Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі мен олардың нормативтерін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің м.а. 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 29 ақпанда № 13351 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2019 жылғы 27 маусымдағы № 140/НҚ бұйрығымен.

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 27.06.2019 № 140/НҚ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Ақпараттандыру туралы" 2015 жылғы 24 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабы 23) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Мыналар:

1) осы бұйрыққа 1-қосымшасына сәйкес мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі;

2) осы бұйрыққа 2-қосымшасына сәйкес мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындардың нормативтері бекітілсін.

2. "Ақпараттық жүйелерді құруға, дамытуға және сүйемелдеуге жұмсалатын шығындардың нормативтері" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2012 жылғы 25 қазандағы № 722 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеуге алу тізілімінде № 8075 болып тіркелді, 2012 жылы 8 желтоқсанда "Казахстанская правда" газетінде № 427-428 (27246-27247) жарияланды) бұйрығының күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Байланыс, ақпараттандыру және ақпарат комитеті (Т.Б.Қазанғап):

1) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде осы бұйрықтың мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін оның көшірмесін баспа және электронды түрде күнтізбелік он күн ішінде мерзімді басылымдарда және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін тіркелген бұйрықты алған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде Республикалық құқықтық ақпарат орталығына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында және мемлекеттік органдардың интранет-порталдарында орналастырылуын;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы бұйрықтың 3-тармағының 1), 2) және 3) тармақшасында қарастырылған іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғаш рет ресми жарияланғаннан кейін он күнтізбелік күн өткен соң ішінде қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрінің міндетін
атқарушы	Ж. Қасымбек

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығына 1-қосымша

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі
1-тарау. Жалпы ережелер

Ескерту. 1-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 27.12.2018 № 548 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Осы мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Ақпараттандыру туралы" 2015 жылғы 24 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңының 7-бабы 23) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Әдістеме бюджетті жоспарлау үшін, сонымен қатар мемлекеттік ақпараттық жүйені дамыту және қолдап отыру бойынша жұмыстарды жоспарлау процесінде ақпараттық жүйені құрудың бюджеттік инвестициялық жобасының техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеу кезеңінде қолданылады.

3. Осы Әдістемеде келесі негізгі түсініктер мен қысқартулар қолданылады:

1) актор – жүйемен өзара іс-қимылдағы және оның функционалды мүмкіндіктерін белгілі бір мақсаттарға жету үшін немесе жеке есептерін шешу үшін пайдаланатын жүйеге қатысты кез келген сыртқы есептеу болмысы;

2) ақпараттық жүйе (бұдан әрі – АЖ) – ақпараттық өзара іс-қимыл көмегімен белгілі бір технологиялық әрекеттерді іске асыратын және нақты функционалдық міндеттерді шешуге арналған қызмет көрсетуші персоналдың және техникалық құжаттаманың ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың ұйымдастырушылық-тәртіптелген жиынтығы;

3) АЖ әзірлеудің еңбек сыйымдылығы – адамдармен-аймен өлшенетін АЖ қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіруге жұмсалатын еңбек, жұмыс уақытының шығыны;

4) АЖ бағалаушысы – қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеудің еңбек сыйымдылығын және құнын есептейтін, осы әдістеменің пайдаланушысы немесе пайдаланушылары;

5) АЖ қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді дамыту – жаңа қосымша АЖ функционалдығында туындаған қажеттіліктерге байланысты, тиісті құжаттаманы және бағдарламалық өнімнің жаңа модульдерін немесе құрамдас бөліктерін әзірлеу;

6) АЖ қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді құру – талаптарды талдау, жобалау, бағдарламалау, құрастыру, тестілеу, қолданысқа енгізу және қабылдау бойынша жұмыстары кіретін қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу үдерісі;

7) АЖ қолдап отыру – өнеркәсіптік пайдалануға енгізілген ақпараттық жүйені оған жаңғырту жүргізбестен және қосымша функционалдық талаптарды іске асырмастан және оның тұтастығы сақталған жағдайда, бағдарламалық қамтылымға түзету, түрлендіру жүргізу және оның ақауларын жою жөніндегі іс-шараларды қамтитын, мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ету;

8) АЖ-ге қойылатын техникалық талаптар – бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу, қолдау, пайдалану ортасына қойылатын талаптар. Жүйеге қойылатын техникалық талаптар бағдарламалау тілдеріне, операциялық жүйелерге, тестілеу құралдарына, деректер қорына және пайдаланушылық интерфейске қойылатын талаптар болуы мүмкін;

9) АЖ өмірлік циклі – ақпараттық жүйені құру, өнеркәсіптік пайдалану, қолдап отыру, дамыту және оның өнеркәсіптік пайдаланылуын тоқтату кезеңдерінің жиынтығы;

10) АЖ функционалды мүмкіншіліктері – пайдаланушының функционалды талаптарын орындау үшін, қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын функциялар мен рәсімдер жиынтығы. Пайдаланушының функционалды талаптарына техникалық талаптар мен сапа талаптары кірмейді;

11) АЖ функционалды өлшемі – функционалды өлшем бірліктермен өлшенетін және пайдаланушының функционалды талаптарының санын өлшеу арқылы анықталатын қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету өлшемі;

12) ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымы – (бұдан әрі – АК-инфрақұрылымы) электрондық ақпараттық қорларды қалыптастыру және оларға қол жетімдік ұсыну мақсатында технологиялық ортаның қызмет етуін қамтамасыз ету үшін ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымының объектілер жиынтығы;

13) АК-инфрақұрылымының сыртқы құрылғысы – АК-инфрақұрылымына сәйкес орталық процессормен функционалды байланысқан ақпаратты енгізу-шығару, баспаға шығару, сақтау және беру құрылғысы;

14) әзірлеуші – бағдарламалық құралдардың өмірлік циклі үдерісінде әзірлеу (талаптарды талдауды, жобалауды, қабылдау сынақтарын қоса алғанда) бойынша жұмыстарды орындайтын жеке немесе заңды тұлға;

15) бағдарламалық қамтамасыз ету - бағдарламалардың, бағдарламалық кодтардың, сондай-ақ оларды пайдалануға қажетті техникалық құжаттамасымен бағдарламалық өнімдер жиынтығы;

16) бағдарламалық қамтылымды қолдап отыру – бағдарламалық қамтамасыз етуді өнеркәсіпте пайдалануға бергеннен кейін жұмыс істеуін, жақсарту, оңтайландыру үрдістерін және бағдарламалық қамтамасыз етудің жетіспеген ақауларын жоюды қамтамасыз ету;

17) бағдарламалық құралдардың сапасы – оның жарамдылығы берілгенді қанағаттандырумен айтулы немесе оның мақсатына сәйкес тұтынушылығын ұғындыратын бағдарламалық құралдар ерекшеліктерінің жиынтығы;

18) еңбек сыйымдылығының нормативтері – ақпараттық жүйені әзірлеудің белгілі бір үдерісі үшін адамдармен-сағатпен өлшеудің функционалды өлшем бірлігін іске асырудың еңбек сыйымдылығы;

19) икемділігі – екіншісі 1% өзгерген кезде, бірінші көрсеткішінің қанша пайызға өзгергенін көрсететін, бір шамадан басқасына өзгеруіне сезімділік шамасы;

20) итеративтік - қайталанатын әрекетті білдіруші;

21) класс – объектіге бағытталған бағдарламалаудағы өзінің ерекшеліктерімен және әдістерімен сипатталатын және объект типінің, оның ішінде арналу саласына қарай объект типінің әрекетін іске асыратын деректердің абстрактілік типі;

22) қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету (бұдан әрі - ҚБҚ) – пайдаланушымен өзара тікелей әрекетіне есептелген және белгілі бір пайдаланушылық міндеттерді орындау үшін арналған, бағдарламалық қамтамасыз ету;

23) объект типі – әзірленетін ақпараттық жүйе аясында жай-күйі мен әрекетінің бірегей ерекшеліктері бар, заттай саланың объектісі;

24) өнім беруші – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлға, тапсырыс берушімен мемлекеттік сатып алу туралы жасасқан шартта оның келісімшарт жасаушы контрагенті ретінде әрекет ететін заңды тұлға (егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, мемлекеттік мекемелерді қоспағанда) заңды тұлғалардың уақытша бiрлестiгi (консорциум);

25) пайдаланушылық интерфейс - құралдар мен әдістердің жиынтығын білдіреді, пайдаланушы оның көмегімен АЖ-мен өзара әрекетте болады;

26) пайдаланылатын нұсқасы – жүйе немесе басқа болмыс акторлармен өзара іс-қимыл үдерісінде орындалуы мүмкін әрекеттер тізбесінің сыртқы ерекшеліктері;

27) пайдаланушының талаптары – пайдаланушылар белгілейтін және міндетті болып табылатын бағдарламалық құралдардың ерекшеліктері, сипаттамасы немесе әрекеті. Пайдаланушының талаптары пайдаланушының функционалды талаптары, АЖ-ге қойылатын техникалық талаптары және сапа талаптары болып бөлінеді;

28) пайдаланушының функционалды талаптары – акторлар бизнес талаптары аясында өз міндеттерін орындауға мүмкіндігі болуы үшін, ҚБҚ әзірлеуші жүйенің функционалды мүмкіншіліктерін анықтайтын, пайдаланушының талаптарын іске асыруы тиіс;

29) сапа талабы – бұл ақпараттық жүйенің сапасына қатысты кез келген талаптар;

30) тапсырыс беруші – өнім берушіден қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді сатып алатын немесе алатын ұйым;

31) торап – есептеу қорына ие бола алатын және АЖ лицензиялық және/немесе қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етудің құрылымдық бөлігі орналасқан аппараттық қамтамасыз ету;

32) функционалды өлшем бірліктері – ҚБҚ функционалды өлшемін өлшеуге арналған осы әдістемеде белгіленетін метрикалар;

33) RUP (Rational Unified Process – "бірегейленгендірілген процесс) – Rational Software компаниясымен құрылған қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу әдістемесі;

34) UML (Unified Modeling Language – "үлгілеудің бірегейленгендірілген тілі) – графикалық нотацияны қолданатын және объектіге бағытталған технологиялар және компоненттік тәсіл негізінде әзірленетін бағдарламалық қамтамасыз ету жүйелерін ерекшелеу, көзбен шолу, құрылымдау және құжаттау үшін арналған модельдеудің бірегейленгендірілген тілі.

4. Әдістеме келесі қағидаларға негізделген:

1) өмірлік циклді қолдау қағидаты.

Осы қағидат есептеменің АЖ өмірлік циклі үдерістеріне негізделуі тиістігін білдіреді;

2) функционалды өлшемді өлшеу қағидаты.

Осы қағидат пайдаланушылардың функционалды талаптарының функционалдық көлемін өлшеу әдісіне негізделуі тиістілігін білдіреді;

3) әмбебап қағидаты (жергілікті емес).

Осы қағидат кез-келген АЖ құру, дамыту және қолдап отыру жұмыстарының еңбек сыйымдылығын және құнын есептеуге қолданылуы тиістілігін білдіреді;

4) жақсартылатын бағалау қағидаты.

АЖ құру, дамыту және қолдап отыру жұмыстарының еңбек сыйымдылығын және құнын есептеу дәлдігі АЖ қойылатын функционалдық талаптарын нақтылау деңгейі ұлғайған сайын өсуі тиіс;

5) бағдарламалық қамтамасыз етуді өндіру технологиясын есепке алу қағидаты.

Осы қағидат "Ақпараттық технология. Бағдарламалық құралдардың өмірлік циклі үдерісі" СТ ҚР 34.019 – 2005 (ISO/IEC 12207:1995, MOD) анықталған өмірлік циклге сәйкес АЖ әзірлеу, дамыту және қолдап отыру үдерістерін іске асыруды қамтамасыз ететін RUP әдіснамасына – АЖ әзірлеу үдерістерімен негізделеді.

5. RUP әдіснамасына сәйкес ҚБҚ әзірлеудің негізгі үдерістерінің тізімі:

1) бизнес модельдеу;

2) талаптарды басқару;

3) жобалау;

4) іске асыру;

5) тестілеу;

6) өрістету.

2-тарау. Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға және дамытуға арналған шығындарды есептеу

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 27.12.2018 № 548 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-Параграф. ҚБҚ АЖ құруға шығындарды есептеудің негізгі қағидалары

6. АЖ ҚБҚ құруға шығындарды есептеу келесі кезеңдермен көрсетілген:

1) АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау;

2) АЖ ҚБҚ құрудың базалық еңбек сыйымдылығын бағалау;

3) еңбек сыйымдылықтың түзету коэффициенттерінің мәнін анықтау;

4) АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын есептеу;

5) АЖ ҚБҚ әзірлеудің мерзімін бағалау;

6) АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімін қысқартқан кезде, АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету;

7) АЖ ҚБҚ құру құнын бағалау.

7. АЖ ҚБҚ әзірлеудің әрбір негізгі үдерісінің адаммен-айлармен өлшенетін негізгі еңбек сыйымдылығы бағаланады. Әр үдерістің негізгі еңбек сыйымдылығы еңбек сыйымдылығының нормативтері негізінде анықталады.

8. Еңбек сыйымдылықтың түзету коэффициенттерінің мәні құрылатын ақпараттық жүйенің сипаттамалары және оның жұмыс істеуіне қойылатын талаптары, сапаға қойылатын талаптары және техникалық талаптарымен анықталады.

9. ескере отырып, АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттері негізінде осы Әдістеменің 37-тармағына сәйкес түзету коэффициенттерін ескерумен АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын есептеу жүргізіледі.

10. АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімін бағалау. Осы кезеңінде АЖ ҚБҚ әзірлеудің орташа мерзімі бағаланады.

11. АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімі азайтылған кезінде, АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету. Осы кезеңінде АЖ ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығын түзету еңбек сыйымдылығының икемді коэффициентінің негізінде АЖ ҚБҚ әзірлеудің орташа мерзімі азайтылған жағдайда, жүргізіледі.

12. АЖ ҚБҚ құру құнын бағалау. Осы кезеңінде АЖ ҚБҚ құрудың есептелген еңбек сыйымдылығы негізінде, АЖ ҚБҚ құру құны анықталады.

2-параграф. АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау кезеңі

13. АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау АЖ моделі және пайдаланушылардың функционалдық талаптары негізінде жүргізіледі. АЖ функционалды өлшемі бес элементтен тұратын жиынтығымен беріледі, оның әрбір элементі тиісті функционалдық өлшем бірлігін білдіреді. Функционалдық өлшем бірліктерінің атауы және белгіленуі:

1) пайдаланылатын нұсқаларының саны (Case) – C;

2) объектілер типінің саны (объектілер бизнесі) (Entity) – Е;

3) объектілер типі ерекшеліктерінің саны (Tool) – Т;

4) объектілер типі арасындағы өзара іс-әрекеттер саны (Interaction) – I;

5) торабы типінің саны (Node) – N.

14. АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемі былай белгіленеді - SIZE={C, E, T, I, N}. SIZE={12, 26, 134, 102, 4} түрінде жазылған АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемі АЖ моделі мынадай функционалдық өлшем бірліктерінің мәніне ие екендігін білдіреді:

1) пайдаланудың 12 нұсқалары;

2) объектілердің 26 типі;

3) объектілер типінің 134 ерекшелігі;

4) объектілер типі арасындағы 102 өзара қатынасы;

5) АЖ торабының 4 типі.

15. АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемі АЖ моделі үшін функционалды өлшем бірліктері мәнін есептеу арқылы анықталады. АЖ ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау үшін кіріс құжаттары мыналар бола алады:

1) АЖ көрінісі;

2) АЖ тұжырымдамасы;

3) АЖ әзірлеуге арналған техникалық тапсырмасы.

16. Функционалдық өлшемді бағалаудың неғұрлым дәлдігін қамтамасыз ету үшін ақпараттық жүйенің UML модельдеу тілінде іске асырылған моделін қолдану ұсынылады. Есептемені қолдану үшін бастапқыда мынадай диаграммаларды құрады:

1) пайдаланылатын нұсқаларының диаграммасы (Use case diagram, прецеденттер диаграммасы);

2) кластар диаграммасы (Class diagram);

3) коммуникация диаграммасы (Communication diagram);

4) өрістету диаграммасы (Deployment diagram).

17. Диаграммаларды құрғаннан кейін, есептеме келесі түрде жүргізіледі:

1) 1-кезең – пайдаланылатын нұсқаларының саны (С) ақпараттық жүйе моделін пайдалану нұсқалары диаграммасынан анықталады;

2) 2-кезең - объектілер типінің саны (E) кластар диаграммасында бейнеленген бірдей емес класстар санын санау арқылы бағаланады;

3) 3-кезең - объектілер типі ерекшеліктерінің саны (T) кластар диаграммасында бейнеленген класстар ерекшеліктерін санау арқылы бағаланады;

4) 4-кезең - объектілер типі арасындағы өзара іс-әрекеттер саны (I) коммуникация диаграммасындағы кластар арасындағы байланыстарды санау арқылы (қатынастарды) бағаланады;

5) 5-кезең - тораптар типінің саны (N) өрістету диаграммасындағы тораптар типін санау арқылы бағаланады.

18. Дайын бағдарламалық қамтамасыз етудің негізінде АЖ әзірлеу кезінде:

1) пайдаланылатын варианттары;

2) объектілер типі;

3) объектілер типі ерекшеліктері есепке алынбайды.

19. UML тіліндегі АЖ моделі болмаған жағдайда, бағалаушыға құрылатын АЖ моделін өздігінен құрастыру ұсынылады.

20. АЖ ҚБҚ функционалды өлшемін бағалау келесі кезеңдерден тұрады:

1) АЖ пайдаланылатын нұсқаларының санын бағалау;

2) арналатын саласына қарай объектілер типінің санын бағалау;

3) объектілер типінің ерекшеліктері санын бағалау;

4) объектілер типі арасындағы өзара әрекеттер санын бағалау;

5) тораптар типінің санын бағалау;

6) функционалдық өлшемді бағалау.

21. АЖ пайдалану нұсқасының санын бағалау мақсаты АЖ айналасын бағалау (акторларды анықтау) және пайдалану нұсқасының санын анықтау болып табылады. Акторлардың әрқайсысы АЖ бірге өзара әрекеттесетін есептеу болмысы теңдестіріледі. Актор келесі қызметтерді орындайды:

1) АЖ-ге деректерді енгізу;

2) АЖ-ден деректерді қабылдау;

3) деректерді өңдеу үшін АЖ-ге сұраныс.

Көптеген акторлар, әдетте, талаптарды талдау нәтижесінде немесе мәселені арналатын саласына қарай сарапшылармен немесе мүдделі адамдармен талқылау барысында анықталады.

Авторларды анықтауға арналған сұрақтар осы Әдістеменің 1-қосымшасында келтірілген. Акторларды анықтау үдерісі итеративті сипатқа ие – тізімнің бірінші варианты көбінесе түпкілікті бола бермейді. Жаңа акторлар АЖ әзірлеудің кез-келген фазасында пайда болуы мүмкін. Акторлар тізбесі толық және дұрыс анықталған сайын, әзірлеудің еңбек сыйымдылығын дәлірек бағалауға болады.

22. Бұдан әрі акторлармен АЖ пайдалану варианттарын анықтау жүргізіледі. Пайдалану варианты моделінің негізгі мақсаты – тапсырыс берушіге және әзірлеушіге жүйенің функционалдығын және әрекетін бірігіп талқылауға мүмкіндік беретін, бірыңғай құралды ұсыну. Әрбір актор АЖ нақты нәтижелерін алу үшін, өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдаланады. Әрбір актор үшін жүйенің пайдалану варианттарының тізбесі құрылады. Пайдалану варианттарын анықтау үшін сұрақтары осы Әдістемеге 2-қосымшасында көрсетілген.

23. Акторлары мен пайдалану варианттарының тізбесі осы Әдістемеге 3-қосымшасында келтірілген.

24. Бірегей пайдалану варианттарының тізбесі осы Әдістемеге 4-қосымшасында келтірілген. Осы Әдістемеге 4-қосымшада көрсетілген, бірегей пайдалану нұсқаларының тізбегі пайдалану нұсқалары (С) санының бағасы болып табылады.

25. Объектілер типі санын бағалау кезеңінде арналу саласына қарай пайдалану нұсқасындағы қатысушы барлық объектілер типі (бизнес объектілері) анықталады. АЖ пайдаланудың әрбір нұсқаларын орындау кезінде, арналатын саласына қарай объектілерімен пайдаланады және пайдалану нұсқалары нәтижелеріне жеткенде, осы объектілердің іс-әрекетін іске асырады. Арналатын саласына қарай объектілер типінің тізбесі осы Әдістемеге 5-қосымшасында келтірілген.

26. Арналатын саласына қарай объектілер типінің қалыптастырылған тізбесінен заттай саласына қарай объектілер бірегей типтерінің саны шығады. Осы мәні объектілер типі (E) санының бағасы болып табылады.

27. Объектілер типінің қасиеттерінің санын бағалау (Т) осы Әдістемеге 6-қосымшасында келтірілген объектілер типінің бірегей қасиеттерінің саны болып табылады.

28. Объектілер типі қасиеттерінің саны осы Әдістемеге6-қосымшасында келтірілген.

29. Объектілер типі арасында типі арасындағы өзара іс-қимылы санын бағалау (І) осы Әдістемеге 7-қосымшада көрсетілген объектілер типі арасындағы өзара іс-әрекеттер санының сомасы болып табылады.

30. Объектілердің типтері арасындағы өзара іс-қимыл осы Әдістемеге 7-қосымшада келтіріледі.

Объектілер типтері арасындағы өзара іс-қимыл саны (I) бағаланатын ақпараттық жүйе үшін өзара іс-қимыл диаграммасында бейнеленген өзара іс-қимылды есептеу арқылы бағаланады. Өзара іс-қимыл диаграммасы болмаған жағдайда объектілер типтерінің өзара іс-қимыл саны (I) мынадай формула бойынша бағаланады:

I= (объектілер типтерінің саны/4)*(объектілер типтерінің саны/4);

Ескерту. 30-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 27.12.2018 № 548 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

31. Тораптар типінің санын бағалау АЖ өрістету диаграммасының негізінде анықталады. Тораптар типінің саны өрістету диаграммасындағы торабы типтерінің жалпы саны ретінде есептеледі. Егер өрістету UML-диаграммасы құрылмаған болса, онда тораптар типінің санын АЖ жұмыс істеу кезінде пайдаланылатын ЭЕМ типінің саны және ЭЕМ сыртқы құрылғыларының саны бойынша бағалауға болады. ЭЕМ және ЭЕМ сыртқы құрылғыларының мысалы ретінде серверлер, жұмыс станциялары (АЖ құрамдас бөліктерін орналастырған жағдайда) бола алады.

32. Функционалдық өлшем бірлігін бағалау АЖ жұмыс істеуі кезінде пайдаланылатын ЭЕМ және ЭЕМ сыртқы құрылғылар типін ұсынатын тораптар типі санын (N) анықтау арқылы жүргізіледі.

3-параграф. АЖ ҚБҚ құрудың негізгі еңбек сыйымдылығын бағалау кезеңі

33. ҚБҚ АЖ {Sj, j=1-6} құрудың негізгі еңбек сыйымдылығы ҚБҚ АЖ құрудың әрбір үдерісінің еңбек сыйымдылығын бағалау негізінде анықталады. Төменде RUP әдіснамасына сәйкес ҚБҚ АЖ жасаудың негізгі үдерістерінің тізбесі келтірілген:

1) бизнес модельдеу;

2) талаптарды басқару;

3) жобалау;

4) жүзеге асыру;

5) тестілеу;

34. Әзірлеудің әрбір үдерісінің негізгі еңбек сыйымдылығы функционалды өлшемнің әрбір өлшем бірлігінің сәйкес еңбек сыйымдылығының нормативті коэффициентінің мәніне көбейтіндісінің қосындысы арқылы анықталады.

Нөмірі j болатын Sj негізгі еңбек сыйымдылығы мынадай формула бойынша анықталады:

Sj=1/165·[C*Sj(C)+E*Sj(E)+T*Sj(T)+I*Sj(I)+N*Sj(N)], (1)

мұндағы:

Sj - j нөмірі бар әзірлеу үдерісінің еңбек сыйымдылығы [адам-ай];

j - әзірлеу үдерісінің нөмірі (мәні 1-ден 6-ға дейін);

Sj(C) - нөмірі j=1,2,…,6, болатын үдерісте бір пайдалану нұсқасын іске асыру нөмірі j болатын үдерістің еңбек сыйымдылығы нормативі [адам-ай];

Sj(E) - нөмірі j=1,2,…,6, болатын үдерісте бір объект типін іске асырудың нормативі {[адам-сағат]/[объект типі]};

Sj(T) - нөмірі j=1,2,…,6, болатын үдерісте бір объект типінің ерекшелігін іске асырудың нормативі {[адам-сағат]/[объект типінің қасиеті]};

Sj(I) - нөмірі j=1,2,…,6, болатын үдерісте бір объект типінің арасындағы өзара іс-әрекетті іске асырудың нормативті коэффициенті {[адам-сағат]/[объект типі арасындағы өзара іс-әрекет]};

Sj(N) - нөмірі j=1,2,…,6, болатын үдерісте бір торабы типін іске асырудың нормативті коэффициенті {[адам-сағат]/[торап]};

165 - бір адам-айдағы адам-сағат саны;

{C, E, T, I, N} - функциональды өлшем бірліктеріндегі, осы Әдістеменің 2-тарауы 2-параграфында анықталған, АЖ функциональдық өлшемі.

4-параграф. Еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттерінің мәнін анықтау кезеңі

35. ҚБҚ АЖ құрудың базалық еңбек сыйымдылығын бағалау пайдаланушының сапаны талап етуін және жүйеге қойылатын техникалық талаптарын қамтымайтын, пайдаланушылардың функционалды талаптарын іске асыру еңбек сыйымдылығын анықтайды. Есептеуде осы талаптардың әсері түзету коэффициенттері арқылы есепке алынады. АЖ ҚБҚ әзірлеу үдерісі еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенттері ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың жеке түзету коэффициенттері арқылы (2)-(7) формулалар бойынша есептелетін болады:

1) КП1= К11·К16·К17; (2)

2) КП2= К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К16·К17·К18; (3)

3) КП3=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К11·К12·К13·К14·К15·К16· К17·К18;(4)

4) КП4=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К12·К13·К14·К15·К16·К17· К18;(5)

5) КП5=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К11·К12·К13·К14·К15·К16· К17·К18;(6)

6) КП6=К1·К2·К11·К16·К18. (7)

36. ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың барлық жеке түзету коэффициенттері өлшемсіз шама болып табылады және әсер ететін факторлар түріне байланысты үш топқа топталған:

1) ішкі факторлар;

2) орта факторлары;

3) деректер факторлары.

Әрбір топ әзірлеу еңбек сыйымдылығына әсер ететін тиісті факторларынан, ал әрбір фактор фактордың мүмкін мәндерінен тұрады.

37. ҚБҚ әзірлеу және қолдап отыру еңбек сыйымдылығын түзету коэффициентінің негізінде осы Әдістеменің 35-тармағында анықталған, 18-факторлары мәндері және 325-тармақта көрсетілген, (2)-(7) формулалары бойынша есептеледі.

5-параграф. ҚБҚ АЖ құрудың еңбек сыйымдылығын есептеу кезеңі

38. АЖ ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенттері негізінде келесі (8) формула бойынша түзету коэффициенттерін ескере отырып, АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығына есебі жүргізіледі:

S=КП1*S1+КП2*S2+КП3*S3+КП4*S4+КП5*S5+КП6*S6, (8)

мұндағы:

S - ҚБҚ әзірлеу үдерісі адам-аймен өлшенетін түзетілген еңбек сыйымдылығы;

Sj - нөмірі j болатын адам-аймен өлшенетін негізгі еңбек сыйымдылығы;

КПj - нөмірі j болатын әзірлеу үдерісі еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенті.

6-параграф. АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімін бағалау кезеңі

39. АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімін анықтау үшін осы Әдістеменің 38-тармақтағы алынған S мәнін (АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығы) алу үшін осы Әдістемеге 7-қосымшасында көрсетілген, деректер бойынша АЖ ҚБҚ әзірлеу айының ең кіші және ең үлкен санын табу керек. АЖ ҚБҚ әзірлеу айының ең кіші және ең үлкен саны бойынша анықталған орташа арифметикалық мәні АЖ ҚБҚ әзірлеу мерзімін бағалау болып табылады (R белгіленеді).

7-параграф. ҚБҚ АЖ әзірлеудің мерзімін қысқарту кезінде ҚБҚ АЖ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету кезеңі

40. ҚБҚ АЖ әзірлеу мерзімі жоғарыдағы осы Әдістеменің 39-тармағында анықталған ең кіші мерзімге дейін азайтылуы мүмкін. Сонымен, әзірлеудің есептелген еңбек сыйымдылығы икемділік коэффициентіне пропорционал ұлғаяды. Егер әзірлеу мерзімі Х% азайтылса, онда ҚБҚ АЖ құрудың еңбек сыйымдылығы L*X% ұлғаяды, мұндағы L – еңбек сыйымдылығының икемділік коэффициенті.

Мысалы, егер еңбек сыйымдылығы 140 адам-ай болса, онда әзірлеудің ең кіші мерзімі 3 айға тең, ал әзірлеудің орташа мерзімі 7 айға тең болады. Егер әзірлеудің орташа мерзімі 5 айға дейін азайтылса (28,5%-ға), онда ҚБҚ АЖ әзірлеудің еңбек сыйымдылығы 28,5*L% ұлғаяды.

8-параграф. АЖ ҚБҚ құрудың құнын бағалау кезеңі

41. АЖ ҚБҚ әзірлеудің құнын анықтау АЖ ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығы және инженер-бағдарламашының бір адамның-айдағы орташа құны есебіне негізделген.

АЖ құру құнына келесі факторлар әсер етеді:

1) жобаны әзірлеу мерзімі;

2) жобаның жоспарланған басы және соңы;

3) іске асырылатын орны;

4) жыл сайынғы инфляция деңгейі.

Осы факторларға байланысты АЖ әзірлеудің нақты жобасы үшін жобаның техникалық-экономикалық негіздемесінде іске асыру мерзімі және іске асыру орны көрсетілуі тиіс.

42. Мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органының интернет-желісінде (http://stat.gov.kz) жарияланған "Халықты жұмыспен қамту және еңбек ақы төлемі" статистикалық бюллетені бойынша соңғы жыл үшін жобаның іске асырылуының нақты орны үшін "Бағдарламалық қамтамасыз ету инженері" – З^оcp. кәсібі бойынша жалақы мөлшерін анықтаймыз. Әрі қарай соңғы үш жыл үшін инфляцияның орташа мөлшерін мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органының тарихи деректері бойынша өткен соңғы үш жыл мәнінің орташа арифметикалық мәні ретінде анықтаймыз – И_cp. Келесі формула (9) бойынша жобаның іске асырылуының орташа жыл санын анықтаймыз:

(9)

мұндағы:

квадратты жақшалар санның бүтін бөлігін:

R – жобаның айлармен берілген іске асырылу мерзімін (осыған дейін осы Әдістеменің 39-тармағы бойынша анықталған) білдіреді.

Іске асырылудың әрбір i жылы үшін орташа айлық кесімді жалақыны Зⁱ_cp мына қорына (10) бойынша анықтаймыз:

(10)

мұндағы i 1-ден Г_ср дейін өзгереді.

Бұдан әрі іске асырылудың әрбір жылы үшін сәйкес инженер бағдарламашының 1 адам-айының орташа құнын (11) формула бойынша анықтаймыз:

(11)

мұндағы:

i 1-ден Г_ср дейін ауысады;

П_СН – орташа айлық жалақының пайызбен алғандағы міндетті әлеуметтік сақтандыру қорына аударылған әлеуметтік салығы;

П_НР – орташа айлық жалақының пайызбен алғандағы қосымша үстеме шығындар (жалға алу, іссапар шығындары, кеңсе тауарлары, демалыс шығындары және т.б);

П_РП – орташа айлық жалақының пайызбен алғандағы кезең шығыны (әкімшілік басқару персоналына және маркетингке жұмсалатын шығындар);

П_Р – рентабельділік,

П_НДС – қосылған құн салығы.

Әзірлеуші шығынының нормативті коэффициенттерінің мәні (ПНР, ПРП, ПР) мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындардың нормативтерінде келтірілген.

Іске асыру жылдары бойынша ақпараттық жүйенің әзірлеу еңбек сыйымдылығын (12) формула бойынша анықтаймыз:

(12)

мұндағы i 1-ден Г_ср ауысады.

С_ППО ақпараттық жүйенің қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеуге кететін жұмыс құны (13) формула бойынша анықталады:

(13)

мұндағы:

С_ИСПЫТ – бағдарламалық қамтылымды сынау құны";

Ескерту. 42-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 21.06.2017 № 226 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен

9-параграф. АЖ ҚБҚ дамытудың құнын бағалау

43. АЖ ҚБҚ дамыту үдерісі жаңа құрауыштарын немесе АЖ модульдерін құрумен қорытындыланады. АЖ қолданыстағы құрауыштарын жаңарту және жою жүйені қолдап отыру үдерісінде жүргізіледі.

44. АЖ жаңа компоненттерін құруға арналған шығындарды бағалау АЖ ҚБҚ дамытудың еңбек сыйымдылығын және құнын бағалау болып табылады. АЖ-ның жаңа компоненттерін құруға арналған шығындарды бағалау осы тараудың 1 – 8-параграфтарына сәйкес АЖ ҚБҚ құруға арналған шығындарды бағалауға ұқсас жүргізіледі.

Ескерту. 44-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 27.12.2018 № 548 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-тарау. Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін қолдап отыруға арналған шығындардың есебі

Ескерту. 3-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 27.12.2018 № 548 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

45. Қолдап отыру үдерісі қолдап отыру үдерісімен орындалатын жұмыстар мен міндеттерден тұрады.

АЖ ҚБҚ қолдап отыру құны келесі формуламен анықталады:

С_ППО=C_ТПО + С_ЭКПЛ (14), мұндағы:

С_ППО – қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді қолдап отыру құны;

C_ТПО – бағдарламалық қамтамасыз ету кодтарын техникалық қолдау құны;

С_ЭКПЛ - қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалануды қолдау құны.

46. Үдеріс жаңарту немесе реттеуде проблемалардан немесе қажеттіліктерден туындау арқылы келтірілген бағдарламалық өнім мен тиісті құжаттаманы пайдалану және/немесе өзгертулер (түрлендіру) кезінде жүзеге асады. Үдерістің мақсаты тұтастығын сақтай отырып бар бағдарламалық өнімді өзгерту болып табылады. Үдеріс пайдаланудан бағдарламалық өнімді көшіру және шешу сұрақтарын қамтиды.

47. Техникалық қолдау үдерісі пайдалану үдерісімен өзара әрекетте болады.

48. Техникалық қолдау үдерісіне келесі жұмыстар жатады:

1) тапсырыс берушілермен өзара әрекеттесу, келісімдерді дайындау және қолдау, қызмет көрсету деңгейін бақылау және түзету;

2) АЖ оқиғалары мен проблемаларын басқару үдерісімен жұмыс;

3) өзгерту үдерісін басқару;

4) АЖ жаңа пайдалану ортасына көшіру;

49. АЖ ҚБҚ қолдап отырудың құны ҚБҚ ағымдағы нұсқасының құру құнының келтірілген құнының бөлігі ретінде бағаланады.

ҚБҚ ағымдағы нұсқасының келтірілген құны келесі формуламен анықталады:

(15)

мұндағы:

- i-жыл ішінде жаратылған ҚБҚ әзірлеу құны;

- техникалық қолдаудың есептеу жылының АЕК і-жылдың (әзірлеу жылы) АЕК өзгеру коэффициенті.

50. АЖ ҚБҚ қолдап отырудың құны бір жыл ішінде - С_СППО ағымдағы нұсқасы бойынша келесі формулаға (16) сәйкес анықталады:

, (16)

мұндағы:

ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың жеке түзетудің коэффициенттерінің К2, К3, К16 көрсеткіштері мемлекеттік органның ақпараттық жүйесін құру, дамыту және қолдап отыруға нормативтік шығындарына сәйкес анықталады;

N – ҚБҚ қолдап отыру еңбек сыйымдылығының коэффициенті мемлекеттік органның ақпараттық жүйесін құру, дамыту және қолдап отыруға нормативтік шығындарына сәйкес әзірлеушінің шығыны нормативтік коэффициенттері мәнінен анықталады.

51. Пайдалануды қолдау үрдісіне келесі жұмыстар кіреді:

1) үрдісті дайындау:

АЖ-ні пайдалануға қабылдау;

пайдалану үрдісін жоспарлау;

туындаған мәселелер туралы мәліметтер алу және құжаттау шараларын қамтамасыз ету;

жүйемен туындаған мәселелерді шешу және бақылау шараларын қамтамасыз ету;

пайдаланушымен кері байланыс шараларын қамтамасыз ету;

пайдалану ортасында бағдарламалық өнімді тестілеу шараларын қамтамасыз ету;

техникалық қолдау үдерістеріндегі өзгерістер туралы проблемалар мен ұсыныстар жайлы хабарламаларды жеткізу;

2) пайдалану сынақтары:

пайдалану құжаттарын әзірлеу және/немесе өзектендіру;

пайдалану сынақтарын жүргізу.

52. Пайдалануды қолдау үдерісі техникалық қолдау үдерісімен бір уақытта орындалады.

53. АЖ ҚБҚ пайдалану құнын анықтау іске қосылған персоналдың бір адам-ай орташа құнын есептеуге негізделген.

54. Уәкілетті органның мәліметтеріне сүйенсек, мемлекеттік статистика бойынша "Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет" бөлімі бойынша бір қызметкердің атаулы орташа еңбекақысы анықталады.

55. Бұдан әрі келесі формула бойынша 1 адам-айдың тиісті орташа құнын

анықтаймыз.

. АЖ ҚБҚ пайдалануды қолдаудың 1 жылының құнын келесі формула бойынша есептеледі:

(17)

мұндағы:

- персоналды пайдаланумен айналысатын 1 ай-адамның құны;

- пайдалануды қолдау үрдісін дайындаумен айналысатын персоналдың нормасы;

– пайдалану сынақтарын жүргізумен айналысатын персоналдың нормасы;

- пайдалану жүйесін қолдаумен айналысатын персоналдың нормасы;

k – пайдалану сынақтарын жүргізу кезіндегі жұмыс қажеттіліктерінің коэффициенті (егер жүйе тәжірибелік пайдалануда болса k=1, егер жүйе өнеркәсіптік пайдалануда болса k=0).

56. АЖ ҚБҚ пайдалануды қолдаудың 1 жылының құнын (17) формула бойынша есептеледі:

(17)

мұндағы:

C_ср - персоналды пайдаланумен айналысатын 1 адам-айының құны;

n_n - пайдалануды қолдау процесін дайындаумен айналысатын персоналдың нормасы;

n_исп - пайдалану сынақтарын жүргізумен айналысатын персоналдың нормасы;

n_{п.польз} - жүйенің пайдаланушыларын қолдаумен айналысатын персоналдың нормасы;

k – пайдалану сынақтарын жүргізудей кезіндегі жұмыс қажеттіліктерінің коэффициенті (егер жүйе тәжірибелік пайдалануда болса k=1, егер жүйе өнеркәсіптік пайдалануда болса k=0).

Ескерту. Әдістеме 56-тармақпен толықтырылды – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 21.06.2017 № 226 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 1-қосымша

Нысан

Акторларды анықтау үшін сұрақтар

Сұрақтар	Жауаптар
Белгілі бір талаптардың орындалуына кім мүдделі?
Жүйе ұйымның қандай бөлімшелерінде пайдаланылуы тиіс?
Жүйені пайдалануға енгізуден кім артықшылықтарын көреді?
Жүйеге осы немесе басқа да деректерді кім жеткізетін болады, оларға кім өтінімдерін береді және оның жаңалануы мен жоюына кім жауап береді?
Жүйенің әкімшілігі міндеттерін кім орындайтын болады?
Жүйе қандай да бір қолданыстағы жүйелермен бірлесіп жұмыс істейтін бола ма?

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 2-қосымша

Нысан

Пайдалану нұсқаларын анықтауға арналған сұрақтар (АЖ функционалды мүмкіндіктері)

Сұрақтар	Жауаптар
Әрбір актор қандай міндеттерді атқарады?
Осы немесе басқа актор жүйе контекстінде берілген деректерді құруға, сақтауға, өзгертуге, өшіруге немесе оқуға құқылы ма?
Қандай пайдалану нұсқалары жоғарыда келтірілген деректерді өңдеу функцияларының орындалуына кепілдік береді?
Қандай пайдалану нұсқалары жүйені қолдау мен әкімшілік етумен байланысты?
Әрбір актор ақпараттық жүйеге қандай айрықша функционалдық талаптар қояды?

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 3-қосымша

Нысан

Акторлар және пайдалану нұсқаларының тізбесі

№	Актор атауы	Пайдалану нұсқасының атауы
1	Актор 1
2	Актор 2
3	Актор 3
N	Актор N

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 4-қосымша

Нысан

Пайдаланудың бірегей нұсқаларының тізбесі

	Пайдалану нұсқасының атауы

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 5-қосымша

Нысан

Арнаулы саласының объектілер типінің тізбесі

	Актор	Пайдалану нұсқасы	Арнаулы саласының объектілер типі

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 6-қосымша

Нысан

Объектілер типі қасиеттерінің саны

№	Акторлар	Пайдалану нұсқалары	Арнаулы сала объектілерінің типі	Сілтемеге жатпайтын қасиеттер (белгілер) саны

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған есептеу әдістемесіне 7-қосымша

Нысан

Объектілер типі арасындағы өзара әрекеттесу

	Тип (1)	Тип (2)	Тип (3)	…	Тип (N-1)	Тип (N)
Тип (1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (2)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (3)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
…	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N-1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N)	Х	Х	Х	Х	Х	Х

Х тең:

- 0, егер объектілер типінің жолдары кесте бағаны объектілер типімен өзара әрекетте болмаса;

- 1, егер объектілер типінің жолдары кесте бағаны объектілер типімен өзара әрекетте болса.

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығына 2-қосымша

Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындар нормативтері Функционалды бірліктері кесіндісіндегі үдерістер бойынша еңбек сыйымдылығының нормативтері

Ескерту. 2-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрінің 21.06.2017 № 226 бұйрығымен

№	Үдеріс атауы	Функционалдық өлшем бірлігі
		пайдалану нұсқасы	объект типі	объект типі қасиеттері	объектілер арасындағы өзара іс-әрекет қасиеттері	торап типі
		Еңбек сыйымдылығы, адам сағат
1	Бизнес модельдеу	32,12	28,33	0,00	14,15	0,00
2	Талаптарды басқару	58,03	28,04	0,00	20,32	0,00
3	Жобалау	45,42	61,75	31,35	37,52	24,02
4	Іске асыру	31,57	81,51	50,72	36,11	0,00
5	Тестілеу	88,96	0,00	0,00	0,00	0,00
6	Өрістету	8,69	0,00	0,00	0,00	23,74

Қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеу және қолдап отыру еңбек сыйымдылығының жеке түзету коэффициенттері

Жеке түзету коэффициенттерінің тобы	Жеке түзету коэффициентінің белгіленуі және факторы	Жеке түзету коэффициентінің сипаттамасы	Мәні
1	2	3	4
Ішкі факторлар	АЖ пайдалану режимі К1	Нақты технология немесе бағдарламалық қамтылым жүйесінде қабылданған өңдеу түріне байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		деректерді уақыттың бөліну режимінде өңдеу	1
		деректерді параллельді өңдеу	1,04
		деректерді шынайы уақыт режимінде өңдеу	1,05
		деректердің біріктірілген өңдеуі	1,07
	АЖ масштабы К2	Масштаб бір уақытта жұмыс істейтін пайдаланушылар санымен анықталуы мүмкін. Мынадай мәндерге ие болады:
		шағын АЖ (ұзаққа созылмайтын өмірлік циклды 10 пайдаланушыға дейін)	0,95
		орташа АЖ (ұзақ өмірлік циклды ірі жүйеге дейін өсу мүмкіндігімен 11-ден 100 пайдаланушыларға дейін)	1
		ірі АЖ (101-ден 1000 дейін ұзақ ӨЦ және мұраға алынған жүйелері бар пайдаланушылар)	1,05
		өте ірі АЖ (1000 астам қолданушылар)	1,08
	АЖ тұрақтылығы К3	Оның ішкі эволюциялық аспектілері немесе қолдап отыру үдерісіндегі тұрақтылығына байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		үнемі өзгерістер енгізу	1,1
		дискретті өзгерістер енгізу	1
		ықтималдығы аз өзгерістер енгізу	0,95
	Рұқсат етілмеген қолжетімдіктен қорғау К4	Рұқсат етілмеген қолжетімділікті болдырмау немесе айтарлықтай қиындықтар. Мынадай мәндерге ие болады:
		күшті	1,05
		орташа	1
		әлсіз	0,98
	Бағдарламаларды және деректерді қорғау (операциялық жүйе деңгейінде, желілік бағдарламалық қамтылым деңгейінде, ДҚБЖ деңгейінде) К5	күшті	1,03
		орташа	1
		әлсіз	0,97
	операцияны бақылау ізі К6	Жүйедегі рұқсатсыз өзгерістерді тіркеу мүмкіндігі:
		жоқ	1
		таңдамалы қадағалау	1,08
		толық қадағалау	1,13
	Жұмыс істемеуін болдырмау К7	Жүйенің кейбір уақыт аралығында жұмысқа қабілетті жай-күйін үздіксіз сақтау қасиеті. Мынадай мәндерге ие болады:
		жоғары	1,15
		орташа	1
		төмен	0,92
	Қайта қалпына келуі К8	Бас тартудан кейін жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтірудің орташа уақыты
		Мынадай мәндерге ие болады:
		жоғары	1,12
		орташа	1
		төмен	0,98
	өңдеу ұзақтығы (жауап беру уақыты) К9	Жүйенің кіру әсерлеріне тез реакциясы. Мынадай мәндерге ие болады:
		тез	1,21
		орташа	1
		жай	0,92
	АЖ әзірлеудің бастапқы тілі К10	АЖ әзірлеу кезінде қолданылатын бастапқы тіл түріне байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		дәстүрлі (Кобол, Фортран және т.б.)	1,08
		рәсімдік (Си немесе эквивалентті)	1,09
		функционалды (Лисп немесе эквивалентті)	1,07
		объектіге бағытталған (Си++ немесе эквивалентті)	1
Орта факторы	Пайдаланушы сыныбы К11	Белгілі бір пайдаланушылар класының шеберлік деңгейіне немесе сипаттамасына байланысты анықталады. Пайдаланушы қарастырылатын жүйеге қатысты сыртқы болып табылатын жүйе бола алады. Мынадай мәндерге ие болады
		бастапқы	1,12
		орташа	1,07
		маман (сарапшы)	1
		кездейсоқ	1,14
		басқа АЖ (БҚ)	1,06
		техникалық құралдар	1,09
	Орталық өңдеу құралына қойылатын талаптар (процессорға) К12	Процессордың тактілі жиілігіне (процессор жылдамдығы) қойылатын талаптарымен анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		жоғары	0,99
		орташа	1
	Жедел (негізгі) жадыға қойылатын талаптар К13	АЖ жедел жадыға қойылатын талаптармен (көлемі, тез әрекет етуі) сәйкестендірілуі тиіс. Мынадай мәндерге ие болады:
		үлкен	1
		кіші	1,04
	Сыртқы жадыға талаптар К14	АЖ сыртқы жадыға қойылатын талаптармен (көлемі, тез әрекет етуі) сәйкестендірілуі тиіс. Мынадай мәндерге ие болады:
		үлкен	1
		кіші	1,01
	Жергілікті есептеу желісіне қойылатын талаптар К15	АЖ ЖЕЖ қойылатын талаптармен (өткізу қабілеті, желідегі ақпаратты қорғау) сәйкестендірілуі тиіс. Мынадай мәндерге ие болады:
		жоғары талаптар	1
		орташа талаптар	1,02
	АЖ сыншылдығы К16	Бағалаудың нақты әдістемесін ескере отырып, өнімнің толықтық деңгейіне байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		адам өмірі	1,18
		ұлттық қауіпсіздік	1,16
		әлеуметтік берекетсіздік және үрей	1,13
		ұйымдастырушылық қауіпсіздік	1
	Дайындығы К17	Қолда бар ҚБҚ түріне байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		дайын күйде болуы (альтернативті өнімдер бар)	0,99
		жалпыға қолжетімді (танымал әдістеме)	1
		тапсырыс берілген (тапсырыс берушінің айрықша әдістемесі)	1,11
		патенттелген (әзірлеушінің әдістемесі)	1,09
Деректер факторы	Деректерді беру К18	Деректер элементтеріне, түріне және құрылымына байланысты анықталады. Мынадай мәндерге ие болады:
		реляциялық	1
		индекстелетін (иерархиялық)	1
		желілік	1,08
		объектілік	1,09
		форматталған файл	0,95

Функционалды өлшемі

	Пайдалану нұсқаларының саны	Объектілер типінің саны	Объектілер типі қасиеттерінің саны	Объектілер типі арасындағы өзара іс-әрекеттер саны	Тораптар саны
SIZE	С	E	T	I	N

Әзірлеушінің шығындарының нормативтік коэффициенттерінің мәні

№ №	Көрсеткіштің атауы	Белгіленуі	Норматив
1	Қосымша үстеме шығындар (жалға алу, іссапарлар, кеңсе тауарлары, демалыс шығындары және т.б.)	ПНР	71,5 %
2	Кезең шығындары (әкімшілік басқару персонал және маркетинг шығындары)	ПРП	48 %
3	Рентабельдік	ПР	25 %
4	Еңбек сыйымдылығының икемділік коэффициенті	L	0,75
5	ҚБҚ қолдап отыру еңбек сыйымдылығының коэффициенті	N	15 %

Әзірлеу мерзімінің еңбек сыйымдылығына тәуелділігі

№	ҚБҚ әзірлеу мерзімі	Еңбек сыйымдылығы (адам-ай)
1	1 ай	5 – 30
2	2 ай	10 – 80
3	3 ай	17 – 140
4	4 ай	26 – 210
5	5 ай	37 – 280
6	6 ай	50 – 340
7	7 ай	65 – 400
8	8 ай	80 – 450
9	9 ай	100 – 500
10	10 ай	120 – 550
11	11 ай	140 – 610
12	12 ай	160 – 670
13	13 ай	180 – 720
14	14 ай	200 – 770
15	15 ай	230 – 820
16	16 ай	260 – 870
17	17 ай	290 – 930
18	18 ай	330 – 990
19	19 ай	370 – 1040
20	20 ай	420 – 1090
21	21 ай	470 – 1150
22	22 ай	530 – 1200
23	23 ай	600 – 1250
24	24 ай	670 – 1300
25	25 ай	750 – 1350
26	26 ай	830 – 1400
27	27 ай	900 – 1450
28	28 ай	970 – 1500
29	29 ай	1150 – 1550
30	30 ай	1230 – 1600
31	31 ай	1310 – 1660
32	32 ай	1390 – 1720
33	33 ай	1470 – 1780
34	34 ай	1520 – 1840
35	35 ай	1570 – 1900
36	36 ай	1620 – 1960
37	37 ай	1680 – 2020
38	Әр кейінгі ай үшін	40 адам-ай қосылады

Пайдалануды қолдау үдерісінде жұмыс істейтін персоналдың нормасы

Қолдау үдерісімен қамтылған пайдаланушылар саны	Пайдалануды қолдау үдерісін дайындаумен айналысатын персоналдың нормасы, адам/ай	Пайдалану сынақтарын жүргізетін персоналдың нормасы, адам/ай	Пайдаланушыларды қолдаумен айналысатын персоналдың нормасы, адам/ай
			есепке алынатын ақпараттық жүйелер үшін	аналитикалық ақпараттық жүйелер үшін
1-50	1	6	12	60
51-100			24	120
101-200			36	180
201-400			48	240
Әрбір қосымша 100 пайдаланушы			+ 12	+60

Об утверждении методики расчета и нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Приказ и.о. Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 февраля 2016 года № 13351. Утратил силу приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 27 июня 2019 года № 140/НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования)

Сноска. Утратил силу приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности РК от 27.06.2019 № 140/НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 23) статьи 7 Закона Республики Казахстан от 24 ноября 2015 года "Об информатизации" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить:

1) методику расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов, согласно приложению 1 к настоящему приказу;

2) нормативы затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов, согласно приложению 2 к настоящему приказу.

2. Признать утратившим силу приказ исполняющего обязанностей Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 25 октября 2012 года № 722 "Об утверждении нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем" (зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 8075, опубликованный 8 декабря 2012 года в газете "Казахстанская правда" № 427-428 (27246-27247).

3. Комитету по связи, информатизации и информации Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан (Қазанғап Т.Б.) обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление копии настоящего приказа в печатном и электронном виде на официальное опубликование в периодические печатные издания и информационно-правовую систему "Әділет" в течение десяти календарных дней после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан, а также в Республиканский центр правовой информации в течение десяти календарных дней со дня получения зарегистрированного приказа для включения в эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан и на интранет-портале государственных органов;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) пункта 3 настоящего приказа.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Исполняющий обязанности Министра
по инвестициям и развитию
Республики Казахстан	Ж. Касымбек

Приложение 1 к приказу исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133

Методика расчета затрат на создание, развитие и сопровождение
информационных систем государственных органов
Глава 1. Общие положения

Сноска. Заголовок главы 1 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 27.12.2018 № 548 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Настоящая Методика расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов (далее - Методика) разработана в соответствии с подпунктом 23) статьи 7 Закона Республики Казахстан "Об информатизации".

2. Методика применяется на этапе технико-экономического обоснования бюджетного инвестиционного проекта создания информационной системы для планирования бюджета, а также в процессе планирования работ по развитию и сопровождению государственной информационной системы.

3. В настоящей Методике используются следующие основные понятия и сокращения:

1) актор – любая внешняя по отношению к системе вычислительная сущность, которая взаимодействует с системой и использует ее функциональные возможности для достижения определенных целей или решения частных задач;

2) информационная система (далее - ИС) – организационно-упорядоченная совокупность информационно-коммуникационных технологий, обслуживающего персонала и технической документации, реализующих определенные технологические действия посредством информационного взаимодействия и предназначенных для решения конкретных функциональных задач;

3) трудоемкость разработки ИС – затраты труда, рабочего времени на производство прикладного программного обеспечения ИС, измеряемых в человеко-месяцах;

4) оценщик ИС – пользователь или пользователи данной методики, рассчитывающие трудоемкость и стоимость разработки прикладного программного обеспечения;

5) развитие прикладного программного обеспечения ИС – разработка новых модулей или компонентов программного продукта и соответствующей документации, вызванных возникшими потребностями в новой дополнительной функциональности ИС;

6) создание прикладного программного обеспечения ИС – процесс разработки прикладного программного обеспечения, включающий работы по анализу требований, по проектированию, по программированию, по сборке, по тестированию, по вводу в действие и по приемке ИС;

7) сопровождение ИС – обеспечение использования введенной в промышленную эксплуатацию информационной системы в соответствии с ее назначением, включающее мероприятия по проведению корректировки, модификации и устранению дефектов программного обеспечения, без проведения модернизации и реализации дополнительных функциональных требований и при условии сохранения ее целостности;

8) технические требования к ИС – требования к среде разработки, поддержке, эксплуатации программного обеспечения. Техническими требованиями к системе могут быть требования к языкам программирования, операционным системам, инструментам тестирования, к базам данных и пользовательскому интерфейсу;

9) жизненный цикл ИС – совокупность этапов создания, промышленной эксплуатации, сопровождения, развития и прекращения промышленной эксплуатации информационной системы;

10) функциональные возможности ИС – набор функций и процедур, которые должно осуществлять прикладное программное обеспечение, чтобы выполнить функциональные требования пользователя. Функциональные требования пользователя не включают в себя технические требования и требования качества;

11) функциональный размер ИС – размер прикладного программного обеспечения ИС, измеряемый в функциональных единицах измерения и определяемый измерением количества функциональных требований пользователя;

12) информационно-коммуникационная инфраструктура – (далее – ИК-инфраструктура) - совокупность объектов информационно-коммуникационной инфраструктуры, предназначенных для обеспечения функционирования технологической среды в целях формирования электронных информационных ресурсов и предоставления доступа к ним;

13) внешнее устройство ИК-инфраструктуры – устройства ввода-вывода, распечатки, хранения и передачи информации, связанные функционально с центральным процессором в соответствии с ИК-инфраструктурой;

14) разработчик – физическое или юридическое лицо, выполняющее работы по разработке (включая анализ требований, проектирование, приемочные испытания) в процессе жизненного цикла программных средств;

15) программное обеспечение – совокупность программ, программных кодов, а также программных продуктов с технической документацией, необходимой для их эксплуатации;

16) сопровождение программного обеспечения – обеспечение функционирования, процесса улучшения, оптимизации и устранения дефектов и недоработок программного обеспечения после передачи в промышленную эксплуатацию;

17) качество программных средств – совокупность свойств программного средства, которые обуславливают его пригодность удовлетворять заданные или подразумеваемые потребности в соответствии с его назначением;

18) нормативы трудоемкости - трудоемкость реализации функциональной единицы измерения в человеко-часах для определенного процесса разработки информационной системы;

19) эластичность – мера чувствительности одной переменной к изменению другой, показывающая, на сколько процентов изменится первый показатель при изменении второго на 1 %;

20) итеративный – обозначающий повторяющееся действие;

21) класс – абстрактный тип данных в объектно-ориентированном программировании, характеризующийся своими свойствами и методами и реализующий поведение типа объектов, в том числе, типа объектов предметной области;

22) прикладное программное обеспечение (далее - ППО) – программное обеспечение, предназначенное для выполнения определенных пользовательских задач и рассчитанное на непосредственное взаимодействие с пользователем;

23) тип объекта – объект предметной области, обладающий уникальными свойствами состояния и поведения в рамках разрабатываемой ИС;

24) поставщик – физическое лицо, осуществляющее предпринимательскую деятельность, юридическое лицо (за исключением государственных учреждений, если иное не установлено законами Республики Казахстан), временное объединение юридических лиц (консорциум), выступающее в качестве контрагента заказчика в заключенном с ним договоре о государственных закупках;

25) пользовательский интерфейс – совокупность средств и методов, при помощи которых пользователь взаимодействует с ИС;

26) вариант использования – внешняя спецификация последовательности действий, которые система или другая сущность могут выполнять в процессе взаимодействия с акторами;

27) требования пользователя – желаемое свойство, характеристика или поведение программных средств, которые устанавливаются пользователями и являются обязательными. Требования пользователя подразделяется на функциональные требования пользователя, технические требования и требования качества к ИС;

28) функциональные требования пользователя – требования пользователя, определяющие функциональные возможности ИС, которые разработчик ППО должен реализовать, чтобы акторы смогли выполнить свои задачи в рамках бизнес требований;

29) требования качества – это любые требования, относящиеся к качеству ИС;

30) заказчик – организация, которая приобретает или получает прикладное программное обеспечение от поставщика;

31) узел – аппаратное обеспечение, которое обладает вычислительным ресурсом и размещает полную или составную часть лицензионного и/или прикладного программного обеспечения ИС;

32) функциональные единицы измерения – устанавливаемые данной методикой метрики для измерения функционального размера ППО;

33) RUP (Rational Unified Process - "унифицированный процесс) - методология разработки прикладного программного обеспечения, созданная компанией Rational Software;

34) UML (Unified Modeling Language - "унифицированный язык моделирования") - унифицированный язык моделирования, использующий графическую нотацию и предназначенный для спецификации, визуализации, конструирования и документирования систем программного обеспечения, разрабатываемых на основе объектно-ориентированных технологий и компонентного подхода.

4. Методика основана на следующих принципах:

1) принцип поддержки жизненного цикла.

Данный принцип означает, что расчет должен основываться на процессах жизненного цикла ИС;

2) принцип измерения функционального размера.

Данный принцип означает, что расчет должен базироваться на методе измерения функционального размера функциональных требований пользователей;

3) принцип универсальности (нелокальности).

Данный принцип означает, что расчет должен быть применимым в отношении расчета трудоемкости и стоимости работ на создание, развитие и сопровождение любой ИС;

4) принцип улучшающейся оценки.

Точность расчета трудоемкости и стоимости работ на создание, развитие и сопровождение ИС должна повышаться с увеличением степени детализации функциональных требований к ИС;

5) принцип учета технологии производства программного обеспечения.

Данный принцип означает, что расчет базируется на процессах разработки ИС - методологии RUP, которая обеспечивает реализацию процессов разработки, развития и сопровождения ИС согласно жизненного цикла определенного в СТ РК 34.019-2005 (ISO/IEC 12207:1995, MOD) "Информационная технология. Процессы жизненного цикла программных средств".

5. Перечень основных процессов разработки ППО согласно методологии RUP:

1) бизнес моделирование;

2) управление требованиями;

3) проектирование;

4) реализация;

5) тестирование;

6) развертывание.

Глава 2. Расчет затрат на создание и развитие информационных систем государственных органов

Сноска. Заголовок главы 2 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 27.12.2018 № 548 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 1. Основные положения расчета затрат на
создание ППО ИС

6. Расчет затрат на создание ППО ИС представлен следующими этапами:

1) оценка функционального размера ППО ИС;

2) оценка базовой трудоемкости создания ППО ИС;

3) определение значений поправочных коэффициентов трудоемкости;

4) расчет трудоемкости создания ППО ИС;

5) оценка срока разработки ППО ИС;

6) корректировка трудоемкости создания ППО ИС при уменьшении срока разработки ППО ИС;

7) оценка затрат на создание ППО ИС.

7. Базовая трудоемкость каждого основного процесса разработки ППО ИС в человеко-месяцах. Базовая трудоемкость каждого процесса определяется на основе нормативов трудоемкости.

8. Значения поправочных коэффициентов трудоемкости определяются исходя из характеристик создаваемой ИС и требований к ее функционированию, качества и технических требований.

9. На основании поправочных коэффициентов трудоемкости разработки ППО ИС проводится расчет трудоемкости создания ППО ИС с учетом поправочных коэффициентов, согласно пункту 37 настоящей Методики.

10. Оценка срока разработки ППО ИС. На данном этапе оценивается средний срок разработки ППО ИС.

11. Корректировка трудоемкости создания ППО ИС при уменьшении срока разработки ППО ИС. На данном этапе производится корректировка трудоемкости разработки ППО ИС в случае уменьшения среднего срока разработки ППО ИС на основе коэффициента эластичности трудоемкости.

12. Оценка затрат на создания ППО ИС. На данном этапе, на основании рассчитанной трудоемкости создания ППО ИС определяются затраты на создание ППО ИС.

Параграф 2. Этап оценки функционального размера ППО ИС

13. Оценка функционального размера ППО ИС производится на основе модели ИС и функциональных требований пользователей. Функциональный размер ИС задается набором из пяти элементов, каждый элемент которого измеряется в соответствующей функциональной единице измерения. Наименования и обозначения функциональных единиц измерения:

1) количество вариантов использования (Case) - C;

2) количество типов объектов (бизнес объектов) (Entity) - Е;

3) количество свойств типов объектов (Tool) - Т;

4) количество взаимодействий между типами объектов (Interaction) - I;

5) количество типов узлов (Node) - N.

14. Функциональный размер ППО ИС обозначается - SIZE = {C, E, T, I, N}. Функциональный размер ППО ИС, записанный в виде SIZE = {12, 26, 134, 102, 4} означает, что модель ИС имеет следующие значения функциональных единиц измерения:

1) 12 вариантов использования;

2) 26 типов объектов;

3) 134 свойств типов объектов;

4) 102 взаимоотношения между типами объектов;

5) 4 типа узла ИС.

15. Функциональный размер ППО ИС определяется путем подсчета значений функциональных единиц измерения для модели ИС. Входными документами для оценки функционального размера ППО ИС могут служить:

1) видение ИС;

2) концепция ИС;

3) техническое задание на разработку ИС.

16. Для обеспечения наибольшей точности оценки функционального размера рекомендуется использовать модель ИС, реализованной на языке моделирования UML. Для применения Расчета сначала строят следующие диаграммы:

1) диаграмма вариантов использования (Use case diagram, диаграмма прецедентов);

2) диаграмма классов;

3) диаграмма коммуникаций;

4) диаграмма развертывания.

17. После построения диаграмм расчет выполняется следующим образом:

1) этап 1 - количество вариантов использования (С) определяется из диаграммы вариантов использования модели информационной системы;

2) этап 2 - количество типов объектов (E) оценивается подсчетом количества неодинаковых классов, изображенных на диаграммах классов;

3) этап 3 - количество свойств типов объектов (T) оценивается подсчетом количества свойств классов, изображенных на диаграммах классов;

4) этап 4 - количество взаимодействий между типами объектов (I) оценивается подсчетом количества связей (отношений) между классами на диаграмме коммуникаций;

5) этап 5 - количество типов узлов (N) оценивается подсчетом количества типов узлов на диаграмме развертывания.

18. При разработке ИС на основе готового программного обеспечения, в расчет не включаются, созданные в готовом программном обеспечении:

1) варианты использования;

2) типы объектов;

3) свойства типов объектов.

19. При отсутствии модели ИС на языке UML оценщику рекомендуется самостоятельно построить модель создаваемой ИС.

20. Оценка функционального размера ППО ИС состоит из следующих этапов:

1) оценка количества вариантов использования ИС;

2) оценка количества типов объектов предметной области;

3) оценка количества свойств типов объектов;

4) оценка количества взаимодействий между типами объектов;

5) оценка количества типов узлов;

6) оценка функционального размера.

21. Целью оценки количества вариантов использования ИС является оценка окружения ИС (выявление акторов) и определение количества вариантов использования. Каждый из акторов отождествляется с вычислительной сущностью, взаимодействующей с ИС. Актор выполняет функции:

1) ввод данных в ИС;

2) прием данных из ИС;

3) запрос в ИС на обработку данных.

Множество акторов обычно обнаруживается в результате анализа требований или в ходе обсуждения проблемы с заинтересованными лицами и экспертами в предметной области.

Вопросы для выявления акторов приведены в приложении 1 к настоящей Методике. Процедура выявления акторов системы носит итеративный характер - первый вариант списка редко бывает окончательным. Новые акторы могут появляться в любой фазе разработки ИС.

Чем полнее и правильнее определен перечень акторов, тем точнее можно оценить трудоемкость разработки.

22. Далее производится выявление вариантов использования ИС акторами. Основная задача модели вариантов использования - представлять собой единое средство, позволяющее заказчику и разработчику совместно обсуждать функциональность и поведение системы. Каждый актор использует ИС для получения конкретных результатов, для удовлетворения своих потребностей. Для каждого актора составляется перечень вариантов использования системы. Вопросы для выявления вариантов использования приведены в приложение 2 к настоящей Методике.

23. Перечень акторов и вариантов использования приводится в приложении 3 к настоящей Методике.

24. Перечень уникальных вариантов использования приводится в приложении 4 к настоящей Методике. Перечень уникальных вариантов использования, указанных в приложении 4 к настоящей Методике, является оценкой количества вариантов использования (С).

25. На этапе оценки количества типов объектов предметной области выявляются все типы объектов предметной области (бизнес объекты), участвующие в вариантах использования. При выполнении каждого варианта использования ИС оперирует объектами предметной области и реализует поведение этих объектов при достижении результатов варианта использования. Перечень типов объектов предметной области приводится в приложении 5 к настоящей Методике.

26. Из сформированного перечня типов объектов предметной области выявляется количество уникальных типов объектов предметной области. Данное значение является оценкой количества типов объектов (E).

27. Оценкой количества свойств типов объектов (T) является количество уникальных свойств типов объектов, указанных в приложении 6 к настоящей Методике.

28. Количество свойств типов объектов приводится в приложении 6 к настоящей Методике.

29. Оценкой количества взаимодействий между типами объектов (I) является сумма взаимодействий между типами объектов, указанных в приложении 7 к настоящей Методике.

30. Взаимодействия между типами объектов приводятся в приложении 7 к настоящей Методике.

Количество взаимодействий между типами объектов (I) оценивается подсчетом взаимодействий, изображенных на диаграмме взаимодействий для оцениваемой информационной системы. В случае отсутствия диаграммы взаимодействий количество взаимодействий типов объектов (I) оценивается по следующей формуле:

I = (количества типов объектов/4)*(количества типов объектов/4).

Сноска. Пункт 30 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 27.12.2018 № 548 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

31. Оценка количества типов узлов определяется на основании диаграммы развертывания ИС. Количество типов узлов подсчитывается как общее число типов узлов на диаграмме развертывания. Если UML-диаграмма развертывания не построена, то количество типов узлов можно оценить по количеству типов ЭВМ и внешних устройств ЭВМ, используемых при функционировании ИС. Примерами ЭВМ и внешних устройств ЭВМ могут служить серверы, рабочие станции (в случае размещения составных частей ИС).

32. Оценка функциональной единицы измерения производится путем определения количества типов узлов (N), представляющих собой количество типов ЭВМ и внешних устройств ЭВМ, используемых при функционировании ИС.

Параграф 3. Этап оценки базовой
трудоемкости создания ППО ИС

33. Базовая трудоемкость создания ППО ИС {Sj, j=1-6} определяется на основе оценки трудоемкости каждого процесса разработки ППО ИС. Ниже приведен перечень основных процессов разработки ППО ИС согласно методологии RUP:

1) бизнес моделирование;

2) управление требованиями;

3) проектирование;

4) реализация;

5) тестирование;

6) развертывание.

34. Базовая трудоемкость каждого процесса разработки рассчитывается как сумма произведений единиц измерения функционального размера и значений нормативов трудоемкости соответственно.

Базовая трудоемкость Sj процесса разработки с номером j рассчитывается по следующей формуле:

Sj=1/165·[C*Sj(C)+E*Sj(E)+T*Sj(T)+I*Sj(I)+N*Sj(N)], (1)

где:

Sj - трудоемкость процесса разработки с номером j в [человеко-месяц];

j - номер процесса разработки (значения от 1 до 6);

Sj(C) - норматив трудоемкости реализации одного варианта использования в процессе разработки с номером j=1,2,…,6, {[человеко-час]/[вариант использования]};

Sj(E) - норматив трудоемкости реализации одного типа объектов в процессе разработки с номером j=1,2,...,6. {[человеко-час]/[тип объектов]};

Sj(T) - норматив трудоемкости реализации одного свойства типа объекта в процессе разработки с номером j=1,2,...,6. {[человеко-час]/[свойство типа объектов]};

Sj(I) - норматив трудоемкости реализации одного взаимодействия между типами объектов в процессе разработки с номером j=1,2,...,6. {[человеко-час]/[взаимодействие между типами объектов]};

Sj(N) - норматив трудоемкости реализации одного типа узла в процессе разработки с номером j=1,2,...,6. {[человеко-час]/[узел]};

165 - количество человеко-часов в одном человеко-месяце;

{C,E,T,I,N} - функциональный размер ИС, определенный в параграфе 2 главы 2 настоящей Методики, в функциональных единицах измерения.

Параграф 4. Этап определения значений поправочных коэффициентов
трудоемкости

35. Оценка базовой трудоемкости создания ППО ИС определяет трудоемкость реализации функциональных требований пользователя, которые не включают в себя технические требования к системе и требования качества пользователя. Влияние этих требований в расчете учитывается через поправочные коэффициенты. Поправочные коэффициенты трудоемкости процессов разработки ППО ИС определяются, рассчитываются по формулам (2)-(7) через частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО:

1) КП1=К11·К16·К17; (2)

2) КП2=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К16·К17·К18; (3)

3) КП3=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К11·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18; (4)

4) КП4=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18;(5)

5) КП5=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К11·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18; (6)

6) КП6=К1·К2·К11·К16·К18. (7)

36. Все частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО являются величинами и сгруппированы в три группы в зависимости от типов влияющих факторов:

1) внутренние факторы;

2) факторы среды;

3) факторы данных.

Каждая группа состоит из соответствующих факторов, влияющих на трудоемкость разработки, а каждый фактор из возможных значений фактора.

37. Значения поправочных коэффициентов трудоемкости разработки и сопровождения ППО вычисляются по формулам (2)-(7), указанным в пункте 35 настоящей Методики и значениям 18 факторов, определенных в пункте 35 настоящей Методики.

Параграф 5. Этап расчета трудоемкости создания ППО ИС

38. На основании поправочных коэффициентов трудоемкости разработки ППО ИС делается расчет трудоемкости создания ППО ИС с учетом поправочных коэффициентов по следующей формуле (8):

S=КП1*S1+КП2*S2+КП3*S3+КП4*S4+КП5*S5+КП6*S6, (8)

где:

S - скорректированная трудоемкость процесса разработки ППО в человеко-месяцах;

Sj - базовая трудоемкость процесса разработки с номером j в человеко-месяцах;

КПj - поправочный коэффициент трудоемкости процесса разработки с номером j.

Параграф 6. Этап оценки срока разработки ППО ИС

39. Для определения срока разработки ППО ИС необходимо для полученного в пункте 38 настоящей Методики значения S (трудоемкости создания ППО ИС) найти минимальное и максимальное количество месяцев разработки ППО ИС по данным, указанным в приложении 7 к настоящей Методике. Среднее арифметическое определенное по минимальному и максимальному значению количества месяцев разработки ППО ИС является оценкой срока разработки ППО ИС (обозначается R).

Параграф 7. Этап корректировки трудоемкости создания ППО ИС при
уменьшении срока разработки ППО ИС

40. Срок разработки ППО ИС может быть уменьшен до минимального срока разработки, определенного в пункте 39 настоящей Методики. При этом посчитанная трудоемкость разработки увеличивается пропорционально коэффициенту эластичности трудоемкости. Если срок разработки уменьшается на Х %, то трудоемкость создания ППО ИС увеличивается на L*X %, где L - коэффициент эластичности трудоемкости.

Например, если трудоемкость составляет 140 человеко-месяцев, то минимальный срок разработки равен 3 месяцам, а средний срок разработки равен 7 месяцам. Если средний срок разработки уменьшается до 5 месяцев (на 28,5 %), то трудоемкость разработки ППО ИС увеличивается на 28,5*L %.

Параграф 8. Этап оценки затрат на создание ППО ИС

41. Определение стоимости создания ППО ИС основано на расчете средней стоимости одного человека-месяца инженера-программиста и трудоемкости создания ППО ИС.

На стоимость создания ИС влияют следующие факторы:

1) срок разработки проекта;

2) планируемое начало или конец проекта;

3) место реализации;

4) уровень ежегодной инфляции.

Исходя из этих факторов, для конкретного проекта разработки ИС в технико-экономическом обосновании проекта должны быть указаны срок реализации и место реализации проекта.

42. По опубликованному на интернет-ресурсе уполномоченного органа в области государственной статистики (http://stat.gov.kz) статистическому бюллетеню "Занятость населения и оплата труда" определяем зарплату по профессии "Инженер программного обеспечения" для конкретного места реализации проекта за последний завершенный год - З⁰ _cp. Далее за предыдущие три года определяем средний размер инфляции как среднеарифметическое значение трех последних законченных лет по историческим данным уполномоченного органа в области государственной статистики - Иcp. По формуле (9) определяем среднее количество лет реализации проекта:

Г_ср=[R/12] +1, (9)

где:

квадратные скобки означают целую часть числа;

R - срок реализации проекта в месяцах (ранее определенный по пункту 39 настоящей Методики).

Для каждого года реализации i определяем среднемесячную номинальную заработную плату Зicp по формуле (10):

, (10)

где i меняется от 1 до Гср.

Далее для каждого года реализации определяем соответствующую среднюю стоимость 1 человека-месяца инженера-программиста по формуле (11):

Сⁱ_ср=Зⁱ_ср * (1+(0.9* П_СН+ П_НР+ П_РП)/100)*(1+ П_Р/100)*(1+ П_НДС /100), (11)

где:

i меняется от 1 до Г_ср;

П_СН - социальный налог с учетом отчислений в фонд обязательного социального страхования в процентах от среднемесячной заработной платы;

П_НР - накладные расходы (аренда, командировочные, канцелярские товары, отпускные и др.) в процентах от среднемесячной заработной платы;

П_РП - расходы периода (расходы на административный управленческий персонал и маркетинг) в процентах от среднемесячной заработной платы;

П_Р - рентабельность,

П_НДС - налог на добавленную стоимость.

Значения нормативных коэффициентов расхода разработчика (ПНР, ПРП, ПР) приведены в Нормативах затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов.

Определяем трудоемкость разработки информационной системы по годам реализации по формуле (12):

S_i = S/Г_ср , (12)

где i меняется от 1 до Г_ср.

Стоимость работ на разработку прикладного программного обеспечения информационной системы С_ППО, производится по формуле (13):

, (13)

где:

С_испыт - стоимость испытаний программного обеспечения;

Сноска. Пункт 42 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 21.06.2017 № 226 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Параграф 9. Оценка затрат на развитие ППО ИС

43. Процесс развития ППО ИС заключается в создании новых компонентов или модулей ИС. Модификация и удаление существующих компонентов ИС производится в процессе сопровождения системы.

44. Оценка затрат на создание новых компонентов ИС является оценкой трудоемкости и стоимости развития ППО ИС. Оценка затрат на создание новых компонентов ИС проводится аналогично оценке затрат на создание ППО ИС согласно параграфам 1 – 8 настоящей главы.

Сноска. Пункт 44 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 27.12.2018 № 548 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 3. Глава 3. Расчет затрат на сопровождение информационных систем государственных органов

Сноска. Заголовок главы 3 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 27.12.2018 № 548 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

45. Процесс сопровождения состоит из работ и задач, выполняемых процессом сопровождения.

Стоимость сопровождения ППО ИС рассчитывается по следующей формуле

(14), где

С_ППО - стоимость сопровождения прикладного программного обеспечения;

С_ТПО - стоимость технической поддержки кодов программного обеспечения;

С_ЭКПЛ – стоимость поддержки эксплуатации прикладного программного обеспечения.

46. Процесс технической поддержки реализуется при эксплуатации и/или изменениях (модификациях) программного продукта и соответствующей документации, вызванных возникшими проблемами или потребностями в модернизации или настройке. Целью процесса является изменение существующего программного продукта при сохранении его целостности.

47. Процесс технической поддержки взаимодействует с процессом поддержки эксплуатации.

48. Процесс технической поддержки включает в себя следующие работы:

1) взаимодействие с заказчиками, выработка и поддержание соглашений, контроль и коррекция уровня обслуживания;

2) работа с процессами управления инцидентами и проблемами ИС;

3) управление процессом изменения;

4) перенос ИС на новую эксплуатационную среду.

49. Затраты техническую поддержку кодов ППО ИС оцениваются как доля от приведенных затрат на создание текущей версии ППО.

Приведенная стоимость текущей версии ППО определятся по следующей формуле

(15)

где:

- стоимость разработки ППО затраченных за i-год

- коэффициент изменения МРП расчетного года техподдержки к МРП i-того года (года разработки).

50. Стоимость техподдержки кодов ППО ИС в течение одного года - С_CППО определяется от приведенной стоимости создания текущей версии ППО по формуле (16):

, (16)

где:

частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО К2, К3, К16 определяются согласно Нормативам затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов;

N - коэффициент трудоемкости сопровождения ППО определяется из значений нормативных коэффициентов расхода разработчика согласно Нормативам затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов.

51. Процесс поддержки эксплуатации включает в себя следующие работы:

1) подготовка процесса:

прием ИС в эксплуатацию;

планирование процесса эксплуатации;

обеспечение процедур получения и документирования сведений о возникающих проблемах;

обеспечение процедур решения и контроля возникающих проблем с системой;

обеспечение процедур обратной связи с пользователем;

обеспечение процедур тестирования программного продукта в эксплуатационной среде;

передача сообщений о проблемах и предложений об изменениях в процесс технической поддержки;

2) эксплуатационные испытания:

разработка и/или актуализация эксплуатационной документации;

проведение эксплуатационных испытаний.

52. Процесс поддержки эксплуатации выполняется одновременно с процессом технической поддержки.

53. Определение стоимости эксплуатации ППО ИС основано на расчете средней стоимости одного человека-месяца задействованного персонала.

54. По данным уполномоченного органа в области государственной статистики определяется среднемесячная номинальная заработная плата одного работника по разделу "Профессиональная, научная и техническая деятельность".

55. Далее определяем соответствующую среднюю стоимость 1 человека-месяца

по формуле (11).

56. Стоимость 1 года поддержки эксплуатации ППО ИС определяется по формуле (17):

С_эксп = (n_n +k * n_исп+ n_{п.польз})*C_ср , (17)

где:

С_ср - стоимость 1 человеко-месяца занятого в эксплуатации персонала;

n_n - норма занятого персонала в подготовке процесса поддержки эксплуатации;

n_исп – норма занятого персонала в проведении эксплуатационных испытаний;

n_n.польз - норма занятого персонала в поддержке пользователей системы;

k – коэффициент потребности работ в проведении эксплуатационных испытаний (k=1, если система находится в опытной эксплуатации, k=0 если система находится в промышленной эксплуатации).

Сноска. Пункт 56 в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 21.06.2017 № 226 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Приложение 1 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Вопросы для выявления акторов

Вопросы	Ответы
Кто именно заинтересован в выполнении определенного требования?
В каком подразделении организации должна использоваться система?
Кто получит преимущества от внедрения системы в эксплуатацию?
Кто будет поставлять системе те или иные данные, обращаться к ним и нести ответственность за их обновление и удаление?
Кому предстоит выполнять обязанности администратора системы?
Будет ли система использоваться совместно с какими-либо существующими унаследованными системами?

Приложение 2 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Вопросы для выявления вариантов использования
(функциональных возможностей ИС)

Вопросы	Ответы
Какие задачи решает каждый актор?
Способен ли тот или иной актор создавать, сохранять, изменять, удалять или считывать фрагменты данных в контексте системы?
Какие варианты использования гарантируют выполнение указанных выше функций обработки данных?
Какие варианты использования связаны с поддержкой и администрированием системы?
Какие специфические функциональные требования предъявляет каждый актор к информационной системе?

Приложение 3 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Перечень акторов и вариантов использования

	Наименование актора	Наименование варианта использования
	Актор 1
	Актор 2
	Актор 3
	Актор N

Приложение 4 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Перечень уникальных вариантов использования

	Наименование варианта использования
.
.
.
.
.

Приложение 5 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Перечень типов объектов предметной области

	Актор	Вариант использования	Типы объектов предметной области

Приложение 6 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Количество свойств типов объектов

	Акторы	Варианты использования	Типы объектов предметной области	Количество свойств (атрибутов), которые не являются ссылкой

Приложение 7 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов

Форма

Взаимодействия между типами объектов

	Тип (1)	Тип (2)	Тип (3)	…	Тип (N-1)	Тип (N)
Тип (1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (2)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (3)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
…	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N-1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N)	Х	Х	Х	Х	Х	Х

Х равен:

- 0, если тип объектов строки не взаимодействует с типом объектов столбца таблицы;

- 1, если тип объектов строки взаимодействует с типом объектов столбца таблицы.

Приложение 2 к приказу исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133

Сноска. Нормативы затрат в редакции приказа Министра информации и коммуникаций РК от 21.06.2017 № 226 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

Нормативы затрат на создание, развитие и сопровождение
информационных систем государственных органов

Нормативы трудоемкости по процессам
в разрезе функциональных единиц

№	Наименование процесса	Функциональная единица измерения
		вариант использования	тип объекта	свойства типа объект	свойства взаимоотношения между объектами	тип узла
		Трудоемкость, чел.час
1	Бизнес моделирование	32,12	28,33	0,00	14,15		0,00
2	Управление требованиями	58,03	28,04	0,00	20,32		0,00
3	Проектирование	45,42	61,75	31,35	37,52		24,02
4	Реализация	31,57	81,51	50,72	36,11		0,00
5	Тестирование	88,96	0,00	0,00	0,00		0,00
6	Развертывание	8,69	0,00	0,00	0,00		23,74

Частные поправочные коэффициенты трудоемкости
разработки и сопровождения прикладного программного обеспечения

Группа частных поправочных коэффициентов	Фактор и обозначение частного поправочного коэффициента	Описание фактора частного поправочного коэффициента	Значение
1	2	3	4
Внутренние факторы	Режим эксплуатации ИС К1	Определяется в зависимости от конкретных технологий или типов обработки, принятых в системе программного обеспечения. Принимает следующие значения:
		обработка данных в режиме разделения времени	1
		параллельная обработка данных	1,04
		обработка данных в режиме реального времени	1,05
		совмещенная обработка данных	1,07
	Масштаб ИС К2	Масштаб может быть определен количеством одновременно работающих пользователей. Принимает следующие значения:
		малые ИС (до 10 пользователей с непродолжительным ЖЦ)	0,95
		средние ИС (от 11 до 100 пользователей с длительным ЖЦ с возможностью роста до крупных систем)	1
		крупные ИС (от 101 до 1000 пользователей с длительным ЖЦ и миграцией унаследованных систем)	1,05
		сверхбольшие (cвыше 1000 пользователей)	1,08
	Стабильность ИС К3	Определяется в зависимости от ее внутренних эволюционных аспектов или стабильности в процессе сопровождения. Принимает следующие значения:
		постоянное внесение изменений	1,1
		дискретное внесение изменений	1
		маловероятное внесение изменений	0,95
	Защита от несанкционированного доступа К4	Предотвращение или существенное затруднение несанкционированного доступа. Принимает следующие значения:
		сильная	1,05
		средняя	1
		слабая	0,98
	Защита программ и данных (на уровне операционной системы, на уровне сетевого программного обеспечения, на уровне СУБД) К5	сильная	1, 03
		средняя	1
		слабая	0,97
	Контрольный след операций К6	Возможность фиксации несанкционированных изменений в системе:
		не имеется	1
		выборочное отслеживание	1,08
		полное отслеживание	1,13
	Отказоустойчивость К7	Свойство системы непрерывно сохранять работоспособное состояние в течении некоторого времени. Принимает следующие значения:
		высокая	1,15
		средняя	1
		низкая	0,92
	Восстанавливаемость К8	Среднее время восстановления работоспособности после отказа
		Принимает следующие значения
		высокая	1,12
		средняя	1
		низкая	0,98
	Длительность обработки (время отклика) К9	Быстрота реакции системы на входные воздействия. Принимает следующие значения:
		быстрая	1,21
		умеренная	1
		медленная	0,92
	Исходный язык разработки ИС К10	Определяется в зависимости от типа исходного языка, используемого при разработке ИС. Принимает следующие значения:
		традиционный (Кобол, Фортран и т.д.)	1,08
		процедурный (Си или эквивалентный)	1,09
		функциональный (Лисп или эквивалентный)	1,07
		объектно-ориентированный (Си++ или эквивалентный)	1
Факторы среды	Класс пользователя К11	Определяется в зависимости от уровня мастерства или характеристик определенного класса пользователей. Пользователем может быть система, являющаяся внешней по отношении к рассматриваемой системе. Принимает следующие значения:
		начинающий	1,12
		средний	1,07
		специалист (эксперт)	1
		случайный	1,14
		другая ИС (ПО)	1,06
		Технические средства	1,09
	Требования к центральному обрабатывающему устройству (процессору) К12	Определяются требованиями к тактовой частоте процессора (скорости процессора). Принимает следующие значения:
		высокая	0,99
		средняя	1
	Требования к оперативной (основной) памяти К13	ИС должна быть идентифицировано по требованиям, предъявляемым к оперативной памяти (объем, быстродействие). Принимает следующие значения:
		большая	1
		малая	1,04
	Требования к внешней памяти К14	ИС должна быть идентифицировано по требованиям, предъявляемым к внешней памяти (объем, быстродействие). Принимает следующие значения:
		большая	1
		малая	1,01
	Требования к локальной вычислительной сети К15	ИС должна быть идентифицировано по требованиям, предъявляемым к ЛВС (пропускная способность, зашита информации в сети). Принимает следующие значения:
		высокие требования	1
		средние требования	1,02
	Критичность ИС К16	Определяется в зависимости от уровня целостности продукции, с учетом конкретной методологии оценки. Принимает следующие значения:
		человеческая жизнь	1,18
		национальная безопасность	1,16
		социальный хаос и паника	1,13
		организационная безопасность	1
	Готовность К17	Определяется в зависимости от типа имеющегося в наличии ППО. Принимает следующие значения:
		наличие в готовом виде (есть альтернативные продукты)	0,99
		общедоступная (известная методика)	1
		заказное (методика заказчика специфическая)	1,11
		запатентованное (методика разработчика)	1,09
Факторы данных	Представление данных К18	Определяется в зависимости от элементов, типов и структур данных. Принимает следующие значения:
		реляционный	1
		индексируемый (иерархический)	1
		сетевой	1,08
		объектный	1,09
		форматированный файл	0,95

Функциональный размер

	Количество вариантов использования	Количество типов объектов	Количество свойств типов объектов	Количество взаимодействий между типами объектов	Количество узлов
SIZE	С	E	T	I	N

Значения нормативных коэффициентов расхода разработчика

№ №	Наименование показателя	Обозначение	Норматив
1	Накладные расходы (аренда, командировочные, канцелярские товары, отпускные и др.)	ПНР	71,5 %
2	Расходы периода (расходы на административный управленческий персонал и маркетинг)	ПРП	48 %
3	Рентабельность	ПР	25 %
4	Коэффициент эластичности трудоемкости	L	0,75
5	Коэффициент трудоемкости сопровождения ППО	N	15 %

Зависимость срока разработки от трудоемкости

№	Срок разработки ППО	Трудоемкость (человеко-месяц)
1	1 месяц	5 - 30
2	2 месяца	10 - 80
3	3 месяца	17 - 140
4	4 месяца	26 - 210
5	5 месяцев	37 - 280
6	6 месяцев	50 - 340
7	7 месяцев	65 - 400
8	8 месяцев	80 - 450
9	9 месяцев	100 - 500
10	10 месяцев	120 - 550
11	11 месяцев	140 - 610
12	12 месяцев	160 - 670
13	13 месяцев	180 - 720
14	14 месяцев	200 - 770
15	15 месяцев	230 - 820
16	16 месяцев	260 - 870
17	17 месяцев	290 - 930
18	18 месяцев	330 - 990
19	19 месяцев	370 - 1040
20	20 месяцев	420 - 1090
21	21 месяц	470 - 1150
22	22 месяца	530 - 1200
23	23 месяца	600 - 1250
24	24 месяца	670 - 1300
25	25 месяцев	750 - 1350
26	26 месяцев	830 - 1400
27	27 месяцев	900 - 1450
28	28 месяцев	970 - 1500
29	29 месяцев	1150 - 1550
30	30 месяцев	1230 - 1600
31	31 месяц	1310 - 1660
32	32 месяца	1390 - 1720
33	33 месяца	1470 - 1780
34	34 месяца	1520 - 1840
35	35 месяцев	1570 - 1900
36	36 месяцев	1620 - 1960
37	37 месяцев	1680 - 2020
38	За каждый последующий месяц	Добавляется 40 чел-мес.

Нормы занятого персонала процесса поддержка эксплуатации

Количество пользователей охваченных процессом поддержки	Норма занятого персонала в подготовке процесса поддержки эксплуатации, чел.мес	Норма занятого персонала в проведении эксплуатационных испытаний, чел.мес	Норма занятого персонала в поддержке пользователей системы, чел. мес
			для учетных информационных систем	для аналитических информационных систем
1-50	1	6	12	60
51-100			24	120
101-200			36	180
201-400			48	240
Каждые дополнительные 100 пользователей			+ 12	+60