Қазақстан Республикасы Конституциясы 92-бабының 4-тармағын ресми түсіндіру туралы

Қаулы Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі 2000 жылғы 15 маусым N 8/2

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi Конституциялық Кеңес Төрағасының мiндетiн атқарушы Н.I.Өкеев, Кеңес мүшелерi Ж.Д.Бұсырманов, А.Есенжанов, А.К.Котов, Қ.Ә.Омарханов және В.Д.Шопин қатысқан құрамда, өтiнiш субъектiсінің өкiлi - Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлісiнің депутаты А.Қ.Дауылбаевтың қатысуымен, өзiнiң ашық отырысында 2000 жылғы 2 маусымда келiп түскен Қазақстан Республикасы Парламентi бiр топ депутаттарының Қазақстан Республикасы Конституциясы 92-бабының 4-тармағын ресми түсiндiру туралы өтiнішін қарады.
Баяндамашы Н.I.Өкеевтің хабарламасын, өтiнiш субъектiсiнің өкiлiнің сөзiн тыңдап және қолдағы бар материалдарды зерделеп шығып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi мынаны анықтады:
Қазақстан Республикасы Конституциясы K951000_ 92-бабының 4-тармағына сәйкес Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары Конституцияға қайшы келмейтiн бөлігiнде қолданыла бередi және Конституция қабылданған күннен бастап екi жыл iшiнде оған сәйкес келтiрiлуге тиiс.
Конституцияның K951000_ 92-бабының 1-тармағы конституциялық заңдар Конституция күшiне енген күннен бастап екi жыл iшiнде қабылдануға тиiс деп, ал осы баптың 2-тармағы - Конституцияда аталған басқа заңдар Парламент анықтаған тәртiп пен мерзiмде, бiрақ Конституция күшiне енген күннен бастап кем дегенде екі жыл ішінде қабылдануға тиiс деп белгiлеген.
Конституцияның аталған нормалары қолданылып жүрген заңдарды Республика Конституциясына сәйкес келтiру үшiн уақытылық шектердi белгiлейдi. Конституция бұл ретте Конституцияның қабылданған күнi (1995 жылғы 30 тамыз) мен оның күшiне енген күнiне (1995 жылғы 5 қыркүйек) байланысты ұғымдарды шектейдi. Осыны негiзге ала отырып, қолданылып жүрген заңдар 1997 жылғы 30 тамызға дейiн жаңа Конституциямен сәйкес келтiрiлуге тиiс. Конституциялық заңдар 1996 жылдың 5 қыркүйегiне дейiн, ал Конституцияда аталған басқа заңдар 1997 жылдың 5 қыркүйегiне дейiн қабылдануға немесе Конституцияға сәйкес келтiрiлуге тиiс.
Конституциядағы K951000_ "сәйкес келтiру" ережесi бұрын қабылданған нормативтiк құқықтық актiлердегi Конституцияға қайшы нормаларды осы актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу, мұндай актiлердің тұтастай немесе олардың жекелеген бөлiктерiнің күшiн жою жолымен жою қажеттiлiгiн білдiредi. Сонымен бiрге заңдарды Конституцияға сәйкес келтiру қажет болған жағдайларда Конституциядан туындайтын жаңа құқықтық актiлердi қабылдауды да бiлдiредi.
92-баптың 1, 2, 4-тармақтарының өктемдiк сипаты, жоғары заңи күшi бар және Республиканың барлық аумағында тiкелей қолданылады. Конституция Парламенттi, Республика Үкiметiн, басқа да мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдарды қолданылып жүрген заңдарды белгiленген мерзiмде Конституцияға сәйкес келтiрудi мiндеттейдi.
Қолданылып жүрген заңдарды Конституцияға K951000_ сәйкес келтiру үшiн Конституция белгiлеген екi жылдық мерзiм құқық шығармашылық қызметiн жүзеге асырушы барлық субъектiлер үшiн мiндеттi болып табылады. Оны белгiленген мерзiмде орындамау Конституция нормаларын бұзу болып табылады.
Ел Конституциясы K951000_ белгiлеген екi жылдық мерзiмде оған сәйкес келтiрiлмеген заң актiлерi мен басқа нормативтiк құқықтық актiлер Конституцияға қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады. Қолданылып жүрген заңдардың Конституцияға K951000_ сәйкес келтiрiлмеуi олар бiрден күшiн жояды деген сөз емес, өйткенi екi жылдық мерзiм өткеннен кейiн олардың күшi жойылатыны Конституцияның қаралып отырған бабында да, оның басқа нормаларында да көрсетiлмеген.
Сонымен, Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары оған қайшы келмейтiн бөлiгінде өзiнің заңдық күшiн сақтайды.
Баяндалғанның негiзiнде және Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабы 1-тармағының 4) тармақшасын, Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" U952737_ конституциялық заң күшi бар Жарлығының 17-бабы 3-тармағының
1) тармақшасын, 37-бабын басшылыққа ала отырып, Қазақстан Республикасы Конституциясы 92-бабының 4-тармағын ресми түсiндiру тәртiбiмен, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi қаулы етеді:

1. Қазақстан Республикасы Конституциясы K951000_ 92-бабының 4-тармағын былай деп түсiну керек:
- Конституция күшіне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары Конституция қабылданған күннен бастап екi жыл ішінде оған сәйкес келтiрiлуге тиiс, бұл бұрын қабылданған нормативтік құқықтық актiлердегi Конституцияға қайшы нормаларды осы актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгізу, мұндай актiлердің тұтастай немесе олардың жекелеген бөлiктерiнiң күшiн жою, қажет болған жағдайларда Конституциядан туындайтын жаңа құқықтық актiлердi қабылдау жолымен жоюға мүмкіндiк бередi;
- қолданылып жүрген заңдарды Конституцияға сәйкес келтiру үшін Конституция белгiлеген екi жылдық мерзiм құқық шығармашылық қызметін жүзеге асырушы барлық субъектiлер үшiн мiндетті болып табылады. Оны белгiленген мерзiмде орындамау Конституция K951000_ нормаларын бұзу болып табылады;
- Конституция күшiне енген кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңдары Конституцияға қайшы келмейтiн бөлiгiнде оны конституциялық нормаларға сәйкес келтiргенге дейiн өзiнiң заңдық күшiн сақтайды.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясы 74-бабының 3-тармағына сәйкес

осы қаулы оны қабылдаған күннен бастап күшiне енедi, Республиканың бүкiл 
аумағында жалпыға мiндеттi, түпкiлiктi болып табылады және Қазақстан 
Республикасы Конституциясы  

K951000_

  73-бабының 4-тармағында көзделген 
реттi ескерiп, шағымдануға жатпайды.
     3. Осы қаулы қазақ және орыс тілдерінде республикалық ресми
баспасөз басылымдарында жариялансын.    
     
     Қазақстан Республикасы
     Конституциялық Кеңес
     Төрағасының міндетін атқарушы
     
     
     Мамандар: 
     Қасымбеков Б.А.
     Орынбекова Д.Қ.
      
      

Об официальном толковании пункта 4 статьи 92 Конституции Республики Казахстан

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 15 июня 2000 года N 8/2

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе и.о. Председателя Конституционного Совета Акуева Н.И., членов Совета Бусурманова Ж.Д., Есенжанова А., Котова А.К., Омарханова К.А. и Шопина В.Д., с участием представителя субъекта обращения Даулбаева А.К. - депутата Мажилиса Парламента Республики Казахстан рассмотрел в открытом заседании поступившее 2 июня 2000 года обращение группы депутатов Парламента Республики Казахстан об официальном толковании пункта 4 статьи 92 Конституции Республики Казахстан.
Заслушав сообщение докладчика Акуева Н.И., выступление представителя субъекта обращения и изучив имеющиеся материалы, Конституционный Совет Республики Казахстан установил:

В соответствии с пунктом 4 статьи 92 K951000_ Конституции Республики Казахстан действующее на момент вступления в силу Конституции законодательство Республики Казахстан применяется в части, не противоречащей ей, и в течение двух лет со дня принятия Конституции должно быть приведено в соответствие с нею. Пункт 1 статьи 92 Конституции устанавливает, что конституционные законы должны быть приняты в течение года со дня вступления Конституции в силу, а пункт 2 этой же статьи - что иные названные в Конституции законы должны быть приняты в порядке и сроки, определенные Парламентом, но не позднее двух лет со дня вступления K951000_ Конституции в силу.
Указанные нормы Конституции определяют временные рамки, отведенные для приведения действующего законодательства в соответствие с Конституцией Республики. При этом Конституция разграничивает понятия, связанные с днем принятия Конституции (30 августа 1995 г.) и вступления ее в силу (5 сентября 1995 г.). Исходя из этого, действующее законодательство должно быть приведено в соответствие с новой Конституцией до 30 августа 1997 года. Конституционные же законы должны быть приняты или приведены в соответствие с Конституцией до 5 сентября 1996 года, а иные законы, названные в Конституции, - до 5 сентября 1997 года.
Положение K951000_ Конституции "привести в соответствие" означает необходимость устранения противоречащих Конституции норм, содержащихся в ранее принятых нормативных правовых актах, путем внесения изменений и дополнений в эти акты, отмены таких актов в целом или их отдельных частей. Кроме того, приведение законодательства в соответствие с Конституцией означает и принятие в необходимых случаях новых правовых актов, обусловленных Конституцией.
Конституционные нормы пунктов 1, 2, 4 статьи 92 носят императивный характер, имеют высшую юридическую силу и прямое действие на всей территории Республики. Конституция обязывает Парламент, Правительство Республики, другие государственные органы и должностные лица привести действующее законодательство в соответствие с Конституцией в установленный ею срок.
Установленный K951000_ Конституцией двухлетний срок для приведения действующего законодательства в соответствие с Конституцией является обязательным для всех субъектов, осуществляющих правотворческую деятельность. Невыполнение указанных действий в установленный срок является нарушением норм Конституции.
Законодательные и иные нормативные правовые акты, которые не были приведены в соответствие с Конституцией страны в установленный ею двухлетний срок, применяются в части, не противоречащей K951000_ Конституции. Неприведение действующего законодательства в соответствие с Конституцией не означает их автоматической отмены, так как указания на утрату их юридической силы по истечению двухлетнего срока ни рассматриваемая статья K951000_ Конституции, ни другие ее нормы не содержат.
Таким образом, действующее на момент вступления в силу Конституции законодательство Республики Казахстан сохраняет свою юридическую силу в части, не противоречащей ей.
На основании изложенного и руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, подпунктом 1) пункта 3 статьи 17, статьей 37 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу Конституционного закона, U952737_ "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан в порядке официального толкования пункта 4 статьи 92 Конституции Республики Казахстан постановляет:

1. Пункт 4 статьи 92 K951000_ Конституции Республики Казахстан следует понимать так:
- действующее на момент вступления в силу Конституции законодательство Республики Казахстан должно быть приведено в соответствие с ней в течение двух лет со дня принятия Конституции, что предполагает устранение противоречащих Конституции норм, содержащихся в ранее принятых нормативных правовых актах путем внесения изменений и дополнений в эти акты, отмены таких актов в целом или их отдельных частей, а также принятие в необходимых случаях новых правовых актов, обусловленных Конституцией;
- установленный Конституцией двухлетний срок для приведения действующего законодательства в соответствие с Конституцией является обязательным для всех субъектов, осуществляющих правотворческую деятельность. Невыполнение указанных действий в установленный срок является нарушением норм K951000_ Конституции;
- действующее на момент вступления в силу K951000_ Конституции законодательство Республики Казахстан в части, не противоречащей ей, сохраняет свою юридическую силу до приведения его в соответствие с конституционными нормами.
2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан настоящее постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории Республики, окончательным и обжалованию не подлежит с учетом случая, предусмотренного пунктом 4 статьи

73  

K951000_

  Конституции Республики Казахстан.
     3. Опубликовать настоящее постановление на казахском и русском языках 
в официальных республиканских печатных изданиях.
     
     И.О. Председателя 
  Конституционного Совета
   Республики Казахстан                                 
     
(Специалисты: Умбетова А.М.,
              Склярова И.В.)