командного и рядового состава;
11) организацию подготовки экипажа к борьбе за живучесть судна, к действиям по спасению на воде, а также контроль за этой подготовкой;
12) режим труда и отдыха экипажа в соответствии с трудовым законодательством и настоящим Уставом;
13) внедрение на судне передового опыта работы и его совершенствование;
14) организацию коллективного питания судового экипажа;
15) общее руководство практикой курсантов, студентов и учащихся, и непосредственное руководство стажировкой лиц судоводительской специальности;
16) проверку и утверждение судовых расписаний;
17) руководство деятельностью командного состава;
18) своевременное и правильное ведение вахтенного (единого вахтенного, судового), машинного, и других установленных журналов, а также единой книги осмотров судна, делопроизводства, отчетной и другой документации;
19) своевременное и правильное ведение судовых журналов регистрации приема питьевой воды, сдачи хозяйственно-бытовых и фекальных стоков, сдачи контейнеров с сухим мусором, пищевыми отходами и сдачи подсланевых нефтесодержащих вод;
20) своевременность получения технической литературы, нормативных документов по безопасности плавания, безопасности труда, технической эксплуатации, лоцманских карт (схем), навигационных пособий и корректировок (изменений);
21) сохранность судовых документов, печати и штампов;
22) при несчастных случаях на судне принятие мер по оказанию необходимой медицинской помощи пострадавшим, сообщает о происшедшем несчастном случае судовладельцу и проводит расследование в установленном порядке;
23) при возникновении условий и обстоятельств, угрожающих безопасности судна, людей или груза, сообщает об этом судовладельцу и действует в соответствии с полученными указаниями и рекомендациями, условиями и обстоятельствами;
24) в аварийном случае с судном, в случае порчи или повреждения груза, багажа, а также в других подобных случаях, сообщает соответствующим органам о случившемся, одновременно принимает меры к ликвидации последствий и причин происшествия и обеспечивает оформление необходимых документов в установленном порядке;
25) руководство действиями экипажа по борьбе за живучесть судна и спасению людей на воде;
26) в случае столкновения с другим судном, удара, навала на другое судно, состав, плот запрашивает, не требуется ли помощь, и при необходимости оказывает ее, если это не грозит серьезной опасностью своему судну, экипажу и пассажирам, затем запрашивает капитана судна, с которым произошло столкновение, о названии судна, пунктах приписки, отправления и назначения, характер полученных повреждений, а после этого сообщает аналогичные сведения по своему судну капитану судна, с которым произошло столкновение, и оформляет необходимые документы.
56. Капитан совместно с механиком в соответствии с требованиями заводских инструкций, руководств и других нормативных документов проводит осмотр судна, судовой техники и снабжения с целью контроля за их состоянием и содержанием.
57. В случае опасности для судна и находящихся на нем людей, либо для оказания помощи другому судну или людям, капитан может устанавливать режим работы главных двигателей или других механизмов судна с превышением установленных норм, сделав при этом запись в судовом журнале с указанием отданного приказа.
58. О каждом случае рождения или смерти человека на судне капитан составляет акт при участии двух свидетелей. О случае смерти, кроме того, капитан немедленно сообщает судовладельцу и действует по его указаниям.
59. Капитан изолирует в особом помещении лицо, подозреваемое в совершении преступления, или лицо, действия которого не содержат признаков уголовно-наказуемого деяния, но угрожают безопасности судна или находящихся на нем людей или имущества, и при первой возможности передает его надлежащим властям.
60. При необходимости выполнении работ, требующих участия всего экипажа или значительной его части, капитан имеет право объявлять авральные работы в соответствии с их перечнем, утвержденным судовладельцем.
61. В случае болезни капитан временно передает командование судном первому помощнику капитана независимо от наличия у последнего диплома капитана, о чем немедленно докладывает судовладельцу. В судовой журнал вписывается дата и время передачи командования, место нахождения судна и его состояние, другие необходимые сведения.
62. Капитан пользуется средствами диспетчерской связи.
63. Капитан вносит судовладельцу предложения о применении мер поощрения и наложении дисциплинарных взысканий на членов судового экипажа которые оформляются приказами судовладельца в порту приписки судна.
64. При приемке судна, находящегося в эксплуатации, капитан:
1) знакомится с экипажем;
2) принимает судовые документы, печать, штампы, денежные суммы и денежные документы;
3) получает от сдающего судна капитана необходимые данные о конструктивных особенностях судна, его эксплуатационных и мореходных качествах, о ходе грузовых операций и готовности судна к предстоящему рейсу (о ходе ремонта), об имевших место аварийных случаях и их последствиях;
4) ознакамливается с производственным планом судна и ходом его выполнения;
5) совместно с капитаном, сдающим судно, в сопровождении первого помощника капитана (сменного капитана) и механика осматривает судно, получает необходимые разъяснения и сведения;
6) проверяет отработку действий экипажа по судовым тревогам;
7) при необходимости требует у судовладельца произвести осмотр корпуса судна, движителей, рулевого органа и других забортных устройств. По результатам сдачи и приемки судна составляет акт, первый экземпляр которого направляется судовладельцу.
65. Сдача-приемка и время начала исполнения функций назначенного капитана фиксируются в судовом журнале за подписью сдающего и принимающего капитанов. О начале исполнения функций вновь назначенный капитан объявляет приказом по судну.
66. Когда сдачу и приемку судна производят в сжатые сроки, оба капитана составляют и подписывают акт о сдаче-приемке судна, денежных сумм, печатей, штампов и документов. В акте указываются объекты, не принятые при сдаче. Дата и время сдачи-приемки командования судном фиксируются в судовом журнале за подписью сдавшего судно и принявшего его капитанов, после чего вновь назначенный капитан знакомится с судном.
67. Действия капитана при приемке судна от завода-строителя, а также в эксплуатацию из отстоя, ремонта определяются соответствующими документами судовладельца.
68. С приходом в порт капитан готовит судно и необходимую документацию для предъявления администрации порта и контролирующим органам.
69. При стоянке судна в порту капитан принимает меры к обеспечению безопасной стоянки судна, подготовке к выполнению грузовых операций и работ по снабжению и ремонту судна; обеспечивает выполнение экипажем местных (портовых) правил.
70. При стоянке судна в порту капитан, по требованию портовой администрации (без ущерба для безопасности судна), предоставляет экипаж и судовые средства для тушения пожара или оказания помощи в случае бедствия, происшедшего в порту или прилегающей зоне.
71. Перед приемкой грузов на судно капитан намечает схему загрузки или рассматривает предварительный грузовой план (для судов, выходящих в море) и убедившись, что намеченный вариант загрузки обеспечивает безопасность плавания, надлежащие мореходные качества судна и сохранность груза, утверждает его. Капитан может отказаться от приема отдельных грузов, если их перевозка противоречит правилам перевозки грузов или угрожает безопасности судна или людей.
72. В ходе выполнения грузовых операций капитан, исходя из намеченной схемы загрузки (грузового плана) и сообразуясь с правилами перегрузочных работ, информацией об остойчивости, правилами перевозки грузов и другим правилам, обеспечивает контроль за правильностью укладки и крепления грузов в трюмах и на палубах, за размещением балласта и топлива, а также за тем, чтобы нагрузки на палубы не превышали допустимых норм. Капитан прекращает грузовые операции, если нарушается технология их производства или допускается отступление от требований вышеперечисленных документов.
73. Капитан, уходя на берег, оставляет первому помощнику или вахтенному начальнику устное или письменное распоряжение о выполнении необходимых работ и принятии мер, обеспечивающих безопасность судна, и сообщает свое место пребывания.
74. До выхода судна в рейс капитан:
1) при получении рейсового задания обсуждает с командным составом особенности предстоящего рейса;
2) ознакамливает командный состав с районом плавания по навигационным картам и пособиям;
3) рассматривает с командным составом возможные затруднения;
4) разъясняет командному составу необходимость тех или иных действий при различных условиях плавания;
5) дает командному составу указания о доведении до остальных членов экипажа основных задач и особенностей рейса;
6) руководит ходом подготовки судна к плаванию;
7) предоставляет отдых вахтенным, если они перед заступлением на вахту были заняты исполнением служебных функций или выполняли работу по судну;
8) на судах, выходящих в морские районы, выполняет предварительную прокладку пути судна (проверяет предварительную прокладку, если она по указанию капитана выполнена одним из его помощников).
75. Перед отходом судна капитан ознакамливается с прогнозами погоды и в назначенное время принимает от первого помощника, механика и начальника судовой радиостанции (радиооператора) рапорты о готовности судна к рейсу, о наличии на борту членов экипажа и об отсутствии посторонних лиц на судне.
76. В случае неявки кого-либо из членов экипажа или лиц, не входящих в штат экипажа, но следующих на судне (должностные лица, пассажиры), к назначенному для отхода времени капитан сообщает об этом администрации порта или судовладельцу, а за границей - консулу Республики Казахстан, с указанием фамилии, имени и отчества, должности и времени ухода с судна неявившихся лиц. Одновременно капитан принимает все возможные меры к возвращению этих лиц на судно.
77. Капитан не выходит в рейс:
1) если срок действия судовых документов на годность к плаванию заканчивается ранее установленной даты окончания рейса, и он не может быть продлен в рейсе;
2) если снабжение, состояние судна, его загрузка, не удовлетворяют требованиям соответствующих документов и не обеспечивают безопасности плавания;
3) если на судне не обеспечены требования безопасности труда.
Обо всех указанных обстоятельствах капитан своевременно докладывает администрации порта, судовладельцу и соответствующим органам надзора.
78. При плавании в районе обязательной лоцманской проводки капитан должен взять лоцмана. При прохождении районов, где лоцманская проводка не является обязательной, капитан может взять лоцмана, если найдет это необходимым. Присутствие на судне лоцмана не снимает с капитана функций по управлению судном во время лоцманской проводки.
79. При лоцманской проводке судна капитан:
1) обеспечивает встречу, безопасный прием лоцмана на борт и его безопасную высадку с борта судна, предоставляет лоцману помещение и питание;
2) сообщает лоцману данные судна, необходимые для проводки, ознакомить с особенностями управления судном;
3) уходя с мостика указать лоцману лицо, ответственное за управление судном во время отсутствия на мостике капитана;
4) следит за безопасностью плавания во время проводки судна. В случае сомнения в правильности рекомендаций лоцмана капитан сообщает об отказе от его услуг, при этом в районе необязательной лоцманской проводки он может, а в районе обязательной лоцманской проводки вызывает другого лоцмана.
80. Капитан оказывает помощь любому судну и обнаруженному на воде лицу, которому угрожает гибель, не создавая опасности для своего судна, экипажа и пассажиров. Следует со всей возможной скоростью на помощь терпящим бедствие.
81. Если, по мнению капитана, его судну грозит неминуемая гибель, он принимает все меры к спасению находящихся на судне людей. После принятия мер к спасению пассажиров капитан дает приказание экипажу оставить судно.
82. При спасении людей капитан обеспечивает спасение в первую очередь детей, больных, женщин и престарелых. Капитан оставляет судно последним, приняв все возможные меры к спасению судового, машинного журналов, лоцманских карт (схем), документов и ценностей.
83. По окончании рейса капитан отчитывается перед судовладельцем в установленном судовладельцем порядке.
84. Перед постановкой судна на ремонт капитан уточняет объем ремонтных работ и обеспечивает выполнение мероприятий по подготовке и производству ремонта, предусмотренных нормативными документами.
85. В период технического обслуживания береговыми службами, ремонта в навигационный период и ремонта судна без приемки на ответственное хранение капитан обеспечивает постоянное наблюдение и контроль за ходом ремонтных работ и пожарную безопасность судна.
86. При подъеме судна на слип (постановке в док) и спуске его со слипа (выходе из дока) капитан лично руководит работой экипажа. При стоянке на слипе (в доке) капитан оказывает всемерное содействие администрации слипа (дока), а также соблюдает правила стоянки судов на слипе (в доке).
87. После установки судна на слипе (в доке) капитан совместно с механиком и другими специалистами производит наружный осмотр корпуса, донно-бортовой арматуры, движительно-рулевого комплекса и об их состоянии составляет акт. Перед спуском судна со слипа (выходом из дока) аналогичный осмотр производить вновь.
88. Приемка выполненных работ и окончание ремонта оформляются актами в установленном порядке.
89. В отсутствие капитана пользуется статусом капитана и выполняет его функции, сменный капитан.
90. При одновременном нахождении на судне капитана и сменного капитана последний выполняет функции лица, которое он заменяет, и пользуются его полномочиями.

§ 3. Старший помощник капитана (первый штурман)

91. Старший помощник капитана (первый штурман):
1) непосредственно подчиняется капитану и является его первым заместителем;
2) руководит в административном отношении всем экипажем;
3) в случае невозможности исполнения капитаном своих функций при нахождении судна в рейсе старший помощник капитана принимает командование судном на период (не более 10 суток) перехода до пункта, определяемого судовладельцем.
92. Распоряжения старшего помощника капитана, касающиеся выполнения предусмотренных настоящим Уставом общих функций экипажа (по организации общесудовой службы, распорядку дня, поддержанию дисциплины на судне, а также по авральным работам, судовым тревогам, содержанию судна в должном санитарном состоянии, соблюдению формы одежды и ее опрятности, выполнению приказов и указаний капитана) выполняются всеми членами экипажа судна.
93. В ведении старшего помощника капитана находятся:
1) корпус, палубы, надстройки, рангоут, такелаж, люковые закрытия, водяные танки и горловины, мерительные и воздушные трубы; жилые, бытовые и палубные служебные помещения, трапы;
2) грузовое, якорное, швартовное, буксирное, спасательное устройства;
3) водяная противопожарная магистраль, бытовая техника;
4) аварийное, спасательное, противопожарное, шкиперское и хозяйственно-бытовое снабжение (инвентарь и материалы) палубной части.
94. Старший помощник капитана обеспечивает:
1) техническую эксплуатацию и содержание своего заведования в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемые Министерством транспорта и коммуникаций Республики Казахстан и судовладельцем;
2) соблюдение трудовой дисциплины подчиненными ему членами экипажа;
3) планирование, организацию и проведение судовых работ по палубной части;
4) проведение на судне не реже одного раза в месяц большой приборки;
5) хранение регистровой и другой технической документации по своему заведованию; своевременное составление ремонтных ведомостей по палубной части;
6) своевременное получение, правильное хранение, расходование и учет продуктов питания, питьевой воды, утверждение меню питания экипажа;
7) наблюдение за уровнем воды в льялах и под полами в жилых и служебных помещениях;
8) ведение делопроизводства и отчетности по своему заведованию;
9) проведение инструктажа по безопасности труда членов экипажа, занятых выполнением палубных работ;
10) контроль за соблюдением членами экипажа правил безопасности труда и пожарной безопасности палубной части, а также санитарных правил;
11) безопасность посадки людей на судно и высадки их с судна;
12) своевременную и всестороннюю подготовку экипажа к борьбе за живучесть судна, противопожарной защите, спасению людей;
13) постоянную готовность спасательных средств к немедленному использованию, постоянный свободный доступ к ним, укомплектованность надлежащим снабжением;
14) соблюдение мер пожарной безопасности на палубах и в помещениях, находящихся в его заведовании, а также при выполнении работ по палубной части;
15) порядок на камбузе, в жилых и служебных помещениях;
16) размещение членов экипажа и временно пребывающих на судне лиц по жилым помещениям;
17) прохождение членами экипажа в установленные сроки медицинских осмотров и прививок; оказание в необходимых случаях первой доврачебной помощи; надлежащее содержание судовой аптечки, а также прохождение судном дератизации и дезинсекции;
18) сдачу сухого мусора и пищевых отходов;
19) хранение дубликатов ключей от всех судовых помещений;
20) проведение контроля пассажирских билетов самостоятельно или с участием лиц, уполномоченных на это Министерством транспорта и коммуникаций Республики Казахстан или судовладельцем;
21) планирование и организацию технической учебы по палубной части.
95. Перед началом грузовых операций и во время их выполнения старший помощник капитана:
1) руководит подготовкой судна к перевозке опасных грузов и обеспечивает проведение всех мероприятий по соблюдению правил их перевозки;
2) лично руководит погрузкой, креплением и выгрузкой тяжеловесных и длинномерных грузов, размещением и креплением палубного груза.
96. Перед выходом судна в рейс старший помощник капитана:
1) проверяет готовность своего заведования к предстоящему рейсу;
2) производит обход судна, проверяет опробованием готовность рулевого и якорного устройств, сигнально-отличительных огней, средств световой, звуковой и аварийной сигнализации, внутрисудовой связи, дистанционного управления главными двигателями, а перед выходом в озеро и водохранилище убеждается в надежности закрытия трюмов, иллюминаторов, люков и других отверстий на палубе и в бортах;
3) проверяет надежность крепления судовых палубных устройств, грузов и другого имущества и предметов, размещенных на палубах;
4) удаляет с судна посторонних лиц и в назначенное время докладывает капитану о готовности к рейсу.
97. В период плавания старший помощник капитана:
1) контролирует и обеспечивает надлежащее крепление палубных устройств и грузов;
2) организовывает и ведет наблюдение за водонепроницаемостью корпуса;
3) руководит работами по подготовке судна к плаванию в условиях обледенения.
98. При оставлении судна экипажем первый помощник капитана обеспечивает проверку помещений судна и удостоверяется в том, что на судне не осталось людей.

§ 4. Второй помощник капитана (второй штурман)

99. Второй помощник капитана (второй штурман) непосредственно подчиняется первому помощнику капитана.
100. Второй помощник капитана осуществляет прием и сдачу груза, багажа и почты; обеспечивает правильность их погрузки, крепления и выгрузки, оформление транспортных документов на груз, багаж и почту.
101. Второй помощник капитана:
1) составляет грузовой план размещения на судне груза и представляет его на утверждение капитану;
2) обеспечивает подготовку грузовых помещений и совместно с механиком проверяет готовность грузовых устройств к приему грузов, правильное использование грузоподъемных устройств;
3) следит за соблюдением правил безопасности труда членами экипажа при грузовых операциях на судне;
4) обеспечивает выполнение санитарных правил и правил пожарной безопасности при погрузке, размещении, перевозке и выгрузке грузов;
5) следит за правильным открытием и закрытием грузовых помещений, не допускает, чтобы при закрытии в них оставались люди;
6) присутствует при опломбировании грузовых помещений и проверяет сохранность пломб;
7) следит за состоянием груза и поддерживанием температурного режима и режима вентиляции в грузовых помещениях в процессе погрузки, перевозки и выгрузки;
8) ведет путевой журнал, грузовую книгу и другое делопроизводство по перевозке грузов, составляет и представляет капитану на подпись грузовой отчет;
9) оформляет в установленном порядке случаи недостачи, утраты или повреждения груза.
102. Во время перегрузочных работ в подчинении второго помощника капитана находятся члены судового экипажа, назначенные для подсчета груза и работы в трюмах, которых он инструктирует об условиях приема, укладки и сдачи груза и работой которых руководит.
103. Второй помощник капитана во время производства грузовых операций отлучается с судна только с разрешения капитана, а в его отсутствие - старшего помощника капитана, передав временно свои функции вахтенному начальнику или другому лицу, назначенному капитаном или старшим помощником капитана.
104. На судах, которые не перевозят грузов, круг функций второго помощника капитана устанавливает капитан.
105. О готовности своего заведования к рейсу второй помощник капитана докладывает старшему помощнику капитана.

§ 5. Третий помощник капитана (третий штурман)

106. Третий помощник капитана (третий штурман) непосредственно подчиняется старшему помощнику капитана.
107. Функции третьего помощника капитана на судах внутреннего водного транспорта определяются должностной инструкцией, разрабатываемой судовладельцем.
108. В ведении третьего помощника капитана на морских судах находятся навигационные карты и пособия, корректурные материалы, техническая библиотека, штурманские и гидрометеорологические приборы и инструменты, средства визуального наблюдения, связи, сигнализации и ручной звуковой сигнализации, а также судовая канцелярия.
109. Третий помощник капитана:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание приборов, инструментов и принадлежностей своего заведования в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов - изготовителей и иной нормативно - технической документацией;
2) ведет и хранит техническую документацию, касающуюся приборов, инструментов и принадлежностей своего заведования;
3) заказывает, получает, ведет учет и хранит приборы, инструменты и принадлежности своего заведования, техническую литературу, карты и пособия для плавания, корректурные материалы, своевременно ведет корректуру карт и пособий;
4) производит продажу билетов (на пассажирских судах), ведет кассовую отчетность и представляет ее на подпись капитану;
5) ведет учет рабочего времени, начисляет заработную плату, получает по доверенности капитана деньги и выдает их по ведомости членам экипажа;
6) ведет хронометрический журнал, ежесуточно определяет (выводит) поправку хронометра и сверяет показания судовых часов;
7) следит за своевременным производством девиационных работ;
8) проводит занятия и тренировки с палубной командой по сигналопроизводству зрительными средствами связи, устройству и использованию приборов и инструментов своего заведования;
9) оформляет приходы и отходы судна;
10) получает и заверяет в установленном порядке судовые, машинные и другие журналы, хранит на них реестр;
11) получает бланки журналов и другие бланки, канцелярские принадлежности, приказы, инструкции и т.п;
12) обеспечивает подготовку к рейсу своего заведования и докладывает о его готовности в назначенное время старшему помощнику капитана.

§ 6. Командир (багермейстер) земснаряда
(дноочистительного снаряда)

110. Командир (багермейстер) земснаряда (дноочистительного снаряда) (далее - Командир земснаряда) пользуется полномочиями и выполняет свои функции (с учетом назначения судна), которые изложены в параграфе "капитан" действующей главы, а также руководит работой закрепленных за земснарядом судов.
111. Командир земснаряда также обеспечивает:
1) безопасность работы земснаряда;
2) проработку с командным составом и доведение до сведения экипажа полученного задания на выполнение предстоящей работы;
3) повахтенное распределение работы;
4) контроль за исправным действием знаков навигационного оборудования на разрабатываемом участке;
5) ведение рабочего журнала и других документов учета и отчетности в соответствии с правилами их ведения.
112. Командиру земснаряда в вопросах производственно-технологической деятельности подчинена работа мотозавозней, брандвахт, барж и других судов, входящих в состав земкаравана.
113. Командир земснаряда отдает приказания работникам обстановочного участка по обеспечению правильной расстановки знаков навигационного оборудования и чистоты судового хода, в границах которого работает земснаряд.
114. Первый помощник командира земснаряда (багермейстера), старший помощник командира земснаряда (багермейстера).

§ 7. Первый помощник командира земснаряда

115. Первый помощник командира земснаряда является заместителем командира земснаряда, пользуется полномочиями и выполняет функции (с учетом назначения судна), которые изложены в параграфе "Старший помощник капитана" действующей главы.
116. Первый помощник командира земснаряда также:
1) руководит работами по установке и сборке рабочих устройств (черпаковой цепи, плаврефулера) земкаравана, следит за правильностью учалки каравана при буксировках, участвует в работах ответственного назначения, требующего большого практического опыта;
2) разрабатывает и представляет на утверждение командиру технологический режим работы земснаряда и систематически контролирует его;
3) следит за исправностью измерительных приборов, контролирующих технологический режим работы земснаряда.

§ 8. Второй помощник командира земснаряда

117. Второй помощник командира земснаряда непосредственно подчиняется первому помощнику командира земснаряда, пользуется полномочиями и выполняет функции (с учетом назначения судна), которые изложены в параграфе "Второй помощник капитана" действующей главы.
118. Второй помощник командира земснаряда:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание палубных механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию, в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми судовладельцем;
2) устраняет лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники своего заведования;
3) руководит работами выделенных ему специалистов, обеспечивает выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности;
4) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники своего заведования, выполняемые береговыми и судовыми специалистами;
5) ведет установленную техническую документацию по своему заведованию;
6) обеспечивает установку и действие рабочих и контрольных створов прорези.

§ 9. Третий помощник командира земснаряда

119. Третий помощник командира земснаряда непосредственно подчиняется первому помощнику командира земснаряда, пользуется полномочиями и выполняет функции (с учетом назначения судна), которые изложены в параграфе "Третий помощник капитана" действующей главы.
120. Третий помощник командира:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание палубных механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию, в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами;
2) устраняет лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники своего заведования;
3) руководит работами выделенных ему специалистов, обеспечивает выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности;
4) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники своего заведования, выполняемые береговыми и судовыми специалистами;
5) ведет установленную техническую документацию по своему заведованию;
6) обеспечивает правильное техническое использование и содержание спасательных шлюпок, рабочих лодок и их снабжения;
7) ведет журнал водомерных наблюдений;
8) заведует судовой аптечкой.

§ 10. Шкипер

121. Шкипер несамоходного судна является руководителем судового экипажа и доверенным лицом судовладельца, шкипер непосредственно подчиняется судовладельцу и принимает все необходимые меры для поддержания порядка на судне, предотвращения нанесения вреда судну и находящийся на нем людям и грузу.
122. Шкипер также:
1) обеспечивает правильное техническое использование и обслуживание судна, судовой техники и сохранность судового снабжения и перевозимого груза;
2) осуществляет прием и сдачу груза в соответствии с действующими правилами и инструкциями;
3) выполняет указания капитана буксировщика по управлению несамоходным судном;
4) проверяет перед каждой перегрузочной работой грузоподъемные и приемные устройства;
5) обеспечивает работу энергетической и котельной установок;
6) обеспечивает получение и правильное использование инвентаря, материалов, топлива и воды для судовых нужд;
7) ведет учет рабочего времени членов экипажа;
8) ведет судовую документацию и отчетность.

§ 11. Помощник шкипера

123. Помощник шкипера подчиняется непосредственно шкиперу. При отсутствии на судне шкипера помощник шкипера пользуется полномочиями и выполняет его функции.
124. Помощник шкипера:
1) помогает шкиперу выполнять функции;
2) обеспечивает правильную загрузку-разгрузку судна и размещение грузов на судне;
3) выполняет такелажные, плотницкие, малярные и якорно-швартовые работы;
4) обеспечивает правильное техническое использование и содержание судовой техники, закрепленной за ним расписанием по заведованию.

§ 12. Механик

125. Механик является заместителем капитана по технической эксплуатации судна и прямым начальником членов экипажа, выполняющих работу по механической и электротехнической частям.
126. Указания и распоряжения механика по вопросам технической эксплуатации судна выполняются всеми членами экипажа судна.
127. В ведении механика находятся главные двигатели, валопроводы и движительно-рулевой комплекс, вспомогательные механизмы, системы, электрооборудование, машинные помещения, механическая и электротехнические части палубных механизмов, устройств и бытовой техники.
128. Механик является материально-ответственным лицом за запасные части, инвентарь, материалы и другое имущество, относящееся к машинной части, и ведет по ним учет и инвентарные книги.
129. Механик обеспечивает:
1) техническую эксплуатацию и содержание закрепленной судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами;
2) техническое обслуживание палубных механизмов и устройств и корпусных конструкций;
3) надежную организацию несения вахт, выполнение работ и соблюдение трудовой дисциплины подчиненных ему членов экипажа;
4) изучение членами экипажа, подчиненных ему, правил, положений, инструкций, руководств и других документов по технической эксплуатации судовой техники;
5) планирование и проведение технической учебы по заведованию;
6) составление календарных графиков проведения технического обслуживания судовой техники;
7) руководство техническим обслуживанием и надзор за его выполнением;
8) проведение теплотехнического контроля и выполнение нормативных технико-экономических показателей по машинной части;
9) своевременное устранение неисправностей судовой техники и организацию ее ремонта силами экипажа без вывода судна из эксплуатации, а в случае обнаружения неисправностей, которые не могут быть устранены силами экипажа, докладывать об этом капитану для принятия мер в установленном порядке;
10) внедрение передовых методов технической эксплуатации;
11) своевременное предъявление с ведома капитана судовой техники освидетельствованию Регистр судоходства и другими органами технического надзора;
12) своевременное составление ремонтных ведомостей, контроль за качеством и полнотой объема ремонтных работ и работ по техническому обслуживанию закрепленной судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами;
13) соблюдение правил пожарной безопасности и безопасности труда в машинных помещениях и в помещениях своего заведования, постоянную готовность к действию пожарных и водоотливных насосов, систем и устройств;
14) контроль за составлением заявок, снабжением, приемом, учетом и хранением запасных частей, инвентаря, материалов, топлива и смазочных масел по своему заведованию;
15) ведение и хранение судовой технической документации, делопроизводства и отчетности по своему заведованию;
16) по указанию капитана руководство управлением энергетической установкой при плавании в сложных условиях;
17) выполнение всех распоряжений капитана, связанных с режимом работы энергетической установки. В случаях, когда исполнение распоряжения может вызвать выход их строя судовой техники, механик обязан предупредить капитана о предполагаемых последствиях и действовать в соответствии с последующим распоряжением капитана. О распоряжениях такого рода должны быть сделаны записи в машинном журнале.
130. Механик участвует в организации и подготовке экипажа к борьбе за живучесть судна и руководить борьбой за живучесть в машинно-котельных помещениях.
131. Механик самостоятельно выводит из действия отдельные элементы судовой техники, если это не угрожает безопасности судна и не нарушает его нормальную эксплуатацию.
132. При постановке судна на ремонт, длительной стоянке, а также во время производства грузовых операций при низкой температуре наружного воздуха механик обеспечивает проведение мероприятий и предупредительных мер с целью предотвращения размораживания судовой техники.
133. Если действия кого-либо из подчиненных угрожают выходом из строя судовой техники, механик отстраняет данное лицо от выполнения функций, доложив об этом капитану.
134. При работе судна с закрепленными несамоходными судами без экипажа механик обеспечивает техническую эксплуатацию судовой техники на этих судах.
135. Механик обеспечивает подготовку своего заведования к рейсу и о готовности в назначенное время докладывает капитану.
136. Механик, назначенный на судно, принимает от своего предшественника в установленном порядке судовую технику, топливо, смазочные материалы, инвентарь, запасные части и приспособления, нормативную техническую документацию, рапорта ответственных лиц командного состава, находящихся в подчинении у механика, а также делопроизводство и отчетность по своему заведованию. О приемке-сдаче составляется акт, утверждаемый капитаном. Один экземпляр акта остается на судне, а другой направляется судовладельцу. Дата и время приемки-сдачи фиксируются в машинном журнале.

§ 13. Сменный механик

137. Сменный механик в отсутствие механика при бригадном методе работы пользуется его полномочиями и выполняет его функции.
138. При одновременном нахождении на судне механика и сменного механика последний выполняет функции лица, которое он заменяет, и пользуется его правами.

§ 14. Первый помощник механика

139. Первый помощник механика непосредственно подчиняется механику. В случае невозможности выполнения механиком своих функций при нахождении судна в рейсе его функции выполняет первый помощник механика на период (не более 10 суток) перехода до пункта, определяемого судовладельцем (при этом продолжительность вахт не должна превышать времени, установленного настоящим Уставом).
140. В ведении первого помощника механика находятся:
1) главные двигатели со всеми обслуживающими их техническими средствами, валопроводы, дейдвудные устройства, движители, механическая часть рулевого устройства, природоохранного оборудования;
2) судовые балластная, осушительная и противопожарная системы; топливные и масляные танки и цистерны; системы топлива и масла; аварийное оборудование и снабжение машинных помещений;
3) грузоподъемные механизмы и приспособления машинных помещений;
4) средства автоматизации и контрольно-измерительные приборы своего заведования.
141. Первый помощник механика по своему заведованию:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами;
2) устраняет лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники;
3) руководит работами выделенных ему специалистов, обеспечивает выполнение правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности;
4) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники, выполняемых береговыми службами;
5) при выполнении технических обслуживаний членам экипажа лично руководит подъемом тяжеловесных механизмов в машинном отделении;
6) присутствует при проворачивании и пробных пусках двигателей после выполнения технических обслуживаний и ремонта;
7) перед погрузкой совместно со вторым помощником капитана осматривает и проверяет исправность оборудования грузовых помещений;
8) проверяет наличие материально-технического снабжения и составляет заявки на него, обеспечивает его получение и хранение, ведет его учет;
9) при приеме топлива, масла принимает меры по предупреждению попадания нефтепродуктов за борт;
10) ведет установленную техническую документацию;
11) обеспечивает подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывает механику.

§ 15. Второй помощник механика

142. Второй помощник механика непосредственно подчиняется механику.
143. В ведении второго помощника механика находятся:
1) вспомогательные двигатели, в том числе аварийные дизельгенераторы, воздушные компрессоры, воздухохранители с обслуживающими их техническими средствами;
2) все системы (исключая электрическую их часть) на судне, кроме систем, закрепленных за первым и третьим помощниками механика;
3) средства автоматизации (кроме их электрической части) и контрольно-измерительные приборы своего заведования.
144. Второй помощник по своему заведованию:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами;
2) устраняет лично или с привлечением выделенных ему специалистов отказы судовой техники;
3) руководит работами выделенных ему специалистов, обеспечивает выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности;
4) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта судовой техники, выполняемых береговыми и судовыми специалистами;
5) составляет заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивает его получение и хранение, ведет его учет;
6) ведет установленную техническую документацию;
7) обеспечивает подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывать механику.

§ 16. Третий помощник механика

145. Третий помощник механика непосредственно подчиняется старшему механику.
146. В ведении третьего помощника механика находятся: вспомогательная котельная установка с обслуживающими ее техническими средствами;
двигатели спасательных шлюпок;
механическая часть средств трюмной механизации;
бытовая техника, системы водоснабжения;
сточно-фекальная, отопления и вентиляции (кроме электрической части).
На судах, где отсутствует штатная должность третьего помощника механика, его функции выполняет второй помощник механика.
147. Третий помощник механика:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами и инструкциями, руководить работами выделенных ему специалистов, обеспечивая безопасную организацию работ, выполнение правил по технике безопасности и пожарной безопасности;
2) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролировать полноту и качество ремонта судовой техники; составлять заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивать его получение, хранение и учет.

§ 17. Электромеханик (помощник механика по электрооборудованию)

148. В ведении электромеханика находятся судовое электрооборудование, электрическая часть средств автоматизации и контроля, судовой техники, проводная электросвязь и сигнализация, автономные источники питания и пускорегулирующая аппаратура электрооборудования, переносное электрооборудование.
149. Электромеханик по своему заведованию:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами;
2) устраняет лично или с привлечением специалистов отказы судовой техники;
3) обеспечивает надлежащее несение вахт, выполнение работ, соблюдение трудовой дисциплины подчиненными ему членами экипажа и выполнение ими правил и инструкций по безопасности труда и пожарной безопасности;
4) проводит инструктаж по технике безопасности с лицами судового экипажа, связанными с использованием электрооборудования;
5) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта, выполняемые береговыми и судовыми специалистами;
6) составляет заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивает получение и хранение запасных частей, приспособлений и материально-технического снабжения, ведет их учет;
7) ведет установленную техническую документацию;
8) обеспечивает контроль за работой электрооборудования судов, входящих в состав земкаравана;
9) при угрозе выхода из строя судового электрооборудования немедленно докладывает вахтенному механику, принимая соответствующие меры;
10) немедленно является по вызову вахтенного начальника в машинное отделение или в другое указанное место;
11) при плавании в сложных условиях, по указанию вахтенного начальника находится в центральном пункте управления (ЦПУ) или при отсутствии ЦПУ у главного распределительного щита;
12) обеспечивает подготовку к рейсу, о готовности заведования в назначенное время докладывает механику.
150. Электромеханик самостоятельно выводит из действия отдельные элементы судовой техники своего заведования, если это не угрожает безопасности и не нарушает его нормальную эксплуатацию.
151. При отсутствии в штате должности электромеханика функции его распределяются между механиком и помощником механика.
152. Лица командного состава выполняют функции и пользуются полномочиями в соответствии с занимаемой должностью применительно к аналогичной должности на транспортных судах, предусмотренной настоящим Уставом, а также в соответствии с должностными инструкциями, утвержденными в установленном порядке, учитывающими особенности конструкции и назначения судов.

§ 18. Начальник радиостанции

153. Начальник радиостанции судна непосредственно подчиняется капитану, является начальником судовых радиоспециалистов и обеспечивает радиосвязь.
154. В ведении начальника радиостанции находятся радиооборудование и электрорадионавигационные приборы с их преобразователями питания (кроме электромашинных преобразователей питания гирокомпаса и радиолокатора), аккумуляторные батареи, радиостанции, другие радиотехнические средства, а также помещения, где размещается данная судовая техника.
155. Начальник радиостанции по своему заведованию:
1) обеспечивает техническую эксплуатацию и содержание судовой техники в соответствии с правилами технической эксплуатации, инструкциями заводов-изготовителей и другими нормативно-техническими документами, издаваемыми Комитетом транспорта и коммуникаций Республики Казахстан или судовладельцем;
2) устраняет лично или с привлечением судовых специалистов отказы судовой техники;
3) составляет календарные графики технического обслуживания и ремонтные ведомости, обеспечивает и контролирует полноту объема и качество технического обслуживания и ремонта, выполняемые береговыми и судовыми специалистами;
4) составляет заявки на материально-техническое снабжение, обеспечивает его получение и хранение, ведет его учет, ведет инвентарные книги по радиочасти и электрорадионавигационным приборам;
5) ведет установленную техническую документацию;
6) своевременно предъявляет с ведома капитана судовую технику к освидетельствованию Регистр судоходства и другим органам технического надзора;
7) обеспечивает подготовку к рейсу и о готовности заведования в назначенное время докладывает капитану.

§ 19. Судовой врач (фельдшер)

156. Судовой врач (фельдшер) следит за медицинским обеспечением экипажа и санитарным состоянием судна. В его ведении находятся помещения медицинского назначения и оборудование, медицинские инструменты и медикаменты. Требования судового врача в части соблюдения лечебных и санитарных правил обязательны для всех находящихся на судне лиц.
157. Судовой врач (фельдшер):
1) обеспечивает соблюдение на судне гигиенических и санитарных правил;
2) проводит санитарно-гигиенические и противоэпидемические мероприятия, докладывает капитану о случаях инфекционных и массовых заболеваний;
3) оказывает лечебно-профилактическую медицинскую помощь лицам, находящимся на судне, и при необходимости членам экипажей других судов. В сложных случаях диагностики и лечения получает по радио консультации специалистов;
4) осуществляет повседневный контроль за санитарным состоянием судна, хранением провизии и неснижаемого запаса, качеством питьевой воды, медицинской комплектацией спасательных средств;
5) содержит свое заведование в порядке и готовности;
6) осуществляет обучение экипажа способам оказания первой медицинской помощи;
7) обеспечивает организацию своевременного прохождения экипажем медицинских осмотров и требуемых прививок;
8) обеспечивает своевременное проведение дератизации и дезинсекции судна;
9) следит за соблюдением международных, национальных и местных санитарных правил;
10) заказывает медико-санитарное снабжение, осуществляет его прием, учет и расходование, включая хранение и контроль выдачи сильнодействующих лекарств и наркотических средств;
11) участвует в составлении меню, контролирует качество продуктов, их калорийность и приготовление пищи;
12) при приходе (отходе) судна из порта осуществляет выполнение санитарных и карантинных мероприятий;
13) докладывает старшему помощнику капитана о готовности службы к рейсу.
158. На судах, где судового врача (фельдшера) нет, его функции возлагаются на старшего помощника капитана в пределах его компетенции и прав.

§ 20. Боцман

159. Боцман подчиняется старшему помощнику капитана и является непосредственным начальником палубной команды.
Боцман обеспечивает техническое обслуживание корпуса, палуб, надстроек, грузовых и судовых помещений, танков пресной воды, мерительных, приемных и воздушных труб, рангоута, такелажа, трапов, кранцевой защиты, рулевого, грузового, якорного, швартовного, буксирного устройств (кроме механической, электрической и гидравлической частей этих средств), спасательных средств, противопожарного, аварийно-спасательного оборудования и имущества, инвентаря, оборудования и других технических средств своего заведования.
Боцман руководит малярными и такелажными работами по судну, включая машинное отделение.
160. Боцман:
1) соблюдает правила эксплуатации и обслуживания технических средств своего заведования, осуществлять профилактику и ремонт с привлечением судовых специалистов;
2) под руководством старшего помощника капитана составлять планы судовых работ и организовывать их выполнение, обеспечивая безопасность их проведения;
3) обеспечивает готовность к действию спасательных, аварийно-спасательных и противопожарных средств, спасательных плотов и шлюпок, их укомплектованность и надлежащее состояние спускного оборудования;
4) обеспечивает подготовку трюмов и грузового оборудования к перегрузочным операциям, лично участвовать в работах по креплению, погрузке и выгрузке тяжеловесных и крупногабаритных грузов;
5) следит за чистотой и порядком в жилых и служебных помещениях судовой команды, производить ежедневные обходы судна;
6) проверяет готовность судна к выходу в рейс с докладом старшему помощнику капитана;
7) производит регулярные замеры воды в питьевых и балластных цистернах и сточных колодцах, ведет учет расхода питьевой воды.
161. При подходе к порту (пристани), месту якорной стоянки боцман находится на месте по указанию вахтенного помощника капитана для руководства швартовными операциями или постановкой на якорь.
162. Боцман вахту не несет, но может привлекаться для несения ходовых и стояночных вахт.

5. Рядовой состав

§ 1. Рулевой

163. Рулевой непосредственно подчиняется боцману, а во время вахты находятся в распоряжении вахтенного начальника.
164. Рулевой:
1) изучает специальную лоцию и условия плавания района внутренних судоходных путей, в которых судно совершает рейсы;
2) знает правила, регламентирующие плавание судов, и дополнения к ним, касающиеся района, в котором плавает данное судно;
знает рулевое устройство, а также действие рулевого комплекса при работе движителей на передний и задний ход при плавании на мелководье, волнении, при ветре, швартовке, отданном якоре;
3) знает принцип работы различных систем рулевого устройства, авторулевых; умеет управлять ручными, паровыми, электрическими, гидравлическими рулевыми приводами, использовать авторулевой; умеет осуществлять переход с одного вида управления на другой;
4) умеет удерживать судно на постоянном курсе или изменять курс по указанию вахтенного начальника в различных условиях плавания, как при глазомерной ориентировке, так и с помощью различных систем курсоуказателей;
5) умеет выполнять все работы, входящие в круг функций матросов;
6) следит за чистотой и порядком на ходовом мостике, в рулевой и штурманской рубках и на тентовой палубе.

§ 2. Матрос

165. Матрос непосредственно подчиняется боцману, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника. На несамоходном судне он подчиняется шкиперу.
166. Матрос:
1) принимает участие в судовых работах по палубной части;
2) принимает участие в подготовке грузовых помещений, грузовых средств и инвентаря к погрузке и выгрузке и их уборке;
3) обеспечивает порядок и чистоту палубы, судовые служебные и санитарно-бытовые помещения;
4) при выполнении работ, связанных с грузовыми операциями:
принимает участие в открытии и закрытии люков трюмов;
контролирует исправность тары;
маркировку, укладку и при необходимости ведет счет мест груза;
следит за сохранностью и целостностью груза, инвентаря и такелажа;
наблюдает за исправностью трапов и другого трюмного оборудования;
не допускает в трюм посторонних лиц;
не допускает в трюме курения;
обеспечивает порядок и чистоту в трюме;
докладывает вахтенному начальнику о всех нарушениях, недостатках и повреждениях;
5) выполняет все такелажные, малярные, швартовные работы и работы по буксировке судов после получения инструктажа по правилам безопасности труда на рабочем месте;
6) умеет грести веслами в шлюпке и замерять уровень воды в льялах, выполняет функции рулевого.

§ 3. Лебедчик, (оператор спецустройств) земснаряда
(дноочистительного снаряда)

167. Лебедчик непосредственно подчиняется первому помощнику командира, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника.
168. Лебедчик:
1) управляет технологическим процессом работы земснаряда;
2) выполняет работы по раскладке и перекладке рабочих якорей;
3) управляет работой палубных вспомогательных механизмов и грузоподъемных устройств;
4) выполняет все такелажные, швартовные, слесарно-ремонтные работы, а также работы, входящие в круг функции матроса земснаряда, грести веслами в шлюпке и управлять спасательной шлюпкой на веслах и с мотором, а в море - и под парусами;
5) ведет учет наличия такелажного имущества, инструмента и инвентаря.
169. На земснарядах, на которых в штате отсутствует должность боцман, лебедчик пользуется правами и выполняет функции (с учетом особенностей и назначения судна), изложенные в параграфе "Боцман" в настоящем Уставе.

§ 4. Матрос земснаряда (дноочистительного снаряда)

170. Матрос земснаряда непосредственно подчиняется первому помощнику командира, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного начальника.
171. Матрос земснаряда:
1) управлять работой оперативных лебедок и палубных вспомогательных механизмов;
2) выполнять работы по подъему, перекладке и отдаче рабочих якорей;
3) выполнять все судовые такелажные, малярные, швартовные, слесарно-ремонтные работы, грести веслами в шлюпке;
4) обеспечивает порядок и чистоту в служебных, палубных и бытовых помещениях.

§ 5. Моторист

172. Моторист подчиняется первому помощнику механика, а во время вахты находится в распоряжении вахтенного механика.
173. Моторист:
1) знает устройство главных энергетических установок и вспомогательных механизмов и умеет их обслуживать;
2) знает нормативные эксплуатационно-технические показатели работы энергетической установки;
3) участвует в обслуживании и ремонте всей судовой техники;
4) знает и выполняет правила технической эксплуатации судовой техники;
5) своевременно проводит техническое обслуживание механизмов, закрепленных за ним расписанием по заведованию;
6) знает расположение и назначение трубопроводов, вентилей и клапанов судовых систем и умеет управлять ими.
174. Моторист может привлекаться по указанию механика к судовым работам, не входящим в круг его прямых функций, после получения инструктажа по правилам безопасности труда на рабочем месте.
175. Старший моторист (старший машинист) руководит работой мотористов (машинистов) при выполнении технического обслуживания и слесарно-ремонтных работ.

§ 6. Радиооператор

176. Радиооператор судна непосредственно подчиняется начальнику радиостанции, помогает ему в техническом обслуживании его заведований.
177. На судах, где в штате должность начальника радиостанции отсутствует, радиооператор пользуется правами и выполняет функции, которые предусмотрены настоящим Уставом для начальника радиостанции.

§ 7. Старший проводник

178. Старший проводник непосредственно подчиняется старшему помощнику капитана (первому штурману).
179. Старший проводник руководит работой проводников и обеспечивает содержание пассажирских помещений в надлежащем состоянии. При посадке и высадке пассажиров находится на месте, указанном в расписании дежурства проводников, организует четкий порядок размещения пассажиров. При нахождении пассажиров на борту судна старший проводник проводит периодические обходы кают и других пассажирских помещений, выявляет недостатки и претензии, принимает меры к их устранению.
180. Старший проводник:
1) ведет учет свободных пассажирских мест и докладывает об этом первому штурману;
2) следит за состоянием и сохранностью подотчетного имущества, ведет соответствующий учет и отчетность, оформляет заявки на пополнение, замену или ремонт этого имущества;
3) следит за выполнением проводниками правил пожарной безопасности, безопасности труда, санитарных правил и соблюдением пассажирами судовых правил;
4) знает места расположения спасательных шлюпок и плотов, пути эвакуации пассажиров, предусмотренные расписанием по тревогам;
5) при объявлении судовых тревог контролирует действия проводников по обеспечению порядка среди пассажиров и выполнение соответствующих команд по судну.

§ 8. Проводник

181. Проводник непосредственно подчиняется старшему проводнику.
182. Проводник отвечает за сохранность постельных принадлежностей, инвентаря и оборудования, надлежащее санитарное состояние пассажирских кают, коридоров и мест общего пользования, закрепленных за ним судовым расписанием.
183. Проводник:
1) в конечных пунктах при посадке и высадке пассажиров находится на рабочем месте независимо от времени дежурства, размещает прибывших на судно пассажиров по каютам в соответствии с проездными билетами и посадочными талонами;
2) обеспечивает порядок и чистоту в пассажирских и санитарно-бытовых помещениях;
3) заблаговременно извещает пассажиров о прибытии их в пункт назначения;
4) докладывает вахтенному начальнику о всех нарушениях пассажирами судовых правил;
5) следит за поведением детей на судне, проводит соответствующий инструктаж родителей;
6) предоставляет услуги пассажирам в соответствии с перечнем;
7) знает места расположения спасательных шлюпок и плотов, пути эвакуации пассажиров, предусмотренные расписанием по тревогам;
8) во время штормовой погоды следит за тем, чтобы окна кают были закрыты, а иллюминаторы задраены.

§ 9. Повар

184. Повар обеспечивает приготовление пищи членам экипажа судна, подчиняется непосредственно первому штурману (первому помощнику командира).
185. Повар:
1) составляет меню и участвует в составлении заявок на продукты питания;
2) готовит блюда и производит их раздачу в установленное для приема пищи время;
3) при невозможности получить хлеб в плавмагазинах или на берегу выпекает его;
4) обеспечивает сохранность и постоянную чистоту камбузной посуды;
5) соблюдает правила пользования камбузным оборудованием и содержит его в чистоте;
6) содержит камбузные помещения и холодильники, а также свою спецодежду в чистоте;
7) соблюдает правила санитарии.

6. Вахтенная служба

§ 1. Общие положения

186. Вахтенная служба (вахта) на судах является особым видом выполнения служебных функций, требующим повышенного внимания и непрерывного присутствия на посту или рабочем месте.
187. Члены экипажа судна, находящиеся на вахте, именуются вахтенными.
188. На всех судах, находящихся в эксплуатации, устанавливается круглосуточная вахтенная служба.
189. На судах, выведенных из эксплуатации, порядок несения вахтенной службы устанавливается судовладельцем.
190. Вахтенная служба должна обеспечивать управление судном, его безопасность, живучесть, производственную деятельность и контроль за посещением судна посторонними лицами.
191. Ответственность за организацию вахтенной службы возлагается на капитана судна, а непосредственное руководство организацией вахтенной службой на старшего помощника капитана и старшего механика.
Ответственность за надлежащее несение вахты возлагается на лиц, несущих вахту. К вахте привлекаются лица, получившие соответствующий отдых.
192. К несению вахты допускаются лица, получившие отдых длительностью не менее 4 часов.
193. Судовые вахты разделяют на ходовые и стояночные. При стоянке на якоре экипаж несет вахты по ходовому расписанию. При стоянке на швартовах периодичность и продолжительность стояночных вахт устанавливает капитан, исходя из конкретных обстоятельств. При стоянке судна на швартовах капитан, механик и электромеханик вахты не несут при наличии в штате судна третьего штурмана, третьих помощников механика и электромеханика, а также при соблюдении в период стоянки нормальной продолжительности рабочего времени для остальных лиц командного состава.
194. В ходовой рубке и машинном отделении находятся инструкции по несению ходовых и стояночных вахт судоводителями и механиками, а в радиорубке, кроме того, и радиоспециалистами.
195. Очередная вахтенная смена предупреждается о заступлении на вахту не позднее чем за 30 минут. Вахтенная смена прибывает к месту несения вахты заблаговременно и до заступления на вахту ознакамливается с условиями плавания и режимом работы технических средств. Лица командного состава являются на вахту не позднее чем за 10 минут, а лица рядового состава - не позднее чем за 5 мин до начала вахты.
196. Старший по вахте (вахтенный начальник, вахтенный механик, вахтенный электромеханик) не сдает вахту заступающему, если он полагает, что последний, не может должным образом выполнять свои функции. В таком случае он уведомляет об этом капитана (механика). Старшие лица по вахте убеждаются в том, что весь состав, заступающий с ними на вахту, способен выполнять свои функции.
197. О результатах приема и сдачи вахты члены палубной команды докладывают вахтенному начальнику, а машинной - вахтенному механику, последний затем докладывает об этом вахтенному начальнику.
198. При работе экипажа бригадным методом капитан докладывает диспетчеру (администрации порта, пристани) о смене бригад, готовности к рейсу и получает у него необходимую информацию.
199. Допуск посторонних лиц на судно производится с разрешения вахтенного начальника.
200. Вахтенные во время тревоги занимают свои места, предусмотренные расписанием по тревогам, только после передачи своего поста лицам, заступающим на вахту согласно расписанию по тревогам.
201. Вахтенные одевают в установленной для данного рода службы одежду (форму). Кроме того, вахтенный помощник капитана и вахтенный матрос при стоянке судна в порту носят на левом рукаве нарукавную повязку с тремя полосами. Общая ширина повязки 4,5 см, каждой полосы 1,5 см.
Цвет полос:
для повязки вахтенного помощника капитана синий, белый, синий;
для повязки вахтенного матроса красный, белый, красный.

§ 2. Вахтенный начальник (вахтенный помощник капитана)

202. Вахтенный начальник является старшим по всей вахтенной службе судна и непосредственно подчиняется капитану, а в его отсутствие старшему помощнику.
203. Вахтенный начальник обеспечивает (в пределах, возложенных на него настоящим Уставом) надлежащее несение вахтенной службы, безопасность судна, людей, сохранность находящихся на судне груза и имущества, а также за предотвращение загрязнения природной среды.
204. Распоряжения вахтенного начальника в пределах его полномочий выполняются каждым членом судового экипажа и другими лицами, находящихся на судне.
205. При обнаружении очага пожара, пробоины, при взрыве, а также при падении человека за борт вахтенный начальник объявляет тревогу.
206. При заступлении на вахту вахтенный начальник:
1) производит обход палубной части судна, убеждается в правильности и исправности действия выставленных навигационных огней и сигналов;
2) проверяет в действии средства внешней и внутрисудовой связи и сигнализации (звуковой, визуальной, а в дневное время и аварийной), УКВ радиостанцию;
3) ознакамливается с составом вахты, принимает доклады заступающих на вахту и инструктирует их;
4) ознакамливается с местом нахождения и состоянием судна, окружающей обстановкой, прогнозами погоды и штормовыми предупреждениями.
207. Вахтенный начальник также получает от сдающего вахту сведения, связанные с обеспечением безопасности судна и его эксплуатационной деятельностью, в том числе сведения:
1) о распоряжениях капитана по вахте;
2) о балластировке и наличии воды в отсеках корпуса судна;
3) о судовых и ремонтных работах (обратив особое внимание на работы, ведущиеся на открытых палубах, с забортной арматурой и с применением открытого огня).
208. При несении стояночной вахты вахтенный начальник:
1) введет наблюдение за состоянием судна и принимает меры по обеспечению безопасности судна, людей, груза;
2) обеспечивает постоянное наблюдение за состоянием погоды и окружающей обстановки;
3) обеспечивает производство замеров воды в льялах и сточных колодцах (на ходу - каждую вахту, при стоянке на якоре и швартовах - не реже двух раз в сутки, после удара корпусом о лед, причал, а также при ледовом сжатии - сразу же и до полной уверенности в отсутствии водотечности). В случае прибыли воды немедленно докладывает капитану и дает задание откачивать ее. В случаи штормовых условий, обледенения не представляется возможным произвести замеры, по распоряжению вахтенного начальника производят контрольные откачки;
4) при приеме людей на борт и при высадке людей с судна принимает меры, обеспечивающие их безопасность;
5) следит за сохранностью пломб и печатей на опечатанных трюмах и помещениях;
6) следит за находящимися у борта судна и подходящими к судну плавучими средствами, указывая им место стоянки у борта; при спуске на воду судовых плавучих средств ведет наблюдение за ними и принимает меры к своевременному подъему их на борт;
7) обеспечивает готовность шлюпок к спуску, дает разрешение на их спуск и отход; принимает доклады от командиров шлюпок по их возвращении на судно;
8) обеспечивает на стоянке контроль за соблюдением требований безопасности труда и пожарной безопасности членами экипажа, выполняющими работы по палубной части; при спуске на воду судовых плавсредств и работе за бортом судна следит за тем, чтобы лица, выполняющие эти работы, были в страховочных рабочих (спасательных) жилетах;
9) обеспечивает своевременное и точное выполнение требований правил плавания по внутренним водным путям, а также других правил и положений, касающихся безопасности;
10) распоряжается подъемом и спуском Государственного и других флагов и вымпелов;
11) обеспечивает своевременное включение сигнальных огней, выставление знаков и сигналов, соответствующих местоположению, состоянию и назначению судна, контролирует их исправное действие, осуществляет связь судна с берегом и другими судами визуальными и звуковыми средствами и по УКВ радиосвязи;
12) в случае, если у него возникнут какие-либо сомнения по ходу несения вахты или появится необходимость в помощи, докладывает капитану и действует по указанию последнего.
209. Вахтенный начальник при заступлении на ходовую вахту:
1) знакомиться по карте и пособиям с навигационной обстановкой и условиями предстоящего района плавания;
2) убеждается в исправной работе технических средств судовождения;
3) проверяет действие дистанционного управления главными и вспомогательными двигателями, рулевого устройства, проверяет показания приборов пульта управления;
4) при выполнении маневра передачу вахты не производит до момента, когда выполняемое действие будет полностью закончено.
210. Вахтенный начальник при несении ходовой вахты:
1) постоянно находится на ходовом мостике (в рулевой рубке) и ведет непрерывное наблюдение за окружающей обстановкой (пребывание его в штурманской рубке допускается только на кратковременный срок для выполнения работы, связанной с исполнением штурманских функций);
2) осуществляет управление судном (составом) при плавании по внутренним водным путям;
3) контролирует работу технических средств судовождения и определяет их поправки так часто, как это необходимо и возможно;
4) систематически следит за показаниями находящихся в рулевой рубке и на ходовом мостике контрольно-измерительных приборов;
5) после продолжительной работы главных двигателей на установившемся режиме перед подходом судна к гидротехническим сооружениям, причалам, рейдам, затруднительным участкам пути проверяет действие дистанционного управления главными двигателями рулевого устройства, а также давление сжатого воздуха в пусковых и тифонных баллонах;
6) следит за надежностью крепления спасательных средств, грузовых стрел и кранов, палубных грузов и подвижных предметов на палубе, состоянием люковых закрытий;
7) в особо сложных условиях плавания (швартовные операции, прохождение шхер, каналов и узкостей, вход в порт или выход из порта, плавание во льдах, на мелководье, в условиях неудовлетворительной видимости, во время шторма) и при маневровых режимах заблаговременно дает распоряжение вахтенному механику - подготовить к действию все судовые технические средства, выполняющие функции дублирования, а затем контролирует исполнение этого распоряжения;
8) при ухудшении видимости или подходе к району с ограниченной видимостью заблаговременно докладывает об этом капитану, включает радиолокационную станцию и ходовые огни, уменьшает скорость, начинает подачу звуковых туманных сигналов, инструктирует и выставляет впередсмотрящего, предупреждает вахтенного механика о возможных реверсах, и в дальнейшем действует по указанию капитана;
9) если особые обстоятельства (условия судоходства, перемещение отдельных судов, обнаруженные неисправности навигационного оборудования или другой техники) ставят под сомнение безопасность плавания, уменьшает скорость (или прекращает движение), докладывает капитану и действует по его указанию;
10) при плавании по внутренним водным путям информирует диспетчерский и встречные суда об обнаруженных изменениях условий судоходства, представляющих опасность для плавания судов;
11) при наличии лоцмана на борту продолжает контролировать место судна и его движение, а при сомнениях в действиях или намерениях лоцмана немедленно докладывает капитану и принимает меры предосторожности.
211. При отсутствии постоянной вахты в машинном отделении и обнаружении неисправности двигателей или других механизмов для их устранения вахтенный начальник вызывает соответствующих специалистов (кроме вахтенных на мостике) или останавливает движение судна.
212. Вахтенный начальник не допускает нахождения на посту управления посторонних лиц и членов экипажа, не имеющих отношения к управлению судном.
213. Вахтенному начальнику не допускается заниматься каким-либо делом или принимать на себя какие-либо функции, не относящиеся к несению вахты.
214. Вахтенный начальник, несмотря на присутствие на ходовом мостике (в рулевой рубке) капитана, продолжает обеспечивать выполнение функций по обеспечению безопасности плавания, возложенных на него настоящим Уставом, до тех пор, пока капитан специально не сообщит ему о принятии управления судном на себя.
215. Вахтенный начальник при стоянке судна у причала:
1) при заступлении на вахту получает от сдающего необходимые сведения об условиях стоянки, ходе грузовых и балластных операций, местонахождении капитана, наличии на борту командного и рядового состава и других лиц, не входящих в состав экипажа, о глубине у причала, осадке судна, уровне и времени высокой и низкой воды, о состоянии швартовов, положении якоря (якорей) и количестве вытравленной якорь-цепи, а также сведения об особенностях стоянки, готовности главных двигателей и возможности их использования в аварийной обстановке, наличии плавучих средств у борта;
2) следит за состоянием глубин у борта судна, за надлежащим креплением и состоянием швартовных тросов и кранцев; следит, чтобы трап (сходни) были закреплены, поручни установлены, леера натянуты и под трапом установлена предохранительная сетка у трапа (сходни) был наготове спасательный круг с бросательным концом и обеспечено надлежащее освещение трапа;
3) при ухудшении погоды, а также при получении штормового предупреждения принимает меры по обеспечению безопасной стоянки судна и докладывает капитану;
4) контролирует правильное использование судовых грузовых средств, обеспечивает своевременное открытие и закрытие трюмов, грузовых люков, горловин и вентиляторов; следит, чтобы находящиеся у ватерлинии иллюминаторы были задраены;
5) контролирует (в помощь второму штурману) ход выполнения грузовых работ, обеспечивая правильность погрузки или выгрузки и размещения и крепления грузов на судне; не допускает загрузки сверх установленных норм;
6) следит за соблюдением правил пожарной безопасности при выполнении работ по корпусной части;
7) знает порядок вызова береговых спасательных и противопожарных средств и при необходимости обеспечивает их немедленный вызов;
8) руководит посадкой и высадкой пассажиров, не допуская нарушения норм пассажировместимости;
9) перед проворачиванием машин убеждается в том, что под кормой чисто, а во время проворачивания организовывает наблюдение за швартовными тросами;
10) обеспечивает своевременную подготовку судна к швартовным операциям (уборка трапов, заваливание шлюпбалок, кранов, стрел), быструю приемку (подачу) швартовов, использование кранцевой защиты;
11) производит периодический обход и осмотр судна. Место нахождения вахтенного начальника известно вахтенному рулевому (матросу);
12) ведет учет увольнения и возвращения с берега членов экипажа, а также учет посторонних лиц, находящихся на судне;
13) при возникновении опасности на берегу, вблизи судна или на рядом стоящем судне докладывает капитану и действует по его указанию.
216. При уходе на берег (приходе с берега) капитана вахтенный начальник производит соответствующую запись в судовом журнале с указанием времени его убытия (прибытия).
217. Вахтенный начальник также:
1) при постановке на якорь определяет место судна и в дальнейшем систематически его контролирует для своевременного обнаружения дрейфа с достаточной частотой;
2) следит за соответствием длины вытравленной якорной цепи условиям стоянки, за ее натяжением и положением, а также за измерением уровня воды в месте якорной стоянки, не допуская осушки судна в случае сгона воды;
3) предупреждает опасное сближение с другими судами или навигационными опасностями при рыскании судна на якоре из-за действия ветра и течения;
4) следит за положением судов, находящихся поблизости; при обнаружении дрейфа судов, равно как и дрейфа своего судна или других опасностей, немедленно докладывает капитану;
5) находится на ходовом мостике (в рулевой рубке); при сходе с мостика убеждается, что судну не грозит опасность и что на период своего отсутствия будет обеспечено надлежащее наблюдение за окружающей обстановкой.

§ 3. Вахтенный радиооператор

218. На судах, где предусмотрена штатным расписанием должность начальника радиостанции, на него также возлагаются функции вахтенного радиооператора.
219. Вахтенный радиооператор осуществляет радиосвязь с береговыми и судовыми радиостанциями, а также наблюдение за сигналами тревоги, бедствия, срочности и безопасности в соответствии с правилами радиосвязи применительно к району плавания.
220. Вахтенный радиооператор:
1) заступив на вахту, проверяет готовность к действию аппаратуры радиостанции, а также ознакамливается со всеми распоряжениями по вахте;
2) осуществляет регулярный и своевременный радиообмен, ведет радиотелеграфный журнал, заверяет его личной подписью и представляет на подпись капитану;
3) в случае приема сигналов тревоги, бедствия, срочности и безопасности во время радиообмена прекращает обмен, сообщает о полученных сигналах капитану, вахтенному начальнику и поступает согласно указаниям капитана;
4) передает сигналы тревоги, бедствия, срочности и безопасности только по распоряжению капитана судна;
5) в установленные правилами радиосвязи минуты молчания прекращает работу по обмену и ведет наблюдение за эфиром;
6) соблюдает дисциплину в эфире, правила вызова, ответов на вызовы и обмена, не допускает частных и некодируемых переговоров, немедленно и беспрекословно выполняет требования контрольных и береговых радиостанций, касающиеся соблюдения дисциплины и порядка в эфире;
7) не реже двух раз в сутки проверяет часы в радиорубке по радиосигналам точного времени;
8) регулярно и своевременно принимает метеосводки, прогнозы погоды, факсимильные карты погоды и состояния моря, штормовые и ледовые предупреждения, навигационные извещения от радиостанций на районы и в сроки, указанные капитаном, а также путевую информацию управлений пути и каналов; своевременно представляет полученные сведения вахтенному начальнику под расписку;
9) в сложных условиях плавания несет постоянную радиовахту по указанию капитана;
10) передает с судна радиограммы и телеграммы, только имеющие подпись капитана (исключение составляют радиограммы пассажиров на пассажирском судне);
11) сохраняет тайну радиотелеграфной корреспонденции и радиотелеграфных переговоров. Контроль такой корреспонденции на судне осуществляет только капитан;
12) при работе на более мощной радиостанции или, находясь в лучших условиях в отношении прохождения связи, оказывает содействие связью другим судам. В таком случае, а также при невозможности установить прямую радиосвязь с обслуживающей радиостанцией судно сообщает об этом судовладельцу и диспетчеру обслуживающей радиостанции;
13) требует от лиц, ведущих радиотелефонные переговоры, выполнения правил радиосвязи и в случае их нарушения делает соответствующие предупреждения или прерывает переговоры и докладывает о случившемся капитану.
221. Начальник радиостанции немедленно докладывает капитану о выходе из строя радиопередатчика или приемника и принимает меры к исправлению.
222. Начальнику радиостанции запрещается допускать в рубку посторонних лиц и членов экипажа без служебных надобностей. В радиорубке разрешается находиться только капитану.
223. При уходе с судна начальник радиостанции сдает ключи от радиорубки, агрегатной и аккумуляторной вахтенному начальнику.
224. Начальник радиостанции ведет трансляцию по судовому радиоузлу в часы, установленные капитаном. Радиопередачи должны начинаться не ранее 7:00 часов и заканчиваться не позднее 23:00 часов.
225. Начальник радиостанции, вновь назначенный на судно, принимает от своего предшественника технические средства и материально-техническое снабжение, а также техническую и иную документацию. О приеме-сдаче составляется акт в двух экземплярах, утверждаемый капитаном. Один экземпляр хранится на судне, другой высылается в узел связи и радионавигации судовладельца. Приемка-сдача фиксируется в радиотелеграфном журнале.

§ 4. Вахтенный рулевой

226. Вахтенный рулевой, непосредственно подчиняется вахтенному начальнику.
227. Прием и сдача вахты вахтенным рулевым производятся с разрешения вахтенного начальника.
228. Заступая на вахту, вахтенный рулевой проверяет действие сигнальных огней, а в дневное время - наличие поднятых флагов и знаков, необходимых в данной обстановке, ознакамливается со всеми касающимися его распоряжениями по вахте.
229. Вахтенный рулевой, при стоянке судна на якоре или швартовах находится на месте, указанном вахтенным начальником, ведет наблюдение за окружающей обстановкой, следит за положением и натяжением якорной цепи, швартовами, кранцами, сходнями, трапами, якорными огнями и знаками, наличием противокрысиных щитков на швартовах, а также за тем, чтобы за борт не свешивались тросы, шланги. О всех изменениях обстановки он немедленно докладывает вахтенному начальнику.
230. Вахтенный рулевой на ходовой вахте, принимая вахту на руле, принимает от сменяющегося курс, выясняет, как судно слушается руля, и докладывает вахтенному начальнику о принятом курсе (по ориентирам или курсоуказателю).
231. Вахтенный рулевой, находясь на посту управления, строго удерживает судно на заданном курсе, следит за работой курсоуказателей и рулевого устройства, немедленно докладывает вахтенному начальнику о неисправностях в их работе.
232. Вахтенный рулевой выполняет команды только капитана, вахтенного начальника или лоцмана (команды последнего - по разрешению капитана или вахтенного начальника), предварительно продублировав их.
233. При плавании с использованием глазомерного метода ориентировки вахтенный рулевой ведет постоянное наблюдение за плавучими и береговыми знаками навигационного оборудования, показаниями глубин на сигнальных мачтах, сигналами на движущихся и стоящих судах и обо всем представляющем опасность докладывает вахтенному начальнику.
234. Перед отходом судна с места стоянки вахтенный рулевой убеждается в исправности действия рулевого устройства путем перекладки руля с борта на борт и докладывает об этом вахтенному начальнику.
235. В случае возникновения во время стоянки пожара на судне или вблизи него, а также при возникновении других чрезвычайных происшествий вахтенный рулевой немедленно докладывает вахтенному начальнику и действует по его указанию.

§ 5. Вахтенный матрос

236. При заступлении на пост вахтенный матрос убеждается в исправном состоянии трапа, наличии предохранительной сетки (если она требуется), поручней и спасательного круга с линем.
237. Вахтенный матрос у трапа осуществляет контроль за посещением судна, неотлучно находясь у трапа и не допуская на судно посторонних лиц без разрешения вахтенного начальника, вахтенный матрос знает местонахождение вахтенного начальника.
238. Вахтенный матрос:
1) перед заступлением на вахту принимает от сменяющегося матроса находящиеся в открытых местах и на палубах имущество, инвентарь и оборудование, а также получает сведения о выполняемых рабочих заданиях;
2) при несении вахты следит за сохранностью принятого имущества, инвентаря и оборудования, за соблюдением пассажирами судовых правил; выполняет порученные рабочие задания и поддерживает чистоту закрепленных за ним участков.

§ 6. Вахтенный начальник земснаряда (дноочистительного снаряда)

239. Вахтенный начальник земснаряда пользуется полномочиями и выполняет функции, которые изложены в параграфе "Вахтенный начальник" настоящего Устава.
240. Вахтенный начальник земснаряда также:
1) при заступлении на вахту проверяет надежность расчалки земснаряда, исправность грузоподъемных устройств и оперативных лебедок; проводит инструктаж заступающих вахтенных об их задачах, режиме работы механизмов, предстоящих производственных операциях, связанных с перекладкой якорей и сменой шаланд, о мерах по соблюдению правил безопасности труда при выполнении работ;
2) при несении вахты следит за исправным действием навигационных знаков на разрабатываемом перекате, габаритными размерами судового хода; принимает меры к безопасному пропуску транспортного флота, своевременно обменивается с судами звуковыми и световыми сигналами, предусмотренными правилами плавания;
3) принимает участие в учалке каравана земснарядов перед буксировкой на очередное место работы.

§ 7. Лебедчик (оператор спецустройств) земснаряда
(дноочистительного снаряда)

241. Лебедчик (оператор спецустройств) земснаряда (дноочистительного снаряда) выполняет указания вахтенного начальника по управлению технологическим процессом работы земснаряда.
242. Вахтенный лебедчик (оператор спецустройств) земснаряда (дноочистительного снаряда):
1) при заступлении на вахту проверяет состояние оперативных лебедок и рабочих тросов;
2) принимает участие в производственных работах на мотозавозне по перекладке якорей и других работах, связанных с обслуживанием земснаряда;
3) принимает участие в швартовке шаланд;
4) выполняет слесарно-ремонтные работы по указанию вахтенного начальника.

§ 8. Вахтенный матрос земснаряда (дноочистительного снаряда)

243. При заступлении на вахту вахтенный матрос (дноочистительного снаряда) проверяет состояние леерного ограждения, наличие спасательных и противопожарных средств, инструмента для очистки всасывающего наконечника и стропов.
244. Во время вахты вахтенный матрос:
1) выполняет все производственные операции на мотозавозне по перекладке якорей и другие заданные работы;
2) поддерживает чистоту и порядок в рубке, на тентовой и главной палубах;
3) по указанию вахтенного начальника управляет вспомогательными палубными механизмами, производит очистку грунтовых путей, участвует в спуске и подъеме шлюпки, измеряет глубину до и после работы земснаряда;
4) выполняет швартовные и такелажные работы, мелкий текущий ремонт и окраску;
5) производит приборку и мытье палуб, наружных стенок надстройки;
6) участвует в работах по разработке, сборке и ремонту рефулера и черпаковой цепи;
7) ставит рабочие створы и зажигает на них огни.

§ 9. Вахтенный механик

245. Вахтенный механик является начальником всего состава машинной вахты и подчиняется непосредственно вахтенному начальнику.
246. Вахтенный механик при заступлении на вахту:
1) лично проверяет состояние работающих технических средств механической установки (в том числе состояние рулевой машины);
2) просматривает машинный журнал и проверяет соответствие записей в нем собственным наблюдениям;
3) получает у сдающего вахту вахтенного механика сведения о способе управления главными двигателями, состоянии и режимах работы всех технических средств, замеченных неисправностях в их работе, о проводимых работах по техническому обслуживанию и ремонту, а также ознакамливается со всеми поступившими замечаниями и распоряжениями;
4) принимает доклады о заступлении на вахту от лиц машинной команды, производит запись в машинном журнале о приеме вахты и докладывает о заступлении на вахту вахтенному начальнику.
247. Вахтенный механик:
1) обеспечивает установленный режим работы судовых технических средств, соблюдение правил их технической эксплуатации, инструкций и указаний механика по их обслуживанию, контролирует выполнение правил безопасности труда и пожарной безопасности при работе членов экипажа в машинных помещениях;
2) о всех обнаруженных неисправностях технических средств немедленно докладывает механику и принимает меры к их устранению;
3) обеспечивает постоянную готовность к действию средств борьбы за живучесть судна;
4) обеспечивает подачу электроэнергии, воды и пара потребителям;
5) следит за правильным расходованием во время вахты топлива, смазочных, обтирочных и других материалов;
6) не допускает скопления подсланевых вод в машинных отделениях и своевременно производит откачку их в цистерну сбора подсланевых вод, следит за тем, чтобы загрязненная вода и мусор машинных помещений не удалялись за борт;
7) по распоряжению вахтенного начальника производит прием, откачку и перекачку балласта и топлива, а также откачку воды из отсеков;
8) обеспечивает поддержание порядка и чистоты в машинных помещениях.
248. При необходимости оказания технической помощи (консультации) вахтенный механик вызывает в машинное отделение механика.
249. Пробные пуски и проворачивание главных двигателей после выполнения технического обслуживания вахтенный механик производит с разрешения вахтенного начальника в присутствии первого помощника механика.
250. В случае необходимости остановить главный двигатель, изменить режим работы механизмов, заданный с мостика, или же отключить технические средства ответственного назначения вахтенный механик докладывает об этом вахтенному начальнику и механику.
251. При непосредственной угрозе аварии или опасности для жизни людей вахтенный механик останавливает главный двигатель или любой другой механизм и немедленно докладывает об этом вахтенному начальнику и механику.
252. При обнаружении пожара или поступлении внутрь корпуса судна забортной воды вахтенный механик немедленно докладывает об этом вахтенному начальнику и организует тушение пожара или борьбу с водой, используя для этого все возможные и эффективные меры.
253. На суда, где не предусмотрено несение вахт электромеханиками, вахтенный механик обеспечивает управление электрооборудованием. При возникновении неисправностей судового электрооборудования вахтенный механик вызывает в машинное отделение электромеханика.
254. На ходовой вахте вахтенный механик:
1) находится на посту управления главными двигателями и обеспечивает их работу;
производит обход работающих технических средств в машинных помещениях, оставляя за себя на посту управления вахтенного моториста (машиниста);
2) строго соблюдает назначенный с мостика режим работы главных двигателей, не допуская его изменения;
3) исполняет команды и распоряжения, поступающие с мостика. Если выполнение команды (распоряжения) связано с угрозой аварии или опасностью для жизни людей, немедленно докладывает об этом вахтенному начальнику и механику, а при повторном приказании с мостика выполняет последнюю команду (распоряжение), произведя соответствующую запись в машинном журнале;
4) при управлении главными двигателями с мостика и необходимости срочно покинуть машинное отделение готов в любой момент немедленно прибыть на пост управления и принять управление главными двигателями;
5) не менее одного раза за вахту проверяет работу рулевого устройства.
255. На стояночной вахте вахтенный механик:
1) неотлучно находится на судне и обеспечивает установленный режим работы технических средств; покидая машинное отделение, сообщает вахтенному мотористу (машинисту) о месте своего пребывания;
2) обеспечивает подачу электроэнергии, воды и пара для производственных и хозяйственно-бытовых нужд. При получении электроэнергии и пара с берега (с другого судна) обеспечивает необходимые подключения;
3) обеспечивает надежное несение вахт в машинных помещениях и присутствует при смене вахт.

§ 10. Вахтенный моторист

256. Вахтенный моторист (машинист) при заступлении на вахту:
1) получает у сдающего вахту моториста (машиниста) сведения о состоянии и режимах работы обслуживаемых технических средств, о замеченных неисправностях в их работе и ознакамливается с распоряжениями, передаваемыми по вахте;
2) проверяет исправность обслуживаемых технических средств, чистоту и порядок в машинном отделении;
3) докладывает вахтенному механику о замеченных недостатках.
257. Во время вахты вахтенный моторист (машинист):
1) находится на своем посту и ведет контроль за работой вверенных ему технических средств и осуществляет управление ими;
2) соблюдает инструкции по обслуживанию технических средств энергетической установки;
3) выполняет указания вахтенного механика по обеспечению бесперебойной работы механизмов на заданных режимах, а также другие его распоряжения;
4) при возникновении неполадок технических средств, пожара или поступлении забортной воды внутрь корпуса немедленно докладывает об этом вахтенному механику и действует по его указанию;
5) поддерживает чистоту и порядок в машинном отделении.

§ 11. Вахтенный электромеханик

258. Вахтенный электромеханик непосредственно подчиняется вахтенному механику и является начальником вахты электриков. Вахтенный электромеханик (на электроходах) в части выполнения режима работы гребной электрической установки подчиняется вахтенному начальнику.
259. Вахтенный электромеханик при заступлении на вахту:
1) получает у сдающего вахту электромеханика сведения, характеризующие работу судового электрооборудования, сведения о замеченных неисправностях в его работе, о проводимых работах по техническому обслуживанию и ремонту и ознакамливается со всеми замечаниями и распоряжениями, передаваемыми по вахте;
2) проверяет состояние и режим работы судового электрооборудования и ознакамливается с записями в электротехническом журнале.
260. Вахтенный электромеханик:
1) обеспечивает установленный режим работы и соблюдение правил технической эксплуатации электрооборудования, инструкций и указаний электромеханика по его обслуживанию, контролирует выполнение правил безопасности труда и пожарной безопасности при работе с ним;
2) обеспечивает включение и выключение генераторов и подачу электроэнергии потребителям в соответствии с распоряжениями вахтенного механика;
3) о всех обнаруженных неисправностях электрооборудования докладывает вахтенному механику, принимает меры к их устранению;
4) принимает меры к обеспечению пожарной безопасности электрооборудования судна;
5) при уходе из машинного отделения сообщает вахтенному механику о месте своего пребывания.
261. При возникновении каких-либо сомнений, касающихся несения вахты, или необходимости помощи вахтенный электромеханик вызывает в машинное отделение электромеханика.
262. Вахтенный электромеханик отключает электрооборудование ответственного назначения только с ведома и разрешения вахтенного механика.
263. На ходовой вахте на электроходе вахтенный электромеханик:
1) строго соблюдает переданный с ходового мостика режим работы гребной электрической установки;
2) исполняет команды, поступающие с ходового мостика. Если выполнение команды (распоряжения) связано с угрозой аварии или опасностью для жизни людей, немедленно докладывает об этом вахтенному начальнику и вахтенному механику; при повторном приказании выполняет последнюю команду (распоряжение), произведя соответствующую запись в электротехническом журнале. При управлении гребной электрической установкой с ходового мостика вахтенный электромеханик отлучается с разрешения вахтенного механика, но готов в любой момент немедленно прибыть на пост управления и принять управление гребной электрической установкой.

7. Организация борьбы за живучесть судна

264. Основными документами по организации и ведению борьбы за живучесть судна являются судовые расписания по тревогам и личные карточки членов экипажа, где указываются должности или судовые номера членов экипажа и функции последних по тревогам. Организация обеспечения живучести судна предусматривает:
1) постоянное наличие на борту необходимого количества экипажа, способного обеспечить борьбу за живучесть;
2) подготовку экипажа к борьбе за живучесть;
3) постоянное поддержание судна, его устройств, технических средств и снабжения в соответствии с требованиями, обеспечивающими безопасность судна;
4) постоянную готовность средств борьбы за живучесть судна;
5) надлежащее наблюдение за судном и окружающей обстановкой.
265. Аварийно-спасательное и противопожарное снабжение и инвентарь расписаны в заведование лицам судового экипажа, хранится на штатных местах и иметь опись. Не допускается использование указанного снабжения и инвентаря не по прямому назначению категорически запрещается.
266. На всех судах соблюдаются требования по обеспечению остойчивости и непотопляемости судна, вестись постоянное наблюдение за креном, дифферентом и водонепроницаемостью корпуса. Заполнение, осушение и запрессовка балластных цистерн, перекачка балласта и топлива из одних емкостей в другие допускаются только по указанию или с разрешения капитана. Выполнение этого требования контролирует вахтенный начальник.
267. Общее руководство борьбой за живучесть осуществляет капитан. Капитан может привлечь к борьбе за живучесть судна лиц, не входящих в состав экипажа, но находящихся на судне. Механик руководит борьбой за живучесть в машинном отделении и обеспечивает готовность и действие находящихся в его ведении технических средств. При отсутствии на судне капитана борьбу за живучесть возглавляет старшее лицо командного состава судоводительской специальности.
268. Установлены следующие виды судовых тревог: общесудовая, "Человек за бортом", шлюпочная (по оставлению судна).
269. На всех судах должно быть расписание по тревогам, определяющее функции и действия всего экипажа по:
1) управлению судном;
2) радиосвязи и зрительной связи;
3) наблюдению за горизонтом, воздухом и водой, герметизации судна и обеспечению водонепроницаемости корпуса;
4) борьбе за живучесть судна (борьба с огнем, водой);
5) использованию специальных средств, установленных на судне;
6) оказанию медицинской помощи экипажу и пассажирам;
7) охране порядка и безопасности (на пассажирских судах);
8) охране окружающей среды;
9) спасению человека за бортом;
10) оставлению судна (с проверкой полноты эвакуации людей).
270. функции по тревогам распределяются с учетом должностей, специальности и заведований членов экипажа и их взаимозаменяемости.
271. Расписание по тревогам составляется на полный состав экипажа при экипажном методе работы или на членов бригад (бригады), одновременно работающих на судне. Кроме основного расписания, составляются стояночное расписание по тревогам для минимума членов экипажа, находящихся на борту при стоянке судна.
272. Лица, не входящие в штат, но работающие на судне, включаются в расписание по тревогам и имеют личные карточки наравне с членами экипажа.
273. Руководители практики и практиканты включаются в расписание по шлюпочной тревоге наравне с членами экипажа, а по остальным тревогам они дублируют функции штатных членов экипажа (перед номером их личной карточки проставляется ноль).
274. Расписание по тревогам вывешивается на видном месте в общедоступных для экипажа помещениях судна. Над койкой каждого члена экипажа, а также других лиц, не входящих в штат экипажа, но работающих на судне, находится карточка, где указаны его функции и действия по тревогам. Карточки рядового состава, а также лиц, не входящих в штат экипажа, имеют судовой цифровой номер, карточки командного состава - название должности.
275. На пассажирских судах на видных местах вывешиваются иллюстрированные инструкции по способам и приемам надевания индивидуальных и использования коллективных спасательных средств, планы с указанием мест их нахождения и путей эвакуации людей.
276. Судовые тревоги, за исключением шлюпочной, объявляются вахтенным начальником в следующих случаях:
1) общесудовая - при подготовке к борьбе или для борьбы с огнем, водой и другими опасностями, создающими угрозу судну, людям, грузу;
2) "Человек за бортом" - при падении человека за борт или при обнаружении человека (людей) за бортом.
277. Шлюпочная тревога (по оставлению судна) объявляется только капитаном или другим лицом по указанию капитана при угрозе гибели судна, когда возникает необходимость оставления судна экипажем и пассажирами.
278. При оставлении судна в первую очередь обеспечивается посадка на спасательные средства детей, женщин и престарелых. К лицам, нарушающим порядок посадки людей или создающим панику, допускается применение крайних мер принуждения.
279. Устанавливаются следующие сигналы тревог:
1) общесудовая - непрерывный звонок громкого боя в течение 25-30 секунд, повторяемый три-четыре раза; при пожаре (взрыве) сигнал тревоги сопровождается частыми ударами в судовой колокол;
2) "Человек за бортом" - три длинных сигнала звонком громкого боя, повторяемые три-четыре раза; продолжительность одного сигнала не менее 5-6 секунд;
3) шлюпочная (по оставлению судна) - семь или более коротких сигналов, вслед за ними один продолжительный сигнал звонком громкого боя, повторяемые три-четыре раза.
280. Сигналы всех тревог дублируются голосом по судовой трансляционной сети с указанием вида тревоги; в случае пожара или пробоин - указывается их место. При отсутствии трансляционной сети вид тревоги, место пожара и пробоины объявляются любыми иными средствами. Отбой всех тревог объявляется голосом и сопровождается командой по трансляции; при проведении тренировочных учений (учебных тревог) после сигнала голосом или по трансляции передается слово "Учебная".
281. Все члены экипажа, лица, не входящие в штат, руководители практики и практиканты при объявлении судовых тревог быстро занимают свои места по расписанию, иметь при себе спасательные жилеты (нагрудники) и надевать их при объявлении шлюпочной тревоги или тревоги "Человек за бортом".
282. Для практической отработки действий по борьбе за живучесть на судне регулярно проводится тренировочные учения по всем видам тревог.
283. Учения по тревогам проводится не реже одного раза в месяц: если более 25 % экипажа было заменено в каком-либо порту, то такие учения проводятся не позднее, чем через 24 часа после выхода судна из этого порта.
284. На пассажирских судах учения по тревогам проводятся не реже двух раз в месяц, обычно перед выходом в рейс. Пассажиры в таких случаях заблаговременно предупреждают о проводимых учебных тревогах и правилах поведения во время них.
285. После каждого тренировочного учения капитан детально проводит его обзор.
286. Если в течение указанных сроков не проводилось учебной тревоги или проводилась только неполная учебная тревога, в судовом журнале делается запись о причинах непроведения или проведения неполной учебной тревоги.
287. Лица, в ведении которых находятся судовой, машинный, электротехнический и радиотелеграфный журналы, судовая касса и документы строгой отчетности, а при плавании в море - также путевые карты с прокладкой пути, при оставлении судна принимают все меры к спасению указанных документов и ценностей.

8. Государственные флаг

288. Государственный флаг Республики Казахстан, поднятый на судне в установленном порядке, указывает на принадлежность судна Республике Казахстан.
289. Охрана Государственного флага и уважение к нему - почетная функция каждого члена судового экипажа. Государственный флаг бережно хранится и всегда в хорошем состоянии.
290. Судно, приобретенное за границей, пользуется правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан с момента выдачи консулом Республики Казахстан временного свидетельства, удостоверяющего это право и действительного до регистрации судна в установленном порядке.
291. День первого подъема флага считается судовым праздником и отмечается ежегодно.
292. Государственный флаг Республики Казахстан в качестве кормового флага поднимается на кормовом флагштоке или гафеле.
293. Государственный флаг Республики Казахстан на самоходных судах, плавающих на внутренних водных путях, поднимается (во время хода судна и стоянки его) в навигационный период с восходом солнца и спускается с его заходом.
294. В полярных и приполярных районах Государственный флаг Республики Казахстан поднимается ежедневно на время его видимости, а при продолжительном дне - с 8:00 до 20:00 часов.
295. На самоходных судах, кроме Государственного флага Республики Казахстан, поднимается вымпел судовладельца.
296. На внутренних водных путях Республики Казахстан при заходе в порт, нахождении в нем и выходе из него вымпел судовладельца поднимается на топе носовой мачты на одном фале.
297. При отсутствии носовой мачты вымпел поднимается на носовом флагштоке.
298. На рейдово-маневровых, служебно-вспомогательных, разъездных судах, судах специального назначения, пассажирских пригородных и внутригородских линий, на судах всех видов переправ, а также скоростных вымпел судовладельца может не подниматься.
299. В дни государственных праздников и другие особо торжественные дни, а также при специальных указаниях, во время стоянки в порту производится торжественный подъем Государственного флага Республики Казахстан. Подъем осуществляется в следующем порядке:
1) за 5 мин до подъема флага по команде вахтенного начальника весь экипаж, за исключением вахты, в форменной одежде выстраивается в установленном месте лицом к диаметральной плоскости судна; назначенные для подъема флагов члены экипажа занимают место у фалов. О построении экипажа докладывается капитану. Капитан, выйдя на верхнюю палубу, здоровается с экипажем и поздравляет его;
2) за 1 мин до подъема флага по команде вахтенного начальника "На флаг смирно" выстроенный экипаж принимает положение "Смирно". По команде вахтенного начальника "Флаг и вымпел поднять" стоящие на фалах поднимают флаг и вымпел. Во время подъема флага лица командного состава прикладывают руку к головному убору;
3) после подъема флага вахтенный начальник с разрешения капитана подает команды "Вольно" и "Разойдись".
300. При наборе флагов соблюдается следующий порядок: в носовой части судна набираются треугольные флаги, в средней - прямоугольные, в кормовой прямоугольные и прямоугольные с косицами.
301. Расцвечивание флагами в непогоду и при грузовых операциях может не производиться.
302. Для расцвечивания не употребляются:
государственные и военно-морские флаги Республики Казахстан, кормовые флаги вспомогательных и гидрографических судов, флаги должностных лиц, иностранные национальные и военные флаги, флаги сигнального комплекта, имеющие одинаковый рисунок с иностранными национальными и военными флагами, вымпел свода.
303. Государственный флаг Республики Казахстан на самоходных и несамоходных (при наличии на них экипажа) судах на ходу и на стоянке поднимается ежедневно в 8 часов утра и спускается с заходом солнца.
304. В полярных и приполярных районах Государственный флаг Республики Казахстан ежедневно должен быть поднят на время его видимости, а при продолжительном дне - с 8:00 до 20:00 часов.
305. Государственный флаг Республики Казахстан поднимается ранее 8:00 часов утра и не спускается после захода солнца при условии его видимости в следующих случаях:
1) при заходе судна в порт и при выходе его из порта;
2) при встрече в море с военными кораблями и судами до расхождения с ними.
306. При заходе в иностранный порт, стоянке в порту и выходе из него одновременно с кормовым флагом на топе кормовой сигнальной мачты поднимается вымпел судовладельца.
307. В дни национального праздника страны пребывания, а также при нахождении на судне в качестве официального лица главы иностранного государства или правительства флаг этой страны поднимается на топе кормовой сигнальной мачты. В этом случае вымпел судовладельца не поднимается. По согласованию с консулом Республики Казахстан судно расцвечивается флагами.
308. В траурные дни и при нахождении на борту умершего Государственный флаг Республики Казахстан держится приспущенным на 1/3 длины фала.
309. В траурные дни в портах Республики Казахстан Государственный флаг приспускается по распоряжению капитана порта, а в иностранных портах - по согласованию с консулом Республики Казахстан и портовыми властями.
310. При плавании в сложных условиях маневровых режимах работы судна (швартовные операции, прохождение каналов, шлюзов и узкостей, вход в порт и выход из порта, маневрирование, плавание во льдах, на мелководье, во время шторма) взаимное приветствие флагом может не производиться.

9. Повседневная служба, распорядок жизни и быт экипажа судна

§ 1. Распорядок дня

311. На судне устанавливается распорядок дня согласно приложению 2 к настоящему Уставу.
312. Капитан может применительно к конкретным условиям работы судна изменять распорядок дня.

§ 2. Судовые помещения

313. Судовые помещения подразделяются на жилые, служебные и общего пользования.
314. Все члены экипажа судна размещаются по жилым помещениям согласно установленному проектом для каждого типа судна плану размещения и расписываются по каютам первым штурманом (первым помощником командира, шкипером).
315. На судах, где нет резервных жилых помещений, порядок размещения лиц, временно пребывающих на судне, устанавливается капитаном.
316. В жилых помещениях запрещается хранить взрывчатые, легковоспламеняющиеся, ядовитые и опасные в пожарном отношении вещества и материалы, скоропортящиеся продукты питания, спецодежду (где это не предусмотрено), а также пользоваться электрическими приборами.
317. При уходе из жилых помещений члены экипажа выключают электрический свет, вентиляторы и другие нестационарные приборы, потребляющие электроэнергию.
318. Ключи от всех судовых помещений хранятся у лиц, заведующих этими помещениями (занимающих эти помещения). Дубликаты ключей хранятся у первого штурмана (первого помощника командира, шкипера).
319. Во время судовых тревог, осмотров и проверок каюты и другие жилые помещения должны быть прикрыты, но не закрыты на замок. Доступ во все запираемые помещения судна должен быть обеспечен в любое время суток.
320. На судне отводят специальные помещения для проведения занятий, совещаний, собраний и оборудуется красный уголок для проведения культурно-массовых мероприятий и коллективного отдыха. При отсутствии специальных помещений перечисленные мероприятия проводят в кают-компании и столовой экипажа.
321. С разрешения капитана или первого штурмана (первого помощника командира) в кают-компанию (столовую) могут приглашаться в качестве гостей лица, не входящие в состав экипажа. Приглашения, носящие официальный характер, делаются только с разрешения капитана.
322. Культурно-массовые мероприятия (развлечения, игры, демонстрация фильмов) должны прекращаться до 23:00 часов, за исключением случаев, когда капитаном установлено иное время.

§ 3. Обеспечение санитарного состояния судна

323. Весь экипаж судна в соответствии с санитарными правилами содержит в чистоте судовые помещения, а также в чистоте и опрятности одежду и обувь.
324. Порядок приборки помещения и палуб определяет первый штурман (первый помощник командира, шкипер) с учетом требований санитарных правил для судов внутреннего плавания Республики Казахстан, правил перевозки пассажиров, ручной клади и багажа, при этом члены экипажа расписываются по объектам приборок.
325. Жилые помещения, где не предусмотрена уборка лицами обслуживающего персонала, убирают живущие в них.
326. При проживании в помещении нескольких человек первый штурман (первый помощник командира, шкипер) назначает из них старшего, обязанного обеспечивать выполнение расписания по приборкам в этом помещении.
327. Для содержания судна и всех помещений в соответствии с санитарно-гигиеническими требованиями производятся ежедневные утренние приборки и не реже одного раза в месяц санитарный аврал под руководством первого штурмана (первого помощника командира, шкипера).
328. Ежедневные приборки в кают-компании (столовой) должны заканчиваться до завтрака. На пассажирских судах к этому времени должна быть закончена приборка пассажирских палуб, салонов, приходов, внутренних трапов, трапов на открытых палубах и санитарно-бытовых помещений.
329. Смена постельного белья членов экипажа производится не реже одного раза в 7 дней.
330. Стирка белья членов экипажа и рабочей одежды экипажа производится в судовых прачечных, а где их нет - в специально отведенных местах.
331. Для поддержания порядка и соблюдения условий гигиены первый штурман (первый помощник командира, шкипер) производит систематический осмотр жилых помещений и помещений общего пользования.

§ 4. Порядок приема пищи

332. Прием пищи всеми лицами судового экипажа производится в установленное распорядком время.
Перед раздачей пищи первый штурман (первый помощник командира, шкипер) снимает пробу приготовленной пищи.
333. Лица командного состава питаются в кают-компании. Старшим лицом в кают-компании является капитан, а в его отсутствие - первый штурман (первый помощник командира). Старшим лицом в столовой команды является боцман. На судах, где нет кают-компании, для командного состава отводятся столы в столовой экипажа или в пассажирском салоне.
334. Весь экипаж является в кают-компанию или столовую для приема пищи в установленное время, в чистой и опрятной одежде.
Для не явившихся в отведенные часы пища не оставляется.
В часы, не отведенные по распорядку дня, прием пищи разрешается только лицам, исполнявшим неотложные судовые работы или служебные поручения и только по разрешению первого штурмана (первого помощника командира), а в его отсутствие - вахтенного начальника.
335. Пища в каюту может подаваться только капитану по его распоряжению и больным по указанию первого штурмана (первого помощника командира, шкипера).

§ 5. Увольнение на берег

336. Порядок и очередность увольнения на берег членов экипажа устанавливается капитаном.
При увольнении на берег на судне остается часть экипажа, способная обеспечивать безопасность судна и выполнение необходимых работ. При этом на судах транспортного флота разрешается увольнение при стоянке у причала не более двух третей, а при стоянке на рейде не более одной трети экипажа.
337. В случае наличия на судне опасного груза, при стоянке на рейде или в неблагоприятных условиях, а также, когда имеется (или предполагается) опасность для судна или необходимость перемены места его стоянки, на судне присутствует капитан или первый штурман (первый помощник командира, механик или первый помощник механика).
338. Капитан судов рейдово-маневрового, местного, технического и служебно-вспомогательного флота оставляют судно согласно порядку, установленному судовладельцем.
339. Все лица судового экипажа могут отлучаться с судна только с разрешения своих непосредственных начальников.
340. Лица судового экипажа, получившие разрешение на увольнение, перед уходом с судна и по возвращении на судно докладывают об этом вахтенному начальнику.

§ 6. Пользование судовыми рабочими шлюпками (лодками)

341. Спуск шлюпок на воду и их использование допускаются только по разрешению капитана.
342. На каждой судовой шлюпке, отходящей от борта, командир шлюпки, назначается из лиц командного состава, или старшина, назначенный из рядового состава, и моторист (на самоходных шлюпках).
Командир (старшина) и моторист шлюпки назначаются первым штурманом (первым помощником командира, шкипером), а в его отсутствие - вахтенным начальником.
343. Командир (старшина) шлюпки и моторист имеет соответствующую квалификацию (право).
344. Шлюпка укомплектовывается положенным числом гребцов и иметь установленное снабжение.
345. Все лица (включая пассажиров), находящиеся на шлюпке, имеют при себе индивидуальные спасательные средства.
346. О готовности к отходу от борта командир (старшина) шлюпки докладывает вахтенному начальнику и получает разрешение на отход; по возвращении шлюпки командир (старшина) докладывает о ее прибытии.

10. Судовые правила

347. На судне не допускается:
1) перевозить без разрешения капитана посторонних лиц, их грузы и багаж, а также грузы, принадлежащие членам экипажа;
2) выносить какие-либо вещи без разрешения вахтенного начальника;
3) распивать спиртные напитки и быть в нетрезвом виде, играть в азартные игры;
4) курить в не отведенных для этого местах и в постели, а также во время тревог, учений;
5) отвлекать разговорами лиц, несущих вахту;
6) держать на источниках света, видимых снаружи, цветные абажуры, либо закрывать их цветными шторами;
7) выбрасывать за борт мусор, окурки, пищевые отходы;
8) стирать, просушивать и гладить белье в не отведенных для этого местах.
348. Спортивные мероприятия (плавание, хождение на шлюпках) могут проводиться только с разрешения капитана и с назначением лица для обеспечения безопасности участников.

Приложение 1
к Уставу службы на судах

Время несения вахт командным составом самоходных судов
(кроме скоростных)
при их эксплуатации на внутренних судоходных путях

№	Должность	Время несения вахт при графиках работы
		Четырехсменном	Трехсменном	Двухсменном
1	Капитан	00:04 16:18	00:04 12:16	00:04 12:20 или 00:06 12:18
2	Старший помощник капитана (первый штурман)	08:12 21:24	08:12 20:24	04:12 20:24 или 06:12 18:24
3	Второй помощник капитана (второй штурман)	04:08 18:21	04:08 16:20	-------
4	Третий помощник капитана (третий штурман)	00:03 12:16	00:04 12:16	-------
5	Механик	12:14 20:24	08:12 20:24	04:12 20:24 или 06:12 18:24
6	Первый помощник механика	00:04 14:17	00:04 12:16	00:04 12:20 или 00:06 12:18
7	Второй помощник механика	04:08 17:20	04:08 16:20	-------
8	Третий помощник механика	08:12 21:24	08:12 20:24
8	Электромеханик (помощник механика по электрооборудованию)	12:14 20:24	08:12 20:24	--------

Приложение 2
к Уставу службы на судах

Распорядок дня

Распорядок дня	Время судовое, часа мин
	на ходу	на стоянке
Подъем	07:00	07:00
Завтрак	07:30-08:30	07:30-08:30
Работы по судну	08:30-12:00	08:30-12:00
Обед	11:30-12:30	11:30-12:30
Работы по судну	13:00-17:00	13:00-17:00
Ужин	19:30-20:30	17:30-18:00
Личное время	20:30-23:00	18:00-23:00
Отбой	23:00	23:00