Патологиялық-анатомиялық диагиостиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және (немесе) құрылымдық бөлімшелерінің қызметі туралы ережені және Патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 25 ақпандағы № 97 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 30 наурызда № 10577 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 14 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-259/2020 бұйрығымен.

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Денсаулық сақтау министрінің 14.12.2020 № ҚР ДСМ-259/2020 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 56-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған:

1) 1-қосымшаға сәйкес Патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және (немесе) құрылымдық бөлімшелерінің қызметі туралы ереже;

2) 2-қосымшаға сәйкес Патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде мерзімдік баспа басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялануға жіберілуін;

3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің интернет-ресурсына орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық оны алғашқы ресми жариялаған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау және
әлеуметтік даму министрі	Т. Дүйсенова

Қазақстан Республикасы

Денсаулық сақтау және

әлеуметтік даму министрінің

2015 жылғы 25 ақпандағы

	№ 97 бұйрығына
	1-қосымша

Патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және (немесе) құрылымдық бөлімшелерінің қызметі туралы ереже
1. Жалпы ережелер

1. Осы патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және (немесе) құрылымдық бөлімшелерінің қызметі туралы ереже (бұдан әрі - Ереже) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 56-бабының 3-тармағына сәйкес әзерленді және патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының және (немесе) құрылымдық бөлімшелерінің құрылымы мен өкілеттіктерін айқындайды.

2. Патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары мен құрылымдық бөлімшелеріне: патологиялық-анатомиялық бюролар, денсаулық сақтау ұйымдарының орталықтандырылған патологиялық-анатомиялық бөлімшелері мен стационарлық көмек көрсететін патологиялық-анатомиялық бөлімшелері жатқызылады.

2. Патологиялық-анатомиялық бюроның қызметін ұйымдастыру,
міндеттері мен функциялары

3. Патологиялық-анатомиялық бюро (бұдан әрі - ПАБ) патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымы болып табылады.

4. ПАБ-тың құрамына мынадай құрылымдық бөлімшелер кіреді:

1) гистологиялық зертханасы бар жалпы патология бөлімшесі;

2) гистологиялық зертханасы бар балалар патологиясы бөлімшесі;

3) цитологиялық зерттеулер бөлімшесі;

4) гистологиялық зертханасы бар инфекциялық патология бөлімшесі;

5) иммундық-гистохимиялық зерттеулер бөлімшесі;

6) бактериологиялық және вирусологиялық зерттеулер бөлімшесі;

7) медициналық құжаттардың, блоктар мен шыны препараттар мұрағаты бар ұйымдастыру-консультациялық бөлімше;

8) ақылы қызмет көрсету жөніндегі шаруашылық есеп бөлімі бар әкімшілік-шарауашылық бөлімшесі.

5. ПАБ қызметіне басшылықты "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша бірінші (жоғарғы) біліктілік санаты бар білікті дәрігер жүзеге асырады.

6. ПАБ медициналық білім беру ұйымдары мен олардың факультеттерінің, оның ішінде медицина кадрларының біліктілігін арттыру мен қайта даярлаудың клиникалық базасы болып табылады.

7. Қалалық және аудандық орталық ауруханалардың базасында ПАБ-тың қалалық, ауданаралық, аудандық бөлімшелері ұйымдастырылады.

8. ПАБ-тың негізгі міндеттері мен функциялары:

1) макроскопиялық және микроскопиялық, қажет болған жағдайда бактериологиялық, вирусологиялық, биохимиялық және басқа да қосымша зерттеулер жүргізу арқылы секциялық, операциялық және биопсиялық материалда ауруларды нақты диагностикалау;

2) науқастың қайтыс болу себептері мен механизмін белгілеу;

3) клиникалық және патологиялық-анатомиялық деректерді және диагноздарды салыстыру арқылы емдеуші дәрігерлермен бірлесіп, диагностикалық және емдеу жұмысының сапасына мониторинг жасау;

4) медициналық ұйымдарда клиникалық-патологиялық-анатомиялық конференцияларды және "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша кеңестер мен конференцияларды дайындау және өткізу;

5) алғаш анықталған инфекциялық, онкологиялық аурулар туралы денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарына шұғыл хабарлау;

6) үздік жұмыс тәжірибесін қорытындылау және тарату;

7) сынаулар жүргізу және патологиялық-анатомиялық зерттеулердің қазіргі заманғы әдістерін енгізу;

8) "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігерлердің біліктілігін жүйелі арттыруды қамтамасыз ету болып табылады.

3. Стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарының
орталықтандырылған патологиялық-анатомиялық бөлімшелеріндің
және патологиялық-анатомиялық бөлімшелердің қызметін
ұйымдастыру, міндеттері мен функциялары

9. Орталықтандырылған патологиялық-анатомиялық бөлімшелер (бұдан әрі - ОПАБ) және патологиялық-анатомиялық бөлімшелер (бұдан әрі - ПАБө) - стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарының құрамындағы құрылымдық бөлімшелер ретінде ұйымдастырылады.

10. Құрылымында ОПАБ немесе ПАБө бар медициналық ұйымдардың басшылығы бөлімше жұмысына қажетті жағдайларды, оның ішінде медицина кадрларымен жиынтықтауды, материалдық-техникалық жарақтандыруды, шаруашылық қамтамасыздықты, көлікті қамтамасыз етеді.

11. ОПАБ немесе ПАБө жоқ денсаулық сақтау ұйымдарының басшылығы патологиялық-анатомиялық ашу үшін "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігерлерді тарта отырып, ашу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етеді.

12. ОПАБ пен ПАБө өзінің жұмысында денсаулық сақтау ұйымдарының қосымша диагностикалық кабинеттері және бөлімшелерін (рентген кабинеті, клиникалық зертхана, бактериологиялық зертхана, вирусологиялық зертхана) пайдаланады.

13. ОПАБ пен ПАБө жұмыс режимі, қайтыс болғандардың денесін, операциялық және биопсиялық материалды қабылдау, ашулар мен патологиялық-гистологиялық зерттеулерді орындау, қайтыс болуы туралы медициналық куәлікті, қайтыс болғандардың денесін және зерттеулер нәтижесін беру тәртібін тиісті денсаулық сақтау ұйымдарының басшылары белгілейді.

14. ОПАБ пен ПАБө-қа қайтыс болғандардың денесін, операциялық және биопсиялық материалды уақтылы жеткізуді денсаулық сақтау ұйымының басшылығы қамтамасыз етеді.

15. ПАБ "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігерлерді және орта медицина персоналын даярлаудың, қайта даярлаудың және біліктіліктерін арттырудың клиникалық базасы болып табылады.

16. ПАБө-ты денсаулық сақтау ұйымның басшысы тағайындайтын және жұмыстан босататын меңгеруші басқарады және денсаулық сақтау ұйымның басшысына және оның медициналық (емдеу) бөлім жөніндегі орынбасарына тікелей бағынады.

17. ОПАБ мен ПАБө медициналық құжаттарды жүргізеді және өзінің қызметі туралы мәліметтерді денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органына есепті ұсынады.

18. ОПАБ мен ПАБө-тың үй-жайлары тек патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының құрылымдық бөлемшелерінің қызметі үшін ғана пайдаланылады.

19. ОПАБ мен ПАБө-тың негізгі міндеттері мен функциялары:

1) қайтыс болған науқастарды ашу, ағзалары мен тіндерінің макроскопиялық және микроскопиялық зерттеулерін жүргізу;

2) қажет болған жағдайда қайтыс болғандардың мәйіттерінен бактериологиялық, вирусологиялық және зерттеудің басқа да қосымша әдістері үшін тін үлгілерін алу және жіберу;

3) қайтыс болу себептері туралы нақты мәліметтерді қамтамасыз ету;

4) биопсия және операциялық материалды патологиялық-гистологиялық зерттеудің көмегімен ауруларды диагностикалау;

5) мынадай жолдармен клиникалық диагностиканың сапасын арттыру:

секциялық, операциялық және биопсиялық материалдағы патологиялық процестің сипаттамасын анықтау;

науқастың қайтыс болу себептері мен механизімін белгілеу;

клиницист дәрігерлермен ашу және биопсия мен операциялық материалды зерттеу нәтижелерін бірлесіп талқылау;

патологиялық анатомия мәселелері бойынша консультациялық көмек көрсету;

клиникалық және патологиялық-анатомиялық деректер мен диагноздарды салыстыру арқылы емдеуші дәрігерлермен бірлесіп диагностикалық және емдеу жұмыстарының сапасын талдау;

бекітілген денсаулық сақтау ұйымдарының медицина қызметкерлерімен, сондай-ақ денсаулық сақтауды мемлекеттік басқарудың жергілікті органдарында нәтижелерді талқылай отырып, ОПАБ мен ПАБө-тың жұмысын қорытындылау және талдау болып табылады.

20. "Патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігерлерді даярлау, қайта даярлау, үздіксіз кәсіби дамыту және қосымша білім беру жоғары медициналық оқу орындарының патологиялық анатомия кафедрасында жүзеге асырылады. Патологиялық анатомия кафедраларының профессорлық-оқытушылық құрамы "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы шеңберінде консультациялық, әдістемелік және диагностикалық қызмет көрсетеді.

21. Клиникалық және патологиялық-анатомиялық диагноздардың сәйкес келмеуі, ятрогендік патология; анықталмаған және диагностикалау үшін қиын аурулар; науқастардың профилактикалық, хирургиялық, диагностикалық және терапиялық араласулар кезінде немесе одан кейін болған өлім, жіті инфекциялық аурулардан болған өлім, кешіктірілген диагностика жағдайларын, сондай-ақ патологиялық-анатомиялық зерттеулер нәтижелері туралы жылдық есепті талқылау клиникалық-патологиялық-анатомиялық конференцияларда жүргізіледі және оны медициналық ұйымның бас дәрігерінің медициналық бөлім жөніндегі орынбасары мен ПАБ, ОПАБ немесе ПАБө меңгерушісі даярлап өткізеді.

	Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 25 ақпандағы № 97 бұйрығына
	2-қосымша

Патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу қағидалары
3. Жалпы ережелер

1. Осы патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінің 56-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленген және патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) бала жолдасын зерттеу - ұрық және (немесе) ана ауруларын көрсететін патологиялық процестердің диагностикасына бағытталған патологиялық-анатомиялық диагностикасының түрі;

2) бәсекелескен аурулар - науқаста бір уақытта болатын екі немесе одан көп нозологиялық бірліктер, олардың әрқайсысы жеке түрде өлімге алып келуі мүмкін;

3) биопсиялық зерттеу - тірі кезіндегі аурулардың диагностикасына, сондай-ақ ағзалар мен тіндердің құрылысын зерделеу әдістерін пайдалану арқылы жүргізілген емнің тиімділігін айқындауға бағытталған патологиялық-анатомиялық диагностиканың түрі;

4) емқателік аурулары - медициналық көмек пен профилактикалық іс-шаралардың кез келген түрін көрсетудің нәтижесінде дамыған ауру немесе патологиялық жағдай;

5) клиникалық-патологиялық-анатомиялық тексеру - науқас қайтыс болған денсаулық сақтау ұйымының патологоанатом дәрігерлері мен қызметкерлерінің қатысуы кезінде патологиялық-анатомиялық ашып қарау нәтижелерін ескере отырып, өткізілген диагностикалық және емдеу іс-шараларының сапасын талдау және бағалау.

6) қосалқы ауру - негізгі аурумен және оның асқынуларымен этиологиялық және патогенетикалық байланысы жоқ, олардың қалыпты өтуіне қолайсыз әсер етпеген және қайтыс болуға ықпал етпеген нозологиялық бірлік;

7) құрамдастырылған негізгі ауру - жаңа патологиялық жағдайды туындатқан және өзара әрекеттесіп өлімге әкелген, науқастың екі және одан көп жетекші сырқаттарының үйлесу жағдайларында (ауру мен өлімнің бикаузальдық және мультикаузальдық генезі);

8) мәйіт - биологиялық өлімнен кейінгі адамның денесі;

9) медициналық араласу салдарын (нәтижелерін) патологиялық-морфологиялық бағалау - медициналық құжаттар мен патологиялық-анатомиялық зерттеу материалдарын зерделеу арқылы диагностика мен емдеу сапасын бағалауға бағытталған патологиялық-анатомиялық зерттеудің түрі;

10) негізгі ауру - өздігінен немесе өзінің асқынулары арқылы науқастың өліміне себепші болған нозологиялық бірлік;

11) негізгі аурудың асқынуы - негізгі аурумен патогенетикалық және (немесе) этиологиялық байланысқан патологиялық үдеріс;

12) операциялық материалды зерттеу - аурулардың диагностикасын жүргізу, хирургиялық операцияның сапасы мен көлемін бақылау мақсатында операциялық араласу кезіндегі алынған материалды зерттеуге бағытталған патологиялық-анатомиялық диагностиканың түрі;

13) өлім констатациясы - биологиялық өлім фактісін білгілеу мақсатында жүргізілетін медициналық-құқықтық ресім;

14) патологиялық-анатомиялық диагностика - өзіне биопсиялық зерттеуді, операциялық материалды зерттеуді, бала жолдасын зерттеуді, сарапшылық консультацияны, медициналық араласу салдарын (нәтижелерін) сараптап бағалауды, патологиялық-анатомиялық ашып қарауды қамтитын диагностикаға, медициналық араласудың сапасын тірі кезінде және өлгеннен кейін бақылауға бағытталған медициналық қызметтің түрі;

15) патологиялық-анатомиялық ашып қарау - денсаулық сақтау ұйымында қайтыс болған науқастың мәйітін қайтыс болу себебі мен механизмін, медициналық араласулардың сапасын, көлемін бақылауды, орындылығы мен сәйкестігін анықтау мақсатында ағзалардың тіндерін макроскопиялық және микроскопиялық зерттеулер арқылы жан-жақты зерттеу;

16) патологиялық-анатомиялық зерттеу хаттамасы - макроскопиялық және микроскопиялық зерттеулердің нәтижелеріне сәйкес құжат нысанында ұсынылған патологиялық-анатомиялық ашып қарау нәтижелері;

17) сараптамалық консультация - емдеуші дәрігердің, пациентің немесе науқастың мүддесін білдіретін адамның өтініші бойынша патологоанатом сарапшылардың клиникалық консилиумдағы қатысуы түріндегі патологиялық-анатомиялық сараптаманың түрі;

18) үйлескен аурулар - екі немесе одан көп нозологиялық бірліктер, олардың әрқайсысы жеке түрде өлімге алып келмеуі мүмкін, бірақ олардың жиынтығы өлімнің себебі болады;

19) фондық ауру - этиологиясы өзге бола тұрып, негізгі аурудың туындауында және дамуында елеулі рөл атқарады; негізгі нозологиялық бірлік пен фондық аурудың өзара әрекеттесуі танатогенезді жеделдетеді және қиындатады;

3. Қайтыс болған науқастың мәйітін патологиялық-анатомиялық ашып қарауға дәрігерлер биологиялық өлімді белгілегеннен кейін, денсаулық сақтау ұйымы бас дәрігерінің немесе оның медициналық (емдеу) бөлімі жөніндегі орынбасарының патологиялық-анатомиялық ашып қарауға жіберу туралы жазбаша өкімімен стационарлық науқастың медициналық картасын немесе амбулаториялық науқастың медициналық картасын ұсынғаннан кейін рұқсат етіледі.

4. Патологиялық-анатомиялық ашып қарау нәтижелері патологиялық-анатомиялық диагноз түрінде ресімделеді. Патологиялық-анатомиялық ашып қарау нәтижелеріне негізделген патологиялық-анатомиялық диагноз қорытынды болып табылады.

5. Патологиялық-анатомиялық диагноз: негізгі ауруды, негізгі аурудың асқынуын, қосалқы ауруды, құрамдастырылған негізгі ауруды қамтиды.

6. Құрамдастырылған негізгі ауру: бәсекелес ауруларды, үйлескен ауруларды, фондық ауруды қамтиды.

Кез келген медициналық көмек көрсету нәтижесінде дамыған ауру немесе патологиялық жағдай емқателік ауруы ретінде бағаланады.

7. Патологиялық-анатомиялық ашып қараудан кейін патологиялық-анатомиялық диагноз енгізілген стационарлық науқастың медициналық картасы немесе амбулаториялық науқастың медициналық картасы он жұмыс күнінен кешіктірілмей денсаулық сақтау ұйымының медициналық мұрағатына беріледі.

8. Науқастардың денсаулық сақтау ұйымдарында қайтыс болу жағдайлары клиникалық-патологиялық-анатомиялық тексеруге ұшырайды.

9. Өлімнің күш қолданудан болғанына күдік болмаған кезде және жұбайының (зайыбының), жақын туыстарының немесе заңды өкілдерінің жазбаша өтініші не осы адам тірі кезінде ниетін жазбаша білдіруі болған жағдайларда, мәйітті патологиялық-анатомиялық ашып қарау жүргізілместен беруге рұқсат етіледі.

10. Патологиялық-анатомиялық ашып қарауды тоқтатуға:

1) ана мен нәрестелер өлімі жағдайларында;

2) аса қауіпті инфекциялардан қайтыс болған жағдайларда жол берілмейді.

4. Патологиялық-анатомиялық ашып қарауды жүргізу тәртібі

11. Жіті инфекцияларға, онкологиялық ауруларға, бала жасындағы патологиясына, медициналық манипуляцияларға байланысты өлім нәтижесіне күдіктенген жағдайларда өлімнің себебін белгілеу және өлімге әкелген аурудың диагнозын нақтылау мақсатында патологиялық-анатомиялық ашып қарау жүзеге асырылады.

12. Диспансерлік есепте тұрмайтын балалар денсаулық сақтау ұйымдарынан тыс кенеттен шетінеген жағдайларда олардың мәйіттері сот-медициналық ашып қарауға жатады.

13. "Патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер сот медицинасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымымен келісу бойынша консультациялық көмек үшін тартылады.

14. Диспансерлік есепте тұратын балалар кенеттен шетінеген жағдайларда ашып қарауды "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер жүргізеді.

15. ПАБ бас дәрігері мен меңгерушісі инфекциялық ауруларға күдік туындаған жағдайларда балалардың мәйіттерін ашып қарау материалдарын вирусологиялық (иммунофлюоресценттік) және бактериологиялық зерттеуді ұйымдастырады.

16. Өткен тәулікте қайтыс болған барлық стационарлық науқастардың медициналық карталары патологиялық-анатомиялық бюроға (бұдан әрі - ПАБ), орталықтандырылған патологиялық-анатомиялық бюроға (бұдан әрі - ОПАБ) және патологиялық-анатомиялық бөлімшеге (бұдан әрі - ПАБө) өлім фактісі белгіленген күннен кейінгі күні таңғы сағат 10-нан кешіктірілмей беріледі.

17. Ашып қарауды жүргізетін патологоанатом дәрігер ашып қарау үдерісінде емдеуші дәрігерден ауру ағымының, сырқатты емдеудің және тексерудің ерекшеліктерін анықтайды және ашып қарау барысы бойынша қажетті түсініктеме береді.

Ашып қарауды аяқтағаннан кейін емдеуші дәрігерлермен ашып қарау қорытындысын: патологиялық-анатомиялық үдеріс, диагноз, өлімге тікелей себептері, клиникалық және патологиялық анатомиялық диагноздардың сәйкестіктері немесе айырмашылықтары туралы пікірлерді талқылайды.

18. Қайтыс болу туралы медициналық куәлікті (алдын ала, түпкілікті) патологиялық-анатомиялық ашып қарау жүргізілген күні "патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер ресімдейді.

19. Ашып қараудың нәтижелері "Денсаулық сақтау ұйымдарының бастапқы медициналық құжаттама нысандарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2010 жылғы 21 желтоқсанда № 6697 тіркелген) 013/е нысан бойынша патологиялық-анатомиялық зерттеу хаттамасы (бұдан әрі - хаттама) түрінде ресімделеді.

20. Мәйітті патологиялық-анатомиялық кезінде күш қолданып қарау өлтіру белгілері анықталғанда ашып қарау тоқтатылады және медициналық ұйымның басшысы мәйітті сот-медициналық сараптамаға беру туралы мәселені шешу үшін сот-тергеу органдарына болған жағдай туралы жазбаша хабарлайды.

"Патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер одан әрі сот-медициналық сараптама үшін денені, мәйіттің барлық ағзалары мен тіндерін сақтау шараларын қабылдайды. Патологиялық-анатомиялық зерттеудің жүргізілген бөлігіне сот-медициналық сараптаманы одан әрі жүргізу үшін соңында негіздеме көрсетілетін хаттама жасалады. Патологиялық-анатомиялық ашып қараудың әрбір үзілген жағдайы туралы патологоанатом дәрігер ашып қарауды тоқтатқаннан кейін бірден бөлімшенің меңгерушісіне, өлім болған денсаулық сақтау ұйымының әкімшілігіне жазбаша хабарлайды.

21. Ашып қарау кезінде жіті инфекциялық ауруларды, тағамдық немесе өндірістік улануды, екпеге өзгеше реакцияны алғаш анықтаған жағдайда патологоанатом дәрігер олар анықталғаннан кейін бірден медициналық ұйымның бас дәрігеріне жазбаша хабарлайды және мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарына шұғыл хабарлама жібереді.

22. Қайтыс болған адамның жұбайының (зайыбының), жақын туыстарының немесе заңды өкілінің талап етуі бойынша патологиялық-анатомиялық ашып қарауды тәуелсіз сарапшы (сарапшылар) жүргізеді.

3. Шетінеген немесе өлі туған нәрестелерді, ана өлім-жітімі
жағдайларында мәйіттерді патологиялық-анатомиялық ашып
қарауды жүргізу тәртібі

23. Босандыру және басқа денсаулық сақтау ұйымдарында барлық шетінеген нәрестелер (туғаннан кейін олардағы тіршілік белгілері қанша уақытқа дейін байқалғанына қарамастан) және жүктіліктің 22 апталық және одан да көп мерзімінде дене салмағы 500 г. өлі туған шараналар, оның ішінде жүктілікті үзгеннен кейін (өз бетімен, медициналық және әлеуметтік айғақтар бойынша) бала жолдасын міндетті патогистологиялық зерттеп және перинаталдық өлім туралы дәрігерлік куәлікті ресімдеп, ашып қарауға жатады.

24. Баланың жолдасы шетінеген немесе өлі туған нәрестемен бірге патогистологиялық зерттеуге жіберіледі.

25. Босандыру ұйымының бас дәрігері шетінеген нәрестені шетінегеннен кейін 12 сағаттан кешіктірмей, ал өлі туғандарды туғаннан кейін 12 сағаттан кешіктірмей ПАБ-қа, ОПАБ-қа және ПАБө-ге жеткізуді қамтамасыз етеді.

26. Босандыру ұйымында шетінеген және өлі туған нәрестелерді нақты клиникалық диагнозымен перинаталдық ашып қарауға жолдама толтырылады.

27. ПАБө меңгерушісі шетінеген және өлі туған нәрестелердің мәйіттерін тіндері мен ағзаларын міндетті толық патогистологиялық зерттеулер жасай отырып, ашып қарау жүргізуді қамтамасыз етеді.

28. Ашып қараудың, патогистологиялық зерттеулер мен бала жолдасын зерттеу деректері патологиялық-анатомиялық ашып қарау хаттамасына енгізіледі.

29. Денсаулық сақтау ұйымдарының бас дәрігерлері мен ПАБө-лердің меңгерушілері шетінеген және өлі туған нәрестелерді және бала жолдасын ашып қарау үшін денсаулық сақтау ұйымдарының немесе мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдарының тиісті зертханаларын пайдалана отырып, ашып қарау материалдарын қажетті вирусологиялық және бактериологиялық зерттеуді ұйымдастырады.

30. Патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер ашып қарауды жүргізген күні перинаталдық (алдын ала, нақты) өлім туралы медициналық куәлікті ресімдейді.

31. Шетінеген және өлі туған нәрестелердің мәйіттерін ашып қарау нәтижелерімен қатар перинаталдық кезеңде шетінегендердің патологиялық-анатомиялық диагнозын бірегей тұжырымдау үшін бала жолдасын патогистологиялық зерттеудің нәтижелері пайдаланылады.

32. Бала жолдасын патологиялық-анатомиялық зерттеу мынадай жағдайларда жүргізіледі:

1) өлі туудың барлық жағдайларында;

2) туған сәтте анықталған жаңа туған нәрестелердің барлық аурулары кезінде;

3) жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруына күдіктенген жағдайда;

4) су ерте кеткен жағдайда және лас сулар кезінде;

5) жүктіліктің соңғы үш айында ананың жоғары температурамен өткен аурулары кезінде;

6) бала жолдасының дамуының немесе бекуінің айқын аномалиясы.

33. Шетінеген және өлі туған нәрестелердің мәйіттерін патологиялық-анатомиялық зерттеу шетінеген және өлі туған нәрестелердің мәйіттерін ашып қарау техникасының ерекшеліктері ескеріле отырып жүргізіледі.

34. ПАБө меңгерушісі перинаталдық өлімнің жартыжылдық, жылдық талдауларын жүргізуді қамтамасыз етеді.

35. Патологиялық-анатомиялық диагноз бен перинаталдық өлім туралы медициналық куәлікте шала туушылық өлімнің негізгі себебі ретінде көрсетілмейді.

36. Дене салмағы 500 граммнан кем болатын шараналар антропометриялық деректерімен (салмағы, бойы, басының өлшемі, көкірегінің өлшемі) міндетті тіркеуге жатады.

37. Дене салмағы 500 граммнан кем болатын шараналарды патологиялық-анатомиялық ашып қарау босандыру ұйымдары әкімшілігінің талабы бойынша патологиялық-анатомиялық ашып қарау хаттамасын ресімдей отырып жүргізіледі.

38. Туа біткен даму кемістігінің болуына күдіктенген кезде медициналық айғақтары бойынша жүктілікті үзген жағдайда - шарана мен баланың жолдасы ашып қарау хаттамасы ресімделе отырып, патологиялық-анатомиялық ашып қарауға жіберіледі.

39. Ана өлімінің барлық жағдайларын патологиялық-анатомиялық ашып қарауды секциялық материалдың толық патогистологиялық зерттеуімен жоғары санаты патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер ПАБ, ОПАБ пен ПАБө базасында шетінегеннен кейін (24 сағаттың ішінде) ашып қарау жүргізеді.

40. Патологиялық-анатомиялық зерттеудің барлық кешені аяқталғаннан кейін ана өлімінің барлық жағдайлары клиникалық-патологоанатомиялық тексеруге жатады.

41. Патологиялық-анатомиялық диагноз аурулар мен денсаулыққа байланысты проблемалардың халықаралық статистикалық жіктемесінде жазылған ережелерге сәйкес ресімделеді.

4. Патологиялық-анатомиялық ашып қараудың күрделілік санаттары,
патологиялық-анатомиялық диагнозды ресімдеу

42. Патологиялық-анатомиялық ашып қарау күрделілігіне қарай мынадай санаттарға бөлінеді:

1) бірінші санат;

2) екінші санат;

3) үшінші санат;

4) төртінші санат.

43. Күрделіліктің бірінші санатының ашып қарауына клиникалық диагноз белгіленген және танатогенезді және өлім себептерін баяндауда қиындықтар болмаған жағдайда мәйітті патологиялық-анатомиялық зерттеу жатады.

Күрделіліктің екінші санатының ашып қарауына клиникалық диагноз белгіленген және патологиялық үдерістің мәнін, танатогенезді және өлім себептерін белгілеуде белгілі бір қиындықтар болған жағдайда мәйітті патологиялық-анатомиялық зерттеу жатады.

Күрделіліктің үшінші санатының ашып қарауына клиникалық диагноз белгіленген, зерттеудің қосымша гистохимиялық әдістерін қажет ететін жағдайы мәйітті патологиялық-анатомиялық зерттеу жатады.

Күрделіліктің төртінші санатының ашып қарауына зерттеудің иммундық-гистохимиялық әдістерін қажет ететін мәйітті патологиялық-анатомиялық зерттеу жатады.

44. Патологиялық-анатомиялық диагнозды ресімдеу кезінде патологоанатом дәрігер патологиялық-анатомиялық ашып қараудың нәтижелері бойынша:

1) негізгі ауру;

2) негізгі аурудың асқынуы;

3) қосалқы ауру;

4) құрамдастырылған негізгі ауру: бәсекелес аурулар, үйлескен аурулар, фондық ауру деп бөледі.

45. Қорытынды клиникалық және патологиялық-анатомиялық диагноздарда айырмашылық болған жағдайда патологиялық анатомия (ересектер, балалар)" мамандығы бойынша дәрігер осы диагноздардың айырмашылық санатын және себептерін анықтауы тиіс.

46. Клиникалық және патологиялық-анатомиялық диагноздардың айырмашылықтары мынадай санаттарға бөлінеді:

1) бірінші санат - емдеуге жатқызуға дейінгі кезеңде ауру анықталмаған, бұл ретте науқастың жай-күйінің ауырлығына, патологиялық процестің таралуына, науқастың осы медициналық ұйымда қысқа уақыт болуына байланысты дұрыс диагноз қою мүмкін емес;

2) екінші санат - осы медициналық ұйымда қажетті және қолжетімді зерттеулердің болмауына байланысты ауру анықталған жоқ. Бұл ретте дұрыс диагноз аурудың нәтижесіне шешуші әсер етпейді;

3) үшінші санат - диагнозды дұрыс қоймау дәрігердің қате тактикасының себебі болып табылды, ол өлімге әкеп соқтырды.

47. Айырмашылықтың объективті себептеріне мыналарды жатқызған жөн:

науқас жағдайының ауырлығы;

аурудың ауытқыған ағымы;

аурудың сиректігі;

қажетті медициналық аппаратураның болмауы себебінен зерттеп қараудың қосымша әдістерін жүргізудің мүмкін еместігі:

науқастың стационарда қысқа уақыт болуы (бір тәулікке дейін);

Айырмашылықтың субъективті себептеріне мыналарды жатқызған жөн:

анамнез деректерін толық есепке алмау (оның ішінде толық жинамау);

клиникалық деректерді дұрыс түсіндірмеу;

науқасты толық зерттеп-қарамау (электрокардиограмма, сәулелік диагностика, эндоскопия, ультрадыбыстық зерттеу, компьютерлік тамография, лапороскопия және басқа да қосымша зерттеулерде жасамау);

зерттеудің қосымша әдістерін дұрыс түсіндірмеу;

зерттеудің қосымша әдістерінің нәтижелерін ескермеу;

зерттеудің қосымша әдістерінің нәтижелерін асыра бағалау;

операция кезіндегі диагностикалық қателік;

қажетті мамандар консультациясының болмауы;

консультанттың пікірін асыра бағалау;

қорытынды клиникалық диагнозды қате (патогенетикалық емес) құру және ресімдеу.

48. Патологиялық-анатомиялық ашып қарау кезінде анықталған емқателік аурулардың барлық жағдайлары бейіні және емқателік аурулардың мынадай санатын анықтай отырып, нақты талдауға жатады:

1) бірінші санаттағы - қате немесе дұрыс емес медициналық іс-қимылдармен түсіндірілетін қайтыс болудың себебі болған патологиялық үдерістер, өзгеше реакциялар; патологиялық-анатомиялық диагнозда бірінші санаттағы емқателік аурулардың бірінші орынға қойылуы және өлімнің бастапқы себебі (негізгі ауру) ретінде бағалануы керек;

2) екінші санаттағы - негізделген және дұрыс орындалған айғақтар бойынша жүргізілген медициналық әсер етулермен түсіндірілетін патологиялық үдерістер мен асқынулар; олардың дамуы нақты науқастың жеке ерекшеліктеріне және жағдайына байланысты, олар негізгі аурумен тікелей патогенетикалық байланыста болмайды, бірақ үнемі олардың асқынуларынан шеткері қалмайды. Патологиялық-анатомиялық диагнозда бұл емқателік аурулар құрамдастырылған негізгі ауруда екінші орынды алады;

3) үшінші санаттағы - негізгі аурумен немесе оның асқынуымен патогенетикалық байланыста емес және танатогенезде елеулі рөл атқармайтын патологиялық үдерістер, реакциялар; олар диагнозда қосалқы аурудың орнын алады.

49. Диагнозды нақтылау мақсатында науқастан хирургиялық операция және (немесе) биопсия арқылы алынған тіндердегі өзгерістердің жиынтығын талдау арқылы патологиялық-анатомиялық диагностиканы жүзеге асыру барысында патологоанатом дәрігер жүргізген зерттеулердің күрделілік санаттарына бағалау жүргізеді.

Күрделіліктің бірінші санатының зерттеулеріне мынадай зерттеулер жатады:

құрт тәрізді өскін;

жарық қабы;

резекцияланған асқазан;

асқазан-ішек трактісінің дивертикулдары;

өт қалталық;

геморройлық түйіндер;

өңеш стриктуралары;

таңдай бадамшасы мен аденоидтар;

таңдайдың көмекей бездері мен аденоидтары:

мұрын полиптері;

ісік патологиясы жоқ аналық бездер;

гангрена кезіндегі аяқ;

жыланкөз жолдарының тіндері және іріңдеу процестері кезіндегі грануляциялар;

түтіктегі жүктілік.

Күрделіліктің екінші санатының зерттеулеріне мынадай зерттеулер жатады:

верификацияланған ісік алды және ісік үдерістері;

ойық жара кезіндегі резекцияланған асқазан;

тән емес ойық жара колиті кезіндегі тоқ ішек;

остеомиелит кезіндегі сүйек;

плаценталар мен жүктіліктің бұзылуы кезіндегі жатыр қуысынан қырынды, фибромиомалар, аналық без жылауықтары, жатыр эндометриозы;

тері папилломалары;

созылмалы лимфадениттер кезіндегі лимфа түйіндері;

қатерсіз ісіктер: фибромалар, липомалар мен гемангиомалар.

Үшінші күрделілік санатының зерттеулеріне жатады:

мұрын мен ауыз қуысынан, тыныс алу жолдарынан, ас қорыту жолдарынан эндоскопия арқылы алынған биоптаттар;

жатыр мойыншасы биопсиялары;

цервикальдық өзек және жатыр кеңістігі қырындылары;

невустар, "А" типті кератоакантомалар;

дисплазиямен сүт бездері, қатерлі ісігі жоқ лимфа түйіндерінің биопсиясы;

арнайы бояу әдістерін қолдана отырып, операциялық және биопсиялық материалдар.

Төртінші күрделілік санатының зерттеулеріне жатады:

тіндер мен ағзалардың диагностикалық және операциялық биопсиялары;

гистогенезін, инвазия дәрежесін, прогрессия сатысын, айналасындағы тіндер мен ағзаларға ісіктердің өсуі кезінде нақтылауды талап ететін қатерлі ісіктердің диагностикалық биопсиялары мен операциялық материалдары;

лимфопролиферативтік патология кезіндегі лимфа түйіндер;

кез келген орналасудағы және қатерлілік дәрежесіне қарамастан ауыр дисплазия мен интраэпителиальдық неоплазиялар кезіндегі диагностикалық биопсиялар мен операциялық материалдар;

шұғыл интраоперациялық диагностикалық зерттеулер;

алынған көздің алмасы;

қатерлі ісіктердің барлық биопсиялары;

"В", "С" типті кератоакантомалар; ми және жұлын ісіктері;

қатерлі ісіктердің барлық операциялық материалдары, трепанобиопсиялар;

органдардың пункциялық биопсиялары;

қатерсіз гиперплазия кезіндегі қуық асты безінің, өкпенің, бауырдың диагностикалық биопсиялары;

имунндық-гистохимиялық зерттеулер мен фиш-тест қолданылатын тіндер мен ағзалардың диагносткиалық және операциялық биопсиялары.

Об утверждении Положения о деятельности организаций и (или) структурных подразделений организаций здравоохранения, осуществляющих патологоанатомическую диагностику, и Правил проведения патологоанатомического вскрытия

Приказ Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 25 февраля 2015 года № 97. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 30 марта 2015 года № 10577. Утратил силу приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 14 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-259/2020.

Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 14.12.2020 № ҚР ДСМ-259/2020 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 3 статьи 56 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые:

1) Положение о деятельности организаций и (или) структурных подразделений организаций здравоохранения, осуществляющих

патологоанатомическую диагностику согласно приложению 1;

2) Правила проведения патологоанатомического вскрытия согласно приложению 2.

2. Департаменту организации медицинской помощи Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление на официальное опубликование в периодических печатных изданиях и информационно-правовой системе "Әділет";

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан Цой А.В.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения и
социального развития
Республики Казахстан	Т. Дуйсенова

Приложение 1 к приказу Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 25 февраля 2015 года № 97

Положение
о деятельности организаций и (или) структурных подразделений
организаций здравоохранения, осуществляющих
патологоанатомическую диагностику
1. Общие положения

1. Настоящее Положение о деятельности организаций и (или) структурных подразделений организаций здравоохранения, осуществляющих патологоанатомическую диагностику (далее - Положение) разработано в соответствии с пунктом 3 статьи 56 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" и определяет структуру и полномочия организаций и (или) структурных подразделений организаций здравоохранения, осуществляющих патологоанатомическую диагностику.

2. К организациям и структурным подразделениям организаций здравоохранения, осуществляющим патологоанатомическую диагностику, относятся патологоанатомические бюро, централизованные патологоанатомические отделения и патологоанатомические отделения организаций здравоохранения, оказывающих стационарную помощь.

2. Организация деятельности, задачи и
функции патологоанатомического бюро

3. Патологоанатомическое бюро (далее - ПАБ) является организацией здравоохранения, осуществляющей патологоанатомическую диагностику.

4. В состав ПАБ входят следующие структурные подразделения:

1) отделение общей патологии с гистологической лабораторией;

2) отделение детской патологии с гистологической лабораторией;

3) отделение цитологических исследований;

4) отделение инфекционной патологии с гистологической лабораторией;

5) отделение иммуногистохимических исследований;

6) отделение бактериологических и вирусологических исследований;

7) организационно-консультативное отделение с архивом медицинской документации, блоков и стеклопрепаратов;

8) административно-хозяйственное отделение с хозрасчетным отделом по оказанию платных услуг.

5. Руководство деятельностью ПАБ осуществляет квалифицированный врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)", имеющий первую (высшую) квалификационную категорию.

6. ПАБ являются клинической базой медицинских организаций образования и их факультетов, в том числе повышения квалификации и переподготовки медицинских кадров.

7. На базе городских и центральных районных больниц создаются городские, межрайонные, районные отделения ПАБ.

8. Основными задачами и функциями ПАБ являются:

1) уточненная диагностика заболеваний на секционном, операционном и биопсийном материале путем проведения макроскопического и микроскопического, а при необходимости бактериологического, вирусологического, биохимического и других дополнительных исследований;

2) установление причины и механизма смерти больного;

3) мониторинг качества диагностической и лечебной работы совместно с лечащими врачами посредством сопоставления клинических и патологоанатомических данных и диагнозов с обсуждением результатов с медицинским персоналом медицинских организаций;

4) подготовка и проведение клинико-патологоанатомических конференций в медицинских организациях, совещаний и конференций врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)";

5) извещение уполномоченных органов государственного управления здравоохранением о впервые выявленных случаях инфекций, онкологических заболеваний;

6) обобщение и распространение передового опыта работы;

7) проведение апробации и внедрение современных методов патологоанатомических исследований;

8) обеспечение систематического повышения квалификации врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)".

3. Организация деятельности, задачи и функции
централизованных патологоанатомических отделений
и патологоанатомических отделений организаций
здравоохранения, оказывающих стационарную помощь

9. Централизованные патологоанатомические отделения (далее - ЦПАО) и патологоанатомические отделения (далее - ПАО) организуются как структурные подразделения в составе организаций здравоохранения, оказывающих стационарную помощь.

10. Руководство организации здравоохранения, в структуре которой имеется ЦПАО или ПАО, обеспечивает необходимые условия работы отделения, в том числе укомплектование медицинскими кадрами, материально-техническое оснащение, хозяйственное обеспечение, транспорт.

11. Руководство организаций здравоохранения, в которых отсутствует ЦПАО или ПАО, при привлечении врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" для производства патологоанатомического вскрытия, обеспечивает необходимые условия для вскрытия.

12. ЦПАО и ПАО используют в своей работе вспомогательные диагностические кабинеты и отделения (рентгеновский кабинет, клиническая лаборатория, бактериологическая лаборатория, вирусологическая лаборатория) организаций здравоохранения.

13. Режим работы ЦПАО и ПАО, порядок приема тел умерших, операционного и биопсийного материала, выполнение вскрытий и патогистологических исследований, выдача медицинских свидетельств о смерти, тел умерших и результатов исследований устанавливаются руководителями соответствующих организаций здравоохранения, в состав которых входит ЦПАО или ПАО.

14. Руководство организации здравоохранения обеспечивает своевременную доставку тел умерших, операционного и биопсийного материала в ЦПАО или ПАО.

15. ПАО являются клинической базой подготовки, переподготовки и повышения квалификации врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" и среднего медицинского персонала.

16. ПАО возглавляет заведующий, назначаемый и увольняемый руководителем организации здравоохранения, и непосредственно подчиняется руководителю организации здравоохранения и его заместителю по медицинской (лечебной) части.

17. ЦПАО и ПАО ведут медицинскую документацию и представляют сведения о своей деятельности в местные органы государственного управления здравоохранением.

18. Помещения ЦПАО и ПАО используются только для деятельности структурных подразделений организации здравоохранения, осуществляющих патологоанатомическую диагностику.

19. Основными задачами и функциями ЦПАО и ПАО являются:

1) проведение вскрытий умерших больных с макроскопическим и микроскопическим исследованием органов и тканей;

2) при необходимости взятие и направление образцов тканей от трупов умерших для бактериологических, вирусологических и других дополнительных методов исследования;

3) обеспечение достоверных сведений о причинах смерти;

4) диагностика заболеваний с помощью патогистологического исследования биопсийного и операционного материала;

5) повышение качества клинической диагностики путем:

определения характера патологического процесса на секционном, операционном и биопсийном материале;

установления причины и механизма смерти больного;

совместного обсуждения с врачами-клиницистами результатов вскрытий и исследований биопсийного и операционного материала;

оказания консультативной помощи в вопросах патологической анатомии;

анализа качества диагностической и лечебной работы совместно с лечащими врачами посредством сопоставления клинических и патологоанатомических данных и диагнозов;

обобщения и анализа работы ЦПАО и ПАО с обсуждением результатов с медицинским персоналом прикрепленных организаций здравоохранения, а также в местных уполномоченных органах государственного управления здравоохранением.

20. Подготовка, переподготовка, непрерывное профессиональное развитие и дополнительное образование врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" осуществляется на кафедре патологической анатомии высших медицинских учебных заведений. Профессорско-преподавательский состав кафедр патологической анатомии осуществляет консультативную, методическую и диагностическую деятельность в рамках специальности "Патологическая анатомия (взрослая, детская)".

21. Обсуждение случаев расхождения клинического и патологоанатомического диагнозов, ятрогенной патологии, неясных и трудных для диагностики заболеваний, смерти больных во время или после профилактических, хирургических, диагностических и терапевтических вмешательств, смерти от острых инфекционных заболеваний; запоздалой диагностики, а также годовой отчет о результатах патологоанатомических исследований, производится на клинико-патологоанатомической конференции, подготовку и проведение которой осуществляет заместитель главного врача организации здравоохранения по медицинской части и заведующий ПАБ, ЦПАО или ПАО.

Приложение 2 к приказу Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 25 февраля 2015 года № 97

Правила проведения патологоанатомического вскрытия
1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения патологоанатомического вскрытия (далее - Правила) разработаны в соответствии с пунктом 3 статьи 56 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" и определяют порядок проведения патологоанатомических исследований.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) исследование последа – вид патологоанатомической диагностики, направленный на диагностику патологических процессов, отражающих болезни плода и (или) матери;

2) конкурирующие заболевания – две и более одновременно имеющиеся у больного нозологические единицы, каждая из которых в отдельности могла бы привести к смерти;

3) биопсийное исследование – вид патологоанатомической диагностики, направленный на прижизненную диагностику заболеваний, а также определение эффективности проводимого лечения путем использования методов изучения структурного строения органов и тканей;

4) ятрогения – болезнь или патологическое состояние, развившееся в результате оказания любых видов медицинской помощи и профилактических мероприятий;

5) клинико-патологоанатомический разбор – анализ и оценка качества проведенных диагностических и лечебных мероприятий с учетом результатов патологоанатомического вскрытия, при участии врачей по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" и врачебного персонала организации здравоохранения, где произошла смерть больного;

6) сопутствующее заболевание – нозологическая единица, не связанная этиологически и патогенетически с основным заболеванием и его осложнениями, не оказавшая неблагоприятных влияний на их течение и не способствовавшая наступлению смерти;

7) комбинированное основное заболевание – в случаях сочетания двух и более ведущих страданий у больного, вызвавших новое патологическое состояние и, взаимодействуя между собой, приведших к смертельному исходу (бикаузальный или мультикаузальный генез заболевания и смерти);

8) труп – тело человека после его биологической смерти;

9) патоморфологическая оценка последствий (исходов) медицинского вмешательства – вид патологоанатомического исследования, направленный на оценку качества диагностики и лечения, путем изучения медицинской документации и материалов патологоанатомических исследований;

10) основное заболевание – нозологическая единица, которая сама по себе или через свои осложнения повлекла за собой смерть больного;

11) осложнение основного заболевания – патологический процесс, который патогенетически и (или) этиологически связан с основным заболеванием;

12) исследование операционного материала – вид патологоанатомической диагностики, направленный на исследование удаленного во время оперативного вмешательства материала с целью диагностики заболеваний, контроля качества и объема хирургической операции;

13) констатация смерти – медико-правовая процедура, проводимая в целях установления факта биологической смерти;

14) патологоанатомическая диагностика – вид медицинской деятельности, направленный на диагностику, прижизненный и посмертный контроль качества медицинского вмешательства, включающий в себя биопсийное исследование, исследование операционного материала, исследование последа, экспертное консультирование, экспертную оценку последствий (исходов) медицинского вмешательства, патологоанатомическое вскрытие (аутопсия);

15) патологоанатомическое вскрытие – всестороннее исследование трупа больного, умершего в организации здравоохранения, путем макроскопического и микроскопического исследования тканей органов) с целью установления причины и механизма смерти, контроля качества, объема, целесообразности и адекватности медицинского вмешательства;

16) протокол патологоанатомического исследования – результаты патологоанатомического вскрытия, представленные в документальной форме в соответствии с результатами макроскопического и микроскопического исследования;

17) экспертное консультирование – вид патологоанатомической экспертизы в форме участия экспертов-патологоанатомов в клинических консилиумах по просьбе лечащего врача, пациента либо лица, представляющего интересы больного;

18) сочетанные заболевания – две и более нозологические единицы, каждая из которых в отдельности в данных условиях не могла привести к смерти, но в совокупности они становятся причиной смерти;

19) фоновое заболевание – играет существенную роль в возникновении и развитии основного заболевания, хотя этиология у него иная; взаимодействие основной нозологической единицы с фоновым заболеванием ускоряет и утяжеляет танатогенез.

3. Патологоанатомическое вскрытие трупов производится после констатации врачами биологической смерти, после предоставления медицинской карты стационарного больного или медицинской карты амбулаторного больного с письменным распоряжением главного врача или его заместителя по медицинской (лечебной) части организации здравоохранения о направлении на патологоанатомическое вскрытие.

4. Результаты патологоанатомического вскрытия оформляются в виде патологоанатомического диагноза. Патологоанатомический диагноз, основанный на результатах патологоанатомического вскрытия, является заключительным.

5. Патологоанатомический диагноз включает: основное заболевание, осложнение основного заболевания, сопутствующее заболевание, комбинированное основное заболевание.

6. Комбинированное основное заболевание включает: конкурирующие заболевания, сочетанные заболевания, фоновое заболевание.

Болезнь или патологическое состояние, развившееся в результате оказания любых видов медицинской помощи, расценивается как ятрогения.

7. Медицинская карта стационарного больного или медицинская карта амбулаторного больного с внесенным в нее патологоанатомическим диагнозом не позднее десяти рабочих дней после патологоанатомического вскрытия передается в медицинский архив организации здравоохранения.

8. Случаи смерти больных в организациях здравоохранения подвергаются клинико-патологоанатомическому разбору.

9. В случаях наличия письменного заявления супруга (супруги), близких родственников или законных представителей умершего либо письменного волеизъявления, данного лицом при его жизни, выдача трупа разрешается без проведения патологоанатомического вскрытия, при отсутствии подозрения на насильственную смерть.

10. Отмена патологоанатомического вскрытия не допускается в случаях:

1) материнской и младенческой смертности;

2) смерти от особо опасных инфекций.

2. Проведение патологоанатомического вскрытия

11. В целях установления причины смерти и уточнения диагноза заболевания со смертельным исходом, патологоанатомическое вскрытие осуществляется при подозрениях на острые инфекционные, онкологические заболевания, патологию детского возраста, летальный исход в связи с медицинскими манипуляциями.

12. В случаях внезапной смерти детей, не находившихся на диспансерном учете, вне организации здравоохранения, их трупы подлежат судебно-медицинской экспертизе.

13. Врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" привлекается для консультативной помощи по договоренности с организациями здравоохранения, осуществляющими деятельность в сфере судебной медицины.

14. В случаях внезапной смерти детей, находившихся на диспансерном учете, патологоанатомическое вскрытие производится врачом по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)".

15. Главный врач и заведующий ПАО организуют вирусологическое (иммунофлюоресцентное) и бактериологическое исследование материалов вскрытия трупов в случаях подозрения на инфекционные заболевания.

16. Медицинские карты стационарных больных на всех умерших за предшествующие сутки передаются в патологоанатомическое бюро (далее - ПАБ), централизованное патологоанатомическое бюро (далее - ЦПАО) и патологоанатомическое отделение (далее - ПАО) не позднее 10 часов утра дня, следующего после установления факта смерти.

17. В процессе вскрытия врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)", производящий вскрытие уточняет у лечащих врачей особенности течения болезни, лечения и обследования больного и дает необходимые пояснения по ходу вскрытия.

После завершения вскрытия с лечащими врачами обсуждаются итоги вскрытия, выносятся суждения о патологическом процессе, диагнозе, непосредственной причине смерти, совпадении или расхождении клинического и патологоанатомического диагнозов.

18. Медицинское свидетельство о смерти (предварительное, окончательное) оформляется врачом по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" в день проведения патологоанатомического вскрытия.

19. Результаты вскрытия оформляются в виде протокола патологоанатомического исследования по форме 013/у, утвержденной приказом и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 23 ноября 2010 года № 907 "Об утверждении форм первичной медицинской документации организаций здравоохранения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 6697) (далее - протокол).

20. При обнаружении признаков насильственной смерти во время проведения патологоанатомического исследования трупа, вскрытие прекращается, и руководитель медицинской организации письменно сообщает о случившемся в судебно-следственные органы для решения вопроса о передаче трупа на судебно-медицинскую экспертизу.

Врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" принимает меры к сохранению тела, органов и тканей трупа для дальнейшей судебно-медицинской экспертизы. На произведенную часть патологоанатомического исследования составляется протокол, в конце которого указывается основание для дальнейшего производства судебно-медицинской экспертизы. О каждом случае прерванного патологоанатомического вскрытия врач-патологоанатом письменно извещает заведующего отделением, администрацию организации здравоохранения, где произошла смерть, сразу после прерывания вскрытия.

21. В случае первичного обнаружения во время вскрытия признаков острого инфекционного заболевания, пищевого или производственного отравления, необычной реакции на прививку врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" письменно извещает главного врача медицинской организации и посылает экстренное извещение в органы государственной санитарно-эпидемиологической службы, сразу же после их выявления.

22. Патологоанатомическое вскрытие по требованию супруга (супруги), близких родственников или законного представителя умершего производится независимым (независимыми) экспертом (экспертами).

3. Проведение патологоанатомического
вскрытия мертворожденных, умерших новорожденных
и в случаях материнской смерти

23. Патологоанатомическому вскрытию подлежат все умершие в родовспомогательных и других организациях здравоохранения новорожденные дети (независимо от того, сколько времени после рождения наблюдались у них признаки жизни) и мертворожденные плоды с массой тела 500 грамм и более при сроке беременности 22 недели и более, в том числе после прерывания беременности (самопроизвольного, по медицинским и социальным показаниям) с обязательным патогистологическим исследованием плаценты и оформлением медицинского свидетельства о перинатальной смерти.

24. Плацента направляется вместе с умершим новорожденным или мертворожденным на патогистологическое исследование.

25. Главный врач родовспомогательной организации обеспечивает доставку в ПАБ, ЦПАО и ПАО: умершего новорожденного не позднее, чем через 12 часов после смерти, а мертворожденного не позднее, чем через 12 часов после родов.

26. В родовспомогательной организации заполняется направление на перинатальное вскрытие умерших новорожденных и мертворожденных с заключительным клиническим диагнозом.

27. Заведующий ПАО обеспечивает проведение вскрытия трупов умерших новорожденных и мертворожденных с обязательным полным патогистологическим исследованием образцов тканей и органов.

28. Данные вскрытия, патогистологического исследования, и исследования плаценты вносятся в протокол патологоанатомического вскрытия.

29. Главные врачи организаций здравоохранения и заведующие ПАО организуют необходимое вирусологическое и бактериологическое исследование материалов вскрытий умерших новорожденных, мертворожденных и плацент, используя для этого соответствующие лаборатории организаций здравоохранения или органов государственной санитарно-эпидемиологической службы.

30. Медицинское свидетельство о перинатальной смерти (предварительное, окончательное) оформляется врачом по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" в день проведения патологоанатомического вскрытия.

31. Для унификации формулировки патологоанатомического диагноза умерших в перинатальном периоде наряду с результатами вскрытия трупов новорожденных и мертворожденных используются результаты патогистологического исследования плацент.

32. Патологоанатомическое исследование плаценты производится:

1) в случае мертворождения;

2) при всех заболеваниях новорожденных, выявленных в момент рождения;

3) в случаях, подозрительных на гемолитическую болезнь новорожденных;

4) при раннем отхождении вод и при грязных водах;

5) при заболеваниях матери протекающих с высокой температурой в последний триместр беременности;

6) при явной аномалии развития или прикрепления плаценты.

33. Патологоанатомическое исследование трупов умерших новорожденных и мертворожденных производится с учетом особенностей техники вскрытия трупов умерших новорожденных и мертворожденных.

34. Заведующий ПАО обеспечивает проведение полугодовых, годовых анализов перинатальной смертности.

35. В патологоанатомическом диагнозе и во врачебном свидетельстве о перинатальной смерти недоношенность не указывается как основная причина смерти.

36. Плоды массой менее 500 грамм подлежат обязательной регистрации с антропометрическими данными (масса, рост, окружность головы, окружность грудной клетки).

37. Патологоанатомическое вскрытие плодов массой менее 500 грамм производится по требованию администрации организации родовспоможения.

38. В случаях прерывания беременности по медицинским показаниям по подозрению на наличие врожденных аномалий развития плод и плацента направляются на патологоанатомическое исследование.

39. Патологоанатомическое вскрытие производится во всех случаях материнской смертности врачами по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" высшей квалификационной категории с полным патогистологическим исследованием секционного материала, на базе ПАБ, ЦПАО и ПАО в течение 24 часов после наступления смерти.

40. При завершении всего комплекса патологоанатомических исследований все случаи материнской смерти подлежат клинико-патологоанатомическому разбору.

41. Патологоанатомический диагноз оформляется в соответствии с положениями, изложенными в международной статистической классификации болезней и проблем, связанных со здоровьем.

4. Категории сложности патологоанатомических вскрытий, оформление патологоанатомического диагноза

42. Патологоанатомические вскрытия, в зависимости от сложности, делятся на следующие категории:

1) первая категория;

2) вторая категория;

3) третья категория;

4) четвертая категория.

43. К патолоанатомическим вскрытиям первой категории сложности относятся патологоанатомические исследования трупа при установленном клиническом диагнозе и отсутствии трудностей в трактовке танатогенеза и причины смерти.

К патологоанатомическим вскрытиям второй категории сложности относятся патологоанатомические исследования трупа при установленном клиническом диагнозе и наличии определенных трудностей в установлении сущности патологического процесса, танатогенеза и причины смерти.

К патологоанатомическим вскрытиям третьей категории сложности относятся патологоанатомические исследования трупа при установленном клиническом диагнозе, требующие дополнительных гистохимических методов исследования.

К патологоанатомическим вскрытиям четвертой категории сложности относятся патологоанатомические исследования трупа, требующие иммуногистохимических методов исследования.

44. При оформлении патологоанатомического диагноза по результатам патологоанатомического вскрытия врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" указывает:

1) основное заболевание;

2) осложнение основного заболевания;

3) сопутствующее заболевание;

4) комбинированное основное заболевание: конкурирующие заболевания, сочетанные заболевания, фоновое заболевание.

45. При расхождении заключительного клинического и патологоанатомического диагнозов врач по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" устанавливает категорию и причины расхождения указанных диагнозов.

46. Выделяются следующие категории расхождения клинического и патологоанатомического диагнозов:

1) первая категория - заболевание не распознано на догоспитальном этапе, при этом установление правильного диагноза невозможно в связи с тяжестью состояния больного, распространенности патологического процесса, кратковременности пребывания больного в данной медицинской организации;

2) вторая категория - заболевание не распознано в связи с отсутствием в данной медицинской организации необходимых и доступных исследований. При этом правильный диагноз не оказывает решающего влияния на исход заболевания;

3) третья категория – неправильный диагноз явился причиной ошибочной врачебной тактики, что привело к летальному исходу.

47. К объективным причинам расхождений относятся:

тяжесть состояния больного;

атипичное течение заболевания;

редкость заболевания;

невозможность проведения дополнительных методов обследования из-за отсутствия необходимой медицинской аппаратуры;

кратковременность пребывания больного в стационаре (менее 1 суток).

К субъективным причинам расхождений следует отнести:

недоучет данных анамнеза (в том числе неполный сбор);

неверная трактовка клинических данных;

недообследование больного (непроведенные электрокардиограмма, лучевая диагностика, эндоскопия, ультразвуковое исследование, компьютерная томография, лапороскопия и другие методы дополнительных исследований);

неверная трактовка дополнительных методов исследования;

игнорирование результатов дополнительных методов исследования;

переоценка результатов дополнительных методов исследования;

диагностическая ошибка во время операции;

отсутствие консультаций необходимых специалистов;

переоценки мнения консультанта;

неправильное (непатогенетическое) построение и оформление заключительного клинического диагноза.

48. Все случаи ятрогенной патологии, выявленные в результате патологоанатомического вскрытия, подлежат подробному анализу с определением профиля и следующих категорий ятрогении:

1) первой категории - патологические процессы, необычные реакции, в том числе обусловленные неадекватными, ошибочными или неправильными медицинскими действиями, явившиеся причиной летального исхода; в патологоанатомическом диагнозе ятрогении первой категории выставляться на первое место и оцениваться как первоначальная причина смерти (основное заболевание);

2) второй категории - патологические процессы и осложнения, обусловленные медицинским воздействием, проведенным по обоснованным и правильно выполненным показаниям, развитие их связано с индивидуальными особенностями и состоянием конкретного больного, они не находятся в прямой патогенетической связи с основным заболеванием, но не всегда отграничены от его осложнений. В патологоанатомическом диагнозе эти ятрогении занимают второе место в комбинированном основном заболевании или трактуются как осложнение основного заболевания или медицинского вмешательства;

3) третьей категории - патологические процессы, реакции, не связанные патогенетически с основным заболеванием или его осложнением и не играющие существенной роли в танатогенезе, они занимают в диагнозе место сопутствующего заболевания.

49. При осуществлении патологоанатомической диагностики с целью уточнения диагноза заболевания путем анализа совокупности изменений в тканях больных, изъятых путем хирургической операции и (или) биопсии, врачом по специальности "патологическая анатомия (взрослая, детская)" производится оценка категории сложности производимых исследований.

К исследованиям первой категории сложности относятся исследования:

червеобразного отростка;

грыжевого мешка;

резецированного желудка;

кишечника;

дивертикулов желудочно-кишечного тракта;

желчного пузыря;

геморроидальных узлов;

пищевода при стриктурах;

небных миндалин и аденоидов;

полипов носа;

яичников без опухолевой патологии;

нижней конечности при гангрене;

ткани свищевых ходов и грануляций при нагноительных процессах;

трубной беременности.

К исследованиям второй категории сложности относятся исследования:

ранее верифицированных предопухолевых и опухолевых процессов;

резецированный желудок при язвенной болезни;

толстая кишка при неспецифическом язвенном колите;

кости при остеомиелите;

плаценты и соскобы из полости матки в случаях нарушенной беременности, фибромиом, кист яичника, эндометриоза матки;

папиллом кожи;

лимфатических узлов при хроническом лимфадените;

доброкачественных новообразований: фибром, липом и гемангиом.

К исследованиям третьей категории сложности относятся исследования:

эндоскопически полученных биоптатов органов ротовой и носовой полостей, дыхательных путей, желудочно-кишечного тракта;

биопсии шейки матки;

соскобов из цервикального канала и полости матки;

невусов, кератоакантом типа "А";

молочных желез с дисплазией, биопсии лимфатических узлов без злокачественного поражения;

операционный и биопсийный материал с применением специальных методов окраски.

К исследованиям четвертой категории сложности относятся:

диагностические и операционные биопсии тканей и органов;

диагностическая биопсия и операционный материал при злокачественных опухолях, требующих уточнения гистогенеза, степени инвазии, стадии прогрессии, при прорастании опухоли в окружающие ткани и органы;

лимфоузлы при лимфопролиферативной патологии;

диагностическая биопсия и операционный материал при тяжелой дисплазии или интраэпителиальной неоплазии любой локализации и любой степени злокачественности;

срочные интраоперационные диагностические исследования;

удаленное глазное яблоко;

все биопсии из злокачественных поражений;

кератоакантомы типа "В" и "С";

опухоли головного и спинного мозга;

весь операционный материал злокачественных опухолей;

трепанобиопсии;

пункционные биопсии органов;

диагностические биопсии легкого, печени, предстательной железы при доброкачественной гиперплазии;

диагностические и операционные биопсии тканей и органов с применением иммуногистохимических исследований и фиш-теста.