Тұтынушыларды және тапсырыс берушілерді өлшеуден, есептен жеу және басқадай алдау туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы

Қаулы Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумы 1984 жылғы 21 қыркүйек N 9, Пленумның 1996-жылғы 20-желтоқсандағы N 11 қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге. Күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы N 27 Нормативтік қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы N 27 Нормативтік қаулысымен.

Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Пленумы

Қаулы етеді:

1. Соттардың назары аталған кемшіліктерді жою қажеттілігіне және тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдау туралы істерді қарау жөніндегі сот қызметін одан әрі жақсартуға аударылсын.

2. Соттар жасалған қылмыстарды, оның мақсаттары мен себептерін толық және жан-жақты зерттеу және барлық айыпты адамдарды анықтау және жауапқа тарту тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдаумен күрестің тиімділігін арттыруға жағдай тудыратынын ескере отырып, заңдарды және КСРО Жоғарғы Сотының 1975-жылғы 14-наурыздағы Пленумының "Тұтынушыларды және тапсырыс берушілерді алдау туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы" N 2 қаулысының басшылыққа алатын түсініктемелерді дұрыс қолдануды қамтамасыз етсін.

3. Соттарға жазаның даралығы жөніндегі ҚК-тің 34-бабының талаптарын қатаң сақтаудың қажеттілігі атап көрсетілсін, тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдын-ала бір топ адам болып немесе көп мөлшерде алдауды жүзеге асырған адамдарға жеңілдік жасалмасын.

Тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдаған айыптыларға жаза ретінде бас еркінен айырусыз түзеу жұмыстарын жұмыс істейтін жерінде өтеуді тағайындаудың негізсіз фактілері жойылсын.

4. Соттар әрбір жағдайда тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдауда айыпталған Қазақстан Республикасы Пленумының 1993-жылғы 24-маусымдағы "Соттардың жаза тағайындау кезіндегі заңдарды сақтауы туралы" N 2 қаулысының 18 тармағындағы ҚК-тің 166-бабының 1 бөлігі бойынша түзеу жұмыстарына немесе айып салуға сәйкес болған жағдайда, соттың осы адамдарға үкімде қабылданған шешім себептерін көрсете отырып, белгілі бір лауазымдық қызметті немесе жұмысты иемдену құқынан айыру түрінде қосымша жаза тағайындауға қақысы бар деген түсініктемелерді басшылыққа ала отырып, ҚК-тің 26-бабы көздеген қосымша жаза қолдану туралы мәселені талқылауы тиіс.

Мұндайда соттардың халыққа қызмет көрсетіп жүрген және адамдарды есептен жеп айыпталған жүргізушілерге көлік құралдарын басқару құқығынан айыру түрінде қосымша жаза қолдануға қақысы жоқ, өйткені олар жасаған қылмыс жол қозғалысы және көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзумен байланысты емес. Мұндай жағдайда сауда кәсіпорындарында, қоғамдық тамақтандыруда, халыққа тұрмыстық және коммуналдық шаруашылық қызметін көрсету кәсіпорындарында лауазымды қызметті иемдену құқығын алып тастау түрінде қосымша жаза қолдану туралы мәселе талқылануы тиіс.

5. Соттарға:

а) сауда, қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызмет көрсету, коммуналдық және газ шаруашылығының кез-келген қызметкері егер олар өлшеуден, таразыдан жесе, бөлшек баға есебінен, сондай-ақ тұрмыстық, коммуналдық қызмет бағасы мен тарифтерін асыра қойса немесе азаматтарды тауар сату немесе қызмет көрсетуде алдаса ҚК-тің 166-бабы бойынша қылмыстық жауапкершілік субъектісі болатынын түсіндіру керек.

Бөлшек сауда жүйесі қызметкерінің өзіне сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін иемденуге бағытталып жасалған алдау әрекетін оған сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін алаяқтық жолмен ұрлау ретінде саралау керек. (Пленумның 1996-жылғы 20-желтоқсандағы N 11 қаулысының редакциясында);

б) заңның мәні бойынша, егер алдыңғы қылмысты жасаған мерзімнен бері қылмыстық жауапқа тартудың белгіленген өту мерзімі бітпесе, егер айыпты осы қылмысы үшін сотталса, сотталғандығы алынып тасталмаса немесе белгіленген заң тәртібі бойынша одан арылмаған жағдайда екі немесе одан көп тұтынушы мен тапсырыс берушіні алдауды бірнеше рет жасаған деп түсіну керек;

в) шығынды жасыру немесе сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін иемдену мақсатымен тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдау ҚК-тің 76-4 және 166-баптарымен белгіленген қылмыс жиынтығын құрайды.

Тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді алдау нәтижесінде құралған артық нәрселерді алу, егер іс жағдайына қарай сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін иемденуге бағытталған пиғыл анықталмаса, жымқырушылық ретінде қарастырылмайды (Пленумның 1996-жылғы 20-желтоқсандағы N 11 қаулысының редакциясында);

г) айыптының әрекетінен өзіне қатыссыз себептермен толық көлемде жүзеге асырылмаған ірі мөлшерде алдауға оқталғандық ретінде саралануы тиіс.

6. Соттар тұтынушылар мен тапсырыс берушілерді ескерту жөніндегі қызметті жандандыруы тиіс, істерді қарау кезінде қылмысты жасауға жағдай тудырған жағдайларға сергек қарауы керек. Жеке ұйғаруларды орындауға бақылау күшейтілсін.

Соттарға қажетті кездерде осы санаттағы істерді қоғамдық ұйымдар мен еңбек ұжымдарының өкілдерін қатыстыра отырып жылжымалы сот мәжілістерінде қарау ұсынылсын.

7. Қазақ КСР Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы, облыстық, Алматы қалалық соттары аталған санаттағы істер жөніндегі сот тәжірибесін жүйелі түрде қорытындылап отырсын және аталған істерді қарау бойынша анықталған кемшіліктерді жою шаралары қабылдансын. 8. Осы қаулының қабылдануына байланысты Қазақ КСР Жоғарғы Сотының 1968-жылғы 12-маусымдағы "Тұтынушыларды және тапсырыс берушілерді өлшеуден, таразыдан, есептен жеу және басқа алдау туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы" N 3 қаулысы, Қазақ КСР Жоғарғы Сотының 1978-жылғы 22-маусымдағы Пленумының N 3 қаулысы, Қазақ КСР Жоғарғы Сотының 1978-жылғы 22-маусымдағы Пленумының N 13 қаулысы енгізген өзгертулері және толықтыруларымен қоса күшін жойды деп танылсын.

О судебной практике по делам об обмеривании, обвешивании, обсчете и ином обмане покупателей и заказчиков (с изменениями, внесенными постановлением Пленума от 20 декабря 1996 г. № 11)

Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 21 cентября 1984 г. № 9. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 27.

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 27 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
Пленум Верховного Суда Казахской ССР
ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Обратить внимание судов на необходимость устранения отмеченных недостатков и дальнейшего улучшения судебной деятельности по рассмотрению дел об обмане покупателей и заказчиков.
2. Судам обеспечить правильное применение закона и руководящих разъяснений, содержащихся в постановлении Пленума Верховного Суда СССР от 14 марта 1975 года N 2 "О судебной практике по делам об обмане покупателей и заказчиков", имея в виду, что полное и всестороннее исследование обстоятельств совершенного преступления, его целей и мотивов, установление и привлечение к ответственности всех виновных лиц способствуют повышению эффективности борьбы с обманом покупателей и заказчиков.
3. Указать судам на необходимость строгого соблюдения требований ст. 34 УК об индивидуализации наказания, не допускать послаблений в отношении лиц, совершивших обман покупателей и заказчиков по предварительному сговору группой лиц или в крупных размерах.
Исключить факты необоснованного назначения отбывания наказания в виде исправительных работ без лишения свободы лицам, виновным в обмане покупателей и заказчиков, по месту работы.
4. Судам надлежит в каждом случае обсуждать вопрос о применении к лицам, виновным в обмане покупателей и заказчиков, дополнительного наказания, предусмотренного ст. 26 УК, руководствуясь при этом разъяснением, содержащимся в п. 18 постановления Пленума Верховного Суда Республики Казахстан от 24 июня 1993 г. N 2 "О соблюдении судами законности при назначении наказания", в соответствии с которыми при осуждении по ч. 1 ст. 166 УК к мерам наказания в виде исправительных работ или штрафу суд вправе назначить этим лицам дополнительное наказание в виде лишения права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью, с изложением в приговоре мотивов принятого решения. (В редакции постановления Пленума от 20 декабря 1996 г. N 11).
При этом суды не вправе применять дополнительное наказание в виде лишения права управления транспортными средствами к водителям, занятым обслуживанием населения и осужденным за обсчет клиентов, поскольку совершенное ими преступление не связано с нарушением правил дорожного движения и эксплуатации транспортных средств. В этих случаях следует обсуждать вопрос о применении дополнительного наказания в виде лишения права занимать должности в торговых предприятиях или предприятиях общественного питания, бытового обслуживания населения и коммунального хозяйства.
5. Разъяснить судам:
а) субъектом уголовной ответственности по ст.166 УК может быть любой работник торговли, общественного питания, бытового обслуживания населения, коммунального и газового хозяйства, если им допущены обмеривание, обвешивание, превышение розничных цен, а также цен и тарифов на бытовые и коммунальные услуги, обсчет или иной обман при продаже товаров или оказании услуг непосредственно гражданам.
Обманные действия, совершенные работником розничной торговой сети при реализации товаров и направленные на завладение вверенным ему чужим имуществом, следует квалифицировать как хищение вверенного ему чужого имущества путем мошенничества. (В редакции постановления Пленума от 20 декабря 1996 г. № 11);
б) по смыслу закона под неоднократностью следует понимать совершение обмана двух и более покупателей и заказчиков при условии, если со времени совершения предыдущего преступления не истекли установленные сроки давности привлечения к уголовной ответственности, а если виновный за это преступление был осужден - судимость не была снята или погашена в установленном законом порядке;
в) обман покупателей и заказчиков, совершенный с целью сокрытия растраты или присвоения вверенного чужого имущества, образует реальную совокупность преступлений, предусмотренных ст.76-4 и ст.166 УК.
Изъятие излишков, образовавшихся в результате обмана покупателей и заказчиков, если по обстоятельствам дела не установлен умысел, направленный на присвоение вверенного чужого имущества, не может рассматриваться как хищение. (В редакции постановления Пленума от 20 декабря 1996 г. № 11).
г) при установлении в действиях виновного умысла на обман в крупном размере, не осуществленного в полном объеме по не зависящим от него причинам, преступление должно квалифицироваться как покушение на обман покупателей в крупных размерах.
6. Судам необходимо активизировать деятельность по предупреждению обмана покупателей и заказчиков, не оставлять без реагирования уставновленные при рассмотрении дела обстоятельства, способствующие совершению преступления.
Усилить контроль за выполнением частных определений.
Рекомендовать судам в необходимых случаях рассматривать дела этой категории в выездных судебных заседаниях с участием представителей общественных организаций и трудовых коллективов.
7. Судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда Казахской ССР, областным и Алма-Атинскому городскому судам систематически обобщать судебную практику по делам данной категории и принимать меры к устранению выявленных недостатков по рассмотрению указанных дел.
8.В связи с принятием настоящего постановления признать утратившим силу постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 12 июня 1968 года № 3 "О судебной практике по делам об обмеривании, обвешивании, обсчете и ином обмане покупателей и заказчиков" с изменениями и дополнениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 22 июня 1978 года № 13. (специалист Р.Жантасова 08.12.98г.)