Қазақстан Республикасы «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 7) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1.
Қоса беріліп отырған мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі бекітілсін.
2.
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелуiн және бұқаралық ақпарат құралдарында ресми жариялануын қамтамасыз етсін.
3.
Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жауапты хатшысына (А.Қ. Евниев) жүктелсін.
4.
Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
Министр |
А. Мамытбеков |
Қазақстан Республикасы |
Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі
Жалпы ережелер
1.
Осы Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткiзу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 13 шілдедегі Заңының 10 бабының 2 тармағына және «Асыл тұқымды мал шаруашылығы туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 7) тармақшасына сәйкес әзiрлендi және мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткізуді айқындайды.
2.
Осы Әдістемеде мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) патентке қабілеттілігі - жануарлардың шығарылған тұқымдарының, ішкі тұқымдық (аймақтық) және зауыттық үлгілерінің, зауыттық желілерінің, тұқым топтарының, құстар кростарының жаңалық, ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық өлшемдеріне сәйкестігі;
2)
сынықтан өткізу - болжанып отырған селекциялық жетістіктің негізгі селекциялық белгілер мен ең аз құрылымдық бірліктерге сәйкестігіне бағалау;
3)
байқаудан өткізу - болжанып отырған жаңа селекциялық жетістікті патент қабілеттілігіне сәйкестігін тексеру.
3.
Тұқымды сынақтан және байқаудан өткізу Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Тұқымдарды сынақтардан және байқаулардан өткiзу жөнiндегi мемлекеттiк комиссиясымен (бұдан әрі – Комиссия) Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдедегі Заңының 13-бабының 22) тармақшасына сәйкес жүргізіледі.
4.
Мал шаруашылығы саласындағы селекциялық жетістіктерді сынақтардан және байқаулардан өткізу бойынша жұмыстың қорытындылары Комиссия төрағасы бекітетін қорытынды ретінде рәсімделеді.
5.
Мал шаруашылығындағы селекция жетістіктерін байқаудан өткізу бойынша қорытындысы үш данада ұсынылады.
2. Ауыл шаруашылығы малдары мен
мамық жүнді аңдарға сынақ жүргізу
6.
Ірі қара малды (Bos primigenius Воjanus) сынақтан өткізген кезде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кемінде 6 айлық 50 қашар және 50 еркек тана, 50 құнажын (5-6 ай буаздылықтағы) және 24 айлық 20 бұқа іріктеледі. Жануарлардың ұрпақ сапасы бойынша көбінесе бағалаудан өтпеген жас өндіруші бұқалардан кездейсоқ таңдау әдісімен іріктеу өткізіледі.
Егер типтік емес жануарлар саны сапалық белгілері бойынша 6%-дан (сынауға 50 бас таңдап алған), 3 және 2 % (сәйкесінше 100-200 бас) кем емес, ал сандық белгілері бойынша сыналатын тұқымның варияция коэффициенті жалпыға мәлім тұқым көрсеткішінен 1,4 есе аспаған жағдайда ғана, ірі қара малдың тұқымы біртекті және тұрақты болып есептеледі. Ерекшелік селекцияланып жатқан сандық белгілердің математикалық нақтылықпен құрбыларынан (құрбыластарынан) асып түсетін және сапалық белгілерінде анық айырмашылықтардың ерекшеліктерімен айқындалады.
Ірі қара малдың есебін осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес ірі қара малдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес ірі қара мал белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
7.
Қойларды (Ovis L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 100 аналық және 30 қошқар, 100 тұсақ пен 100 еркек тоқты іріктеледі.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана қойдың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Қойдың есебін осы Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қойдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес қой белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
8.
Ешкілерді (Capra aegagrus Erxleben) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бағаланатын тұқымнан кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 және одан да жоғары жастағы 10 теке мен 40 аналық ешкі және 12-18 айлық 60 еркек лақ пен 60 ұрғашы лақ санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 9%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана ешкілердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Ешкілердің есебін осы Әдістемеге 5-қосымшаға сәйкес ешкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 6-қосымшаға сәйкес ешкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
9.
Шошқаларды (Sus scrofa L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 36 айлықтан асқан 50 аналық пен 20 қабан, сонымен бірге салмағы 100-ға жеткен бір туылымдағы 400 бас төл алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана шошқалардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Шошқалардың есебін осы Әдістемеге 7-қосымшаға сәйкес шошқалардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 8-қосымшаға сәйкес шошқа белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
10.
Жылқыларды (Eguus Caballus L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 жастағы 10 ұрғашы және 10 еркек құлын, 5 жастан жоғары 20 бие мен 5 айғыр санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана жылқылардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Жылқылардың есебін осы Әдістемеге 9-қосымшаға сәйкес жылқылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 10-қосымшаға сәйкес жылқы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
11.
Түйелерді (Camelus) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 2,5 жастағы 8 ұрғашы және 8 еркек мал, 5 жастағы 15 інген мен 3 бура санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 7%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана түйелердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Түйелердің есебін осы Әдістемеге 11-қосымшаға сәйкес түйелердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 12-қосымшаға сәйкес түйе белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
12.
Қаздарды (Anser anser L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 9 апталық 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 15 қораз бен 45 мекиен қаздар және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана қаздардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Қаздардың есебін осы Әдістемеге 13-қосымшаға сәйкес қаздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 14-қосымшаға сәйкес қаз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
13.
Үйректерді (Anas platyrhynchos L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 7 апталық 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 20 қораз бен 80 мекиен үйрек және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 100 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана үйректердің тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Үйректердің есебін осы Әдістемеге 15-қосымшаға сәйкес үйректердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 16-қосымшаға сәйкес үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
14.
Тауықтар (Gallus gallus L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 100 жұмыртқа, бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 5 апталық ет бағытындағы 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 15 қораз бен 100 мекиен алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана тауықтардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Тауықтардың есебін осы Әдістемеге 17-қосымшаға сәйкес тауықтың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 18-қосымшаға сәйкес тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
15.
Күре тауықтарды (Mellegris gallopavo) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 16 апталық 30 еркек және 30 ұрғашы балапан, 50 аптадан асқан 20 қораз бен 50 мекиен түйетауық және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана күре тауықтардың тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Күре тауықтардың есебін осы Әдістемеге 19-қосымшаға сәйкес күре тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 20-қосымшаға сәйкес күре тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
16.
Мысыр тауықтарды (Numida meleagris L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде бір күндік 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 10 апталық 50 еркек және 50 ұрғашы балапан, 52 аптадан асқан 20 қораз бен 50 мекиен және кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқа алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана мысыр тауықтарының тұқымы біртекті және түрақты деп танылады.
Мысыр тауықтарының есебін осы Әдістемеге 21-қосымшаға сәйкес мысыр тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 22-қосымшаға сәйкес мысыр тауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
17.
Қара түлкіні (Alopex lagopus L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде ұқпақ берудегі бір циклда туылған 6-7 айлық 50 еркек және 50 ұрғашы құндыздан кем емес алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана қара түлкінің тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады. Егер жануардың бояуы доминантты генмен берілген болса, айырмашылықты бағалаған кезде олардың басқа түстермен қатынасы белгіленеді, ал бояу белгісі бойынша біркелкілікті бағалау жүргізілмейді.
Егер ұсынылып отырған тұқымның бояуы бұрын белгілі емес мутациямен немесе гендер комбинациясымен ұштастырылса, ұсынушы тұқымның генотипін растайтын құжат енгізеді.
Қара түлкінің есебін осы Әдістемеге 23-қосымшаға сәйкес қара түлкінінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 24-қосымшаға сәйкес қара түлкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
18.
Құндыздарды (Martes zibellina L) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде ұқпақ берудегі бір циклда туылған 6-7 айлық 50 еркек және 50 ұрғашы құндыз алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана құндыздардың тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Егер құндыздың бояуы доминантты генмен берілген болса, айырмашылықты бағалаған кезде олардың басқа түстермен қатынасы белгіленеді, ал бояу белгісі бойынша біркелкілікті бағалау жүргізілмейді.
Егер ұсынылып отырған тұқымның бояуы бұрын белгілі емес мутациямен немесе гендер комбинациясымен ұштастырылса, ұсынушы тұқымның генотипін растайтын құжат енгізеді.
Құндыздардың есебін осы Әдістемеге 25-қосымшаға сәйкес құндыздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 26-қосымшаға сәйкес құндыз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
19.
Үй итін (Canis Familiaris L.) (ұлттық жануарлар тұқымына жататын қазақы ит тұқымдары – «Тазы», «Төбет», сонымен қатар басқа да үй иттері) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 12-14 айлығындағы 40 төбет пен 40 қаншық және 36-40 айлығындағы 10 төбет пен 30 қаншық санап алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 5%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,5 есе аспаған жағдайда ғана үй итінің тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Үй итінің есебін осы Әдістемеге 27-қосымшаға сәйкес үй итінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 28-қосымшаға сәйкес үй итінің белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
20.
Бал араларды (Apis mellifera L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде әр аналық арадан 10 арадан 100 ара, 10 тумайтын аналық ара, бір топтамадан алынған 20 аталық ара және кездейсоқ таңдау әдісімен 10 туған аналық ара алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 10%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана бал араның тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Бал аралардың есебін осы Әдістемеге 29-қосымшаға сәйкес бал арасының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 30-қосымшаға сәйкес бал ара белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
21.
Тұқы балығы (Cyprinus carpio L.) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде екінші уылдырық шашқан 50 ұрғашы, 50 еркек балық алынады, ал өлшеу және белгілерін бағалау үшін 11-ден 17-50-ге шекті екі жастағылар алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана тұқы балығының тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Тұқы балығының есебін осы Әдістемеге 31-қосымшаға сәйкес тұқы балығының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 32-қосымшаға сәйкес тұқы балық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
22.
Мөлдір бахтахты (Oncorinchus mykiss Walbaum) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде екінші уылдырық шашқан 50 ұрғашы, 50 еркек балық алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 4%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана мөлдір бахтахтының тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Мөлдір бахтахтының есебін осы Әдістемеге 33-қосымшаға сәйкес мөлдір бахтахтының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 34-қосымшаға сәйкес мөлдір бахтахты белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді;
23.
Бұғыны (Cervus elaphus sibiricus Severtzov) сынақтан өткізу кезінде бағаланатын тұқым белгілерінің айқындылық дәрежесінің патентке қабілеттігін бағалау үшін кездейсоқ таңдау әдісімен кемінде 18 айлық 35 еркек, 35 ұрғашы марал; 24 айлық тұмса марал; 2,5 жасар 35 ұрғашы, 3,5 жасар 35 еркек марал және 20 бас ұрықтандырушы марал алынады.
Егер типтік емес дарақтардың саны сапалық белгілер бойынша зерттеліп отырған мал басынан 6%-дан артық емес, ал сандық белгілері бойынша варияция коэффициенті қолда бар жалпыға белгілі тұқымнан 1,6 есе аспаған жағдайда ғана бұғы тұқымы біртекті және тұрақты деп танылады.
Бұғының есебін осы Әдістемеге 35-қосымшаға сәйкес бұғының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесіне сәйкес сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдар бойынша (сыналатын типі, линиясы және батапқы тұқым бойынша) осы Әдістемеге 36-қосымшаға сәйкес бұғы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесінде (түсініктемелер мен әдістер) көрсетілген әдістерді қолдана отырып, жүргізеді.
3. Ауыл шаруашылығы малдары мен
мамық жүнді аңдарға байқау жүргізу
24.
Қорғалатын селекциялық жетістіктер бойынша байқау жүргізудің негізі ретінде малдардың орта шығу тегі болуы және олардың экстерьер мен дене пішінінің ұқсастығы, ұрпақтарына тұрақты беріліп отыратын өнімділігінің деңгейі мен басқа да көрсеткіштері, селекциялық жетістіктерді құру жоспарына сай келетін сандық және сапалық құрамы болуы.
25.
Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатына байқау жүргізгенде осы Әдістеменің 37-қосымшасына сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатынан талап етілетін сандық және сапалық көрсеткіштер қолданылады.
26.
Сынақ өткізуге ұсынылған мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктерге байқау жүргізгенде ауыл шаруашылығы малдарының түрлері бойынша құрылымдық бірліктің ең аз көрсеткіші осы Әдістеменің 38-қосымшасына сәйкес талап етіледі.
4. Қорытынды ережелер
27.
Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктер патентке қабілеттігінің шарттарына сәйкес келген жағдайда, Комиссия осы Әдістеменің 39-қосымшадағы нысанға сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің патентке қабілеттілігі туралы оң қорытынды рәсімдейді.
28.
Егер сараптама өткізген кезде ұсынылып отырған мал шаруашылығындағы жаңа селекциялық жетістіктер патентке қабілеттігінің шарттарына сәйкес келмегені анықталса, Комиссия осы Әдістеменің 40-қосымшадағы нысанға сәйкес мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің патентке қабілеттігі туралы теріс қорытынды рәсімдейді.
Мал шаруашылығы |
Ірі қара малдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ |
Белгілер |
Көрініс беру дәрежесі |
Индекс |
1. |
1. Жануар: негізгі түсі |
ақ |
1 |
2. |
2. Жануар: |
жоқ |
1 |
3. |
3. Мал: қосымша |
ақ |
1 |
4. |
4. Жануар: басындағы |
жоқ |
1 |
5. |
5. Жануар: дене тұрқындағы қосымша бояу (*) |
жоқ |
1 |
6. |
6. Жануар: денедегі қосымша бояудың конфигурациясы |
жолақты |
1 |
7. |
7. Жануар: аяғындағы қосымша бояу |
бар |
1 |
8. |
8. Жануар: құйрығындағы қосымша бояу |
жоқ |
1 |
9. |
9. Еркек тана: туғандағы |
кіші |
3 |
10. |
Қашар: туғандағы |
кіші |
3 |
11. |
11. Еркек тана: 15 айлығындағы тірі салмағы(*) |
кіші |
3 |
12. |
12. Қашар : 18 айлығындағы тірі салмағы (*) |
кіші |
3 |
13. |
13. Қашар : физиологиялық жетілген жасы |
ерте |
3 |
14. |
14. Өндіруші бұқа: тірі салмағы (* ) |
кіші |
3 |
15. |
15.Сиыр: тірі салмағы (* ) (бірінші туған соң) (* ) |
кіші |
3 |
16. |
16. Сиыр басы: қырынан (* ) () |
ойыс |
1 |
17. |
17. Өндіруші бұқаның басы: |
қысқа |
3 |
18. |
18. Сиырдың басы: ұзындығы (* ) |
қысқа |
3 |
19. |
19. Өндіруші бұқаның маңдайы: |
тар |
3 |
20. |
20. Сиырдың маңдайы: ені (* ) |
тар |
3 |
21. |
21. Сиырдың желке шудасы: қырынан |
ойыс |
1 |
22. |
22. Сиырдың мүйізі: бар болуы (* ) |
жоқ |
1 |
23. |
23. Сиырдың мүйізі: орналасуы (* ) (+) |
жан-жаққа бағытталған |
1 |
24. |
24. Сиырдың мүйізі:ұзындығы |
қысқа 8) |
3 |
25. |
35. Өндіруші бұқаның кеудесі: ені |
тар |
3 |
26. |
36. Сиырдың кеудесі: ені (*) |
тар |
3 |
27. |
37. Өндіруші бұқаның кеудесі: |
тар |
3 |
28. |
38. Сиырдың кеудесі: кеуде сүйегінің ені (ЕС) |
тар |
3 |
28. |
39. Өндіруші бұқаның кеудесі: ойысы (*) |
таяз |
3 |
30. |
40. Сиырдың кеудесі: ойысы (*) |
таяз |
3 |
31. |
41. Өндіруші бұқаның кеудесі: құлаштағанда (*) |
таяз |
3 |
32. |
42. Сиырдың кеудесі: құлаштағанда (*) |
таяз |
3 |
33. |
43. Өндіруші бұқаның омырауы: дамуы |
нашар 11) |
3 |
34. |
44. Сиырдың арқасы: ені |
тар 11) |
3 |
35. |
45. Өндіруші бұқаның құйымшағы: ұзындығы (*) |
қысқа |
3 |
36. |
46.Сиырдың құйымшағы: ұзындығы (*) |
қысқа |
3 |
37. |
47. Өндіруші бұқаның арты: мықын ені (*) |
тар |
3 |
38. |
48. Сиырдың арты: мықын ені (*) |
тар |
3 |
39. |
Өндіруші бұқаның арты: жамбас пен ортан жіліктің буындалған жернің ені (*) |
тар |
3 |
40. |
Сиырдың арты: жамбас пен ортан жіліктің буындалған жернің ені (*) |
тар |
3 |
41. |
51. Өндіруші бұқаның арты: орташа құлаштағанда(*) (+) |
кіші |
3 |
42. |
52. Сиырдың арты: орташа құлаштағанда(*) |
кіші |
3 |
43. |
53. Еркек таналар мен қашарлар: толымдылығы (+) |
жоқ |
1 |
44. |
54.Сиырдың жамбасы: орналасуы |
көтеріңкі |
3 |
45. |
55. Өндіруші бұқаның жамбасы: ені (*) |
тар |
3 |
46. |
56. Сиырдың жамбасы: ені (*) |
тар |
3 |
47. |
57. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: |
қысқа |
3 |
48. |
58. Сиырдың дене тұрқы: ұзындығы |
қысқа |
3 |
49. |
59. Өндіруші бұқаның дене тұрқы: |
таяз |
3 |
50. |
60. Сиырдың дене тұрқы: тереңдігі (*) |
таяз |
3 |
51. |
61.Сиырдың тұяғы: бұрышы (ЕС) |
үшкір |
3 |
52. |
62. Сиырдың тұяғы: бояуы |
сұр |
1 |
53. |
Сиырдың тұяғы: бояудың қарқындылығы |
ашық |
1 |
54. |
64. Өндіруші бұқаның терісі: |
жұқа |
3 |
55. |
65. Сиырдың терісі: қалыңдығы (*) |
жұқа |
3 |
56. |
66. Сиырдың желіні: артқы бөліктерінің орналасу биіктігі (*) (+) (ЕС) |
төмен |
3 |
57. |
67. Сиырдың желіні: сүт айнасының ені |
тар |
3 |
58. |
68. Сиырдың желіні: алдыңғы бөліктерінің ұзындығы (*)() (ЕС) |
қысқа |
3 |
59. |
69. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің орналасуы |
тар |
3 |
60. |
70. Сиырдың желіні: алдыңғы емшектерінің ұзындығы |
қысқа |
3 |
61. |
71. Сиырдың жіліншігі: орамы (*) |
кіші |
3 |
62. |
72. Сиырдың сүттілігі |
өте төмен |
1 |
63. |
73. Сүт беру қарқындылығы |
өте төмен |
1 |
64. |
74. Сүт: майлылығы |
өте төмен |
1 |
65. |
75. Сүт: құрамындағы ақуыз |
өте төмен |
1 |
Ескертпе
«(*)» - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс; «(+)» - суреттермен сүймеленеді;
1) Шароле тұқымына тән;
2) Қазақтың ақ бас, герефорд және қырдың қызыл сиыры тұқымына тән;
3) Қорған симментал (қызыл ала тұқым аралық тұрпатына) сиырытұқымына тән;
4) Бестужев және Санта-гертруда тұқымдарына тән;
5) Алатау тұқымына тән;
6) Галловей және Абердин-ангус тұқымдарына тән;
7) Шортгорн және Әулие ата (сүтті сиырдың қара ала тұрпатына) тұқымдарына тән.
8) Джерсей және Шортгорн тұқымдарына тән;
9) Симментал, Алатау, Қырдың қызыл, Әулие ата, Сычев, Холгомор және Қара-ала сиыр тұқымдарына тән;
10) Айршир, Бестужев және Қазақтың ақ бас және Қалмақ сиыры тұқымдарына тән;
11) Якут және Бурят малына тән;
12) Қара-ала, Ярослав и Қырдың қызыл, Әулие ата және Қалмақ тұқымдарына тән;
13) Симментал, Герефорд және Қазақтың ақ бас және Әулиекөл сиыры тұқымдарына тән;
14) Қызыл, Ярослав, Қырдың қызыл, Симментал, Алатау, Әулие ата, Санта-гертруда және Қалмақ тұқымдарына тән;
15) Симментал, Герефорд, Қазақтың ақ бас, Әулиекөл, Шортгорн Абергин-ангус және Галловей тұқымдарына тән.
16) Шароле тұқымына тән
Мал шаруашылығы |
Ірі қара малдың белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
Мал шаруашылығы |
Қойдың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгі |
Бағалау жасы, |
Көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1. |
1.Жануар: жүн жабындысының типі жөніндегі классификация |
12-18 ай |
биязы жүнді |
1 |
2. |
2.Жануар: елтірілік типжөніндегі сәйкестік |
1-ден 3 тәулік |
сәйкес келмейді |
1 |
3. |
3.Жануар: тондық типіжөніндегі сәйкестік (Қ)(+) |
8-9 ай |
сәйкес келмейді |
1 |
4. |
4.Құйрығы: ұзындығы |
12-18 ай |
қысқа |
1 |
5. |
5.Құйрығы: май жинауы (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
6. |
6.Құйрықтың май жинауы: пішіні (+) |
12-18 ай |
бір жастықты |
1 |
7. |
7.Майқұйрық: бар-жоғы (Қ) (*) (+) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
8. |
8.Майқұйрық: көлемі |
12-18 ай |
кіші |
3 |
9. |
9.Майқұйрық: орналасуы (Қ) (*) (+) |
12-18 ай |
жоғары |
1 |
10. |
10.Жабағы жүн: негізгі түс (*) |
30-дан жоғары ай |
ақ? |
1 |
11. |
10а. Жамылға жүннің түсі: негізгі түс |
1-ден 3 тәулік |
қара |
1 |
12. |
11.Жабағы жүн: қосымша түс (*) (+) |
30-дан жоғары ай |
бар |
1 |
13. |
12.Жабынды жүн: негізгі түс (*) (+) |
30-дан жоғары ай |
ақ1 |
1 |
14. |
13.Жабынды жүн қосымша түс (*) (+) |
30-дан жоғары ай |
бар |
1 |
15. |
14.Жабынды жүн қосымша түстің орналасуы (*) (+) |
30-дан жоғары ай |
құлағында |
1 |
16. |
15.Басы: жабағы жүннің өсуі (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
17. |
16.Алдыңғы аяқтар: жабағы жүннің өсуі (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
18. |
17.Артқы аяқтар: жабағы жүннің өсуі (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
19. |
18.Арқасы: жабағы жүннің өсуі (*) (+) |
12-18 ай |
әлсіз |
1 |
20. |
19.Бүйірі: жабағы жүннің өсуі (*) (+) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
21. |
20.Ұрықтық қошқар: үлкендігі (*) (+) |
30-дан жоғары ай |
кіші |
3 |
22. |
21.Аналық: үлкендігі |
30-дан жоғары ай |
кіші |
3 |
23. |
22.Тері: қатпарлығы |
12 ай |
жоқ |
1 |
24. |
23.Басы: қапталынан (*) |
12-18 ай |
иілген |
1 |
25. |
24.Құлағы: орналасуы |
12-18 ай |
тік |
1 |
26. |
25.Еркек тоқты: мүйізі (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
27. |
26.Тұсақ: мүйізі (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
28. |
27.Денесі: дене тұрқы |
12-18 ай |
жалпақ |
1 |
29. |
28.Аяғы: аяқ ұзындығының индексі (+) |
12-18 ай |
қысқа |
3 |
30. |
29.Арқасы: ені (*) (+) |
12-18 ай |
тар |
3 |
31. |
30.Аналық: төлдегіштігі (+) |
30-дан жоғары ай |
төмен |
3 |
32. |
31.Аналық: сүттілігі (+) |
30-дан жоғары ай |
төмен |
3 |
33. |
32.Жабағы жүн: құрылысы (*) |
12-18 ай |
штапельді |
3 |
34. |
33.Жүн: тығыздығы(*) |
12-18 ай |
сирек10 |
3 |
35. |
34.Жүн: жіңішкелігі(*) (+) |
12-18 ай |
төмен |
3 |
36. |
35.Қылшық: жіңішкелігі |
12-18 ай |
төмен |
3 |
37. |
36.Жүн: ұзындығы(*) (+) |
12-18 ай |
қысқа |
3 |
38. |
37.Қылшық: ұзындығы(*) |
12-18 ай |
қысқа |
3 |
39. |
38.Иректілік: үлкендігі |
12-18 ай |
майда |
1 |
40. |
39.Иректілік: түрі(*) (+) |
12-18 ай |
әлсізтолқынды |
1 |
41. |
40.Жүн: жалтырлығының барлығы (*) |
12-18 ай |
жоқ |
1 |
42. |
41.Жүн: жалтырлығының түрі |
12-18 ай |
жібек тәрізді13 |
1 |
43. |
42.Жүн: үзілу мықтылығы (+) |
12-18 ай |
төмен |
3 |
44. |
43.Жабағы жүн: жінішкелігі жөніндегі біркелкілік (+) |
12-18 ай |
төмен |
3 |
44.Шайыр: мөлшері (+) |
12-18 ай |
аз |
3 |
|
45. |
45.Шайыр: түсі(*)(Т) (ЖБ) |
12-18 ай |
ақ |
1 |
46. |
46.Жүн: қылшық пен түбіттің ара-қатынасы (Қ) |
12-18 ай |
төмен |
3 |
«(*)» - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс; «(+)» - суреттермен сүймеленеді;
Ескертпе: 4,5,7,15-19,23-29,32-44 және 46 белгілері тондық бағыттағы қой тұқымдары үшін 8-9 айлық мерзімінде бағаланады.
1 Прекос және қазақтың биязы жүнді тұқымдарына тән;
2 Еділбай және қазақтың құйрықты жартылай қылшық жүнді тұқымдарына тән (ақтөбелік тұрпат);
3 Мазех және Еділбай тұқымдарына тән; 4 Романов тұқымдарына тән;
5 Карачаев және қара түсті қаракөл тұқымдарына тән;
6 Дағыстан тұқымдарына тән; 7 Тәжік тұқымдарына тән;
8 Сокол тұқымдарына тән;
9 Горьков тұқымдарына тән.
10 Дағыстан таулы биязы, Финдік ландрас жартылай биязы, Монғолдық қылшық жүнді тұқымдарына тән;
11 Советтік биязы, Куйбышевтік жартылай биязы, Лезгиндік қылшық жүнді тұқымдарына тән;
12 Кавказдық биязды, Солтүстіккавказдық жартылай биязы етті жүнді, Кучугуров қылшық жүнді тұқымдарына тән;
13 Ставропол тұқымдарына тән;
14 Советтік еттіжүнді тұқымдарына тән;
15 Линкольн тұқымдарына тән.
Мал шаруашылығы |
Қой белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіш-тер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
|||||||||||||
1. |
К1. Жануар: жүн жамылғысы-ның түрі жөніндегі классифика-ция |
Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының жүн жамылғысының түріне қарай бағаланады: |
||||||||||||||||
биязы жүнді |
талшықтың орташа диаметрі 25,0 мкм және одан да төмен болатын біртекті жүн, жабағы жүннің штабельді құрылысы, терісінің молдығы |
1 |
||||||||||||||||
жартылай биязы жүнді |
талшықтың орташа диаметрі 25,1-40,0 мкм болатын біртекті жүн, жабағы жүннің штабельді құрылысы, терісінің молдығы |
2 |
||||||||||||||||
қылшық жүнді |
бірқалыпты емес жүн: жабағы жүннің түбіттің, қылшықтың, өтпелі талшықтың құрылысы |
3 |
||||||||||||||||
2. |
К 2. Жануар: елтірілік типтің сәйкестігі |
|
||||||||||||||||
3. |
К 3. Жануар: тондық типтің сәйкестігі |
Сызғыш арқылы анықтайды. Түбіт қылшықтан 1,5 см және одан да ұзын |
||||||||||||||||
4. |
К 4. Құйрық: ұзындығы (жүнсіз) |
Қысқа құйрық |
тірсек буынынан жоғары немесе сол деңгейде |
1 |
||||||||||||||
Ұзын құйрық |
тірсек буынынан төмен |
2 |
||||||||||||||||
5. |
К 6. Құйрықтың майлылығы: пішін |
|
||||||||||||||||
6. |
К 7. Майқұйрықтың түрі |
Майқұйрық - құйымшақ пен сауырдың айналасындағы құйрық май; құйрығы қысқа, майсыз, құйрық майда жасырынған. |
||||||||||||||||
7. |
К 8. Майқұйрықтың түрі |
|
||||||||||||||||
8. |
К 9. Майқұйрықтың орналасуы: |
|
||||||||||||||||
9. |
К 11. Жабағы жүн: қосымша түсі |
Талшықта басқа түстің бар-жоқғына қарап бағаланады. |
||||||||||||||||
10. |
К 11а. Жүн жамылғысының түсі |
Жүн жамылғысындағы пигментация мөлшеріне байланысты бағаланады, бастын және аяқтарынын әртүрлі бөлшектеріндегі талшықтын негізгі түсі. |
||||||||||||||||
11. |
К 12. Жабынды жүн: негізгі түс |
Басы мен аяғындағы қырқылмайтын қысқа жүннің түсіне |
||||||||||||||||
12. |
К 13. Жабынды жүн: қосымша түс |
Талшықта басқа түстің бар-жоғына қарап бағаланады. |
||||||||||||||||
13. |
К 14. Жабынды жүн: қосымша түстің орналасуы |
Бас пен аяқ жүннің түсінің қанықтығына қарап айырады. |
||||||||||||||||
14. |
К 18. Арқасы: жабағы жүннің өскіндігі |
әлсіз |
арқасындағы жүн бүйіріне қарағанда сирек және қысқа |
1 |
||||||||||||||
күшті |
арқасындағы жүн бүіріндегі жүнмен ұқсас |
2 |
||||||||||||||||
15. |
К 19. Бүйірі: жабағы жүннің өскіндігі |
жоқ |
тек қана қысқы шашпен жабылған |
1 |
||||||||||||||
әлсіз |
бауырындағы жүн бүйіріндегі жүннен сирек және қысқа |
2 |
||||||||||||||||
күшті |
бауырындағы жүн бүйіріндегі жүнге ұқсас |
3 |
||||||||||||||||
16. |
К 20. Ұрықтық қошқар: ауқымдығы |
Қашырымның алдында қошқардың салмағын 1 кг дәлме-дәлдікке дейін өлшеу арқылы анықталады |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ |
||||||||||||||||
кіші |
81-дан төмен |
81-дан төмен |
81-дан төмен |
3 |
||||||||||||||
орта |
81-90 |
81-90 |
81-90 |
5 |
||||||||||||||
үлкен |
90-нан жоғары |
95-тен жоғары |
90-тен жоғары |
7 |
||||||||||||||
17. |
К 21. Аналық: ауқымдығы |
Қашырымның алдында аналықтың салмағын 1 кг дәлме-дәлдікке дейін өлшеу арқылы анықталады |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ |
||||||||||||||||
кіші |
51-дан төмен |
51-ден төмен |
45-тен төмен |
3 |
||||||||||||||
орта |
51-55 |
51-55 |
51-55 |
5 |
||||||||||||||
үлкен |
55-дан жоғары |
55-тен жоғары |
55-ден жоғары |
7 |
||||||||||||||
18. |
К 22. Тері: қатпарлылығы |
|
||||||||||||||||
19. |
К 23. Бас: қапталынан |
Иілген Тік
|
||||||||||||||||
20. |
К 24. Құлағы: орналасуы |
Тік Жартылай тік
Жартылай салбыраңқы Салбыраңқы |
||||||||||||||||
21. |
К 27. Денесі: пішіні |
Жалпақ Жұмыр
Тікбұрышты Бөшкетәрізді |
||||||||||||||||
22. |
К 28. Аяғы: аяқ ұзындығының индексі |
Өлшейтін таяқпен дене биіктігін шоқтық тұсынан және төсінің тереңдігі арқылы төмендегі формула бойынша анықтайды: б-в Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, % |
||||||||||||||||
қысқа |
50-ден төмен |
3 |
||||||||||||||||
орта |
50-54 |
5 |
||||||||||||||||
ұзын |
54-тен жоғары |
7 |
||||||||||||||||
23. |
К 29. Арқасы: жалпақтығы |
Жіңішке Орташа
|
||||||||||||||||
24. |
К 30. Аналық: төлдегіштігі |
Бір аналыққа есептегенде тірі және өлі туған қозылардың санымен анықталады. |
||||||||||||||||
төмен |
1,1-ден төмен |
3 |
||||||||||||||||
орташа |
1,1-1,5 |
5 |
||||||||||||||||
жоғары |
1,5-тен жоғары |
7 |
||||||||||||||||
25. |
К 31. Аналық: сүттілігі |
Бір сауылу мерзіміндегі сауымды бақылау әдісімен анықталады. |
||||||||||||||||
төмен |
80-нен төмен |
3 |
||||||||||||||||
орташа |
80-100 |
5 |
||||||||||||||||
жоғары |
100-ден жоғары |
7 |
||||||||||||||||
26. |
К 32. Жабағы жүн: құрылысы |
қабатты |
жабағы жүн жабық, өзара тығыз орналасқан штапельдерден тұрады |
1 |
||||||||||||||
штапельді-бұрым |
ұзын, ұшы сүйір иректі штапель-бұрымдардан тұрады |
2 |
||||||||||||||||
бұрымды |
ашық жабағы жүн, бұрымдардан тұрады |
3 |
||||||||||||||||
27. |
К 34. Жүн: жіңішкелігі (қылшықты жүнді қойлар мен түбіт үшін) |
Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының микроскоптың көмегімен жүнінің үлгісіне қарай бағаланады. |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ(түбіт) |
||||||||||||||||
аз |
25,0-ден жоғары |
34,0-ден жоғары |
34,0-тен жоғары |
3 |
||||||||||||||
орташа |
20,6-25,0 |
27,0-55,0 |
21,0-34,0 |
5 |
||||||||||||||
көп |
20,6-дан төмен |
27,0-ден төмен |
21,0-ден төмен |
7 |
||||||||||||||
28. |
К 35: Қылшық: жіңішкелігі |
34 п. көрсетілгендей анықталады. |
||||||||||||||||
төмен |
70,0-тен жоғары |
3 |
||||||||||||||||
орташа |
46,0-70,0 |
5 |
||||||||||||||||
жоғары |
46,0-дан төмен |
7 |
||||||||||||||||
29. |
К 36. Жүн: ұзындығы (қылшықты жүнді қойлар мен түбіт үшін) |
Жүннің қылшық пен түбіттің ұзындығын қойдың жауырын тұсындағы, бүйіріндегі штапельдің қалыпты биіктігін 0,5 см дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. а Белгілердің анықталу дәрежесі келесі мағыналарға ие, см.: |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ(түбіт) |
||||||||||||||||
аз |
9,0-ден төмен |
11,5-тен төмен |
5-тен төмен |
3 |
||||||||||||||
орташа |
9,0-10,5 |
11,5-14,5 |
5-7 |
5 |
||||||||||||||
үлкен |
10,0-нан жоғары |
14,5- жоғары |
7- жоғары |
7 |
||||||||||||||
30. |
К 37. Қылшық: ұзындығы |
36 п. көрсетілгендей анықталады. |
||||||||||||||||
қысқа |
10,5-төмен |
3 |
||||||||||||||||
орта |
10,5-14,0 |
5 |
||||||||||||||||
ұзын |
14,0- жоғары |
7 |
||||||||||||||||
31. |
К 38. Иректілік: үлкендігі |
Жүннің 1 см ұзындығындағы ирек санымен анықталады. |
||||||||||||||||
майда |
4 және одан көп |
1 |
||||||||||||||||
ірі |
4-тен аз |
2 |
||||||||||||||||
32. |
К 39. Иректілік: түрі |
|
||||||||||||||||
33. |
К 42. Жүн: үзілу салмағы |
Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының жүн жамылғысының түріне қарай динамометрдің көмегі арқылы анықталады. |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ(түбіт) |
||||||||||||||||
төмен |
7,0- төмен |
8,0- төмен |
9,0-төмен |
3 |
||||||||||||||
орташа |
7,0-8,0 |
8,0-9,0 |
9,0-10,0 |
5 |
||||||||||||||
жоғары |
8,0- жоғары |
9,0- жоғары |
10,0- жоғары |
7 |
||||||||||||||
34. |
К 43 Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы |
Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының бүйірі мен санынан алынған талшық жүннің жіңішкелігінің айырмасы бойынша анықталады. |
||||||||||||||||
төмен |
4-тен жоғары |
3 |
||||||||||||||||
орташа |
2-4 |
5 |
||||||||||||||||
жоғары |
2-ден аз |
7 |
||||||||||||||||
35. |
К 44. Шайыр: мөлшері |
Тәжірибе жасау үшін таңдап алынған топтан он еркек және он ұрғашы тоқтының бүйірінен қырқымға 10-15 күн қалғанда алынған 20-25 г. жүннің үлгісімен анықталады. А Егер май мен тердің салмағының айырмаса параллель сынамалар арасында биязы жүнді қойлар үшін 3%-дан, басқа бағыттағы қойлар үшін 2%-дан асса, онда үшінші сынаманы зерттеуге алады. Орта мағынасын өте жақын екі сынаманың көрсеткіші арқылы есептеп шығарады. |
||||||||||||||||
Б |
ЖБ |
Қ(түбіт) |
||||||||||||||||
аз |
20,0- төмен |
15,0- төмен |
10,0-төмен |
3 |
||||||||||||||
орташа |
20,0-30,0 |
15,0-25,0 |
10,0-15,0 |
5 |
||||||||||||||
көп |
30,0- жоғары |
25,0- жоғары |
15,0- жоғары |
7 |
||||||||||||||
36. |
К 46. Жүн: қылшық пен түбіттің ара-қатынасы |
Сынамадағы жүннің құрамындағы қылшық пен түбітті есептеу зертханада анықталады. Ол үшін қойдың оң бүйіріндегі жауырын тұсынан салмағы 5,0-10,0 г, жүн қырқылып алынып, осыдан 1,5-2,0 г. сынама алынады, кейін жуылады. Жуылған сынамадан әрқайсысы 25-30 мг. екі параллель өлшем алынады да, қылшығы мен түбіті бөлек фракцияларға айырылады. |
||||||||||||||||
тар |
4-тен төмен |
3 |
||||||||||||||||
орташа |
4-10 |
5 |
||||||||||||||||
кең |
10,0- төмен |
7 |
||||||||||||||||
Мал шаруашылығы |
Ешкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
1.Жануар: өнімділігінің бағыты (*) (+) |
Көзбен бағалау (бұдан әрі –КБ), |
||
2 |
2.Жүн жамылғысы: негізгі бояуы (*) (+) |
КБ |
||
3 |
3.Жүн жамылғысы: қосымша бояуының бар-жоғы (+) |
КБ |
жоқ |
1 |
4 |
4.Түбіт: түсі (*) (+) түбітті тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі -Т) және қылшық жүнді тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі - ҚЖ) |
КБ |
||
5 |
5.Жабынды жүн: негізгі бояуы (*) (+) |
КБ, |
||
6 |
6.Жабынды жүн: қосымша бояуының бар-жоғы |
КБ, |
жоқ |
1 |
7 |
7.Басы: жүннің өскінділігі (түбіттің) (Т) және жүнді тұқымдарды бағалауда ескеріледі (бұдан әрі - Ж) (*) |
КБ, |
әлсіз |
1 |
8 |
8.Алдыңғы сирақтары: жүннің өскінділігі (түбіттің) (Т) (Ж) |
КБ, |
||
9 |
9.Артқы сирақтары: жүннің өскінділігі (түбіттің) |
КБ, |
||
10 |
10.Арқасы: жүннің өскінділігі (түбіттің) (*)(+)(Т)(Ж) |
КБ, |
әлсіз |
1 |
11 |
11.Теке: тірі салмағы(*)(+) |
Өлшем әдістеме (бұдан әрі –Ө), |
||
12 |
12.Теке: шоқтығының биіктігі |
Ө, |
||
13.Аналық ешкі: тірі салмағы |
Ө, |
|||
14 |
14.Аналық ешкі: шоқтығының биіктігі (*) (+) |
Ө, |
||
15 |
15.Басы: қапталынан(+) |
КБ, |
||
16 |
16.Құлағы: орналасуы(+) |
КБ |
||
17 |
17.Мүйізі: бар-жоғы |
КБ, |
жоқ |
1 |
18 |
18.Мүйізі: пішіні (+) |
КБ, |
||
19 |
19.Сақал: бар-жоғы |
КБ, |
жоқ |
1 |
20 |
20.Аяқтары: ұзын сирақтылық индексі (+) |
ЕӘ, |
||
21 |
21.Аналық ешкі: төлдегіштік (+) |
КБ, |
||
22 |
22.Аналық ешкі: сүттілігі |
КБ, |
||
23 |
23.Желін: мөлшері |
КБ, |
||
24 |
24.Жабағы жүн: құрылысы |
ЕӘ, |
қабатты-шашақты |
1 |
25 |
25.Жүн (түбіт): тығыздығы |
ЕӘ, |
||
26 |
26.Иірімі: мөлшері (+) (Ж) |
Ө, |
майда |
1 |
27 |
27.Иірімі: пішіні(+)(Т)(Ж) |
Ө, |
||
28 |
28.Жүн: жалтырлығы(*)(Ж) |
ЕӘ, |
жоқ |
1 |
29 |
ЕӘ, |
|||
30 |
30.Жүн (түбіт): үзілу салмағы |
Е, |
||
31 |
31.Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы (+)(Ж) |
Ө, |
||
32 |
32.Шайыр: түсі (*) (Ж) |
КБ, |
||
33 |
33.Жүн: қылшық пен түбіттің қатынас шамасы(+)(Т)(ҚЖ) |
Е, |
Ескертпе:
Советтік жүнді, Заанендік, Орыстың ақ ешкі тұқымдарына тән;
Түбітті таулыалтайлық, Придондық ешкі тұқымдарына тән;
Тоггенбургтық, Чехтық ешкі тұқымдарына тән;
Мегрельдік ешкі тұқымдарына тән;
Орынборлық ешкі тұқымдарына тән.
Мал шаруашылығы |
Ешкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіш-тер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
||||||||||||
1. |
К 1. Жануар: өнімділігінің бағыты |
түбітті |
жүн жамылғысы әртүрлі, талшығының диаметрі 30 мкм түбіттен, қылшығының диаметрі 52-75 мкм |
1 |
|||||||||||||
жүнді |
бірқалыпты және әртүрлі жүн бұрым құрамды. Жабағыда қысқа, қылшықты жүн және түбіт кездеседі |
2 |
|||||||||||||||
қылшық |
түбіттен, ауыспалы талшықтан және қылшықтан тұратын әртүрлі жүн |
3 |
|||||||||||||||
сүтті |
жүн жамылғысы көбінесе түбітсіз, жіңішке қылшықтардан тұрады. Денесі ірі, желіні жақсы жетілген, төлдегіш, жетілгіштігімен және жоғары сүттілігімен ерекшеленеді. |
4 |
|||||||||||||||
аралас |
жүн жамылғысы ұзын, қысқа қылшықтар мен қысқа түбіттен тұрады. Сүт өнімділігі ораша малдар. |
5 |
|||||||||||||||
Барлық бағыттағы жануарлардың да қосымша өнімдері: ет, былғары және тері шикізаттары. |
|||||||||||||||||
2. |
К 2. Жүн жамылғысы: негізгі бояуы |
Түбіт пен қылшықтың түсіне қарай көз жобамен анықтайды. |
|||||||||||||||
3. |
К 3. Жүн жамылғысы: қосымша бояудың бар-жоғы |
Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі. |
|||||||||||||||
4. |
К 4. Түбіт: түсі |
ақ |
түбіті мен қылшығы ақ |
1 |
|||||||||||||
ашық-сұр |
түбіті ашық-сұр, қылшығы қара немесе басқа түс |
2 |
|||||||||||||||
қара-сұр |
түбіті қара-сұр, қылшығы қара |
3 |
|||||||||||||||
қоңыр |
түбіті қоңыр, қылшығы қара |
4 |
|||||||||||||||
5. |
К 5. Жабынды жүн: негізгі бояуы |
Малдың басы мен аяғындағы қырқылмайтын қысқа жүндердің түсіне қарай көз жобамен анықталады. |
|||||||||||||||
6. |
К 6. Жабынды жүн: қосымша бояуының бар-жоғы |
Жүн жамылғысында басқа бояудың бар-жоғына қарай көз жобамен анықтайды. Дененің аз мөлшерін қамтыған бояу қосымша болып есептеледі. |
|||||||||||||||
7. |
К 10. арқа: жүн өскіндігі (түбітпен) |
нашар |
арқасындағы түбіті бүйіріне қарағанда аз |
1 |
|||||||||||||
күшті |
арқасының түбіті бүйіріндегідей |
2 |
|||||||||||||||
8. |
К 11. Теке: тірі салмағы |
2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде 1 кг дейінгі дәлдікпен өлшейді. |
|||||||||||||||
Түбіт-ті (Т) |
Жүнді (Ж) |
Қыл-шық жүнді (ҚЖ) |
Сүтті (С) |
Аралас (А) |
|||||||||||||
төмен |
40-аз |
50-аз |
54-аз |
60-аз |
50-аз |
3 |
|||||||||||
орта |
40-43 |
50-55 |
54-60 |
60-65 |
50-60 |
5 |
|||||||||||
жоғары |
43-көп |
55-көп |
60-көп |
65-көп |
60-көп |
7 |
|||||||||||
9. |
К 12. Теке: шоқтығының биіктігі |
Өлшеуіш таяқпен 2,5 және одан да жоғары жастағы малды күзде шоқтығының ең жоғарғы нүктесінен жерге дейінгі аралықты тігінен 1 см дейінгі дәлдікпен өлшейді. |
|||||||||||||||
кіші |
60-дан аз |
3 |
|||||||||||||||
орта |
60-70 |
5 |
|||||||||||||||
үлкен |
70-тен көп |
7 |
|||||||||||||||
10. |
К 13. Ешкі: тірі салмағы |
Осы кестенің 11 тармағына сәйкес анықталады. |
|||||||||||||||
Т |
Ж |
ҚЖ |
С |
А |
|||||||||||||
төмен |
32-аз |
36-аз |
37-аз |
38-аз |
35-аз |
3 |
|||||||||||
орта |
32-34 |
36-38 |
37-44 |
38-42 |
35-38 |
5 |
|||||||||||
жоғары |
34-көп |
38-көп |
44-көп |
42-көп |
38-көп |
7 |
|||||||||||
11. |
К 14. Ешкі: шоқтығының биіктігі |
12 б. әдістеме бойынша анықталады. |
|||||||||||||||
кіші |
58-дан аз |
3 |
|||||||||||||||
орта |
58-64 |
5 |
|||||||||||||||
үлкен |
64-тен көп |
7 |
|||||||||||||||
12. |
К 15. Басы: қапталынан |
иілген – 1, тік – 2, дөңес – 3. |
|||||||||||||||
13. |
К 16. Құлақтар: орналасуы |
Тік – 1, жартылай тік 2, салбыраңқы 3. |
|||||||||||||||
14. |
К 18. Мүйіз: пішіні |
маркур типтес 3. |
|||||||||||||||
15. |
К 20. Аяқтары: ұзынсирақтылық индексі |
Өлшеуіш таяқпен шоқтық биіктігі мен кеуде тереңдігі өлшеніп, төмендегі формула бойынша анықталады. б - в Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, см: |
|||||||||||||||
кіші |
58-дан аз |
3 |
|||||||||||||||
орта |
58-64 |
5 |
|||||||||||||||
үлкен |
64-тен көп |
7 |
|||||||||||||||
16. |
К 21. Ешкі: төлдегіштігі |
Бір аналықтан туылып тірі өсірілген лақтар санымен анықталады. |
|||||||||||||||
төмен |
1,1-ден аз |
3 |
|||||||||||||||
орта |
1,1-1,5 |
5 |
|||||||||||||||
жоғары |
1,5-тен көп |
7 |
|||||||||||||||
17. |
К 22. Ешкі: сүттілігі |
Екінші сауылым мерзіміндегі тексеру сауыны арқылы анықталады. Сүт бағытындағы ешкілердің сауылым мерзімінің ұзақтығы 9-10 ай, аралас бағыттағыларда 5-6 ай. |
|||||||||||||||
С |
А |
||||||||||||||||
Төмен |
700-ден аз |
550-ден аз |
3 |
||||||||||||||
орта |
700-800 |
550-700 |
5 |
||||||||||||||
жоғары |
800-ден көп |
700-ден көп |
7 |
||||||||||||||
18. |
К 23. Желін: үлкендігі |
|
|||||||||||||||
19. |
К 24. Жабағы жүн: құрылысы |
штапельді-бұрым |
ірі бұйралы ұзын, ұшталған штапель-бұрымдырдан тұрады |
1 |
|||||||||||||
бұрымды |
ашық жабағы, бұрымдардан тұрады |
2 |
|||||||||||||||
20. |
К 25. Жүн (түбіт): тығыздығы |
Тері жапсарының үлкендігіне қарай қолмен анықталады. |
|||||||||||||||
сирек |
тері жапсары үлкен, қол теріге дейін еркін кіреді |
3 |
|||||||||||||||
орта |
тері жапсары тар, қол теріге дейін қиындықпен кіреді |
5 |
|||||||||||||||
тығыз |
тері жапсары тар, иреңдеу, қол теріге кірмейді |
7 |
|||||||||||||||
21. |
К 26. Иірімі: шамасы |
1 см-дегі иірім санымен анықталады. |
|||||||||||||||
майда |
4 және одан көп |
1 |
|||||||||||||||
ірі |
4-тен аз |
2 |
|||||||||||||||
22. |
К 27. Иірімі: пішіні |
|
1 |
||||||||||||||
23. |
К 30. Жүн (түбіт): үзілу салмағы |
Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардан алынған үлгі жүннің беріктігін динамометр арқылы анықтайды. |
|||||||||||||||
Т |
Ж |
||||||||||||||||
төмен |
7,0-ден аз |
8,0-ден аз |
3 |
||||||||||||||
орта |
7,0-8,0 |
8,0-9,0 |
5 |
||||||||||||||
жоғары |
8,0-ден көп |
9,0-дан көп |
7 |
||||||||||||||
24. |
К 31. Жабағы жүн: жіңішкелігі бойынша бірқалыптылығы |
Он бас еркек, он бас ұрғашы лақтардың бүйірі мен сандарынан алынған жүннің жіңішкелігін анықтайды. |
|||||||||||||||
Ж |
|||||||||||||||||
төмен |
4,0-тен көп |
3 |
|||||||||||||||
орта |
2,0-4,0 |
5 |
|||||||||||||||
жоғары |
2,0-ден аз |
7 |
|||||||||||||||
25. |
К 33. Жүн: түбіт пен қылшықтың ара қатынасы |
Зертханада әдістемесі бойынша жүн үлгісіндегі түбіт пен қылшықтың салмағын өлшеу арқылы анықталады. Бұл үшін малдың жауырын тұсынан 0,5 гр жүн қырқылып алынады да, түбіті мен қылшығы бөлек айырылады. |
|||||||||||||||
төмен |
4 еседен аз |
3 |
|||||||||||||||
орта |
4- 10 |
5 |
|||||||||||||||
жоғары |
10 еседен көп |
7 |
|||||||||||||||
Мал шаруашылығы |
Шошқалардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
1 Дюрок тұқымына тән;
2 Гемпшир тұқымына тән;
3 Қысқа құлақты ақ тұқымына тән;
4 Үлкен ақ тұқымына тән;
5 Ландрас тұқымына тән;
6 Үлкен қара тұқымына тән;
Мал шаруашылығы |
Шошқа белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
1. |
К 1-47 Жануар: негізгі және қосымша бояулар (түсі) |
Төлдің қылшығының түсіне қарай көз жобамен анықталады. |
|||
2. |
К 6. Бас: қапталынан |
Ересек малда көз жобамен анықталады.
|
|||
3. |
К 7. Құлақтары: орналасуы |
Жас малдарда көз жобамен анықталады. 3. жартылай салбыраңқы 4. салбыраңқы. |
|||
К 8. Құлақтары: ұзындығы |
Жас малда көз жобамен анықталады. |
||||
К 9. Арқа: жоғарғы сызығы |
Ересек малды қапталынан қарап анықтайды. |
||||
К 10 және 11. Қабан мен аналық: үлкендігі |
Ересек малды азықтандыру алдында өлшейді. Аналықты торайлағаннан кейін 5-10 күннен соң өлшейді. |
||||
қабан |
аналық |
||||
төмен |
240-тан аз |
180-нен аз |
3 |
||
орта |
240-300 |
180-240 |
5 |
||
жоғары |
300-ден көп |
240-тан көп |
7 |
||
К 12 және 13. Қабан мен аналықтың дене тұрқы: үзындығы |
Өлшеуіш таспамен желке шүйдесінен құйрығының түбіне дейінгі аралық өлшенеді. Өлшеген кезде малдың бас, мойын, кеудесінің төменгі сызығы жерге параллель тұруы керек. |
||||
қабан |
аналық |
||||
қысқа |
165-тен аз |
150-ден аз |
3 |
||
орта |
165-180 |
150-165 |
5 |
||
ұзын |
180-нен көп |
165-тен көп |
7 |
||
К 14. Сирақтары: ұзындығы |
Ересек малда көз мөлшермен анықталады |
||||
К 15. Аналық: төлдегіштігі |
Пайдаланылған мерзім ішіндегі барлық туған торай санымен (өлі және тірі) есептеледі. |
||||
төмен |
10-нан аз |
3 |
|||
орта |
10-13 |
5 |
|||
жоғары |
13-тен көп |
7 |
|||
К 16. Төл: өсімталдығы |
Туылған күнінен 100 кг салмақ тартқанға дейінгі аралық есептеледі. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, күн: |
||||
төмен |
200- ден көп |
3 |
|||
орта |
180-200 |
5 |
|||
жоғары |
180-нен аз |
7 |
|||
К 17. Май: қалыңдығы |
Жас малда анықталады.Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, мм: |
||||
жұқа |
24- тен аз |
3 |
|||
орта |
24-30 |
5 |
|||
жоғары |
30-дан көп |
7 |
|||
Мал шаруашылығы |
Жылқылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі |
көрініс беру дәрежесі |
Индекс |
1 |
1.Айғыр: шоқтығының биіктігі (*) (+) |
Өлшем белгілері (бұдан әрі – Ө) |
||
2 |
2.Бие: шоқтығының биіктігі (*) (+) |
Ө |
||
3 |
3.Айғыр: дене толықтығы |
Ө |
||
4 |
4.Бие: дене толықтығы |
Ө |
||
5 |
5.Айғыр: сүйектілігі(*)(+) |
Ө |
||
6 |
6.Бие: сүйектілігі(*)(+) |
Ө |
||
7 |
7.Айғыр: тірі салмағы(*) |
Ө |
||
8 |
8.Бие: тірі салмағы(*)(+) |
Ө |
||
9 |
9.Басы: мөлшері(*)(+) |
Көзбен бағалау (бұдан әрі – КБ) |
||
10.Басы: қапталынан |
КБ |
|||
11 |
КБ |
|||
12 |
КБ |
|||
13 |
КБ |
|||
14 |
14.Мойын: пішіні (+) |
КБ |
||
15 |
КБ |
|||
16 |
КБ |
|||
17 |
КБ |
|||
18 |
18.Кеуде: енділігі(*)(+) |
КБ |
||
19 |
КБ |
|||
20 |
КБ |
|||
21 |
21.Сауыр: еңістігі (*) (+) |
КБ |
||
22 |
22.Сауыр: пішіні(*)(+) |
КБ |
||
23 |
23.Алдыңғы сирақтары: орналасуы (*) (+) |
КБ |
||
24 |
24.Артқы сирақтары: орналасуы(*)(+) |
КБ |
||
25 |
25.Тұяқ: мөлшері (*) (+) |
КБ |
||
26 |
26.Атжарыстардағы өнімділігі(*)(+) |
Ө |
||
27 |
27.Ат спортындағы өнімділігі (*) (+) |
Ө |
||
28 |
28.Жорға жарыстарындағы өнімділігі (*) (+) |
Ө |
||
29 |
29.Жүк тасымалдау өнімділігі (*) (+) |
Ө |
||
30 |
30.Сүт өнімділігі (*) (+) |
Ө |
||
31 |
31.Ет өнімділігі (*) (+) |
Ө |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Орлов желгіш
Таза қанды салт міністі
Советтік ауыр жүк тартатын
Мал шаруашылығы |
Жылқы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіш- |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
|||||||
1. |
|
|||||||||||
2. |
К1,2: Айғыр, бие: шоқтығының биіктігі |
5 және одан да жоғары жасында анықталады. |
||||||||||
айғыр |
бие |
|||||||||||
майда |
152-ден аз |
1540-ден аз |
3 |
|||||||||
орта |
152-163 |
150-161 |
5 |
|||||||||
ірі |
163-тен жоғары |
161-ден жоғары |
7 |
|||||||||
3. |
К 1, 2* При экспертизе испытаний и апробации новых селекционных достижений в коневодстве отечественные породы Казахстана мясо-молочного направления продуктивности следует ориентироваться по нижеприведенной таблице и нужно руководствоваться требованиями инструкции по бонитировке местных пород лошадей. |
|||||||||||
4. |
Қазақ тұқымы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
168-ден аз |
164 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
171 |
168 |
5 |
|||||||||
ірі |
173-тен биік |
170-тен биік |
7 |
|||||||||
5. |
Жабы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
174-ден аз |
170 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
178 |
177 |
5 |
|||||||||
ірі |
181-тен биік |
180-тен биік |
7 |
|||||||||
6. |
Адай |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
165-ден аз |
162 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
169 |
168 |
5 |
|||||||||
ірі |
172-тен биік |
170-тен биік |
7 |
|||||||||
7. |
Мұғалжар |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
176-ден аз |
174 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
180 |
178 |
5 |
|||||||||
ірі |
182-тен биік |
180-тен биік |
7 |
|||||||||
8. |
Көшім |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
180-ден аз |
176 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
186 |
183 |
5 |
|||||||||
ірі |
188-тен биік |
185-тен биік |
7 |
|||||||||
9. |
К.1,2*. Айғыр, бие: сирек орамы |
5 және одан да жоғары жасында анықталады. |
||||||||||
10. |
Қазақ тұқымы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
18,0-ден аз |
17,0-ден аз |
3 |
|||||||||
орта |
18,5 |
18,0 |
5 |
|||||||||
ірі |
19,0-дан көп |
18,5-тен көп |
7 |
|||||||||
11. |
Жабы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
18,5-ден аз |
17,5- тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
19,0 |
18,0 |
5 |
|||||||||
ірі |
19,5-тен көп |
18,5-тен көп |
7 |
|||||||||
12. |
Адай |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
18,0-ден аз |
17,0 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
18,5 |
17,5 |
5 |
|||||||||
ірі |
19,0-тен көп |
18,0-тен көп |
7 |
|||||||||
13. |
Мұғалжар |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
19,0-ден аз |
18,0 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
19,5 |
18,5 |
5 |
|||||||||
ірі |
20,0-тен көп |
19,5-тен көп |
7 |
|||||||||
14. |
Көшім |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
19,0-ден аз |
18,0 тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
19,5 |
18,5 |
5 |
|||||||||
ірі |
20,0-тен көп |
19,5-тен көп |
7 |
|||||||||
15. |
К.1,2*. Айғыр, бие: тірі салмағы |
|||||||||||
16. |
Қазақ тұқымы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
380-нен аз |
340-тан аз |
3 |
|||||||||
орта |
410 |
380 |
5 |
|||||||||
ірі |
430-дан көп |
400-ден көп |
7 |
|||||||||
17. |
Жабы |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
410-нан аз |
390-нан аз |
3 |
|||||||||
орта |
440 |
420 |
5 |
|||||||||
ірі |
460-тан көп |
440-тан көп |
7 |
|||||||||
18. |
Адай |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
380-нен аз |
350-ден аз |
3 |
|||||||||
орта |
410 |
390 |
5 |
|||||||||
ірі |
430-дан көп |
410-нан көп |
7 |
|||||||||
19. |
Мұғалжар |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
430-дан аз |
380-нен аз |
3 |
|||||||||
орта |
460 |
420 |
5 |
|||||||||
ірі |
480-нен көп |
430-дан көп |
7 |
|||||||||
20. |
Көшім |
айғыр |
бие |
|||||||||
майда |
480-нен аз |
440 тан аз |
3 |
|||||||||
орта |
510 |
490 |
5 |
|||||||||
ірі |
530-дан көп |
500-ден көп |
7 |
|||||||||
21. |
Сараптама жасағанда тексеру сойыы мен саууды өткізу қажет. |
|||||||||||
22. |
К 3,4: Айғыр, бие: жалпақтығы |
5 және одан да жоғары жасында кеуде орамының шоқтығының биіктігіне қатынасымен анықталады. |
||||||||||
айғыр |
бие |
|||||||||||
төмен |
112-ден аз |
113-тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
112-124 |
113-125 |
5 |
|||||||||
жоғары |
124-тен жоғары |
125-тен жоғары |
7 |
|||||||||
23. |
К 5,6: Айғыр, бие: сүйектілігі |
5 және одан да жоғары жасында жіліншік орамының шоқтығының биіктігіне қатынасымен анықталады. |
||||||||||
айғыр |
бие |
|||||||||||
төмен |
11,2-ден аз |
12,0-ден аз |
3 |
|||||||||
орта |
11,2-14,2 |
12,0-14,0 |
5 |
|||||||||
жоғары |
14,2-ден жоғары |
14,0-тен жоғары |
7 |
|||||||||
24. |
К 7,8. Айғыр, бие: тірі салмағы |
5 және одан да жоғары жасында 1000 кг дейін өлшенетін, қателігі 1 кг-нан аспайтын таразыда өлшенеді. |
||||||||||
төмен |
450-ден аз |
400-тен аз |
3 |
|||||||||
орта |
450-600 |
400-555 |
5 |
|||||||||
жоғары |
600-ден жоғары |
550-ден жоғары |
7 |
|||||||||
25. |
К9. Бас: мөлшері |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды.
Кіші орта үлкен |
||||||||||
үлкен |
бастың ұзындығы мойын ұзындығына тең |
3 |
||||||||||
орта |
мойын ұзындығынан сәл кіші |
5 |
||||||||||
кіші |
мойын ұзындығынан көп кіші |
7 |
||||||||||
26. |
К 10. Бас: қапталынан |
Дөңес – маңдай қуысы мен тұмсық сүйектері жақсы жетілген, басы қапталынан қарағанда дөңес сызық тәрізді болып көрінеді.
Дөңес тік иілген |
||||||||||
27. |
К 11. Желке: ұзындығы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды желке шүйдесі мен алғашқы мойын омыртқа арасы арқылы көз мөлшермен анықтайды
3 5 7 |
||||||||||
28. |
К 12. Мойын: шығуы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тоқпан жілік пен жауырынның қосылған буынынан мойынның төменгі шетіне дейін көз мөлшермен анықтайды. |
||||||||||
29. |
К 13. Мойын: ұзындығы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды құлақ түбінен жауырын сүйегіне дейінгі аралықты көз мөлшермен анықтайды. |
||||||||||
30. |
К 14. Мойын: пішіні |
|
||||||||||
31. |
К 15. Шоқтық: ұзындығы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды кеудесінің бірінші және оныншы омыртқалары арасын көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
32. |
К 16. Шоқтық: биіктігі |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды кеудесінің алғашқы он омыртқаларының биіктігін көз мөлшермен анықтайды. |
||||||||||
33. |
К 17. Жауырын: орналасуы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды жауырынның жазықтыққа қисаю бұрышының көз мөлшері арқылы анықтайды. |
||||||||||
34. |
К18. Кеуде қүысы: енділігі |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тоқпан жілік пен жауырынның қосылған буыны аралығын көз мөлшері арқылы анықтайды. |
||||||||||
35. |
К19. Кеуде қүысы: тереңдігі |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшері арқылы анықтайды. Егер кеуденің төменгі сызығы мен тізе буынының арасы 5 см-ден аз болса онша терең емес, 5-10 см арасында болса орта, 10 см-ден астам болса терең болып есептеледі.
3 5 7 |
||||||||||
36. |
К 20. Сауыр: ұзындығы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды маклок пен құйымшық дөңінің артқы шеткі нүктесі аралығын көз мөлшері арқылы анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
37. |
К 21. Сауыр: еңістігі |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды сауырдың жоғарғы сызығының жазықтықпен арасындағы бұрышының шамасына қарай көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
38. |
К 22. Сауыр: пішіні |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
39. |
К 23. Алдыңғы сирақтары: орналасуы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
40. |
К 24.Артқы сирақтары: орналасуы |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
41. |
К 25. Тұяқ: мөлшері |
2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайларды тұяқтың шашаға қатынасын көз мөлшермен анықтайды.
3 5 7 |
||||||||||
42. |
К 26. Атжарыстардағы өнімділігі |
Салт мінілетін тұқымдардың 20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың шабысының «Салт мінілетін тұқымдарды ипподромдарда сынау ережелері» сәйкестігіне байланысты анықтайды. |
||||||||||
төмен |
1.14,5 көп |
3 |
||||||||||
орта |
1.14,5-1.09,5 |
5 |
||||||||||
жоғары |
1.09,5 аз |
7 |
||||||||||
43. |
К 27. Ат спортындағы өнімділігі |
20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың түрлі ат спортында пайдаланылуына және 10 балдық жүйе бойынша «Зауыттық асыл тұқымды жылқыларды бонитировкалау жөніндегі нұсқауға» сәйкестігіне байланысты анықтайды. |
||||||||||
төмен |
6,00-дан аз |
3 |
||||||||||
орта |
6,0-7,6 |
5 |
||||||||||
жоғары |
7,6-дан көп |
7 |
||||||||||
44. |
К 28. Жорға жарысындағы өнімділігі |
20 бас 2,5 жастағы еркек және ұрғашы тайлардың жорғалауының «Салт мінілетін тұқымдарды ипподромдарда сынау ережелері» сәйкестігіне байланысты анықтайды. |
||||||||||
төмен |
2.25,0 көп |
3 |
||||||||||
орта |
2.25,0-2.20,0 |
5 |
||||||||||
жоғары |
2.20,0 аз |
7 |
||||||||||
45. |
К 29. Жүк тасымалдау өнімділігі |
5 және одан да жоғары жастағы 10 бас жылқыны «Жүк бағытындағы жылқыларды сынау мен үйрету жөніндегі нұсқауға» сәйкестігіне қарай анықтайды. |
||||||||||
төмен |
15,00-дан көп |
3 |
||||||||||
орта |
15,30-14,50 |
5 |
||||||||||
жоғары |
14,5-тен аз |
7 |
||||||||||
46. |
К 30. Сүт өнімділігі |
5 жастағы 10 бас биені 2-ші сауын мерзімі бойынша 210 күндегі сауылған сүті арқылы анықтайды. |
||||||||||
төмен |
1260-қа дейін |
3 |
||||||||||
орта |
1260-2100 |
5 |
||||||||||
жоғары |
2100-ден жоғары |
7 |
||||||||||
47. |
К 31. Ет өнімділігі |
2,5 жастағы 5 бас малды сойғандағы сойыс салмағы бойынша анықтайды. |
||||||||||
төмен |
48-ден аз |
3 |
||||||||||
орта |
48-52 |
5 |
||||||||||
жоғары |
52-ден жоғары |
7 |
||||||||||
Мал шаруашылығы |
Түйелердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
Көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
Көзбен бағалау (бұдан әрі –КБ), 48 айдан жоғары |
|||
2 |
2.Өркеші: саны (*) (+) |
КБ, 2-ден 3 айға дейін |
бір |
|
3 |
3.Өркеші: көлемі (*) (+) |
КБ, 18 айдан жоғары |
||
4 |
4.Басы: қапталынан (+) |
КБ, 18 айдан жоғары |
дөңес мұрын |
|
5 |
5.Басы: маңдайы (*) (+) |
Өлшеу (бдан әрі –Ө), 18 айдан жоғары |
||
6 |
6.Басы: беті (*) (+) |
Ө, 18 айдан жоғары |
||
7 |
7.Құлағы: ұзындығы (+) |
Ө, 18 айдан жоғары |
||
8 |
8.Мойыны: ұзындығы (*) |
Ө, 18 айдан жоғары |
||
9 |
9.Мойыны: қаптал көрінісі (+) |
КБ, 18 айдан жоғары |
тік |
|
10 |
10.Бураның дене тұрқы: ұзындығы (*) (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
11 |
11.Інгеннің дене тұрқы: ұзындығы (*) (+) |
48 және одан да жоғары Ө |
||
12 |
12.Бураның кеудесі: |
Ө, 48 айдан жоғары |
орта |
3 |
13 |
13.Інгеннің кеудесі: |
Ө, 48 айдан жоғары |
орта |
|
14 |
14.Бураның кеуде |
Ө, 48 айдан жоғары |
3 |
|
15 |
15.Інгеннің кеуде |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
16 |
Ө, 48 айдан жоғары |
|||
17 |
Ө, 48 айдан жоғары |
1 |
||
18 |
КБ, 48 айдан жоғары |
нашар |
||
19 |
19.Інгеннің иығының дамуы |
КБ, 48 айдан жоғары |
1 |
|
20 |
20.Бураның құйымшағының дамуы(*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
нашар |
|
21 |
21.Інгеннің құйымшағының дамуы (*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
нашар |
|
22 |
22.Бураның сирағының ұзындығы |
КБ, 48 айдан жоғары |
қысқа |
1 |
23 |
23.Інгеннің сирағының ұзындығы (*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
||
24 |
24.Бураның құйрығының ұзындығы (*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
||
25 |
25.Інгеннің құйрығының ұзындығы (*) |
КБ, 48 айдан жоғары |
||
26 |
26.Жүннің негізгі түсі (*) |
КБ, 24 айдан жоғары |
||
27 |
27.Жүннің қосымша түсі |
КБ, 24 айдан жоғары |
жоқ |
1 |
28 |
28.Жүн жабындысының негізгі түсі (+) |
КБ, 24 айдан жоғары |
||
29 |
29.Жүн жабындысының қосымша түсі(*) (+) |
КБ, 24 айдан жоғары |
жоқ |
1 |
30 |
30.Бура терісінің қалыңдығы (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
орташа |
|
31 |
31.Інген терісінің қалыңдығы (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
орташа |
3 |
32 |
32.Бас шудасының ұзындығы (*) |
КБ, 36 айдан жоғары |
||
33 |
33.Жүннің өскіндігі (*) |
КБ, 36 айдан жоғары |
||
34 |
34.Жүннің таза талшығының шығымдылығы(*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
||
35 |
35.Інгеннің желінінің пішіні(*) (+) |
КБ, 48 айдан жоғары |
||
36 |
36.Інгеннің желін ұшының ұзындығы (*) (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
37 |
37.Інгеннің желін ұшының жалпақтығы (*) (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
38 |
38.Інгеннің алдыңғы желін ұштарының ара-қашықтығы (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
39 |
39.Інгеннің артқы желін ұштарының ара-қашықтығы(*) (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
40 |
40.Інгеннің алдыңғы және артқы желін ұштарының ара-қашықтығы (*) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
41 |
41.Сүттің майлылығы |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
42 |
42.Сүттің ақуыздылығы (+) |
Ө, 48 айдан жоғары |
||
43 |
43.Кекілінің ұзындығы (+) |
КБ, 12 айдан жоғары |
жоқ2 |
1 |
44 |
44.Кекілінің ұзындығы (+) |
Ө, 12 айдан жоғары |
||
45 |
45.Алдыңғы сирағындағы галифе (*) |
КБ, 12 айдан жоғары |
жоқ |
1 |
46 |
46.Мойын шудасы (Г) |
КБ, 12 айдан жоғары |
1 |
|
47 |
47.Мойын шудасының ұзындығы (*) (+) |
Ө, 36 айдан жоғары |
||
48 |
48.Алдыңғы сирағындағы галифе(*) (+) |
Ө, 12 айдан жоғары |
||
49 |
49.Жауырын жүні (эполет) (*) (+) |
КБ, 12 айдан жоғары |
жоқ1 |
1 |
50 |
50.Эполеттің ұзындығы |
Ө, 12 айдан жоғары |
||
51 |
51.Сүттілігі (*) (+) |
Ө, 5 жас және одан жоғары |
||
52 |
52.Ет өнімділігі (+) |
Ө, 2,5 жас және одан жоғары |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
1.Қазақ бактрианы
2.Түркмен дромедары
3.Қазақ дромедары
Мал шаруашылығы |
|
Әдістемесіне |
Түйе белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
||
|
|
||||||
2. |
В1. Өнімділік бағыты |
Сыңар өркешті түйелерде 4 және одан да жоғары жаста, ал айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жаста көз мөлшермен анықталады. |
|||||
3. |
В 2. Өркештің саны |
Сыңар өркешті түйелерде 2 айлығында, айыр өркешті түйелерде 3 айлығында көз мөлшермен анықталады. |
|||||
бір |
1 |
||||||
екі |
2 |
||||||
4. |
В 3. Өркештің үлкендігі |
Сыңар өркешті түйелерде 18 айлығында, айыр өркешті түйелерде 18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен анықталады. |
|||||
кіші |
денесінің қиғаш ұзындығының 1/4 |
1 |
|||||
орташа |
денесінің қиғаш |
3 |
|||||
үлкен |
денесінің қиғаш |
5 |
|||||
5. |
В 4. Басының қапталынан қарағандағы көрінісі |
18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен арқылы анықталады. |
|||||
дөңес мүрынды |
басының 1/3 бөлігіне дөңес бар |
1 |
|||||
тік мұрынды |
Мұрны мен кеңсірегі бір түзуді құрайды. |
2 |
|||||
6. |
В 5. Маңдайы |
18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
тар |
маңдайы бет аумағынан тар |
1 |
|||||
орташа |
маңдайы бетімен бірдей |
3 |
|||||
кең |
маңдайы бет аумағынан кең |
5 |
|||||
7. |
В 6. Беті |
18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
тар |
бет аумағы маңдайынан тар |
1 |
|||||
орташа |
беті маңдайымен бірдей |
3 |
|||||
кең |
бет аумағы маңдайынан кең |
5 |
|||||
8. |
В 7. Құлағының ұзындығы |
18 және одан да жоғары айлығында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
қысқа |
5 см дейін |
1 |
|||||
орташа |
5 см-ден 10 см-ге дейін |
3 |
|||||
ұзын |
10 см-ден жоғары |
5 |
|||||
9. |
В 8. Мойынның қапталынан қарағандағы көрінісі |
18 және одан да жоғары айлығында көз мөлшермен анықталады. |
|||||
Тік |
мойын түбінен басына дейін иілмеген |
1 |
|||||
Иілген |
мойынның 1/3 бөлігі иілген |
2 |
|||||
10. |
В 10,11. Бура мен інгеннің денесінің ұзындығы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғарыжасында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
бура |
інген |
||||||
қысқа |
150-ден аз |
145-тен аз |
1 |
||||
орта |
150-165 |
145-155 |
3 |
||||
ұзын |
165-тен жоғары |
155-тен жоғары |
5 |
||||
11. |
В 12,13. Бура мен інгеннің кеудесінің тереңдігі |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында мойын түбінен төс сүйегіне дейін өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
бура |
інген |
||||||
орташа |
50 см - дейін |
40 см - дейін |
3 |
||||
терең |
50 см -ден жоғары |
40 см -тан жоғары |
5 |
||||
12. |
В 14,15. Бура мен інгеннің кеудесінің кеңдігі |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында жауырын арасын өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
бура |
інген |
||||||
орташа |
50 см - дейін |
40 см - дейін |
3 |
||||
кең |
50 см -ден жоғары |
40 см -тан жоғары |
5 |
||||
13. |
В 16,17. Бура мен інгеннің кеуде орамы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
бура |
інген |
||||||
орташа |
230 - дейін |
210 - дейін |
3 |
||||
кең |
230 -дан жоғары |
210 -нан жоғары |
5 |
||||
14. |
В 18,19. Бура мен інгеннің иықтарының дамуы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында бұлшық еттерінің дамуы көз мөлшермен анықталады. |
|||||
әлсіз |
бірқалыпты дамымаған |
1 |
|||||
орташа |
бірқалыпты дамыған |
3 |
|||||
15. |
В 20,21. Бура мен інгеннің құйымшақтарының дамуы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында бұлшық еттерінің дамуы көз мөлшермен анықталады. |
|||||
әлсіз |
бірқалыпты дамымаған |
1 |
|||||
орташа |
бірқалыпты дамыған |
3 |
|||||
16. |
В 22,23. Бура мен інгеннің сирақтарының дамуы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында жауырын ұшынан аяқтың бойымен жерге дейін есептеледі. |
|||||
қысқа |
90 см-ге дейін |
1 |
|||||
орта |
80-100 см |
3 |
|||||
ұзын |
100см-ден жоғары |
5 |
|||||
17. |
В 24,25. Бура мен інгеннің құйрықтарының ұзындығы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында құйрықтың түбінен ұшына дейін өлшенеді. |
|||||
қысқа |
25 см-ге дейін |
1 |
|||||
орта |
25-40 см |
3 |
|||||
ұзын |
40 см-ден жоғары |
5 |
|||||
18. |
В 26. Жабағы жүннің негізгі түсі |
Екі жасар және одан асқан кезеңде қырқым кезінде көз мөлшермен анықталады. |
|||||
ақ |
1 |
||||||
құм түстес |
2 |
||||||
бурыл |
3 |
||||||
қара |
4 |
||||||
басқа түстер |
5 |
||||||
19. |
В 27. Жабағы жүннің қосымша түстері |
Егер басқа түсті талшықтардың үлесі негізгі түстен 20%-дан асқан жағдайда көз мөлшермен анықталады. |
|||||
20. |
В 28. Жабынды жүннің негізгі түсі |
Жабынды жүннің түсіне қарай көз мөлшермен анықталады. |
|||||
ақ |
1 |
||||||
құм түстес |
2 |
||||||
бурыл |
3 |
||||||
қара |
4 |
||||||
басқа түстер |
5 |
||||||
21. |
В 29. Жабынды жүннің қосымша түстері |
Егер басқа түсті талшықтардың үлесі негізгі түстен 10%-дан асқан жағдайда көз мөлшермен анықталады. |
|||||
22. |
В 30,31. Бура мен інгеннің терісінің қалыңдығы |
Штангенциркульмен өлшеу арқылы анықталады |
|||||
орташа |
5 мм дейін |
3 |
|||||
қалың |
5 мм жоғары |
5 |
|||||
23. |
В 32. Шудасының ұзындығы |
Айыр өркешті түйелерде 3 жаста және одан асқан шағында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
қысқа |
25 см-ге дейін |
1 |
|||||
орта |
25-40 см |
3 |
|||||
ұзын |
40 см-ден жоғары |
5 |
|||||
24. |
В 33. Жүннің өскіндігі |
3 жаста және одан асқан шағында жүннің бүкіл денедегі өскіндігімен көз мөлшер арқылы анықталады. |
|||||
әлсіз |
дененің 1/3 нен аз жағдайда |
1 |
|||||
орта |
дененің 2/3 алған жағдайда |
3 |
|||||
күшті |
дененің 3/3жапқан жағдайда |
5 |
|||||
25. |
В 34. Жүннің таза талшығының шығымдылығы |
Сыңар өркешті түйелерде 4 жасында, айыр өркешті түйелерде 5 және одан да жоғары жасында таза жүннің жалпы қырқылған жүнге қатынасымен есептеледі. |
|||||
90 % дейін |
1 |
||||||
95 % дейін |
3 |
||||||
96% дан жоғары |
5 |
||||||
26. |
В 35. Інген желінінің пішіні |
Көз мөлшермен анықталады. |
|||||
27. |
Табақ тәріздес |
желіннің ұшы конус тәріздді, аралары алшақ (20-25 см), төмен қаратылған, желіннің бөліктері жақсы дамыған |
5 |
||||
28. |
Домалақ |
желін ұшы толықтау келген, аралары алшақ (18-20 см), желіннің бөліктері бірқалыпты дамымаған, түп жағы алмұрт тәріздес болып келеді |
3 |
||||
29. |
Жалпақ |
желіннің ұшы қысқа, түп жағы жалпақ және бір-біріне жақын орналасқан, желіннің бөліктері бірқалыпты дамымаған |
1 |
||||
30. |
Басқа да пішін |
бөлік түрлі, қарапайым, ешкі желініне ұқсас, желіннің ұшы жан-жаққа қараған, бір-біріне |
2 |
||||
31. |
В 36,37,38,39,40. Інген желіні |
Сауын мерзімінің 3-ші айында өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
32. |
Ұшының ұзындығы, |
қысқа |
2 см-ге дейін |
1 |
|||
орташа |
2,0-5,0 см |
2 |
|||||
ұзын |
5,0 см-ден жоғары |
3 |
|||||
33. |
Ені |
жіңішке |
1,5см-ге дейін |
1 |
|||
орташа |
1,5-2,5 см |
2 |
|||||
жалпақ |
2,5 см-ден жоғары |
3 |
|||||
34. |
Екі алдыңғы ұштарының ара-қашықтығы. |
қысқа |
16 см-ге дейін |
1 |
|||
орташа |
16-20 см |
2 |
|||||
ұзын |
20-22 см |
3 |
|||||
35. |
Екі артқы ұштарының ара-қашықтығы. |
қысқа |
16 см-ге дейін |
1 |
|||
орташа |
16-22 см |
2 |
|||||
ұзын |
20-22см |
3 |
|||||
36. |
Артқы және алдыңғы ұштарының ара-қашықтығы. |
қысқа |
16 см-ге дейін |
1 |
|||
орташа |
16-20 см |
2 |
|||||
ұзын |
20-22 см |
3 |
|||||
37. |
В 41,42 Сүттегі май мен ақуыздың құрамы |
Өлшеу арқылы анықталады |
|||||
38. |
В 43,44 Басындағы кекілінің ұзындығы |
Бар-жоғына қарай көз мөлшермен анықталады. |
|||||
қысқа |
25 см-ге дейін |
1 |
|||||
орташа |
25-35 см |
3 |
|||||
ұзын |
35 см-ден жоғары |
5 |
|||||
39. |
В 45,48 Алдыңғы сирағының галифесі |
Иық тұсында жүннің бар-жоғы арқылы көз мөлшермен анықталады. |
|||||
қысқа |
5 см-ге дейін |
1 |
|||||
орташа |
5-15 см |
3 |
|||||
ұзын |
15 см-ден жоғары |
5 |
|||||
40. |
В 46,47. Мойын шудасының ұзындығы |
Мойыны мен желкесіндегі шуданың ұзындығын өлшеу арқылы анықтайды. |
|||||
қысқа |
15 см-ге дейін |
5 |
|||||
орташа |
15-25 см |
3 |
|||||
ұзын |
25 см-ден жоғары |
1 |
|||||
41. |
В 49,50. Эполетінің ұзындығы |
Сыңар өркешті түйелерде 12 айлығында жауырын тұсындағы өскелең жүнінің бар-жоғына қарай көз мөлшермен анықталады. Ұзындығын өлшеу арқылы анықтайды. Айыр өркешті түйелерде эполет болмайды. |
|||||
қысқа |
3 см-ге дейін |
5 |
|||||
орташа |
3-7 см |
3 |
|||||
ұзын |
7 см-ден жоғары |
1 |
|||||
42. |
В 51. Сүттілігі |
Сыңар өркешті түйелердден 4 және одан да жоғары жастағы 5 інгенді 2-ші сауын маусымының 210, 360-шы күндерінде бағалайды. Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағынаға ие (литр): |
|||||
сыңар өркешті |
айыр өркешті |
||||||
төмен |
750-ге дейін |
1300-ге дейін |
1 |
||||
орташа |
750-1250 |
1300-2500 |
3 |
||||
жоғары |
1250-ден жоғары |
2500-ден жоғары |
5 |
||||
43. |
В 52. Ет өнімділігі |
2,5 жасар 3 бас түйе сойылады. Белгілердің көрініс беру дәрежесін еттің сойыс салмағы арқылы анықтайды (%) |
|||||
төмен |
49-дан төмен |
1 |
|||||
орташа |
49-53 |
3 |
|||||
жоғары |
53-тен жоғары |
5 |
|||||
Мал шаруашылығы |
Қаздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
Көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1. |
1.Жас аталық қаз: түбіті, негізгі бояуы (*) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), |
||
2. |
2.Жас аталық қаз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ |
жоқ |
1 |
3. |
3.Жас аталық қаз: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ |
||
4. |
4.Аталық қаз: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ |
||
5 |
5.Аталық қаз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ |
жоқ |
|
6 |
6.Аталық қаз: қауырсыны, қосымша бояуы (*) |
КЖ |
||
7. |
7.Жас аталық қаз: тірі салмағы (*)(+) |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө), |
||
8 |
8.Жас аталық қаз: кеуде орамы (+) |
Ө |
||
9 |
9.Аталық қаз: тірі салмағы |
Ө |
||
10 |
10.Жас аналық: түбіт, негізгі бояуы (*) |
КЖ |
||
11 |
11.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы (+) |
КЖ |
жоқ |
1 |
12 |
12.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ |
||
13 |
13.Аналық: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ |
||
14 |
14.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ |
жоқ |
|
15 |
15.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуы |
КЖ |
||
16 |
16.Жас аналық: тірі салмағы (*) (+) |
Ө |
||
17 |
17.Жас аналық: кеуде орамы (+) |
Ө |
||
18 |
18.Аналық: тірі салмағы |
Ө |
||
19 |
19.Қауырсыны: тығыздығы |
КЖ |
бос |
1 |
20 |
20.Қауырсыны: түбіт құрылымы |
КЖ |
тарамдалған |
1 |
21 |
21.Маңдайындағы томпақшасы (*) |
КЖ |
жоқ |
1 |
22 |
22.Сирағы: түсі (*) |
КЖ |
||
23 |
23.Тұмсығы: бояуы (*) |
КЖ |
||
24 |
24.Жұмыртқа: салмағы (+) |
Ө |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Қаз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
||
1. |
К 7,16. Жас аталық, жас аналық: тірі салмағы |
9апталығында 10 г. дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. |
|||||
аталық |
аналық |
||||||
өте төмен |
3200 |
2800 |
1 |
||||
төмен |
3201-3600 |
2801-3200 |
3 |
||||
орта |
3601-4000 |
3201-3600 |
5 |
||||
жоғары |
4001-4400 |
3601-4000 |
7 |
||||
өте жоғары |
4400 |
4000 |
9 |
||||
2. |
К 8, 17. Жас аталық, жас аналық: кеуде орамы |
Өлшеуіш таспамен қанатының түбінен 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. |
|||||
қораз |
мекиен |
||||||
тар |
44 |
41 |
3 |
||||
орта |
44-47 |
41-45 |
5 |
||||
кең |
47 |
45 |
7 |
||||
3. |
К 9,18. Аталық, аналық: тірі салмағы |
52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. |
|||||
қораз |
мекиен |
||||||
өте төмен |
4000 |
3000 |
1 |
||||
төмен |
4001-5000 |
3001-4000 |
3 |
||||
орта |
5001-6000 |
4001-5000 |
5 |
||||
жоғары |
6001-7000 |
5001-6000 |
7 |
||||
өте жоғары |
7000 |
6000 |
9 |
||||
4. |
К 24. Жұмыртқа: салмағы |
40 апталық аналықтан 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. |
|||||
өте төмен |
145 |
1 |
|||||
төмен |
146-155 |
3 |
|||||
орта |
156-165 |
5 |
|||||
жоғары |
166-175 |
7 |
|||||
өте жоғары |
175 |
9 |
|||||
Мал шаруашылығы |
|
15-қосымша |
Үйректердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1. |
1.Үйректер: бағыты (*) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), |
||
2. |
2.Аталық: түбіті, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
3. |
3.Аталық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
4. |
4.Аталық: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ |
||
5 |
5.Аталық: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
6 |
6.Аталық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
|
7. |
7.Аталық: қауырсыны, қосымша бояуы (*) |
КЖ, |
||
8. |
8.Аталық: тірі салмағы (*) |
Өлшеу (бдан әрі –Ө), |
||
9 |
9.Аталық: кеуде орамы (+) |
Ө, |
||
10 |
10.Аталық: тірі салмағы |
Ө, |
||
11 |
11.Аталық: сирағының ұзындығы (+) |
Ө, |
||
12 |
12.Аталық: килінің ұзындығы (+) |
Ө, |
||
13 |
13.Жас аналық: түбіт, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
14 |
14.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
15 |
15.Жас аналық: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
16 |
16.Аналық: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
17 |
17.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
|
18 |
18.Аналық: қауырсыны, қосымша бояуы (*) |
КЖ, |
||
19 |
19.Жас аналық: тірі салмағы (*) |
Ө, |
||
20 |
20.Аналық: кеуде орамы (+) |
Ө, |
||
21 |
21.Аналық: тірі салмағы |
Ө, |
||
22 |
22.Аналық: сирағының ұзындығы (+) |
Ө, |
||
23 |
23.Аналық: килінің ұзындығы (+) |
Ө, |
||
24 |
24.Қауырсыны: тығыздығы (+) |
Ө, |
бос |
1 |
25 |
25.Сирағы: түсі |
КЖ, |
||
26 |
26.Терісі: бояуы |
КЖ, |
ақ |
1 |
27 |
27.Тұмсығы: бояуы |
КЖ, |
||
28 |
28.Жұмыртқа: салмағы (+) |
Ө |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
1. |
К 8,19. Аталық, жас аналық: тірі салмағы |
7 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. |
|||
аталық |
аналық |
||||
өте төмен |
2000 |
1800 |
1 |
||
төмен |
2001-2400 |
1801-2200 |
3 |
||
орта |
2401-2800 |
2201-2600 |
5 |
||
жоғары |
2801-3200 |
2601-3000 |
7 |
||
өте жоғары |
3200 |
3000 |
9 |
||
2. |
К 9, 20. Аталық, жас аналық: кеуде орамы |
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, см: |
|||
аталық |
аналық |
||||
тар |
< 28 |
< 26 |
3 |
||
орта |
28-32 |
26-30 |
5 |
||
кең |
>32 |
> 30 |
7 |
||
3. |
К 10,21. Аталық, аналық: тірі салмағы |
52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. |
|||
аталық |
аналық |
||||
өте төмен |
2300 |
2000 |
1 |
||
төмен |
2301-2800 |
2001-2500 |
3 |
||
орта |
2801-3300 |
2501-3000 |
5 |
||
жоғары |
3301-3800 |
3001-3500 |
7 |
||
өте жоғары |
3800 |
3500 |
9 |
||
4. |
К 11,22. Аталық, аналық: сирағының ұзындығы |
Тізесінен бастап үшінші, төртінші саусақтарының бұрышына дейінгі аралық өлшенеді. |
|||
аталық |
аналық |
||||
қысқа |
< 6,5 |
< 6,0 |
3 |
||
орта |
6,5-8,0 |
6,0-7,5 |
5 |
||
ұзын |
>8,0 |
> 7,5 |
7 |
||
5. |
К 12,23. Аталық, аналық: килінің ұзындығы |
Өлшеуіш таспамен төс сүйегінің алдыңғы және артқы шектерінің арасы өлшенеді. |
|||
аталық |
аналық |
||||
қысқа |
< 13 |
< 12 |
3 |
||
орта |
13-15 |
12-14 |
5 |
||
ұзын |
>15 |
> 14 |
7 |
||
6. |
К 28. Жұмыртқа: салмағы |
52 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 100 жұмыртқа өлшенеді. |
|||
өте майда |
?70 |
1 |
|||
майда |
71 – 76 |
3 |
|||
орта |
77 - 83 |
5 |
|||
ірі |
84 – 90 |
7 |
|||
өте ірі |
> 90 |
9 |
|||
Мал шаруашылығы |
Тауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Е –ет бағытындағы.
Ж – жұмыртқа бағытындағы.
Тұқымдарға тән:
1) Ақ Леггорн
Жер түстес Полтавская
Қызыл Род-айланд
Көгілдір Андалузская
Қара Минорка
Жолақты Плимутрок
Аққұйрықты қызыл
Нью-гемпшир
Суссекс
Алтын түстес Чешская
Дауысты Юрловская
Шіл түстес Итальянская
Гудан
Гамбургтік
Орловты ситцевая
Себрайт
Брама
Жібектес
Курчавый
Қара Лангшан
Прикарпат жасылаяқ
Мерекелік Кучиндік
Ақ кекілді Голландық
Родонит
Мал шаруашылығы |
Үйрек белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
|||
1. |
К 8. балапан: қауырсындануы |
Жәй қауырсынданатын балапандарда қанатының түбіттері қауырсындарына қарағанда ұзынырақ немесе тең болып кедеді. Тез қауырсынданатындарда кауырсындары түбітінен ұзын болып келеді |
||||||
2. |
К 9-10. Жас қораз бен жас тауық: салмағы |
5 апталық кезінде жеке-жеке өлшеу арқылы анықтайды. |
||||||
жас қораз |
жас тауық |
|||||||
өте төмен |
1100-ден аз |
800-ден аз |
1 |
|||||
төмен |
1100-1500 |
800-1200 |
3 |
|||||
орта |
1501-1900 |
1201-1600 |
5 |
|||||
жоғары |
1901-2300 |
1601-2000 |
7 |
|||||
өте жоғары |
2300 |
2000 |
9 |
|||||
3. |
К 11-12. Қораз, мекиен: салмағы |
0,1 кг-ға дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықтайды. |
||||||
өте төмен |
1,5-тен аз |
1,0-ден аз |
1 |
|||||
төмен |
1,5-2,4 |
1,0-1,8 |
3 |
|||||
орта |
2,5-3,4 |
1,9-2,7 |
5 |
|||||
жоғары |
3,5-4,4 |
2,8-3,6 |
7 |
|||||
өте жоғары |
4,4-тен жоғары |
3,6-дан жоғары |
9 |
|||||
4. |
К 28. айдар: пішіні |
Көз жобамен анықталады. |
||||||
Белгілердің көрініс беру дәрежесі эталон |
||||||||
5. |
К 31,32. Қораз, мекиен: сирағының ұзындығы. |
Тізесінен бастап үшінші, төртінші саусақтарының бұрышына дейінгі аралық өлшенеді. |
||||||
қораз |
тауық |
|||||||
қысқа |
10-нан аз |
8-ден аз |
3 |
|||||
орта |
10-14 |
8-11 |
5 |
|||||
ұзын |
14-тен жоғары |
11-ден жоғары |
7 |
|||||
6. |
К 33,34. Жас қораз, жас мекиен: кеудесінің енділігі |
5 апталық кезінде өлшеуіш таспамен килінің орта тұсынан алынып кеудесінің орамы өлшенеді. Алынған санды екіге бөледі. |
||||||
қораз |
тауық |
|||||||
тар |
8,5-нан аз |
8-ден аз |
3 |
|||||
орта |
8,5-10,5 |
6,5-8,5 |
5 |
|||||
кең |
10,5-тен жоғары |
8,5-тен жоғары |
7 |
|||||
7. |
К 35,36. Қораз, мекиен: килінің ұзындығы |
52 апталық кезінде циркульмен кеуде сүйегінің ұзындығы өлшенеді. |
||||||
қораз |
тауық |
|||||||
қысқа |
12-нан аз |
10-ден аз |
3 |
|||||
орта |
12-15 |
12-13 |
5 |
|||||
ұзын |
15-тен жоғары |
13-ден жоғары |
7 |
|||||
8. |
К 37. Мекиен: жұмыртқалауы |
Жұмыртқа бағытындағыларда 68 аптаға дейінгі (ет және басқа бағыттағыларда - 60) күнделікті туған жұмыртқа санымен анықталады. |
||||||
ет және басқа бағыттағы |
жұмыртқа бағыттағы |
|||||||
өте төмен |
80-нен аз |
160-дан аз |
1 |
|||||
төмен |
80 – 110 |
160-210 |
3 |
|||||
орта |
111-140 |
211-260 |
5 |
|||||
жоғары |
141-170 |
261-310 |
7 |
|||||
өте жоғары |
170-тен жоғары |
310-нан жоғары |
9 |
|||||
9. |
К 38. Жұмыртқа: шығымдылығы |
Жеті күн сақталынған 100 жұмыртқадан жарып шыққан балапан санымен (жұмыртқа бағытындағыларда 40 апталығында, басқа бағыттарда 34 апталығында) анықталады. |
||||||
өте төмен |
60-тан аз |
1 |
||||||
төмен |
61 – 70 |
3 |
||||||
орта |
71-80 |
5 |
||||||
жоғары |
81-90 |
7 |
||||||
өте жоғары |
91-100 |
9 |
||||||
10. |
К 39. Жұмыртқа: салмағы |
52 апталық мекиеннің 3 күндегі туған жұмыртқаларын өлшеу арқылы анықтайды. |
||||||
өте төмен |
менее 48 |
1 |
||||||
төмен |
52 – 56 |
3 |
||||||
орта |
57-61 |
5 |
||||||
жоғары |
62-66 |
7 |
||||||
өте жоғары |
66-дан көп |
9 |
||||||
11. |
К 40. Жұмыртқа: тығыздығы |
Кездейсоқ таңдай әдісімен 30 жұмыртқа алынады. С? Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, г/см?: |
||||||
өте төмен |
1,060-тан аз |
1 |
||||||
төмен |
1,060-1,070 |
3 |
||||||
орта |
1,071-1,080 |
5 |
||||||
жоғары |
1,081-1,090 |
7 |
||||||
өте жоғары |
1,090-нан көп |
9 |
||||||
12. |
К41. Жұмыртқа: қабығының түрі |
Кездейсоқ таңдау әдісімен алынған 50 жұмыртқаның қабығының түсі көз жобамен анықталады. |
||||||
Мал шаруашылығы |
Күретауықтардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1. |
1.Күркетауық: пайдалану бағыты (*) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), |
ет |
1 |
2. |
2.Қораз: түбіті, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
3. |
3.Қораз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
4. |
4.Қораз: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ, |
||
5 |
5.Мекиен: түбіті, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
6 |
6.Мекиен: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
1 |
7. |
7.Мекиен: түбіті, қосымша бояуы (*) |
КЖ, |
||
8. |
8.Қораз: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
9 |
9.Қораз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
1 |
10 |
10.Қораз: қауырсыны, қосымша бояуы (+) |
КЖ, |
||
11 |
11.Мекиен: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
12 |
12.Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
|
13 |
13.Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуы (*) |
КЖ, |
||
14 |
14.Қораз: тірі салмағы(*) (+) |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө), |
||
15 |
15.Мекиен: тірі салмағы |
Ө, |
||
16 |
16.Қораз: кеудесі, еттілігі (+) |
Ө, |
||
17 |
17.Мекиен: кеудесі, еттілігі(*) |
Ө, |
||
18 |
18.Қораз: тірі салмағы(*) (+) |
Ө, |
||
19 |
19.Мекиен: тірі салмағы |
Ө, |
||
20 |
20.Терісі: бояуы |
50 апта |
||
21 |
21.Жұмыртқа: салмағы (+) |
Ө |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Күретауық белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
|
1. |
К 10,13. Қораз, мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының түсі |
Қола түстес - ашық-қоңыр, қара-қоңыр, қызыл-сарғыш, жасыл, көк түстердің әрленуі. |
||||
2. |
К 14,15. Қораз, мекиен: тірі салмағы |
16 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 10 г дәлдікке дейін өлшенеді. |
||||
қораз |
мекиен |
|||||
төмен |
< 5600 |
< 4100 |
1 |
|||
орта |
5600 – 6700 |
4100 – 4800 |
3 |
|||
жоғары |
> 6700 |
> 4800 |
7 |
|||
3. |
К 16,17. Қораз, мекиен: кеудесі, еттілігі |
Кеуде бұлшық етін алақанға салып анықтайды. |
||||
өте нашар |
килі бұлшық етінен 1 см-ден астам шығып тұрады |
1 |
||||
нашар |
килі бұлшық етінен 1 см-ге дейін шығып тұрады |
3 |
||||
орта |
бұлшық еттері төсінің алдыңғы жартысында бірқалыпты жетілген, екінші жартысында жіңішкереді. Килі бұлшық |
5 |
||||
күшті |
бұлшық еттері төсінің алдыңғы 2/3 бөлігінде бірқалыпты |
7 |
||||
4. |
К 18,19. Қораз, мекиен: тірі салмағы |
50 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 10 г дәлдікке дейін өлшенеді. |
||||
қораз |
мекиен |
|||||
төмен |
< 14000 |
< 6800 |
3 |
|||
орта |
14000 – 17000 |
6800 – 8000 |
5 |
|||
жоғары |
> 17000 |
> 8000 |
7 |
|||
5. |
К 21. Жұмыртқа: салмағы |
50 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. |
||||
өте майда |
? 75 |
1 |
||||
майда |
75,1 – 80 |
3 |
||||
орта |
80,1 – 85 |
5 |
||||
ірі |
85,1 – 90 |
7 |
||||
өте ірі |
> 90 |
9 |
||||
Мал шаруашылығы |
Мысыр тауықтарының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1. |
Қораз: түбіті, негізгі бояуы (*) |
Көзбен жобаалу (бұдан әрі –КЖ), |
||
2. |
Қораз: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
3. |
Қораз: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ, |
||
4. |
Қораз: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
5 |
Қораз: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
|
6 |
Қораз: қауырсыны, қосымша бояуы (*) |
КЖ, |
||
7. |
Жас қораз: тірі салмағы |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө), |
||
8 |
Жас қораз: кеуде орамы (+) |
Ө |
||
9 |
Қораз: тірі салмағы(*) (+) |
Ө, |
||
10 |
Жас мекиен: түбіт, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
11 |
Жас мекиен: түбіті, қосымша бояуының бар-жоғы |
КЖ, |
жоқ |
1 |
12 |
Мекиен: түбіті, қосымша бояуы |
КЖ, |
||
13 |
Мекиен: қауырсыны, негізгі бояуы (*) |
КЖ, |
||
14 |
Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуының бар-жоғы (*) |
КЖ, |
жоқ |
|
15 |
Мекиен: қауырсыны, қосымша бояуы |
КЖ, |
||
16 |
Жас мекиен: тірі салмағы |
Ө, |
||
17 |
Жас мекиен: кеуде орамы (+) |
Ө, |
||
18 |
Мекиен: тірі салмағы |
Ө, |
||
19 |
Сирағы: түсі (*) |
52 апта |
||
20 |
Тұмсығы: бояуы (*) |
52 апта |
||
21 |
Жұмыртқа: салмағы (+) |
Ө, |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Мысыр тауығы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
1. |
К 7,16. Жас қораз, жас мекиен: тірі салмағы |
9апталығында 10 г. дейінгі дәлдікпен жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады. |
|||
қораз |
мекиен |
||||
өте төмен |
800 |
750 |
1 |
||
төмен |
801 - 900 |
751 - 850 |
3 |
||
орта |
901 - 1000 |
851 - 950 |
5 |
||
жоғары |
1001 - 1100 |
951 - 1050 |
7 |
||
өте жоғары |
1100 |
1050 |
9 |
||
2. |
К 8, 17. Жас қораз, жас мекиен: кеуде орамы |
Өлшеуіш таспамен 10 апталығында қанатының түбінен 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. |
|||
қораз |
мекиен |
||||
тар |
22 |
21 |
3 |
||
орта |
22-25 |
21-24 |
5 |
||
кең |
25 |
24 |
7 |
||
3. |
К 9,18. Қораз, мекиен: тірі салмағы |
52 апталығында жеке-жеке өлшеу арқылы 0,1 см дәлдікке дейін өлшенеді. |
|||
қораз |
мекиен |
||||
өте төмен |
1450 |
1550 |
1 |
||
төмен |
1451-1600 |
1551-1700 |
3 |
||
орта |
1601-1750 |
1701-1850 |
5 |
||
жоғары |
1751-1900 |
1851-2000 |
7 |
||
өте жоғары |
1900 |
2000 |
9 |
||
4. |
К 24. Жұмыртқа: салмағы |
44 апталық мекиеннен 3 күнде жиналған 50 жұмыртқа өлшенеді. |
|||
өте майда |
37 |
1 |
|||
майда |
38-41 |
3 |
|||
орта |
42-45 |
5 |
|||
ірі |
46-49 |
7 |
|||
өте ірі |
50 |
9 |
|||
Мал шаруашылығы |
Қара түлкілердің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
1.Көз: түсі (*) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ) |
||
2 |
2.Тұмсық айнасы: пигменті |
КЖ |
жоқ |
1 |
3 |
3.Тұмсық айнасы: пигменті, көріну дәрежесі |
КЖ |
ішінара |
1 |
4 |
4.Түк жамылғысы: негізгі түсі (*) |
КЖ |
||
5 |
5.Түк жамылғысы: негізгі түсінің қарқыны (*) |
КЖ |
||
6 |
6.Түк жамылғысы: |
КЖ |
жоқ |
1 |
7 |
7.Түк жамылғысы: |
КЖ |
ақ |
1 |
8 |
8.Тұмсығы: қосымша түсі |
КЖ |
жоқ |
1 |
9 |
9.Мойыны: қосымша түсі |
КЖ |
жоқ |
1 |
10 |
10.Іші (қарыны) қосымша түсі |
КЖ |
жоқ |
1 |
11 |
11.Табаны: қосымша түсі |
КЖ |
жоқ |
1 |
12 |
12.Түк жамылғысы: |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө) |
||
13 |
13.Түк жамылғысы: |
Ө |
||
14 |
14.Түк жамылғысы: |
КЖ |
біркелкі емес |
1 |
15 |
15.Түк жамылғысы: |
КЖ |
жоқ |
1 |
16 |
КЖ |
|||
17 |
КЖ |
|||
18 |
18.Түк жамылғысы: |
КЖ |
ақ |
1 |
19 |
19.Түк жамылғысы: |
КЖ |
жоқ |
1 |
20 |
20.Еркегі: дене ұзындығы (+) |
Ө |
||
21 |
21.Ұрғашысы: дене ұзындығы (+) |
Ө |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Қара түлкі белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
1. |
К 12. Түк жамылғысы: тығыздығы |
Кездейсоқ 10 ұрғашы және 10 еркектен таңдалып алынған тұщы құрғақ терінің артқы үштен бір бөлігінің сызығын қиып өтетін нүктеде және бүйірі мен жотасының арасымен өтетін сызық нүктесінде 0,5 см.кв түкті тері ауданында анықтайды. Түкті ұқыпты түрде тақырлап қырады. Таңдалып алынған сынаманы пинцетпен алып, бағыттаушы және тікенекті қылшықтарын санайды. Қалған барлық түбітті талшықтарды 0,01 мг дәлдікпен аналитикалық таразыда өлшейді. Болғасын бір буда түкті (жобамен сынаманың оннан бір бөлігі), өлшеп, ондағы түбіт талшықтарын санайды. |
|||
шағын |
10-нан аз |
3 |
|||
орташа |
10 - 15 |
5 |
|||
үлкен |
15-тен көп |
7 |
|||
2. |
К 13. Түкті жамылғы: биіктігі |
Сынамада (проба) анықтайды (К. 12). Әрбір сынамада 1 санатты 25 тікенек қылшықты өлшейді (ең ішіндегі ұзындау жақсы қыры бар қылшықтарды). |
|||
өте шағын |
50-ден төмен |
1 |
|||
шағын |
55 - 59 |
5 |
|||
орташа |
50 - 54 |
3 |
|||
үлкен |
60 - 64 |
7 |
|||
өте үлкен |
64-тен жоғары |
9 |
|||
3. |
К. 14. Түкті жамылғы: біркелілігі |
Сынамада (проба) анықтайды (К. 12). Әрбір сынамада (К. 13) сәйкес есептеген 25-тен ең қысқа тікенек қылшықты жүннің ұзындығының орташа мөлшерінің, ұзын тікенек қылшықты жүннің ұзындығының орташа мөлшеріне қатынасымен қосымша өлшейді. |
|||
біркелкі емес |
80 немесе одан төмен |
1 |
|||
біркелкі |
80-нен жоғары |
9 |
|||
4. |
К. 15. Түкті жамылғы: күмістей жалтырауықтығы |
Жас төлдің түкті жамылғысы өсіп жетілгенде тікенек қылшықтардың жарық зонасы бойынша қараңғы бүршік фонында көзбен қарап анықтау. |
|||
5. |
К 17. Түкті жамылғы: бет пердесі, анықтылығы |
Жас төлдердің түгі өсіп жетілгенде көзбен қарап анықтайды. |
|||
шағын |
негізінен жота мен жаяда платина түстес қылшықтардың орналасуы |
1 |
|||
орташа |
барлық дене бойынша, арқасында нашарлау көрінетін белдігі бар платина түстес қылшықтардың орналасуы |
2 |
|||
үлкен |
барлық дене бойынша, арқасында анық көрінетін белдігі бар платина түстес қылшықтардың орналасуы |
3 |
|||
6. |
К. 20-21. Денесінің ұзындығы (еркек, ұрғашысы) |
Жұмсақ өлшегіш таспамен (лента) өлшеу. Аңды бағып күтуші бір адам аңды столға ішімен қысып желкесінен ұстайды , ал екіншісі артқы табанынан барынша керіп ұстайды. Таспаның (лентаның) нольдік белгісін аңның мұрнының ұшына, қолмен аңның иығына жапсырып, таспаны құйрықтың ұшына дейін 1 см дәлдікпен тартады. |
|||
аталық |
аналық |
||||
шағын |
65-тен кем |
61-ден кем |
3 |
||
орта |
65-69 |
61-65 |
5 |
||
үлкен |
69-дан жоғары |
65-тен жоғары |
7 |
||
Мал шаруашылығы |
Құндыздардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
Көз: түсі (*) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі – КЖ) |
||
2 |
Тұмсық айнасы: пигменті |
КЖ |
жоқ |
1 |
3 |
Тұмсық айнасы: бояу пигменті |
КЖ |
қоңыр |
1 |
4 |
Құлақтары мен тұмсығы: |
КЖ |
||
5 |
Жүн жабындысы: негізгі бояуы (*) |
КЖ |
||
6 |
Жүн жабындысы: қоңыр түстің қанықтылығы |
КЖ |
||
7 |
Жүн жабындысы: негізгі түстің қанықтығының арқасы мен бүйіріне бірқалыпты таралуы |
КЖ |
жоқ |
1 |
8 |
Жүн жабындысы: қылшығының бояуы (*) |
КЖ |
||
9 |
Жүн жабындысы: біртүсті түбітінің бояуы(*) (+) |
КЖ |
||
10 |
Жүн жабындысы: әртүсті түбітінің ұшының бояуы (*)(+) |
КЖ |
||
11 |
Жүн жабындысы: бурыл талшықтар саны (*) (+) |
КЖ |
||
12 |
Еркегінің денесі: ұзындығы (+) |
КЖ |
||
13 |
Ұрғашысының денесі: ұзындығы (+) |
КЖ |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
?) Салтыков;
?)Қара құндыз тұқымдарына тән.
Мал шаруашылығы |
Құндыз белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
1. |
К 9,10. Түк жамылғысы: түбіті |
ұшы түбі біртүсті боялған, әртүсті боялған |
|||
2. |
К 11. Түк жамылғысы: бурыл қыллшықтар саны |
Бурыл қылшықтар – ұзына бойына пигментсіз талшықтар. |
|||
жоқ |
1 |
||||
аз |
1-ден аз |
3 |
|||
орта |
1-10 |
5 |
|||
көп |
10-нан көп |
7 |
|||
3. |
К 12,13. Еркегінің, ұрғашысының денесі: ұзындығы |
Аңды столдың үстіне бауырымен жатқызып, мойыны мен артқы аяқтарынан алып ұзынынан созады. Жұмсақ өлшеуіш таспамен өлшенеді. Таспаның нолінші белгісін аңның тұмсық ұшына қойып, иығының үстінен құйрықтың түбіне дейінгі аралық өлшенеді. |
|||
еркегі |
ұрғашысы |
||||
қысқа |
43-тен аз |
39-дан аз |
1 |
||
орта |
43-46 |
39-41 |
5 |
||
ұзын |
46-дан көп |
41-ден көп |
7 |
||
Мал шаруашылығы |
Үй иттерінің сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Үй итінің белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
||
1. |
Өлшем алынған кезде ит тегіс жерде табиғи қалпында тұру керек. Өлшем 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен алынады. |
||||||
2. |
К 1. бас: жүн жабындысы |
Көз жобамен 12-14 айлығында қырқылмаған күйде анықталады. |
|||||
жүнсіз |
жүні жоқ |
1 |
|||||
тегіс жүнді |
бүкіл басында қысқа тегіс жүн |
2 |
|||||
айдар ғана бар |
айдардан басқа жүн жоқ – шүйдесін |
3 |
|||||
бас сүйегінде ұзын жүн бар |
қабағынан басталатын ұзын жүн, тұмсығында қысқа тегіс жүн |
4 |
|||||
ұзын жүнді |
бүкіл басында ұзын жүн бар |
5 |
|||||
3. |
К 2. Бас: ұзындық индексі |
12-14 айлығындағы бас ұзындығының (А-Б ) шоқтығының биіктігіне қатынасы (К-Л). |
|||||
кіші |
43-тен аз |
3 |
|||||
орта |
43-49 |
5 |
|||||
үлкен |
49-дан көп |
7 |
|||||
4. |
К 3. Бас: көлем индексі |
12-14 айлығындағы бас ұзындығының (А-Б) бастың құлақ алды орамына қатынасы (Г-Г). |
|||||
өте кіші |
52,0-ден төмен |
1 |
|||||
кіші |
52,0 - 59,0 |
3 |
|||||
орта |
59,1 – 66,0 |
5 |
|||||
үлкен |
66,1 – 73,0 |
7 |
|||||
өте үлкен |
73,0-тен жоғары |
9 |
|||||
5. |
К 4. Бас: пропорция индексі |
12-14 айлығындағы тұмсық ұзындығының (А-В) бас сүйегінің ұзындығына |
|||||
өте кіші |
56,0-дан аз |
1 |
|||||
кіші |
56,0 - 68,0 |
3 |
|||||
орта |
68,1 – 80,0 |
5 |
|||||
үлкен |
80,1 – 92,0 |
7 |
|||||
өте үлкен |
92,0-нан көп |
9 |
|||||
6. |
К 5. Бас: пішін индексі |
12-14 айлығындағы бастың көз тұсындағы орамының (В-В) бастың құлақ алды орамы(Г-Г) қатынасы. |
|||||
кіші |
55-тен аз |
3 |
|||||
орта |
55-63 |
5 |
|||||
үлкен |
63-тен көп |
7 |
|||||
7. |
К 6. Тұмсық: сызығы |
12-14 айлығында басты қапталынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды. |
|||||
Жоғары қараған |
кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда көтеріңкі орналасқан |
3 |
|||||
тік |
кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда төмен орналасқан |
5 |
|||||
төмен қараған |
кеңсірігі маңдай сызығына қарағанда төмен орналасқан |
7 |
|||||
8. |
К 7. Бас: шықшыттылығы |
36-40 айлығында басты үстіңгі жағынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды.
білінбейді -1; білінеді -9. |
|||||
9. |
К 8. Бас: сынуы |
36-40 айлығында бас сүйегінің тұмсыққа қарай өтуін қапталынан қарау арқылы көз жобамен анықтайды.
білінбейді -1; орташа – 2; білінеді -3. |
|||||
10. |
К 9. Ерін: салбырауы |
36-40 айлығында көз жобамен анықтайды. |
|||||
Жоқ |
еріндері шықшытына тығыз жабысқан |
1 |
|||||
бар |
еріндері шықшытына тығыз жабыспаған, қатпарлары бар |
3 |
|||||
11. |
К 12. Көз: түсі |
12-14 айлығында көздің құбылмалы қабығының түсіне қарай жобамен анықтайды. |
|||||
сұрғылт |
әртүрлі: бірі көгілдір, екіншісі қоңыр немесе басқа түсте |
1 |
|||||
көгілдір |
көгілдір түстен ақ түске дейін |
2 |
|||||
ашық-қоңыр |
ашық түсті қоңыр |
3 |
|||||
қара-қоңыр |
қара түсті қоңыр |
4 |
|||||
12. |
К 14. Тіс: тістеуі |
12-14 айлығында көз жобамен анықтайды.
1 2 3 4 |
|||||
қайшы тәріздес |
төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерінің артқы жағына қабысады,ал төменгі азу тістері алдыңғы шеткі |
1 |
|||||
қышқаш тәріздес |
төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерімен қабысады |
2 |
|||||
толық тістелмейді |
төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы |
3 |
|||||
бульдогтікті |
төменгі жақ сүйегінің алдыңғы тістері мен азу тістері жоғарғы жақ сүйектің алдыңғы тістерінен асып тұрады |
4 |
|||||
13. |
К 15. Құлақ: орналасуы |
12-14 айлығында құлақтың сыртқы шетінің бас сүйекке көздің сыртқы бұрыштары арасынан ойша жүргізілген сызыққа қатысты орналасуына қарай көз жобамен анықтайды. |
|||||
төмен |
ойша жүргізілген сызықтан төмен |
3 |
|||||
орта |
ойша жүргізілген сызықпен қатар |
5 |
|||||
жоғары |
ойша жүргізілген сызықтан жоғары |
7 |
|||||
14. |
К 16. Құлағы: ұзындығы |
12-14 айлығында құлақтың тұмсыққа қарай бағытталған ұзындығына қарай көз жобамен анықтайды. |
|||||
қысқа |
бастың жартысына жетпейді |
3 |
|||||
орта |
бастың орта тұсына жетеді немесе сәл асады |
5 |
|||||
ұзын |
тұмсыққа дейін жетеді немесе асады |
7 |
|||||
15. |
К 17. Құлақ: пішіні |
12-14 айлығында көз жобамен анықтайды.
1 2 |
|||||
16. |
К 19. Құлақ: жағдайы |
12-14 айлығында құлақ шеміршегінің жағдайына қарай көз жобамен анықтайды. Құлақ шеміршегінің жағдайын дұрыс анықтау үшін иттің елеңдеген кезін пайдалану керек
1 2 3 4 |
|||||
тік |
шеміршегі мықты, құлағы толығымен тік тұрады |
1 |
|||||
жартылай салбыр |
құлақтың мықты шеміршегі тек төменгі жағында ғана, жоғарғы бөлігі төмен немесе қапталына бағытталған |
2 |
|||||
шеміршекке ілінген |
құлақтың мықты шеміршегі жұмсақ құлақты ұстап тұрады |
3 |
|||||
салбыраңқы |
шеміршегі жұмсақ, құлақ түгелдей салбыраңқы |
4 |
|||||
17. |
К 20. Маңдай: пішіні |
36-40 айлығында басын қарау арқылы көз жобамен анықтайды.
1 2 3 |
|||||
дөңес |
маңдай сызығы дөңес қисық сызық болып келеді, қабақ үстінің доғасы бөлінген |
1 |
|||||
жазық |
маңдай сызығы тік болып келеді |
2 |
|||||
ойыс |
маңдай сызығы ойыс қисық сызық болып келеді, қабақ үсті бөлінбеген |
3 |
|||||
18. |
К 22. Көзі: орналасуы |
12-14 айлығында көз жобамен анықтайды. |
|||||
тік |
көздің бұрыштары бір түзудің бойында |
1 |
|||||
сәл қиғаш |
көздің сыртқы бұрыштары ішкі бұрыштарынан жоғарыда |
2 |
|||||
қиғаш |
көздің сыртқы бұрыштары ішкі бұрыштарынан өте жоғарыда |
3 |
|||||
19. |
К 24. Қабақ: жағдайы |
12-14 айлығында көз жобамен анықтайды. |
|||||
құрғақ |
көзіне тығыз жабысқан |
1 |
|||||
ылғал |
көздің жоғарғы жағынан кейінде |
2 |
|||||
20. |
К 25. Мойын: орналасуы |
12-14 айлығында мойын сызығының жерге қатынасына байланысты |
|||||
төмен |
40-тан аз |
3 |
|||||
орта |
40-50 |
5 |
|||||
жоғары |
50-ден көп |
7 |
|||||
21. |
К 26. Мойын: ұзындық индексі |
36-40 айлығында мойын ұзындығының (Б-Д) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасымен анықталады. |
|||||
кіші |
37-ден аз |
3 |
|||||
орта |
37-40 |
5 |
|||||
үлкен |
40-тан жоғары |
7 |
|||||
22. |
К 29. Арқа: ұзындық индексі |
36-40 айлығында арқа ұзындығының (Д-Ж) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасымен анықталады. |
|||||
өте аз |
31,0-ден төмен |
1 |
|||||
аз |
31,0-38,0 |
3 |
|||||
орта |
38,1-45,0 |
5 |
|||||
үлкен |
45,0-52,0 |
7 |
|||||
өте үлкен |
52,0-ден жоғары |
9 |
|||||
23. |
К 30. Арқа: сызығы |
36-40 айлығында шоқтығынан құйрық түбіне дейінгі аралыққа ойша жүргізілген сызық бойынша өлшенеді.
1 2 |
|||||
иілген |
жоғары қарай майысқан сызық түрінде |
1 |
|||||
тура |
түзу сызыққа келеді |
2 |
|||||
24. |
К 31. Арқа: жалының бар-жоғы |
36-40 айлығында көз жобамен анықтайды. |
|||||
жоқ |
арқасындағы жүні қалыптағыдай |
1 |
|||||
бар |
белі мен сауырында айрықша көрінетін бұйра жүндері бар |
9 |
|||||
25. |
К 32. Сауыр: сызығы |
36-40 айлығында сауыр бұрышының жазықтықпен бұрышына қарай көз жобамен анықтайды.
3 5 7 |
|||||
тура |
15Ү-тен аз |
3 |
|||||
қиғаш |
15Ү-30Ү |
5 |
|||||
тік |
30Ү-дан көп |
7 |
|||||
26. |
К 33. Кеуде бөлігі: қиылу индексі |
36-40 айлығында иық тұсындағы кеуде енділігінің (С-С) кеуде қуысының биіктігіне (К-О) қатынасын көз жобамен анықтайды. |
|||||
өте аз |
56-дан аз |
1 |
|||||
аз |
56-64 |
3 |
|||||
орта |
64,1-72,0 |
5 |
|||||
үлкен |
72,1-80,0 |
7 |
|||||
өте үлкен |
80,0-нен көп |
9 |
|||||
27. |
К 34. Кеуде: тереңдігі |
36-40 айлығында төс сүйегінің тізе буынына қарай орналасуын көз жобамен анықтайды |
|||||
тайыз |
жоғары |
3 |
|||||
орта |
бір деңгейде |
5 |
|||||
терең |
төмен |
7 |
|||||
28. |
К 35,38. Төбет, қаншық: формат индексі |
36-40 айлығында денесінің қиғаш ұзындығының (И-З) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатысымен көз жобамен анықтайды. |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
өте аз |
101,0 аз |
109,0 аз |
1 |
||||
аз |
101,0-106,0 |
109,0-117,0 |
3 |
||||
орта |
106,1-111,0 |
117,1-125,0 |
5 |
||||
үлкен |
111,1-116,0 |
125,1-133,0 |
7 |
||||
өте үлкен |
106,0-дан көп |
133,0-тен көп |
9 |
||||
29. |
К 36,39. Төбет, қаншық: шоқтығының биіктігі |
36-40 айлығында шоқтығының биіктігімен анықталады (К-Л) . |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
өте аз |
26,0 аз |
24,0 аз |
1 |
||||
аз |
26,0-41,0 |
24,0-39,0 |
3 |
||||
орта |
41,1-56,0 |
39,1-54,0 |
5 |
||||
үлкен |
56,1-71,0 |
54,1-69,0 |
7 |
||||
өте үлкен |
71,0-ден көп |
69,0-дан көп |
9 |
||||
30. |
К 37,40. Төбет, қаншық: пропорциялылығы |
36-40 айлығында сауыр ұзындығының (М-Н) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатысымен көз жобамен анықтайды. |
|||||
алды биік |
93,8-ден аз |
3 |
|||||
пропорциялы |
93,8 – 98,8 |
5 |
|||||
арты биік |
98,8-ден көп |
7 |
|||||
31. |
К 41. Іші: сызығы |
12-14 айлығында іш сызығы мен төс сызығының арасындағы бұрыш арқылы көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
тартыңқы |
40Ү-дан көп |
3 |
|||||
жинақы |
15Ү-40Ү |
5 |
|||||
түсіңкі |
15Ү-тен аз |
7 |
|||||
32. |
К 42. Құйрық: ұзындығы |
12-14 айлығында көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
шолақ |
туғаннан құйрық омыртқаларының болмауына байланысты қысқарған |
1 |
|||||
қысқа |
құйрық омыртқалары бар, бірақ құйрығының ұзындығы тірсегіне дейін жетпейді |
2 |
|||||
орта |
құйрығының ұзындығы тірсегіне дейін жетеді |
3 |
|||||
ұзын |
құйрығының ұзындығы тірсегінен асады |
4 |
|||||
33. |
К 44. Құйрық: пішіні |
12-14 айлығында көз мөлшермен анықтайды.
|
|||||
34. |
К 45-48. Төбет, қаншық: ірілік индексі |
36-40 айлығында жауырын сырты кеуде орамының (К-О-К) шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасын көз жобамен анықтайды. |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
өте аз |
113,0 аз |
113,5 аз |
1 |
||||
аз |
113,0-122,0 |
113,5-123,5 |
3 |
||||
орта |
122,1-131,0 |
123,6-133,5 |
5 |
||||
үлкен |
131,1-140,0 |
133,6-143,5 |
7 |
||||
өте үлкен |
140,0-тан үлкен |
143,5-тен үлкен |
9 |
||||
35. |
К 46-49. Төбет, қаншық: тығыздық индексі |
36-40 айлығында тірі салмағының шоқтығының биіктігіне (К-Л) қатынасы арқылы көз жобамен анықтайды. |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
өте аз |
27,7 аз |
28,0 аз |
1 |
||||
аз |
27,7-42,7 |
28,0-42,0 |
3 |
||||
орта |
42,8-57,7 |
42,1-56,0 |
5 |
||||
үлкен |
57,8-72,7 |
56,1-70,0 |
7 |
||||
өте үлкен |
72,7-ден көп |
70,0-ден көп |
9 |
||||
36. |
К 47-50. Төбет, қаншық: тірі салмағы |
36-40 айлығында таразыда 0,1 кг дәлдікпен тірі салмағы өлшенеді. |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
өте жеңіл |
10,0 аз |
9,0 аз |
1 |
||||
жеңіл |
10,0-20,0 |
9,0-18,0 |
3 |
||||
орта |
20,1-30,0 |
18,1-27,0 |
5 |
||||
ауыр |
30,1-40,0 |
27,1-36,0 |
7 |
||||
өте ауыр |
40,0-ден көп |
36,0-дан көп |
9 |
||||
37. |
К 51. Алдыңғы сирақтары: жүн жамылғысы |
36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
жүнсіз |
жүнсіз немесе сирек жүн тізеге дейін |
1 |
|||||
тегіс жүнді |
қылшықты жүнмен толық жабылған |
2 |
|||||
Тегіс жүнді |
сирақтың қапталы мен артқа жағында ұзындау қылшық жүндер бар |
3 |
|||||
ұзын жүнді |
сирақтары толық ұзынжүнді |
4 |
|||||
38. |
К 52. Артқы сирақтары: жүн жамылғысы |
36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды |
|||||
жүнсіз |
жүнсіз немесе сирек жүн тізеге дейін |
1 |
|||||
тегіс жүнді |
қылшықты жүнмен толық жабылған |
2 |
|||||
Тегіс жүнді |
сирақтың қапталы мен артқа жағында ұзындау қылшық жүндер бар |
3 |
|||||
ұзын жүнді |
сирақтары толық ұзынжүнді |
4 |
|||||
39. |
К 55. Жауырын-иық буыны: бұрышы |
12-14 айлығында иық сүйегі мен жауырынның арасындағы бұрышына қарай көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
сүйір |
90Ү-нан аз |
3 |
|||||
орта |
90-110Ү |
5 |
|||||
тік |
110Ү-нан көп |
7 |
|||||
40. |
К 56. Табан: пішіні |
12-14 айлығында қапталынан қарау арқылы көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
русачья |
жіңішке ұзын табан, ортасындағы саусақтары шеткісіне қарағанда ұзынырақ, бұл табан |
1 |
|||||
сопақ |
табан таңбасы шеңберге ұқсастау болады |
2 |
|||||
41. |
К 57. Ит: ұзынсирақтылық индексі |
36-40 айлығында шынтақ биіктігінің (П-Л) шоқтық биіктігіне (К-Л) қатынасы арқылы көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
аз |
48-ден аз |
3 |
|||||
орта |
48-53 |
5 |
|||||
көп |
53-тен көп |
7 |
|||||
42. |
К 60,61. Төбет, қаншық: сүйектілік индексі |
36-40 айлығында жіліншік орамының (Р-Р) шоқтық биіктігіне (К-Л) қатынасын көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
төбет |
қаншық |
||||||
аз |
18-ден аз |
17-ден аз |
3 |
||||
орта |
18 – 22 |
17,0-20,7 |
5 |
||||
көп |
22-ден көп |
20,7-ден көп |
7 |
||||
43. |
К 62. Тірсек: бұрышы |
12-14 айлығында жамбас пен тірсек арасындағы бұрышына қарай көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
Сүйір |
120Ү-дан аз |
3 |
|||||
Орта |
120Ү-140 |
5 |
|||||
Тік |
140Ү-тан көп |
7 |
|||||
44. |
К 64. Жүн: қылшығы |
36-40 айлығында денесіндегі жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
жоқ |
бүкіл денесінде жүн жоқ |
1 |
|||||
әлсіз дамыған |
бүкіл денесінде 1,5 см-ден қысқа жүні бар |
3 |
|||||
дамыған |
бүкіл денесінде 1,5 см-ден ұзын жүні бар |
5 |
|||||
45. |
К 65. Жүн: түбіті |
36-40 айлығында денесіндегі түбітіне қарай көз мөлшермен анықтайды. |
|||||
жоқ |
бүкіл денесінде түбіт жоқ |
1 |
|||||
әлсіз дамыған |
бүкіл денесінде 1,5 см-ден қысқа түбіті бар |
3 |
|||||
дамыған |
бүкіл денесінде 1,5 см-ден ұзын түбіті бар |
5 |
|||||
46. |
К 66. Қылшық жүн: пішіні |
36-40 айлығында шоқтығынан алынған қылшық жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды
1 2 3 4 5 |
|||||
47. |
К 67. Қылшық жүн: текстура |
36-40 айлығында шоқтығынан алынған қылшық жүніне қарай көз мөлшермен анықтайды |
|||||
жұмсақ |
талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, толық жатыңқы; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді |
1 |
|||||
серпімді |
талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, толық майыспаған; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді, бірақ тік емес |
2 |
|||||
қатты |
талшығы бірқалыпты, тік орналасқан, майыспаған; толқынды, ұшына қарай тегіс болып келеді, алғашқы пішінін толық сақтайды |
3 |
|||||
48. |
К 68. Түсі: типі |
36-40 айлығында көз мөлшермен анықтайды |
|||||
ақ |
талшықта пигмент жоқ |
1 |
|||||
сұр |
ашық түстен қарақоңырға дейін бірқалыпты орналасқан |
2 |
|||||
агути сарғылт-(сұр) |
табиғи, қасқыр терісі түстес |
3 |
|||||
қоңыр |
қоңыр түстен қара-қоңыр түске дейін |
4 |
|||||
сары |
талшықта ашық-сары немесе қызыл-сары пигмент болады |
5 |
|||||
теңбіл (пегий) |
кеудесінде, мойынында, ішінде, құйрығында ақтаңдақтар болады |
6 |
|||||
шұбар |
ақшыл түстің үстінде қара-қоңыр дақтар болады |
7 |
|||||
шұбар теңбіл |
негізгі түстің үстінде майда (0,5 см аз) қара не қоңыр дақтар болады |
8 |
|||||
теңбіл дақтармен |
негізгі түстің үстінде майда (0,5 см аз) қара не қоңыр дақтар ақтаңдақтарда (3 см үлкен) орналасады |
9 |
|||||
мрамор түстес |
негізгі ақ түске қара, сұр, қоңыр түстер тәртіпсіз орналасады |
10 |
|||||
күлді |
қара түске сары түсті белгілер орналасады, |
11 |
|||||
барыс түстес |
сары түстің үстіне көлденең қара жолақтар әртүрлі орналасады |
12 |
|||||
алтын-сары |
ұшына қарай қызыл тұске айналған алтын-сары түстес бояу, тұмсығы қара |
13 |
|||||
күйік жүн |
денесінің барлық жерінде сабан түстес жүндер, Табаны, кеудесі, құйрығының ұшы ашық түстес, тұмсығы қоңыр не қара |
14 |
|||||
көгілдір |
негізгі түсі болат түстес |
15 |
|||||
тебінгі (чепрачный) |
қоңыр, қара және сұр пигменттер иттің үстін жұқа жабумен жапқан тірізді. Тиісінше бастың, кеуденің, іштің, аяқтары мен құйрығының ұштары ашық түсті. Жабуының үлкендігі әртүрлі болуы мүмкін |
16 |
|||||
қара |
жүнінің бәрі қара түсті. Кейде майда ақшыл, қоңыр, сұр дақтар кездесуі мүмкін |
17 |
|||||
Мал шаруашылығы |
Бал аралардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
1.Ара: істігінің ұзындығы (*)(+) |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө) |
||
2 |
2.Ара: үшінші тергит ұзындығы(*) (+) |
Ө |
||
3 |
3.Ара: кубитальдық индексі |
Ө |
||
4 |
4.Ара: тарзаль индексі |
Ө |
||
5 |
5.Ара, қанаты: қанаттың дискоидты ығысуы (*) (+) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ) |
||
6 |
6.Ара: бесінші стерниттің айнашығының артқы шегарасының нысаны |
КЖ |
тік |
1 |
7 |
7.Ара: денесінің бояуы |
КЖ |
||
8 |
8.Ара: салмағы (+) |
|||
9 |
9.Тумайтын аналық ара: істігінің ұзындығы |
Ө |
||
10 |
10.Тумайтын аналық ара: үшінші тергит ұзындығы (*) (+) |
Ө |
||
11 |
11.Тумайтын аналық ара: денесінің бояуы |
КЖ |
||
12 |
12.Тумайтын аналық ара: салмағы (*) (+) |
Ө |
||
13 |
13.Тумайтын аналық ара: |
Ө |
||
14 |
14.Туатын аналық ара: |
Ө |
||
15 |
15.Жұмысшы ара: денесінің бояуы |
КЖ |
||
16 |
17.Жұмысшы ара: үшінші тергит ұзындығы(*) (+) |
Ө |
||
17 |
18.Жұмысшы ара: салмағы(*) (+) |
Ө |
||
18 |
19.Ара ұясы: мінезі (*) (+) |
КЖ |
||
19 |
19.Ара ұясы: ұяны қараған кездегі аралардың жағдайы |
КЖ |
ұяда қозғалыссыз қала береді |
1 |
20 |
20.Ара ұясы: балдың түсі (*) |
КЖ |
ашық түсті |
1 |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Бал ара белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
|||||
1. |
Әрбөлек ара ұяларының текшелерінен шыққан тумайтын аналық араларды, трутней күкірт эфирінің буында ұстау арқылы қатырып, торсион таразыға салып өлшейді. Денесінің түсін анықтап, сосын 70% этил спиртінің ерітіндісінде консервіленеді. Ол үшін алдын-ала әр сынама бөлек-бөлек дәкеге оралып, оның ішіне жәй қарындашпен ұяның номері жазылған қағаз салынады. Консервіленген сынамалар нығыздалып тығындалған шыны банкаларда сақталады. Қажет кезінде консервіленген араларды В.В.Алпатов әдістемесіне сәйкес қалпына келтіріп, экстерьерінің өлшем белгілерін МБС типті микроскоп арқылы анықтайды (окулярдың микрометр бірлігі кейін миллиметрге айналдырылады). |
|||||||||
2. |
К 1,9. Ара, тумайтын аналық ара: істігінің ұзындығы |
Тілінің ұшына бастап иегіне дейінгі аралық 0,1 мм дәлдікпен өлшенеді. |
||||||||
ара |
аналық |
|||||||||
қысқа |
6,3-тен аз | 3,7-ден аз | 3 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
орта |
6,3-6,6 | 3,7-4,0 | 5 | |||||||
ұзын |
6,6-дан көп | 4,0-тен көп | 7 | |||||||
3. |
К 2,10,17. Ара, тумайтын аналық ара, жұмысшы ара: үшінші тергит ұзындығы |
Тергиттің алдыңғы жағындағы екі томпақтың арасы 0,1 мм дәлдікпен өлшенеді. |
||||||||
ара |
аналық ара |
жұмысшы ара |
||||||||
тар |
4,7-тен аз | 5,5-тен аз | 6,0-дан аз | 3 | ||||||
орта |
4,7-5,0 | 5,5-5,7 | 6,0-6,5 | 5 | ||||||
ұзын |
5,0-тен көп | 5,7-ден көп | 6,5-тен көп | 7 | ||||||
4. |
К 3. Ара: кубиталь индексі |
Алдыңғы қанатындағы үшінші кубиталь текшесі «а» жилка ұзындығының «б» жилка ұзындығына қатынасы арқылы анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, % 0,1 дәлдікпен: |
||||||||
төмен |
50-ден аз |
3 |
||||||||
орта |
50-60 |
5 |
||||||||
жоғары |
60-тан көп |
7 |
||||||||
5. |
К 4. Ара: тарзаль индексі |
Артқы табанының бірінші мүшелігінің енінің «б» оның ұзындығына «а» қатынасымен анықталады.
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі мағыналарға сәйкес келеді, % 0,1 дәлдікпен: |
||||||||
төмен |
50-ден аз |
3 |
||||||||
орта |
50-65 |
5 |
||||||||
жоғары |
55-тен көп |
7 |
||||||||
6. |
К 5,15. Ара, трутень оң қанаты: дискоидальное смещение жилкования |
Микрометр окулярының шкаласы радиаль текшенің остік сызығына келтіріледі. Сызықтың тік есеп шкаласы кубиталь текшенің ең ұзын жилкасының радиал текшенің төменгі жилкасымен қиылысқан жерінен өтуі тиіс. Егер тік сызық Е нүктесі арқылы өтсе, онда бейтарап (нольдік) дискоидальді ығысу болады. Егер сызық Е нүктесінің сол жағынан өтсе - оң (+), оң жағынан өтсе – теріс (-).
а – бейтарап; б – оң; в – теріс. |
||||||||
теріс |
1 |
|||||||||
бейтарап |
2 |
|||||||||
оң |
3 |
|||||||||
7. |
К 6. Ара: форма задней границы воскового зеркальца пятого стернита |
Балауыз айнасының шекарасы препаратталған стернитте микроскоппен қарағанда микрометр окулярының торын пайдаланбай-ақ анық байқалады.
Иілген Тік |
||||||||
тік |
1 |
|||||||||
иілген |
2 |
|||||||||
8. |
К 8. Ара: салмағы |
Текшеден шыққан араны жеке-жеке 0,1 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. |
||||||||
кіші |
95-тен аз |
3 |
||||||||
орта |
95-105 |
5 |
||||||||
үлкен |
105-тен көп |
7 |
||||||||
9. |
К 12. Тумайтын аналық ара: салмағы |
Аналық ұядан шыққан тумайтын аналық араны жеке-жеке 0,1 мг-ға дейінгі дәлдікпен өлшеу арқылы анықтайды. |
||||||||
кіші |
190-нан аз |
3 |
||||||||
орта |
190-200 |
5 |
||||||||
үлкен |
200-ден көп |
7 |
||||||||
10. |
К 13. Тумайтын аналық ара: жұмыртқа түтікшелерінің саны |
МБС типті микроскоппен 16 есе үлкейту арқылы бір аналық жұмыртқадағы жұмыртқа түтікшелерінің саны алынады да екі еселенеді. |
||||||||
аз |
280-нен аз |
3 |
||||||||
орташа |
280-340 |
5 |
||||||||
көп |
340-тан көп |
7 |
||||||||
11. |
К 14. Туатын аналық ара: жұмыртқа салуы |
5х5 см. тор-рамканы пайдалана отырып, бал жиналар алдында түскен туымның ауданын өлшеп, оны 12-ге бөлу арқылы анықтайды. |
||||||||
төмен |
1300-нен аз |
3 |
||||||||
орташа |
1300-1800 |
5 |
||||||||
жоғары |
1800-ден көп |
7 |
||||||||
12. |
К 18. Жұмысшы араның: салмағы |
Текшеден шығу бойына жеке-жеке өлшеу арқылы анықталады.Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орта мағыналарға сәйкес келеді, мг: |
||||||||
кіші |
230-дан аз |
3 |
||||||||
орта |
230-260 |
5 |
||||||||
үлкен |
260-тан көп |
7 |
||||||||
13. |
К 19. Ара ұясы: мінезі |
Ертемен немесе ауа райының қолайсыз (ұшпайтын) күндері аралардың ұяны ашқан кездегі әрекеттеріне қарай анықтайды. |
||||||||
тыныш |
ұядан шығады, ұшып кетпейді |
1 |
||||||||
мазасыз |
ұшып кетеді, адамға ұмтылмайды |
2 |
||||||||
бұзық |
жаппай ұшып шығады, адамды шаға бастайды |
3 |
||||||||
Мал шаруашылығы |
Тұқы балықтарының сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
1 Ақ вьетнам тұқымына тән; 2 Парск тұқымына тән; 3 Польский көгілдір тұқымына тән; 4 Фрэсинет қабыршақты тұқымына тән; 5 Огон тұқымына тән;
6 Венгерлік қызыл тұқымына тән; 7 Алтайлық айналы (зеркальный) тұқымына тән;
Мал шаруашылығы |
Тұқы балығы белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіш-тер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
1. |
Белгілері сызбаға сәйкес 0,5 см дейінгі дәлдікпен уылдырық шашатын уақытының алдында өлшенеді. |
||||
2. |
К 1. Балық: негізгі түсі |
Бүйір сызығынан төмен бағаланады. |
|||
3. |
К 2. Балық: теңбілі барлығы |
Бүкіл денесін және жүзу қанаттарымен бағаланады. |
|||
4. |
К 3. Денесі: қабыршақты жамылғы |
|
|||
5. |
К 4. Балық денесі: формасы |
Биіктігінің (H) ұзындығына (l) қатынасы бойынша бағаланады. |
|||
жұмыр |
2,6-тен аз |
1 |
|||
созылыңқы |
2,6-дан көп |
9 |
|||
6. |
К 5-6. Балық денесі: ұзындығы |
Белгілердің көрініс беру дәрежесі келесі орташа мағналарға сәйкес келеді, см: |
|||
еркек |
ұрғашы |
||||
қысқа |
50,0-ден аз |
55,0-тен аз |
3 |
||
орташа |
50,0 – 55,0 |
55,0 – 60,0 |
5 |
||
ұзын |
55,0-тен көп |
60,0-тан көп |
7 |
||
7. |
К 7-8. Балық денесі: орамы |
Дене ұзындығының (l) орамға қатынасына (О) байланысты бағаланады |
|||
еркек |
ұрғашы |
||||
шағын |
80-нен аз |
85-тен аз |
3 |
||
орташа |
80 – 85 |
85 – 90 |
5 |
||
үлкен |
85-тен көп |
90-нан көп |
7 |
||
8. |
К 9. Басы: көлемі |
Дене ұзындығының (l) бас ұзындығының (С) қатынасына байланысты бағаланады |
|||
шағын |
23-тен аз |
3 |
|||
орташа |
23 – 26 |
5 |
|||
үлкен |
26-дан көп |
7 |
|||
9. |
К 10. Құйрық тұрқы: формасы |
Құйрық тұрқы ұзындығының (pl) аз биік (l) жеріне қатынасы бойынша бағаланады |
|||
тар |
0,6-дан аз |
3 |
|||
орташа |
0,6 - 0,8 |
5 |
|||
кең |
0,8-ден көп |
7 |
|||
10. |
К 11. Шегінің: размері |
Денесінің ұзындығының (l) дос шектің ұзындығының қатынасына байланысты бағаланады |
|||
өте қысқа |
2,0-ден аз |
1 |
|||
қысқалау |
2,0 – 2,2 |
3 |
|||
орташа |
2.3 – 2,5 |
5 |
|||
ұзындау |
2,6 – 2,8 |
7 |
|||
өте ұзын |
2,8-ден көп |
9 |
|||
11. |
К 12. Жүзу қабшығының алдыңғы камерасы |
Артқы камерасының алдыңғысының ұзындығына қатынасы бойынша бағаланады. |
|||
шағын |
0,8-ден кіші |
3 |
|||
орташа |
0,8 – 1,2 |
5 |
|||
үлкен |
1,2-ден үлкен |
7 |
|||
12. |
К 13. Желбезек доғасы: бірінші желбезек доғасының кірпікшелерінің (тычинок) саны |
Желбезек доғасының сырт жағынан есепке алынады. |
|||
аз |
23-тен аз |
3 |
|||
орташа |
23 – 26 |
5 |
|||
көп |
26-дан көп |
7 |
|||
13. |
К 14. Арқа жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны. |
Сәулелері негіздерінен саналады. |
|||
аз |
19-дан аз |
3 |
|||
орташа |
19 – 20 |
5 |
|||
көп |
20-дан көп |
7 |
|||
14. |
К 15. Анальдық жүзу қанаты: жұмсақ сәулелі бұтақшаларының саны. |
Сәулелері негіздерінен саналады. |
|||
аз |
5-дан аз |
3 |
|||
орташа |
5-6 |
5 |
|||
көп |
6-дан көп |
7 |
|||
К 16. Осьтік қаңқа: омырқалар саны |
Сараптама жасауға алынған балық сынамасын буға пісіріп, суытып, етімен қабырғасын бөліп алады. Омыртқа бағанын Веберов аппараты сүйегімен қоса бас сүйегінен бөліп алады. Осылай бөлінген осьтік қаңқаны тіс щеткасымен тазалап суық сумен жуылады. |
||||
15. |
өте аз |
35-тен аз |
1 |
||
аз |
35 – 36 |
3 |
|||
орташа |
36,1 – 37 |
5 |
|||
көп |
37,1 – 38 |
7 |
|||
өте көп |
38-ден көп |
9 |
|||
16. |
К 17. Құйрық бөлігі: омыртқалар саны |
Омыртқалар санын, гемальдық тесікті құрайтын жабысып өскен төменгі өсіндісі бар, омыртқадан басталады. |
|||
өте аз |
14-тен аз |
1 |
|||
аз |
14 – 15 |
3 |
|||
орташа |
15,1 – 16 |
5 |
|||
көп |
16,1 – 17 |
7 |
|||
өте көп |
17-ден көп |
9 |
|||
Мал шаруашылығы |
Мөлдір бахтахтылардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
№ р/с |
Белгілер |
Есеп тәртібі, бағалау жасы |
көрініс беру дәрежесі |
индекс |
1 |
Өлшеу (бұдан әрі –Ө), |
|||
2 |
Ұрғашысы: басы, үлкендігі(*)(+) |
Ө, |
||
3 |
Еркегі: денесі, прогонистость(*)(+) |
Ө, |
||
4 |
Ұрғашысы: денесі, прогонистость(*)(+) |
Ө, |
||
5 |
Еркегі: жыныстық жетілу мерзімі(*)(+) |
Көзбен жобалау (бұдан әрі –КЖ), |
||
6 |
Ұрғашысы: жыныстық жетілу мерзімі(*)(+) |
КЖ, |
||
7 |
Балық: уылдырық шашу мерзімі(*)(+) |
КЖ, |
||
8 |
Еркегі: рабочая плодовитость (+) |
А, |
||
9 |
Балық: уылдырықтың орташа салмағы (*)(+) |
Ө, |
||
10 |
Ұрғашысы: рабочая плодовитость(*) (+) |
А, |
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мөлдір бахтахты белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі |
|||||||
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіштер |
Сандық көрсеткіштер |
Индекс |
|||
1. |
С – басының ұзындығы, |
||||||
2. |
К 1,2.Балық: басы, үлкендігі |
Басының ұзындығының С (тұмсық ұшынан желбезек шатырының шетіне дейінгі аралық) Смитт бойынша дене ұзындығына 1 (тұмсық ұшынан құйрық-қанатының ойындысына дейінгі аралық) қатынасын алады. |
|||||
еркегі |
ұрғашы |
||||||
аз |
21,5-тен аз |
18,5-тен аз |
3 |
||||
орта |
21,5-24,5 |
18,5-21,0 |
5 |
||||
көп |
24,5-тен көп |
21,0-тен көп |
7 |
||||
3. |
К 3,4. Балық: денесі, прогонистость |
Басының ұзындығының Смитт бойынша дене ұзындығының (1) денесінің ең жоғарғы биіктігіне (Н) қатынасын алады. |
|||||
еркегі |
ұрғашы |
||||||
төмен |
3,5-тен аз |
3,5-тен аз |
3 |
||||
орта |
3,5-4,1 |
3,5-3,9 |
5 |
||||
жоғары |
4,1-ден көп |
3,9-дан көп |
7 |
||||
4. |
К 5,6. Балық: жыныстық жетілу мерзімі |
Қосалқы топтағы балықтарды көз жобамен анықтайды. Уылдырық шашу кезеңінде қосалқы топтағы балықтардың кемінде 50%-дан астамы жыныстық жетілу мерзіміне жетсе, ұрықтандырушылар категориясына ауыстырылады. |
|||||
еркегі |
ұрғашы |
||||||
ерте |
1 жыл |
2 жыл |
3 |
||||
орта |
2 жыл |
3 жыл |
5 |
||||
кеш |
3 жыл |
4 жыл |
7 |
||||
5. |
К 7. Балық: уылдырық шашу мерзімі |
Ұрықтандырушыларды көру арқылы көз жобамен анықтайды (еркегі мен ұрғашысы бірдей). Уылдырық шашудың қызған кезінде барлық балықтың кемінде 10%-ы қатыстырылуы керек. |
|||||
өте ерте |
қазан айына дейін |
1 |
|||||
ерте |
қазан – қараша |
3 |
|||||
орта |
желтоқсан – қаңтар |
5 |
|||||
кеш |
ақпан – наурыз |
7 |
|||||
өте кеш |
кеш наурыздан кейін |
9 |
|||||
6. |
К 8. Еркегі: ұрықшылдығы (жыныстық жұмыскерлігі) |
Бір рет бөлінген ұрықтың ішіндегі сперматозоид санымен төмендегі формула бойынша анықталады. |
|||||
өте төмен |
30-дан аз |
1 |
|||||
төмен |
30-80 |
3 |
|||||
орта |
81-130 |
5 |
|||||
жоғары |
131-180 |
7 |
|||||
өте жоғары |
180-нен көп |
9 |
|||||
7. |
К 9. балық: уылдырықтың орташа салмағы |
Сынаманың салмағын 5 г өлшемдегі уылдырық санына бөлу арқылы анықтайды. |
|||||
төмен |
55-тен төмен |
3 |
|||||
орта |
55-70 |
5 |
|||||
жоғары |
70-тен жоғары |
7 |
|||||
8. |
К 10. Ұрғашысы: ұрықшылдығы (жыныстық жұмыскерлігі) |
Алынған жалпы уылдырықтың салмағын (г) бір уылдырықтың салмағына (мг) бөлу арқылы анықтайды (бөлген кезде мг-ды г-ға айналдырады). |
|||||
өте төмен |
1500-дан аз |
1 |
|||||
төмен |
1500-250 |
3 |
|||||
орта |
2501-3500 |
5 |
|||||
жоғары |
3501-4500 |
7 |
|||||
өте жоғары |
4500-нен көп |
9 |
|||||
Мал шаруашылығы |
Маралдардың сыналатын және жалпыға белгілі ұқсас тұқымдарына (сыналатын типі, линиясы және бастапқы тұқым бойынша) арналған белгілер кестесі
Ескертпе:
(*) - міндетті түрде селекциялық жетістіктердің сипаттамасына кіруі тиіс;
(+) - суреттермен сүймеленеді;
Мал шаруашылығы |
Марал белгілерінің айқындылық дәрежесін бағалауды сынау (байқаудан өткізу) кезінде басшылыққа алуға арналған Индекстер кестесі
№ |
Белгі |
Көрініс беру дәрежесі |
Сандық көрсеткіш-тер |
Сандық көрсеткіш-тер |
Индекс |
1. |
К 1,2. Еркек, ұрғашы марал: негізгі бояуы (түсі) |
Жүн жабындысының түсі бойынша бағаланады. |
|||
2. |
К 3,4. Еркек, ұрғашы марал: қосымша бояуы |
Денесінің аз бөлігін қамтитын жүн жабындысының қосымша түсі бойынша бағаланады. |
|||
3. |
К 5,6. Еркек, ұрғашы марал: басының қосымша бояуы |
Қосымша бояуының орналасуы мен пішіні бойынша бағаланады. |
|||
4. |
К 7,8. Еркек, ұрғашы марал: денесінің қосымша бояуы |
Денесінің аз бөлігін қамтитын қосымша бояуының орналасуы бойынша бағаланады. |
|||
5. |
К 12. Ұрғашы марал: физиологиялық жетілу мерзімі |
Ұрықтану жасына қарай бағалайды. |
|||
ерте |
29-дан аз |
3 |
|||
орта |
29-41 |
5 |
|||
кеш |
41-ден көп |
7 |
|||
6. |
К 13. Ұрықтандырушы маралдың басы: қапталынан қарағанда |
Көз жобамен анықталады. |
|||
7. |
К 14. Аналық маралдың басы: қапталынан қарағанда |
Көз жобамен анықталады. |
|||
8. |
К 15,16. Ұрықтандырушы және аналық маралдың басы: ұзындығы |
Өлшеуіш циркульмен желке шүйдесмен тұмсығына дейінгі аралық 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
қысқа |
43-тен аз |
40-тан аз |
3 |
||
орта |
43-49 |
40-43 |
5 |
||
ұзын |
49-дан көп |
43-тен көп |
7 |
||
9. |
К 17,18. Ұрықтандырушы және аналық маралдың маңдайы: енділігі |
Өлшеуіш циркульмен көз орбитасының шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
тар |
17-ден аз |
16-дан аз |
3 |
||
орта |
17-21 |
16-19 |
5 |
||
кең |
49-дан көп |
43-тен көп |
7 |
||
10. |
К 19,20. Ұрықтандырушы және аналық маралдың артқы жағы: маклоктар арасының енділігі |
Өлшеуіш циркульмен маклоктардың шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
тар |
33-ден аз |
26-дан аз |
3 |
||
орта |
33-41 |
26-32 |
5 |
||
кең |
41-ден көп |
32-ден көп |
7 |
||
11. |
К 21,22. Ұрықтандырушы және аналық маралдың жамбасы: енділігі |
Өлшеуіш циркульмен седалищные бугры (мықын сүйегі) шеткі нүктелерінің арасы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
тар |
11-ден аз |
11-ден аз |
3 |
||
орта |
11-13 |
11-13 |
5 |
||
кең |
13-ден көп |
13-ден көп |
7 |
||
12. |
К 23,24. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесі: ұзындығы |
Өлшеуіш таяқ арқылы седалищный бугор мен тоқпан жіліктің басының арасы өлшенеді.
|
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
қысқа |
127-ден аз |
114-тен аз |
3 |
||
орта |
127-129 |
114-117 |
5 |
||
ұзын |
129-дан көп |
117-ден жоғары |
7 |
||
13. |
К 25,26. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесі: жуандығы |
Штангенциркуль арқылы соңғы қабырғаның орта тұсынан теріні тартып тұрып 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшейді (көрсеткішті екіге бөлу керек). |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
жұқа |
3-тен аз |
2-ден аз |
3 |
||
орта |
3-5 |
2-3 |
5 |
||
қалын |
5-тен көп |
3-тен жоғары |
7 |
||
14. |
К 27,28. Ұрықтандырушы және аналық маралдың денесіндегі жүн жабындысының түлеуі |
Көктемгі түлейтін мерзімінде (мамыр, маусым) көз мөлшермен анықтайды. |
|||
ерте |
1-ші маусымға дейін |
3 |
|||
уақытында |
1-20-шы маусым |
5 |
|||
кеш |
20-шы маусымнан кейін |
7 |
|||
15. |
К 29,30. Ұрықтандырушы және аналық маралдың жіліншігі: орамы |
Өлшеуіш таспамен жіліншігінің жоғарғы 1/3 бөлігінің төменгі нүктесіненің тұсынан орамы 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
ұрықтан-дырушы марал |
аналық |
||||
кіші |
15-тен аз |
13-тен аз |
3 |
||
орта |
15-16 |
13-15 |
5 |
||
үлкен |
16-дан көп |
15-тен жоғары |
7 |
||
16. |
К 31. Маралдың алғашқы мүйізі: қос мүйізінің салмағы |
Қиылып алынғаннан кейін дереу электрондық немесе 50 кг дейін өлшенетін орта кластық механикалық таразыда 0,1 % дейінгі дәлдікпен өлшенеді. |
|||
төмен |
2,2-ден төмен |
3 |
|||
орта |
2,2-2,8 |
5 |
|||
жоғары |
2,8-ден жоғары |
7 |
|||
17. |
К 32. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: қос мүйізінің салмағы |
Осы кестенің 31-ші тармақшасына сәйкес анықтайды. |
|||
төмен |
4-тен төмен |
3 |
|||
орта |
4-7,5 |
5 |
|||
жоғары |
7,5-тен жоғары |
7 |
|||
18. |
К 33. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының түсі |
Мүйіз қиылмай тұрғанда көз жобамен анықталады. |
|||
19. |
К 34. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: жүн жабындысының тығыздығы |
Мүйіз өлшенбей тұрғанда жүн жабындысының тығыздығы мен ұзындығына қарай көз жобамен анықталады. |
|||
тығыз |
жүн қалың және тығыз |
3 |
|||
орта |
терісінің түсі білінбейді |
5 |
|||
қалыпты |
қысқа, сирек жүн, терінің түсі білінеді |
7 |
|||
20. |
К 35. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «стакан» биіктігі |
Өлшеуіш сызғышпен маңдай сүйегінен бастап мүйіз өскінінің шекарасына дейінгі аралық 0,1 см-ге дейінгі дәлдікпен өлшенеді.
|
|||
төмен |
2-ден төмен |
3 |
|||
орта |
2-5 |
5 |
|||
жоғары |
5-тен жоғары |
7 |
|||
21. |
К 36. Ұрықтандырушы маралдың мүйізі: «коронка» (түбінің) жуандығы |
Өлшеуіш таспамен мүйізі қиылғаннан кейінгі басында қалған мүйіз түбінің жуандығы («коронка») өлшенеді. |
|||
жіңішке |
20-дан төмен |
3 |
|||
орта |
20-25 |
5 |
|||
жуан |
25-тен жоғары |
7 |
|||
Мал шаруашылығы |
Мал шаруашылығындағы селекциялық жетістіктердің қорғалатын санатына келесі сандық және сапалық көрсеткіштер талап етіледі
(бас)
Ауыл шаруашылық малдарының түрі мен жынысы |
Селекциялық жетістіктің санаты |
|||||
жаңадан жасалған тұқым |
жаңа тұқым ішіндегі тип |
жаңа зауыт-тық |
жаңа зауыттық желі |
|||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
||
Ірі қара мал |
||||||
сүтті және аралас тұқымды бұқалар |
50 |
20 |
10 |
5 жақсар-тушы |
||
ет тұқымды |
150 |
50 |
30 |
10 жақсар-тушы |
||
Сиырлар: |
1350 |
600 |
300 |
100 |
||
Биязы жүндi қой тұқымдары |
||||||
қошқарлар |
200 |
50 |
40 |
5 жақсар-тушы |
||
саулықтар |
8000 |
3000 |
1500 |
200 |
||
Жедел өсетiн еттi-жүндi қой тұқымдары |
||||||
қошқарлар |
70 |
30 |
25 |
5 жақсар- |
||
саулықтар |
5000 |
2500 |
1000 |
200 |
||
Көп төлдi жартылай биязы жүнді қой тұқымдары |
||||||
қошқарлар |
70 |
30 |
25 |
5 жақсар-тушы |
||
саулықтар |
3000 |
1500 |
1000 |
200 |
||
Еттi-майлы қылшық жүндi және ұяң жүндi қой тұқымдары |
||||||
қошқарлар |
250 |
60 |
50 |
5 жақсар-тушы |
||
саулықтар |
9000 |
3000 |
1500 |
200 |
||
Қаракөл қой тұқымдары |
||||||
1) қара түсті |
х |
60 |
30 |
20 |
||
саулықтар |
х |
3000 |
1500 |
1000 |
||
2) көк түсті |
х |
50 |
25 |
15 |
||
саулықтар |
х |
2500 |
1250 |
750 |
||
3) сұр түстi (сур) |
х |
40 |
20 |
15 |
||
саулықтар |
х |
2000 |
1000 |
750 |
||
4) сирек кездесетін ерекше түстерiнiң жақсартушы қошқарлар |
х |
|||||
саулықтар |
х |
1000 |
500 |
250 |
||
5) жоғалып бара жатқан бояулы және түр-түстілері |
х |
|||||
саулықтар |
х |
20 |
10 |
5 |
||
Ешкілер |
||||||
1) жүндес тұқымдары |
100 |
50 |
25 |
5 жақсар-тушы |
||
саулық ешкілер |
4000 |
1500 |
750 |
200 |
||
2) түбітті тұқымдары |
50 |
15 |
10 |
3 жақсар-тушы |
||
саулық ешкілер |
2000 |
500 |
250 |
70 |
||
3) сүтті тұқымдары |
25 |
15 |
10 |
3 жақсар-тушы |
||
саулық ешкілер |
1000 |
250 |
150 |
25 |
||
Шошқалар |
||||||
қабандар |
250 |
100 |
50 |
10 |
||
мегежіндер |
1800 |
900 |
300 |
100 |
||
Жылқылар |
||||||
Жылқының зауыттық тұқымдары: |
40 |
8 |
5 |
4 |
||
биелер |
600 |
200 |
75 |
25 |
||
30 |
10 |
8 |
4 |
|||
Түйелер |
||||||
буралар |
30 |
8 |
5 |
4 |
||
інгендер |
400 |
150 |
60 |
30 |
||
Мамық жүнді аңдар |
||||||
Үй қояндары (ұрғашылары) |
3000 |
2000 |
800 |
х |
||
Қара күзен (норка) |
3000 |
2000 |
800 |
х |
||
Түлкілер (ұрғашылары) |
2000 |
1000 |
500 |
х |
||
Саз құндызы (нутрии, ұрғашылары) |
2000 |
1000 |
500 |
х |
||
Қара түлкілер (песцы, ұрғашылары) |
1000 |
500 |
300 |
х |
||
Бұлғындар (соболь, ұрғашылары) |
1000 |
500 |
300 |
х |
||
Аралар |
||||||
Бал аралары (жаппай ауқымда орналасқан жанұялары) |
20000 |
10000 |
10000 |
х |
||
Құстар |
||||||
Ауыл шаруашылық құстарының түрі мен жынысы |
жаңадан жасалған тұқым немесе кросс |
жаңа тұқым ішіндегі тип немесе ата-аналық формасы |
аналық форма |
жаңа зауыттық желі |
||
Тауықтар |
12000 |
4000 |
х |
1000 |
||
Қаздар |
4500 |
1350 |
х |
350 |
||
Үйректер |
5500 |
1500 |
х |
400 |
||
Күрке тауық және басқа құстар |
6500 |
2000 |
х |
650 |
||
Мал шаруашылығы |
Ауылшаруашылық жануарлар түрлері бойынша құрылымдық бірліктің селекциялық жетістіктерін сынақтан өткізуге ұсынылатын ең аз сандары
Селекциялық жетiстiктің санаты |
Саны |
||
зауыттық желілері |
желінің |
желідегі |
|
Iрi қара мал |
|||
Жаңа тұқым |
4 |
8 |
8 |
Тұқым ішіндегі желі |
3 |
6 |
6 |
Жаңа зауыттық желі |
2 |
4 |
4 |
Жаңа зауыттық аталық iз |
- |
2 |
2 |
Қойлар мен ешкiлер |
|||
Жаңа тұқым |
6 |
12 |
- |
Тұқым ішіндегі желі |
3 |
6 |
- |
Жаңа зауыттық желі |
2 |
4 |
- |
Жаңа зауыттық аталық iз |
- |
2 |
- |
Шошқалар |
|||
Жаңа тұқым |
6 |
12 |
12 |
Тұқым ішіндегі желі |
3 |
6 |
6 |
Жаңа зауыттық желі |
2 |
4 |
4 |
Жаңа зауыттық аталық iз |
- |
2 |
2 |
Жылқылар: зауыттық/жергiлiктi |
|||
Жаңа тұқым |
6/4 |
12/8 |
12/8 |
Тұқым ішіндегі желі |
3/2 |
6/4 |
6/4 |
Жаңа зауыттық желі |
2/2 |
4/4 |
4/4 |
Жаңа зауыттық аталық iз |
- |
2/2 |
2/2 |
Түйелер |
|||
Жаңа тұқым |
4 |
8 |
8 |
Тұқым ішіндегі желі |
2 |
4 |
4 |
Жаңа зауыттық желі |
- |
2 |
2 |
Құстар |
|||
Жаңа тұқым |
6 |
- |
100 |
Жаңа, бір-біріне сәйкес келетін зауыттық желілер (кросстар) кешені (комплекс) |
2 |
- |
40 |
Жаңа зауыттық желі |
- |
- |
20 |
Мал шаруашылығы |
Мал шаруашылығындағы жана селекциялық жетiстiктiң
патентке қабiлеттiлiгiне сараптаманың оң нәтижесі туралы
Қорытындысы
Өтінім № |
|
Өтінім берген күні |
|
Селекциялық жетістіктің болжамды атауы |
|
Басымдылық белгіленген:
өтінім берілген күні бойынша
өтінімді селекциялық жетістіктерді қорғау жөніндегі Халықаралық конвенцияға қатысушы елде алғаш рет берген күні бойынша:
Бірінші Бірінші өтінім Бірінші өтінім берген
өтінімнің № берілген күні елдің коды
Өтінім беруші (лер) |
||
Автор (лар) |
||
Оригинатор-шаруашылықтар |
||
Селекциялық жетістіктің |
||
Мал шаруашылығындағы жана болжамды селекциялық жетістіктің өтінім материалдарын сараптау нәтижесінде, олардың Қазақстан Республикасы «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Заңының 10 бабының талаптарына сәйкестігі белгіленді.
Тұқымдарды сынақтан өткізу және сапасын анықтау жөніндегі сараптама комиссияның төрағасы |
||
(қолы) |
(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты) |
|
Сарапшылар: |
||
(қолы) |
(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, бар болған жағдайда әкесінің аты) |
Мал шаруашылығы |
Мал шаруашылығындағы жана селекциялық жетiстiктiң
патентке қабiлеттiлiгiне сараптаманың
теріс нәтижесі туралы
Қорытындысы
Өтінім № |
|
Өтінім берген күні |
|
Селекциялық жетістіктің болжамды атауы |
|
Басымдылық белгіленген:
өтінім берілген күні бойынша
өтінімді селекциялық жетістіктерді қорғау жөніндегі Халықаралық конвенцияға қатысушы елде алғаш рет берген күні бойынша:
Бірінші Бірінші өтінім Бірінші өтінім берген
өтінімнің № берілген күні елдің коды
Өтінім беруші (лер) |
||
Автор (лар) |
||
Оригинатор-шаруашылықтар |
||
Селекциялық жетістіктің |
||
Мал шаруашылығындағы жаңа болжамды селекциялық жетістіктің патентке қабілеттілігіне сараптама жүргізу нәтижесінде, олардың Қазақстан Республикасының «Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы» Заңының 10-бабында белгіленген патентке қабілеттілік шарттарына сәйкес келмейтіндігі белгіленді, атап айтқанда:________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Тұқымдарды сынақтан өткізу және сапасын анықтау жөніндегі сараптама комиссияның төрағасы |
||
(қолы) |
(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты) |
|
Сарапшылар: |
||
(қолы) |
(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты) |
|
(қолы) |
(аты-жөні, болған жағдайда әкесінің аты) |
) (ММ)
по дате подачи заявки