ИПС "Әділет"

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Конституциялық Кеңестің Төрағасы Ю.А.Ким, Конституциялық Кеңестің мүшелері Н.І.Өкеев, В.В.Мамонов, С.Н.Сәбікенов, С.Ғ.Темірболатов қатысқан құрамда 1997 жылғы 15 қазандағы ашық мәжілісте Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Төрағасы М.Т.Оспановтың Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттігін белгілейтін Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57 баптарын ресми түсіндіріп беру туралы өтінуін қарады.
      Мәжіліске өтіну субъектісінің өкілі заң шығару және сот-құқық реформасы жөніндегі Комитеттің мүшесі, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты И.К.Елекеев; Парламент Сенатының өкілдері - заң шығару және сот-құқық реформасы жөніндегі Комитеттің хатшысы, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты А.К.Котов; Парламент Сенаты Аппаратының заң шығару бөлімінің консультанты К.А.Мәутенбаева; маман, Қазақстан Республикасы Ұлттық академиясының академигі С.З.Зиманов қатысты.
      Баяндамашы, Конституциялық Кеңестің мүшесі Н.І.Өкеевтің хабарын, И.К.Елекеев, А.К.Котов және К.А.Мәутенбаеваның сөздерін, академик С.З.Зимановтың қорытындысын тыңдап және қолда бар материалдарды зерттей келе, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі ұйғарды:
      1997 жылғы 29 қыркүйекте Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Төрағасы М.Т.Оспановтан Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттігін белгілейтін Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57 баптарын ресми түсіндіріп беру туралы өтіну түсті. Өтінуде Парламенттің өкілеттігін кеңейтудің мүмкіндігі немесе мүмкін еместігі, сондай-ақ Парламентке Республика заңдарын, соның ішінде Конституциялық заңдарды түсіндіру қызметін беру жөнінде мәселе қойылды. Конституциялық Кеңеске өтінуге Парламент Мәжілісінің пленарлық отырысында Қазақстан Республикасының "Нормативтік құқықтық актілер туралы" Заң жобасын қараудың нәтижелері, оны қарау барысында нормативті актілерді, соның ішінде Республика заңдарын ресми түсіндірудің субъектісі туралы туындаған мәселе себеп болды.
      Конституциялық Кеңес аталған өтінуді қараған кезде мыналарды ескерді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57 баптарында Палаталардың бірлескен және жеке отырыстарында жүзеге асырылатын Парламент өкілеттігі, сондай-ақ Парламент Сенаты мен Мәжілісінің ерекше өкілеттіктері бекітілген. Оған қоса Парламент Палаталарының бірлескен отырыстарында өзіне Конституция жүктеген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асыру белгіленген.
      Аталған конституциялық ереже сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" Жарлығының 5-бабында да бекітілген. Бұл нормаға сәйкес, Сенат пен Мәжілістің бірлескен және жеке отырыстарындағы Парламент құзырын, Палаталардың ерекше құзырын Республика Конституциясы белгілейді және олар Парламент сессияларында, Парламент Палаталарының қызметі арқылы жүзеге асырылады.
      Демек, Қазақстан Республикасының Конституциясы Парламент өкілеттігінің түпкілікті тізімін белгілеп берген және Парламент өкілеттігі көлемін әдеттегі немесе конституциялық заң қабылдау жолымен өзгерту көрсетілмеген. Парламент өкілеттігін кеңейту немесе тарылту процедурасы Қазақстан Республикасы Конституциясының 91-бабының 1-тармағында көрсетілген Республиканың Негізгі Заңына өзгертулер, толықтырулар немесе түзетулер енгізу жолымен ғана жүзеге асырылуы мүмкін.
      Қазақстан Республикасы Конституциясында Парламентке заңдарды, соның ішінде конституциялық заңдарды ресми түсіндіру құқығын беру көрсетілмеген. Сол себепті де, Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" Жарлығында мұндай норма жоқ.
     Ескерту. Дәлелдеу бөлігіне өзгеріс енгізілді - ҚР Конституциялық Кеңесінің 2011.04.27 № 4 нормативтік қаулысымен.
      Айтылғандардың негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 1-тармағының 4) тармақшасын, Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" Жарлығының 33, 37, 38-баптарын басшылыққа ала отырып, Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57-баптарын ресми түсіндіру тәртібімен Конституциялық Кеңес қаулы етті:
      1. Қазақстан Республикасы Конституциясының 53, 54, 55, 56 және 57-баптары Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттілігінің түпкілікті тізімін белгілеп береді. Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттігін кеңейту, соның ішінде Парламентке заңдарды ресми түсіндіру құқығын беру Конституцияның 91-бабының 1-тармағында көрсетілген тәртіппен Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгертулер енгізу арқылы ғана мүмкін болады.
      2. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" Жарлығы 38-бабының 2 және 3-тармақтарында көрсетілген жағдайларды есепке алғанда Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес қаулы қабылданған күннен бастап күшіне енеді, Республиканың барлық аумағында жалпы міндетті болып табылады, ол түпкілікті және арыздануға жатпайды.

     Қазақстан Республикасы
     Конституциялық Кеңесінің
     Төрағасы

      Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя Конституционного Совета Кима Ю.А., членов Конституционного Совета Акуева Н. И., Мамонова В.В., Сабикенова С.Н., Темирбулатова С.Г. и Шопина В.Д. рассмотрел в открытом заседании 15 октября 1997 года обращение Председателя Мажилиса Парламента Республики Казахстан Оспанова М.Т. об официальном толковании статей 53-57 Конституции Республики Казахстан, устанавливающих полномочия Парламента и его Палат.
      В заседании принимали участие: представитель субъекта обращения Елекеев И.К. - член Комитета по законодательству и судебно-правовой реформе, депутат Мажилиса Парламента Республики Казахстан; представители Сената Парламента Котов А.К. - секретарь Комитета по законодательству и судебно- правовой реформе, депутат Сената Парламента Республики Казахстан; Маутенбаева К.А. - консультант отдела законодательства Аппарата Сената Парламента; специалист Зиманов С.З. - академик Национальной Академии Наук Республики Казахстан.
      Заслушав сообщение докладчика - члена Конституционного Совета Акуева Н. И., выступления Елекеева И.К., Котова А.К. и Маутенбаевой К.А., заключение академика Зиманова С.З. и изучив имеющиеся материалы, Конституционный Совет Республики Казахстан
      УСТАНОВИЛ:
      В Конституционный Совет Республики Казахстан 29 сентября 1997 года поступило обращение председателя Мажилиса Парламента Республики Казахстан Оспанова М.Т. об официальном толковании статей 53-57 Конституции Республики Казахстан, устанавливающих полномочия Парламента и его Палат. В обращении ставится вопрос о возможности или невозможности расширения полномочий Парламента, а также наделения Парламента функцией по толкованию законов Республики, в том числе - конституционных. Поводом к обращению в Конституционный Совет явились результаты обсуждения на пленарном заседании Мажилиса Парламента проекта закона Республики Казахстан "О нормативных правовых актах", в ходе которого возник вопрос о субъекте официального толкования нормативных актов, в том числе - законов Республики.
      Конституционный Совет при рассмотрении данного обращения исходит из следующего. Статьи 53-57 Конституции Республики Казахстан закрепляют полномочия Парламента, осуществляемые на совместных и раздельных заседаниях Палат, а также исключительные полномочия Сената и Мажилиса Парламента. При этом Парламент на совместном заседании Палат осуществляет и иные полномочия, возложенные на него Конституцией.
      Указанное конституционное положение закреплено также в статье 5 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Парламенте Республики Казахстан и статусе его депутатов". В соответствии с данной нормой, компетенция Парламента в совместном и раздельном заседаниях Сената и Мажилиса, исключительная компетенция Палат устанавливаются Конституцией Республики и реализуются на сессиях Парламента и в деятельности его Палат.
      Следовательно, Конституция Республики Казахстан устанавливает исчерпывающий перечень полномочий Парламента и не предусматривает изменение объема полномочий Парламента путем принятия обычного или конституционного закона. Процедура расширения или сужения полномочий Парламента возможна только путем внесения изменений, дополнений или поправок в Основной Закон Республики в порядке, предусмотренном пунктом 1 статьи 91 Конституции Республики Казахстан.
      Конституция Республики Казахстан не предусматривает наделение Парламента правом официального толкования законов, в том числе конституционных. Поэтому Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу конституционного закона, "О Парламенте Республики Казахстан и статусе его депутатов", не содержит подобной нормы.
     Сноска. Мотивировочная часть с изменением, внесенным нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 27.04.2011 № 4.
      На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4) пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, статьями 33, 37, 38 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан", в порядке официального толкования статей 53-57 Конституции Республики Казахстан Конституционный Совет
      ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Статьи 53, 54, 55, 56 и 57 Конституции Республики Казахстан устанавливают исчерпывающий перечень полномочий Парламента и его Палат. Расширение полномочий Парламента и его Палат, в том числе наделение Парламента правом официального толкования законов, возможно лишь путем внесения изменений в Конституцию Республики Казахстан в порядке, предусмотренном пунктом 1 статьи 91 Конституции.
      2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики

Казахстан настоящее постановление вступает в силу со дня его принятия,

является общеобязательным на всей территории Республики, окончательным и

обжалованию не подлежит с учетом случаев, предусмотренных пунктами 2 и 3

статьи 38 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного

закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан".

Председатель

(специалист Р.Жантасова

07.12.98г.)

Парламенттің және оның Палаталарының өкілеттігін белгілейтін Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-57 баптарын ресми түсіндіру туралы

Об официальном толковании статей 53-57 Конституции Республики Казахстан, устанавливающих полномочия Парламента и его Палат