ИПС "Әділет"

"Атом энергиясын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 5-бабының 7) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Үкіметінің 29.06.2022 № 450 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

1. Қоса беріліп отырған Ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюдың ұлттық жоспары бекітілсін.

2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

К.Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2016 жылғы 19 тамыздағы
№ 467 қаулысымен
бекітілген

Ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюдың ұлттық жоспары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюдың ұлттық жоспары (бұдан әрі – Жоспар) "Атом энергиясын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 5-бабының 7) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Осы Жоспар Қазақстан Республикасының орталық және жергілікті атқарушы органдарына, сондай-ақ атом энергиясын пайдалану саласындағы қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға қолданылады.

3. Осы Жоспарда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) авариялық жағдай – ядролық және радиациялық авариялық жағдайды қамтитын және адам денсаулығы мен қауіпсіздігі немесе өмір сүру сапасы, меншік немесе қоршаған орта үшін қауіпті немесе қолайсыз салдарды жеңілдету үшін жедел шаралар қабылдауды талап ететін штаттан тыс жағдай немесе штаттан тыс оқиға;

2) аварияның туындау қаупі – адамдардың өмірі мен денсаулығына, олардың мүлкі мен қоршаған ортаға қауіп төнетін жай-күй;

3) алаң аумағы – шекара периметрі шегінде пайдаланушы ұйымға, қоршауға не көрсеткішке іргелес аумақ;

4) пайдаланушы ұйым – атом энергиясы пайдаланылатын объектілермен жұмыс істеу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға;

5) радиоактивті заттар – құрамында радионуклидтер бар, кез келген агрегаттық күйдегі, шығу тегі табиғи немесе техногендік кез келген материалдар;

6) радиоактивті заттардың заңсыз айналымы – ядролық материалдарды қоса алғанда, радиоактивті заттардың санкцияланбаған кез келген орын ауыстыруы, берілуі немесе саудасы;

7) ядролық материалдар – бөлiнетiн (ыдырайтын) радионуклидтерден тұратын немесе оларды шығаруға қабілетті материалдар;

8) ядролық және радиациялық авария – ядролық және радиациялық қондырғымен немесе салдарынан радиоактивті заттардың шығарындылары орын алатын және радиациялық сәулелену туындайтын қызметке байланысты авария;

9) ядролық және радиациялық авариялық жағдай – ядролық тізбекті реакция немесе тізбекті реакция өнімдерінің ыдырауы немесе радиациялық сәулелену нәтижесінде бөлінетін энергия салдарынан нақты немесе солай деп қабылданатын қауіп орын алатын авариялық жағдай;

10) ядролық және радиациялық аварияның әсер ету факторы – ядролық материалдар мен радиоактивті заттардың шығарындысы, сондай-ақ ядролық және радиациялық авария салдарынан алаң аумағының радиоактивті ластануы кезіндегі иондаушы сәуле.

Жоспарда қолданылатын өзге ұғымдар Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау және атом энергиясын пайдалану туралы заңнамасында пайдаланылатын ұғымдарға сәйкес келеді.

4. Ядролық және радиациялық авариялардың негізгі көздеріне:

1) радионуклидтер шығарып реактордың белсенді аймағын зақымдау;

2) жабдықтың істен шығуы, реакторда немесе отын циклінің кәсіпорындарында өрт немесе жарылыс салдарынан радионуклидтердің шығарындысы;

3) қоршаған ортаның радиоактивті ластануы;

4) радиоактивті заттардың, ядролық материалдардың немесе құрамында радиоактивті заттар бар жабдықтың жоғалуы немесе ұрлануы;

5) персоналдың және (немесе) тұрғындардың сәулеленуіне әкелетін жабдықтың істен шығуы немесе дұрыс пайдаланылмауы;

6) ядролық материалдар мен радиоактивті заттарды тасымалдау кезіндегі авариялар жатады.

5. Ден қою деңгейі:

1) объектілік деңгей – алаң аумағында аварияға қарсы жоспарлауды және ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюды жүзеге асыратын пайдаланушы ұйымдар;

2) аумақтық деңгей – тиісті аумақта аварияға қарсы жоспарлауды және ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюды жүзеге асыратын жергілікті атқарушы органдар;

3) республикалық деңгей – республикалық деңгейде аварияға қарсы жоспарлауды және ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының Үкіметі мен орталық атқарушы органдар.

6. Ядролық және радиациялық авария кезінде ден қою мақсаттары:

1) ядролық және радиациялық аварияның сипаты мен ауқымын бағалау;

2) ядролық және радиациялық аварияның өрбуін болғызбау және ол туындаған жерде оның салдарын төмендету;

3) персонал мен тұрғындарда детерминацияланған әсердің пайда болу жағдайларын болғызбау;

4) адамдарды құтқару және алғашқы медициналық көмек көрсету;

5) тұрғындарда сәулеленудің стохастикалық әсерінің өрбу жағдайларын болғызбау;

6) тұрғындарда радиациялық емес зиянды әсер жағдайларының алдын алу;

7) қоршаған ортаны және материалдық мүлікті қорғау;

8) қалыпты әлеуметтік және экономикалық қызметті дайындау және қайта бастау;

9) алдын алуға болатын доза деңгейіне жеткен кезде қорғау немесе авариядан кейінгі шараларды қабылдау болып табылады.

2-тарау. Қазақстан Республикасының орталық және жергілікті атқарушы органдарының, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың ядролық немесе радиациялық авария жағдайындағы құқықтары мен міндеттері

7. Азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орган:

1) азаматтық қорғау іс-шараларын ұйымдастыру және жүргізу кезінде азаматтық қорғау күштеріне басшылық етеді;

2) жедел резервтің материалдық құралдарын бөледі және пайдаланады;

3) авариялық-құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізуді жүзеге асырады;

4) төтенше жағдайды жою кезінде Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау саласындағы заңнамасына сәйкес ұйымдардың материалдық-техникалық ресурсын жұмылдырады;

5) жергілікті атқарушы органдардың өтінішхаты бойынша табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайдың және оның салдарының алдын алу немесе оны жою жөнінде шаралар қабылдау үшін мемлекеттік материалдық резервтен материалдық құндылықтарды шығару туралы шешім қабылдайды;

6) Қазақстан Республикасының Үкіметіне төтенше жағдайдың және оның салдарының алдын алу, оны жою үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің резервінен қаражатты пайдалану туралы ұсыныстар енгізеді;

7) Қазақстан Республикасының Президентіне ядролық және радиациялық авария кезінде Қазақстан Республикасының аумағында немесе оның жекелеген жерінде төтенше жағдай енгізу туралы ұсыныстар дайындауды жүзеге асырады;

8) төтенше жағдай органдары мен бөлімшелерінің күштері мен құралдарының төтенше жағдай туындаған кезде әрекет етуге дайын болуын қамтамасыз етеді;

9) жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп эвакуациялық іс-шараларды, зардап шеккен тұрғындардың тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету жөніндегі бірінші кезектегі іс-шаралардың орындалуын ұйымдастырады;

10) мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп қалыптасқан ахуалға мониторинг жүргізеді;

11) "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес республикалық азаматтық қорғау қызметтеріне басшылық жасауды және салааралық үйлестіруді жүзеге асырады;

12) мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп, ядролық және радиациялық авариялардың алдын алу және оларды жою бойынша республикалық оқу-жаттығу өткізеді;

13) Қазақстан Республикасының Премьер-Министріне техногендік сипаттағы төтенше жағдайды жариялау туралы ұсыныстар дайындауды жүзеге асырады.

8. Атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті орган:

1) персоналдың, ядролық және радиациялық аварияның салдарын жоюмен айналысатын адамдардың ядролық және радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде ұсынымдар береді;

2) халықаралық ұйымдармен және трансшекаралық мемлекеттердің қадағалау органдарымен ядролық және радиациялық авариялар туралы жедел хабарламалар алмасуды жүзеге асырады;

3) қажет болған жағдайда халықаралық сараптама ұйымдарын тартып, аварияларға қарсы жоспарлау және радиациялық және ядролық аварияларға ден қою жөніндегі құжаттарға тәуелсіз ғылыми-техникалық сараптама ұйымдастырады;

4) авариялық жағдай туындаған кезде Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану объектілерінің жай-күйін бақылайды, талдайды және бағалайды.

9. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган халықтың мекендеу ортасының радиоактивті ластану деңгейін өлшейді, бақыланатын аймақтан тыс елді мекендер аумағында сумен жабдықтау көздерінен, топырақтан және тамақ өнімінен сынама алады.

10. Көлік саласында мемлекеттік саясатты іске асыруды, Қазақстан Республикасы көлік кешенінің қызметін үйлестіруді және реттеуді, сондай-ақ әуе кеңістігін пайдалануды жүзеге асыратын уәкілетті орган:

1) ядролық және радиациялық авариялар салдарын жою үшін қажетті көлікпен қамтамасыз етуге байланысты барлық іс-қимылды үйлестіреді;

2) Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен жеке меншіктегі көлік құралдарын тартады;

3) ядролық және радиациялық авария салдарын жою, эвакуациялау іс-шараларын жүргізу үшін қажетті персонал мен жабдықты, материалдар мен техникалық ресурстарды тасымалдауды қамтамасыз етеді;

4) ядролық және радиациялық аварияға ден қоюға және оның салдарын жоюға тартылатын теңіз, жерүсті және әуе жолымен келетін халықаралық күштер мен құралдарды қабылдауға әзірлікті қамтамасыз етеді;

5) құрамына кіретін ведомстволық бағынысты ұйымдардың ядролық және радиациялық аварияларды жою жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін қажетті күштерді, құралдарды және материалдық-техникалық ресурстарды бірінші кезекте тасымалдауды, эвакуацияланатын (көшірілетін) тұрғындарды авариялық ден қою аймағынан әкетуді, сондай-ақ тасымалдауға тапсырыс берушілермен шарт негізінде қауіпті жүкті (радиоактивті қалдықтар мен заттарды) тасымалдауды орындауын қамтамасыз етеді;

6) авариялық-құтқару жұмысын және эвакуациялау іс-шараларын жүзеге асыру үшін қажетті күштер мен құралдарды мемлекеттік жол шаруашылығының ведомстволық бағынысты ұйымдарының құрамына кіретін автомобиль жолдары арқылы тасымалдау үшін оларды күтіп ұстау және жөндеу жөніндегі іс-шараларды жүргізеді.

11. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган қоныстану аумақтарында қоршаған ортаға радиациялық мониторинг жүргізуді қамтамасыз етеді.

12. Қорғаныс саласында мемлекеттік саясатты жүзеге асыратын уәкілетті орган:

1) көлік саласында мемлекеттік саясатты іске асыруды, Қазақстан Республикасы көлік кешенінің қызметін үйлестіруді және реттеуді, сондай-ақ әуе кеңістігін пайдалануды жүзеге асыратын уәкілетті органмен келісу бойынша жабдығы, персоналы және ядролық және радиациялық аварияға ден қою жөніндегі адамдары бар әуе кемелеріне қауіпсіз дәлізді қамтамасыз етеді;

2) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның және облыстардың жергілікті атқарушы органдарының сұрау салуы бойынша Қазақстан Республикасының қорғаныс саласындағы заңнамасына сәйкес ядролық және радиациялық авария салдарын жою басшысының қарамағына Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің қажетті күштері мен құралдарын мынадай міндеттерді орындауға қатысу үшін береді:

ядролық және радиациялық авария салдарын жою жөніндегі жұмыс жүргізілетін аудандарға күштерді, құралдар мен материалдық ресурстарды жеткізу;

жергілікті жерді және объектілерді арнайы өңдеу (дезактивациялау) жөнінде жұмыс жүргізу;

төтенше жағдай аймағына кірудің және одан шығудың ерекше режимін ұстау;

зардап шеккен тұрғындарға медициналық және өзге де көмек көрсету;

3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамалары, әскери бөлімдері мен мекемелері орналасқан аудандардағы радиациялық жағдайдың мониторингін қамтамасыз етеді.

13. Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі:

1) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның сұрау салуы бойынша ядролық және радиациялық авария салдарын жоюға қатысу үшін келетін шетелдік күштер мен құралдарды Қазақстан Республикасының аумағына өткізуді қамтамасыз етеді;

2) гуманитарлық көмегі бар көлік құралдарының және олармен бірге жүретін жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттеріне кезектен тыс кіруін қамтамасыз етеді;

3) ядролық және радиациялық авария салдарын жою үшін жіберілетін авариялық-құтқару қызметтеріне Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан өтуге жәрдем көрсетеді.

14. Кеден ісі саласындағы уәкілетті орган ядролық және радиациялық авария аймағына жеткізілетін, техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарын жою үшін қажетті тауарларды кедендік декларациялауды қамтамасыз етеді.

15. Сыртқы саяси қызмет саласындағы уәкілетті орган атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның хаты негізінде ядролық және радиациялық авария салдарын жоюға көмек көрсету мақсатында Қазақстан Республикасына келетін шетелдік мамандарға (персоналға) қажеттілігіне қарай Қазақстан Республикасының визасын ресімдеуге жәрдем көрсетеді.

16. Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесіне басшылық жасауды, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрес, қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті орган:

1) тұрғындарды авария және авариялық-құтқару жұмысы мен басқа да кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу туралы құлақтандыруға және хабардар етуге қатысады;

2) радиоактивті ластану аймағының қоршалуын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларға қатысады;

3) радиоактивті ластану аймағына белгіленген өткізу пункттері арқылы кіру қауіпсіздігін ұйымдастырады;

4) уақытша көшірілетін тұрғындарды жинау, тіркеу пункттерінде, аралық көшіру пункттерінде және эвакуацияланғандарды орналастыру орындарында, сондай-ақ операцияларды басқару командалық пунктінде, ауруханаларда және халықты хабардар ету орталығында оқыс оқиға кезінде қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етеді, қажет болған жағдайда зардап шеккендерге алғашқы медициналық көмек көрсетеді;

5) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерімен бірлесіп азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орган күштерін бірінші кезекте өткізу мақсатында эвакуациялау іс-шараларын жүргізу кезінде жол жүрісі қауіпсіздігін және оны реттеуді, сондай-ақ маршруттарда, өткелдерде, ластанған жерлерде қозғалысты реттеуді қамтамасыз етеді;

6) эвакуациялау лектерімен бірге жүреді;

7) эвакуацияланатын тұрғындарды орналастыру орындарында тіркеуді және мекенжай-анықтамалық жұмысты, эвакуацияланатын тұрғындарды, шығын мен зардап шеккендерді есепке алуды жүргізеді;

8) санитариялық-қорғаныш аймағының күзетілетін периметрін және оның аумағына белгіленген өткізу пункттері арқылы кіруді ұйымдастырады;

9) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органмен, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен, пайдаланушы ұйымдармен өзара іс-қимыл жасап, айғақтардың сақталуын қамтамасыз етеді және ядролық және радиациялық авариялардың себептерін тексеру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырады.

17. Бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы уәкілетті орган өз құзыреті шегінде тұрғындарды радиоактивті ластану фактісі, оны жою барысы және тұрғындардың жүріс-тұрыс қағидалары туралы ақпараттандыруға жәрдем көрсетеді.

18. Орман шаруашылығы, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті орган:

1) орман алқаптарын радиоактивті ластану жағдайында пайдалану туралы ұсыныстар дайындауды жүзеге асырады;

2) орманды күзетуді, қорғауды, молықтыруды және орман өсіруді ұйымдастырады және қамтамасыз етеді, радиоактивті ластануы мүмкін аймақтарда өзінің функционалдық қарауындағы мемлекеттік орман қоры аумағында орман пайдалануды реттейді.

19. Ғарыш қызметі саласындағы уәкілетті орган ядролық және радиациялық авария жағдайында ластанған аумақтарда ғарыштан Жерді қашықтан зондтау құралдарын пайдаланып, ғарыштық мониторингті қамтамасыз етеді.

20. Жергілікті атқарушы орган:

1) тұрғындарға, персоналға және авария салдарын жоюға тартылған адамдарға көмек көрсету үшін ден қоюдың бүкіл уақытына орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімшелерін, азаматтық қорғау қызметтері мен құралымдарын, сондай-ақ жедел медициналық көмек қызметтерін тартады;

2) жергілікті деңгейдегі төтенше жағдай кезінде авария аймағындағы ластану салдарын жою, сондай-ақ облыс аумағындағы қоршаған ортаны оңалту жөніндегі қызметті үйлестіруді жүзеге асырады;

3) зардап шеккендерді эвакуациялауды жүзеге асырады;

4) азаматтарды қорғауды және қоршаған ортаны иондаушы сәулелену әсерінен қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларға қатысады;

5) ядролық және радиациялық аварияны жоюға, шектеуге және (немесе) оның салдарының ауырлығын төмендетуге қатысады;

6) тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік аумағында таратылатын бұқаралық ақпарат құралдары арқылы тұрғындарды тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік шегіндегі радиациялық жағдай туралы хабардар етеді;

7) радиациялық жағдайдың жай-күйін бағалайды;

8) көшпелі тамақтандыру пункттерін ашуды қамтамасыз етеді;

9) қолда бар автожуу станциялары мен стационарлық мекемелер (моншалар, кір жуатын орындар) базасында көлікті дезактивациялауды және тұрғындарды санитариялық өңдеуді жүзеге асыруды ұйымдастырады;

10) көшірілген тұрғындарды орналастыру орындарын айқындайды, оның тыныс-тіршілігін, оның ішінде уақытша тұрғын жайларды (шатырларды, жылжымалы және құрастырмалы үйлерді) тұрғызуды ұйымдастырады;

11) ядролық және радиациялық аварияны жою, эвакуацияланатын тұрғындарды авариялық ден қою аймағынан әкету жөніндегі жұмысты жүргізу үшін қажетті күштерді, құралдар мен материалдық-техникалық ресурстарды тасымалдауды бірінші кезекте жүзеге асыруды қамтамасыз етеді;

12) тұрғын үй-жайларға радиоактивті заттардың түсуін болғызбау мақсатында оңайлатылған әдістермен және қолда бар құралдармен үй-жайларды герметизациялауды ұйымдастырады;

13) радиоактивті ластану аймақтарында тиісті режимді қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты ұйымдастырады (бақылау-өткізу пункттерін, уақытша эвакуацияланатын тұрғындарды жинау пункттерін және орналастыру орындарын жабдықтау, орналастыру орындарына қозғалыс маршруттарында уақытша эвакуацияланатын тұрғындарды жан-жақты қамтамасыз ету);

14) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп ядролық және радиациялық аварияны жою күштерін азық-түлікпен, ыстық тамақпен және бірінші кезекте қажетті тауарлармен қамтамасыз етуді ұйымдастырады.

21. Жеке тұлғалар:

1) "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 19-бабына сәйкес радиациялық қауіпсіздікке;

2) "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 18-бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес ядролық және радиациялық авариялар мен олардың салдарының алдын алу және оларды жою жөніндегі іс-шараларға қатысуға;

3) "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 18-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес ядролық және радиациялық авария туындаған жағдайда өмірін, денсаулығын және жеке мүлкін қорғауға;

4) "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 21-бабының 1-тармағына сәйкес ядролық және радиациялық авария салдарынан денсаулығына келтірілген зиянды және мүлкіне келтірілген залалды өтетуге құқылы.

22. Жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы заңнамасын сақтауға және пайдаланушы ұйымның аумағында "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 22-бабына сәйкес осы ұйымның лауазымды адамдарының талаптарын орындауға міндетті.

23. Пайдаланушы ұйымдар:

1) "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарына азаматтық қорғауды қамтамасыз ету жөнінде ұсыныстар енгізуге;

2) "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 16-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес өз объектілерінде болған авариялардың, оқыс оқиға мен өрттің себептері мен мән-жайын анықтау жөнінде жұмыс жүргізуге;

3) "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабына сәйкес уәкілетті мемлекеттік органдар мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ақпаратты алуға құқылы.

24. Пайдаланушы ұйымдар:

1) аварияға қарсы іс-шаралар жоспарларына сәйкес ядролық және радиациялық аварияның салдарын жою үшін материалдық және қаржы ресурсының резервін құрады және ұстайды;

2) аварияға қарсы іс-шаралар жоспарларына сәйкес ядролық және радиациялық авариялардың салдарын шектеу және жою бойынша кідіріссіз әрекет етеді;

3) персонал мен тұрғындарды ядролық және радиациялық авария салдарынан қорғау жөнінде шаралар қабылдайды;

4) ядролық және радиациялық авария жағдайында бастапқы радиациялық мониторинг жүргізеді;

5) ядролық және радиациялық авария жағдайында бақылау, хабардар ету, байланыс және олардың іс-қимылын қолдау жүйесін құрады;

6) ядролық және радиациялық авариялардың алдын алу және олардың салдарын жою жөніндегі барлық қажетті іс-шаралар кешенін өз қаражаты есебінен жүргізеді;

7) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органдарын және Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдарын ядролық және радиациялық аварияның туындағаны туралы хабардар етеді;

8) ядролық және радиациялық авария кезінде зардап шеккендерге дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету жөнінде шаралар қабылдайды;

9) радиоактивті ластану ошағын оқшаулау және радиоактивті заттардың қоршаған ортаға таралуын болғызбау жөнінде шаралар қабылдайды;

10) ядролық және радиациялық авариялардың өрбуін және ядролық және радиациялық авария кезінде радиациялық ахуалдың өзгеруін талдайды және болжам дайындайды;

11) персоналдың сәулеленуінің жеке авариялық дозаларын бағалау жөнінде және халықтың авариялық сәулелену деңгейін бағалау (есептеу арқылы) жөнінде шаралар қабылдайды;

12) ядролық және радиациялық аварияларға қарсы ден қою бойынша бірлесіп әрекет ету жөніндегі құжаттарды әзірлейді және мүдделі мемлекеттік органдармен келіседі;

13) аварияға қарсы оқу-жаттығу іс-шараларының жоспары мен графигін әзірлейді және бекітеді;

14) төтенше жағдайды жою жөніндегі аварияға қарсы іс-шаралар жоспарларын әзірлейді және бекітеді;

15) алу деңгейі жоғары ядролық материалдар мен иондаушы сәулелену көздерін физикалық қорғауды қамтамасыз етеді;

16) жергілікті жер мен объектілерді арнайы өңдеу (дезактивациялау) жөніндегі жұмысты жүргізеді;

17) ұйымдардың басшылары ұйымдардың жұмыскерлерін, авариялық-құтқару қызметтерін, кезекші диспетчерлік қызметтерді және төтенше жағдай таралатын аймақта тұратын тұрғындарды объектілік деңгейде хабардар ету жүйесін іске қосу арқылы хабардар етеді;

18) азаматтық қорғаудың мамандандырылған объектілік құралымдарын құрады, жасақтайды, жарақтайды және әзірлікте ұстайды.

3-тарау. Ядролық және радиациялық аварияларға әзірлік және ден қою жөніндегі әрекеттер мен іс-шараларды басқару тәртібі

25. Жоспар атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның шешімімен:

1) ядролық және радиациялық аварияның әсер ету факторлары авариялық ядролық, радиациялық немесе электрофизикалық қондырғы орналасқан алаң аумағы шегінен тыс шыққан немесе шығу қатері болған жағдайда;

2) басқа мемлекеттің аумағында орын алған, әсері немесе әсер ету қатері Қазақстан Республикасының аумағына таралатын трансшекаралық ядролық және радиациялық авариялар кезінде қолданысқа енгізіледі.

26. Пайдаланушы ұйымдар аварияларға қарсы іс-шаралар жоспарларын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әзірлейді және бекітеді, онда оқыс оқиғалар және авариялар мен олардың салдарын жою кезінде ядролық, радиациялық немесе электрофизикалық қондырғының радиациялық қауіптілік санатына сәйкес персоналға, тұрғындарға және қоршаған ортаға ықтимал әсер етуін барынша азайту бойынша әрекет ету мен іс-шаралар тәртібі көзделеді.

Алаң аумағында ядролық және радиациялық авария болған жағдайда аварияларға қарсы іс-шаралар жоспарларына сәйкес пайдаланушы ұйымдар туындаған аварияны жоюға дереу кіріседі. Пайдаланушы ұйымдар ядролық және радиациялық авария салдарына ден қою және оны жою үшін қолда бар жабдықты пайдаланады.

Әсер ету факторларының алаң аумағынан тыс шығу қатері жоқ алаң аумағындағы ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюды пайдаланушы ұйымдар жүзеге асырады.

27. Азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдері төтенше жағдайды жою штабының басшысына ядролық және радиациялық авария салдарын жоюға қатысатын адамдардың радиациялық қауіпсіздігі бөлігі жөнінде ұсынымдар және авария салдарын жою әдістерін қолдануға болатыны туралы мәселені енгізеді.

28. Ядролық және радиациялық авария әсерінің трансшекаралық аспектілерін қозғайтын ден қою жөніндегі іс-қимылдар азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органмен, сыртқы саяси қызмет жөніндегі уәкілетті органмен келісіледі және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

29. Ядролық және радиациялық авария немесе оған ден қою шаралары басқа мемлекеттердің қоршаған ортасына теріс әсер етуі мүмкін болған жағдайда бұл мемлекеттерге Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларды қорғау саласындағы заңнамасының талаптары сақталып, тиісті деңгейде хабарлама жіберіледі.

30. Ядролық және радиациялық авария кезінде тұрғындарға қауіпті төтенше жағдай факторларының туындау қатері, қажетті қауіпсіздік шаралары туралы ақпаратқа кедергісіз қолжетімділік беріледі, бұл ретте азаматтардың өмірін, денсаулығы мен жеке мүлкін қорғау қамтамасыз етіледі.

31. Ядролық және радиациялық авария салдарынан жеке және заңды тұлғаларға, қоршаған ортаға келтірілген зиянды (нұқсанды) өтеу Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану, азаматтық қорғау саласындағы заңнамасына және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

4-тарау. Ядролық немесе радиациялық авария және оның салдарын жою жағдайында ұйымдар мен мемлекеттік органдардың іс-қимылын үйлестіру

32. Ядролық және радиациялық авария жағдайында мынадай шаралар қабылданады:

1) пайдаланушы ұйымдар кәсіпорын персоналы мен тұрғындарды қорғау, аварияны оқшаулау және оның зардабын жою жөнінде шаралар қабылдайды;

2) жергілікті атқарушы органдар ядролық және радиациялық аварияны объектілік және (немесе) аумақтық аварияға жатқызады, ядролық және радиациялық аварияның таралу ауқымын және аймағын айқындайды;

3) жергілікті атқарушы органдар мен пайдаланушы ұйымдар ядролық және радиациялық авария туралы ақпарат алынып, оның ауқымы айқындалғаннан кейін аварияға қарсы іс-шаралар жоспарларын дереу қолданысқа енгізеді және ядролық және радиациялық авария салдарын жою бойынша бірінші кезектегі іс-қимылды жүзеге асырады.

33. Ядролық және радиациялық аварияны оқшаулауды және оның салдарын жоюды:

1) объектілік деңгейде – пайдаланушы ұйымдардың күштері мен құралдары;

2) аумақтық деңгейде – жергілікті атқарушы органдардың күштері мен құралдары, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелері және Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының аумақтық бөлімшелері;

3) республикалық деңгейде – Қазақстан Республикасы орталық атқарушы органдарының күштері мен құралдары жүзеге асырады.

34. Ядролық және радиациялық аварияның туындау қатері туралы немесе туындаған кезде ақпарат:

1) пайдаланушы ұйымдардан – тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органына, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органға, азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органға, Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдарының аумақтық органдарына;

2) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органынан және Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдарының аумақтық органдарынан – тиісті ведомствоның орталық аппаратына;

3) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органнан – Қазақстан Республикасының Үкіметіне беріледі.

35. Ядролық және радиациялық авария туралы ақпарат қолда бар барлық байланыс арналары арқылы мынадай уақыт сипаттамасымен:

1) ядролық және радиациялық аварияның туындау қатері немесе туындауы туралы шұғыл ақпарат, оның ішінде бұқаралық ақпарат құралдары, хабардар ету жүйесі арқылы халықты хабардар ету – дереу;

2) ахуалдың өрбуі және салдарды оқшаулау және жою жөніндегі жұмыс барысы туралы нақтыланған ақпарат – келесі 30 (отыз) минут ішінде;

3) нақтылаушы деректер – авариялық-құтқару жұмыстары жүргізілетін кезеңде 2 (екі) сағат сайын;

4) анықтамалық ақпарат – анықтамалық ақпарат сұратылған кезден бастап 1 (бір) сағаттан кешіктірмей беріледі.

36. Радиациялық қауіптілік туралы ескерту жазбаларын, таңбалауды және арнайы белгілерді қамтитын сыртқы белгілері бар радиоактивті заттар табылған кезде жергілікті атқарушы органдар мынадай іс-шаралар жүргізеді:

1) радиоактивті заттар табылған жерге бөгде адамдардың кіруін шектеу жөнінде шаралар қолдану;

2) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдерін дереу хабардар ету және олардың радиоактивті заттар табылған жерге келуі. Азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдері сәулелену деңгейінің нақты көтерілгенін тексеру, радиациялық бақылау және оған адамдарды жіберу бойынша арнайы қағидалар енгізілетін бақыланатын аймақ шегін айқындау және ден қою қажеттігін растау бойынша бастапқы іс-қимылдарды жүргізеді. Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесіне басшылық жасауды, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрес, қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті органның өкілдері адамдарды бақыланатын аймаққа жібермеу жөніндегі іс-қимылды, сондай-ақ заңға қайшы қызметтің ықтимал белгілерін және оны жүзеге асыруы мүмкін тұлғаларды анықтау мақсатында қажетті жедел-тергеу әрекетін жүзеге асырады;

3) тиісті аумақта деңгейдің жоғары болуы расталған кезде тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік әкімі немесе әкім орынбасары төрағалық ететін бастапқы ден қою және оқиға орнын тергеп-тексеру жөніндегі жұмыс тобы құрылады, оған азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, ұлттық қауіпсіздік органдарының және Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесіне басшылық жасауды, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрес, қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің өкілдері қосылады;

4) жоғарыда көрсетілген уәкілетті органдардың өкілдерінен тұратын жұмыс тобы құрылғаннан кейін халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның өкілдері жергілікті жерді, радиоактивті заттарды радиологиялық қарап-тексеруді қоса алғанда, жедел ден қою шараларын жүзеге асырады, оның барысында гамма-сәулелену экспозициялық дозасының қуатын өлшеу жүргізіледі, радиоактивті альфа мен бета ластанудың болуы, сондай-ақ нейтрондық сәулелену деңгейі тексеріледі;

5) бастапқы қарап-зерттеу нәтижесі бойынша азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелерінің өкілдері радиоактивті заттар табылған жердегі радиоактивті заттардың түрін, сипаттамасын, олардың орналасқан жерін, персонал мен тұрғындарға дозалық жүктеме қалыптасуының ықтимал жолдарын қамтитын радиациялық ахуалдың негізгі параметрлері туралы тұжырымдар, сондай-ақ радиоактивті заттарды тұрғындар мен қоршаған орта үшін қауіпсіз сақтау орнына дереу тасымалдау жөнінде ұсыным (қажет болған жағдайда) дайындайды;

6) радиоактивті заттарды тасымалдауға мемлекеттік лицензиясы бар ұйым қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес алынған радиоактивті заттарды құжаттық ресімдеуді және тасымалдауды жүзеге асырады;

7) алынған радиоактивті заттар табылған жерден тасымалданғаннан кейін жұмыс тобы радиоактивті заттар табылған жерде авариялық-қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу қажеттігі туралы шешім қабылдайды, ықтимал радиологиялық салдар туралы тұжырымдар мен ұсыныстар дайындайды, бұл туралы Қазақстан Республикасының Үкіметі хабардар етіледі.

37. Заңға қайшы болуы мүмкін қызметтің заттай және өзге де дәлелдемелерін жоюға жол бермеу мақсатында азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органның, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелері өкілдерінің барлық әрекеттері Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесіне басшылық жасауды, сондай-ақ қылмысқа қарсы күрес, қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті органның қажетті жедел-тергеу әрекеттерін жүзеге асыратын өкілдерімен міндетті түрде келісіледі.

38. Радиоактивті заттардың заңсыз айналымы фактісі бойынша тергеуге дейінгі тексеру аяқталғаннан кейін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қылмыстық іс қозғау туралы мәселе шешіледі.

39. Атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті орган радиоактивті заттардың заңсыз айналымы анықталғаны туралы ресми хабарламаны Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің заңсыз айналым бойынша халықаралық дерекқорына жібереді.

40. Тиісті санаттағы радиоактивті заттарды анықтау кезінде заңсыз айналым жағдайын зерттеу және тергеп-тексеру жөніндегі барлық рәсімдер жүргізілгеннен кейін белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік арасындағы 1994 жылғы 26 шілдедегі Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепілдіктерді қолдану туралы келісімге сәйкес радиоактивті заттарды есепке қою рәсімі жүргізіледі.

В соответствии с подпунктом 7) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об использовании атомной энергии" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

Сноска. Преамбула – в редакции постановления Правительства РК от 29.06.2022 № 450 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемый Национальный план реагирования на ядерные и радиационные аварии.

2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан	К. Масимов

Утвержден
постановлением
Правительства
Республики Казахстан
от 19 августа 2016 года № 467

Национальный план реагирования на ядерные и радиационные аварии

Сноска. Национальный план – в редакции постановления Правительства РК от 29.06.2022 № 450 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 1. Общие положения

1. Настоящий Национальный план реагирования на ядерные и радиационные аварии (далее – План) разработан в соответствии с подпунктом 7) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об использовании атомной энергии".

2. Настоящий План распространяется на центральные и местные исполнительные органы Республики Казахстан, а также физические и юридические лица, осуществляющие деятельность в области использования атомной энергии.

3. В настоящем Плане используются следующие понятия:

1) аварийная ситуация – внештатная ситуация или внештатное событие, которые включают в себя ядерные и радиационные аварийные ситуации и требуют принятия оперативных мер для смягчения опасности или неблагоприятных последствий для здоровья человека и безопасности или качества жизни, собственности или окружающей среды;

2) угроза возникновения аварии – состояние, при котором создается опасность для жизни и здоровья людей, их имущества и окружающей среды;

3) территория площадки – территория, прилегающая к эксплуатирующей организации в пределах периметра границы, ограждению либо указателю;

4) эксплуатирующая организация – юридическое лицо, осуществляющее деятельность по обращению с объектами использования атомной энергии;

5) радиоактивные вещества – любые материалы природного или техногенного происхождения в любом агрегатном состоянии, содержащие радионуклиды;

6) незаконный оборот радиоактивных веществ – любое несанкционированное перемещение, передача или торговля радиоактивными веществами, включая ядерные материалы;

7) ядерные материалы – материалы, содержащие или способные воспроизвести делящиеся (расщепляющиеся) радионуклиды;

8) ядерная и радиационная авария – авария, связанная с ядерной и радиационной установкой или деятельностью, вследствие которой происходит выброс радиоактивных веществ и возникает радиационное облучение;

9) ядерная и радиационная аварийная ситуация – аварийная ситуация, в которой имеется реальная или воспринимаемая опасность вследствие энергии, выделяющейся в результате ядерной цепной реакции или распада продуктов цепной реакции, или радиационного облучения;

10) фактор воздействия ядерной и радиационной аварии – ионизирующее излучение при выбросе ядерных материалов и радиоактивных веществ, а также радиоактивном загрязнении территории площадки в результате ядерной и радиационной аварии.

Иные понятия, применяемые в Плане, соответствуют понятиям, используемым в законодательстве Республики Казахстан о гражданской защите и использовании атомной энергии.

4. К основным источникам ядерных и радиационных аварий относятся:

1) повреждение активной зоны реактора с выбросом радионуклидов;

2) выбросы радионуклидов в результате отказа оборудования, пожара или взрыва на реакторе или на предприятиях топливного цикла;

3) радиоактивное загрязнение окружающей среды;

4) потеря или хищение радиоактивных веществ, ядерных материалов или оборудования, содержащего радиоактивные вещества;

5) отказ в работе оборудования или неправильная эксплуатация, которые приводят к облучению персонала и (или) населения;

6) аварии при транспортировке ядерных материалов и радиоактивных веществ.

5. Уровень реагирования:

1) объектовый уровень – эксплуатирующие организации, осуществляющие противоаварийное планирование и реагирование на ядерные и радиационные аварии на территории площадки;

2) территориальный уровень – местные исполнительные органы, осуществляющие противоаварийное планирование и реагирование на ядерные и радиационные аварии на соответствующей территории;

3) республиканский уровень – Правительство Республики Казахстан и центральные исполнительные органы, осуществляющие противоаварийное планирование и реагирование на ядерные и радиационные аварии на республиканском уровне.

6. Целями реагирования при ядерной и радиационной аварии являются:

1) оценка характера и размеров ядерной и радиационной аварии;

2) предотвращение развития ядерной и радиационной аварии и ослабление ее последствий на месте ее возникновения;

3) предотвращение случаев возникновения детерминированных эффектов облучения у персонала и населения;

4) спасение людей и оказание первой медицинской помощи;

5) предотвращение случаев развития стохастических эффектов облучения у населения;

6) предотвращение случаев вредных нерадиационных эффектов у населения;

7) защита окружающей среды и материального имущества;

8) подготовка и возобновление нормальной социальной и экономической деятельности;

9) принятие защитных или послеаварийных мер при достижении уровня предотвращаемой дозы.

Глава 2. Права и обязанности центральных и местных исполнительных органов Республики Казахстан, а также физических и юридических лиц в случае ядерной или радиационной аварии

7. Уполномоченный орган в сфере гражданской защиты:

1) руководит силами гражданской защиты при организации и проведении мероприятий гражданской защиты;

2) выделяет и использует материальные средства оперативного резерва;

3) осуществляет проведение аварийно-спасательных и неотложных работ;

4) при ликвидации чрезвычайной ситуации мобилизует материально-технические ресурсы организаций в соответствии с законодательством Республики Казахстан о гражданской защите;

5) по ходатайству местных исполнительных органов принимает решение о выпуске материальных ценностей из государственного материального резерва для принятия мер по предупреждению или ликвидации чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера и ее последствий;

6) вносит предложения в Правительство Республики Казахстан об использовании средств из резерва Правительства Республики Казахстан для предупреждения, ликвидации чрезвычайной ситуации и ее последствий;

7) осуществляет подготовку предложений Президенту Республики Казахстан о введении на территории Республики Казахстан или в ее отдельных местностях чрезвычайного положения при ядерной и радиационной аварии;

8) обеспечивает готовность сил и средств органов и подразделений по чрезвычайным ситуациям к действиям при возникновении чрезвычайных ситуаций;

9) совместно с местными исполнительными органами организует эвакуационные мероприятия, выполнение первоочередных мероприятий по жизнеобеспечению пострадавшего населения;

10) проводит совместно с заинтересованными государственными органами мониторинг складывающейся обстановки;

11) осуществляет руководство и межотраслевую координацию республиканских служб гражданской защиты в соответствии с Законом Республики Казахстан "О гражданской защите";

12) проводит совместно с заинтересованными государственными органами республиканские учения по предупреждению и ликвидации ядерных и радиационных аварий;

13) осуществляет подготовку предложений Премьер-Министру Республики Казахстан об объявлении чрезвычайной ситуации техногенного характера.

8. Уполномоченный орган в области использования атомной энергии:

1) дает рекомендации по обеспечению ядерной и радиационной безопасности персонала, лиц, занимающихся ликвидацией последствий ядерной и радиационной аварии;

2) осуществляет обмен оперативными сообщениями о ядерной и радиационной аварии с международными организациями и надзорными органами трансграничных государств;

3) организует в необходимых случаях независимую научно-техническую экспертизу документов по противоаварийному планированию и реагированию на радиационную и ядерную аварии с привлечением международных экспертных организаций;

4) проводит в случае возникновения аварийной ситуации наблюдение, анализ и оценку состояния объектов использования атомной энергии Республики Казахстан.

9. Государственный орган в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения проводит замеры за уровнями радиоактивного загрязнения среды обитания населения, отбор проб от источников водоснабжения, почвы и продуктов питания на территории населенных пунктов за пределами контролируемой зоны.

10. Уполномоченный орган, осуществляющий реализацию государственной политики в области транспорта, координацию и регулирование деятельности транспортного комплекса Республики Казахстан, а также использование воздушного пространства:

1) координирует все действия, связанные с обеспечением транспорта, необходимого для ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии;

2) в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан о гражданской защите, привлекает транспортные средства, находящиеся в частной собственности;

3) обеспечивает транспортировку персонала и оборудования, материалов и технических ресурсов, необходимых для ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии, проведения эвакуационных мероприятий;

4) обеспечивает готовность к приему прибывающих морским, наземным и воздушным путем международных сил и средств, привлекаемых к реагированию и ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии;

5) обеспечивает выполнение входящими в состав подведомственными организациями в первоочередном порядке перевозок сил, средств и материально-технических ресурсов, необходимых для проведения работ по ликвидации ядерных и радиационных аварий, вывоза эвакуируемого (отселяемого) населения из зон аварийного реагирования, а также перевозок опасных грузов (радиоактивных отходов и предметов) на договорной основе с заказчиками перевозок;

6) проводит мероприятия по содержанию и ремонту автомобильных дорог, входящих в состав подведомственных организаций государственного дорожного хозяйства, для перевозки по ним сил и средств, необходимых для осуществления аварийно-спасательных работ и эвакуационных мероприятий.

11. Уполномоченный орган в области охраны окружающей среды обеспечивает проведение радиационного мониторинга окружающей среды в селитебных территориях.

12. Уполномоченный орган, осуществляющий государственную политику в области обороны:

1) по согласованию с уполномоченным органом, осуществляющим реализацию государственной политики в области транспорта, координацию и регулирование деятельности транспортного комплекса Республики Казахстан, а также использования воздушного пространства, обеспечивает безопасный коридор воздушным судам с оборудованием, персоналом и лицами по реагированию на ядерную и радиационную аварию;

2) по запросу уполномоченного органа в сфере гражданской защиты и местных исполнительных органов областей в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области обороны предоставляет в распоряжение руководителя ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии необходимые силы и средства Вооруженных Сил Республики Казахстан для участия в выполнении следующих задач:

доставка сил, средств и материальных ресурсов в районы проведения работ по ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии;

проведение работ по специальной обработке (дезактивации) местности и объектов;

поддержание особого режима въезда в зону чрезвычайной ситуации и выезда с нее;

оказание медицинской и иной помощи пострадавшему населению;

3) обеспечивает мониторинг радиационной обстановки в районах дислокации соединений, воинских частей и учреждений Вооруженных Сил Республики Казахстан.

13. Пограничная служба Комитета национальной безопасности Республики Казахстан:

1) по запросу уполномоченного органа в сфере гражданской защиты обеспечивает пропуск на территорию Республики Казахстан зарубежных сил и средств, прибывающих для участия в ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии;

2) обеспечивает внеочередной въезд в пункты пропуска через Государственную границу Республики Казахстан транспортных средств с гуманитарной помощью и сопровождающих их физических лиц;

3) оказывает содействие в пересечении Государственной границы Республики Казахстан аварийно-спасательным службам, направляемым для ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии.

14. Уполномоченный орган в сфере таможенного дела обеспечивает таможенное декларирование товаров, необходимых для ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций техногенного характера, доставляемых в зону ядерной и радиационной аварии.

15. Уполномоченный орган в сфере внешнеполитической деятельности на основании письма уполномоченного органа в области использования атомной энергии оказывает содействие в оформлении визы Республики Казахстан иностранным специалистам (персоналу) по необходимости, прибывающим в Республику Казахстан с целью оказания помощи в ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии.

16. Уполномоченный орган, осуществляющий руководство системой органов внутренних дел Республики Казахстан, а также межотраслевую координацию в сфере борьбы с преступностью, охраны общественного порядка и обеспечения общественной безопасности:

1) участвует в оповещении и информировании населения об аварии и проведении аварийно-спасательных и других неотложных работ;

2) участвует в мероприятиях по обеспечению оцепления зоны радиоактивного загрязнения;

3) организует безопасность доступа в зону радиоактивного загрязнения через установленные пункты пропуска;

4) обеспечивает общественный порядок на пунктах сбора временно отселяемого населения, регистрации, промежуточных пунктах отселения и местах расселения эвакуируемых, а также при инцидентах в командном пункте управления операциями, больницах и центре по информированию населения, оказывает при необходимости первую медицинскую помощь пострадавшим;

5) совместно с Вооруженными Силами Республики Казахстан обеспечивает безопасность и регулирование дорожного движения при проведении эвакуационных мероприятий, а также регулирование движения на маршрутах, переправах, загрязненной местности в целях первоочередного пропуска сил уполномоченного органа в сфере гражданской защиты;

6) сопровождает эвакуационные колонны;

7) проводит регистрацию и адресно-справочную работу в местах расселения эвакуируемого населения, учет эвакуируемого населения, потерь и пострадавших;

8) организует охраняемый периметр санитарно-защитной зоны и доступ на ее территорию через установленные пункты пропуска;

9) во взаимодействии с уполномоченным органом в сфере гражданской защиты, уполномоченным органом в области использования атомной энергии, уполномоченным органом в области охраны окружающей среды, государственным органом в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, эксплуатирующими организациями обеспечивает сохранность улик и организует мероприятия по расследованию причин ядерной и радиационной аварии.

17. Уполномоченный орган в области средств массовой информации в пределах своей компетенции оказывает содействие в информировании населения о факте радиоактивного загрязнения, ходе ликвидации и правилах поведения населения.

18. Уполномоченный орган в области лесного хозяйства, охраны, воспроизводства и использования животного мира и особо охраняемых природных территорий:

1) осуществляет подготовку предложений об использовании лесных угодий в условиях радиоактивного загрязнения;

2) организовывает и обеспечивает охрану, защиту, воспроизводство лесов и лесоразведение, регулирует лесопользование на территории государственного лесного фонда, находящегося в его функциональном ведении в зонах возможного радиоактивного загрязнения.

19. Уполномоченный орган в области космической деятельности обеспечивает космический мониторинг с использованием средств дистанционного зондирования Земли из космоса загрязненных территорий в случае ядерной и радиационной аварии.

20. Местный исполнительный орган:

1) привлекает территориальные подразделения центральных государственных органов, службы и формирования гражданской защиты, а также службы скорой медицинской помощи на все время реагирования для оказания помощи населению, персоналу и лицам, задействованным в ликвидации последствий аварии;

2) при местном уровне чрезвычайной ситуации осуществляет координацию деятельности по ликвидации последствий загрязнений в зоне аварии, а также оздоровлению окружающей среды на территории области;

3) осуществляет эвакуацию пострадавших;

4) участвует в мероприятиях по обеспечению защиты граждан и охраны окружающей среды от воздействия ионизирующего излучения;

5) участвует в ликвидации, ограничении и (или) снижении тяжести последствий ядерной и радиационной аварии;

6) информирует население через средства массовой информации, распространяемые на территории соответствующей административно-территориальной единицы, о радиационной обстановке в пределах соответствующей административно-территориальной единицы;

7) проводит оценку состояния радиационной обстановки;

8) обеспечивает развертывание передвижных пунктов питания;

9) организует осуществление дезактивации транспорта и санитарной обработки населения на базе имеющихся автомоечных станций и стационарных учреждений (бань, прачечных);

10) определяет места размещения отселяемого населения, организует его жизнеобеспечение, в том числе развертывание временных жилищ (палаток, передвижных и сборных домов);

11) обеспечивает в первоочередном порядке осуществление перевозок сил, средств и материально-технических ресурсов, необходимых для проведения работ по ликвидации ядерной и радиационной аварии, вывоза эвакуируемого населения из зон аварийного реагирования;

12) организует проведение герметизации помещений упрощенными методами и подручными средствами в целях предотвращения попадания в жилые помещения радиоактивных веществ;

13) организует работы по обеспечению соответствующего режима в зонах радиоактивного загрязнения (оборудование контрольно-пропускных пунктов, пунктов сбора и мест расселения временно эвакуируемого населения, всестороннее обеспечение временно эвакуируемого населения на маршрутах движения к местам расселения);

14) организует обеспечение продовольствием, горячим питанием и товарами первой необходимости сил ликвидации ядерной и радиационной аварии совместно с уполномоченным органом в сфере гражданской защиты.

21. Физические лица имеют право:

1) на радиационную безопасность в соответствии со статьей 19 Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения";

2) принимать участие в мероприятиях по предупреждению и ликвидации ядерных и радиационных аварий и их последствий в соответствии с подпунктом 3) пункта 1 статьи 18 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите";

3) на защиту жизни, здоровья и личного имущества в случае возникновения ядерной и радиационной аварии в соответствии с подпунктом 6) пункта 1 статьи 18 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите";

4) на возмещение вреда, причиненного их здоровью, и ущерба имуществу вследствие ядерной и радиационной аварии в соответствии с пунктом 1 статьи 21 Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения".

22. Физические лица обязаны соблюдать законодательство Республики Казахстан в области обеспечения радиационной безопасности и выполнять на территории эксплуатирующей организации требования должностных лиц этой организации в соответствии со статьей 22 Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения".

23. Эксплуатирующие организации имеют право:

1) вносить в государственные органы и органы местного самоуправления предложения по обеспечению гражданской защиты в соответствии с подпунктом 1) пункта 1 статьи 16 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите";

2) проводить работы по установлению причин и обстоятельств аварий, инцидентов и пожаров, происшедших на их объектах, в соответствии с подпунктом 2) пункта 1 статьи 16 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите";

3) получать информацию в области обеспечения радиационной безопасности через уполномоченные государственные органы и средства массовой информации в соответствии со статьей 20 Закона Республики Казахстан "О радиационной безопасности населения".

24. Эксплуатирующие организации:

1) создают и содержат резервы материальных и финансовых ресурсов для ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии в соответствии с планами противоаварийных мероприятий;

2) проводят безотлагательные действия по ограничению и ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии в соответствии с планами противоаварийных мероприятий;

3) принимают меры по защите персонала и населения от последствий ядерной и радиационной аварии;

4) проводят первоначальный радиационный мониторинг в случае ядерной и радиационной аварии;

5) создают системы наблюдения, оповещения, связи и поддержки их действий в случае ядерной и радиационной аварии;

6) проводят за счет собственных средств весь необходимый комплекс мероприятий по предупреждению ядерной и радиационной аварии и ликвидации их последствий;

7) уведомляют местные исполнительные органы соответствующей административно-территориальной единицы и центральные исполнительные органы Республики Казахстан о возникновении ядерной и радиационной аварии;

8) принимают меры по оказанию доврачебной медицинской помощи пострадавшим при ядерной и радиационной аварии;

9) принимают меры по локализации очага радиоактивного загрязнения и предотвращению распространения радиоактивных веществ в окружающую среду;

10) проводят анализ и подготавливают прогноз развития ядерной и радиационной аварии и изменений радиационной обстановки при ядерной и радиационной аварии;

11) принимают меры по оценке индивидуальных аварийных доз облучения персонала и по оценке (расчетным путем) уровней аварийного облучения населения;

12) разрабатывают и согласовывают с заинтересованными государственными органами документы по совместным действиям по противоаварийному реагированию на ядерную и радиационную аварию;

13) разрабатывают и утверждают план и график учебных противоаварийных мероприятий;

14) разрабатывают и утверждают планы противоаварийных мероприятий по ликвидации чрезвычайных ситуаций;

15) обеспечивают физическую защиту ядерных материалов и источников ионизирующего излучения выше уровня изъятия;

16) проводят работы по специальной обработке (дезактивации) местности и объектов;

17) руководители организаций оповещают работников организаций, аварийно-спасательные службы, дежурные диспетчерские службы и население, проживающее в зоне распространения чрезвычайной ситуации, путем задействования систем оповещения объектового уровня;

18) создают, укомплектовывают, оснащают и поддерживают в готовности специализированные объектовые формирования гражданской защиты.

Глава 3. Порядок действий и управления мероприятиями по готовности и реагированию на ядерные и радиационные аварии

25. План вводится в действие по решению уполномоченного органа в области использования атомной энергии:

1) в случаях выхода или угрозы выхода факторов воздействия ядерной и радиационной аварии за пределы территории площадки размещения аварийной ядерной, радиационной или электрофизической установки;

2) при трансграничных ядерных и радиационных авариях, произошедших на территории другого государства, воздействие или угроза воздействия которых распространяются на территорию Республики Казахстан.

26. Эксплуатирующие организации разрабатывают и утверждают планы противоаварийных мероприятий в соответствии с законодательством Республики Казахстан, в которых предусматривается порядок действий и мероприятий при инцидентах и ликвидации аварий и их последствий по минимизации возможного воздействия на персонал, население и окружающую среду в соответствии с категорией потенциальной радиационной опасности ядерной, радиационной или электрофизической установки.

В случае ядерной и радиационной аварии на территории площадки, эксплуатирующие организации немедленно приступают к ликвидации возникшей аварии согласно планам противоаварийных мероприятий. Эксплуатирующие организации используют имеющееся оборудование для реагирования и ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии.

Реагирование на ядерные и радиационные аварии на территории площадки, не представляющие угрозы выхода факторов воздействия за территорию площадки, осуществляется эксплуатирующими организациями.

27. Представителями уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения вносятся руководителю штаба по ликвидации чрезвычайных ситуаций рекомендации по части радиационной безопасности лиц, участвующих в ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии, и вопрос о допустимости применения методов ликвидации последствий аварии.

28. Действия по реагированию, затрагивающие трансграничные аспекты воздействия ядерной и радиационной аварии, согласовываются с уполномоченным органом в сфере гражданской защиты, уполномоченным органом по внешнеполитической деятельности и осуществляются в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

29. В случаях, когда ядерная и радиационная авария или меры реагирования на нее могут оказать отрицательное воздействие на окружающую среду других государств, этим государствам направляется уведомление на соответствующем уровне с соблюдением требований законодательства Республики Казахстан в области защиты государственных секретов.

30. При ядерной и радиационной аварии населению предоставляется беспрепятственный доступ к информации о риске возникновения опасных факторов чрезвычайных ситуаций, мерах необходимой безопасности, при этом обеспечивается защита жизни, здоровья и личного имущества граждан.

31. Возмещение вреда (ущерба), причиненного физическим и юридическим лицам, окружающей среде вследствие ядерной и радиационной аварии, осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области использования атомной энергии, гражданской защиты и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Глава 4. Координация действий организаций и государственных органов в случае ядерной или радиационной аварии и ликвидации ее последствий

32. В случае ядерной и радиационной аварии принимаются следующие меры:

1) эксплуатирующие организации принимают меры по защите персонала предприятия и населения, локализации аварии и ликвидации ее последствий;

2) местные исполнительные органы относят ядерную и радиационную аварию к объектовым и (или) территориальным, определяют масштабы распространения и зоны ядерной и радиационной аварии;

3) после получения информации о ядерной и радиационной аварии и определения ее масштабов местные исполнительные органы и эксплуатирующие организации незамедлительно вводят в действие планы противоаварийных мероприятий и осуществляют первоочередные действия по ликвидации последствий ядерной и радиационной аварии.

33. Локализация ядерной и радиационной аварии и ликвидация ее последствий осуществляются:

1) на объектовом уровне силами и средствами эксплуатирующих организаций;

2) на территориальном уровне силами и средствами местных исполнительных органов, территориальными подразделениями уполномоченного органа в сфере гражданской защиты и территориальными подразделениями центральных исполнительных органов Республики Казахстан;

3) на республиканском уровне силами и средствами центральных исполнительных органов Республики Казахстан.

34. Информация об угрозе возникновения или при возникновении ядерной и радиационной аварии передается:

1) от эксплуатирующих организаций – в местный исполнительный орган соответствующей административно-территориальной единицы, уполномоченный орган в области использования атомной энергии, уполномоченный орган в сфере гражданской защиты, территориальные органы центральных исполнительных органов Республики Казахстан;

2) от местного исполнительного органа соответствующей административно-территориальной единицы и территориальных органов центральных исполнительных органов Республики Казахстан – в центральный аппарат соответствующего ведомства;

3) от уполномоченного органа в сфере гражданской защиты – в Правительство Республики Казахстан.

35. Информация о ядерной и радиационной аварии передается по всем имеющимся каналам связи со следующими временными характеристиками:

1) экстренная информация об угрозе возникновения или возникновении ядерной и радиационной аварии, в том числе информирование населения через средства массовой информации, системы оповещения – незамедлительно;

2) уточненная информация о развитии обстановки и ходе работ по локализации и ликвидации последствий – в течение последующих 30 (тридцать) минут;

3) уточняющие данные – с периодичностью 2 (два) часа в течение проведения аварийно-спасательных работ;

4) справочная информация – не позднее 1 (один) часа с момента запроса справочной информации.

36. При обнаружении радиоактивных веществ, которые имеют внешние признаки, включающие предупредительные надписи о радиационной опасности, маркировку и специальные знаки, местные исполнительные органы проводят следующие мероприятия:

1) принятие мер по ограничению доступа посторонних лиц к месту обнаружения радиоактивных веществ;

2) немедленное оповещение и прибытие на место обнаружения радиоактивных веществ представителей уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения. Представители уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения проводят первичные действия по проверке реального превышения уровней излучения, определению границ контролируемой зоны, на которой вводятся специальные правила по радиационному контролю и допуску в нее людей, и подтверждению необходимости реагирования. Представители уполномоченного органа, осуществляющего руководство системой органов внутренних дел Республики Казахстан, а также межотраслевую координацию в сфере борьбы с преступностью, охраны общественного порядка и обеспечения общественной безопасности, осуществляют действия по недопущению людей в контролируемую зону, а также необходимые оперативно-следственные действия с целью выявления возможных признаков противоправной деятельности и лиц, которые могли ее осуществить;

3) при подтверждении наличия повышенного уровня на соответствующей территории под председательством акима или заместителя акима соответствующей административно-территориальной единицы с включением представителей территориальных подразделений уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, органов национальной безопасности и уполномоченного органа, осуществляющего руководство системой органов внутренних дел Республики Казахстан, а также межотраслевую координацию в сфере борьбы с преступностью, охраны общественного порядка и обеспечения общественной безопасности, формируется рабочая группа по первичному реагированию и расследованию места происшествия;

4) после создания рабочей группы в составе представителей вышеуказанных уполномоченных органов осуществляются меры оперативного реагирования, включая радиологическое обследование местности, радиоактивных веществ, представителями государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения, в ходе которого проводятся измерения мощности экспозиционной дозы гамма-излучения, проверяются наличие радиоактивного альфа и бета загрязнения, а также уровень нейтронного излучения;

5) по результатам первичного обследования представителями территориальных подразделений уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения готовятся выводы об основных параметрах радиационной обстановки на месте обнаружения радиоактивных веществ, которые включают тип, характеристики радиоактивных веществ, их местонахождение, возможные пути формирования дозовых нагрузок на персонал и население, а также рекомендации (в случае необходимости) по немедленной транспортировке радиоактивных веществ в безопасное для населения и окружающей среды хранилище;

6) организация, имеющая государственную лицензию на транспортировку радиоактивных веществ, осуществляет документальное оформление и транспортировку изъятых радиоактивных веществ в соответствии с требованиями действующего законодательства;

7) после того, как изъятые радиоактивные вещества перевезены с места их обнаружения, рабочей группой принимается решение о необходимости проведения аварийно-восстановительных работ на месте обнаружения радиоактивных веществ, готовятся выводы и предложения о возможных радиологических последствиях, о чем информируется Правительство Республики Казахстан.

37. В целях недопущения уничтожения вещественных и иных доказательств возможной противоправной деятельности все действия представителей территориальных подразделений уполномоченного органа в сфере гражданской защиты, уполномоченного органа в области использования атомной энергии, уполномоченного органа в области охраны окружающей среды, государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения в обязательном порядке согласовываются с представителями уполномоченного органа, осуществляющего руководство системой органов внутренних дел Республики Казахстан, а также межотраслевую координацию в сфере борьбы с преступностью, охраны общественного порядка и обеспечения общественной безопасности, осуществляющих необходимые следственно-оперативные действия.

38. По окончании доследственной проверки по факту незаконного оборота радиоактивных веществ решается вопрос о возбуждении уголовного дела в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

39. Уполномоченный орган в области использования атомной энергии направляет официальное сообщение о выявлении незаконного оборота радиоактивных веществ в международную базу данных по незаконному обороту Международного агентства по атомной энергии.

40. После проведения всех процедур по исследованию и расследованию случая незаконного оборота при установлении радиоактивных веществ соответствующей категории в установленном порядке проводятся процедуры постановки радиоактивных веществ на учет в соответствии с Соглашением между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия от 26 июля 1994 года.

Ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюдың ұлттық жоспарын бекіту туралы