Шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру қағидаларын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 7 шілдедегі № 4-3/611 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 2 қазанда № 12132 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2021 жылғы 16 ақпандағы № 44 бұйрығымен.

      Ескерту. Күші жойылды – ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 16.02.2021 № 44 (01.01.2022 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      "Мақта саласын дамыту туралы" 2007 жылғы 21 шiлдедегi Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 18) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қоса берiлiп отырған Шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру қағидалары бекiтiлсiн.

      2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру мен қайта өңдеу және фитосанитариялық қауіпсіздік департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесінің мерзімді баспа басылымдарына және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесіне ресми жариялануға жіберілуін;

      3) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының


Ауыл шаруашылығы министрі

А. Мамытбеков

      "КЕЛІСІЛГЕН"

      Қазақстан Республикасының

      Инвестициялар және даму министрі

      _____________ Ә. Исекешев

      2015 жылғы 12 тамыз

      "КЕЛІСІЛГЕН"

      Қазақстан Республикасының

      Ұлттық экономика министрі

      ______________ Е. Досаев

      2015 жылғы 28 тамыз



  Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрінің
2015 жылғы 7 шілдедегі
№ 4-3/611 бұйрығымен
бекітілген

Шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру қағидалары
1. Жалпы ережелер

      1. Осы Шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру қағидалары (бұдан әрi – Қағидалар) "Мақта саласын дамыту туралы" 2007 жылғы 21 шiлдедегi Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 18) тармақшасына сәйкес әзiрлендi және шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру тәртiбiн айқындайды.

      2. Осы Қағидаларда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

      1) линт – мақта талшығын мақта тұқымынан ажыратқаннан кейiн қалған тұқымның талшықты қабығы;

      2) мақта – шиттi мақта, мақта талшығы, мақта тұқымы;

      3) мақта қабылдау пунктi – шиттi мақтаны қабылдауға, сақтауға және беруге арналған мамандандырылған құрылыс;

      4) мақта өңдеу ұйымы – меншiк құқығында мақта тазалау зауыты бар, мақта қолхаттарын бере отырып, қойма қызметі жөнiнде қызметтер көрсететiн заңды тұлға;

      5) мақтаның сапасы – стандарттау жөнiндегi нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкестiгiн айқындайтын мақтаның тұтыну қасиеттерiнiң жиынтығы;

      6) мақта тазалау зауыты – шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеуге арналған мамандандырылған құрылыс;

      7) мақта талшығы – шиттi мақтаны бастапқы өңдеу кезiнде алынатын негiзгi өнiм;

      8) мақта талшығы бумасы – стандарттау жөнiндегi техникалық регламенттер мен нормативтiк құжаттардың талаптарын сақтай отырып, шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеу нәтижесiнде алынған мақта талшығының ерекше тәсілмен нығыздалған белгiлi бiр көлемi;

      9) мақта талшығы сапасының паспорты – мақта талшығы сапасының нақты көрсеткiштерiн және олардың стандарттау жөнiндегi нормативтiк құжаттар және (немесе) келiсiм-шарттар талаптарына сәйкестiгiн куәландыратын құжат;

      10) мақта тұқымы – шиттi мақтаны бастапқы өңдеу кезiнде алынған мақта жемiсi;

      11) шиттi мақта – тұқымы ажыратылмаған талшық;

      12) шиттi мақтаны өңдеудiң жанама өнiмдерi – тұқым, линт, талшықты қалдықтар (құрамында үлiк және мамық бар);

      13) шиттi мақта партиясы – бiр сапа туралы ілеспе құжатпен ресiмделген, селекциялық және өндiрiстiк сорты, типі мен сыныбы бiр шиттi мақта көлемi;

      14) шиттi мақтаны сақтау – шиттi мақтаны қабылдау, сақтау және беру жөнiндегi технологиялық операциялар кешенi;

      15) шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеу – шитті мақтаны мақта талшығына, тұқымға, линтке, талшықты қалдықтарға (құрамында үлiк және мамық бар) тазалау жөніндегі технологиялық операциялар кешені.

2. Шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеудің технологиялық процесiн ұйымдастыру тәртібі
1-параграф. Шиттi мақтаны қабылдау және сақтау тәртiбi

      3. Шиттi мақтаны қабылдау зауыт жанындағы және зауыттан тыс мақта қабылдау пункттерiнде жүргiзiледi.

      4. Мақта тазалау зауыты тұрған жерден тыс орналасқан мақта қабылдау пунктiнде:

      1) шиттi мақтаны жиып қоюға және сақтауға арналған ашық (жабық) алаң;

      2) таразы жабдығы;

      3) желдеткiш жабдық;

      4) шиттi мақтаның сынамаларын iрiктеуге және сапасын анықтауға арналған зертхана жабдығы;

      5) тиеу-түсiру механизмдерi;

      6) өрт сөндiру құралдары болады.

      5. Шиттi мақтаны сақтау мынадай жағдайларда жүзеге асырылады:

      1) шиттi мақта өңдеу басталғанға дейiн мамандандырылған ашық алаңқайларда брезентпен жабылған көмбелерде, қоймаларда және қалқалар астында селекциялық, өндiрiстiк сорттар мен сыныптар бойынша бөлек-бөлек партиялармен сақталады және жиналады. Шиттi мақта танаптардың жиегiнде және бейiмделмеген басқа алаңқайларда сақталмайды;

      2) шиттi мақтаның жақсы сақталуы және оны ұзақ сақтауды дұрыс ұйымдастыру мақсатында шиттi мақтаны жинақтауды оның ылғалдылығын ескере отырып сараланған түрде жүргiзу қажет. Шиттi мақтаны жеке жинақтау мен сақтауға арналған ылғалдылық градациясы осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес;

      3) ылғалдылығы 20 пайыздан артық шиттi мақта кептiру-тазалау цехына жақын жиып қойылады, өйткенi жедел кептiруге және жылдам өңдеуге жатады, ылғалдылығы 14 пайызға дейiнгi шиттi мақтаны тазалау цехы аймағында орналастыру қажет;

      4) шиттi мақтаны жиып қоюға арналған көмбе алаңқайлары жер деңгейiнен 40 сантиметр биіктікте болады және оның қатты (асфальт немесе бетон) жабыны болады. Көмбе алаңқайының мөлшерi 25х14 метр, жауын суын кетiруге арналған науамен қамтамасыз ету мақсатында бетiнiң ортасы жер бетiнен 5-7 сантиметрге көтерiңкі болады. Вентиляция туннельдерiн қазған кезде дұрыс бағытты қамтамасыз ету үшiн көмбе алаңқайының ортасына бойлық жолақ салынады;

      5) шиттi мақтаны алаңқайларда көмбелеу жауынсыз ауа-райы кезінде үйiп жүргiзiледi, жауынды күндерi көмбелеуді жүргiзуге болмайды.

      Көмбе алаңқайына төгiлетiн шиттi мақта қопсытылады және алаңқайдың бүкіл бетi бойынша тегiс қабатпен орналастырылады;

      6) сортына және ылғалдылығына байланысты шиттi мақтаны көмбелерге қалау биiктiгi (ол шөккенге дейiн) осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес мөлшерлерден аспауы тиiс;

      7) көмбенiң тығыздалатын шеттерi үнемi көмбе ортасының деңгейiнен төмен болуы тиiс, шиттi мақтаны қалаудың тәулiктiк жол берiлетiн нормасы – 60-65 тоннадан артық емес;

      8) көмбелердi қалауды биiктiгi 2-2,5 метр күмбез тәрiздес төбешiкпен аяқтайды;

      9) шиттi мақта қалыптастырылып, шөккеннен кейiн көмбенiң бүйірлері мен шеттерін тарау жүргiзiледi;

      10) ашық алаңқайларда сақтаулы шиттi мақтаны жабу үшiн мөлшерi

      8,5х7 және 10х20 метр болатын брезенттер пайдаланылады. Көмбелерде сақтаулы тұқымдық шиттi мақта жаңа брезенттермен және бiрiншi санаттағы брезенттермен жабылады;

      11) шиттi мақтаның ылғалдылығы қалыпты көмбесiн қалыптастыру аяқталғаннан кейiн 8-10 күн және ылғалдылығы жоғары көмбесiн құру аяқталғаннан кейiн 3-5 күн өткен соң көмбеде енi 0,8-1,0 метр биiктiгi 1,8-2,0 метр болатын бойлық ұзын бiр туннель қазу керек. Туннель көмбе жинақталған және қажетінше шөккен соң туннельқазғыш машинамен немесе қолмен оның бойлық өзегi бойынша қазылады;

      12) партияларда сақталатын ылғалдылығы орташа шиттi мақтаның температурасын 5 күнде бiр рет, ал ылғалдылығы жоғары шиттi мақта партияларында – әр 3 күн сайын өлшейдi;

      13) жылы мезгiлде (қыркүйек-қазан) дайындалған шиттi мақтаның қалыпты температурасы болып 30о С-тан аспайтын температура (көмбе iшiнде) есептеледi;

      14) сақтаулы шиттi мақта партияларында 30о С-тан жоғары температура (бiрiншi өлшегенде) немесе алдыңғы өлшегеннен кейiн (сол бiр нүктеде) оның 2-3о С-қа жоғарылағаны байқалған жағдайда, жедел түрде көмбеден ылғал ауаны сорып алу арқылы мәжбүрлi салқындату жүргiзiледi;

      15) ауаны сору туннельдерден жүргiзiледi, жинақталған шиттi мақтаның ылғалдылығына және ауаның салыстырмалы ылғалдылығына қарай көмбеден ауа сорудың болжамды мерзiмдерi осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес;

      16) шиттi мақтаны жинақтау кезiнде профилактика тәртібімен ауа сору кезiнде қондырғы жұмысының ұзақтығы 6-8 сағаттан кем болмауы тиiс;

      17) шиттi мақта өздiгiнен қызған жағдайда көмбеден ауа сору өлшенетiн сегiз нүктеден алынған шиттi мақтаның температурасы қоршаған ауа температурасына жеткенге дейiн жүргiзiледi;

      18) шиттi мақтада температураның алдыңғы өлшеуден кем дегенде бiр градусқа жоғарылауы байқалған жағдайда, ауа соруды жүргiзу арқылы, өздiгiнен қызудың жеке ошағы табылған жағдайда – қызған шиттi мақтаны, сонымен қатар көршi учаскелердегi шиттi мақтаны алып тастау арқылы өздiгiнен қызуды жою шаралары қолданылады;

      19) судың өтiп кетуi және шиттi мақтаның ылғалданғаны байқалған жағдайда ылғалдану тереңдiгiн анықтау үшiн көмбеде саңылау (құдық) жасап, ылғалданған шиттi мақтаны алып, оны кептiру қажет.

2-параграф. Шиттi мақтаның орташа талшықты сорттарын өңдеу тәртiбi

      6. Мақта тазалау зауытында:

      1) кемiнде бiр мақта қабылдау пунктi;

      2) шиттi мақтаны мақта талшығы етiп бастапқы өңдеу жөнiндегi технологиялық операцияларды жүзеге асыруға арналған жабдық;

      3) таразы жабдығы;

      4) желдеткiш жабдығы;

      5) тиеу-түсiру механизмдерi;

      6) өрт сөндiру құралдары;

      7) мақтаның сапасын айқындауға арналған өндiрiстiк-технологиялық зертхана;

      8) мақта сақтауға арнайы бөлiнген орын болады.

      7. Шиттi мақтаны кептiру процесi:

      1) кептiрудiң технологиялық процесi шиттi мақтаны тазалауға дайындау үшiн, тұқымды джинирлеу мен линтерлеу үшiн жүргiзiледi;

      2) зауыттан тыс және зауыт жанындағы мақта қабылдау пункттерінің кептiру-тазалау цехы және мақта зауытының тазалау цехы жылуды бақылау, шиттi мақтаны тасымалдау және жеткiзу жүйелерi бар кептiру жабдығының екі жиынтығын қамтиды;

      3) кептiргiштердi жылумен жабдықтау сұйық немесе газ тәрiздi отынмен жұмыс iстейтiн жылу генераторлары арқылы жүзеге асырылады. Барлық типтi жылу генераторлары бақылау-есептеу аспаптарымен және қауiпсiздiк автоматикасы жиынтығымен жарақтандырылады;

      4) кептiргiшке қосылған газжүргiш түзу (иiрiмi жоқ) болып табылады, кесiндiсiнiң аумағы 0,5 шаршы метр және ұзындығы 8-10 метр және оның от жағу мұржасы, желілік (жылулық) кеңею компенсаторы және жарылу клапаны болады;

      5) шиттi мақтаны тасымалдау және жеткiзу жүйесi кептiргiштердiң дәйектi және қатар жұмыс iстеуiн қамтамасыз етеді;

      6) шиттi мақтаны кептiру процесi қалыпты өтуі үшiн мақта кептiру жабдығының жылумен жабдықтау құралдары мынадай талаптарға сай болады:

      жылу генераторларының жылытылатын барлық элементтерi мен буындары жылудан оқшауланған болады;

      жылу генераторының корпусындағы ауа кiргiзетiн терезелердiң жалюзилерi қажеттi (жанармайдың жану өнiмдерiмен араласуға) атмосфералық ауаның кiруiн шектемейді;

      7) мақта кептiру жабдығының жұмыс тәртiбi шиттi мақтаның сортына, бастапқы және тиiстi ылғалдылығына, сондай-ақ жабдықтың өнiмдiлiгiне қарай белгiленедi;

      8) зауыттың тазалау цехына кептiруге түсетін шиттi мақтаның ылғалдылығы 14 пайыздан аспайды;

      9) өңдеудiң оңтайлы сапа көрсеткiштерiне қол жеткізу үшiн тазалануы қиын шиттi мақта мақта зауытының тазалау цехында: бiрiншi сорттар – 7,0-8,0, ал төмен сорттар – 8,0-9,0 пайыз ылғалдылыққа дейiн кептiрiлуi тиiс;

      10) ылғалдылығына талдау жүргiзу үшiн шиттi мақтаның кептiргенге дейiнгi және кептiргеннен кейiнгi сынамалары кептiргiштер жұмыс істеп тұрған әр екi сағат сайын әр партиядан алынып отырады.

      8. Шиттi мақтаны тазалау процесi:

      1) шиттi мақтаны тазалауды селекциялық және өндiрiстiк сортына, бастапқы ластануы мен ылғалдылығына, шиттi мақтаны джинирлеу алдында ылғалдандыруды қолдануға байланысты оңтайлы ылғалдылыққа дейiн кептiргеннен кейiн жүзеге асырады;

      2) шиттi мақтаны арамшөп қоспаларынан неғұрлым тиiмдi тазалауға және талшық кемшіліктерінің аз болуына кептiргеннен кейiн (тазалауға дейiн) шиттi мақтаның ылғалдылығын осы Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес көрсеткiштерге жеткiзген кезде қол жеткізіледi;

      3) машиналардың жұмыс органдарының бүлiнуiн және шиттi мақтаның тұтануын болдырмау мақсатында аулалық және цехаралық пневмотасымалдағыш қондырғылардың сепараторлары алдына ауыр қоспаларды желілік аулағыштар орнатылады;

      4) шиттi мақтадан арамшөп қоспаларын жою үшiн тазалау цехында өңдеудiң технологиялық процесiне екi түрлi тазалағыш қосылады: тiкендi жұмыс органдарымен – майда қоқысты бөлу үшiн және аратәрiздес – iрi қоқысты бөлу үшiн;

      5) шиттi мақтаны тазалау жоспарларын таңдау оның бастапқы ластануына, селекциялық және өндiрiстiк сортына байланысты, мақта талшығын соңынан тазалаумен орайластыра отырып, жүргiзiледi;

      6) сыныбына, сортына және селекциясына байланысты орташа талшықты шиттi мақтаны тiкендi және аратәрiздес барабандарда тазалау еселiгi осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес көрсеткiштерге сай болады;

      7) орташа талшықты шитті мақтаның бүкіл технологиялық процесінiң жалпы тазалау әсерi осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес шектерде алынады;

      8) егер технологиялық процесінiң нақты жалпы тазалау әсерi жол берiлетiн ең төменгі көрсеткiштен төмен болса, онда тазалау жабдығының техникалық жай-күйін және оның герметизациясын тексеру қажет.

      9. Шиттi мақтаны джинирлеу:

      1) кептiру мен тазалаудың кезектi сатысынан өткеннен кейiн шиттi мақта джинирлеуге – талшықты тұқымнан ажырату процесiне ұшырайды;

      2) орташа талшықты шиттi мақтаның барлық өндiрiстiк сорттары аратәрiздес джиндерде өңделедi;

      3) аратәрiздес джиндер талшық тазалағыш, нығыздағыш, тасымалдағыш және қосалқы жабдықпен бірігіп, джиндердiң санына және жабдық таңбасына байланысты батареяларға топталады;

      4) аратәрiздес джиндердiң жұмысы шиттi мақтаның селекциялық және өндiрiстiк сорттарына қарай жабдықтың өнiмдiлiгiмен регламенттеледi;

      5) тұқымдық шиттi мақта үшiн джинирлеудiң жеңiлдетiлген режимi белгiленедi – бiр араға сағатына 7 килограммнан көп емес;

      6) аратәрiздес джин шиттi мақтаны арамшөп қоспаларынан тазалауға және оны джинирлеу процесi жүзеге асырылатын джиннiң жұмыс камерасына қажеттi көлемде бiркелкi жiберуге арналған қоректендiргiшпен бiрге пайдаланылады;

      7) джинерлеу алдындағы шиттi мақтаның ластануы осы Қағидаларға

      7-қосымшаға сәйкес мәндерге сай болады;

      8) джиндердiң жұмысы ақаулары барынша аз, сапасы жоғары талшық алуды, түктiлiгi бойынша бiркелкi тұқым алуды, сондай-ақ талшықтың барынша көп шығуын қамтамасыз етеді, осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес.

      10. Орташа талшықты сорттардың мақта талшығын тазалау:

      1) талшықты арамшөп қоспаларынан және ақаулардан тазалау мақсатында аратәрiздес джинирлеу зауыттарында тура ағымды талшық тазалағыштарды қолданады;

      2) қиын тазаланатын сорттардың талшығын қосымша тазалау үшiн, сонымен қатар алғашқы ластануы жоғары болған шиттi мақтаны өңдеу кезiнде конденсорлық типтi талшық тазалағыштар қолданылады;

      3) талшықты тазалау жоспары джиндерге түсетiн шиттi мақтаның алғашқы ластануының және талшықтың өндiрiстiк сортының көрсеткiштерiне қарай белгiленедi;

      4) егер ақаулар мен арамшөп қоспалары болуының таңдалып алынған мәндеріне қол жеткізілмеген жағдайда, талшық тазалағыштардың саңылауларын, ажыратқыштарын және аэродинамикалық режимiн тексерiп, табылған ауытқуларды жою қажет.

      11. Орташа талшықты сорттардың тұқымдарын өңдеу және сақтау:

      1) аратәрiздес джинирлеудің мақта тазалау зауытында тұқымды өңдеу технологиясы тұқымды бөтен қоспалардан тазартуды (бiрiншi линтерлеу алдында), оны екi рет линтерлеудi, тұқымды өлшеудi және пакетке салу алдында линттi тазалауды көздейдi;

      2) белгіленген параметрлерге сәйкес келмейтін тұқымдар аратәрiздес джиндерден кейiн, линтерлеуге дейiн тасымалдау бағытында торлы тазалағышта немесе тұқым тазалағыш қондырғыда арамшөп қоспаларынан тазартудан өтедi;

      3) линттелгеннен кейiн линт пневматикалық линттазалағышта тазаланады;

      4) линтерлердiң әр батареясынан алынған линт конденсорға жiберiлiп, одан соң батареялық линттазалағышта тазаланады және пакетке салынады;

      5) линттелгеннен кейiн тұқым автоматты таразыда өлшенеді;

      6) линтерлiк цехтардан қысқа уақыт сақтау орындарына тұқым винттi конвейерлермен немесе вентилятордан, циклоннан, вакуум-клапаннан және ұзындығы 60 метрге дейiнгi құбырдан тұратын пневмокөліктік қондырғылармен тасымалданады;

      7) қысқа уақыт сақтау орындарында тұқымды селекциялық және өндiрiстiк сорттары бойынша бөлек жиып қою қамтамасыз етiледi. Тұқымдарды сақтау және тиеп жөнелту кезiнде сорттардың араласуына жол берiлмейдi;

      8) ылғалдылығы 10-11 пайыздан жоғары тұқымды жиып қою алаңқайларда немесе мәжбүрлi желдету жүйелерiмен жабдықталған қоймаларда жүргiзiледi;

      9) тұқымды қысқа уақыт сақтау:

      тұқымды төккен кезде ашық алаңқайларда;

      механизациялау құралдарының жартылай стационарлық кешенiмен жабдықталған еден типті қоймаларда;

      механикаландырылған сақтау қоймалары блогының көмегiмен жүргiзiледi.

3-параграф. Талшықты қалдықтарды мақта зауыттарында тазалау тәртiбi

      12. Талшықты қалдықтарды мақта зауыттарында өңдеу арнайы цехта жүргiзiледi. Өңдеудің технологиялық процесі талшықты үлiк пен мақта мамығының ағымдары бойынша құрылады, бұл ретте иiрiлген талшық алу үшiн талшықты үлiк регенарациялық машинада өңделедi.

      13. Талшықты қалдықтарды мақта зауытында тазалау талшықты материалдарды тазалағыштарда жүргiзiледi, сондай-ақ талшық регенераторлары қолданылады.

      14. Талшық тазалағыштар мен талшық конденсорларының талшықты қалдықтары олардан талшықты регенерациялау мақсатында тазаланады. Регенерацияланған талшық шиттi мақта өңдеудiң негiзгi ағымына қайта оралады.

      15. Зертханалық талдау жүргiзгеннен кейiн талшықты қалдықтардан бөлiнген талшықты үлiк, мақта мамығы тиiстi сорттар, типтер және топтар бойынша кiрiске алынады.

4-параграф. Мақта зауыттары шығаратын мақта талшығын, мақта линтiн және талшықты қалдықтарды тығыздау тәртiбi

      16. Мақта тазалау зауыттары шығаратын талшықты материалдар бумаларға тығыздалады.

      17. Пресс цехтары талшықтар мен линттер үшiн талшықты массаның буманың ұзына бойына бiркелкi таратылуын қамтамасыз ететiн конденсорлармен, талшықты ылғалдататын, талшық әперетiн және талшықты материалдардың барлық түрлерiн бумаларға бөлек тығыздауға арналған гидропресс қондырғыларымен жабдықталады. Талшықты қалдықтар жеке үй-жайларда орнатылған пресстерде тығыздалады.

      18. Ылғалдылығы 7 пайыздан төмен мақта талшығын тығыздау алдында жасанды ылғалдандыруға жатады.

      19. Талшықтар мен мақта линтiн тығыздау кемінде 4800 килоНьютон күшпен гидравликалық пресстерде жүргiзiледi. Талшықты қалдықтарды тығыздау осындай пресстерде және қуаты төмен пресстерде жүргiзiледi.

      20. Талшықты және мақта линтiн, талшықты қалдықтарды тығыздаған кезде, талшықты материалдардың бiр түрi басқа бумаға араласу немесе қосылу мүмкiндiгiн толығымен болдырмайтын шаралар қолданылуы тиiс.

      21. Барлық қыспақ қондырғыларында қыспақ жәшiгiне нығыздалған талшықты материалдың санын көрсететiн дұрыс сiлтегiштер болуы тиiс.

      22. Бумаларды өлшеу тығыздау цехында немесе оларды қатарлап жинау орнына апарар жолда жүргiзiледi. Өлшеу нәтижесi 0,2 килограмға дейінгі дәлдiкпен тiркеледi.

      23. Мақта өнiмi бумаларын шанду үшiн болат таспаны, төмен көмiртектi сымды, берiктiгi жоғары сымды қолданады.

      24. Салмағын өлшеп, таңбалағаннан кейiн дайын бумалар цех iшiндегi көлiкпен тиеу алаңқайына жiберiлiп, ол жерде соңынан тиеп жөнелту үшiн автотиегiштер көмегiмен партиялар бойынша қатарланады.

Об утверждении Правил организации технологического процесса первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 7 июля 2015 года № 4-3/611. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 2 октября 2015 года № 12132. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 16 февраля 2021 года № 44.

      Сноска. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства РК от 16.02.2021 № 44 (вводится в действие с 01.01.2022).

      В соответствии с подпунктом 18) статьи 7 Закона Республики Казахстан от 21 июля 2007 года "О развитии хлопковой отрасли", ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить прилагаемые Правила организации технологического процесса первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно.

      2. Департаменту производства и переработки растениеводческой продукции и фитосанитарной безопасности Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания и в информационно-правовую систему "Әділет";

      3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан и интранет-портале государственных органов.

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан

      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр сельского хозяйства


Республики Казахстан

А. Мамытбеков

      "СОГЛАСОВАН"

      Министр по инвестициям и

      развитию Республики Казахстан

      _________________ А. Исекешев

      12 августа 2015 года

      "СОГЛАСОВАН"

      Министр национальной экономики

      Республики Казахстан

      ____________________ Е. Досаев

      29 августа 2015 года


  Утверждены
приказом Министра
сельского хозяйства
Республики Казахстан
от 7 июля 2015 года № 4-3/611

Правила
организации технологического процесса
первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно
1. Общие положения

      1. Настоящие Правила организации технологического процесса первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 18) статьи 7 Закона Республики Казахстан от 21 июля 2007 года "О развитии хлопковой отрасли" и определяют порядок организации технологического процесса первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно.

      2. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

      1) линт – волокнистый покров семян, оставшийся после отделения хлопка-волокна от семян хлопчатника;

      2) хлопок – хлопок-сырец, хлопок-волокно, семена хлопчатника;

      3) хлопкоприемный пункт – специализированное сооружение, предназначенное для приемки, хранения и отпуска хлопка-сырца;

      4) хлопкоперерабатывающая организация – юридическое лицо, имеющее на праве собственности хлопкоочистительный завод, оказывающее услуги по складской деятельности с выдачей хлопковых расписок;

      5) качество хлопка – совокупность потребительских свойств хлопка, определяющих соответствие требованиям нормативных документов по стандартизации;

      6) хлопкоочистительный завод – специализированное сооружение, предназначенное для первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно;

      7) хлопок-волокно – основной продукт, получаемый при первичной переработке хлопка-сырца;

      8) кипа хлопка-волокна – определенный объем запрессованного особым способом хлопка-волокна, полученного в результате первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно, с соблюдением требований технических регламентов и нормативных документов по стандартизации;

      9) паспорт качества хлопка-волокна – документ, удостоверяющий фактические показатели качества хлопка-волокна и их соответствие требованиям нормативных документов по стандартизации и (или) контрактов;

      10) семена хлопчатника – плоды хлопчатника, полученные при первичной переработке хлопка-сырца;

      11) хлопок-сырец – волокно с неотделенными семенами;

      12) побочные продукты переработки хлопка-сырца – семена, линт, волокнистые отходы (улюкосодержащие и пухосодержащие);

      13) партия хлопка-сырца – количество хлопка-сырца одного селекционного и промышленного сорта, типа и класса, оформленное одним сопроводительным документом о качестве;

      14) хранение хлопка-сырца – комплекс технологических операций по приемке, хранению и отпуску хлопка-сырца;

      15) первичная переработка хлопка-сырца в хлопок-волокно - комплекс технологических операций по очистке хлопка-сырца в хлопок-волокно, семена, линт, волокнистые отходы (улюкосодержащие и пухосодержащие).

2. Порядок организации технологического процесса
первичной переработки хлопка-сырца в хлопок-волокно
Параграф 1. Приемка и хранение хлопка-сырца

      3. Приемка хлопка-сырца производится на призаводских и внезаводских хлопкоприемных пунктах.

      4. На хлопкоприемном пункте, находящемся вне места расположения хлопкоочистительного завода, обеспечиваются:

      1) открытая (крытая) площадка для складирования и хранения хлопка-сырца;

      2) весовое оборудование;

      3) вентиляционное оборудование;

      4) лабораторное оборудование для отбора проб и определения качества хлопка-сырца;

      5) погрузочно-разгрузочные механизмы;

      6) средства пожаротушения.

      5. Хранение хлопка-сырца осуществляется в следующих условиях:

      1) хлопок-сырец до начала переработки хранится и укладывается партиями, отдельно по селекционным, промышленным сортам и классам на открытых специализированных площадках в бунтах, накрытых брезентом, в складах и под навесами. Хлопок-сырец на обочинах полей и других неприспособленных площадках не хранится;

      2) в целях лучшей сохранности хлопка-сырца и правильной организации его длительного хранения, комплектование хлопка-сырца следует производить дифференцированно с учетом его влажности. Градация влажности хлопка-сырца для раздельного комплектования и хранения согласно приложению 1 к настоящим Правилам;

      3) хлопок-сырец, с влажностью более 20 процентов складируется вблизи сушильно-очистительного цеха, поскольку подлежит срочной сушке и ускоренной переработке, хлопок-сырец с влажностью до 14 процентов следует располагать в зоне очистительного цеха;

      4) бунтовые площадки для складирования хлопка-сырца имеют высоту 40 сантиметров от уровня земли и твердое покрытие (асфальтовое или бетонное). Размер бунтовой площадки 25 х 14 метров, середина поверхности приподнята на 5-7 сантиметров с целью обеспечения стока для удаления дождевой воды. В середине бунтовой площадки наносится продольная полоса для обеспечения правильного направления при рытье вентиляционных туннелей;

      5) бунтование хлопка-сырца на площадках производится насыпью в сухую погоду, в дождливую погоду бунтование производить нельзя.

      Высыпаемый на бунтовую площадку хлопок-сырец разрыхляется и размещается по всей поверхности площадки ровным слоем;

      6) высота укладки хлопка-сырца в бунты (до его усадки), в зависимости от сорта и влажности, не должна превышать величин, согласно приложению 2 к настоящим Правилам;

      7) уплотняемые края бунта все время ниже уровня середины бунта, допустимая суточная норма укладки хлопка-сырца – не более 60-65 тонн;

      8) укладку бунтов завершают куполообразной шапкой высотой 2-2,5 метра;

      9) после формирования и усадки хлопка-сырца производится очесывание боковых и торцевых сторон бунта;

      10) для укрытия хлопка сырца, хранящегося на открытых площадках, используются брезенты размером 8,5 х 7 и 10 х 20 метров. Семенной хлопок-сырец, хранящийся в бунтах, укрывается новыми брезентами и брезентами первой категории;

      11) через 8-10 календарных дней после завершения формирования бунта хлопка-сырца нормальной влажности и через 3-5 календарных дней – повышенной влажности необходимо прорыть в бунте один продольный сквозной туннель, шириной 0,8-1,0 метра и высотой 1,8-2,0 метра. Туннель прорывается туннелеройной машиной или вручную по продольной оси бунта после его комплектования и необходимой усадки;

      12) температуру хранящегося в партиях хлопка-сырца, заготовленного со средней влажностью, измеряют один раз в 5 календарных дней, а в партиях хлопка-сырца с большей влажностью – каждые 3 каледарных дня;

      13) нормальной температурой хлопка-сырца, заготовленного в теплое время (сентябрь – октябрь), считается температура, не превышающая 30 оС, (внутри бунтов);

      14) при обнаружении в партиях хранящегося хлопка-сырца температуры выше 30 оС (при первых замерах) или повышения ее на 2-3 оС, после предыдущего замера (в одних и тех же точках) в срочном порядке производится принудительное охлаждение посредством отсоса влажного воздуха из бунта;

      15) профилактические отсосы воздуха из туннелей бунта в зависимости от влажности скомплектованного хлопка-сырца и относительной влажности воздуха проводятся в сроки, согласно приложению 3 к настоящим Правилам;

      16) при проведении отсоса в порядке профилактики при комплектовании хлопка-сырца длительность работы установки не менее 6-8 часов;

      17) при самосогревании хлопка-сырца отсос воздуха из бунта производится до момента снижения температуры хлопка-сырца в восьми измеряемых точках до температуры окружающего воздуха;

      18) в случае обнаружения в хлопке-сырце повышения температуры, против предыдущего замера хотя бы на один градус, принимают меры к ликвидации самосогревания путем проведения отсоса воздуха при обнаружении одиночного гнезда самосогревания – путем удаления греющегося хлопка сырца, а также хлопка-сырца с соседних участков;

      19) в случае обнаружения протеков и увлажнения хлопка-сырца необходимо прорыть в бунте отверстия (колодцы) для выяснения глубины увлажнения, изъять увлажненный хлопок-сырец и просушить его.

Параграф 2. Переработка хлопка-сырца средневолокнистых сортов

      6. На хлопкоочистительном заводе в наличии имеются:

      1) не менее одного хлопкоприемного пункта;

      2) оборудование, предназначенное для осуществления технологических операций по первичной переработке хлопка-сырца в хлопок-волокно;

      3) весовое оборудование;

      4) вентиляционное оборудование;

      5) погрузочно-разгрузочные механизмы;

      6) средства пожаротушения;

      7) производственно-технологическая лаборатория для определения качества хлопка;

      8) специально отведенное место для хранения хлопка.

      7. Процесс сушки хлопка-сырца:

      1) технологический процесс сушки производится для подготовки хлопка-сырца к очистке, джинированию и линтерованию семян;

      2) сушильно-очистительный цех внезаводских и призаводских хлопкоприемных пунктов и очистительный цех хлопкозавода включают два комплекта сушильного оборудования с системами теплонаблюдения, транспортирования и питания хлопко-сырцом;

      3) теплоснабжение сушилок осуществляется от теплогенераторов, работающих на жидком или на газообразном топливе. Теплогенераторы всех типов оснащены комплектом контрольно-измерительных приборов и автоматики безопасности;

      4) газоход к сушилке является прямым (без изгибов) сечением 0,5 квадратных метров и длиной 8-10 метров и имеет растопочную трубу, компенсатор линейного (теплового) расширения и взрывной клапан;

      5) система транспортирования и питания хлопко-сырцом обеспечивает последовательную и параллельную работу сушилок;

      6) для нормального течения процесса сушки хлопка-сырца средства теплоснабжения хлопкосушильного оборудования отвечают следующим требованиям:

      все элементы и узлы теплогенераторов, подвергающиеся нагреву, теплоизолированы;

      жалюзи воздухозаборных окон на корпусе теплогенератора не ограничивает поступление необходимого (на смешение с продуктами сгорания топлива) атмосферного воздуха;

      7) режимы работы хлопкосушильного оборудования устанавливаются в зависимости от сорта, исходной и требуемой влажности хлопка-сырца, а также от производительности оборудования;

      8) в очистительный цех завода хлопок-сырец поступает на сушку с влажностью не выше 14 процентов;

      9) для достижения оптимальных качественных показателей переработки трудноочищаемый хлопок-сырец в очистительном цехе хлопкозавода высушивается до влажности: первые сорта – 7,0-8,0, а низких сортов – 8,0-9,0 процентов;

      10) пробы хлопка-сырца до и после сушки для проведения анализа на влажность отбираются через каждые два часа работы сушилок от каждой партии.

      8. Процесс очистки хлопка-сырца:

      1) очистку хлопка-сырца осуществляют после его сушки до оптимальной влажности, которая зависит от селекционного и промышленного сорта, исходной засоренности и влажности, применения увлажнения хлопка-сырца перед джинированием;

      2) наиболее эффективная очистка хлопка-сырца от сорных примесей и наименьшее образование пороков волокна достигается при доведении влажности хлопка-сырца после сушки (перед очисткой) до значений, согласно приложению 4 к настоящим Правилам;

      3) в целях предотвращения повреждения рабочих органов машин и загорания хлопка-сырца устанавливаются линейные уловители тяжелых примесей перед сепараторами дворовой и межцеховой пневмотранспортных установок;

      4) в очистительном цехе для удаления сорных примесей из хлопка-сырца в технологический процесс переработки включаются очистители двух типов: с колковыми рабочими органами – для выделения мелкого сора, и пильчатыми – для выделения крупного сора;

      5) выбор планов очистки хлопка-сырца производится в зависимости от его исходной засоренности, селекционного и промышленного сорта, в увязке с последующей очисткой хлопкового волокна;

      6) кратность очистки средневолокнистого хлопка-сырца на колковых и пильчатых барабанах в зависимости от его класса, сорта и селекции соответствуют значениям, согласно приложению 5 к настоящим Правилам;

      7) суммарные очистительные эффекты всего технологического процесса очистки средневолокнистого хлопка-сырца получаются в пределах, согласно приложению 6 к настоящим Правилам;

      8) если фактический суммарный очистительный эффект всего технологического процесса меньше минимально допустимого, то необходимо проверить техническое состояние очистительного оборудования и его герметизацию.

      9. Джинирование хлопка-сырца:

      1) после прохождения очередной стадии сушки и очистки, хлопок-сырец подвергается джинированию – процессу отделения волокна от семян;

      2) все промышленные сорта средневолокнистого хлопка-сырца перерабатываются на пильных джинах;

      3) пильные джины группируются в батареи, в зависимости от количества джинов и марки оборудования в комплексе с волокноочистительным, прессовым, транспортным и вспомогательным оборудованием;

      4) работа пильных джинов, в зависимости от селекционного и промышленного сортов хлопка-сырца, регламентируется производительностью оборудования;

      5) для семенного хлопка-сырца устанавливается облегченный режим джинирования – не более 7 килограмм на пилу в час;

      6) пильный джин используется совместно с питателем, предназначенным для очистки хлопка-сырца от сорных примесей и равномерной подачи его в необходимом количестве в рабочую камеру джина, где осуществляется процесс джинирования;

      7) засоренность хлопка-сырца перед джинированием соответствует значениям, согласно приложению 7 к настоящим Правилам;

      8) работа джинов обеспечивает получение волокна высокого качества при минимальном образовании пороков, получение равномерных по опушенности семян, а также максимального выхода волокна, согласно приложению 8 к настоящим Правилам.

      10. Очистка хлопкового волокна средневолокнистых сортов:

      1) в целях очистки волокна от сорных примесей и пороков на заводах пильного джинирования применяют прямоточные волокноочистители;

      2) для дополнительной очистки волокна трудноочищаемых сортов, а также при переработке хлопка-сырца с повышенной исходной засоренностью применяются волокноочистители конденсорного типа;

      3) планы очистки волокна устанавливаются в зависимости от показателей исходной засоренности хлопка-сырца, поступающего в джины, и промышленного сорта волокна;

      4) в случае, если не достигается выбранное значение содержания пороков и сорных примесей, то следует проверить зазоры, разводки и аэродинамический режим волокноочистителей и устранить обнаруженные отклонения.

      11. Переработка и хранение семян средневолокнистых сортов:

      1) технология переработки семян на хлопкоочистительном заводе пильного джинирования предусматривает очистку семян от посторонних примесей (перед первым линтерованием), их двукратное линтерование, взвешивание семян и очистку линта перед его пакетированием;

      2) семена, не соответствующие установленным параметрам, после пильных джинов проходят очистку от сорных примесей на сетчатом очистителе в линии транспортировки до линтерования или на установке семяочистителя;

      3) после линтерования линт очищается в пневматическом линтоочистителе;

      4) линт, снятый с каждой из батарей линтеров, направляется в конденсор, затем очищается в батарейном линтоочистителе и пакетируется;

      5) семена после линтерования взвешиваются на автоматических весах;

      6) семена от линтерных цехов транспортируют к местам кратковременного хранения винтовыми конвейерами или пневмотранспортными установками, состоящими из вентилятора, циклона, вакуум-клапана и трубопровода протяженностью до 60 метров;

      7) в местах кратковременного хранения обеспечивается раздельное складирование семян по селекционным и промышленным сортам. Сорта в процессе хранения и отгрузки семян не смешиваются;

      8) складирование семян влажностью выше 10-11 процентов производится на площадки или в склады, оборудованные системами принудительного вентилирования;

      9) кратковременное хранение семян производится:

      на открытых площадках при отсыпке семян;

      в складах напольного типа, оборудованных полустационарным комплексом средств механизации;

      с помощью блока механизированных хранилищ.

Параграф 3. Очистка волокнистых отходов на хлопкозаводах

      12. Переработка волокнистых отходов на хлопкозаводах производится в специальном цехе. Технологический процесс переработки строится по потокам волокнистого улюка и хлопкового пуха, при этом для извлечения прядомого волокна волокнистый улюк подвергается обработке на регенерационной машине.

      13. Очистка волокнистых отходов на хлопкозаводе производится на очистителях волокнистых материалов, также применяются регенераторы волокна.

      14. Волокнистые отходы волокноочистителей и конденсоров волокна подвергаются очистке с целью регенерации из них волокна. Регенерированное волокно возвращается в основной поток переработки хлопка-сырца.

      15. Улюк волокнистый и хлопковый пух, выделенные из волокнистых отходов после проведения лабораторных анализов, оприходуются по соответствующим сортам, типам и группам.

Параграф 4. Прессование волокна хлопкового, линта хлопкового
и отходов волокнистых, выпускаемых хлопкозаводами

      16. Волокнистые материалы, выпускаемые хлопкоочистительными заводами, запрессовываются в кипы.

      17. Прессовые цехи оборудуются конденсорами для волокна и линта, обеспечивающими равномерное распределение волокнистой массы по длине кипы, увлажнителем волокна, податчиком волокна и гидропрессовыми установками, предназначенными для раздельного прессования в кипы всех видов волокнистых материалов. Волокнистые отходы запрессовываются на прессах, установленных в отдельных помещениях.

      18. Хлопковое волокно с влажностью менее 7 процентов перед прессованием подлежит искусственному увлажнению.

      19. Прессование волокна и линта хлопкового производится на гидравлических прессах усилием не менее 4800 килоНьютон. Прессование отходов волокнистых производится на таких же прессах и прессах меньшей мощности.

      20. При прессовании волокна и линта хлопкового, отходов волокнистых принимаются меры, полностью исключающие возможность смешения или попадания одного вида волокнистого материала в кипу с другим.

      21. На всех прессовых установках исправные указатели количества волокнистого материала, затрамбованного в ящик пресса.

      22. Взвешивание кип производится в прессовом цехе или на пути следования их к месту штабелирования. Результаты отвеса фиксируются с точностью до 0,2 килограмм.

      23. Для обвязки кип хлопковой продукции применяют стальную ленту, проволоку низкоуглеродистую, проволоку высокопрочную.

      24. Готовые кипы, после взвешивания и маркировки, подаются внутрицеховым транспортом на погрузочную площадку, где с помощью автопогрузчиков штабелируются по партиям для последующей их отгрузки.