"Самұрық - Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2018 - 2028 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 17 қазандағы № 656 қаулысына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 17 наурыздағы № 230 қаулысы.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. "Самұрық - Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2018-2028 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 17 қазандағы № 656 қаулысына мынадай өзгерістер енгізілсін:

      тақырып мынадай редакцияда жазылсын:

      "Самұрық - Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2023 -2032 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы";

      1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      1. Қоса беріліп отырған "Самұрық - Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға арналған даму жоспары бекітілсін.";

      көрсетілген қаулымен бекітілген "Самұрық - Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2018-2028 жылға арналған даму жоспары осы қаулыға қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Ә. Смайылов

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2023 жылғы 17 наурыздағы
№ 230 қаулысына
қосымша
  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2018 жылғы 17 қазандағы
№ 656 қаулысымен
бекітілген

"Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға арналған даму жоспары

      Мазмұны

      Кіріспе

      I. Компанияның ағымдағы жағдайын талдау

      II. Миссия мен пайым

      III. Қызметтің стратегиялық бағыттары, мақсаттары, қызметтің түйінді көрсеткіштері және олар бойынша күтілетін нәтижелер

      IV. Тәуекелдерді басқару жүйесі

      Кіріспе

      "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамының (бұдан әрі – Қор) даму жоспары Қор тобы компанияларының ұзақ мерзімді құнын ұлғайтуға, Қор активтерін тиімді басқаруға бағытталған Қордың портфельдік компанияларды (бұдан әрі – ПК) басқару жөніндегі пайымын, миссиясын, мақсаттары мен міндеттерін айқындайтын және негіздейтін құжат болып табылады (1-қосымша).

      Қор – Қазақстан Республикасының тәуелсіз қоры, оның жалғыз акционері Қазақстан Республикасының Үкіметі және тәуелсіз коммерциялық құрылым ретінде әрекет етеді.

      Бүгінгі таңда Қор дамудың бірнеше кезеңдерінен өтті:

      2008-2011 жылдар: дағдарысқа қарсы шаралар. Басты міндет мемлекеттік бастамалар мен ұлттық бағдарламаларды іске асыру, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің әлеуметтік бастамаларына қолдау көрсету арқылы әлемдік қаржы дағдарысының салдарын еңсеру болды. Активтер портфелін тиімді басқару мен бастамалардың арқасында Қор экономикалық өсуді қалпына келтіруге және ел экономикасын одан әрі дамытуға ықпал етті.

      2011-2013 жылдар: екінші деңгейдегі банктер мен қаржы институттарынан шығу. Дағдарысқа қарсы бағдарлама шеңберінде елдің банк жүйесін тұрақтандыру бойынша елеулі жұмыс аяқталды, оның соңында Қордың екінші деңгейдегі банктер мен даму институттарының капиталынан толық шығуы жүзеге асырылды. Нәтижесінде Қор нақты сектордағы компаниялардың қызметіне, ең алдымен олардың кірістілігін арттыруға және акционер үшін құнды құруға назар аударды.

      2013-2017 жылдар: Қорды трансформациялаудың кешенді бағдарламасының басталуы. Қорға мемлекеттік активтер әкімшісінің моделінен активтер портфелін тиімді басқаратын коммерциялық холдингтік компанияның моделіне көшу міндеті қойылды. Бизнес-процестерді оңтайландыруға, портфель құрылымын өзгертуге және өкілеттіктер мен жауапкершілікті қайта бөлуге басты назар аударылды.

      2018-2020 жылдар: Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары шеңберінде бизнесті оңтайландыру және Қор тобының компанияларын бәсекелес ортаға беруді, сондай-ақ стратегиялық емес активтерді (дивестицияларды) шығаруды жалғастыру. Қор компаниялардың рентабельділігін одан әрі арттыру және портфель құрылымын оңтайландыру жөнінде нақты шаралар қабылдады. Ірі ПК-ларды IPO/SPO-ға шығаруға (акцияларды бастапқы орналастыру/акцияларды қайталама орналастыру) және (немесе) стратегиялық инвесторларға сатуға дайындау жалғасты. COVID-19 пандемиясының және жаһандық экономикалық дағдарыстың теріс әсерін азайту шеңберінде жұмыскерлердің қауіпсіздігін, ПК-ның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету және қаржылық және өндірістік көрсеткіштерге қол жеткізу жөніндегі жұмыс күшейтілді.

      COVID-19 пандемиясының, геосаяси тұрақсыздықтың, жаһандық трендтердің және макроэкономикалық ортаның әсерінен елде тәсілдерді қайта қарау қажеттігі туындады. Бұдан басқа Даму жоспарын Қазақстан Республикасының Үкіметі өзектілендірген негізгі мемлекеттік құжаттарға сәйкес келтіру қажет (2-қосымша). Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі жалпыұлттық басымдықтары айқындалды және неғұрлым инклюзивті және орнықты экономика құруға бағытталған елдің жаңа экономикалық бағытын айқындайтын Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары бекітілді. Ұлттық жобалар әзірленді, оларды іске асыруға Қор белсенді қатысады. Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі және 2021 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдаулары барысында жаңа басымдықтар, оның ішінде 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу айтылды, бұл елеулі технологиялық қайта жарақтандырумен және сапалы инновациялық дамумен сүйемелденетін өсудің экономикалық моделін қайта қарауды талап етеді.

      Осыған байланысты Қор 10 жылдық кезеңге арналған даму жоспарын жаңартты. Қор үшін ұлттық әл-ауқатты орнықты арттыру үшін негіз экономиканың дамуын ынталандыру болып табылады. Бұл ретте Қазақстанда бірқатар құрылымдық шектеулер бар, олардың шешімі қосылған құн тізбегі шеңберінде кейіннен сапалы өңдеуге көшуді, еңбек өнімділігін арттыруды, инновациялық дамуды күшейтуді, бәсекелестікті жақсартуды, оның ішінде шағын және орта бизнесті дамытуға үлес қосу арқылы жақсартуды, сондай-ақ экономиканың көміртегі сыйымдылығын төмендетуді қоса алғанда, шикізаттық емес салаларды дамытуды болжайды.

      Ел дамуының ағымдағы әлеуметтік-экономикалық конъюнктурасын және Қордың ел экономикасы үшін рөлін назарға ала отырып, бүгінгі таңда инвестицияларды, ең алдымен, Қазақстан экономикасына инвестицияларды, оның ішінде стратегиялық жобаларды іске асыру мақсатында шоғырландыру орынды деп саналып отыр. Осыған байланысты алдағы 7 жылда Қорды басқару моделі елдің әлеуметтік және инфрақұрылымдық дамуын қолдау міндеттері бар стратегиялық холдинг ретінде айқындалды. 2030 жылға қарай Қор стратегиялық активтеріндегі мажоритарлық үлесті сақтай отырып, нарықтың қолайлы конъюнктурасы кезінде инвестициялық холдинг жұмысының моделіне көшуге тиіс. Жаһандық ауқымда өзінің бәсекеге қабілеттілігін және "перспективалы әріптес" ретіндегі беделін нығайту мақсатында Қор портфельді әртараптандыруға ұмтылатын болады және оны экспорттың жоғары үлесі бар серпінді жобалармен толтыратын болады.

I. Компанияның ағымдағы жағдайын талдау

      Ағымдағы жағдайды кешенді талдау мақсатында сыртқы ортаның да, ішкі ортаның да аспектілері қаралды, олардың шеңберінде жаһандық, ұлттық және корпоративтік деңгейлердегі сын-қатерлер мен мүмкіндіктер айқындалды.

      Сонымен қатар талдаудың барлық деңгейлерінде негізгі тұжырымдарды айқындау және Қордың ықтимал болашақ дағдарыстық жағдайларға дайындығын күшейту мақсатында COVID-19 пандемиясының, сондай-ақ әлемдегі қалыптасқан экономикалық жағдайдың әсері ескеріледі.

1.1. Сыртқы ортаны талдау Жаһандық трендтер

      Жаһандық трендтер компанияның стратегиялық басымдықтарын айқындауға айтарлықтай әсер етеді. Жаһандық трендтерді талдау аясында 4 негізгі аспект қарастырылды: экология, әлемдік экономика, адами капитал, технология.

      Экология

      Қор бәсекеге қабілетті болып қалу және технологиялар мен қаржылық ресурстарға қол жеткізу үшін көміртегі бейтараптығына ұмтылуы керек.

      Көптеген елдер климаттың өзгеруіне бейімделуге және мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігінің негізгі факторлары ретінде төмен көміртекті экономикаға көшуге бағытталған. Әлемдік қоғамдастықтың температураның өсуін тежеу жөніндегі күш-жігерін ескере отырып, ХХІ ғасырдың ортасына қарай көміртекті бейтарап әлем құрылады деп күтілуде. Қазақстан, өз кезегінде, 2030 жылға қарай шығарындыларды 15%-ға төмендету (1990 жылғы деңгейден) және 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу мақсатын қойды.

      Табиғи ресурстарды пайдалануды оңтайландыру мақсатында заманауи технологияларды қолдану қажет.

      Көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің негізгі бағыттарының бірі – баламалы энергия көздерін дамыту. Бұл ретте энергетикалық әлеуетті арттыру басқа да негізгі экологиялық проблеманы – су ресурстарының тапшылығын шешуге ықпал етуі мүмкін. Орталық Азия елдері жаңартылмайтын көздерден (шамамен 79%) су ресурстарының едәуір үлесін пайдалану себебінен "су стрессінің" жоғары деңгейін бастан кешіретін өңірге жатады. 2015-2018 жылдар кезеңінде су ресурстарын пайдалану тиімділігінің көрсеткіші (қосылған құнның пайдаланылған су көлеміне қатынасы) Қазақстанда 12,5%-ға қысқарды.

      Экологиялық мәселелерді шешу және экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару қағидаттарын енгізу инвестициялық тартымдылықты айтарлықтай жақсарта алады.

      Бүгінгі таңда халықаралық инвесторлар климаттық тәуекелдерді инвестициялық деп санайды және шығарындылар деңгейі жоғары жобаларды қаржыландырудан бас тартады. COVID-19 пандемиясы экологиялық қауіптердің компаниялардың қаржылық тұрақтылығы мен ұзақ мерзімді құнына әсер ету тәуекелдері туралы хабардар болуды жеделдетті. Ұлттық әл-ауқаттың жетекші қорлары, инвестициялық ұйымдар және халықаралық компаниялар портфельдерді "жасыл" дамуға қарай әртараптандырады.

      Сарапшылардың жаңартылған бағалауларына сәйкес 2050 жылға дейінгі энергетикалық ауысудағы алдыңғы болжамдармен салыстырғанда инвестициялардың 30% өсуі күтілуде (2021-2050 жылдар аралығында жыл сайын қосымша 131 трлн АҚШ долл. немесе 4,4 трлн АҚШ долл.). 2025 жылға қарай 2020 жылмен салыстырғанда ESG-қағидаттары өлшемшарттарына сәйкес келетін басқарудағы активтер көлемінің 40%-ға 53 трлн АҚШ долларына дейін, ал ESG борыштық құралдары көлемінің өсуі 5 есе 11 трлн АҚШ долларына дейін өседі деп болжанып отыр.

      Әлемдік экономика

      Пандемия мен санкциялық шектеулерден туындаған дағдарыс импортты алмастыру әлеуеті жоғары секторларды одан әрі қолдаудың, сондай-ақ ішкі көлік инфрақұрылымын дамытудың маңыздылығына назар аудартты.

      Шекаралардың жабылуы елдер арасындағы жолаушылар мен жүк ағынының шектелуіне әкелді. Жаһандық тауар айналымының көлемі 2020 жылы 5,3%-ға төмендеді. Жаһандану процестерінің осындай баяулауы өндірістерді жергіліктендіруге бағытталған жеткізу тізбегіне әсер етті.

      Сонымен қатар пандемияға байланысты шектеулер электрондық коммерцияға жаңа серпін берді, оның жалпы тауар айналымындағы үлесі 2020 жылы 22-28%-ға өсу қарқынына қол жеткізе отырып, жаһандық деңгейде 14%-дан 18%-ға дейін өсті. Бұл тренд көлік-логистикалық кешенді және мультимодальды тасымалдарды дамыту үшін мүмкіндіктер ашады.

      Шетелдік инвестициялар ағынының төмендеуі жағдайында елішілік инвестициялар басым болады.

      2020 жылы тікелей шетелдік инвестициялардың жаһандық ағыны 35%-ға қысқарды. Дамыған елдерде және өтпелі экономикасы бар елдерде тікелей шетелдік инвестициялар деңгейінің төмендеуі 58%-ға жетті. Отандық экономикаларды қолдау үшін жаһандық қорлар ішкі нарықтарға назар аударуды күшейтуде, онда бұл трендті одан әрі сақтау жөніндегі болжамдармен дағдарысқа дейінгі кезеңде мәмілелердің үлесі 13%-дан 2020 жылы 19,3%-ға дейін ұлғайды.

      Адами капитал

      Еңбек нарығының бәсекеге қабілеттілігі мен өзгерістерге төзімділігін қамтамасыз ету мақсатында кадрларды қайта даярлауға жәрдемдесу қажет.

      Қашықтан жұмыс істеу және цифрландыру еңбек нарығын өзгертеді. Болжамдарға сәйкес технологиялық жаңғырту 2025 жылға қарай қажетті дағдылар мен құзыреттердің айтарлықтай өзгеруіне әкеледі, бұл қызметкерлерді қайта даярлауды талап етеді. Бұл ретте дәстүрлі көпжылдық білім беру білікті кадрлардың жетіспеуіне байланысты айтарлықтай дәрежеде корпоративтік сектор есебінен қашықтан модульдік білім берумен ауыстырылады. 2020 жылы әлемде компаниялар есебінен онлайн оқытылатын қызметкерлер саны 5 есе өсті.

      Қызметкерлердің денсаулығы мен әл-ауқатын жақсарту, сондай-ақ корпоративтік мәдениетті арттыру қолайлы еңбек жағдайларын жасауға және білікті кадрларды тартуға/ұстап қалуға ықпал етеді.

      COVID-19 дағдарысы жұмыс орындарында денсаулық пен қауіпсіздікті сақтау саласындағы жүйелі өзгерістердің қажеттігін көрсетті – кәсіпорындарда санитариялық-эпидемиологиялық бақылау, еңбекті қорғау және қауіпсіздік талаптары күшейтілді.

      Әлемде соңғы 10 жыл ішінде таланттар үшін күресті ұлғайту үрдісі байқалады. Бұл ретте жұмыс берушінің жұмыскерлерге деген көзқарасындағы мәдениет, оның ішінде корпоративтік мәдениет, жұмыс орнын таңдаудағы негізгі факторлардың бірі болмақ, компанияның имиджіне, мамандарды тарту және ұстап қалу мүмкіндіктеріне әсер етеді.

      Технологиялар

      Пандемия цифрлық қызметтердің дамуын айтарлықтай жеделдетті.

      Пандемия нәтижесінде тұтынушылармен жаһандық цифрлық өзара іс-қимыл үлесінің өсу қарқыны 2020 жылы 36%-дан 58%-ға дейін өсті. Цифрлық өндірістер мен қызметтердің үлесі алдыңғы болжамдардан 7 жылға озып, 35%-дан 55%-ға дейін өсті. Жаһандық қорлар да 2020 жылы мәмілелер көлемі 1,9 есеге 345 млрд АҚШ долларына дейін өскен технологиялық секторға бағытталған инвестициялық портфельдерін әртараптандырып келеді.

      Озық технологияларды енгізу және цифрландыру экономиканың барлық салаларына айтарлықтай әсер етеді және бизнесті оңтайландыруда және өнімділікті арттыруда шешуші рөл атқарады.

      Деректерге негізделген талдау цифрлық трансформацияға негіз болады. Бүгінгі таңда ірі компаниялардың 35-40%-ы жасанды интеллект технологияларын, бұлтты технологияларды, заттар интернетін (IoT)/зияткерлік датчиктерді көбейтумен, сондай-ақ киберқауіпсіздікті күшейтумен айналысады. Компаниялардың шамамен 20%-ы процестерді роботтандырылған автоматтандыруды енгізеді және тәжірибе жасайды.

      Ұлттық экономикаға шолу

      Талдау барысында ұлттық экономиканың 4 аспектісі қаралды: макроэкономика, инвестициялар және сыртқы сауда, әлеуметтік сала, сондай-ақ ғылым мен инновация.

      Макроэкономика

      Елдің жалпы ішкі өнімі (бұдан әрі – ЖІӨ) құрылымын шикізаттық емес салаларға, өңдеу өнеркәсібіне, сондай-ақ көрсетілетін қызметтер саласына қарай жаңарту қажет.

      Ел экономикасының құрылымында бастапқы ресурстарды өндіру айтарлықтай басым (2020 жылы ЖІӨ-нің 12,5%-ы). Нәтижесінде Қазақстанның ЖІӨ-нің өсуі құбылмалы және сыртқы дағдарыстарға қатты ұшырайды. Мұнай бағасының төмендеуі және соның салдарынан ұлттық валютаның құнсыздануы аясында 2014 жылдан бастап жан басына шаққандағы долларлық мәнде ЖІӨ-нің төмендеуі байқалады.

      Өңдеу өнеркәсібінің үлесі 10 жыл ішінде 1,8 пайыздық тармаққа өсті, бірақ 1999-2004 жылдар деңгейінен төмен болып қала береді. Экономикалық күрделілігі бойынша Қазақстан 1995 жылдан бастап 23 позициясын жоғалтты және Экономикалық күрделілік атласына сәйкес 2019 жылы барлық елдер арасында 78-ші орынға жайғасты.

      Өндірістерді технологиялық дамытуға және жаңғыртуға инвестициялар тарту мақсатында тарифтік саясатты қайта қарау қажет.

      ЖІӨ-нің құбылмалылығы сыртқы борышқа және Ұлттық қордан түсетін трансферттерге тәуелділікті арттыра отырып, мемлекет бюджетіне теріс әсер етеді. Бұл, өз кезегінде, инфрақұрылымдық жобаларға инвестицияларды шектейді, ал бюджет шығыстарының 50%-дан астамы әлеуметтік шығыстар болып табылады. Инвестициялардың жетіспеушілігін жеке сектор өтемейді. Шектеу факторларының бірі – түпкілікті тұтынушыға әсерін азайтуға бағытталған ағымдағы тарифтік саясат. Нәтижесінде елдегі негізгі құралдардың тозуы 2015 жылғы 36%-дан 2019 жылы 38,7%-ға дейін өсті (электрмен жабдықтауда 75,5%, тау-кен өнеркәсібінде 64,2% және ақпарат пен байланыста 58,9%).

      Технологиялық прогреске инвестициялардың жеткіліксіздігі экономика өнімділігінің төмен деңгейінде де көрінеді. Бұл жүйелі проблеманы шешу ЖІӨ-нің тұрақты өсуінің және ел азаматтарының табысын арттырудың негізгі факторларының бірі болады.

      Инвестициялар және сыртқы сауда

      Экономикаға мультипликативтік әсерді қамтамасыз ету мақсатында технологиялық даму трансфертін қатар қамтамасыз ете отырып, қосылған құны жоғары тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру секторларына тікелей шетелдік инвестицияларды (бұдан әрі – ТШИ) тарту қажет.

      Қазақстанға ТШИ-дің жалпы ағындары экономикасы ұқсас елдерге қарағанда жоғары, алайда ТШИ-дің жалпы ағынының 50%-дан астамы шикі мұнай және табиғи газ өндіру секторында шоғырланған. Олардың есебінсіз ТШИ-дің таза ағыны 2018-2019 жылдары теріс болды.

      Ішкі нарықтың шектеулілігін ескере отырып, экспорттық әлеуеті жоғары тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге, сондай-ақ импортты алмастыру мүмкіндігіне басымдық беру керек.

      Елдің экспорты тауарлар экспортының құрылымындағы шикі мұнайдың үлесі 50%-дан асатын шикізат тауарларына бағытталған. Бұл ретте дайын тауарлардың көпшілігі, оның ішінде Қазақстанда өндірілетін немесе өндірістің қажетті факторлары бар өнімдер импортталады.

      Көлік және логистика секторы сауда балансын жақсартуда және транзиттік әлеуетті іске асырудан мультипликативті әсерді қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады.

      Жүктерді тасымалдаудың ең арзан құралы ретінде теңізге шыға алмау қазақстандық тауарлардың экспорттық әлеуетін айтарлықтай төмендетеді және импорт құнын арттырады. Осыған байланысты жүк дәліздерін әртараптандыру және оңтайландыру, мультимодальды тасымалдарды дамытуды қоса алғанда, логистикалық шығыстарды азайту мақсатында көлік инфрақұрылымын дамыту қажет.

      Әлемдегі күрделі геосаяси жағдай ел экономикасын дамыту үшін сын-қатерлерді де, жаңа мүмкіндіктерді де ұсынады.

      Геосаяси және макроэкономикалық трендтер Қазақстан экономикасына да кері әсерін тигізеді – ұлттық валютаға қысым байқалады, көліктік-логистикалық тізбектер бұзылады. Сонымен қатар бұл Қазақстан үшін жаңа өндірістерді дамыту мүмкіндігін ашады.

      Ұлттық экономиканың тұрақтылығын күшейту үшін отандық бизнесті қолдауды қамтамасыз ету қажет.

      Ел экономикасындағы шағын және орта бизнестің үлесі 35%-дан аз (Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ) елдерінде – шамамен 65%-ға дейін). Отандық бизнес өкілдерінің қорландыру көздері, сондай-ақ инфрақұрылымның негізгі объектілеріне қолжетімділігі шектеулі.

      Әлеуметтік сала

      Негізгі бағыттардың бірі жаңа жоғары өнімді жұмыс орындарын құру болуы тиіс.

      Қазақстандағы ресми жұмыссыздық деңгейі шамамен 5% деңгейінде. Бұл ретте 2 миллионнан астам адам "өз бетінше жұмыспен қамтылғандар", "толық емес жұмыс күнімен қамтылғандар" және "уақытша жұмыспен қамтылғандар", әсіресе еңбек өнімділігінің салыстырмалы түрде төмен деңгейі бар агроөнеркәсіптік секторда қамтылғанын ескере отырып, елдегі жұмыс күшінің іс жүзінде осал бөлігі едәуір көп.

      Елдегі ең ірі жұмыс беруші ретінде Қор әлеуметтік тұрақтылықтың жоғары деңгейін ұстап тұруы, экономиканың дағдарыстан кейінгі қалпына келуі жағдайында теңдікті қамтамасыз етуі қажет.

      Елімізде 1 миллионға жуық атаулы әлеуметтік көмек алушылар бар, 700 мыңға жуық мүгедек адам тіркелген. Табыстың төмендеуі байқалады және гендерлік теңсіздік артады. Ең осалы әйелдер, біліктілігі жоқ және бейресми жұмыскерлер. Әлеуметтік маңызы бар тауарларға бағаның өсуі аясында жұмыс орындарының жетіспеушілігі, жалақының төмен деңгейі әлеуметтік тұрақтылықтың төмендеуіне алып келеді.

      Портфельде дотациялық және әлеуметтік активтердің болуын ескере отырып, Қор экономиканың әртүрлі салалары арасында қаражатты ел мен азаматтарымыздың игілігі үшін қайта бөлу функциясын орындайды.

      Ғылым және инновация

      Ғылыми-зерттеу әлеуетін арттыру ұзақ мерзімді перспективада бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз етеді.

      Дүниежүзілік экономикалық форумның бәсекеге қабілеттілік индексі бойынша Қазақстан 55-ші орында (2019 жыл). Жақсартудың негізгі аспектілерінің бірі – ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (бұдан әрі – ҒЗТКЖ) инвестициялар деңгейі – 2020 жылы ЖІӨ-нің шамамен 0,15%-ы, бұл әлем бойынша (1,3%) және дамыған елдерде (3-5%) орташа көлемнен едәуір төмен. Жаһандық инновациялар рейтингінде Қазақстан 77-орында (2020 жыл). Білім мен технологиялық өндірістің қосалқы көрсеткіші бойынша ел 80-ші орында.

1.2. Ішкі ортаны талдау

      Қордың негізгі қызметі стратегиялық активтер портфелін басқару болып табылады. Бұл бөлімде мына міндеттерге назар аудару керек – технологиялық жабдықтар, корпоративтік басқару, адами ресурстар, қаржылық тұрақтылық.

      Технологиялық жарақтандыру

      Ұзақ мерзімді бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ету мақсатында өндірістік активтерді, оның ішінде цифрлық технологияларды қолдана отырып, уақтылы жаңғырту қажет.

      Қор тобы бойынша тозудың жоғары деңгейі және техникалық жарақтандырудың жеткіліксіз заманауи деңгейі бар, бұл өндірістік қуаттылық пен өнімділіктің қысқару қаупін болжайды. Мысалы, 2021 жылдың басындағы жағдай бойынша Қор компанияларындағы энергетика саласындағы негізгі жабдықтардың тозу деңгейі 50%-дан астам, теміржол көлігі саласында – 60%-дан астам, газ тасымалдау инфрақұрылымында – 70%-ға жуық болды.

      Минералды-шикізат базасының көп бөлігі Қазақстан Республикасы тәуелсіздік жариялағанға дейін анықталғанын ескерсек, кен орындарындағы қорлар сарқылып келеді.

      Цифрлық шешімдерді қолдану және деректерді тиімді пайдалану бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз етуге және еңбек өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

      Өндірістегі автоматтандырудың салыстырмалы түрде жоғары деңгейіне қарамастан, Қор тобының бірқатар компаниялары операциялық, өндірістік және қаржылық тиімділік тұрғысынан әлемдегі жетекші ұқсас компаниялардан артта қалды. Атап айтқанда, жинақталған деректерді пайдалану деңгейі қосымша пайда әкелмейді, ал Big Data саласында шашыраңқы жобалар бар (мысалы, әртүрлі салалардағы клиенттік деректерді біріктіру синергетикалық әсер алуға мүмкіндік береді). Өнеркәсіпте 5G қолданылмайды.

      Портфельдегі ең ірі энергетикалық активтердің болуын ескере отырып, көміртегі әсерінің төмендеуі Қор үшін маңызды сынақ болып табылады.

      Дәстүрлі энергия көздерін пайдалануды, сондай-ақ жабдықтың тозуын ескере отырып, Қор тобы қоршаған ортаға әсер етудің жоғары деңгейіне ие. Қор тобының компаниялары 2021 жылдың қорытындысы бойынша парниктік газдар шығарындыларының шамамен 13%-ын құрады. Күл-қож қалдықтарының шығарындылары бойынша компаниялардың үлесі елдегі шығарындылардың жалпы үлесінің шамамен 38%-ды құрайды; ластаушы заттардың шығарындылары бойынша Қор тобының компаниялары 2020 жылы жалпы көлемнің 20%-дан астамына ие.

      Корпоративтік басқару

      ПК-ны басқарудың инвестициялық тартымдылығы мен тиімділігін арттыру үшін корпоративтік басқаруды жақсарту бойынша жұмысты жалғастыру қажет.

      Компаниялардың құны мен бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңызды қаржылық емес факторларының бірі – корпоративтік басқару сапасы. Бүгінгі таңда Қор осы бағытта айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді, атап айтқанда, жеке ПК-ны акцияларды бастапқы орналастыруға шығаруды қамтамасыз етті. 2016 жылы Қор ПК үшін корпоративтік басқаруды диагностикалау әдістемесін әзірледі және корпоративтік басқару рейтингінің шәкілін енгізді.

      Қор негізгі стейкхолдерлер ретінде акционермен және халықпен сапалы өзара іс-қимыл бойынша жұмысты жалғастыруы тиіс

      Қазақстан Республикасының Үкіметі Қор үшін бір мезгілде акционер және реттеуші рөлін атқарады, бұл мемлекеттік органдарда әлеуметтік және коммерциялық мүдделер қақтығысын тудыруы мүмкін. Корпоративтік басқару тетіктері арқылы өзара іс-қимыл жасау қажеттілігіне қарамастан, жалғыз акционердің Қордың операциялық қызметіне араласу қаупі бар.

      Адами ресурстар

      Персоналдың әлеуметтік тұрақтылығы мен қанағаттануын қамтамасыз етуді жалғастыру қажет.

      Қордың мықты жақтарының бірі – бірыңғай корпоративтік құндылықтарға бағдарланған білікті және құзыретті кадрлардың болуы. Бұл ретте Қордың елдің басым бөлігінде болуын және Қазақстанның өңірлік дамуының әртүрлі деңгейін ескере отырып, ПК және мердігер ұйымдардың ұжымдарында әлеуметтік тұрақтылық қатерлері туындайды. 2021 жылғы зерттеу қорытындысы бойынша Қор тобындағы әлеуметтік тұрақтылық деңгейі 73% деңгейінде болды.

      Қаржылық тұрақтылық

      Қор тобының кіріс көздерін әртараптандыруды жеделдету, ПК-ның операциялық тиімділігін арттыру және борыштық портфельдің теңгерімділігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

      Қордың шоғырландырылған борыш деңгейі жарамды деңгейде. Сонымен қатар шикізат, атап айтқанда, мұнай, мұнай өнімдері және айырбас бағамы бағасының құбылмалылығы аясында Қор тобының кірістілігін төмендетудің жоғары тәуекелдері бар. 2022 жылғы қыркүйекте S&P Global Ratings агенттігі Қордың рейтингін ("BBB-"-ге дейін, болжам – "теріс") егеменді рейтингтің ұқсас өзгерістерінің салдары ретінде қайта қарады.

      Тиімділікті арттыру мақсатында активтер құрылымын оңтайландыруды жалғастыру қажет.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен тиісті тізбелерге енгізілген заңды тұлғаларды бәсекелес ортаға беру ұлттық әл-ауқатты арттыруға, бағалы қағаздардың отандық нарығын дамытуға, Ұлттық қорға түсімдерді ұлғайтуға бағытталған.

      Қор сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің бағдарламаларына, мерзімдері мен рәсімдеріне байланыстырмай, Қор портфелінің (активтердің өмірлік циклін ескере отырып) және нарықтың жай-күйіне қарай инвестициялар портфелін белсенді басқару жөніндегі өз жоспарлары шеңберінде стратегиялық емес активтерден (дивестициядан) шығуды жүзеге асырады. Сонымен қатар Қордың активтерді бәсекелес ортаға беру рәсімдері стратегиялық емес активтерді шығару рәсімдерінен өзгеше болуы мүмкін.

II. Миссия мен пайым

      Сапалы өсуді қамтамасыз ету және жаһандық сын-қатерлерге төзімді бизнес-модель құру қажеттігіне сүйене отырып, Қордың жауапты инвестициялар арқылы адамдардың әл-ауқаты мен қоршаған ортаны қорғау қағидаттарында инновациялық дамуда серпіліс жасайтын ұлттық экономиканың көшбасшысы ретіндегі стратегиялық пайымы айқындалды. Қордың миссиясы – Қазақстан Республикасы халқының мүдделері үшін активтердің әртараптандырылған портфелін тиімді басқару және бизнесті қолдау арқылы экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету және ұзақ мерзімді құнды құру. Қордың рөлі мыналардан көрінеді:

      ПК арасындағы синергияны қамтамасыз ету;

      жеке сектордың қатысуы шектелген, әсіресе шикізаттық емес салаларға және жаңа бағыттарға инвестицияларды жүзеге асыру;

      тиісті сараптаманы, құзыреттер мен инвестицияларды ұсыну арқылы нысаналы салаларды дамыту;

      стратегиялық әріптестік жолымен инвестицияларды, оның ішінде шетелдік инвестицияларды тарту;

      меншікті және акционерлердің құқықтарын қорғау қағидаттарына негізделген озық бизнес-мәдениетті дамыту және отандық компанияларды, оның ішінде шағын және орта бизнес (бұдан әрі – ШОБ) өкілдерін қолдау;

      жаһандық стратегиялық инвесторлармен және салалық көшбасшылармен, сондай-ақ басқа да ұлттық әл-ауқат қорларымен халықаралық әріптестікті дамыту.

III. Қызметтің стратегиялық бағыттары, мақсаттары, қызметтің түйінді көрсеткіштері және олар бойынша күтілетін нәтижелер

      Қордың миссиясына сәйкес қызметтің 3 стратегиялық бағыты айқындалды.

      1. Активтер портфелін тиімді басқару. Стратегиялық мақсаты – 2032 жылға қарай таза активтердің құнын 2021 жылмен салыстырғанда 2 есе ұлғайту. Қор портфельдің сапасын оңтайландыруды және арттыруды, озық технологияларды енгізуді, сондай-ақ бизнесті жүргізу моделін жетілдіруді қамтамасыз етеді.

      2. Бизнеске арналған экожүйе. Стратегиялық мақсаты – бәсекелестікті дамыту. Қор активтерді бәсекелес ортаға беру жөніндегі жұмысты жалғастырады. Бірлескен инвестор ретінде Қор тек жеке инвесторлар іске асыра алмайтын маңызды жобаларға қатысады.

      3. Тұрақты даму. Стратегиялық мақсаты – ESG қағидаттарын енгізу. Түйінді факторлар адамдардың әл-ауқаты, экологиялық тепе-теңдік және бұл ретте озық бизнес-практикалар мен корпоративтік басқару қағидаттары негізінде ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету болуы тиіс. Бұл активтердің ұзақ мерзімді құнын ұлғайтуға, инвестициялық тартымдылықты арттыруға ықпал етеді.

      Стратегиялық мақсаттарды іске асыру үшін 20 түйінді бастама айқындалды, оларға баса назар аудару сыртқы және ішкі сын-тегеуріндер мен мүмкіндіктерге жауап беретін құралдар мен тетіктерді қолдануға, сондай-ақ қолда бар ресурстарды барынша тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

      Стратегиялық мақсат: таза активтердің құнын ұлғайту

      1. Еңбек өнімділігін арттыру

      ЭЫДҰ зерттеулеріне сәйкес еңбек өнімділігінің өсуі халықтың табысы мен әл-ауқатын арттыруда шешуші рөл атқарады. Қор қосылған құны жоғары секторларда өнімді жұмыс орындарын құру мақсатында барлық күш-жігерін шоғырландырады. Жұмыс орындары өнімділігінің артуы алдыңғы қатарлы технологияларды қолданумен және жеке жұмыс орнының технологиялық жарақталуымен тікелей байланысты. Ресурстарды неғұрлым ұтымды пайдалану және өндірістің барлық факторларының үйлесімді жұмыс істеуі қамтамасыз етіледі. Қор тобының компаниялары үздік әлемдік практиканы ескере отырып, жұмсалатын ресурстарды ұлғайтпай, көбірек өндіру мүмкіндігіне ұмтылатын болады.

      2. Қаржылық тұрақтылық

      ПК қаржылық стратегияларды әзірледі. Қор мен ПК борыш деңгейі мен капитал құрылымын тиімді басқаруды жалғастыруы керек. Тартылатын капитал құнының төмендеуі кредиттік рейтингтерді арттыру жөніндегі жүйелі жұмыс есебінен қамтамасыз етілетін болады. ПК борыштың оңтайлы деңгейін ұстап тұру және төлем қабілетсіздігі тәуекелін азайту үшін операциялық тиімділікті арттыру арқылы еркін өтімділік көлемін ұлғайтады. Инвестициялық жобаларды іске асыру туралы шешімдер ресурстарды тиімді бөлуге және ұзақ мерзімді мүдделерге назар аудара отырып, инвестициялық жобалардың оңтайлы портфелін құру мақсатында коммерциялық орындылығын ескере отырып қабылдануы тиіс. Рентабельділігі төмен әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асыру туралы шешім қабылдау кезінде Қордың қаржылық тұрақтылығы міндетті фактор болуға тиіс.

      3. Бизнес-процестерді оңтайландыру және жетілдіру

      ПК-ның рентабельділігін қамтамасыз ету және операциялық тиімділігін арттыру үшін Қор тиімсіз корпоративтік және өндірістік процестерді айқындай және алып тастай отырып, бизнес-процестерді, оның ішінде цифрландыру жолымен жүйелі реинжинирингті және жетілдіруді жалғастырады.

      Қор жаһандық технологиялық трендтерді қадағалап, цифрлық технологияларды қолданудағы олқылықтарды жоюы қажет. Жаңа қолданылатын технологияларды енгізу және көптеп тарату есебінен активтер мен өнімнің қосымша құнын жасау қамтамасыз етіледі, сондай-ақ басқару шешімдерін қабылдаудың тиімділігі арттырылады. IoT, Big Data, процестерді роботтандырылған автоматтандыру (RPA), 5G, цифрлық егіздер және т. б. қоса алғанда, озық технологияларды қолдана отырып, коммерциялық, өндірістік және корпоративтік бизнес-процестерді одан әрі жақсарту жүргізілетін болады.

      4. Активтерді жаңғырту және цифрландыру

      Оң экономикалық тиімділікке қол жеткізу мақсатында жабдықтарды жаңарту және өндірістерді жаңғырту, өндірістік процестерді цифрландыру қарқынын жеделдету және озық технологияларды жүйелі түрде енгізу қажет.

      Өндірістік тиімділікті жақсартумен қатар, негізгі қорларды жаңғырту тәсілі ресурстарды тұтынуды және ластаушы заттар шығарындыларын азайтуға бағытталатын болады.

      5. Жаңа жоғары сапалы өңдеуге шығу және салаларды құру

      Қордың қалыптасқан өндірістік және шикізаттық базасын ескере отырып, оның негізінде жаңа қайта өңдеуді дамыту қажет. Өндіріс бойынша жоғары технологиялық жобаларды іске қосу өнеркәсіп секторында қосылған құнды арттыруға мүмкіндік береді. Мұндай жобалар жеке инвесторларды тарта отырып іске асырылатын болады.

      Портфельді әртараптандыру және жаңа жоғары сапалы өңдеуге қол жеткізу өнімділіктің тұрақты өсу серпінін құруға мүмкіндік береді. Осыған байланысты Қор тұрақты негізде неғұрлым перспективалы нарықтар мен әріптестерді іздеу бойынша талдау жүргізетін болады.

      Қор мультипликативті экономикалық әсері бар және қосылған құны жоғары жаңа индустрияларды құруға қатысуға ниетті. Портфельдің әртараптандырылған құрылымы кірістердің құбылмалылығын төмендетуге және тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар Қор инфрақұрылымдық және жүйе құраушы жобаларды іске асыру арқылы жаңа кластерлерді дамыту үшін негіз құруға ықпал ететін болады.

      Инвестициялау үшін басым секторлардың тізбесін, сондай-ақ тәуекел және кірістілік деңгейлері бойынша параметрлерді Қор тұрақты даму қағидаттарын сақтай отырып, ішкі қажеттіліктер, елдің даму бағыттары және жаһандық трендтер негізінде кезең-кезеңімен айқындайтын болады.

      6. ҒЗТКЖ және инновацияларды, жоғары технологиялық өндірістерді дамыту

      Қор ПК-да ғылыми әзірлемелерді, өнеркәсіптік инновацияларды және инновациялық мәдениетті дамыту жөніндегі жұмысты күшейтеді, сондай-ақ өндірісте отандық және шетелдік ҒЗТКЖ-ны енгізуді ынталандыратын құралдарды көздейді. Ғылыми-зерттеу қоғамдастығымен тығыз қарым-қатынас орнату және ғылыми әзірлемелердің практикалық әсерін арттыру, оның ішінде отандық кадрлардың зерттеу жұмыстарын жүргізуін қолдау қажет. Ғылыми әзірлемелерден уақтылы экономикалық нәтиже алу мақсатында ҒЗТКЖ-ны коммерцияландыру мәселелеріне баса назар аудару қажет.

      Ғылыми-технологиялық бастамалар орталығы – ғылыми және инновациялық қызметке арналған "бір терезе" құрылды. ҒЗТКЖ-ға бөлінетін ресурстарды пайдалануды оңтайландыру мақсатында қаражатты бөлу мен жұмсауды әкімшілендіруді күшейту, сондай-ақ жобаларға басымдық беруді және шешім қабылдау рәсімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету қажет.

      Стратегиялық мақсат: бәсекелестікті дамыту

      Ел ішінде инвестициялау басымдығына сүйене отырып, Қордың активтерден шығуы, бизнесті сыни инфрақұрылыммен қамтамасыз ету, сондай-ақ жаңа жобаларға бірлесіп инвестициялау арқылы экономиканың өсуінің негізгі драйвері ретінде ШОБ-ты қолдауды күшейту қажет.

      7. IPO/SPO және экономикадағы үлестің төмендеуі

      Қор Қазақстан Республикасы Үкіметінің жекешелендіру жоспарлары, сондай-ақ стратегиялық емес активтерді (дивестицияны) шығару жөніндегі іс-шаралар шеңберінде активтерді бәсекелес ортаға беру жөніндегі жұмысты жалғастырады.

      Қор бәсекелестікті дамытуға күш салады. Стратегиялық емес активтер экономикалық орындылығы мен тиімділігіне, сондай-ақ экономиканың белгілі бір секторында болу қажеттігіне қатысты Қор мен ПК-ның пайымына сүйене отырып біртіндеп шығарылатын болады. Оның ішінде Қор өңірдегі әлеуметтік жағдайды ескере отырып, сервистік компанияларды сатады және болашақта осы компаниялардың тауарларын, жұмыстары мен қызметтерін шағын және орта бизнес субъектілерінен сатып алатын болады. Активтерден шығу шеңберіндегі міндеттердің бірі – жеке монополиялар құрудан аулақ болу. Мемлекет мүдделері мен жеке бастаманы дамыту арасындағы теңгерімді қамтамасыз етудің орындылығын ескере отырып, Қордың стратегиялық активтердегі бақылау қатысу үлестері/акциялар пакеттері сақталатын болады.

      Ірі компанияларды IPO/SPO-ға шығару, оның ішінде бөлшек инвесторларды (Қазақстан Республикасының азаматтарын) кеңінен қамтуды көздейтін "халықтық IPO" элементтерін қолдана отырып шығару қамтамасыз етілетін болады. Алдағы кезеңдерде "ҚазМұнайГаз" ҰК" АҚ, "Эйр Астана" АҚ, "QazaqGaz" ҰК" АҚ және т.б. бәсекелес ортаға шығару жоспарланып отыр. Перспективада Қазақстан Республикасының заңнамасына қатаң сәйкес және нарықтың қолайлы конъюнктурасы кезінде экономикалық орындылығын ескере отырып, Қор Қазақстан Республикасының Үкіметімен және Қордың басқа да басқару органдарымен келісу бойынша меншікті акциялар пакетін бастапқы орналастыруды қарастыра алады.

      Компанияларды жария капитал нарықтарына шығару олардың листингілік ұйымдардың жоғары талаптарына сәйкестігін қамтамасыз етеді, бұл қосымша құнды үстемелейді.

      Қор жұмысының маңызды майданы активтер құрылымының деңгейлерін қысқартуға деген ұмтылысты да айқындады.

      8. Ірі инфрақұрылымдық жобалар

      Ірі инфрақұрылымдық жобаларды, мысалы, көлік және логистика, сумен жабдықтау және энергетика салаларында іске асыру қосылған құны жоғары жаңа индустриялар мен өндірістерді құру үшін негіз құру мақсатында қажет. Энергетикалық әлеуетті ұлғайту өндірістерді дамытуды қолдайды, ал сапалы логистикалық инфрақұрылым жаһандық қосылған құн тізбектеріне ендіруге мүмкіндік береді және жаңа шетелдік нарықтарға қолжетімділікті ашады.

      Сонымен қатар көлік-логистикалық секторды дамыту өз өнімдерін экспорттау немесе импорттың өзіндік құнын қысқарту мүмкіндігімен сауда маршруттарына қол жеткізе алатын ел өңірлерінің дамуына да оң әсер етуі мүмкін.

      Жобалардың параметрлері экологияға теріс әсерді азайту мақсатында заманауи жабдықтар мен технологияларды пайдалануды көздейтін болады.

      Инфрақұрылымдық жобаларды іске асырудың экономикалық орындылығын қамтамасыз ету мақсатында Қор уәкілетті органдармен тарифтік реттеуді және тиісті заңнаманы ырықтандыру бойынша жұмысты жалғастырады.

      Инвестициялық жобалар іріктеу және құрылымдау кезінде міндетті тәуелсіз сараптамадан және сметалық құжаттаманы бақылаудан өтетін болады, сондай-ақ барлық күрделі жобалардың құнын асыра бағалау, шығындарды оңтайландыру мүмкіндігі тұрғысынан тексеру жүргізілетін болады. Сонымен қатар ірі жобаларды іске асыру ашық конкурстар негізінде жүзеге асырылуы тиіс.

      9. Ресурстық базаны дамыту

      Қордың ПК-сы шикізат базасын ұлғайтуды жалғастырады. Ресурстық базаны ұлғайтуға геологиялық барлаудың жаңа жобаларын іске асыру, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған кен орындарын кеңейту есебінен қол жеткізілетін болады. Өндірістік кәсіпорындардың толық қуатын пайдалана отырып, шикізат өндіруді ұлғайту экспорттық әлеуетті іске асыруға көмектеседі. Шоғырланған геологиялық барлау жобаларын белсенді дамыту металлургиялық қуаттарды тиемеу, қатты пайдалы қазбалар қорларының сарқылуы және елдің минералдық-шикізат базасын толықтыру мәселесін шешеді.

      Бұл сондай-ақ әлеуетті әлемдік қажеттіліктерді талдауға сәйкес сұранысқа ие тауарларға ерекше назар аударылатын қосылған құны жоғары өнім шығару үшін база құру бойынша шикізаттық тәуелсіздікті қамтамасыз етеді.

      10. Жаһандық әріптестік және инвестициялық қызметті үйлестіру

      Бастамалар мен жобаларды бірлесіп іске асыру мақсатында ірі халықаралық ұйымдармен және ұлттық әл-ауқат қорларымен өзара іс-қимыл тәжірибесін кеңейту қажет. Сонымен қатар халықаралық стратегиялық әріптестерді тарту озық білім, практика және технологиялар трансферті, сондай-ақ ел экономикасының тұрақты дамуы үшін инвестициялар тарту арқылы оң әсер етеді.

      Жаһандық әріптестік жөніндегі бастамаларды күшейту географиялық әртараптандырумен қатар Қорға жаңа нарықтарға қол жеткізуге және бірлесіп инвестициялау тетіктері арқылы ресурстар мен құзыреттерді біріктіре отырып және Қазақстан Республикасы мен Қордың имиджін арттыра отырып, халықаралық инвестициялар тәжірибесін арттыруға мүмкіндік береді.

      Жаңа инвестициялық жобаларды іске асыру мәселелерінде Қор өз қаражатын салу және инвесторлардың қаражатын тарту жолымен теңгерімді қаржыландыру қағидатын жалғастырады.

      Қордың елішілік инвестициялардың басымдығы жөніндегі саясаты шетелдік инвестициялардың мүмкіндіктерін жоққа шығармайды.

      Стратегиялық маңызды орын, бизнесті жүргізу үшін қолайлы орта және елдің инвестициялық ынталандырулары экономиканың нақты секторына бағытталуы мүмкін инвестицияларды тарту үшін үлкен әлеует ашады.

      Қор инвестициялық ахуалды жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлеу бойынша тұрақты жұмыс жүргізуде.

      Бизнес-әріптестермен өзекті мәселелер мен оларды шешу жолдарын талқылау бойынша тұрақты кездесулер өткізу қажет.

      11. Жауапты және нарықтық тариф белгілеу

      Қор тобының кірісінің көп бөлігі компаниялардың реттелетін кірістерінен құралады және уәкілетті органдардың тарифтерді белгілеу мәселелерімен тығыз байланысты. Мемлекеттің тарифтік саясатын жетілдіру шеңберінде түпкілікті тұтынушыны қорғау мен негізгі қорларды жаңартуға және жаңғыртуға инвестициялар арасындағы теңгерімді табу бойынша тұрақты жұмыс жүргізу қажет. Қордың электр энергетикасы және өңірлерді газдандыру саласындағы іске асырылып жатқан басым жобалары бірқатар нормативтік құжаттарды өзектендіруді талап етуі мүмкін. Реттеушілік базаны жаңғырту мақсатында мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп тұрақты жұмыс жүргізу жоспарлануда.

      Қордың инвестициялық холдинг моделіне көшу мерзімдері реттеуші жүйеде алғышарттар жасау, айқас субсидиялаудан кету, кірістілік пен рентабельділікті қамтамасыз ету қажеттілігімен негізделген.

      12. Инфрақұрылым мен нарықтарға тең қолжетімділік

      Қор тобын реформалау шеңберінде инфрақұрылымға тең қолжетімділікті құру жолымен отандық бизнесті дамытуды ынталандыру жөніндегі жұмыс жалғастырылады.

      Қор мұнай өңдеу, мұнай және мұнай өнімдері маркетингі, газ нарығын дамыту, көмір және электр энергиясын жеткізу, вагондарды беру және басқа да инфрақұрылымға қол жеткізу нарықтарына қатысушылар үшін ашық тетіктерді енгізуді және кедергілерді жоюды қамтамасыз ететін болады.

      Стратегиялық мақсат: ESG қағидаттарын енгізу

      13. Корпоративтік басқару

      Корпоративтік басқаруды күшейту компанияның ұзақ мерзімді құнын арттырудың негізгі аспектілерінің бірі болады.

      Қор жеке меншік құқығында өзіне тиесілі активтерге ие акционерлік қоғам нысанындағы мемлекеттік емес заңды тұлға. Осылайша мемлекетпен қарым-қатынаста Қор жеке кәсіпкерліктің субъектісі ретінде әрекет етеді. Осыған байланысты тәуелсіз коммерциялық құрылым ретінде қызметті жүргізу қағидаттары айқындалды.

      1. Қазақстан Республикасы Үкіметінің Жалғыз акционер ретіндегі және Қорды басқаруға қатысты мемлекеттік реттеу бөлігіндегі өкілеттіктерінің аражігін ажырату. Үкімет Қорды басқаруға тек Жалғыз акционердің өкілеттіктері мен мүдделерін іске асыру арқылы қатысады. Үкімет Қорға және ұйымдарға толық операциялық дербестік береді және Үкімет пен мемлекеттік органдар тарапынан жедел (ағымдағы) және инвестициялық қызметке араласуға жол бермейді. Акционердің функциялары мен құқықтарын Директорлар кеңесі арқылы жүзеге асыру және қызметтің негізгі көрсеткіштерін белгілеу қажет.

      2. Директорлар кеңесінің рөлін арттыру. Қорды басқарудағы Директорлар кеңесінің рөлі тәуелсіз директорлардың пікіріне назар аудара отырып, тұрақты негізде артады. Қор ПК-дегі тәуелсіз директорлардың үлесін Директорлар кеңесі құрамының 50% деңгейінде қолдауға ұмтылатын болады.

      3. Директорлар кеңесі құрамдарының құрылымдары Директорлар кеңесінің негізгі жұмыс органдары болып табылатын толыққанды және тиімді комитеттерді қалыптастыру жөніндегі талаптарды ескере отырып құрылатын болады. Қор ПК Директорлар кеңесі құрамдарының сабақтастығымен жұмысты қолдайтын болады. Ол үшін ПК Директорлар кеңесінің әлеуетті мүшелері үшін Қордың кадр резервін қолдау, сондай-ақ нысаналы бейінге сәйкес келетін директорларды іріктеу және жалдау бойынша сапалы жұмыс қамтамасыз етілетін болады.

      4. Корпоративтік басқару қағидаттары бойынша ПК-ні басқару. Қор акционердің құқықтарын іске асыру және ПК Директорлар кеңестерімен, оның ішінде ПК Директорлар кеңестерінің құрамындағы өз өкілдері арқылы өзара
іс-қимыл жасау арқылы ПК-ні басқаруға қатысады. IPO-ға шығу жоспарлары мен мерзімдеріне қарамастан барлық ПК үшін комплаенс, ақпаратты ашу, ашықтық, сатып алу және корпоративтік басқарудың басқа аспектілері бөлігінде жетекші халықаралық биржалардың листингтік талаптары деңгейіне дейін корпоративтік басқару практикасын елеулі жақсарту мақсаты қойылды.

      5. Коммерциялық мүдделерге негізделген қызмет. Шешім қабылдау кезінде Қор, ең алдымен, коммерциялық мақсатқа негізделген. Әлеуметтік саясат мәселелері Қордың мүдделеріне қарай ескерілетін болады.

      Корпоративтік басқарудың үздік әлемдік тәжірибелерін іске асыру акционерлер мен инвесторлардың компанияны қабылдау деңгейін арттыруға, қарыз капиталының құнын төмендетуге және сайып келгенде, компанияның ұзақ мерзімді құнын арттыруға мүмкіндік береді.

      14. Ашықтық, транспаренттілік және комплаенс

      Қор қызметінің транспаренттілігін қамтамасыз ету шеңберінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметпен, қаржы мониторингі және прокуратура органдарымен тиімді және тығыз өзара іс-қимыл жасау жоспарлануда.

      Компаниялардың басқару органдарының қарастырылып отырған мәселелеріне кеңінен қол жеткізе отырып комплаенс қызметінің рөлі артып келеді.

      Бюджетке салықтар мен төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік органмен ақпараттық өзара іс-қимылды кеңейту мақсатында көлденең мониторинг енгізіледі.

      15. Әлеуметтік жауапкершілік

      Қор қызметкерлердің еңбек жағдайларын, қауіпсіздік шараларын және адамдардың әл-ауқатын арттыру үшін басқа да әлеуметтік аспектілерді үнемі жақсартуға тырысады. Қор өндірістік тәсілдер мен әлеуметтік басымдықтар арасындағы тепе-теңдікті қатыасу аймақтарындағы негізгі міндеттердің бірі ретінде қарастырады. Барлық ПК-да тұрақты әлеуметтанулық зерттеулер және түзету шараларын әзірлеу жалғасады.

      Қорда әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету жөніндегі кешенді жоспар бекітілді. Татуластыру институттарының рөлін ілгерілету және нығайту, оның ішінде кәсіподақтарды оқыту және медиаторлардың жеке пулын құру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады. Қор тобы компанияларының өндірістік персоналының 84%-дан астамы кәсіподақ мүшелері болып табылады. Ұжымдық шарттар шеңберінде қызметкерлер мен олардың отбасы мүшелері үшін әлеуметтік жеңілдіктердің 20-дан астам түрі көзделген, олардың тізбесі кеңейтілетін болады.

      Қор қайырымдылық қызметі мен корпоративтік демеушілікті жүзеге асыру, сондай-ақ корпоративтік волонтерлікті ілгерілету арқылы елдің әлеуметтік дамуына үлес қосуды жалғастырады.

      "Халық үніне құлақ асатын мемлекет" тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде, сондай-ақ азаматтық қоғамның мүдделері мен жұртшылықтың пікірін ескеру үшін кең ауқымды мәселелерді талқылау үшін қоғамдық кеңес құрылды, оның рөлі арттырылатын болады.

      16. H&S озық практикасы

      Қор тобында "мүлдем төзбеушілік" қағидаты бойынша жарақаттануды азайту қамтамасыз етіледі. Осыған байланысты Қор дербес қауіпсіздікті және апатсыз өндірісті қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты жетілдіруі қажет. H&S саласында, оның ішінде инновациялық және цифрлық шешімдерді пайдалана отырып, үздік әлемдік тәжірибелерді енгізу, қажетті құзыреттерді дамыту, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі туралы хабардарлық пен мәдениетті арттыру негізгі бағыттар болуға тиіс.

      Сонымен қатар Қор тобы үшін жұмыстарды орындау және қызметтер көрсету кезінде жұмыс орындарының қауіпсіздігін жақсарту және қамтамасыз ету мақсатында мердігер компаниялармен өзара іс-қимыл және тәжірибе алмасу құру қажет.

      ПК міндетінің маңызды бөлігі болған оқиғалардың салдарымен, оның ішінде регламенттеуші ережелерді және/немесе рәсімдерді қабылдау жолымен жұмыс істеу мәселелерінде мінез-құлық көшбасшылығын дамыту болады.

      17. Адами капиталды дамыту

      Қорға кадрлық әлеуетті арттыру, жаңа салалардағы құзыреттілікті күшейту және үздік әлемдік тәжірибелерге сүйене отырып, қызметкерлердің біліктілігін үздіксіз арттырумен айналысу қажет. Техникалық дағдылардан басқа, қазіргі заманғы бизнес-көшбасшыларды дамытуды қолдай отырып, Қор қызметкерлерінің көшбасшылық әлеуетін жақсарту қажет.

      Сондай-ақ ұжымдық шарттар мен әлеуметтік пакеттің талаптарын жақсартуды, еңбегін көпшілік алдында тануды қоса алғанда, кадрларды ұстап қалу мақсатында түрлі тетіктерді, оның ішінде қаржылық емес тетіктерді енгізу талап етіледі.

      Қор мықты көшбасшылық топтарға негізделген тиімді корпоративтік мәдениетті қалыптастыруды және дамытуды, меритократияның іргелі қағидаттарын енгізуді және кадрларды дамытуға инвестициялауды жалғастырады. Қордың стратегиялық мақсаттары мен негізгі басымдықтарына қол жеткізуге ықпал ететін корпоративтік құндылықтарды одан әрі ілгерілету керек.

      Еңбек және жұмыспен қамту саласындағы қысымның немесе кемсітушіліктің кез келген түрін қоспағанда, барлық қызметкерлерге тең еңбек жағдайларын жасау тәжірибесін жалғастыру қажет. Қор компаниялары тобындағы жастардың әртүрлілігін, гендерлік және ұлттық тепе-теңдікті ынталандыруға бағытталған.

      18. Ресурс үнемдеу

      Қоршаған ортаға теріс әсерді азайту мақсатында жабдықтарды жаңғырту, жаңа инвестициялық жобаларды іске асыру кезінде заманауи технологияларды қолдану талап етіледі. Қоршаған ортаға ұқыпты қарау мәдениетін ілгерілетумен, ESG саласында халықаралық рейтингтерді алумен, сондай-ақ экологиялық әсерді мониторингтеу үшін цифрлық технологияларды қолданумен кешенді тәсіл қажет. Қазақстанның электр энергетикасы саласын дамытудың негізгі басымдықтарын ескере отырып, Қор тобы таза көмір және басқа да ең үздік қолжетімді техникаларды дамытуға және қолдануға ұмтылатын болады.

      Қор отын-энергетика және су ресурстарын қоса алғанда, ресурстарды тиімді пайдалануға ұмтылатын болады. Ресурстарды нақты пайдалануды азайту үшін озық технологиялар мен инновациялық шешімдерді енгізу қажет. Технологиялық қайта жарақтандырумен қатар негізгі аспектілер үнемділік мәдениетін дамыту болады.

      19. Көміртексіздендіру

      Климаттық күн тәртібі төмен көміртекті дамуға баса назар аудара отырып, бизнес үлгілерін қайта қарауды және технологиялық трансформацияны қамтиды. Ұзақ мерзімді міндет – 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу.

      Қордың төмен көміртекті дамыту тұжырымдамасы әзірленді. ПК-нің негізгі бастамалары, соның ішінде көмірлі газ генерациясын алмастыруға, баламалы энергия көздері негізінде жаңа қуаттарды енгізуге, өз тұтынуы үшін ЖЭК объектілерін салуға, энергия тиімділігіне, энергияны сақтау жүйелерін енгізуге, көміртекті ұстап алуға және сақтауға, сутегі энергетикасына, сондай-ақ көгалдандыру және көміртекті сіңіру жөніндегі іс-шараларға бағытталуы тиіс. Сонымен қатар жергілікті өкілді органдардың келісімімен Қазақстан Республикасының Үкіметі шешім қабылдаған жағдайда Қор атом электр станциясын салуды жоспарлайды.

      Сонымен қатар цифрлық шешімдерді енгізуге, экологиялық мәдениетті ілгерілетуге және ойлауды қоршаған ортаға ұқыпты көзқарас жағына өзгертуге елеулі рөл бөлінетін болады.

      Сонымен қатар төмен көміртекті дамуға көшу инвестициялық шешімдер қабылдауға, сондай-ақ сатып алу қызметіне әсер етеді – қосымша параметр ретінде парниктік газдар мен ластаушы заттардың шығарындыларына әсерін қарастыру қажет болады.

      Елдің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесінің жоғары басымдығын ескере отырып, алдағы жылдары Қор ЖЭК жобаларын дамытумен қатар көмір генерациясы объектілерін салу жөніндегі жобаларды іске асыруды жалғастырады. Бұл ретте нетто көміртегі әсерін азайту көрсеткіші сақталатын болады.

      20. "Жасыл" қаржыландыру

      "Жасыл" таксономияға сәйкес келетін жобаларды қаржыландырудың жаңа құралдарын дамыту қажет. Даму институттары мен қаржы институттарынан "жасыл" қаржыландырудан басқа, экологиялық және климаттық мақсаттарға байланысты "жасыл" облигациялар шығаруды қарастырған жөн.

      Сонымен қатар көміртегі салығын және парниктік газдар шығарындылары үшін қосымша айыппұлдарды енгізу әлеуетін, сондай-ақ көміртегі квоталарын сатуды ескере отырып, "жасыл" жобаларды қорландырудың мақсатты қосымша көзі ретінде қаражатты жинақтау тетіктерін қарастыру қажет.

      Сондай-ақ "жасыл экономикаға" көшу бойынша инновациялық жобалар үшін ҒЗТКЖ аударымдарын пайдалану мүмкіндігін қарастыру қажет, мысалы, көміртекті алу және сақтау, сутегі технологияларын қолдану, көгалдандыру арқылы парниктік газдар шығарындыларын сіңіру.

      Айта кету керек, жобаларды қаржыландыру тек "жасыл" облигациялармен шектелмейді.

      ESG қағидаттарын енгізу жеке стратегиялық мақсат ретінде анықталған. Бұл ретте тұрақты даму күн тәртібі Қор қызметінің барлық бағыттары бойынша міндеттерге қол жеткізу кезіндегі негізгі тәсіл ретінде белгіленді.

      Қордың белгіленген 20 бастаманы іске асыруы стратегиялық мақсаттарға тиімді қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Нәтижесінде Қор ұлттық экономиканы әртараптандыруға, сондай-ақ инновациялық дамудағы серпілісті жүзеге асыруға үлес қосады. Бұл ретте тұрақты даму қағидаттарын енгізу және көміртекті бейтараптыққа ұмтылу болашақ ұрпақ үшін экожүйені сақтай отырып, Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыруға мүмкіндік береді.

      Қордың миссиясы мен негізгі басымдықтарына қол жеткізу төменде көрсетілген стратегиялық тиімділіктің тұрақты мониторингі есебінен қамтамасыз етілетін болады (3-қосымша):


Қызметтің стратегиялық бағыттары

Мақсаты

Стратегиялық ҚТК

Өлш. бірл.

Нысаналы мән

Меже

2025

2028

2032

2040

2050

Активтер портфелін тиімді басқару (33,3%)

Таза активтердің құнын ұлғайту

Еңбек өнімділігі

коэфф.

2021 ж. 1,2x

2021 ж. 1,3x

2021 ж. 1,5x

2021 ж. 2x

2021 ж. 3x

NAV

коэфф.

2021 ж. 1,3x

2021 ж. 1,6x

2021 ж. 2x

2021 ж. 4x

2021 ж. 7x

Бизнеске арналған экожүйе (33,3%)

Бәсекелестікті дамыту

Негізгі капиталға инвестициялар

трлн тг.

8,2

17,0

31,6

55

80

Экономикадағы Қордың үлесін төмендету

%

≤5,9

≤ 5,5

≤5,0

≤5,0

≤5,0

Шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны

млрд АҚШдолл.

8,0

15,5

27,8

50

80

Тұрақты даму
(33,3%)

ESG қағидаттарын енгізу

ESG-рейтинг

перцентиль

40

60

70

77

100

Таза көміртегі әсерін азайту нетто

%

-

-

2021 ж.
≥ [-10%]

2021 ж.
≥ [-40%] к

2021 ж.
≥ [-65%]

IV. Тәуекелдерді басқару жүйесі

Р/с №

Тәуекел немесе қауіп атауы

Тәуекелдің салдары

Тәуекелдің алдын алу шаралары

Тәуекел туындаған кезде әрекет ету жөніндегі іс-шаралар

1-стратегиялық бағыт. Активтер портфелін тиімді басқару

1.1

Қаржыландыру көздерімен немесе тарифтермен қамтамасыз етілмеуі

Қаржыландыру көздерінің болмауы және күрделі жобаларды іске асырмау

Тарифтік саясатқа өзгерістер енгізу және қаржылық тұрақтылықты жақсарту

Қаржыландырудың балама көздерін іздеу

1.2

Стратегиялық серіктестердің болмауы

Технологиялар, ресурстар және құзыреттер трансферттерінің жетіспеушілігі

Инвестициялық тартымдылықты жақсарту

Ішкі құзыреттерді, ҒЗТКЖ және инновацияларды дамыту

1.3

Инфрақұрылым мен ресурстардың тапшылығы

Жаңа қайта өңдеуге шығу мүмкіндіктерінің болмауы

Қаржыландыру көздерін уақтылы іздеу және инфрақұрылымдық мүмкіндіктер мен ресурстарды әртараптандыру

Қаржыландырудың балама көздерін іздеу

1.4

Қор тобына елдік санкцияларды тарату

Шетелдік активтерге қатысты шектеу

Корпоративтік басқарудың озық тәжірибелері негізінде Қорды тәуелсіз коммерциялық құрылым ретінде дамыту.
Серіктестерді таңдауды талдау

Тиісті инстанцияларға жүгіну

1.5

Шикізат бағасының қолайсыз өзгеруі

Қаржылық жағдайдың нашарлауы

Табыс көздерін әртараптандыру

Шығындарды оңтайландыру

1.6

Кибер-тәуекелдер

Сезімтал деректердің таралуы, қаржылық шығындар

Кибер-қауіпсіздік бойынша озық жүйелерді енгізу, ақпараттық қауіпсіздік регламенттері мен хаттамаларын сақтау

Осалдықтарды анықтау және жою

1.7

ҒЗТКЖ және инновацияларды қаржыландыруға қаражат тапшылығы

Тиімділік пен бәсекеге қабілеттіліктің төмендеуі

ҒЗТКЖ және инновацияларды дамыту бойынша нормативтік базаны, ҒЗТКЖ-ны ынталандыру және инновацияларды енгізу жөніндегі шараларды әзірлеу

ҒЗТКЖ саласындағы жобаларға басымдық беру

2-стратегиялық бағыт. Бизнеске арналған экожүйе

2.1

Активтерді IPO/SPO-ға шығару үшін қолайсыз нарықтық жағдай

Қорландыруды уақтылы тартпау

Активтерді уақтылы дайындау және нарықты талдау

IPO/SPO-да активтерді шығару жоспарларын қайта қарау, стратегиялық серіктестерді іздеу

2.2

Қаржыландыру көздерімен немесе тарифтермен қамтамасыз етілмеуі

Бизнес үшін инфрақұрылымның болмауына әкелетін инвестициялық жобаларды іске асырмау

Тарифтік саясатқа өзгерістер енгізу және қаржылық тұрақтылықты жақсарту

Қаржыландырудың балама көздерін іздеу

2.3

Бизнесті жүргізу үлгілеріндегі жаһандық өзгерістерге ұзақ мерзімді бейімделу

Тиімділік пен бәсекеге қабілеттіліктің төмендеуі

Озық технологияларды енгізу, корпоративтік мәдениетті тұрақты қайта құру мен жетілдіруді ілгерілету

Цифрландыруды және кадрларды қайта даярлауды жеделдету, сарапшыларды тарту

2.4

Мүмкіндіктерді технологиялық өзгерістер жылдамдығымен салыстыру жылдамдығын үйлестіру

Нарықтық мүмкіндіктерді пайдалана алмау

Персоналды тұрақты оқыту

Стратегиялық серіктестерді тарту

3-стратегиялық бағыт. Тұрақты даму

3.1

Жаңа "жасыл" технологияларға шектеулі қолжетімділік

Қаржылық және беделді шығындар, инвестициялық тартымдылық пен бәсекеге қабілеттіліктің төмендеуі

Стратегиялық серіктестерді іздеу және тарту

Балама технологияларды іздеу және бейімдеу

3.2

"Жасыл" технологияларды енгізу үшін экономикалық ынталандырудың болмауы

Парниктік газдар мен ластаушы заттар шығарындыларының көбеюі

Қаржыландырудың жаңа құралдарын әзірлеу

Заңнамалық және нормативтік құжаттарға өзгерістер енгізуді уәкілетті органдармен пысықтау

3.3

Экологиялық талаптарды қатаңдату

Қаржылық шығындар

Көміртексіздендіру жөніндегі жоспарларды уақтылы іске асыру, уәкілетті органдармен өзара ықпалдасу

Төмен көміртекті дамуға көшуді жеделдету, балама офсеттік құралдарды іздеу

3.4

Корпоративтік басқару қағидаттарын бұзу

Несиелік рейтинг пен инвестициялық тартымдылықтың төмендеуі

Корпоративтік басқарудың озық тәжірибелерін уақтылы енгізу

Корпоративтік басқару диагностикасы және тиісті шараларды қабылдау

3.5

Кадр тапшылығы, білікті кадрлардың кетуі

Құзыреттердің жетіспеушілігі, көміртексіздендіру жоспарларының заманауи орындалмауы

Қор мен ПК қызметкерлерінің біліктілігін арттыру, корпоративтік мәдениетті күшейту, қолайлы еңбек жағдайларын жасау

Сыртқы сарапшыларды тарту, кадр құрамының сабақтастығын қамтамасыз ету


  "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры"
  акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға
  арналған даму жоспарына
  1-қосымша

Қызметтің стратегиялық бағыттары, мақсаттары, басымдықтары мен міндеттері

Миссия

Қазақстан Республикасы халқының мүддесі үшін активтердің әртараптандырылған портфелін тиімді басқару және бизнесті қолдау арқылы экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету және ұзақ мерзімді құнды құру

Пайым

Жауапты инвестициялар арқылы адамдардың әл-ауқаты мен қоршаған ортаны қорғау қағидаттарында инновациялық дамуда серпіліс жасайтын ұлттық экономика көшбасшысы

Стратегиялық бағыттар

Активтер портфелін тиімді басқару

Бизнеске арналған экожүйе

Тұрақты даму

Мақсат

Таза активтердің құнын ұлғайту

Бәсекелестікті дамыту

ESG қағидаттарын енгізу

Міндеттер

1. Еңбек өнімділігін арттыру
2. Қаржылық тұрақтылық
3. Бизнес-процестерді оңтайландыру және жетілдіру
4. Активтерді жаңғырту және цифрландыру
5. Жаңа жоғары сапалы өңдеуге шығу және салаларды құру
6. ҒЗТКЖ және инновацияларды, жоғары технологиялық өндірістерді дамыту

7. IPO/SPO және экономикадағы үлестің төмендеуі
8. Ірі инфрақұрылымдық жобалар
9. Ресурстық базаны дамыту
10. Жаһандық әріптестік және инвестициялық қызметті үйлестіру
11. Жауапты және нарықтық тариф белгілеу
12. Инфрақұрылым мен нарықтарға тең қолжетімділік

13. Корпоративтік басқару
14. Ашықтық, транспаренттілік және комплаенс
15. Әлеуметтік жауапкершілік
16. H&S озық практикасы
17. Адами капиталды дамыту
18. Ресурс үнемдеу
19. Көміртексіздендіру
20. "Жасыл" қаржыландыру

ҚТК

Еңбек өнімділігі
NAV

Негізгі капиталға инвестициялар
Экономикадағы Қордың үлесін азайту
Шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны

ESG-рейтинг
Таза көміртегі әсерін азайту нетто


  "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры"
акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға
арналған даму жоспарына
2-қосымша

Стратегиялық карта

МЖЖ деңгейі

Индикаторлар

1-деңгей

"Қазақстан-2050" стратегиясы

1-басымдық "Жаңа бағыттың экономикалық саясаты – кірістілік, инвестициялардан қайтару және бәсекеге қабілеттілік қағидаттарындағы жан-жақты экономикалық прагматизм"

2-деңгей

Қазақстан Республикасының жалпыұлттық басымдықтары

3-бағыт "Мықты экономика"

8. Әртараптандырылған және инновациялық экономиканы құру

9. Экономикалық және сауда дипломатиясының белсенді дамуы
 

8. Әртараптандырылған және инновациялық экономиканы құру

3-деңгей

Қазақстан Республикасының ұлттық даму жоспары (Негізгі ұлттық индикаторлар)

-

Жан басына шаққандағы ЖІӨ номиналды түрде
 
СҚП бойынша жан басына шаққандағы ЖІӨ

Еңбек өнімділігінің өсуі

Жаңартылатын энергия көздерінен электр энергиясының үлесі

Негізгі капиталға инвестициялар

Тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны

-

-

4-деңгей

Қазақстан Республикасының аумақтық даму жоспары

5-деңгей

Қазақстан Республикасының 2060 жылға дейінгі көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясы (жасалуда)
Қазақстан Республикасының ұлттық жобалары

6-деңгей

Ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің және ұлттық компаниялардың даму жоспарлары

Даму жоспары шеңберінде компания қызметінің негізгі көрсеткіштері

Экономикадағы Қордың үлесін азайту

NAV

Еңбек өнімділігі

Таза көміртегі әсерін азайту нетто

Негізгі капиталға инвестициялар

Шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны

 
ESG-рейтинг


  "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры"
акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға
арналған даму жоспарына
3-қосымша

Стратегиялық ҚТК-ны есептеу әдістемесі

Р/с

Стратегиялық ҚТК

Өлшем бірлігі

Есептеу әдістемесі

1

Еңбек өнімділігі1

коэффициент

Қордың ЖҚҚ/Қордың жұмыспен қамтылғандардың орташа тізімдік саны

2

NAV

коэффициент

∑(Компанияның нарықтық құны * меншік үлесі) + ∑( Компанияның баланстық құны * меншік үлесі) + Барлығы корпоративтік орталықтың активтері (портфельдік және қауымдастырылған компанияларға инвестицияларды қоспағанда) – Корпоративтік орталықтың міндеттемелері +
[(Акционерге дивидендтер + Акционерге өзге де бөлулер - Акционердің жарғылық капиталына салымдары) 2021 жылдан бастап жинақталған]
Компанияның нарықтық құны = Нарықтық капиталдандыру [акциялар саны * акция бағасы]
Компанияның баланстық құны = (Барлық Активтер (нарықтық, егер жоқ болса, онда баланстық) – Барлық міндеттемелер (нарықтық, егер жоқ болса, онда баланстық) – Бақыланбайтын қатысу үлесі)

*есептер қаржылық есеп беру валютасында жүргізіледі

3

Негізгі капиталға инвестициялар

трлн теңге

2023 жылдан бастап негізгі капиталға инвестициялардың жиынтық мәні (қоса алғанда)

4

Экономикадағы Қордың үлесін төмендету

%

Қордың ЖҚҚ / ҚР ЖІӨ

5

Шетелдік инвестициялардың жалпы ағыны

млрд АҚШ долл.

2023 жылдан бастап шетелдік инвестициялардың жалпы ағынының жиынтық мәні (қоса алғанда)

6

ESG-рейтинг

перцентиль

Қордың КО перцентилі *0,2+ ∑ ПК перцентилі *0,16;

Онда Қордың корпоративтік орталығының салмағы 20%, ПК салмағы (ҚМГ, QG, ҚАӨ, ҚТЖ, KEGOC) 16%-дан

7

Таза көміртегі әсерін азайту нетто

%

Қысқартылған (офсетті) көміртегі бірліктерінің жалпы санын шегергендегі Қордың парниктік газдар шығарындыларының жиынтық көлемі (1 және 2 қамтылған)

      Ескертпе:

      номиналды көрсеткіш бағаның өсуін ескере отырып түзетіледі. Есепті жылы ұлттық валюта 10%-дан астам құнсызданған кезде көрсеткішті тиісті түзету жүзеге асырылады. Бұл ретте девальвация әсерін есепке алғанда инфляция осы жылы есепке алынбайды.


  "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры"
акционерлік қоғамының 2023-2032 жылдарға
арналған даму жоспарына
4-қосымша

SWOT-талдау

Мықты жақтары

Елдегі ең ірі жұмыс беруші

Қазақстанға инвестиция тарту тәжірибесі

Халықаралық стандарттарға сәйкес корпоративтік басқарудың жақсартылған саясаты

Маңызды қаржылық ресурстар

Жоғары несиелік балл және салыстырмалы түрде арзан қаржыландыруға қолжетімділік

Заң жобаларын талқылауға қатысу

Кемшіліктері

Қазақстандағы парниктік газдар шығарындыларының үлкен үлесі

Негізгі жабдықтың тозуы

Қор акционерінің әлеуметтік және коммерциялық талаптары арасындағы қайшылық


Мүмкіндіктер

Қосылған құны жоғары өндіріспен әртараптандырылған ұлттық экономиканы құруға жәрдемдесу

Негізгі қорларды жаңғырту, еңбек өнімділігін арттыру және қоршаған ортаға әсерді азайту үшін жаңа технологияларды енгізу

Зерттеулер мен әзірлемелерді қолдау, жаңа ғылыми-техникалық бастамаларды іске қосу

Көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу, ESG қағидаттарын енгізу және капитал құнын төмендету

Қазақстанға инвестициялар тарту, қосылған құн тізбегін құруға ықпал ету, логистиканы дамытуды қолдау және маршруттарды әртараптандыру

Қауіптер

Болжамды ТШИ ағынының төмендеуі, бүкіл әлемде протекционизмнің өсуі

H&S және КӘЖ саласындағы талаптарды қатаңдату және бастамалардың өсуі

Әлеуметтік тұрақсыздық

Экономикадағы мемлекет үлесінің төмендеуі

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

      ESG – Экологиялық, әлеуметтік және корпоративтік басқару

      IPO – компанияның акцияларын бастапқы орналастыру

      H&S – еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау

      SPO – компания акцияларын қайталама орналастыру

      АҚШ долл. – АҚШ доллары

      ҒЗТКЖ – ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар

      ЖІӨ – жалпы ішкі өнім

      ЖЭК – жаңартылатын энергия көздері

      КӘЖ – корпоративтік әлеуметтік жауапкершілік

      KО – корпоративтік орталық

      ҚТК – қызметтің тиімділік көрсеткіштері

      ТШИ – шетел инвестицияларының ағыны

      ШОБ – шағын және орта бизнес

      ЭЫДҰ – Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы

О внесении изменений в постановление Правительства Республики Казахстан от 17 октября 2018 года № 656 "Об утверждении Плана развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2018 – 2028 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 17 марта 2023 года № 230.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Внести в постановление Правительства Республики Казахстан от 17 октября 2018 года № 656 "Об утверждении Плана развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2018 – 2028 годы" следующие изменения:

      заголовок изложить в следующей редакции:

      "Об утверждении Плана развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2023 – 2032 годы";

      пункт 1 изложить в следующей редакции:

      "1. Утвердить прилагаемый План развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2023 – 2032 годы.";

      План развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2018 – 2028 годы, утвержденный указанным постановлением, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему постановлению.

      2. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Смаилов

  Приложение
к постановлению Правительства
Республики Казахстан
от 17 марта 2023 года № 230
  Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 17 октября 2018 года № 656

План развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" на 2023 - 2032 годы

Оглавление

      Введение

      I. Анализ текущего состояния компании

      II. Миссия и видение

      III. Cтратегические направления деятельности, цели, ключевые показатели деятельности и ожидаемые результаты по ним

      IV. Cистема управления рисками

Введение

      План развития акционерного общества "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына" (далее – Фонд) является документом, определяющим и обосновывающим видение, миссию, цели и задачи Фонда по управлению портфельными компаниями (далее – ПК), направленные на увеличение долгосрочной стоимости компаний группы Фонда, эффективное управление активами Фонда (приложение 1).

      Фонд является суверенным фондом Республики Казахстан, единственным акционером которого является Правительство Республики Казахстан, и действует как независимая коммерческая структура.

      На сегодняшний день Фонд прошел несколько этапов развития:

      2008 – 2011 годы.: антикризисные меры. Ключевой задачей было преодоление последствий мирового финансового кризиса через реализацию государственных инициатив и национальных программ, а также оказание поддержки социальным инициативам Правительства Республики Казахстан. Благодаря эффективному управлению портфелем активов и инициативам, Фонд способствовал восстановлению экономического роста и дальнейшему развитию экономики страны.

      2011 – 2013 годы: выход из банков второго уровня и финансовых институтов. Завершена значительная работа по стабилизации банковской системы страны в рамках антикризисной программы, по окончании которой был осуществлен полный выход Фонда из капитала банков второго уровня и институтов развития. В результате, Фонд сосредоточился на деятельности компаний реального сектора, прежде всего на повышении их доходности и создании стоимости для акционера.

      2013 – 2017 годы: старт комплексной программы трансформации Фонда. Перед Фондом была поставлена задача перейти от модели администратора государственных активов к модели коммерческой холдинговой компании, эффективно управляющей портфелем активов. Ключевой фокус был на оптимизации бизнес-процессов, изменении структуры портфеля и перераспределении полномочий и ответственности.

      2018 – 2020 годы: оптимизация бизнеса и продолжение передачи компаний группы Фонда в конкурентную среду в рамках постановлений Правительства Республики Казахстан, а также вывода нестратегических активов (дивестиции). Фондом приняты конкретные меры по дальнейшему повышению рентабельности компаний и оптимизации структуры портфеля. Продолжилась подготовка вывода крупных ПК к проведению IPO/SPO (первичное размещение акций/вторичное размещение акций) и (или) продаже стратегическим инвесторам. В рамках минимизации негативного влияния пандемии COVID-19 и глобального экономического кризиса усилена работа по обеспечению безопасности работников, финансовой устойчивости ПК и достижению финансовых и производственных показателей.

      Вследствие влияния пандемии COVID-19, геополитической нестабильности, глобальных трендов и макроэкономической среды в стране возникла необходимость пересмотра подходов. Более того, необходимо приведение Плана развития в соответствие с ключевыми государственными документами, актуализированными Правительством Республики Казахстан (приложение 2). В частности, определены Общенациональные приоритеты Республики Казахстан до 2025 года и утвержден Национальный план развития Республики Казахстан до 2025 года, определяющий новый экономический курс страны с фокусом на создание более инклюзивной и устойчивой экономики. Разработаны национальные проекты, в реализации которых Фонд принимает активное участие. В ходе посланий Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года и 1 сентября 2021 года озвучены новые приоритеты, в том числе достижение углеродной нейтральности к 2060 году, что потребует пересмотра экономической модели роста, сопровождаемого значительным технологическим перевооружением и качественным инновационным развитием.

      В этой связи Фондом обновлен План развития на 10-летний период. Основой для устойчивого повышения национального благосостояния для Фонда является стимулирование развития экономики. При этом в Казахстане существует ряд структурных ограничений, решение которых предполагает развитие несырьевых отраслей, включая переход на следующие переделы в рамках цепочки добавленной стоимости, увеличение производительности труда, усиление инновационного развития, улучшение конкуренции, в том числе через внесение вклада в развитие малого и среднего бизнеса, а также снижение углеродоемкости экономики.

      Принимая во внимание текущую социально-экономическую конъюнктуру развития страны и роль Фонда для экономики страны, целесообразным на сегодняшний день видится фокусирование инвестиций, прежде всего, в экономику Казахстана, в том числе в целях реализации стратегических проектов. В этой связи модель управления Фондом в ближайшие 7 лет определена в качестве стратегического холдинга с задачами поддержания социального и инфраструктурного развития страны. К 2030 году Фонд должен перейти на модель работы инвестиционного холдинга при благоприятной конъюнктуре рынка с сохранением мажоритарной доли в стратегических активах Фонда. В целях усиления своей конкурентоспособности и репутации как "перспективного партнера" в глобальном масштабе Фонд будет стремиться к диверсификации портфеля и наполнять его прорывными проектами с высокой долей экспорта.

I. Анализ текущего состояния компании

      В целях комплексного анализа текущей ситуации рассмотрены аспекты как внешней среды, так и внутренней, в рамках которых определены вызовы и возможности на глобальном, национальном и корпоративном уровнях.

      Вместе с тем, на всех уровнях анализа учитываются эффекты пандемии COVID-19, а также сложившейся экономической ситуации в мире в целях определения ключевых выводов и усиления готовности Фонда к возможным будущим кризисным ситуациям.

1.1 Анализ внешней среды Глобальные тренды

      Глобальные тренды оказывают существенное влияние на определение стратегических приоритетов компании. В рамках анализа глобальных трендов были рассмотрены 4 ключевых аспекта: экология, мировая экономика, человеческий капитал, технологии.

      Экология

      Фонду необходимо стремиться к углеродной нейтральности, чтобы оставаться конкурентоспособным и иметь доступ к технологиям и финансовым ресурсам.

      Все больше стран ориентируются на адаптацию к изменению климата и переход к низкоуглеродной экономике, как к основным факторам конкурентоспособности государства. Учитывая усилия по сдерживанию роста температуры мировым сообществом, ожидается построение углеродно-нейтрального мира к середине XXI века. Казахстан, в свою очередь, поставил цель по снижению выбросов на 15 % к 2030 году (от уровня 1990 года) и достижению углеродной нейтральности к 2060 году.

      Необходимо применение современных технологий в целях оптимизации использования природных ресурсов.

      Одним из ключевых направлений по достижению углеродной нейтральности является развитие альтернативных источников энергии. При этом наращивание энергетического потенциала может способствовать решению другой ключевой экологической проблемы – дефицита водных ресурсов. Страны Центральной Азии относятся к региону, испытывающему высокий уровень "водного стресса" по причине использования значительной доли водных ресурсов из невозобновляемых источников (порядка 79 %). За период 2015 – 2018 годы показатель эффективности использования водных ресурсов (отношение добавленной стоимости к объему использованной воды) сократился в Казахстане на 12,5 %.

      Решение экологических вопросов и внедрение принципов экологического, социального и корпоративного управления могут существенно улучшить инвестиционную привлекательность.

      Сегодня международные инвесторы рассматривают климатические риски как инвестиционные и отказываются от финансирования проектов с высоким уровнем выбросов. Пандемия COVID-19 ускорила осознание рисков влияния экологических угроз на финансовую устойчивость и долгосрочную стоимость компаний. Ведущие фонды национального благосостояния, инвестиционные организации и международные компании диверсифицируют портфели в сторону "зеленого" развития.

      Согласно обновленным оценкам экспертов ожидается 30 %-ный рост инвестиций по сравнению с предыдущими прогнозами в энергетический переход до 2050 года (дополнительно 131 трлн долл. США или 4,4 трлн долл. США ежегодно в период с 2021 по 2050 годы). К 2025 году по сравнению с 2020 годом прогнозируется рост объема активов под управлением, отвечающих критериям ESG-принципов, на 40 % до 53 трлн долл. США, а рост объема долговых инструментов ESG – в 5 раз до 11 трлн долл. США.

      Мировая экономика

      Кризис, вызванный пандемией и санкционными ограничениями, подчеркнул важность дальнейшей поддержи секторов с высоким потенциалом импортозамещения, а также развития внутренней транспортной инфраструктуры.

      Закрытие границ привело к ограничению пассажиро- и грузопотока между странами. Объем глобального товарооборота снизился на 5,3 % в 2020 году. Подобное замедление процессов глобализации оказало влияние на цепочки поставок с фокусом на локализацию производств.

      Наряду с этим, ограничения в связи с пандемией придали новый импульс электронной коммерции, доля которой в общем товарообороте увеличилась с 14 % до 18% глобально, с достижением темпов роста в 22-28 % в 2020 году. Данный тренд открывает возможности для развития транспортно-логистического комплекса и мультимодальных перевозок.

      В условиях снижения потоков иностранных инвестиций приоритетными становятся внутристрановые вложения.

      В 2020 году на 35 % сократились глобальные потоки прямых иностранных инвестиций. В развитых странах и странах с переходной экономикой снижение уровня прямых иностранных инвестиций достигло 58 %. Для поддержки отечественных экономик глобальные фонды усиливают фокус на внутренних рынках, доля сделок на которых увеличилась с 13 % в докризисный период до 19,3 % в 2020 году, с прогнозами по дальнейшему сохранению данного тренда.

      Человеческий капитал

      В целях обеспечения конкурентоспособности и устойчивости рынка труда к изменениям необходимо содействовать переквалификации кадров.

      Удаленная работа и цифровизация преобразуют рынок труда. Согласно прогнозам технологическая модернизация к 2025 году приведет к существенному изменению необходимых навыков и компетенций, что потребует переобучения сотрудников. При этом традиционное многолетнее образование сменяется дистанционным модульным образованием, в значительной степени за счет корпоративного сектора, ввиду недостатка квалифицированных кадров. В 2020 году в мире в 5 раз увеличилось количество сотрудников, обучаемых онлайн за счет компаний.

      Улучшение здоровья и благополучия сотрудников, а также повышение корпоративной культуры будут способствовать созданию благоприятных условий труда и привлечению/удержанию квалифицированных кадров.

      Кризис COVID-19 продемонстрировал необходимость системных изменений в области поддержания здоровья и безопасности на рабочих местах – усилены требования по санитарно-эпидемиологическому контролю, охране труда и безопасности на предприятиях.

      В мире на протяжении последних 10 лет наблюдается тренд на увеличение борьбы за таланты. При этом корпоративная культура, проявляющаяся в том числе в отношении работодателя к работникам, является одним из основных факторов при выборе места работы, влияет на имидж компании, возможности привлечения и удержания специалистов.

      Технологии

      Пандемия существенно ускорила развитие цифровых услуг.

      В результате пандемии темпы роста доли глобального цифрового взаимодействия c потребителями возросли с 36 % до 58 % в 2020 году. Доля цифровых производств и услуг выросла с 35 % до 55 %, на 7 лет опережая предыдущие прогнозы. Глобальные фонды также диверсифицируют свои инвестиционные портфели с фокусом на технологический сектор, объем сделок которого в 2020 году возрос в 1,9 раза до 345 млрд долл. США.

      Внедрение передовых технологий и цифровизация оказывают существенное влияние на все отрасли экономики и играют ключевую роль в оптимизации бизнеса и увеличении производительности.

      Аналитика, основанная на данных, становится основой для цифровой трансформации. Сегодня 35-40 % крупных компаний уже занимаются масштабированием технологий искусственного интеллекта, облачных технологий, интернета вещей (IoT) / интеллектуальных датчиков, а также усилением кибербезопасности. Порядка 20 % компаний внедряют и экспериментируют с роботизированной автоматизацией процессов.

Обзор национальной экономики

      В ходе анализа рассмотрены 4 аспекта национальной экономики: макроэкономика, инвестиции и внешняя торговля, социальная сфера, а также наука и инновации.

      Макроэкономика

      Необходимо обновление структуры валового внутреннего продукта (далее ВВП) страны в сторону несырьевых отраслей, обрабатывающей промышленности, а также сферы услуг.

      В структуре экономики страны существенно преобладает добыча первичных ресурсов (12,5 % от ВВП в 2020 году). В результате рост ВВП Казахстана является волатильным и сильно подвержен внешним шокам. Наблюдается снижение ВВП в долларовом выражении на душу населения с 2014 года на фоне снижения цен на нефть и, как следствие, обесценивания национальной валюты.

      Доля обрабатывающей промышленности выросла на 1,8 процентных пункта за 10 лет, но остается ниже уровней 1999 - 2004 годов. По экономической сложности Казахстан потерял 23 позиции с 1995 года и расположился на 78 месте в 2019 году среди всех стран согласно Атласу экономической сложности.

      Необходим пересмотр тарифной политики в целях привлечения инвестиций в технологическое развитие и модернизацию производств.

      Волатильность ВВП отрицательно влияет на бюджет государства, увеличивая зависимость от внешнего долга и трансфертов из Национального фонда. Это, в свою очередь, ограничивает инвестиции в инфраструктурные проекты, при том, что более 50 % бюджетных расходов являются социальными. Недостаток инвестиций не компенсируется частным сектором. Одним из ограничивающих факторов является текущая тарифная политика, направленная на снижение влияния на конечного потребителя. Как результат, износ основных средств в стране увеличился с 36 % в 2015 году до 38,7 % в 2019 году (75,5 % в электроснабжении, 64,2 % в горнодобывающей промышленности и 58,9 % в информации и связи).

      Недостаточность инвестиций в технологический прогресс также проявляется в низком уровне производительности экономики. Решение данной системной проблемы является одним из ключевых факторов устойчивого роста ВВП и повышения доходов граждан страны.

      Инвестиции и внешняя торговля

      В целях обеспечения мультипликативного эффекта на экономику необходимо привлечение прямых иностранных инвестиций (далее ПИИ) в секторы производства товаров и услуг с высокой добавленной стоимостью, параллельно обеспечивая трансферт технологического развития.

      Валовые потоки ПИИ в Казахстан выше, чем в страны со схожей структурой экономики, однако более 50% валового притока ПИИ сконцентрировано в секторе добычи сырой нефти и природного газа. Без их учета чистый приток ПИИ был отрицательным в 2018 - 2019 годы.

      Учитывая ограниченность внутреннего рынка, следует приоритизировать товары и услуги с высоким экспортным потенциалом, а также возможностью импортозамещения.

      Экспорт страны сфокусирован на сырьевых товарах с долей сырой нефти в структуре экспорта товаров более 50%. При этом импортируется большинство готовых товаров, включая продукты, уже производимые в Казахстане или по которым имеются необходимые факторы производства.

      Сектор транспорта и логистики играет ключевую роль в улучшении торгового баланса и обеспечении мультипликативного эффекта от реализации транзитного потенциала.

      Отсутствие выхода к морю как наиболее дешевому средству транспортировки грузов значительно снижает экспортный потенциал казахстанских товаров и увеличивает стоимость импорта. В этой связи необходимо развитие транспортной инфраструктуры в целях диверсификации и оптимизации грузовых коридоров, снижения логистических расходов, включая развитие мультимодальных перевозок.

      Сложная геополитическая обстановка в мире представляет как вызовы, так и новые возможности для развития экономики страны.

      Геополитические и макроэкономические тренды оказывают негативное влияние и на экономику Казахстана – наблюдается давление на национальную валюту, происходит нарушение транспортно-логистических цепочек. В то же время это открывает для Казахстана возможность развития новых производств.

      Следует обеспечить поддержку отечественного бизнеса для усиления устойчивости национальной экономики.

      Доля малого и среднего бизнеса в экономике страны составляет менее 35% (в странах Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР) – порядка 65 %). У представителей отечественного бизнеса ограничены источники фондирования, а также доступ к ключевым объектам инфраструктуры.

      Социальная сфера

      Одним из ключевых направлений должно быть создание новых высокопродуктивных рабочих мест.

      Официальный уровень безработицы в Казахстане находится на уровне порядка 5%. При этом фактически уязвимая часть рабочей силы в стране значительно больше, учитывая, что более 2 млн человек числятся в качестве "самостоятельно занятых", "занятых неполный рабочий день" и "временно занятых", в особенности в агропромышленном секторе с относительно низким уровнем производительности труда.

      Фонду как крупнейшему работодателю в стране необходимо поддерживать высокий уровень социальной стабильности и обеспечить равенство в условиях посткризисного восстановления экономики.

      В стране насчитывается порядка 1 миллиона получателей адресной социальной помощи, зарегистрировано около 700 тыс. лиц с инвалидностью. Происходит падение доходов и возрастает гендерное неравенство. Наиболее уязвимыми становятся женщины, неквалифицированные и неформально занятые работники. Нехватка рабочих мест, низкий уровень заработных плат на фоне роста цен на социально значимые товары ведут к снижению социальной стабильности.

      Учитывая наличие дотационных и социальных активов в портфеле, Фонд выполняет функцию перераспределения средств между разными отраслями экономики на благо страны и наших граждан.

      Наука и инновации

      Наращивание научного-исследовательского потенциала обеспечит конкурентоспособность в долгосрочной перспективе.

      Казахстан по индексу конкурентоспособности Всемирного экономического форума занимает 55-е место (2019 год). Одним из ключевых аспектов для улучшения является уровень инвестиций в научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы (далее – НИОКР) – порядка 0,15 % ВВП в 2020 году, что значительно ниже средних объемов по миру (1,3%) и в развитых странах (3-5 %). В рейтинге глобальных инноваций Казахстан находится на 77-е месте (2020 год). По суб-показателю знаний и технологического производства страна занимает 80-ую позицию.

1.2. Анализ внутренней среды

      Основной деятельностью Фонда является управление портфелем стратегических активов. В этой части следует сосредоточиться на следующих задачах – технологическое оснащение, корпоративное управление, человеческие ресурсы, финансовая устойчивость.

      Технологическое оснащение

      Необходимо провести своевременную модернизацию производственных активов, в том числе с применением цифровых технологий, в целях обеспечения долгосрочной конкурентоспособности.

      По группе Фонда имеются высокий уровень износа и недостаточно современный уровень технического оснащения, что предполагает риск сокращения производственных мощностей и производительности. Например, по состоянию на начало 2021 года уровень износа основного оборудования в компаниях Фонда в сфере энергетики составил более 50%, в сфере железнодорожного транспорта – более 60%, в газотранспортной инфраструктуре – около 70%.

      Продолжается истощение запасов на месторождениях, учитывая, что большая часть минерально-сырьевой базы была определена до того, как Республика Казахстан провозгласила независимость.

      Применение цифровых решений и эффективное использование данных позволят обеспечить конкурентные преимущества и увеличить производительность труда.

      Несмотря на относительно высокий уровень автоматизации на производстве, ряд компаний группы Фонда отстает от ведущих мировых компаний-аналогов в части операционной, производственной и финансовой эффективности. В частности, уровень использования накопленных данных не приносит дополнительную прибыль, в то время как имеются разрозненные проекты в области Big Data (например, объединение клиентских данных в различных отраслях позволит получить синергетический эффект). Отсутствует применение 5G в промышленности.

      Учитывая наличие крупнейших энергетических активов в портфеле, снижение углеродного следа является существенным вызовом для Фонда.

      Учитывая использование традиционных источников энергии, а также износ оборудования, у группы Фонда имеется высокий уровень воздействия на окружающую среду. На долю компаний группы Фонда пришлось порядка 13% прямых выбросов парниковых газов по итогам 2021 года. Доля компаний по выбросам золошлаковых отходов составляет порядка 38% от общей доли выбросов в стране; по выбросам загрязняющих веществ компании группы Фонда занимают более 20% от всего объема в 2020 году.

      Корпоративное управление

      Следует продолжить работу по улучшению корпоративного управления для усиления инвестиционной привлекательности и эффективности управления ПК.

      Одним из важнейших нефинансовых факторов повышения стоимости и конкурентоспособности компаний является качество корпоративного управления. Фонд на сегодня уже достиг значительных результатов в данном направлении, в частности, обеспечив вывод отдельных ПК на первичное размещение акций. В 2016 году Фондом была разработана методика диагностики корпоративного управления для ПК и внедрена шкала рейтинга корпоративного управления.

      Фонду следует продолжить работу по качественному взаимодействию с акционером и населением как ключевыми стейкхолдерами.

      Правительство Республики Казахстан выступает для Фонда одновременно в роли акционера и регулятора, что может вызывать у государственных органов конфликт социальных и коммерческих интересов. Существует риск вмешательства Единственного акционера в операционную деятельность Фонда, несмотря на необходимость взаимодействия через механизмы корпоративного управления.

      Человеческие ресурсы

      Необходимо продолжить обеспечение социальной стабильности и удовлетворенности персонала.

      Одной из сильных сторон Фонда является наличие квалифицированных и компетентных кадров, ориентированных на единые корпоративные ценности. При этом, учитывая присутствие Фонда в большей части страны и различный уровень регионального развития Казахстана, возникают угрозы социальной стабильности в коллективах как ПК, так и подрядных организаций. По итогам исследования за 2021 год уровень социальной стабильности в группе Фонда находился на уровне 73%.

      Финансовая устойчивость

      Следует ускорить диверсификацию источников дохода группы Фонда, повысить операционную эффективность ПК и продолжить работу по обеспечению сбалансированности долгового портфеля.

      Консолидированный уровень долга Фонда находится на приемлемом уровне. Вместе с тем, существуют высокие риски снижения доходности группы Фонда на фоне волатильности цен на сырье, в частности, нефти, нефтепродуктов, и обменного курса. В сентябре 2022 года агентством S&P Global Ratings пересмотрен рейтинг Фонда (до "BBB-", прогноз – "негативный") как следствие аналогичных изменений суверенного рейтинга.

      Следует продолжить оптимизацию структуры активов в целях повышения эффективности.

      Передача в конкурентную среду юридических лиц, включенных постановлением Правительства Республики Казахстан в соответствующие перечни, нацелена на повышение национального благосостояния, развитие отечественного рынка ценных бумаг, увеличение поступлений в Национальный фонд.

      Фонд также осуществляет выход из нестратегических активов (дивестиции) в рамках собственных планов по активному управлению портфелем инвестиций в зависимости от состояния портфеля Фонда (с учетом жизненного цикла активов) и рынка без привязки к программам, срокам и процедурам Правительства Республики Казахстан. Вместе с тем, процедуры Фонда по передаче активов в конкурентную среду могут отличаться от процедур по выводу нестратегических активов.

II. Миссия и видение

      Исходя из необходимости обеспечения качественного роста и создания устойчивой к глобальным вызовам бизнес-модели, определено стратегическое видение Фонда как лидера национальной экономики, осуществляющего прорыв в инновационном развитии на принципах благополучия людей и защиты окружающей среды через ответственные инвестиции. Миссия Фонда – обеспечение устойчивого развития экономики и создание долгосрочной стоимости посредством эффективного управления диверсифицированным портфелем активов и поддержки бизнеса в интересах народа Республики Казахстан. Роль Фонда видится в:

      обеспечении синергии между ПК;

      осуществлении инвестиций, в особенности в несырьевые отрасли и новые направления, где ограничено присутствие частного сектора;

      развитии целевых отраслей через предоставление соответствующей экспертизы, компетенций и инвестиций;

      привлечении инвестиций, в том числе иностранных, путем стратегического партнерства;

      развитии передовой бизнес-культуры, основанной на принципах защиты собственности и прав акционеров, и поддержке отечественных компаний, в том числе представителей малого и среднего бизнеса (далее – МСБ);

      развитии международного партнерства с глобальными стратегическими инвесторами и отраслевыми лидерами, а также другими фондами национального благосостояния.

III. Стратегические направления деятельности, цели, ключевые показатели деятельности и ожидаемые результаты по ним

      В соответствии с миссией Фонда определены 3 стратегических направления деятельности.

      1. Эффективное управление портфелем активов. Стратегическая цель – к 2032 году увеличение стоимости чистых активов в 2 раза по сравнению с 2021 годом. Фонд обеспечит оптимизацию и повышение качества портфеля, внедрение передовых технологий, а также совершенствование модели ведения бизнеса.

      2. Экосистема для бизнеса. Стратегическая цель – развитие конкуренции. Фонд продолжит работу по передаче активов в конкурентную среду. В качестве соинвестора Фонд будет участвовать только в критически значимых проектах, которые не могут быть реализованы частными инвесторами.

      3. Устойчивое развитие. Стратегическая цель – внедрение принципов ESG. Ключевыми факторами должны быть благополучие людей, экологическое равновесие и, при этом, обеспечение долгосрочной финансовой устойчивости на основе передовых бизнес-практик и принципов корпоративного управления. Это будет способствовать увеличению долгосрочной стоимости активов, повышению инвестиционной привлекательности.

      Для реализации стратегических целей определено 20 ключевых инициатив, фокус на которых позволит применить инструменты и механизмы, отвечающие внешним и внутренним вызовам и возможностям, а также наиболее эффективно использовать имеющиеся ресурсы.

Стратегическая цель: увеличение стоимости чистых активов

      1. Повышение производительности труда

      Согласно исследованиям ОЭСР рост производительности труда играет ключевую роль в повышении доходов и благосостояния населения. Фонд сконцентрирует все усилия в целях создания продуктивных рабочих мест в секторах с высокой добавленной стоимостью. Увеличение продуктивности рабочих мест напрямую коррелирует с применением передовых технологий и технологическим оснащением отдельного рабочего места. Будут обеспечиваться более рациональное использование ресурсов и слаженное функционирование всех факторов производства. Компании группы Фонда будут стремиться к возможностям производить больше, не увеличивая расходуемые ресурсы с учетом лучшей мировой практики.

      2. Финансовая стабильность

      ПК разработаны финансовые стратегии. Фонду и ПК следует продолжить эффективно управлять уровнем долга и структурой капитала. Снижение стоимости привлекаемого капитала будет обеспечено за счет системной работы по повышению кредитных рейтингов. ПК будут наращивать объем свободной ликвидности за счет повышения операционной эффективности для поддержания оптимального уровня долга и минимизации риска неплатежеспособности. Решения о реализации инвестиционных проектов следует принимать с учетом коммерческой целесообразности в целях создания оптимального портфеля инвестиционных проектов с фокусом на эффективное распределение ресурсов и долгосрочные интересы. При принятии решений о реализации низкорентабельных социально значимых проектов обязательным фактором должна быть финансовая устойчивость Фонда.

      3. Оптимизация и совершенствование бизнес-процессов

      Для обеспечения рентабельности и повышения операционной эффективности ПК Фонд продолжит систематический реинжиниринг и совершенствование бизнес-процессов, в том числе путем цифровизации, с определением и исключением неэффективных корпоративных и производственных процессов.

      Фонду необходимо отслеживать глобальные технологические тренды и устранять пробелы в применении цифровых технологий. За счет внедрения и масштабирования новейших применимых технологий будет обеспечено создание дополнительной стоимости активов и продукции, а также повышена эффективность принятия управленческих решений. Будет проводиться дальнейшее улучшение коммерческих, производственных и корпоративных бизнес-процессов с применением передовых технологий, включая IoT, Big Data, роботизированную автоматизацию процессов (RPA), 5G, цифровые двойники и др.

      4. Модернизация активов и цифровизация

      В целях достижения положительного экономического эффекта необходимо произвести обновление оборудования и модернизацию производств, ускорить темпы цифровизации производственных процессов и систематически внедрять передовые технологии.

      Вместе с улучшением производственной эффективности подход к модернизации основных фондов будет направлен на снижение потребления ресурсов и выбросов загрязняющих веществ.

      5. Выход на новые переделы и создание индустрий

      Учитывая сформированную производственную и сырьевую базу Фонда, на ее основе необходимо развивать новые переделы. Запуск высокотехнологичных проектов по производству позволит увеличить добавленную стоимость в промышленном секторе. Такие проекты будут реализованы с привлечением частных инвесторов.

      Диверсификация портфеля и выход на новые переделы позволят создать устойчивую динамику роста продуктивности. В этой связи Фондом на постоянной основе будет проводится анализ по поиску наиболее перспективных рынков и партнеров.

      Фонд намерен участвовать в создании новых индустрий с мультипликативным экономическим эффектом и высокой добавленной стоимостью. Диверсифицированная структура портфеля позволит снизить волатильность доходов и минимизировать риски. Более того, Фонд будет способствовать созданию основы для развития новых кластеров через реализацию инфраструктурных и системообразующих проектов.

      Перечень приоритетных секторов для инвестирования, а также параметры по уровням риска и доходности будут периодически определяться Фондом на основе внутренних потребностей, направлений развития страны и глобальных трендов, с соблюдением принципов устойчивого развития.

      6. Развитие НИОКР и инноваций, высокотехнологичных производств

      Фонд усилит работу по развитию научных разработок, промышленных инноваций и инновационной культуры в ПК, а также предусмотрит инструменты, стимулирующие внедрение отечественных и зарубежных НИОКР на производстве. Следует выстроить тесные взаимосвязи с научно-исследовательским сообществом и увеличить практический эффект научных разработок, в том числе с поддержкой проведения исследовательской работы отечественными кадрами. Важное внимание следует уделять вопросам коммерциализации НИОКР в целях получения своевременного экономического эффекта от научных разработок.

      Создан центр научно-технологических инициатив – "единое окно" для научной и инновационной деятельности. В целях оптимизации использования ресурсов, выделяемых на НИОКР, следует усилить администрирование выделения и расходования средств, а также обеспечить приоритизацию проектов и прозрачность процедур принятия решений.

Стратегическая цель: развитие конкуренции

      Исходя из приоритета инвестирования внутри страны следует, что нужно усилить поддержку МСБ как ключевого драйвера роста экономики путем выхода Фонда из активов, обеспечения бизнеса критической инфраструктурой, а также соинвестированием в новые проекты.

      1. IPO/SPO и снижение доли в экономике

      Фонд продолжит работу по передаче активов в конкурентную среду в рамках планов приватизации Правительства Республики Казахстан, а также мероприятий по выводу нестратегических активов (дивестиции).

      Фонд будет прилагать усилия к развитию конкуренции. Нестратегические активы будут постепенно выводиться исходя из экономической целесообразности и эффективности, а также видения Фонда и ПК в отношении необходимости присутствия в том или ином секторе экономики. В том числе Фонд реализует сервисные компании с учетом социальной обстановки в регионе и в дальнейшем товары, работы и услуги данных компаний будет закупать у субъектов малого и среднего бизнеса. Одна из задач в рамках выхода из активов – избежать создания частных монополий. Учитывая целесообразность обеспечения баланса между интересами государства и развития частной инициативы, контрольные доли участия/пакеты акций Фонда в стратегических активах будут сохранены.

      Будет обеспечен вывод на IPO/SPO крупных компаний, в том числе с применением элементов "Народного IPO", предполагающего широкий охват розничных инвесторов (граждан Республики Казахстан). В ближайшие периоды планируется вывод в конкурентную среду АО "НК "КазМунайГаз", АО "Эйр Астана", АО "НК "QazaqGaz" и др. В перспективе в строгом соответствии с законодательством Республики Казахстан и при благоприятной конъюнктуре рынка с учетом экономической целесообразности Фонд может рассмотреть первичное размещение собственного пакета акций по согласованию с Правительством Республики Казахстан и другими органами управления Фонда.

      Вывод компаний на публичные рынки акционерного капитала обеспечит их соответствие высоким требованиям листингуемых организаций, что придаст добавленную стоимость.

      Важным фронтом работы Фонда также определено стремление к сокращению уровней структуры активов.

      2. Крупные инфраструктурные проекты

      Реализация крупных инфраструктурных проектов, например, в сферах транспорта и логистики, водоснабжения и энергетики, необходима в целях построения основы для создания новых индустрий и производств с высокой добавленной стоимостью. Увеличение энергетического потенциала поддержит развитие производств, а качественная логистическая инфраструктура позволит встроиться в глобальные цепочки добавленной стоимости и откроет доступ на новые зарубежные рынки.

      Более того, развитие транспортно-логистического сектора может оказать положительное влияние и на развитие регионов страны, которые получат доступ к торговым маршрутам с возможностью экспорта собственной продукции или сокращения себестоимости импорта.

      Параметры проектов будут предполагать использование современного оборудования и технологий в целях минимизации негативного влияния на экологию.

      В целях обеспечения экономической целесообразности реализации инфраструктурных проектов Фонд продолжит работу с уполномоченными органами по либерализации тарифного регулирования и соответствующего законодательства.

      Инвестиционные проекты будут проходить обязательную независимую экспертизу и контроль сметной документации при отборе и структурировании, а также будет проводиться ревизия всех капитальных проектов на предмет завышения стоимости, возможности оптимизации затрат. Вместе с тем, реализация крупных проектов должна осуществляться на основе открытых конкурсов.

      3. Развитие ресурсной базы

      ПК Фонда продолжат наращивать сырьевую базу. Увеличение ресурсной базы будет достигнуто за счет реализации новых проектов геологоразведки, а также расширения действующих месторождений. Наращивание добычи сырья с использованием полной мощности производственных предприятий поможет реализовать экспортный потенциал. Активное развитие сфокусированных геологоразведочных проектов решит проблему недозагрузки металлургических мощностей, истощения запасов твердых полезных ископаемых и восполнения минерально-сырьевой базы страны.

      Это также обеспечит сырьевую независимость по созданию базы для выпуска продукции с высокой добавленной стоимостью, где особое внимание будет уделено востребованным товарам в соответствии с анализом потенциальных мировых потребностей.

      4. Глобальное партнерство и координация инвестиционной деятельности

      Следует расширять практику взаимодействия с крупными международными организациями и фондами национального благосостояния в целях совместной реализации инициатив и проектов. Более того, привлечение международных стратегических партнеров окажет положительный эффект через трансферт передовых знаний, практик и технологий, а также привлечение инвестиций для устойчивого развития экономики страны.

      Усиление инициатив по глобальному партнерству наряду с географической диверсификацией позволит Фонду получить доступ на новые рынки и наращивать опыт международных инвестиций, объединяя ресурсы и компетенции через механизмы соинвестирования и повышая имидж Республики Казахстан и Фонда.

      В вопросах реализации новых инвестиционных проектов Фонд продолжит принцип сбалансированного финансирования путем вклада собственных средств и привлечения средств инвесторов.

      Политика Фонда по приоритетности внутристрановых инвестиций не исключает возможности зарубежных инвестиций.

      Стратегически важное местоположение, благоприятная среда для ведения бизнеса и инвестиционные стимулы страны открывают огромный потенциал для привлечения инвестиций, которые могут быть направлены в реальный сектор экономики.

      Фондом ведется постоянная работа по выработке рекомендаций по улучшению инвестиционного климата.

      Необходимо проводить регулярные встречи с бизнес-партнерами по обсуждению актуальных вопросов и путей их решения.

      5. Ответственное и рыночное тарифообразование

      Большая часть доходов группы Фонда формируется из регулируемых доходов компаний и тесно связана с вопросами установления тарифов уполномоченными органами. Необходимо вести постоянную работу по нахождению баланса между защитой конечного потребителя и инвестициями на обновление и модернизацию основных фондов в рамках совершенствования тарифной политики государства. Реализуемые приоритетные проекты Фонда в области электроэнергетики и газификации регионов могут потребовать актуализации ряда нормативных документов. Планируется вести постоянную работу совместно с заинтересованными государственными органами в целях модернизации регуляторной базы.

      Сроки перехода Фонда к модели инвестиционного холдинга обусловлены необходимостью создания предпосылок в регуляторной системе, отхода от перекрестного субсидирования, обеспечения доходности и рентабельности.

      6. Равный доступ к инфраструктуре и рынкам

      В рамках реформирования группы Фонда продолжится работа по стимулированию развития отечественного бизнеса путем создания равного доступа к инфраструктуре.

      Фондом будут обеспечены внедрение прозрачных механизмов и устранение барьеров для участников рынков переработки нефти, маркетинга нефти и нефтепродуктов, развития рынка газа, поставок угля и электроэнергии, подачи вагонов и доступа к другой инфраструктуре.

Стратегическая цель: внедрение принципов ESG

      1. Корпоративное управление

      Усиление корпоративного управления будет одним из основных аспектов для увеличения долгосрочной стоимости компании.

      Фонд является негосударственным юридическим лицом в форме акционерного общества, обладающим принадлежащими ему активами на праве частной собственности. Таким образом, в отношениях с государством Фонд выступает в качестве субъекта частного предпринимательства. В этой связи определены принципы ведения деятельности в качестве независимой коммерческой структуры.

      1. Разграничение полномочий Правительства Республики Казахстан как единственного акционера и в части государственного регулирования в отношении управления Фондом. Правительство участвует в управлении Фондом исключительно посредством реализации полномочий и интересов единственного акционера. Правительство предоставляет Фонду и организациям полную операционную самостоятельность и не допускает вмешательства со стороны Правительства и государственных органов в оперативную (текущую) и инвестиционную деятельность. Функции и права акционера необходимо осуществлять через Совет директоров и установление ключевых показателей деятельности.

      2. Повышение роли Совета директоров. Роль Совета директоров в управлении Фондом повышается на постоянной основе с фокусом на мнение независимых директоров. Фонд будет стремиться поддерживать долю независимых директоров в ПК на уровне 50 % от составов советов директоров.

      3. Структуры составов советов директоров будут выстроены с учҰтом требований по формированию полноценных и эффективных комитетов, которые являются ключевыми рабочими органами советов директоров. Фонд будет поддерживать работу с преемственностью составов советов директоров ПК. Для этого будет обеспечиваться качественная работа по поддержанию кадрового резерва Фонда для потенциальных членов советов директоров ПК, а также подбору и найму директоров, соответствующих целевому профилю.

      4. Управление ПК на принципах корпоративного управления. Фонд участвует в управлении ПК посредством реализации прав акционера и взаимодействия с советами директоров ПК, в том числе через своих представителей в составах советов директоров ПК. Для всех ПК вне зависимости от планов и сроков выхода на IPO поставлена цель по существенному улучшению практик корпоративного управления до уровня листинговых требований ведущих международных бирж в части комплаенс, раскрытия информации, прозрачности, закупок и других аспектов корпоративного управления.

      5. Деятельность исходя из коммерческих интересов. При принятии решений Фонд исходит, прежде всего, из коммерческой целесообразности. Вопросы социальной политики будут учитываться исходя из интересов Фонда.

      Реализация лучших мировых практик корпоративного управления позволит повысить уровень восприятия компании акционерами и инвесторами, снизить стоимость заемного капитала и, в конечном итоге, повысить долгосрочную стоимость компании.

      2. Открытость, транспарентность и комплаенс

      В рамках обеспечения транспарентности деятельности Фонда планируется эффективное и тесное взаимодействие с антикоррупционной службой, органами финансового мониторинга и прокуратуры.

      Повышается роль службы комплаенс с широким доступом к рассматриваемым вопросам органов управления компаний.

      Внедряется горизонтальный мониторинг в целях расширения информационного взаимодействия с уполномоченным государственным органом, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и платежей в бюджет.

      3. Социальная ответственность

      Фонд стремится постоянно улучшать условия труда сотрудников, меры безопасности и другие социальные аспекты для повышения благосостояния людей. Фонд рассматривает баланс между производственными подходами и социальными приоритетами как одну из основных задач в регионах присутствия. Регулярные социологические исследования во всех ПК и выработка корректирующих мер будут продолжены.

      В Фонде утвержден Комплексный план по обеспечению социальной стабильности. Будет продолжена работа по продвижению и укреплению роли примирительных институтов, в том числе обучение профсоюзов и создание собственного пула медиаторов. Более 84% производственного персонала компаний группы Фонда являются членами профсоюзов. В рамках коллективных договоров для работников и членов их семей предусмотрено более 20 видов социальных льгот, перечень которых будет расширяться.

      Фонд продолжит вносить вклад в социальное развитие страны путем осуществления благотворительной деятельности и корпоративного спонсорства, а также продвижения корпоративного волонтерства.

      В рамках реализации концепции "слышащее государство", а также для учета интересов гражданского общества и мнения общественности для обсуждения широкого круга вопросов создан Общественный совет, роль которого будет повышаться.

      4. Передовые практики H&S

      Будет обеспечено снижение травматизма в группе Фонда по принципу "нулевой толерантности". В этой связи Фонду необходимо усовершенствовать работу по обеспечению персональной безопасности и безаварийного производства. Ключевыми направлениями должны стать внедрение лучших мировых практик в сфере H&S, в том числе с использованием инновационных и цифровых решений, развитие необходимых компетенций, а также повышение осведомленности и культуры безопасности труда.

      Более того, следует выстраивать взаимодействие и обмен практиками с подрядными компаниями в целях улучшения и обеспечения безопасности рабочих мест при выполнении работ и оказании услуг для группы Фонда.

      Важной частью задачи ПК будет развитие поведенческого лидерства в вопросах работы с последствиями произошедших инцидентов, в том числе путем принятия регламентирующих правил и (или) процедур.

      5. Развитие человеческого капитала

      Фонду необходимо наращивать кадровый потенциал, усиливать компетенции в новых областях и заниматься непрерывным повышением квалификации сотрудников, основываясь на лучших мировых практиках. Помимо технических навыков необходимо улучшать лидерский потенциал сотрудников Фонда, поддерживая развитие современных бизнес-лидеров.

      Также требуется внедрять различные механизмы, в том числе нефинансовые, в целях удержания кадров, включая улучшение условий коллективных договоров и социального пакета, публичное признание заслуг.

      Фонд продолжит формирование и развитие эффективной корпоративной культуры, базирующейся на сильных лидерских командах, внедрении основополагающих принципов меритократии и инвестировании в развитие кадров. Дальнейшее продвижение должны получить корпоративные ценности, которые будут способствовать достижению стратегических целей и ключевых приоритетов Фонда.

      Следует продолжить практику создания равных условий труда всем работникам, исключая любые формы притеснения или дискриминации в области труда и занятости. Фонд нацелен на поощрение разнообразия возрастов, гендерного и национального баланса в группе компаний Фонда.

      6. Ресурсосбережение

      В целях снижения негативного влияния на окружающую среду требуются модернизация оборудования, применение современных технологий при реализации новых инвестиционных проектов. Необходим комплексный подход с продвижением культуры бережливого отношения к окружающей среде, получением международных рейтингов в сфере ESG, а также применением цифровых технологий для мониторинга экологического воздействия. С учетом основных приоритетов развития электроэнергетической отрасли Казахстана группа Фонда будет стремиться к развитию и применению чистых угольных и других наилучших доступных техник.

      Фонд будет стремиться к эффективному использованию ресурсов, включая топливно-энергетические и водные. Следует внедрять передовые технологии и инновационные решения для сокращения удельного использования ресурсов. Наряду с технологическим переоснащением ключевым аспектом станет развитие культуры бережливости.

      7. Декарбонизация

      Климатическая повестка предполагает пересмотр бизнес-моделей и технологическую трансформацию с акцентом на низкоуглеродное развитие. Долгосрочная задача – достижение углеродной нейтральности к 2060 году.

      Разработана Концепция низкоуглеродного развития Фонда. Ключевые инициативы ПК должны быть направлены в том числе на замещение угольной генерации газовой, ввод новых мощностей на основе альтернативных источников энергии, строительство объектов ВИЭ для собственного потребления, энергоэффективность, внедрение систем хранения энергии, улавливание и хранение углерода, водородную энергетику, а также мероприятия по озеленению и поглощению углерода. Более того, в случае принятия решения Правительством Республики Казахстан при согласии местных представительных органов Фонд планирует строительство атомной электростанции.

      Вместе с тем, значительная роль будет отведена внедрению цифровых решений, продвижению экологической культуры и изменению мышления в сторону бережливого подхода к окружающей среде.

      Более того, переход к низкоуглеродному развитию окажет влияние и на принятие инвестиционных решений, а также закупочную деятельность – в качестве дополнительного параметра необходимо будет рассматривать эффект на выбросы парниковых газов и загрязняющих веществ.

      Учитывая высокий приоритет вопроса обеспечения энергетической безопасности страны, в ближайшие годы Фонд продолжит реализацию проектов по строительству объектов угольной генерации наряду с развитием проектов ВИЭ. При этом будет сохранен показатель по снижению нетто углеродного следа.

      8. "Зеленое" финансирование

      Необходимо развивать новые инструменты финансирования проектов, соответствующих "зеленой" таксономии. В дополнение к "зеленому" финансированию от институтов развития и финансовых институтов следует рассмотреть возможность выпуска "зеленых" облигаций, привязанных к экологическим и климатическим целевым показателям.

      Более того, с учетом потенциала введения углеродного налога и дополнительных штрафов за выбросы парниковых газов, а также продажи углеродных квот необходимо предусмотреть механизмы аккумулирования средств как целенаправленного дополнительного источника фондирования "зеленых" проектов.

      Также следует рассмотреть возможность использования отчислений на НИОКР для инновационных проектов по переходу к "зеленой" экономике, например, улавливание и хранение углерода, применение водородных технологий, поглощение выбросов парниковых газов через озеленение.

      Следует отметить, что финансирование проектов не будет ограничиваться лишь "зелеными" облигациями.

      Внедрение принципов ESG определено в качестве отдельной стратегической цели. При этом, повестка устойчивого развития обозначена как основной подход при достижении задач по всем направлениям деятельности Фонда.

      Реализация Фондом обозначенных 20 инициатив обеспечит эффективное достижение стратегических целей. В результате Фонд внесет вклад в диверсификацию национальной экономики, а также осуществление прорыва в инновационном развитии. При этом внедрение принципов устойчивого развития и стремление к углеродной нейтральности позволят приумножить благосостояние народа Казахстана, сохранив экосистему для будущих поколений.

      Достижение миссии и основных приоритетов Фонда будет обеспечено за счет регулярного мониторинга нижеуказанных стратегических КПД (приложение 3):

Стратегические направления деятельности

Цель

Стратегические КПД

Ед.изм.

Целевое значение

Ожидания

2025

2028

2032

2040

2050

Эффективное управление портфелем активов (33,3%)

Увеличение стоимости чистых активов

Производительность труда

коэфф.

1,2x к 2021

1,3x к 2021

1,5x к 2021

2x к 2021

3x к 2021

NAV

коэфф.

1,3x к 2021

1,6x к 2021

2x
к 2021

4x
к 2021

7x
к 2021

Экосистема для бизнеса (33,3%)

Развитие конкуренции

Инвестиции в основной капитал

трлн тг.

8,2

17,0

31,6

55

80

Снижение доли Фонда в экономике

%

≤5,9

≤ 5,5

≤5,0

≤5,0

≤5,0

Валовой приток иностранных инвестиций

млрд долл. США

8,0

15,5

27,8

50

80

Устойчивое развитие (33,3%)

Внедрение принципов ESG

ESG-рейтинг

перцентиль

40

60

70

77

100

Снижение нетто углеродного следа

%

-

-

≥ [-10%] к 2021

≥ [-40%] к 2021

≥ [-65%] к 2021

IV. Система управления рисками

№ п/п

Наименование риска или угрозы

Последствия риска

Меры по предупреждению риска

Мероприятия по реагированию при наступлении риска

1

2

3

4

5

Стратегическое направление 1. Эффективное управление портфелем активов

1.1

Необеспеченность источниками финансирования или тарифами

Отсутствие источников финансирования и нереализация капитальных проектов

Внесение изменений в тарифную политику и улучшение финансовой стабильности

Поиск альтернативных источников финансирования

1.2

Отсутствие стратегических партнеров

Недостаток трансферта технологий, ресурсов и компетенций

Улучшение инвестиционной привлекательности

Развитие внутренних компетенций, НИОКР и инноваций

1.3

Дефицит инфраструктуры и ресурсов

Отсутствие возможностей выхода на новые переделы

Своевременный поиск источников финансирования и диверсификация инфраструктурных возможностей и ресурсов

Поиск альтернативных источников финансирования

1.4

Распространение страновых санкций на группу Фонда

Ограничение в отношении зарубежных активов

Развитие Фонда в качестве независимой коммерческой структуры на основе передовых практик корпоративного управления.
Анализ выбора партнеров

Обращение в соответствующие инстанции

1.5

Неблагоприятное изменение цен на сырье

Ухудшение финансового положения

Диверсификация источников доходов

Оптимизация расходов

1.6

Киберриски

Утечка чувствительных данных, финансовые потери

Внедрение передовых систем по кибер безопасности, соблюдение регламентов и протоколов информационной безопасности

Определение и устранение уязвимостей

1.7

Дефицит средств на финансирование НИОКР и инноваций

Снижение эффективности и конкурентоспособности

Разработка нормативной базы по развитию НИОКР и инноваций, мер по стимулированию НИОКР и внедрению инноваций

Приоритизация проектов в области НИОКР

Стратегическое направление 2. Экосистема для бизнеса

2.1

Неблагоприятная конъюнктура рынка для вывода активов на IPO/SPO

Несвоевременное привлечение фондирования

Своевременная подготовка активов и анализ рынка

Пересмотр планов по выводу активов на IPO/SPO, поиск стратегических партнеров

2.2

Необеспеченность источниками финансирования или тарифами

Нереализация инвестиционных проектов, которая приведет к отсутствию инфраструктуры для бизнеса

Внесение изменений в тарифную политику и улучшение финансовой стабильности

Поиск альтернативных источников финансирования

2.3

Длительная адаптация к глобальным изменениям в моделях ведения бизнеса

Снижение эффективности и конкурентоспособности

Внедрение передовых технологий, продвижение корпоративной культуры постоянных преобразований и улучшений

Ускорение цифровизации и переподготовки кадров, привлечение экспертов

2.4

Согласование скорости сопоставления возможностей со скоростью технологических изменений

Неспособность использовать рыночные возможности

Постоянное обучение персонала

Привлечение стратегических партнеров

Стратегическое направление 3. Устойчивое развитие

3.1

Ограниченный доступ к новым "зеленым" технологиям

Финансовые и репутационные потери, снижение инвестиционной привлекательности и конкурентоспособности

Поиск и привлечение стратегических партнеров

Поиск и адаптация альтернативных технологий

3.2

Недостаток экономических стимулов для внедрения "зеленых" технологий

Увеличение выбросов парниковых газов и загрязняющих веществ

Выработка новых инструментов финансирования

Проработка с уполномоченными органами внесения изменений в законодательные и нормативные документы

3.3

Ужесточение экологических требований

Финансовые потери

Своевременная реализация планов по декарбонизации, взаимодействие с уполномоченными органами

Ускорение перехода к низкоуглеродному развитию, поиск альтернативных офсетных инструментов

3.4

Нарушение принципов корпоративного управления

Снижение кредитного рейтинга и инвестиционной привлекательности

Своевременное внедрение передовых практик корпоративного управления

Диагностика корпоративного управления и принятие соответствующих мер

3.5

Дефицит кадров, отток квалифицированных кадров

Недостаток компетенций, несвоевременная реализация планов по декарбонизации

Повышение квалификации сотрудников Фонда и ПК, усиление корпоративной культуры, создание благоприятных условий труда

Привлечение внешних экспертов, обеспечение преемственности кадрового состава

  Приложение 1
к Плану развития акционерного общества
"Фонд национального благосостояния
"Самрук-Қазына" на 2023 - 2032 годы

Миссия, видение, стратегические направления деятельности, цели, задачи, ключевые показатели деятельности

Миссия

Обеспечение устойчивого развития экономики и создание долгосрочной стоимости посредством эффективного управления диверсифицированным портфелем активов и поддержки бизнеса в интересах народа Республики Казахстан

Видение

Лидер национальной экономики, осуществляющий прорыв в инновационном развитии на принципах благополучия людей и защиты окружающей среды через ответственные инвестиции

Стратегические направления

Эффективное управление портфелем активов

Экосистема для бизнеса

Устойчивое развитие

Цели

Увеличение стоимости чистых активов

Развитие конкуренции
 

Внедрение принципов ESG

Задачи

1. Повышение производительности труда.
2. Финансовая стабильность.
3. Оптимизация и совершенствование бизнес-процессов.
4. Модернизация активов и цифровизация.
5. Выход на новые переделы и создание индустрий.
6. Развитие НИОКР и инноваций, высокотехнологичных производств.

7. IPO/SPO и снижение доли в экономике.
8. Крупные инфраструктурные проекты.
9. Развитие ресурсной базы.
10. Глобальное партнерство и координация инвестиционной деятельности.
11. Ответственное и рыночное тарифообразование.
12. Равный доступ к инфраструктуре и рынкам.

13. Корпоративное управление.
14. Открытость, транспарентность и комплаенс.
15. Социальная ответственность.
16. Передовые практики H&S.
17. Развитие человеческого капитала.
18. Ресурсосбережение.
19. Декарбонизация.
20. "Зеленое" финансирование.

КПД

Производительность труда.
2. NAV.

3. Инвестиции в основной капитал.
4. Снижение доли Фонда в экономике.
5. Валовой приток иностранных инвестиций.

6. ESG-рейтинг
7. Снижение нетто углеродного следа.

  Приложение 2
к Плану развития акционерного общества
"Фонд национального благосостояния
"Самрук-Қазына" на 2023 - 2032 годы

Стратегическая карта

Уровень СГП

Индикаторы

1-й уровень

Стратегия "Казахстан-2050"

Приоритет 1 "Экономическая политика нового курса – всеобъемлющий экономический прагматизм на принципах прибыльности, возврата от инвестиций и конкурентоспособности"

2-й уровень

Общенациональные приоритеты Республики Казахстан

Направление 3 "Сильная экономика"
 

8. Построение диверсифицированной и инновационной экономики

9. Активное развитие экономической и торговой дипломатии
 

8. Построение диверсифицированной и инновационной экономики

3-й уровень

Национальный план развития Республики Казахстан
(ключевые национальные индикаторы)

-

ВВП на душу населения в номинальном выражении
ВВП на душу населения по ППС

Рост производительности труда

Доля электроэнергии от возобновляемых источников энергии

Инвестиции в основной капитал

Валовой приток прямых иностранных инвестиций

-

-

4-й уровень

План территориального развития Республики Казахстан

5-й уровень

Стратегия достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года (в разработке);
национальные проекты Республики Казахстан

6-й уровень

Планы развития национальных управляющих холдингов, национальных холдингов и национальных компаний

Ключевые показатели деятельности компании в рамках Плана развития

Снижение доли Фонда в экономике

NAV

Производительность труда

Снижение нетто углеродного следа

Инвестиции в основной капитал

Валовой приток иностранных инвестиций

ESG-рейтинг

  Приложение 3
к Плану развития акционерного общества
"Фонд национального благосостояния
"Самрук-Қазына" на 2023 - 2032 годы

Методика расчета стратегических ключевых показателей деятельности

№ п/п

Стратегические КПД

Единица измерения

Методология расчета

1

2

3

4

1

Производительность труда1

коэффициент

ВДС Фонда / среднесписочная численность занятых группы Фонда

2

NAV

коэффициент

∑(рыночная стоимость компании * доля владения) + ∑(балансовая стоимость компании * доля владения) + всего активы корпоративного центра (за исключением инвестиций в портфельные и ассоциированные компании) – обязательства корпоративного центра +
[(дивиденды акционеру + прочие распределения акционеру - вклады в уставной капитал от акционера) кумулятивно начиная с 2021 года]
рыночная стоимость компании = рыночная капитализация [количество акций * цена за акцию]
балансовая стоимость компании = (всего активы (рыночная, если нет, то балансовая) – всего обязательства (рыночная, если нет, то балансовая) – неконтрольная доля участия)
*расчеты производятся в валюте финансовой отчетности

3

Инвестиции в основной капитал

трлн тенге

Кумулятивное значение инвестиций в основной капитал с 2023 года (включительно)

4

Снижение доли Фонда в экономике

%

ВДС Фонда / ВВП РК

5

Валовой приток иностранных инвестиций

млрд долл. США

кумулятивное значение валового притока иностранных инвестиций с 2023 года (включительно)

6

ESG-рейтинг

перцентиль

перцентиль КЦ Фонда*0,2+ ∑перцентили ПК*0,16;
где вес корпоративного центра Фонда 20 %, вес ПК (КМГ, QG, КАП, КТЖ, KEGOC) по 16%

7

Cнижение нетто углеродного следа

%

агрегированный объем выбросов парниковых газов (по охватам 1 и 2) Фонда за вычетом общего количества сокращенных (офсетных) углеродных единиц

      Примечание:
номинальный показатель будет скорректирован с учетом роста цен. При девальвации национальной валюты на более чем 10 % за отчетный год будет осуществлена соответствующая корректировка показателя. При этом при учете эффекта девальвации инфляция не будет принята в расчет в данном году.

  Приложение 4
к Плану развития акционерного общества
"Фонд национального благосостояния
"Самрук-Қазына" на 2023 - 2032 годы

SWOT-анализ

Сильные стороны
Крупнейший работодатель в стране
Опыт привлечения инвестиций в Казахстан.
Улучшенная политика корпоративного управления в соответствии с международными стандартами
Значительные финансовые ресурсы
Высокий кредитный рейтинг и доступ к относительно дешевому финансированию
Участие в обсуждениях законопроектов

Недостатки
Большая доля выбросов парниковых газов в Казахстане
Износ основного оборудования
Противоречие между социальными и коммерческими требованиями акционера Фонда
 

Возможности
Содействие созданию диверсифицированной национальной экономики с производством с высокой добавленной стоимостью
Модернизация основных фондов, внедрение новейших технологий для повышения производительности труда и снижения воздействия на окружающую среду
Поддержка исследования и разработок, запуск новых научно-технических инициатив
Достижение углеродной нейтральности, внедрение принципов ESG и снижение стоимости капитала
Привлечение инвестиций в Казахстан, способствование созданию цепочек добавленной стоимости, поддержка развития логистики и диверсификации маршрутов

Угрозы
Снижение прогнозируемого притока ПИИ, рост протекционизма во всем мире
Ужесточение требований и рост инициатив в области H&S и КСО
Социальная нестабильность
Снижение доли государства в экономике

      Примечание: расшифровка аббревиатур

      ESG – экологическое, социальное и корпоративное управление

      IPO – первичное публичное размещение акций компании

      H&S – охрана труда и здоровья

      SPO – вторичное публичное размещение акций компании

      долл. США – доллар Соединеных Штатов Америки

      НИОКР – научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы

      ВВП – валовой внутренний продукт

      ВИЭ – возобновляемые источники энергии

      КСО – корпоративная социальная ответственность

      КЦ – корпоративный центр

      КПД – ключевые показатели деятельности

      ПИИ – приток иностранных инвестиций

      МСБ – малый и средний бизнес

      ОЭСР – Организация экономического сотрудничества и развития