ИПС "Әділет"

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы N 27 Нормативтік қаулысымен.

Еңбектiң қауiпсiз жағдайларын және кен, құрылыс жұмыстары мен өзге жұмыстардың қауiпсiздiгiн қорғауға бағытталған заңдарды қолдану жөнiндегi сот практикасының жинақталған қорытындыларын талқылай келiп, Қазақ ССР Жоғарғы Сотының Пленумы мынаны атап көрсетедi: бұл категориядағы iстердi қараған кезде соттар заңдардың және СССР Жоғарғы Сотының Пленумы мен Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының басшы түсініктемелерінің дұрыс қолданылуын негiзiнен қамтамасыз етiп отыр.

Сонымен бiрге соттардың қызметiнде кемшiлiктер мен қателiктер де бар.

Іс бойынша барлық мән-жайларды жан-жақты, толық әрi объективтi түрде зерттеу туралы заң талаптары әрдайым орындала бермейдi, сотталушы адамның еңбектi қорғау мен жұмыс қауiпсiздiгiнiң қандай ережелерiн бұзғаны зерттелмейдi, айыптының әрекетi (әрекетсiздiгi) мен содан туындаған зардаптардың арасындағы себепшi байланыс анықталмайды.

Қылмыстарды заң бойынша квалификациялау туралы мәселенi шешкен кезде қателiктерге жол берiледi. Лауазымды қызметкер емес адамдардың не жәбiрленушi бұзушылық болған кәсiпорынға, мекемеге, ұйымға қатысы жоқ бөтен адам болған жағдайда, оның iс-әрекетін Қылмыстық кодекстiң 126-статьясы бойынша квалификациялау жағдайлары орын алып отыр.

Тәжiрибе көрсетiп отырғанындай, қарапайым қауiпсiздiктi сақтамау, жұмысты қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi нұсқау талаптарын орындамау, техникалық инспекторлардың нұсқауларын елемеу жарақаттанудың негiзгi себебi болып табылады. Алайда соттар қайғылы жағдайға әкеп соқтырған нақты себептердi көбiнесе анықтамайды, заңмен берiлген профилактикалық сипаттағы шараларды жеткiлiктi түрде тиiмдi пайдаланбайды. Жеке ұйғарымдардың сапасы көбiнесе төмен болады, көшпелi сот мәжiлiстерiн ұйымдастыру iсi тиiстi деңгейде емес.

Қазақ ССР Жоғарғы Сотының Пленумы қаулы етеді:

1. Еңбектi қорғау мен кен, құрылыс және өзге жұмыстардың қауiпсiздігі ережелерiн бұзуға байланысты iстердi қарау жөнiндегi жұмыста орын алып отырған кемшiлiктерге соттардың назары аударылсын.

Бұл категориядағы iстердi заңның және СССР Жоғарғы Сотының Пленумы мен Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумы түсініктемелерінің талаптарына қатаң сәйкес дер кезiнде әрi дұрыс қарауды қамтамасыз етуге соттарды мiндеттейтiн болсын.

2. Iстердi қараған кезде соттар еңбек қорғау және жұмыс қауiпсiздiгi ережелерiн бұзудың мән-жайын жан-жақты, толық әрi объективтi зерттеу үшiн шаралар қолданып, қылмыс жасауға кiнәлi адамдардың бәрi жөнiнде жазаның мiндеттi түрде қолданылуын қамтамасыз етiп, азаматтардың негiзсiз сотталуына жол бермеуге тиiс. Соттар, атап айтқанда, кiнәлiнiң әрекетi немесе әрекетсiздiгiмен болған (не болуға тиiстi) зардаптың арасында себептi байланыс бар ма, бұл жәбiрленушінің өрескел абайсыздығының нәтижесiнде болған жоқ па деген мәселелердi анықтауға мiндеттi.

3. Iстердi қараған кезде соттар СССР Жоғарғы Соты Пленумының жоғарыда аталған қаулысында айтылған ұсыныстар мен түсiнiктемелердi орындап, бұл орайда Қазақ ССР қылмыстық заңдары "кен жұмыстары" деген жалпы ұғымнан бұл жұмыстардың "шахталардағы жұмыстар" деген бiр бөлiгiн бөлiп қарайтынын ескеруге тиiс.

Қылмыстық кодекстiң 207-статьясында атап көрсетiлген "шахталардағы жұмыстар" деп шахталарды, кенiштердi және жер асты әдiсiмен пайдалы қазбалар өндiру жөнiндегi өзге де өнiм өндiру орындарын салу, қайта құру, пайдалану және жөндеу жұмыстарын түсiну керек екендiгi соттарға түсiндiрiлсiн.

Жердiң бетiнде әкiмшiлiк корпустарының шахта үстiндегi үйлерiн, қоймалар, цехтар және шахтаға қызмет көрсететiн өнеркәсiптiк-азаматтық құрылыстың басқа да объектiлерiн салған кезде адамдардың қайғылы жағдайға ұшырауына не ауыр зардаптарға әкеп соқтырған жалпы еңбек қорғау ережелерiн не құрылыс жұмыстары ережелерiн бұзу "шахталардағы жұмыстар" деген ұғымға кiрмейдi, ол Қылмыстық кодекстiң 206-статьясы бойынша квалификациялануға тиiс.

Пайдалы қазбаларды ашық әдiспен өндiру жөнiндегi кен жұмыстарының қауiпсiздігі, сондай-ақ пайдалы қазбалар өндiруге байланысты емес жер асты ғимараттарын (метрополитен, тоннель және т.б.) салу мен жөндеу жөнiндегi жұмыстарын жүргiзу ережелерiн бұзу да тап осы статья бойынша квалификациялануға тиiс.

4. Қылмыстық кодекстiң 207-статьясының диспозициясы шахталардағы техникалық пайдалану ережелерiн ғана емес, сонымен қатар жарылысқа, өртке, адамдардың қаза табуына немесе өзге де ауыр жарақаттарға әкеп соқтырған қауiпсiздiк ережелерiн де бұзуды көздейтiн болғандықтан, бұл жағдайда айыптылардың iс-әрекетiн жарылысы болу қаупi бар кәсiпорындарда қауiпсiздiк ережелерiн бұзғаны және өрт қауiпсiздiгi ережелерiн бұзғаны үшiн жауаптылық көздейтiн Қылмыстық кодекстiң 208 және 208-1-статьялары бойынша қосымша квалификацияламай, Қылмыстық кодекстiң жоғарыда аталған статьясы бойынша квалификациялау керек.

Кен жұмыстары жүргiзiлетiн өзге объектiлерде (шахталардан басқа), сондай-ақ құрылыста және халық шаруашылығының басқа да салаларында жарылыс пен өртке қарсы күресу шараларын көздейтiн қауiпсiздiк ережелерiн бұзу туралы iстер бойынша соттар айыптының iс-әрекетiн Қылмыстық кодекстiң 208-статьясы немесе 208-1-статьясы бойынша квалификациялауға тиiс.

5. Қылмыстық кодекстiң 206, 207-статьялары бойынша шахталардың кен, құрылыс жұмыстарының жұмыс жүргiзу қауiпсiздiгiн реттейтiн ережелердi бұзғандық үшiн жауаптылық көздейтінін соттар ескеруi керек. Халық шаруашылығының басқа салаларында еңбек қорғау ережелерiн бұзған жағдайда жауаптылық Қылмыстық кодекстiң 126-статьясы бойынша, не қызмет бабындағы қылмыс үшiн немесе адамға қарсы қылмыс үшiн жауаптылық көздейтiн статьялар бойынша туындайды.

6. Өрт қауіпсiздігі ережелерiн бұзу жеке қылмыс құрамын құрайды және кен (шахталардан басқа), құрылыс жұмыстарының қауіпсiздiк ережелерiн бұзу деген ұғымды қамтымайды. Заңда көзделген зардаптарға әкеп соқтырған осы және басқа бұзушылықтар болған жағдайда, жасалған iс-әрекеттердi Қылмыстық кодекстiң 206 және 208-1-статьяларының жиынтығымен квалификациялауға жатады.

7. Соттарға бұл категориядағы iстердi қараған кезде ауыр зардаптарға әкеп соқтырған себептер мен жағдайларды анықтау, бұл орайда шаруадағы қырсыздық, еңбек пен мемлекеттiк тәртiптi бұзу, қызметкерлердiң өз мiндеттерiне жауапсыз қарау жағдайларына ерекше назар аудара отырып, жеке ұйғарым шығару және оларды iске асыруға қол жеткiзу мiндеттелсiн.

Актуалды iстердi көшпелi сот мәжiлiстерiнде қарау практикаға енгiзiлсiн, көбiнесе бұл iстер жұртшылық өкiлдерiн қатыстыра отырып қаралатын болсын.

8. Осы қаулының қабылдануына байланысты Қазақ ССР Жоғарғы Соты Пленумының "Еңбек қорғау және қауіпсiздiк техникасы ережелерiн бұзушылық туралы iстер жөнiндегi сот практикасы туралы" 1967-жылғы 24-марттағы N 2 қаулысы Пленумының 1967-жылғы 26-октябрьдегі N 10 1968-жылғы 12-июньдегі N 5 қаулыларымен енгізілген өзгерістерімен қоса күшін жойды деп танылсын.

О выполнении судами республики постановления Пленума Верховного Суда СССР от 5 декабря 1986 года № 16 "О практике применения судами уголовного законодательства, направленного на охрану безопасных условий труда и безопасности горных, строительных и иных работ"

Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 24 июня 1988 г., № 3. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 27.

      Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 27 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
      Обсудив итоги обобщения судебной практики по применению законодательства, направленного на охрану безопасных условий труда и безопасности горных, строительных и иных работ, Пленум Верховного Суда Казахской ССР отмечает, что суды в основном обеспечивают правильное применение законодательства и руководящих разъяснений Пленума Верховного Суда СССР и Пленума Верховного Суда Казахской ССР при рассмотрении дел этой категории. Вместе с тем в деятельности судов имеются недостатки и ошибки. Не всегда выполняются требования закона о всестороннем, полном и объективном исследовании всех обстоятельств по делу, не выясняется, какие правила охраны труда и безопасности работ нарушены подсудимым, не устанавливается причинная связь между действиями (бездействием) виновного и наступившими последствиями.
       Допускаются ошибки при решении вопроса о юридической квалификации преступлений. Имеют место случаи квалификации по ст. 126 УК действий лиц, не являющихся должностными, либо когда потерпевшим оказалось постороннее лицо, не имеющее отношение к предприятию, учреждению, организации, где произошло нарушение.
       Как показывает практика, основными причинами травматизма являются несоблюдение элементарной безопасности, неисполнение требований инструкций по безопасному ведению работ, игнорирование предписаний технических инспекторов. Однако суды зачастую не выясняют конкретные причины, повлекшие несчастные случаи, недостаточно эффективно используют предоставленные законом меры профилактического характера. Частные определения нередко отличаются низким качеством, не на должном уровне находится организация выездных судебных заседаний.
      Пленум Верховного Суда Казахской ССР
      ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Обратить внимание судов на имеющиеся недостатки в их работе по рассмотрению дел, связанных с нарушением правил охраны труда и безопасности горных, строительных и иных работ.
      Обязать суды обеспечить своевременное и правильное рассмотрение дел этой категории в строгом соответствии и требованиями закона и разъяснениями Пленума Верховного Суда СССР и Пленума Верховного Суда Казахской ССР.
      2. При рассмотрении дел судам надлежит принимать меры для всестороннего, полного и объективного исследования обстоятельств происшедшего нарушения правил охраны труда и безопасности работ, обеспечивая неотвратимость наказания в отношении всех лиц, виновных в совершении преступлений, и не допуская случаев неосновательного осуждения граждан. Суды, в частности, должны выяснять, имеется ли причинная связь между действием или бездействием виновного и наступившими последствиями (либо возможностью их наступления), не наступили ли они в результате грубой неосторожности потерпевшего.
     3. Суды при рассмотрении дел должны выполнять рекомендации и разъяснения, содержащиеся в вышеназванном постановлении Пленума Верховного Суда СССР, учитывая при этом, что из общего понятия "горные работы" уголовное законодательство Казахской ССР выделяет частный вид этих работ - "работы в шахтах". Разъяснить судам, что под "работами в шахтах", указанными в ст. 207 УК, следует понимать работы по строительству, реконструкции, эксплуатации и ремонту шахт, рудников и иных выработок по добыче полезных ископаемых подземным способом. Нарушение общих правил охраны труда либо правил строительных работ, повлекшее несчастные случаи с людьми либо иные тяжкие последствия, допущенное при возведении на поверхности земли надшахтных зданий, административных корпусов, складов, цехов и других объектов промышленно-гражданского строительства для обслуживания шахт, не входит в понятие "работы в шахтах" и подлежит квалификации по ст. 206 УК. По этой же статье должны быть квалифицированы также нарушения правил охраны труда и безопасности горных работ по добыче полезных ископаемых открытым способом, а равно работ по строительству и ремонту подземных сооружений, не связанных с добычей полезных ископаемых (метрополитена, тоннелей и т.п.).
     4. Поскольку диспозиция ст. 207 УК предусматривает не только нарушение правил технической эксплуатации, но и правил безопасности в шахтах, повлекшее взрывы, пожары, гибель людей или причинение иных тяжких повреждений, действия виновных в этих случаях следует квалифицировать по вышеназванной статье УК без дополнительной квалификации по ст. ст. 208 и 208-1 УК, предусматривающим ответственность за нарушение правил безопасности во взрывоопасных предприятиях, и нарушение правил пожарной безопасности.
     По делам о нарушении правил безопасности, предусматривающих меры борьбы со взрывами и пожарами на иных объектах горных работ (кроме шахт), а также в строительстве и других отраслях народного хозяйства судам надлежит деяние виновного квалифицировать по ст. 208 или 208-1 УК.
     5. Судам следует иметь в виду, что ст. ст. 206, 207 УК предусмотрена ответственность за нарушение правил, регулирующих безопасность горных, строительных работ, ведения работ в шахтах. При нарушении правил охраны труда в других отраслях народного хозяйства ответственность наступает по ст. 126 УК, либо по статьям об ответственности за должностные преступления или преступления против личности.
    6. Нарушение правил пожарной безопасности образует самостоятельный состав преступления и не охватывается понятием нарушения правил безопасности горных (кроме шахт) и строительных работ. При наличии тех или других нарушений, повлекших предусмотренные законом последствия, содеянное следует квалифицировать по совокупности преступлений, предусмотренных ст. ст. 206, 208-1 УК. 7. Обязать суды при рассмотрении дел этой категории выяснять причины и условия, приведшие к тяжким последствиям, обращая особое внимание на случаи бесхозяйственности, нарушения трудовой и государственной дисциплины, безответственного отношения работников к своим обязанностям, выносить частные определения и добиваться их реализации. Практиковать рассмотрение актуальных дел в выездных судебных заседаниях, чаще рассматривать такие дела с участием представителей общественности. 8. В связи с принятием настоящего постановления признать утратившим силу постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 24 марта 1967 г. № 2 "О судебной практике по делам о нарушении правил охраны труда и техники безопасности" с изменениями, внесенными постановлениями Пленума от 26 октября 1967 г. № 10 и от 12 июня 1968 г. № 5. (специалист: Р.Жантасова 02.12.98 г.)