"Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 5 маусымдағы № 431 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 3 шілдеде № 17143 болып тіркелді

? "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 14-бабы 1-тармағының 15) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8785 болып тіркелген, "Егемен Қазақстан" газетінің 2014 жылғы 29 мамырдағы № 104 (28328) санында жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасы осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы және электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларына сәйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрі

Ж. Қасымбек

	Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрінің 2013 жылғы 28 қыркүйектегі № 764 бұйрығымен бекітілген
	Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2018 жылғы 05 маусым № 431 бұйрығының қосымшасы

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналының кәсіптік даярлығының үлгілік бағдарламасы

1-бөлім. Жалпы ережелер

1. Осы ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлауыдың үлгілік бағдарламасы (бұдан әрі – Үлгілік бағдарлама) "Қазақстан Республикасында әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңының 14-бабы 1-тармағы 15) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Осы Үлгілік бағдарлама авиация персоналын, азаматтық авиация кәсіпорындары басшыларын, сондай-ақ азаматтық авиация қызметкерлерінің (мамандарын) басқа да санаттарын кәсіптік даярлауды жүзеге асыру қағидаттарын, жүзеге асыру тәртібін, кезеңдерін ұйымдастыруды, бағдарламалар мазмұны көлемінің ең аз көлемін және басқа да критерийлерін айқындайды.

3. Осы Үлгілік бағдарламада Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (ИКАО), Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның (ДМҰ) стандарттары мен ұсынылатын тәжірибелері қолданылған.

4. Осы Үлгілік бағдарламада мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:

1) авариялық жабдық – борттағылардың барлықтарының өмірін сақтау және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында шұғыл шараларды қолдануды қажет ететін авариялық немесе штаттан тыс жағдайларда қолдануға арналған әуе кемесінің бортында (бұдан әрі – ӘК) орналасқан немесе бекітілген жабдық (мысалы: жолаушылар салонында өттегіні таратушы, балта, өрт сөндіргіш, түтіннен қорғайтын оттегі капюшоны, ажыратқыш механикалық құралы, авариялық басқыш);

2) авариялық рәсімдер – ұшу өндірісі жөніндегі нұсқаулықта пайдаланушы бекіткен, штаттан тыс және авариялық жағдайларда қолданылатын рәсімдер. Штаттан тыс жағдайлар дегеніміз – әдеттегі немесе үйреншікті емес, ауытқуларға әкелетін және авариялық жағдайларды туғызуы мүмкін жағдайлар.

3) авиациялық оқу орталығы (бұдан әрі – АОО) – авиация персоналын кәсіптік даярлауды жүзеге асыратын заңды тұлға;

4) авиациялық персонал – арнайы және/немесе кәсіптік даярлықтан өткен және осы қызметтерді жүзеге асыратын жеке тұлға:

әуе кемесінің ұшуын атқару бойынша (ұшу және кабина экипажы, ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер (маман/ұшу диспетчері;

әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандардың куәлігі бар ӘК техникалық қызмет көрсету (бұдан әрі – ӘК ТҚ) бойынша;

ӘК ТҚ бойынша мамандардың куәлігі бар талаптары жоқ ӘК бөлшектеріне технкалық қызмет көрсету бойынша;

әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша (әуе қозғалысын ұйымдастыр және оған қызмет крсету жөнідегі диспетчерлік персонал, авиациялық станциялардың операторлары, мамандар);

аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету бойынша (аэронавигациялық ақпарат қызмет маманы, әуе кеңістігінің дизайны / ұшу процедуралары, картография саласының маманы, маман);

теңіз қондырғыларында орналасқан тікұшақ алаңдарында (тікұшақ айлақтарында) тікұшақтардың ұшуын жерден қамтамасыз ету бойынша (қызметкерлер, маман);

ұшу қауіпсіздігін басқару бойынша (персонал);

іздеу және құтқару бойынша (қызметкерлер, маман);

ұшуды және авиациялық радиобайланысты радиотехникалық қамтамасыз ету бойынша (радиотехникалық жабдықтар мен электрбайланысты пайдалану бойынша мамандар, инженерлік-техникалық қызметкерлер);

ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және авиациялық электр байланысы бойынша (авиациялық метеоролог-болжаушы, авиациялық метеоролог - бақылаушы және / немесе техник-метеоролог, метеорологиялық жабдыққа техникалық қызмет көрсеу жөніндегі инженерлік-техникалық персонал);

ұшуды электрлік жарық техникасымен қамтамасыз ету бойынша (әуежайлардың және әуеайлақтардың электрлік жарық техникасы жабдықтарына қызмет көрсету/пайдалану жөніндегі мамандар, инженерлік-техникалық қызметкерлер);

азаматтық авиация саласындағы кәсіпорындарды және авиациялық оқу орталықтарын басқару бойынша;

әуежайларда ұшулады әуеайлақтық қамтамасыз ету бойынша (инженерлік-техникалық персонал, маман);

ұшуды орнитологиялық қамтамасыз ету бойынша (маман);

авиациялық жанар-жағар май матриалдарымен қамтамасыз ету бойынша (бұдан әрі – ЖММ) (басқарушы персонал, инженерлік құрам);

әуежайларда ұшуды авариялық-техникалық және іздестіру-құтқарумен қамтамасыз ету бойынша (басшылық персонал).

5) аэростат – қозғалтқышпен қозғалысқа келмейтін ауадан да жеңіл әуе кемесі;

Ескерту: осы Қағиданың шеңберінде бұл анықтама еркін аэростаттарға жатады.

6) борттық электрондық жабдық – әуе кеменің бортында қолдануға арналған электрлік бөлігін қосқанда кез-келген электрлік құрылғыны, соның ішінде радиожабдықты, ұшуды автоматты басқару жүйесін және құралдық жабдықты білдіретін термин;

7) тікұшақ – шамамен тік қалыпта орналасқан осьтің айналасынан қозғалқышпен айналатын, ұшу кезінде негізінен ауа әсері есебінен бір немесе бірнеше салмақ түсетін бұрандалармен ұсталынатын ауадан ауыр әуе кемесі;

8) ӘК түрі – бекітілген негізгі сипаттамалары негізіндегі ӘК топтау:

ұшақ;

планер;

тікұшақ;

еркін аэростат;

дирижабль;

аса жеңіл авиацияның әуе кемесі (мотодельтоплан, автожир);

көтергіш күшті ұлғайту жүйесі бар әуе кемесі;

9) әуе кемесі – жердің (сулы) үстіңгі беті шағылысқан ауамен өзара әрекетті қоспағанда ауамен өзара әрекеті есебінен атмосферада ұсталып тұратын кез-келген аппарат;

10) пайдалану үшін екінші ұшқышты қажет ететін әуе кемесі – сертификат түрінде немесе экспуатант сертификатында анықталғандай пайдалану үшін екінші ұшқышты қажет ететін әуе кемесінің түрі;

11) бір ұшқышпен ұшу үшін сертификатталған әуе кемесі – сертификаттау барысында қабылданған мемлекеттік тіркеу шешімі бойынша ең аз құрамдағы ұшу экипажымен, оның ішінде бір ұшқышпен қауіпсіз пайдаланылуы мүмкін әуе кемесінің түрі;

12) көтергіш күшті ұлғайту жүйесі бар әуе кемесі – ауадан ауыр әуе кемесі, тік ұшуды, тік қонуды және аз жылдамдықтағы ұшуды орындауға қабілетті, бұл негізінен ұшудың осы режімінде көтергіш күшті жасау үшін, сонымен қатар көлденең ұшу барысында көтергіш күшті жасайтын айналмайтын аэродинамикалық беттерде қолданылатын қанат механикасы қозғалтқышы немесе қозғалтқыш күшімен қозғалысқа келіп, қамтамасыз етіледі.

13) адамның мүмкіндігі – авияциялық қызметтің тиімділігі мен қауіпсіздігіне әсер ететін адамның қабілеттілігі және мүмкіндіктерінің шамасы;

14) жердегі құрал бойынша жаттығулардың уақыты – ұшқыш ұшуды ұқсатудың жаттығу құрылғысында құрал бойынша ұқсастырылатын ұшуды жерде жасап шығатын мерзім ішіндегі уақыт.

15) ұшу уақыты:

көтергіш күшті ұлғайту жүйесі бар ұшақтар, автожирлар, мотодельтапландар және ӘК үшін – тоқтау сәтіне дейін ұшу мақсатындағы ӘК қозғалысының басталу сәтінен ұшудың аяқталуы бойынша жалпы уақыт;

тікұшақтар үшін – ұшудың ақталуы бойынша тікұшақтың толық тоқтау сәтіне дейін ұшу мақсатында салмақ түсетін бұрандалар қалақшаларының айналуының басталу сәтінен бастап салмақ түсетін қалақшалардың айналуының тоқтауына дейінгі жалпы уақыт;

дирижабльдер үшін – дирижабль мачтадан босаған сәттен бастап дирижабль ұшудың толық аяталғанынан кейін біржолата тоқтауы және матчтада бекітілуі сәтіне дейін ұшу мақсатындағы жалпы уақыт;

планерлер үшін – планер ұшу барысында жерде жүрісті бастаған сәттен планер ұшу аяқталғаннан кейін тоқтайтын сәтке дейінгі буксирде немесе буксирсіз ұшуда болған жалпы уақыт;

аэростаттар үшін – гандола ұшу мақсатында жерден бөлектеген сәттен бастап ұшу аяқталғаннан кейін біржолата тоқтайтын сәтке дейінгі жалпы уақыт;

16) құралдар бойынша ұшу уақыты – ұшқыш ұшу барысында әуе кемесін сыртқы бағдарларды қолданбай тек қана құралдар көрсеткіші бойынша басқаратын кездегі уақытты білдіреді;

17) екінші пилот – пилот куәлігі бар, әуе кемесі командирінің қызметінен басқа пилоттың кез-келген қызметін орындайтын тұлға, әуе кемесінің бортында тек қана ұшу дайындығынан өту мақсатында болған пилоттар есепке алынбайды.

18) дирижабль – қозғалысқа қозғалтқыш арқылы келетін ауадан да жеңіл ұшу аппараты;

19) куәлігінде біліктілік белгісі бар ӘҚБ диспетчері – куәлігі және жүзеге асыратын құқықтарына сәйкес келетін айқын біліктілік белгілері бар ӘҚБ диспетчері;

20) сынақ – баламалы құралды немесе бұдан бұрын алынған біліктілікті мойындау;

21) нұсқаушы – кәсіптік даярлау және біліктілігіне сәйкес авияциялық персоналдың дағдыларын тексеру бойынша қызметтерді тікелей жүзеге асыратын тұлға;

22) біліктілік блогы – бірқатар біліктілік элементтерінен тұратын диск№ қызмет;

23) біліктілік тестісі – куәлікті немесе біліктілік бағасын алу үшін (растау, қолданыс мерзімін ұзарту) теориялық білім мен практикалық дағдыны көрсетуді білдіреді;

24) біліктілік элементтері – шекараларын, бақыланатын нәтижесін нақты айқындайтын бастама оқиғаға және аяқталған оқиғаға ие тапсырмалар түріндегі әрекет;

25) біліктілік – белгіленген стандарттарға сәйкес қандай да бір тапсырмаларды орындау үшін қажетті білімнің, дағдының және іске деген қарым-қатынастың үйлесуі;

26) біліктілік бағасы – куәлікте жасалынған немесе оған қатысы бар, бір бөлігі болып табылатын жазба, онда осы куәлікке қатысты ерекше талаптар, құқықтар мен шектеулер көрсетіледі;

27) әуе кемесінің командирі – эксплуантант немесе жалпы тағайындалған авиация жағдайында әуе кемесінің иесі командир міндеттерін атқару немесе ұшудың қауіпсіз орындалуына жауапты болу үшін белгілеген пилот;

28) әуе кемесінің бақылаудағы командирі – әуе кемесінің командирі бақылауында әуе кемесі командирінің міндеттері мен қызметтерін куәлікті беру жөніндегі уәкілетті органдарда жарамды бақылау әдістемесіне сәйкес орындайтын екінші пилот;

29) коммерциялық әуе тасымалы – жолаушыларды, жүктерді және төлем немесе жалға алу бойынша поштаны тасымалдауға арналған әуе кемесінің ұшуы;

30) біріктірілген оқыту – оқытудың түрлі формаларын қиыстыру арқылы кәсіптік даярлықтан өткізу;

31) кешенді оқыту – белгіленген мерзім ішінде оқытудың барлық бағдарламаларын бір уақытта жүзеге асыру арқылы кәсіптік даярлықтан өткізу;

32) қауіп факторын бақылау – котрмер көмегімен қауіптерді анықтау және оларға әсер ету үрдісі, бұл қауіп салдарын азайтады немесе жояды және қателер немесе жағымсыз жағдайлардың болу мүмкіндігін төмендетеді;

33) қателерді бақылау – котрмер көмегімен қателерді анықтау және оларға әсер ету үрдісі, бұл қателер салдарын азайтады немесе жояды және қателер немесе жағымсыз жағдайлардың болу мүмкіндігін төмендетеді;

34) коммерциялық авиация пилоттарын дайындаудың кешенді курсы – коммерциялық авиация пилоттарына (бұдан әрі – CPL) куәлікті беру үшін қажетті біліктілік деңгейіне дейін пилоттарды оқыту курсының бір үздіксіз шеңберінде дайындау;

35) тиімділік өлшемдері – талап етілетін тиімділік деңгейіне жеткендігін анықтау үшін қолданылатын біліктілік элементінің талап етілген нәтижесін және өлшемдер сипатын қарапайым, бағаға бейімделген баяндау;

36) ұшуға даярлау – ұшу экипажының мүшелерін кәсіптік даярлау үрдісінің кезеңі, бұдан өту арқылы оқушы практикалық дағдылары мен ұшуды орындау шеберлігін иеленеді және жетілдіреді;

37) ұшу ептілігі (шеберлігі) – ұшу мақсатына жету үшін білімдерін, дағдыларын және ептілігін қолдана отырып ӘК басқару бойынша үнемі дұрыс шешімдерді қабылдау және жүзеге асыру;

38) даярлауға көмек болатын әдістеме – тиімді сауалнама, мұқият тыңдау және бағалаусыз ықпал қолданылатын даярлаудың белсенді әдістемесі, дағдыларды және іске деген қарым-қатынасты дамытуда айрықша тиімді, тағылымдамадан өтушілерге терең білім алуға және өз бетімен шешім шығаруға көмектеседі, өз кезегінде бұл оқу материалдарын түсінуді, есте сақтауды және қызығушылықты жоғары деңгейге жеткізеді;

39) коммерциялық авиация пилоттарын дайындаудың модульді курсы – ұшуды құрал бойынша орындау құқығы туралы CPL куәлігін және/немесе біліктілік бағасын алу үшін қажетті біліктілік деңгейіне дейін пилоттарды оқыту курсының соңғы кезеңі шеңберінде дайындау;

40) модульді оқыту – үздіксіз білім әдісі, кадрларды кезең-кезеңмен дайындау жүйесін қолданады, оның ішінде әр кезең (модуль) бақылаудың және алынған білім мен машықтың рейтингтік жүйесімен аяқталған циклді білдіреді;

41) нұсқаушымен ұшу – қандай да бiр тұлғаның тиiстi куәлiгi бар ұшқыш – нұсқаушымен бірге әуе кемесінің бортында ұшу даярлығынан өтетін ұшу уақыты;

42) түн – тиісті уәкілетті орган бекітуі мүмкін кешкі азаматтық іңір қараңғы соңы мен таңғы ымырттың басталуына дейінгі немесе күннің батуы мен атуының аралығындағы осындай басқа да кезең уақыты;

43) бұзбай бақылау (NDT) – әуе кемелерінде, күштік қондырғыларда, және олармен байланысты жүйелерде және компоненттерде қолданылатын материалдар, компоненттер мен жүйелер жағдайын бақылау үшін қолданылатын бақылау әдісі, мақсаты осы бұйымдардың жағдайын тексеру және бақыланатын бұйымдарды зақымдамай ақауларын анықтау;

44) штаттан тыс жағдайлар – жүйелі түрде немесе жиі болмайтын ауыр және күтпеген бірқатар міндеттер, қауіптің туындауына немесе шындық қатерге әкелуі міндетті емес, алайда шұғыл жауап қатуды талап етеді;

45) әуе қозғалысына қызмет көрсету – ұшу-ақпараттық қызмет көрсету, авариялық хабарлау, әуе қозғалысына диспетчерлік қызмет көрсету (аудандық диспетчерлік қызмет көрсету, кіреберісте диспетчерлік қызмет көрсету және әуеайлақтық диспетчерлік қызмет көрсету);

46) қауіпсіздікті қамтамасыз етуге арналған жабдық – ӘК бортында орнатылған немесе болатын жабдық, борттағы барлық тұлғалардың және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету (мысалы: қауіпсіздік баулары, қауіпсіздік бойынша нұсқаулық, көрсету жиынтығы) мақсатында тұрақты қолдануға арналған;

47) бақылау негізінде ӘҚҰ-ға қызмет көрсету – қызмет көрсету түрлерінің біріне қатысты қолданылатын термин, тікелей ӘҚҰ бақылау жүйесі көмегімен қамтамасыз етіледі;

48) экипаж жұмысын оңтайландыру (Crew Resourse Management –бұдан әрі CRM) – экипаж мүмкіндігін басқару – қызметкерлерді адам қатесі апатқа әкеліп соғатын қызмет саласында оқыту әдістемесі. CRM техникалық білімдерге емес, команда немесе бір кабинадағы экипаж мүшелерінің өзара қарым-қатынасына ден қояды, оның ішіне жетекшілік пен шешім қабылдау да кіреді;

49) қателік – ұйымның немесе эксплуатациялық қызметкерлердің осы мүшесінің ниеті немесе күткенінен шегінуге әкелетін эксплуатациялық қызметкерлер мүшесінің әрекеті немесе әрекетсіздігі;

50) қайта даярлау – авиациялық техниканы зерттеулеріне, жаңа кәсіптік білім (қосымша) алуына, біліктілікке, машықтануына бағытталған азаматтық авиация саласы мамандарын оқыту процесі;

51) ұшуды басқару – ұшу уақыты ішінде әуе кемесін басқару органдарымен күрделі әрекеттер жасау;

52) планер – қозғалысқа күш қондырғыларымен келтiрiлмейтiн, көтерiлу күшi негiзiнен ұшудың осы жағдайында қозғалыссыз қалатын жоғары қабаттағы аэродинамикалық қарсы әсер есебiнен құрылатын ауадан ауырлау әуе кемесi;

53) ұшу жоспары – әуе қозғалысына қызмет көрсету органдары ұсынатын әуе кемесінің белгіленген ұшуы немесе ұшуының бір бөлігі туралы белгілі бір мәліметтер;

54) бекітілген бағдарлама бойынша даярлау – бақылауда және келісілген мемлекеттер бекіткен арнайы бағдарлама бойынша жүзеге асырылатын даярлық;

55) техникалық қызмет көрсету туралы куәлікке қол қою – техникалық қызмет көрсету бойынша жұмыстар осы жағдайда қолданылатын ұшу жарамдылығы стандарттарына сәйкес қанағаттандырарлық орындалғаны туралы куәландыру, растау үшін техникалық қызмет көрсету туралы куәлік беріледі;

56) кәсіптік деңгейді сақтап тұру – біліктілік талаптарына сәйкестендіру мақсатында мақсаты кәсіптік білімді, біліктілік пен машықты жаңғырту болып табылатын авиациялық қызметкерлерді оқыту процесі;

57) маршрут бойынша ұшу – стандартты навигациялық рәсімдерді қолдана отырып, алдын-ала жоспарланған маршрут бойынша келесі ұшу нүктесі мен қону нүктесі аралығындағы ұшуды білдіреді;

58) практикалық машықтану (On the Job Training, OJT) – тәжірибелік стажировка ӘК жүргізілетін ұйымдастыру жағдайында техникалық қызмет көрсету және авиациялық техниканы жөндеу (бұдан әрі – ат ТҚ және ж) және тек оның мамандары ӘК (супервайзерами және бағалаушылар практикалық машықтану) алу мақсатында кандидаттың 1-ші белгіні үлгідегі ӘК үшін жаңа маман санаты ("В2", "В3" (Ан-2)) және кіші ("В1.1", "В1.2", "В1.3", "В1.4") "Rating" бағанына ӘК ТҚ маманының куәлікке;

59) кәсіптік даярлау (оқыту) – алғашқы даярлық, қайта даярлау, кәсіптік деңгейді қолдау;

60) аспаптық уақыт – аспаптар бойынша ұшу уақыты немесе аспаптар бойынша жер үстiнде жаттығу уақыты;

61) артықшылықтар ӘК ТҚ бойынша маманның (AML Holder Privileges) – шектелген құқықтар мен міндеттер ресми берілген, не ұйым ат ТҚ және ж иесіне қолданыстағы куәлік негізінде жазбалар "Rating" бағанында үлгідегі ӘК, қозғалтқыш пен санатындағы ӘК ТҚ бойынша маманның, сондай-ақ ТҚ орындауға сертификаттық рұқсатты қолданушыға; ӘК немесе жағдайларда, ОНДА ӘК орындалады, ал ұйым ат ТҚ және ж жөніндегі талап етілмейді – қолданыстағы куәлігі бар ӘК ТҚ бойынша маманның және тиісті жазбамен Rating "бағанында";

62) күш беру (куәлікке) – нәтижесінде келісілген мемлекет өз куәлігін берудің орнына басқа келісілген мемлекеттің берген куәлігін өз куәлігіне тең дәрежеде мойындайтын әрекет;

63) нақты ӘК ТҚ / нақты ӘК ТҚ жұмылдыру білдіреді ӘК маманының жұмысын иеленетін қолданыстағы куәлігі бар ӘК ТҚ бойынша маманның және сертификаттық рұқсат өкілеттіктерін пайдалануды және/немесе нақты орындауды ОНДА кем дегенде, осындай ӘК немесе ӘК жүйелерінің топтарында белгілі бір жеке сертификаттық рұқсатында;

64) ұшақ – қозғалысқа күш қондырғыларымен келтiрілетiн, көтерiлу күшi негiзiнен ұшудың осы жағдайында қозғалыссыз қалатын жоғары қабаттағы аэродинамикалық қарсы әсер есебiнен болатын ауадан ауырлау әуе кемесi;

65) дербес ауаға көтерiлу – курсант пилот әуе кемесiнiң бортында жалғыз адам болып табылатын ұшу уақыты;

66) сессия – үміткер емтихан тапсыра алатын уақыт кезеңі. Бұл кезең 10 тізбектелген күнтізбелік күннен асапау қажет;

67) куәлік (сертификат) пайдалануға рұқсат ету (Certificate Release to Service (CRS)) – ӘК пайдалануға рұқсат орындаған соң маманмен берілген ӘК ТҚ бойынша жұмыстарды оның компоненттерін растау мақсатында оның ұшу жарамдылығы. Пайдалануға рұқсат сертификаты арқылы іске асырылады маманның жеке қолы немесе берген жеке мөртабан қою жөніндегі ұйым ат ТҚ және ж маманға жазу бойынша ұшуға жарамдылықта ұстау-ӘК-ні немесе компонент;

68) сертификаттау персоналы – қабылданған стандарттарға ұйымдардың, олардың мазмұнының, авиациялық қызметкерлерді даярлау деңгейі мен сапасының сәйкес келуін бекіту мақсатында авиациялық оқу орталықтарына қойылатын талаптар;

69) сертификаттау талаптары – авиациялық оқу орталықтарына қойылатын сәйкестігін анықтау мақсатында ұйымның, мазмұнының, деңгей мен сапасының авиациялық персоналды даярлау қабылданған стандарттарға сәйкес;

70) сертификаттау шешімі (Certification Company Authorisation, CCA) – дербес берілген құзыреті аясында белгіл бір қызметті жүзеге асыруға құқық беретін АА ұйымы маманға берген рұқсаты.

71) сапаны бақылау жүйесі – құжат түрінде ресімделген ұйымдастыру рәсімдері мен принциптері, осы принциптер мен рәсімдердің ішкі аудиті, басқару жүйесін шолу және сапаны арттыру бойынша ұсыныстар жасау.

72) ӘҚҰ бақылау жүйесі – жеке-жеке ADS-B, ПОРЛ, ВОРЛ жүйелері немесе осыған теңестірілетін әуе кемесін тануға мүмкіндік беретін кез-келген басқа жүйелер ретінде түсіндірілетін жалпы термин;

73) өлшемдерге қатысты тестілеу – бағалау нәтижесі объективті стандарттармен (басқа бағалардың деректерімен емес) салыстырылатын тестілеу;

74) тағылымдама –мамандықты практикалық игеру және қызмет көрсету мен басқару объектілеріне бейімделу, сонымен қатар жұмыс орнында тез бағдар алу және жұмыстың жаңа әдіс-тәсілдерін игеру мақсатында оқытуды қамтамасыз ететін тұлғаның басшылығымен жұмыс орнында оқыту;

75) стандартты рәсімдер немесе эксплуатанттың стандартты жұмыс рәсімдері (Standard Operating Procedures – бұдан әрі SOP) – бортта стандартты әрекеттерді (мысалы: кабиналық экипажды ұшу алдында нұсқаулықтан өткізу, ұшу алдында ӘК жолаушылар салонын тексеру, жолаушыларды нұсқаулықтан өткізу, ас-үй орынжайларын, дәретхана бөлмелерін және ӘК жолаушылар салонын қауіпсіз қалыпқа келтіру, ұшу кезінде ӘК жолаушылар салонына мониторинг жасау) жасауға арналған ұшу өндірісі бойынша басшылықта эксплуатант бекіткен рәсімдер;

76) SPIC (ағылшын тіліндегі аббревиатура) – әуе кемесінің студент-командирі (СКВС) – студент-пилот оқыту ұшуы кезінде әуе кемесінің командирінің (бұдан әрі – ӘКК) қызметін жүзеге асыратындығын білдіреді, бұл уақытта ұшу нұсқаушысы ұшу барысын бақылап қана отырады, ӘК басқаруға араласпайды. SPIC уақыты студент-пилоттың ұшу кітапшасында тіркеледі, нұсқаушы оны қол қою арқылы растайды және ӘКК ретінде жалпы ұшуға есептеледі.

77) PICUS (ағылшын тіліндегі аббревиатура) – бақылаудағы әуе кемесінің командирі – екінші пилот – бақылауда әуе кемесінің командирі ретінде қызметтер мен міндеттерді атқарады. PICUS уақыты екінші пилоттың ұшу кітапшасында тіркеледі, нұсқаушы оны қол қою арқылы растайды және ӘКК ретінде жалпы ұшуға есептеледі.

78) теориялық даярлау – кәсіптік даярлау процесі кезеңі, оның барысында үйренуші арнайы теориялық білім алады, сондай-ақ білімін бекітілген оқу бағдарламасына сәйкес жаңғыртады және жетілдіріп отырады;

79) ӘК техникалық қызмет көрсету – әуе кемесінің ұшу жарамдылығын сақтауды қамтамасыз ету үшін қажетті жұмыстарды өткізу, оның ішінде жеке жеке не бірге орындалатын бақылау – қалыпқа келтіру жұмыстары, тексерулер, ауыстырулар, ақауларды жою, сонымен қатар модификация немесе жұмысты тәжрибе жүзінде жүзеге асыру;

80) үлгілік бағдарламалар – авиациялық оқу орталықтары мен азаматтық авиация ұйымдарының кәсіптік даярлықты бір үлгіде оқытумен қатар, өз бағыттарының, мамандануларының және қызмет түрлерінің ерекшеліктеріне қарай оқу бағдарламаларын өз қалаулары бойынша жасау мүмкіндіктерін сақтауға арналған бағдарламалар;

81) әуе кемесінің типі – бір принциптік конструкциядағы барлық әуе кемелері, оның ішінде пилотаждық және ұшу сипаттамаларының өзгерісіне алып келетіндерді есепке алмағанда олардың барлық модификациялары;

82) тренажердағы даярлық – авиациялық қызметкерлердің кәсіптік даярлау процесі кезеңі, оның барысында үйренуші азаматтық авиация саласының уәкілетті органдары бекіткен ұқсас құрылғылар арқылы тәжірибелік біліктілік пен машыққа қол жеткізеді, біліктілікті бабына келтіреді және жетілдіреді;

83) ұшуды басқару техникасын пысықтауға арналған тренажер – ұшуды айнытпай көрсететін тренажер қондырғыға қарау;

84) ұшу шарттарын дәл келтіретін тренажер – ұшуды айнытпай көрсететін тренажер қондырғыға қарау;

85) ұшуды айнытпай көрсететін тренажер қондырғы – қондырғылардың үш түрiнiң кез келгенi, оның көмегiмен жерде ұшу шарттары айнытпай көрсетіледі:

механикалық, электр, электронды және тағы басқа борттық басқару жүйелерiнің нақты функцияларын айнытпай көрсетуге мүмкіндік беретін әуе кемесінің белгілі бір түрінің экипажы кабинасын, осы типті әуе кемесінің ұшу экипажы мүшелері үшін әдеттегідей жағдайын және ұшу сипаттамаларын дәл келтіретін тренажер;

экипаж кабинасындағы ахуалды нақты iске қосуды қамтамасыз ететін және аспаптардың көрсеткiштерiн, механикалық, электр, электрондық және басқа борт жүйелерiнiң қарапайым функцияларын, сондай-ақ белгiлi бiр сыныптағы әуе кемелерiнiң ұшу-техникалық сипаттамаларын айнытпай көрсететін ұшуды басқару техникасын пысықтауға арналған тренажер;

аспаптар бойынша ұшуға негiзгi дайындыққа арналған тренажер, ол тиiстi аспаптармен жабдықталған және ұшу уақытында аспаптар бойынша әуе кемесiнiң ұшуына ұқсас жағдайды экипаж кабинасында айнытпай көрсетеді;

86) ауыр ӘК:

Ұшақтар – ең үлкен ұшу салмағы 5700 кг тең және одан асатын ӘК;

Тікұшақтар – ең үлкен ұшу салмағы 3180 кг тең және одан асатын ӘК.

87) қауiп-қатер – пайдалану персоналы мүшесiнiң құзыретi саласынан тыс болатын оқиғалар немесе қателер, пайдалану күрделiлiгiн арттырады және оларды қауiпсiздiктiң шектi деңгейiн ұстап тұру үшiн басқару қажет;

88) куәландыруға ұшуға жарамдылығы (жол ӘК-ні немесе оның компонентін пайдалану) – куәлік (сертификат) туралы әуе кемесі немесе оның бөліктері сәйкес қолданыстағы ұшуға жарамдылық нормаларына техникалық қызмет көрсетуді орындағаннан кейін әуе кемесі немесе оның бөліктері;

89) жағдайлар, тиімділік көрсетілетін барлық ереке жағдайлар;

90) техникалық қызмет көрсету бойынша бекітілген ұйым – "Ұшақтарға техникалық қызмет көрсету" 8-бөлімінің талаптарына сәйкес келісілген мемлекет бекіткен ұйым;

91) бекітілген оқу ұйымы –келісілген мемлекет бекіткен және оның бақылауында қызмет көрсететін бекітілген бағдарлама бойынша даярлауды өткізуге арналған ұйым;

92) азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – әуе кеңістігін пайдалану және азаматтық және экспериментальды авиация қызметі саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

93) маршрут учаскесі – ұшу, маршрутқа жолға шығу, 15 минуттан кем емес аралықтағы крейсерлік режім, келу, қонуға кіру және жерге қону сияқты кезеңдерден тұратын ұшуды білдіреді.

94) даярлау мақсаты – үш бөліктен тұратын нақты тұжырымдау: тиімділіктің қалаулы көрсеткіші немесе тыңдарман даярлық мерзімі аяқталған уақытта (немесе даярлықтың қандай да бір нақты кезеңі аяқталысымен) шамамен нені жасай алуы қажет; тиімділік стандарты, бұған тыңдарман біліктілік деңгейін растау үшін жетуге тиіс; тыңдарман өз біліктілігін көрсетуге тиіс жағдайлар.

95) ұшу экипажының мүшесі – авиация персоналының куәлігі бар, ұшу уақыты ішінде әуе кемесін басқаруға байланысты міндеттер жүктелген маман;

96) кабиналық экипаж мүшесі – тұлға авиация персоналына жататын, ол қауіпсіздік мүддесінде және жолаушыларға қызмет көрсету және (немесе) жүктерді тасымалдау қызметін атқарады әуе кемесінің бортында поручаемые оған пайдаланушы немесе әуе кемесінің командирі, бірақ ұшқыштар экипажының мүшесі болып табылмайтын;

97) емтихан алушы (осы санаттағы барлық мамандарға арналған жалпы анықтама) – тиісті біліктілігі бар, Қазақстан Республикасы азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес куәлікті немесе біліктілік бағасын алу үшін (растау, қолданыс мерзімін ұзарту) үміткерлерге қатысты бағалауды өткізуге (тексеру, тестілеу және т.б. рәсімдер) уәкілетті және тағайындалған жеке тұлға;

98) Рrotective breating equipment (англ.) – түтіннен сақтайтын капюшон (бұдан әрі - PBE).

99) сrowd control – салмақты басқару.

5. Кәсіптік даярлау бағдарламасын (бұдан әрі - Бағдарлама) АОО, азаматтық авиация кәсіпорындары және авиация персоналын оқытуды жүзеге асыратын басқа да ұйымдар осы Үлгілік бағдарлама негізінде қызметтің нақты түріне және ерекшеліктеріне қарай жасайды.

6. Осы Үлгілік бағдарламаның шеңберінде кәсіптік даярлауды жүзеге асыратын бағдарламалар, тек шетел тілінің жалпы аспектілерін жүзеге асыратын бағдарламаларынан басқасы, міндетті түрде азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен келісіледі

1-параграф. Үлгілік бағдарлама негізінде кәсіптік даярлау бағдарламасын жүзеге асыру

7. Азаматтық авиация саласында қызмет көрсететін басқа мамандарды кәсіптік даярлауға арналған бағдарламаларды азаматтық авиация саласындағы нормативтік құжаттарда қарастырылған жағдайларды есептемегенде азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен келісу міндеттелмеген.

8. Кәсіптік даярлықтың барлық түрлері мен формаларын жүргізу кезінде CBT-ға негізделген (computer based training) материалдарды пайдалану шектелмейді және жүзеге асырылып отырған бағдарламаның (курстың) көлемімен, сондай-ақ интеллектуальдық меншікті пайдалану және қорғау мәселелерін реттейтін заңдармен регламенттеледі.

2-параграф. Қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолдану арқылы кәсіптік даярлау бағдарламасы

9. Қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолданудың басты мақсаты – кәсіптік даярлықты ұйымдастырудың нұсқаулық және әдістемелік құжаттарының талаптарына, тестілеу нәтижелерінің шынайлығына сәйкес оқушыларды даярлау сапасы үшін міндетті жауапкершілікті сақтай отырып, оқушылардың кәсіптік даярлау бағдарламасын тікелей тұрғылықты жерінде немесе уақытша келген (тұрған) мекенінде игеруіне мүмкіндік жасау.

10. Қашықтықтан басқарылатын технологиялар оқушыларды әртүрлі оқу, зертханалық және тәжірибелік оқытулар (тренажерлық даярлаудан, әуе кемесінің басқа типіне (жаңа) қайта даярлаудан, жаңа техникамен технологияларды игеруден басқа), тәжірибелік (тек өндірістік және ұшу тәжірибелерінен басқа), ағымдық бақылау мен аралық аттестациялау кездерінде қолданылуы мүмкін.

11. Қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолдану оқушыларды оқытудың, ағымдық бақылаудың, аралық және қорытынды аттестациялаудың өзара қарым-қатынаста оқыту мүмкіндігін жоққа шығармайды. Бұл жағдайда оқу, зертханалық және тәжірибелік сабақтарды оқытудың қаншалықты үлесі қашықтықтан басқарылатын технологияны қолдану арқылы немесе оқушылармен тікелей қарым-қатынаста болуы керектігін АОО, азаматтық авиация кәсіпорындары мен азаматтық авиация саласында қызмет көрсететін тұлғаларды кәсіптік даярлаумен айналысатын ұйымдар өздері анықтайды.

12. Қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолдану принципі қызметкерлерді даярлау және процедуралар нұсқаулығында ашылып көрсетілуі тиіс.

13. Қашықтықтан басқарылатын технологиялар оған тек сәйкесінше даярлықтан өткен басшылық, нұсқаушылық және қосалқы қызметкерлер болған жағдайда және қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолдану арқылы кәсіптік даярлау бағдарламасын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін арнайы жабдықталған орынжай болған жағдайда ғана қолданылуы мүмкін.

14. Қашықтықтан басқарылатын технологияларды қолдану кезінде оқушылар оқу-әдістемелік көмекпен, оның ішінде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы ақыл-кеңес формасындағы көмекпен қамтамасыз етілуі тиіс.

15. Қашықтықтан басқарылатын технология (бұдан әрі – ҚТ) бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру үшін АОО болуы талап етіледі:

1) оқушыларға арналған оқыту-әдістемелік және ұйымдастыру-әкімшілік ақпараттары бар парақшалармен білім порталы;

2) телекоммуникациялық желіге (интернет, спутниктік телевидение) шығатын жабдық;

3) мультимедиялық сыныптың және электрондық оқу залының болуы;

4) оқу контентінің болуы;

5) тестілейтін кешеннің болуы.

16. АОО ДТ бойынша оқу үрдісін жүзеге асыру үшін:

1) ДТ жүзеге асыру бойынша қызметтерді, нұсқаушыларды, емтихан алушыларды оқытуды ұйымдастырады;

2) білім ресурстарын жасау және жаңарту үшін нұсқаушы құрамға жағдайлар жасайды;

3) оқушыларға ақпараттық технологиялар арқылы немесе қағаз тасығышта оқыту материалдарын жеткізеді;

4) "on-line" режімінде (ақпаратпен нақты уақытта алмасу) кеңес беруді ұйымдастырады және өткізеді;

5) оқушылармен "off-line" режімінде (еркін уақыт кеңістігінде ақпарат алмасу сабақтары) кері байланысты ұйымдастырады;

6) "on-line" және "off-line" режімінде оқушылардың оқу жетістіктерін бақылайды;

7) сәйкестендіру жүйесі арқылы оқушылардың жеке басын теңестіру;

17. Оқушыларды оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету үшін АОО-да ДТ қолдана отырып жүзеге асырылатын оқу жоспарының барлық пәндер (курстар) бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешендері болу қажет.

18. электрондық оқу-әдістемелік кешендерін даярлауды бекітілген бағдарлама бойынша курсты жасаушы жүзеге асырады.

19. пәндердің электрондық оқу-әдістемелік кешендері (курс) міндетті және қосымша жиынтықтардан тұрады.

20. Міндетті жиынтық мыналардан тұрады:

1) құрамында пән (курс) мазмұны, күнтізбелік-тақырыптық жоспар, ұсынылатын әдебиеттер тізімі (негізгі және қосымша), пәннің (курстың) модульдік жіктелуі бар бағдарламалар;

2) лекцияның электрондық конспектілері;

3) сабақтар материалдары;

4) оқушылардың өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар;

5) аралық бақылауды ұйымдастыру бойынша материалдар (бақылау жұмыстары, тестілік тапсырмалар, жеке тапсырмалар және т.б.);

6) қорытынды бақылауды ұйымдастыру бойынша материалдар (тестілік емтихандық материалдар, емтиханға арналған сұрақтар, билеттер, емтихандық бақылау жұмыстары);

7) қашықтықтан басқарылатын кеңесті өткізу кестесі.

Қосымша жиынтықты АОО қажет болған жағдайда жеке өзі анықтайды.

2-бөлім Мотодельтапланда ұшатын аса жеңіл авиация пилоттарын бастапқы даярлау бағдарламасы (Light aircraft pilot license – LAPL, (MGH)

1-параграф. Теориялық даярлау

21. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 100 сағаттан кем емес.

22. Авиациялық оқу орталығы Мотодельтапланда даярлау бағдарламасынжасаған кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттарының көлемі мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы.

23. Мотодельтапланда ұшатын аса жеңіл әуе кемесі пилоттардың теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 2-қосымшада берілген.

2-параграф. Кабина ішіндегі жаттығу. Жердегі даярлау

24. Осы бағдарлама мотодельтаплан кабинасында ұшу оқытулары оқытылатын жаттығу құрылғысының неғұрылым аз көлемін белгілейді.

25. Мотодельтаплан кабинасында оқытылатын жалпы жаттығулар көлемі 3 сағаттан кем болмауы тиіс.

26. Мотодельтаплан кабинасында жаттығу бағдарламасы жаттығуларды тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады.

№ 1 тапсырма. Мотодельтапланды пайдалану

№ 2тапсырма. Мотодельтапланда ұшу техникасы

№ 3 тапсырма. Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар

27. Пилот-нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін көбейтуге құқығы бар.

28. Жердегі даярлықтың ең төменгі көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) Оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) Әуеайлақта ұшу өндірісі бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) Ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерін зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерін зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргізу ережелерін зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгілеу ережелері;

11) Студент-пилоттың оқыту ұшуларын орындауға даярлығын тексеру.

3-параграф. Ұшуға даярлау

29. Студент-пилот 1, 2 және 3 параграфтарында көрсетілген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу және жердегі даярлықтардан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

30. LАPL (MHG)-қа үміткердің мотодельтапланда кемі 20 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін мотодельтапланда пилот-нұсқаушымен 10 сағат, оның ішінде:

1) 3, 15, 30 және 50 метр биіктіктерде 25 рет ұшуы;

2) дроссельденген қозғалтқышпен кемі 40 рет қонуы;

3) Өте төмен әуе жылдамдығында 1 сағат ұшу, құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, қанаттың жиналуын алдын-алу;

5) 40м-ден кем емес қашықтық маршруты бойынша 2 сағат ұшуы;

6) 6 сағат жеке ұшуы, оның ішінде 2 сағат 40 км-ден кем емес қашықтық маршрутымен жеке ұшуы.

31. Ұшу даярлығы қатерлер және қателер факторларын басқару принциптерін есепке алуы тиіс, сондай-ақ оны құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде ӘК салмағы мен орталықтандыру есептеулері, ӘК ұшу алдында тексеру және қызмет көрсетулер;

2) қозғалыс және ұшулардың әуеайлақтық сызбаларын, соқтығысып қалудан сақтандырудың шаралары мен процедураларын зерттеу;

3) ӘК сыртқы көзге көрінетін бағдарларды қолданып басқару;

4) өте төмен әуе жылдамдығындағы ұшулар, құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

5) өте жоғары әуе жылдамдығындағы ұшулар, жоспарлау кезінде оны анықтау және қауіптен шығару, шұғыл бұрылыс пен одан шығару;

6) қалыпты және қапталдан жел соғып тұрған кезде ұшу және қону;

7) ерекше ұшу сипаттамалары (қысқа жолақтан ұшу және кедергілерден өту, шектеулі жолаққа қондыру);

8) көзбен көрінетін бағдарларды пайдалану бойынша маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару және навигациялық құралдарды қолдану;

9) төтенше операциялар кезінде ұшудың айрықша жағдайларындағы әрекет, оның ішінде борт жабдықтарының істен шығуының ұқсас кезінде;

10) әуе қозғалысы ережелерін, байланыс рәсімдерін және фразеологиясын сақтау.

32. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбір жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлігін ұдайы арттырып отыруды, нақты жағдайды сезінуді және ұшу кезіндегі байқағыштықты, келіп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдауды және оңтайлы шешім қабылдауды талап етеді.

3-бөлім. Автожирмен ұшатын жеңіл әуе кемелері пилоттарын бастапқы даярлау бағдарламасы – Light aircraft pilot license – LAPL (AG)

1-параграф.Теориялық даярлау

33. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 100 сағаттан кем емес.

34. Авиациялық оқу орталығы нақты автожир типіне арналған даярлау бағдарламасын жасаған кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттарының көлемі мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы. Автожирмен ұшатын АЖА пилоттардың теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 3-қосымшасында берілген.

2-параграф. Автожир кабинасындағы жаттығу құрылғысы. Жердегі даярлау

35. Осы бағдарлама ұшу оқытулары өткізілетін автожир кабинасындағы жаттығулар үшін неғұрлым аз тапсырмалар көлемін белгілейді. Автожир кабинасында оқытылатын жалпы жаттығулар көлемі 3 сағаттан кем болмауы тиіс.

36. Автожир кабинасында жаттығу бағдарламасы жаттығуларды жеке тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады.

№ 1 тапсырма. Автожирды пайдалану

№ 2 тапсырма. Автожирда ұшу техникасы

№ 3 тапсырма. Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар

37. Пилот-нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін көбейтуге құқы бар.

38. Жердегі жаттығулардың ең төменгі көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) Оқу-ұшу даярлау бағдарламасымен танысу;

2) Әуеайлақта ұшуды жүргізу бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) Ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерін зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерін зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргізу ережелерін зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгілеу ережелері;

11) Студент-пилоттың оқыту ұшуларын орындауға даярлығын тексеру.

3-параграф. Ұшуға даярлау

39. Студент-пилот 1, 2 және 3 параграфтарында көрсетілген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу және жердегі даярлықтардан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

40. LАPL (АG)-қа үміткердің автожирда кемі 25 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін автожирда пилот-нұсқаушымен 15 сағат, оның ішінде кем дегенде:

1) дроссельденген қозғалтқышпен кемі 10 рет қону;

2) Өте төмен әуе жылдамдығында 1 сағат ұшу, ротор айналымының бәсеңдеуінің бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару;

3) Бір рет қону арқылы 100 км-ден кем емес қашықтық маршрутымен өзі ұшып шыққан әуеайлақтан өзгеше басқа әуеайлақта толық тоқтағанға дейін 2 сағат ұшу;

4) 6 сағат өзі басқарып ұшуы, оның ішінде маршрут бойынша 3 сағат жеке ұшуы, оның ішінде бір рет қону арқылы 100 км-ден кем емес қашықтық маршрутымен өзі ұшып шыққан әуеайлақтан өзгеше басқа әуеайлақта толық тоқтағанға дейін 1 (бір) ұшу.

41. Ұшу даярлығы қатерлер және қателер факторларын басқару принциптерін есепке алуы тиіс, сондай-ақ оны құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде ӘК салмағы мен орталықтандыру есептеулері, ӘК ұшу алдында тексеру және қызмет көрсет;

2) қозғалыс және ұшулардың әуежайлық сызбаларын, соқтығысып қалудан сақтандырудың шаралары мен процедураларын зерттеу;

3) ӘК сырт көзге көрінетін бағдарларды қолданып басқару;

4) өте төмен әуе жылдамдығындағы ұшулар, ротор айналымының бәсеңдеуінің бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару;

5) өте жоғары әуе жылдамдығында ұшулар, жоспарлау кезінде оны анықтау және қауіптен шығару, шұғыл бұрылыс пен одан шығару;

6) қалыпты және қапталдан жел соғып тұрған кезде ұшу және қону;

7) ерекше ұшу сипаттамалары (қысқа жолақтан ұшу және кедергілерден өту, шектеулі жолаққа қондыру);

8) көзбен көрінетін бағдарларды пайдалану бойынша маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару және навигациялық құралдарды қолдану;

9) төтенше операциялар кезінде ұшудың айрықша жағдайларындағы әрекет, оның ішінде борт жабдықтарының істен шығуының ұқсас кезінде;

10) қону және ұшу, бақыланатын әуеайлақ транзитімен ұшып өту, әуе қозғалысына қызмет көрсету ережелерін, байланыс рәсімдерін және фразеологиясын сақтау.

42. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбір жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлігін ұдайы арттырып отыруды, нақты жағдайды сезіну машығын және ұшу кезіндегі байқағыштықты, келіп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдауды және оңтайлы шешім қабылдауды талап етеді.

4-бөлім. Планермен ұшатын жеңіл әуе кемелерінің пилоттарын бастапқы даярлау бағдарламасы (Light aircraft pilot licence–LAPL (S)

1-параграф. Теориялық даярлау

43. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 100 сағаттан кем болмауы керек.

44. Авиациялық оқу орталығы нақты планер типіне арналған даярлау бағдарламасынжасаған кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттарының көлемі мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы. Планермен ұшатын пилоттардың теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 4-қосымшасында берілген.

2-параграф. Жаттығу құрылғысында даярлау немесе кабинада жаттығу. Жердегі даярлау

45. Осы бағдарлама әуе кемесі типіндегі кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда, ұшу оқытулары өткізілетін планердің кабинасында жаттығу үшін тапсырмаллардың неғұрылым аз көлемін белгілейді. Планер кабинасында оқытылатын жалпы жаттығулар көлемі 6 сағаттан кем болмауы тиіс.

46. Планер кабинасында жаттығу бағдарламасы жаттығуларды жеке тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады:

№ 1 тапсырма. Планерді пайдалану;

№ 2 тапсырма. Планердің ұшу техникасы;

№ 3 тапсырма Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар;

47. Пилот-нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін көбейтуге құқы бар.

48. Жердегі жаттығулардың ең төменгі көлемі – 16 сағат.

Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) Оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) Әуеайлақта ұшу өндірісі бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) Ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерін зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерін зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргізу ережелерін зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгілеу ережелері;

11) Студент-пилоттың оқыту ұшуларын орындауға даярлығын тексеру.

3-параграф. Ұшуға даярлау

49. Студент-пилот 1, 2 және 3 параграфтарында көрсетілген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу және жердегі даярлықтардан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

50. LAPL (S) – қа үміткердің планерде кемі 15 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

1) Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін планерде пилот-нұсқаушымен 10 сағат;

2) 2 сағат жеке ұшу;

3) 45 ұшу және қону;

4) 1 рет маршрутты 50 км-нан кем емес қашықтықта жеке өзі ұшуы немесе 1 рет маршруты 100 км-ден кем емес қашықтықта пилот-нұсқаушымен ұшуы.

51. Ұшу даярлығы қатерлер және қателер факторларын басқару принциптерін есепке алуы тиіс, сондай-ақ оны құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде планер салмағы мен орталықтандыру есептеулері, ұшу ауданындағы әуе және метеорологиялық жағдай туралы нұсқамалық, ұшу алдындағы тексеру және планерға қызмет көрсету;

2) қозғалыс және ұшулардың әуеайлақтық сызбаларын, соқтығысып қалудан сақтандырудың шаралары мен процедураларын зерттеу;

3) планерді сыртқы көзге көрінетін бағдарларды қолдана отырып басқару;

4) шабуылдаулардың үлкен бұрыштарымен ұшу (ұшудың өте төменгі жылдамдығында);

5) құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

6) өте жоғары әуе жылдамдығындағы ұшулар, жоспарлау кезінде оны анықтау және қауіптен шығару, шұғыл бұрылыс пен одан шығару;

7) қалыпты және бүйірлеп жел соғып тұрған кезде ұшу және қону; планерді іске қосудың түрлі әдістері;

8) планердің ерекше ұшу сипаттамалар (қысқа жолақтан ұшу және кедергілерден өту, шектеулі жолаққа қондыру);

9) әуеайлақтан тыс жерлерде қондыратын орынды таңдау, қауіпсіздік шаралары;

10) көзбен көрінетін бағдарларды пайдалану бойынша маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару және навигациялық құралдарды қолдану;

11) жергілікті жағдайларды ескере отырып қалықтап ұшу;

12) ұшудың айрықша жағдайларындағы әрекет және төтенше процедуралар;

13) әуе қозғалысы ережелерін сақтау;

14) шектеулі жолаққа қондыру; қону үшін әуеайлақтан тыс жерді таңдау, айналып ұшу және қону кезіндегі қауіптер, қауіпсіздік шаралары;

15) әуе қозғалысының қызмет көрсету ережелерін, байланыс және фразеология процедураларын сақтау.

52. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбір жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлігін ұдайы арттырып отыруды: нақты жағдайды сезіну және ұшу кезіндегі байқағыштық, келіп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдау және оңтайлы шешім қабылдауды талап етеді.

5-бөлім. Еркін жылу аэростатымен ұшатын жеңіл әуе кемелері пилоттарының бастапқы даярлау бағдарламасы – Light aircraft pilot licenсe –LAPL (В)

1-параграф. Теориялық даярлау

53. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 100 сағаттан кем болмауы керек.

54. Авиациялық оқу орталығы еркін жылу аэростатындағы даярлау бағдарламасын жасаған кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттарының көлемі мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы. Еркін жылу аэростатымен ұшатын жеңіл авиация пилоттарының теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 5-қосымшасында берілген.

2-параграф. Еркін жылу аэростаты гондолындағы жаттығу құрылғысы. Жердегі даярлау

55. Осы бағдарлама әуе кемесі типінде кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда ұшу оқытулары оқытылатын еркін жылу аэростаты гондолында жаттығу үшін неғұрылым аз тапсырмалар көлемін белгілейді. Еркін жылу аэростаты гондолындағы жалпы жаттығулар көлемі 3 сағаттан кем болмауы тиіс.

56. Еркін жылу аэростаты гондолындағы жаттығу бағдарламасы жаттығуларды жеке тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады:

№ 1 тапсырма. Еркін жылу аэростатын пайдалану;

№ 2 тапсырма. Еркін жылу аэростатының ұшу техникасы;

№ 3 тапсырма Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар.

57. Пилот-нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін көбейтуге құқы бар.

58. Жердегі жаттығулардың ең төменгі көлемі – 16 сағат.

Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) Оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) Әуеайлақта ұшу өндірісі бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) Ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерін зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерін зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргізу ережелерін зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгілеу ережелері;

11) Студент-пилоттың оқыту ұшуларын орындауға даярлығын тексеру.

3-параграф. Ұшуға даярлау

59. Студент-пилот 1, 2 және 3 параграфтарында көрсетілген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу құрылғылары және жердегі даярлықтардан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

60. LAPL (В) – ға үміткердің еркін жылу аэростатында кемі 16 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

1) 12 сағат пилот-нұсқаушымен бірге ұшу;

2) 10 толықтырулар мен 20 ұшу және қону;

3) 1 рет ең кемі 30 минут жеке өзі ұшу.

61. LAPL (В) ұшу даярлығы бағдарламасы қатерлер және қателер факторларын басқару принциптерін есепке алуы тиіс, сондай-ақ оның құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде жүктеу есептеулері, ұшу ауданының әуе және метеорологиялық жағдайы туралы нұсқаулық, ұшуалды даярлық және қабықшасына қызмет көрсетулер;

2) экипаж бен жолаушыларға нұсқау беру;

3) қабықты ыстық ауамен толтыру және адам топтарын басқару;

4) аэростатты сыртқы көзге көрінетін бағдарларды пайдалана отырып басқару;

5) желдің әртүрлі жағдайында ұшу;

6) кіші және жоғары биіктерге ұшу;

7) желдің әртүрлі жағдайларында жерге қондыру;

8) көзбен көрінетін бағдарларды қолдану арқылы маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару және сандық навигациялық құралдарды қолдану;

9) ұшудың айрықша жағдайларындағы әрекет, оның ішінде аэростат жабдықтарының істен шығуының ұқсас кезінде;

10) әуе қозғалысы ережелерін, байланыс және фразеологияласы рәсімдерін сақтау;

11) табиғат қорғау аумақтарынан және жер телімдері иелерімен жанжалдық қатынастарға барудан бойларын аулақ ұстау.

62. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбір жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлігін ұдайы арттырып отыруды: нақты жағдайды сезіну және ұшу кезіндегі байқағыштық, келіп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдау және оңтайлы шешімдер қабылдауды талап етеді.

6-бөлім. Ұшақтарда ұшатын жеңіл әуе кемелері пилоттарын бастапқы даярлаудың типтік бағдарламасы – Light aircraft pilot licenсe–LAPL (A)

1-параграф. Теориялық даярлау

63. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 150 сағаттан кем болмауы керек.

64. Авиациялық оқу орталығы нақты ұшақ типіне арналған даярлау бағдарламасынжасаған кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттарының көлемі мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы. Жеңіл ұшақтар пилоттарын теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 6-қосымшасында берілген.

2-параграф. Жаттығу құрылғыларымен дайындық немесе кабинадағы жаттығу құрылғысы. Жердегі даярлау

65. Осы бағдарлама әуе кемесі типіндегі кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда, ұшу оқытулары өткізілетін ұшақтың кабинасында жаттығу үшін неғұрылым аз тапсырмалар көлемін белгілейді.

66. Ұшақтың кабинасында оқытылатын жалпы жаттығулар көлемі 6 сағаттан кем болмауы тиіс.

67. Ұшақтың кабинасында жаттығу бағдарламасы жаттығуларды жеке тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады:

№ 1 тапсырма. Ұшақты пайдалану;

№ 2 тапсырма. Ұшақтың ұшу техникасы;

№ 3 тапсырма. Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар.

68. Пилот-нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін көбейтуге құқы бар.

69. Жердегі жаттығулардың ең төменгі көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) Оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) Әуеайлақта ұшу өндірісі бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) Ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерін зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерін зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргізу ережелерін зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгілеу ережелері;

11) Студент-пилоттың оқыту ұшуларын орындауға даярлығын тексеру.

3-Параграф. Ұшуға даярлау.

70. Студент-пилот 1, 2 және 3 параграфтарда көрсетілген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу құрылғысы және жердегі даярлықтардан өткеннен кейін ғана жіберіледі.

71. LAPL (А) үміткердің ұшақта кемі 40 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде:

1) Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін ұшақта пилот-нұсқаушымен 25 сағат, оның ішінде нұсқаушы үміткер төмендегіден кем емес ұшу тәжрибесін алуды қамтамасыз етеді;

құралдар бойынша 1,5 сағат, оның ішінде сәйкесінше құралдармен жабдықталған ұшақта көлденең жазықтықта 180? айналуды орындау;

1,5 сағат ең төменгі жылдамдықта, құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

маршруттар бойынша 2 ұшу, оның ішінде ұшу әуеайлағы болып табылмайтын 2 түрлі әуеайлақтарда толық тоқтағанға дейінгі қонумен 270 км-ден кем емес қашықтықтағы маршрут бойынша 1 (бір ) ұшу.

2) 5 сағаттан кем емес жеке шабуыл (SOLO);

3) бағыт бойынша 4 сағаттан кем емес жеке шабуыл, оның ішінде ұшу әуеайлағы болып табылмайтын 2 түрлі әуеайлақтарда толық тоқтағанға дейінгі қонумен 270 км-ден кем емес қашықтықтағы маршрут бойынша 1 (бір ) ұшу.

72. Ұшу даярлығы бағдарламасы қатерлер және қателер факторларын басқару принциптерін есепке алуы тиіс, сондай-ақ оның құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде ӘК салмағы мен орталықтандыру есептеулері, ұшу алдындағы тексеру және ӘК-ға қызмет көрсету;

2) қозғалыс және ұшулардың әуеайлақтық сызбаларын, соқтығысып қалудан сақтандырудың шаралары мен процедураларын зерттеу;

3) ӘК-ні сыртқы көзге көрінетін бағдарларды қолдана отырып басқару;

4) өте төмен әуе жылдамдығындағы ұшулар, құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

5) өте жоғары әуе жылдамдығындағы ұшулар, жоспарлау кезінде оны анықтау және қауіптен шығару, шұғыл бұрылыс пен одан шығару;

6) қалыпты және бүйірлеп жел соғып тұрған кезде ұшу және қону; планерді іске қосудың түрлі әдістері;

7) ӘК-нің ерекше ұшу сипаттамалар (қысқа жолақтан ұшу және кедергілерден өту, шектеулі жолаққа қондыру);

8) көзбен көрінетін бағдарларды пайдалану бойынша маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару және радионавигациялық құралдарды қолдану;

9) төтенше операциялар кезінде ұшудың айрықша жағдайларындағы әрекет, оның ішінде борт жабдықтарының істен шығуының ұқсас кезінде;

10) қону және ұшу, бақыланатын әуеайлақтың транзитімен ұшып өту, әуе қозғалысына қызмет көрсету ережелерін, байланыс және фразеология рәсімдерін сақтау.

73. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбір жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлігін ұдайы арттырып отыруды: нақты жағдайды сезіну және ұшу кезіндегі байқағыштық, келіп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдау және оңтайлы шешім қабылдауды талап етеді.

7-бөлім. Ұшақтарда ұшатын жеке пилоттарды бастапқы даярлау бағдарламасы – Рrivatе pilot licenсe–PPL (A)

1-параграф. Теориялық даярлау

74. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 150 сағаттан кем емес.

75. Авиациялық оқу орталығы нақты ұшақ түрінде дайындау Бағдарламасын әзірлеген кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттары мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы болады. Тікұшақтарда ұшатын жеке пилоттардың теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 8-қосымшасында келтірілген.

2-параграф. Жаттығу құрылғысында даярлау немесе кабина ішіндегі жаттығу. Жердегі даярлау

76. Осы бағдарлама, тиісті ұшақтың кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда, ұшу кезінде оқыту жүргізілетін ұшақ кабинасында жаттығу жүргізу үшін тапсырмалардың неғұрлым аз көлемін анықтайды.

77. Ұшақ кабинасында оқытылатын жалпы жаттығулар көлемі 6 сағаттан кем болмауы тиіс.

78. Ұшақ кабинасындағы жаттығу бағдарламасы жаттығуларды тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады:

№ 1 тапсырма. Ұшақты пайдалану;

№ 2 тапсырма. Ұшақта ұшу техникасы;

№ 3 тапсырма. Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар.

79. Ұшу нұсқаушының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін ұлғайтуға құқы бар.

80. Жердегі даярлықтың ең төменгі көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) әуеайлақта ұшуларды жүргізу бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерiн зерттеу;

8) Пилоттың жерде және техникалық қызмет көрсетулерiн зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргiзу ережелерiн зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгiлеу ережелерi;

11) Студент-пилоттың жаттығу ұшуларын орындауға шығу даярлығын тексеру .

3-параграф. Ұшуға даярлау

81. Кандидат 1, 2 және 3 – параграфтарда көрсетiлген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу және жердегi даярлықтардан өткеннен кейiн ғана жiберiледi.

82. PPL (А)-ға үміткердің ұшақтарда кемі 45 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

1) Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін ұшақта нұсқаушымен 25 сағат қосарлы басқарумен, оның ішінде нұсқаушы үміткердің ұшу тәжірибесін алуын қамтамасыз етеді:

Тиісті аспаптармен жабдықталған ұшақта көлденең жазықтықта 180 бұрылысты қосқанда, аспаптар бойынша 3 сағаттан кем емес;

өте төмен әуе жылдамдығында 2 сағаттан кем емес, құлаудың бастапқы және үдей түсетiн кезеңдерiн анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

кемi 5 сағат маршрут бойынша ұшу, оның iшiнде 1 (бiр) маршруттың қашықтығы 270 км-дан кем болмауы және өзi ұшып шыққан әуежайдан айрықша бөлек басқа 2 әуежайға қонуы және толықтай тоқтауы керек.

2) кемі 5 сағат жеке ұшуы (SOLO);

3) кемi 5 сағат маршрут бойынша ұшу, оның iшiнде 1 (бiр) маршруттың қашықтығы 270 км-дан кем болмауы және өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуежайға қонуы және толықтай тоқтауы керек.

83. Ұшу даярлығы бағдарламасы қауіпті басқару факторларын есепке алуы тиiс, сондай-ақ оны құрамында:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның iшiнде ӘК жүктеу есептеулерi мен орталық бiлiгi, ӘК ұшуалды даярлығы мен қызмет көрсетулер;

2) қозғалыс және ұшулардың әуеайлақтық сызбаларын, соқтығысып қалудан сақтандырудың шаралары мен процедураларын зерттеу;

3) ӘК сыртқы көзге көрiнетiн бағдарлар бойынша басқару;

4) Қауіпті ең төменгі әуе жылдамдығында ұшу, құлаудың бастапқы және үдей түсетiн кезеңдерiн анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу;

5) ұшуды өте жоғары әуе жылдамдығында басқару, жоспарлау кезiнде оны анықтау және қауiптен шығару, шұғыл бұрылыс пен одан шығару;

6) қалыпты және бүйiрлеп жел соғып тұрған кезде ұшу және қону;

7) ӘК ерекше ұшу сипаттамалары (қысқа жолақтан ұшу және кедергiлерден өту, шектеулi жолаққа қондыру);

8) құралдар бойынша ұшу, оның iшiнде 180^о бұрылу ;

9) көрiнетiн бағдарларды пайдалану бойынша маршрутпен ұшу, жолды есептеп шығару, сандық және радионавигациялық құралдарды қолдану;

10) айрықша жағдайда ұшуға әрекет ету, төтенше операциялар, оның iшiнде борт жабдығының iстен шығуын да қарастыру;

11) бақылау әуеайлағына ұшып келу және кету, соқпай өте шығу, әуе қозғалысына қызмет көрсету ережелерiн сақтау, байланыс және фразеологиялар процедуралары.

84. Оқу-ұшу бағдарламаларының әрбiр жаттығулары студент-пилоттан ұшу шеберлiгiн ұдайы арттырып отыруды талап етедi: нақты жағдайды сезiну және ұшу кезiндегi байқағыштық, келiп жатқан ақпараттарды жан-жақты талдау және оңтайлы шешiм қабылдау. Ұшақтарда жеке пилоттарды ұшуға дайындау бойынша жаттығулардың үлгілік мазмұны мен саны Үлгілік бағдармалардың 7-қосымшасында келтірілген.

8-бөлім. Тікұшақтарда ұшатын жеке пилоттарды бастапқы даярлау бағдарламасы – Рrivate pilot licenсe – PPL (Н)

1-параграф. Теориялық даярлау. LAPL және PPL, ұшақтар мен тікұшақтар курсы бойынша теориялық дайындықтың толық тақырыптары

85. Теориялық даярлау оқу сағаттары пәндер мен тақырыптар бойынша бөлінген оқу жоспарына сәйкес жүргізіледі. Оқу сабақтарының жалпы көлемі 150 сағаттан кем емес.

86. Авиациялық оқу орталығы нақты тікұшақ түрінде дайындау Бағдарламасын әзірлеген кезде, егер ол ұшу қауіпсіздігін арттыру талаптарына негізделген болса, оқу сағаттары мен пәндер санын ұлғайтуға құқылы болады. Ұшақтарда ұшатын жеке пилттардың теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 8-қосымшасында келтірілген.

87. Ұшақтар мен тікұшақтар курсы бойынша теориялық дайындық пәнінің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 9-қосымшасында келтірілген. 'х' белгiсiмен белгіленген тақырыптар мiндеттi түрде оқытылу қажеттiгiн көрсетедi және нақты тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты.

2-параграф. Жаттығу құрылғысында даярлау немесе кабина ішіндегі жаттығу. Жердегі даярлау.

88. Осы бағдарлама, әуе кемесі түрінің кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда, тікұшақ кабинасында жаттығу жүргізу үшін тапсырмалардың неғұрлым аз көлемін анықтайды. Тікұшақ кабинасындағы жалпы жаттығулар көлемі 6 сағаттан кем болмауы тиіс.

89. Тікұшақ кабинасындағы жаттығу бағдарламасы жаттығуларды тапсырмалар бойынша бөліп қарастырады:

№ 1 тапсырма. Тікұшақты пайдалану;

№ 2 тапсырма. Тікұшақта ұшу техникасы;

№ 3 тапсырма. Ұшу кезіндегі айрықша жағдайлар.

90. Ұшу нұсқаушысының тапсырмалар бойынша жаттығу көлемін ұлғайтуға құқы бар.

91. Жердегі даярлықтың ең төменгі көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлық жаттығуларының тақырыптары:

1) оқу-ұшу даярлықтары бағдарламасымен танысу;

2) әуеайлақта ұшуларды жүргізу бойынша нұсқаулықты зерттеу;

3) ұшу ауданын зерттеу;

4) ӘҚҚ диспетчерімен арадағы радиоалмасу фразеологияларын өңдеу;

5) Ұшу ауданының метеорологиялық ерекшеліктерін зерттеу;

6) Экипаждың өзара әрекет ету және жұмыс технологиясы бойынша нұсқаулығын зерттеу;

7) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерiн зерттеу;

8) Апаттық-құтқару жабдықтары мен оларды қолдану ережелерiн зерттеу;

9) Ұшу алдындағы даярлық жүргiзу ережелерiн зерттеу;

10) Ұшу картасын даярлау. Көзбен шолу арқылы бағыт белгiлеу ережелерi;

11) Студент-пилоттың жаттығу ұшуларын орындауға шығу даярлығын тексеру .

3-параграф. Ұшуға даярлау

92. Кандидат 1, 2 және 3 – параграфтарда көрсетiлген алғашқы ұшу даярлық бағдарламасына теориялық, жаттығу және жердегi даярлықтардан өткеннен кейiн ғана жiберiледi.

93. PPL (Н)-ға үміткердің тікұшақтарда кемі 45 сағат ұшу даярлығы болуы керек, оның ішінде кем дегенде:

1) Жеке өзінің ұшу даярлығын тексеру үшін тікұшақта ұшу нұсқаушысымен 25 сағат, оның ішінде:

тиісті аспаптармен жабдықталған тікұшақта көлденең жазықтықта 180 бұрылысты қосқанда, аспаптар бойынша 3 сағаттан кем емес жаттығу;

қауіпті ең төменгі әуе жылдамдығында 1 сағат жаттығу, ротордың айналуының бәсеңдеу кезеңдерiн анықтау және одан шығару, бастапқы дәрежеде құйындатып айналуды анықтау және қорытынды жасау;

маршрут бойынша 2 сағат ұшу, оның ішінде 1 (бiр) маршруттың қашықтығы 185 км-дан кем болмауы және өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 түрлі әуеайлаққа қонуы және толықтай тоқтауы керек.

2) кемінде 5 сағат өздігінен ұшу (SOLO);

3) маршрут бойынша өздігінен кемінде 5 сағат ұшу, оның ішінде 1 (бiр) маршруттың қашықтығы 185 км-дан кем болмауы және өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 түрлі әуеайлаққа қонуы және толықтай тоқтауы керек.

94. Осы жағдайда ұшуға даярлықтың 45 сағатының 35 сағаты студент-пилоттың жеке пилот Куәлігін алуға дайындығын тексеру үшін қолданған тікұшақтың сол түрінде аяқталуы тиіс.

95. Ұшу даярлығы қауiп-қатер және жаңылыс факторларын басқару қағидаларын ескере отыруы керек, соның iшiнде:

1) ұшу алдындағы дайындық, соған қоса салмақ пен ортаны көздеу есебi, ұшар алдындағы тексеру мен тiкұшаққа қызмет көрсету;

2) қозғалыс пен ұшудың әуеайлақтық кестесiн зерттеу, қақтығысудың алдын-алу бойынша iс-шаралары мен тәртiптерiн зерттеу;

3) тікұшақты сыртқы көзге көрiнетiн бағдарлар бойынша басқару

4) ұшу, қону, салбырау, абайлаушылық, бұрылу, салбырау режиміне қалыпты ауысу және одан шығу;

5) авариялық тәртіптер, автоайналымның негіздері, қозғалтқыштың тоқтап қалуын ұқсату, егер бұл нақты тікұшақтың түріне сай болса, жердегі резонансынан шығу;

6) салбырау режимінде жанына және кейін ауысуы, орнында айналу;

7) бастапқы дәрежеде құйындатып айналуды анықтау және қорытынды жасау;

8) автоайналыммен қону, қозғалтқыштың тоқтап қалуын ұқсатумен қону, амалсыздан қону тәжiрибесiн орындау;

9) жабдықтардың тоқтап қалуын ұқсату және қозғалтқыштың, басқару, электроникалық және гидровикалық жүйелердiң бұзылған жағдайындағы апаттықтық тәртiптер;

10) жантаюдың ең үлкен бұрышымен бұрылу;

11) ауысулар, жылдам тоқтаулар, қума желмен оңтайландыру, баурайларға қону және ұшу;

12) әртүрлі тапсырмаларды орындау үшін дайындалмаған алаңдарды таңдауды ескере отырып, шектелген кеңістікте және шектелген қуаттылықпен жағдайды оңтайландыру;

13) тек қана негiзгi пилоттық құралдарды қолданумен ұшу, соның iшiнде аяқасты бұлтты жағдайға тап болуды ұқсатумен, 180^о бұрылуды орындау және әдеттен тыс жағдайдан шығу (бұл оқу түрi нұсқаушымен ғана орындалады);

14) көзбен шолып тұспалдауды, жолды есептеу және радионавигациялық құралдарды қолданумен маршрут бойынша ұшу; ауа-райының бұзылуын ұқсату және сондағы керi қайту немесе амалсыздан қонуды орындау бойынша әрекеттер;

15) ұшып келу және ұшу, бақыланатын әуеайлақпен транзиттiк ұшу, әуе қозғалысына қызмет көрсету ережелерi, байланыс және фразеология тәртiптерi.

96. Студент-пилоттың бiрiншi өзiндiк ұшуына рұқсат берердiң алдында, нұсқаушы студенттiң радиобайланысты қолдана алатындығына көз жеткізуі тиіс.

97. Минимумнан төмен жағдайлардағы ұшудың салдарын студентке көрсету үшiн мүмкiндiк бойынша ұшуды модельдеудi қолданған дұрыс, сол арқылы оның пилоттардың әлеуеттi қатерден құтылу түсiнiгi мен маңыздылығын бекiту.

98. Ұшу-оқу бағдарламасының әрбiр жаттығуы студент-пилот үшiн ұшу дайындығын үнемi жетiлдiру үшiн қажеттi, олар:

оқиғанын нақты жағдайын түсiну және ұшудағы абайлаушылық;

түскен ақпаратты жан-жақты талдау және оңтайлы шешiм қабылдау.

9-бөлім. Ұшақтарда коммерциялық авиация пилоттарын даярлаудың кешенді және модульдік курстар бағдарламасы – Commercial pilot licenсe CPL (A)

1-параграф. АҰҚ бойынша (IR) (CPL/IR integrated course) ұшақтарда ұшуға рұқсаты бар коммерциялық пилоттарды даярлаудың кешенді курсы

99. Аспаптармен ұшу қағидаты – (АҰҚ) (IR) бойынша ұшақтарда ұшуға рұқсаты бар коммерциялық пилоттарды CPL(A) дайындаудың кешенді курсының мақсаты – аспаптар бойынша ұшуға (IR) рұқсат алу CPL(A) және пилоттарды коммерциялық әуе кеңістігінде бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақтарда жалғыз пилот ретінде жұмысқа қажетті біліктілік деңгейіне жеткізу.

100. АҰҚ (IR) рұқсатымен коммерциялық пилоттарды CPL(A) дайындаудың кешенді курсынан өтуге ниетті кандидат АОО әдістемесіне сәйкес бір үзіліссіз оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс.

101. Авиациялық мамандығы (ab-initio) немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) ұшақтарының жеке пилоты ретінде немесе ҚР ұлттық заңнамасы негізінде берілген, LAPL жеңіл ұшағының ұшқышы ретінде сомдалмаған кандидат оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі, бірақ бұл ұшу тәжірибесінен 40 сағаттан аспауы тиіс. Егер пилоттың түнгі ұшуға рұқсаты болса, оған 45 сағатқа дейін есептелуі мүмкін, оның ішінде ең көбі 20 сағатқа дейін нұсқаушымен (DUAL instruction time) ұшуы тиіс.

102. IR біліктілігімен CPL алу үшін оқудың кешенді курсы 9 айдан 30 айға дейін созылуы мүмкін. Егер қосымша ұшу даярлығы немесе жердегі оқу АОО-мен қамтамасыз етілсе осы мерзім ұзартылуы мүмкін.

103. Курсқа төмендегілер енеді:

1) КШҰҚ (IR) рұқсатымен білім деңгейіне сәйкес CPL(A) келетін теориялық дайындық;

2) Ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулары және аспаптар бойынша ұшулар;

104. КШҰҚ-ға (IR) рұқсатымен барлық курсты CPL(A) тапсыруға жағдайы жоқ немесе мүмкіндігі жоқ кандидат барынша төмен деңгейдегі куәлік алуға теория мен біліктілік тестерін тапсыру үшін ҚР АА уәкілетті органына жүгіне алады.

2-параграф. Теориялық даярлау.

105. КШҰҚ (IR) бойынша ұшуға рұқсатымен теориялық курсқа CPL(A) ең аз дегенде 500 сағат оқу кіреді.

106. Теориялық оқуға сыныптағы оқу, интерактивті видео, слайдтық немесе магнитофондық презентациялар, оқу кабиналары, компьютерлік оқу, сол сияқты тиісті пропорциядағы уәкілетті орган бекіткен, басқа да құралдар кіреді. Оқу бағдарламасы әр оқу пәні бойынша төмендегі сағат санын бөлу ретінде бөлінеді:

1) әуе заңдылығы (Airlaw) – 30 сағат;

2) ӘК туралы жалпы мәлімет Aircraft general knowledge) – 50 сағат;

3) ұшу сиапттамасы мен жоспарлау (Flight performance and planning) – 60 сағат;

4) адам мүмкіндігі мен шектеулер (Human performance and limitations) – 15 сағат;

5) метеорология (Meteorology) – 40 сағат;

6) навигация (Navigation) – 100 сағат;

7) пайдалану тәртіптері (Operational procedures) – 10 сағат;

8) ұшу принциптері (Principles of flight) – 25 сағат;

9) радиобайланыс(Communications) – 30 сағат;

107. Қалған сағаттарды бөлу уәкілетті органдар мен АОО арасында келісілуі тиіс.

108. Үміткер КШҰҚ (IR)-ға рұқсатымен CPL(A) куәлігін ұстаушыларға ұсынылатын, құқықтарға сәйкес келетін, білім деңгейін көрсетуі тиіс.

109. Теориялық дайындық бойынша пәннің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшуға даярлау

110. Ұшақ түрі бойынша (Type Rating) рұқсат алуға дайындықты есептемегенде ұшу дайындығы жалпы алғанда ең төменгі 240 сағатты құрайды, оның 40-қа дейінгі сағаты жерде аспаптар бойынша ұшу оқуына қолданылуы мүмкін.

111. Кандидаттар осы 240 сағаттың ең аз уақытын төмендегілерге жұмсайды:

1) 80 сағаты нұсқаушымен оқуға, оның 40-қа дейінгі сағаты сертификатталған жаттығу құрылғысында аспаптар бойынша ұшу оқуын құрайды;

2) ұшудың 70 сағаты көзбен шолып ұшуды және ӘК (SPIC) студент-командирі ретінде аспаптар бойынша ұшуды қосқанда, ӘК (PIC) командирі ретінде ұшулар. SPIC ретінде аспаптар бойынша ұшу 20 сағаттан аспайтын көлемде PIC уақыты ретінде есептеледі;

3) ұшып шығу әуеайлағынан ерекше ұшу барысында екі әуеайлаққа қону жүргізілетін кемінде 540 км (300 теңіз милі) қашықтықтағы көзбен шолу ұшуын қосқанда, PIC ретінде маршрут бойынша 50 сағат ұшу;

4) ұшудың 70 сағаты командир ретінде, ұшып шығу әуеайлағынан ерекше ұшу барысында екі әуеайлаққа қону жүргізілетін кемінде 540 км (300 теңіз милі) қашықтықтағы көзбен шолу ұшуын қосқанда, маршрут бойынша 50 сағат ұшу, және 5 өздігінен ұшу және толық тоқтағанға дейін 5 өздігінен қону;

5) Түнгі уақытта 5 сағат ұшу, оның ішінде нұсқаушымен (DUAL) 3 сағат, оған белгіленген маршрут бойынша кем дегенде 1 сағат ұшу енуі тиіс, 5 өздігінен (solo) ұшу және толық тоқтағанға дейін 5 өздігінен (solo) қону;

6) 1 аспаптар бойынша 100 сағат ұшу, оған ең аз дегенде:

SPIC ретінде 20 сағат кіреді;

Аспаптар бойынша ұшуға оқыту 50 сағат, оның ішінде:

25 сағатқа дейін FNPT I бірінші деңгейдегі жаттығу құрылғысында оқыту немесе;

40 сағатқа дейін жаттығу құрылғыларында FNPT II/FTD 1/FTD 2 немесе FFS жерде оқыту болуы мүмкін. Осы 40 сағаттың 10 сағатына дейін FNPT I өтуі мүмкін.

112. Аспаптар ("Basic Instrument Flight Module") бойынша ұшу дайындығының базалық модулін аяқтағаны туралы куәлігі бар кандидат аспаптар бойынша ұшуға оқу үшін қажетті уақыт есебіне ұшуға 10 сағатқа дейін есептеуге құқылы. "BITD" жаттығу құрылғысына өткен сағат есептелмейді.

Кемінде 4 адамды тасымалдау үшін сертификатталған ұшақта 5 сағат орындалуы тиіс, оның айналымы реттелетін винті және жиналмалы шассиі болуы тиіс.

113. Ұшу дайындығы кезеңдерінің үлгілік мазмұны мен дайындау бағасының критерийлері Үлгілік бағдарламаның 11-қосымшасында келтірілген.

10-бөлім. АҰҚ (CPL integrated course) бойынша ұшуларды орындауға құқығы жоқ ұшақтарда ұшуға коммерциялық пилоттарды дайындаудың кешенді курсы

1-параграф. Жалпы мәлімет

114. Курстың мақсаты пилоттарды коммерциялық әуе кеңістігінде бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақтарда жалғыз пилот ретінде жұмысқа қажетті біліктілік деңгейіне дейін дайындау және CPL(A) куәлігін алу.

115. CPL(A) ұшақтарының коммерциялық пилот куәлігін алу үшін кешенді дайындық курсынан өтуге ниетті кандидат АОО әдістемесіне сәйкес бір үзіліссіз оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс.

116. Кандидат авиациялық мамандығы (ab-initio) жоқ болса да немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) ұшақтарының жеке пилоты ретінде оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі, бірақ бұл ұшу тәжірибесінен 40 сағаттан (егер пилоттың түнде ұшуға рұқсаты болса, оған 45 сағатқа дейін есептелуі мүмкін ) аспауы тиіс, оның ішінде ең көбі 20 сағатқа дейін (DUAL instruction time) нұсқаушымен ұшуы тиіс.

117. CPL алу үшін кешенді оқу курсы 9 айдан 24 айға дейін созылуы тиіс. Егер қосымша ұшу даярлығы немесе жердегі оқу УУО (ATO)-мен қамтамасыз етілсе осы мерзім ұзартылуы мүмкін.

118. Курсқа төмендегілер енеді:

1) CPL(A) білім деңгейіне сәйкес келетін теориялық оқу;

2) Ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар.

119. CPL(A) барлық курсын тапсыруға жағдайы жоқ немесе мүмкіндігі жоқ кандидат барынша төмен деңгейдегі куәлік алуға теориялық және практикалық емтихандар тапсыру үшін ҚР АА уәкілетті органына жүгіне алады.

2-параграф. Теориялық даярлау

120. Теориялық курсқа CPL (A) ең аз дегенде 350 сағат оқу кіреді.

121. Өтініш беруші CPL(A) иесіне ұсынылатын құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін көрсетуі тиіс.

122. Теориялық дайындық бойынша пәннің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшуға даярлау

123. Ұшақ түрі бойынша рұқсат алуға дайындықты есептемегенде ұшу дайындығы жалпы алғанда ең төменгі 150 сағатты құрайды, оған ағымдағы барлық тестер кіреді, оның 5-ке дейінгі сағаты жерде аспаптар бойынша ұшу оқуына қолданылуы мүмкін. Кандидаттар осы 150 сағаттың ең аз уақытын төмендегілерге жұмсайды:

1) 80 сағаты нұсқаушымен оқуға, оған мыналар кіреді:

Аспаптар бойынша ұшуға10 сағат, оның 5-ке дейінгі сағаты FNPT-I/II, FTD-1/2, немесе FFS жаттығу құрылғыларында өткізілуі мүмкін. Аспаптар ("Basic Instrument Flight Module") бойынша ұшу дайындығының базалық модулін аяқтағаны туралы сертификаты бар кандидат аспаптар бойынша ұшуға оқу үшін қажетті уақыт есебіне ұшуға 10 сағатқа дейін есептеуге құқылы. "BITD" жаттығу құрылғысына өткен сағат есептелмейді;

2) қауіпті ең төменгі және ең жоғарғы әуе жылдамдығында кем дегенде 3 сағат ұшу, құлаудың бастапқы және үдей түсетiн кезеңдерiн анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу, ең жоғарғы қисаю жағында шұғыл бұрылыстан шығару;

3) SPIC ретінде 20 сағат маршрут бойынша ұшу, оның ішінде кемі 540 км (300 теңіз милі) қашықтықта көзбен шолып ұшу, ұшу барысында өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуежайға қону;

4) КӘК (PIC) командирі ретінде 70 сағат ұшу, оның ішінде 20 сағат ӘКК ретінде маршрут бойынша ұшу және өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуеайлаққа қонуы және толықтай тоқтауы арқылы кемінде 540 км қашықтықта КШҰҚ-мен маршрут бойынша ұшу;

5) егер түнгі жағдайда ұшу шамаланатын болса, онда түнгі уақытта 5 сағат, оның ішінде 3 сағат нұсқаушымен, оған кемі 1 сағат белгіленген маршрут бойынша ұшу, 5 өздігінен (solo) ұшу және 5 толық тоқтағанға дейін (solo) қону кіреді.

124. Ұшу дайындығы кезеңдерінің үлгілік мазмұны мен дайындау бағасының критерийлері Үлгілік бағдарламаның 12-қосымшасында келтірілген.

11-бөлім. АҰҚ (CPL modular course) бойынша ұшуларды орындау құқығынсыз коммерциялық пилоттарды дайындаудың модульдік курсы

1-параграф. Жалпы мәлімет

125. Модульдік оқу курсының мақсаты CPL(A) – PPL(A) немесе LAPL(А) куәліктері бар пилоттарды CPL(A) куәлігін алуға қажетті біліктілік деңгейіне дейін жеткізу.

126. Кандидат, егер оның Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес, берілген PPL(A) ұшақтарының жеке пилотының куәлігі болса немесе ҚР заңнамасы негізінде берілген, LAPL жеңіл ұшағы куәлігінің иегері болып табылса және төмендегілер болса модульдік курсқа оқуға жіберіледі:

1) Ұшақтарда жалпы 150 сағат ұшқан болса, оның кем дегенде 100 сағаты дайындық басталмас бұрын бір қозғалтқышты немесе көп қозғалтқышты ұшақтарда ӘКК ретінде, оның 20 сағаты өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуежайға қонуы және толықтай тоқтауы арқылы кемінде 540 км қашықтықта (300 теңіз милі) маршрут бойынша ұшулар енетін ӘКК ретінде;

2) Егер ұшу кезінде тексеру (skill test) жүргізгенде көп қозғалтқышты ұшақ қолданылатын болса, сыныпқа немесе ұшақ түріне жіберу үшін біліктілік талаптарына сәйкес, көп қозғалтқышты ұшақтың түрі немесе сыныбы бойынша рұқсат алудың (rating) алдын ала талабымен қанағаттандыру қажет.

127. CPL модульдік курсы 9 – дан 18 айға дейін созылуы мүмкін. Бұл мерзім, егер АОО-да қосымша оқу жүргізілетін болса ұзартылуы мүмкін. Ұшу даярлығы және ұшу дағдыларын тексеру теориялық емтихандарды тапсыру туралы құжаттың әрекет ету мерзімі ішінде аяқталуы тиіс.

128. Бекітілген курс сыныпта сабақ жүргізу арқылы жүргізіледі және оған уәкілетті орган бекіткен, интерактивті видео, слайдтарда немесе магнитофон таспаларында презентациялар, оқу кабиналары, компьютерлік оқу және қашықтан оқытудың (сырттай курстар) басқа да құралдарын қолдану енгізілуі мүмкін.

129. Модульдік курстан CPL(A) өтуге ниетті кандидат АОО әдістемесіне сәйкес үзіліссіз бір оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс. Теориялық дайындық АОО тиісті бағдарламасына қатаң сәйкестіндіріліп оқытылады.

130. Курсқа төмендегілер енеді:

1) CPL(A) білім деңгейіне сәйкес келетін теориялық оқу;

2) ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар.

2-параграф. Теориялық даярлық.

131.Теориялық курсқа CPL(A) ең аз дегенде 250 сағат оқу кіреді.

132. Өтініш беруші CPL(A) куәлігін ұстаушыға ұсынылатын құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін көрсетеді.

133. Теориялық даярлық бойынша пәннің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшу даярлығы.

134. Үміткерді модульдік курста құрал-саймансыз (IR) ұшуға даярлау төмендегіні қосқанда нұсқаушымен ең аз дегенде 25 сағатты құрайды:

1) аспаптар бойынша кем дегенде 10 сағат ұшу, оның ішінде 5 сағатқа дейін процедуралық жаттығу құрылғысында (FNPT I немесе II, FTDII) немесе ұшу жаттығу құрылғысында (FFS) аспаптар бойынша дайындық болуы тиіс. Тиісті жаттығу құрылғылары болмаған кезде осы талап ұшақта орындалады;

2) қауіпті ең төменгі және ең жоғарғы әуе жылдамдығында кем дегенде 3 сағат ұшу, құлаудың бастапқы және үдей түсетін кезеңдерін анықтау және одан шығару, ауа ағысына тап болудың алдын алу, ең жоғарғы қисаю жағында шұғыл бұрылыстан шығару;

3) ӘКК ретінде КШҰҚ бойынша маршрутпен 2 ұшу, өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек 2 әуеайлаққа қонуы және толықтай тоқтауы арқылы кемінде 540 км қашықтықта КШҰҚ маршруты бойынша ұшу;

4) өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуеайлаққа қозғалтқыштардың толықтай тоқтауы арқылы қонуымен кемінде 540 км қашықтықта КШҰҚ-мен маршрут бойынша өздігінен 1 ұшу;

5) егер түнгі жағдайда ұшу шамаланатын болса, онда түнгі уақытта 5 сағат ұшу, оның ішінде 3 сағат нұсқаушымен, оның 1 сағаты маршрут бойынша және 5 сағаты өздігінен (solo) ұшу және толық тоқтағанға дейін (solo) қону кіреді.

135. IR(A) ұшақтары үшін аспаптар бойынша ұшуға қолданыстағы рұқсаты бар үміткерлердің нұсқаушымен аспаптар бойынша ұшу уақыты толық есептелуі мүмкін.

136.IR(H) тікұшақтары үшін аспаптар бойынша ұшуға қолданыстағы рұқсаты бар үміткерлердің нұсқаушымен аспаптар бойынша ұшу уақыты 5 сағатқа дейінгі көлемде есептелуі мүмкін, бұл жағдайда нұсқаушымен кем дегенде 5 сағат оқу уақыты ұшақта өткізілген.

137.АҰҚ (IR) бойынша ұшуға қолданыстағы рұқсаттамасы бар кандидаттарға кем дегенде 15 сағат нұсқаушымен көзбен шолып ұшу қажет;

138. Ұшуға даярлық барысында кемінде 4 адамды тасымалдау үшін сертификатталған ұшақта кем дегенде 5 сағат өтуі тиіс, оның айналымы реттелетін винті және жиналмалы шассиі болуы тиіс.

139. Ұшуға даярлық жаттығуларының үлгілік мазмұны мен саны Үлгілік бағдарламаның 13-қосымшасында келтірілген.

12-бөлім. Тікұшақтарда коммерциялық авиация пилоттарын даярлаудың кешенді және модульдік курстарының бағдарламасы – Commercial pilot licenсe CPL (Н)

1-параграф. АҰҚ (CPL(Н) integrated course) бойынша ұшуларды орындау құқығынсыз тікұшақтардың коммерциялық пилоттарын даярлаудың кешенді курсы

140. Курстың мақсаты пилоттарды коммерциялық әуе көлігінде бір қозғалтқышты немесе көп қозғалтқышты ұшақтарда жалғыз пилот ретінде жұмысқа қажетті біліктілік деңгейіне жеткізу және CPL(Н) алу.

141. CPL(Н) тікұшақтарда коммерциялық пилоттың куәлігін алу үшін кешенді даярлау курсынан өтуге ниетті кандидат АОО әдістемесіне сәйкес үзіліссіз бір оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс.

142. CPL алу үшін кешенді оқу курсы 9-дан 24 айға дейін ұзартылуы тиіс. Егер қосымша ұшу даярлығы немесе жердегі оқуды АОО қамтамасыз ететін болса, бұл мерзім ұзартылуы мүмкін.

143. Курсқа төмендегілер енеді:

CPL(Н) білім деңгейіне сәйкес келетін теориялық оқу;

ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар.

144. CPL(Н) бүкіл курсын тапсыратын жағдайда емес немесе мүмкіндігі жоқ үміткер, егер ол үміткерге ұсынылатын талаптарды қанағаттандыратын болса, барынша төменгі деңгейдегі құқықтарымен куәлік алуға теориялық және практикалық емтихандар тапсыру үшін уәкілетті органға жүгіне алады.

2-параграф. Теориялық даярлық

145. Теориялық курсқа CPL(Н) ең аз дегенде 350 сағат оқу кіреді.

146. Өтініш беруші CPL(Н) иегеріне ұсынылатын құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін көрсетуі тиіс.

147. Теориялық даярлық пәнінің толық тақырыбы осы үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшу даярлығы

148. Ұшу даярлығы ең аз дегенде 135 сағаттан тұруы тиіс. Үміткер осы 135 сағаттың ішінде ең аз дегенде төмендегіні орындайды:

1) ұшу даярлығының 85 сағаты нұсқаушымен, оның 75-ке дейінгі сағаты КШҰҚ бойынша ұшу, оған төмендегілер кіреді:

30 сағаты ұшу жаттығу құрылғысында (FFS, C/D деңгейі) немесе;

25 сағаты процедуралық жаттығу құрылғысында (FTD 2, 3) немесе;

20 сағаты процедуралық жаттығу құрылғысында (FNPT II/III);

10 сағаты аспаптар бойынша ұшуға, 5 сағаты процедуралық жаттығу құрылғысында (FNPT I) болуы мүмкін;

Ескертпе. Тиісті жаттығу құрылғылары болмаған кезде ұшуға даярлау барысында даярлау тікұшақта жүзеге асырылады.

10 сағаты КШҰҚ бойынша маршрут бойынша ұшу, оның ішінде өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуеайлаққа қозғалтқыштарының толықтай тоқтағанына дейін қонуы арқылы кемінде 185 км қашықтықта КШҰҚ-мен маршрут бойынша бір рет ұшу;

2) 50 сағат ӘКК ретінде өздігінен ұшу, оның ішінде:

кемінде 35 сағат ӘКК ретінде (SPIC) бақылауда болуы мүмкін;

кемінде 14 сағат өздігінен ұшу (SOLO);

10 сағаты ӘКК ретінде маршрут бойынша өздігінен ұшу, оның ішінде өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек 2 әуеайлаққа қозғалтқыштарының толықтай тоқтағанына дейін қонуы арқылы кемінде 185 км қашықтықта КШҰҚ-мен маршрут бойынша бір рет ұшу;

3) егер түнгі жағдайда ұшу шамаланатын болса, онда түнгі уақытта 5 сағат ұшу, оның ішінде 3 сағат нұсқаушымен, оның 1 сағаты маршрут бойынша және 5 сағаты өздігінен (solo) ұшу және толық тоқтағанға дейін (solo) қону кіреді.

13-бөлім. АҰҚ (CPL(Н) modular course) бойынша ұшуларды орындау құқығынсыз тікұшақтардың коммерциялық пилоттарын даярлаудың модульдік курсы

1-параграф. Жалпы мәлімет

149. Модульдік оқыту курсының мақсаты CPL(Н) – PPL(Н) куәлігі бар пилоттарды CPL(Н) алуға қажетті біліктілік деңгейіне дейін даярлау.

150. Үміткер, егер оның тікұшақ пилоты ретінде жалпы 155 сағат ұшқан, оған қоса ӘКК ретінде 100 сағат ұшқан, одан 20 сағат маршрут бойынша ұшқан, PPL(Н) ұшақтарының жеке пилотының куәлігі болса модульдік курсқа оқуға жіберіледі.

151. Модульдік курстың CPL(Н) ұзақтығы 9 айдан 18 айға дейін. Егер АОО қосымша оқу жүргізетін болса осы мерзім ұзартылуы мүмкін. Ұшу даярлығы мен ұшу дағдыларын тексеру теориялық емтихандарды тапсыру туралы құжаттың қолданылуы мерзімі ішінде аяқталуы тиіс.

152. Бекітілген курс сыныпта сабақ жүргізу арқылы жүргізіледі және оған уәкілетті орган бекіткен, интерактивті видео, слайдтарда немесе магнитофон таспаларында презентациялар, оқу кабиналары, компьютерлік оқу және қашықтан оқытудың (сырттай курстар) басқа да ақпарат құралдарын қолдану енгізілуі мүмкін. Курс аясында қашықтан оқыту (сырттай) ұсынылуы мүмкін.

153. Модульдік курстан CPL(Н) өтуге ниетті үміткер АОО әдістемесіне сәйкес үзіліссіз бір оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс.

154. Курсқа төмендегілер енеді:

1) CPL(Н) білім деңгейіне сәйкес Теориялық даярлық;

2) ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар.

2-параграф. Теориялық даярлық

155. Теориялық курсқа CPL(Н) ең аз дегенде 250 сағат оқу кіреді.

156. Өтініш беруші CPL(Н) иегеріне ұсынылатын құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін көрсетуі тиіс.

157. Теориялық даярлық бойынша пәннің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшу даярлығы

158. Модульдік курста ұшуға даярлау төмендегіні қосқанда нұсқаушымен 30 сағат дайындықты құрайды:

КШҰҚ бойынша 20 сағат ұшу, оның ішінде өзі ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуеайлаққа қозғалтқыштарының толық тоқтауы арқылы қонуымен кемінде 185 км қашықтықта КШҰҚ бойынша маршрут бойынша 1 рет ұшу;

10 сағат аспаптар бойынша ұшу, оның ішінде 5-ке дейінгі сағаты процедуралық жаттығу құрылғысында (FTD 1 немесе FNPT I) дайындықта болған жағдайда;

Ескертпе. Тиісті жаттығу құрылғылары болмаған кезде даярлау, ұшуға даярлау барысында тікұшақта жүзеге асырылады;

өзі ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек басқа 2 әуеайлаққа қозғалтқыштарының толық тоқтауы арқылы қонуымен кемінде 185 км қашықтықта КШҰҚ бойынша маршрут бойынша ӘКК ретінде өздігінен 1 рет ұшу;

егер түнгі жағдайда ұшу шамаланатын болса, онда түнгі уақытта 5 сағат ұшу, оның ішінде 3 сағат нұсқаушымен, оның 1 сағаты маршрут бойынша және 5 сағаты өздігінен (solo) айналып ұшу және толық тоқтағанға дейін (solo) қону кіреді. Әр айналып ұшуға ұшып көтерілу мен қону кіреді.

14-бөлім. Ұшақтардың – (ATPL(A) integrated course) желілік пилоттарын бастапқы даярлау бағдарламасы

1-параграф. Ұшақтардың – (ATPL(A) integrated course) желілік пилоттарын даярлаудың кешенді курсы

159. ATPL (A) курсының мақсаты – коммерциялық көлік авиациясында көп қозғалтқышты ұшақтардың көп мүшелі экипажында екінші пилот ретінде жұмыс істеу және ATPL (A) алу үшін қажетті жалпы 1500 ұшу сағатына дейін IR – CPL(A)/IR біліктілік белгісімен CPL алу үшін қажетті біліктілік деңгейіне дейін пилоттарды даярлау.

160. ATPL (A) кешенді курсынан өтуге ниетті үміткер АОО әдістемесіне сәйкес үзіліссіз бір оқу үдерісінде барлық дайындау кезеңінен өтуі тиіс.

161. Үміткер авиациялық мамандығы (ab-initio) жоқ болса да немесе Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген куәлігі бар пилот ретінде немесе PPL(A) ұшақтарының жеке пилоты, немесе PPL(H) тікұшақтарының жеке пилоты ретінде немесе Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы ұлттық заңнамасы негізінде берілген LAPL жеңіл ұшағының пилоты ретінде оқуға жіберіледі. Пилоттар PPL(A), PPL(H) немесе LAPL куәліктерімен оқу оқыған жағдайда оларға ұшу сағатынан бастап оқу басталғанға дейін 50% есептеледі.

162. Курсқа төмендегілер енеді:

1) ATPL (A) білім деңгейіне сәйкес Теориялық даярлық;

2) ұшуға даярлық – көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар;

3) экипаж көп болған жағдайда пилоттарды өзара әрекет етуге оқыту (МСС).

163. ATPL (A) бүкіл курсын тапсыратын жағдайы немесе мүмкіндігі жоқ кандидат барынша төменгі деңгейдегі куәлік алуға теориялық және практикалық емтихандар тапсыру үшін уәкілетті органға жүгіне алады.

2-параграф. Теориялық даярлау

164. Теориялық курсқа ATPL (A) ең аз дегенде 750 сағат оқу кіреді.

165. MCC курсына ең аз дегенде 25 сағат теориялық және 20 сағат практикалық сабақтар кіреді.

166. 750 сағат оқуға сыныптағы жұмыс, интерактивті видео, слайдты немесе магнитофондағы презентациялар, оқу кабиналарындағы жұмыс, компьютерлік оқу, сонымен бірге уәкілетті орган бекіткен басқа да ақпарат құралдары кіреді. Оқу бағдарламасы әр пән бойынша ең төменгі сағат саны төмендегіше бөлінетіндей бөлінеді:

1) әуе заңнамасы бойынша (Air Law) – 40 сағат;

2) ӘК туралы жалпы мәлімет (Aircraft general knowledge) – 80 сағат;

3) ұшу сипаттамалары мен жоспарлау (Flight performance and planning) – 90 сағат;

4) адам мүмкіндіктері мен шектеулері, адами фактор (Human performance and limitations) – 50 сағат;

5) метеорология (Meteorology) – 60 сағат;

6) навигация (Navigation) – 150 сағат;

7) пайдалану процедуралары (Operational procedures) – 20 сағат

8) ұшу принциптері (Principles of flight) – 30 сағат;

9) радиобайланыс (Communications) – 30 сағат.

167. Кандидат ATPL (A) куәлігін ұстаушының деңгейіне сәйкес келетін білім деңгейін көрсетеді.

168. Теориялық даярлау бойынша пәннің толық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 10-қосымшасында келтірілген. 'Х' белгісімен белгіленген тақырып оны зерттеудің міндеттілігін көрсетіп, осы тақырыптың барлық тармақшаларына қатысты болады.

3-параграф. Ұшу даярлығы

169. Ұшақ (Type Rating) түрі бойынша ұшуға жіберу дайындығын қоспағанда ұшу даярлығы, жалпы алғанда, кем дегенде 195 сағаттан тұрады, оған барлық ағымдағы тесттер кіреді, оның 55-ке дейінгі сағаты аспаптар бойынша ұшуға жердегі оқу болуы мүмкін. Осы 195 сағаттың ішінен үміткерлер ең аз дегенде:

1) 95 сағат нұсқаушымен оқу (DUAL), оның 55-ке дейінгі сағаты аспаптар бойынша ұшуға жердегі жаттығуды алуы мүмкін;

2) 70 сағат ӘКК (PIC) ретінде ұшу, оның ішінде ӘК (SPIC) студент-командирі ретінде көзбен шолып ұшулар және аспаптар бойынша ұшулар. SPIC ретінде аспаптар бойынша ұшу уақыты 20 сағаттан аспайтын көлемде PIC уақыты ретінде есептеледі;

3) ӘКК командирі ретінде маршрут бойынша 50 сағат ұшу, оның ішінде өзi ұшып шыққан әуеайлақтан айрықша бөлек 2 әуеайлаққа қону жүргізілетін, кемінде 540 км (300 теңіз милі) қашықтықта көзбен шолып ұшу;

4) 5 сағат түнгі уақытта ұшу, оның ішінде 3 сағаты нұсқаушымен (DUAL), бұған берілген маршрут бойынша кем дегенде 1 сағат ұшу, 5 өздігінен ұшу (solo) және толық тоқтағанға дейін қону кіреді.

5) аспаптар бойынша 115 сағат ұшу, оған ең аз дегенде:

SPIC ретінде 20 сағат ұшу кіреді;

FFS деңгейіндегі кешенді жаттығу құрылғылары немесе FNPTII/FTD 1/FTD 2 деңгейіндегі жаттығу құрылғылары қолданылуы мүмкін, көп экипажбен (МСС) өзара әрекет ету бойынша жаттығу дайындығы 15 сағат;

6) аспаптар бойынша ұшу оқулары 50 сағат, оның ішінде:

немесе 25 сағатқа дейін FNPT I бірінші деңгейлі жаттығу құрылғысында жерде оқыту болуы мүмкін;

немесе 40 сағатқа дейін FNPTII/FTD 1/FTD 2 жаттығу құрылғыларында немесе FFS жаттығу құрылғысында жерде оқыту жүргізілуі мүмкін. Осы 40 сағаттың 10 сағатына дейін FNPTI өтуі мүмкін. Аспаптар ("Basic Instrument Flight Module") бойынша ұшуға дайындықтың базалық модулін аяқтағаны туралы куәлігі бар кандидат аспаптар бойынша оқуға қажетті уақыт есебіне оқу үшін 10 сағатқа дейін есептеуге құқылы. "BITD" жаттығу құрылғысында өткізілген сағаттар есептелмейді.

7) 5 сағат кемінде 4 адамды тасымалдау үшін сертификатталған ұшақта орындалуы тиіс, оның айналымы реттелетін винті және жиналмалы шассиі болуы тиіс.

170. Ұшуға даярлық жаттығуларының үлгілік мазмұны мен саны Үлгілік бағдарламаның 14-қосымшасында келтірілген.

4-параграф. Ұшақтардың – ATPL(A) желілік пилоттарын даярлаудың модульдік курсы

171. Модульдік курс бойынша теориялық білім алған, ATPL(A) желілік пилоты куәлігін алатын үміткерлердің ең аз дегенде Чикаго конвенциясының 1-қосымшасына сәйкес берілген жеке PPL(A) пилот куәлігі немесе ҚР ұлттық заңнамасы негізінде берілген LAPL жеңіл ұшағының куәлігі болуы және ең аз дегенде теориялық оқудың төмендегідей сағат саны болуы тиіс:

1) PPL(A) ұшақтарының жеке пилот куәлігі немесе LAPL жеңіл ұшақ пилотының куәлігі бар кандидаттар үшін – 650 сағат;

2)CPL(A) ұшақтарының коммерциялық пилотының куәлігі бар кандидаттар үшін – 400 сағат;

3) (IR(A)) ұшақтары үшін аспаптар бойынша ұшуға біліктілігі бар кандидаттар үшін – 500 сағат;

4)CPL(A) және IR(A) бар кандидаттар үшін – 250 сағат.

172. Теорияны оқыту ATPL(A) үшін ұшу кезінде тексеру (Skill Test) алдында аяқталады. ATPL(A) алу үшін қажетті жалпы 1500 ұшу сағаты толғанға дейін PPL (A), PPL (H) немесе LAPL куәліктері бар пилоттарды оқытқан жағдайда оларға ұшу сағаттарының 50% есептеледі, CPL(A) немесе IR(A) бар үміткерлер үшін CPL(A) және IR(A) бойынша ұшу кезінде ұшу сағаттарының 100% есептеледі.

15-бөлім. Ұшақтар мен тікұшақтарда – IR(A)&(H) аспаптар бойынша (АҰҚ) ұшу құқығы туралы біліктілік белгісін алуға даярлау бағдарламасы

1-параграф. Жалпы ережелер

173. Ұшақта, тікұшақта, дирижабльде немесе көтергіш күшін ұлғайту жүйесімен ӘК-де АҰҚ бойынша ұшулар АҰҚ бойынша ұшуға жіберілген және жабдықталған әуе кемелерінде PPL, CPL, MPL немесе ATPL куәліктерінің иегерлері үшін ғана жүргізілуі тиіс.

174. АҰҚ (Instrument rating) бойынша ұшуға жіберілгені туралы біліктілік белгісін алу үшін бағдарламаның мақсаты (IFR) аспапты метеорологиялық жағдайларда (IMC) АҰҚ бойынша ӘК қолдануға жіберу үшін пилоттарды даярлау болып табылады.

175. Модульдік оқу курсының IR(A)&(H) кандидаты PPL(A) немесе (H) жеке пилотының немесе CPL(A) немесе (H) коммерциялық пилоты куәлігінің иегері болуы тиіс.

176. АҰҚ бойынша ұшуға дайындаудың процедуралық модулі бойынша даярлықтан өтуге ниетті кандидаттан, оның үзіліссіз бір бекітілген курстың барлық оқу кезеңінен өтуі талап етіледі. Процедуралық модуль бойынша даярлықты бастағанға дейін АОО пилот дағдысының аспаптар бойынша ұшудың базалық модулі талаптарына сәйкес келетіндігін куәландырады. Егер талап етілетін болса, қосымша даярлық жүргізіледі.

177. Теориялық даярлық курсы 18 айдың ішінде аяқталуы тиіс.

178. Процедуралық модуль мен ұшу кезінде тексеру теориялық емтихандарды тапсыру туралы Сертификаттың жарамдылық мерзімі ішінде аяқталуы тиіс.

179. Бұрын аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісін алмаған кандидат, сертификатталған АОО-да толық оқу курсынан өтеді.

180. Курсқа төмендегілер кіреді:

1) біліктілік белгісі – IR иегерінің деңгейіне сәйкес келетін теориялық даярлық;

2) аспаптар бойынша ұшуға даярлық;

3) көп экипажды пилоттың немесе авиакомпаниялардың желілік пилоттарының куәлігін алуға кандидаттарды Теориялық даярлық аспаптар бойынша ұшу құқығына біліктілік белгісі үшін қажетті теориялық білім алуды қарастырады.

2-параграф. Ұшақтар мен тікұшақтарда теориялық даярлық

181. Теориялық даярлыққа 150 сағат кіреді. ATPL(H) иегері үшін – 100 сағаттан кем емес.

182. Кандидат аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісінің иегеріне ұсынылатын құқыққа сәйкес келетін білім деңгейін көрсетеді.

183. Теориялық даярлық тақырыбы Үлгілік бағдарламаның 15-қосымшасында келтірілген.

3-параграф. Ұшақтарда ұшу даярлығы

184. Авиациялық оқу орталығы көп қозғалтқышты ұшақтар үшін курсқа IR(A) жіберілетін кандидаттың, көп қозғалтқышты ұшақтар үшін типі мен сыныбына рұқсаты жоқ, IR(A) курсы бойынша ұшу дайындығы басталғанға дейін сыныбы немесе ұшақ түріне жіберу үшін біліктілік талабында келтірілген көп қозғалтқышты ұшақтар бойынша дайындықтан өткенін куәландыруы тиіс.

185. Ұшу даярлығы екі модульден тұрады, ол жеке немесе үйлесімді түрде өтуі мүмкін:

1) АҰҚ (Basic Instrument Flight Module) бойынша ұшуға даярлықтың базалық модуліне аспаптар бойынша ұшу оқуының 10 сағаты кіреді, оның 5-ке дейінгі сағаты BITD, FNPT-I/II, FTD-1/2 немесе FFS жаттығу құрылғыларын пайдалана отырып, жерде АҰҚ (Instrument ground training) бойынша жердегі даярлықты құрауы мүмкін. Базалық модульді аяқтағаннан кейін кандидатқа осы курсты аяқтағаны туралы сертификат беріледі.

2) АҰҚ (Procedural Instrument Fligh tModule) бойынша ұшуға даярлықтың процедуралық модуліне АҰҚ (А) (IR(A)) бойынша ұшуға жіберу үшін оқу бағдарламасының қалған бөлігі кіреді, аспаптар бойынша ұшу оқуының 40 сағаты бір моторлы немесе 45 сағаты көп қозғалтқышты ұшақта өтеді.

186. Бір моторлы ұшақтар үшін оқу курсы IR(A) аспаптар бойынша ұшу оқуының ең аз дегенде 50 сағатын қамтиды, оның ішінде 20 сағатқа дейін FNPT-I жаттығу құрылғыларында аспаптар бойынша ұшулардың жердегі жаттығу уақыты немесе 35-ке дейінгі сағат FFS, FTD-1/2 немесе FNPT-II жаттығу құрылғыларында болуы тиіс. FFS, FTD-1/2 немесе FNPT-II жаттығу құрылғыларында аспаптар бойынша жердегі ұшу жаттығулары 10 сағаттан аспауы тиіс немесе FNPT-I жаттығу құрылғысымен ауыстырылуы мүмкін.

187. Көп қозғалтқышты ұшақтар үшін оқу курсы IR(A) аспаптар бойынша ұшу оқуының ең аз дегенде 55 сағатын қамтуы тиіс, оның ішінде 25 сағатқа дейін FNPT-I жаттығу құрылғыларында аспаптар бойынша ұшулардың жердегі жаттығу уақыты немесе 40-қа дейінгі сағат FFS, FTD-1/2 немесе FNPT-II жаттығу құрылғыларында болуы тиіс. FFS, FTD-1/2 немесе FNPT-II жаттығу құрылғыларында аспаптар бойынша жердегі ұшу жаттығулары 10 сағаттан аспауы тиіс немесе FNPT-I жаттығу құрылғысымен ауыстырылуы мүмкін. Аспаптар бойынша ұшу оқуының қалған уақыты көп қозғалтқышты ұшақтарда 15 сағаттан кем болмауы тиіс.

188. Бір қозғалтқышты ұшақта IR (A) біліктілігі бар және көп қозғалтқышты ұшақ сыныбы біліктілігін алған, (МЕ IR (А)) көп қозғалтқышты ұшағында аспаптар бойынша ұшу біліктілігін алғаш рет алуға ниетті АОО-дан курстан өтеді, бірнеше қозғалтқышы бар ұшақтарда аспаптар бойынша ұшу 5 сағат, оның 3 сағаты ұшу жаттығу құрылғысында (FFS) немесе (FNPT II) процедуралық жаттығу құрылғысында орындалуы тиіс.

189. Үлгілік мазмұны, жаттығулар саны мен кезеңдерін оқу аспаптар бойынша ұшу осы Үлгілік бағдарламаның 16-қосымшасында келтірілген.

3-параграф. Тікұшақтарда ұшуға даярлық

190. Тікұшақ үшін аспаптар бойынша ұшу оқуының модуліне төмендегілер кіреді:

1) бір қозғалтқышты тікұшақтың IR (Н) аспаптар бойынша ұшу оқуы кем дегенде 50 сағат, оның ішінде:

(FNPT I (Н) немесе (A)) процедуралық жаттығу құрылғысында 20 сағатқа дейін. Осы FNPT (Н) немесе (А) 20 сағат оқу уақыты осы курс үшін бекітілген ұшақтағы IR (Н) үшін 20 сағаттық ұшу оқуымен алмастырылуы мүмкін; немесе

35 сағатқа дейін тікұшақтың (FTD 2/3, FNPT II / III) процедуралық жаттығу құрылғысында немесе тікұшақтың (FFS) ұшу жаттығу құрылғысында болуы мүмкін;

АҰҚ бойынша сертификатталған тікұшақтағы аспаптар бойынша ұшу оқулары 10 сағаттан кем болмайды;

2) көп қозғалтқышты ұшақтағы IR (Н) қосымша ұшу курсы аспаптар бойынша ұшу оқуының кем дегенде 55 сағатын құрайды, оның ішінде:

20 сағатқа дейін FNPT I (Н) немесе (A)-да болуы мүмкін. Осы FNPT (Н) немесе (А)-ғы 20 сағат оқу уақыты МЕ IR (Н) үшін осы курс үшін бекітілген ұшақтағы 20 сағаттық ұшу оқуымен алмастырылуы мүмкін; немесе 40 сағатқа дейін тікұшақтың (FTD 2/3, FNPT II / III) процедуралық жаттығу құрылғысында немесе тікұшақтың (FFS) ұшу жаттығу құрылғысында болуы мүмкін;

3) АҰҚ бойынша сертификатталған тікұшақтағы аспаптар бойынша ұшу оқулары 10 сағаттан кем болмайды;

4) IR (A) біліктілігі бар пилоттарға бағдарлама 10 сағатқа қысқартылуы мүмкін.

191. Куәлік немесе біліктілік белгісін алу үшін шеберлігін көрсеткен кезде талап етілетін, тәжірибе алу немесе кез келген маневрді орындау үшін ұшуды айнытпай көрсететін жаттығу құрылғысын қолдануды ұшуды айнытпай көрсететін жаттығу құрылғысының қойылған тапсырмаға сәйкес келетіндігіне кепілдік беретін, куәлік беру бойынша уәкілетті орган бекітеді.

192. Қосарлы басқарылатын ұшақтар мен тікұшақтарда ұшу даярлығынан өту уақытында білікті нұсқаушы кандидаттың төмендегі салаларда аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісі иегеріне қойылатын талап деңгейінде пайдалану тәжірибесін алуын қамтамасыз етеді:

1) ұшу алдындағы даярлық, оның ішінде АҰҚ бойынша ұшу жоспарын дайындаған кезде ұшуды пайдалану бойынша нұсқаулықты немесе соған балама құжатты және әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша тиісті құжаттарды пайдалану;

2) ұшу алдында тексеру, бақылау тізбелерін қолдану, рульдеу және ұшу алдында тексеру;

3) қалыпты, ерекше және апатты жағдайларда АҰҚ бойынша ұшуларды орындаған кезде әрекет ету тәртібі мен маневрлер, оның ішінде төмендегілерді қосқанда:

ұшып шыққаннан кейін аспаптар бойынша ұшуға ауысу;

аспаптар бойынша ұшып шығудың және ұшып келудің стандарттық сұлбалары;

маршрут бойынша АҰҚ бойынша ұшу сұлбалары;

күту аймағында ұшу;

белгіленген минимумдар кезінде аспаптар бойынша ұшуға кіру;

екінші айналымға өту тәртібі;

аспаптар бойынша қонуға кіруді орындағаннан кейінгі қонулар;

4) ұшудағы маневрлер және нақты ұшу сипаттамалары.

193. Егер біліктілік белгісімен аспаптар бойынша ұшуды бірнеше қозғалтқышты әуе кемесінде жүзеге асыруға құқық беру шамаланатын болса, онда кандидат ұшу нұсқаушысының басшылығымен қосарлы басқарылатын тиісті түрдегі осындай әуе кемесінде ұшу дайындығынан өтеді. Нұсқаушы кандидаттың бір жұмыс істемейтін қозғалтқышты аспап бойынша тиісті түрдегі әуе кемесін басқару немесе бір жұмыс істемейтін қозғалтқышқа ұқсату бойынша пайдалану тәжірибесін алуын қамтамасыз етеді.

194. Кандидат даярлықтан өткеннен кейін әуе кемесінде аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісінің иегеріне қойылатын құқыққа сәйкес келетін, аспаптар бойынша ұшу құқығы туралы біліктілік белгісін алуға талаптанғанын, құзыреттілі дәрежесімен берілген ұшу сұлбасы мен маневрлерді орындау қабілетін көрсетуі, оның ішінде шеберлігін:

1) қауіпті факторлар мен қателерді анықтау және бақылау.

Ескертпе. Қауіпті факторлар мен қателерді бақылау әдістерін қолдану туралы нұсқамалық материал "Персоналды даярлау" (PANS-TRG, Doc 9868) Аэронавигациялық қызмет көрсету қағидаларында және Адами фактор саласында оқыту жөніндегі нұсқаулықтың (Doc 9683) ІІ бөлімінің 2-тарауында қамтылады;

2) шектеуі шегінде әуе кемесінің сұратылған түрін басқару;

3) барлық маневрді қалыпты жән дәл орындау;

4) дұрыс шешім қабылдау және ұшуда бақылауды білікті түрде жүзеге асыру;

5) аэронавигация саласында білімді қолдану;

6) ұшу сұлбасының немесе маневрдің дұрыс орындалуын қамтамасыз ету үшін әуе кемесінің басқарылуын тұрақты жүзеге асыру.

16-бөлім. Ұшу нұсқаушыларын даярлау бағдарламасы

1-параграф. Жалпы ережелер

195. Ұшу нұсқаушыларын (FI, TRI/SFI, CRI,) бастапқы даярлау бағдарламасының мақсаты азаматтық авиацияның пилоттарды оқыту нұсқаушылары қызметi саласындағы әлемдiк тәжiрибеге сәйкес бiлiктiлік деңгейіне дейiн пилот куәлiгiн ұстаушыларды даярлау болып табылады. Курс бағдарламасы iзденушiлерде тиісті білім мен дағдыны игеру, сонымен қоса нұсқаушы міндеттерін табысты шешуді ынталандыру жолымен қауіпсіз ұшуды орындау әдістерін меңгерген нұсқаушы бiлiктiлігін дамытуға бағытталған.

196. Біліктілік (FI, TRI/SFI, CRI,) алуға кандидаттар нұсқаушыларды дайындау курсына түсу үшін тиісті нұсқау алу мақсатында курстың алдындағы 6 ай ішінде, олардың нұсқаушылық жұмысқа қабілетін бағалау үшін ӘК-де немесе жаттығу құрылғысында білікті нұсқаушымен немесе емтихан алушымен алдын ала ұшу тексеруінен өтеді. Тексеру ӘК-нің тиісті типі мен класы біліктілігін тексеру көлемінде жүргізіледі.

197. Ұшу нұсқаушысы сертификатын алуға үміткерлер АОО-да теориялық және ұшуға даярлау курсынан өтеді.

198. Ұшу нұсқаушыларын даярлау бағдарламасы адам мен машинаның өзара іс-қимыл жасауы кезінде, экипаж ресурсын, қауіп және қателер факторларын басқаруда адами фактордың маңыздылығын, әрбір индивидуумның маңызын ерекше көрсетеді. Ересек адамдардың түсінігі мен олардың мінез-құлықтық ұстанымын, білім деңгейінің айырмашылығын қоса алғанда, ізденушілердің ой-пікірінің жетілгендігіне ерекше назар аударады.

199. Нұсқаушыларды даярлау бағдарламасының міндеттері:

1) нұсқаушының техникалық білімін бағдарламаға сәйкес қайталау және толықтыру;

2) нұсқаушыға жердегі тәртіптермен ұшу жаттығуларын үйретуге оқыту;

3) нұсқаушылардың ұшу дағдыларының жоғары деңгейде екеніне кепілдік беру;

4) нұсқаушыны нұсқама негiздерiнiң қағидаттарына үйрету және оларды өзiнiң бiлiктiлiгiне (FI, TRI/SFI, CRI,) сәйкес қолдану.

200. Бағдарламаны оқу нәтижесінде тиісті нұсқаушы біліктілігі белгісін алуға үміткер сәйкес типті әуе кемесінің нұсқаушысы ретінде ұшу қауіпсіздігі деңгейі жарамды студент-пилоттарды оқыта алады және төмендегілерді көрсетеді:

1) келесі саладағы білімін:

тәжірибелік оқыту әдістемесі;

даярлау бағдарламасын әзірлеу;

сабақты жоспарлау;

аудиториялық оқыту әдістемесі;

материалды игеру үдерісі;

тиімді оқыту элементтері;

ұшуды имитациялайтын жаттығу құрылғыларын қоса алғанда оқу құралдарын пайдалану;

жердегі дайындық жүргізілетін үш пән бойынша студент-пилоттардың үлгерімін бағалау;

студент-пилоттардың білім деңгейін бағалау және тексеру;

талдау жүргізу және студент-пилоттардың қателерін түзету;

ұшу дайындығына қатысты адамның мүмкіндіктері, қауіп және қателер факторын бақылау принциптерін қоса алғанда;

әуе кемесінде жүйелердің істен шығуын имитациялаумен байланысты қауіп-қатерлер;

2) ұшу-әдістемелік дағдылар:

студент-пилотты дайындау барысында қауіп және қателер факторларын анықтау, талдау және бақылау;

әуе кемесін оның сипаттамаларын шектеу шегінде басқару және студент-пилоттарды ұшу қауіпсіздігі жарамды деңгейде әдістемелік тұрғыдан сауатты оқыту;

барлық маневрларды бірсарынды және дәл орындай білу және оларды студент-пилотқа көрсете білу;

дер кезінде шешім қабылдау және ұшу кезінде бақылауды білікті жүргізу;

оқушылардың қателерін талдау және түзету;

әуе кемесін студент-пилотқа ұшу сұлбасы мен маневрларды дәл орындау және көрсетуді қамтамасыз ететіндей басқару;

оқыту кезінде қауіп және қателер факторын анықтау және бақылау;

әуе кемелерін оның сипаттамаларын шектеу шегінде басқару;

маневрларды бірсарынды және дәл орындау, студент-пилотқа әуе кемесін басқару кезінде қозғалысты үйлестіруді әдістемелік тұрғыда дұрыс түсіндіру;

дер кезінде шешім қабылдау және ұшу кезінде студент-пилоттың әрекетін білікті бақылау;

аэронавигация (ұшақты жүргізу) саласындағы білімін қолдану және студент-пилотқа үйрету;

студент-пилотты әдістемелік тұрғыда сауатты және қауіпсіз оқыту.

2-параграф. Теориялық даярлық

201. Нұсқаушыларды арнайы теориялық даярлау жеке әдіспен немесе жинау арқылы, сонымен бірге жоспарлы сабақтар жүйесінде ұйымдастырылады. Ол білікті оқу процесі үшін қажетті пәндерді оқытуды (ұшуға оқыту әдістемесі, педагогика, психология негіздері және т.б.) және қалған пәндер бойынша білімін жетілдіруді қарастырады.

202. Нұсқаушыларды Теориялық даярлау бойынша пәндер тақырыбы мен құзыреті Үлгілік бағдарламаның 17-қосымшасында берілген.

203. FI(A) және FI(H) санаттары үшін теориялық даярлау тестілеуді қоса алғанда 125 сағат сыныптағы оқу сабақтары кіреді, соның ішінде:

1) 25 сағат оқытудың педагогикалық әдістері:

жалпы оқыту әдістеріндегі заманауи тәсілдер;

оқытудағы жеке тұлғаға бағытталған тәсіл;

сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы;

оқу нәтижесін бағалау жүйесі.

2) келесі пәндерге кемінде 50 сағат:

авиациялық психология;

педагогика негіздері;

ұшуға оқыту әдістемесі.

3) ӘК-нің басқа түрінде FI рейтингіне ие немесе ие болған пилот үшін теориялық бағдарлама кемінде 50 сағатты құрайды.

204. FI (MНG), FI(AG), FI(S) және FI(B) ұшу нұсқаушылары үшін Теориялық даярлау тестілеуді қоса алғанда кемінде 90 сағат сыныптағы сабақтардан тұрады, оның ішінде:

1) 25 сағат оқыту әдістері:

жалпы оқыту әдістеріндегі заманауи тәсілдер;

оқытудағы жеке тұлғаға бағытталған тәсіл;

сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы;

оқу нәтижесін бағалау жүйесі.

2) келесі пәндерге кемінде 20 сағат:

авиациялық психология;

педагогика негіздері;

ұшуға оқыту әдістемесі.

205. ӘК (TRI/SFI) типі бойынша нұсқаушыларға арналған теориялық даярлау:

1) FI ұшу нұсқаушыларының бағдарламасы бойынша оқыту әдістемесі бойынша кемінде 25 сағат сыныптағы сабақ;

2) техникалық білімін қайталау, сабақ жоспарын дайындау және нақты ӘК типі бойынша сыныпта оқыту дағдысын дамыту бойынша кемінде 10 сағат болатын сабақ;

3) экипаж саны көп ӘК-де дайындауда экипаждағы стандарттық пайдалану процедураларына және бір пилотты ӘК-дегі пилоттың міндеттеріне ерекше назар аударылады.

206. Ұшақтың кез келген класы бойынша (СRI) нұсқаушыларға арналған Теориялық даярлау:

1) FI ұшу нұсқаушыларының бағдарламасы бойынша оқыту әдістемесі бойынша кемінде 25 сағат сыныптағы сабақ;

2) техникалық білімін қайталау, сабақ жоспарын дайындау және нақты ӘК типі бойынша сыныпта оқыту дағдысын дамыту бойынша 25 оқу сағаты.

207. Бағдарлама FI оқу курсының теориялық бөлігінде толық берілген оқыту әдістемесі негізінде, ізденушілердің бір орынды көпқозғалтқышты ӘК-ге, немесе сол үшін ізденуші дайындық өтетін бірқозғалтқышты ӘК-ге, арналған класс немесе тип бойынша, нұсқаушы біліктілігін алу бағдарламасы бойынша оқыту саласында теориялық білімі жағынан жеткілікті дайындығын қамтамасыз ету үшін әзірленеді.

208. Төменде берілген рейтингтердің иесі болып табылатын немесе болған пилоттарға оқыту процестеріне қатысты СRI курсының теориялық бағдарламасының бөлігі есептеледі: FI(A), ТRI(A), SFI(А), STI(A), MCCI(A) FI(H), TRI(H), IRI(H), SFI(H).

209. Аспаптар бойынша ұшу нұсқаушысы (IRI) біліктілік белгісін алуға арналған теориялық даярлыққа оқыту әдістемесі бойынша (нұсқаушыларды алмағанда) кемінде 25 сағат, сонымен бірге арнайы пәндер бойынша кемінде 10 сағат кіреді.

210. Бағдарлама FI оқу курсының теориялық бөлігінде толық берілген оқыту әдістері негізінде әзірленеді.

211. Құрал-саймандық біліктілік оқу бағдарламасына толық көлемде сәйкес келетін арнайы пәндер бойынша білім студент-нұсқаушыға таныс болуы тиіс, сондықтан бағдарламаның техникалық бөлігінің мақсаты тек осы білімді еске салу.

212. Курстың теориялық дайындығын аяқтау нәтижесінде кандидат келесі білімге ие болады:

1) теориялық және тәжірибелік оқыту әдістемесі;

2) студенттерді, оқушыларды және тыңдаушыларды жердегі дайындық жүргізілетін пәндер бойынша үлгерімін бағалау;

3) материалды игеру үдерісі;

4) тиімді оқыту элементтері;

5) студенттердің, оқушылардың және тыңдаушылардың білім деңгейін бағалау және тексеру, оқыту теориясыбойынша;

6) даярлау бағдарламасын әзірлеу;

7) сабақты жоспарлау;

8) аудиториялық оқыту әдістемесі;

9) ұшуды имитациялау жаттығу құрылғыларын қоса алғанда оқу құралдарын пайдалану;

10) студенттердің, оқушылардың және тыңдаушылардың қателерін түзету және талдау жасау бойынша;

11) ұшу дайындығына қатысты, қауіп және қателер факторын бақылау принциптерін қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері;

12) әуе кемесінде жүйелердің істен шығуын имитациялауға қатысты қауіп-қатерлер.

3-параграф. Әуе кемесінің кабинасындағы (гондоладағы) жаттығу жүргізу әдістемесі

213. Осы бағдарлама әуе кемесінің тиісті түрінің кешенді жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда, студент-нұсқаушыны әуе кемесінің тиісті түрінің кабинасында жаттықтыру әдісі бойынша дайындау міндеттерінің аз көлемін анықтайды.

214. Осы бағдарлама ӘК-нің тиісті түрінің ұшу нұсқаушыларын дайындау үшін ортақ болып табылады.

215. Әуе кемесінің тиісті түрінің кабинасында жаттықтыру әдістемесі бойынша дайындаудың (ұшуға жаттығу құрылғысы болмаған жағдайда) жалпы уақыты кемінде 6 сағатты құрайды.

216. Әуе кемесінің тиісті түрінің кабинасында жаттықтыру бағдарламасы әдістемелік дайындықты міндеттер бойынша бөліп таратады:

№1 міндет. "ӘК пайдалану" кабинасында жаттығу жүргізу әдістемесі;

№2 міндет. "ӘК басқару техникасы" кабинасында жаттығу жүргізу әдістемесі;

№ 3 міндет. "Ұшу кезіндегі ерекше жағдайлар" кабинасында жаттығу жүргізу әдістемесі;

217. Егер студент-пилот осы тараудың 216-тармағында көрсетілген міндеттерді игермеген жағдайда, нұсқаушы жаттығу көлемін ұлғайтады.

4-параграф. Жерде даярлық жүргізу әдістемесі

218. Жердегі даярлау бағдарламасыӘК-нің тиісті түрінің ұшу нұсқаушыларын дайындау үшін ортақ болып табылады және студент-пилотпен жердегі даярлық өткізу әдістемесі бойынша студент-нұсқаушыны дайындауға арналған.

219. Даярлаудың ең төмен көлемі – 16 сағат. Жердегі даярлау жүргізу әдістемесі бойынша жаттығулар тақырыбы:

1) оқу-ұшу даярлығы бағдарламасымен танысу әдістемесі;

2) ӘК, қозғалтқыш құрылымын, кабина жабдығын және оларды жерде және әуеде пайдалану ережелерін, ұшақ тұрақтарында жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік бойынша білімін тексеру әдістемесі;

3) ұшу алды және ұшудан кейінгі процедуралар бойынша, ұшу салмағы және центрлігін анықтауды, ұшақты тексеру және қызмет көрсетуді қоса алғанда, әрекеттің реттілігін жасау әдістемесі;

4) әуеайлақтық операциялар әдістемесі және қозғалыс сұлбасын ұйымдастыру, қақтығысты болдырмау және қауіпсіздік шаралары;

5) қозғалтқыштың түрлі жұмыс режимінде көлденең ұшуды, бұрылыстарды, биіктік алуды және төмендеуді орындауға дайындау әдістемесі;

6) ұшуды орындауға, тік бұрышты бағытты құру, қонуды есептеу және қонуды орындауға дайындау әдістемесі;

7) оталдыру, қыздыру, байқап көру және қозғалтқышты тоқтатуға жаттықтыру әдістемесі, рульдеу және радиобайланыс жүргізу;

8) әуеайлақта, 100 км радиустағы әуеайлақ ауданында ұшуды орындау бойынша нұсқауды оқу әдістемесі;

9) ұшу аудандарының метеорологиялық ерекшеліктерін оқу әдістемесі;

10) ұшақтың апаттық-құтқару жабдықтарын және оны пайдалану тәртібін оқу әдістемесі;

11) ұшаққа жердегі және техникалық қызмет көрсетуді оқу әдістемесі;

12) кандидат-пилоттың оқу ұшуларын орындауға дайындығын тексеру әдістемесі.

220. Жердегі даярлықты жүргізетін ұшу нұсқаушысы орынды мөлшерде сағат санын ұлғайтуға құқылы.

5-параграф. Ұшу даярлығы

221. Ұшу даярлығы бағдарламасы бойынша оқуға теориялық дайындықтан, ӘК-нің тиісті түрінің кабинасында жаттығу жүргізу әдістемесін және жердегі даярлық жүргізу әдістемесінен өткен тыңдаушы-нұсқаушы жіберіледі.

222. ӘК-нің бір түрінде "ұшу нұсқаушысы" деген біліктілік белгісі бар пилот ӘК-нің басқа түріне қайта даярланған кезде, ӘК-нің бір түрінде ӘКК ретінде 100 сағат ұшқаннан кейін және сертификатталған АОО-да емтихан алушымен ұшуға тексеруден кейін ӘК-нің осы түрінде ұшу нұсқаушысы қызметін атқара алады.

223. Тыңдаушы-нұсқаушы кең таралған қателерді, оларды түзету әдістері мен тәсілдерін анықтай алуы тиіс. Ұшу шеберлігі және сақтық барлық ұшулардың маңызды компоненті екенін атап өту керек. Осылайша, жерде және әуеде әрбір жаттығуды орындау кезінде ұшу шеберлігінің тиісті аспектілеріне ерекше назар аударылады.

224. Ұшуға шектеу қойылған аймақта ұшуды пайдалану Нұсқаулығына немесе басқа тең дәрежелі құжатқа сілтеме жасай отырып, ӘК-нің салмағы мен центрлігін және ұшудың қалыпты режимін қалпына келтіру үшін қауіпсіздікті жеткілікті қамтамасыз ету үшін, маневрлеу жаттығуларына тиісті мән беріледі.

225. Сабақ жоспарын дайындау жақсы оқытудың қажетті талабы болып табылады, және студент-нұсқаушы ұшу жаттығуларын оңтайлы және қауіпсіз орындау үшін сабақ жоспарын жоспарлауда және тәжірибеде қолдануда жақсы тәжірибе алуы тиіс.

226. Ұшу даярлығынан өту барысында тыңдаушы-нұсқаушы әдетте FI болатын орынды алады.

227. Ұшу (тәжірибелік) даярлау бағдарламасы ұшу нұсқаушыларының әр санаты және ӘК-нің әр түрі үшін жеке әзірленеді.

228. FI(A) және FI(Н) ұшу нұсқаушылары үшін – 15 сағат оқу ұшулары, оның ішінде 5 сағаты басқа үміткермен ұшу, 4 сағаты аспаптар бойынша дайындық және кемінде 2 сағат қиын ұшу режимінде болуы мүмкін.

229. Ұшуға даярлау бағдарламасы LAPL(A), CPL(A) немесе сәйкесінше CPL(H) тиісті бастапқы даярлау курсы бағдарламасының жаттығулар базасында әзірленеді.

230. FI(S) ұшу нұсқаушылары үшін – ұшуға оқытудың 6 сағаты немесе 20 ұшып көтерілу-қонуы.

231. Ұшуға даярлау бағдарламасы LAPL(S)тиісті бастапқы даярлау курсы бағдарламасының жаттығулар базасында әзірленеді.

232. FI(MHG) және FI(AG) ұшу нұсқаушылары үшін – 10 сағат ұшуға оқыту, соның ішінде кедергіленген қозғалтқышпен 10 қону және "ұшқыш нұсқаушы" біліктілік белгісіне дайындау кезінде қиын режимде ұшуға кемінде 2 сағат.

233. Ұшуға даярлау бағдарламасы сәйкесінше LAPL(MHG) және LAPL(AG) бастапқы даярлау тиісті бастапқы даярлау курсы бағдарламасының жаттығулар базасында әзірленеді.

234. FI(B) ұшу нұсқаушылары үшін – 3 стартты қоса алғанда 3 сағат.

235. Ұшуға даярлау бағдарламасы LAPL(B) тиісті бастапқы даярлау курсы бағдарламасының жаттығулар базасында әзірленеді.

236. ӘК-нің кез келген түрі бойынша ұшу нұсқаушылары/жаттығу құрылғысы нұсқаушылары үшін (TRI/SFI):

1) бір пилот басқаратын ӘК тиісті түрінде немесе осы ӘК тұріне ұқсас жаттығу құрылғысында 5 сағат немесе экипаж саны көп ӘК түрінде немесе осы ӘК түріне ұқсас жаттығу құрылғысында 10 сағат ұшуға оқыту;

2) жаттығулар мазмұны ӘК-нің нақты түрі үшін бекітілген қайта оқыту бағдарламасының жаттығуларына сәйкес болуы тиіс;

3) ТЕМ, CRM және ұшу шеберлігін тиісті түрде қолдану барлық жағынан біріктірілуі тиіс;

4) оқу бағдарламасының мазмұны ӘК-нің түріне қолданылатын барлық маңызды жаттығуларды қамтуы тиіс.

237. Бағдарламаны өту барысында тыңдаушы-нұсқаушы нақты жаттығу құрылғысын, оның шектеулерін, мүмкіндіктерін және қауіпсіздікті қамтамасыз ету қызметін, соның ішінде шұғыл эвакуациялау құралдарын қолдануды оқиды.

238. Үміткер тәжірибелік сабақтар өткізу бойынша дағдыны жаттығу құрылғысының нұсқаушысы жұмыс орнында алады.

239. Сонымен бірге, ӘК-де ұшуға тексеруге дейін, тыңдаушы-нұсқаушы ӘК кабинасында кез келген пилот орнынан ұшуға оқытуды орындау тәжірибесін алады.

240. MP TRI бағдарламасы бойынша дайындықтан өту кезінде экипаждың өзара әрекеті тәртібіне ерекше назар аударған дұрыс. SP TRI бағдарламасы бойынша дайындықтан өту кезінде, пайдалану операцияларының SP ерекшеліктеріне назар аударылуы тиіс.

241. Нұсқаушылар үшін кез келген ұшақ класы бойынша (СRI) тәжірибелік және ұшу даярлығы: тыңдаушы-нұсқаушы бірқозғалтқышты немесе көпқозғалтқышты класта SP пайдалануда біліктілік белгісін алу үшін қауіпсіз және тиімді оқыту дағдысын алуға бағытталған.

242. Ұшу даярлығы ұшақта да, сертификатталған ұшуға жаттығу құрылғысында да өткізілуі мүмкін.

243. Ұшу шеберлігі барлық оқу бағдарламасының маңызды компоненті болып табылады. Тыңдаушы-нұсқаушының негізгі міндеті студент-пилотқа тән қателерді танып, тиісті түрде түзету болып табылады.

244. Бір пилот басқаруға сертификатталған ӘК-де IRI біліктілігін алу үшін ұшуға даярлау төмендегі көлемде орындалады:

IRI (A) үшін – ұшақты кемінде 10 сағат ұшу, FFS, FTD 2/3 немесе FPNT II. FI (A) сертификаты бар өтініш берушілер үшін бұл сағаттар 5 сағатқа дейін қысқарады;

IRI (H) үшін тікұшақта кем дегенде 10 сағат ұшу, FFS, FTD 2/3 немесе FNPT II / III;

Бұл даярлау төмендегі мақсаттарда орындалады:

1) аспаптар мен радионавигация бойынша ұшуға оқытуға қажетті нұсқаушылық дағдыны дамыту;

2) үміткердің құрал-саймандық ұшуды орындау бойынша ұшу дағдысы қауіпсіз ұшуды орындауды қамтамасыз ететін деңгейде болуын қамтамасыз ету.

17-бөлім. Ұшу экипажы мүшелерінің куәлігін беру үшін кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. Штурман куәлігін беру үшін кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

245. Ұшқыштар құрамының куәлігі бар авиация персоналы ішінен штурмандарды даярлау кезінде даярлау көлемі кемінде 200 сағат болады.

246. Кандидатты оқыту штурман куәлігінің иегеріне ұсынылатын құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін игеруді және көрсетуді қамтамасыз етеді, Үлгілік бағдарламаның 18-қосымшасында келтірілген.

2-параграф. Бортинженер (бортмеханик) куәлігін беру үшін кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

247. Теориялық даярлау көлемі – кемінде 200 сағат.

248. Ұшуға даярлау көлемі – кемінде 100 сағат.

249. Кандидатты оқыту бортинженер (бортмеханик) куәлігінің иегеріне берілетін құқықтарға сәйкес келетін теориялық білім деңгейін игеруді және көрсетуді қамтамасыз етеді, Үлгілік барғдарламаның 19-қосымшасы.

250. Кандидат бортинженер куәлігі иегеріне, тым болмағанда келесі салаларда, берілетін құқықтарға сәйкес келетін білім деңгейін көрсетеді:

1) навигация негіздері, ӘК жүйелерінің жұмыс және пайдалану тәртібі;

2) метеорологияның пайдалану аспектілері;

3) адами фактор, қауіп және қателерді басқару.

3-параграф. Бортрадист куәлігін беру үшін кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

251. Бортрадисті кәсіби даярлаудың жалпы көлемі сәйкес біліктілік талаптарымен анықталады және оны АОО немесе азаматтық авиация кәсіпорны әзірлейді.

252. Радиотелефон байланысын жүргізу және фразеология ережелерін білу және қолдану талаптары ӘК пилоттары куәлігін беру талаптарына ұқсас.

18-бөлім. Қайта даярлаудың және кәсіби деңгейді қолдаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. LAPL (MHG) немесе (Ag) куәлігін алу үшін пилоттарды қайта даярлау

253. LAPL (MHG) немесе (Ag) куәлігін беру үшін ӘК-нің басқа түрі куәлігінің иегеріне төмендегілерді қоса алғанда, егер олардың қолдану мерзімі аяқталмаған болса жалпы пәндер бойынша теориялық сабақтар мен емтихандары есептеледі:

1) әуе заңнамасы;

2) авиациядағы адами фактор;

3) авиациялық метеорология;

4) байланыс құралдары. Радиоалмасу жүргізу және VFR фразеология ережелері;

5) авариялық құтқаруға даярлау.

254. Жоғарыда келтірілген тармақтың әрекетін шектемей, LAPL (MHG) немесе (Ag) куәлігін беру үшін, ӘК-нің басқа түрі куәлігінің иегері төмендегі арнайы пәндер бойынша емтихандарды қоса алғанда, кемінде 25 сағат көлемінде теориялық даярлықтан өтуі тиіс:

1) ӘК-нің практикалық аэродинамикасы;

2) әуе навигациясы;

3) ӘК құрылымы және оны ұшуда пайдалану;

4) күштік қондырғының құрылымы және оны ұшуда пайдалану;

5) әуе кемесінің электрлік, аспаптық және радионавигациялық жабдықтары және оларды ұшуда пайдалану;

6) пайдалану процедурасы. Ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаулық;

7) ӘК-ні техникалық дайындау және пайдалануды ұйымдастыру ережелері.

255. Ұшуға даярлау 8 сағаты нұсқаушымен және кемінде 2 сағаты өз бетінше ұшудан тұратын кемінде 10 сағаттан тұрады.

256. Қайта даярлау бойынша сынақтар мен емтихандар қорытындысы пилот куәлігіндегі біліктілік (рейтинг) және ерекше белгілерді ұзартуға негіз бола алмайды.

2-параграф. LAPL(А) және PPL(А)&(H) куәліктерін алу үшін пилоттарды қайта даярлау

257. LAPL немесе PPL санатты куәлікті беру үшін, ӘК-нің басқа түрі куәлігінің иегеріне жалпы пәндер бойынша теориялық сабақтары мен емтихандары, егер олардың қолдану мерзімі төмендегілерді қоса алғанда аяқталмаса, толығымен есептеледі:

1) әуе заңнамасы;

2) авиациядағы адами фактор;

3) авиациялық метеорология;

4) байланыс құралдары. Радиоалмасу жүргізу және VFR фразеология ережелері;

5) авариялық құтқаруға даярлау.

258. Жоғарыда көрсетілген тармақтың қолданысын шектемей, LAPL немесе PPL санатты куәлікті беру үшін әуе кемесінің басқа түрі куәлігінің иегері төмендегі арнайы пәндер бойынша емтихандарды қоса алғанда, кемінде 50 сағат көлемінде теориялық даярлықтан өтуі тиіс:

1) әуе кемесінің практикалық аэродинамикасы;

2) әуе навигациясы;

3) әуе кемесінің құрылымы және оны ұшуда пайдалану;

4) күштік қондырғының құрылымы және оны ұшуда пайдалану;

5) әуе кемесінің электрлік, аспаптық және радионавигациялық жабдықтары және оларды ұшуда пайдалану;

6) пайдалану процедурасы. Ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаулық;

7) ӘК-ні техникалық дайындау және пайдалануды ұйымдастыру ережелері.

259. PPL (А) санатты куәлікті беру үшін LAPL(А) санатының иегеріне теориялық сабақтар мен емтихан бағалары толығымен есептеледі. Ұшуға даярлыққа кемінде 5 сағат, оның ішінде өз бетінше ұшу – 2 сағат.

262. LAPL(А), PPL (А) немесе PPL(H) санатты куәлігін беру үшін LAPL (MHG) немесе (Ag) куәлігі иегерінің ӘК-нің басқа түріне ұшу даярлығы кемінде 25 сағат ұшудан тұрады, соның ішінде:

1) қиын режимдер мен аспаптар бойынша ұшуларды қоса алғанда нұсқаушымен кемінде 15 сағат;

2) кемінде 5 сағат өз бетінше ұшу, және

3) бағыттар бойынша кемінде 2 ұшу, соның ішінде қашықтығы кемінде 270 км болатын бағыт бойынша ұшу әуеайлағы болып табылмайтын 2 түрлі әуеайлақта толық тоқтауға дейін қону арқылы 1 (бір) өз бетінше (solo) ұшу.

261. Басқару үшін екі пилоттың болуын талап ететін ұшу салмағы 5 700 кг және одан төмен болатын поршенді қозғалтқышты ашық жеңіл ұшаққа LAPL(А) куәлігі иегерін дайындау кемінде 50 сағат көлемінде теориялық дайындықтан және сертификатталған АОО-да 8 сағат көлемінде ұшу даярлығынан тұрады, соның ішінде:

1) кемінде 6 сағат нұсқаушымен және

2) өз бетінше 10 ұшу мен қонуды қоса алғанда кемінде 2 сағат өз бетінше ұшу.

262. Ұшу шеберлігін тексергеннен кейін кандидат ұшу салмағы 5 700 кг және одан төмен болатын бірқозғалтқышты поршенді ұшақта пилот міндеттерін орындай алады.

263. LAPL(А) немесе PPL (А) санаты куәлігінің иегерін ұшақтың бір түрінен бір поршенді қозғалтқышпен екінші түріне ұшу даярлығына нұсқаушымен кемінде 10 ұшу мен қонуды, және өз бетінше 10 ұшу мен қонуды қоса алғанда, кемінде 3 сағат жатады.

264. "Бірқозғалтқышты поршенді ұшақ – SEP" біліктілік белгісі бар LAPL(А) немесе PPL (А) куәлігі бар кандидат бір пилотты жеңіл ұшақтарда "көпқозғалтқышты поршенді ұшақ – MEP" біліктілік белгісін алу үшін ұзақтығы кемінде 5 сағат болатын ұшу даярлығынан өтеді, соның ішінде нұсқаушымен:

1) көпқозғалтқышты ұшақтың қиын режимде ұшуы кемінде 1 сағат; және

2) қозғалтқыштың істен шығу тәртібі мен ассиметриялық ұшу әдістемесі бойынша ұшу даярлығы кемінде 3 сағат;

3) шеңбер бойынша өз бетінше кемінде 1 сағат ұшу.

265. Бұл жағдайда арнайы пәндер бойынша теориялық дайындық кемінде 8 сағатты құрауы тиіс.

266. "Бірқозғалтқышты поршенді ұшақ – SEP" біліктілік белгісі бар LAPL(А), PPL (А) немесе CPL(A) куәлігі иегерінің бірқозғалтқышты поршенді ұшақтың жаңа түріне қайта даярлау кезіндегі ұшу даярлығы кемінде 3 сағаттан тұрады. Бұл жағдайда арнайы пәндер бойынша теориялық даярлау ұшақ құрылымының және қозғалтқышының модификациясына байланысты болады және кемінде 6 сағатты құрайды.

267. "Көпқозғалтқышты поршенді ұшақ – MEP" біліктілік белгісі бар LAPL(А), PPL (А) немесе CPL(A) куәлігі иегерінің көпқозғалтқышты поршенді ұшақтың жаңа түріне қайта даярлау кезіндегі ұшу даярлығы кемінде 3 сағаттан тұрады. Бұл жағдайда арнайы пәндер бойынша теориялық даярлау ұшақ құрылымының және қозғалтқышының модификациясына байланысты болады және кемінде 6 сағатты құрайды.

268. PPL(Н) санаты куәлігі иегерінің тікұшақтың басқа түріне ұшу даярлығы кемінде 10 сағатты құрайды, соның ішінде, кем дегенде, нұсқаушымен 7 сағат және кемінде өз бетінше 2 сағат.

269. ӘК-нің жеңіл және аса жеңіл түрінің бірінде "ұшу нұсқаушысы" біліктілік белгісінің иегері жеңіл және аса жеңіл ӘК-нің басқа түріне қайта даярланғаннан кейін, ӘКК ретінде кемінде 100 сағат ұшудан кейін және сертификатталған АОО-да осы ӘК түрінде тиісті ұшу тексеруінен өткеннен кейін, ӘК-нің осы түрінде ұшу нұсқаушысы қызметін атқарады.

270. Бұдан бұрын Қазақстан аумағында қолданылмаған жеңіл және аса жеңіл әуе кемелері түрлерін өз бетінше игеруге әрекеттегі ұшу нұсқаушылары жіберіледі, оларда:

1) ӘКК ретінде кемінде 1000 сағат ұшу және қолданыстағы кемінде 3 жыл болған "ұшу нұсқаушысы" біліктілік белгісі болуы тиіс;

2) ӘК-нің кемінде үш түрін игеруі тиіс.

271. Бұл жағдайда ұшу даярлығына кемінде 5 сағат, соның ішінде қиын режимде кемінде 2 сағат ұшу уақыты кіруі тиіс.

272. Қайта даярлау бойынша сынақ пен емтихан қорытындылары пилот куәлігіндегі біліктілік (рейтингтік) және ерекше белгілердің мерзімін ұзартуға негіз бола алмайды.

3-параграф. Ұшу экипажы мүшелерін қайта даярлау

273. Әуе кемесінің басқа түрін басқару құқығын алу үшін әуе кемелерінің түрлері арасындағы айырмашылықты ескере отырып, бекітілген бағдарламаларға сәйкес теориялық пәндер бойынша қайта даярлаудан өту қажет.

274. Кандидат Үлгілік бағдарламаның 20-қосымшасында көрсетілген арнайы пәндер бойынша әуе кемесінің жаңа түрінде (класында) теориялық даярлықтан өтеді. Теориялық даярлау көлемін Авиациялық оқу орталығы ӘК түріне (класына) байланысты анықтайды.

Ескертпе. Бағдарлама ӘК әзірлеушінің талаптарын ескере отырып, әрбір ӘК түрі (класы) бойынша жасалады.

275. Жабдықтар (training and differences familiarisation training) әртүрлі болған жағдайда, қосымша даярлау тиісті ӘК немесе жаттығу құрылғысында жүргізіледі:

1) ӘК түрлері немесе нұсқалары бойынша жабдық және / немесе процедуралар айтарлықтай өзгерген кезде;

2) ұшақтың сол түріндегі басқа нұсқасын немесе басқа сол класындағы басқа түрін пайдаланған кезде; немесе

3) пайдаланылатын тікұшақтардың түрлі нұсқаларын пайдалану кезінде.

276. Таныстыру курсы жүргізіледі, егер:

1) сол түрдегі түрлі тікұшақтар немесе ұшақтар пайдаланылса; немесе

2) қазіргі уақытта пайдаланатын ӘК түрлері немесе нұсқалары бойынша жабдық және / немесе процедураларға айтарлықтай өзгеріс енгізілген болса.

277. Жаттығу құрылғысында даярлау және ұшуға даярлау көлемі ӘК нақты түріне немесе класына және жаттығу құрылғысының сипаттамаларына байланысты ұшудың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін даярлау деңгейіне қол жеткізу үшін өз бетінше анықталады.

278. ӘК ұшу дайындығы болмаған жағдайда басқа ӘК түрлеріне (жаңа) қайта дайындау барысында (ZFTT – zero flight time training рәсімін қолдану кезінде), дайындық бағдарламасына сәйкес, ИКАО біліктілігі бойынша IV түрдегі ұшу жағдайындағы жаттығу құрылғыларында дайындау рұқсат етіледі (EASACSFSTD (A) құжатында өзгерістерімен көрсетілген, сондай-ақ FAA AC 120-40B құжатында өзгерістерімен көрсетілген, (АМОС) AC 120-40B құжатында рұқсат етілетін сәйкестенудің альтернативтік қамтамасыз ету құралдарын қоса минимум С деңгейі және D деңгейінің (FFS) жаттықтыру құрылғысының талаптарына жауап беретін кешендік ұшу оқыту-жаттықтыру құрылғысы).

279. Серификатталған ұшу массасы 10 тонна немесе 19 жолаушыдан асатын кескіндемелі көп қозғалтқышты әуе кемелері көп мүшелі экипаж ұшқыштары ZFTT рәсімін қолдана отырып жаттығу құрылғысында ұшу дайындығының курстарынан өте алады, егер:

1) ұшу дайындығы курсы үшін FFS пайдаланылса, CG, C деңгейі үшін білікті немесе C деңгейі үшін аралық, 1 500 сағат немесе 250 бағыттық секторлар үшін ұшу сағаты болса;

2) ұшу дайындығы курсы үшін FFS пайдаланылса, DG немесе D деңгейі үшін білікті, 500 сағат немесе 100 бағыттық секторлар үшін ұшу сағаты болуы тиіс.

280. Коммерциялық әуе тасымалдау үшін пайдаланушы сертификаты бар немесе азаматтық әуе кемелерінің пайдаланушыларымен келісімі бар АБО ғана (ZFTT) пайдалана отырып ұшу дайындығы рәсімдерін бекіте алады.

281. ZFTT пайдалана отырып ұшу дайындығы бағдарламасы бойынша ұшқыштарды дайындауға келісім осы түрдегі ӘК пайдалануда 90-күндік тәжрибесі бар пайдаланушыларға беріледі.

АБО – да ZFTT бағдарламасы бойынша ұшу дайындығы рәсімдерін қолдану жағдайында, осы түрдегі ӘК пайдалануда тәжірибесі бар, қосымша ұшу және қону бойынша (TRI (A)) түрдегі нұсқаушы қатысатын болса, пайдаланушымен ӘК пайдалануда 90-күндік тәжірибесінің болуын талап ететін ерекше келісімі қолданылмайды.

282. ZFTT рәсімін бастапқы мақұлдауы үшін, пайдаланушының коммерциялық әуе тасымалдарын орындауға 1 жылдан кем емес пайдалану сертификаты болуы тиіс.

Егер пайдаланушы және АА АБО-ның біліктілік бағасын беру бағдарламасы бойынша оқыту тәжірибесі болған жағдайда бұл кезең қысқартылуы мүмкін.

283. Қайта дайындау бағдарламасында әуеайлақтық жаттығуға ұқсату енгізіледі, бұл курс аяқталған кезде өткізіледі және ұшу дайындығы болып есептеледі.

Ұшқыш турбиналы винтті ұшақтан турбореактивті ұшаққа ауысқан кезде немесе турбореактивті ұшақтан турбиналы винтті ұшаққа ауысқан кезде, жаттықтыру құрылғысында қосымша жаттығу қажет болады.

284. Осы ӘК жаттықтыру құрылғысын пайдалану мүмкін болмаса, кейбір жағдайларда, өкілетті орган бекіткен бағдарлама бойынша ӘК кабинасында жаттығу өткізіледі.

285. Ұшу дайындығын (base training) ұшу экипажының мүшелерін шектеулердің барлық аспектілерімен және қалыпты рәсімдерімен, әуе кемесімен байланысты ерекше жағдайлармен және апаттық рәсімдермен жан-жақты таныстыру үшін, түріне сәйкес білікті нұсқаушы және/ немесе емтихан алушы жүргізеді.

286. Екі ұшқыштан немесе одан көп ұшқыштан тұратын ұшақтарда CRM акцентімен LOFT тәжрибесіне және экипаждың бір мүшесінің жұмысқа қабілетсіз болған жағдайда экипаждың координация рәсімдерін пайдалану тәжрибесіне ерекше көңіл бөлінеді.

287. КТС (FFS) ұшу дайындығының аяқталуы және ұшақтағы ұшу дайындығынығың басталуы арасындағы үзіліс қатаң бақыланады.

288. КТС (FFS) ұшу дайындығының аяқталуы және ұшақтағы ұшу дайындығынығың басталуы арасындағы 90 күннен аса үзілісте тыңдаушы ұшуды пайдалану білімі бойынша емтихан тапсырады, және тренажер (FFS) кешендік жаттықтыру құрылғысында нұсқаушы белгілеген көлемде ұшу дайындығынан өтеді.

289. 1 жылдан аса үзіліс кезінде тыңдаушы (FFS) кешендік жаттықтыру құрылғысында толық көлемде теориялық және ұшу дайындығынан өтеді.

290. ("ZFTT") жаттығу құрылғысында ұшу дайындығы негізіндегі біліктілік белгісі берілген ұшқыштар:

1) ұшу дайындығын нұсқаушының бақылауында істей білу тестін аяқтаған соң немесе қайта дайындық курсын аяқтаған соң, 21 күннен кешіктірмей бастайды. Қайта дайындау курсының мазмұны пайдаланушының ұшуды өндіру басшылығына енгізіледі;

2) істей білу тестін аяқтаған соң, 21 күннен кешіктірмей нұсқаушының бақылауында FSTD-да алты ұшу мен қонуды аяқтайды "TRI (A)").

Егер ұшу және қону 21 күн ішінде орындалмаған жағдайда, тыңдаушы нұсқаушының қарауына қарай қосымша жер үсті дайындығынан өтеді;

3) ұшақта TRI (A) бақылауында алғашқы төрт LIFUS ұшу және қону жүргізу.

4-параграф. Кәсіби деңгейді қолдау

291. Пайдаланушы уәкілетті өкіл бекітетін және өздеріне жүктелген міндеттерді орындау үшін ұшу экипажының барлық мүшелерінің тиісті даярлығына кепілдік беретін жер үсті және ұшу дайындығы бағдарламасын жасайды және орындайды.

292. Кәсіби даярлық бағдарламасын осы Үлгілік бағдарламалар негізінде пайдаланушы немесе АУЦ жасайды және өздеріне жүктелген міндеттерді орындау үшін ұшу экипажының барлық мүшелерінің тиісті даярлығын қамтамасыз етеді, сонымен қатар:

1) тиісті біліктілігі бар оқытушылардың және нұсқаушылардың жер үсті және ұшу даярлығы құралдарын қарастырады;

2) ұшу экипажының мүшелері жұмыс істейтін әуе кемелерінің түрінде (типтерінде) жер үсті, жаттығу құрылғысы, және ұшу даярлығынан түзіледі;

3) ұшу экипажы мүшелерінің өзара әрекеттерінің жұмыспен өтелуін, сонымен қатар күш қондырғыларының, планерлер немесе жүйелердің істен шығуынан, өрт немесе басқа да жағымсыз факторлардан болған ерекше жағдайлар немесе режимдердің және апаттың барлық түрлерінде әрекет түрінде оқытуды қамтиды;

4) ауыр кеңістік жағдайларын алдын алу бойынша даярлықты және одан шығаруды қамтиды;

5) көзбен шолу ұшуына және ұшуды іске асырудың болжамды ауданында құралдар бойынша ұшудың сызбаларына, карталарды жасауға, қауіп және қателер факторларына және қауіпті жүктерді тасымалдауды бақылауды қоса алғанда адамның жұмысқа қабілеттілігі мінездемесіне қатысты білім мен дағдыларды иелену мақсатындағы даярлықты қамтиды;

6) оқыту мына есеппен жүргізіледі: әуе кемелерінің ұшуын орындау жөніндегі барлық персонал өзі жүзеге асыратын қызметтерді және бұл қызметі әуе кемесі экипажының басқа мүшелерінің қызметтерімен штаттан тыс немесе апаттық рәсімдерді орындау барысын қоса алғанда қалай байланысатынын білуі қажет;

7) ұшу экипажының жұмысқа жаңа қабылданған мүшесіне міндеттерін және қызметтерін, ұшуды жүзеге асыру бойынша эксплуатант талаптарын таныстыруды қарастырады;

8) уәкілетті органдар бекіткен белгіленген мерзімде қайталанады және даярлықты бағалауды өткізуді қарастырады.

293. Жыл сайынғы жер үсті даярлығы бағдарламасы модульдік принцип бойынша үш жыл мерзім ішінде Үлгілік бағдарламаның 20-қосымшасында келтірілген әуе кемелері жүйелерін міндетті зерттеумен жасалады, сонымен қатар:

1) ӘК жердегі мұз басуға қарсы өңдеуді қоса алғанда, ӘК нақты түрінде ұшуды орындау ерекшелігін;

2) жаңа борттық жабдықты пайдалану ережелерін (қажет болған жағдайда);

3) эксплуатациялық рәсімдерді қайталауды (SOP);

4) авиациялық техниканың істен шығуы немесе адами фактор себебінен болған ұшу оқиғаларын талдауды;

5) ұшу барысында ұшқыштың әрекет қабілеттілігін жоғалту кезіндегі әрекеттерін;

6) жаңа қабылданған отандық және халықаралық стандарттарды және ережелерді үйренуді міндетті оқыта отырып, тәжірибеге бағытталады.

294. Ұшу экипажы мүшелерінің кәсіби деңгейлерін қолдау бойынша бағдарламалардың қосымша тізімі осы Үлгілік бағдарламалардың 21 қосымшасына сәйкес оқу курстарына арналған Үлгілік бағдарламалардың негізінде жасалады.

295. Ұшу экипажы мүшелерінің кәсіби деңгейлерін қолдау курстарын өту мерзімі осы Үлгілік бағдарламалардың 21-қосымшасында көрсетілген.

296. Кәсіби деңгейлерін қолдау бойынша талаптар күндізгі немесе қашықтықтағы оқытудан әрі қарай сынып аудиториясында дисциплиналар бойынша сынақтарды және емтихандарды (тестілерді) тапсырып өту арқылы қанағаттандырылады.

297. Тиісті шарттар бар болса АА АОО-ның (азаматтық авиация ұйымының) нақты маманды даярлау сапасына міндетті жауапкершілігі болған жағдайда бөтен ұйымдарды оқыту үшін мүмкіндіктерді пайдалануға болады.

298. Кәсіби даярлау курсын аяқтау туралы құжат тыңдаушыларға бекітіліген бағдарламаға сәйкес барлық кезеңдерді бітіргеннен соң беріледі. Даярлықтың бір ғана кезеңін аяқтау туралы құжат жарамсыз болып табылады.

299. ӘК нақты түрінде қайтадан ұшу даярлығынан өтуге қатысты талаптар мына жағдайларда орындалған болып есептеледі:

1) уәкілетті органдар осы мақсат үшін бекіткен ұшуға еліктеме жасайтын жаттығу құрылғылары уәкілетті органның мақсатқа сәйкес деп табылатын дәрежесі деңгейінде қолданылса; немесе

2) ӘК-нің осы түрінде белгілі бір мерзімнен кейін даярлық деңгейін тексеру өткізілген болса.

300. Ұшу экипажының әр мүшесі қалыпты, штаттан тыс және апаттық рәсімдерде өзінің құзіреттілігін көрсетіп шығу үшін мерзімді тексеріліп отырады.

301. Кешенді пилотаждық жаттығу құрылғысында жатығу даярлығы бір реттен кем емес орындалады:

1) 6 айда +/– жылына 1 айда 2 рет, жылына жалпы көлемі 16 сағат;

2) 3 айда +/– жылына 1 айда 4 рет, жылына жалпы көлемі 12 сағат.

Барлық басқа жағдайларда жаттығу құрылғыларында даярлау 12 айдан аспайды, егер мерзім 1 айға ұзартылған болса келесі даярлау мерзімі 1 айға қысқартылады.

302. Үш жылдық кезең үшін өткізілетін жаттығу құрылғысындағы даярлық CFIT элементтерін қоса отырып оңтайлы өзара әрекет жасауға жетуге негізгі бағытталуымен, іс жүзіндегі ұшу жағдайын қоса (LOFT), барлық айрықша және авариялық жағдайлар бойынша әзірленген сценарийлер бойынша және күш құрылғыларының әртүрлі істен шығулары, ұшақты басқару мен қанат механизмі жүйелеріндегі істен шығулар, өрт шыққан кезде әрекеттерді міндетті түрде орындаумен жүргізіледі.

303. Әуе кемелерінің бірнеше типтерінде ұшуды орындайтын ұшу экипажының мүшелері үшін 3 жылдан жиі емес мерзім сайын әуе кемелерінің барлық типтеріндегі жаттығу құрылғысында жаттығудан өтуі міндетті.

304. Әуе кемесінің нақты түріндегі ұшу даярлығына қатысты талаптар орындалған болып саналады, егер:

1) осы мақсат үшін уәкілетті орган жіберген ұшу жағдайларын көрсететін жаттығу құрылғысы қолданылса;

2) әуе кемесінің осы түріндегі даярлық деңгейіне белгіленген уақыттан кейін тексеру жүргізілген болса (әуедегі практикалық жұмысты және авариялық жағдайда әрекет ете білуді тексеру).

305. Аталған тексерулер уәкілетті органда бекітілген (FFS) кешенді жаттығу құрылғысындағы бір тексеру жіберіледі) 120 күннен кем емес аралықта кез-келген кезекті 12 ай ішінде екі рет жүзеге асырылады. FFS тексеру көлемі 2 сағаттан кем емес.

306. Ұшу экипажы мүшелерінің біліктілігін тексеру бағдарламасы (type rating) мынадай тәртіпте:

1) тексеру алдында ӘК-де FFS жаттығу құрылғысында жаттығу орындалады, FFS жаттығудың өту мерзімі ұшу кезінде тексеру өткізілгенге дейін 6 айдан немесе 3 айдан аспауы тиіс (пайдаланушының РПП-сына сәйкес);

2) пилоттар мен штурмандар үшін біліктілігін тексеруді пилот-емтихан алушы өткізеді (азаматтық авиация ұйымында штурман-емтихан алушы болатын болса, штурман үшін біліктілігін тексеруді штурман-емтихан алушының өткізуіне рұқсат етіледі), бортрадистті ӘК командирі тексереді, экипаждық ұшу және кабинадағы басқа да мүшелері үшін тексеруді мамандығы бойынша тиісті емтихан алушылар өткізеді;

3) аспаптар бойынша ұшу мен түнгі ұшуға жіберілген ӘК-де біліктілікті тексеру күндізгі және түнгі ұшуларда орындалады. Тексеруді орындау рейстер жағдайында 2 ұшуда (1 күндізгі және 1 түнгі), әуеайлақтық жағдайларда 2 ұшуда (күндіз және түнде 2 кіру немесе тек қана түнде) орындау рұқсат етіледі. Тексерудің жалпы уақыты 1 сағат 30 минуттан кем емес, метеожағдайлар кезінде тексерушінің минимумынан төмен емес;

4) аспаптар бойынша ұшуды және түнгі ұшуды орындауға жіберілмеген ӘК-де біліктілікті тексеру жоғарыда аталған әдістемеге сәйкес, тексерушінің минимумынан төмен емес метеожағдайлар кезінде күндіз орындалады (көрінімді шектеуді көрсетудің қажеттігіне қарай);

5) бір орынды, басқарудың барлық түрі бар, моторлы және моторсыз емес өте жеңіл ӘК-де пилотты басқарушы мен нұсқаушының екі жаққа бірдей көрінетін жерде тұрып тексеруді пилот-нұсқаушы өткізеді (тексерудің жалпы уақыты тексеруді орындауды қамтамасыз ететін метеожағдайлар кезінде, күндіз, 1 сағаттан кем емес, ұшу санын нұсқаушы белгілейді), екі орынды

ӘК-де тексеру кабина ішінде өткізіледі;

6) тексеру түріне байланысты ұшу кітапшасына жазба ресімделеді, біліктілікті тексеру актісі немесе жаттығуға арналған тапсырмаға жазба ресімделеді (қажетіне қарай).

307. Кәсіби деңгейді қолдау курстарында жыл сайынғы теориялық даярлықтан өту кезінде алынған бағалар, авиация персоналының куәліктерінде 12 ай + 1 ай ішінде біліктілік (рейтинг) және айрықша бағалар мерзімін ұзарту үшін жарамды.

308. FI немесе IRI ұшу нұсқаушысының сертификатын дәлелдеу үшін сертификат иесі 3 талаптың мынадай 2-уін орындайды:

1) FI (A) және (H) үшін сертификаттың жарамдылық мерзімінің ішінде FI, TRI, CRI, IRI немесе емтихан алушы ретінде әуе кемесінің тиісті санатында ұшуды оқыту бағдарламасы бойынша 50 сағаттан кем емес орындау.

Егер өтініш берушінің (IR) аспаптар бойынша ұшуға рұқсаттамасы болса, онда ол FI куәлігінің жарамдылық мерзімі өтетін күннің алдындағы соңғы 12 айдың ішінде IR үшін ұшуды оқыту бағдарламасы бойынша 10 сағаттан кем емес ұшуға ие болады;

2) FI (As) үшін дирижабльдерде FI, IRI ретінде немесе емтихан алушы ретінде сертификаттың жарамдылық мерзімі ішінде 20 сағаттан кем емес ұшуға ие болуы.

Егер өтініш берушінің (IR) аспаптар бойынша ұшуға рұқсаттамасы болса, онда ол FI куәлігінің жарамдылық мерзімі өтетін күннің алдындағы соңғы 12 айдың ішінде IR үшін ұшуды оқыту бағдарламасы бойынша 10 сағаттан кем емес ұшуға ие болады;

3) FI (S) үшін сертификаттың жарамдылық мерзімі ішінде FI ретінде немесе емтихан алушы ретінде планерларда ұшуды оқыту бағдарламасы бойынша 30 сағаттан кем емес ұшуға немесе 60 әуелеп ұшуға ие болуы;

4) FI (B) үшін сертификаттың жарамдылық мерзімі ішінде FI ретінде немесе емтихан алушы ретінде әуе шарларында ұшуды оқыту бағдарламасы бойынша 6 сағаттан кем емес ұшуға ие болуы.

Нұсқаушылардың семинар-практикумына FI сертификатының жарамдылық мерзімі ішінде қатысады.

Осы Үлгілік бағдарламалардың 16-тарауының 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес, FI куәлігінің жарамдылық мерзімі өткен күннің алдындағы 12 ай ішінде ӘК-де немесе жаттығу құрылғысында (кәсіби деңгейді қолдау) құзіреттілік бағасынан өтеді.

5) FI нұсқаушысының сертификатын ұзарту үшін, өтініш беруші ұзартқанға дейін 12 ай ішінде:

Нұсқаушыларға арналған семинарға қатысады;

Осы Үлгілік бағдарламалардың 16-тарауының 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес, FI куәлігінің жарамдылық мерзімі өткен күннің алдындағы 12 ай ішінде ӘК-де немесе жаттығу құрылғысында (кәсіби деңгейді қолдау) құзіреттілік бағасынан өтеді.

FI, TRI/ SFI, CRI, IR нұсқаушы сертификаты 3 жыл ішінде жарамды.

309. Ұшақтың түрі (TRI (A)) бойынша нұсқаушы сертификатын растау үшін өтініш беруші сертификаттың қолданылу мерзімі өткен күннің алдындағы соңғы 12 ай ішінде төмендегі 3 талаптың бірін орындайды:

1) оқу курсының төмендегі бөлімдерінің бірін жүргізеді:

ұзақтығы 3 сағаттан кем емес жаттықтыру құрылғысында дайындық сессиясын немесе кем дегенде 2 ұшуды және қонуды қамтитын ӘК-де

1 сағаттан кем емес бір жаттығу;

2) сертификатталған (танылған) АОО-да (авиациялық оқу орны) TRI ретінде нұсқаушылардың біліктілігін арттыруды алады;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 16-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес біліктілігін бағалаудан өтеді.

310. Тікұшақтың (TRI (Н)) немесе көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесінің (TRI (PL)) түрі бойынша нұсқаушы сертификатын растау үшін өтініш беруші TRI сертификатының қолданылу мерзімі ішінде төмендегі 3 талаптың 2-уін орындайды:

1) ұшу даярлығы бағдарламасы бойынша оқу бағдарламасында қарастырылған әуе кемелерінің әрбір түрінде немесе тиісті FSTD жаттықтыру құрылғысының түрінде 50 сағат ұшу уақытының, оның 15 сағаттан кем болмайтыны TRI сертификатының қолданылу мерзімі өтетін күннің алдындағы 12 ай ішінде болуы.

TRI (PL) нұсқаушысы үшін бұл ұшу даярлығының сағаттары TRI не (TRE) түрінде емтихан қабылдаушы немесе SFI пилотаждық жаттықтыру құрылғысы жөнінде нұсқаушы не (SFE) емтихан қабылдаушы ретінде орындалады;

2) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында TRI ретінде нұсқаушыларды қайта даярлаудан өтеді;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 16-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес кәсіби деңгейін қолдау бойынша біліктілігін бағалаудан өтеді.

311. Егер TRI (A) түрі бойынша нұсқаушы сертификатының мерзімі өтсе, өтініш беруші :

1) өтінімнің алдындағы соңғы 12 ай ішінде тиісті ұшақ түрінде ұшу және қонуды қамтитын 30 маршруттық секторды орындайды, оның 15 аспайтын ұшу секторы жаттықтыру құрылғысында орындалуы мүмкін;

2) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында TRI курсының тиісті бөлімін аяқтайды;

3) біліктілігін тексеру бағдарламасы бойынша 3 ұшу сағатынан кем болмайтын көлемде қолданылатын ұшақ түрінде TRI (A) қадағалауымен жаттығу жүргізеді.

312. Тікұшақтың TRI (Н) немесе TRI (PL) (көтеру күшін арттыру жүйесі бар әуе кемесінің) түрі бойынша нұсқаушы сертификатын ұзарту үшін өтініш беруші ұзартуға дейін 12 ай ішінде:

1) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында TRI ретінде нұсқаушыларды қайта даярлауды алады, бұл TRI оқу курсының сәйкес элементтерін қамтиды;

2) осы Үлгілік бағдарламаның 15-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес кәсіби деңгейін қолдау бойынша біліктілігін бағалаудан өтеді.

313. CRI класы бойынша сертификатын растау үшін өтініш беруші CRI сертификатының қолданылу мерзімі өтетін күннің алдындағы 12 ай ішінде:

1) CRI рөлінде 10 сағаттан кем болмайтын көлемде ұшу дайындығын өткізеді. Егер CRI өтінім берушінің бір моторлы ұшақтарға да, көп моторлы ұшақтарға да рұқсаты болса, 10 сағат ұшу дайындығы бір моторлы және көп моторлы ұшақтар арасында бірдей бөлінеді; немесе

2) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында СRI ретінде нұсқаушылар бағдарламасы бойынша қайта даярлаудан өтеді, бұл СRI оқу курсының сәйкес элементтерін қамтиды;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 16-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес көп қозғалтқышты не бір қозғалтқышты ӘК үшін кәсіби деңгейін қолдау бойынша біліктілігін бағалаудан өтеді.

314. CRI класы бойынша нұсқаушы сертификатын ұзарту үшін өтініш беруші ұзартуға дейін 12 ай ішінде:

1) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында СRI ретінде нұсқаушылар бағдарламасы бойынша қайта даярлау алады, бұл СRI оқу курсының сәйкес элементтерін қамтиды;

2) осы Үлгілік бағдарламаның 16-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес ӘК-де немесе жаттықтыру құрылғысында (кәсіби деңгейін қолдау) біліктілігін бағалаудан өтеді.

315. SFI пилотаждық жаттықтыру құрылғысы жөніндегі нұсқаушы сертификатын растау үшін өтініш беруші SFI қолданылу мерзімі ішінде төмендегі 3 талаптың 2-уін орындайды:

1) нұсқаушы немесе емтихан қабылдаушы ретінде FSTD 50 сағат ұшу уақытының, оның 15 сағаттан кем болмайтыны SFI сертификатының қолданылу мерзімі өтетін күннің алдындағы 12 ай ішінде болуы;

2) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында SFI ретінде қайта даярлаудан өтеді;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 17-тарауының талаптарына сәйкес кәсіби деңгейін қолдау бойынша біліктілігін бағалаудан өтеді.

Қосымша өтініш беруші әуе кемелерінің нақты түрлеріне біліктілік белгілерін беру үшін FFS біліктілігін тексеру өткізеді.

SFI сертификатын әрбір балама қайта аттестаттау үшін иесі осы тармақтың 3-тармақшасының талаптарын сақтайды.

316. SFI пилотаждық жаттықтыру құрылғысы жөніндегі нұсқаушы сертификатын ұзарту үшін өтініш беруші өтініштің алдындағы 12 ай ішінде:

1) SFI жаттықтыру құрылғысында дайындық курсы бойынша қайта даярлау алады;

2) сертификатталған (танылған) АОО-ның өкілетті органында SFI ретінде қайта даярлаудан өтеді;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 16-тарауы 4, 5 параграфтарының талаптарына сәйкес жаттықтыру құрылғысында (кәсіби деңгейін қолдау) біліктілігін бағалаудан өтеді.

19-бөлім. ӘК және оның құрамдас бөліктеріне техникалық қызмет көрсету персоналын, ӘК ұшуға жарамдылығын қолдауға жұмылдырылған персоналды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

317. ӘК техниалық қызмет көрсету персоналын бастапқы даярлаудың үлгілік бағдарламасы (бұдан әрі осы кіші бөлім шегінде – "Үлгілік бағдарлама") аталған персонал үшін бстапқы даярлаудың ең төменгі көлемін регламенттейді, қажет болған жағдайда және негіздеме бойынша оны ұлғайтуға болады. Пәндердің модульдері мен тақырыбы осы Үлгілік бағдарламаның 21-қосымшасында берілген ("Модульдерді үйлестіру").

318. "А", "В1", "В2" және "В3" санатты/қосымша санатты ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігін алуға кандидаттар үшін бастапқы даярлау көлемі/теориялық оқу пайызы Үлгілік бағдарламаның 23-қосымшасына сәйкес анықталады.

319. АОО-да оқу кезінде теориялық оқудың практикалық оқуға қатынасы (пропорциясы) осы тармақ кестесінің талаптары шегінде қалады, ал бағдарламаны және оның жеке модульдерін өз бетінше оқу кезінде практикалық оқудың ұзақтығына талап қойылмайды.

320. "А", "В1", "В2" және "В3" санатты/қосымша санатты ӘК ТҚ маманы куәлігін алуға кандидаттарға бастапқы даярлау бағдарламасын (модульдерін) одан кейін емтихан алуға құқығы бар уәкілетті органда немесе АОО-да емтихан тапсыра отырып, өз бетінше игеруге болады.

321. ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігінің бір санаты/қосымша санатынан екіншісіне ауысқан кезде, маман:

1) АОО-да дайындықтан өтеді немесе куәліктің сұратылған санаты/қосымша санатына арналған бағдарлама модульдерін осы Үлгілік бағдарламаның 22-қосымшасына сәйкес осы санат/қосымша санат үшін міндетті модулі шегінде деңгей айырмашылығының көлемін, сонымен қоса куәліктің өзі үміттенген санатында жеткіліксіз модульдерді өз бетінше оқиды, содан кейін емтихан тапсырады; және

2) "Авиация персоналы куәлігін беру және мерзімін ұзарту қағидаларының" талаптарында берілген ӘК ТҚ практикалық тәжірибесін алады және дәлелдейді, ал оның алу талаптары "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандарға қойылатын біліктілік талаптары" арқылы алады.

322. Пәндердің оқу ұзақтығы белгіленген осы Ережелердің келесі тармағындағы модульдерден басқа, АОО әрбір модуль шегінде, оқу ұзақтығын анықтайды және пәндерді белгілейді.

323. Кейбір модульдер үшін оқыту ұзақтығы келесі талаптармен анықталады:

1) "10RK модулі. Қазақстандық және халықаралық авиациялық заңнама" / "Module 10 RK. Kazakhstan and International Aviation Legislation" – 4 күн (21 сағат) /емтиханмен

2) "9-модуль. ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуге қарай адамның мүмкіндіктері" / "Module 9. Human Factors" – 2 күн (12 сағат) / емтиханмен.

324. Осы Үлгілік бағдарламада ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігін алуға кандидаттың біліктілік деңгейі және осындай куәлікке біліктілік белгісін енгізу үшін ӘК ТҚ жөніндегі маманның куәлігі иегерінің біліктілік деңгейі анықталады.

325. Осы Үлгілік бағдарламада ӘК ТҚ жөніндегі маманды бастапқы даярлау үшін оқытудың басқа түрлеріне арналған оқу бағдарламасын әзірлеуде өзгертілмейтін модульдік қағидат ұсынылған.

326. Осы Үлгілік бағдарламада "А", "В1", "В2" санатты /қосымша санатты ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігін алуға кандидаттар үшін практикалық оқыту болып табылатын осы Үлгілік бағдарламаның 24-қосымшасында баяндалған базалық дағдылардың ("Basic Skills) сипаттамасы келтіріледі.

327. Осы Үлгілік бағдарламаның 25-қосымшасында "Бастапқы даярлау емтихандарының стандарты" баяндалған.

328. Осы Үлгілік бағдарламада "А", "В1", "В2" және "В3" санатты (қосымша санат) авиациялық қызметкерлердің куәлігін алу мақсатында бастапқы дайындауды аяқтағаннан кейін оқушы сәйкес келуі тиіс базалық білім (индикатор) немесе осындай куәлікке "В1", "В2", "В3", "С" санатты біліктілік белгісі бар білім деңгейімен белгіленеді (1,2 және 3). ӘК түріне оқыту кезінде білім деңгейін анықтау кезінде, сонымен бірге "А" санатты механик міндеттерін орындауға оқыту кезіндегі теориялық бөлімінде осы Үлгілік бағдарламаның 26-қосымшасында "ӘК түрі бойынша оқыту деңгейі" анықталған, ал бастапқы даярлау үшін – осы Үлгілік бағдарламаның 329-тармақ қолданылады.

329. Бастапқы даярлаудың базалық білім индикаторы сәйкес белгілері және мақсаттарымен ажыратылады:

1) 1-деңгей – оқу пәнінің негізгі элементтерімен танысу, бұл жағдайда кандидат:

оқу пәнінің базалық элементтерімен танысуы тиіс;

жалпы сөздер мен мысалдарды қолдана отырып, оқу пәніне қарапайым сипаттама бере алады;

оқу пәніне тән терминдерді пайдалана алады;

2) 2-деңгей – оқу пәнінің теориялық және практикалық аспектілері бойынша жалпы білімі және осы білімін қолдана алу қабілеті, бұл жағдайда кандидат:

оқу пәнінің теориялық негіздерін түсіне алуы тиіс;

қолданылатын оқу пәніне мысал келтіре отырып, жалпы сипаттама бере алуы тиіс;

оқу пәнін сипаттау кезінде математикалық формулаларды физикалық заңдармен байланыстыра отырып, қолдану;

оқу пәнін сипаттау кезінде эскиз, суреттерді және сызбаларды оқып, түсіне алуы тиіс;

егжей-тегжейлі процедураларды пайдалана отырып, өз білімін тәжірибеде қолдана алуы тиіс;

3) 3-деңгей – оқу пәнінің теориялық және практикалық аспектілері бойынша білімін тереңдету және білімінің жеке элементтерін логикалық және жан-жақты үлгіде біріктіріп, қолдану, бұл жағдайда кандидат:

оқу пәнінің теориясын және басқа пәндермен байланысын білуі тиіс;

теориялық негіздерді және өзіндік мысалдарды қолдана отырып, оқу пәнін егжей-тегжейлі сипаттай алуы тиіс;

оқу пәніне қатысты математикалық формулаларды түсініп, қолдана алуы тиіс;

оқу пәнін сипаттайтын эскиз, қарапайым суреттерді және сызбаларды оқып, түсініп, дайындай алады;

өндірушінің нұсқаулығын қолдана отырып, өз білімін тәжірибеде қолдана алады;

түрлі дереккөзден және өлшем түрінен алған өз әрекетінің нәтижесін түсініп, қажетінше өз әрекетін түзете алады.

330. Әуе кемелерінің ұшу жарамдылығын қолдаумен айналысатын авиация қызметкерлерін оқыту және емтихан алу стандарттары осы Үлгілік бағдарламаның тиісті қосымшаларында берілген және оған төмендегілер кіреді:

1) "Бастапқы даярлау емтиханының стандарты" осы Үлгілік бағдарламаның 25-қосымшасында берілген;

2) "ӘК түріне оқыту, емтихан жүргізу – тәжірибелік тағылымдамадан өту" осы "Үлгілік бағдарламаның" 26-қосымшасында берілген;

3) Әуе кемелерінің ұшуға жарамдылығын қолдаумен айналысатын авиация персоналын "Қайта дайындау және кәсіптік деңгейін қолдау курстарының стандарты" 27-қосымшада берілген.

331. ӘК-нің ұшуға жарамдылығын қолдау жөніндегі персоналға арналған курс бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның тиісті қосымшаларында берілген және оған төмендегілер кіреді:

1) "Отын бактары қауіпсіздігі / CDCCL - 1 және 2-фазалар / Fuel Tank Safety / CDCCL – Phases 1 and 2" осы Үлгілік бағдарламаның 28-қосымшасына сәйкес;

2) "Электр сымдары және электрлік қосылыстар жүйесі – EWIS" / "Electrical Wiring Interconnection System, EWIS" осы Үлгілік бағдарламаның 29-қосымшасына сәйкес;

3) "Адамның ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуге қатысты мүмкіндіктері – бастапқы дайындық" / "Initial Human Factors" – осы Үлгілік бағдарламаның 30-қосымшасына сәйкес;

4) "ETOPS ережелері бойынша ұшуларды орындайтын ӘК-ні техникалық пайдалану" / "ETOPS maintenance" осы Үлгілік бағдарламаның 31-қосымшасына;

5) "Шетелдік ӘК қауіпсіздігін бағалау (SAFA)" / "Safety Assessment of Foreign Aircraft, SAFA" осы Үлгілік бағдарламаның 32-қосымшасына сәйкес;

6) "ӘК-ге сервистік қызмет көрсету міндеттеріне оқыту" / "ACFT Service Tasks Training" осы Үлгілік бағдарламаның 33-қосымшасына сәйкес;

7) "А" санатты куәлік иегеріне орындауға анықталған міндеттерді практикалық орындауға оқыту" / "Cat A Tasks Training" осы Үлгілік бағдарламаның 34-қосымшасына сәйкес;

8) "Адамның ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуге қатысты мүмкіндіктері – кәсіптік деңгейді қолдау" / "Human Factors – Continuation Training" осы Үлгілік бағдарламаның 35-қосымшасына сәйкес;

9) "Авиациялық заңнама – кәсіптік деңгейді қолдау" / "Aviation Legislation – Continuation Training" осы Үлгілік бағдарламаның 36-қосымшасына сәйкес;

10) "Отын багының қауіпсіздігі / CDCCL – кәсіптік деңгейді қолдау" / "Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training" осы Үлгілік бағдарламаның 37-қосымшасына сәйкес;

11) "ӘК-ге ТҚ және Ж жөніндегі ұйымдардың аудиті кезінде анықталған ӘК-ге ТҚ және Ж-дегі қателер, ескертулер, ӘК-ге ТҚ және Ж-ге қатысты авиациялық оқиғалар мен жағдайлар материалдары және оларда жасалған ұсыныстар" осы Үлгілік бағдарламаның 38-қосымшасына сәйкес;

12) "Электр сымдары және электрлік қосылыстар жүйесі (EWIS) – кәсіптік деңгейді қолдау" / "Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) – Continuation Training" осы Үлгілік бағдарламаның 39-қосымшасына сәйкес;

13) "ӘК-мен (XXXXX –ӘК түрі көрсетіледі) қозғалтқыштармен (YYYYY –қозғалтқыш түрі көрсетіледі) жалпы танысу курсы" / "General Aircraft Familiarization Course ХХХХХ (YYYYY)" осы Үлгілік бағдарламаның 40-қосымшасына сәйкес;

14) "ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық қызмет көрсететін мамандардың, сондай-ақ ӘК ұшуға жарамдылығын қолдайтын персоналдың кәсіби деңгейін қолдау / Continuation Training for Servesing, Maintenance and Continuing Airworthiness Staff" осы Үлгілік бағдарламаның 41-қосымшасына сәйкес;

15) "ӘК ТҚ мамандарының кәсіби деңгейін қолдау курстарының минималды тізбесі және олардың алғашқы даярлау курстарының тізбесі" осы Үлгілік бағдарламаның 42-қосымшасына сәйкес;

16) "АТЖ және ТКЖ ұйымының персоналы мен ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету персоналы біліктілігінің үлгілік бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 43-қосымшасына сәйкес;

17) "Авиациялық ішкі аудитор / Aviation Internal Auditor" осы Үлгілік бағдарламаның 44-қосымшасына сәйкес;

18) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 45-қосымшасына сәйкес;

19) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар Ми-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 46-қосымшасына сәйкес;

20) "В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 47-қосымшасына сәйкес;

21) "В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 48-қосымшасына сәйкес;

22) "В1 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 49-қосымшасына сәйкес;

23) "В1 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 50-қосымшасына сәйкес;

24) В2 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 51-қосымшасына сәйкес;

25) "В2 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның 52-қосымшасына сәйкес";

26) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК бойынша оқыту бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның 53-қосымшасына сәйкес";

27) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның 54-қосымшасына сәйкес";

28) "В2 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 55-қосымшасына сәйкес;

29) "В2 санатындағы КА-32А11ВС ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның 56-қосымшасына сәйкес;

30) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171Е ӘК бойынша оқыту бағдарламасы осы Үлгілік бағдарламаның 57-қосымшасына сәйкес;

31) "В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171Е ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 58-қосымшасына сәйкес;

32) "В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171Е ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 59-қосымшасына сәйкес;

33) "В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171Е ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 60-қосымшасына сәйкес;

34) "В1 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 61-қосымшасына сәйкес;

35) "В1 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 62-қосымшасына сәйкес;

36) "В2 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 63-қосымшасына сәйкес;

37) "В2 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 64-қосымшасына сәйкес;

38) "В1 және В3 санаттарындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 65-қосымшасына сәйкес;

39) "В1 және В3 санаттарындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 66-қосымшасына сәйкес;

40) "В2 санатындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 67-қосымшасына сәйкес;

41) "В2 санатындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 68-қосымшасына сәйкес;

42) "В1 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 69-қосымшасына сәйкес;

43) "В1 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 70-қосымшасына сәйкес;

44) "В2 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / Ан-26 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 71-қосымшасына сәйкес;

45) "В2 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 72-қосымшасына сәйкес;

46) "В1 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқышы бар Л-410 УВП-Э ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 73-қосымшасына сәйкес;

47) "В1 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 74-қосымшасына сәйкес;

48) "В2 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК бойынша оқыту бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 75-қосымшасына сәйкес;

49) "В2 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы" осы Үлгілік бағдарламаның 76-қосымшасына сәйкес.

332. Бастапқы дайындықты немесе ӘК түріне оқуды аяқтағаннан кейін, тиісті емтихандарды тапсырғаннан кейін және, қажет болған жағдайда, бағалаудан кейін, оқушыға әрбір игерген модуль немесе ӘК түріне / қозғалтқышқа "Recognition Cerificate"бағалау сертификаты беріледі, және де игерген ӘК түрі және қозғалтқышы бойынша сертификаттағы жазба қабылданған халықаралық қысқартуларға сәйкес келеді. "А", "В1", "В2", "B3" санаттары бойынша бастапқы дайындық бағдарламасын игеру нәтижесі бойынша сертификатта емтихан арқылы маманның игерген модульдерін көрсете отырып, бірыңғай сертификатты беруге рұқсат етіледі.

333. 338-тармақтың анықтауына жатпайтын курстарды аяқтағаннан кейін қатысушыға келесі сертификат беріледі:

1) "Certificate of Completion" курсын аяқтағаны туралы сертификат, егер курс емтихан тапсыруды қарастыратын болса, сонымен қоса практикалық тағылымдамадан өту қорытындысы бойынша (On the Job Training). Практикалық тағылымдамадан өту қорытындысы жөніндегі (On the Job Training) сертификатқа балама практикалық тағылымдамада меңгерілген міндеттер бойынша жазба және бағалаушының біліктілік, тағайындалған бағасы жөніндегі жазба болып табылады.

2) егер курс емтихан тапсыруды қарастырмайтын болса, "Cerificate of Attendance" қатысқаны туралы сертификат беріледі.

334. Емтиханды әрбір қайта тапсырудан кейін өту балынан асатын нәтижеге қарамастан аталған курс үшін анықталған ең аз өту балының (мысалы "75%") нәтижесі сертификатта жазылады.

335. ӘК ТҚ жөніндегі персоналды кәсібидаярлау түрлерін жіктеу осы Үлгілік бағдарламаның 77-қосымшасында көрсетілген.

336. Оқушылардың білімін емтихан арқылы тексеру кезінде олардың емтиханда ақпарат көздері мен әдебиетті қолдану бөлігінде осы Үлгілік бағдарламаның 78-қосымшасында көрсетілген қағидаттар қолданылады.

337. 9А және 10RK бағдарлама модульдері ӘК сервистік қызмет көрсетуші механиктерге, "А", "В1", "В2", "B3", "С" санатты ӘК ТҚК бойынша куәлік иелеріне немесе куәлікке иелік етуге үміткер мамандарға қолданылады, атап айтқанда:

1) ТҚ және ТКЖ ұйымдастыру жөніндегі басшылық құрам және персонал;

2) ӘК ұшу жарамдылығын қолдаумен айналысатын персонал;

3) ӘК ТҚК айналысатын авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін анықтауға құқылы жеке тұлғалар;

4) "А", "В1", "В2", "B3" және "С" санатты мамандарды кәсібидаярлаумен айналысатын қызметкерлер, оның ішінде ӘК сервистік қызмет көрсету бойынша механиктер және ӘК ТҚК ұйымдастыру қызметкерлерін оқытумен айналысатын қызметкерлер.

338. 9В және 10RK бағдарлама модульдері "B3" санатты ӘК ТҚК бойынша куәлігі бар немесе куәлікке иелік етуге үміткер мамандарға (кестеде "басқа қызметкер" деп белгіленген) қолданылады, соның ішінде:

1) жеңіл және аса жеңіл авиация ӘК ТҚ және ТКЖ ұйымдастыру бойынша басқарушы құрам және персонал;

2) жеңіл және аса жеңіл авиация ӘК ұшу жарамдылығын қолдаумен айналысатын персонал;

3) жеңіл және аса жеңіл авиация ӘК ТҚК айналысатын авиациялық қызметкердің біліктілік деңгейін анықтауға құқылы жеке тұлғалар;

4) "B3"" санатты жеңіл және аса жеңіл авиацияды ӘК ТҚК және ТКЖ бойынша куәлік иесі немесе куәлікке иелік етуге үміткер мамандарды оқыту мен емтихан қабылдаумен айналысатын персонал.

339. "Практикалық элемент", "практикалық оқыту", "практикалық даярлық" терминдерінің мағынасы тең дәрежеде, алайда төмендегі ескеру қажет:

1) "Практикалық элемент" термині бастапқы даярлықта оқыту бөліктерінің белгілерінде, сол сияқты ӘК түріне оқытуда қолданылады;

2) "Практикалық даярлық" немесе "Практикалық оқыту" – оқытылушыға ӘК немесе оның компоненттерінде операциялар немесе нақты міндеттемелерді орындауды үйретуге дағдыландыруды қарастыратын оқу түрі. Практикалық тағылымдама (On the Job Training) практикалық даярлық немесе практикалық оқыту түрі ретінде қарастырылады, жаңа "Rating" бағанына 1 жазба жазуға қажетті ӘК ТҚК бойынша маман куәлігі санатына жататын ауыр ӘК ТҚК көрсетуші мамандарға қатысты және ол ӘК ТҚК нақты жағдайында жүргізіледі. (Task Training) практикалық даярлық немесе практикалық оқыту "А" санатты ӘК сервистік қызмет көрсетуші механикке, зертханалар мен шеберханаларда ӘК компонентеріне қызмет көрсетуші мамандарға міндеттемелерді орындауға үйрету кезінде, сол сияқты супервайзерлер немесе нұсқаушыларға операциялар мен міндеттемелерді оқыту барысында дағдыландыру үшін қарастырылған;

3) осы Үлгілік бағдарламаның 24-қосымшасына сәйкес базалық дағдылар ("Basic Skills) бірыңғай оқу бағдарламасында практикалық сабақтар болып табылады және "А", "В1", "В2" санатына қызмет көрсету бойынша мамандарға міндетті болып табылатын тастапқы оқытудың бөлігі болып табылады.

20-бөлім. Әуе қозғалысына қызмет көрсету жөніндегі персоналды, аэронавигациялық ақпарат қызметінің маманын, әуе кеңістігінің дизайны/ұшу процедуралары және және картография саласындағы маманды, маманды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. Жалпы ереже

340. Осы Әуе қозғалысына қызмет көрсету жөніндегі персоналды, аэронавигациялық ақпарат қызметінің маманын, әуе кеңістігінің дизайны/ұшу процедуралары және және картография саласындағы маманды, маманды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы кәсібидаярлау және дербес жұмысқа жіберу қағидаттарын, тәртібін, минималды көлемін жіберуді анықтайды:

1) әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчерлері, диспетчер-нұсқаушылар, жаттығу құрылғысының нұсқаушылары, ұшу басшылары (ауысымның аға диспетчерлері) (бұдан әрі – ӘҚҚ);

2) ұшу ақпараты орталықтары немесе әуеайлақтық ұшу-ақпарттық қызмет көрсету органдары үшін ұшу-ақпараттық қызмет көрсету (ҰАҚ) мамандары;

3) әуе қозғалысын жоспарлау, бақылау және үйлестіру бойынша диспетчерлер (бұдан әрі – ӘҚЖ);

4) Брифинг диспетчерлері (бұдан әрі – Брифинг);

5) ӘҚҚ емтихан алушылары;

6) аэронавигациялық ақпаратты қамтамасыз (бұдан әрі – АНА) ету жөніндегі маман (аэронавигациялық ақпарат қызметінің мамандары, әуе кеңістігінің дизайны/ұшу процедуралары және картография саласындағы маман, маман).

341. Әуе қозғалысын ұйымдастыру (бұдан әрі – ӘҚҰ) және қызмет көрсету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлау қызметтік міндеттерін орындау кезін қажетті біліктілік талаптарына сәйкес келуді қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі, кәсіби даярлау процесіне даярлау және бағалауңдың біліктілік жүйесін енгізу кезінде ИКАО 9868 PANS-TRG және 10056 құжаттарының ұсыныстары қолданылады.

342. Бастапқы даярлық тиісті санатты мамандардың алғашқы біліктілік білімдерін, дағдыларын алуды, сол сияқты біліктілік талаптарына сай болуын дамытуды қамтамасыз етеді.

343. Мамандарды қайта даярлау жұмыс сипаты мен жағдайы, мамандықтың жүйе конструкциясы, мамандық, жұмыс профилі (жаңғырту немесе ауыстыру) өзгерген жағдайда, сол сияқты біліктілік белгілерін алу үшін жүргізіледі.

344. Мамандардың кәсібидеңгейін қолдау ұжымдық жұмыстарды қоса алғандағы білімі мен бейімділіктерін қайта қарау, пысықтау, кеңейту жүйелер мен жабдықтардағы өзгерістермен таныстыру, жаңа процедуралар мен тәжірибелерді үйрету, апаттық, қауіпті және штаттан тыс жағдайлардағы әрекеттерге үйрету, сол сияқты жұмыстан 6 айдан аса уақытқа қол үзген жағдайда кәсібидағдысын қалпына келтіруді қамтамасыз етеді.

345. Ағылшын тілі саласындағы элементтер нақты диспетчерлік пункт мамандарын даярлау қажеттілігіне байланысты кәсібидаярлау бағдарламаларына қосымша енгізіледі.

346. Ағылшын тілі саласындағы бағдарламалар тыңдаушыларға олардың өздігінше білімдері мен дағдыларын ИКАО шкалалары бойынша жұмыс деңгейінде қалыптастыруды қамтамасыз етуі тиіс:

1) жалпы, нақты және жұмысқа қатысты сұрақтарға екі ұшты емес нақты жауап бере алу;

2) хабарлама алмасуда түсінбеушілікті тану және жою үшін барлық байланыс әдістерін пайдалану (мысалы, ақпаратты тексеру, растау немесе анықтау арқылы);

3) штаттық жұмыс жағдайында немесе белгілі байланыс міндеттемелерін орындау барысында жағдайдың қиындауы немесе болжанбаған өзгерістер орын алғанда лингвистикалық мәселелерді оңтайлы және барынша жеңіл шешу;

4) авиация қауымдастығына түсінікті диалект немесе акцентті қолдану.

2-параграф. ӘҚҚ, ҰАҚ, ӘҚЖ және Брифинг мамандарын бастапқы даярлау және қайта даярлау

347. ӘҚҚ, ӘҚЖ және Брифинг мамандарын бастапқы даярлау келесі кезеңдерден тұрады:

1) теориялық даярлық;

2) жаттығу құрылғысында даярлық;

3) практикалық даярлық.

348.Теориялық даярлық келесі негізгі оқыту нысандары арқылы жүзеге асырылуы мүмкін:

1) күндізгі стационарлық (кешенді, типтік);

2) модульдік;

3) сырттай;

4) қашықтан;

5) құрамдас.

349.Жаттығу құрылғысында даярлық келесі негізгі оқыту нысандары арқылы жүзеге асырылуы мүмкін:

1) күндізгі стационарлық (кешенді, типтік);

2) модульдік.

350. Бастыпқы даярлау мынадай мынадай критерияларға сәйкес келеді:

1) ұшу құрамындағы тұлғалардан құралған ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде даярлау көлемі осы Үлгілік бағдарламаның 79-қосымшасына сәйкес кемінде 360 оқу сағатынан тұрады;

2) авиациялық білімі жоқ тұлғалардан құралған ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде даярлау көлемі осы Үлгілік бағдарламаның 79-қосымшасына сәйкес кемінде 600 оқу сағатынан тұрады;

3) ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау бағдарламасына тиісті тағылымдамалық мерзім өткеннен кейін талапқа сай базалық даярлау және барлық біліктілік белгілері бойынша даярлау кіретін кешенді бағдарлама бойынша да, сондай-ақ бөлек базалық даярлауға және әрбір біліктілік белгісі бойынша даярлауға мүмкінді беретін модульдік бағдарлама бойынша да жүргізіледі;

4) ұшу құрамынан құралған ӘҚЖ және Брифинг мамандарын бастапқы даярлау кезінде жалпы даярлау көлемі Брифинг және/немесе ӘҚЖ диспетчерлерінің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламалары үшін келтірілген даярлау бағыттарына сәйкес кемінде 80 оқу сағатынан тұрады;

5) ӘҚҚ диспетчерінің біліктілігі бар тұлғалардан құралған ӘҚЖ және Брифинг мамандарын бастапқы даялару кезінде Брифинг және/немесе ӘҚЖ диспетчерлерінің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламалары бойынша мамандарды оқытуға теңестіруге болатын кемінде 36 оқу сағатынан тұрады;

6) авиациялық персоналдың басқа санатына жататын тұлғалардан құралған ӘҚЖ және Брифинг мамандарын бастапқы даялару кезінде Брифинг және/немесе ӘҚЖ диспетчерлерінің кәсіби деңгейін қолдау бағдарламалары үшін келтірілген даярлау бағыттарына сәйкес кемінде 160 оқу сағатынан тұрады;

7) ұшу құрамынан (пилоттар немесе штурмандар) құралған ҰАҚ мамандарын бастапқы даярлау кезінде даярлау көлемі осы Үлгілік бағдарламаның 79-қосымшасына сәйкес кемінде 60 оқу сағатынан тұрады; бұл ретте ӘҚҚ диспетчерлері ретінде даярлаудан өткен тұлғалардан құралған ҰАҚ мамандарының бастапқы даярлаудан өту талап етілмейді;

8) ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде жаттығу құрылғысында даярлау көлемі осы пункттің 1) және 2) тармақшаларында белгіленген жалпы көлемінен кемінде 240 оқу сағатынан тұрады;

9) бастапқы даярлау кезінде ӘҚҚ диспетчерлерлін практикалық даярлау жаттығу құрылғысында іске асырылатын көлем болып табылады;

10) жұмыс орнында тағылымдамадан өту бастапқы даярлау аяқталғаннан кейін жүргізіледі, ең аз тағғылымдамадан өту көлемі осы Үлгілік бағдарламаның 80-қосымшасында көрсетілген және үміткердің (тағылымдамадан өтушінің) кәсіби қызмтін жүзеге асыруы жоспарланған, сондай-ақ тағылымдамадан өтушінің осы қызмет түрін меңгеру қабілетін қарай диспетчерлік пункт (жұмыс орны) немесе Ұшу ақпараты орталығының жұмыс орны немесе әуеайлақтық ұшу-ақпараттық қызмет органы бойынша анықталады;

11) Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы нормативтік-құқықтық актілерімен айқындалынатын ӘҚҚ, ӘҚЖ және Брифинг персоналына қойылатын жаңа және қосымша талаптардың енгізілуі кезінде олардың кәсіби даярлау бағдарламаларында жүзеге асырылуы міндетті болып табылады, ал жалпы сағат саны түзетіледі;

12) оқу процесін қамтамасыз ететін көмекші мамандарды қоспағанда ӘҚҚ диспетчерлерін кәсіби даярлауға қатысты рәсімдерге қатысатын персоналдың тиісті білімі бар: авиациялық және/немесекәсіби даярлығы, немесе тиісті кәсіби даярлығы, сондай-ақ кемінде 2 жыл меңгерген мамандығы бойынша азаматтық авиация ұйымдарында (пайдалану кәсіпорындарында) пайдалану тәжірибесі, ал даярлау жүйесі ИКАО 9868 PANS-TRG және 10056 құжаттарының ұсыныстарына сәйкес құрылады.

351. ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде жаттығу құрылғысында даярлау міндетті болып табылады және әуе жағдайын бейнелейтін арнайы диспетчерлік жаттығу құрылғыларында іске асырылады.

352. ӘҚҚ диспетчерлерін бастапқы даярлау кезінде жаттығу құрылғысында даярлау бір мезгілде екі білім алушымен жұмыс жасайтын ӘҚҚ нұқсаушысының жетекшілігімен жүргізіледі.

353. Осы Үлгілік бағдарламаның 81-қосымшасына сәйкес қайта даярлау қажеттілігіне қарай жүргізіледі және біліктілік белгісін алу немесе қосымша функцияларды орындау үшін ұйымдастырылады.

354. Персоналды арнайы даярлау мынадай жағдайларда жүргізіледі:

1) ережелерді (процедураларды) өзгерту немесе енгізу;

2) жаңа жүйелерді пайдалануға енгізу;

3) аэронавигациялық қызмет көрсетушінің шешімі бойынша.

355. ӘҚҚ персоналын арнайы даярлау аэронавигациялық ұйымның өзінде практикалық және жаттығу құрылғысында даярлау түрінде, сонымен қатар бөлек курс, тренинг түрінде авиациялық оқу орталығында да өткізіледі. Бұл жағдайда уәкілетті органның даярлау бағдарламасын (жоспарын) бекітуі талап етілмейді.

3-параграф. Жұмысқа рұқсат алу үшін тағылымдамадан өтуді ұйымдастыру

356. Диспетчерлік пунктте (жұмыс орнында), Ұшу ақпараты орталағында және әуеайлақтық ұшу-ақпараттық қызмет көрсету органында дербес жұмысқа рұқсат алу үшін тағылымдамадан өтуге тиісті кәсіби даярлаудан өткен және бекітілген бағдарлама бойынша оқуды аяқтағанын растайтын құжаты бар тұлғалар жіберіледі.

357. Тағылымдама аталған диспетчерлік пунктте (жұмыс орнында) жұмыс істеуге рұқсаты бар нұқсаушының жетекшілігімен және үнемі бақылауында жүргізіледі.

Әуеайлақтық ұшу-ақпараттық қызмет көрсету органы үшін маманның тағылымдамадан өтуін көрсетілген органда жұмысқа рұқсаты бар маман жүзеге асырады.

358.Жаңа диспетчерлік пунктте (жұмыс орнында), Ұшу ақпараты орталағында және әуеайлақтық ұшу-ақпараттық қызмет көрсету органын ұйымдастыру кезінде аталған диспетчерлік пунктте (жұмыс орнында) рұқсаты бар маман болмаған жағдайда тағылымдамадан өту кемінде 10 сағат көлемінде жаттығу құрылғысында ұқсастару жолымен немесе басқа да үлгілеу әдістері бойынша ұйымдастрылады.

Бұл жағдайда тағылымдамадан өтуді осы Үлгілік бағдарламаның 361) тармағының 1) – 11) тармақшаларына сәйкес жаңа диспетчерлік пункттің ерекшеліктерімен алдын ала танысып, ұқсас функцияны орындауды көздейтін жұмыс орнында жұмыс істеуге рұқсаты бар нұсқаушы жүзеге асырады.

359.Нұсқаушы тағылымдамадан өтуші туралы объективті деректердің және жеке әңгімелесу негізінде тағылымдамадан өтуге қажетті құжаттарды оқу мерзімі, жаттығу құрылғысында даярлау мерзімі мен мазмұны, ӘҚҚ практикасының басталу уақыты (жұмыс орнындағы процедуралар) қамтылған жеке жоспар құрады. Қажеттілік туындаған жағдайда нұсқаушы тағылымдамадан өту жоспарына қажетті өзгерістер енгізеді.

360. Тағылымдамадан өтуге жеке жоспар дайындау барысында тағылымдамашыдан қосымша тестер алуға рұқсат етіледі.

361. ӘҚҚ диспетчерлік пунктінде тағылымдамадан өту жоспарына мыналар кіреді:

1) әуеайлақтың бас жоспарын және оның физикалық сипаттамаларын зерделеу;

2) ӘҚҚ қызметінің ұйымдастыру құрылымын зерделеу;

3) әуе кеңістігінің құрылымын зерделеу;

4) диспетчерлік пункттерде ӘҚҚ жалпы технологиялық процесін зерделеу (ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдары);

5) әуеайлақ бойынша деректерді оқу;

6) нақты диспетчерлік пункттерде пайдаланылатын анықтамалық материалдармен танысу;

7) іргелес диспетчерлік пункттермен, ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдармен ұшуды бақылау және үйлестіру органдарымен өзара іс-қимыл жасау тәртібі мен ерекшеліктерін зерделеу;

8) диспетчерлік пункттердің (ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдары) метеорологиялық қамтамасыз етуімен танысу;

9) әуе қозғалысына қызмет көрсету барысында ұшу қауіпсіздігінің радиотехникалық жүйелерімен танысу (ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдары);

10) жер үсті байланыс құралдарымен танысу;

11) диспетчерлік пункттерді (ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдары) және ӘҚҚ ерекшеліктерін зерделеу (жабдықтар және оларды пайдалану);

12) нақты диспетчерлік пункттерде (ҰАО, әуеайлақтық ұшу-ақапараттық қызмет көрсету органдары) ӘҚҚ диспетчерінің жұмыс технологиясын және фразеологиялық радиоалмасу ережелерін қолдануды зерделеу;

13) практикалық қызмет (даярлау).

Басқа жұмыс орындарында тағылымдамадан өту жоспары олардың функциялары мен міндеттеріне қарай әзірленеді.

362.Тағылымдамадан өту барысында негізгі жұмыс орнынан басқа өз әуежайындағы іргелес диспетчерлік пункттердегі диспетчерлердің жұмысымен танысу қамтамасыз етіледі.

363. Осы Үлгілік бағдарламаның 361) тармағының 1) – 12) тармақшаларымен көзделген алдын ала даяраудан өткеннен кейін нұсқаушы тағылымдамдан өтушінің білімін тексеріп, практикалық даярлауды бастау туралы шешім қабылдайды.

364. Практикалық даярлыққа нұсқаушының әуе қозғалысына қызмет көрсетудің (жұмыс орнында) нұсқаулық көрсетілімі және тағылымдамадан өтуші аттестатталған нұсқаушының бақылауында болып ӘҚҚ диспетчері (жоспарлаушы диспетчер, әуе қозғалысын үйлестіруші және бақылаушы диспетчер ӘҚЖ), Брифинг диспетчері, ұшу жетекшісі (ауысымның аға диспетчері), ӘҚҚ нұсқаушысы ретінде жұмыс істеуі кіреді.

365. Нұсқаушылық көрсету тағылымдамадан өтушінің қатысуымен нұсқаушы көрсететін ӘҚҚ диспетчерінің практикалық қызметін қамтамасыз етеді, мыналармен қоса жүреді:

1) әуе жағдайының сипаттық мысалдарының түсініктемелері;

2) әуе жағдайын бақылау әдістері мен процедураларының түсініктемелері;

3) диспетчерлік шешімдерді қабылдау және беру себептерінің түсініктемелері;

4) ӘҚҚ барысында зейін бөлу мәселесі бойынша ұсыныстар;

5) ӘҚҚ РТС пайдалану туралы ұсыныстары;

6) іргелес диспетчерлік пункттермен қарым-қатынастарының тәртіптерінің ұсыныстары;

7) нақты жұмыс орнының басқа да ерекшеліктерін түсіндіру.

Басқа жұмыс орындары үшін нұсқаушылық көрсетуге нақты жұмыс орны үшін өзіне тән функцияларды (технологиялық міндеттерді) орындау кіреді.

366. Нұсқаушының қадағалауымен тағылымдамадан өтушінің ӘҚҚК диспетчері (жоспарлаушы диспетчер, әуе қозғалысын үйлестіруші және бақылаушы диспетчер ӘҚЖ), Брифинг диспетчері, ұшу жетекшісі (ауысымның аға диспетчері), ӘҚҚ нұсқаушысы ретінде жартылай немесе толығымен диспетчердің міндеттерін атқаруы қарастырылады және төменде көрсетілгендермен қоса жүреді:

1) нұсқаушының тағылымдамадан өтушінің іс-әрекеттері мен жағдайы дамуын үзіліссіз қадағалауымен;

2) тағылымдамадан өтушінің нұсқаудың болдырмауына немесе жаңа нұсқауларды орындау туралы әрекеттеріне уақытылы араласуына нұсқаушының үнемі дайын болуы;

3) нұсқаушының түсініктемелер, ұсыныстар беруі және тағылымдамадан өтушіде қиындықтар туындаған жағдайда жәрдем беруі.

367. Нұсқаушы тағылымдама аяқталғаннан кейін тиісті түрде тексеріс жүргізіп, тағылымдамадан өтушінің өздігінен жұмысқа кірісуіне дайындығы туралы шешім қабылдайды.

368. Осы диспетчерлік пункттің іргелес секторын қоспағанда басқа диспетчерлік пункттеріне ӘҚҚ кезекті рұқсатнама алу үшін тағылылымдама ӘҚҚ бастапқы рұқсатнама алғаннан кейін 6 ай уақыттан бұрын болмауы тиіс.

369. Егер де маманда басқа немесе басқа бөлімшелер бойынша немесе іргелес сектор бойынша біліктілік белгісі болатын болса, тағылымдама мерзімі 70% төмен емес көлемге төмендетіледі.

370. ӘҚҚК уақытша біріктірілген диспетчерлік пункттеріне жұмысқа рұқсатнама әр диспетчерлік пункттерден ӘҚҚ рұқсатнамасын алғаннан соң ғана рәсімделінеді. ӘҚҚ тұрақты біріктірілген диспетчерлік пункттеріне жұмысқа рұқсатнама біріктілген ӘҚҚК диспетчерлік пунктте тағылымдамадан өткеннен кейін ғана рәсімделінеді.

4-параграф. ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушыларын (on the job training instructor – OJTI) және ұшу басшыларын (ауысымның аға диспетчерлері) даярлау

371. ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушыларын-OJTI (On job training instructor), жаттығу құрылғысы нұсқаушыларын – STDI (Synthetic training device instructor) даярлау бағдарламасы келесі салалардағы қажетті білімді игеруін қамтамасыз ету осы Үлгілік бағдарламаның 82-қосымшасында берілген.

372. ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушыларды (on-the-job-training instructor – OJTI), жаттығу құрылғысы нұсқаушыларын – STDI (Synthetic training device instructor) даярлау бағдарламасы бойынша жалпы Теориялық даярлық көлемі 60 сағаттан кем болмауы керек, оның ішінде 30 сағат теориялық блок және диспетчерлік жаттығу құрылғысында кемінде 30 сағат практикалық блок.

ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушыларының (on-the-job-training instructor – OJTI), жаттығу құрылғысы нұсқаушыларының – STDI (Synthetic training device instructor) кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасы кемінде 26 оқу сағатынан тұрады.

373. Ұшу жетекшісін (ауысымның аға диспетчері) Теориялық даярлау бағдарламасы келесі салалардағы қажетті білімді игеруін қамтамасыз ету осы Үлгілік бағдарламаның 83-қосымшасында келтірілген.

374. Ұшу жетекшісін (ауысымның аға диспетчері) Теориялық даярлық бағдарламасы бойынша жалпы Теориялық даярлау көлемі 36 сағаттан кем болмауы керек.

375. Осы Үлгілік бағдарламаның 83-қосымшасында көрсетілген көлемде теориялық даярлаудың аяқталуына қарай ұшу жетекшісінің қызметіне (ауысымның аға диспетчері) үміткер немесе ӘҚҚК нұсқаушысының (on the job training instructor – OJTI), біліктілік белгісін алуға үміткер тиісті тағылымдамадан өтуі қажет.

5-параграф. ӘҚҚ емтихан алушыларын даярлау және кәсібидеңгейін қолдау (бұдан әрі –КДҚ)

376. ӘҚҚ емтихан алушыларын кәсібидаярлау азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен авиациялық қызметкерлердің біліктілік деңгейін анықтау үшін тағайындалатын жеке тұлғаларға қойылатын талаптарға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында іске асырылады.

377. ӘҚҚ емтихан алушыларын кәсібидаярлау осы мамандық бойынша біліктілігі жоқ ӘҚҚ диспетчері куәлігінің иесін қайта даярлау және азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен бекітілген кәсібидеңгейді қолдау ретінде жүзеге асырылады.

378. Қайта даярлау кем дегенде төмендегідей біліктілігі бар тұлғаларға жүргізіледі:

1) әрекетті диспетчер-нұсқаушы біліктілік белгісі бар тұлға;

2) диспетчер-нұсқаушы ретіндегі үзіліссіз жұмыс өтілі оқу кезеңінде 3 жылдан кем емес.

379. Қайта даярлау сол сияқты бұрын осы оқуды бітірген, бірақ емтихан алушы ретінде қызмет атқармаған немесе оқу бітіргеннен кейінгі 5 жыл ішінде азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен ӘҚҚК емтихан алушы ретінде бекітілмеген тұлға. Осының өзінде алдыңғы пункт талаптары сақталуы тиіс.

380. Қайта даярлауға теориялық және практикалық даярлау түрлері кіреді.

381. ӘҚҚК емтихан алушысын Теориялық даярлық АОО-да стационарлық оқу үлгісінде жүргізіледі және оған 84-қосымшада көрсетілген бағыттарға сәйкес оқу кіреді. Теориялық даярлық бағдарламасы бойынша жалпы Теориялық даярлық көлемі 30 сағаттан кем болмауы керек.

382. Практикалық даярлау жұмыс орнында және/немесе ӘҚҚ тренажерінде іске асырылады және азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен бекітілген ӘҚҚ емтихан алушыларымен немесе аэронавигациялық қызмет провайдерлерімен немесе осындай өкілетті тағайындаған жағдайда АОО-мен жүргізіледі.

383. ӘҚҚ емтихан алушыларды практикалық даярлауға:

1) емтихан алушы болуға үміткерге нұсқау беру, білім деңгейін, дағдысы мен бейімін тексеру;

2) ӘҚҚ емтихан алушы болуға үміткерге ұйымдастыру, даярлау, жүргізу, құжаттарды ресімдеу және т.б. сияқты барлық бағалау процедураларын жариялау;

3) ӘҚҚ емтихан алушы болуға үміткерге ұйымдастыру, даярлау, жүргізу, құжаттарды ресімдеу және т.б. сияқты барлық бағалау процедураларын көрсету.

384. Практикалық даярлау көлемі ӘҚҚ емтихан алушымен өздігінен реттелмейді және белгіленіп бекітілмейді.

385. ӘҚҚ емтихан алушының КДҚ курстарында теориялық даярлығы АОО-да немесе аэронавигациялық қызметтер провайдерімен келесі бағыттарда жүргізіледі:

1) тест және тестік тапсырмалар (әзірлемелер, сүйемелдеу, сақтау, құпияны қамтамасыз ету, мысалдар және с.с.);

2) нормативтік құжаттар (емтихан алушының, куәлік иелері мен оған үміткерлердің қызмет аясына қатысты реттеуші заңдарға, құжаттарға өзекті өзгерістер енгізілуі);

3) құжаттаманы жүргізу (ресімделетін құжаттаманың белгіленген түрлерін ресімдеу, сүйемелдеу, сақтау, бүтіндігін сақтау және т.с.с;

4) адами фактор: адамның мүмкіндігі мен шектеулігі (алынған ақпаратты қабылдау, өңдеу және интерпретациялау, демалыс, ұйқы, жұмыс жүктемесі, күйзелу, қауіп төну және қателесу және с.с. факторлар).

386. ӘҚҚ емтихан алушының КДҚ курстарында теориялық даярлығының жалпы көлемі 12 оқу сағатынан кем болмауы тиіс.

387. ӘҚҚ емтихан алушының КДҚ барысындағы практикалық даярлығы жұмыс орнында және/немесе ӘҚҚ тренажерінде азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен бекітілген ӘҚҚК жетекші емтихан алушысының қадағалауымен жүзеге асырылады.

388. ӘҚҚ емтихан алушысының КДҚ барысындағы практикалық даярлығына төмендегілер кіреді:

1) КДҚ бағдарламасын оқу курсынан өтушіден емтихан алушы қызметінің негізін салушы аспектілер мен біліктілік жүйесі қағидарларына байланысты сұрақтар бойынша ӘҚҚК емтихан алушысының уәкілеттігін бағалау;

2) тест тапсырмаларын анықтық пен сенімділік қағидаларына сәйкес әзірлеу және талдау;

3) КДҚ бағдарламасын оқу курсынан өтушіге тест тапсырмаларын сақтауды қамтамасыз етуге, құжаттарды жүргізу және сақтауға байланысты процедураларды көрсету;

4) практикалық даярлық жетекшісінің қалауы бойынша басқа да сұрақтар.

6-параграф. ӘҚҚ, ӘҚЖ, Брифинг және диспетчер-нұсқаушылардың кәсібидеңгейін қолдау

389. ӘҚҚ, ӘҚЖ, Брифинг, АОҰ және диспетчер-нұсқаушылардың КДҚ барысындағы кәсібидеңгейін қолдау бағдарламасына бастапқы даярлық барысында алынған білімдері мен дағдыларын және келесі қызмет үрдісінде кезігетін стандарттан тыс жағдайларды қарастыруға зер салу, авиациялық жүйедегі өзекті өзгерістерді анықтау және болуы мүмкін жағдайларда шешім қабылдауға қатысты мәселелерді талқылау кіруі қамтамасыз етілуі қажет.

390. Бұл жағдайда бағдарламаның жалпы көлемінің 36 оқу сағатынан кем емес уақыты негізгі мазмұнға құралуы тиіс және қажет жағдайда мұнда ағылшын тілінің бөлек аспектілері қамтылуы мүмкін.

391. КДҚ барысындағы оқыту курстар, тренингтер, семинарлар, жаттығулар, тағылымдамалар және тағы с.с түрінде, алдыңғы даярлықты есепке ала отырып, осы үлгілік нысанда көрсетілген кезеңге сәйкес ұйымдастырылуы тиіс және белгіленген кезең мерзімінде бірге жүргізілетін бір ғана курс түрінде де, жеке модуль түрінде де жүзеге асырылады.

392. Кәсібидеңгейді қолдау кезеңдері:

1) ӘҚҚ диспетчерлерінің, ұшу басшыларының (ауысымның аға диспетчерлері), ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушылары, жаттығу құрылғысының нұсқаушылары, ӘҚҚ емтихан алушылары, ӘҚҚ диспетчерінің қолданыстағы куәлігі бар басқа да мамандар әр үш жылда бір реттен кем емес (жеке модульдерді зерделеу нысаны бойынша – 3 жылдың ішінде);

2) Ұшу-ақпараттық қызмет көрсету мамандығы бойынша ұшу-ақпараттық қызмет көрсету мамандары әр үш жылда бір реттен кем емес (жеке модульдерді зерделеу нысаны бойынша – 3 жылдың ішінде);

3) Брифинг мамандары, диспетчерлері, әуе қозғалысын жоспарлау, бақылау және үйлестіру диспетчерлері, ӘҚЖ БО аусым бастығы мамандықтары бойынша әр бес жылда бір реттен кем емес (жеке модульдерді зерделеу нысаны бойынша – 5 жылдың ішінде);

4) ӘҚҚ қызметінің және диспетчерлік пункттердің басшылары әр бес жылда бір реттен кем емес (жеке модульдерді зерделеу нысаны бойынша – 5 жылдың ішінде).

393. ИКАО шкаласы бойынша ағылшын тілін меңгеру өз еркімен жүзеге асырылады, жеке және жүйелендірілген курстар, тренингтер, курстың бір бөлігі кәсібидеңгейді қолдау бойынша болғандықтан радиотелефондық байланыстарда тілді меңгеру талаптарын орындалуы аэронавигациялық ұйымдардың саясатымен ұйымдастырылады, ал апаттық, қауіпті және штаттан тыс жағдайларда радиотелефондық байланыс жасау аспектілері кәсібидеңгейді қолдау курсының элементтері ретінде қосылады.

394. Кәсібидеңгейді қолдау мақсатында жаттығу құрылғысында даярлау ӘҚҚ жаттығу орталығында да, сондай-ақ АОО курстарынан өту кезінде немесе басқа да ұйымдарда іске асырылады.

395. Жеке жағдайларда және шұғыл қажет болған жағдайында осы кәсібидаярлау түрі жоспардан тыс, бірақ кезекті кезеңнен кеш емес мерзімде өткізілуі мүмкін.

396. ӘҚҚ мамандарының кәіби дағдысын қайта қалпына келтіру келесі ретте жүзеге асырылады:

1) алты және он екі айға дейін жұмыстан үзіліс болғанда – жұмыс істеуге рұқсатнамасы бар жұмыс орнында тренажерлік дайындықтың өткізілуі және практикалық дағдыларын тексерілуі;

2) бір жылдан жоғары жұмыстан үзіліс болғанда – кәсібидеңгейді қолдау, тағылымдама, тренажерлік дайындық, теориялық және тәжірбиелік дағдылардың бағдарламасы бойынша оқытылады. Маманның дайындық деңгейіне байланысты диспетчерлік пунктке белгіленген бастапқы рұқсатнамадан 70% төмен емес көлемнің төменденуі рұқсат етіледі;

3) бастапқы даярлаудан өткеннен кейін жеті жылдың ішінде біліктілік белгісін алмаған жағдайда нақты біліктілік белгісі үшін (rating training) бастапқы даярлау бағдарламасы бойынша оқудан өту.

397. Басқа диспетчерлік пунктте дербес жұмысқа кейіннен рұқсат алу кезіндежаттығу құрылғысында даярлау уақыты жоғарыда көрсетілгеннен 70% азайтылуы мүмкін.

398. ӘҚЖ, Брифинг, ҰАО мамандарының кәсібидағдысын қайта қалпына келтіру келесі ретте жүзеге асырылады:

1) 6 айдан 12 айға дейін жұмыстан үзіліс болғанда-жұмыс орнында практикалық дағдыларды тексеру;

2) жұмыстан бір жылдан астам үзіліс кезінде – кәсібидәрежені қолдау бағдарламасы бойынша оқытып, тағылымдамадан өту, теориялық және практикалық дағдыларын тексеру. Бастапқы диспетчерлік пунктегі рұқсатнамасына белгіленген маманның дайындық деңгейіне байланысты 70% төмен емес тағылымдама көлемі қысқаруы мүмкін.

399. Жаттығу құрылғысындағы дайындық ӘҚҚ мамандарының практикалық дағдылары мен шеберлігін тексерудің ажырамас бөлігі болып табылады және мерзімді түрде жылына бір рет, сонымен қоса төмендегі жағдайларда жүргізіледі:

1) диспетчерлік пункттерде төмендегі көлемде дербес жұмысқа жіберілгенде:

рульдеу диспетчерлік пункті (РДП) – кемінде 10 сағат;

старттық диспетчерлік пункті (СДП) – кемінде 10 сағат;

жақындау диспетчерлік пункті (ЖДП) – кемінде 40 сағат;

шеңбер диспетчерлік пункті (ШДП) – кемінде 40 сағат;

мұнара диспетчерлік пункті (МДП) – кемінде 40 сағат;

аудандық диспетчерлік орталық (АДО немесе ӘҚКА) – кемінде 40 сағат;

жергілікті диспетчерлік пункт (ЖДП) – кемінде 20 сағат;

2) келесі біліктілік белгісін тағайындаған кезде немесе келесі дербес жұмысқа рұқсаттама алу кезінде жаттықтыру құрылғысында дайындау мерзімі қысқартылуы мүмкін, алайда жоғарыда аталған мерзімнің 70% аспайтын мерзімге;

3) куәліктің қолдану мерзімін ұзарту (біліктілік белгісін (рұқсаттама) растау) кезінде кемінде 6 сағат көлемде;

4) авиациялық оқиға немесе авиациялық оқыс оқиғаға алып келген бұзушылық кезінде кемінде 6 сағат көлемде;

5) жаңа ӘҚҚ рәсімдерін енгізу, әуе кеңістігі құрылымындағы өзгерістер кезінде рәсімнің күрделілігіне байланысты, алайда 3 сағаттан кем болмайтын, ӘҚҚ қызметі басшысымен белгіленетін көлемде жүргізіледі;

6) ұшу басшысының шешімі бойынша.

400. Көпсекторлы диспетчерлік пункттер үшін жаттығу құрылғысындағы дайындық секторлардың бірінде жүргізіледі.

401. ӘҚҚ ережелерін үнемі бұзуы немесе осы диспетчерлік пунктте жұмыс істеуге төселмегені анықталған жағдайда ұшу басшысы ӘҚҚ диспетчерін қосымша жаттығу құрылғысында дайындыққа жібереді.

7-параграф. Аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды (бұдан әрі – АНА) бастапқы дайындау және дербес жұмысқа жіберу

402. АНА жөніндегі мамандарды бастапқы теориялық дайындау бағдарламасы ең кемінде 85-қосымшада берілген элементтерді жүзеге асыруды қамтамасыз етуі тиіс.

403. АНА жөніндегі маман ретінде жұмысқа қайта қабылданған кандидаттар дербес жұмысқа жіберу алдында бастапқы теориялық дайындықтан және жұмыс орнында тағылымдамадан өтеді. Авиациялық мамандығы болған жағдайда АНА мамандығы бойынша жұмысқа қабылданатын жаңадан қабылданатын үміткерлер ең кемінде 85-қосымшада көрсетілген көлемде қайта даярлаудан және жұмыс орнында тағылымдамадан өтеді.

404. АНА жөніндегі маман ретінде жұмыс жасау үшін кандидаттардың теориялық дайындығы арнайы бекітілген бағдарлама бойынша жүргізіледі, және де бұл жағдайда қолданыстағы автоматтандырылған жүйені оқуға ерекше назар аударылады.

405. АНА жөніндегі мамандар мен кандидаттарды тағылымдаман өткізу дербес жұмысқа жіберуі жоспарланып отырған АНА органының жұмыс орнында олардың тікелей жетекшісімен жүргізіледі.

406. АНА жөніндегі маман ретінде кандидаттарды дайындау сапасы мен толыққандығы, АНА жөніндегі мамандар мен кандидаттарды дербес жұмысқа жіберу үшін жауапкершілік аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету үшін жауапты орган басшысына жүктеледі.

407. АНА жөніндегі мамандарды кәсібидайындау бағдарламалары ИКАО стандарттары мен ұсынатын тәжірибесіне сәйкес келуі тиіс.

408. АНА жөніндегі мамандардың техникалық оқуы жүргізілуі авиациялық ұйымдармен анықталған тәртіпте регламенттелген нормативтік құжаттарға сәйкес жүргізіледі.

409. Ұшуды АНА-мен қамтамасыз етуді жақсарту және тәжірибемен алмасу мақсатында, басшылық құрамы тұлғаларының және АНА жөніндегі мамандардың ИКАО, МАК, Еуробақылау және басқа халықаралық ұйымдар өткізетін семинарларға қатысуы ұсынылады.

410. Сапаны қамтамасыз ету жүйесінің талаптарына сәйкес АНА ұйымдарын басқаратын тұлғалар нақты қызметті атқару үшін тағайындалған АНА жөніндегі мамандардың біліктілігін растайтын дағдылар жөнінде тиісті деректерді жинайды және сақтайды. АНА жөніндегі мамандардың білімі, дағдысы және біліктілігінде кемшіліктерді анықтаған жағдайда оларды жою бойынша шаралар қолданады.

411. АНА жөніндегі мамандардың кәсіби деңгейін қолдау Қазақстан Республикасының азаматтық авиацияның сертификаттандырылған мекемелерінде және арнайы бағдарламалар бойынша авиациялық оқу орталықтарында (халықаралық) үш жылда кемінде бір рет жүргізіледі.

412. Азаматтық авиацияның орта және жоғары кәсібибілім берудің білім беру мекемелеріне кәсібидаярлау бойынша авиациялық білімі бар тұлғалар, сол сияқты орта немесе жоғары кәсібибілімі бар авиациялық емес мамандар ішінен авиациялық білімі бар адамдар жіберіледі. Жолдаманы әңгімелесу өткеннен кейін ұсыныс беру арқылы жұмыс беруші береді.

413. АНА жөніндегі мамандарды қайта даярлау төмендегі жағдайларда арнайы даярлық түрінде жүзеге асырылуы тиіс :

1) аэронавигациялық ақпаратты өңдеудің жаңа автоматтандырылған жүйесін пайдалануға енгізу (АНА қамтамасыз ету бойынша бағдарламалық жасақтама, әуе кеңістігінің дизайны және картография/ұшу процедуралары жүйелері);

2) аэронавигациялық ақпаратты өңдеудің автоматтандырылған жүйелерінің қосымша модулдерін жаңарту немесе орнату ақпараттар (АНА қамтамасыз ету бойынша бағдарламалық жасақтама, әуе кеңістігінің дизайны және картография/ұшу процедуралары жүйелері);

3) аэронавигациялық ақпарат қызметінің іс-әрекетін реттейтін;

4) стандарттар талаптары мен ИКАО ұсынатын тәжірибенің өзгеруі;

5) Қазақстан Республикасының заңнамасында қарастырылған басқа жағдайларда.

414. АНА мамандарын арнайы даярлау азаматтық авиацияның арнайы оқу мекемелерінде, оқу орталықтарында, сол сияқты автоматтандырылған жүйелерді (АНА қамтамасыз ету бойынша бағдарламалық жасақтама, әуе кеңістігінің дизайны және картография/ұшу процедуралары жүйелері) өндірушілер базасында жүргізіледі.

415. АНА мамандарын арнайы даярлау азаматтық авиацияның арнайы оқу мекемелері, оқу орталықтары және автоматтандырылған жүйелерді (АНА қамтамасыз ету бойынша бағдарламалық жасақтама, әуе кеңістігінің дизайны және картография/ұшу процедуралары жүйелері) өндірушілер әзірлеген арнайы бағдарлама бойынша жүргізіледі.

416. Аэронавигациялық рәсімдер дизайнерлері "ӘК ұшуларын жүргізу" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) "Көзбен шолып ұшу және аспаптар бойынша ұшу сұлбаларын жасау") ІІ том ИКАО құжатының талаптарына сәйкес, авиациялық оқу орталығында аэронавигациялық рәсімдерді әзірлеу бойынша дайындықтан өткен, дайындықтан өткені туралы сертификатпен расталған, кәсібі бойынша пилот, штурман немесе әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчері, АНА жөніндегі мамандығы бойынша авиациялық мамандар болып табылады.

417. Аэронавигациялық рәсімдер дизайнерлерін даярлау бағдарламасы "Ұшу сұлбаларын әзірлеу кезінде сапамен қамтамасыз ету жөніндегі нұсқау" (Doc9906) "Ұшу сұлбаларының жобалаушыларын дайындау" (Ұшу сұлбаларының жобалаушыларын дайындау бағдарламасын әзірлеу) 2-том ИКАО құжатының талаптарына сәйкес жүргізіледі және оған төмендегілер кіреді:

1) "ӘК ұшуларын жүргізу" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) "Көзбен шолып ұшу және аспаптар бойынша ұшу сұлбаларын жасау") ІІ том ИКАО құжатының және әуеайлақ сұлбаларын жасау бөлігі бойынша ИКАО қосымшаларының мазмұнын білу;

2) "ӘК ұшуларын жүргізу" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) "Көзбен шолып ұшу және аспаптар бойынша ұшу сұлбаларын жасау") ІІ том ИКАО құжаттарының талаптарына сәйкес "Аэронавигациялық тәртіпті автоматтандырылған түрде әзірлеу" курсы бойынша арнайы теориялық даярлықтан өту, соның ішінде "Аэронавигациялық карталар" халықаралық азаматтық авиация туралы Конвенцияның 4-қосымшасына сәйкес жариялауға аэронавигациялық карталарды ресімдеу;

3) секторда (ағылшын тілінде аббревиатура – MSA) төменгі абсолюттік биіктік есебінде, кедергілерді аралап ұшудың абсолюттік/қатыстылық биіктігі (ағылшын тілінде аббревиатура – OCH/OCA), ұшып шығудың (SID) және аспаптар бойынша ұшып келудің (STAR) стандартты маршруттарында, аспаптар бойынша (NDB, VOR, VOR/DME, ILS, ILS/DME, 2NDB) қонуға кірудің құрал-саймандық сұлбасында, әуеайлақ ауданында қонуға көзбен шолып кіру және /немесе маневрлеу (CIRCLE TO LAND) аймағында (сұлба), схем с применением RNAV (аймақтық навигация) қолдану сұлбасында және спутниктік жүйелер негізіндегі сұлбаларда практикалық дағдылардың болуы.

418. Аэронавигациялық рәсімдер дизайнерлерін қайта даярлау бағдарламасына төмендегілер кіреді:

1) көзбен шолып ұшу және аспаптар бойынша ұшудың әуеайлақтық сұлбаларын салу мен ресімдеуге қатысты ИКАО құжаттарына түзету енгізу және соңғы нақтылықтарды білу ;

2) көзбен шолып ұшу және аспаптар бойынша ұшудың әуеайлақтық сұлбаларын салу дағдылары мен білімдерін тереңдету және қолдау.

419. Аэронавигациялық тәртіп дизайнерлерінің кәсібидеңгейін қолдау үш жылда кемінде бір рет жүргізіледі.

21-бөлім. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды (авиациялық метеоролог-болжамдаушы, авиациялық метеоролог-бақылаушы және/немесе техник-метеоролог, метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету жөніндегі инженер-техник қызметкерлер) кәсібидайындаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. Жалпы ережелер

420. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды кәсібидайындаудың осы Үлгілік бағдарламасы авиациялық метеорологиялық персоналдың (құрылымдық бөлімшелердің) кәсібидайындығының қағидаларын, негізгі қызметін және дербес жұмысқа жіберу тәртібін анықтайды.

421. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды кәсібидайындаудың осы Үлгілік бағдарламасына сәйкес жүргізілетін оқу мамандардың төмендегідей лауазымдық міндеттерін (функционалдық міндеттеріне және орындайтын жұмыстарына байланысты) орындауын қамтамасыз етеді:

1) Авиациялық метеоролог-болжамдаушы:

метеорологиялық жағдайды талдау және үздіксіз мониторингін жүзеге асыру;

авиация қызметі үшін маңызды метеорологиялық құбылыстар мен параметрлерді болжау;

қауіпті құбылыстар туралы ескерту;

метеорологиялық ақпарат және қызмет көрсету сапасын қамтамасыз ету;

метеорологиялық құбылыстар мен параметрлердің авиация қызметіне әсерін ескере отырып, және авиация пайдаланушыларының қажеттілігіне, халықаралық ережелерге, жергілікті тәртіп пен басымдылықтарға сәйкес, өзінің жауапкершілігі аймағына кіретін аудан мен әуе кеңістігі үшін ішкі және сыртқы пайдаланушыларға метеорологиялық ақпарат беру;

2) Авиациялық метеоролог-бақылаушы және/немесе техник-метеоролог:

метеорологиялық жағдайдың үздіксіз мониторингін жүргізу;

авиация қызметі үшін маңызды метеорологиялық құбылыстар мен параметрлерге бақылау жүргізу және оларды тіркеу;

метеорологиялық ақпарат сапасын қамтамасыз ету;

метеорологиялық құбылыстар мен параметрлердің авиация қызметіне әсерін ескере отырып, және авиация пайдаланушыларының қажеттілігіне, халықаралық ережелерге, жергілікті тәртіп пен басымдылықтарға сәйкес, өзінің жауапкершілігі аймағына кіретін аудан мен әуе кеңістігі үшін ішкі және сыртқы пайдаланушыларға метеорологиялық ақпарат беру;

3) метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету жөніндегі инженер-техник қызметкерлер:

метеорологиялық жабдық (бастапқы датчик, аспаптар, метеорологиялық ақпаратты жинау, өңдеу және көрсету жүйелері) жұмысын мониторингілеу;

төмендегілерді қоса алғанда метеорологиялық жүйелер мен жабдықтарға техникалық қызмет көрсету:

түзету бойынша техникалық қызмет көрсетуді орындау;

сақтандыру бойынша техникалық қызмет көрсетуді орындау;

бастапқы датчиктер мен аспаптарды калибрлеу;

метеорологиялық жабдықтарды тексеру алдында дайындық жұмыстарын жүргізу;

метеорологиялық жүйелер мен жабдықтарды орнату;

метеорологиялық жабдықтарды пайдалануға дайындау;

жүйелер мен жабдықтардың жұмысқа жарамдылығын және жаңарту қажеттілігін бағалау.

422. Бастапқы дайындық мамандандыруды және, жауапкершілік аймағына кіретін аудан мен әуе кеңістігін ескере отырып оқыту, метеорологиялық құбылыстар мен параметрлердің авиация қызметіне әсерін, сонымен қоса авиациялық метеорологиялық персоналға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес келуі үшін авиация пайдаланушыларының қажеттілігін, халықаралық ережелер, жергілікті тәртіп пен басымдылықтарды ескере отырып, базалық бастапқы біліктілік білімі мен дағдыларын алуды және дамытуды қамтамасыз етеді.

423. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету персоналының кәсібидеңгейін қолдау ұжымдық жұмыс дағдысын, жаңа процедураларды, технологиялар мен тәжірибені оқу, жүйелер мен жабдықтардағы өзгерістермен танысу, апаттық, қауіпті және штаттан тыс жағдайлардағы іс-әрекетке оқыту, сонымен қоса жұмыстағы 6 айдан асатын үзілістен кейін кәсібидағдыларын қалпына келтіруді қоса алғанда, бар білімі мен дағдыларын қайта қарауды, бекітуді, кеңейтуді қамтамасыз етеді.

424. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету персоналын қайта даярлау жұмыс сипаты (лауазымдық міндеттер бейіні өзгеру), жұмыс жағдайы (жаңа тәртіп енгізу), жүйе құрылымы (жаңарту немесе ауыстыру), мамандығы, мамандандыруы, жұмыс бағыты өзгерген кезде, сонымен қоса жүйелерді, жабдықтарды пайдалануға рұқсат алу және біліктілігі туралы жазба алу үшін жүргізіледі.

2-параграф. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды бастапқы дайындау

425. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды бастапқы дайындау олардың бейімделуі, азаматтық авиацияның метеорологиялық персоналына қойылатын талаптарға жауап беретін (№ 1083 БМҰ құжаты, 1-том – Метеорология, №49 БМҰ техникалық регламенті, 1-ТОМ) кәсібибілім мен практикалық дағдылар алуы мақсатында жүргізіледі.

426. Авиациялық метеоролог-болжамдаушыларды бастапқы дайындау "метеорология" және "гидрометеорология" (бакалавриат, магистратура) мамандығы бойынша жоғары білімі туралы дипломы бар тұлғаларға жүргізіледі.

427. Осы Үлгілік бағдарламаны бекіткенге дейін сол кездегі белгіленген талаптарға сәйкес дербес жұмысқа рұқсаттама алған және метеорология саласында арнайы жоғары білімі туралы дипломы жоқ авиациялық метеоролог-болжамдаушылар тек Техникалық регламенттің, БМҚ-№49, 1-томына сәйкес диплом алуға байланысты оқу бағдарламасы үлгілік оқу нәтижесін қамтамасыз ететін оқу мекемелерінде метеорологтарға арналған міндетті бағдарламалар пакетіне сәйкес келетін курстарда оқығаннан кейін ғана кәсібидеңгейді қолдау курсына (бастапқы кәсібидайындау ретінде) жіберіледі.

428. Авиациялық метеоролог-бақылаушыларды және/немесе техник-метеорологтарды бастапқы дайындау "метеорология" мамандығы бойынша арнайы орта білімі туралы дипломы бар тұлғаларға жүргізіледі.

429. Осы Үлгілік бағдарламаны бекіткенге дейін сол кездегі белгіленген талаптарға сәйкес дербес жұмысқа рұқсаттама алған және метеорология саласында арнайы орта білімі туралы дипломы жоқ авиациялық метеоролог-бақылаушылар (техник-метеорологтар) тек Техникалық регламенттің, БМҚ-№49, 1-томына сәйкес диплом алуға байланысты оқу бағдарламасы үлгілік оқу нәтижесін қамтамасыз ететін оқу мекемелерінде техник-метеорологтарға арналған міндетті бағдарламалар пакетіне сәйкес келетін курстарда оқығаннан кейін ғана кәсібидеңгейді қолдау курсына (бастапқы дайындау ретінде) жіберіледі.

430. Техникалық (арнайы орта, жоғары техникалық білім, бакалавриат, магистратура) немесе электронды техника саласында кемінде 1000 сағат көлемінде мамандандырылған жоғары әскери білімі бар тұлғалар үшін бастапқы дайындық мамандарды бейімдеу, олардың метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету персоналына қойылатын талаптарды қанағаттандыратын кәсібибілім мен практикалық дағды алуы мақсатында жүргізіледі.

431. Бастапқы білім, білік және дағдыны, мамандандыруды және, қажет болған жағдайда, жабдық пен жүйелердің нақты түрін оқуды қоса алғанда, метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету жөніндегі авиациялық маманға арналған бастапқы дайындау электронды техника саласында техникалық білімі жоқ тұлғалар үшін жүргізіледі.

432. Осы Үлгілік бағдарламада кәсіби дайындыққа қойылатын талаптарды бекіткенге дейін дербес жұмысқа рұқсаттама алған және метеорология саласында жоғары/орта арнайы білімі туралы тиісті дипломы, ал метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету жөніндегі инженер-техник персоналы үшін – жоғары/орта техникалық білім туралы дипломы бар авиациялық метеоролог-болжамдаушы, авиациялық метеоролог-бақылаушы және/немесе техник-метеорологтар мен метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету жөніндегі инженер-техник персоналы үшін бастапқы теориялық дайындау кәсібидеңгейді қолдау курстарында жүргізіледі.

433. Бастапқы дайындық келесі кезеңдерден тұрады:

1) теориялық дайындық;

2) практикалық дайындық.

Теориялық дайындық оқытудың келесі түрлері бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:

күндізгі стационарлық (кешенді, типтік);

модульдік;

сырттай;

қашықтықтан;

құрамдастырылған.

434. Бастапқы дайындық көлемі келесі өлшемдерге сәйкес келуі тиіс:

1) "метеорология", "гидрометеорология" (бакалавр, магистратура) мамандығы бойынша жоғары білімі туралы дипломы бар авиациялық метеоролог-болжамдаушыларды бастапқы дайындау кезінде 86-қосымшада берілген салаларда дайындаудың жалпы көлемі кемінде 120 сағатты құрайды;

2) метеорология бойынша арнайы орта білімі туралы дипломы бар авиациялық метеоролог-бақылаушыларды және/немесе техник-метеорологтарды бастапқы дайындау кезінде 87-қосымшада берілген салаларда жалпы дайындық көлемі кемінде 100 сағатты құрайды;

3) электронды техника саласында кемінде 1000 сағат көлемінде мамандандырылған техникалық немесе әскери білімі бар метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету мамандарын бастапқы дайындау кезінде 88-қосымшада берілген салаларда жалпы дайындық көлемі кемінде 72 сағатты құрайды;

4) техникалық білімі жоқ тұлғалардан тұратын метеорологиялық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету мамандарын бастапқы дайындау кезінде жалпы дайындық көлемі электронды техника саласында мамандандыру қажеттілігінен белгіленеді;

5) бастапқы дайындық бағдарламасына ағылшын тілі қажеттілігіне, стандарттардың болуына қарай, оқушылардың санатына және оларға авиациялық метеорологиялық деректерді түсіндіруге, метеорологиялық брифингтер жүргізу және пайдаланушылардың нақты қажеттілігін қанағаттандыру үшін кеңес беру үшін жеткілікті көлемде қойылатын біліктілік талаптарына байланысты енгізіледі;

6) ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету персоналын бастапқы дайындауға Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы нормативтік-құқықтық актілермен белгіленетін жаңа және қосымша талаптарды енгізу кезінде, олардың кәсібидайындау бағдарламасында жүзеге асырылуы міндетті болып табылады, ал жалпы сағат саны анықталып жатыр;

435. Тыңдаушылардың үлгерімін бақылау ағымдағы, аралық және қорытынды болуы мүмкін және техникалық құралдарды қолданумен, соның ішінде компьютерлік техниканы, сауалнама әдісін, тестілеу, ауызша сұрау, жазбаша бақылау жұмыстарын және т.б. пайдалана отырып, жүргізілуі мүмкін.

436. Теориялық дайындық аяқталғаннан кейін білікті тағылымдама жүргізетін нұсқаушының қадағалауымен іс жүзінде бұрын алған білімі мен дағдылары нақты біріктірілетін практикалық дайындыққа (тағылымдама) ауысу жүзеге асырылады.

3-параграф. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету персоналын тағылымдамадан өткізу

437. Әуеайлақтық метеорологиялық орган нысандарында дербес жұмысқа тиісті кәсібидайындықтан және кейін жұмыс орнында тағылымдамадан өткен ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету персоналы жіберіледі.

438. Тағылымдама әуеайлақтық метеорологиялық орган нысандарында жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып, лауазымдық міндеттерін орындау үшін кәсібибілімі, білігі мен дағдысын қалыптастыруға және тәжірибеде бекітуге бағытталған және төмендегі жағдайларда жүргізіледі:

1) дербес жұмысқа рұқсаттама алу үшін;

2) бір әуеайлақтық метеорологиялық органнан/нысаннан екіншісіне ауысқан кезде;

3) жұмыста 6 (алты) айдан астам үзіліс болған кезде;

4) авиациялық оқиғаға немесе авиациялық оқыс оқиғаға әкеп соқтырған бұзушылықтардан кейін.

439. Тағылымдама басшысы (нұсқаушы) тағылымдаманың мақсатын, нысанын, басталу және аяқталу мерзімдерін белгілейді. Бір тағылымдама басшысына бөлінетін тағылымдамадан өтушілер саны екі адамнан аспауға тиіс.

440. Тағылымдама басшысы (нұсқаушы)тағылымдамадан өтуші туралы объективті деректер және онымен жеке әңгімелесу негізінде тағылымдама өткізудің жеке жоспарын жасайды, оған қажеттілігіне қарай тиісті түзетулер енгізеді.

441. Тағылымдаманы өткізудің жеке жоспарын жасау кезінде нұсқаушығатағылымдамадан өтушіні қосымша тестілеуге (білімдерін тексеруге) рұқсат етіледі.

442. Тағылымдама барысында:

1) лауазымдық нұсқаулық, техника қауіпсіздігі, өртке қарсы, авиациялық қауіпсіздік, объектішілік жұмыс режимі мен тәртібі бойынша нұсқаулықтар;

2) азаматтық авиацияны метеорологиялық қамтамасыз етуді және метеорологиялық жабдыққа техникалық қызмет көрсетуді реттейтін нормативтік құжаттама;

3) әуеайлақта ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету бойынша нұсқаулық және метеорологиялық кодтар;

4) Сапа Менеджменті Жүйесінің (СМЖ) құжаттамасы және технологиялық үдерістер;

5) аралас қызметтермен өзара әрекет ету тәртібі мен ерекшеліктері зерделенеді.

443. Бұдан кейін тағылымдама басшысы тағылымдамадан өтушінің білімін тексереді және тәжірибелік жұмыстың бастауға оның дайын екендігі туралы шешім қабылдайды.

444. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналдың тағылымдамадан өту ұзақтығы кемінде 320 сағат болып белгіленеді, ал осы бейін бойынша жұмыс өтілі бар персоналға 40 сағат болып белгіленеді.

445. Тағылымдамадан өтуші теориялық білім мен тәжірибелік дағдыны өзінің функционалдық міндеттерін өз бетінше атқару үшін жеткіліксіз меңгерген және үйренген кезде, сондай-ақ оны дәлелді себептермен 2 айдан артық емес мерзімге үзген жағдайда тағылымдама мерзімі тағылымдама басшысының (нұсқаушының) баяндамасы бойынша ұзартылуы мүмкін.

446. Персоналдың тағылымдамадан өтуі азаматтық авиацияның ұшуларын метеорологиялық қамтамасыз ету үшін қажетті теориялық білім мен тәжірибелік дағдыны тексерумен аяқталады.

4-параграф. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналдың кәсібидеңгейін қолдау

447. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсібидеңгейді қолдау бойынша бағдарламаның мазмұны бастапқы даярлаудан алынған және кемінде 36 сағат көлемінде жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді. Кәсібидеңгейді қолдау курстарында оқитын мамандар үшін бастапқы кәсіптікдаярлау ретінде бағдарламаның мазмұны 50 сағаттан кем емес көлемінде іске асырылады.

448. Кәсібидеңгейді қолдау бастапқы даярлаудың осы үлгілік бағдарламасында көрсетілген мерзімділік пен тақырыптарға сәйкес оқу курстары, тренингтер және семинарлар түрінде, оның ішінде қашықтықтан оқыту түрінде ұйымдастырылады және белгіленген мерзім ішінде бір рет өткізілетін біртұтас курс түрінде, сондай-ақ жекеленген модульдер түрінде де іске асырылуы мүмкін.

449. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналдың және қызметтер мен бөлімшелер басшыларының кәсібидеңгейін қолдау мерзімділігі әрбір 3 (үш) жылда жүзеге асырылады.

450. Кәсібидеңгейді қолдау мынадай мақсаттарда өткізіледі:

1) мамандандыру бойынша кәсібидеңгейді мерзімді қолдау;

2) ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету бойынша жаңа рәсімдерді игеру;

3) авариялық, қауіпті және штаттан тыс іс-әрекеттерді үйрету;

4) жұмыста 6 айдан астам үзіліс болған жағдайда мамандардың кәсібидағдыларын қалпына келтіру.

451. Осы Үлгілік бағдарламаның 450) тармағы 1) және 4) тармақшаларында көрсетілген мақсаттар кәсіби деңгейді қолдау бағдарламасындағы міндетті түрде іске асырылатын талаптар болып табылады.

452. Аэронавигациялық ұйымның даму жоспарларымен айқындалған ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жүйесін дамыту жоспарларына және бағдарламаларына сәйкес ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру жөніндегі жаңа рәсімдер, тұжырымдамалар қажеттілігіне қарайаэронавигациялық ұйымның өзінде техникалық оқу, тәжірибелік дайындық түрінде, авиациялық оқу орталығында жекеленген курс, тренинг түрінде іске асырылуы мүмкін. Осы ретте даярлау бағдарламасын (жоспарын) өкілетті органда бекіттіру талап етілмейді.

453. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналдың кәсібидеңгейін қолдау ағылшын тілін авиациялық метеорологиялық деректерді түсіндіруге, метеорологиялық брифингтерді жүргізуге және пайдаланушылардың нақты мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін кеңес беруге жеткілікті көлемде оқытуды қамтуы мүмкін (қажет болған кезде), ол кәсібидеңгейді қолдау курсына енгізілуі мүмкін, не өз бетінше іске асырылуы мүмкін.

5-параграф. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды қайта даярлау

454. Метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персонал жұмысының бейіні айтарлықтай өзгерген жағдайда кәсіби даярлаудың осы түрі жаңа жабдық енгізілгенде және қолданыстағы жабдық жаңғыртылғанда, жекеленген бөлімшелердің қызмет көрсету рәсімдері мен бейіні өзгергенде, мамандарды қосымша даярлау деңгейі мен мамандандыруды талап ететін лауазымдарға ауыстырғанда білікті маманды қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

455. Қайта даярлау бағдарламалары терияны және тиісті құрылғылар мен жүйелерді зерделеуді, тиісті құжаттамаларды пайдалануды және ұшу қауіпсіздігіне ықпал ететін метеорологиялық қамтамасыз етудің тәжірибелік әдістерін қамтуға тиіс.

456. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналды арнайы даярлауда не қызметтің нақты саласына, не персоналдың міндеттеріне негізгі көңіл бөлінеді және мыналар жүзеге асырылады:

1) жаңа техникалық құралдар мен бағдарламаларды меңгеру үшін;

2) ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету бойынша қызметті реттейтін нормативтік құқықтық құжаттардың талаптары айтарлықтай өзгерген кезде;

3) авариялық, штаттан тыс және төтенше жағдайлардағы іс-қимылды пысықтау кезінде және авиациялық оқиғаға немесе авиациялық оқыс оқиғаға әкеп соқтырған бұзушылықтардан кейін;

4) метеорологиялық жабдықтың жаңа үлгісіне қайта оқыту және нақты жүйелер мен жабдықтарға қызмет көрсету құқығын алу үшін;

5) жаңа пайдалану технологияларын меңгеру үшін;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа жағдайларда жүзеге асырылады.

457. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету жөніндегі персоналдың арнайы даярлығы (қажеттілігіне қарай) аэронавигациялық ұйымның өзінде тәжірибелік дайындық түрінде, Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымда жекеленген курс, тренинг түрінде өткізіледі. Осы ретте даярлау бағдарламасын уәкілетті органда бекіту талап етілмейді.

22-бөлім. Ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкерді/ұшу диспетчерін кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

458. Бастапқы даярлау (қайта даярлау) жаңа мамандықты және/немесе мамандандыруды игерген, қызметтің бейіні мен бағыты өзгерген кезде, сондай-ақ ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкерге/ұшу диспетчеріне қойылатын біліктілік талаптарға сәйкес болу үшін қосымша мамандық алу мақсатымен бастапқы және/немесе кәсібибілім, дағды мен машық алуды және/немесе дамытуды қамтамасыз етеді.

459. Ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкердің/ұшу диспетчерінің кәсібибіліктілігін қолдау ұжымдық жұмыс дағдыларын, жүйелер мен жабдықтардың өзгерістерімен таныстыруды, жаңа рәсімдер мен тәжірибелерді зерделеуді, авариялық, қауіпті және штаттан тыс жағдайлардағы іс-әрекеттерге үйретуді қоса алғанда, қолданыстағы білім мен дағдыларды қайта қарауды, бекітуді және кеңейтуді, сондай-ақ жұмыста 6 айдан артық, бірақ үш жылдан аспайтын үзіліс болғаннан кейін кәсібидағдыны қалпына келтіруді қамтамасыз етеді.

460. Ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкердің/ұшу диспетчерінің кәсібибіліктілігін қолдау даярлаудың теориялық және тәжірибелік түрлерін қамтиды. Бастапқы даярлау (қайта даярлау) кезінде Теориялық даярлық авиациялық оқу орталықтарында, ал тәжірибелік даярлау пайдалану кәсіпорындарында немесе сертификатталған техникалық және авиациялық оқу орталықтарында техникалық мүмкіндік болған жағдайда іске асырылады. Осы ретте тәжірибелік даярлау пайдалану кәсіпорнының рәсімдеріне сәйкес Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласының уәкілетті органымен келісілген меншікті бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады.

461. Кәсібидеңгейді қолдау Теориялық даярлық түрінде кемінде үш жылда бір рет авиациялық оқу орталығында немесе пайдалану кәсіпорнында технологиялық мүмкіндік болған кезде іске асырылады. Егер, осы ретте пайдалану кәсіпорны тәжірибелік даярлауды өткізе алатын болса, онда ол пайдалану кәсіпорнының рәсімдеріне сәйкес уәкілетті органымен келісілген меншікті бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады.

462. Пайдалану кәсіпорнының бағдарламалары олардың операциялық және/немесе рәсімдік нұсқаулықтарының құрамдас бөлігі болуы мүмкін.

463. Бастапқы Теориялық даярлау көлемі оқытылатын персоналдың бастапқы білімімен, сондай-ақ біліктілігімен айқындалады және ол:

1) сала бойынша оқу алдындағы жұмыс өтілі алты айдан артық үзілмеген және:

ӘК-ні ұшуда пайдалану (ұшқыш, штурман), ӘК-ге диспетчерлік қызмет көрсету (ӘҚҚ, ПВД, Брифинг диспетчері) мамандықтары бойынша базалық авиациялық білімі (арнайы орта, жоғары, бакалавр, магистратура, әскери оқу мекемесі) бар;

мамандандырылған бастапқы даярлаудан өткен және авиация персоналы (ұшқыш, штурман, ӘҚҚ, ПВД, Брифинг диспетчері) куәлігін алған;

азаматтық авиация мамандары үшін, құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кемінде 60 оқу сағатын құрайды;

2) сала бойынша оқу алдындағы жұмыс өтілі алты айдан артық үзілмеген және:

метеорологиялық қамтамасыз етуге байланысты мамандықтар бойынша базалық авиациялық білімі және ӘК-нің ұшуын метеорологиялық қамтамасыз ету саласында кемінде үш жыл жұмыс өтілі бар немесе;

ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер/ұшу диспетчері ретінде мамандандырылған даярлығы бар, мамандығы бойынша үш жылдан астам жұмыс істемеген немесе;

оқу алдындағы жыл бойы ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкердің/ұшу диспетчерінің міндеттерін жүзеге асырған маман ретіндегі жұмыс тәжірибесі бар азаматтық авиация мамандары үшін, құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кемінде 80 оқу сағатын құрайды;

3) сала бойынша оқу алдындағы жұмыс өтілі алты айдан артық үзілмеген және:

бортоператор, борт инженер, бортсерік, авиациялық станция операторы, әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жөніндегі маман секілді авиациялық мамандықтар бойынша базалық білімі немесе мамандандырылған бастапқы даярлығы (кәсібидаярлау курстары және т.б.)бар немесе;

ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер/ұшу диспетчері ретінде мамандандырылған даярлығы бар, мамандығы бойынша бес жылдан астам жұмыс істемеген азаматтық авиация мамандары үшін, құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кемінде 150 оқу сағатын құрайды;

4) арыз берушілердің барлық қалған санаттары үшін құзіретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кемінде 360 оқу сағатын құрайды.

464. Бастапқы даярлау ең кемінде осы Үлгілік бағдарламаға 89-қосымшада келтірілген салалардағы білімді игеру мен көрсетуді қамтамасыз етеді.

465. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсібидеңгейді қолдау бойынша бағдарламаның мазмұны бастапқы даярлаудан (қайта даярлаудан) алынған, сондай-ақ жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді және кемінде 30 сағат көлемінде іске асырылады.

466. Біліктілік деңгейін кәсібиқолдау кемінде бес жылда бір рет өткізіледі, не болмаса, бес жыл бойы бірізділікпен жекеленген модульдер түрінде іске асырылады.

467. Осы параграфта айтылған ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер/ұшу диспетчері кәсібидаярлаудың барлық бағдарламаларының жалпы көлеміне ағылшын тілінің аспектілерін және АОО-ның қарауы бойынша, не оқытуға тапсырыс беруші қажет еткен кезде АА субъектілерінің басқа қызметтерін зерделеу енгізілуі мүмкін.

468. Алты айдан екі жылға дейін мамандығы бойынша жұмыс істемеген ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкер/ұшу диспетчері кәсіби деңгейді қолдау курстарында оқуға тиіс.

469. Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсібидаярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде, оларды кәсібидаярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны нақтыланады.

23-бөлім. Теңіз қондырғыларының авиациялық станцияларының операторларын және оператор-нұсқаушыларын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. Теңіз қондырғыларының авиациялық станцияларының операторларынкәсібидаярлау

470. Теңіз қондырғыларының авиациялық станцияларының операторларын кәсіби даярлаудың осы үлгілік бағдарламасы кәсіби даярлаудың қағидатын, ұйымдастырылуын, тәртібі мен ең аз көлемін, сондай-ақ төмендегі мамандар ретінде дербес жұмысқа рұқсат беруді белгілейді:

1) теңіз қондырғыларының авиациялық станциясының операторы (бұдан әрі – ТҚ АСО);

2) теңіз қондырғыларының авиациялық станциясының оператор-нұсқаушысы (бұдан әрі – ТҚ АСОН).

471. ТҚ АСО кәсіби даярлау мамандықты меңгеру, жаңа технологияларды зерделеу, қызмет аясы өзгерген немесе кеңейген, авариялық, штаттан тыс жағдайларда іс-әрекеттерді пысықтаған кезде және жүйелердің жұмысқа қабілеттілігі нашарлаған жағдайларда орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес болуы үшін жүргізіледі.

472. ТҚ АСО бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсібидеңгейді қолдау келесі сатыларды қамтиды:

1) теориялық даярлық;

2) тәжірибелік даярлық.

473. Бастапқы даярлау және қайта даярлау аталған мамандарға арналған біліктілік талаптарына сәйкес келетін тұлғаларға жүргізіледі және кемінде 88 сағат құрайтын даярлаудың жалпы көлемінде жүргізіледі.

474. Кәсіби деңгейді қолдау 24 айда бір рет мерзімділікпен өткізіледі және жалпы көлемі 40 сағаттан кем болмайды.

475. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсіби деңгейді қолдау бойынша бағдарламаның мазмұны бастапқы даярлаудан, қайта даярлаудан алынған және кемінде 40 сағат көлемінде жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді.

476. Бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсібидеңгейді қолдау көлемі азаматтық авиациясы саласындағы уәкілетті орган бекітетін АОО бағдарламаларына сәйкес реттеледі.

477. Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсіби даярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде, оларды кәсібидаярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны барабар өзгереді.

478.ТҚ АСО бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсібидеңгейлерін қолдау осы Үлгілік бағдарламаға 90-қосымшада келтірілген келесі салаларда қажетті білімді зерделеуді және көрсетуді қамтиды.

479.Тәжірибелік даярлау білікті нұсқаушылардың басшылығымен бекітілген бағдарлама бойынша жаттығу құрылғысын немесе арнайы жабдықты пайдалану арқылы жүргізіледі.

480.Тыңдаушылардың сабақ үлгерімі ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау түрінде болуы мүмкін және техникалық құралдарды, оның ішінде компьютерлік техниканы, сауалнама жүргізу, тест жүргізу, ауызша сұрақ-жауап, жазбаша бақылау жұмыстары әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырыла алады.

481. Теориялық және тәжірибелік даярлау сәтті аяқталған соң білікті ТҚ АСОН басшылығымен дербес жұмыс рұқсат алу үшін тиісті өндірістік тағылымдама жүргізіледі.

482. Білікті ТҚ АСОН басшылығымен теңіз қондырғысында тағылымдамадан өтудің ең аз көлемі біліктілік белгісін алуға өтініш берер алдындағы6 ай бойғы кемінде 60 жұмыс күнін құрайды.

Авиациялық персоналдың өндірістік тәжірибеден өтуі мақсатында айында кемінде 15 (он бес) ұшу/рейс жиілігімен қолданыстағы тікұшақ айлақтары пайдаланылады.

483. Тағылымдама:

1) тікұшақ айлағының бас жоспарын және оның физикалық сипаттамаларын зерделеу;

2) объектіде ұйымдастыру құрылымын зерделеу;

3) әуе кеңістігінің құрылымын зерделеу;

4) жұмыс орнында ӘҚҰ жалпы технологиялық үдерісін зерделеу;

5) ұшуды орындау жөніндегі нұсқаулықты (тікұшақ айлағының аэронавигациялық паспортын) зерделеу;

6) нақты жұмыс орнында пайдаланылатын анықтамалық материалмен және рәсімдермен танысу;

7) аралас жұмыс пункттерімен, ұшуды бақылау және үйлестіру органдарымен өзара әрекет ету тәртібі мен ерекшеліктерін зерделеу;

8) жұмыс пунктін метеорологиялық қамтамасыз етумен танысу;

9) әуе қозғалысына қызмет көрсеткен кезде ұшуды қамтамасыз етудің радиотехникалық жүйелерімен танысу;

10) жердегі байланыс құралдарымен танысу;

11) жұмыс пунктін (жабдық пен оны пайдалану) және ӘҚҰ ерекшеліктерін зерделеу;

12) нақты жұмыс орнында авиациялық станция операторының жұмыс істеу технологиясын және радиоалмасу қағидалары мен фразеологиясын тәжірибелік қолдану;

13) практикалық қызмет сияқты білімді, дағдыны және машықты қамтуға тиіс.

484. ТҚ АСОН тағылымдамадан өтушінің білімін тексереді және тағылымдадан өтушінің өндірістік тәжірибені(даярлауды) бастауға дайын екендігі туралы шешім қабылдайды.

485. Өндірістік тәжірибе (даярлау) ТҚ АСОН жұмыс орнында өткізіледі.

486. Өндірістік тәжірибе (даярлау) ТҚ АСО әуе қозғалысына қызмет көрсетуді (жұмыс орнындағы рәсімдерді) нұсқаушылық көрсетуді және ТҚ АСОН бақылауымен тағылымдамадан өтушінің авиациялық станция операторы ретіндегі жұмысын қамтиды.

487. Авиациялық станция операторының нұсқаушылық көрсетуі тағылымдамадан өтушінің көзінше авиациялық станция оператор-нұсқаушысының әуе қозғалысына тәжірибелік қызмет көрсетуін көздейді және ол:

1) әуе ахуалына тән мысалдармен түсіндіру арқылы;

2) әуе ахуалын бақылау әдістері мен рәсімдерін түсіндіру арқылы;

3) тиісті ақпарат пен шешімдерді қабылдау және беру себептерін түсіндіру арқылы;

4) ӘҚҚ кезінде назар аударуға байланысты ұсыныстар арқылы;

5) ӘҚҰ РТҚ пайдалану жөніндегі ұсыныстар арқылы;

6) Аралас жұмыс пункттерімен өзара әрекет ету жөніндегі ұсыныстар арқылы сүйемелденеді.

488. Тағылымдамадан өтушінің авиациялық станция операторы ретіндегі жұмысы ТҚ АСОН бақылауымен авиациялық станция операторының міндеттерін ішінара немесе толық орындауын көздейді және ол:

1) ахуалдың дамуы және тағылымдамадан өтушінің іс-әрекетін ТҚ АСОН үздіксіз бақылауы арқылы;

2) тағылымдамадан өтушінің іс-әрекетіне уақтылы араласуға ТҚ АСОН әрдайым дайын болуы арқылы;

3) тағылымдамадан өтушіде қиындықтар туындаған кезде ТҚ АСОН түсініктемелер, ұсыныстар беруі және көмек көрсетуі арқылы сүйемелденеді.

489. Өндірістік тағылымдама аяқталған соң авиациялық станцияның оператор-нұсқаушысы алынған білімді, дағдыны және машықты тексереді және тағылымдамадан өтушінің жұмыс пунктіндегі дербес жұмысқа дайын екендігі туралы шешім қабылдайды.

2-параграф. Авиациялық станциялардың оператор-нұсқаушыларын кәсібидаярлау

490. ТҚ АСОН кәсіби даярлаудың осы Үлгілік бағдарламасы кәсіби даярлаудың қағидатын, ұйымдастырылуын, тәртібі мен ең аз көлемін, сондай-ақ дербес жұмысқа рұқсат беруді белгілейді.

491. ТҚ АСОН кәсіби даярлау мамандықты меңгеру, жаңа технологияларды зерделеу, қызмет аясы өзгерген немесе кеңейген, авариялық, штаттан тыс жағдайларда іс-әрекеттерді пысықтаған кезде және жүйелердің жұмысқа қабілеттілігі нашарлаған жағдайларда орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес болуы үшін жүргізіледі.

492. ТҚ АСОН бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіби деңгейді қолдау келесі сатыларды қамтиды:

1) теориялық даярлық;

2) тәжірибелік даярлық;

ТҚ АСОН қайта даярлау және кәсіби деңгейін қолдау кезінде мынадай критерилер ескеріледі:

авиациялық станция ТҚ АСОН біліктілік талаптарына сай тұлғалардың ішінен авиациялық станцияның операторын қайта даярлау және кәсіби деңгейін қолдау 24 сағаттан кем емес жалпы көлемде жүргізіледі;

авиациялық станция операторының қолданыстағы куәлігі бар тұлғалардың ішінен авиациялық станцияның оператор-нұсқаушысын қайта даярлау және кәсіби деңгейін қолдау кезінде екі және одан да артық тікұшақ айлағындағы қосынды жұмыс өтілі екі жылдан кем болмайды;

авиациялық станцияның оператор-нұсқаушысын қайта даярлау және кәсіби деңгейін қолдау кезінде үміткерде 4-ші (жұмыс) деңгеден төмен емес ИКАО тілді білу шкаласы бойынша меңгеру деңгейін растайтын қолданыстағы сертификат болуға тиіс.

493. Кәсібидеңгейді қолдау 36 айда бір рет мезімділікпен өткізіледі және көлем жағынан 24 сағаттан кем болмайды.

494. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсібидеңгейді қолдау бойынша бағдарламаның мазмұны бастапқы даярлаудан, қайта даярлаудан алынған және кемінде 24 сағат көлемінде жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді.

495. Бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсібидеңгейді қолдау көлемі азаматтық авиациясы саласындағы уәкілетті орган бекітетін АОО бағдарламаларына сәйкес реттеледі.

496. Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсібидаярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде, оларды кәсібидаярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны барабар өзгереді.

497. Авиациялық станциялардың оператор-нұсқаушыларын бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсібидеңгейлерін қолдау осы Үлгілік бағдарламаға 91-қосымшада келтірілген келесі салаларда қажетті білімді зерделеуді және көрсетуді қамтиды.

498. Тәжірибелік даярлау білікті нұсқаушылардың басшылығымен бекітілген бағдарлама бойынша жаттығу құрылғысын немесе арнайы жабдықты пайдалану арқылы жүргізіледі.

499. Тыңдаушылардың сабақ үлгерімі ағымдағы, аралық және қорытынды бақылау түрінде болуы мүмкін және техникалық құралдарды, оның ішінде компьютерлік техниканы, сауалнама жүргізу, тест жүргізу, ауызша сұрақ-жауап, жазбаша бақылау жұмыстары әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырыла алады.

500. ТҚ АСОН теориялық және тәжірибелік даярлау сәтті аяқталғаннан кейін тағылымдама өткізілмейді.

24-бөлім. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және авиациялық электр байланысы жөніндегі мамандарды (радиотехникалық жабдықты және электр байланысын пайдалану жөніндегі мамандарды, инженерлік-техникалық персоналды) кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

1-параграф. Жалпы ережелер.

501. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және авиациялық электр байланысы жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың осы үлгілік бағдарламасы ұшуды қамтамасыз етудің радиотехникалық жабдықтарын және электр байланысын пайдалану (бұдан әрі – РТЖБП) жөніндегі инженерлік-техникалық персоналды, ИКАО терминологиясы бойынша – әуе қозғалының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған электрондық құралдар жөніндегі персоналды (ATSEP) кәсібидаярлаудың қағидатын, негізгі функцияларын,дербес жұмысқа рұқсат берудің тәртібін айқындайды.

502. Ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және авиациялық электр байланысы жөніндегі мамандарды кәсібидаярлаудың осы үлгілік бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылатын оқыту РТЖБП жөніндегі мамандардың төмендегі лауазымдық міндеттерді атқаруларын қамтамасыз етеді (функционалдық міндеттері мен орындайтын жұмысына байланысты):

1) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету жүйелері мен жабдықтарына (бұдан әрі – ҰРТҚ, ИКАО терминологиясына сәйкес – CNS/ATM) техникалық қызмет көрсету, оған қоса:

жердегі радионавигациялық құралдарды калибрлеу;

ҰРТҚ жүйелері мен жабдықтарын сертификаттау;

пайдаланымдағы ҰРТҚ жабдықтарын жетілдіру;

түзетушілік техникалық қызмет көрсетуді орындау;

превентивті техникалық қызмет көрсетуді орындау;

ҰРТҚ жүйелері мен жабдықтарын орнату;

ҰРТҚ жүйелері мен жабдықтарын пайдалану басқару және жұмысқа қабілеттілігін бақылау;

ҰРТҚ жүйелері мен жабдықтарын пайдалануға даярлау, жұмысқа қабілеттілігін бағалау, жаңарту, техникалық қызмет көрсету қағидалары мен стандарттарын әзірлеу.

503. Бастапқы даярлау РТЖБП жөніндегі мамандарға қойылатын біліктілік талаптарға сәйкестендіру үшін базалық, бастауыш, кәсібибілімдер мен дағдыны алуды, сондай-ақ дамытуды,оған қоса мамандандыруды қамтамасыз етеді. Техникалық (арнайы орта, жоғары техникалық білімі, баклавриат, магистратура) немесе электронды техника саласында кемінде 1600 сағат көлемінде мамандандырылған әскери білімі бар тұлғалардың қатарынан РТЖБП жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау авиациялық ерекшеліктерді және аэронавигациялық ұйымда пайдаланылатын жабдықтарды зерделеуді қамтамасыз етеді.

504. Электронды техника саласында даярлау (мамандандыру) осы құжаттың мақсатында қосынды көлемі 1600 сағаттан тұратын:

1) физика, электротехника, радиотехника, электроника, микроэлектроника және т.б.; радиотехникалық тізбектер мен сигналдар; электромагнит өрістері және радиотолқынның таралуы;

2) аналогты және сандық техника; мамандандырылған аспаптар мен жабдықтар; өлшеу жүйелері, метрология және өлшеу құралдары; электр энергиясының көздері; басқару жүйелері, автоматика, телемеханика, есептеу техникасы, бағдарламалау, операциялық жүйелер;

Бұл ретте көрсетілген атаулар нақты пәндердің (тақырыптардың, модульдердің) атауы болып табылмайды, ғылым, техника, технология, оқу бағдарламаларына қатыстылығын білдіреді.

505. РТЖБП жөніндегі мамандардың кәсібибіліктілігін қолдау ұжымдық жұмыс дағдыларын, жүйелер мен жабдықтардың өзгерістерімен таныстыруды, жаңа рәсімдер мен тәжірибелерді зерделеуді, авариялық, қауіпті және штаттан тыс жағдайлардағы іс-әрекеттерге үйретуді қоса алғанда, қолданыстағы білім мен дағдыны қайта қарауды, бекітуді және кеңейтуді, сондай-ақ жұмыста 6 айдан артық үзіліс болғаннан кейін кәсібидағдыны қалпына келтіруді қамтамасыз етеді.

506. РТЖБП жөніндегі мамандарды қайта даярлау жұмыс сипаты (лауазымдық міндеттердің бейіні), жұмыс жағдайлары (жаңа рәсімдерді енгізу), жүйенің құралымы (жаңарту немесе ауыстыру), мамандықтар, мамандандырулар, жұмыс бейіні өзгергенде, сондай-ақ жүйелерді, жабдықтарды пайдалануға рұқсатттама алу және біліктілік туралы жазбалар алу үшін жүргізіледі.

2-параграф. РТЖБП жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау

507. Бастауыш, кәсібибілім, дағды мен машық алуға, сондай-ақ дамытуға, оған қоса мамандандыруға және қажет болған кезде, жабдықтар мен жүйелердің нақты түрлерін зерделеуге бағытталған бастапқы даярлау электронды техника саласындағы техникалық білімі жоқ тұлғаларға жүргізіледі.

508. Осы үлгілік бағдарламалар бекітілген мезетке дейіндербес жұмысқа рұқсаттаманы сол мезетте белгіленген талаптарға сәйкес алған РТЖБП жөніндегі мамандар бастапқы Теориялық даярлық дан кәсібидеңгейді қолдау курстарында өтеді.

509. Бастапқы даярлау мына сатыларды қамтиды:

1) теориялық даярлық;

2) тәжірибелік даярлау.

510. Теориялық даярлық мынадай негізгі оқыту нысандарында жүзеге асырылады:

1) күндізгі стационарлық (кешенді, үлгілік);

2) модульдік;

3) сырттай;

4) қашықтықтан;

5) құрамдастырылған.

511. Бастапқы даярлау көлемі келесі белгілерге сәйкес болуға тиіс:

1) техникалық немесе электронды техника саласында кемінде 1600 сағат көлемінде мамандандырылған әскери білімі бар тұлғалардың қатарынан РТЖБП жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау кезінде даярлаудың жалпы көлемі кемінде 200 сағатты құрайды;

2) техникалық білімі жоқ тұлғалардың қатарынан РТЖБП жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау кезінде даярлаудың жалпы көлемі электронды техника саласында мамандандыру қажеттілігін негізге ала отырып, кемінде 1600 сағат көлемі белгіленеді;

3) тәжірибелік даярлау АОО-да оқыту аяқталғаннан кейін, аэронавигациялық ұйымда тағылымдама нысанында өткізіледі;

4) ағылшын тілі бастапқы даярлау бағдарламасының жалпы көлеміне қажет болған кезде,стандарттар болғанда оқушылардың санатына және оларға қойылатын біліктілік талаптарына байланысты пайдалану құжаттарын қолдану және қатынасу үшін жеткілікті көлемде енгізіледі;

5) Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсібидаярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде, оларды кәсібидаярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны нақтыланады;

6) бастапқы Теориялық даярлық осы Үлгілік бағдарламаға 52-қосымшада келтірілген келесі салаларда қажетті білімді зерделеуді және көрсетуді қамтиды.

512. Теориялық даярлық аяқталған соң, тәжірибелік даярлауға (тағылымдамаға) ауысу жүзеге асырылады, онда бұрын алынған білім мен дағдыны тағылымдама бойынша білікті нұсқаушының қадағалауымен нақты біріктіру шынайы жағдайларда өтеді.

3-параграф. РТЖБП жөніндегі маманды тағылымдамадан өткізу

513. ҰРТҚ және байланыс объектілерінде дербес жұмысқа тиісті кәсібидаярлаудан және жұмыс орнында келесі тағылымдамадан (ИКАО терминологиясы бойынша – жұмыс орнында оқыту бойынша білікті маманның қадағалауымен жұмыс орнында оқыту) өткен мамандарға рұқсат беріледі.

514. Тағылымдама жергілікті ерекшеліктерді ескере отырып, ҰРТҚ және электр байланысы объектілерінде лауазымдық міндеттерді орындау үшін қажет кәсібибілімді, машықты және дағдыны тәжірибеде қалыптастыру мен бекітуге бағытталады және:

1) дербес жұмысқа рұқсаттама алу үшін;

2) ҰРТҚ және байланысты, не аэронавигациялық ұйымның бөлімшесін бір объектіден басқа объектіге, бөлімшеге ауыстырған кезде;

3) кезекті біліктілік деңгейін берген (растаған) кезде;

4) жұмыста 6 (алты) айдан астам үзіліс болған кезде;

5) авариялық, штаттан тыс және төтенше жағдайлардағы іс-әрекеттерді пысықтаған кезде;

6) авиациялық оқиғаға немесе авиациялық оқыс оқиғаға әкеп соқтырған бұзушылықтардан кейін;

7) өзінің функционалдық міндеттерін орындауға маманның қабілеттігін тексеру үшін қажет өзге жағдайларда жүргізіледі.

515. Тағылымдама басшысы (нұсқаушы) тағылымдаманың мақсатын, нысанын, басталу және аяқталу мерзімдерін белгілейді. Бір тағылымдама басшысына бөлінетін тағылымдамадан өтушілер саны алты адамнан аспауға тиіс.

516. Тағылымдама басшысы (нұсқаушы) тағылымдамадан өтуші туралы объективті деректер және онымен жеке әңгімелесу негізінде тағылымдама өткізудің жеке жоспарын жасайды, оған қажеттілігіне қарай тиісті түзетулер енгізеді.

517.Тағылымдаманы өткізудің жеке жоспарын жасау кезінде нұсқаушыға тағылымдамадан өтушіні қосымша тестілеуге (білімдерін тексеруге) рұқсат етіледі.

518. Тағылымдама барысында:

лауазымдық нұсқаулық, техника қауіпсіздігі, өртке қарсы, авиациялық қауіпсіздік, объектішілік жұмыс режимі мен тәртібі бойынша нұсқаулықтар;

нормативтік құжаттаманың маманға қатысты бөлігі;

объектінің жұмыс істеуінің, электрмен жабдықталуының, басқарылуымен байланысының құрылымдық схемалары, техникалық пайдаланудың сипаттамалары, қағидалары, нұсқаулықтары және объектіде орнатылған жабдыққа техникалық қызмет көрсету регламенттері;

объектінің негізгі жабдығын резервтеу тәртібі,пайдалану уақыты ішінде аппаратуралар мен жабдықтардың құрастырылымдарына жасалған электрмен жабдықтауды өзгерту көздері;

жабдықты тәжірибелік пайдалану, объектіде пайдаланылатын бақылау-өлшеу аппаратурасы, объектінің пайдалану құжаттамасы және оны жүргізу тәртібі;

ҰРТҚ және байланыс объектісінің құралдарын метрологиялық қамтамасыз ету бойынша талаптар;

тағылымдама жоспарында көзделген, жергілікті жағдай ерекшеліктеріне немесе тағылымдамадан өтуші мамандығының ерекшелігіне қатысты басқа ережелер мен талаптар зерделенеді.

519. Осыдан кейін тағылымдама басшысы тағылымдамадан өтушінің білімін тексереді және тәжірибелік жұмысты бастауға дайындығы туралы шешім қабылдайды.

520. РТЖБП жөніндегі персонал тағылымдамасының ұзақтығына 3 ай мерзім, ал осы бейін бойынша жұмыс өтілі бар персоналға 1 айға дейінгі мерзім белгіленеді.

521. Тағылымдамадан өтуші теориялық білім мен тәжірибелік дағдыны өзінің функционалдық міндеттерін өз бетінше атқару немесе ҰРТҚ және байланыс жабдықтарының жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру үшін жеткіліксіз дәрежеде меңгерген және үйренген кезде, сондай-ақ оны дәлелді себептерге байланысты 2 айдан аспайтын мерзімге үзген жағдайларда тағылымдама мерзімі тағылымдама басшысының (нұсқаушының) баяндамасы бойынша ұзартылуы мүмкін.

522. Персоналдың тағылымдамадан өтуі ҰРТҚ және байланыс жабдықтарына техникалық қызмет көрсету және жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру үшін қажетті теориялық білімі мен тәжірибелік дағдыны тексерумен аяқталады.

4-параграф.РТЖБП жөніндегі мамандардың кәсіби деңгейін қолдау

523. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсібидеңгейді қолдау бойынша бағдарламаның (ИКАО терминологиясына сәйкес – құзыретті қолдау үшін даярлау) мазмұны бастапқы даярлаудан алынған және кемінде 36 сағат көлемінде жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді.

524. Кәсібидеңгейді қолдау бастапқы даярлаудың осы үлгілік бағдарламасында көрсетілген мерзімділік пен тақырыптарға сәйкес оқу курстары, тренингтер және семинарлар түрінде, оның ішінде қашықтықтан оқыту түрінде ұйымдастырылады және белгіленген мерзім ішінде бір-ақ рет өткізілетін біртұтас курс түрінде, сондай-ақ жекеленген модульдер түрінде де іске асырылуы мүмкін.

525. Инженерлік-техникалық персоналдың және қызметтер мен бөлімшелер басшыларының кәсібидеңгейін қолдау мерзімділігі әрбір үш жыл сайын жүзеге асырылады.

526. Кәсібидеңгейді қолдау, ең кемінде, осы Үлгілік бағдарламаға 53-қосымшада келтірілген тарауларды қамтиды және:

1) мамандандыру бойынша кәсібидеңгейді мерзімді қолдау;

2) CNS/ATM дамыту бағдарламаларына сәйкес ҰРТҚ және байланыс жабдықтарын техникалық пайдаланудың жаңа рәсімдерін, жүйелерді жетілдіру жөніндегі тұжырымдамаларды меңгеру;

3) ҰРТҚ жүйелерінің жұмысқа қабілеттілігі нашарлаған жағдайда авариялық, қауіпті және штаттан тыс іс-әрекеттерге үйрету;

4) жұмыста 6 айдан астам үзілістерден кейін мамандардың кәсібидағдыларын қалпына келтіру мақсатымен жүргізіледі.

527. Алдыңғы тармақтың 1) және 3) тармақшаларында көрсетілген мақсаттар кәсібидеңгейді қолдау бағдарламасындағы міндетті түрде іске асырылатын талаптар болып табылады.

528. ҰРТҚ және байланыс жабдықтарын техникалық пайдаланудың жаңа рәсімдерін, жүйелерді жетілдіру жөніндегі тұжырымдамаларды меңгеруаэронавигациялық ұйымның даму жоспарларымен айқындалған мерзімде CNS/ATM жүйелерін дамыту бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады және қажет болған кезде аэронавигациялық ұйымның өзінде техникалық оқу, тәжірибелік дайындық түрінде, авиациялық оқу орталығында жекеленген курс, тренинг түрінде іске асырылуы мүмкін. Осы ретте даярлау бағдарламасын (жоспарын) өкілетті органда бекіттіру талап етілмейді.

529. Жекеленген жағдайларда және жедел қажет болған кезде кәсібидаярлаудың осы түрі жоспардан тыс, бірақ кезекті мерзімнен кешіктірілмей өткізіледі.

530. Жұмыста 6 айдан астам үзіліс болғаннан кейін кәсібидағдыларын қайта қалпына келтіру:

1) жұмыста алты және он екі айға дейін үзіліс болған кезде тәжірбиелік дағдыларын жұмыс орнында тексеру;

2) жұмыста бір жылдан астам үзіліс болған кезде кәсібидеңгейді қолдау бойынша оқыту және тағыламдамадан өткізу арқылы жүзеге асырылады. Тағылымдама көлемін маманның даярлық деңгейіне байланысты төмендетуге, бірақ бастапқы рұқсатнама үшін белгіленген көлемнің70%-нан аспайтын көлемге төмендетуге рұқсат етіледі.

5-параграф. РТЖБП жөніндегі мамандарды қайта даярлау

531. Кәсібидаярлаудың осы түрі РТЖБП жөніндегі персонал жұмысының бейіні айтарлықтай өзгерген жағдайда жаңа жабдық енгізген және қолданыстағы жабдық жаңартылған, жекеленген бөлімшелердің қызмет көрсету рәсімдері мен бейіні өзгерген, мамандарды қосымша дайындық деңгейі мен мамандандыруды талап ететін лауазымдарға ауыстырған кезде білікті маманды қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

532. Қайта даярлау бағдарламалары терияны және тиісті құрылғылар мен жүйелерді зерделеуді, тиісті құжаттамаларды пайдалануды және ұшу қауіпсіздігіне ықпал ететін тәжірибелік әдістерді қамтуға тиіс.

533. Қайта даярлау бағдарламасы игерілген соң тиісті тағылымдама өткізіледі.

534. РТЖБП жөніндегі персоналды қайта даярлау арнайы дайындық түрінде жүргізіледі, осы ретте негізгі көңіл не қызметтің нақты саласына, не персоналдың міндеттеріне бөлінеді және:

1) РТЖБП жабдығының жаңа үлгісіне қайта оқыту және ҰРТҚ және байланыстың нақты жүйелері мен жабдықтарына қызмет көрсету құқығын алу үшін;

2) жаңа пайдалану технологияларын меңгеру үшін;

3) авариялық, штаттан тыс және төтенше жағдайлардағы іс-қимылды пысықтау кезінде және авиациялық оқиғаға немесе авиациялық оқыс оқиғаға әкеп соқтырған бұзушылықтардан кейін;

4) РТЖБП бойынша қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық құжаттардың талаптары айтарлықтай өзгерген кезде;

5) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа жағдайларда жүзеге асырылады.

535. Арнайы даярлықжұмыс орнында оқыта отырып, лауазымдық міндеттерді орындауға арналған нақты білімді, машық пен дағдыны тәжірибеде қалыптастыру мен бекітуге бағытталған, оның барысында жұмыс орнында оқыту жөніндегі білікті нұсқаушының қадағалауымен бұрын алынған білім мен дағды шынайы жағдайларда нақтыбірігеді. Осы даярлық жүйелер мен жабдықтарға қатысты білім мен дағды алудың соңғы сатысы болып табылады және ҰРТҚ және байланыстың нақты құралдарын пайдалануға рұқсаттама оның қорытындысы болып саналады.

536. РТЖБП жөніндегі персоналдың арнайы даярлығы (қажеттілігіне қарай) аэронавигациялық ұйымның өзінде тәжірибелік дайындық түрінде, авиациялық оқу орталығында жекеленген курс, тренинг түрінде өткізіледі. Осы ретте даярлау бағдарламасын уәкілетті органда бекіту талап етілмейді.

537. Арнайы даярлау ҰРТҚ және байланыс жабдықтарына техникалық қызмет көрсету және жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру үшін қажетті теориялық білімдер мен тәжірибелік дағдыларды тексерумен аяқталады.

25-бөлім. Ұшуды электржарықтехникалық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды (Әуежайлар мен әуеайлақтардың электрожарықтехникалық жабдығын пайдалану жөніндегі маман, инженерлік техникалық персонал) кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасы

538. Ұшуды электржарықтехникалық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсібидаярлаудың осы үлгілік бағдарламалары қызметі Қазақстан Республикасы азаматтық авиациясындағы ұшуларды электржарықтехникалық қамтамасыз ету қағидаларымен реттелетін, ұшуды жарықтехникалық қамтамасыз ету бойынша қызметті тікелей жүзеге асыратын мамандарға кәсібидаярлау жүргізуге арналған және "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлау қағидаларына" сәйкес іске асырылатын оқыту бағдарламасы мазмұнының ең аз көлемін қамтиды.

539. Қосымша және мамандандырылған курстар мен тренингтер, қажет болған кезде, азаматтық авиация кәсіпорнының қарауы бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағынормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсібидаярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде өткізіледі.

540. Ұшуды электржарықтехникалық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау кәсібиқызметті жүзеге асыру үшін жұмысқа бірінші рет қабылдаған тұлғаларға міндетті түрде өткізіледі. Осы ретте, азаматтық авиацияның ұқсас мамандандыруы бойынша бұрын жұмыс істеген тұлғаларға бастапқы даярлау талап етілмейді.

541. "Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес әзірленген нормативтік-құқықтық актілері реттейтін оқыту уақытына қарамастан, бастапқы даярлау көлемі кемінде 30 сағатты құрайды.

542. Ұшуды электр жарық техникалық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды қайта даярлау тікелей азаматтық авиация кәсіпорнында жаңа жүйелер мен технологияларды жабдықты жасаушылардың бағдарламалары бойынша да, АОО бағдарламалары бойынша да пайдалануға беру шеңберінде жүзеге асырылады.

543. Кәсіби деңгейді қолдау бастапқы даярлаудың осы үлгілік бағдарламасында көрсетілген мерзімділік пен тақырыптарға сәйкес оқу курстары, тренингтер және семинарлар түрінде, оның ішінде қашықтықтан оқыту түрінде ұйымдастырылады және бес жыл мерзімділікпен іске асырылады. Осы ретте, бес жылда бір рет өткізілетін біртұтас курс түрінде де, бес жыл бойы іске асырылатын жекеленген модульдер түрінде де іске асырылуы мүмкін.

544. Кәсіптік деңгейді қолдау курсының көлемі "Электр энергетикасы туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес әзірленген нормативтік-құқықтық актілері реттейтін оқыту уақытына қарамастан, кемінде 24 сағатты құрайды.

545. Кәсіптік даярлаудың іске асырылатын түріне қарамастан, оқыту аяқталғаннан кейін оқытылатын маманның біліміне қорытынды бақылау жүргізіледі және соның қорытындысы бойынша тиісті құжат беріледі.

546. Бастапқы даярлау және қайта даярлау аяқталған соң, жұмыс орнында азаматтық авиация кәсіпорнының ішкі қағидаларымен реттелетін тағылымдама өткізіледі.

547.Бастапқы даярлау, ең кемінде, осы Үлгілік бағдарламаға 94-қосымшада келтірілген салалардағы қажетті білімді алуды қамтамасыз етеді.

548. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсіптік деңгейді қолдау бойынша бағдарламалардың мазмұны бастапқы даярлау кезінде және жаңадан алынған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді.

549. Кәсіптік деңгейді қолдау мына мақсаттарда өткізіледі:

1) мамандандыру бойынша кәсіптік деңгейді мерзімді қолдау;

2) авариялық, қауіпті және штаттан тыс іс-әрекеттерді үйрету;

3) жұмыста 6 айдан астам үзіліс болғаннан кейін мамандардың кәсіптік дағдыларын қалпына келтіру.

26-бөлім. Азаматтық авиация ұйымдары мен авиациялық оқу орталықтары басшыларын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламалары

550. Азаматтық авиация ұйымдары басшыларын кәсіптік даярлаудың осы үлгілік бағдарламалары оқыту мазмұнының ең аз көлемін қамтиды.

551. Азаматтық авиация ұйымдарының басшылары кәсіпорынның өндірістік үдерістеріндегі және сала қызметінің басқа да өрістеріндегі білімді кеңейту үшін өз қарауы бойынша қосымша және мамандандырылған курстар мен тренингтерден өтеді.

552. Кәсіптік даярлаудың толық циклі осы үлгілік бағдарламаларда көрсетілген тақырыптарға сәйкес курстарды, тренингтерді және семинарларды, оның ішінде қашықтықтан оқыту түрлерін қамтиды және 5 жылды құрайды.

553. Авиациялық білімі жоқ басшылар лауазымға тағайындалған күннен бастап бір жыл ішінде кәсіптік даярлаудан өтуге тиіс.

554. Оқыту үш жылда бір рет өткізілетін біртұтас курс түрінде де, 5 жыл бойы өткізілетін жекеленген модульдер түрінде де ұйымдастырылуы мүмкін.

555. Басқа басшылық жұмысқа тағайындалған кезде, өтілген курс немесе модульдер тиісті оқыту аяқталған күннен бастап бес жыл бойы жарамды болады.

556. Азаматтық авиация ұйымының жоғарғы буыны басшыларының санатына бірінші басшылар (бас директор, директор, президент, вице-президент) және олардың штаттық орынбасарлары, сондай-ақ АА АОО-ның азаматтық авиация мамандарын даярлауды жүзеге асыратын басшы жұмыскерлері жатады;

557. Авиациялық білімі бар азаматтық авиация ұйымының басшылары үшін осы Үлгілік бағдарламалар көлемінде оқыту міндетті болып табылмайды.

558. Азаматтық авиация саласының басшыларын оқыту бағдарламасы кем дегенде осы Үлгілік бағдарламаларға 5-қосымшада келтірілген аспектілерді қамтиды.

27-бөлім. Теңіз қондырғыларына тікұшақты қондыру жөніндегі маманды және нұсқаушыны кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламалары

1-параграф. Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі маманды кәсіптік даярлау бағдарламасы

559. Теңіз қондырғыларына тікұшақты қондыру жөніндегі маманды кәсіптік даярлаудың осы үлгілік бағдарламалары кәсіптік даярлаудың қағидаттарын, ұйымдастыруды, тәртібі мен ең аз көлемін, сондай-ақ төмендегі маман ретінде дербес жұмысқа рұқсат беруді белгілейді:

1) теңіз қондырғыларына тікұшақты қондыру жөніндегі маман (бұдан әрі – ТҚ ТҚМ);

2) теңіз қондырғыларына тікұшақты қондыру жөніндегі маман-нұсқаушы (бұдан әрі – ТҚ ТҚМН).

560. ТҚ ТҚМ кәсіптік даярлау мамандықты меңгеру, жаңа технологияларды зерделеу, қызмет аясы өзгерген немесе кеңейген, авариялық, штаттан тыс жағдайларда іс-әрекеттерді пысықтаған кезде және жүйелердің жұмысқа қабілеттілігі нашарлаған жағдайларда орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес болуы үшін жүргізіледі.

561. ТҚ ТҚМ бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау келесі сатыларды қамтиды:

1) теориялық даярлық;

2) тәжірибелік даярлық.

562. Бастапқы даярлауды және қайта даярлауды аталған мамандарға арналған біліктілік талаптарға сәйкес тұлғалар өткізеді және кемінде 76 сағат жалпы даярлау көлемінде жасалады.

563. Кәсіптік деңгейді қолдау 24 айда бір рет мерзімділікпен өткізіледі және жалпы көлемі 40 сағаттан кем болмайды.

564. Бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейді қолдау көлемі азаматтық авиациясы саласындағы уәкілетті орган бекітетін АОО бағдарламаларына сәйкес реттеледі және мына өлшемдерге сай болады:

1) ТҚ ТҚМ бастапқы даярлау кезінде тыңдаушыларда 4-деңгейден төмен емес ИКАО-ның тілдік білім шкаласы бойынша меңгеру деңгейі туралы қолданыстағы сертификаты болуға тиіс;

2) ТҚ ТҚМ бастапқы даярлау кезінде тыңдаушыларда АСО қолданыстағы куәлігі мен теңіз қондырғыларында кемінде екі жыл жұмыс тәжірибесі болуға тиіс.

565. Құзыретті бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсіптік деңгейді қолдау бойынша бағдарламаның мазмұны бастапқы даярлаудан алынған және кемінде 40 сағат көлемінде жаңадан қалыптастырылған білім мен дағдыны растауды қамтамасыз етеді.

566. Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы саласындағы нормативтік-құқықтық актілер белгілейтін кәсіптік даярлауға жаңа және қосымша талаптар енгізілген кезде, оларды кәсіптік даярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны барабар өзгереді.

567. ТҚ ТҚМ бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау кем дегенде осы Үлгілік бағдарламаларға 96-қосымшада келтірілген келесі салаларда қажетті білімді зерделеуді және көрсетуді қамтиды.

568. Теориялық даярлау аяқталған соң, бекітілген бағдарлама бойынша білікті нұсқаушылардың басшылығымен жаттығу құрылғысы немесе арнайы жабдықты пайдалана отырып, тәжірибелік даярлау жүргізіледі.

569. Теориялық және тәжірибелік даярлау сәтті аяқталған соң дербес жұмыс рұқсат алу үшін білікті ТҚ ТҚМН басшылығымен тиісті өндірістік тағылымдама жүргізіледі.

570. ТҚ ТҚМН басшылығымен тағылымдама өткізудің ең аз көлемі уәкілетті органға дербес жұмысқа жіберуге рұқсат алуға өтініш берудің алдындағы 6 ай бойы қызмет көрсетілетін тікұшақтардың кемінде 75 ұшып көтерілу мен қонуын құрайды.

571. Тағылымдама:

1) тікұшақ айлағының бас жоспарын және оның физикалық сипаттамаларын зерделеу;

2) объектіде ұйымдық құрылымды зерделеу;

3) әуе кеңістігінің құрылымын зерделеу;

4) тікұшақ айлағының объектілерін зерделеу;

5) жұмыс орнында жұмыстың жалпы технологиялық үдерісін зерделеу;

6) ұшуды жүргізу жөніндегі нұсқаулықты (тікұшақ айлағының аэронавигациялық паспортын) зерделеу;

7) нақты жұмыс орнында пайдаланылатын анықтамалық материалмен және рәсімдермен танысу;

8) аралас жұмыс пункттерімен, ұшуды бақылау және үйлестіру органдарымен өзара әрекет ету тәртібі мен ерекшеліктерін зерделеу;

9) жұмыс пунктін метеорологиялық қамтамасыз етумен танысу;

10) жұмыс орнындағы радиотехникалық, жарық, дыбыстық, метеорологиялық, отын құю, өртке қарсы және авариялық-құтқару жабдықтарымен танысу;

11) жердегі байланыс құралдарымен танысу;

12) жұмыс пунктін (жабдық пен оны пайдалану) және жұмыс жағдайларының ерекшеліктерін зерделеу;

13) ТҚ ТҚМ нақты жұмыс пунктіндегі жұмысына қатысты рәсімдерді, нұсқаулықтар мен басқа нормативтік құжаттарды және оларды тәжірибелік пайдалануды зерделеу;

14) тікұшақ айлағында авариялық әрекет ету бойынша процедураларды және іс-қимылды зерделеу;

15) тәжірибелік қызмет (даярлау) сияқты білімді, дағдыны және машықты қамтуға тиіс.

572. Содан соң ТҚ ТҚМН тағылымдамадан өтушінің білімін тексереді және тағылымдамадан өтушінің тәжірибелік даярлауды бастауға дайындығы туралы шешім қабылдайды.

573. Тәжірибелік даярлау ТҚ ТҚМ жұмыс орнында жүргізіледі.

574. Тәжірибелік даярлау нұсқаушының жұмыс орнында рәсімдерді нұсқаушылық көрсетуін және маман-нұсқаушының бақылауымен тағылымдамадан өтушінің ТҚ ТҚМ ретіндегі жұмысын қамтиды.

575. ТҚ ТҚМ арналған нұсқаушылық көрсету тағылымдамадан өтушінің көзінше ТҚ ТҚМН тәжірибелік жұмысын көздейді және ол:

1) жұмыс ахуалына тән мысалдармен түсіндіру арқылы;

2) жұмыс ахуалын бақылау әдістері мен рәсімдерін түсіндіру арқылы;

3) тиісті ақпарат пен шешімдерді қабылдау және беру себептерін түсіндіру арқылы;

4) ӘК-мен жұмыс кезінде назар аударуға байланысты ұсыныстар арқылы;

5) жабдықты пайдалану жөніндегі ұсыныстар арқылы;

6) аралас жұмыс пункттерімен өзара әрекет ету жөніндегі ұсыныстар арқылы сүйемелденеді.

576. Тағылымдамадан өтушінің ТҚ ТҚМ ретіндегі жұмысы ТҚ ТҚМН бақылауымен ТҚ ТҚМ функцияларын ішінара немесе толық орындауын көздейді және ол:

1) ахуалдың дамуын және тағылымдамадан өтушінің іс-әрекетін ТҚ ТҚМН үздіксіз бақылауы арқылы;

2) тағылымдамадан өтушінің іс-әрекетіне уақтылы араласуға ТҚ ТҚМН әрдайым дайын болуы арқылы;

3) тағылымдамадан өтушіде қиындықтар туындаған кезде ТҚ ТҚМН түсініктемелер, ұсыныстар беруі және көмек көрсетуі арқылы сүйемелденеді.

577. Тағылымдама аяқталған соң ТҚ ТҚМН алынған білімді, дағды мен машықты тексереді және тағылымдамадан өтушінің жұмыс объектісіндегі дербес жұмысқа дайын екендігі туралы шешім қабылдайды.

2-параграф. Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі нұсқаушыны кәсіптік даярлау бағдарламасы

578. Осы ТҚ ТҚМН кәсіптік даярлаудың типтік бағдарламалары кәсіптік даярлаудың қағидаларын, ұйымдастырылуын, тәртібі мен ең аз көлемін, сондай-ақ дербес жұмысқа рұқсатын анықтайды.

579. ТҚ ТҚМН кәсіптік даярлау кәсіпті игеру, жаңа технологияларды зерделеу, қызметтің саласын өзгерту немесе кеңейту, апаттық, штаттан тыс жағдайларда және жүйелердің жұмысқа жарамдылығы нашарлаған кезде орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес келу үшін жүргізіледі.

580. ТҚ ТҚМН кәсіптік даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейін ұстау келесі кезеңдерден тұрады:

1) теориялық даярлық ;

2) тәжірибелік даярлау.

581. Қайта даярлау көрсетілген мамандар үшін біліктілік талаптарына сәйкес келетін тұлғалар қатарынан жүргізіледі және кемінде 24 сағаттан кем түспейтін даярлаудың жалпы көлемімен жүргізіледі.

582. Кәсіптік деңгейді ұстау 36 айда бір рет кезеңділікпен жүргізіледі және жалпы даярлық көлемі кемінде 40 сағатты құрайды.

583. Бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейді ұстау көлемі азаматтық авиация саласында уәкілетті органмен бекітілетін, АОО тиісті бағдарламаларымен реттеледі және келесі өлшемдерге сәйкес келеді:

авиация персоналы тұлғалары ішінен ТҚ ТҚМН қайта даярлау кезінде даярлаудың жалпы көлемі кемінде 24 сағат болуға тиіс;

ТҚ ТҚМН қайта даярлау кезінде – тыңдаушының ИКАО шкаласы бойынша кем дегенде 4-деңгейден кем емес тілді білу (жұмыс) деңгейін растайтын қолданыстағы сертификаты болуы тиіс;

ТҚ ТҚМН қайта даярлау кезінде – тыңдаушының авиациялық станция операторының қолданыстағы куәлігі болуы тиіс;

ТҚ ТҚМН қайта даярлау кезінде – ТҚ ТҚМ ретінде жұмыс тәжірибесі теңізде екі және одан артық тікұшақ айлағында кемінде бір жыл болуы тиіс.

584. Құзыреттіліктерді бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсіптік деңгейді қолдау бойынша бағдарламалар мазмұны кемінде 24 сағат құрайтын көлеммен бастапқы даярлау, қайта даярлау кезінде алынған және енді игерілген білім мен дағдының расталуын қамтамасыз етеді.

585. Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласында нормативтік-құқықтық актілермен анықталатын кәсіптік даярлауға қойылатын жаңа және қосымша талаптарды енгізу кезінде, оларды кәсіптік даярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны пропорционалды өзгереді.

586. ТҚ ТҚМН бастапқы даярлау, қайта даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау қажетті білімді зерделеу мен көрсету осы Типтік бағдарламаның 57-қосымшасында берілген.

587. Теориялық даярлық аяқталған соң тәжірибелік даярлау білікті нұсқаушылардың басшылығымен бекітілген бағдарлама бойынша жаттығу құралын немесе арнайы жабдықты пайдаланумен жүргізіледі.

588. Тыңдаушылардың сабақ үлгерімін бақылау ағымдағы, аралық және қорытынды бола алады және техникалық құралдарды пайдаланумен, соның ішінде компьютерлік техниканы, сауалнама жүргізу, сынақ жүргізу, ауызша сұрақ-жауап, жазбаша бақылау жұмыстары әдістерін пайдаланумен жүзеге асырыла алады.

589. ТҚ ТҚМН теориялық және тәжірибелік даярлау сәтті аяқталған соң, тағылымдама жүргізілмейді.

3-параграф. Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі маманның көмекшісін кәсіптік даярлаудың бағдарламасы

590. Осы Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі маманның көмекшісін (бұдан әрі – ТҚ ТҚМК) кәсіптік даярлаудың типтік бағдарламалары кәсіптік даярлаудың қағидаттарын, ұйымдастырылуын, тәртібі мен ең аз көлемін, сондай-ақ ТҚ ТҚМК дербес жұмысқа рұқсатын анықтайды.

591. ТҚ ТҚМК кәсіптік даярлау кәсіпті игеру, жаңа технологияларды зерделеу, қызметтің саласын өзгерту немесе кеңейту, апаттық, штаттан тыс жағдайларда және жүйелердің жұмысқа жарамдылығы нашарлаған кезде орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес келу үшін жүргізіледі.

592. ТҚ ТҚМК бастапқы даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау келесі кезеңдерден тұрады:

теориялық даярлау;

тәжірибелік даярлау.

593. Бастапқы даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау кемінде 16 сағат құрайтын жалпы көлеммен жүргізіледі.

594. Кәсіптік деңгейді қолдау 24 айда бір рет мерзімділікпен және кемінде 16 сағат құрайтын жалпы көлеммен жүргізіледі.

595. Бастапқы даярлау және кәсіптік деңгейді қолдау көлемі уәкілетті орган бекітетін АОО тиісті бағдарламаларымен реттеледі.

596. Құзыреттіліктерді бағалау элементтерін қоса алғанда, кәсіптік деңгейді қолдау бойынша бағдарламалар мазмұны кемінде 16 сағат құрайтын көлеммен бастапқы даярлау, қайта даярлау кезінде алынған және енді игерілген білім мен дағдының расталуын қамтамасыз етеді.

597. Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласында нормативтік-құқықтық актілерімен анықталатын кәсіптік даярлауға қойылатын жаңа және қосымша талаптарды енгізу кезінде, оларды кәсіптік даярлау бағдарламаларында іске асыру міндетті болып табылады, ал сағаттардың жалпы саны пропорционалды өзгереді.

598. ТҚ ТҚМК бастапқы даярлау және кәсіптік деңгейін қолдау қажетті білімді зерделеу мен көрсету осы Үлгілік бағдарламаның 98-қосымшасында берілген.

599. Теориялық даярлық аяқталған соң тәжірибелік даярлау білікті нұсқаушылардың басшылығымен бекітілген бағдарлама бойынша жаттығу құрылғысын немесе арнайы жабдықты пайдаланумен жүргізіледі.

600. Теориялық және тәжірибелік даярлау сәтті аяқталған соң ТҚ ТҚМН басшылығымен дербес жұмысқа рұқсат алу үшін тиісті өндірістік тағылымдама жүргізіледі.

601. ТҚ ТҚМН басшылығымен теңіз қондырғысында тағылымдаманың минималды көлемі азаматтық авиация ұйымында дербес жұмысқа жіберуге рұқсат алар алдында тікелей 6 ай бойы қызмет көрсетілетін тікұшақтарда кемінде 30 рет ұшып, қонуы тиіс.

602. Тағылымдама келесі сияқты, білімді, дағды мен іскерлікті алуды қамтамасыз етуі тиіс:

1) тікұшақ айлағының бас жоспарын және оның физикалық сипаттамаларын зерделеу;

2) объектінің ұйымдық құрылымын зерделеу;

3) тікұшақ айлағы объектілерін зерделеу;

4) жұмыс орнында жұмыстың жалпы технологиялық үдерісін зерделеу;

5) ұшуды жүргізу жөніндегі нұсқаулықты зерделеу (аэродромның, тікұшақ айлағының аэронавигациялық төлқұжатын);

6) нақты жұмыс орнында пайдаланылатын анықтамалық материалмен және рәсімдермен танысу;

7) аралас жұмыс пункттерімен, ұшуды бақылау және үйлестіру органдарымен өзара іс-қимыл жасау тәртібі мен ерекшеліктерін зерделеу;

8) жұмыс объектісінде радиотехникалық, жарық-сигналдық, метеорологиялық, отын-май құятын, өртке қарсы және апаттық-құтқару жабдығымен танысу;

9) жұмыс пунктін (жабдық пен оны пайдалану) және жұмыс жағдайларының ерекшеліктерін зерделеу;

10) нақты жұмыс орнында ТҚ ТҚМК жұмысына қатысты рәсімдерді, нұсқаулықтар мен басқа нормативтік құжаттаманы зерделеу және оны тәжірибеде қолдану;

11) тікұшақ айлағында апатты реттеу бойынша рәсімдер мен әрекеттерді зерделеу;

12) тәжірибелік қызмет (даярлау).

603. Осыдан кейін ТҚ ТҚМ тағылымдамадан өтушінің білімін тексеру және тәжірибелік даярлаудың басталуына тағылымдамадан өтушінің дайындығы туралы шешім қабылдайды.

604. Тәжірибелік даярлау теңіз қондырғыларына тікұшақты қондыру жөніндегі маман көмекшісінің жұмыс орнында жүргізіледі.

605. Тәжірибелік даярлау жұмыс орнында нұсқаушының рәсімдерді нұсқаушылық көрсетуден және ТҚ ТҚМН бақылауымен ТҚ ТҚМК ретінде тағылымдамадан өтушінің жұмысынан тұрады.

606. ТҚ ТҚМК үшін нұсқаушылық көрсету келесілермен сүйемелденетін, тағылымдамадан өтуші болған кезде ТҚ ТҚМН тәжірибелік жұмысын көздейді:

1) жұмыс жағдайының сипаттамалық мысалдарын түсіндіру;

2) жұмыс жағдайының бақылаудың тәсілдері мен рәсімдерін түсіндіру;

3) тиісті ақпарат пен шешімдерді қабылдау мен беру себептерін түсіндіру;

4) ӘК-мен жұмыс істеген кезінде назарды бөлу бойынша ұсынымдар;

5) жабдықты пайдалану бойынша ұсынымдар;

607. Тағылымдамадан өтушінің жұмысы ТҚ ТҚМН бақылауымен ТҚ ТҚМК функцияларын ішінара немесе толық орындауды қарастырады және төмендегілермен сүйемелденеді:

1) жағдайдың дамуын және тағылымдамадан өтушінің әрекеттерін ТҚ ТҚМН үздіксіз бақылауы;

2) тағылымдамадан өтушінің әрекеттеріне дер кезінде араласуға ТҚ ТҚМН үнемі дайын болуы;

3) тағылымдамадан өтушіде қиындықтар туындаған кезде ТҚ ТҚМН түсіндірмелерді, ұсынымдарды беруі және көмек көрсетуі.

608. Тағылымдамадан өткен соң ТҚ ТҚМН алынған білімді, дағды мен іскерлікті тиісті тексеруді жүргізіп, тағылымдамадан өтушінің жұмыс орнында өз бетімен қызмет жасауға даярлығы туралы шешім шығарады.

28-бөлім. Кабиналық экипаж мүшелерін (бортсеріктерді) кәсіптік даярлаудың типтік бағдарламалары

1-параграф. Жалпы талаптар

609. Осы кабиналық экипажды кәсіптік даярлау бағдарламасы ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында кабиналық экипаж мүшелерінің кәсіптік даярлығын, қауіпсіздік бойынша рәсімдерді және штаттан тыс және авариялық жағдайлардағы іс-әрекеттер бойынша кәсіптік даярлау көлеміне міндетті талаптарды белгілейді.

610. Кабиналық экипаждың мүшелері үміткерлеріне ең төменгі біліктілік талаптары қойылады:

1) 18 жасқа толғаннан кейін;

2) орта білім туралы аттестат немесе эквивалентті диплом (10 жыл немесе одан да көп мектептегі оқыту);

3) экипаж мүшелері және жолаушылармен тиісті өзара әрекет жасауды қамтамасыз ету үшін қабылданған сөйлесу тілін (қазақ, орыс, ағылшын) түсіну, жазу, түсіндіру, оқи білу керек;

4) қабілетін көрсету кезінде әуе кемесінің бортында еденде тұрып авариялық-құтқару жабдықтарын және жоғарғы багаж сөрелерін ашып, жабу және шығару қабілеттілігі;

5) қалыпты жағдайда пайдалануға қатысты пайдаланушының рәсімдерінде көзделгендей қабілеттілігі мен дене күшін жабдықтарды/жүйені пайдалануда қолдану, штаттан тыс және авариялық жағдайлар сол әуе кемесінің ішіндегі осы кабиналық экипаж мүшесіне міндеттерді орындау тапсырылады;

6) сотталмағаны және сауалнама деректерінің тексеруде оң нәтижелер беруі;

7) медициналық қорытындының бар болуы.

611. "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Заңының 54-бабына сәйкес авиация персоналын кәсіптік даярлау:

1) бастапқы даярлауды қамтитын келесі міндетті модульдер: авиациялық танысу даярлығы;

функциялары мен міндеттері;

қалыпты штаттан тыс және авариялық рәсімдер;

әуе кемесі модификациясын мен пайдаланушы ерекшеліктерін ескере отырып даярлау;

қауіпті жүктер;

адамның мүмкіндіктері;

кабинада денсаулық сақтау, санитария және алғашқы көмек көрсету; авиация қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты функциялары мен міндеттері;

2) ӘК үлгісін ескере отырып даярлаудан тұратын қайта даярлау, модификациялау (егер қолданылатын болса) және пайдаланушының даярлығын ескере отырып қайта даярлау;

3) кәсіптік деңгейін қолдау, жыл сайын және үш жылдық кезеңділікпен қайта даярлаудан тұрады.

612. Осы толық бағдарлама және оқу жоспары осы үлгілік бағдарламалардың және Бортсеріктердің жұмысын ұйымдастыру қағидаларының талаптарына сәйкес әуе кемесі салонында, ұшу кезінде, жерде жолаушылар қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында кабина экипажының орындайтын барлық функционалдық міндеттерін қамту үшін даярлаудың әр түріне пайдаланушы әзірлейді және азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

613. Әрбір даярлау курсы теориялық және тәжірибелік оқытуды қамтиды.

614. Әрбір даярлау түрі мынадай өлшемдерге сәйкес келеді:

1) жақсы құрастырылған және пайдаланылатын ӘК үлгілерін шынайы пайдалану жағдайына барынша жақындастырылған;

2) даярлаудың осы түрі үшін тиісті біліктілігі бар персоналмен (нұсқаушы/жаттықтырушы) жүргізіледі, ал рәсімдерден өтуге тартылған мамандардың біліктілігін Қазақстан Республикасы азаматтық авиацияның уәкілетті органдары анықтайды.

615. Ағылшын тілі даярлау бағдарламасына қажеттілігіне қарай, қажетті құжаттарды пайдалана білу және функционалдық міндеттерді орындау үшін жеткілікті деңгейде игеруді қамтамасыз етуші үйренушілердің санатына және оларға қойылатын пайдаланушының біліктілік талаптарына байланысты енгізіледі.

2-параграф. Әдістері мен даярлау құралдары

616. Даярлау әдістері келесіні ескереді:

1) даярлау оқу модуліне сәйкес оқу жаттығу құрылғысын, дыбыс-бейне презентацияларын, компьютерлік оқыту және даярлаудың басқа түрлерін пайдалануды қамтиды;

2) кабиналық экипаж мүшесі қажетті біліктілік деңгейіне жету үшін, кабиналық экипажға қатысты барлық функциялар мен міндеттерді қауіпсіз орындау үшін даярлаудың әр түрлі әдістері арасында ақылға қонымды баланс қамтамасыз етіледі.

617. Кабиналық экипажды даярлау үшін оқу жаттығу құрылғысын пайдалану кезінде, пайдаланушы мынаны ескереді:

1) оқу жаттығу құрылғысы ұшақтың шынайы баламасы ретінде пайдаланылуы мүмкін немесе талап етілетін жабдықты;

2) кабиналық экипажды кейіннен тексеруі және даярлауға қатысты барлық жеке бұйымдарды ӘК немесе тиісті жабдық дәл анықтайды оған қатысты: кабинаның шығу/есіктеріне, ас үй үй-жайларына қатысты орналасу сәйкестігі, авариялық-құтқару жабдықтарын орналастыруды.

кабиналық экипаждың жұмыс орнының және жолаушы креслоларының орналасуы және түрін;

шығатын/есікттерді пайдаланудың барлық режимдерінде мына әдістеріне қатысты, пайдалану ерекшеліктері, салмағы, баланс және пайдалану күштері, автоматты ашу жүйесі орнатылған есіктердегі жүйенің істен шығу кездерін;

ӘК үлгісіне сәйкес авариялық-құтқару жабдықтарын (тек оқу құралы ретінде жабдықтарды пайдалану мүмкін, пайдаланылатын оттегі және түтіннен қорғайтын жабдықтар оттегімен толтырылған немесе бос болуы мүмкін);

3) келесі факторлар шығу/есігі басқа үлгідегі модификация ма соны анықтайды;

шығудың/есіктердің автоматты жүйесін қосу және өшіру арқылы ашылуын;

ашу тұтқаларының қозғалыс бағытын;

шығудың/есіктердің ашу бағытын;

есіктердің дайындығының автоматты механизімін;

траптар және арқандар (жіп) сияқты қосалқы эвакуациялау құралдарын.

618. Оқу барысында немесе аяқтағаннан кейін оқу бағдарламасына сәйкес барлық оқу модулдерінен кабиналық экипаждың әрбір мүшесі тексеруден өтеді, тек оңтайландыру саласындағы (CRM) экипаж жұмысы бойынша оқыту тексерілмейді. Кабиналық экипаж мүшесі қажетті даярлау деңгейіне сәйкес екендігін растау үшін, тексеруді уәкілетті орган тағайындаған тиісті біліктілігі бар персоналдар орындайды.

619. Әрбір даярлық курсы үшін талап етілетін тексеру мынаны қамтиды:

1) жаттығу құрылғысында дайындықты

2) компьютерлік тесті;

3) ұшу кезінде тексеруді;

4) ауызша немесе жазбаша тестілерді.

Жеке тәжірибелік қатысуды талап ететін модулдік даярлық тәжірибелік тексерулермен біріктіріледі.

3-параграф. Бастапқы даярлық

620. Әрбір бортсерікке үміткер кабиналық экипаждың ұшу куәлігін алу үшін Бағдарламалардың талаптарына сәйкес:

1) авиациялық оқу орталықтарында азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган сертификаттаған, авиациялық ортамен танысу үшін және жеткілікті жалпы білім және негізгі дағдыларын алу үшін, қалыпты штаттық емес және апатты жағдайларда ұшу қауіпсіздігін және жолаушылардың қауіпсіздігіне байланысты талап етілетін міндеттерді және функцияларды орындау үшін, бастапқы даярлық курсынан өтеді.

2) даярлаудың басқа модулінен өту алдында тиісті тексеруді сәтті аяқтайды;

3) осы Үлгілік бағдарламалардың осы тарауының 14-параграфына сәйкес бақылау-тексеру ұшуымен рейстік тағылымдамасын қорытындылай келе, әуе кемесімен таныстыру қарап шығу және таныстыру ұшулары нұсқаушы/емтихан алушының бақылауымен жүзеге асырады.

621. Осы даярлау модульдері кабиналық экипаж мүшелерінің тиісті даярлау туралы есептерінде бастапқы даярлау модулі ретінде көрсетіледі.

4-параграф. Бастапқы даярлау курсы және тексеру

622. Бастапқы даярлау курсының толық бағдарламасы кемінде 128 сағат және осы Үлгілік бағдарламалардың 99, 100, 101 және 102-қосымшаларындағы молдульдерден тұрады және жалпы көлемі кемінде 12 сағат болатын теориялық оқыту және жаттығу құрылғысында даярлықты қамтиды.

623. Бастапқы даярлау курсы аяқталғаннан кейін Үлгілік бағдарламалардың 99, 100, 101 және 102-қосымшаларында талап етілетін теориялық білімдерін және тәжірибелік дағдыларын көрсету үшін, оңтайландыру саласындағы экипаждың жұмысын (CRM) оқытуды тексеруді қоспағанда, олар қол жеткізген білімдері мен дағдылары бойынша тексеруден өтеді.

624. Авиациядағы адам факторы тақырыбына кіріспе курсы (HF) және экипаж жұмысын оңтайландыруды (CRM) бортсерік-нұсқаушы CRM жүргізеді.

625. Осы Үлгілік бағдарламаның 99-қосымшасында кабиналық экипажды бастапқы даярлауға кіретін міндетті пәндердің ең төменгі тізбесі көрсетілген.

5-параграф. Экипаж жұмысын оңтайландыру бойынша даярлау (CRM)

626. Оқу курстары мен экипаждың жұмысын оңтайландыру (CRM) бойынша модульдерді бортсерік-нұсқаушы CRM жүргізеді. Бортсерік-нұсқаушы CRM анықтауды және CRM бағдарламасын оқу жоспарына енгізуді оның модульдерін басқа даярлаудың түріне қосқанда оны қадағалайды.

627. Экипаждың жұмысын оңтайландыру (CRM) бойынша даярлау бағдарламалар жасау үшін, ұшу және кабиналық экипаж бөлімдерінің арасында даярлау өзара әрекет тиімді жүзеге асырылады. Ұшу және кабиналық экипаж нұсқаушылары бақылау жүргізу және оқытуға қатысты бір –біріне ескертулер жасай алтындай етіп Бағдарлама жасалады. Ұшу экипажының кабинасында жыл сайынғы кезеңдік даярлау кезінде барлық кабиналық экипаж мүшелеріне авариялық жағдайларды сипаттай отырып видео-сабақтар көрсетіледі, осылайша кабиналық экипаж мүшелеріне, атап айтқанда, кабиналық экипаждың аға мүшелеріне, ұшу экипажына ұшу даярлау (LOFT) бағдарламасының жаттығуларына қатысуға мүмкіндік береді.

628. Экипаждың жұмысын оңтайландыру (CRM) бойынша әрбір оқу курсының бағдарламасы оның мазмұны және талап етілетін деңгейі осы Үлгілік бағдарламалардың қажетті даярлауға қатысты 100-қосымшасында көрсетілген элементтеріне сәйкес келеді.

629. Кабиналық экипаждың аға мүшелерін CRM курсында оқыту:

1) кабиналық экипаждың аға мүшелерін CRM курсында оқыту алдыңғы оқытудан CRM және кабиналық экипаждың аға мүшелерінің жұмыс тәжірибесінде белгілі бір міндеттері мен функцияларына байланысты алынған білімдеріне негізделеді;

2) кабиналық экипаждың аға мүшесі жұмыс үдерістерін басқару қабілетін және дұрыс басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін тиісті көшбасшылық қасиетін танытады.

6-параграф. CRM нұсқаушысының біліктілігі

630. Экипаждың жұмысын оңтайландыру (CRM) модульдері тиісті біліктілігі бар персоналмен тиісті даярлау түрлерін қамтиды.

631. CRM нұсқаушылары үшін стандарттау және оқыту бағдарламасы әзірленеді, ол мыналарды қамтиды: адамның жұмысқа қабілеттілігіне және мүмкіндік шегіне әсер ететін факторларды зерделеу, экипаж жұмысын оңтайландыру бағдарламасының барлық модульдерін зерделеу (CRM); CRM оқытуын жүргізу үшін нұсқаушылар курсынан өткізу; алғашқы CRM курсын жүргізу кезінде сертификаты бар нұсқаушының тексеруінің бар болуы.

632. Кабиналық экипаж үшін CRM курстарын білікті нұсқаушы CRM, нұсқаушыға CRM қолданылатын талаптарға сәйкес қанағаттанарлық білімді көрсетуді қамтитын: қызмет сипаты, ӘК-нің белгілі бір үлгілеріне және кабиналық экипаждың өндірістік жағдайларына сәйкес өткізеді.

633. CRM модульдері қамтылған ӘК үлгісінде қайта даярлауда, кезеңдік даярлауда немесе кабиналық экипаждың аға мүшелерін даярлауда нұсқаушылардың адам факторы және CRM бойынша даярлауға тиісті білімдері бар.

7-параграф. Экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM) бойынша оқу курсын жүргізу

634. Экипаж жұмысын оңтайландыру (бұдан әрі – CRM) тиімді қызметке және қауіпсіздікке қол жеткізу үшін, қолда бар барлық ресурстарды тиімді пайдалану болып табылады (мысалы, экипаж мүшелерін, ӘК жүйелерін және қолдау құралдарын).

635. CRM мақсаты экипаж мүшелерінің басқару дағдыларын және қарым-қатынасын жақсарту үшін және барлық экипаж мүшелерімен екі жақ арасындағы байланысты тиімді үйлестіру маңыздылығынан тұрады.

636. CRM жөніндегі пайдаланушының дайындығы, мәдени ерекшеліктерді, масштабты және жұмыс рәсімдерімен бірге пайдаланушы қызметінің көлемін және ерекше қиындықтар тудыратын салалармен қызметті көрсетеді.

637. CRM оқу барысында егер белгілі бір ӘК үлгісіне тақырыптық зерттеу болмаса, онда масштабына және қызмет көлеміне қатысты басқа тақырыптық зерттеу қарастыру қажет.

638. Кабиналық экипаж үшін CRM оқыту кабиналық экипаждың міндеттеріне байланысты мәселелерге тоқталады, сондықтан ұшу экипажы үшін CRM оқытуда өзгешелік бар. Алайда, ұшу және кабиналық экипаж функциялары мен үйлестіру міндеттеріне назар аудару қажет.

639. Қажет болған жағдайда ұшу және кабиналық экипажды бірлесіп оқыту ұсынылады, атап айтқанда, кабиналық экипаждың аға мүшелеріне. Бұл оқыту кері байланысты қамтиды.

640. CRM қағидалары кабиналық экипажды даярлаудың барлық түрлерінде пайдаланылады.

641. CRM оқыту ұжымдық талқылау және оқиғалар мен инциденттерді шолуды қамтиды.

642. CRM тиісті модульдері арнайы оқу жаттығу құрылғысында немесе ӘК-де жүргізілетін оқытудың құрамдас бөлігі болып табылады.

643. CRM оқыту курстары құрылымдалған және пайдаланылатын ӘК-ні пайдалануда шындыққа жанасымды жағдайда болуы тиіс.

644. CRM дағдыларын бағалау жүргізілмейді. Оқытушылардың немесе топ мүшелерінің пікірі CRM дағдыларын жеке орындауға қатысты оқу барысында кабиналық экипаж мүшелері береді.

645. CRM оқыту модульдері осы Үлгілік бағдарламаның 100-қосымшасында келтірілген даярлаудың әрбір түрінде қамтылған.

8-параграф. Пайдаланушының ерекшеліктері және әуе кемесі модификациясын және үлгісін ескере отырып даярлау

646. Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен келісілген және пайдаланушы бекіткен даярлау бағдарламасы бойынша авиациялық оқу орталықтарында әрбір кабиналық экипаж мүшесі азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органы сертификаттаған пайдаланушының ерекшеліктері және әуе кемесі модификациясын және үлгісін ескере отырып даярлаудан, сондай-ақ тиісті тексеруден өтеді:

1) пайдаланушының ұшуды орындауға кабиналық экипаж мүшесі ретінде тағайындауына дейін;

2) пайдаланушының ұшуды орындауға басқа ӘК үлгісіне тағайындауына дейін.

647. Пайдаланушының ерекшеліктерін және әуе кемесі модификациясын және үлгісін ескере отырып даярлау курсының жалпы көлемі: кемінде 28 сағатты құрайды, оның ішінде тиісті ӘК үлгісіне тренажерлық даярлау кемінде 3 сағат, ол арнайы оқу жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК-де жүргізіледі.

648. ӘК үлгісіне қайта даярлау кезінде экипаждың жұмысын оңтайландыру (CRM) бойынша даярлауды бортсерік-нұсқаушы CRM жүргізеді.

9-параграф. ӘК модификациясына немесе үлгісіне рұқсат алу үшін негізгі біліктілік талаптары

649. Осы Үлгілік бағдарламаның даярлау талаптарына сәйкес болғанда қолданыстағы ұшу куәлігі бар кабиналық экипаж мүшелері ӘК бортында өзінің функционалдық міндеттерін атқара алады.

650. Кабиналық экипаж мүшелері ӘК модификациясына және үлгісіне рұқсаттама мерзімін ұзартуға немесе алуға:

1) қолданылатын талаптарға сәйкес оқуға, тексеруге және тиісті ӘК үлгісіне даярлау мерзімінің әрекет ету кезінде:

пайдаланушы ерекшеліктерін және әуе кемесі модификациясын, үлгісін ескере отырып даярлау;

ұшумен танысу;

жыл сайынғы кезеңдік қайта даярлау;

2) ұшу қызметінде алты ай үзіліс бар болған жағдайда қалпына келтіру даярлығынан және бортта міндеттерді орындауға дейін тексеруден өтеді.

10-параграф. ӘК үлгісін ескере отырып даярлау бағдарламасы

651. Үлгісін ескере отырып даярлау бағдарламасы тиісті жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК-де теориялық және тәжірибелік оқытуды және келесі модульдік оқытуды қамтиды:

1) ӘК сипаттамасы (кабиналық экипаждың бөлігіне қатысты);

2) авариялық-құтқару жабдықтары және ӘК жүйелері бортында орнатылған;

3) кабиналық экипаждың әрбір мүшесі штаттық және авариялық режимдерде ӘК модификациясының немесе әрбір үлгісінің негізгі және авариялық шығу жолдарын нақты ашу және пайдалану;

4) басқа да шығу жолдарын пайдалануды көрсету, авариялық шығу жолдарына ұшқыштар кабинасының терезесін де қосу;

5) өртке қарсы және түтіннен қорғайтын жабдықтар;

6) эвакуациялау әдістерін оқыту;

7) ұшқыштар кабинасындағы олардың іс-әрекет қабілеттілігінен айырылған жағдайда белбеулер байланған креслолар және оттегі жүйесін пайдалану.

652. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі ӘК үлгісін ескере отырып барлық авариялық-құтқару жабдығын пайдалану және орналастыру, сондай-ақ ӘК түріне тиісті орналастырылған жүйелер бойынша теориялық және практикалық даярлықтан өтеді.

653. Есіктерді және шығу жолдарын пайдалану бойынша тәжірибелік оқыту арнайы оқу жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК-де автоматты жүйе орнатылған есіктер автоматты түрде ашылмай қалған жағдайда авариялық траптарды дербес ашу үшін тез арада әрекет етіп шешім қабылдап сценарий арқылы өтеу қажет. Даярлық, сондай-ақ ұшу экипажы кабинасының брондалған есіктерін ашу және пайдалану бойынша оқытуды да қамтиды.

654. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі өртке қарсы және түтіннен қорғайтын жабдықтарды пайдалану бойынша теориялық және практикалық даярлаудан өтеді.

655. Оқытудың эвакуациялау әдістері мыналарды қамтиды:

1) әрбір кабиналық экипаж мүшесі авариялық траппен ӘК палубаның негізгі шегі арқылы биіктіктен түседі;

2) трап оқу жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК орналастырылады;

3) ӘК үлгісіне кабиналық экипаж мүшесі рұқсат алу мақсатында траппен эвакуациялық түсіру жасайды, бұрынғы кез-келген ӘК-нің пайдаланылатын үлгісінен палуба шегінің биіктігінің айырмашылығы едәуір.

656. ӘК үлгісін ескере отырып даярлау ұшқыштар әрекет ету қабілеттілігінен айырылған жағдайда кабиналық экипаж іс-әрекеттеріне қатысы барлық факторлар мен жағдайларды қамтиды. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі ұшқыштар әрекет ету қабілеттілігінен айырылған жағдайда олармен пайдаланылатын кез келген жабдықтарды пайдалану бойынша оқудан өтеді.

657. ӘК үлгісін ескере отырып кабиналық экипаж даярлау кезінде әрбір кабиналық экипаж мүшесі экипаждың жұмысын оңтайландыру бойынша осы Үлгі бағдарламаның 100-қосымша кестесінің белгілі бір тиісті бағанасындағы деңгейге қолданылатын даярлау элементтері қамтылған оқудан өтіп жатыр.

658. ӘК үлгісін ескере отырып, кабиналық экипаж даярлығына кіретін міндетті пәндердің ең төменгі тізбесі осы Үлгі бағдарламаның 101-қосымшасында ұсынылған .

11-параграф. Пайдаланушыны даярлау бағдарламасы

659. ӘК-нің әрбір пайдаланылатын үлгісіндегі пайдаланушының даярлау бағдарламасы мыналарды қамтиды:

1) тиісті жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК-де теориялық және практикалық оқыту;

2) алғаш тағайындалған пайдаланушы өзінің қызметтік міндеттерін орындауда кабиналық экипаждың мүшелері үшін пайдаланушының қалыпты жұмыс рәсімдерін оқыту;

3) ұшулар орындалатын ӘК үлгісіне қатысы бар пайдаланушының арнайы оқытудың төмендегі элементтері:

кабина конфигурациясының сипаттамасы;

бортта барлық жылжымалы авариялық-құтқару жабдықтарын пайдалану және алу, орналасқан жері;

барлық стандартты, стандартты емес және авариялық рәсімдер;

жолаушыларды басқару және тасымалдау;

өртке қарсы даярлау, бортта тасымалданатын өртке қарсы және түтіннен қорғайтын жабдықтардың барлық үлгілерін пайдалану;

эвакуациялау процедуралары пайдаланушының дайындалған немесе дайындалмаған эвакуацияға қолданылатын барлық рәсімдері (жерге қону/суға қону), сондай-ақ қажет болған жағдайда кабиналық экипаж мүшелерінен талап етілетін қосымша әрекеттер, эвакуация кезінде қолданылатын жабдықтарды немесе шығу/есіктерінің жарамсыздығын және екі жақты шығу/есіктерді анықтауға жауаптылар;

ұшқыштардың әрекет ету қабілеттілігінен айырылған жағдайына байланысты рәсімдер;

авиациялық қауіпсіздік талаптары және қолданылатын процедуралар;

экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM).

660. Даярлау кезінде нұсқау және көпшілікпен басқару (Crowd Control) ӘК кабинасының конфигурациясына сәйкес әр түрлі авариялық жағдайларда осы пайдаланушы үшін өзгеше теориялық және тәжірибелік аспектілері оқытылады.

661. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі ӘК бортында қолда бар барлық өртке қарсы жабдықтарды, сонымен қоса түтіннен қорғайтын жабдықтарды пайдалану бойынша барынша жақындатылған жағдайында шынайы тәжірибелік оқудан өтеді.

662. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі егер ұшу экипажының құрамы ең аз құрам екі ұшқыштан тұрса, ұшқыштар әрекет ету қабілеттілігінен айырылған жағдайда қолданылатын рәсімдер бойынша даярлықтан өтеді. Егер пайдаланушының стандартты операциялық рәсімдеріне сәйкес қажетті оқыту ұшу экипажының бақылау-тексеру парақтарын пайдалану бойынша болса, онда ол тәжірибелік көрініс ретінде өткізіледі.

663. Пайдаланушыны даярлау кезінде кабиналық экипаждың әрбір мүшесі экипаждың жұмысын оңтайландыру бойынша, деңгейге қолданылатын оқу модулі қамтылған даярлықтан өтеді, осы Үлгі бағдарламаға 100-қосымша кестесінің белгілі бір тиісті бағанасында көрсетілген.

664. Пайдаланушыны даярлауға кіретін міндетті пәндердің ең төменгі тізбесі осы Үлгілік бағдарламаның 62-қосымшасында келтірілген.

12-параграф. Модификацияларды ескере отырып даярлау

665. Үлгісін ескере отырып даярлау және пайдаланушыны даярлау, кабиналық экипаж мүшесін жұмысқа жіберу алдында құрамына барлық ерекшеліктерді оқыту кіретін (егер ондай бар болса) тиісті даярлау және кабиналық экипажды төмендегіге тексерумен аяқталады:

1) пайдаланатын әуе кемесінің үлгісіне модификациясына сол кезеңдегі пайдаланушысы;

2) пайдаланатын сол кезеңдегі әуе кемесінің үлгісі немесе оның модификациясы келесі айырмашылықтармен:

қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін жабдық;

қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін жабдықтардың және авариялық жабдықтардың орналасқан жері;

стандартты және авариялық рәсімдер.

666. Модификацияларды ескере отырып даярлау бағдарламасы:

1) сәйкес келетін ӘК үлгісі үшін, пайдаланушының даярлау Бағдарламаларын және ӘК үлгісін ескере отырып даярлау Бағдарламаларымен салыстыру негізінде қажеттілігіне қарай әзірленеді;

2) ерекшеліктерді оқыту элементтері енгізілгенде тиісті қолданыстағы ӘК және оқу жаттығу құрығысында теориялық және тәжірибелік даярлықты қамтиды.

667. Пайдаланушы даярлау бағдарламасын әзірлеу кезінде модификацияларды ескеріп және оқу жоспарына тиісті ӘК үлгісі және оның модификациялары үшін осы Бағдарламаларда белгіленген міндетті элементтерді енгізеді.

668. Модификациясын ескере отырып даярлауға кіретін пәндердің тізбесі осы Үлгілік бағдарламаның 101-қосымшасында келтірілген.

13-параграф. ӘК танысу үшін тексеру

669. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі ӘК үлгісімен тиісті танысудан, ең аз құрамдағы кабиналық экипаждың мүшесі ретінде ұшуды орындауға тағайындалғанға дейін нұсқаушының бақылауынан өтеді.

670. Кабиналық экипажды ӘК модификациясымен немесе жаңа үлгісімен танысу келесі тәртіппен өтеді, әрбір кабиналық экипаж мүшесі мыналарға қатысады:

1) тиісті ӘК-ні танысу үшін тексеру;

2) таныстыру мақсатындағы ұшулар.

671. ӘК қарап таныстыру тиісті білікті персоналмен жүргізіледі және ӘК ескере отырып жүйесін тексеру және ӘК-нің іші мен сыртын қарау да қамтылады:

1) ішкі және сыртқы байланыс жүйесін:

2) сигнализация жүйесінің эвакуациялау;

3) авариялық жарықтандыру:

4) түтін табу жүйелері;

5) авариялық-құтқару жабдықтары:

6)ұшу экипажының кабинасы;

7) кабиналық экипаждың жұмыс орындары (қайырмалы орындықтар);

8) дәретхана бөлмесі;

9) борттық ас үй үй-жайлардың қауіпсіз жағдайын белгілеу және суағар жүйесін жабу;

10) ұшу кезінде жолаушылар кабинасынан багаж бөліктері, егер олар қол жетімді болса;

11) жолаушылар салонында электр сақтандырғыштармен орналасқан панельдер;

12) экипаж үшін демалыс орындары;

13) шығудың/есіктердің орналасуы.

672. ӘК қарап танысу осы Үлгілік бағдарламаның 27 бөлімнің 8-параграфына сәйкес ӘК үлгісін ескере отырып даярлау курсымен немесе пайдаланушы даярлығымен біріктірілуі мүмкін.

14-параграф. Таныстыру мақсатындағы ұшулар (рейстік тағылымдама)

673. бастапқы даярлау курсын аяқтағаны немесе басқа ӘК үлгісіне қайта үйрену туралы құжатты алған сәттен бастап үш айдан кешіктірмей кабиналық экипаждың әрбір мүшесі ұшуды орындауға тағайындалғанға дейін кабиналық экипаж мүшесі ретінде нұсқаушы/емтихан алушының бақылауымен рейстік тағылымдамадан өтеді. Олай болмаған жағдайда алдыңғы даярлықтың жарамдық мерзімі біткенге дейін кәсіптік деңгейін қолдау бағдарламасы бойынша даярлық қайта өткізіледі.

674. Рейстік тағылымдаманың мақсаты кабиналық экипаж мүшелерінің ұшу қауіпсіздігін және төмендегі ұшу сатыларында орындалатын функциялары мен міндеттерін атқару кезіндегі дағдыларын қамтамасыз етуге байланысты теориялық білімдерін бекіту болып табылады:

1) жердегі және ұшу алдындағы операциялар;

2) тіркеп сүйреу мен рульдеу;

3) ұшу;

4) биіктікке көтерілу;

5) крейсерлік ұшу;

6) төмендету және қонуға бет алу;

7) қону;

8) қонудан кейінгі және ұшудан кейінгі операциялар (соның ішінде транзиттік операциялар).

675. Рейстік тағылымдамада кезінде білім алушы кабиналық экипаж мүшесі кабиналық экипаж мүшелерінің ең аз жұмысшы санына қосымша тағайындалады.

676. Тағылымдама бөлімше басшысының бұйрығы негізінде әрбір тағылымдамадан өтушіге тағылымдама басшысы бекітіледі (нұсқаушы), мақсаты, объектісі, басталу және аяқталу мерзімі белгіленеді. Бір нұсқаушыға тағылымдамадан өтушілердің саны төрт адамнан артық болмауы тиіс.

677. Рейстік тағылымдама кабиналық экипаж мүшесі білім алушының қатысымен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге байланысты ұшу алдындағы, ұшу кезіндегі, қону алдындағы және ұшудан кейінгі міндеттерін орындайды. Ұшумен танысу деректері әрбір кабиналық экипаж мүшесінің даярлауды есепке алу карточкасына тіркеледі.

678. Рейстік тағылымдама кезінде кабиналық экипаж мүшелері қызметтік міндеттерін пайдаланушы тағайындаған кабиналық экипаж киімінде орындайды.

679. Таныстыру ұшулары жаттығуларының жалпы саны тағылымдамадан өтушілер үшін:

1) бастапқы оқытуда көп мүшелі экипажбен ӘК-де ұшу 10-нан кем болмау керек, тағылымдама кезінде ӘК бір мүшелі экипажбен ӘК-де ұшу 15-тен кем болмауы керек;

2) әуе кемесінің үлгісін, модификациясын және пайдаланушының даярлығын ескере отырып даярлау кемінде екі ұшуды құрайды, бірінші ұшу таныстыру ретінде, екіншісі біліктілік алу үшін.

680. Кабиналық экипаж мүшесінің ұшуын бақылау–тексеру бортсерікпен – емтихан алушымен тағылымдамадан өтушінің жоспарда көрсетілген көлемде және лауазымдық нұсқаулыққа сәйкес міндеттерін орындауға тәжірибелік дайындығын және білімін тексеру мақсатында орындалады.

681. Егер тағылымдама жетекшісінің қорытындысы бойынша тағылымдамадан өтуші тиісті жұмыс орнында дербес жұмысқа дайын емес болса, тағылымдама мерзімі ұзартылуы мүмкін, бірақ бастапқы белгіленген көлемнен аспайтын болу керек.

682. Егер тағылымдамадан өтуші қосымша тағылымдамадан кейін шеберлігін, шешім қабылдау қабілетін және лауазымдық міндеттеріне сәйкес қызметін жүзеге асыра алмаса, қызмет басшысына (пайдаланушыға) қортынды ұсына отырып тағылымдама тоқтатылады, ол бұл қызметкерді кабиналық экипаж мүшесі ретінде пайдалану туралы орынды шешім қабылдайды.

683. Кабиналық экипаж мүшесі ретінде дербес жұмысқа рұқсат тағылымдама жетекшісінің (нұсқаушы/емтихан алушы) ұсынымы негізінде жүргізіледі, тағылымдамадан өтушінің кәсіптік қызметке дербес жұмысқа жіберу мүмкіндігі туралы және қызмет басшысының (немесе нұсқаушының) ұсынымы бойынша, қызмет басшысының (немесе пайдаланушының) бұйрығымен рәсімделеді.

684. Персоналды кәсіптік қызметке дербес жұмысқа рұқсат мүмкіндігі туралы дәлелді шешімге жауапкершілікті аттестаттаудан және тағылымдамадан өткізген тұлға алады.

15-параграф. Кәсіптік деңгейді қолдау: Жыл сайынғы кезеңдік даярлау

685. Кәсіптік деңгейін қолдау мына мақсатта жүргізіледі:

1) кәсіптік біліктілік деңгейін қолдау;

2) авариялық және штаттан тыс жағдайлардағы іс-әрекеттер бойынша білімдерін және дағдыларын қолдау;

3) жұмыста 6 айдан 12 айға дейін үзіліс болғанда мамандардың кәсіптік дағдыларын қалпына келтіру.

686. Әрбір кабиналық экипаж мүшесі жыл сайын кезеңдік даярлықтан және тексеруден өтіп, белгіленген үлгідегі құжат алады немесе беру және тіркеу арқылы расталған басқа да түрлерін (электронды жүйе, пайдаланушының ішкі рәсімдерін құжаттандыру немесе құжаттандырудың белгіленген рәсімдеріне сәйкес кәсіптік даярлау туралы жазба).

687. Кезеңдік даярлау қалыпты және авариялық жағдайларда және ӘК-нің әрбір пайдаланылатын үлгісі мен модификациясына сәйкес рәсімдерді әрбір кабиналық экипаж мүшесі орындай алатын іс-әрекеті қамтиды.

688. Кезеңдік даярлау ӘК-нің әрбір пайдаланылатын үлгісі мен модификациясы авариялық шығу жолдарын және әр кабиналық экипаждың мүшелерімен негізгі симуляцияларды пайдалану және іс-әрекеттерді пысықтау бойынша жыл сайынғы тәжірибелік сабақтарды қамтиды.

689. Оқыту кезінде пайдалану бойынша және авариялық-құтқару жабдықтарын орналастыруда тиісті оттегі жүйелерін зерделеуді қосады, сондай-ақ кез келген осындай жабдықтарды, мысалы, егер бортта бар болса дефибриллятор.

690. Даярлау кезінде авариялық процедуралар бойынша көпшілікпен басқару және ұшқыштар әрекет ету қабілетінен айрылған жағдайда қолданылатын рәсімдер қамтылады.

691. Кезеңдік даярлауға кіретін экипаждың жұмысын оңтайландыру бойынша даярлау (CRM) келесі талаптардан тұрады:

1) тиісті даярлау модульдері Үлгілік бағдарламаға 100-қосымшаның бағанында көрсетілген "Жыл сайынғы кезеңдік даярлау" 3 жазғы цикл шегін қамтиды

2) бағдарламаны анықтау және енгізуді CRM бортсерігі-нұсқаушысы жүргізеді.

692. Кәсіптік деңгейді қолдау, сондай-ақ рейстік жағдайларда тұрақты тексерулермен қамтамасыз етіледі, оларды пайдаланушының нұсқаушы құрамы кезеңділікпен жүргізеді:

1) дербес жұмысқа рұқсат алғаннан кейінгі алғашқыда 12 айда 6 айда бір рет;

2) дербес жұмыстың бірінші жылынан кейін 12 айда бір рет;

693. Жыл сайынғы кезеңдік даярлау бағдарламасының мазмұны осы Үлгілік бағдарламаның 103-қосымшасында ұсынылды.

16-параграф. Әрбір 36 ай сайын кезеңдік даярлау

694. Үш жылдық кезеңдік даярлау бағдарламасының мазмұны сондай-ақ осы Үлгілік бағдарламаның 103-қосымшасында ұсынылды.

695. Әрбір 36 ай сайын өткізілетін кезеңдік даярлау бағдарламасының қосымша элементтеріне мыналар кіреді:

1) қалыпты және авариялық шығу/есіктерін пайдалану бойынша оқыту есіктердің автоматты ашылуы және олардың істен шығуы, траптарды ашу және пайдалану кезінде кабиналық экипаждан талап етілетін іс-әрекеттері мен күш-жігерін, сондай-ақ қажет болған жағдайда кабиналық экипаж мүшелері үшін екі жақты шығу/есіктеріне жауаптыға қосымша даярлау жүргізуді қамтиды;

2) бортта үлгісі бар өртке қарсы, түтіннен қорғайтын жабдықтарды пайдалану бойынша оқыту мыналарды қамтиды, салонында әр кабиналық экипаж мүшесі жанудың барлық түрлерін сөндіру бойынша практикалық сабақтар, сонымен қатар оқу мақсатында галонды өрт сөндіргіштердің орнына балама құралдарды пайдалану ұсынылады.

696. Өрт немесе түтіннің нақты көзінен анықтауға бағытталған өрт сөндіру бойынша оқыту.

17-параграф. Кезеңдік даярлаудың қолданылу кезеңі

697. Жыл сайынғы кезеңдік даярлаудың қолданылу мерзімі алдыңғы тексеру жүргізілген айдың аяғынан бастап күнтізбелік 12 айды құрайды.

698. Егер талап етілетін кезеңдік даярлау және тексеру осы Бағдарламаның жоғарыда көрсетілген тармағына сәйкес даярлау мерзімінің аяқталуына соңғы үш күнтізбелік ай ішінде жүргізіледі, дегенмен, бастапқы қолданылу мерзімі аяқталған күннен бастап жаңа қолданылу мерзімі басталады.

699. Үшін қосымша элементтер үшін 3-жылдық даярлау мерзімі күнтізбелік 36 айды құрайды, алдыңғы тексеру жүргізілген айдың аяғынан бастап.

700. Кейбір жағдайларды және шұғыл қажет болғанда кезеңдік даярлау және тексеру жоспардан тыс жүргізілуі мүмкін, бірақ кезекті кезеңнен кеш емес.

18-параграф. Қалпына келтіру мақсатында даярлау

701. Қалпына келтіру даярлығы егер кабиналық экипаж мүшесімен соңғы тиісті кезеңдік даярлау және тексеруден бастап алты ай бойы қатарынан мынандай жағдайлар болғанда жүргізіледі:

1) ұшу қызметінде үзілісі бар. Мұндай жағдайда міндеттерді орындауға қайта тағайындау алдында кабиналық экипаж мүшесі өзі тағайындалатын әрбір ӘК үлгісінен қалпына келтіру даярлығынан және тексеруден өтеді.

2) ӘК-нің белгілі бір үлгісінде ұшу қызметінен үзілісі бар. Мұндай жағдайда міндеттерді орындауға қайта тағайындауда кабиналық экипаж мүшесі сол ӘК үлгісінен қалпына келтіру даярлығынан және тексеруден немесе осы Үлгілік бағдарламаның 27-тарауының 14-параграфына сәйкес екі таныстыру ұшуынан өтеді.

702. Қалпына келтіру даярлығы Бағдарламаларының мазмұны келесі модульдерді зерделеуді қамтиды:

1) авариялық процедуралар;

2) эвакуациялау процедуралары;

3) ӘК-нің әрбір пайдаланылатын үлгісі мен модификациясы нақты пайдалану емес негізгі және авариялық шығу жолдарын пайдалануды көрсету.

4) барлық басқа да шығу жолдарын, оның ішінде ұшу экипажы кабинасының терезесін пайдалануды көрсету.

5) орналасқан жері және барлық бортта орналастырылған немесе тасымалданатын тиісті авариялық – құтқару жабдығын пайдалану.

703. Пайдаланушыға қалпына келтіру даярлығын, жыл сайынғы кезеңдік даярлауға таңдап ауыстыруға рұқсат етіледі, егер кабиналық экипаж мүшесінің қолданылу мерзімі шегінде болса міндеттерін қайта жаңарту тексеру және жыл сайынғы кезеңдік даярлауды бастайды. Егер аталған қолдану мерзімі өтіп кетсе, қалпына келтіру мақсатында тек әуе кемесінің үлгісін, модификациясын және пайдаланушының даярлығы ескерілген даярлаумен ауыстырылады.

704. Ұшу қызметінде бір жылдан астам үзіліс болса, бірақ кабиналық экипаж мүшесі бес жылға дейін әуе кемесінің үлгісін, модификациясын және пайдаланушының даярлығы ескерілген даярлаудан, сондай-ақ қажетті көлемде рейстік тағылымдамадан өтуге міндетті.

705. Ұшу қызметінде бес жылдан астам үзіліс болса, кабиналық экипаж мүшесі бастапқы даярлауды толық көлемде өтеді.

19-параграф. Кабиналық экипаждың аға мүшесін даярлау

706. Аға бортсеріктерді даярлауды тәжірибелік даярлау нысанында пайдаланушының өзі жүзеге асырылуы мүмкін, сондай-ақ авиациялық оқу орталығында жеке курс түрінде (тренинг). Уәкілетті органда даярлау бағдарламасын бекіту талап етілмейді, бірақ осы Үлгілік бағдарламаның 27-бөліміне сәйкес пайдаланушы міндетті элементтерді зерделеуді қамтамасыз етеді.

707. Тәжірибелік даярлау көлемі кемінде екі ұшу, біріншісі таныстыру ұшуы ретінде, екіншісі біліктілік алу үшін.

708. Кабиналық экипаждың аға мүшесін даярлау бойынша курс кабиналық экипаждың аға мүшелерінің жауапкершілігінің және міндеттерінің барлық түрін қамтиды және келесілерді қосады:

1) ұшу алдындағы брифинг;

2)экипажбен өзара әрекет;

3) пайдаланушы талаптарымен және заң талаптарымен танысу;

4) инциденттер мен оқиғаларды шолу;

5) адами фактор және экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM);

6) ұшу және жұмыс уақытын шектеу және экипаж демалысына қойылатын талаптар.

709. Осы Үлгілік бағдарламаның 104-қосымшасында кабиналық экипаждың аға мүшесін даярлау бағдарламасының мазмұны толық ұсынылған.

20-параграф. Жеке түрде ұшуды орындайтын кабиналық экипажды даярлау

710. Кабиналық экипаж мүшелерін даярлауда ұшуларды жеке орындауда тағайындайтын ерекше қосымша элементтер мыналарды қамтиды:

1) ӘК командирі алдында қалыпты және авариялық рәсімдерді жүргізудегі жауапкершілігі;

2) бортта тыңдамайтын немесе деструктивті жолаушылар болған жағдайда, үйлестіру маңыздылығы және ұшу экипажымен өзара қарым-қатынас;

3) пайдаланушы талаптарын және заң талаптарын шолу;

4) ұшу құжаттамасын жүргізу тәртібі;

5) инциденттер мен оқиғалар бойынша есеп;

6) ұшу және жұмыс уақытын шектеу және экипаж демалысына қойылатын талаптар.

21-параграф. Даярлау бағдарламаларын бекіту, тексеру және тиісті құжаттама

711. Даярлау бағдарламасы және кабиналық экипаж мүшелерін тексеру азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органмен келісіледі және ұшуды жүргізу жөніндегі нұсқаулықтың D "Training/Даярлау" бөліміне енгізіледі.

712. Оқу курсын кабиналық экипаж сәтті аяқтағаннан кейін және тиісті тексеруден кейін пайдаланушы:

1) кабиналық экипажды даярлау туралы есептегі жазуларды жаңартады;

2) кабиналық экипаж мүшесіне даярлаудан өткен ӘК үлгісінде немесе модификациясында ұшуды орындауға біліктілік рұқсаттарының қолданылу мерзімдері көрсетілген тізімді ұсынады.

22-параграф. Даярлау, тексеру бағдарламалары және тиісті құжаттама. ӘК үлгісіне/модификациясына біліктілік рұқсаттарын беру тізімі

713. Оқу курсын сәтті аяқтаған және тиісті тексеруден өткен кабиналық экипаж мүшелеріне ӘК үлгісіне немесе модификациясына біліктілік рұқсаттардың қолданылу мерзімдерімен жаңартылған тізімді ұсыну кезінде пайдаланушы осы Үлгілік бағдарламаларға 105-қосымшада келтірілген форматты пайдаланады.

714. Басқа форматты пайдалану кезінде кем дегенде 1-ден 4-ке дейінгі бағаналарда көрсетілген, сондай-ақ біліктілік рұқсаттарының қолданылу мерзімдерін белгілеу үшін 1 және 2-бағандарда көрсетілген мәліметтер көрсетіледі.

29-бөлім. Ұшуды жерде қамтамасыз ету жөніндегі авиациялық персоналды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары

1-параграф. Әуежайлардағы инженерлік-техникалық персоналды, ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары

715. Қызметі "Қазақстан Республикасының азаматтық авиация ұшуларын әуеайлақтық қамтамасыз ету қағидаларымен" реттелетін әуеайлақтардың техникалық пайдаланумен айналысатын мамандардың (басшылар, инженерлер, әуеайлақ қызметінің шебері, ұшуларға әуеайлақ элементтерінің дайындық жағдайын бақылайтын мамандар), кәсіби даярлаудың үлгілік қағидалары, өзіне "Ұшулардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиациялық персоналды кәсіби даярлау қағидаларына" сәйкес жүзеге асырылатын оқыту бағдарламаларының минималды көлемін қамтиды.

716. Қажеттілік бойынша азаматтық авиация кәсіпорынның шешімімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласында нормативтік-құқықтық актілермен анықталатын кәсіби даярлыққа жаңа немесе қосымша талаптарды ендіргенде қосымша және арнайы курстар мен тренингтер өткізіледі.

717. Әуежайларда ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау міндетті түрде кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін алғашқы рет қабылданған тұлғалар үшін өткізіледі. Сонымен бірге азаматтық авиация саласында бірдей мамандық бойынша бұрын жұмыс істегендер үшін бастапқы даярлау қажет етілмейді.

718. Бастапқы даярлау көлемі оқыту уақытына қарамастан 72 сағаттан кем емес сағатты құрайды.

719. Өз бетімен жұмыстарды орындауға рұқсат алу үшін ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету жөніндегі мамандар тәжірибелі маман басшылығымен (әуеайлақ ерекшеліктерімен, әуеайлақтағы қауіпсіздік талаптарын, әуеайлақтағы қозғалыс ережесімен, радио байланыс жүргізу тәртібімен, әуеайлақ ұстау бойынша технологиялармен, басқа да қызметтер мен ұйымдармен өзара әрекет тәртібімен, қызмет мамандарының жұмыс технологияларымен, ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету бойынша нормативтік құжаттармен танысу және игеру, тағылымдамадан өтіп, тағылымдама аяқталуы бойынша меңгерген білім мен дағдылар бойынша тиісті сынақтар тапсырылады.

720. Әуежайдың бірінші басшысының бұйрығымен өз бетімен жұмыс істеуге рұқсат жүзеге асырылады.

721. Ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды қайта даярлау әуежайларды пайдаланушылар бағдарламасы бойынша жаңа ресімдер мен технологияларды енгізу, сондай-ақ АА АОО бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ бағдарламалар азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органның міндетті келісімін қажет етпейді.

722. Ұшуларды әуеайлақтық қамтамасыз ету жөніндегі мамандардың кәсіби деңгейін қолдау кемінде үш жылда бір реттен өткізіледі. Кәсіби деңгейді қолдау бойынша курстың көлемі 24 сағаттан кем емес уақытты құрайды.

723.Кәсіби деңгейді қолдау өзіне курстарды, тренингтерді және семинарларды, оның ішінде көрсетілген бастапқы даярлау тақырыптық үлгілік бағдарламаларына сәйкес қашықтықтық оқудан өтуді қосады.

724.Жүзеге асырылатын кәсіби даярлықтың түріне байланыссыз оқытудың аяқталуы бойынша оқытылатын маман білімінің қорытынды бақылауы өткізіледі, оның нәтижесі бойынша тиісті құжат беріледі.

725. Осы Үлгілік бағдарламаның 106-қосымшасында келтірілген кем дегенде келесі салаларда қажетті білімдерді игеруді бастапқы даярлау өзіне қосады.

726. Бастапқы даярлаудың үлгілік бағдарламасы Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияның 14-қосымшасының және азаматтық авиация саласындағы ұлттық заңнаманың негізінде әзірленді.

727. Кәсіби деңгейді қолдау мына мақсатта жүргізіледі:

1) мамандық бойынша кәсіби деңгейді мерзімді қолдау;

2) реттелетін құжаттарда жаңа талаптар мен өзгерістерді игеру;

3) жұмыста 6 айдан артық үзілістен кейін мамандардың кәсіби дағдыларын қалпына келтіру.

2-параграф. Ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары

728. Қызметі "Қазақстан Республикасының азаматтық авиация ұшуларын орнитологиялық қамтамасыз ету қағидалармен" реттелетін ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік қағидалары өзіне "Ұшулардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиациялық персоналды кәсіби даярлау қағидаларына" сәйкес жүзеге асырылатын оқыту бағдарламаларының минималды көлемін қамтиды.

729. Қажеттілік бойынша азаматтық авиация кәсіпорнының шешімімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласында нормативтік-құқықтық актілермен анықталатын кәсіби даярлыққа жаңа немесе қосымша талаптарды ендіргенде қосымша және арнайы курстар мен тренингтер өткізіледі.

730. Әуежайларда ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау міндетті түрде кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін алғашқы рет қабылданған тұлғалар үшін өткізіледі. Сонымен бірге азаматтық авиация саласында бірдей мамандық бойынша бұрын жұмыс істегендер үшін бастапқы даярлау қажет етілмейді.

731. Бастапқы даярлау көлемі оқыту уақытына байланыссыз 24 сағаттан кем емес сағатты құрайды.

732. Өз бетімен жұмыстарды орындауға рұқсат алу үшін ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандар тәжірибелі маман басшылығымен (әуеайлақ ерекшеліктерімен, әуеайлақтағы қауіпсіздік талаптарын, әуеайлақтағы қозғалыс ережесімен, радио байланыс жүргізу тәртібімен, әуеайлақ ұстау бойынша технологиялармен, басқа да қызметтер мен ұйымдармен өзара әрекет тәртібімен, қызмет мамандарының жұмыс технологияларымен, ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету бойынша нормативтік құжаттармен, үркіту құралдарын пайдалану, әуеайлақта қоршаған ортаның өзгеруі, көші-қон аралығы, өмір сүру ортасы, әуежайдағы жабайы табиғат облысындағы соңғы жаңалықтар, әуежайда қолданылатын шаралар мен басқа да сұрақтармен танысу және игеру) тағылымдамадан өтіп, тағылымдама аяқталуы бойынша меңгерген білім мен дағдылар бойынша тиісті сынақтар тапсырылады.

733. Әуежайдың бірінші басшысының бұйрығымен өз бетімен жұмыс істеуге рұқсат жүзеге асырылады.

734. Ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды қайта даярлау әуежайларды пайдаланушылар бағдарламасы бойынша жаңа ресімдер мен технологияларды енгізу, сондай-ақ АА АОО бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ бағдарламалар азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органның міндетті келісімін қажет етпейді.

735. Ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету жөніндегі мамандардың кәсіби деңгейін қолдау кемінде үш жылда бір реттен өткізіледі. Кәсіби деңгейді қолдау бойынша курстың көлемі 12 сағаттан кем емес уақытты құрайды.

736. Кәсіби деңгейді қолдау өзіне курстарды, тренингтерді және семинарларды, оның ішінде көрсетілген бастапқы даярлау тақырыптық үлгілік бағдарламаларына сәйкес қашықтықтық оқудан өтуді қосады.

737. Жүзеге асырылатын кәсіби даярлықтың түріне байланыссыз оқытудың аяқталуы бойынша оқытылатын маман білімінің қорытынды бақылауы өткізіледі, оның нәтижесі бойынша тиісті құжат беріледі

738. Осы Үлгілік бағдарламалардың 107-қосымшасында келтірілген, минимум келесі салаларда қажетті білімдерді игеруді бастапқы даярлау өзіне қосады.

739. Кәсіби деңгейді қолдау келесі мақсатпен өткізіледі:

1) мамандық бойынша кәсіби деңгейді мезімді қолдау мақсатымен;

2) реттелетін құжаттарда жаңа талаптар мен өзгерістерді игеру;

3) жұмыста 6 айдан артық үзілістен кейін мамандардың кәсіби дағдыларын қалпына келтіру.

3-параграф. Әуежайлардағы әуе ЖЖМ қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары (ЖЖМ қызметінің басшысы, инженерлік құрам мен сақтауға, құюға беруге дайындауға және авиациялық жанар-жағармай материалдарының сапасын бақылауды өткізуге жауапты мамандар)

740. Қызметі "Қазақстан Республикасының азаматтық авиация мекемелерінде авиациялық жанармай мен арнайы сұйықтықтардың сапасына бақылау жүргізу мен құюға беруге дайындау, сақтау қағидаларымен" реттелетін әуежайлардағы ЖЖМ қоймасының басқарумен және техникалық пайдаланумен, авиациялық жанар-жағармай материалдарының сапасын бақылаумен айналысатын мамандардың (басшылар, инженерлер, ЖЖМ қызметінің мамандары) кәсіби даярлығының осы үлгілік бағдарламасы өзіне "Ұшулардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиациялық персоналды кәсіби даярлау қағидаларына" сәйкес жүзеге асырылатын оқыту бағдарламаларының минималды көлемін қамтиды.

741. Қажеттілік бойынша азаматтық авиация кәсіпорынның шешімімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласында нормативтік-құқықтық актілермен анықталатын кәсіби даярлыққа жаңа немесе қосымша талаптарды ендіргенде қосымша және арнайы курстар мен тренингтер өткізіледі.

742. Әуежайларда әуе ЖЖМ-мен қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау міндетті түрде кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін алғашқы рет қабылданған тұлғалар үшін өткізіледі. Сонымен бірге азаматтық авиация саласында бірдей мамандық бойынша бұрын жұмыс істегендер үшін бастапқы даярлау қажет етілмейді.

743. Бастапқы даярлау көлемі оқыту уақытына байланыссыз 72 кем емес сағатты құрайды.

744. Өз бетімен жұмыстарды орындауға рұқсат алу үшін әуежайларда әуе ЖЖМ-мен қамтамасыз ету жөніндегі мамандар тәжірибелі маман басшылығымен (ЖЖМ қоймасының технологиялық жабдығымен, өрт қауіпсіздігі талаптарымен, қауіпсіздік техникасымен, қойманың технологиялық жабдықтарының ресімдері мен пайдалану технологияларымен, әуе ЖЖМ сапасын бақылау, әуе жанармайын қамтамасыз ету бойынша нормативтік құжаттармен танысу және игеру) тағылымдамадан өтіп, тағылымдама аяқталуы бойынша меңгерген білім мен дағдылар бойынша тиісті сынақтар тапсырылады.

745. Өз бетімен жұмыс істеуге рұқсат әуежайдың бірінші басшысының бұйрығымен жүзеге асырылады.

756. Әуе ЖЖМ қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды қайта даярлау әуежайларды пайдаланушылар бағдарламасы бойынша жаңа ресімдер мен технологияларды енгізу, сондай-ақ АА АОО бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ бағдарламалар азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органның міндетті келісімін қажет етпейді.

747. Әуе ЖЖМ қамтамасыз ету жөніндегі мамандардың кәсіби деңгейін қолдау кемінде үш жылда бір реттен өткізіледі. Кәсіби деңгейді қолдау бойынша курстың көлемі 24 сағаттан кем емес уақытты құрайды.

748. Кәсіби деңгейді қолдау өзіне курстарды, тренингтерді және семинарларды, оның ішінде көрсетілген бастапқы даярлау тақырыптық үлгілік бағдарламаларына сәйкес қашықтықтық оқудан өтуді қосады.

749. Жүзеге асырылатын кәсіби даярлықтың түріне байланыссыз оқытудың аяқталуы бойынша оқытылатын маман білімінің қорытынды бақылауы өткізіледі, оның нәтижесі бойынша тиісті құжат беріледі.

750. Бастапқы даярлау кем дегенде осы Үлгілік бағдарламалардың 108-қосымшасында келтірілген салаларда қажетті білімдерді меңгеруді қамтамасыз етеді.

751. Кәсіби деңгейді қолдау келесі мақсатпен өткізіледі:

1) мамандық бойынша кәсіби деңгейді мерзімдік қолдау мақсатымен;

2) реттелетін құжаттарда жаңа талаптар мен өзгерістерді зерделеу;

3) жұмыста 6 айдан артық үзілістен кейін мамандардың кәсіби дағдыларын қалпына келтіру.

4-параграф. Әуежайларда ұшуларды апаттық-құтқарумен қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламалары (ҰАҚҚҚ басшы персоналы)

752. Қызметтері "Қазақстан Республикасының әуежайларында ұшуларды апаттық-құтқарумен қамтамасыз етудің кәсіби даярлау қағидаларымен" реттелетін әуежайлардағы ұшуды апаттық-құтқарумен қамтамасыз етуді басқарумен, ұйымдастырумен және соған үйретумен айналысатын мамандардың кәсіби даярлығының үлгілік бағдарламалары (басшылар, ҰАҚҚҚ басшыларының орынбасарлары, ҰАҚҚҚ АҚК басшылары, ҰАҚҚҚ нұсқаушылары) кәсіби даярлығының осы үлгілік бағдарламасы өзіне "Ұшулардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиациялық персоналды кәсіби даярлау қағидаларына" сәйкес жүзеге асырылатын оқыту бағдарламаларының минималды көлемін қамтиды.

753. Қажеттілік бойынша азаматтық авиация кәсіпорынның шешімімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласындағы нормативтік-құқықтық актілермен анықталатын кәсіби даярлыққа жаңа немесе қосымша талаптарды ендіргенде қосымша және арнайы курстар мен тренингтер өткізіледі.

754. Ұшуларды авариялық-құтқарумен қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау міндетті түрде кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін алғашқы рет қабылданған тұлғалар үшін өткізіледі. Сонымен бірге азаматтық авиация саласында бірдей мамандық бойынша бұрын жұмыс істегендер үшін бастапқы даярлау талап етілмейді.

755. Бастапқы даярлау көлемі оқыту уақытына қарамастан 72-ден кем емес сағатты құрайды.

756. Өз бетімен жұмыстарды орындауға рұқсат алу үшін ұшуларды апаттық-құтқару бойынша қамтамасыз ететін мамандар тәжірибелі маман басшылығымен (апаттық-құтқару жабдықтары, өрт техникалары, әуеайлақ сызбалары, әуеайлақ қауіпсіздігі талаптары, әуеайлақтағы қозғалысының ережесі, радио байланыс жүргізу тәртібі, басқа қызметтермен өзара әрекеттесу технологиялары, нормативтік құжаттармен танысу және игеру) тағылымдамадан өтіп, тағылымдама аяқталуы бойынша меңгерген білім мен дағдылар бойынша тиісті сынақтар тапсырылады.

757.Әуежайдың бірінші басшысының бұйрығымен өз бетімен жұмыс істеуге рұқсат жүзеге асырылады.

758. Ұшуларды апаттық-құтқарумен қамтамасыз ету жөніндегі мамандарды қайта даярлау әуежайларды пайдаланушылар бағдарламасы бойынша жаңа ресімдер мен технологияларды, жаңа жабдықтарды енгізу, сондай-ақ АА АОО бағдарламалары шеңберінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ бағдарламалар азаматтық авиация саласындағы уәкілетті органның міндетті келісімін қажет етпейді.

759. Ұшуларды апаттық-құтқару бойынша қамтамасыз ететін мамандардың кәсіби деңгейін қолдау кемінде үш жылда бір реттен өткізіледі. Кәсіби деңгейді қолдау бойынша курстың көлемі 24 сағаттан кем емес уақытты құрайды.

760. Кәсіби деңгейді қолдау өзіне курстарды, тренингтерді және семинарларды, оның ішінде көрсетілген бастапқы даярлау тақырыптық үлгілік бағдарламаларына сәйкес қашықтықтық оқудан өтуді қамтиды.

761. Жүзеге асырылатын кәсіби даярлықтың түріне байланыссыз оқытудың аяқталуы бойынша оқытылатын маман білімінің қорытынды бақылауы өткізіледі, оның нәтижесі бойынша тиісті құжат беріледі

762. Осы Үлгілік бағдарламалардың 109-қосымшасында келтірілген, ең аз деген келесі салаларда қажетті білімдерді игеруді бастапқы даярлау өзіне қосады.

763. Кәсіби деңгейді қолдау келесі мақсатпен өткізіледі:

1) мамандық бойынша кәсіби деңгейді мерзімді қолдау мақсатымен;

2) реттелетін құжаттарда жаңа талаптар мен өзгерістерді игеру;

3) жұмыста 6 айдан артық үзілістен кейін мамандардың кәсіби дағдыларын қалпына келтіру.

5-параграф. Іздестіру және құтқаруды үйлестіру орталығы персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасы

764. Осы Үлгілік бағдарлама іздестіру жән құтқаруды үйлестіру орталығының мамандарын кәсіби даярлауды ұйымдастырудың принциптерін, іске асыру тәртібін және минималды көлемін белгілейді.

765. Осы Үлгілік бағдарламаға сәйкес жүзігі асырылатын кәсіби даярлау іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының кәсіби қызметінде пайдаланылатын арнайы білім мен дағдыларын алуды және тереңдетуді қамтамасыз етеді.

766. Осы Үлгілік бағдарлама негізінде жүзеге асырылатын іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын кәсіби даярлау кәсіпті меңгеру (мамандықты немесе мамандандыруды), қызмет аясын өзгерту немесе кеңейту, бұрын алған білімді жаңарту барысында, сондай-ақ авариялық және штаттан тыс жағдайларда әрекеттерді жүзеге асырумен байланысты шаралар барысында орындалатын қызметтік міндеттерге сәйкес келу үшін жүргізіледі.

767. Бастапқы даярлау тиісті санат мамандарына қойылатын біліктілік талаптарына сай болу үшін бастапқы, біліктіліктік білімді, дағдылар мен қабілеттерді алуды, сондай-ақ дамытуды қамтамасыз етеді.

768. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының кәсіби деңгейін қолдау меңгерген білімі мен дағдыларын кеңейтуді, қайта қарастыруды, бекітуді, жаңа процедуралар мен тәжірибелерді зерделеуді, жұмыстағы үзілістен кейін кәсіби дағдыларын қалпына келтіруді қамтамасыз етеді.

769. Қосымша және мамандандырылған курстар мен тренингтер қажет болған кезде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілермен және стандарттармен және де Азаматтық авиацияның халықаралық ұйымы ұсынатын тәжірибемен анықталатын кәсіби даярлыққа қосымша және жаңа талаптар енгізген кезде жүргізіледі.

770. Ағылшын тілі аясындағы элементтер белгілі бір қызметті немесе жұмыс орнын орындау үшін маманды даярлау қажет болған кезде кәсіби даярлау бағдарламасына қосымша енгізіледі.

771. Бұл ретте ағылшын тілі аясындағы бағдарламалар тыңдаушыларды білім беруді және жұмыс деңгейінде өз қабілеттерін өздігінен қалыптастыру үшін дағдыларын пысықтауды қамтамасыз етеді:

1) жалпы, нақты және жұмыспен байланысты мәселелер бойынша тиянақты және анық түсінісу;

2) хабарламалар алмасу үшін, түсініспеушіліктерді анықтау және алдын алу үшін байланыстың сәйкес әдісін қолдану (мысалы, тексеру арқылы ақпаратты растау немесе нақтылау);

772. Жүзеге асырылған кәсіби даярлау түріне қарамастан оқыту аяқталған соң білім алушы маманның білімін қорытынды бақылау жүргізіледі, оның нәтижесі бойынша оқуды аяқтағандығын куәландыратын құжат (куәлік, сертификат) беріледі.

773. Осы үлгілік бағдарлама іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының кәсіби даярлығының ең төменгі көлемін белгілейді.

6-параграф. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының бастапқы даярлау және дербес жұмысқа жіберу

774. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын бастапқы даярлау берілген салада кәсіби іс-әрекетті жүзеге асыру үшін алғаш рет қабылданған (тағайындалған) тұлғалар үшін жүргізіледі. Және де бұрынырақ рұқсаты болған және азаматтық авиация саласында іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы маманы ретінде жұмыс істеген тұлғалар үшін бастапқы даярлық талап етілмейді.

775. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын бастапқы даярлауға авиациялық білімі немесе азаматтық авиация маманының кез-келген санаты (кәсіп, мамандық, мамандандыру) бойынша кәсіби даярлығы бар, сондай-ақ пайдаланушылық қызметте үш жылдан кем емес жұмыс тәжірибесі бар тұлғалар жіберіледі.

776. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын бастапқы даярлау оқытудың жалпы көлемін құрайтын келесі сатылардан тұрады:

1) теориялық даярлық;

2) тәжірибелік даярлық.

777. Теориялық даярлық оқытудың келесідей негізгі түрлері барысында жүзеге асырылады:

1) стационарлық күндізгі (кешендік, үлгілік);

2) модульдік;

3) қашықтық;

4) аралас.

778. Жұмыс орнындағы тағылымдама бастапқы даярлық аяқталғаннан кейін, дербес жұмысқа жіберу алдында өндірістік бөлімшеде жүргізіледі

779. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын тағылымдамадан өткізуді тағылымдамадан өтуге тағайындалған іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығының тікелей басшысы және/немесе нұсқаушысы жүзігі асырады.

780. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарын бастапқы даярлау осы Үлгілік қағидаларға 110-қосымшада көрсетілген қажетті білімді меңгеруді қамтамасыз етеді.

781. Бастапқы даярлаудың теориялық бөлімінің көлемі кемінде 30 сағатты құрайды. Жұмыс орнындағы тағылымдама көлемін іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығының басшысы немесе тағылымдама үшін жауапты нұсқаушы анықтайды.

782. Іздестіру мен құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының жұмыс орнындағы тағылымдаманың сапасы мен толықтығы үшін жауапкершілік, оның ішінде дербес жұмысты орындауға рұқсат, тағылымдаманы жүргізген тұлғаға жүктеледі.

7-параграф. Іздестіру және құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының кәсіби деңгейін қолдау мен арнайы даярлығы

783. Іздестіру және құтқаруды үйлестіру орталығының мамандарын арнайы дайындау төмендегі жағдайларда жүзеге асады:

Азаматтық авиацияның халықаралық ұйымының (ИКАО) және/немесе басқа халықаралық ұйымдардың ұшуды іздестіру-құтқаруды қамтамасыз ету бөлігінде стандарттар талаптарының және ұсынылған практиканың өзгеруі;

ұшуды іздестіру-құтқарумен қамтамасыз етудің қызметін реттейтін ұлттық нормативтік-құқықтық құжаттар талаптарының өзгеруі;

Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған басқа да жағдайларда.

784. Іздестіру және құтқаруды үйлестіру орталығының мамандарының арнайы дайындығы: курстар шеңберінде, жұмыс кеңестері, семинарлар және басқа оқыту нысандары арқылы жүргізіледі.

785. Кәсіби деңгейді қолдауға курстардан, тренингтер мен семинарлардан өту, соның ішінде алғашқы дайындық тақырыбымен осы үлгілік бағдарламада көрсетілген қашықтықтан оқыту жатады, сондай-ақ мерзімділігі 5 жылда бір реттен кем емес уақытта іске асып отырады. Сонымен қатар оқыту бірыңғай курс нысанында, 5 жылда бір рет жүргізіледі және жеке модульдер нысанында, 5 жыл ішінде жүзеге асып ұйымдастырылады.

786. Құзыретті бағалау элементтерін енгізе отырып, кәсіби деңгейді қолдау бойынша АОО бағдарламаларын ұстау алғашқы дайындық кезінде және жаңадан алынған білімдерін мен дағдыларын растауды қамтамасыз етеді.

787. Кәсіби деңгейді қолдау бойынша курстың көлемі 24 сағаттан кем емес уақытты құрайды.

788. Ұшуды іздестіру-құтқару арқылы қамтамасыз етуге және тәжірибе алмасуды жақсарту мақсатында Азаматтық авиацияның Халықаралық ұйымымен (ИКАО) және басқа халықаралық ұйымдар мен ассоциациялармен өткізілетін семинарларға басшылық құрамының және іздестіру мен құтқарудың үйлестіру орталығы мамандарының қатысуы ұсынылады.

8-параграф. Іздестіру және құтқаруды үйлестіру орталығы мамандарының біліктілігі мен кәсіби дайындықтары жайлы деректерді есепке алу мен сақтау

789. Сапаны қамтамасыз ету жүйесі талаптарына сәйкес келу мақсатында, қызметтерді басқаратын (ұйымдарды, органдарды) ұшуды іздестіру және құтқаруды қамтамасыз етудегі тұлғалар, іздестіру және құтқарудың үйлестіру орталығы мамандарының біліктіліктерін растайтын тиісті деректерді жиналуын және сақталуын жүзеге асырады.

790. Біліктіліктері мен кәсіби дайындықтарына қатысты персонал бойынша барлық ақпарат, іздестіру және құтқарудың үйлестіру орталығымен белгіленген қағидаларға сәйкес сақталады, бірақта 5 жылдан кем емес уақытта, сондай-ақ төмендегі ақпараттан тұрады:

1) аты, тегі әкесінің аты;

2) туған күні; білімі; біліктілігі; лауазымы;

3) кәсіби дайындығы туралы ақпарат (түрлері, кезеңдері мен оқу орны, аяқтағаны жайлы куәліктің (сертификаттың) датасы мен нөмірі.

791. Деректерді есепке алу мен сақтау баспа түрінде (мамандар тізілімі, сауалнамалар, файлдар) және электрондық деректер базасында жүзеге асады.

792. Есептік құжаттамаға уақытылы өзгерістерді енгізу Іздестіру мен құтқарудың үйлестіру орталығы басшысына жүктеледі.

9 параграф. Ұшу қауіпсіздігін басқару бойынша мамандарды бастапқы даярлау, қолдау, қайта даярлау

793. Ұшу қауіпсіздігін басқару бойынша мәселелерді шешуге қатысты персоналда кәсіби қызметіне пайдаланатын мамандандырылған білімі мен дағдыларын алу мақсатында оқыту қарастырылған аталған даярлаудан өткені туралы тиісті куәліктермен ( сертификаттармен) расталған тиісті арнайы даярлығы болады.

794. Ұшу қауіпсіздігін басқару саласындағы персоналды даярлау, ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесінің (ҰҚБЖ) тиісті функционалдық бағыттары бойынша оларға міндеттердің жүктелетінін ескеріп жүзеге асырылады.

795. Ұшу қауіпсіздігін басқаруға тікелей қатысты персоналды даярлау Қазақстан Республикасының немесе шет елдің сертификатталған авиациялық оқыту орталықтарында ҰҚБЖ негізгі функционалдық бағыты енгізілген бағдарламалар бойынша жүргізіледі:

1) ҰҚБЖ негіздік және қызметтік қағидалары;

2) Авиациялық оқиғаларды немесе оқыс оқиғаларды тексеру;

3) тиісті аудит түрлерін өткізу;

4) қауіп-қатерді бағалау;

5) ұшу қауіпсіздігі көрсеткіштерін анықтау, тексеру және бағалау;

6) адамдық факторын есепке алу;

7) шаршағандықпен байланысты қауіп-қатерді басқару;

8) күйзелу жағдайларын басқару;

9) Қазақстан Республикасының Азаматтық авиация және халықаралық стандарттар саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарындағы өзгерістері ескерілген басқа да бағыттар .

796. Даярлау көлемі персоналға жүктелген қызметтерге қатысты, ҰҚБ үшін жауапты барлық және жекелеген ҰҚБЖ бағыттарын қамтиды.

797. Азаматтық авиацияда ұшу қауіпсіздігін басқаруға байланысты қызметті жүзеге асыратын авиациялық персонал емес тұлғаларды кәсіби даярлау үшін жүзеге асырылатын бағдарламалар уәкілетті органдармен арнайы келісуді талап етпейді, бірақ Қазақстан Республикасының Азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілерінің талаптары (Қазақстан Республикасының оқыту орталықтары үшін) және осы бағыттағы қызметке қатысты азаматтық авиация саласындағы халықаралық стандарттар ескеріледі.

798. ИКАО, ИАТА, КАНСО, Еуробақылау, EASA және басқа халықаралық ұйымдар өткізетін семинарлар мен тренингтерге ұшу қауіпсіздігін басқару саласында құзыреттілігі мен хабардар болуын қолдау, озық тәжірибені оқыту және енгізу мақсатында ұшу қауіпсіздігін басқаруға қатысты персоналдың қатысуын ұсынады .

799. Авиациялық персоналдың құзыреттілігі мен хабардар болуын қамтамасыз ету мақсатында , ҚР оқыту орталықтары және шет ел оқыту орталықтары бастапқы даярлау және персоналдың кәсіби деңгейін қолдау бағдарламаларына бөлімдерді (модульдерді) қосады "Ұшу қауіпсіздігін басқару" мазмұны мен көлемі ұшу қауіпсіздігіге қатысты мәселелерге қатысатын тыңдаушылардың санатына байланысты.

800. Персоналдың кәсіби деңгейін қолдау курсты өтумен қамтамасыз етіледі және өз функционалдық міндеттерін атқаруда персоналдың құзыреттілігін қамтамасыз ету бойынша үздіксіз үдерісі болып табылады.

801. Персоналдың кәсіби деңгейін қолдау бағдарламаларын тыңдаушылардың әр санатын ескеріп оқыту орталықтары әзірлейді:

1) жаңартылған оқыту материалдары;

2) Қазақстан Республикасы Азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық стандарттардың және азаматтық авиация саласындағы ұсынылатын тәжірибенің талаптарындағы өзгерістер;

3) азаматтық авиация ұйымдары қызметінің функционалдық бағыттарындағы өзгерістер;

4) азаматтық авиация/сала ұйымдарының дамуының стратегиялық бағыттары;

5) әлемдік тәжірибе.

802. Ұшу қауіпсіздігін басқарумен байланысты персоналдың кәсіби деңгейін қолдау бойынша даярлықтан өту кезеңділігі 3 жылда бір реттен сирек емес жүзеге асырылады, бұл ретте даярлық ҰҚБЖ барлық функционалдық бағыттары бойынша да, оның жекелеген компоненттері бойынша да жүргізіледі.

803. ҰҚБ бойынша арнайы даярлық мына жағдайларда жүзеге асырылады:

1) азаматтық авиация қызметін регламенттейтін ұлттық нормативтік-құқықтық актілердің күшіне енгеніне дейін олардың талаптарына өзгерістер енгізу;

2) стандарттар мен ИКАО ұсынылатын тәжірибесінің күшіне енгеніне дейін олардың талабына (талаптарына) түзету (түзетулер) енгізу;

3) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа жағдайларда.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 1-қосымша

ҚЫСҚАРТУЛАР

Осы Типтік бағдарламалардың бөлімдері мен кіші бөлімдерінде келесі қысқартулар пайдаланылады:

ҰРТҚ – ұшуларды радиотехникалық қамтамасыз ету;

ATSEP – CNS/АТМ, ҰРТҚ және байланыс жүйелерін пайдаланумен және орнатумен айналысатын мамандар ішінен әуе қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған электронды құралдар жөніндегі персонал;

CBT (computer-based training) – бекітілген стандарттар мен өңделген бағдарламаларды жүзеге асыру барысында есептеу техникасының мүмкіндіктерін пайдалануға негізделген кәсіптік дайындық элементі;

CNS/ATM –әуе қозғалысын ұйымдастыру мүддесіндегі байланыс, навигация және бақылау;

NOTECHS – техникалық емес ерекшеліктерді бағалау (тәртібі, қатынасы);

SARPs – стандарттар және ИКАО кеңес берген тәжірибе;

SOP – Standard Operation Procedures (Стандартты жұмыс әдісі);

A - ұшақ;

AC - ауыспалыток;

ACAS - қақтығысуды ескертетін борттық жүйе;

ADF - автоматтырадиопеленгтеу;

ADS - авиациялық жобалау стандарттары;

AFCS - ұшуды басқарудың автоматты жүйесі;

AFM - әуе кемесін ұшырып пайдалану жөніндегі нұсқау;

Ag - автожир;

AGL - жер үсті деңгейінен жоғары;

AIC - аэронавигациялық ақпарат өкімі;

AIP - аэронавигациялық ақпарат жинағы;

AIRAC - аэронавигациялық ақпаратты регламенттеу және бақылау;

AIS - аэронавигациялық ақпарат қызметі;

AMC - сәйкестілікті бекітудің қабылданған әдістері;

AeMC - авиамедициналық орталық;

AeME - авиамедициналық сарапшы;

AOM - әуе кемесін пайдалану жөніндегі нұсқау;

APU - көмекші күш қондырғысы;

As - дирижабль;

ATC - әуе қозғалысын басқару;

ATIS - әуеайлақ ауданында мәліметтерді автоматты тарату қызметі;

ATO - бекітілген бағдарлама бойынша даярлық курсын ұйымдастыру;

ATP - әуекомпанияның желілік ұшқышы;

ATPL - авиажелілер ұшқышының лицензиясы;

ATS - әуе қозғалысына қызмет көрсету;

AUM - толық ұшу салмағы;

B - аэростат;

BCAR - азаматтық ұшақтардың ұшу жарамдылығының Британдық нормалары;

BEM - бос әуе кемесінің бастапқы салмағы;

BITD - жаттығуға арналған негізгі аспаптық құрылғы;

BPL - аэростат ұшқышының лицензиясы;

CAS - индикаторлық жер әуе жылдамдығы;

CAT - ашық аспан кезіндегі турбуленттілік;

CDI - берілген бағыттан ауытқу индикаторы;

CFI - ұшу даярлығы бойынша бас нұсқаушы;

CG - ауырлық орталығы;

CGI - жер үсті құралдарын пайдалану жөніндегі аға нұсқаушы;

CP - екінші ұшқыш;

CPL - коммерциялық авиация ұшқышының лицензиясы;

CRE - әуе тасымалдау тарифін классқа бөлу жөніндегі сарапшы;

CRI - әуе тасымалдау тарифін классқа бөлу жөніндегі нұсқаушы;

CRM - экипаж қорларын басқару;

CS - сертификаттау стандарттары;

CQB - негізгі сұрақтар мен тапсырмалар;

DC - тұрақты ток;

DF - радиопеленгтеу;

DME - алыстықты өлшейтін радиошамшырақ;

DPATO - ұшып көтерілуден кейінгі реперлік нүкте;

DPBL - қону алдындағы реперлік нүкте;

DR - жолды есептеп шығару әдісімен аэронавигация;

EFIS - электронды пилотаждық аспаптар жүйесі;

EOL - ажыратылған қозғалтқышпен қону;

ERPM - бір минут ішндегі қозғалтқыш айналымының саны;

ETA - ұшып келудің есептік уақыты;

ETOPS - бағыт-бағдары аз берілген жерде көпқозғалтқышты ұшақпен ұшуларды орындауға қойылатын ерекше талаптар;

FAF - қонуға кірудің ақырғы кезеңінің бақылау нүктесі;

FAR - федералды авиациялық ережелер;

FCL - ұшу экипажын лицензиялау;

FE - ұшу емтихан қабылдаушысы;

F/E - бортинженері;

FEM - ұшу даярлығы бойынша сарапшының нұсқауы;

FFS - кешенді пилотаждық жаттығу құрылғысы;

FI - ұшу нұсқаушысы;

FIE - ұшу нұсқаушысы емтихан қабылдаушы;

FIS - ұшу-ақпараттық қызмет көрсету;

FMC - ұшуды басқару жүйесінің борттық ЭЕМ;

FMS - ұшуды басқару жүйесі;

FNPT - навигациялық операциялар және ұшуды басқару техникасын өңдеуге арналған жаттығу құрылғысы;

FS - авиациялық жаттығу құрылғысы;

FSTD - ұшу әрекетін имитациялауға (ұқсатуға) арналған құрылғы;

ft - футтар;

FTD - ұшу даярлығына арналған құрылғы;

G - тартылыс күші;

GLONASS - жаһандық навигациялық спутниктік жүйе;

GM - нұсқау беретін материал;

GNSS - жаһандық навигациялық спутниктік жүйе;

GPS - жаһандық навигациялық жүйе;

H - тікұшақ;

HF - жоғары жиілік;

HOFCS - жоғары тәртіптегі ұшу аппаратын басқару жүйесі;

HPA - жоғары ұшу ерекшеліктері бар ұшақ;

hrs - сағат;

HUMS - борттық бақылау және диагностика жүйесі;

HT - оқыту басшысы;

IAS - аспаптық әуе жылдамдығы;

ICAO - халықаралық азаматтық авиация ұйымы;

IGE - жер ықпалы аймағында;

IFR - аспаптар бойынша ұшулар ережелері;

ILS - аспаптар бойынша қону жүйесі;

IMC - аспаптар бойынша ұшуға метеорологиялық жағдайлар;

IR Ұ- шқыштың аспаптар бойынша ұшуына рұқсаты;

IRE - аспаптар бойынша ұшу техникасын тексеру жөніндегі инспектор;

IRI - аспаптар бойынша ұшу техникасы бойынша нұсқаушы;

ISA - халықаралық стандартты атмосфера;

kg - килограммдар;

LAPL - Жеңіл ұшақ ұшқышының лицензиясы;

LDP - қону кезіндегі шешім қабылдау нүктесі;

LMT - орташа жергілікті уақыт;

LO - оқыту мақсаттары;

LOFT - шынайы жағдайға келтірілген жағдайда ұшу даярлығының бағдарамасы;

m - метрлер;

MCC - көпмүшелі экипаждың өзара әрекеттесуі;

MCCI - көпмүшелі экипаждың өзара әрекет етуі жөніндегі нұсқаушы;

ME - көпқозғалтқышты ұшу аппараты;

MEL - қажетті борт жабдығының тізімдемесі;

MEP - көпқозғалтқышты мікбасты ұшу аппараты;

MET - көпқозғалтқышты турбобұрамалы ұшақ;

MHG - мотодельтаплан;

METAR - ауа райының жүйелі авиациялық мәліметі;

MI - таулы жерде ұшуды бағалау жөніндегі нұсқаушы;

MP - экипаж мүшелерінің көп саны;

MPA - экипаж мүшелерінің саны көп ұшақ;

MPL- көпмүшелі экипаж ұшқышының лицензиясы;

MPH - экипаж мүшелерінің саны көп тікұшақ;

MTOM - рұқсат етілген ең ауыр ұшып көтерілу салмағы;

NDB - бағытталмаған радиошамшырақ;

NM - теңіз милі;

NOTAM - ұшқыштарға арналған хабарлама;

NOTAR - тірек бұрама мен жолды басқарудың реактивті сәтін теңестірудің ағысты жүйесі;

OAT - сыртқы ауа температурасы;

OBS - барлық жаққа бағытталған бағыт бергіш;

OEI - жалғыз істен шыққан қозғалтқышпен;

OGE - жер ықпалынан тыс аймақта;

OML - ұшқыштар санын пайдаланып шектеу;

OSL - көмекші ұшқыштарды пайдаланып шектеу;

OTD - оқытудың өзге құрылғылары;

PAPI - қонуға дәл ену траекториясының көрсеткіші;

PF - ұшып жүрген ұшқыш;

PIC - әуе кемесінің командирі;

PICUS - бақылауға алынып ұшатынәуе кемесінің командирі;

PL - энергетика жүйесін пайдалану барысындағы көтеру күші;

PNF - ұшпайтын ұшқыш;

PPL - жеке ұшқыш лицензиясы;

QDM - гиромагниттік курс;

QFE - ҰҚЖ табалдырығы деңгейіндегі атмосфералық қысым;

QNH - стандартты атмосфера үшін орташа теңіз деңгейіне келтірілген атмосфералық қысым;

RNAV - радионавигация;

RPM - бір минут ішіндегі айналым саны;

RRPM - бір минут ішіндегі ротор айналымының саны;

R/T - радиотелефония;

S - планер;

SATCOM - спутниктік байланыс;

SE - бірқозғалтқышты ұшу аппараты;

SEP - бірқозғалтқышты мікбасты ұшу аппараты;

SET - бірқозғалтқышты турбовинтті ұшақ;

SFE - кешенді жаттықтыру ұшу оқуы жөніндегі сарапшы;

SFI - кешенді жаттықтыру ұшу оқуы жөніндегі нұсқаушы;

SID - әуе кемесінің аспаптар бойынша шығуының стандартты сұлбасы;

SIGMET - әуе кемелері ұшуының қауіпсіздігіне әсер ете алатын маршруттағы ауа райының жағдайы туралы ақпарат;

SLPC - біриінтіректі басқау;

SOP - стандартты жұмыс әдісі;

SP - бір ұшқышты әуе кемесі;

SPA - бір ұшқышты ұшақ;

SPH - бір ұшқышты тікұшақ;

SPIC нұсқаушымен бірге ұшу барысындағы әуе кемесі командирі ретінде әрекет ететін студент-ұшқыш;

SPL - планер ұшқышы лицензиясы;

SSR - екінші шолу радиолокаторы;

STI - кешенді ұшу даярлығының нұсқаушысы;

TAF - әуеайлақ бойынша болжам;

TAS - ақиқат әуе жылдамдығы;

TAWS - жермен соқтығысуды ескерту жүйесі;

TDP - ұшып көтерілу барысындағы шешім қабылдау нүктесі;

TEM - қауіптер мен қателерді жою;

TMG - туристік мотопланер;

TORA - тиесілі екпін алу ұзындығы;

TODA - тиесілі ұшып көтерілу қашықтығы;

TR - типтік классификация;

TRE - әк типі бойынша ұшу емтихан қабылдаушысы;

TRI - әк типі бойынша ұшу нұсқаушысы.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 2-қосымша

LAPL(MGH)– мотодельтапланында жеңіл әуе кемесі ұшқышының теориялық даярлау бойынша пәндердің тақырыбы

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмет ету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуе навигациясы	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Аэродинамика негіздері және иілгіш қанат тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың және иілгіш қанат тәжірибелік аэродинамикасы теориялық негіздерін, ұшып көтерілу, көлденеңінен ұшу, маневрлер орындау, төмендеу, қону уақытында ауамен өзара әрекет ету барысында ұшу аппаратымен болатын процесстерді зерделеу.
6	Мотодельтаплан конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Мотоарба конструкциясын, иілгіш қанаттың бекіту түйіндері мен агрегаттарын және ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
7	Қозғалтқыш конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Консрукцияны және қамтамасыз ету жүйелерін, ішкі жану авиациялық мікбасты қозғалтқышты ұшып пайдалану ережелерін оқып білу.
8	Электротехникалық, аспаптық және радиоэлектрондық жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлетрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын, ЖДП-да орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
9	Пайдалану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Пайдалану және шектеулер ережелерін зерделеу және ұшу барысында ерекше жағдайлар орын алған жағдайда ұшқыш әрекеті.
10	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу, ұшқыш және ӘҚҚ органдары арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
11	Апаттық-құтқару құралдары және оларды қолдану	Әуе кемесінің апаттық-құтқару жабдығы бойынша даярлық, еріксіз қону бойынша процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
12	Мотодельтапланды техникалық пайдалану және қолданылатын ЖЖМ	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі техникалық қызмет көрсету процедуралары, оперативті және кезеңдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу. Пайдалану барысында қолданылатын авиациялық жанар-жағар материалдарының және арнайы сұйықтықтардың негізгі түрлері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 3-қосымша

LAPL(АG) – автожирдағы жеңіл әуе кемесі ұшқышының теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыптары

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуе навигациясы	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Аэродинамика негіздері және автожир тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың және көтрілу күшін роторлық жүйемен жасайтын әуе кемесі тәжірибелік аэродинамикасы теориялық негіздерін, ұшып көтерілу, көлденеңінен ұшу, маневрлер орындау, төмендеу, қону уақытында ауамен өзара әрекет ету барысында ұшу аппаратымен болатын процесстерді зерделеу.
6	Автожир конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Конструкциясын, ротор және қозғалтқыштың бекіту түйіндері мен агрегаттарын, отын және май жүйесін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
7	Қозғалтқыш конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Консрукциясын және қамтамасыз ету жүйелерін, ішкі жану авиациялық мікбасты қозғалтқышты ұшып пайдалану ережелерін оқып білу.
8	Электротехникалық, аспаптық және радиоэлектрондық жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлектрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын, автожирде орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
9	Пайдлану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Пайдалану және шектеулер ережелерін зерделеу және ұшу барысында ерекше жағдайлар орын алған жағдайда ұшқыш әрекеті.
10	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу, ұшқыш және ӘҚҚ органдары арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
11	Апаттық-құтқару құралдары және оларды қолдану	Әуе кемесін апаттық-құтқару жабдығы бойынша даярлау, еріксіз қону жөніндегі процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
12	Автожирды техникалық пайдалану және қолданылатын ЖЖМ	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі техникалық қызмет көрсету процедуралары, оперативті және кезеңдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу. Пайдалану барысында қолданылатын авиациялық жанар-жағар материалдарының және арнайы сұйықтықтардың негізгі түрлері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 4-қосымша

LAPL(S) – планер жеңіл әуе кемесі ұшқышының теориялық даярлығы бойынша пәндер тақырыптары

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Термиялық көтерілген ағымдардың пайда болу шарттары және оларды қолдану. Тік термиялық және динамикалық ағымдар. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуенавигациясы және ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Аэродинамика негіздері және планер тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың және планер тәжірибелік аэродинамикасы теориялық негіздерін, ұшып көтерілу, көлденеңінен ұшу, маневрлер орындау, төмендеу, қону уақытында ауамен өзара әрекет ету барысында ұшу аппаратымен болатын процесстерді зерделеу.
6	Қалықтап ұшу техникасы және теориясы	Қалықтаудың теориялық негіздері. Көтерілген термиялық ағымда қалықтау негіздері. Қалықтап ұшудың классикалық теориясы (МАК-КРЕДИ теориясы) және оның қосымшалары. "Дельфин" стилінде ұшудың стационарлық теориясы және қалықтап ұшудың стационарлық емес негіздері. Көтерілген термиялық және таулы толқынды ағымдарда орама ағымдарында қалықтау. Бағыт бойынша қалықтап ұшу негіздері және бұлт тізбектерін қолдану. Алынған бағытқа тура келмейтін көтерілген ағымдар тізбектерін пайдалану.
7	Планер конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Конструкциясын, планердің беріктігін және планерді ұшып пайдалану ережелерін зерделеу. Әуе кемесінің негізгі түйіндері мен агрегаттарын зерделеу.
8	Мотопланерлерге арналған авиациялық қозғалтқыштардың конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Консрукциясын және ішкі жану авиациялық мікбасты қозғалтқышты ұшып пайдалану ережелерін оқып білу. Авиациялық жанар-жағар материалдардың жәнеарнайы сұйықтықтардың негізгі түрлерін, олардың физика-химиялық қасиеттерін зерделеу.
9	Электротехникалық,, аспаптық және радиоэлектронды жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлектрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын, ұшақта орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
10	Пайдалану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Планерді пайдалану ережелерін және шектеулерді зерделеу және ұшу барысында ерекше жағдайлар орын алған жағдайда экипаж әрекеті.
11	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу,әуе кемесі экипажы мен әуе қозғалысына қызмет көрсететін органдар арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
12	Апаттық-құтқару даярлығы	Әуе кемесін апаттық-құтқару жабдығымен жабдықтау жөніндегі даярлық, еріксіз қону және жолаушылар мен экипаж мүшелерін эвакуациялау бойынша процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
13	Планерді техникалық пайдалану	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі технкалық қызмет көрсету процедурасы, оперативтік және кезеңдік техникалық қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 5-қосымша

LAPL(В) – еркін аэростатында жеңіл әуе кемесі ұшқышының теориялық даярлау бойынша пәндер тақырыптары

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуе навигациясы және ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Еркін жылу аэростаты ұшуының теориялық негіздері	Аэростатика және аэростаттың көтерілу күші. Халықаралық стандартты атмосфера. Биіктік, қысым және температура арасындағы тәуелділік. Сыртқы ауа температурасы 150 С және теңіз деңгейінен Н=0 м биіктікте түрлі газдар үшін көтерілу күшінің үлесті мәндері. Көтерілу күшін ньютоннан килограммға алмастыру. Аэростат қабығынығ ішкі қысымы. Сыртқы ауа температурасы мен қабықтағы ауа температурасы арасындағы айырмашылықтан аэростаттың толық көтерілу күшінің тәуелділігі. Үлесті көтерілу күшінің мөлшері. Жылу аэростаттары мен газды аэростаттардың бір текше метр түрлі газдардың көтерілу күшінен үлесті мәні бойынша салыстырмалы нәтижелілігі. Ұшудың түрлі режімінде аэростатқа әсер ететін күштер. Жүктеу есебі. Аэростаттың жылу балансы. Аэростаттың жылу балансын теңестіру. Жылу өткізу коэфициенті және ауаның кинематикалық жабысқақтығы. Жылу шығындары. Ра толық көтерілу күші мен сыртқы ауа температурасынан отын шығынының (пропан бутан қоспасы) теориялық тәуелділігі. Аэростатикалық және қабық көлемі бойынша шынайы температура арасындағы айырмашылық.
6	Еркін жылу аэростат конструкциясы және оны ұшып пайдалану. Жер үсті жабдықтар	Аэростат классификациясы. Қабық. Шілтер. Газ жабдығы және баллондар. Гондолдар (әуе шарындағы адам отыратын орын). Аспаптық блок. Жерүсті жабдық. Жерде және ауада пайдалану ережелері.
7	Электротехникалық,, аспаптық және радиоэлектронды жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлектрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын, ұшақта орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
8	Пайдлану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Пайдалану шектеулері және олардың физикалық маңызы. Ұшуға даярлық және есептеу. Ұшуды орындау. Ерекше жағдайларда ұшуды орындау техникасы. СТА жабдықтары мен жүйелерін пайдалану. Ұшу барысында ерекше жағдай орын алған кездегі ұшқыштың әрекеті.
9	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу,әуе кемесі экипажы мен әуе қозғалысына қызмет көрсететін органдар арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
10	Апаттық-құтқару даярлығы	Әуе кемесін апаттық-құтқару жабдығымен жабдықтау жөніндегі даярлық, еріксіз қону және жолаушылар мен экипаж мүшелерін эвакуациялау бойынша процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
11	Планерді техникалық пайдалану	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі техникалық қызмет көрсету процедуралары, оперативті және кезеңдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 6-қосымша

LAPL(А) – ұшағындағы жеңіл әуе кемесі ұшқышының теориялық даярлау бойынша пәндер тақырыптары

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуе навигациясы және ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Аэродинамика негіздері және ұшақ тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың және ұшақ тәжірибелік аэродинамикасы теориялық негіздерін, ұшып көтерілу, көлденеңінен ұшу, маневрлер орындау, төмендеу, қону уақытында ауамен өзара әрекет ету барысында ұшу аппаратымен болатын процесстерді зерделеу.
6	Ұшақ конструкциясы және оны ұшып пайдалану.	Конструкциясын, планер беріктігін және ұшақты ұшып пайдалану ережелерін зерделеу. Әуе кемесі бекіту түйіндері мен агрегаттарының конструкциясы.
7	Авиациялық қозғалтқыштар конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Ішкі жану авиациялық мікбасты қозғалтқышты ұшып пайдалану ережелерін және конструкциясын оқып білу. Авиациялық жанар-жағар материалдарының және арнайы сұйықтықтардың негізгі түрлерін, олардың физика-химиялық қасиеттерін оқып білу.
8	Электротехникалық, аспаптық және радиоэлектронды жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлетрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын,ұшақта орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
9	Пайдлану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Ұшақты пайдалану ережелерін және шектеулерді зерделеу, ұшу барысында ерекше жағдайлар орын алған жағдайда экипаж әрекеті.
10	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу,әуе кемесі экипажы мен әуе қозғалысына қызмет көрсететін органдар арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
11	Апаттық-құтқару даярлығы	Әуе кемесінің апаттық-құтқару жабдығы бойынша даярлық, еріксіз қону бойынша және жолаушылар мен экипаж мүшелерін эксплуатацтялау жөніндегі процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
12	Ұшақты техникалық пайдалану	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі техникалық қызмет көрсету процедуралары, оперативті және кезеңдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 7-қосымша

1. Ұшақтағы жеке ұшқыштың теориялық даярлау бойынша пәндер тақырыптары

№	Сабақтар атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
	Қазақстан Республикасының азаматтық авиация қызметі саласындағы нормативтік құқықтық актілер және әуе құқығы негіздері	ИКАО конвенциясы. Конвенция қосымшалары, Ұлттық және халықаралық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және кеңес етілген тәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау, ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты ережелер мен қағидалар. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан орны және ұйымы; азаматтық авиацияқызметін ретке келтіретін қаулылар мен ережелер, ұлттық заңдар. Аса жеңіл авиация ұшқышы куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу ережелері. Ұшулар қауіпсіздігі және авиациялық уақиғаларды тексеру. Негізгі анықтамалар. Мақсаттар мен тапсырмалар. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті ретке келтіретін нормативтік база. Ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық уақиғалардың негізгі себептері және оларды зерттеу мақсаты. Іздеу және құтқару ережелері.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялық физиология және денсаулықты қалыпта ұстау негіздері. Авиациялық психология негіздері. Авиациядағы адам факторының мәселесі. Терминдер және анықтамалар. Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің қызмету барысында және ұшулар қауіпсіздігін қамтамасыз етуде адам ролін зерделеу. Қауіптерді және қателіктерді басқару. Экипаж қорлары. Авиация персоналы қызметіндегі адам факторы туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстарды және аэросиноптикалық процесстерді зерделеу, метеорологиялық элементтердің ұшуларды орындауға әсер етуі. Әдістерге оқыту: авиацияға қауіпті ауа райы құбылыстарын анықтау, ұшу алдында және ұшу барысында метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау мен ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүдделерінде білімін пайдалану.
4	Әуе навигациясы және ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету	Әуе навигациясының теориясы, ұшуларды аэронавигациялық қамтамасыз ету және штурмандық қатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету негізгі ережелерін зерделеу.
5	Аэродинамика негіздері және ұшақтың тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың және ұшақ тәжірибелік аэродинамикасы теориялық негіздерін, ұшып көтерілу, көлденеңінен ұшу, маневрлер орындау, төмендеу, қону уақытында ауамен өзара әрекет ету барысында ұшу аппаратымен болатын процесстерді зерделеу.
6	Ұшақ конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Конструкциясын, планер беріктігін және ұшақты ұшып пайдалану ережелерін зерделеу. Әуе кемесі бекіту түйіндері мен агрегаттарының конструкциясы.
7	Авиациялық қозғалтқыштар конструкциясы және оны ұшып пайдалану	Ішкі жану авиациялық мікбасты қозғалтқышты ұшып пайдалану ережелерін және конструкциясын оқып білу. Авиациялық жанар-жағар материалдарының және арнайы сұйықтықтардың негізгі түрлерін, олардың физика-химиялық қасиеттерін оқып білу.
8	Электротехникалық, аспаптық және радиоэлектронды жабдықтар және оларды ұшып пайдалану	Аспаптық, электротехникалық және радиоэлетрондық жабдықтарды зерделеу, олардың қандай қызмет атқаратынын, жиынтығын,ұшақта орналасуын, қызмет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің, қуат құрылғыларының жұмысын бақылайтын аспаптар қызметін, ұшып пайдалану ережелерін зерделеу.
9	Пайдлану процедуралары. Ұшып пайдалану жөніндегі нұсқау.	Ұшақты пайдалану ережелерін және шектеулерді зерделеу, ұшу барысында ерекше жағдайлар орын алған жағдайда экипаж әрекеті.
10	VFR байланыс құралдары. Фразеология және радиоалмасуды жүргізу ережелері	Терминдерді, белгілерді зерделеу, ұшқыш және ӘҚҚ органдары арасындағы радиоалмасуды жүргізу ережелерін оқу.
11	Апаттық-құтқару даярлығы	Әуе кемесінің апаттық-құтқару жабдығы бойынша даярлық, еріксіз қону бойынша және жолаушылар мен экипаж мүшелерін эксплуатауиялау жөніндегі процедуралар. Қону орнында дербес аман қалу бойынша жаттығу.
12	Ұшақты техникалық пайдалану	Ұшу алдындағы және ұшудан кейінгі техникалық қызмет көрсету процедуралары, оперативті және кезеңдік қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу.

2. PPL(A)ұшуға даярлау үшін қажетті жаттығулардың үлгі ретіндегі мазмұны мен саны

Жаттығулардың нөмірленуі бірінші кезекте анықтамалық материал ретінде және оқытуды жалпы келісу мақсатында қойылған, сондықтан олардың көрсетілген тәртіпте орындалуы міндетті емес. Нақты тәртіп пен мазмұны келесі өзара байланысты факторлардан тәуелді болады:

Кандидаттың ілгері дамуы және қабілеттері;

Ұшуға әсер ететін ауа райы жағдайлары;

Қол жетімді ұшу уақыты;

Нұсқама беру техникасын түсінуінен;

Локальді пайдалану жағдайы;

Пайдаланылатын ұшаққа жаттығулардың қолданылуы сай келуінен.

1-жаттығу: ұшақпен танысу:

Ұшақ сипаттамасы;

Кабинаның жабдықталуы;

Жүйелер;

Бақылап тексеру карталары, нұсқаулар және басқару.

2-жаттығу: Авариялық жағдайда әрекеттерді пысықтау:

Жерде және ауада өрттің шығуы жағдайындағы әрекеттер;

Қозғалтқыштағы, кабинадағы және электр жүйесіндегі өрт;

Жүйелердің істен шығуы;

Ұшақты тастап шығу бойынша нұсқау, орын табу және авариялық жабдықтар мен шығу жолдарын пайдалану.

3-жаттығу: Ұшу алдындғы даярлық және ұшудан кейінгі әрекеттер:

Ұшуға рұқсат және ұшақты қабылдау;

Пайдалану құжаттары;

қажетті жабдықтар, карталар және т.б.;

сыртқы тексерулер;

ішкі тексерулер;

қауіпсіздік белдігін, орындықты немесе бағыт рулінің басқыштарынретке келтіру;

қозғалтқышты оталдыру және қыздыру, бақылап тексеру карталары;

қуаттылығын тексеру;

қозғалтқыштың тоқтап қалуы барысында жүйелерді тексеру;

тұраққа қою, қорғау және қазық қадау (мысалы, байлап қою);

пайдалану құжатын толтыру.

4-жаттығу: әуедегі нұсқау: әуедегі жаттығу.

5-жаттығу: Басқару органдарының ықпалы:

Көлденең ұшу және қисая ұшу барысындағы алғашқы әсер;

Элерондар және бағыт рулінің екінші әсерлері;

Ықпал: жылдамдықтың, ауа ағымы орамының, қозғалтқыш қуатының, триммерлердің, қанат артындағы механизмдердің, өзге де басқару органдарының ықпалы;

Қоспа құрамын реттеушті, карбюратор жылуын, кабина және ауа желдеткіші жылуын пайдалану.

6-жаттығу: Рульдеу:

Рульдеу алдында бақылап тексеру карталары;

от алдыру, жылдамдықты бақылау және тоқтау;

қозғалтқышты басқару;

қозғалыстың бағытын және бұрылуды бақылау;

шектеулі кеңістіктегі бұрылыс;

тұрақ аймағындағы процедура және сақтық шаралары;

желдің әсер етуі және басқару органдарын пайдалану;

жер үстінің әсері;

бағыт рулін пайдалану;

перон диспетчерінің сілтемелері және белгілері;

аспаптарды тексеру;

радиобайланыс процедуралары.

7-жаттығу: Авариялық процедуралар: басқару және тежегіш құралдарының істен шығуы.

8-жаттығу: Тура көлденең ұшу:

Қалыпты крейсерлік режімде тура және көлденең ұшуға қол жеткізу және оны ұстап тұру;

аса жоғары жылдамдықтағы ұшулар;

тұрақтылыққа лайық көрсету;

тангаж бойынша басқару, соның ішінде триммерді пайдалану;

Жылдамдық пен кескіндеме өзгерген жағдайда;

аспаптарды дәлдік үшін пайдалану.

9-жаттығу: Биіктікті алу:

Басталуы, жинаудың қалыпты және ең жоғарғы жылдамдықты ұстап тұру және теңестіру;

Тапсырылған биіктікке шығу;

бағыт бойынша ұшу кезінде биіктікті жинау;

шығарылған жалғас қанатшалармен жинау;

жылдамдықты қалыпты жинауды қалпына келтіру;

жылдамдықты жинаудың ең жоғарғы бұрышы;

дәлдік үшін аспапты пайдалану.

10-жаттығу: Төмендеу:

Басталуы, ұстап тұру және теңестіру;

Тапсырылған биіктікке шығу;

Бағыт бойынша ұшу кезінде және қозғалтқыштың тапсырылған қуатымен жоспарлау, төмендеу;

Бүйірден қисаю (ӘК-нің сәйкестүріне);

Дәлдік үшін аспаптарды пайдалану.

11-жаттығу:Бұрылыстар:

тапсырылған биіктікте бұрылыстарды ұстаудың басталуы;

тік ұшуды қалпына келтіру;

бұрылыстарды орындау кезінде қателіктер;

биіктікті жинаумен бұрылыстар;

төмендеумен бұрылыстар;

тапсырылған курсқа бұрылыстар, гироскопикалық және магниттік компастарды пайдалану;

дәлдік үшін аспаптарды пайдалану.

12-жаттығу.1: Төмен жылдамдықпен ұшу:

Ескерту:мақсаты – студенттің қауіпті төмен жылдамдықта әдейі ойластырылмаған ұшуды танып білу қабілетін жақсарту және ұшуды қалыпты жылдамдыққа келтіру кезінде ұшақтың тепетеңдігін ұстап тұруға қатысты тәжірибесін қамтамасыз ету.

қауіпсіздікті тексеру;

төмен жылдамдықта ұшуды жүргізу;

қауіпті аз жылдамдыққа дейін басқарылатын ұшу;

ұшуды жүйрік жылдамдығына қайтару үшін қозғалтқыштың ең жоғарғы қуатын пайдалану.

13-жаттығу.2:Аудару:

қауіпсіздікті тексеру;

белгілері;

тану;

"таза" кескіндемеге аударуқозғалтқыштың ең төменгі және тапсырылған жұмыс тәртібімен шығару;

қанатқа үйілген кезде аударудан шығарып алу;

қонуға кіру үшін ұшақтың кескіндемесі кезінде аударуға жақындау және қозғалтқыштың ең төменгі және тапсырылған жұмыс тәртібі кезінде қонулар, аударудың алғашқы деңгейінен шығу.

14-жаттығу: Штопордыболдырмау:

қауіпсіздікті тексеру;

аудару және штопордың алғашқы дәрежесіне шығару (қанатқа айтарлықтай үйілген кезде аудару – 45?шамасында)

жаттықтырушы бастаған аудару уақытында назарын басқаға аудару.

Ескерту:тым болмағанда, аударуды танып білу және штопорды болдырмау бойынша екі сағаттық ұшуда даярлау курс ішінде аяқталуы керек.

Маневрлардышектеу мәселесі қажеттігі бойынша ұшақты ұшуды пайдалану (бұдан әрі - ҰПБ)және масса мен центрлікті есептеу бойынша басшылыққа сүйіну керек.

15-жаттығу: Екінші айналымға дейін ұшуды және биіктікті жинау:

Ұшар алдында тексерулер;

қарсы желге қарай ұшу;

шассидің мұрындық бағанының дөңгелегін қорғау;

бүйірлік желмен ұшу;

ұшу уақытында және ұшқаннан кейін нұсқаулық;

қысқа ҰҚЖ-нан ұшу, өнімділікті қоса алғанда жер жолағынан ұшу істері мен орындау техникалары;

шуды азайту бойынша істер.

16-жаттығу. Айналып ұшу, қонуға бет алу, қону:

айналып ұшу істері, екінші және үшінші бұрылыстар;

қонуға бет алу және қозғалтқыштың тапсырылған жұмыс тәртібімен қону;

шассидің мұрындық бағанының дөңгелегін қорғау;

қонуға бет алу жылдамдығына және жанап өтуге желдің әсері, жалғас қанатшаны пайдалану;

бүйірдегі желмен қонуға бет алу және қону;

қонуға бет алу және ең төменгі күшпен қону;

қысқа ҰҚЖ-нан ұшу, өнімділікті қоса алғанда жер жолағынан ұшу істері мен орындау техникалары;

қонуға бет алу және жалғас қанатшаларды пайдаланбай-ақ қону;

"3 нүктеге" қону (шассидің артқы бағанымен ұшақтар үшін);

екінші айналымға кету;

шуды азайту бойынша істер.

17-жаттығу: Авариялық жағдай:

үзілген ұшу;

ұшқаннан кейін қозғалтқыштың істен шығуы;

ұшақтың жерге дәл емес қонуы және екінші айналымға кету;

қайтадан қонуға бет алу.

18-жаттығу: Бірінші өз бетінше ұшу:

Жаттықтырғыштар брифингі, ұшуды бақылау және де-брифинг;

Ескерту:айналым бойынша тікелей жеке ұшулардан кейінгі ұшулар уақытында, кейінгі істер қарастырылуы керек:

әуеайлақтық айналымға кіру және одан шығу істері;

ұшулардың жергілікті істері, шектеулер, карталарды оқу;

жетекке ұшу үшін радионавигациялық құралдарды пайдалану;

магниттік компастарды пайдаланумен айналымдар, компастың қателіктері.

19-жаттығу: Тереңдетілген деңгейдегі айналымдар:

Биіктікті сақтай отырып, төмендеумен кілт бұрылыстар (қисаю бұрышы 45?);

бұрылыста аудару және одан шығу;

тік шығыршықты қоса алғанда, ерекше кеңістіктік жағдайдан қалпына келу.

20-жаттығу: өшірілген қозғалтқышымен амалсыздан қону (өшірілген қозғалтқышқа ұқсату):

амалсыздан қону істері;

қонуға аймақтарды таңдау;

жоспарлау қашықтығы;

төмендеу жоспары;

негізгі позициялар;

қозғалтқыштың салқындауы;

істен шыққан қозғалтқышты тексерулер;

радионы пайдалану;

үшінші айналым;

қонуға бет алу;

қону;

қонғаннан кейін әрекет.

21-жаттығу: сақтық шарасы мақсатында қону:

көзбен шолып ұшу биіктігінде әуеайлақтан кетудің толық істері;

сақтық шарасы мақсатында қонудың қажет болған жағдайы;

ұшудағы жағдайлар;

қону үшін алаңқайды таңдау: әуежай, пайдаланылмайтын әуежай, алаңқай;

қонуға бет алудың сызбасын орындау;

қонғаннан кейін әрекет.

22-жаттығу.1: Навигация:

Ұшуды жоспарлау: нақты ауа-райы және болжам; карталардытаңдаужәнедайындық, бағытты таңдау, бақыланатын кеңістік, қауіпті және тиым салынған аймақтар, қауіпсіз биіктіктер; магниттік курстар мен ұшу уақытының есептері,отын, масса және центрлік, өнімділік өнімдері; ұшу ақпараты, NOTAM-дар, радиобайланыс жиіліктері, қосалқы әуеайлақтарды таңдау; ұшақтың құжаттамасы; ұшу туралы хабарлама, әкімшілік істері, ұшудың жоспарын беру.

Ұшып шығу: кабинада жұмысты ұйымдастыру; ұшып шығу істері – биіктікті өлшегішті орнату, курстарды орнату ісінің бақыланатын кеңістігіндегі радио байланыс істері, келудің есепті уақытының хабарламасы (ETA); биіктік пен курсты ұстау; курстар мен келу уақытының қайта есебі; ұшу журналын жүргізу; радионы пайдалану; радионавигациялық құралдарды пайдалану; ұшуды жалғастыру үшін ауа-райыминимумдары; ұшудағы шешімдер; бақыланатын әуе кеңістігіндегі ұшып өтулер; тапсырылған курстан ауытқу істері; тұрған жерді анықтау істері.

Әуеайлақ айналымына келу және кіру істері: бақыланатын кеңістіктегі радиобайланыс істері; биіктікті өлшегішті орнату; әуеайлақ айналымына кіру; қонуға бет алу сызбасы бойынша ұшу; тұраққа бұру; ұшақтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары; отынмен толтыру; ұшу жоспарын жабу; ұшудан кейінгі әкімшілік істер.

23-жаттығу: Төменгі биіктік навигациясымен және төмендетілген көрінімділік жағдайына байланысты мәселелер:

төмендеу алдындағы әрекет;

қауіптер;

карталарды оқудағы қиындықтар;

желдің және турбуленттің әсері;

жер бедері туралы ақпаратқа ие болу;

тиым салынған аймақтардан және шуды шектеу аймақтардан аулақ болу;

әуеайлақ айналымына кіру;

нашар ауа-райында қонуға бет алу және қону.

24-жаттығу: Радионавигация:

навигацияның серіктік жүйелерін пайдалану: бағыттың нүктелерін таңдау, нүктеге немесе нүктеден ұшуды индикациялау, қателіктер туралы хабарламалар;

барлық бағытқа бағытталған азимуттық радиомаякты пайдалану (VOR): қолданылатын жиіліктердің қол жетімділігі, AIP; таңдау және сәйкестендіру; OBS; "TO" және "FROM" индикациялау; CDI; радиалды белгілеу; радиалды ұстау және көтеру; VOR радиостанциясына өту; екі VOR станциясынан тұрған орны туралы ақпаратты алу.

ADF, NDB жабдықтарын пайдалану: қолданылатын жиіліктердің қол жетімділігі, AIP; таңдау және сәйкестендіру; маякқа қатысты бағдарлану; жетек радиостанциясына ұшу;

Радарды пайдалану: қолданылатын жиіліктердің қол жетімділігі, AIP; радиобайланыс жүргізу істері; ұшқыштың жауапкершілігі; ұшақ жауапкершісі (transponder, SSR);

DME пайдалану: станция мен сәйкестендіруді таңдау; жұмыстар тәртібі, қашықтықты, жылдамдықты, уақытты индикациялау.

25-жаттығу: Аспаптар бойынша ұшулар негіздері:

Физиологиялық сезінулер;

авиа көкжиекті пайдалана отырып ұшу;

аспаптарды шектеу;

базалық манҰврлар: түрлі жылдамдық пен кескіндемелерде тік және көлденең ұшу; биіктікті жинау және төмендеу; стандартты бұрылыс, тапсырылған курсқа шығу; бұрылыстан биіктікті жинау және төмендеу арқылы шығу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 8-қосымша

Тікұшақтарда жеке ұшқыштарды Теориялық даярлау бойынша пән тақырыбы

№	Оқу пәндерінің атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Әуе құқығы негіздері және Қазақстан Республикасы азаматтық авиация саласындағы нормативтік-құқықтық актілер	ИКАОконвенциясы. Конвенцияқосымшасы. Ұлттық және халықаралық ұйымдар мен ассоциациялар, халықаралықстандарттаржәнеұсынылатынтәжірибе, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбек қауіпсіздігі және техника қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиация персоналға қатысты қағидалар мен ережелер. Азаматтық авиацияның ұлттық өкілетті органы: орналасқан жері және ұйым; азаматтық авиация қызметін реттейтін ұлттық заңдар, қаулылар мен қағидалар. Аса жеңіл авиация ұшқышының куәлігі иесінің құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі. Көзбен шолып ұшу қағидалары. Ұшу қауіпсіздігі және авиациялық оқиғаларды тексеру.Негізгі анықтамалар. Мақсаты мен міндеттері. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында қызметті реттейтін нормативтік база. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ӘК командирінің міндеттері. Авиациялық оқиғалардың негізгі себептері және оларды тексеру мақсаты.Іздеу және құтқару қағидалары.
2	Авиациядағы адам факторы	Авиациялықфизиологиянегіздеріжәнеденсаулықтыкүту. Авиациялық психология негіздері.Авиациядағыадам факторы мәселелері.Терминдер мен анықтамалар.Адам қателігі. Авиациялық көлік жүйесінің жұмыс істеуі және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі адамның рөлін зерделеу. Қауіптер мен қателіктерді басқару.Экипаж ресурстары. Авиация персоналы қызметіндегі адамдық фактор туралы білімді қолдану.
3	Авиациялық метеорология	Негізгі метеорологиялық құбылыстар мен аэросиноптикалық істерді зерделеу, ұшуды орындауға метеорологиялық элементтердің әсері. Әдістемелерге оқыту: авиация үшін қауіпті ауа-райы құбылыстарын анықтау, ұшар алдында және ұшуда метеорологиялық ақпаратты зерделеу және ұшуды орындау және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүддесі үшін білімді пайдалану.
4	Әуе навигациясы және ұшуды аэронавигациялық қамтамасыз ету	Әуенавигациясы, ұшуды аэронавигациялық қамтамасыз ету теорияларының негізгі ережелерін зерделеу және штурмандық жағынан ұшудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
5	Аэродинамиканегіздерітікұшақтың тәжірибелік аэродинамикасы	Аэродинамиканың теориялық негіздері және тік ұшақтың тәжірибелік аэродинамикасын зерделеу. Тікұшаққа ұшуда және бір жерде қадалып тұруға әрекет ететін күштер. Салмақ түсіретін винт күші. Теңдестіру, тікұшақтың тұрақтылығы және басқарылуы. Тікұшақтың ұшу және қону сипаттамаларына әсер ететін факторлар, және оларды ұшуға дайындауда есепке алу. Тікұшақ центрлігін есептеу. Тікұшақтың ұшу сипаттамалары және ұшу шектеулерінің ұшу сипаттамалары. Тікұшақтың қиын жағдайда ұшуы.
6	Ұшақтың құрастырылымы және ұшуда пайдалану	Планер құрылымын және беріктігін, тікұшақты ұшуда пайдалану қағидаларын зерделеу. Тікұшақтың агрегаттары мен негізгі тораптарының құрылымы.
7	Авиациялық қозғалтқыштардың құрылымы және ұшуда пайдалану	Жалпы мәліметтер және қозғалтқыштың техникалық деректері. Авиациялық піспек пен газ турбиналық қозғалтқыштардың құрастырылымын зерделеу. Құрылғы және қозғалтқыштың қорек жүйесінің отынмен жұмыс жасауы. Қозғалтқыш жұмысын қамтамасыз ететін құрылғы жүйелері. Қозғалтқышты ұшуда пайдалану.
8	Электр техникалық, аспаптық және радиоэлектронды жабдық және оларды ұшуда пайдалану	Аспаптық, электр техникалық және радиоэлектрондық жабдықты, оның бағытын, жиынтығын және тікұшақтаорналасуын, әрекет ету принциптерін, аспаптар мен жүйелердің жұмыс істеуін, күштік қондырғы жұмыстарын бақылау аспаптарын, жабдық деректерін және ұшуда пайдалану қағидаларын зерделеу.
9	Пайдалану істері. Ұшуда пайдалану бойынша басшылық.	Шектеулерді және тікұшақты пайдалану қағидаларын ұшудаерекшежағдайтуындағандаэкипаждыңәрекетін зерделеу.
10	VFR байланыс құралдары. Радиоалмасу жүргізу және фразеологияқағидалары	Терминдерді, шартты белгілерді зерделеу, әуе кемелері экипаждары мен әуе қозғалысын ұйымдастыру органдары арасындағы радиоалмасуды жүргізу қағидаларын оқыту.
11	Авариялық –құтқаруға дайындық	Әуе кемесін апаттық-құтқару жабдықтау бойынша, амалсыздан қону және жолаушылар мен экипаж мүшелерін эвакуациялау бойынша істерге дайындау. Жергілікті жерде автономды аман қалу бойынша жаттығу.
12	Ұшақты техникалық пайдалану	Ұшар алдындағы және ұшқаннан кейінгі техникалық қызмет көрсету істері, жедел және мерзімді қызмет көрсету, жөндеу, техникалық құжаттаманы жүргізу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 9-қосымша

Ұшақтар мен тікұшақтар курстары бойынша LAPL және PPL алуға үміткерлерді теориялық даярлаудың толық тақырыбы (жиынтық кесте)

Оқу пәнінің мазмұны	Ұшақтар		Тікұшақтар
	LAPL PPL	Өтпелі курс	PPL	Өтпелі курс
1. Әуе заңнамасы және ӘҚБ істері
Халықаралық құқық: конвенция, келісімдер мен ұйымдар. Азаматтық авиация туралы конвенция(Чикаго) Doc. 7300/6
Iбөлім Аэронавигация: келесі бөлімдерден тиісті бөлімдер: 1) Конвенцияның жалпы принциптері және қолданылуы; 2) қатысушы мемлекеттер аумағында ұшу; 3) әуе кемелерінің ұлты; 4) аэронавигация көмегінің шаралары; 5) әуе кемелерінде орындалуға тиісті шарттар; 6) халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірибе; 7) сертификаттар мен куәліктердің әрекет ету мерзімі; 8) айырмашылық туралы хабарлама.	х		х
II бөлімАзаматтық авиацияның халықаралық ұйымы (ИКАО): мақсаттар мен құрам	х		х
8-қосымша: Әуе кемелерінің ұшудағы жарамдылығы
Алғысөз және анықтамалар	х		х
Ұшуға жарамдылық сертификаты	х		х
7-қосымша: әуе кемелерінің ұлты және тіркеу белгілері
Алғысөз және анықтамалар	х		х
Қабылданған тіркеу белгілері	х		х
Әуе кемелерін тіркеу куәлігі	х		х
1-қосымша: Авиациялықперсоналғакуәлік беру
Анықтама	х		х
Тиісті бөлімдер, медицинаны қоса алғанда 1-қосымша	х		х
2-қосымша: Ұшу қағидалары
Негізгі анықтамалар, қағидаларды әуеде қолдану саласы, жалпы қағидалар (судағы операцияларды қоспағанда), көзбен шолып ұшу қағидалары, азаматтық әуе кемесін ұстап қалу сигналдары	х		х
Әуе кемелері аэронавигациясыныңқағидаларыDoc. 8168-OPS/611, часть 1
Биіктікті өлшеуді орнату тәртібі (соның ішінде ИКАО Doc 7030) -. Қосымша өңірлік қағидалар
Негізгі талаптар (кестелерді қоспағанда), пайдаланушылар мен ұшқыштар қолданатын істер (кестелерден басқасы)	х		х
Екіншіреткірадиолокацияныңжеделістері, транспондерлер (ИКАО Doc 7030 қоса алғанда- Қосымша өңірлік қағидалар)
Транспондердердіпайдалану	х		х
Фразеология	х		х
11-қосымша: Док. 4444 Әуе қозғалысын басқару
Анықтама	х		х
Әуе қозғалысына қызмет көрсетуге қатысты жалпы ережелер	х		х
Әуеайлақ ауданында көзбен шолу аралықтары	х		х
Әуеайлақтық диспетчерлік пункт үшін істер	х		х
Локаторлардықолдану	х		х
Ұшу-ақпараттық қызмет көрсету және авариялық хабарлау	х		х
Фразеология	х		х
Төтенше жағдайларға қатысты істер, байланыстан бас тарту және стандарттан тыс жағдайлар	х		х
15-қосымша: Аэронавигациялық ақпарат қызметі
Кіріспе, негізгі анықтамалар	х		х
AIP, NOTAM, AIRAC және AIC	х		х
14-қосымша, 1 және 2-бөлім: Әуеайлақтар	х		х
Анықтамалар	х		х
Әуеайлақ сипаттамасы: қозғалыс аймағы және оған қатысты объектілер	х		х
Навигацияүшінкөзбеншолуқұралдары: 1) индикаторлар мен сигналдық құрылғылар; 2) таңбалаулар; 3) оттар; 4) белгілер; 5) маркерлер.	х		х
Кедергілерді белгілеу үшін көзбен шолу құралдары: 1) объектілерді таңбалау; 2в) объектілердіжарықтандыру.	х		х
Шектеулі пайдалану орындарын белгілеу үшін көзбен шолу құралдары	х		х
Стандарттық емес және авариялық жағдайлар, жабдық: 1)-құтқару және өртке қарсы; 2) перрондыққызметтер	х		х
12-қосымша: Іздеу және құтқару
Негізгі анықтамалар	х		х
Пайдалану істері: 1) ӘК командирі үшін апат орнындағы істер; 2) апат сигналы қабылданған жағдайда ӘК командирі үшін істер; 3) іздеу-құтқарусигналдары	х		х
Іздеу-құтқарусигналдары: 1) жер үсті құралдарынан сигналдар; 2) жерден немесе әуеден көзбен шолу сигнал коды; 3) әуе немесе жер үсті сигналдары.	х		х
17-қосымша: Авиациялық қауіпсіздік
Жалпы мәліметтер: мақсаттар мен міндеттер	х		х
13-қосымша: авиациялық оқиғаларды тексеру
Негізгі анықтамалар қолданылуы	х		х
Ұлттық заңнама
Ұлттық заңнамажәне ИКАО-ның тиісті Қосымшаларымен айырмашылықтары	х		х
2. Адамның мүмкіндігі: авиациядағы адам факторы туралы негізгі түсініктер
Қалай білікті ұшқыш болады	х		х
Авиациялық физиология негіздері және денсаулықты күту
Атмосфера: 1) құрам 2) газ заңдары	х		х
Тыныс алу және қантамырлар жүйелері: 1) оттегіде тіндердің қажеттілігі; 2) атқарымдық анатомиясы; 3) оттек азаюыныңнегізгінысандары; 4) көміртек тотығының көздері, әсері және қарсы әрекет ету шаралары; 5) оттек азаюының контрмерлері; 6) оттектің азаю белгілері; 7) аса желдетілуі; 8) қан айналым жүйесіне тездетудің әсері; 9) гипертония және жүректің ишемиялық ауруы.	х		х
Адам және қоршаған орта
Орталық, периферикалық және вегетативтік нерв жүйелері	х		х
Көру: 1) функциялық анатомия; 2) көру өрісі, фовеальды жәнепериферикалық көру; 3) бинокулярлымонокулярлыкөру; 4) монокулярлыкөрусигналдары; 5) түнгі көру; 6) көзбен шолып сканерлеу техникасы және табу және "сақтық" маңыздылығы; 7) көру ақаулықтары.	х		х
Тыңдау: 1) суреттемелік және функционалды анатомия; 2) тыңдаумен байланысты ұшудағы қауіптер; 3) естуден айрылу.	х		х
Тепетеңдік: 1) функционалды анатомия; 2) қозғалыс және тездету; 3) шайқалу	х		х
Сенсорлықкірулердіңбірігуі: 1) кеңістіктік бағдардан айрылу, тану және болдырмау әдістері	х		х
2) иллюзиялар: танужәнеболдырмаунысандары мен әдістері: - физикалық шығу тегі; - физиологиялық шығу тегі; - психологиялықшығутегі; - қонуға бет алғанда және қону кезіндегі мәселелер.	х		х
Денсаулық және гигиена
Жеке гигена: жекефитнес	х		х
Дене және ұйқы ырғағы: 1) ырғақтың бұзылуы; 2) белгілері, салдары мен басқаруы	х		х
Ұшқыштар үшін күрделі аймақтар: 1) салқын тию, грипп және асқазан-ішек бұзылуын қоса алғанда, жалпы елеусіз сырқаттар; 2) газдар және атмосфералық жарақаттар (су асты жүзуі); 3) семіру; 4) тамақтану гигиенасы; 5) жұқпалы аурулар; 6) қорек; 7) түрлі улы газдер мен материалдар	х		х
Улану: 1) тағайындалған дәрі-дәрмектер; 2) темекі тарту; 3) ішімдік және есірткі; 4) кофеин; 5) өзін-өзі емдеу	х		х
Авиациялық психология негіздері Адамның ақпараттарды өңдеуі
Назар аудару және қырағылық: 1) назар аударудың іріктеуі; 2) назарды бөлу.	х		х
Қабылдау: 1) қабылдау және иллюзия; 2) қабылдаудың субъективтілігі; 3) қабылдау істері.	х		х
Жады: 1) сенсорлікжады; 2) жұмыс немесе қысқа мерзімді жады; 3) ұзақ мерзімді жады және қимыл жадысы (білу).	х		х
Адамның қателіктері мен сенімділігі
Адам қателіктерін тудыратындар	х		х
Қылық: әлеуметтік орта (топтар, ұйымдар)	х		х
Қабылданған шешімдер
Қабылданған шешімдер, түсінік: 1) құрылымдар (фазалар); 2) шектеулер; 3) қауіп-қатерді бағалу; 4) тәжірибелік қолдану	х		х
Қателіктерден қалай аулақ болу керек, қателерді басқару: ұшқышкабинасындабасқару
Қауіпсіздік туралы хабардар болу: 1) қауіп-қатер аймағы туралы хабардар болу; 2) жағдаймен хабардар болу.	х		х
Қарым-қатынас:ауызша және ауызша емес қарым-қатынас	х		х
Адамның жекелігі
Мінез-құлық және қарым-қатынас: 1) ауызша және ауызша емес коммуникацияны дамыту; 2) қоршаған ортаның әсері.	х		х
Қауіпті қарым-қатынасты сәйкестендіру (қателіктерге бейімділік)	х		х
Босаңсыған және артық күш түскен адамның мінез-құлқы
Қозу	х		х
Стресс: 1) анықтама (лар); 2) үрей және стресс; 3) стресс салдары	х		х
Шаршау және стресті басқару: 1) шаршау түрлері, себептері мен белгілері; 2) шаршау салдары; 3) мінез-құлық стратегиясы; 4) басқару әдістері; 5) денсаулық бағдарламалары және фитнес бағдарламалар	х		х
3. МЕТЕОРОЛОГИЯ
Атмосфера. Құрамы және тігінен таралуы
Атмосферақұрылымы	х		х
Тропосфера	х		х
Ауа температурасы
Анықтамалар - температура және өлшем бірліктер	х		х
Температуранытігінентарату	х		х
Жылуды беру	х		х
Температуралықградиент, тұрақтылық және тұрақсыздық	х		х
Инверсияныңдамуыжәнеинверсиялартүрлері	х		х
Жер бетіндегі температуралар, үстінгі әсерлер, тәуліктік және науқандық ауытқулар, бұлттар әсері және жел әсері	х		х
Атмосфералық қысым
Атмосфералыққысымжәнеизобарлар	х		х
Биіктіктен қысымның өзгеруі	х		х
Қысымды теңіздің ортаңғы деңгейіне келтіру	х		х
Үстіңгі қабатқа қысымның орталықтарын биіктікті көтере отырып өзара орналастыру	х		х
Ауа тығыздығы
Қысым, температуры және тығыздық арасындағы байланыс	х		х
ISA	х		х
ИКАО стандарттыатмосфера	х		х
Альтиметриятерминдер және анықтамалар	х		х
Биіктікті өлшегіштер және биіктікті өлшегішті орнату	х		х
Есеп айырулар	х		х
Топографияғабайланыстыауатолқынынжеделдетуәсері	х		х
Жел
Жел анықтамасы және өлшеу
Желдің негізгі себебінің анықтамасы және өлшеу	х		х
Қысым градиенті, Кориолис күштеріжәнежел градиенті	х		х
Үйкелу қабатындағы желдің өзгеруі	х		х
Конвергенцияжәнедивергенцияәсерлері	х		х
4. БАЙЛАНЫС
VFR БАЙЛАНЫС
Тиісті термендердің анықтамалары, мағынасы мен мәндері	х		х
АТС қысқартулар	х		х
Q-код группасынRTF ауа-жер байланысында қолдану	х		х
Хабарламалар санаттары	х		х
Жалпы пайдалану істері
Әріптерді беру	х		х
Сандарды беру (соның ішінде эшелондар туралы ақпаратты)	х		х
Уақытты беру	х		х
Техниканы беру	х		х
Стандарттысөздержәнефразалар (тиістіRTFфразеологиялар)	х		х
Қысқартылған шақыруларды пайдалануды қосқанда, станция үшін R/Tшақырулар	х		х
Байланыс істерін беру	х		х
Анықтық шкаласын қоса алғанда байланысты қабылдау	х		х
Жауап берулер мен растауларды талап ету	х		х
VFRжағдайында ауа-райы туралы ақпарат үшін тиісті терминдер
Әуеайлақ ауданының ауа-райы	х		х
Ауа-райын болжау	х		х
Байланыс жоғалған кезде жасалу керек шаралар	х		х
Шұғылдық және апат істері
Апат (анықтама, апат жиілігі, апат сигналы және апат туралы хабарлама	х		х
Шұғылдық (анықтама, жиілік, шұғылдық сигналы және хабарламалардың шұғылдығы)	х		х
УҚТ таратудың жалпы принциптері жәнежиіліктітарату	х		х
5. Ұшулар негіздері, аэродинамика
ҰШАҚТЫҢ дыбысқа дейінгі аэродинамиканың негіздері
Негізгі ұғымдар, заңдар және анықтамалар: 1) өлшем бірліктер; 2) Ньютон заңдары; 3) Бернуллатеңдеуіжәне вентура түтігі; 4) статистикалық қысым, динамикалық қысым және жалпы қысым; 5) тығыздық; 6) IASжәнеTAS	х	х
Ауа толқынының негіздері: 1) реттелген; 2) ауаның қос өлшемді ағыны; 3) ауаның үш өлшемді ағыны.	х	х
Қабаттардағы аэродинамикалық күштер: 1) салдарлы күш; 2) көтеру күші; 3) қарсыласу күші; 4) шабуылдау бұрышы.	х	х
Қанат бейінінің нысаны: 1) бейін қалыңдығы; 2) хордаларжелісі; 3) бейін иілімі; 4) шабуылдау бұрышы.	х	х
Қанат нысандары: 1) тараптар арақатысы, қанатты ұзарту; 2) түбірлік хордалар; 3) аяққы хордалар; 4) трапеция тәрізді қанат; 5) жоспардағы қанат нысандары.	х	х
Ауаның қос өлшемді ағынындағы қанат	х	х
Ламинарлық ағын	х	х
Тежеу нүктесі	х	х
Қысымды тарату	х	х
Қысым орталығы	х	х
Шабуылдау бұрышының әсері	х	х
Шабуылдаудың үлкен бұрышындағы ағын үзіндісі	х	х
Шабуылдау бұрышынан көтеру күшінің бағыныштылығы	х	х
Коэффициенттер
Коэффициент және көтеру күштерініңформуласы	х	х
Коэффициент және маңдай кедергі формуласы	х	х
Қанат және фюзелаж айналасында ауаның үш өлшемді ағыны
Ламинарлық ағын: 1) қанат құлашы бойын ағынды тарату және бұған себептер; 2) түптік құйындар және шабуылдау бұрышы; 3) түптік құйын әсерінен ағып өту және қисаю; 4) ұшақ артынан турбуленттілік (құбылыс себептері, таралуы мен ұзақтығы).	х	х
Индуктивті кедергі: түптік құйындардың шабуылдау бұрышына әсері; шабуылдаудың ықпалды жергілікті бұрышы; көтеру күшінің вектор бағытына шабуылдаудың ықпалды бұрышының әсері; индуктивті кедергі және шабуылдау бұрышы.	х	х
Кедергі
Паразитті кедергі: қысым кедергісі; өзара араласудың кедергісі, үйкеліс кедергісі	х	х
Паразитті кедергі және жылдамдық	х	х
Индуктивті кедергі және жылдамдық	х	х
Жиынтық кедергісі	х	х
Жер әсері
Ұшып шығудағы және қонудағы жер әсері	х	х
Ағынның үзілуі
Шабуылдар бұрыштарының ұлғаюымен ағынның бөлінуі: 1) шекаралық қабат: - ламинарлық шекаралық қабат; - турбуленттіқабат; - өтпелі қабат; - жыртып алу нүктесі; - шабуылдау бұрышының әсері: - қысымды тарату; - қысым ортасын орналастыру; - Cl; - CD; - бойлық моменті; - баффет; - басқару органдарын пайдалану.	х	х
Аудару жылдамдығы: 1) көтеру күші формуласында; 2) 1Gаудару жылдамдығы; 3) әсері: 4) ауырлық ортасы; 5) қуатты орнату; 6) биіктіктер (IAS); 7) қанатқа жүктемелер; 8) N артық күш коэффициенті: 9) анықтама; 10) бұрылыстар; 11) күш.	х	х
Қанат серпуі бағытына үзілудің басталуы: 1) жоспарда нысанның әсері; 2) геометриялық есу; 3) элерондардыпайдалану.	х	х
Аударудың жақындығы туралы ескерту: 1) аударудың жақындығы туралы ескерту; 2) жылдамдық бойынша шектеулер; 3) баффет; 4) үзілу жолақтары; 5) жалғас қанатшалардың ауыстырып-қосқышы; 6) аударудан кейінгі шығару.	х	х
Аудару ерекшеліктері: 1) жұмыс жасап тұрған қозғалтқышта; 2) биіктікті жинауда және түсуде; 3) ұшақтыңТ-артқы тіреуішімен; 4) штопордыболдырмау: 5) штопордыдамыту; 6) штопордытану; 7) штопордан шығару; 8) мұз (қауіпті нүктеде және үстіңгі қабатында): үзілу туралы ескертудің жоқтығы; аудару уақытында ұшақтың қалыпсыз беталысы.	х	х
CLкоэффициенттің артуы
Ұшып шығу және қону үшін жалғас қанатшалар және оларды пайдалану себептері: 1) CL-ге әсері, кестеCL; 2) жалғас қанатшалардыңәртүрлітүрлері; 3) жалғас қанатшалардың асимметриясы; 4) тангажға жалғас қанатшалардың әсері.	х	х
Қанаттың алдыңғы жиегінің механизациясы және оларды ұшып шығу мен қону кезінде пайдалану себептері	х	х
Шекаралық қабаты
Әр түрлі үлгілері: 1) ламинарлық; 2) турбуленттік	х	х
Ерекше мән-жайлар
Мұз және басқа да ластануы 1) Мұздың тежегіш нүктесінде қалуы; 2) Мұздың жоғарғы бетінде қабаттануы (аяз, қар және көк тайғақ); 3) жаңбыр; 4) алдыңғы жиектің ластануы; 5) құлдырау әсері; 6) басқарудың жоғалуына әсер; 7) басқару беттеріндегі олқылықтарға әрекет ету; 8) әсері пешке қанатының кезінде ұшып көтерілу, қону және төмен жылдамдық кезінде қанат мехнанизациясына әсері.	х	х
Тұрақтылық
Ұшудағы тепе-теңдік шарттары
Статистикалық тұрақтылыққа арналған шарттар	х	х
Тепе-теңдік: 1) көтергіш күш және салмақ; 2) кедергі және күш.	х	х
Тепе-теңдікті сақтау әдістері
Үйрек тәрізді ұшақтың қанаты мен тіреуіші)	х	х
Шектерді басқару	х	х
Балласт немесе жүкпен триммирлау	х	х
Статикалық және динамикалық бойлық тепе-теңдік
Тұрақтылық негіздері, анықтаулар: 1) статистикалық тепе-теңдік, позитивті, бейтарап және негативті; 2) динамикалық тұрақтылық үшін алғы шарттар; 3) динамикалық тұрақтылық теңдік, позитивті, бейтарап және негативті	х	х
Ауырлық орталығының орналасуы: 1) ақырғы артқы орталықтау және тұрақтылықтың ең төменгі қоры; 2) алдыңғы жайы; 3) статикалық және динамикалық тұрақтылыққа әсері.	х	х
Динамикалық бүйір және курстық тұрақтылық
Шиыршық және түзеткіш әрекеттер	х	х
Басқару
Жалпы негіздері
Үшжазықтық пен үш осі	х	х
Шабуыл бұрышын өзгерту	х	х
Тангажды басқару, биіктік тұтқышы	х	х
Ағын құлауының әсері	х	х
Ауырлық орталығының орналасуы	х	х
Рыскание
Басқыштар мен бұрылу тұтқышын басқару	х	х
Жантаю бойынша басқару
Элерондар:ұшудың түрлі кезеңдегі функциялары	х	х
Қолайсыз жортулар	х	х
Қолайсыз жортуларды болдырмау үшінқұралдар: 1) элерондардың түсіп кетуі; 2) элерондардың дифференциалдық ауытқуы.	х	х
Басқару органдарына аэродинамикалық теңгерім жолымен күшін азайту үшін құрал: 1) теңгерме- теңгеруге қарсы пластиналары; 2) сервотриммеры.	х	х
Масса мен тепе-теңдік
Тепе-теңдік үшін қажетті құралдар:	х	х
Триммирлеу
Триммирлеу себептері	х	х
Триммерлер	х	х
Пайдалану кезіндегі шектеулер	х	х
Флаттер бойынша шектеулер	х	х
VFE,, VНО, VNE	х	х
Маневрлеу– қайта тиеу диаграммасы: 1) жүктеме коэффициенті; 2) қайта тиеудегі іркіліс жылдамдығы; 3) маневр жасау, шекті жүктеме факторы немесе категорияны сертификаттау	х	х
Массаның әсері	х	х
Екпін бойынша шектеулер
Екпінге байланысты қайта тиеу диаграммасы	х	х
Факторлар қарқыннан артық жүк артуға тиетінекпіннен қайта тиеуге себеп болатын факторлар	х	х
Пропеллер (бұрандама)
қозғалтқыштың айналу сәтіндегі тарту күшіне түрленуі
Бұранда адымын түсіну	х	х
Бұранда қалағын айналдыру	х	х
Мұздың бұрандағаәсері	х	х
Қозғалтқыштың істен шығу немесе тоқтап қалуы
Авторотация кедергісі	х	х
Бұранданың жұмыс кезіндегі сәттері
Реактивті айналу кезі	х	х
Бұранданын әуе ағынының асимметриялық әсері	х	х
Қалақтың асимметриялық әсері	х	х
Ұшу механикасы
Ұшаққа әсер ететін күштер
Тік сызықты тұрақты көтергіш	х	х
Тік сызықты тұрақты төмендеу	х	х
Тік сызықты тұрақты жоспарлау	х	х
Тік сызықты тұрақты сырғу	х	х
Тұрақты үйлестіру бұрылысы: 1) қисаю бұрышы; 2)қайта тиеу коэффициенті; 3) бұрылу радиусы, 4) бір бұрылудың стандартты жылдамдығы.	х	х
5.2Ұшу негіздері: тікұшақтың аэродинамикасы
Дыбысқа дейінгі аэродинамика
Негізгі түсініктер, заңдар мен анықтаулар			х	х
Өлшем бірліктерінің өзгеруі			х	х
Ауа туралы анықтаулар мен негізгі түсініктер: 1) атмосфера және халықаралық стандартты атмосфера; 2) тығыздығы; 3)тығыздыққа қысым мен температураның әсері .			х	х
Ньютон заңдары: 1) Ньютонның екінші заңы; 2) Ньютонның үшінші заңы: әрекеттер мен қарсы әрекеттер.			х	х
Әуе ағыны туралы негізгі ұғымдар : 1) стационарлық ауа ағыны және стационарлық емес ауа ағыны; 2) Бернулли теңдеуі; 3) статистикалық қысым, динамикалық қысым, жалпы қысым және қиын нүкте; 4) ТАС және IAS; 5) екі және үш қалыпты өлшемді ауа ағыны; 6) жабысқақтық және шектес қабат.			х	х
Ауаның екі өлшемді ағыны			х	х
Аэродинамикалық пішін геометриясы: 1) қалақ секциялары; 2) хорда желісі сызықтары, жуандығы мен Хордаға деген жуандықтың қатынасы; 3) иіліс және иіліс сызығы; 4) симметриялық және асимметриялық пішінде.			х	х
Қалақ элементтеріндегі аэродинамикалық күштер: 1) шабуыл бұрышы; 2) қысымды бөлу; 3) көтергіш күш және көтергіш күштің коэффициенті; 4) көтергіш күш пен шабуыл бұрышыныңкоэффициентінің ара салмағы; 5) пішін кедергісі мен кедергі коэффициенті; 6) кедергі коэффициенті мен шабуыл бұрышының ара салмағы; 7) қорытқы күш, қысым орталығы мен тангаж.			х	х
Олқылық: 1) шекаралық қабаты және бұзылу себептері; 2) көтергіш күшінің өзгерісі және шабуыл бұрышының кедергісі, 3) қысым орталығын ауыстыру және кабрирлік сәтінде.			х	х
Пішіннің ластану салдарынан ағынның бұзылуы: 1) алдыңғы жиекте мұздың жиналуы 2) шектегі мұздың жиналуы (аяз, қар мен көктайғақ кезінде).			х	х
Қанат және фюзеля сыртындағы үш өлшемді ауа ағыны			х	Х
Қалақ: 1) жоспардағы пішіндер, тікбұрышты және трапециялық, қалақтар; 2) қалақтар айналымы.			х	Х
Көтергіш күшке ауа ағынының әсері: 1) жоғарғы және төменгі беттерде ағынның бағыты; 2) ақырғы құйындардың пайла болуы; 3) Серпу бойымен көтергіш күшін бөлу.
Индуктивті кедергі: себептері			х	х
фюзеляждың айналасындағы ауа ағыны: 1)фюзеляждыңкомпоненттері; 2) зиянды кедергі; 3)жылдамдыққа байланысты өзгерулер
Трансдыбысты аэродинамика мен сығымдылық әсері
Ауа ағынының жылдамдығы: 1) дыбыс жылдамдығы; 2) дыбысқа дейінгі, биік және дыбыстан ұшқыр ағынның жылдамдығы.			х	х
Соқпа толқындар: 1) сығымдылық және соқпа толқындар; 2) ағынының ағысы бойынша жоғары үлкен дыбысқа дейінгі олардың пайда болу себептері; 3) олардың көтергіш күшіне әсері және кедергісі.
Жоспарда қалақ пішінінің әсері: sweep-angle			х	х
Тік роторлы әуе кемелері
Тік ротарлы әуе кемелерінің үлгілері 1) автожир; 2) тікұшақ.			х	х
Тікұшақтар
Тікұшақтар конфигурациясы			х	х
Тірек бұрамалы тікұшақтар			х	х
Тікұшақтың сипаты және тиісті терминология: 1) жалпы құрылымы, фюзеляж, қозғалтқыш және трансмиссия; 2) рульдік бұрама, құйрық аралық; 3) қозғалтқыштар (поршеньді және турбиналық; 4) қозғалтқыш қуатын беру; 5) белдің осі, тығын және тірек бұранданың бұранданың қалағы; 6) Тірек бұрандаманың дискісі және тірек бұранданың аймағы; 7) тірек бұранданың теңдесуі(екі қалақ) және екі қалақтан көп роторлар; 8) жылжымалар және дөңгелектер; 9) тік ұшақ осі және орталық фюзеляждың орталық сызығы; 10)тікұшақтың ұзына бойғы, тік және көлденеі осі; 11) брутто массасын, брутто салмағы және тірек бұраманың жүктемесі.			х	х
Тірек бұранданың аэродинамикасы			х	х
Аумақтан тыс іліну ауа жастығының ықпал етуі			х	х
Тірек бұрандамасы мен қалақтар айналасындағы ауа ағыны: 1) қалақтар секциясындағы айналу жылдамдығы; 2) тірек бұрандамасы арқылы ықпалдандыру ауа ағыны; 3) төмен ағынға бағытталған фюзеляж кедергісі ; 4) бұрандаманың, салмақтың тарту тепе-теңді және фюзеляж кедергісі; 5) тірек бұрандаманың ықпалдандыру қуаттылығы; 6) қалақтардан ағу; 7) орықтыру бұрышы және қалақтар элементтерінің шабуыл бұрышы; 8) көтергіш күш және бейінді қалақтар элементінің пішін кедергісі; 9) қорытқы көтергіш күш және қалақ тарту күші, бұранданың тірегі; 10) бұранда жалпы адымын өзгерту қажеттігі бұрылу қалақтары; 11) бұранданың реактивті жағдайы және қалақтар айналымының қажетті қуаты; 12) ауа тығыздылығының әсері.			х	х
Anti - реактивті және рулдеу бұранда: 1) тірек бұранданың айналу сәтіндегі артқы бұранданың күші; 2) артқы бұранданың қуаты; 3) артқы бұранда қалақтарының айналу сәтіне байланысты артқы бұранданың күші.			х	х
Тыс аумақтағы салбыраудың ең жоғарғы биіктігі ауа жастығының ықпал ету аймағынан OGE: 1) қажетті қуат және қолданыстағы қуат; 2) қысым мен ауа температурасына байланысты ілінудің жоғарғы биіктігі.			х	х
Тік көтеру			х	х
Салыстырмалы ауа ағыны мен шабуыл бұрыштары: 1) тік жылдамдығы VC; 2) ықпалдандырылған және салыстырмалы жылдамдық және шабуыл бұрышы; 3) бұранданың жалпы адымы және бұранданың бұрылуы.			х	х
Қуат және тік жылдамдық:			х	х
1) ықпалдандыру қуаты, биіктікті игеру құаттылығы және пішіні; 2) тірек бұранданың жалпы қуаты және бұранданың айналу сәті ; 3) артқы бұранданың құаты; 4) тігінен ұшқанда жалпы қуат қажеттілігі.
Көлденеңінен ұшу			х	х
Бұл ретте ауа ағыны және пайда болатын күштерді тарату: 1) Тірек бұрандаға ағынды бірдеу бөлу туралы болжам ; 2) шабуыл қалқан (90о) және кері кету қалағы (270о); 3) қалаұ пішініне қатысты ауа ағынының жылдамдығы, ағынның кері саласы; 4) тұрақты шабуыл кезінде қалақтарға шабуыл және кері кету көтергіш күші ; 5) тірек бұранданың жалпы циклдік адымын өзгерту қажеттілігі; 6) қалақ ұшындағы шабуылға сығымдылық әсері және жылдамдықты шектеу; 7) қалақтардың кері кетуіне үлкен шабуыл бұрышы, ағынның олқылығы және жылдамдықты шектеу; 8) Тірек бұрандамадағы тарту жәнетартым векторының бағыты; 9) тарту векторыныңтік құраушы бөлігі және жалпы салмақты теңгермелеу ; 10)Тірек векторын көлденең құраушы және теңгермелеу кедергі.			х	х
Тежелу, моторлы ұшу: 1) реверс тартқыш және бұранданың тірек тартуымын ұлғайту ; 2) Тірек бұранданың өзгеріссіз қадамы кезінде RPM қозғалтқыш айналымының ұлғайту.			х	х
Қуат және ең жоғарғы жылдамдық: 1) Тікұшақтың жылдамдығына байланысты ықпалдандыру қуаттылығы; 2 Тікұшақтың жылдамдығына байланысты бұранданың қуаттылығы; 3) фюзеляж кедергісі және ұшу жылдамдығына байланысты зиянды қуаты; 4) артқы бұранданың қуатыжәне қосалқы жабдықтар қуаты; 5)ұшу жылдамдығына байланысты жиынтық талап етілетін қуат; 6) тікұшақ салмағының әсері, ауа тығыздығы және қосымша сыртқы жабдықтардың кедергісі; 7) өтпелі көтергіш күш және қажетті қуатқа әсері.			х	х
Салбырау және көлденең ұшу аймағында ауа жастығының ықпал ету			х	х
Әуе ағыны жер әсерін ескере отырып , серпу ағыны: Тікұшақтың тұрақты салмағы кезінде жер үстіндегі биіктік салдарынан тірек бұрандамасының қуат қажеттілігін төмендету.			х	х
Тігінен төмендеу			х	х
Моторлы ұшуда тігінен төмендеу: 1) бұранда тірегіарқылы ауаның ағыны, төмендегі және биіктегі жылдамдықта төмендету; 2) құйынды сақина, қозғалтқыштың қуаттылығын пайдалануы және зардаптары.			х	х
Авторотация: 1) қозғалтқышта ауытқудан кейін аадым-газ тетігінің позияциясы; 2) бұранда арқылы ауаның ағыны, өзіайналу және авторотацияға қарсы сақина; 3) артқы бұранданың тартымы және жол тұрақтылығы; 4) шаг-газ тетігі көмегімен тірек бұрандананың айналымын бақылау; 5) бұранда тірегінің ұлғаюымен жерге қону, шаг-газ тартып және тік жылдамдықтың төмендеуі.			х	х
Алға ұшу: авторотация			х	х
Әуе ағыны бұранда тірегініңдискі арқылы: 1) жылдамдығын азайту және бұранда тірегі дискісі арқылы ағын; 2) теңестіру, бұранда тірегі тартымын ұлғайту, тік жылдамдығы мен үдемелі қозғалыс жылдамдығы төмендету.			х	х
Ұшу және қону: 1) кері бұрылу; 2) тежелу; 3) авторотация режимінде қону, 4)қауіпті биіктік пен жылдамдық - қисық мертвеца жылдамдығы кестесінің ішке тусуін болдырмау.			х	х
Бұранда тіреуі -механика			х	х
Салбыраудағы қалақтың серпу механикасы			х	х
Қалақтардағы күш және кернеу: 1) Қалақтардағы ортадан тепкіш күш мен орнында оның қатаң бекіту; 2) Тірек бұранданың айналым шег; 3) қалаққа көтергіш күш және оның қатты бекіту орнында иілім кернеуі; 4) Тірек бұранданың құлаш шарнирлары және шарнирлерді соғып беру; 5) ротордан кіші шарнир құлашы және икемді элементі.			х	х
Салбыраудағы конустың бұрышы: 1)Қораштықтан қалақ салмағын елемей салбыраудағы көтергіш және ортадан тепкіш күш; 2) қағу, айналукөлемі.			х	х
Көлденең ұшудағы қалақшаның қарышты күші			х	х
циклдік қадамның өзгеруінсіз қалақшаларға ұшудағы: 1) циклдік қадамды өзгеруінсіз шабуыл және кері кету қалақшаларына өзгеріссіз циклдік қадамдыаэродинамикалық күш; 2) кезеңді күштержәне кернеуі, қарыштау шарнирлерінің шаршауы; 3)қалақ қарышы бұрышы мен күші арасындағы фазалық ығысу (90О); 4) қалақшаны шарнирлік бекіту қарыш қозғалысы, конустыңкөлбеуі және тірек бұранданың кері қарышы; 5) тірек бұранда дискісінің жағдайыжәне тартқыш векторын иілімі			х	х
Циклдық қадам (қалақшалар бұрылуы ) тікұшақ режимінде, алға ұшу: 1) Тірек бұранданың және тартым векторының иілім жазықтығының көлбеу қажеттілігі; 2) қозғалыс қарышы және қалақшалар аяққысының траекториясы, айналудың көзбен шолу осі және айналу жазықтығы; 3) білік осіжәне тірек бұранданың тығын жазықтығы; 4) циклдык қадамның өзгеруі (бұрылу қалақтары) және тірек бұранданың тартым векторының көлбеуі; 5) жалпы адымын өзгерту, иінадым-газ, қисаю автоматы, адымның өзгеру тартымы; 6) циклдік адымның тұтқасы, дыбыстық сирена аытомат ауытқуының тәрелкенің айналым бөлігі; 7) фазалардың ығысу бұрышы.			х	х
Қалақ қозғалысындағы кейін қалу			х	х
Көлденең ұшудағы дискі жазықтығындағы қалақшаларға күш (жазықтық траекториясын қалақшалар аяқтамасы) : 1) Кориолиса күштер әсері есебінен – қозғалыс қарқынынан; 2) ауыспалы кернеулер жәнекедергі шарнирінің қажеттілігі немесе артта қалушылық.			х	х
Кедергі немесе топсадағы үлгермеушілік: 1) Тірек бұранданың толық жасалған топсасындағы кедергі; 2) Топсасыз тірек бұрандасындағы иілімнің артта қалуы; 3) кедергі демпферлері .			х	х
Жер резонансы: 1) қалақтардың артта қалуы қалақтардың орта тепкіш күшінің айналымы			х	х
2) фюзеляжға әрекет ету күш тербелісі ; 3) фюзеляж, шасси және резонанс.
Тербелту тірек бұрандасаның жүйесі немесе теңестіруші ротор			х	х
Үш топсалы ротор:			х	х
1) үш ілгектер орналасқан; 2) эластомерлі және мойынтіректі тоспалар .			х	х
Шарнирсіз тірек бұрандалары және мойынтірексіз тірек бұрандасы.			х	х
Оттатып алу желкені: 1) Тірек бұранданың төменгі айналымдары және қолайсыз желдің әсері; 2) қауіптерге мәлімет; 3) қалақтар құламасыныңшектегіштері.			х	х
Тірек бұранданың дірілі: 1) тербелістердің пайда болуы: тік жазықтықта; 2) Қалақтар теңгерімі.			х	х
Бұрандамалы рулдеу			х	х
Қалыпты артқы бұрандалар			х	х
Бұранданы сипаттау: 1) Теңгерме топсасымен екі қалақша рулдеу бұрандасы; 2) екіден астам қалақша бұранда; 3) мойынтіректері бар бұрылу қалақшалары және құлаш топсалары; 4)адамдар мен артқы бұранда үшін қауіптілік, ротор биіктігі және қауіпсіздік.			х	х
Аэродинамика: 1) ауа ағынын ықпалдандыру және рульдік бұранданың тартымы; 2) қалақша бұрылу тартымын басқару; 3) рульдік бұранданыңістен шығу әсері және құйынды сақина.			х	х
Фенестрон: техникалық сипаттары			х	х
NOTAR: техникалық сипаттамасы			х	х
Діріл: Рулдік бұрандаға байланысты жоғары жиілік тербелістері			х	х
Тепе-теңдік, тұрақтылық және басқарушылық			х	х
Ауадағы тікұшақ тепе-теңдігі және жағдайы			х	х
Салбырау: (1) тұрақтылық күші мен шарттары; (2) тікұшақтың тангажсәті кабрирлік бұрышы; (3) тікұшақтың жантаю және иілу бұрышы.			х	х
Алға ұшу: 1) тұрақтылық күші мен шарттары; 2) күштер мен тікұшақ бұрышы; 3) фюзеляждың жағдайына жылдамдықтың әсері			х	х
Басқару			х	х
Қуатты басқару 1) Бұранда толық жасалған; 2) Шарнирсіз тірек бұрандасы; 3) теңгеруші (teetering) бұранда.			х	х
Статикалық және динамикалық roll over			х	х
Тікұшақтың сипаттамасы
Поршенді қозғалтқыштар			х	х
1) Көзделгенқуат; 2) биіктіктің әсері (ауа тығыздығы)			х	х
Турбиналық қозғалтқыштар: 1)Көзделген қуат; 2) атмосфералық қысым мен температураның әсері.			х	х
Тікұшақтың сипаттамасы			х	х
Салбырау және тігінен ұшу: 1) қажетті қуат және қолданыстағы қуат; 2) әуе жастығы аймағынан тыс (OGE)және әуе жастығы аймағында (IGE), салбыраудың ең жоғарғы биіктігі; 3) жоғары ұшып-көтерілу массасы (AUM), қысым, температура және тығыздық әсері.			х	х
Алға ұшу: 1) ең жоғарғы жылдамдық; 2) Биіктікті бағындыру ең жоғарғы жылдамдығы; 3) Биіктікті бағындыру ең жоғарғы бұрышы; 4) ұшудың қашықтығы жәнеұзақтығы; 5) ең жоғары ұшып-көтерілу массасы (AUM) қысым, температура және тығыздық әсері.			х	х
Маневрлеу: 1) қайта тиеу коэффициенті; 2) жантаю бұрышы және g саны; 3) маневр жасау, қайта тиеу коэффициенті.			х	х
Ерекше шарттар: 1) шектеулі қуаттағы ұшу; 2) тангажу бойынша арттыру және айналу сәтте.			х	х
6. ПАЙДАЛАНУ РӘСІМДЕРІ
Ауа кемелерін пайдалану: ИКАО 6 қосымшасы	х	х	х	х
Жалпы талаптар. Анықтау	х	х	х	х
Қолданылуы	х	х	х	х
Арнайы жұмыс рәсімдері және қауіптер (жалпы аспектілері)	х	х	х	х
Шуылды төмендету
Ұшу кестесінің әсері (ұшу, саяхаты және таяу келу)	х	х	х	х
ҰҚЖ рұқсатсыз шығу ( үстіңгі таңбалау мен дабылдардың белгісі)	х	х	х	х
Өрт немесе түтін
Карбюратордағы өрт	х	х	х	х
Қозғалтқыштағы өрт	х	х	х	х
Салонда және экипаж кабинасында өрт (өрт сөндіру классификациясына сәйкес өрт сөндіру құралын таңдау және өрт сөндіргіштерді пайдалану)	х	х	х	х
Салонда және экипаж кабинасындағы (әсерлер мен іс-әрекеттерді қабылдау қажет)	х	х	х	х
Желдің ығысуы және микроекпіндер
Шығу және жақындау уақытында әсерлер мен айырып тану	х	х	х	х
Кездесу кезінде қалай құтылу және қандай шара қабылдау	х	х	х	х
Іздегі турбуленттілік. Себебі	х	х	х	х
Сәйкестік параметрлердің тізімі	х	х	х	х
Қозғалыс қиылысы кезінде ұшу мен қону кездегі сақтық әрекеттер	х	х	х	х
Авариялық және еріксіз қону
Анықтау.	х	х	х	х
Себебі. Жолаушыларға арналған ақпарат	х	х	х	х
Эвакуация	х	х	х	х
Қонудан кейінгі әрекеттер	х	х	х	х
Ластанған ҰҚЖ
Ластанудың түрлері	х	х
Үстіңгі беттегі есептік үйкелу және ілінісу коэффициенті	х	х
Тірек бұранданың ауа ағыны			х	х
Пайдалануға метеорологиялық жағдайлардың әсері (тікұшақтың) Қарлы құйын, құм немесе шаң			х	х
Күшті желдер			х	х
Таулы жергілік			х	х
Авариялық рәсімдер			х	х
Техникалық мәселелердің әсері
Қозғалтқыштың істен шығуы			х	х
Салондағы, пилоттар кабинасындағы, қозғалтқыштағы өрт			х	х
Артқы бұранданың істен шығуы немесе жол басқарылды жоғалту			х	х
Жер резонансы			х	х
Қалақтар ағынының олқылығы			х	х
Қозғалтқыштардың жұмыс кезіндегі опырылуы (құйынды сақина)			х	х
Көтеріңкі тангаж			х	х
Шектеулерден асып кету: тірек бұранда немесе қозғалтқыш			х	х
Динамикалық аударылуы			х	х
Mast bumping			х	х
7. Ұшу сипаттамалары және жоспарлау
7.1. Масса және ортаға келтіру:ҰШАҚТАР немесе ТІКҰШАҚТАР
Мақсаты: масса және ортаға келтіруді анықтау
Массаларды шектеу. Құрылымдық шектеулерге қатысты мәндер	х	х	х	х
Ұшу сипаттамасының шектеулеріне қатысты маңыздылығы	х	х	х	х
Орнықтылық пен басқаруға қатысты шектеулердің маңыздылығы	х	х	х	х
Ұшу сипаттамаларына қатысты маңыздылық	х	х	х	х
Тиеу.
Терминология. Массаны өлшеу.	х	х	х	х
Жүктеу шарттры (соның ішінде жанармай)	х	х	х	х
Массасын шектеу
Құрылымдық шектеулер	х	х	х	х
Ұшу сипаттамаларын шектеу	х	х	х	х
Жүк бөлігіне қатысты шектеулер	х	х	х	х
Массаны есептеу
Ұшу және қону үшін ең жоғары салмақ	х	х	х	х
Жолаушылар, жүк және экипаж үшін стандартты массаларды қолдану	х	х	х	х
АО негізгі есептері
Ауырлық орталығы. Анықтау	х	х	х	х
Тепе-теңдік шарттары (тепе-теңдік күштер мен сәттер)	х	х	х	х
АО негізгі есептері	х	х	х	х
Әуе кемелерінің масса бөлшектері және орталыққа келтіру
Масса және ортаға келтіру бойыншақұжаттардың мазмұны
Datum, иін және жағдай	х	х	х	х
DatumЦТ ереже ретінде қашықтық	х	х	х	х
Стандартты конфигураялардан ауытқу	х	х	х	х
АО жағдайларын анықтау
Әдістері
Арифметикалық әдіс	х	х	х	х
Графикалық әдісі	х	х	х	х
Жүктеу парағы және АО (орталыққа келтіру)
Жалпы ережелер	х	х	х	х
жеңіл ұшақтар мен тікұшақтарға арналған АО кесте	х	х	х	х
7.2. Ұшу сипаттары: ҰШАҚтар
Кіріспе
Ұшу сипаттамалары бойынша жіктелу	х	х
Ұшу кезеңдері	х	х
ұшақ массасының, желді, биіктіктің, еңіс және ҰҚЖ жай-күйі әсері	х	х
Градиенты	х	х
SE класты ұшақтар
Анықтаулар, терминдер және жылдамдықтар	х	х
Ұшу-қону сипаттамалары
Ұшақты ұшуға пайдалану бойынша осы басшылықты қолдану	х	х
Биіктікті алу және крейсерлік сипаттамалар
Ұшақтың ұшу мағлұматтарын қолдану	х	х
Ұшақтың биіктігі, тығыздығы және массасының әсері	х	х
Ұшудың ұзақтығы және қуат немесе тартқышкүштің әр түрлі берілген режимдердің әсері	х	х
Жел жоқ кездегі ұшу қашықтығы, әр түрлі қуаты немесе тартыммен	х	х
7.3. Ұшуды жоспарлау және ұшу барысын бақылау
ҰШЕ бойынша ұшуды жоспарлау
ҰШЕбойынша навигациялық жоспар
VFR картасы бойынша маршруттар, әуеайлақтар және ұшу биіктіктері	х	х	х	х
Әуеайлақтық карталар мен кестелер	х	х	х	х
Байланыс жүргізуді жоспарлау және радионавигациялық құралдарды қолдану	х	х	х	х
Навигациялық жоспарды толтыру	х	х	х	х
Отынды жоспарлау
Жалпы білім	х	х	х	х
Қажетті жанармайды ұшу алдында есептеу
Қосымша жанармайды есептеу	х	х	х	х
Отынды есептеу аяқтау - навигация жоспарының бөлімі (Fuel Log)отынның жалпы санын есептеу	х	х	х	х
Ұшуға ұшу алдындағы дайындық
AIP және NOTAM <Брифинг>
Жер үсті жабдығы, қызметтері және қызмет көрсету	х	х	х	х
Ұшу әуеайлақтары, тағайындау және қосалқы	х	х	х	х
Әуежелілерінің маршруттары және әуе кеңістігінің құрылымы	х	х	х	х
Метеорологиялық нұсқама
Метеорологиялық құжаттардан тиісті деректерді таңдау және талдау	х	х	х	х
ИКАОұшужоспары (ATS flight plan)
Ұшу жоспарының форматы	х	х	х	х
Ұшу жоспарын толтыру	х	х	х	х
Ұшу жоспарын ұсыну	х	х	х	х
Ұшу жоспарының мониторингі және ұшуды қайта жоспарлау
Ұшудағы мониторингі жол сызығы және уақыты	х	х	х	х
Ұшудағы мониторингі жанармай шығыны	х	х	х	х
Қайта жоспарлау және ұшу кезінде ауытқыған жағдайда жоспарлы деректер	х	х	х	х
7.4. Ұшу сипаттамалары: ТІКҰШАҚТАР
Кіріспе
Ұшудың негізгі кезеңдері			х	х
атмосфераның, әуежайдың немесе тік ұшақ алаңы және тікұшақтың жағдайының ұшу сипаттамасына әсері			х	х
Ұшу жарамдылық нормаларын қолдану			х	х
Анықтамалар және терминология			х	х
Ұшу сипаттамалары: SE тікұшақтар
Терминдерді анықтау 1) массалары; 2) жылдамдық: Vx, Vy 3) ең жоғары қашықтық,максималды ұзақтық жылдамдығы; 4) қуатты шектеу; 5) ұшу биіктігін			х	х

Ұшып көтерілу , круиз және қону сипаттамалары			х	х
Кестелер мен таблицаларды пайдалану және түсіндіру: 1) Ұшып көтерілу: жылдамдық алу ұзындығы және қашытық, ұшып көтерілу және бастапқы биіктікке көтерілу; массаның , желдің (тығыздықтың) әсері; Жер мен градиент бетінің әсері 2) Қону: массаның, желдің, биіктіктің және қону жылдамдығының әсері; 3) Ұшу кезінде : қажетту қуаттың және тарту қуаты арасындағы қатынас ; ұшу сипаттамасының кестелері; Кескіндеменің, массаның, температура мен биіктіктің әсері; Биіктікке көтерілудегі бұрылулар кезіндегі ұшу сипаттамаларының төмендеуі; Қолайсыз жағдайлар( мұздану, жаңбыр және планердің жай-күйі)			х	х
8. Ұшақ/Тікұшақ жалпы білім
8.1. Электриканың, күш қондырғысы және апаттық-құтқару жабдығының корпусының және жүйесінің құрастырылымы
Жүйелердің, салмақтың, күш түсудің құрастырылымы, пайдаланудағы қызмет көрсету
Әуе кемелерінің құрылымына қолданылатын күштің салмағы және тәсілі	х	х	х	х
Планер қанаттарының, құйрық тіреуішінің және басқару бетінің құрастырылымы	х	х
Құрастырылым элементтері және материалдары	х	х
Күш- салмақтар, күш түсулер	х	х
Құрылымдық шектеулер	х	х
Фюзеляж ( ұшақ корпусы), есіктер, еден, жел әйнегі және терезелер
Дизайні және даярлануы	х	х	х	х
Құрастырылым элементтері және материалдары	х	х	х	х
Күш- салмақтар, күш түсулер	х	х	х	х
Құрылымдық шектеулер	х	х	х	х
Басқару беті
Дизайні және құрастырылымы			х	х
Құрастырылым элементтері және материалдары			х	х
Күш-салмақ және аэро серпімді тербелістер			х	х
Құрылымдық шектеулер			х	х
Гидравлика
Гидромеханика:
Негізгі қағидалар	х	х	х	х
Гидравликалық жүйелер	х	х	х	х
Гидравликалық сұйықтық: түрлері мен сипаттамалары және шектеулер	х	х	х	х
Жүйе компоненттері: жобалау, пайдалану,құлдырағын жұмыс режимдері және бұл туралы ескертулер	х	х	х	х
Шасси
Шасси, доңгелек, шиналар мен тежегіштер, сонымен қатар материалдардың түрлері	х	х	х	х
Тұмсық меңгерік дөңгелегі
Құрылымы және пайдалану	х	х
Тежегіштер Түрі және материалдары	х	х	х	х
Жүйе компоненттері:
Құрастырылымы және пайдалану, ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Дөңгелектер және шиналар
Түрлері және пайдалану шектеулері	х	х	х	х
Тікұшақ жабдығы			х	х
Ұшуды басқару жүйесі
Механикалық немесе белсенді	х	х	х	х
Механикалық жүйелердің компаненттері:
Құрастырылымы және пайдалану, ақаулықтар туралы ескертулер, құлдырағын жұмыс режимдері және сыналану	х	х	х	х
Ұшуды басқарудың екінші жүйесі :
Жүйе компоненттері: құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х
Мұздануға қарсы жүйелер
Түрлері және пайдалану (Пито және и алдыңғы әйнек)	х	х	х	х
Отын жүйесі
Піспекті қозғалтқыш
Жүйе компоненттері:
құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Турбина қозғалтқышы:
Жүйе компоненттері:	х	х	х	х
құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер			х	х
Электрика
Электрика: жалпы мағлұмат және анықтама
Тұрақты тоқ: кернеу, тоқ, кедергі, тоқ өткізу, Ом заңы, күш және жұмыс	х	х	х	х
Ауыспалы тоқ: кернеу, тоқ, амплитуда, фаза, жиілік және кедергі	х	х	х	х
Сызбалар: дәйекті және қатарлас	х	х	х	х
Магнит өрісі: электр тізбегіндегі әсері	х	х	х	х
Батареялар
Түрлері, сипаттамалары және шектеулер	х	х	х	х
Зарядтау құрылғылары, сипаттамалар және шектеулер	х	х	х	х
Статистика электрі: жалпы білім
Негізгі қағида	х	х	х	х
Статикалық электр тоғын ажыратушы	х	х	х	х
Кедергілерден қорғау	х	х	х	х
Нажағайдың ықпалы	х	х	х	х
Электрді тудыру:
Өндіру, тарату және пайдалану	х	х	х	х
Тұрақты тоқты өндіру:	х	х	х	х
Түрлері, құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Ауыспалы тоқты өндіру:
Түрлері, құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Электр компоненттері
Тарату	х	х	х	х
Негізгі қағидалар: 1) шина, жалпы жерге қосылу және артықшылықтар; 2)ауыспалы және тұрақты тоқ тізбегін салыстыру
	х	х	х	х
Піспекті қозғалтқыштар
Іштен жану қозғалтқышының негізгі түрлері:
Негізгі қағидалар және анықтамалар	х	х	х	х
Қозғалтқыш:
Құрастырылымы, пайдалану, компоненттері және материалдары	х	х	х	х
Отын
Отын түрлері , бағалары, сипаттамасы және шектеулер	х	х	х	х
Балама отындар:
Сипаттамалар және шектеулер	х	х	х	х
Карбюратор және бүрку жүйесі :
Карбюратор құрастырылымы, пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Инжектор
Құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Мұздану	х	х	х	х
Ауаны суыту жүйесі
Құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Майлау жүйесі
Майлау материалдары: түрлері, сипаттамалары және түрлері	х	х	х	х
Құрастырылым,пайдалану, құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х	х	х
Тұтандыру сызбалары
Құрастырылым, әрекет қағидасы, құлдырағын жұмыс режимдері	х	х	х	х
Қоспа
Анықтау,қоспалардың, бақылау-өлшеу аспаптарының, басқару және көрсетулер иінтірегінің сипаттама түрлері	х	х	х	х
Пропеллерлер ( ұшақтың қалақтары)
Анықтама және жалпы мағлұмат : 1) аэродинамикалық параметрлер; 2) түрлері; 3) жұмыс режимдері.	х	х
Тұрақты айналым жылдамдығының бұрандасы : Құрастырылымы, жүйе компоненттері, әрекет қағидасы, пайдалану	х	х
Бұранданы басқару: басқару иәнтірегі, пайдалану құлдырағын жұмыс режимдері және ақаулықтар туралы ескертулер	х	х
Қозғалтқыш сипаттамасының ықпалы:
Атмосфералық жағдайлар қозғалтқышы параметрлеріне әсер ету, шектеулер жүйесі және қуаттың артуы	х	х
Қозғалтқышты басқару: ұшудың түрлі кезеңінде қоспа мен қуатты күйіне келтіру және пайдалану шектеулері	х	х	х	х
Газтурбиналық қозғалтқыш
Анықтама			х	х
Ішіне орнатылған газтурбиналық қозғалтқыш : құрастырылым, пайдалану, компоненттер және материалдар			х	х
Еркін турбиналық қозғалтқыш : құрастырылым, пайдалану, компоненттер және материалдар			х	х
Отын
Отын түрлері, сипаттамалар және шектеулер			х	х
Қозғалтқыштың басты компаненттері
Компрессор: 1) түрлері, құрастырылымы, пайдалану және материалдар ; 2) кернеулер және шектеулер ; 3) ағын олқылығы, помпаж және ескерту құралдары			х	х
Жану камерасы : 1) түрлері, құрастырылымы, пайдалану және материалдар ; 2) кернеулер және шектеулер ; 3)шығындылар мәселесі.			х	х
Турбина: 1) түрлері, құрастырылымы, пайдалану және материалдар ; 2) кернеулер , сырғыштық және шектеулер.			х	х
Шығару: 1) құрастырылымы, пайдалану және материалдар ; 2) шу деңгейінің төмендеуі.			х	х
Басқарудың отын агрегаты : түрлері, пайдалану және датчиктер			х	х
Тікұшақтың ауа тартқышы: түрлері, құрастырылымы, пайдалану, материалдар және қосымша жабдық .			х	х
Қосымша компонентттері және жүйелері
Қосымша компоненттер және вертолет жүйесі: майлау жүйесі, тұтандыру тізбегі, стартер; керек-жарақтар,беріліс қорабы, дөңгелектер: құрастырылымы, пайдалану және компоненттер.			х	х
Ұшу сипаттамаларының аспектілері
Айналу кезі, ұшу сипаттамаларының аспектілері , қозғалтқышты басқару және шектеулер: 1) қозғалтқыш қуаты; 2) қозғалтқыш сипаттамалары және шектеулер ; 3) қозғалтқышты басқару.			х	х
Қорғау және табу(көрсету) жүйесі
Өртті көрсету жүйесі: индикация және пайдалану			х	х
Түрлі жүйелер
Ротор құрастырылымы			х	х
Бас ротор, түрлері			х	х
Құрастырылым элементтері және материалдар, қатты ширығулар және құрастырылым шектеулері, реттелімдері			х	х
Меңгерік бұранда
Түрлері			х	х
Құрастырылым элементтері және материалдар, қатты ширығулар және құрастырылым шектеулері, реттелімдері			х	х
Трансмиссия
Бас редуктор
Құрастырылым элементтері және материалдар, қатты ширығулар және құрастырылым шектеулері, реттелімдері			х	х
Ротор тежегіші
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану және шектеулер			х	х
Қосалқы жүйелер			х	х
Кардан білігі және құрастырылым қондырғысына байланысты			х	х
Аралық және құйрық редукторы
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану және шектеулер			х	х
Қалақшалар
Негізгі бұрама қалақшалары
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану және шектеулер			х	х
Кернеу			х	х
Құрастырылым шектеулер			х	х
Реттелімдер			х	х
Қалақшалар ұшының нысаны			х	х
Меңгерік бұраманың қалақшалары
Дизайні және құрастырылымы			х	х
Құрастырылым элементтері және материалдар			х	х
Кернеу			х	х
Құрастырылым шектеулер			х	х
Реттелімдер			х	х
8.2. Аспаптық жабдық
Аспаптар және индикация жүйелері
Манометрлер
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік	х	х	х	х
Температураны өлшеу
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік	х	х	х	х
Отын деңгейін көрсеткіш
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік	х	х	х	х
Отын шығынын өлшегіш
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік	х	х	х	х
Айналу кезін көрсеткіш
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік			х	х
Тахометр
Түрлі үлгідегі , құрастырылым, пайдалану, сипаттамалар және дәлдік	х	х	х	х
Аэродинамикалық параметрлерін өлшеу
Қысымды өлшеу
Статистикалық қысым, динамикалық қысым, тығыздық және анықтама	х	х	х	х
Температура өлшеу: ұшақ
Құрастырылым, әрекет қағидасы, сипаттамалар және дәлдік	х	х
Өлшеу индикациясы	х	х
Температура өлшеу: тікұшақ
Құрастырылым, әрекет қағидасы, сипаттамалар және дәлдік			х	х
Өлшеу индикациясы			х	х
Биіктікті өлшеуіш
Стандартты атмосфера	х	х	х	х
Түрлі барометрлік сілтемелер (QNH, QFE и 1013,25)	х	х	х	х
Биіктік, аспаптық биіктік, нақты биіктік, қысым биіктігі және тығыздық биіктігі	х	х	х	х
Құрастырылым,әрекет қағидасы, қателер және дәлдік	х	х	х	х
Өлшеу индикациясы	х	х	х	х
Тік жылдамдық индикаторы
Құрастырылым,әрекет қағидасы, қателер және дәлдік	х	х	х	х
Өлшеу индикациясы	х	х	х	х
Ұшу жылдамдығын көрсеткіш
Түрлі жылдамдықтар IAS, CAS, TAS - анықтамалар, пайдалану және қатынастар	х	х	х	х
Құрастырылым,әрекет қағидасы, қателер және дәлдік	х	х	х	х
Өлшеу индикациясы	х	х	х	х
Магнетизм
Жердің магнит өрісі	х	х	х	х
Тура оқылатын компас
Құрастырылым, пайдалану, мәлеметтерді өңдеу, дәлдік және ауытқушылық	х	х	х	х
Бұрылыс және жылдамдық қателері	х	х	х	х
Гироскопиялық құрал-саймандар
Гироскоп: негізгі қағидалар	х	х	х	х
Анықтама және дизайн	х	х	х	х
Негізгі ерекшеліктер	х	х	х	х
Дрейф	х	х	х	х
Бұрылыс және сырғанау көрсеткіші
Құрастырылым, әрекет қағидасы, қателер	х	х	х	х
Авиакөкжиек
Құрастырылым, әрекет қағидасы, қателер және дәлдік	х	х	х	х
Курстық гироскоп
Құрастырылым, әрекет қағидасы, қателер және дәлдік	х	х	х	х
Байланыс жүйесі
Тарату режимі: УКВ, КВ және SATCOM
Жиілік диапазонының қағидалары,пайдалану шектеулері және қолдану	х	х	х	х
Дауыстық байланыс
Анықтама, жалпы ережелер және қолдану	х	х	х	х
Дабыл және хабарландыру жүйесі
Борттық жүйелер және ескертулер
Құрастырылым, әрекет қағидасы, көрсету және дабыл	х	х	х	х
Аударудың жақындауы туралы ескерту	х	х
Құрастырылым, әрекет қағидасы, көрсету және дабыл	х	х
Радио биіктік өлшегіш
Құрастырылым, әрекет қағидасы, көрсету және дабыл			х	х
Қозғалтқыш айналымының артуы
Хабарландыру жүйесінің дизайні, пайдалану, дабыл индикациясы			х	х
Біріктірілген құрал-саймандар: электронды дисплейлер
Дизайні, түрлі технологиялар және шектеулер	х	х	х	х
9. НАВИГАЦИЯ
9.1. Жалппы ереже
Ннавигация негіздері	х		х
Күн жүйесі. Күннің маусымдық және ақиқат қозғалысы	х		х
Жер
Үлкен шеңбер, кіші шеңбер және румб бағыты	х		х
Енділік және енділіктің айырмасы	х		х
Ұзақтық және ұзақтық айырмасы	х		х
Қандайда бір нақты орын үшін координаталарды енділікті және ұзақтықты пайдалану.	х		х
Уақыт және уақытты өзгеру
Ақиқат уақыт	х		х
UTC	х		х
LMT	х		х
Стандартты уақыт	х		х
Күндердің ауысу желісі	х		х
Анықтау - шығыс, батыс және азаматтық ымырт (бейуақ)	х		х
Бағыттар
Ақиқат севері, магнит севері және компас севері	х		х
Компастың девиациясы (ауытқуы)	х		х
Магнит полюсі, изогоналар, ақиқат және магнит арасындағы қатынас	х		х
Арақашықтық
Наигацияда қолданылатын арақашықтық пен биктіктің бірліктері : теңіздік миль, құрлықтағы миль, шақырым, метр және фут	х		х
Бір біліктен басқасын жасау	х		х
Теңіздік мильдің және енділік минуты және ұзақтық минуты арасындағы ара қатынасы	х		х
Магнетизм және компастар
Жалпы қағидалар
Жер магнетизмі	х		х
Жердің жалпы магниттік күшін тік және көлденеңге бөлу	х		х
Түрлендірме - ұшақтардың магнетизмін жылдық өзгерту	х		х
Әуе кемесінің магнетизмі
Қорытқы магнит өрісі	х		х
Магнит материалдарын компастан ары сақтау	х		х
Карталар
Түрлі кескін үлгілерінің ерекшеліктері
Меркатор кескіні	х		х
Ламберт кескіні	х		х
Меридиандарды, ендіктерді, үлкен шеңбер және румб желілерін ұсыну
Меркатор кескінінде	х		х
Ламберт кескінінде	х		х
Қолданыстағы аэронавигациялық карталарды пайдалану	х		х
Ұстанған жолды құру	х		х
Масштабты және бдерді көрсету тәлілдері (ИКАО топографиялық карталар)	х		х
Қабылданған белгілер	х		х
Бұрыштар мен арақашықтықты өлшеу	х		х
Азимуттер мен арақашықтықты салу	х		х
DR навигациияның негізі (жол салу)	х		х
Жол бұрышы (трек)	х		х
Курс (компастық, магнит және ақиқат)	х		х
Желдің жылдамдығы	х		х
Әуедегі жылдамдық (IAS, CAS и TAS)	х		х
Жолдағы жылдамдық	х		х
ETA	х		х
Дрейф және желді дәлдеу бұрышы	х		х
DR орналасқан орны	х		х
Навигациялық компьютерді пайдалану
Жылдамдық	х		х
Уақыт	х		х
Арақашықтық	х		х
Отын шығысы	х		х
Қайта жасау	х		х
Әуе жылдамдығы	х		х
Желдің жылдамдығы	х		х
Ақиқат биіктік	х		х
Жылдамдықтардың үш бұрышы	х		х
Курс	х		х
Жолдағы жылдамдық	х		х
Жол желісі және ығу бұрышы	х		х
DR элементтерін өлшеу
Биіктікті өлшеу	х		х
Сәйкес жылдамдығын анықтау	х		х
Ұшудағы навигация
Көзбен шолып бақылау және ұшуда навигацияны пайдалану мақсатында қолдану	х		х
Крейсерлік ұшудағы навигация, навигациялық мәліметтерді түзету үшін (fix) есептеу нүктесін қолдану
Жолдағы жылдамдықты түзету	х		х
Бүйірге ауытқуды түзету	х		х
Бағытты және жел жылдамдығын есептеу	х		х
ETA түзетулер	х		х
Борт журналын толтыру	х		х
9.2. РАДИОНАВИГАЦИЯ
Радиотолқындарды тарату теориясының негіздері
Антенналар
Сипаттамалар	х		х
Жиілік жолағына қатысты толқындарды тарату	х		х
Радиотехникалық құралдар
Жер үсті пеленгаторлар
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Бүркеу	х		х
Алыстық	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х
NDB / ADF
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Бүркеу	х		х
Алыстық	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х
VOR
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Бүркеу	х		х
Алыстық	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х
DME
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Бүркеу	х		х
Алыстық	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х
Радиолокатор
Жер үсті радиолокаторы
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Бүркеу	х		х
Алыстық	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х
Екінші радиолокацияның жер үсті радиолокатоы және транспондер
Жұмыс қағидалары	х		х
Презентацииялар (таныстыру)және интерпретациялар(түсіндіру)	х		х
Режимдер және кодтар	х		х
GNSS
GPS, ГЛОНАСС
Жұмыс қағидалары	х		х
Қателер және дәлдік	х		х
Дәлдікке алыстыққа әсер ететін ықпалдар	х		х

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 10-қосымша

Коммерциялық авиациядағы және авиакомпаниялардың желілік ұшқыштарын терориялық даярлау жөніндегі тәртіп тақырыптамасы (жиынтық кесте)

Оқу пәнінің және тақырыптардың атауы	Ұшақтар		Тікұшақтар
	ATPL	CPL	ATPL/IR	ATPL	CPL
1. Әуе заңнамасы және ӘҚҚ тәртібі	х	х	х	х	х
Халықаралық заңнама : конвенциялар, келісімдер және ұйымдар
ӘК ұшу жарамдылығы
ӘК керек-жарағы және тіркеу белгілері
Қызметкерлер құрамын лицензиялау
Ұшу ережелері
Аэронавигациялық сервис тәртібі: ӘК пайдалану
Аэронавигациялық сервис және ӘҚ басқару
Аэронавигациялық ақпарат қызметі
Әуеайлақтар және тікұшақ айлағы
Ұйымдастыру және командада жұмыс істей білу
Іздестіру және құтқару
Авиациялық қауіпсіздік
Апатты және ӘК қақтығыстарын тексеру
2. ӘК туралы жалпы білімдері: құратырылым және жүйелер, қозғалтқыш қондырғы, электр және авариялық жабдық	х	х	х	х	х
Жүйе дизайні , күш салмақтар, кернеу және сенімділікті қамтамасыз ету
ӘК құрастырылымы
Гидравлика
Шасси, дөңгелектер, қақпақтар, тежегіштер
ӘК басқару ұйымдары
Пневматика: үрлеу және салқындату жүйесі
Мұздануға қарсы жүйелер
Отын жүйесі
Электржабдығы
ӘК негіздері: өлгеу аспаптары
Мойынтірек қозғалтқыштары
Турбиналық қозғалтқыштар
Табу (көріп қалу) және қорғау жүйесі
Оттегі жүйесі
Тікұшақ: спецификалық жүйелер				х	х
Тікұшақ: басты төлке				х	х
Тікұшақ: трансмиссия				х	х
Тікұшақ: қалақтар				х	х
ӘК туралы жалпы білім: аспаптық жабдық
Датчиктер және көрсеткіштер
Әуе параметрлерін өлшеу
Магнетизм: тікелей индикация компасы және қайта өзгерту құрылғысы
Гироскопиялық аспаптар
Инерциалық навигация және санау жүйесі
Ұшақ: ұшуды автоматты басқару жүйесі
Тікұшақ: ұшуды автоматты басқару жүйесі
Тримминдеу, жортуды бәсеңдеткіш, ұшу шектеулерін сақтау
Күш автоматы: күшті автоматты бақылау жүйесі
Байланыс жүйесі
(FMS) Ұшуды басқару жүйесі
Жақындау және ескерту жүйелері
Интегралды аспаптар: электронды дисплейлер
Бақылау және тіркеу жүйелері, жұмыс істеуін қамтамасыз ету
Сандық жүйелер және компьютерлер
3. Ұшу сипаттамалары және жоспарлау	х	х	х	х	х
Салмағы және орталығы: ұшақтар және тікұшақтар	х	х	х	х	х
Салмағына және орталығына қатысты шаралар мақсаты
Жүктеу
АО (ауырлық орталығын) есептеу негіздері
ӘК салмағы және орталығы бөлшектерімен
АО (ауырлық орталығын) анықтау
Жүк рәсімдері
Ұшақтардың ұшу сипаттамасы	х	х
Жалпы ережелер
В дәрежелі сипаттамалар : SE ұшақтары
В дәрежелі сипаттамалар : МE ұшақтары
А дәрежелі сипаттамалар : ұшақтар
Ұшуды жоспарлау және бақылау	х	х	х	х	х
VFR ұшуын жоспарлау
IFR ұшуын жоспарлау
Отынды жоспарлау
Ұшар алдындағы дайындық
ATS ұшу жоспары
Ұшуды бақылау және ұшуды қайта жоспарлау
Тікұшақтардың ұшу сипаттамалары:			х	х	х
Жалпы ережелер
3 SE дәрежелі сипаттамалар
2 дәрежелі сипаттамалар
1 дәрежелі сипаттамалар
4 Адамдық фактор	х	х	х	х	х
Адамдық фактор: негізгі тұжырымдамалар
Авиациялық физиологиясы мен денсаулықты сақтау негіздері
Авиациялық психология негіздері
5 Метеорология	х	х	х	х	х
Атмосфера
Жел
Термодинамика
Бұлттар және тұман
Жауын-шашындар
Ауа массалары және фронттары
Қысым жүйесі
Климатология
Ұшу қауіпсіздіктіктің қауіптері
Метеорологиялық ақпарат
6 Навигация	х	х	х	х	х
Жалпы навигация	х	х	х	х	х
Навигация негіздері
Магнетизм және компастар
Карталар
Навигацияның есеп әдісі
Ұшудағы навигация
Радионавигация
Радио толқындардың тарау теориясы негіздері
Радиоқұралдар
Радиолокаторы
RNAV. FMS навигациялық жүйелер
GNSS
7. Пайдалану рәсімдері	х	х	х	х	х
негізгі талаптар
Ұшудың ерекше жағдайларындағы қауіптер және пайдалану процедуралары
Ұшақтағы авариялық процедуралары
8. Ұшу принциптері	х	х	х	х	х
Ұшу принциптері : ұшақ	х	х
Дыбысқа дейінгі аэродинамикасы
Тұрақтылық
Шектеулер
Винттар
Ұшу механикасы
Ұшу принциптері : тік ұшақ			х	х	х
Дыбысқа дейінгі аэродинамикасы
Дыбыстан жоғары аэродинамикасы және сығылғыштығы
Тік ұшақтардың түрлері
Негізгі винттің аэродинамикасы
Негізгівинттіңмеханикасы
Артқы винті
Тепе-теңдік, тұрақтылық және басқарылу
Ұшу механикасы
9. Радио байланыс	х	х	х	х	х
VFR радио байланысы
Анықтамалар
Жалпы пайдалану процедуралары
Ауарайы туралы ақпарат (VFR терминдері)
Байланыс жоғалу кезіндегі әрекеттер
Шұғыл және апатпроцедуралары
VHFтолқындары тарауының негізгі принциптері және жиілікті таңдау
IFR радио байланысы
Анықтамалар
Жалпы пайдалану процедуралары
Байланыс жоғалу кезіндегі әрекеттер
Шұғыл және апатпроцедуралары
Ауарайы туралы ақпарат (IFR терминдері)
VHFтолқындары тарауының негізгі принциптері және жиілікті таңдау
Морзе әліппесі

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 11-қосымша

Ұшу дайындық кезеңдерінің болжамды мазмұны және даярлауды бағалау өлшемдері

1. Ұшуға үйрету төрт кезең бойынша орындалады:

1-кезең. Алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда бір моторлы ұшақта нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес, сонымен қатар:

1) ұшу алды әрекеті, массасы мен орталығын анықтау, ұшақты тексеру және қызмет көрсету;

2) аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс (traffic pattern), соқтығысуды болдырмау және алдын алу шаралары;

3) сыртқы визуалдық бағдар көмегімен ұшақты басқару;

4) бірқалыпты ұшу және жерге қону;

5) қауіпті төмен жылдамдықта ұшу, құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау;

6) бірқалыпсыз ұшақ күйі және қозғалтқыштың тоқтап қалу имитациясы бойынша жағдайлар.

2-кезең. Маршрут бойынша алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес және дербес ұшуда ең болмағанда 10 сағат, қосқанда:

1) ұшу кезінде максималды ұшу режимі (қысқаша ВПП және кедергіден ұшу биіктігі (obstacle clearance) және жерге қону кезінде қысқаша ВПП;

2) 180Ү-қа бұрылыс орындауды қосқанда тек аспап бойынша ұшу;

3) сыртқы визуалдық бағдарды қолдану арқылы маршрут бойынша нұсқаушымен ұшу, "жолды соқыр есептеу" (dead reckoning) және радионавигациялық құралдар, маршруттан ауытқу процедурасы;

4) әр түрлі аэродромда аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс;

5) бүйірден жел соғу кезінде ұшу және жерге қону;

6) ұшақ жабдығының ақаулық имитациясын қосқанда, штатты емес және авариялық процедурасы мен маневр;

7) Ұшып жүру, ұшып шығу және бақыланатын аэродромнан өту кезінде әрекеттер, ATS процедурасы, радиотелефон байланысы процедурасы, фразеологияны сақтау;

8) метеорологиялық қысқашахабарлауды білу, ұшудың ауа-райы жағдайы және AIS аэронавигациялық ақпарат қызметін қолдануды бағалау.

3-кезең. Визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 5 сағаттан кем емес және ең болмағанда кеме командирі (КВС) ретінде 40 сағаттан кем емес. Нұсқаушымен бірге оқу және визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар өзіне қосады:

1) 1 және 2 кезең жаттығуларын қайталау;

2) біршама жоғары жылдамдық кезінде визуалдық ұшу (VFR) ережесі бойынша ұшу, тану және спиральді түрде құлдырай төмендеуден қалпына келтіру(spiral dive);

3) үміткер оқуына қатыспаған, нұсқаушымен өткізілген визуалдық навигация бойынша аралық тексеру;

4) КВС ретінде ұшу және жерге қонуды қосқанда, түнгі ұшу.

4-кезең. IR алу үшін ұшу ептіліктерін тексеруге дайындық үшін жаттығулар:

1) ең болмағанда аспап бойынша 55 сағат, олар FNPTI тренажерінде жер үсті жаттығуы 25 сағатқа дейін немесе FNPTII тренажерінде 40 сағатқа дейін, FTD 1/2/3 немесе FFS, олар FI нұсқаушымен өткізіледі (IR оқуына рұқсатымен), IRI немесе SFI;

2) кеме курсанты-командир ретінде аспап бойынша 20 сағат ұшу(SPIC);

3) жазғы пайдалану бойынша нұсқаулықты қолдану және ұшу жоспарының IFR дайындығына қатысты әуе қозғалысын басқару құжаттарын (ATS)қосқанда, аспап бойынша ұшу дайындығы кезінде ұшу алды әрекеттер;

4) келесі жағдайды қоса отырып, бірқалыпты, штатты емес және авриялық жағдайында IFR ұшуды орындау кезіндепроцедура мен маневр:

визуалдық ұшудан IFR ұшуға көшу;

аспап (SIDs and STARs) бойынша ұшып кету және ұшып келудің стандартты маршруты;

маршрут бойынша IFR процедурасы;

күту процедурасы (holdingprocedures);

бекітілген метеоминимумге дейін аспап бойынша жерге қонуғакіру;

екінші шеңберге бару;

аспап бойынша кіру процедурасы бойынша кіру және жерге қону, сонымен қатар жерге қону арқылы шеңбер бойынша (circling) кіру.

5) ұшу барысы бойынша маневр және нақты ұшу сипаттамасы;

6) 4.4.г жаттығулары бойынша бір моторлы немесе көп моторлы ұшақпен жұмыс, сонымен қатар қозғалтқыштың тоқтау, оның кідіру және қайта қосу имитациясы арқылы тек аспап бойынша көп қозғалтқышты ұшақты пайдалану (егероны FSTD тренажерінде жүзеге асыратын болса, соңғы операция абсолютті биіктікте қауіпсіз болады).

2. Практикалық ептіліктер бойынша емтихан (skill test).

Тиісті жазғы дайындық аяқталған соң үміткер CPL(A) үшін практикалық ептіліктер бойынша бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақта емтихан тапсырадыжәне көп қозғалтқышты ұшақта ППП (IR) біліктілігі үшін тексеруден өтеді.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 12-қосымша

Ұшу дайындық кезеңдерінің болжамды мазмұны және даярлауды бағалау өлшемдері

1. Ұшуға үйрету төрт кезең бойынша орындалады:

1 кезең. Алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда бір моторлы ұшақта нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес, сонымен қатар:

1) ұшу алды әрекеті, массасы мен орталығын анықтау, ұшақты тексеру және қызмет көрсету;

2) аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс (trafficpattern), соқтығысуды болдырмау және алдын алу шаралары;

3) сыртқы визуалдық бағдар көмегімен ұшақты басқару;

4) бірқалыпты ұшу және жерге қону;

5) қауіпті төмен жылдамдықта ұшу, құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау;

6) бірқалыпсыз ұшақ күйі және қозғалтқыштың тоқтап қалу имитациясы бойынша жағдайлар.

2-кезең. Маршрут бойынша алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес және дербес ұшуда ең болмағанда 10 сағат, қосқанда:

1) ұшу кезінде максималды ұшу режимі (қысқаша ВПП және кедергіден ұшу биіктігі (obstacleclearance) және жерге отыру кезінде қысқаша ВПП;

2) 180Ү-қа бұрылыс орындауды қосқанда тек аспап бойынша ұшу;

3) сыртқы визуалдық бағдарды қолдану арқылы маршрут бойынша нұсқаушымен ұшу, "жолды соқыр есептеу" (deadreckoning) және радионавигациялық құралдар, маршруттан ауытқу процедурасы;

4) әр түрлі аэродромда аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс;

5) бүйірден жел соғу кезінде ұшу және жерге қону;

6) ұшақ жабдығының ақаулық имитациясын қосқанда, штатты емес және авариялық процедурасы мен маневр;

7) ұшып жүру, ұшып шығу және бақыланатын аэродромнан өту кезінде әрекеттер, ATS процедурасы, радиотелефон байланысы процедурасы, фразеологияны сақтау;

8) метеорологиялық қысқашахабарлауды білу, ұшудың ауа-райы жағдайы және AIS аэронавигациялық ақпарат қызметін қолдануды бағалау.

3-кезең. Визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 30 сағаттан кем емес және ең болмағанда кеме командирі (КВС) ретінде 58 сағаттан кем емес. Нұсқаушымен бірге оқу және визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар өзіне қосады:

1) 1 және 2 кезең жаттығуларын қайталау, олар минимум 4 адамды тасымалдау үшін сертификат алған ұшақта ең болмағанда 5 сағатты қосады және өзгеретін қадам мен жиналатын шасси бар винт болады;

2) біршама жоғары жылдамдық кезінде визуалдық ұшу (VFR) ережесі бойынша ұшу, тану және спиральді түрде құлдырай төмендеуден қалпына келтіру (spiraldive);

3) үміткер оқуына қатыспаған, нұсқаушымен өткізілген визуалдық навигация бойынша аралық тексеру;

4) КВС ретінде ұшу және жерге қонуды қосқанда, түнгі ұшу.

5) ең болмағанда ППП бойынша 10 сағат ұшу, олар FNPTтренажерінде аспап бойынша жер үсті жаттығуы 5 сағатқа дейін немесе FI нұсқаушымен өткізілген немесе SFIмақұлданған FFS;

4-кезең. Келесі жағдайды қосқанда CPL(A) үшін практикалық ептіліктер бойынша емтиханды өткізгенге дейін ұшуға үйрету және тестілеу үшін жаттығулар:

1) ұшуға үйрету 30 сағатқа дейін, олар авиациялық жұмыстарды орындау үшін жаттығумен қоса атқарылады;

2) қажет болғанда 3 кезең жаттығуларын қайталайды;

3) ұшуда манҰвр және ерекше ұшу режимі;

4) көп қозғалтқышты ұшақта жаттығу.

2. Практикалық ептіліктер бойынша емтихан (skill test).

Тиісті жазғы дайындық аяқталған соң мәлімдеуші CPL(A) үшін практикалық ептіліктер бойынша бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақта емтихан тапсырады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 13-қосымша

1. Ұшуға даярлау бойынша визуалды ұшуға үйретудің болжамды мазмұны мен мөлшер саны

Визуалды оқу ұшулары:	Ұшу уақытын болжамды бөлу
1-жаттығу: Ұшу алды дайындығы; массасы мен орталығын есептеу; ұшақты тексеру және қызмет көрсету
2-жаттығу: Жоғары ұшу, аэродром зонасында ұшу, жерге қонуға кіру және жерге қону, бақылау тексеру картасын қолдану, (checklist), қауіпті жақындаудан алшақтау және тексеру процедурасы	0:45
3-жаттығу: аэродром зонасында ұшу: Жоғары ұшу кезінде және ұшқан соң қозғалтқыштың тоқтау имитациясы	0:45
4-жаттығу: Максималдық өнімділігі: қысқа дистанция бойынша ұшу, кедергілерден өту, қысқаша жолаққа отыру	1:00
5-жаттығу: Бүйір желімен жоғары ұшу және қону, екінші шеңберге кету	1:00
6-жаттығу: Біршама жоғары жылдамдықта ұшу, тану және тік құлдырай төмендеуден шығу	0:45
7-жаттығу: Қауіпті төмен жылдамдықта ұшу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау, құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу	0:45
8-жаттығу: Соқыр жолды есептеу және радионавигациялық құралдарды қолдана отырып, маршрут бойынша ұшу; FPL ұшуды толтыру және жоспарды ұсыну; ауа-райының ақпараты және НОТАМ-мен жұмыс; радио байланысын жүргізу процедурасы; аэродромның бақылау зонасы арқылы өту; УВД органы процедурасына сәйкестігі; радио байланысының болмауимитациясы, ауа-райының нашарлауы, запастағы аэродромға кету процедурасы; маршрут бойынша ұшу кезінде қозғалтқыштың тоқтауимитациясы; қону үшін алаңды таңдау.	10:00

2. Аспап бойынша ұшуға үйрету жаттығуларының болжамды мазмұны мен мөлшер саны

Барлық жаттығулар FNPTI/II, FTD1/2/3 немесе FFS орындалады. Егер ұшу визуалдық ұшу бойынша жүргізілсе, онда СМУ имитациясы үшін шаралар қабылданады.

Аспап бойынша ұшуға үйрету	Ұшу уақытын болжамды бөлу
1-жаттығу: Визуалдық сыртқы бағдарсыз ұшу негіздері; көлденең ұшу; жылдамдату және тежеу үшін қозғалтқыш қуатын өзгерту, тікелей көлденең ұшуды қолдау; 15?және 25?қисаю арқылы көлденең ұшуда бұрылыс, берілген курсқа шығу	0:30
2-жаттығу: 9 жаттығуды қайталау; курс пен жылдамдықты сақтай отырып, биіктік алу және төмендеуді қосымша орындау, көлденең ұшуға ауысу; биіктік алу және төмендеу арқылы бұрылыс	0:45
3-жаттығу: Инструменталдық процедураны орындау: Процедура басталуы, жылдамдық тоқтағанға дейін тежеу, жапқыш пен талап етілетін конфигурацияны орнату; Стандартты бұрылысты орындау; Кері курсқа шығу, 1 минут аралығында жаңа курсты ұстау; Координациялық бұрылыс,шассишығару,500 фт/мин тікелей жылдамдығымен төмендеу; Бастапқы курсқа шығу,(500 фт/мин) тікелей төмендеу жылдамдығын сақтау және 1 минут аралығында курсты ұстау; Көлденең ұшуға көшу, биіктігі 1000 фут (300 метр) бастапқыға қарағанда төмен; Екінші шеңберге шығуды орындау; Үздік жылдамдықпен биіктік алу (Vy)	0:45
4-жаттығу: 9-жаттығуды қайталау және 45? қисаю арқылы тіке бұрылысты орындау; бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
5-жаттығу: 12-жаттығуды қайталау	0:45
14-жаттығу: Егер VDF қол жетімді болса, VOR немесеNDBрадионавигациялық құралдар көмегімен навигация; орнатылған QDMжәнеQDRкідірту.	0:45
6-жаттығу: 9-жаттығуды қайталау және бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
7-жаттығу: 9-жаттығуды қайталау, бұрылыс, биіктікті өзгерту және авиагоризонт немесе гироскопиялық компастың тоқтауимитациясы арқылы бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
8-жаттығу: Құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау.	0:45
9-жаттығу: 14, 16 және 17-жаттығуларды қайталау.	3:30

3. Көп қозғалтқышты ұшақта ұшу жаттығулары

Жаттығу алдында үміткер класс немесе ұшақ типі талаптарын қанағаттандырады, ол практикалық ептіліктер бойынша емтихан кезінде қолданылады.

Практикалық тәжірибе

1. CPL(A) үміткерінің келесі ұшуды қосқанда аз дегенде 200 сағаты болуы тиіс:

1) ВС (PIC) командирі ретінде 100 сағат ұшу, оның ішінде540 км (300 теңіз милі) кем емес арақашықтығында визуалдық ұшуды қосқанда PIC ретінде маршрут бойынша20 сағат ұшу, оның барысында ұшу аэродромынан басқа екі аэродромға қону жүргізіледі;

2) түнгі уақытында 5 сағат ұшу, сонымен қатар нұсқаушы бақылауымен 3 сағат, ол өзіне берілген маршрут бойыншааз дегенде 1 сағат навигация, 5 жеке ұшу және 5 жеке қону қосылады;

3) Аспап бойынша 10 сағат ұшу, оның ішінде FNPT-I/II, FTD -1/2 немесе FFS тренажерінде 5 сағатқа дейін жер үстінде оқу. ("BasicInstrumentFlightModule") аспаптары бойынша ұшудың базалық дайындық модулін аяқтау туралы сертификаты бар үміткер аспап бойынша оқу үшін қажетті уақытын есепке алғанда осы модуль бойынша 10 сағатқа дейін оқуға қабылдануға құқылы. "BITD" тренажерінде өткізілген сағаттар сынаққа жатады.

4) 6 сағат ұшу уақыты көп қозғалтқышты ұшақта өткізіледі, егер ол жазғы ептіліктерді тексеру кезінде қолданылса.

5) Әуе кемесінің басқа түрлерінде PIC ретінде ұшу сағаты 200 сағат ұшу есебінен келесі жағдайда есептеледі:

тік ұшақта 30 сағат, егер үміткердің PPL(H) тік ұшағының жеке пилот куәлігі болса;

тік ұшақта 100 сағат, егер үміткердің CPL(H) тік ұшағының коммерциялық пилот куәлігі болса;

мотопланерде және планерде 30 сағат ұшу;

дирижабльде 30 сағат, егер үміткердің дирижабль әуесқой пилоты куәлігі болса;

дирижабльде 60 сағат, егер үміткердің коммерциялық дирижабль пилоты куәлігі болса.

4. Практикалық ептіліктер бойынша емтихан (skilltest)

Тиісті жазғы дайындық аяқталған соң мәлімдеуші CPL (A) үшін практикалық ептіліктер бойынша бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақта емтихан тапсырады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 14-қосымша

Ұшуға даярлау кезеңдерінің болжамды мазмұны және даярлауды бағалау өлшемдері

Жазғы даярлау 5 кезеңнен тұрады:

1-кезең. Алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда бір моторлы ұшақта нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес, сонымен қатар:

ұшу алды әрекеті, массасы мен орталығын анықтау, ұшақты тексеру және қызмет көрсету;

аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс (trafficpattern), соқтығысуды болдырмау және алдын алу шаралары;

сыртқы визуалдық бағдар көмегімен ұшақты басқару;

бірқалыпты ұшу және жерге қону;

қауіпті төмен жылдамдықта ұшу, құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау;

бірқалыпсыз ұшақ күйі және қозғалтқыштың тоқтап қалу имитациясы бойынша жағдайлар.

2-кезең. Маршрут бойынша алғаш дербес ұшуға дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 10 сағаттан кем емес және дербес ұшуда ең болмағанда 10 сағат, қосқанда:

ұшу кезінде максималды ұшу режимі (қысқаша ВПП және кедергіден ұшу биіктігі (obstacleclearance) және жерге қону кезінде қысқаша ВПП;

180Ү-қа бұрылыс орындауды қосқанда тек аспап бойынша ұшу;

сыртқы визуалдық бағдарды қолдану арқылы маршрут бойынша нұсқаушымен ұшу, "жолды соқыр есептеу" (deadreckoning) және радионавигациялық құралдар, маршруттан ауытқу процедурасы;

әр түрлі аэродромда аэродром және аэродром шеңбері бойынша қозғалыс;

бүйірден жел соғу кезінде ұшу және жерге қону;

ұшақ жабдығының ақаулық имитациясын қосқанда, штатты емес және авариялық процедурасы мен маневр;

Ұшып жүру, ұшып шығу және бақыланатын аэродромнан өту кезінде әрекеттер, ATS процедурасы, радиотелефон байланысы процедурасы, фразеологияны сақтау;

метеорологиялық қысқашахабарлау және брифингті білу, ұшудың ауа-райы жағдайы және AISаэронавигацялық ақпарат қызетін қолдануды бағалау.

3-кезең. Визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар жалпы алғанда нұсқаушымен бірге 5 сағаттан кем емес және ең болмағанда кеме командирі (КВС) ретінде 40 сағаттан кем емес. Нұсқаушымен бірге оқу және визуалдық навигация бойынша аралық тексеруге дейін жаттығулар өзіне қосады:

1 және 2 кезең жаттығуларын қайталау;

біршама жоғары жылдамдық кезінде визуалдық ұшу (VFR) ережесі бойынша ұшу, тану және спиральді түрде құлдырай төмендеуден қалпына келтіру (spiraldive);

үміткер оқуына қатыспаған, нұсқаушымен өткізілген визуалдық навигация бойынша аралық тексеру;

КВС ретінде ұшу және жерге қонды қосқанда, түнгі ұшу.

4-кезең. IR алу үшін ұшу ептіліктерін тексеруге дайындық үшін жаттығулар:

ең болмағанда аспап бойынша 55 сағат, олар FNPTI тренажерінде жер үсті жаттығуы 25 сағатқа дейін немесе FNPTIIтренажерінде 40 сағатқа дейін тұрады, FTD 1/2/3 немесе FFS, олар FI нұсқаушымен өткізіледі (IR оқуына рұқсатымен), IRI немесе SFI;

кеме курсанты-командир ретінде аспап бойынша 20 сағат ұшу(SPIC);

жазғы пайдалану бойынша нұсқаулықты қолдану және ұшу жоспарының IFR дайындығына қатысты әуе қозғалысын басқару құжаттарын (ATS) қосқанда, аспап бойынша ұшу дайындығы кезінде ұшу алды әрекеттер;

келесі жағдайды қоса отырып, бірқалыпты, штатты емес және авриялық жағдайында IFR ұшуды орындау кезінде процедура мен маневр:

визуалдық ұшудан IFR ұшуға көшу;

аспап (SIDsandSTARs) бойынша ұшып кету және ұшып келудің стандартты маршруты;

маршрут бойынша IFR процедурасы;

күту процедурасы (holdingprocedures);

бекітілген метеоминимумге дейін аспап бойынша жерге қонуға кіру;

екінші шеңберге бару;

аспап бойынша кіру процедурасы бойынша кіру және жерге қону, сонымен қатар жерге қону арқылы шеңбер бойынша (circling) кіру.

ұшу барысы бойынша маневр және нақты ұшу сипаттамасы;

4.4.г жаттығулары бойынша бір моторлы немесе көп моторлы ұшақпен жұмыс, сонымен қатар қозғалтқыш тоқтау, оның кідіру және қайта қосу имитациясы арқылы тек аспап бойынша көп қозғалтқышты ұшақты пайдалану (егероны FSTD тренажерінде жүзеге асыратын болса, соңғы операция абсолютті биіктікте қауіпсіз болады).

5-кезең:

оқуға тиісті талаптары қосылған (МСС) көп мүшелі экипажда өзара әрекет ету курсы бойынша оқыту және жазғы тексеру;

егер осы оқыту бөлімі аяқталған соң үміткерге көп мүшелі экипажы бар ұшақ түріне біліктілік белгісі талап етілмесе, оған МСС курсын аяқтау туралы куәлігі беріледі.

Практикалық ептіліктер бойынша емтихан (skill test)

Тиісті жазғы дайындық аяқталған соң үміткер CPL(A) үшін практикалық ептіліктер бойынша бір моторлы немесе көп қозғалтқышты ұшақта емтихан және көп қозғалтқышты ұшақта ППП (IR skill test) жіберу үшін емтихан тапсырады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 15-қосымша

Аспап бойынша ұшуды орындау құқығына біліктілік белгісін алу үшін пилоттарды теориялық даярлау бойынша пәндер тақырыбы

№	Оқу пәндерінің атауы	Оқу пәндерінің қысқаша мазмұны
1	Әуе заңнамасы және процедуралар	- Халықаралық әуе заңнамасының негіздері және ППП бойынша ұшуды орындауға қатысты "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін қолдану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы; -ППП бойынша ұшуға қатысты ережелер мен қағидалар; - высотомерді орнату тәртібі; - тиісті практика мен әуе қозғалысына қызмет көрсету ережесі;
2	Әуе кемесінің сұралатын түріне қарай әуе кемесі бойынша жалпы білім	- ПППжәне аспап бойынша ұшудың метеорологиялық жағдайында ұшу кезінде әуе кемесін басқару және навигациясы үшін қажетті борт электрондық жабдығы, электрондық құрылғылар мен аспаптардықолдану, шектеулер және пайдалану жарамдылығы; автопилотты қолдану және шектеулер; - компас, бұрылу қатесі және жылдамдату ықпалынан қате; гироскопиялық аспаптар, пайдалану шектеулері мен прецессия әсері; әр түрлі пилотаж аспаптарының ақаулығы кезінде әрекет ету ережесі мен тәртібі;
3	Ұшу сипаттамасы және әуе кемесінің сұралатын түріне қарай жоспарлау	- IFR ұшуды жоспарлау; - ұшу алды дайындық және ППП бойынша ұшуға сәйкес келетін тексеру; - ұшуды жедел жоспарлау; ППП бойынша ұшу жоспарын дайындау және ОВД мақсаты үшін ұсыну; - высотомерді орнату тәртібі; - ұшуды бақылау және ұшуда қайта жоспарлау.
4	Адам мүмкіндіктері	- Қате қаупі факторларын бақылау принциптерін қосқанда, аспап бойынша әуе кемесінде ұшуға байланысты адам мүмкіндіктері. Ескерту. Қате қаупі факторларын бақылау принциптерін қосқанда, адам мүмкіндіктеріне қатысты оқу бағдарламасын әзірлеу бойынша нұсқаулық материалы адам факторының саласы бойынша оқыту Нұсқаулығында берілген (Doc 9683);
5	Әуе кемесінің сұралатын түріне қарай IFRбойынша ұшуды орындау кезінде пайдалану процедурасы	- пайдалану жағдайында қате қаупі факторларын бақылау әдістерін қолдану; -аэронавигациялық құжаттаманы түсіну және қолдану:АIР, NОТАМ, авиациялық код және қысқартулар, ұшу картасы, маршрут бойынша ұшу, аспап бойынша төмендеу және қонуға кіру; - сақтану шаралары мен авариялық жағдайда әрекет ету ережесі; ППП бойынша ұшуға байланысты қауіпсіздік шаралары; кедергіден ұшып өту өлшемдері. Ескерту. Ұшу схемасын құру параметрлері мен пайдалану ережелеріне қатысты ұшу өндірісімен айналысатын пилот және қызметкерлер құрамы үшін ақпарат "Әуе кемесінің ұшу өндірісі" аэронавигациялық қызмет көрсету Ережесінің Iтомында берілген (PANS-OPS, Doc 8168). Кейбір елдерде қолданылатын ережелер PANS-OPS нұсқалған түрінен ерекшеленеді және осындай ерекшеліктерді білу ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызды;
6	Метеорология	- авиациялықметеорологияны қолдану; - карта, мәліметтер мен ауа-райын түсіну және қолдану; - қысқарту коды; - метеорологиялық ақпаратын алу және қолдану ережесі; - биіктікті өлшеу; - қозғалтқыш пен планерді мұз басу себептері, тану және салдары; - жалпы зонадан өту ережесі; - қауіптіметео жағдайын тексеру; - көтеру күшін арттыру жүйесімен ұшақ пен әуе кемесіне арналған: негізгівинтті мұз басу салдары;
7	Радионавигация	- радиотехникалық құралдар. Бағытталмаған (NDB), азимутты (VOR) жәнедальномерлі (DME) радиомаяк. - радиолокатор. Екінші локацияның жер үсті радиолокаторы және транспондер. - зоналықнавигация жүйесі жәнеRNAVнемесеFMS. - ғаламдық навигациялық спутникті жүйесі (GNSS). GPS, ГЛОНАСС. - радионавигациялық құралдарды қолдану арқылы практикалық аэронавигация; - Ұшу, маршрут бойынша ұшу, қонуға кіру және IFRқону кезеңдері бойынша қолданылатын навигациялық жүйелерді қолдану, нақтылық пен сенімділік; - радионавигациялық құралдарды тану;
8	IFR радио байланысы	- ППП бойынша әуе кемесі ұшу кезінде қолданылатын байланыс пен фразеологияны жүргізу ережесі; - байланыс жойылу кезінде әрекеттер. - жеделдік және апат процедурасы. - ауа-райы туралы ақпарат (IFR термин). - VHF толқынын таратудың негізгі принциптеріжәне жиілікті іріктеу. - Морзе әліппесі.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 16-қосымша

1. Аспап бойынша ұшуға үйрету жаттығулары мен кезеңдердің болжамды мазмұны мен мөлшер саны

ППП бойынша ұшуға рұқсат туралы біліктілік белгісін алу үшін ұшу ептіліктерін тексеру алдында жаттығулар (Instrumentrating) өзіне қосады:

1. ППП бойынша ұшуға базалық дайындық модулі.

Сыртқы визуалдық бағдарсыз ППП бойынша ұшуға базалық дайындық модулі үшін тәртібі мен маневр аз дегенде келесі жағдайды қосады:

1) Көлденең ұшу,

2) Биіктік алу,

3) төмендеу,

4) көлденең ұшуда бұрылу, биіктік алу, төмендеу; схема бойынша аспапты ұшу (instrumentpattern); тік вираж (steepturn); радионавигация; әдеттен тыс жағдайынан оралу (recoveryfromunusualattitudes); шектелген аспап панелімен ұшу (limitedpanel); құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу;

2. ППП бойынша ұшуға дайындықтың процедуралық модулі келесі кезеңдерді қосады:

1) ППП бойынша ұшу жоспарын дайындау кезінде ұшу бойынша және әуе қозғалысына қызмет көрсететін органына тиісті құжаттар бойынша нұсқаулығын зерттеуді қосатын ППП бойынша ұшу үшін ұшу алды процедурасы (IFR);

2) бірқалыпты, ерекше және авариялық жағдайда ППП бойынша ұшуды орындау кезінде процедура мен маневр қосатын, жеке алғанда аз дегенде:

жоғары ұшқанда визуалдық ұшудан ППП (IFR) бойынша ұшуға көшу;

ұшып кету және ұшып келудің стандарттысхемасы (standard instrument departures and arrivals);

маршрут бойынша ППП бойынша ұшу процедурасы;

күту процедурасы (holdingprocedures);

бекітілген метеоминимумға сәйкес аспап бойынша жерге қонуға кіру;

екінші шеңберге бару;

аспап бойынша кіру процедурасы бойынша кіру және жерге қону, сонымен қатар жерге қону арқылы шеңбер бойынша (circling) кіру.

3) ұшу барысы бойынша маневр және нақты ұшу сипаттамасы;

4) қажет болғанда жоғарыда нұсқалған жаттығуларды көп қозғалтқышты ұшақта жүзеге асыру, сонымен қатар тек аспап бойынша ұшақты басқару жағдай үлгісін жасау кезінде қозғалтқыштың біреуі жұмыс істемейді немесе ажырап кетеді немесе қозғалтқышты қайта қосуды талап етіледі (соңғы жаттығу қауіпсіз биіктікте жүзеге асырылады, егер ол FFS немесе FNPT-II тренажерінде өткізілсе).

3. ППП бойынша ұшуға Базалық дайындық модулін оқыту курсы.

Модуль шектеулі аспаптар панелі мен бірқалыпсыз кеңістік жағдайын қоса отырып, аспап бойынша негізгі ұшу аспектілеріне шоғырланған.

Барлық жаттығулар FNPTI/II, FTD1/2/3 немесе FFS, бірақ 5 сағаттан астам емес орындалады. Егер ұшу ВМУ өткізілсе, ПМУимитациясы бойынша шаралар қабылданады.

Аспап бойынша ұшуға үйрету	Ұшу уақытын болжамды бөлу
1-жаттығу: Визуалдық сыртқы бағдарсыз ұшу негіздері; көлденең ұшу; жылдамдату және тежеу үшін қозғалтқыш қуатын өзгерту, тікелей көлденең ұшуды қолдау; 15?және 25?қисаю арқылы көлденең ұшуда бұрылыс, берілген курсқа шығу	0:30
2-жаттығу: 1 жаттығуды қайталау; курс пен жылдамдықты сақтай отырып, биіктік алу және төмендеуді қосымша орындау, көлденең ұшуға ауысу; биіктік алу және төмендеу арқылы бұрылыс	0:45
3-жаттығу: Инструменталдық процедураны орындау: Процедура басталуы, жылдамдық тоқтағанға дейін тежеу, жапқыш пен талап етілетін конфигурацияны орнату; Стандартты бұрылысты орындау; Кері курсқа шығу, 1 минут аралығында жаңа курсты ұстау; Координациялық бұрылыс,шасси шығару,500 фт/мин тікелей жылдамдығымен төмендеу; Бастапқы курсқа шығу,(500 фт/мин) тікелей төмендеу жылдамдығын сақтау және 1 минут аралығында курсты ұстау; Көлденең ұшуға көшу, биіктігі 1000 фут (300 метр) бастапқыға қарағанда төмен; Екінші шеңберге шығуды орындау; Үздік жылдамдықпен биіктік алу (Vy)	0:45
4-жаттығу: 1-жаттығуды қайталау және 45? қисаю арқылы тіке бұрылысты орындау; бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
5-жаттығу: 4-жаттығуды қайталау	0:45
6-жаттығу: Егер VDF қол жетімді болса, VOR немесе NDBрадионавигациялық құралдар көмегімен навигация; орнатылған QDM және QDR кідірту.	0:45
7-жаттығу: 1жаттығуды қайталау және бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
8-жаттығу: 1 жаттығуды қайталау, бұрылыс, биіктікті өзгерту және авиагоризонт немесе гироскопиялық компастың тоқтауимитациясы арқылы бірқалыпты емес кеңістік күйінен қалпына келу.	0:45
9-жаттығу: Құлап түсуді тану және бастапқы және дамыған құлап түсуден шығу, ұшақтың төмен қарай құлдилап түсуін болдырмау.	0:45
10-жаттығу: 6, 7 және 8-жаттығуларды қайталау	3:30

2. Аспап бойынша ұшуға рұқсат туралы біліктілік белгісін алу үшін практикалық ептіліктер бойынша емтихан (IRSKILLTEST).

1-параграф. Жалпы ережелер

1. IR алу үшін үміткер сол класс немесе әуе кемесінің типі бойынша нұсқаулықтан өтеді, бұл ұшуды тексеру кезінде қолданылады.

2. Үміткер барлық ұшу ептіліктерін тексеру бөлімдері бойынша сынақ алады (skilltest). Егер бір тармақ немесе бір бөлім бойынша сынақ болмаса, демек, осы бөлім бойынша сынақ қойылмайды.

3. Сынақ бір бөлімнен артық болса, үміткерден ұшуды тексерудің барлық бөлімдерін қайта тапсыру талап етіледі.

4. Тек бір бөлімнен сынақ болмаса, осы бөлімді тапсыру талап етіледі.

5. Қайта тексерудің кез-келген бөлімі, сонымен қатар өткен қайта тапсыруда табысты тапсырылған бөлімдер бойынша сынақ болмаса, үміткерден ұшуды тексерудің барлық бөлімдерін қайта тапсыру талап етіледі. (skilltest).

6. Барлық бөлім бойынша ұшу ептіліктерін тексеру 6 ай аралығында аяқталады. Екі рет талпынғанда тестің барлық тиісті бөлімдерін тапсырмау қабілеті бұдан әрі оқуды талап етеді.

6. Қайта оқу сәтсіз ұшу тексеруінен кейін бірден басталады. Ұшу ептіліктерін тексеруді тапсыру үшін талпыныс мөлшері шектелмеген.

2-параграф. Практикалық ептіліктер бойынша біліктілікті тексеру/емтихан өткізу

1. Тексеру практикалық ұшу имитациясы үшін арналған. Ұшу маршрутын емтихан қабылдаушы таңдайды. Маңызды элементүміткердің жалпы қабылданған нұсқаулық материалдар негізінде ұшуды жоспарлау және өткізу қабілеті болып табылады. Үміткер ұшу жоспарлауын өзіне алады және бортта ұшуды орындау үшін барлық жабдық пен құжаттама болуын қамтамасыз етеді. Ұшу ұзақтығы 1 сағаттан кем болмайды.

2. Егер емтихан қабылдаушы дұрыс емес деп есептейтін себептер бойынша тексеруді тоқтату шешімін қабылдайтын болса, онда үміткер барлық тексеруді қайтадан тапсырады. Егер емтихан қабылдаушы дұрыс емес деп есептейтін себептер бойынша тексеру тоқтатылса, онда келесі ұшуда тек тапсырылмаған бөлімдер бойынша тексеру өтеді.

3. Емтихан қабылдаушы қарауына сәйкес кез-келген маневр немесе сынақ процедурасын үміткер бір рет қайталайды. Егер емтихан қабылдаушы үміткердің ұшу дағдыларын көрсету толық қайта тестілеуді талап етеді деп есептейтін болса, тест кез-келген кезеңінде тоқтатылады.

4. Үміткер әуе кемесін басқарғанда КВС функциясы және ұшуды басқа экипаж мүшелері жоқ сияқты орындайды.Емтихан қабылдаушы әуе кемесін басқаруға қатыспайды, егер қауіпсіздік мүддесінде оның араласуы қажет болса немесе басқа кеме үшін кідіруді болдырмау жағдайынан басқа. Ұшу үшін жауапкершілік үміткерге жүктеледі.

5. Шешімді қабылдаудың біршама/абсолютті биіктігі (Decisionheights/altitude), минималдық біршама/абсолютті төмендеу биіктігі (minimumdescentheights/altitudes) және екінші шеңберге кету нүктесін үміткер анықтайды және емтихан қабылдаушы мақұлдайды.

6. IR алу үшін үміткер орындайтын тексеру және міндеттер, сонымен қатар радио байланыс құрылғысы сәйкестігін емтихан қабылдаушыға көрсетеді. Тексеру ұшу тексеру өткізілетін әуе кемесі үшін бақылау тексерудің бекітілген картасына сәйкес аяқталады. Үміткер ұшуға дайындық кезінде қозғалтқыш пен жылдамдық жұмысы параметрлерін анықтауға міндетті. Ұшу, қонуға кіру және жерге қону параметрлерін үміткер әуе кемесі қолданатын ұшуды пайдалану нұсқаулығына сәйкес есептейді.

3-параграф. Практикалық ептіліктер бойынша емтихан мазмұны

Бақылау тексеру картасын қолдану (checklist), ұшу шеберлігін қолдану (airmanship), анти- және қарсы- мұз басу процедурасы, сонымен қатар қауіп және қате факторларын бақылау принциптері барлық бөлімдерде қолданылады.

1-БӨЛІМ – ҰШУЛАРҒА ЖӘНЕ ҰШУҒА ДАЙЫНДЫҚ
1	Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықтармен жұмыс жүргізу (немесе осыған ұқсас нұсқаулармен), сонымен қатар, ұшу параметрлерінің массаларын және орталығын есептеу.
2	Әуе қозғалысына қызмет көрсету құжаттарымен жұмыс жүргізу, ауа райы болжамдарымен жұмыс.
3	АТS ұшу жоспарын, IFR жоспарын және ұшу журналын дайындау
4	Ұшу алдындағы тексеру
5	Метео минимумдары
6	Ұшуға жүргізу
7	Ұшу алдындағы брифинг. Ұшып шығу
8***	Құрал бойынша ұшуға шығу
9***	Ұшу кезеңіндегі аспапты рәсімдер, биіктікті өлшеу қондырғысы
10***	АТS тармағымен байланыс мәселелерін келісу, радиобайланыс тәртіптері
2 -БӨЛІМ - ЖАЛПЫ ҰШУДЫ БАСҚАРУ***
1	Ұшақпен басқару әр түрлі жылдамдықтағы көлбей ұшуды қосқанда біріңғай құрылғы бойынша басқару, әуе кемесін триммерлеу
2	Бұрылу стандарттарына сәкес (Rate 1 turn) төмендеу және биіктікке көтерілу бұрылулары
3	Төмендеу кезіндегі шұғыл бұрылыстарды және 45Ү тұрақты қисаю бұрылыстарын қосқанда қалыпты жағдайдан шығу (unusualattitude)
4*	Қондыру конфигурацияларының ұшуларында және көтеріу мен төмендеу бұрылуларында, көлбей ұшулардың құлатуларынан қайта қалпына келтіру – тек ұшақтарға арналған
5	"Шектелген панельдер" тәртібі: тұрақты жиынтық және төмендеу, жоспарланған бағытқа шығумен берілген биіктікке қалыпты бұрылулар, қалыпты жағдайлардан қайта қалпына келтіру (unusualattitude) - тек ұшақтарға арналған
3-БӨЛІМ - МАРШРУТ БОЙЫНША IFR ПРОЦЕДУРАСЫ***
1	Жол сызықтарын байқау, оны басып алуды қосқандағ, мысалы: NDB, VOR, RNAV электронды новигациялық жүйелерді пайдалану бойынша
2	Радиотехникалық құралдарды пайдалану
3	Көлбей үшу, биіктік пен жылдамдықты, бағытты басқару, қуатын белгілеу, триммерлеу техникасы
4	Биіктік өлшегішті белгілеу
5	Ұшу уақытын және келіп қонудың есепту уақытын бағалау (ETAs) (егер керек болған жағдайда маршрутта күту) (en-routeholding)
5	Ұшу жүрісін бақылау, ұшу журналын жүргізу, отынды пайдалану үшін бақылау жасау, әуе кемесінің жүрісін басқару
7	Мұзданудан қорғау рәсімі, керек болған жағдайда модельдеу
8	АТS-пен байланыс – келісу, радиобайланыс процедурасы
4-БӨЛІМ – НАҚТЫ ОТЫРҒЫЗУДЫҢ ПРОЦЕДУРАСЫ***
1	Новигация құралдарын тексеру және қондыру, жабдықтарды сәйкестендіру
2	Келу процедурасы, биіктікті өлшегішті тексеру
3	Қонуға кіру және жерге қонуға төмендеу кезіндегі тексеруді қосқанда, қонуға кіру және жерге қону кезіндегі келіссөздер
4**	Күту процедурасы (Holding procedure)
5	Қонуға беттеу үшін белгіленген процедурасына сәйкес
6	Қонуға беттеу уақытын бағалау
7	Биіктік пен жылдамдық бағытын басқару (тұрақтыландырылған отырғызу)
8**	Екінші айналымға кету
9**	Қонуға кіру және отырғызудардың қайталама процедурасы
10	АТS-пен байланыс – келісу, радиобайланыс процедурасы
5-БӨЛІМ– НАҚТЫ ОТЫРҒЫЗБАУДЫҢ ПРОЦЕДУРАСЫ***
1	Новигация құралдарын тексеру және қондыру, жабдықтарды сәйкестендіру
2	Келу процедурасы, биіктік өлшегішті тексеру
3	Қонуға кіру және жерге қонуға төмендегені кезіндегі тексеруді қосқанда, қонуға кіру және жерге қону кезіндегі келіссөздер
4**	Күту процедурасы (Holding procedure)
5	Қонуға беттеуге белгіленген процедурасына сәйкес
6	Қонуға беттеу уақытын бағалау
7	Биіктік пен жылдамдық бағытын басқару (тұрақтыландырылған отырғызу)
8**	Екінші айналымға кету
9**	Қонуға кіру және отырғызулардың қайталама процедурасы
10	АТS-пен байланыс – келісу, радиобайланыс процедурасы
6-БӨЛІМ – ЕГЕР БІР ҚОЗҒАЛТҚЫШТЫҢ ІСТЕН ШЫҚҚАН ЖАҒДАЙДАҒЫ, ҰШУЫ (тек көпқозғалтқышты ұшақтарға арналған) ***
1	Енінші айналымда ұшу немесе қонуға кіруден кейін қозғалтқышты істен шығуын байқау
2	Бір қозғалтқыштың істен шығу жағдайында екінші айналымға кету және қайталама қонуға беттеу
3	Бір қозғалтқыш істен шықан жағдайда қонуға беттеу және жерге қону
4	АТS-пен байланыс – келісу, радиобайланыс процедурасы

Ескерту:

*) FFS, FTD 1/2/3 немесе FNPTII жаттықтыру құрылғыларында орындалуы мүмкін.

**) 4- бөлімінің немесе 5-бөлімінің тармақтарында орындалуы мүмкін.

***) Тек құрылғылар бойынша бағдарлау кезінде орындалуы тиіс.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 17-қосымша

Ұшу нұсқаушыларының теориялық дайындығы жөніндегі тақырыбы мен қызметі

Білімі	Тәсілдері мен әрекеттері	Қызметі
1) мақсаттарын түсіну; 2) қол жетімді құралдар; 3) біліктілік негізіндегі тәсілдер.	1) жұмыс орнын қамтамасыз ету; 2) ақпараттық материалдарды әзірлеу; 3) қолжетімді құралдармен, құрылғылармен меңгеру	Қорларды дайындау
1) Оқыту жолындағы кедергілер; 2) Оқыту тәсілдері.	1) тәртібіне сәйкес модулдерінің рөлдерін және өкілеттілігін бөлу, 2) рөлдерін түсіндіру; 3) мақсаттарды анықтау; 4) тыңдаушылардың талаптарын анықтау және қолдау	Оқуға арналған қолайлы жағдайларды құру
Оқыту әдістері	Ашық талқылау, оқыту методикасы, әділеттілікті ұғыну және қолдау, оқытуды ұйымдастыру үшін қызықты тәсілдерді, әдістерді қарастыру	Білімді таныстыру бағдарламасы
Адамдық фактор (HF), қауіптікпен және қатемен басқару (TEM), экипаж ресурстарымен басқару (CRM)	Теориялық және тәжірибелік (TEM), (CRM) жағдайлар арасында байланыс орнату	Біріктіру (TEM), (CRM)
Оқу уақытын бөлу	Құзіреттерге сәйкес мақсаттарға жету үшін уақытты бөлу	Оқыту мақсатында жетістікке жету үшін уақытты бөлу
1) жәрдемдесу; 2) кері байланыс құрылымын ұғыну; 3) тыңдаушыларға сұрақтар қойып, ынталандыруға, кеңестер сұрауға қарым-қатынас жасау	1) студентті қатысуға ынталандыру; 2) қайсарлыққа, сенімділікке, шыдамдылық мінездеріне шақыру және ынталандыру 3) бірге-бір тренинг; 4) Өзара қолдау қарым-қатынасын белгілеу	Оқу үрдісін жеңілдету
1) бақылау амалы; 2) бақылау жазу амалдары.	1)Біліктілік талаптары бойынша оқытылатын нәтижелеріне сәйкес өзін-зі бағалау және көтермелеу 2) шешімді қабылдау бойынша бақылауды бағалау және нақты кері байланысты қамтамасыз ету 3) CRM бойынша жүргізілуін бақылау	Оқу үлгірімін бағалау
1) Оқыту методикасы; 2) Жеке қажеттіліктер үшін тренингке тәуелділігінің дағдылану стратегиясы	1) мақсаттарды анықтау үшін жеке қорытындылау бойынша салыстыру; 2) үлгірім көрсеткіштерін-дегі жеке айырмашылық-тарды анықтау 3) әрекеттерді түзетулерге сәйкес қолдау	Ілгерілеу нәтижелерін талдау және бақылау
1) құзіреттердің және осыған байланысты элементтердің шамасы 2) тиімділік белгісі	1) білім алушылардан бастамашылық етудің кері байланысы; 2) жаттықтыру барысын құзіретті белгілерге қарсы қадағалау 3) Тиісті жазбаларды сақтау	Оқыту сабақтарын бағалау
1) кезеңдер бойынша оқыту мақсаты; 2) жекелік және жүйкелік кемшіліктерді салыстыру	Тек қадағалаған оқиғалар мен әрекеттерді пайдала-нып, нақты есеп беру	Нәтижелерді хабарлау
Авиациялық психология	Психикалық процесс және олардың сипаттамалары. Білім шеберлігінің дағдылары және олардың қалыптасу заңдылықтары. Білім алушы тыңдаушыларымен жұмыс барысында оларды зерттеу және есепке алу, жеке тұлғалардың психикалық қасеттері.Ұшу еңбегінің психологиялық-физиологиялық сипаттамалары; Ұшу түрлерінің әртүрлі психолгиялық ерекшелігі. Балалар мен жасөспірімдер психологиясының және оларды оқыту-тәрбиелеу үрдісінде есепке алу.
Педагогика негізі	Дидактикалық қағидалар және оларды оқыту барысында қолдану. Нұсқаушы – оқытатын тыңдаушыларға педагог және тәрбиеші. Ұшу тобы: оқу-ұшу жұмыстарын іріктеу және ұйымдастыру. Тәрбиелеудің негізгі қағидалары және олардың сипаттамалары. Тәрбиелеу методикасы және оларды оқыту-тәрбиелеу жұмыстарына пайдалану. Балалар мен жасөспірімдердің оқыту-тәрбиелеу жұмыстарының ерекшелігі.
Ұшу оқыту методикасы	Ұшуды оқыту барысында жаттықтырушының рөлі және оның функционалды міндеттері.Теориялық және жер үсті дайындықты ұйымдастыру және методикасы. Ұшу жұмыстарын жоспарлау.Ұшуларға алдын-ала, ұшу алдындағы тікелей дайындық.Ұшуларға әр түрлі дайындық түрлері бойынша жаттығу орны және олардың методикасы. Ұшуға оқытудың амалдары мен тәсілдері. Ұшақтарда ұшуларды алғашқы оқыту методикасы және оны ұйымдастыру.Айналым бойынша ұшуды оқыту методикасы. Маневр жасау және ұшу өнері аймағына ұшуларға оқыту методика-сы. Ұшу бағдарын оқыту методикасы. Ұшуларды талдау және анализдеу. Ұшу құжаттарын жүргізу. Ұшу оқиғаларына алғышарт және талдау қателері және есептеу методикасы

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 18-қосымша

Штурманның теориялық дайындығы бойынша тәртібінің тақырыбы

Оқыту тәртібінің атауы	Оқыту тәртібінің қысқаша сипаттамасы
Әуе құқығы	штурман куәлігін пайдаланушылардың ережесі мен тәртібі; тиісті іс-тәжірибелер; әуе қозғалысына қызмет көрсету ережесі.
Ұшу сипаттамалары, жүктеу және жоспарлау	әуе кемесінің ұшу-техникалық сипаттамаларының массасын үлестіру және жүктеу әсері крейсерлік режимнің басқару ережесін қосқанда ұшып-қону және басқа да сипаттамаларын жүзеге асыру; бағыты бойынша ұшуларды оперативті жоспарлау және ұшар алдындағы жоспарлау, ӘҚҰ мақсаттарына арналған ұшу жоспарларының дайындығы мен ұсыныстары; әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидаларына сәйкес; биіктік өлшегіш қондыру тәртібі
Адам мүмкіндігі	қауіп және қателік бақылау факторларының қағидаларын қосқанда адам мүмкіндігі штурманға сәйкес негізделеді
Метеорология	Авиациялық метеорологиялық мәліметтерді, карта және болжамдарды практикалық қолдану және түсіну; белгілері және қысқартулар, дәл ұшу кезіндегі және ұшу алдындағы метеорологиялық мәліметтерді пайдалану және ережені қабылдау; барометрлік биіктікті өлшеу қағидалары; авиациялық метеорология; Тиісті аймақтардың климатологиясы, авияцияға оның әсері; отырғызуға және бағыты бойынша ұшыруға ұшу үшін кедергі келтіретін ауа райы құбылыстарының ерекше сипаттамалары және басталу бағыттарының құрылымы және жоғары қысымның аймағына ауысу белгілері
Навигация	кеме жолдарын есептеу амалдары, аэронавигациялық ережелер және изобарлық беттер бойынша ұшулар; аймақтық навигация жүйесі мен радиотехникалық құралдардың аэронавигациялық карталарын пайдалану; алыс ұзақтықтардың бағыты бойынша ұшуларға қатысты ерекше навигациялық талаптар; навигациялық әуе кемесіне қажетті құрал жабдықтарды және авиациялық электрлік құралдарды сенімді және шектеулі пайдалану; қонуға беттеуге және бағыты бойынша ұшуға, ұшып кету кезеңдерінде қолданылатын навигациялық жүйелердің дәлдігін және нақтылығы пайдалану; радионавигациялық құралдарды танып айыру; автономды жүйелерін және сыртқы бағдарланған құралдарын пайдалану және сипаттау қағидалары; борттық жабдықтардың жұмысы; аспан шырақтарын қоса алғанда аспан өрісі және ұшуларда әуе кемесінің орнын анықтау мақсатында анықтау және оларды таңдау сектанттарды дәлдік тексеру; навигациялық құжаттамаларды толтыру; аэронавигацияда пайдаланылатын өлшем бірлігін және формулаларды анықтау;
Пайдалану ережелері	АIР, NОТАМ осындай аталған аэронавигациялық құжаттарды, атауларды түсіну және пайдалану, аэронавигациялық кодтарды, құралдар бойынша қонуға беттеу және төмендеу, бағыты бойынша ұшу, ұшу картасын және қысқартуларды түсіну
Ұшу негізі	Ұшу негізі;
Радиотелефония	Байланысты жүргізу ережесі және радио айырбастау фразеологиясы

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 19-қосымша

Бортинженер/бортмеханикалардың теориялық даярлау жөніндегі тәртіптің тақырыбы

Оқуту тәртібінің атауы	Оқыту тәртібінің қысқаша сипаттамасы
Әуе құқығы	Бортинженер куәлігін пайдаланушысының ережесі мен тәртібі; Бортинжер міндеттері бөлімінде азаматтық әуе кемесін пайдалануды реттеу ережесі мен қағидасы
Әуе кемесі бойынша жалпы білімі	Газтурбиналы және/немесе піспекті қозғалтқыш күштік құрылғылар қондырғысының негізгі қағидалары; Отын берілісін реттеуді қосқанда, отын жүйелерінің және отынның сипаттамалары; Майлау материалдары және майлау жүйесі; Оталдыру жүйесі және қозғалтқышты қосу жұмыстарының негіздері мен тағайындаулар, бүрку жүйесі және форсаж камерасы; Әуе кемесі күтік қондырғыларын шектеу және пайдалану ережелері, жұмыстарының қағидалары; Қозғалтқыш сипаттамаларындағы атмосфера шарттарының әсері; Планерлер, басқару мүшелері, құрылымдары, шасси доңғалағы, тежегіш және қарсы құрылғылар, коррози бойынша ресурстар және материалдардың қажуы; құрылғылардың ақаулары және бұзылғандығының табылуы; Су жұқпайтын және мұз басуға қарсы жүйелер; Ауаны жақсарту және қысымды көтеру, оттегі жүйелері; Гидравликалық және пневматикалық жүйелер; Әуе кемелерінің электр сымдар жұйесі, тұрақты және ауысымды тоқтың электірлік жүйелері, металдау және экрандау, электротехниканың негіздері; Дисплей және авиациялық электрондық жабдықтар, ұшқышпен басқару жүйесі, радионавигациялық және радиолакациялық құрылғылар радиожабдықтарына байланысты, автоұшқыш, компас, аспапты жабдықтар жұмыстарының қағидалары; Әуе кемесіне сәйкес шектеу; Өртке қарсы жүйелер және өрт дабылдарының жүйесі әуе кемесінің талаптарына сәйкес жабдықтар мен жүйелердің дұрыстығын тексеру және пайдалану.
Ұшу сипаттамалары, жүктеу және жоспарлау	Әуе кемесінің басқарылу сипаттамалары және ұшу-техникалық сипаттамларында салмағын бөлу және жүктеу әсері; Орталығын және салмағын есептеу; Крейсерлік режиміне басқару ережелерін қосқанда, ұшу-техникалық сипаттамалары туралы деректерді тәжірибеде пайдалану және қолдану.
Адам мүмкіндігі	Адам мүмкіндігі қауіп және қателік бақылау факторларының қағидаларын қосқанда бортинженеріне байланысты
Пайдалану ережелері	Техникалық қызмет көрсету қағидалары, ұшу жарамдылығын қолдау ережелері, ақаулар, ұшу алдындағы тексеріс, отынды толтыру кезіндегі сақтық шаралар, қуат көзін сыртқа пайдалану; Кабина жүйелері және қондырылған жабдықтар; Қалыпты және өзгеше әрекеттерінің және апатты шарттарының тәртібі; Жүк тиеу және қауіпті жүктерді тасымалдау бойынша пайдалану ережелері.
Ұшу негізі	Аэродинамика негіздері.
Радиотелефония	Байланысты жүргізу ережесі және радио айырбастау фразеологиясы

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 20-қосымша

Ұшу экипаждары (ұшақтар) мүшелерін қайта даярлау кезінде теориялық даярлау және кәсіби деңгейін қолдау бойынша пәндер тақырыбы

№	Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
1	1. ӘК туралы жалпы мәлімет, конструкциясы, аспаптары, жүйелерінің қалыпты жұмысы және ақаулары	1. Өлшемдері: 180 бұрылыста ҰҚЖ-ның талап етілетін ең аз ені /dimensions: minimum required runway width for 180 Ү turn. 2. Қозғалтқыш, қосалқы күш қондырғысын (ҚКҚ) қоса алғанда /engine including auxiliary power unit: қозғалтқыштың немесе қозғалтқыштардың үлгісі/ type of engine or engines; жалпы алғанда, мына жүйелер немесе құрауыштардың функциялары в/ in general, function of the following systems or components: қозғалтқыш/ engine қосалқы күш қондырғысы/ auxiliary power unit; май жүйесі/ oil system; отын жүйесі /fuel system; от алдыру жүйесі /ignition system; іске қосу жүйесі/starting system; өрт дабылдамасының жүйесі және өрт сөндіру жүйесі /fire warning and extinguishing system; генераторлар және генераторлар жетегі / generators and generator drives; қуат көрсеткіші /power indication; кері тартылыс /reverse thrust; су бүріккіш /water injection; піспекті және турбинабұрандалы қозғалтқыштарда қосымша /on piston or turbine-propeller engines additionally: ауа бұрандаларының жүйесі/ propeller system; тіреу жүйесі /feathering system; қозғалтқышты басқару элементтері (стартерді қоса), қозғалтқыштың аспаптары және экипаж кабинасында көрсету және олардың функциялары, өзара байланысуы және түсіндіру /engine controls (including starter), engine instruments and indications in the cockpit, their function, interrelation and interpretation; қозғалтқыштың жұмысы, APU қоса алғанда, қозғалтқышты іске қосқан, іске қосқан және қозғалтқыш ілкілген, дұрыс реттілікпен қалыпты жұмыс істеуге арналған процедуралар уақытында /engine operation, including APU, during engine start, start and engine malfunctions, procedures for normal operation in the correct sequence. 3. Отын жүйесі /fuel system: Отын бактарының, отын сорғыларының, отынқұбырлардың қозғалтқыштарға орналасуы, резервуарлардың сыйымдылықтары, клапандар және өлшеу аспаптары / location of the fuel tanks, fuel pumps, fuel lines to the engines, tank capacities, valves and measuring; мына жүйелердің орналасуы/location of the following systems: сүзу /filtering; жылыту /heating; отынды құю және ағызу/ fuelling and defueling; ағызу /dumping; желдету/ venting. ұшқыштардың кабинасында /in the cockpit: отын жүйесінің бақылау блоктары және индикаторлары /the monitors and indicators of the fuel system; отынның қоры және шығысы, интерпретация/ quantity and flow indication, interpretation; процедуралар /procedures: отынды әртүрлі отын бактарына бөлу процедуралары /fuel procedures distribution into the various tanks; отынды беру, температураны бақылау және отынды ағызу/fuel supply, temperature control and fuel dumping. 4. Тұмшалау жүйесі және ауаны салқындату/ pressurisation and air conditioning: қорғау жүйесінің және құрылғысының құрауыштары / components of the system and protection devices; бақылау блоктары және экипаж кабинасының индикаторлары /cockpit monitors and indicators; пайдалану шарттарын түсіндіру/ interpretation about the operational condition; іске қосу, крейсерлік ұшу, қонуға бет алу және қону уақытындағы жүйенің қалыпты жұмысы, ауаны салқындату және температураны бақылау/normal operation of the system during start, cruise, approach and landing, air conditioning airflow and temperature control. 5. Мұз басудан қорғау және жаңбырдан қорғау, әйнектазартқыш және жаңбырдан қорғау/ice and rain protection, windshield wipers and rain repellent: Әуе кемелерін мұз басудан қорғау жүйелерінің құрауыштары, қозғалтқыштарды қоса, жылу көздері, бақылау және нұсқау құралдары /ice protected components of the aeroplane including engines, heat sources, controls and indications: ұшу, биіктік алу, эшелонда ұшу және төмендеу уақытында мұзданудан немесе мұз басудан қорғау жүйелерінің жұмысы, қорғау жүйелерін қолдануды талап ететін шарттар /operation of the anti-icing or de-icing system during take-off, climb, cruise and descent, conditions requiring the use of the protection systems; әйнектазартқыштар мен су жұқтырмайтын жүйелердің жұмысын басқару және индикациялау органдары /controls and indications of the windshield wipers and rain repellent systems operation. 6. Гидравликалық жүйе /hydraulic system: гидравликалық жүйенің (жүйелердің) құрауыштары, жүйедегі мөлшер мен қысым, қолданыстағы гидравликалық жүйелермен байланысты гидравликалық жүйе келтіретін құрауыштар / components of the hydraulic system(s), quantities and system pressure, hydraulically actuated components associated to the respective hydraulic system; басқару органдары, бақылау блоктары және экипаж кабинасындағы индикаторлар, көрсеткіштердің функциялары, өзара байланысуы және түсіндіру / controls, monitors and indicators in the cockpit, function and interrelation and interpretation of indications. 7. Қону шассиі / landing gear: негізгі құрауыштары / main components of the: негізгі шасси /main landing gear; мұрындық доңғалақ/ nose gear; рульдік басқару / gear steering; тежегіш жүйесі, тағанауға қарсы жүйені қоса алғанда /wheel brake system, including anti-skid; шассиді жинау және шығару (операция механизмі туындатқан триммерлеуді және кедергіні өзгертуді қоса алғанда)/ gear retraction and extension (including changes in trim and drag caused by gear operation); шиналарда талап етілетін қысым немесе тиісті трафареттің орналасқан жері / required tyre pressure, or location of the relevant placard; басқару органдары және индикаторлар, шассиді шығару және жинау, тежеу шарттарына байланысты экипаж кабинасындағы ескертуші индикаторларды қоса алғанда, /controls and indicators including warning indicators in the cockpit in relation to the retraction or extension condition of the landing gear and brakes; шұғыл шығару жүйелерінің құрауыштары/ components of the emergency extension system. 8. Әуе кемесін басқару органдары және қанат механикасы /flight controls and high lift devices: элерондар жүйесі/ aileron system; биіктік рулінің жүйесі /elevator system; бағыт рулінің жүйесі/rudder system; триммерлеу жүйесі/ trim system; интерцепторлар жүйесі /spoiler system; қанат механикасы /lift devices; ағынның үзілуі туралы ескерту жүйесі / stall warning system; ұшу конфигурациясы туралы ескерту жүйесі /take-off configuration warning system; экипаж кабинасынан басқару органдарының жүйесі, басқару немесе үстіңгі органдар /flight control system from the cockpit controls to the flight control or surfaces; басқару органдары, бақылау блоктары және индикаторлар, жүйенің ескертуші индикаторларын қоса алғанда, өзара байланыс және тәуелділік /controls, monitors and indicators including warning indicators of the systems mentioned and dependencies. 9. ӘК электр жүйесі: негізгі энергия жүйесінің (айнымалы немесе тұрақты токтың) мөлшері, қуаты, кернеуі, жиілігі және орналасқан орны, қосалқы электр желісі мен сыртқы энергия жүйесінің орындары /number, power, voltage, frequency and location of the main power system (AC or DC), auxiliary power system location and external power system; басқару органдарының, бақылау блоктарының және индикаторлардың экипаж кабинасында орналасуы / location of the controls, monitors and indicators in the cockpit; байланыс және навигация аспаптары мен жүйелері, негізгі және резервтік қуат беру көздері / flight instruments, communication and navigation systems, main and back-up power sources; өмір үшін маңызды ажыратқыштарды орналастыру /location of vital circuit breakers; генератордың жұмысы және электр қуатын беруді бақылау процедуралары /generator operation and monitoring procedures of the electrical power supply. 10. Аспаптық жабдық, радио жабдық, радиолокациялық және навигациялық жабдық, ұшуды автоматты басқару, ұшуларды тіркеу /flight instruments, communication, radar and navigation equipment, autoflight and flight data recorders: көрінетін антенналар/visible antenna; қалыпты жұмыс жасау кезінде экипаж кабинасында басқару органдары және келесі жабдықтар аспаптары /controls and instruments of the following equipment in the cockpit during normal operation: аспаптар /flight instruments; ұшуды басқару жүйелері /flight management systems; радиобиіктікті өлшеуді қоса алғанда радиолокациялық жабдық /radar equipment, including radio altimeter; байланыс пен навигация жүйелері /communication and navigation systems; автоұшқыш /autopilot; ұшу деректерін тіркеуші, экипаж кабинасында сөйлесулерді тілдік тіркегіш және деректерді беру режімінде байланысты жазу функциясы /flight data recorder, cockpit voice recorder and data-link communication recording function; TAWS /TAWS; Соқтығысуға жол бермеу жүйесі / collision avoidance system; ескерту жүйелері /warning systems. 11. Экипаж кабинасы және жолаушы кабинасы, жүк бөлігі:/cockpit, cabin and cargo compartment: сыртқы жарықтандыру жұмысы, экипаж кабинасы, жолаушы салонын және жүк бөлігін жарықтандыру және апаттық жарықтандыру /operation of the exterior, cockpit, cabin and cargo compartment lighting and the emergency lighting; жолаушы салоны және жүк бөлігі, траптар, терезелер мен апаттық шығулар есіктерін пайдалану /operation of the cabin and cargo doors, stairs, windows andemergency exits; оттегі жүйелерінің негізгі компоненттері және олардың орналасуы, экипаж бен жолаушылар үшін оттегі маскалары және оттегі жүйелері жұмысы, кесте немесе диаграмма арқылы оттегінің қажетті саны / main components of the oxygen system and their location, oxygen masks and operation of the oxygen systems for the crew and passengers, required amount of oxygen by means of a table or diagram. 12. апаттық жабдық жұмысы және ұшақтың келесі апаттық жабдығын дұрыс қолдану / emergency equipment operation and correct application of the following emergency equipment in the aeroplane: тасымалы өрт сөндіргіш /portable fire extinguisher; алғашқы көмек қобдишалары /first-aid kits; тасымалы оттегі жабдығы / portable oxygen equipment; апаттық арқандары /emergency ropes; құтқару жилеттері /life-jacket; құтқару салдары /life rafts; апаттық таратқыштар /emergency transmitters; апаттық балтасы /crash axes; мегафондар /megaphones; апаттық сигналдар /emergency signals. 13. Пневматикалық жүйесі /pneumatic system: Пневматикалық жүйелер компоненттері, қысым көзі және әрекетке келтіретін компоненттері /components of the pneumatic system, pressure source and actuated components; Экипаж кабинасында басқару, бақылау блоктары және индикаторлары және жүйелер функциялары /controls, monitors and indicators in the cockpit and function of the system; Вакуум жүйесі /vacuum system.
2	Шектеулер /Limitations	1. Жалпы шектеулер /general limitations: ұшақты сертификаттау, ұшу санаты, шуды сертификаттау және ұшудың барлық жүйесі, ӘК талаптары мен жүйелері үшін сипаттамалар туралы ең жоғарғы және ең төменгі деректер / certification of the aeroplane, category of operation, noise certification and maximum and minimum performance data for all flight profiles, conditions and aircraft systems: ұшып шығу және қону кезінде ең жоғарғы ілеспе және бүйірден соққан жел/ maximum tail and crosswind-components at take-off and landing; жалғас қанатшаларды шығару үшін ең жоғарғы жылдамдық /maximum speeds for flap extension; жалғас қанатшаларды шығарудың түрлі бұрыштары /at various flap settings flap; шассилер жұмысы үшін / for landing gear operation; шассилерді шығару үшін / for extended landing gear; бағыт рөлін ең жоғарғы ауытқуы үшін /for maximum rudder deflection; шиналар үшін /for tyres; бір бұранданы флюгерленген /one propeller feathered; ең төменгі жылдамдық басқарушы /minimum control speed; жерде басқарудың ең төменгі жылдамдығы / minimum control speed ground; түрлі жағдайда аудару жылдамдығы / stall speed under various conditions; ең жоғарғы жылдамдық / maximum speed; ұшуда ең жоғарғы жылдамдық / maximum speed for normal operation; биіктік пен температурасын шектеу / altitude and temperature limitations; штурвалды шайқау автоматын белсенді ету /stick shaker activation. әуежайдың ең жоғарғы барометрлік биіктігі, ҰҚЖ еңісі /maximum airport pressure altitude, runway slope; жермен жүрудің ең жоғарғы массасы / maximum taxi mass; ең жоғарғы ұшып шығу массасы / maximum take-off mass; ең жоғарғы ұшып шығу массасы / maximum lift off mass; ең жоғарғы қону массасы /maximum landing mass; отынсыз масса / zero fuel mass; апаттық ағызудың ең жоғарғы жылдамдығы / maximum dumping speed; ұшу кезінде жүктеудің ең жоғарғы коэффициенті /maximum load factor during operation; ауырлық орталығының сертификатталған диапазоны /certificated range of centre of gravity. 2. Қозғалтқышты шектеу /engine limitations: қозғалтқыштардың пайдалану деректері / operating data of the engines: уақыт және ең жоғарғы температура бойынша шектеулер /time limits and maximum temperatures; ең жоғарғы айналымдар мен температура/ minimum RPMs and temperatures; айналу кезі /torque; ұшып шығу үшін және барометрлік биіктік немесе ұшу биіктігі мен температура бойынша екінші айналымға кетудің ең жоғарғы қуаты / maximum power for take-off and go-around on pressure altitude or flight altitude and temperature; піспекті қозғалтқыштар: сертификатталған аралас алыстық /piston engines: certified range of mixture; ең төменгі және ең жоғарғы температура және май қысымы /minimum and maximum oil temperature and pressure; іске қосудың ең жоғарғы уақыты және талап етілетін салқындату /maximum starter time and required cooling; қозғалтқыштарды және қосалқы күш қондырғысы іске қосудың екі талпынысы арасындағы уақыт /time between two start attempts for engines and auxiliary power unit; бұранда үшін: тіреуіш бұрандасын айналдырудың ең жоғарғы жылдамдығы /for propeller: maximum RPM of propeller triggering of automatic feathering device /. майдың сертификатталған маркасы / certified oil grades. 3. Жүйелерді шектеу /systems limitations: келесі жүйелердің пайдалану деректері /operating data of the following systems: саңылаусыздандыру жүйелері, ауаны баптау кезінде ең жоғарғы қысымы /pressurisation, air conditioning maximum pressures; электр қорегі, қоректің негізгі жүйесінің ең жоғарғы жүктемесі (AC немесе DC)/ electrical power supply, maximum load of main power system (AC or DC); төтенше жағдай кезінде батареяның электр қорегінің ең жоғарғы уақыты /maximum time of power supply by battery in case of emergency; Mach жүйесі және Маха саны бойынша триммирлеу жылдамдығын шектеу және бұлтақтау демпферасы / Mach trim system and yaw damper speed limits; Әртүрлі режімдер үшін авто ұшқышты шектеу / autopilot limitations of various modes; Мұзданудан қорғау / ice protection; Әйнекті жылыту жылдамдығы мен температураны шектеу / speed and temperature limits of window heat; Қанатты жылыту және қозғалтқыштар үшін температураны шектеу / temperature limits of engine and wing anti-ice. Отын жүйесі: отынды сертификаттау ерекшелігі, қысымның ең жоғарғы және ең төменгі қысымы және отын температурасы/ fuel system: certified fuel specifications, minimum and maximum pressures and temperature of the fuel. 4. Жабдықтың ең төменгі тізбесі / minimum equipment list.
3	3. Ұшу-техникалық сипаттамалар, ұшуды жоспарлау және бақылау	1. Төмендегі факторлар кезінде ұшып шығудың, бағыт бойынша ұшудың, қонуға беттеудің және қонудың барлық шарттарында бар құжаттамаға сәйкес жылдамдықтар, градиенттер, салмақтарға қатысты сипаттамаларды есептеу/ performance calculation about speeds, gradients, masses in all conditions for take-off, en-route, approach and landing according to the documentation available on the following factors: үзілген ұшудың көзделген ұшу қашықтығы / accelerate or stop distance; көзделген жылдамдық алу ұзындығы және көзделген ұшып көтерілу қашықтығы (TORA, TODA)/take-off run and distance available (TORA, TODA); жер бетіндегі температура, барометрлік биіктік, еңіс, жел /ground temperature, pressure altitude, slope, wind; максималды жүктемесі және максималды салмағы (мысалы, ZFM)/ maximum load and maximum mass (for example ZFM); қозғалтқыш істен шыққан соң биіктікке көтерілудің минималды градиенті /minimum climb gradient after engine failure; қардың, лайсаңның, ылғалдың және ағынсыз судың ҰҚЖ-ға әсері / influence of snow, slush, moisture and standing water on the runway; крейсерлік ұшу кезінде бір немесе екі қозғалтқыштың ықтимал істен шығуы /possible single or dual engine failure during cruise flight; мұз басуға қарсы жүйелерді қолдану / use of anti-icing systems; су бүрку жүйесінің немесе тайғақтауға қарсы жүйенің істен шығуы /failure of water injection system or antiskid system; кемітілген тарту кезіндегі жылдамдықтар, v1, v1red, vmbe, vmu, vr, vlof, v2/ speeds at reduced thrust v1, v1red, vmbe, vmu, vr, vlof, v2 турбуленттілік жағдайында Vref, Vmca-мен қонуға беттеудің қауіпсіз жылдамдығы / safe approach speed Vref, Vmca and turbulent conditions; қонуға беттеудің шамадан тыс жылдамдығының стандартты емес глиссадамен қону қашықтығына әсері /effects of excessive approach speed and abnormal glideslope on the landing distance; қонуға беттеу және қону кезінде биіктікке көтерілудің минималды градиенті /minimum climb gradient during approach and landing; отынның минималды қалдығымен екінші айналымға кетудің шекті мәндері / limiting values for a go-around with minimum fuel; белгіленген пункт және қосымша әуеайлақ үшін төмендегі факторлар бойынша максималды ұйғарынды қону салмағы мен қону қашықтығы/maximum allowable landing mass and the landing distance for the destination and alternate aerodrome on the following factors: көзделген қону қашықтығы available landing distance; жер бетіндегі температура, барометрлік биіктік, ҰҚЖ еңістігі және жел / ground temperature, pressure altitude, runway slope and wind; белгіленген пунктке немесе қосымша әуеайлаққа дейінгі отын шығыны /fuel consumption to destination or alternate aerodrome; ылғалдың, қардың, лайсаңның және ағынсыз судың ҰҚЖ-ға әсері / influence of moisture on the runway, snow, slush and standing water; су бүрку жүйесінің немесе тайғанауға қарсы жүйенің істен шығуы / failure of the water injection system or the anti skid system; күш реверсорының және спойлерлердің әсері /influence of thrust reverser and spoilers. 2. Ұшуды қалыпты және қалыпты емес шарттар үшін жоспарлау / flight planning for normal and abnormal conditions: Оңтайлы немесе максималды ұшу эшелоны /optimum or maximum flight level; минималды талап етілетін ұшу биіктігі /minimum required flight altitude; эшелонмен ұшу кезінде қозғалтқыш істен шыққан соң төмендеу ресімі /drift down procedure after an engine failure during cruise flight; түрлі жағдайларда биікке көтерілу, эшелонмен ұшу және күту аймағында болу кезінде қозғалтқыштар қуаттылығын белгілеу, сонымен қатар ең тиімді крейсерлік ұшу эшелоны /power setting of the engines during climb, cruise and holding under various circumstances, as well as the most economic cruising flight level; қысқа қашықтықтарға немесе үлкенірек қашықтықтарға ұшу жоспарын есептеу/calculation of a short range or long range flight plan; қозғалтқыш істен шыққан соң оңтайлы және максималды ұшу эшелоны және қозғалтқыштардың жұмыс режімін белгілеу / optimum and maximum flight level and power setting of the engines after engine failure. 3. Ұшуды бақылау / flight monitoring.
4	4. ӘК жүктеу және орталықтау	1. Жүктеу және орталықтау /load and balance: ұшу және қону үшін максималды салмақтар кезінде жүктеу және жүктеу ведомосы /load and trim sheet on the maximum masses for take-off and landing; орталықтау шектері /centre of gravity limits; орталықтауға байланысты отынның шығысына әсері /influence of fuel consumption on the centre of gravity; жүкті бекіту нүктелері, қысқыштар, жер бетінде максималды тиеу /lashing points, load clamping, maximum ground load. 2. Жер үстінде қызмет көрсету, техникалық қызмет көрсету кезінде толтыруға арналған жалғасулар / servicing on ground, servicing connections for: отынмен/fuel; маймен/oil; сумен/ water; гидравликалық сұйықтықпен / hydraulic; оттегімен /oxygen; азотпен/nitrogen; ауаны баптау / conditioned air; электрлік қуаттаумен/ electric power; ауалық іске қосумен / start air; әжетханаларға және қауіпсіздік техникасының ережелері / toilet and safety regulations.
5	5. Авариялық процедуралар	1. Жағдайды тану, сонымен қатар сертификаттау жөніндегі уәкілетті орган төтенше деп таныған жағдайлар үшін де ес бойынша дұрыс реттілікпен тікелей әрекет ету / recognition of the situation as well as immediate memory actions in correct sequence and for those conditions /recognised as emergencies by the manufacturer and competent authority for certification:: ұшып шығу кезінде v1 дейін және кейін, сонымен қатар ұшу кезінде қозғалтқыштың істен шығуы / engine failure during take-off before and after v1, as well as in-flight; винттер жүйесінің жарамсыздығы / malfunctions of the propeller system (поршеньдік және турбовинттік ӘК үшін); жер бетінде және ұшу кезінде қозғалтқыштың қатты қызуы, қозғалтқыштағы өрт /engine overheat, engine fire on ground and in-flight; шасси бөлігіндегі өрт / wheel well fire; электрлік жүйедегі түтін немесе өрт /electrical smoke or fire; саңылаусыздықтың жылдам жойылуы және авариялық төмендеу / rapid decompression and emergency descent; ауа баптау жүйесінің қатты қызуы, мұздауға қарсы жүйенің қатты қызуы / air-conditioning overheat, anti-ice system overheat; отындық сорғының істен шығуы / fuel pump failure; отынның қату жүйесінің қатты қызуы / fuel freezing overheat; электрлік қуаттаудың істен шығуы /electric power failure; жабдықты салқындатудың істен шығуы /equipment cooling failure; пилотаждық аспаптардың істен шығуы / flight instrument failure; гидравликалық жүйенің жартылай немесе жалпы істен шығуы / partial or total hydraulic failure; қанатты меаниаландырудың және басқару органдарының, соның ішінде бустерлердің істен шығуы /failures at the lift devices and flight controls including boosters; жүк бөлігіндегі түтін немесе от /cargo compartment smoke or fire. 2. Ерекше немесе авариялық жағдайларда бекітілген бақылаулық тізбеге сәйкес әрекет ету / actions according to the approved abnormal and emergency checklist: Ұшу кезінде қозғалтқышты қайта іске қосу /engine restart in-flight; шассиді авариялық шығару / landing gear emergency extension; авариялық тежеу жүйесін қолдану /application of the emergency brake system; қанатты механикаландыруды авариялық шығару / emergency extension of lift devices; отынды төгу /fuel dumping; авариялық төмендеу / emergency descent.
6	6. Шешім қабылдау биіктігі 200 футтан (60 м) кем болғанда қонуға беттеуге қойылатын арнайы талаптар	1. Борттық және жер үсті жабдығы /airborne and ground equipment: Техникалық талаптар /technical requirements; пайдаланушылық талаптар /operational requirements; пайдаланушылық сенімділік /operational reliability; істен шығу кезінде белсенді /fail operational; істен шығу кезінде пассивті / fail passive; жабдықтың сенімділігі / equipment reliability; пайдаланушылық процедуралар / operating procedures; ұшу алдындағы дайындық / preparatory measures; пайдаланушылық төмендеу / operational downgrading; байланыс/ communications. 2. Процедуралар мен шектеулер /procedures and limitations: пайдаланушылық процедуралар /operational procedures; экипаждың өзара әрекеттесу /crew coordination.
7	7. EFIS (‘glass cockpit’) бар ӘК пилотаждық жабдығының электрондық жүйесіне қойылатын арнайы талаптар	1. ӘК аппараттық және бағдарламалық жасақтамасының жалпы ережелері /general rules of aeroplanes computer hardware and software design. 2. Экипажға және хабардар ету жүйесінің бүкіл ақпарат алгоритмі және олардың шектеулері / logic of all crew information and alerting systems and their limitations. 3. Ұшақтың түрлі компьютерлік жүйелерінің өзара әрекеттесуі, олардың шектеулері, компьютерлік істен шығуларды тану мүмкіндіктері және компьютер істен шыққан кезде орындалуы тиіс әрекеттер / interaction of the different aeroplane computer systems, their limitations, the possibilities of computer fault recognition and the actions to be performed on computer failures. 4. Қалыпты процедуралар, соның ішінде экипаждың өзара әрекеттесуі жөніндегі барлық міндеттер / normal procedures including all crew coordination duties. 5. Компьютердің жұмысқа жарамдылығының түрлі төмендеулерімен ұшақты пайдалану (негізгі ұшу) /aeroplane operation with different computer degradations (basic flying)
8	Ұшуды басқару жүйелері (FMS).	Ұшуды басқару жүйелері /Flight management systems (FMS).

Ұшу экипаждары (тікұшақтар) мүшелерін қайта даярлау кезінде теориялық даярлау және кәсіби деңгейін қолдау бойынша пәндер тақырыбы

№	Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
1	1. ӘК туралы жалпы мәлімет, конструкциясы, аспаптары, жүйелерінің қалыпты жұмысы және ақаулары / Detailed listing for helicopters structure, transmissions, rotors and equipment, normal and abnormal operation of systems	II. SE and ME helicopters: 1) өлшемдері/dimensions; 2) Қозғалтқыш, қосалқы күш қондырғысын (ҚКҚ), көтергіш винт пен трансмиссияны қоса алғанда / engine including aux. power unit, rotor and transmissions; if an initial type rating for a turbine engine helicopter is applied for, the applicant should have received turbine engine instruction: қозғалтқыштың немесе қозғалтқыштардың үлгісі/ type of engine or engines; жалпы алғанда, мына жүйелер немесе құрауыштардың функциялары в/ in general, function of the following systems or components: қозғалтқыш/ engine қосалқы күш қондырғысы/ auxiliary power unit; май жүйесі/ oil system; отын жүйесі /fuel system; от алдыру жүйесі /ignition system; іске қосу жүйесі/starting system; өрт дабылдамасының жүйесі және өрт сөндіру жүйесі /fire warning and extinguishing system; генераторлар және генераторлар жетегі / generators and generator drives; қуат көрсеткіші /power indication; кері тартылыс /reverse thrust; су бүріккіш /water injection; піспекті және турбинабұрандалы қозғалтқыштарда қосымша /on piston or turbine-propeller engines additionally: ауа бұрандаларының жүйесі/ propeller system; тіреу жүйесі /feathering system; қозғалтқышты басқару элементтері (стартерді қоса), қозғалтқыштың аспаптары және экипаж кабинасында көрсету және олардың функциялары, өзара байланысуы және түсіндіру /engine controls (including starter), engine instruments and indications in the cockpit, their function, interrelation and interpretation; қозғалтқыштың жұмысы, APU қоса алғанда, қозғалтқышты іске қосқан, іске қосқан және қозғалтқыш ілкілген, дұрыс реттілікпен қалыпты жұмыс істеуге арналған процедуралар уақытында /engine operation, including APU, during engine start, start and engine malfunctions, procedures for normal operation in the correct sequence. 3. Отын жүйесі /fuel system: Отын бактарының, отын сорғыларының, отынқұбырлардың қозғалтқыштарға орналасуы, резервуарлардың сыйымдылықтары, клапандар және өлшеу аспаптары / location of the fuel tanks, fuel pumps, fuel lines to the engines, tank capacities, valves and measuring; мына жүйелердің орналасуы/location of the following systems: сүзу /filtering; жылыту /heating; отынды құю және ағызу/ fuelling and defueling; ағызу /dumping; желдету/ venting. ұшқыштардың кабинасында /in the cockpit: отын жүйесінің бақылау блоктары және индикаторлары /the monitors and indicators of the fuel system; отынның қоры және шығысы, интерпретация/ quantity and flow indication, interpretation; процедуралар /procedures: отынды әртүрлі отын бактарына бөлу процедуралары /fuel procedures distribution into the various tanks; отынды беру, температураны бақылау және отынды ағызу/fuel supply, temperature control and fuel dumping. 4. Тұмшалау жүйесі және ауаны салқындату/ pressurisation and air conditioning: қорғау жүйесінің және құрылғысының құрауыштары / components of the system and protection devices; бақылау блоктары және экипаж кабинасының индикаторлары /cockpit monitors and indicators; пайдалану шарттарын түсіндіру/ interpretation about the operational condition; іске қосу, крейсерлік ұшу, қонуға бет алу және қону уақытындағы жүйенің қалыпты жұмысы, ауаны салқындату және температураны бақылау/normal operation of the system during start, cruise, approach and landing, air conditioning airflow and temperature control. 5. Мұз басудан қорғау және жаңбырдан қорғау, әйнектазартқыш және жаңбырдан қорғау/ice and rain protection, windshield wipers and rain repellent: Әуе кемелерін мұз басудан қорғау жүйелерінің құрауыштары, қозғалтқыштарды қоса, жылу көздері, бақылау және нұсқау құралдары /ice protected components of the aeroplane including engines, heat sources, controls and indications: ұшу, биіктік алу, эшелонда ұшу және төмендеу уақытында мұзданудан немесе мұз басудан қорғау жүйелерінің жұмысы, қорғау жүйелерін қолдануды талап ететін шарттар /operation of the anti-icing or de-icing system during take-off, climb, cruise and descent, conditions requiring the use of the protection systems; әйнектазартқыштар мен су жұқтырмайтын жүйелердің жұмысын басқару және индикациялау органдары /controls and indications of the windshield wipers and rain repellent systems operation. 6. Гидравликалық жүйе /hydraulic system: гидравликалық жүйенің (жүйелердің) құрауыштары, жүйедегі мөлшер мен қысым, қолданыстағы гидравликалық жүйелермен байланысты гидравликалық жүйе келтіретін құрауыштар / components of the hydraulic system(s), quantities and system pressure, hydraulically actuated components associated to the respective hydraulic system; басқару органдары, бақылау блоктары және экипаж кабинасындағы индикаторлар, көрсеткіштердің функциялары, өзара байланысуы және түсіндіру / controls, monitors and indicators in the cockpit, function and interrelation and interpretation of indications. 7. Қону шассиі / landing gear: негізгі құрауыштары / main components of the: негізгі шасси /main landing gear; мұрындық доңғалақ/ nose gear; рульдік басқару / gear steering; тежегіш жүйесі, тағанауға қарсы жүйені қоса алғанда /wheel brake system, including anti-skid; шассиді жинау және шығару (операция механизмі туындатқан триммерлеуді және кедергіні өзгертуді қоса алғанда)/ gear retraction and extension (including changes in trim and drag caused by gear operation); шиналарда талап етілетін қысым немесе тиісті трафареттің орналасқан жері / required tyre pressure, or location of the relevant placard; басқару органдары және индикаторлар, шассиді шығару және жинау, тежеу шарттарына байланысты экипаж кабинасындағы ескертуші индикаторларды қоса алғанда, /controls and indicators including warning indicators in the cockpit in relation to the retraction or extension condition of the landing gear and brakes; шұғыл шығару жүйелерінің құрауыштары/ components of the emergency extension system. 8. Әуе кемесін басқару органдары және қанат механикасы /flight controls and high lift devices: элерондар жүйесі/ aileron system; биіктік рулінің жүйесі /elevator system; бағыт рулінің жүйесі/rudder system; триммерлеу жүйесі/ trim system; интерцепторлар жүйесі /spoiler system; қанат механикасы /lift devices; ағынның үзілуі туралы ескерту жүйесі / stall warning system; ұшу конфигурациясы туралы ескерту жүйесі /take-off configuration warning system; экипаж кабинасынан басқару органдарының жүйесі, басқару немесе үстіңгі органдар /flight control system from the cockpit controls to the flight control or surfaces; басқару органдары, бақылау блоктары және индикаторлар, жүйенің ескертуші индикаторларын қоса алғанда, өзара байланыс және тәуелділік /controls, monitors and indicators including warning indicators of the systems mentioned and dependencies. 9. ӘК электр жүйесі: негізгі энергия жүйесінің (айнымалы немесе тұрақты токтың) мөлшері, қуаты, кернеуі, жиілігі және орналасқан орны, қосалқы электр желісі мен сыртқы энергия жүйесінің орындары /number, power, voltage, frequency and location of the main power system (AC or DC), auxiliary power system location and external power system; басқару органдарының, бақылау блоктарының және индикаторлардың экипаж кабинасында орналасуы / location of the controls, monitors and indicators in the cockpit; байланыс және навигация аспаптары мен жүйелері, негізгі және резервтік қуат беру көздері / flight instruments, communication and navigation systems, main and back-up power sources; өмір үшін маңызды ажыратқыштарды орналастыру /location of vital circuit breakers; генератордың жұмысы және электр қуатын беруді бақылау процедуралары /generator operation and monitoring procedures of the electrical power supply. 10. Аспаптық жабдық, радио жабдық, радиолокациялық және навигациялық жабдық, ұшуды автоматты басқару, ұшуларды тіркеу /flight instruments, communication, radar and navigation equipment, autoflight and flight data recorders: көрінетін антенналар/visible antenna; қалыпты жұмыс жасау кезінде экипаж кабинасында басқару органдары және келесі жабдықтар аспаптары /controls and instruments of the following equipment in the cockpit during normal operation: аспаптар /flight instruments; ұшуды басқару жүйелері /flight management systems; радиобиіктікті өлшеуді қоса алғанда радиолокациялық жабдық /radar equipment, including radio altimeter; байланыс пен навигация жүйелері /communication and navigation systems; автоұшқыш /autopilot; ұшу деректерін тіркеуші, экипаж кабинасында сөйлесулерді тілдік тіркегіш және деректерді беру режімінде байланысты жазу функциясы /flight data recorder, cockpit voice recorder and data-link communication recording function; TAWS /TAWS; Соқтығысуға жол бермеу жүйесі / collision avoidance system; ескерту жүйелері /warning systems. 11. Экипаж кабинасы және жолаушы кабинасы, жүк бөлігі:/cockpit, cabin and cargo compartment: сыртқы жарықтандыру жұмысы, экипаж кабинасы, жолаушы салонын және жүк бөлігін жарықтандыру және апаттық жарықтандыру /operation of the exterior, cockpit, cabin and cargo compartment lighting and the emergency lighting; жолаушы салоны және жүк бөлігі, траптар, терезелер мен апаттық шығулар есіктерін пайдалану /operation of the cabin and cargo doors, stairs, windows andemergency exits; оттегі жүйелерінің негізгі компоненттері және олардың орналасуы, экипаж бен жолаушылар үшін оттегі маскалары және оттегі жүйелері жұмысы, кесте немесе диаграмма арқылы оттегінің қажетті саны / main components of the oxygen system and their location, oxygen masks and operation of the oxygen systems for the crew and passengers, required amount of oxygen by means of a table or diagram. 12. апаттық жабдық жұмысы және ұшақтың келесі апаттық жабдығын дұрыс қолдану / emergency equipment operation and correct application of the following emergency equipment in the aeroplane: тасымалы өрт сөндіргіш /portable fire extinguisher; алғашқы көмек қобдишалары /first-aid kits; тасымалы оттегі жабдығы / portable oxygen equipment; апаттық арқандары /emergency ropes; құтқару жилеттері /life-jacket; құтқару салдары /life rafts; апаттық таратқыштар /emergency transmitters; апаттық балтасы /crash axes; мегафондар /megaphones; апаттық сигналдар /emergency signals. 13. Пневматикалық жүйесі /pneumatic system: Пневматикалық жүйелер компоненттері, қысым көзі және әрекетке келтіретін компоненттері /components of the pneumatic system, pressure source and actuated components; Экипаж кабинасында басқару, бақылау блоктары және индикаторлары және жүйелер функциялары /controls, monitors and indicators in the cockpit and function of the system; Вакуум жүйесі /vacuum system.
2	2. Шектеулер	1. Тікұшақтың РЛЭ сәйкес жалпы шектеулер /general limitations, according to the helicopter flight manual. 2. Жабдықтың ең аз тізбесі/minimum equipment list.
3	3. Ұшу-техникалық сипаттамалар, ұшуды жоспарлау және бақылау	1. Төмендегі факторлар кезінде ұшып шығудың, бағыт бойынша ұшудың, қонуға беттеудің және қонудың барлық шарттарында бар құжаттамаға сәйкес жылдамдықтар, градиенттер, салмақтарға қатысты сипаттамаларды есептеу/ performance calculation about speeds, gradients, masses in all conditions for take-off, en-route, approach and landing according to the documentation available on the following factors: ұшып көтерілу/take-off: "жер" және "жерден тыс" әсерінде қалқып тұру /hover performance in and out of ground effect; САТ А және В барлық рұқсат етілген профильдер/ all approved profiles, cat A and B; диаграммалар HV/ HV diagram; ұшып көтерілу аралықтары және үзілген ұшып көтрілу аралықтары/take-off and rejected take-off distance; ұшып көтерілу кезінде шешім қабылдау нүктесі (TDP) немесе ұшып көтерілгеннен кейінгі өзіне тән нүкте (DPATO)/take-off decision point (TDP) or defined point after take-off (DPATO); бірінші және екінші аралық учаскесін есептеу/calculation of first and second segment distances; биіктік алу сипаттамасы/climb performance. маршрутта/en-route: жылдамдықты түзету/air speed indicator correction; ұшудың сервистік шегі/service ceiling; (ұшудың тиімді немесе экономикалық крейсерлік биіктігі/ optimum or economic cruising altitude; Отынның ең жоғары қоры/ max endurance; максимальная дальность; биіктік алудың крейсерлік биіктігі/ cruise climb performance; қону/landing: жер әсерінен тыс жерде қалқып тұру /hovering in and out of ground effect; қону аралығы/ landing distance; қонуға шешім қабылдау нүктесі немесе қонуға арналған нүкте/landing decision point (LDP) or (DPBL); білім немесе есеп: vlo, vle, vmo, vx, vy, vtoss, vne, vmax көріну мүмкіндігі, vmini /knowledge or calculation of: vlo, vle, vmo, vx, vy, vtoss, vne, vmax range, vmini. 2. Ұшуды қалыпты және қалыпты емес шарттар үшін жоспарлау / flight planning for normal and abnormal conditions: Оңтайлы немесе максималды ұшу эшелоны /optimum or maximum flight level; минималды талап етілетін ұшу биіктігі /minimum required flight altitude; эшелонмен ұшу кезінде қозғалтқыш істен шыққан соң төмендеу ресімі /drift down procedure after an engine failure during cruise flight; түрлі жағдайларда биікке көтерілу, эшелонмен ұшу және күту аймағында болу кезінде қозғалтқыштар қуаттылығын белгілеу, сонымен қатар ең тиімді крейсерлік ұшу эшелоны /power setting of the engines during climb, cruise and holding under various circumstances, as well as the most economic cruising flight level; қысқа қашықтықтарға немесе үлкенірек қашықтықтарға ұшу жоспарын есептеу/calculation of a short range or long range flight plan; қозғалтқыш істен шыққан соң оңтайлы және максималды ұшу эшелоны және қозғалтқыштардың жұмыс режімін белгілеу / optimum and maximum flight level and power setting of the engines after engine failure. 3. Қосымша жабдықтың сипаттамаларға әсері/ effect of optional equipment on performance.
4	4. ӘК жүктеу және орталықтау	1. Жүктеу және орталықтау /load and balance: ұшу және қону үшін максималды салмақтар кезінде жүктеу және жүктеу ведомосы /load and trim sheet on the maximum masses for take-off and landing; орталықтау шектері /centre of gravity limits; орталықтауға байланысты отынның шығысына әсері /influence of fuel consumption on the centre of gravity; жүкті бекіту нүктелері, қысқыштар, жер бетінде максималды тиеу /lashing points, load clamping, maximum ground load. 2. Жер үстінде қызмет көрсету, техникалық қызмет көрсету кезінде толтыруға арналған жалғасулар / servicing on ground, servicing connections for: отынмен/fuel; маймен/oil және басқамен; және қызмет көрсету үшін қауіпсіздік техникасының ережелері / and safety regulations for servicing.
5	5. Авариялық процедуралар	Авариялық процедуралар/Emergency procedures.
6	6. Шешім қабылдау биіктігі 200 футтан (60 м) кем болғанда қонуға беттеуге қойылатын арнайы талаптар	1. Борттық және жер үсті жабдығы /airborne and ground equipment: Техникалық талаптар /technical requirements; пайдаланушылық талаптар /operational requirements; пайдаланушылық сенімділік /operational reliability; істен шығу кезінде белсенді /fail operational; істен шығу кезінде пассивті / fail passive; жабдықтың сенімділігі / equipment reliability; пайдаланушылық процедуралар / operating procedures; ұшу алдындағы дайындық / preparatory measures; пайдаланушылық төмендеу / operational downgrading; байланыс/ communications. 2. Процедуралар мен шектеулер /procedures and limitations: пайдаланушылық процедуралар /operational procedures; экипаждың өзара іс-қимыл жасауы /crew coordination.
7	7. EFIS пилотаждық жабдығының электрондық жүйесі бар тікұшақтарға қойылатын арнайы талаптар	Special requirements for helicopters with EFIS.
8	8. Қосымша жабдық	Қосымша жабдық /Optional equipment.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 21-қосымша

Даярлау түрлері бойынша кәсіби деңгейін қолдау курстарын жүргізу мерзімі

Атауы	Мазмұны	Кезең-ділігі	Даярлау кезеңдері
			теориялық	Жаттығу	Жазғы
Авариялық-құтқару дайындығы	әуе кемесінің авариялық-құтқару жабдықтары бойынша даярлау және авариялық эвакуациялау рәсіміне жаттығу	Жылына 1 рет	+	+
Авиауиялық қауіпсіздік	Авиациялық қауіпсіздік саласына даярау	3 жылда 1 рет	+/сынақ
Қауіпті жүкті тасымалдау	Қауіпті жүкті тасымалдау бойынша даярлау	2 жылда 1 рет	+/емтихан
Ұшуларды орындауда және апатты жағдайлар әрекетінде тиісті рәсімдерді орындау	Емтихан тапсыруды және ұшу жаттықтыру құрылғысында жаттықтыруды және тексеруді қосқанда ұшуларды орындауда және апатты жағдайлар әрекетінде тиісті рәсімдерді орындауға дайындау;	6 айда 1 рет	+/емтихан	+/тексеру
Тиісті рәсімдердің орындалуын тексеру	Әуе кемесінде тиісті рәсімдердің орындалуын тексеру	Жылына 1 рет			+/тексеру
Ерекше жағдайларда ұшуларды орындау	Емтихан тапсыруды қосқанда, ерекше жағдайларда ұшуларға дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан
Күрделіндірілген ұшу жағдайларында және күрделі жағдайындағы әрекеттер	Тексеруді қосқанда апатты жағдайларға жатқызылмайтын, барлық жүйелерді тоқтату бойынша ұшу жаттықтыруында жаттығу	3 жылда 1 рет		+/тексеру
Күрделі кеңістік кйінен әуе кемесін шығару бойынша дайындау	Күрделі кеңістік күйінен, құлау тәртібінен әуе кемесін шығару бойынша жаттықтыру және теориялық дайындық	3 жылда 1 рет	+	+
Желдің қозғалту шарттарында үшуды орындау	Ұшу жаттықтыруында жаттығуды және тексеруді, емтихан тапсыруды қосқанда желдің қозғалту жағдайланыда ұшуды орындау және дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан	+/тексеру
Жерге жақындағандығы туралы ескерту жүйелері істен шығу кезіндегі әрекеттер мен маневрлерді орындауға дайындау	Ұшу жаттықтыруында жаттығуды және тексеруді, емтихан тапсыруды қосқанда жерге жақындағандығы туралы ескерту жүйелері істен шығу кезіндегі әрекеттер мен маневрлерді орындауға теориялық дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан	+/тексеру
Соғысуларды алдын алудың борттық жүйесі САБЖ	Тексеруді, емтихан тапсыруды және үшу жаттықтыру құрылғысында жаттығуды қосқанда САБЖ-ның істен шығуы кезіндегі әрекеттер мен маневрді орындауға дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан	+/тексеру
LOFT	Бағыты бойынша нақты ұшу жағдайларының сценарилері бойынша ұшу жаттығуында жаттығу	Жылына 1 рет		+
CRM әуе кемесі экипажының кабинасы ресурстары мен дайындалу және басқару	әуе кемесі экипажының кабинасының ресурстарымен жаттығу және теориялық дайындық	3 жылда 1 рет	+	+
Әуе кемесі экипажының кабиналарының ресурстарымен басқаруды бағалау	Әуе кемесінде және жаттықтыруда әуе кемесі экипажының кабиналарының ресурстарымен басқаруды бағалау	Жылына 1 рет		+	+
Әуе кемесі және оның жүйелері	Емтиханды тапсыруды қосқанда әуе кемесінің жүйелерінің білімі бойынша дайындық және ұшу сипаттамаларына байланысты оны анықтау шеберлігі	Жылына 1 рет	+/емтихан
Оң жақтағы ұшқыш орындығымен ӘКК ұшуларын орындау	әуе кемесі немесе ұшу жаттықтыруында жаттығуды және емтихан тапсыруды сонымен бірге, тексеруді қосқанда оң жақтағы ұшқыш орындығымен ӘКӘ ұшуларын орындауға дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан	+/тексеру	+/тексеру
ИКАО-ның II/III санаттарының шарттары бойынша қонуға беттеуге және отырғызу	Ұшу жаттықтыруында жаттығуды қосқанда және емтихан тапсыруды, тексерді қосқанда, 400 м болатын қашықтықтағы ҰҚЖ-ға көріну кезінде ұшуды және ИКАО-ның II/III категорияларының шарттары бойынша қонуға беттеуге және отырғызуды орындауға дайындау	Жылына 1 рет	+/емтихан	+/тексеру

* Оң жақтаудағы ұшқыш орындығымен ӘКК ұшуларын орындау ұшу дайындығында немесе жаттықтыру кезеңдері бойынша орындалады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 22-қосымша

Модульдерден тұтастыру

Әуе кемесіне техникалық қызмет көрсететін маман куәлігіндегі әрбір категорияның базалық мәндерінің біліктілігі "Х" белгісімен белгіленіп, төменде көрсетілген қалыптамаға сәйкес болуы қажет ("-" белгісі меңгеруге міндетті емес дегенді білдіреді):

Тақырып модулі	А немесе В1 ұшақтағы құрылғы:		А немесе В1 тікұшақтағы құрылғы:		B2	B3
	Газ турбиналы қозғалтқыш (қозғалтқыштар)	Піспекті қозғалтқыш (қозғалтқыштар)	Газ турбиналы қозғалтқыш (қозғалтқыштар)	Піспекті қозғалтқыш (қозғалтқыштар)	Авиациялық және радиоэлектрлік жабдықтар	MTOM 2250 kg салмағындағы және де одан төмен (соның ішінде Ан-2) герметикалық емес ӘК
1	X	X	X	X	X	X
2	X	X	X	X	X	X
3	X	X	X	X	X	X
4	X	X	X	X	X	X
5	X	X	X	X	X	X
6	X	X	X	X	X	X
7A	X	X	X	X	X
7B						X
8	X	X	X	X	X	X
9A	X	X	X	X	X
9B						X
10	X	X	Х	X	X	X
11A	X
11B		X
11C						X
12			X	X
13					X
14					X
15	X		X
16		X		X		X
17A	X	X
17B						X

Р/с	1-модуль Математика	Осы модул А, В1, В2 және B3 категорияларына қолдануға арналған
		Деңгей/Level
		A	B1	B2	B3
1.	Арифметика а) Арифметикалық теминдер мен белгілер, бөлу және көбейту тәсілдері, бөлшектеу және ондық бөлшек, көбейту және көбейткіштер, салмақтық коэффицент, квадрат түбір және үшінші дәрежелік түбір, пайыздық және көлем мөлшері, орта шама, үйлестірме және қатынас	1	2	2	2
2.	Алгебра а) Жай және күрделі алгебралық өрнектерді есептеу, шығару, азайту, алу, көбейту және бөлу, жақшаларды пайдалана отырып, алгебралық бөлшектеу арқылы есептеу	1	2	2	2
	Логарифмдер а) Сызықтық теңдеулер және оларды шешу, қосарланған және басқа да қолданған сандардың жүйелері, үйлесімді және екінші тәртіптегі теңдеулер	-	1	1	1
3.	Геометрия а) Қарапайым геометриялық құрылымдар	-	1	1	1
	б) Графикалық бейнелер, табиғат және графиктерді пайдалану, графикалық теңдеу/функция	2	2	2	2
	Жәй тригонометриялар, тригонометриялық қарым-қатынас, поляр координаттарын және тіктөртбұрыш пен кестелерді пайдалану, енгізу	-	2	2	2

Р/с	2-модуль Физика	Бұл модуль А, В1, В2 және B3 категорияларына қолдануға арналған
		Деңгей/Level
		A	B1	B2	B3
1.	Заттар Заттың жаратылысы: химиялық элементтер, атомдардың құрылымы, молекулалар Химиялық байланыстар Жағдайы: қатты, сұйық, газ тәрізді Араластыру арасындағы өзгерулер	1	1	1	1
2.	Механика	Төмен қараңыз
1)	Статика Күштер, күш моменті және қос күш, керіліс пен созылыңқылық, қысылу, шөгу және бұрау; Ерітінділердің, сұйықтық пен газдың жаратылысы мен құрамы Сұйықтықтағы қалқымалылық пен қысым	1	2	1	1
2)	Кинематика Сызықтық қозғалыс: түзу сызықтағы өзгеріссіз қозғалыс, жылдамдықты үздіксіз тездете қозғалу (ауыр күш ықпалындағы қозғалыс) Айналмалы кезең: өзгеріссіз айналмалы қозғалыс (ортадан тепкіш, ортаға таратушы күш) Мерзімділік қозғалыс: маятникті қозғалыс Тербелістің, қатар бүкпе мен жаңғырықтың тұрақты теориясы Беру қатынасы	1	2	1	1
3)	Динамика Масса; Күш, инерция, жұмыс, энергия (потенциалды, кинетикалық және жалпы қуат) Мезет, мезетті сақтау; Импульс; Гидроскоп тәртіптері; Тіркелу: нәтижесі және табиғаты, тіркелу коэффициенті	1 1	2 2	1 2	1 1
4)	Динамика сұйықтығы Ауырлығы мен тығыздығының орталығы; Жабысқақтық, сұйықтықтың кедергісі, сүйірліктің әсері; Сұйықтықтың сығылғыштыққа деген әсері; Статика, құбылыс және жалпы қысым: Бернулли Теоремасы, Вентурри Түтігі.	2 1	2 2	2 1	2 1
3.	Термодинамика Температура: термометрлер мен температуралар шкалалары: Цельсий, Фаренгейт пен Кельвин; жылылықты анықтау; Жылылық қабілеттілігі, жылылық ерекшелігі; Жылуды беру: конвенция, сәулелену және жағдайы; Көлемді созылу; Термодинамиканың бірінші және екінші заңдылықтары; Газдар: шартты газдар заңы; ұлғайтықыш газдармен жасалған тұрақты қысымның және тұрақты көлемнің арнайы қыздыру жұмыстары; Изотермиялық, адиабаттық көлемнің ұлғаюы, қозғалтқыш циклі, тұрақты қысым мен көлемнен туындаған қысымдылық, конденсатор мен жылу насостары; Балқыту мен буландырудың жасырын жылулары, термиялық қуат, жану жылулығы	2 -	2 2	2 2	2 1
4.	Оптика (жарық) Жарықтың жаратылысы және жылдамдығы; Шағылысу және сыну заңдары, ұшақ үстінен шағылысу, сфералық айналармен, линзамен шағылысу; Оптикалық талшық	-	2	2	-
5.	Толқындардың және дыбыстардың таралуы Толқындардың қозғалысы: механикалық толқын, синусоидалы толқындардың қозғалысы, интерференция ерекшелігі, ағынсыз су; Дыбыс: дыбыс жылдамдығы, дыбыс генерациясы, интенсивтілігі, биіктігі және сапасы, Доплердің нәтижесі	-	2	2	-

Р/с	3-модуль Электротехниканың негіздері	Осы модул А, В1, В2 және B3 категорияларына қолдануға арналған
		Деңгей/Level
		A	B1	B2	B3
1.	Электрондардың теориясы Электрлік қуаттарды тарату және құрылымы: атомдар, малекулалар, иондар, қоспалар; Өткізгіштердің және жартылай өткізгіштердің, бейөткізгіштердің молекулярлық құрылымы	1	1	1	1
2.	Статикалық электр және өткізу қабілеті Статикалық электр және электрлік қуатты тарату; Электростатикалық толқындар қабілеті және серпу; Қуат бірлігі, кулонов заңдылығы; Газдарда, сұйықтықтарда және вакумда, ерітінділердегі өткізгіштігі	1	2	2	1
3.	Электрлік терминология Факторлары мен бірлігіне әсер ететін келесі терминдер: тоқ, кернеулігі, қуаты, стандартты тоқтың ағыны, электрондардың ағыны, электр қозғаушы күш, кедергісі.	1	2	2	1
4.	Электр тоғын өндіру Келесі амалдармен электр қуатын өндіру: жылумен, жарықпен, ажыратқышпен, қысыммен, химиялық реакциялармен, магнетизммен және қозғалыспен.	1	1	1	1
5.	Электр тоғының тұрақты көздері Құрылымы және базалық химиялық реакциясы: Бірінші гальвандық элементтер, екінші гальвандық элементтер, свинсо-кислотты гальвандық элементтер, никель-кадмиев гальвандық элементтер, басқа да гальвандық сілтілік элементтер, қатарлас, жалғасу гальвандық элементтер, ішкі кедергілеу және оның батарейге әсер етуі; Жылу сезгіш элементтерді және материалдарды пайдалану, құру; фотогальванилік элеметтерді пайдалану.	1	2	2	2
6.	Тұрақты тоқтың тізбектері Кернеуліктің және тоқтың Ома және Кирхгоффа заңдары Кернеу мен тоқтың кедергілерін анықтау үшін жоғарыда көрсетілген пайдаланылатын заңдылықтарды есептеу, кедергілерінің ішкі қуатының мәні.	-	2	2	1
7.	Кедергілер/резисторлар Температура: термометрлер және температуралық шкалалар: Цельсия, Фаренгейт және Кельвиннің жылуды анықтау ережелері бойынша; Кедергілер және әсер ету факторлары; Жеке кедергілер; кедергінің түсті коды, артықшылық шамасының көлемі және рұқсат, оңтайлы шамасы, қуаттылығың коэффициенттері; Қатарлас және тізбекті байланысқан кедергі; Қатарлас жүйелі байланысқан элементтерден жалпы кедергілердің және қатарлас-жүйелі қиыстырулардың есебі; Потенциометр және кедергі өзгертпелерін пайдалану және пайдалануға беру; Витстонның мостын пайдалану; б)Оң және теріс өткізгіштігінің коэффициенті; Тұрақты қарсылықтар, тұрақтылығы, рұқсат беру және шектеу, кострукциялық әдістер; Өзгермелі резисторлар, термисторлар, қарсылыққа байланысты резисторлар; Потенциометрлердің және реостаттардың құрылымы; Фитсон мостын құрылымдау.	- -	2 1	2 1	1 -
8..	Қуаты Жұмыс пен энергиясының қуаттылығы (кинетикалық және потенциалды) Кедергілер арқылы қуаттың шашырауы; Қуаттың формуласы; Жұмыс және энергия қуаты нәтижелерін есепту	-	2	2	1
9.	Сыйымдылығы/конденсатор Конденсатордың жұмыс істеуі және пайдалау; Пластин сыйымдылығының көлеміне әсер ететін факторлар; пластин арасындағы қашықтық, пластин сандары, диэлектрик және тұрақты диэлектрик, жұмыс кернеуі, кернеулігін анықтау; Сыйымдылық түрлері, құрылымдау және қызмет етуі; Конденсатордың түсті коды; Параллель тізбектерінің және кернеу тізбектерінің сыйымдылығын есептеу; Тұрақты уақытының экспоненциалдық заряды және конденсатор разряды; Конденсаторлары тестілеу.	-	2	2	1
10.	Магнетизм Магнетизм теориясы Магниттік сипаты: Магниттік жер өрісінде жүктелген магниттің әрекеті; Магниттеу және магнитсіздендіру; Магниттік экрандау; магнитті материалдарының әр түрлі түрлері; Электромагниттердің құрылымы және жұмыс жүйелері; Өткізгі тоғымен айналасының магниттік полясын анықтауға оң қолынмен іс әрекет ету ережесі; б)Магнитті қозғаушы күш, өріс кернеулігі, магниттік материал ағынының тығыздығы, өткізгіштігі, гестеризис петлясы, қалдық магниттенгендік, магниттік кедергінің еріксіз күші, қанықтану нүктесі, құйынды тоқтар. Магниттерді сақтау және оларды ұстау бойынша сақтық шаралары.	- -	2 2	2 2	1 1
11.	Индуктивтілік/индуктивтілік Катушкасы Фарадея заңы; Магниттік өрісте қозғалыстағы өткізгішке кернеулікті анықтау жөніндегі әрекеттер; Индуктивтілік қағидалары; Индукцияланған кернеулердің шамасына әсер еткен факторлар: магниттік өрістің кернеулілігі, өлшеу ағынының бірлігі, өткізгіштердің трансформаторлық саны. Өзара индуктивтілік; Алғашқы тоқтың жылдамдығын өзгерту әсері және индуцирленген кернеуге өзара индуктивтілігі; Өзара индуктивтілікке әсер ететін факторлар: катушканың орамдарындағының саны, катушканың физикалық көлемі, бір-біріне қатысты катушкалардың орны; Ленца заңы және полярлықты анықтау ережесі; Кері ЭҚК (электр қозғаушы күш), өзіндік индукция; Қанықтыру нүктесі; Индуктивтілікті пайдалану принциптері.	-	2	2	1
12.	Тұрақты тоқ қозғалтқышының/тұрақты тоқ генераторының теориясы Қозғалтқыш пен генераторлардың базалық теориясы; Тұрақты тоқ генераторларында компоненттерін белгілеу және құрылымдау; Тұрақты тоқ генераторларына тоқты жіберу және өндіруге әсер ететін факторлар мен пайдалану әсері; Шығу қуатына әсер ету факторы және оны пайдалану, айналмалы кезең, тұрақты тоқтың айналмалы қозғалтқыштарының бағыты және жылдамдығы; Қиыстырылған орамаларымен және қатарлас дәйекті қозғалтқыштар; Оталдырғыш-генератор құрылымы.	-	2	2	1
13.	Ауыспалы тоқтың теориясы Толқынның синусоида пішіні: фаза, кезең, жиілік, айналым; Тездік, орташа, орташа квадраттық, шыңдық, шыңдық тоқ шамаларына шыңдық және тоқ пен оның күшін осы шамалар бойынша есептеу, Үш жақты және квадратты толқындар; ауыспалы тоқтың бір фазалы/үш фазалы принциптері.	1	2	2	1
14.	Кедергі (R), сыйымдылықты (С) және индукциялы (L) тізбектер L,C және R тізбегіндегі тоқтардың және кернеуінің фазалық қатынасы, дәйекті жалғанған және дәйекті-қатарлас қатынасы; L,C және R тізбектерінің қуатын жоғалту; фазалық бұрышының, тоқ пен қуатты факторының толық кедергілерін есептеу; Айқындығын, толық және рекактивті күшін есептеу.	-	2	2	1
15.	Трансформаторы Трансформаторлардың құрылу қағидалары және олармен жұмыс жасау; Транспорматорлар шығыны және шығынды ұзарту тәртібі; Жүктеуде немесе жүктеусіз трансформаторлармен жұмыс жасау; Трансформаторлар қуаты, тиімділігі, полярлық таңбалау; Тоқ және фазалық кернеудің, желілік есептеулер; Үш фазалық жүйедегі қуатты есептеу; алғашқы және қайталама тоқ, орам қатынасындағы кернеулік, тиімділігі; Автотрансформаторлар.	-	2	2	1
16.	Сүзгі Жұмыс келесі сүзгілерді қолданумен және пайдаланумен жүзеге асырылады: төмен жиілікті, жоғарғы жиілікті, жиілік ауқымы, тоқтау жиілігі.	-	1	1	-
17.	Ауыспалы тоқтың генераторы Магниттік өрісте және толқынды жүрісінде ілмектердің айналуы; Айнымалы тұтқасы және айнымалы өрісімен ауыспалы тоқ генераторларының жұмысы және құрылымы; Бір-екі және үш фазалық генераторлар; Жұлдызша және үшбұрышты жалғау және оларды қолдану; Тұрақты магнитті генераторлар.	-	2	2	1
18.	Ауыспалы тоқ қозғалтқышы Синхронды және асинхронды бір және оданда көп фазалық қозғалтқыштардың құрылымы, жұмыс қағидалары және сипаттамалары; Айналу бағыты және жылдамдығын басқару амалы; Айнымалы магниттік өрісін алу тәсілі, экранды және бөліну полюстері.	-	2	2	1

Р/с	4 Модуль Электроника негіздері	Осы модуль А, В1, В2 және B3 категорияларына қолдануға арналған
		Деңгей/Level
		A	B1	B2	B3
1.	Жартылай өткізгіш	Төменін қараңыз
1)	Диод Диод таңбалары; Диодтардың сипаттамалары мен қасиеттері; атқарылатын түзеткіштердің қолданылуы және басты сипаттамалары (тиристор), жарықдиод, варистор, диодты түзеткіш, диод түсірілген бейнелері; Диодтарды функционалды тестілеу; б)P және N материалдарының түрі: қаныққандығы және қанықпағандығы, қоспалар жүргізгендегі әсері; PN жартылай өткізгішке ауысу, PN арқылы шамасын жетілдіру, тура және кері бағыттарда ығысу шарттары Диод парамерті: жоғары шекті кері кернеу, ең көп тікелей тоқ, температура, жиілік тоқтың ағып кетуі, Параметры диода: пиковое обратное напряжение, максимальный прямой ток, температура, частота, утечки тока, шашырау қуаты; Тізбектерде диодтарды пайдалану және қызмет етуі, бір жақты шектегіш, стабилизатор, жартылай период және мерзiм түзеткiсi, кернеуді екі есе артыру және үш есе арттыру; Келесі құрылғылардың сипаттамалары және нақты жұмыстарының түрлері: сәуле шығаратын диод, Шоттың диодтары, фото-өткізу диодтары, диодтар-варактары, варистор, диодтар-стабилинтр, шақбақты басқарылатын түзеткіштер (тиристорларды)	- -	2 -	2 2	1 1
2)	Транзисторлар Транзисторлардың таңбасы; Компонент сипаттамасы және қосу; Транзистор сипаттамалары және оның қасиеттері. PNP және NPN транзисторларының құрылымы және жұмысы; Коллектор және эмиттер базасының конфигурациясы; Транзисторларды тексеру; Басқа үлгідегі транзисторлардың негізгі ұғымдары және оларды пайдалану; Транзисторларды қолдану: қатар күшейткіші (A, B, C); Жылжыту, айырық, кері байланыс және тұрақтандыруды қосатын қарапайым шынжырлар; Көп сатылы сұлбалардың принциптері: каскадты, қос тактілі, осцилляторлы, мультидірілдеткіш, триггерді сұлбалар.	- -	1 -	2 2	1 1
3)	Интегралды сұлбалар Логикалық сұлбалар мен сызықтық шынжырлардың/операциялық жүйелердің сипаттамасы және істеу принципі; Логикалық сұлбалар мен сызықтық шонжырлардың сипаттамасы және істеу принципі; Интегратор, дифференциатор, кернеу қайталауышы, компаратор ретінде пайдаланылатын операциялық күшейткішті пайдалануға енгізу және оның функциялары; Кедергілі-сыйымдылықты, индуктивті (трансформаторлы), индуктивті-кедергілі (IR), тура қосу әдістерімен күшейткіш падалануы мен каскадтары; Оң және теріс кері байланыстың артықшылықтары мен кемшіліктері.	- -	1 -	- 2	1 -
2.	Пішінді баспа тақталар Пішінді баспа тақталардың сипаттамасы және пайдалануы.	-	1	2	-
3.	Сервомеханизмдер Келесі терминдердің түсінігі: ашық және жабық петля жүйелері, кері байланыс, басыла шөгуі, ұқсас өңдегіштер; Синхрондау жүйелерінің келесі компоненттерінің істеу принциптері мен пайдаланылуы / олардың ерекшеліктері:өңдегіштер, дифференциалдар, бақылау және айналдыру мезеті, трансформаторлар, индуктивті және сыйымдылық таратушылар; Келесі терминдердің түсінігі: ашық және жабық петля жүйелері, басыла шөгуі, сервомеханизм, ұқсас өңдегіштер, нөл, демпфирлеу, кері байланыс, сезімталсыз аймағы; Синхрондау жүйелерінің келесі компоненттерінің істеуі мен пайдаланылуы: өңдегіштердің, дифференциалдардың, басқару және айналдыру мезеті, тоқ трансформаторларының (I) және кернеудің (E), индуктивтілердің,сыйымдылық және синхрондық таратушылардың; Сервожетектердің ақаулары, басыла шөгуінің керіқимылдауы мен синхрондалуы, жалғастырғыш.	- -	1 -	- 2	- -

р/с №	5-модуль. Цифрлы техника/электроника аспаптарының жүйесі	Бұл модуль А санаты, В1.1, В1.3, В1.4 кіші категориялары және В2, B3 категориялары үшін жарамды
		Деңгей/Level
		A	B1.1 B1.3	B1.2 B1.4	B2	B3
1.	Аспапты электрониканың жүйелері Ұшқыш кабиналарында үлгілі жүйелердің орналастырылуы және электронды аспапты жабдық жүйелерінің жоспарлануы.	1	2	2	3	1
2.	Сандық жүйелер Сандық жүйелер: екілік, сегіздік және он алтылық; Ондық және екілік, сегіздік және он алтылық жүйелері арасындағы өзгертуді көрсету және керісінше.	-	1	-	2	-
3.	Деректерді өзгерту Ұқсас және сандық деректер; Ұқсас өзгертулерді сандыққа және сандық өзгертулерді ұқсасқа пайдалану және жұмсау, кіру және шығу, шектеудің түрлі типтері.	-	1	-	2	-
4.	Деректердің шиналары Авиациалық жүйелерде, сондай-ақ ARINC білімі және басқа сипаттарда деректердің шиналарын пайдалану; Ұшақ желілері / Ethernet.	-	2	-	2	-
5.	Логикалық сұлбалар (а) Жалпы логикалық элементтерді, кестелерді және орнын басу үлгісін анықтау; Қолданатын авиациялық жүйелерде принципті үлгілерді пайдалану. (b) Логикалық сұлбалардың интерпретациясы.	- -	2 -	- -	2 2	1 -
6.	Компьютердің негізгі құрылымы Компьютліктерминология (бит, байт, бағдарламалық жасақтаманы, аппараттық құралдарды, процессорды, IC, сондай-ақ RAM, ROM, PROM сияқты құрылғының жадысын қоса алғанда); Компьютерлік технологиялар (авиациялық жүйелерде қолданылатын). Компьютерге байланысты терминология; Микрокомпьютердегі негізгі компоненттердің, олармен байланысты жүйелік шиналарды қоса ала, істеуі, орналасуы және өзара қимылы. Бөлек және командалық көп адресті сөздердегі ақпарат; Мерзіммен байланысты жадын; Жадынның типтік құрылғыларының істеуі; Мәліметтерді сақтау түрлі жүйелерін пайдалану, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.	1 -	2 -	- -	- 2	- -
7.	Микропроцессорлар Микропроцессордың орындайтын функциялары мен жалпы жұмыс істеуі; Микропроцессордың әр келесі элементтерінің: басқару және өңдеу блогының, сағаттардың, регистрлердің, арифметикалық-логикалық құрылғының негізгі операциялары.	-	-	-	2	-
8.	Интегралды шынжырлар Кодтайтын және кері кодтайтын құрылғыларын эксплуатациялау және пайдалану; Кодтайтын құрылғылардың функциясы; Интеграцияның орташа, үлкен және өте үлкен сатысын пайдалану.	-	-	-	2	-
9.	Арналарды тығыздау Логикалық сұлбаларында мультиплексорлар және демультиплексорлардың жұмыс істеуі, қолданылуы және идентификациялауы.	-	-	-	2	-
10.	Оптикалық талшық Электрлік сым арқылы тарату кезінде мәліметтерді оптикалық-талшықты табыстаудың артықшылықтары мен кемшіліктері; Мәліметтердің оптоталшықты шиналары; Оптикалық талшықпен байланысты терминдер; Шығу жалғаулары; Жалғағыштар, басқару клеммалары, қашықтағы терминал; Талшықты оптиканың авиациялық жүйелерде қолданылуы.	-	1	1	2	-
11.	Электронды дисплейлер Қазіргі заман ұшақтарында қолданатын, электронды-сәулелелік түтікті, сәуле шығаратын диодтарды және сұйық кристалды дисплейлерді қоса ала, дисплейлердің өріс алған типтерінің жұмыс істеу принциптері.	-	2	1	2	1
12.	Сезгіш электрстатикалық құрылғылар Электрстатикалық қуатсыздануға сезгіш компоненттердің арнаулы тасымалдаушасы; Қауіпті және мүмкін зиянды түсіну, персоналды антистатикалық қорғаудың компоненттері мен құрғылғылары.	1	2	2	2	1
13.	Бағдарламалық жасақтаманы басқаруды бақылау Ұшу жарамдылығының шектеулерін, талаптарын және бағдарламалық жасақтамадағы рұқсат етілмеген өзгертулердің мүмкін катастрофалық зардаптарын түсіну.	-	2	1	2	1
14.	Электрмагнитті қоршаған орта Электронды жүйелерге техникалық қызмет көрсету практикасына келесі құбылыстардың әсері: ЕМС–электрмагниттік үйлесімділіктің EMI-электрмагниттік өзара қимылдың HIRF-найзағайдың жоғары қарқындылығының сәуле шығару өрістері, найзағайдан қорғану.	-	2	2	2	1
15.	ӘК үлгілікэлектронды/цифрлы жүйелері Ұшақтың үлгілік электронды/цифрлы жүйелерінің және онымен байланысты енгізілген бақылау жүйесінің (BITE) жалпы орналастырылуы, мынадай: (а) тек қана B1 және B2 үшін: ACARSARINC- байланыс жүйелерін, хабарландыруларды адрестеу және табыстау EICAS- қозғалтқыштың индикациясы және экипажды ескерту жүйелері FBW- ұшақты электрдистанциялық басқару жүйелері FMS–ұшуды үйлестіру және ұйымдастыру жүйелері, IRS- тіректі инерциалды жүйелері; (б) В1, В2 және B3 үшін: ECAM- әуе кемесінің электронды орталықтандырылғын мониторингі EFIS- аспаптар арқылы ұшудың электронды жүйесі GPS- жайғастырудың жаһандық жүйесі TCAS–әуеде қақтығысуды ескерту туралы хабарландыру жүйесі Әуе кемесінің біріктірілген модульді авиациялық және радиоэлектрондық жабдығы Жолаушы салонының жүйелері Ақпараттық жүйе.	-	2	2	2	1

р/с №	6-модуль. Материалдар және бөлшектер	Бұл модуль А, В1, В2 жәнеB3 категориялары үшін жарамды
		Деңгей/Level
		A	B1		B2	B3
1.	ӘК материалдары– темірі бар ӘК пайдаланатын құрыштың жалпы қоспаларының сипаттары, қасиеті және оны анықтау; Құрышты ыстық өңдеу және құрышта қоспаларды қолдану. Темірі бар материалдарды төзімділікке тестілеу, жыртылудағы төзімділік шектігі, тозу беріктігі және соққыға төзімділігі.	1 -	2 1		1 1	2 1
2.	ӘК материалдары– темірі жоқ ӘК пайдаланатын жалпы темірі жоқ материалдардың сипаттары, қасиеті және оны анықтау; Темірі жоқ материалдарды төзімділікке тестілеу, жыртылудағы төзімділік шектігі, тозығы жетіп беріктігі және соққыға төзімділігі.	1 -	2 1		1 1	2 1
3.	ӘК материалдары– композитті және бейметалл	Төменде қара
1)	Композиттіжәне бейметалл, ағаш пен матадан басқа ӘК пайдаланатын жалпы композитті және бейметалл,ағаштан басқа, материалдардың сипаттары, қасиеті және оны анықтау; Тығыздаушы және жалғаушы заттар; Композитті және бейметалл материалдардағы ақауларды/сынықтарды анықтау; Композитті және бейметалл материалдарды жөндеу.	1 1	2 2		2 -	2 2
2)	Ағаш құрылымдар Планердің ағаш құрылымының әдісі; Ұшақтарда пайдаланылатын ағаш және желімдердің сипаттары, қасиеттері және типтері; Ағаш құрылымын сақтау және оған техникалық қызмет көрсету; Ағаштан жасалған ағаш материалдарындағы және ағаш құрылымдарындағы ақау түрлері; Ағаш құрылымындағы ақауларды анықтау; Ағаш құрылымын жөндеу.	1	2		-	2
3)	Маталы жабында Ұшақтарда пайдаланылатын маталардың сипаттары, қасиеттері және типтері; Маталарды инспекциялау әдістері; Матаақауларының типтері; Маталы жабындыларын жөндеу.	1	2		-	2
4.	Тоттану Химиялық негіздер Пайда болу, гальваникалық әсер етудің процессі, микробиологиялық, кернеу; Тоттану түрлері және оларды анықтау; Тоттану себептері; Материалдардың түрі, тоттануға алғырлық.	1 2	1 3		1 2	1 2
5.	Нығайтқыш	Төменде қара
1)	Бұрамалардың бұрандасы Бұрамалардың номенклатурасы; Ұшақтарда пайдаланылатын бұранда пішіндері, стандартты бұрамалардың өлшемдері және шектері; Бұрамалардың бұрандасын өлшеу.	2	2		2	2
2)	Бұрандамалар, шпилькалар, бұрамалар Бұрандамалар түрлері: ұшақтарда пайдаланылатын бұрандамалар ерекшеліктері, анықтау және таңбалау, халықаралық стандарттары; Сомындар: өзіндік контрленуші, анкерлі, стандарт түрдегі; Ұсақ бекіткіш бұрамалар: ӘК үшін ерекшелік; Шпилькалар: түрлері және пайдалануы, салу және шығару; Өзіндік тескіш бұрамалар, қадалар.	2	2		2	2
3)	Контрленуші құрылғылар Кілтек және серіппелі тығырық, тоқтатқыш тірек; жарма бұрандамалар; байланған сомындар, сымдық жалғау, ұшқыр ажырату құрылғылары, кілттер, тоқтатқыш шығыршықтар, сіргеленген пиндер.	2	2		2	2
4)	ӘК тойтармалары Төзімділік түрлері және бір жақты (жабық) тойтармалар: ерекшеліктері және анықтау, ыстықтай өңдеу.	1	2		1	2
6.	Құбыр желісі және жалғаулары ӘК пайдаланылатын қатты және оралымды құбыр желістерін және олардың жалғастырушыларын анықтау, олардың түрлері; Гидравликалық, отынды, майлы, пневматикалық және ауа жүйелеріндегі сияқты, ӘК құбыр желілеріндегі стандартты жалғасулар.	2 2	2 2		2 1	2 2
7.	Серіппелер Серіппе түрлері, материалдар, сипаттары мен қолданылуы.	-	2		1	1
8.	Мойынтіректер Мойынтіректердің міндеті, жүктемесі, материалдары, конструкциясы; Мойынтірек түрлері және оларды қолдану.	1	2		2	1
9.	Трансмиссиялар Жетек түрлері және оларды қолдану; табыстау саны, жетекті қозғалтуға әкелетін және қозғалтуға ұшырататын, жетекті бағыттайтын, тізбектелген жүйелерді, табыстау механизм жүйелерін төмендету және ұлғайту; Белдіктер және шкивтер, шынжырлар және жұлдызшалар.	1	2		2	1
10.	Басқару арқандар Арқандардың түрлері; Жалғастырушы жалғаулықтар, бұрамалы тартпа муфталар және теңгерілген құрылғылар. Арқанды жүйелердің шкивтері мен компоненттері; Боуден арқандары; ӘК басқарудың икемді жүйелері.	1	2		1	2
11.	Электр кабелдері мен жалғағыштары Кабель түрлері, конструкциялары мен сипаттары; Жоғары кернеу мен коаксиалдыкабельдер; Қысу; Біріктіргіш түрлері, қадалар, жалғағыштар, муфталар, оқшаулағыштар, тоқты және кернеуді бағалау, түйісу, анықтаушы кодтар.	1	2		2	2

р/с №	7АМодулі. Техникалық қызмет көрсету практикалары Бұл модуль B3 санатына жарамсыз. B3 санаты үшін тиісті зат тақырыптары 7В модулінде анықталады.	Бұл модуль А, В1 және В2категорялары үшін жарамды.
		A	B1	B2
		Деңгей/Level
1.	ӘК сақтық шаралары және қауіпсіздік Құралдарды күту, құралдарды бақылау, цех (зертханалардың) материалдарын пайдалану; Өлшемдері, шектері мен саңылаулары, біліктілік стандарттары. Құралдарды және жабдықты калибрлеу (тексеру), калибрлеудің (тексерудің) стандарттары.	3	3	3
2.	Цехтардағы (зертханалардағы) практика Жалпы қол құралдарының түрлері; Жалпы күш құралдарының түрлері; Нақты өлшеу құралын эксплуатациялау және пайдалану; Майлау жабдығы және әдістері. Жалпы электрлі тестілі жабдықтың эксплуатациялануы, жұмыс істеуі және пайдалануы.	3	3	3
3.	А жәнеРЭО жалпы тексеру жабдығы А и РЭОжалпы тексеру жабдығыныңэксплуатациялануы, жұмыс істеуі және пайдалануы.	-	2	3
4.	Инженерлік қамтамасыз етудің суреттері, диаграммалары және стандартты Суреттер мен диаграммалардың түрлері, олардың рәміздері, өлшемдері, саңылаулары және жобалаулары; Атау боктың анықталуы бойынша ақпарат; Микрофильмдер, микрофиштер мен түсініктің компьютерлік тәсілдері; АҚШ (АТА) Әуе жолы көлігі ассоцияциясының ерекшелігі 100; OSO, AN, MS, NAS иMIL қоса ала, авиациялық және басқа қолданылатын стандарттар. Принципиалды және функционалды сұлбалар.	1	2	2
5.	Қону және саңылаулар Бұрандамаға арналған тесіктер үшін салыстыру өлшемдерді, қону класстары. Қону және саңылаулардың жалпы жүйесі; ӘК және қозғалтқыштар үшін қону және саңылаулар тізбесі; Иілім, бұрау және тозу үшін шектеулер; Білік, мойынтіректерді және басқа бөлшектерді тексеру бойынша стандарттың әдістері.	1	2	1
6.	Электрлі сым жалғауларының жүйелері (EWIS) Жалғаулау мен тестілеудің үздіксіздігі, оқшаулауы және техникалары; Қысу құралын пайдалану: қол және гидравликалық; Қысу түйіндерін тестілеу; Жалғаулау штифтерді жою және оларды салу; Коаксиалдыкабельдер: тестілеу және қондыру кезіндегі сақтық шаралары; Сым түрлерін анықтау, оларды бағалау және бұзылуға шектері. Сымдарды қорғау техникалары: кабельді жгуттеу және жгутты ұстау, қабықтың жылу отыруын, экрандауын қоса ала, кабельді нығайту және қорғау түтігінің техникасы; EWIS қондыру, тексеру, жөндеу, техникалық қызмет көрсету және тазалық стандарттары.	1	3	3
7.	Тойтару Тойтару жалғасулар, тойтару кеңістіктері мен қадам; Тойтару және тереңдету үшін құрал; Тойтару жалғасуларды тексеру.	1	2	-
8.	Құбыр жүйелері мен құбыршектер Иілген және конусты/ ӘК воронка тәрізді құбыр жүйелері; ӘКқұбыр жүйелері мен құбыршектерін тексеру және тестілеу; Құбыр жүйелерін қондыру және тиянақтау.	1	2	-
9.	Серіппелер Серіппелерді тексеру және тестілеу.	1	2	-
10.	Мойынтіректер Мойынтіректерді тестілеу, тазалау және тексеру; Мойынтіректерді майлау бойынша талаптар; Мойынтіректердегі ақаулар және олардың себептері.	1	2	-
11.	Трансмиссиялар Жетектерді,люфттерді тексеру; Белдіктер мен шкивтерді, шынжырлар мен жұлдызшаларды тексеру; Бұрамаларды, иінтірек құрылғыларын, күштердің біліктік берілісінің тарту жүйелерін бұрау үшін тетіктерді тексеру.	1	2	-
12.	Басқару арқандары Жалғамалы жалғауларды қысу; Басқару кабельдерін инспекциялау және тексеру; Боуден арқандары, ӘК басқарудың икемді жүйесі.	1	2	-
13.	Материалдарды өңдеу	Төмен қара
14.	Жалпақ металл Иіліске шектеулердің таңбалауы мен есебі; Ию мен құюды қоса ала, жалпақ металлмен жұмыс; Жалпақ металлмен жұмыстарды тексеру.	-	2	-
15.	Композитті және бейметалл материалдары Ию практикасы; Қоршаған жағдайлар; Тексеру әдістері.	-	2	-
16.	Пісіру, қатты дәнекермен дәнекерлеу, жұмсақ дәнекермен дәнекерлеу, жалғастыру Дәнекерлеу әдістері, дәнекерленген жалғастарды тексеру. Қатты дәнекермен пісіру және дәнекерлеу әдістері; Қатты дәнекермен пісірілген және дәнекерленген жалғастарды тексеру; Жалғастардың әдістері тігістерді тексеру.	- -	2 2	2 -
17.	ӘК өлшеу және теңгерім Ауырлық ортасы/тепе-теңдігі шектеулерінің есебі: тиісті құжаттарды пайдалану; ӘК өлшеуге дайындау; ӘК өлшеу.	- -	2 2	- -
18.	ӘК тасымалдау және сақтау ӘК тұтқасын бұру/тіркеп сүйреу және олармен байланысты сақтық шаралары; ӘК көтергіштерге көтеру, қалыптарды орнату, онымен байланысты сақтық шаралары мен қауіпсіздік; ӘК сақтау әдістері; ӘК жанармай үстеп құю / ӘК-дан жанармайды құйып алу процедуралары; ӘК мұздануын алу / ӘК мұздануының алдын алу процедуралары; Электр энергиясының, гидравликаның және сығылған ауаның жерүсті көздері. Қоршаған ортаның ӘК сақтауға және пайдалануға әсері.	2	2	2
19.	Бөлшектеу, тексеру, жөндеу және жинау техникасы Ақау түрлері және көзбен шолып тексеру техникасы; Тоттануды жою, бағалау және қайталап қорғау; Жөндеудің жалпы әдістері, Құрылымдық жөндеу бойынша басшылық; Ескіру, қажау және тоттануды басқару бойынша бағдарламалар; Бояу, радиографикалық, соқпа тоқ, ультрадыбысты және борскопикалық әдістерін қосатын бұзбайтын тексеру техникасы; Бөлшектеу және қайта жинап алу техникасы; Жөндемсіздікті іздеу техникасы.	2 - - 2 -	3 2 2 2 2	3 - 1 2 2
20.	Қалыпсыз оқиғалар Найзағайдан және жоғары радиациялық қарқын өрістерінен кейін тексеру; Дөрекі қону және турбуленттілік жағдайларындағы ұшу сияқты қалыпты оқиғалардан кейін тексеру.	2 2	2 2	2 -
21.	ӘК ТҚК процедуралары ӘК ТҚК жоспарлау; ӘК модификациялау бойынша процедуралар; ӘК пайдалануымен қосу; ӘК ТҚК тексеру / Сапалық бақылауы / Сапалық кепілдігі; ӘК ТҚК бойынша қосымша процедуралары; Шектеулі ресурстарымен компоненттерді бақылау.	1	2	2

р/с №	7ВМодулі. Техникалық қызмет көрсету практикалары Бұл модульдің көлемі B3 санатына жататын ұшақтардың технологиясын қамтып көрсету тиіс.	Бұл модуль B3 санаты үшін жарамды
		Деңгей/Level
		B3
1.	ӘК және цехтардағы (зертханалардағы) сақтық шаралары және қауіпсіздік Электрмен, газбен, әсіресе оттегімен, маймен және химиялық заттармен жұмыс кезінде алдын ала сақтандыруды қоса ала, қауіпсіз жұмыс практикаларының аспектілері. Сондай-ақ, от өшіретін агенттер туралы білімдерді қоса ала, өрт немесе бір немесе артық қауіп-қатерлерімен басқа апаттар кезінде дереу іс-әрекеттер бойынша нұсқаулықтар.	3
2.	Цехтардағы (зертханалардағы) практикалар Құралдарды күту, құралдарды бақылау, цех (зертханалардың) материалдарын пайдалану; Өлшемдері, шектері мен саңылаулары, біліктілік стадарттары. Құралдарды және жабдықты калибрлеу (тексеру), калибрлеудің (тексерудің) стандарттары.	3
3.	Құралдар Жалпы қол құралдарының түрлері; Жалпы күш құралдарының түрлері; Нақты өлшеу құралын эксплуатациялау және пайдалану; Майлау жабдығы және әдістері. Жалпы электрлі тестілі жабдықтың эксплуатациялануы, жұмыс істеуі және пайдалануы.	3
4.	А жәнеРЭО жалпы тексеру жабдығы А и РЭОжалпы тексеру жабдығыныңэксплуатациялануы, жұмыс істеуі және пайдалануы.	-
5.	Инженерлі қамтамасыз ету суреттері, диаграммалары мен стандарттары Суреттер мен диаграммалардың түрлері, олардың рәміздері, өлшемдері, саңылаулары және жобалаулары; Атау боктың анықталуы бойынша ақпарат; Микрофильмдер, микрофиштер мен түсініктің компьютерлік тәсілдері; АҚШ (АТА) Әуе жолы көлігі ассоцияциясының ерекшелік 100; OSO, AN, MS, NAS иMIL қоса ала, авиациялық және басқа қолданылатын стандарттар. Принципиалды және функционалдық сұлбалар.	2
6.	Қону және саңылаулар Бұрандамаға тесіктер үшін салыстыру өлшемдерді, қону класстары. Қону және саңылаулардың жалпы жүйесі; ӘК және қозғалтқыштар үшін қону және саңылаулар тізбесі; Иілім, бұрау және тозу үшін шектеулер; Білік, мойынтірек пен басқа бөлшектерді тексеру стандарттарының әдістері.	2
7.	Электр кабельдері мен жалғағыштары Жалғаулау мен тестілеудің үздіксіздігі, оқшаулауы және техникалары; Қысу құралын пайдалану: қол және гидравликалық; Қысу түйіндерін тестілеу; Жалғаулауштифтерді жою және оларды салу; Коаксиалды кабельдер: тестілеу және қондыру кезіндегі сақтық шаралары; Сым түрлерін анықтау, оларды бағалау және бұзылуға шектері. Сымдарды қорғау техникалары: кабельді жгуттеу және жгутты ұстау, қабықтың жылу отыруын, экрандауын қоса ала, кабельді нығайту және қорғау түтігінің техникасы.	2
8.	Тойтару Тойтару жалғасулар, тойтару кеңістіктері мен қадам; Тойтару және тереңдету үшін құрал; Тойтару жалғасуларды тексеру.	2
9.	Құбыр жүйелері мен құбыршектер Иілген және конусты/ ӘК воронка тәрізді құбыр жүйелері; ӘКқұбыр жүйелері мен құбыршектерін тексеру және тестілеу; Құбыр жүйелерін қондыру және тиянақтау.	2
10.	Серіппелер Серіппелерді тексеру және тестілеу.	1
11.	Мойынтіректер Мойынтіректерді тестілеу, тазалау және тексеру; Мойынтіректерді майлау бойынша талаптар; Мойынтіректердегі ақаулар және олардың себептері.	2
12.	Трансмиссиялар Жетектерді,люфттерді тексеру; Белдіктерді және шкивтерді, шынжырларды және жұлдызшаларды тексеру; Бұрамаларды, иінтірек құрылғыларын, күштердің біліктік берілісінің тарту жүйелерін бұрау үшін тетіктерді тексеру.	2
13.	Басқару арқандары Жалғамалы жалғауларды қысу; Басқару кабельдерін инспекциялау және тексеру; Боуден арқандары, ӘК басқарудың икемді жүйесі.	2
14.	Материалдарды өңдеу	См.ниже
1) 2)	Жалпақ металл Иіліске шектеулердің таңбалауы мен есебі; Ию мен құюды қоса ала, жалпақ металлмен жұмыс; Жалпақ металлмен жұмыстарды тексеру. Композитті және бейметалл материалдары Ию практикасы; Қоршаған жағдайлар; Тексеру әдістері.	2 2
15.	Пісіру, қатты дәнекермен дәнекерлеу, жұмсақ дәнекермен дәнекерлеу, жалғастыру Дәнекерлеу әдістері, дәнекерленген жалғастарды тексеру. Қатты дәнекермен пісіру және дәнекерлеу әдістері; Қатты дәнекермен пісірілген және дәнекерленген жалғастарды тексеру; Жалғастардың әдістері тігістерді тексеру.	2 2
16.	ӘК өлшеу және теңгерім Ауырлық ортасы/тепе-теңдігі шектеулерінің есебі: тиісті құжатарды пайдалану; ӘК өлшеуге дайындау; ӘК өлшеу.	2 2
17.	ӘК тасымалдау және сақтау ӘК тұтқасын бұру/тіркеп сүйреу және олармен байланысты сақтық шаралары; ӘК көтергіштерге көтеру, қалыптарды орнату, онымен байланысты сақтық шаралары мен қауіпсіздік; ӘК сақтау әдістері; ӘК жанармай үстеп құю / ӘК-дан жанармайды құйып алу процедуралары; ӘК-дан мұздануын алу / ӘК мұздануының алдын алу процедуралары; Электр энергиясының, гидравликаның және сығылған ауаның жерүсті көздері. Қоршаған ортаның ӘК сақтауға және пайдалануға әсері.	2
18.	Бөлшектеу, тексеру, жөндеу және жинау техникасы Ақау түрлері және көзбен шолып тексеру техникасы; Тоттануды жою, бағалау және қайталап қорғау; Жөндеудің жалпы әдістері, Құрылымдық жөндеу бойынша басшылық; Ескіру, қажу және тоттануды басқару бойынша бағдарламалар; Бояу, радиографикалық, соқпа тоқ, ультрадыбысты және борскопикалық әдістерін қосатын бұзбайтын тексеру техникасы; Бөлшектеу және қайта жинап алу техникасы; Жөндемсіздікті іздеу техникасы.	3 2 2 2 2
19.	Қалыпсыз оқиғалар Найзағайдан және жоғары радиациялық қарқын өрістерінен кейін тексеру; Дөрекі қону және турбуленттілік жағдайларындағы ұшу сияқты қалыпты оқиғалардан кейін тексеру.	2 2
20.	ӘК ТҚК процедуралары ӘК ТҚК жоспарлау; ӘК модификациялау бойынша процедуралар; ӘК пайдалануымен өзара қимылы; ӘК ТҚК тексеру / Сапалық бақылауы / Сапалық кепілдігі; ӘК ТҚК бойынша қосымша процедуралары; Шектеулі ресурстарымен компоненттерді бақылау.	2

№ п/п	8-модуль. Негізгі аэродинамика	Бұл модуль А, В1, В2 жәнеB3 категориялары үшін жарамды.
		Деңгей/Level
		A	B1	B2	B3
1.	Атмосфераның физикасы Халықаралық стандартты атмосфера (ISA)	1	2	2	1
2.	Аэродинамика Зат айналасындағы ауа ағыны; Шекаралық қабат, ламинарлы және турбуленттік ағын, еркін ағын, байлаулы ағын, ағынның жоғары және төмен ылдилауы, құйын, тоқырау құбылыстары; Терминдер: шапыраштық, хорда, орташа аэродинамикалық хорда, профильді (зиянды қарсылық), индуктивті қарсылық, қысым орталығы, шабуыл бұрышы, ағынның екпіндеуі және оның шығуы, максималды қалыңдыққа зат ұзындығының қатысуы, қанат пішіні және геометриялық өлшемдердің ара салмағы. Тартуы, салмағы, аэродинамикалық тепе-теңдігі; Көтеру күш пен қарсылықты құру, шабуыл бұрышы, көтеру күшінің коэффициенті, қарсылық коэффициенті, полярлы ирек, сұлату. Мұз, қар, қырауды қоса ала, аэродинамикалық беттердің ластануы.	1	2	2	1
3.	Ұшу теориясы Көтеру күшінің, ауырлық күшінің, тартудың және маңдай кедергісінің ара салмағы; Сырғу коэффициенті; Тұрақты ұшу жағдайы, пайдалану сапалары; Бұрылыс теориясы; Күш факторының әсері: ұшу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын режим/тәптіп диапазондары және құрылымдық шектеулері; Көтеруді ұлғайту.	1	2	2	1
4.	Ұшу динамикасы және тұрақтандыру Бойлық, көлденең және курстық тұрақтандыру (активті және пассивті).	1	2	2	1

№ п/п	9АМодулі. ӘК техникалық қызмет көрсетуге қолданылатын адамның мүмкіншіліктері. Бұл модуль B3 санатына жарамсыз.B3 санаты үшін тиісті заттың тақырыптары 9В модулінде табылады.	Бұл модуль А, В1 және В2 категориялары үшін жарамды
		Деңгей/Level
		A	B1	B2
1.	Жалпы Адамдық факторды қарастыруды қабылдау қажеттілігі; Адамдық факторға/ адамдық қателіктерге жататын жанжалдар; Мерфи заңы.	1	2	2
2.	Адамдар атқаруы және шектеулер Көз көру; Есту; Ақпаратты өңдеу; Зейін мен сезім; Ес; Тұйық кеңістіктен қорқу (клаустрофобия) және материалды тәсілдеме.	1	2	2
3.	Әлеуметтік физиология Жауапкершілік: жеке және топтық; Уәждеме және кері уәждеме; Өз ортасының мүшелері жағынан қысым; Мәдениет мәселелері; Ұжымдағы жұмыс; Басқару, қадағалау және озаттық.	1	1	1
4.	Атқаруға әсер етуші ықпалдар Қабілеттілік / денсаулық; Есеңгіреу: тұрмыстық және жұмыста; Уақыт қысымы және орындау мерзімі; Жұмыс жүктемесі: шамадан тыс және жеткіліксіз жүктеме; Ұйқы және шаршау, ауысым жұмыс; Алкоголь, емдеу, дәріге құнығу.	2	2	2
5.	Физикалық қоршаған орта Шуыл және күшті иістер; Жарықтандыру; Климат және температура; Қозғалу және вибрация; Жұмыстағы қоршаған орта.	1	1	1
6.	Міндеттер Дене жұмысы; Қайталама міндеттер; Көзбен шолып тексерулер; Кешенді жүйелер.	1	1	1
7.	Байланыс Команда шегінде және командалар арасында; Жұмысты тіркеу және жазулар; Мерзіміне орындау, орындау мерзімі; Ақпаратты тарату.	2	2	2
8.	Адамдардың қателіктері Қателіктердің моделбдері және теориялар; ӘК техникалық қызмет көрсету кезіндегі қателіктердің түрлері; Қателіктердің зардаптары (мысалы, апаттар); Қателіктерді болдырмау және оларды басқару.	1	2	2
9.	Жұмыс орнындағы қауіптер Қауіптерді айырып тану және оларды болдырмау; Күтпеген оқиға жағдайларындағы әрекет.	1	2	2

№ п/п	9В модулі. ӘК техникалық қызмет көрсетуге қолданылатын адамның мүмкіншіліктері. Бұл модульдің көлемі B3 санатының куәлігін ұстаушылары үшін ең төмен қажеттіліктерін қамтып көрсету тиіс.	Бұл модуль B3 категория-сы үшін жарамды
		Деңгей/ Level
		B3
1.	Жалпы Адамдық факторды қарастыруды қабылдау қажеттілігі; Адамдық факторға/ адамдық қателіктерге жататын жанжалдар; Мерфи заңы.	2
2.	Адамдар атқаруы және шектеулер Көз көру; Есту; Ақпаратты өңдеу; Зейін мен сезім; Ес; Тұйық кеңістіктен қорқу (клаустрофобия) және материалды тәсілдеме.	2
3.	Әлеуметтік физиология Жауапкершілік: жеке және топтық; Уәждеме және кері уәждеме; Өз ортасының мүшелері жағынан қысым; Мәдениет мәселелері; Ұжымдағы жұмыс; Басқару, қадағалау және озаттық.	1
4.	Атқаруға әсер етуші ықпалдар Қабілеттілік / денсаулық; Есеңгіреу: тұрмыстық және жұмыста; Уақыт қысымы және орындау мерзімі; Жұмыс жүктемесі: шамадан тыс және жеткіліксіз жүктеме; Ұйқы және шаршау, ауысым жұмыс; Алкоголь, емдеу, дәріге құнығу.	2
5.	Физикалық қоршаған орта Шуыл және күшті иістер; Жарықтандыру; Климат және температура; Қозғалу және вибрация; Жұмыстағы қоршаған орта.	1
6.	Міндеттер Дене жұмысы; Қайталама міндеттер; Көзбен шолып тексерулер; Кешенді жүйелер.	1
7.	Байланыс Команда шегінде және командалар арасында; Жұмысты тіркеу және жазулар; Мерзіміне орындау, орындау мерзімі; Ақпаратты тарату.	2
8.	Адамдардың қателіктері Қателіктердің моделбдері және теориялар; ӘК техникалық қызмет көрсету кезіндегі қателіктердің түрлері; Қателіктердің зардаптары (мысалы, апаттар); Қателіктерді болдырмау және оларды басқару.	2
9.	Жұмыс орнындағы қауіптер Қауіптерді айырып тану және оларды болдырмау; Күтпеген оқиға жағдайларындағы әрекет.	2

р/б №	10-модуль. Авиациялық заңнама	Бұл модуль А, В1, В2 және В3 санаттары үшін қолданылады
		Деңгей/Level
		A	В1	B2	В3
1.	Басқару құрылымы АА халықаралық ұйымдары / құжаттар Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (ИКАО) рөлі; Еуропа комиссиясының (European Commission) рөлі; Ұшу қауіпсіздігі жөніндегі еуропалық агенттіктің (EASA) рөлі; Еуроодаққа мүше мемлекеттердің және олардың ұлттық авиациялық билік органдарының рөлі; No 216/2008 қаулы (ЕО) және No 1702/2003 (ЕО) және No 1321/2014 (ЕО) қаулылары арқылы оның орындалуын қамтамасыз ету; Part-21, Part-M, Part-145, Part-66, Part-147 және Regulation (EU) No 965/2012 сияқты түрлі Annexes (Parts) қосымшаларының арасындағы өзара қатынас.	1	1	1	1
2.	Сертификаттайтын персонал – ӘК-ге техникалық қызмет көрсету Part-66 қосымшасын егжей-тегжейлі түсіну.	2	2	2	2
3.	ӘК ТКЖ бойынша мақұлданған ұйымдар Part-145 және Part-M Subpart F қосымшаларын егжей-тегжейлі түсіну.	2	2	2	2
4.	Ұшуға пайдалану Regulation (EU) No 965/2012 жалпы түсіну Пайдаланушы сертификаты; Пайдаланушының жауапкершілігі, әсіресе ӘК ұшу жарамдылығын қолдау мен техникалық күтіміне қатысты жауапкершілігі; ӘК-ге техникалық қызмет көрсету бағдарламасы; MEL//CDL; ӘК бортында болатын құжаттар; ӘК-дегі жазбалар (белгілер).	1	1	1	1
5.	ӘК, оның бөлшектері мен керек-жарақтарын сертификаттау Жалпы Part 21 және CS-23, 25, 27, 29 сияқты EASA сертификаттау ерекшеліктерін жалпы түсіну. Құжаттама ӘК ұшу жарамдылығы сертификаты, ӘК ұшу жарамдылығы сертификатының шектеулері және ұшу рұқсаты; ӘК тіркеу сертификаты; Шу жөніндегі сертификат; ӘК салмақ деректері; Радиостанция лицензиясы және мақұлдау.	- -	1 2	1 2	1 2
6.	Ұшу жарамдылығына қолдау көрсету Ұшу жарамдылығына қатысты Part-21 ережелерін егжей-тегжейлі түсіну. Part-M егжей-тегжейлі түсіну.	2	2	2	2
7.	Қолданылатын ұлттық және халықаралық талаптар (ЕО талаптарына ауыстырылмаған болса) ӘК ТКЖ бағдарламасы, ТК тексеру және инспекция жасау; Ұшу жарамдылығы директивалары (AD); Сервистік бюллетеньдер (SB), өндірушінің күтім жасауы жөніндегі ақпарат; Модификациялар және жөндеулер; ӘК ТКЖ бойынша құжаттама: техникалық қызмет көрсету нұсқаулықтары (АММ), кемінде қажет жабдықтардың тізбесі (MEL), ӘК-ні жөнелту кезіндегі ауытқулар бойынша процедуралар нұсқаулығы (Dispatch Deviation Lists) Тек А, В1 және В2 санаттарындағы куәліктердің үміткерлері мен иелеріне арналған: ӘК ұшуына рұқсат беретін кемінде қажет жабдықтардың үлгілік тізбесі (MMEL), ӘК ұшуына рұқсат беретін кемінде қажетті жабдықтардың тізбесі (MEL), ӘК-ні жөнелту кезіндегі ауытқулар бойынша процедуралар нұсқаулығы (Dispatch Deviation Lists); ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету; Кемінде қажет жабдықтар бойынша талаптар – аралап ұшу; айдап апару. Тек В1 және В2 санаттарындағы куәліктердің үміткерлері мен иелеріне арналған: ETOPS, ӘК жөнелту кезіндегі ауытқулар бойынша процедуралар нұсқаулығы (Dispatch Deviation Lists); ӘК-ні кез келген ауа райында пайдалану, Пайдаланудың 2/3 санаттары.	1 -	2 1	2 1	2 1

10RK модулі. Қазақстан Республикасының уәкілетті органы берген ӘК ТҚ маманы куәлігінің иелері және ӘК ТҚ маманы куәлігін иеленуге үміткерлер үшін "Қазақстандық авиациялық және халықаралық заңнама" оқу курсының бағдарламасы

Ескертпе. Модуль бағдарламасы ӘК-ге сервистік қызмет көрсету жөніндегі механиктерге (кестеде "механик" деп белгіленген), "А", "В1", "В2", "В3", "С" санаттарындағы ӘК ТКЖ маманы куәлігінің иелері мен иеленуге үміткерлерге, басқа персоналға (кестеде "басқа персонал" деп белгіленген), атап айтқанда: АТЖ және ТКЖ ұйымының персоналына, ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсететін персоналға, сондай-ақ ӘК-ге сервистік қызмет және техникалық күтім көрсететін авиациялық персоналдың біліктілік деңгейін анықтау құқығы бар жеке тұлғаларға қатысты қолданылады.

р/с №	10RK модулі.	Бұл модуль механиктер мен басқа персоналдың А, В1, В2, В3 және С санаттары үшін қолданылады
		Деңгей/Level
		Механик	А1, В1, В2, В3, С	Басқа персонал
1.	АА саласында заң шығарушы органдар / Құжаттар ИКАО: ИКАО, Чикаго конференциясы және Чикаго конвенциясы, ҚР-ның Чикаго конвенциясын ратификациялауы, ИКАО жарғысы. ИКАО стандарттары және ұсынған практикасы – анықтама. Чикаго конвенциясының "Халықаралық стандарттар мен процедуралардан ауытқу" туралы 36-бабы. Чикаго конвенциясының "ИКАО мақсаттары мен міндеттері" туралы 44-бабы. ИКАО қосымшалары (Annexes). ИКАО 1, 6 (1, 2, 3-бөлімдер), 8-қосымшалары (Annexes). Бұл Қосымшаларды әр Қосымшаның алғысөзінде берілген анықтамалар арқылы қолдану. Коммерциялық әуе көлігі және жалпы мақсаттағы авиация анықтамалары. ҚР Парламенті, ҚР Үкіметі; ҚР инвестициялар және даму министрлігі және ААК. ҚР-ның азаматтық авиация қызметін реттейтін заң шығарушы органдары шығаратын құжаттар. FAA, EASA, JAA және олар шығаратын ережелер туралы түсінік. EASA мен JAA заңды өкілеттіктері және олардың өзара айырмашылықтары. EASA шығаратын Commission Regulation және Council Regulation туралы түсінік. ӘК өндірісі, ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету, ӘК ТКЖ ұйымдары, ӘК ТКЖ-мен айналысатын персоналды лицензиялау, оқыту салаларындағы Еуроодақ ережелері. Еуроодақ шегінен тыс ӘК ТКЖ ұйымдарын мақұлдау бойынша EASA саясаты. Авиациялық билік органдарының қызметін тексеру бойынша ИКАО аудиттері.	1	2	2
2.	Жалпы анықтамалар ӘК ТКЖ бойынша мақұлданған ұйым. ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету бойынша мақұлданған ұйым. ӘК ТКЖ-мен айналысатын персоналды оқыту бойынша мақұлданған ұйым. Сертификаттайтын, сертификаттамайтын және қолдау жасайтын персонал туралы түсінік. Осы персоналдың ауыр ӘК-де және ауыр емес басқа ӘК-де жұмыс орындау кезіндегі міндеттері. Персоналды лицензиялау туралы түсінік.	1	2	2
3. 3.1.	Қазақстан Республикасының 2010.15.07 күнгі № 339- IV "ҚР әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" заңы; 2013.04.07 күнгі № 132-V Қазақстан Республикасы Заңының редакциялары және барлық кейінгі редакциялар.	1	2	2
4.	Сертификаттайтын персонал. ҚР-да персоналды лицензиялау жүйесін түсіну. ИКАО 1-қосымшасының (Annex 1) ӘК ТКЖ маманы куәліктерінің иелеріне қоятын талаптары. Бүкіл ӘК-ге немесе оның жекелеген жүйелеріне күтім жасау мақсатында ӘК ТКЖ маманы куәлігін алуға үміткер жинақтайтын тәжірибеге қойылатын талаптар. А, В1, В2, В3 және С санаттарындағы ӘК ТКЖ маманы куәлігін алуға үміткерлердің тәжірибесіне қойылатын ИКАО, Қазақстан Республикасы және EASA талаптары. Еуроодақ шегінен тыс Part-145 бойынша сертификатталған ӘК ТКЖ ұйымдарында жұмыс істейтін ӘК ТКЖ мамандарының тәжірибесіне қойылатын талаптар. ӘК ТКЖ ұйымдары жағдайларында және өздіктерінен ӘК ТКЖ орындау кезіндегі А, В1, В2, В3, С санаттарындағы ӘК ТКЖ маманы куәліктері иелерінің өкілеттіктері. ӘК-де немесе компоненттерінде жұмыстарды орындауға рұқсат беру және жұмыстарды орындағаннан кейін сертификаттайтын персоналды ӘК немесе компонентін пайдалануға жіберу сертификатын беру құқығы. Сертификаттайтын персоналға берілген EASA анықтамасы. "Техникалық қызмет көрсету куәлігінің" ИКАО берген анықтамасы және "ӘК немесе компонентін пайдалануға жіберу сертификатының" EASA берген анықтамасы. Персоналға жеке рұқсат сертификаттарын (рұқсаттарды) беру бөлігіндегі сапа кепілдігі (техникалық бақылау) бөлімінің (департаментінің) өкілеттіктері мен міндеттері және олардың берілгендігін дәлелдейтін дербес деректерді бақылау. АА ұйымының бөлім (департамент) басшысының жеке сертификаттау рұқсаттарын (ЖСР) беру кезіндегі жауапкершілігі. Жұмыстарды орындағаннан кейін ӘК ТКЖ ұйымында сертификаттайтын персоналдың пайдалануға жіберу сертификатын беру құқығын бақылау. 3.6-тармақтың мазмұнын түсіну. (b) ӘК ТКЖ ұйымы мен сертификаттайтын персоналдың өз өкілеттіктерін пайдалану кезіндегі жауапкершілігін қоса алғанда, ӘК ТКЖ маманы куәлігінің қосымшалары (XV тармақ). Жұмыстарды орындауға рұқсат беру және ӘК компоненттеріне күтім жасау кезінде орындалған жұмыстарды сертификаттау. ҚР Министрлер кеңесінің "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге тікелей қатысатын авиациялық персоналды кәсіби даярлау қағидасы" туралы қаулысы. ҚР министрлігінің "Авиациялық персонал куәліктерін беру және олардың қолданылу мерзімін ұзарту қағидалары" туралы бұйрығы. ҚР министрлігінің "Авиациялық персонал куәлігі берілетін тұлғаларға қойылатын біліктілік талаптары" туралы бұйрығы. "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ететін авиациялық персоналды кәсіби даярлау типтік бағдарламалары". ҚР "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіптік стандарты. Персоналды лицензиялау саласындағы EASA заңнамасын түсіну. ЕО No 1321 /2014 қаулысы; осы Қаулының Annex III (Part 66).	1	2	2
5.	АТЖ және ТКЖ бойынша мақұлданған ұйым ӘК ТКЖ ұйымдарын мақұлдау бойынша ҚР заңнамасы мен нормативтік-құқықтық актілерін түсіну: ҚР Үкіметінің "АА АТЖ және ТКЖ ұйымын сертификаттау қағидалары" туралы қаулысы; ҚР Үкіметінің "АА АТЖ және ТКЖ ұйымдарына қойылатын сертификаттау талаптары" туралы қаулысы. ӘК ТКЖ ұйымдарын сертификаттау саласындағы EASA заңнамасын түсіну. ЕО No 1321 /2014 қаулысы; осы Қаулының Annex II (Part 145). ӘК ТКЖ ұйымының типтік құрылымы. ҚР-да және EASA агенттігінде қабылданған ӘК мен оның компоненттеріне техникалық қызмет көрсету стандарттарына сәйкес ӘК ТКЖ ұйымында орындалған жұмыстарға кепілдік беруге жауапты менеджердің (Accountable Manager) анықтамасы және міндеттері. Жұмыс карталарын (операциялар бойынша тізімдемелерді) қоса алғанда, жұмыс құжаттамасының дұрыс толтырылуын түсіну. ӘК ТКЖ-де тәжірибе жинақтау немесе жұмыс құжаттамасын толтыру кезінде ӘК ТКЖ-де көмек көрсету мақсатында ӘК ТКЖ-ге қатысатын персоналдың, сертификаттайтын персоналдың, сертификаттамайтын персоналдың өкілеттіктері. Қазақстан Республикасында Part-145 бойынша мақұлданған ӘК ТКЖ ұйымдарының мәртебесі.	1	2	2
6.	Азаматтық ӘК пайдаланушыларын сертификаттау: 6-қосымшаның 1-бөліміне сәйкес пайдаланушы елінің анықтамасы. Азаматтық ӘК пайдаланушысының сертификаты туралы түсінік. Пайдалану ерекшеліктері. "Техникалық қызмет көрсету" атты D бөлімі. ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету бойынша пайдаланушы жауапкершілігі. ҚР Үкіметінің "Азаматтық ӘК пайдаланушысын сертификаттау және оған сертификат беру қағидалары" туралы қаулысы. ҚР Үкіметінің "Азаматтық әуе кемелерін пайдаланушыларға қойылатын сертификаттау талаптары" туралы қаулысы. "Техникалық күтімді реттеу жөніндегі пайдаланушы нұсқаулығы" (ИКАО, ҚР) және "ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсетілуін басқару нұсқаулығы" (САМЕ) (EASA).	1	2	2
7. 7.1 7.2	ӘК сертификаттары ӘК бортында болуы тиіс құжаттар: ӘК ұшу жарамдылығы сертификаты ӘК тіркеу сертификаты ӘК шу жөніндегі сертификаты ӘК RVSM сертификаты ӘК радиостанциялары лицензиясы ӘК ҰЖ сертификатын тану туралы шешім ҚР министрлігінің "Шет мемлекет берген азаматтық әуе кемелерінің ұшу жарамдылығы сертификатын тану" туралы бұйрығы.	1	2	2
8	ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету: ИКАО 8-қосымшасына сәйкес ұшу жарамдылығына қолдау көрсету анықтамасы. Чикаго конвенциясы қосымшасының ӘК тіркеу елінен ӘК пайдаланушысының еліне өкілеттіктерді беру бөлігіндегі 83bis бабы. ӘК тіркеу мемлекетінің авиациялық билік органдары мен ӘК пайдаланушысы мемлекетінің арасында ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсетілуін қадағалау мәселелері бойынша өкілеттіктерді бөлу бөлігіндегі ИКАО 8-ережесі. ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету ұйымдарын сертификаттау саласындағы EASA заңнамасын түсіну. ЕО No 1321/2014 қаулысы; осы Қаулының Annex I (Part М). Техникалық күтімді реттеу жөніндегі пайдаланушы нұсқаулығы / ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсетілуін басқару ұйымы (САМО) – функциялары, мақсаттары мен міндеттері. ӘК пайдаланушысының / меншік иесінің / жалға алушысының ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету жөніндегі жауапкершілігі. Part-М талаптарына сәйкес ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсетудің құрамдас бөліктері; Коммерциялық әуе көлігі, барлық ауыр ӘК және көп қозғалтқышты тікұшақтар, сондай-ақ коммерциялық тасымалдар үшін қолданылмайтын жеңіл ӘК үшін ӘК-ге еуропалық техникалық қызмет көрсету құрылымы. ӘК үлгісінің сертификаты / ӘК үлгісінің қосымша сертификаты туралы түсінік. ҚР Үкіметінің "Сертификаттау және Ұшу жарамдылығы сертификатын беру қағидалары" туралы қаулысы. ҚР Үкіметінің "ҚР азаматтық ӘК ұшу жарамдылығы нормалары" туралы қаулысы. ҚР Үкіметінің 2011.23.07 күнгі № 851 "ҚР азаматтық ӘК-сін техникалық пайдалану және оларды жөндеу қағидаларын бекіту туралы" қаулысының 17-тарауы.	1	2	2
9.	Түсіну: Мақұлданған ӘК ТКЖ бағдарламасы және оны мақұлдайтын авиациялық билік органы. MMEL, MEL, CDL және оларды мақұлдайтын авиациялық билік органдары. Авиациялық директивалар (AD) және оларды шығаратын авиациялық билік органдары. Сервистік бюллетеньдер, өндірушінің сервистік ақпараты және оларды шығаратын авиациялық билік органдары. Модификациялар және жөндеулер. Модификациялар мен жөндеулерді реттеуші органдардың мақұлдауы. ӘК ТКЖ бойынша құжаттама: АММ, SRM, IPC және т.б. ӘК ТКЖ бағдарламасының (AMP) көзі ретінде ӘК-ге техникалық қызмет көрсету деректері (MPD). ӘК ТКЖ нұсқаулығы (АММ), сервистік хаттар (SL) және жұмыс карталарының (Task Cards) көзі ретінде ұшу жарамдылығы директивалары (AD). Сервистік бюллетеньдер (SB) мен қосымша үлгі сертификаттарының (STC) көзі ретінде ұшу жарамдылығына қолдау көрсету (CAR) талаптары. MPD, AMP, AMM, SL, AD, STC, SB құжаттарының олардың мазмұнына өзара ықпалы. ИКАО (6-қосымша, Е толықтыруы) талаптарына сәйкес мақұлдауды қажет ететін құжаттар: CDL, MMEL, MEL, Техникалық қызмет көрсету бағдарламалары, Техникалық қызмет көрсету жөніндегі бекітілген ұйымдар. Техникалық қызмет көрсету бойынша міндетті жұмыстар және олардың мерзімділігі. ӘК-мен аралап ұшу және оны айдап апару. Түсіну: - ETOPS / қосалқы аэродромға кететін уақыты ұзартылған ұшуларды жүзеге асыруға қойылатын талаптар (EDTO) – ИКАО, EASA, FAA. - ӘК автоматты қондыруға арналған 2 / 3A / 3B / 3C санаттары. - RVSM. - RNAV - Отын бактарының қауіпсіздігі (Fuel Tank Safety) / Отын багының ішіндегі компоненттердің жай-күйіне және олардың орналастырылуына қойылатын талаптар (Critical Design Configuration Control Limitation) (CDCCL). - Электр сымдар мен электр қосылыстарды монтаждау (EWIS). - Ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесі (ҰҚБЖ) / Safety Management System (SMS). - Шетелдік әуе кемелерінің қауіпсіздігін бағалау (SAFA).	1	2	2
10.	ӘК ТКЖ-мен айналысатын персоналды оқыту: 1) Авиациялық оқу орталықтарына қойылатын сертификаттау талаптары 2) Азаматтық авиацияның авиациялық оқу орталығын сертификаттау және оған сертификат беру қағидалары. 3) ӘК ТҚ-ға қатысатын персоналды оқытатын персонал үшін ҚР және EASA талаптары – ӘК үлгісі бойынша бастапқы даярлау мен оқытудың теориялық және практикалық элементтерінің нұсқаушылары, емтихан қабылдаушылар, практикалық бағалаушылар, міндеттерді практика жүзінде орындауды оқытып-үйрететін супервайзерлер, кәсіптік деңгейді қолдау бағдарламасының нұсқаушылары.
11.	ӘК-ге сервистік қызмет пен техникалық қызмет көрсететін персоналдың өкілеттіктері. ӘК ұшу алдындағы инспекциясын (Pre-Flight Inspection) қоса алғанда, персоналға ӘК-де сервистік жұмыстарды орындауға рұқсат беру бойынша пайдаланушының жауапкершілігі	1	2	2
12.	ҚР авиациясының, оның заңнамалық және нормативтік базасының даму жолдары.	1	2	2

№ п/п	11Амодулі. Газтурбиналы қозғалтқышты ұшақтар – аэродинамикасы, құрылымы мен жүйесі	Бұл модуль А1 және В.1.1 санатшалар үшін қолданылады
		Деңгей/Level
		А2
1.	Ұшу теориясы	Төмен. қара
1)	Ұшақтың аэродинамикасы және басқару органдары Пайдалану және әсер ету: - кренді басқару: элерондар мен спойлерлер; -тангаждармен басқару: биікткті рөлдеу, стабилизаторлар, стабилизаторлар мен "үйрек" әуе кемесінің сызбасының қисаюының өзгеруі; - бағытты басқару, рөлді бағыттауды шектеу; Элевондар, радеваторлар арқылы басқару; Биіктікке көтеру құрылғысы, саңылаулар, қақпақшалар жалғасқанатшалар, флаперондар; Тежеуді келтіретін құрылғы: спойлерлер, тежеу қалқаншалар, ауа тежегіштері; Қанат ескектерінің, аратәріздес адыңғы ернеулердің аэродинамикалық ықпалы; Құйын генераторын пайдалана отырып шегаралық қабатты басқару, қанаттың алдыңғы ернеу механизациясының немесе сына тәрізді құрылғылардың олқылықты болдырмау; Триммерлердің жұмысы және әсері, тепе-теңдік және антибаланс триммерлері (озық), серво-триммерлер, серпінді триммерлер, массаның тепе-теңдігі, көлбеу беттерді басқару, аэродинамикалық тепе-теңдіктің панельдері.	1	2
2)	Жоғары жылдамдықтаы ұшу	-	-
2.	Планердің құрылымы – жалпы концепциялар Құрылымдық беріктілігіне қойылатын ұшуға жарамдылық талаптары; Құрылымдық классификация, алғашқы, екінші және үшінші; Істен шығу кезіндегі қауіпсіздік,өмірге қауіпсіздігі, зақымдануға қарсы тұрақтылық концепциясы; Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелер; Күш салу, бұзылу, майысу, сығылу, жылжу, бұралу, созылу, сақиналы күш салу, шаршау; Желдету мен құрғатуды қамтамасыз ету; Орнату жүйелерімен қамтамасыз ету; Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету; ӘК металдау. Құрылым әдістері: фюзеляж қаптамасын күшейту, қаңқа, стрингерлер, лонжерондар, аралықтар, рамалар, екі есе ұлғайтқыштар, тұтастырғыштың тіректері, баандар, жабындылар, арматуралау, қаптама тәсілдері, татқа қарсы қорғаныс, қозғалтқыш тіреуіштерін бекіту; Құрылымды жинау техникасы: тойтару, болттармен, дәнекерлеу; Жоғарғы беттерін қорғау әдістері, хромдау, анодтау, сырлау сияқты; Жоғарғы беттерін тазарту; Планер симетриясы: реттеу және симетриялау.	2 1	2 2
3.	Планерлер–ұшақтардың құрылымы	Төмен. қара
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56) Герметизациялаудың құрылымы және нығыздалуы; Қанаттың, стабилизатордың, пилон мен шассидің біріктірілуі; Орындықтар мен жүк тиеу жүйесін орнату; Есіктер және авариялық шығулар: құрылымдар, құрылғылар, пайдалану және қауіпсіздік құрылғылары; Терезелер мен жел әйнектердің құрылымы және құрылысы.	1	2
2)	Қанаттар (АТА 57) Құрылымы; Отынды жайғастыру; Шассидің, пилондардың, жоғарғы беттерін және көтеруді/ тежеуді басқарудың бекітілуі.	1	-
3)	Стабилизаторлар (АТА 55) Құрылымы; Жоғарғы беттерді басқарудың бекітілуі.	1	2 2
4)	Басқару органдарының беттері (АТА 55/57) Құрылым және бекіту; Теңестіру– масса мен аэродинамикалық.	1	2
5)	Гондолдар мен пилондар (АТА 54) Гондолдар мен пилондар: - Құрылымы; - Өртке қарсы арқақабырғалары; - Қозғалтқыш ілмесінің тораптары.	1	2
4.	Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21) Ауа баптау және үрлеу жүйесі; ӘК герметикалық бөлігіндегі қысымды реттегіштер, қорғаныс және ескерту құрылғысы; Жылыту жүйесі.	1	2 1
5.	Радиоэлектрондық және аспаптық жабдықтың жүйесі	Төмен. қара
1)	Аспаптық жабдықтың жүйесі (АТА 31) Статикалық қысымның тұтынушылары: биіктік өлшегіштер, ауа жылдамдығының индикаторлары, тік жылдамдықтың индикаторлары; Гироскоптар: авиагоризонттар, орын пірмендері, орын көрсеткіштеріу, горизонталды жағдайдың индикаторы, бұрылу және сырғу индикаторы, айналу координаторы. Компастар: тура есептеу, қашықтан есептеу; Шабуыл бұрышының индикациясы, құлауды ескерту жүйелері; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу; ӘК басқа жүйелерінің индикациясы.	1	2
2)	Радиоэлектрондық жабдық жүйесі Жүйелерді орналастыру және пайдалану негіздері: Автоұшқыш (АТА 22) Байланыс (АТА 23) Навигациялық жүйелер (АТА 34)	1	-
6.	Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Ауыспалы тоқты өндіру; Электрмен қамтамасыз етудің авариялық көздері; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Инверторлар, трансформаторлар, түзеткіштер; Электрлік тізбектің қорғанысы; Сыртқы/жердегі көздер.	1	2 2
7.	Жабдық және өңдеу(АТА 25) Авариялық –құтқару жабдығына қойылатын талаптар; Орындықтар, қауіпсіздік және байлау белбеулері. (b) Жолаушы салонын орналастыру; Жабдықты орналастыру; Жолаушы салонын өңдеуді орналастыру; Жолаушы салонының ойын-сауық жабдығы; Асүйді орналастыру; Тиеу-түсіру жұмыстары және қорғалатын жабдықтар; Басқыштар.	2 1	2
8.	Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) Өрт пен түтінді анықтау және ескерту жүйесі; Өрт сөндіру жүйелері; Жүйе тестілері; Тасымалданатын өртсөндіргіштер.	1 1	2
9.	Басқару органдары (АТА 27) Алғашқы басқару: элерондар, биіктік рөлі, бағыт рөлі; Триммерді басқару; Көтеру күшін ұлғайтуды басқару құрылғысы; Пайдалану жүйесі: басқару; Рөлдерді тоқтату; Теңестіру және құрастыру; Құлаудан қорғаныс/ескерту жүйесі.	1	2 2
10.	Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармайды үстеп құю және ағызу.	1	2
11.	Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	1	2
12.	Мұзбен жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың жасалуы, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Әйнек тазалау жүйесі.	1	2
13.	Шасси (АТА 32) Құрылымы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматтытежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару; Жерді/ауаны анықтау.	2	2
14.	Жарықтандыру (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, соғылуды болдырмау үшін қону, рөлдеу, мұз түзілу аймақтары; Ішкі: жолаушы салоны, ұшқыштар кабиналары, жүк бөліктері; Апаттық.	2	2
15.	Оттегі (АТА 35) Жүйенің орналасуы: ұшқыштар кабиналары, жолаушы салоны; Куат көздері, сақтау, заряд және тарату; Қамтамасыз етуді реттеу; Индикация және ескерту.	1	2
16.	Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтқыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	1	2
17.	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі (АТА 38) Жүйенің орналасуы, жүйенің жай-күйі, қамтамасыз ету, тарату, үлестіру, қызмет көрсету және ағызу; Әжетханалар жүйесінің орналасуы, жуу және қызмет көрсету; Тат басудың түрлері.	2	3
18.	Борттық техникалық қолдау жүйесі (АТА45) Техникалық қызмет көрсетудің орталық компьютерлер. Деректерді жүктеу жүйесі. Электрондық кітапхана жүйесі. Баспа. ӘК конструкциясының жай-күйін бақылау (жол берілетін ақауларды қадағалау)	1	2
19.	Интегралды модульді радиоэлектрондық жабдық (АТА 42) Модульдерге радиоэлектронды жабдыққа типтік интегралдана алатын қызметтер (IMA), солардың ішінде: Клапандарды, ауа қысымын басқару, ауа желдетуін басқару, радиоэлектрондық жабдықтың бөліктерін және ұшқыштар кабинасын басқару, температураны басқару, әуе қозғалысы кезіндегі байланыс, авиациялық байланыстың және және радиоэлектрондық жабдықтардың тросстаушысы, жүктеуді электрлік басқару, жүйені қорғайтын автоматтарды бақылау, ішкі тестілеудің электрондық жүйесі (BITE), отынды басқару, тежеуіштерді басқару, шассидің алдыңғы тіректерінің бұрылуын басқару, шассиді жинау және шығаруды басқару, шинадағы қысым индикациясы, сұйықтық қысымның индикациясы, тежегіш температурасын және т.б. қадағалау. Орталық жүйе, желі компоненттері	1	2
20.	Жолаушылар салоның жүйелері (АТА 44) Жолаушылардың ұшақтағы көңіл көтеру құралдарын құрайтын тораптар мен бөлшектерді (Жолаушыларсалонындағы ішкі байланыс және мәліметтерді тарату жүйесі), ӘК жолаушылар салоны мен жерүсті стансаларымен байланыс жүйесін басқару(Жолаушылар салонының сервистік желісі). Желінің ішіне дауыстарды, мәліметтерді, музыканы және видеоны тарату желісі кіреді. Ішкі байланыс және жолаушылар салонынан мәліметтерді тарату жүйесі Система внутренней связи и передачи данных пассажирского салонаӘК ұшқыштар кабинасындағы экипаж мүшелері мен жолаушылар салонындағы жүйелердің қарым-қатынастын қамтамасыз етеді. Бұл жүйелер пайдаланудағы түрлі блоктарды ауыстыратын мәліметтерді қолдайды (LRU), бұлар бортсеріктердің панельдері арқылы пайдаланылады. Жолаушылар салонындағы сервистік желі типтікжелідегі сервистен тұрады және, қағида бойынша, басқалардың арасында, төмендегі желілермен қарым-қатынаста болады: - Мәліметтерді тарату / Ұшу кезіндегі жолаушылардың көңіл көтеру жүйесі мен радиобайланыс. Жолаушы салонындағы сервистік желі жетекші болып төмендегідей желілерде болуы мүмкін: - Ұшу алдындағы есептерге/ұшу сәтіндегі есептерге рұқсат етілген кіру; - Электрондық поштаға / интернетке / интранетке кіру; - Жолаушылардың мәліметтер қорына; Жолаушылар салонының орталық жүйесіне; Жолаушылардың көңілін көтеру жүйесі; Сыртқы байланыс жүйесі; Жолаушылар салонының масса жадысының жүйесі; Жолаушылар салонын қадағалау жүйесі; Жолаушылар салонының басқа жүйелері.	1	2
21.	Ақпараттық жүйелер(АТА 46) Сақтау құралдарын, жаңарту және сандық ақпаратты алу дәстүрлі қағаз таратушыдан, микрофильмдерден және микрофиштардан тұратын тораптар мен бөлшектер. ӘК бортындағы және контроллердегі электрондық құжаттарды сақтаудың электрондық кітапханасы сияқты ақпараттық сақтау және жаңарту жүйесі анықтаған блоктар кіреді. Оған басқа қолдану үшін орнатылған басқа жүйелермен үйлескен, ұшқыштар кабинасындағы принтер немесе жалпы пайдалану дисплейі сияқты блоктар мен компоненттер кірмейді. Әуе қозғалысын басқару жүйесін және ақпараттық басқару және Желілердің серверлік жүйелерін қамтиды. ӘК жалпы ақпараттық жүйесі; Ұшқыштар кабинасының ақпараттық жүйесі; ӘК техникалық қызмет көрсету жөніндегі ақпараттық жүйе; ӘК жолаушылар салонының ақпараттық жүйесі; Басқа жүйелер.	1	2

№ п/п	11Вмодулі. Поршенді қозғалтқышты- аэродинамика ӘК, құрылымы және жүйесі 1ескерту.Бұл модуль B3 санаты үшін қолдануға келмейді. B3 санатына тиісті тақырыптар 11С модулінде көрсетілген. 2 ескерту. Бұл модульдің көлемі А2 және В1.2 санатшаларға жататын ұшақтардың технологиясын көрсетуі керек.	Бұл модуль А2 және В.1.2 санатшалар үшін қолданылады
		Деңгей/Level
		А2	В1.2
1.	Ұшу теориясы	Төмен. қара
1)	Ұшақтың аэродинамикасы және басқару органдары Пайдалану және әсер ету: -тангаждармен басқару: биікткті рөлдеу, стабилизаторлар, стабилизаторлар мен "үйрек" әуе кемесінің сызбасының қисаюының өзгеруі; - бағытты басқару, рөлді бағыттауды шектеу; Элевондар, радеваторлар арқылы басқару; Биіктікке көтеру құрылғысы, саңылаулар, қақпақшалар жалғасқанатшалар, флаперондар; Тежеуді келтіретін құрылғы: спойлерлер, тежеу қалқаншалар, ауа тежегіштері; Қанат ескектерінің, аратәріздес адыңғы ернеулердің аэродинамикалық ықпалы; Құйын генераторын пайдалана отырып шегаралық қабатты басқару, қанаттың алдыңғы ернеу механизациясының немесе сына тәрізді құрылғылардың олқылықты болдырмау; Триммерлердің жұмысы және әсері, тепе-теңдік және антибаланс триммерлері (озық), серво-триммерлер, серпінді триммерлер, массаның тепе-теңдігі, көлбеу беттерді басқару, аэродинамикалық тепе-теңдіктің панельдері.	1	2
2)	Жоғары жылдамдықтаы ұшу – қолданылмайды	-	-
2.	Планердің құрылымы – жалпы концепциялар (а) Құрылымдық беріктілігіне қойылатын ұшуға жарамдылық талаптары; Құрылымдық классификация, алғашқы, екінші және үшінші; Істен шығу кезіндегі қауіпсіздік,өмірге қауіпсіздігі, зақымдануға қарсы тұрақтылық концепциясы; Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелер; Күш салу, бұзылу, майысу, сығылу, жылжу, бұралу, созылу, сақиналы күш салу, шаршау; Желдету мен құрғатуды қамтамасыз ету; Орнату жүйелерімен қамтамасыз ету; Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету; ӘК металлдау. (b) Құрылым әдістері: фюзеляж қаптамасын күшейту, қаңқа, стрингерлер, лонжерондар, аралықтар, рамалар, екі есе ұлғайтқыштар, тұтастырғыштың тіректері, баандар, жабындылар, арматуралау, қаптама тәсілдері, татқа қарсы қорғаныс, қозғалтқыш тіреуіштерін бекіту; Құрылымды жинау техникасы: тойтару, болттармен, дәнекерлеу; Жоғарғы беттерін қорғау әдістері, хромдау, анодтау, сырлау сияқты; Жоғарғы беттерін тазарту; Планер симетриясы: реттеу және симетриялау.	2 1	2 2
3.	Планерлер–ұшақтардың құрылымы	Төмен. қара
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56) Герметизациялаудың құрылымы және нығыздалуы; Қанаттың, стабилизатордың, пилон мен шассидің біріктірілуі; Орындықтар мен жүк тиеу жүйесін орнату; Есіктер және авариялық шығулар: құрылымдар, құрылғылар, пайдалану және қауіпсіздік құрылғылары; Терезелер мен жел әйнектердің құрылымы және құрылысы.	1	2
2)	Қанаттар (АТА 57) Құрылымы; Отынды жайғастыру; Шассидің, пилондардың, жоғарғы беттерін және көтеруді/ тежеуді басқарудың бекітілуі.	1	2
3)	Стабилизаторлар (АТА 55) Құрылымы; Жоғарғы беттерді басқарудың бекітілуі.	1	2
4)	Басқару органдарының беттері (АТА 55/57) Құрылым және бекіту; Теңестіру– масса мен аэродинамикалық.	1	2
5)	Гондолдар мен пилондар (АТА 54) Гондолдар мен пилондар: - Құрылымы; - Өртке қарсы арқақабырғалары; - Қозғалтқыш ілмесінің тораптары.	1	2
4.	Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21) Ауа баптау және үрлеу жүйесі; ӘК герметикалық бөлігіндегі қысымды реттегіштер, қорғаныс және ескерту құрылғысы; Жылыту жүйесі.	1	3
5.	Радиоэлектрондық және аспаптық жабдықтың жүйесі	Төмен. қара
1)	Аспаптық жабдықтың жүйесі (АТА 31) Статикалық қысымның тұтынушылары: биіктік өлшегіштер, ауа жылдамдығының индикаторлары, тік жылдамдықтың индикаторлары; Гироскоптар: авиагоризонттар, орын пірмендері, орын көрсеткіштеріу, горизонталды жағдайдың индикаторы, бұрылу және сырғу индикаторы, айналу координаторы. Компастар: тура есептеу, қашықтан есептеу; Шабуыл бұрышының индикациясы, құлауды ескерту жүйелері; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу; ӘК басқа жүйелерінің индикациясы.	1	2
2)	Радиоэлектрондық жабдық жүйесі Жүйелерді орналастыру және пайдалану негіздері: Автоұшқыш (АТА 22) Байланыс (АТА 23) Навигациялық жүйелер (АТА 34)	1	1
6.	Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Ауыспалы тоқты өндіру; Электрмен қамтамасыз етудің авариялық көздері; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Инверторлар, трансформаторлар, түзеткіштер; Электрлік тізбектің қорғанысы; Сыртқы/жердегі көздер.	1	3
7.	Жабдық және өңдеу(АТА 25) Авариялық –құтқару жабдығына қойылатын талаптар; Орындықтар, қауіпсіздік және байлау белбеулері. (b) Жолаушы салонын орналастыру; Жабдықты орналастыру; Жолаушы салонын өңдеуді орналастыру; Жолаушы салонының ойын-сауық жабдығы; Асүйді орналастыру; Тиеу-түсіру жұмыстары және қорғалатын жабдықтар; Басқыштар.	2 1	2 1
8.	Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) Өрт пен түтінді анықтау және ескерту жүйесі; Өрт сөндіру жүйелері; Жүйе тестілері; Тасымалданатын өртсөндіргіштер.	1 1	3 3
9.	Басқару органдары (АТА 27) Алғашқы басқару: элерондар, биіктік рөлі, бағыт рөлі; Триммерді басқару; Көтеру күшін ұлғайтуды басқару құрылғысы; Пайдалану жүйесі: басқару; Рөлдерді тоқтату; Теңестіру және құрастыру; Құлаудан қорғаныс/ескерту жүйесі.	1	3
10.	Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармайды үстеп құю және ағызу.	1	3
11.	Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	1	3
12.	Мұзбен жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың жасалуы, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Әйнек тазалау жүйесі.	1	3
13.	Шасси (АТА 32) Құрылымы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматтытежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару; Жерді/ауаны анықтау.	2	3
14.	Жарықтандыру (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, соғылуды болдырмау үшін қону, рөлдеу, мұз түзілу аймақтары; Ішкі: жолаушы салоны, ұшқыштар кабиналары, жүк бөліктері; Апаттық.	2	3
15.	Оттегі (АТА 35) Жүйенің орналасуы: ұшқыштар кабиналары, жолаушы салоны; Куат көздері, сақтау, заряд және тарату; Қамтамасыз етуді реттеу; Индикация және ескерту.	1	3
16.	Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтқыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	1	3
17.	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі (АТА 38) Жүйенің орналасуы, жүйенің жай-күйі, қамтамасыз ету, тарату, үлестіру, қызмет көрсету және ағызу; Әжетханалар жүйесінің орналасуы, жуу және қызмет көрсету; Тат басудың түрлері.	2	3

р/с №	11С модулі. ӘК Поршеньді қозғалтқышты – аэродинамика, құрылымы және жүйесі Ескерту. Бұл модульдің көлемі B3 санатына жтатын әуе кемелерінің технологиясын көрсетуі керек.	Бұл модульB3 санатына қолданылады
		Деңгей/Level
		B3
1.	Ұшу теориясы Пайдалану және әсер ету: 1) кренді басқару: элерондар және спойлерлер: 2) тангаждармен басқару: биіктікті рөлдеу, стабилизаторлар, стабилизаторлар мен "үйрек" әуе кемесінің сызбасының қисаюының өзгеруі; 3)бағытты басқару, рөлді бағыттауды шектеу; 4) элевондар, радеваторлар арқылы басқару; 5) биіктікке көтеру құрылғысы, саңылаулар, қақпақшалар жалғасқанатшалар, флаперондар; 6) тежеуді келтіретін құрылғы: спойлерлер, тежеу қалқаншалар, ауа тежегіштері; 7) қанат ескектерінің, аратәріздес адыңғы ернеулердің аэродинамикалық ықпалы; 8) құйын генераторын пайдалана отырып шегаралық қабатты басқару, қанаттың алдыңғы ернеу механизациясының немесе сына тәрізді құрылғылардың олқылықты болдырмау; Триммерлердің жұмысы және әсері, тепе-теңдік және антибаланс триммерлері (озық), серво-триммерлер, серпінді триммерлер, массаның тепе-теңдігі, көлбеу беттерді басқару, аэродинамикалық тепе-теңдіктің панельдері.	1
2.	Планердің құрылымы – жалпы концепциялар (Құрылымдық беріктілігіне қойылатын ұшуға жарамдылық талаптары; Құрылымдық классификация, алғашқы, екінші және үшінші; Істен шығу кезіндегі қауіпсіздік,өмірге қауіпсіздігі, зақымдануға қарсы тұрақтылық концепциясы; Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелер; Күш салу, бұзылу, майысу, сығылу, жылжу, бұралу, созылу, сақиналы күш салу, шаршау; Желдету мен құрғатуды қамтамасыз ету; Орнату жүйелерімен қамтамасыз ету; Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету; ӘК металлдау. (b) Құрылым әдістері: фюзеляж қаптамасын күшейту, қаңқа, стрингерлер, лонжерондар, аралықтар, рамалар, екі есе ұлғайтқыштар, тұтастырғыштың тіректері, бағандар, жабындылар, арматуралау, қаптама тәсілдері, татқа қарсы қорғаныс, қозғалтқыш тіреуіштерін бекіту; Құрылымды жинау техникасы: тойтару, болттармен, дәнекерлеу; Жоғарғы беттерін қорғау әдістері, хромдау, анодтау, сырлау сияқты; Жоғарғы беттерін тазарту; Планер симетриясы: реттеу және симетриялау.	2 2
3.	Планер құрылымы – ұшақтар	Төмен. қара
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56) Герметизациялаудың құрылымы және нығыздалуы; Қанаттың, стабилизатордың, пилон мен шассидің біріктірілуі; Орындықтарды және жүк тиеу жүйесін орнату; Есіктер және авариялық шығулар: құрылымдар, құрылғылар, пайдалану және қауіпсіздік құрылғылары; Терезелер мен жел әйнектердің құрылымы және құрылысы.	1
2)	Қанаттар (АТА 57) Құрылымы; Отынды жайғастыру; Шассидің, пилондардың, жоғарғы беттерін және көтеруді/ тежеуді басқарудыңбекітілуі.	1
3)	Стабилизаторлар (АТА 55) Құрылымы; Жоғарғы беттерді басқарудың бекітілуі.	1
4)	Басқару органдарының беттері (АТА 55/57) Құрылым және бекіту; Теңестіру– масса мен аэродинамикалық.	1
5)	Гондолдар мен пилондар (АТА 54) Гондолдар мен пилондар: - Құрылымы; - Өртке қарсы арқақабырғалары; - Қозғалтқыш ілмесінің тораптары.	1
4.	Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21) Желдету және жылыту жүйесі.	1
5.	Радиоэлектрондық және аспаптық жабдықтың жүйесі	Төмен. қара
1)	Аспаптық жабдықтың жүйесі (АТА 31) Статикалық қысымның тұтынушылары: биіктік өлшегіштер, ауа жылдамдығының индикаторлары, тік жылдамдықтың индикаторлары; Гироскоптар: авиагоризонттар, орын пәрмендері, орын көрсеткіштері, горизонталды жағдайдың индикаторы, бұрылу және сырғу индикаторы, айналу координаторы. Компастар: тура есептеу, қашықтан есептеу; Шабуыл бұрышының индикациясы, құлауды ескерту жүйесі; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу; ӘК басқа жүйелерінің индикациясы.	1
2)	Радиоэлектрондық жабдық жүйесі Жүйеледі орналастыру және пайдалану негіздері: Автоұшқыш (АТА 22) Байланыс (АТА 23) Навигациялық жүйелер (АТА 34)	1
6.	Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Электрлік тізбектің қорғанысы,	2
7.	Жабдық және өңдеу(АТА 25) Авариялық –құтқару жабдығына қойылатын талаптар; Орындықтар, қауіпсіздік және байлау белбеулері.	2
8.	Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) Тасымалданатын өртсөндіргіштер.	2
9.	Басқару органдары (АТА 27) Алғашқы басқару: элерондар, биіктік рөлі, бағыт рөлі; Триммерді басқару; Көтеру күшін ұлғайтуды басқару құрылғысы; Пайдалану жүйесі: басқару; Рөлдерді тоқтату; Теңестіру және құрастыру; Құлаудан қорғаныс/ескерту жүйесі.	3
10.	Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармай үстеп құю және ағызу.	2
11.	Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	2
12.	Мұздан және жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың түзілуі, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Әйнек тазалау жүйесі.	1
13.	Шасси (АТА 32) Конструкциясы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматты тежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару.	2
14.	Жарықтандыру (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, соғылуды болдырмау үшін, қону, рөлдеу, мұз түзілу аймақтар; Ішкі: жолаушы салоны, ұшқыштар кабиналары, жүк бөліктері; Апаттық.	2
15.	Оттегі (АТА 35) Жүйенің орналасуы: ұшқыштар кабиналары, жолаушы салоны; Қуат көздері, сақтау, заряд және тарату; Қамтамасыз етуді реттеу; Индикация және ескерту.	2
16.	Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтқыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	2
17.	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі (АТА 38) Жүйенің орналасуы, жүйенің жай-күйі, қамтамасыз ету, тарату, үлестіру, қызмет көрсету және ағызу; Әжетханалар жүйесінің орналасуы, жуу және қызмет көрсету; Тат басудың түрлері.	2

р/с №		11С модулі. Поршенді қозғалтқышты – аэродинамика ӘК, құрылымы және жүйесі Ескету. Бұл модульдің көлемі B3 санатына жтатын әуе кемелерінің технологиясын көрсетуі керек.		Бұл модульB3 санатына қолданылады
				Деңгей/Level
				B3
1.		Ұшу теориясы Пайдалану және әсер ету: -тангаждармен басқару: биікткті рөлдеу, стабилизаторлар, стабилизаторлар мен "үйрек" әуе кемесінің сызбасының қисаюының өзгеруі; - бағытты басқару, рөлді бағыттауды шектеу; Элевондар, радеваторлар арқылы басқару; Биіктікке көтеру құрылғысы, саңылаулар, қақпақшалар жалғасқанатшалар, флаперондар; Тежеуді келтіретін құрылғы: спойлерлер, тежеу қалқаншалар, ауа тежегіштері; Қанат ескектерінің, аратәріздес адыңғы ернеулердің аэродинамикалық ықпалы; Құйын генераторын пайдалана отырып шегаралық қабатты басқару, қанаттың алдыңғы ернеу механизациясының немесе сына тәрізді құрылғылардың олқылықты болдырмау; Триммерлердің жұмысы және әсері, тепе-теңдік және антибаланс триммерлері (озық), серво-триммерлер, серпінді триммерлер, массаның тепе-теңдігі, көлбеу беттерді басқару, аэродинамикалық тепе-теңдіктің панельдері.		1
2.		Планердің құрылымы – жалпы концепциялар (а) Құрылымдық беріктілігіне қойылатын ұшуға жарамдылық талаптары; Құрылымдық классификация, алғашқы, екінші және үшінші; Істен шығу кезіндегі қауіпсіздік,өмірге қауіпсіздігі, зақымдануға қарсы тұрақтылық концепциясы; Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелер; Күш салу, бұзылу, майысу, сығылу, жылжу, бұралу, созылу, сақиналы күш салу, шаршау; Желдету мен құрғатуды қамтамасыз ету; Орнату жүйелерімен қамтамасыз ету; Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету; ӘК металлдау. (b) Құрылым әдістері: фюзеляж қаптамасын күшейту, қаңқа, стрингерлер, лонжерондар, аралықтар, рамалар, екі есе ұлғайтқыштар, тұтастырғыштың тіректері, баандар, жабындылар, арматуралау, қаптама тәсілдері, татқа қарсы қорғаныс, қозғалтқыш тіреуіштерін бекіту; Құрылымды жинау техникасы: тойтару, болттармен, дәнекерлеу; Жоғарғы беттерін қорғау әдістері, хромдау, анодтау, сырлау сияқты; Жоғарғы беттерін тазарту; Планер симетриясы: реттеу және симетриялау.		2 2
3.		Планер құрылымы – ұшақтар		Төмен. қара
1)		Фюзеляж (АТА 52/53/56) Герметизациялаудың құрылымы және нығыздалуы; Қанаттың, стабилизатордың, пилон мен шассидің біріктірілуі; Орындықтарды және жүк тиеу жүйесін орнату; Есіктер және авариялық шығулар: құрылымдар, құрылғылар, пайдалану және қауіпсіздік құрылғылары; Терезелер мен жел әйнектердің құрылымы және құрылысы.		1
2)		Қанаттар (АТА 57) Құрылымы; Отынды жайғастыру; Шассидің, пилондардың, жоғарғы бетерін және көтеруді/ тежеуді басқарудыңбекітілуі.		1
3)		Стабилизаторлар (АТА 55) Құрылымы; Жоғарғы беттерді басқарудың бекітілуі.		1
4)		Басқару органдарының беттері (АТА 55/57) Құрылым және бекіту; Теңестіру– масса мен аэродинамикалық.		1
5)		Гондолдар мен пилондар (АТА 54) Гондолдар мен пилондар: - Құрылымы; - Өртке қарсы арқақабырғалары; - Қозғалтқыш ілмесінің тораптары.		1
4.		Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21) Желдету және жылыту жүйесі.		1
5.		Радиоэлектрондық және аспаптық жабдықтың жүйесі		См.ниже
1)		Аспаптық жабдықтың жүйесі (АТА 31) Статикалық қысымның тұтынушылары: биіктік өлшегіштер, ауа жылдамдығының индикаторлары, тік жылдамдықтың индикаторлары; Гироскоптар: авиагоризонттар, орын пәрмендері, орын көрсеткіштері, горизонталды жағдайдың индикаторы, бұрылу және сырғу индикаторы, айналу координаторы. Компастар: тура есептеу, қашықтан есептеу; Шабуыл бұрышының индикациясы, құлауды ескерту жүйесі; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу; ӘК басқа жүйелерінің индикациясы.		1
2)		Радиоэлектрондық жабдық жүйесі Жүйелерді орналастыру және пайдалану негіздері: Автоұшқыш (АТА 22) Байланыс (АТА 23) Навигациялық жүйелер (АТА 34)		1
6.		Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Электрлік тізбектің қорғанысы.		2
7.		Жабдық және өңдеу(АТА 25) Авариялық –құтқару жабдығына қойылатын талаптар; Орындықтар, қауіпсіздік және байлау белбеулері.		2
8.		Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) Тасымалданатын өртсөндіргіштер.		2
9.		Басқару органдары (АТА 27) Алғашқы басқару: элерондар, биіктік рөлі, бағыт рөлі; Триммерді басқару; Көтеру күшін ұлғайтуды басқару құрылғысы; Пайдалану жүйесі: басқару; Рөлдерді тоқтату; Теңестіру және құрастыру; Құлаудан қорғаныс/ескерту жүйесі.		3
10.		Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармай үстеп құю және ағызу.		2
11.		Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.		2
12.		Мұздан және жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың жасалуы, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Әйнек тазалау жүйесі.		1
13.		Шасси (АТА 32) Құрылымы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматтытежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару		2
14.		Жарықтандыру (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, соғылуды болдырмау үшін, қону, рөлдеу, мұз түзілу аймақтары; Ішкі: жолаушы салоны, ұшқыштар кабиналары, жүк бөліктері; Апаттық.		2
15.		Оттегі (АТА 35) Жүйенің орналасуы: ұшқыштар кабиналары, жолаушы салоны; Қуат көздері, сақтау, заряд және тарату; Қамтамасыз етуді реттеу; Индикация және ескерту.		2
16.		Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтқыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.		2
Р/с №	12-модуль. Тікұшақтар – аэродинамикасы, құрылымы мен жүйесі		Бұл модуль А3, А4, В1.3 және В1.4 санатына қолданылады
			Деңгей/Level
			A3 A4	B1.3 B1.4
1.	Ұшу теориясы – Айналатын қанаттың аэродинамикасы		1	2
	Терминология; Ұшақтың аэродинамикасы және басқару органдары Гироскопиялық процестің салдары. Айналу сәтіне қарсы іс-қимыл және бағытты басқару. Көтерілу ассиметриясы; винт қалағының жоғары бөлігінен ауа лебі. Орын ауыстыру бағыты және оны түзету. Кориолис жылдамдығы және өтеу. Құйын сақинасының жай-күйі, қуатты тұрақтандыру, тангаж бұрышының ауытқуы. Авторотация. Жер әсері.		2	3
	Ұшуды басқару жүйесі Жалпы басқару. Қиғаштату автоматы. Бағытты басқару: 1) тікұшақтың арытқы винтін басқару; арытқы винт, ауаны сейілту; 2) негізгі айналдыру қондырғысы: әзірлеу және пайдалану мүмкіндіктері; 3) қалақ демпфері: функция және конструкциясы; 4) айналу қалағы: негізгі және арытқы айналу қалақтарының конструкциясы және қосылысы; 5) триммерді басқару, қозғалмайтын және реттелетін тұрақтандырғыштар; 6) пайдалану жүйесі: қол, гидравликалық, электр және қашықтан басқару электржүйесі; 7) ұшу жүктелімдері; 8) баланстау және құрастыру.		2	3
3.	Қалақтардың атакалау бұрыштарын бақылау және дірілді талдау Роторды үлестіру. Негізгі және арытқы роторды үйлестіру. Статикалық және динамикалық баланстау. Діріл түрлері, дірілді азайту әдістері. Жердегі резонанс.		1	3
4.	Трансмиссия Жетек қораптары, негізгі және арытқы роторлар. Ілінісу, бос дөңгелек блоктары және ротор тежеуіші. Арытқы ротор жетегінің білігі, икемді қосылыстар, мойынтіректер, дірілді басқыштар, аспалй мойынтіректер.		1	3
5.	Конструкция құрылымы Конструкциялық беріктігіне қойылатын ұшуға жарамдылық талаптары Конструкциялық сыныптамасы, бастапқы, екінші және үшінші. Істен шыққандағы қауіпсіздік, өмір қауіпсіздігі, ақауларға төтеп беру тұжырымдамасы. Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелері; Күш салу, бұзылу, майысу, сығылу, жылжу, бұралу, созылу, сақиналы күш салу, шаршау; Желдету мен құрғатуды қамтамасыз ету. Қондырғы жүйелерімен қамтамасыз ету. Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету.		2	2
	(a) Құрастыру әдістері: фюзеляж қаптамасын күшейту, қаңқа, стрингер, лонжерондар, аралықтар, жақтаулар, тіреулер, тартқыштар, балкалар, жабындар, армауралау, қаптау әдістері, коррозияға қарсы қорғаныс. Пилонды қосқыштұрақтандырғыштар және шасси. Креслолар орнату. Есіктер: конструкция, құрылғы, пайдалану және қауіпсіздік құрылғылары. Есік және терезе конструкциялары. Отынның орналасуы. Өртке қарсы аралықтар. Қозғалтқыштың бекітпесі. Құрылымдық құрастыру техникасы: бұранда, дәнекерлеу арқылы тойтару. Беттерді қорғау әдістері – хромдау, анлдтау, бояу. Бетін тазарту.		1	2
6.	Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21)		Төмен қара
1)	Ауа көзі Ауа көздері, қозғалтқыштан таңдау жүйесін қоса отырып, ВСУ және жерүсті көздері.		1	2
2)	Ауаны баптау Ауаны баптау жүйесі; Турботоңазытқыш және кептіргіштер; Тарату жүйесі; Ауа ағынын, температураны және ылғалдылықты басқару жүйесі.		1	3
7.	Радиоэлектрондық және аспаптық жабдық жүйелері		См. ниже
1)	Аспаптық жабдық жүйесі (АТА 31) Статикалық қысымның тұтынушылары: биіктік өлшегіштер, ауа жылдамдығының индикаторлары, тік жылдамдықтың индикаторлары; Гироскоптар: авиагоризонттар, орын пәрмендері, орын көрсеткіштері, горизонталды жағдайдың индикаторы, бұрылу және сырғу индикаторы, айналу координаторы. Компастар: тура есептеу, қашықтан есептеу; Шабуыл бұрышының индикациясы, құлауды ескерту жүйесі; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу; ӘК басқа жүйелерінің индикациясы.		1	2
2)	Радиоэлектрондық жабдық жүйесі Жүйелерді орналастыру және пайдалану негіздері: Автоұшқыш (АТА 22) Байланыс (АТА 23) Навигациялық жүйелер (АТА 34)		1	1
8.	Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Электрлік тізбектің қорғанысы.		1	3
9.	Жабдық және өңдеу(АТА 25) Авариялық –құтқару жабдығына қойылатын талаптар; Орындықтар, қауіпсіздік және байлау белбеулері.		2	2
	Суда авариялық құтқару жүйесі. Жүкті ұстап тұру үшін кабинада орналасуы. Жабдықтың орналасуы. Жолаушылар салонын өңдеу.		1	1
10.	Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) Өрт пен түтінді анықтау және ескерту жүйесі; Өрт сөндіру жүйелері; Жүйе тестілері;		1	3
11.	Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармай үстеп құю және ағызу. Отынның көлденең теңгеру жүйесі.		1	3
12.	Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.		1	3
13.	Мұздан және жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың жасалуы, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Жауынды итеру; Датчикте мен дренаж; Әйнек тазалау жүйесі.		1	3
14.	Шасси (АТА 32) Құрылысы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматтытежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару Жерді/ауаны тану.		2	3
15.	Жарық (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, қондыру, рульдеу, мұз қату аймақтарының оттары. Ішкі: жолаушылар салонының, пилот кабинасының, жүк бөліктерінің. Авариялық.		2	3
16.	Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтықыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.		1	3
17.	Интегралды модульді радиоэлектрондық жабдық (АТА 42) Модульдерге радиоэлектронды жабдыққа типтік интегралдана алатын қызметтер (IMA), солардың ішінде: Клапандарды, ауа қысымын басқару, ауа желдетуін басқару, радиоэлектрондық жабдықтың бөліктерін және ұшқыштар кабинасын басқару, температураны басқару, әуе қозғалысы кезіндегі байланыс, авиациялық байланыстың және және радиоэлектрондық жабдықтардың тросстаушысы, жүктеуді электрлік басқару, жүйені қорғайтын автоматтарды бақылау, ішкі тестілеудің электрондық жүйесі (BITE), отынды басқару, тежеуіштерді басқару, шассидің алдыңғы тіректерінің бұрылуын басқару, шассиді жинау және шығаруды басқару, шинадағы қысым индикациясы, сұйықтық қысымның индикациясы, тежегіш температурасын және т.б. қадағалау. Орталық жүйе, желі компоненттері		1	2
18	Борттық техникалық қолдау жүйесі (АТА45) Техникалық қызмет көрсетудің орталық компьютерлер. Деректерді жүктеу жүйесі. Электрондық кітапхана жүйесі. Баспа. ӘК конструкциясының жай-күйін бақылау (жол берілетін ақауларды қадағалау)		1	2
19	Ақпараттық жүйелер(АТА 46) Сақтау құралдарын, жаңарту және сандық ақпаратты алу дәстүрлі қағаз таратушыдан, микрофильмдерден және микрофиштардан тұратын тораптар мен бөлшектер. ӘК бортындағы және контроллердегі электрондық құжаттарды сақтаудың электрондық кітапханасы сияқты ақпараттық сақтау және жаңарту жүйесі анықтаған блоктар кіреді. Оған басқа қолдану үшін орнатылған басқа жүйелермен үйлескен, ұшқыштар кабинасындағы принтер немесе жалпы пайдалану дисплейі сияқты блоктар мен компоненттер кірмейді. Әуе қозғалысын басқару жүйесін және ақпараттық басқару және Желілердің серверлік жүйелерін қамтиды. ӘК жалпы ақпараттық жүйесі; Ұшқыштар кабинасының ақпараттық жүйесі; ӘК техникалық қызмет көрсету жөніндегі ақпараттық жүйе; ӘК жолаушылар салонының ақпараттық жүйесі; Басқа желілер.		1	2

Р/с №	13 модулі. ӘК – аэродинамика, құрылым және жүйе	В2 санатына қолданылатын осы модуль.
		Деңгей/Level
		В2
1.	Ұшу теориясы
	Ұшақтың аэродинамикасы және басқару органдары Пайдалану және ықпал ету: - қисаюды басқару: элеронар мен спойлерлер; - тангажды басқару: биіктік рөлі, стабилизаторлар,стабилизатордың және "үйрек"сызбасындағы әуе кемесінің еңкеюінің өзгерісі; - бағытты басқару, рөлді басқаруды шектегіш; Элевондар арқылы басқару, ruddervators; Биіктікке көтерілу құрылғысы, саңылаулар, қақпақшалар, жалғасқанатша, флаперондар; Тежеуді келтіретін құрылғы: спойлерлер, тежеуіш қалқаншалар, ауа тежегіштері ; Жұмыс және триммерлердің әсері, серво-триммерлер, беттердің қисаюын басқару; Жоғары биіктікте ұшу Дыбыс жылдамдығы, дыбысқа дейінгі ұшу, дыбысжанындағы ұшу, жоғары жылдамдықтағы ұшу; Қағу саны, Қағудың қауіпті саны; Айналатын қанаттың аэродинамикасы Терминология; Біріккен және айналмалы басқаруды пайдалану және әсері.	1 1 1
2.	Құрылым – жалпы концепциялар Құрылым жүйесінің негізі Аймақтар мен орналасу жері бойынша жүйелері; ӘК электрлік металлизация. Найзағайдан қорғанысты қамтамасыз ету.	1 2
3.	Автоұшқыш (АТА22) Жұмыс приниптері мен ағымдағы терминологияны қоса, ұшуды автоматты басқарудың негіздері; Белгілерді басқаруды өңдеу; Пайдалану режімдері: қисаю каналдары, тангаж және бағыт; Іздеу демпферлері; Тікұшақтардағы тұрақты көтерілу жүйесі; Триммерді автоматты басқару; Автоұшқыш пен навигациялық құрылғысымен қарым-қатынас; Авторотация жүйелері; Автоматты қону жүйесі: принциптер мен санаттар, пайдалану режімі, кіру, глиссада, қону, 2-ші шеңберге кету, бақылау жүйесі және істен шығулар шарты.	3
4.	Байланыс/Навигация (АТА23/34) Радиотолқындар, антенналар тарату желілері, байланыс, қабылдағыштар және таратушылар тарату негіздері; Келесі жүйелердің жұмыс принциптері: -Ультрақысқа байланыс (VHF), -Қысқатолқынды байланыс (HF), -Дыбысжазу, -Авариялық радиошамшырақ, -Ұшақтардың кабиналарындағы сөйлесудің тіркесуі, -Ультрақысқабарлық бағыттағы шамшырақ (VOR); -Автоматты радиокомпас (ADF); -Қонудың аспаптық жүйесі( ILS); -Микротолқынды қону жүйесі (MLS); -Ұшуды басқарудың директорлық жүйесі, қашықтық өлшегіш (DME), -Аса төмен жиіліктегі және гиперболиялық навигация (VLF/Omega), -Допплерлік навигация, -Аймақтық навигация, RNAV жүйесі, -Ұшу координациясы және ұйымдастыру, -Жаһандық жайғастыру жүйесі (GPS), жаһандық спутниктік навигациялық жүйе (GNSS), - Инерциалды навигациялық жүйесі, -Ұшақтық автожауаптағыш, екінші радиолокацияқұрылғысы, -Әуеде ұшақтардың соғылуын ескерту жүйесі(TCAS), - Ауа-райлық радиолокатор, - Радиобиіктік өлшегіш, - Байланыс жүйесі, ARINC стандартындағы мекенжайлық және мәліметтерді тарату .	3
5.	Электрмен қамту (АТА 24) Батареялар мен пайдалануды орнату; Тұрақты тоқты өндіру; Ауыспалы тоқты өндіру; Электрмен қамтамасыз етудің авариялық көздері; Кернеуді реттеу; Қуатты реттеу; Инверторлар, трансформаторлар, түзеткіштер; Электрлік тізбектің қорғанысы; Сыртқы/жердегі көздер.	3
6.	Жабдық және өңдеу(АТА 25) Электронды авариялық жабдыққа қойылатын талаптар; Жолаушылардың көңіл –көтеруге арналған жабдықтар.	3
7.	Басқару органдары (АТА 27) Алғашқы басқару: элерондар, биіктік рөлі, бағыт рөлі, спойлерлер Триммерді басқару; Рөлдеу бетіндегі жүктемені басқару Көтеру күшінің ұлғайту құрылысы; Тежегіш қалқаншалары, ауа тежеуіштері. Жүйені пайдалану: қолмен, гидравликалық, пневматикалық, Ұшу жүктеулері, іздеу демпфері, Қағу санының триммері, бағыттау рөлін шектеу, рөлдерді тоқтату. Құлату қорғанысы. Жүйені пайдалану: электрлік, ұшақты электрқашықтан басқару жүйесі.	2 3
8.	Аспаптық жабдық жүйесі (АТА 31) Классификация; Атмосфера; Терминология; Қысым және жүйені өлшеу құрылғысы; Толық қысым қабылдағыштар жүйесі; Биіктік өлшегіштер; Тік жылдамдықтарды өлшегіштер; Ауа жылдамдығының индикаторы Қағу санын өлшегшітер; Хабарлау жүйесі/биіктік туралы ескерту; Ауа мәліметтерінің жүйесі; Қысым мен температураны есептейтін тура датчиктер; Температура индикация жүйелері; Отын көлемінің индикация жүйесі; Гироскоп қағидасы; Авиакөкжиек; Сырғу индикаторлары; Гироскопты бағыттық жүйесі; Жермен қауіпті жақындау жүйесі Компастардың жүйесі; Ұшу мәліметтерін жазу жүйесі; Ұшу параметрлерін электронды индикациялау жүйесі; Ескерту жүйесі және шабуыл бұрышы индикациясыныңжүйесі; Ұшқыштардың кабинасын әйнектеу.	3
9.	Жарықтандыру (АТА 33) Сыртқы: навигациялық оттар, соғылуды болдырмау үшін, қону, рөлдеу, мұз түзілу аймақтары; Ішкі: жолаушы салоны, ұшқыштар кабиналары, жүк бөліктері; Апаттық.	3
10.	Техникалық қолдаудың борттық жүйесі (АТА45) Техникалық қызметтің орталық компьютерлері; Мәліметтерді жүктеу жүйесі; Электронды кітапхананыың жүйесі; Басып шығару; Құрылымды қадағалау (мүмкін болатын зақымдануларды қадағалау).	3
11.	Ауаны баптау және үрлеу (АТА 21)	Төмен.қара
1)	Ауа көзі Ауа көздері, қозғалтқыштан таңдау жүйесін қоса отырып, ВСУ және жерүсті көздері.	2
2)	Ауаны баптау Ауаны баптау жүйесі; Турботоңазытқыш және кептіргіштер; Тарату жүйесі; Ауа ағынын, температураны және ылғалдылықты басқару жүйесі.	2 3 1 3
3)	Желдету Желдету жүйесі; Басқару тетіктерін және қауіпсіздікті қоса отырып басқару және индикация; Кабинадағы қысымды реттеуші.	3
4)	Хабарлау және қауіпсіздік құрылғысы Қорғаныс және хабарлау құрылғысы.	3
12.	Өрт қауіпсізідгі (АТА 26) (а)Өрт пен түтінді анықтау және ескерту жүйесі; Өрт сөндіру жүйелері; Жүйе тестілері; (b)Тасымалданатын өртсөндіргіштер.	3 1
13.	Отын жүйесі (АТА 28) Жүйелердің орналасуы; Отын бактары; Жабдықтау жүйесі; Авариялық ағызу, желдету және дренаж; Отын бактарын сақиналау және қотару; Индикация және ескерту; Жанармай үстеп құю және ағызу. Отынның көлденең теңгеру жүйесі.	1 1 1 1 2 3 2 1
14.	Гидравликалық көздер (АТА 29) Жүйенің орналасуы; Гидравликалық сұйықтықтар; Гидравликалық сыйымдылықтар және аккумуляторлар; Қысымды жасау: электрлік, механикалық, пневматикалық; Авариялық қысымды жасау; Сүзгілер; Қысым бақылау; Қуатты тарату; Индикация және ескерту жүйесі; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	1 1 1 3 3 1 3 1 3 3
15.	Мұздан және жауыннан қорғаныс (АТА 30) Мұздың жасалуы, классификациясы және анықтау; Мұз қатуды жою жүйесі: электрлік, ыстық ауа мен химиялық түрін пайдалану; Жауынды итеру; Датчикте мен дренаж; Әйнек тазалау жүйесі.	2 2 3 1 3 1
16.	Шасси (АТА 32) Құрылысы, амортизаторлары; Жинау және шығару жүйесі – қалыпты және апаттық; Индикация және ескерту жүйесі; Дөңгелектер, тежегіштер, антиюздық жүйе және автоматтытежеу жүйесі; Шиналар; Дөңгелектерді бұруды басқару Жерді/ауаны тану.	1 3 3 3 1 3 3
17.	Оттегі (АТА 35) Жүйенің орналасуы: ұшқыштар кабиналары, жолаушы салоны; Қуат көздері, сақтау, заряд және тарату; Қамтамасыз етуді реттеу; Индикация және ескерту.	3 3 3 3
18.	Пневматикалар/Вакуум (АТА 36) Жүйенің орналасуы; Көздер: қозғалтықыш/ВСУ, компрессорлар, резервуарлар, жердегі көздер; Қысымды бақылау; Үлестіру; Индикация және ескерту; Басқа жүйелермен қарым-қатынасы.	2 2 3 1 3 3
19.	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі (АТА 38) Жүйенің орналасуы, қамтамасыз ету, тарату, үлестіру, қызмет көрсету және ағызу; Әжетханалар жүйесінің орналасуы, жуу және қызмет көрсету; Тат басудың түрлері.	2
20.	Интегралды модульді радиоэлектрондық жабдық (АТА 42) Модульдерге радиоэлектронды жабдыққа типтік интегралдана алатын қызметтер (IMA), солардың ішінде: Клапандарды, ауа қысымын басқару, ауа желдетуін басқару, радиоэлектрондық жабдықтың бөліктерін және ұшқыштар кабинасын басқару, температураны басқару, әуе қозғалысы кезіндегі байланыс, авиациялық байланыстың және және радиоэлектрондық жабдықтардың тросстаушысы, жүктеуді электрлік басқару, жүйені қорғайтын автоматтарды бақылау, ішкі тестілеудің электрондық жүйесі (BITE), отынды басқару, тежеуіштерді басқару, шассидің алдыңғы тіректерінің бұрылуын басқару, шассиді жинау және шығаруды басқару, шинадағы қысым индикациясы, сұйықтық қысымның индикациясы, тежегіш температурасын және т.б. қадағалау. Орталық жүйе, желі компоненттері	3
21.	Жолаушылар салоның жүйелері (АТА 44) Жолаушылардың ұшақтағы көңіл көтеру құралдарын құрайтын тораптар мен бөлшектерді (Жолаушыларсалонындағы ішкі байланыс және мәліметтерді тарату жүйесі), ӘК жолаушылар салоны мен жерүсті стансаларымен байланыс жүйесін басқару(Жолаушылар салонының сервистік желісі). Желінің ішіне дауыстарды, мәліметтерді, музыканы және видеоны тарату желісі кіреді. Ішкі байланыс және жолаушылар салонынан мәліметтерді тарату жүйесі Система внутренней связи и передачи данных пассажирского салонаӘК ұшқыштар кабинасындағы экипаж мүшелері мен жолаушылар салонындағы жүйелердің қарым-қатынастын қамтамасыз етеді. Бұл жүйелер пайдаланудағы түрлі блоктарды ауыстыратын мәліметтерді қолдайды (LRU), бұлар бортсеріктердің панельдері арқылы пайдаланылады. Жолаушылар салонындағы сервистік желі типтікжелідегі сервистен тұрады және, қағида бойынша, басқалардың арасында, төмендегі желілермен қарым-қатынаста болады: - Мәліметтерді тарату / Ұшу кезіндегі жолаушылардың көңіл көтеру жүйесі мен радиобайланыс. Жолаушы салонындағы сервистік желі жетекші болып төмендегідей желілерде болуы мүмкін: - Ұшу алдындағы есептерге/ұшу сәтіндегі есептерге рұқсат етілген кіру; - Электрондық поштаға / интернетке / интранетке кіру; - Жолаушылардың мәліметтер қорына; Жолаушылар салонының орталық жүйесіне; Жолаушылардың көңілін көтеру жүйесі; Сыртқы байланыс жүйесі; Жолаушылар салонының масса жадысының жүйесі; Жолаушылар салонын қадағалау жүйесі; Жолаушылар салонының басқа жүйелері.	3
22.	Ақпараттық жүйелер(АТА 46) Сақтау құралдарын, жаңарту және сандық ақпаратты алу дәстүрлі қағаз таратушыдан, микрофильмдерден және микрофиштардан тұратын тораптар мен бөлшектер. ӘК бортындағы және контроллердегі электрондық құжаттарды сақтаудың электрондық кітапханасы сияқты ақпараттық сақтау және жаңарту жүйесі анықтаған блоктар кіреді. Оған басқа қолдану үшін орнатылған басқа жүйелермен үйлескен, ұшқыштар кабинасындағы принтер немесе жалпы пайдалану дисплейі сияқты блоктар мен компоненттер кірмейді. Әуе қозғалысын басқару жүйесін және ақпараттық басқару және Желілердің серверлік жүйелерін қамтиды. ӘК жалпы ақпараттық жүйесі; Ұшқыштар кабинасының ақпараттық жүйесі; ӘК техникалық қызмет көрсету жөніндегі ақпараттық жүйе; ӘК жолаушылар салонының ақпараттық жүйесі; Басқа жүйелер.	3

	14 модуль. Күштік орнату	Бұл модуль В2 санатына қолданылады.
		Деңгей/Level
		В2
1.	Реактивтіқозғалтқыштар (а) Турбореактивті, турбожелдеткішті, бос турбиналы, турбопропеллерлік қозғалтқыштардың қрылымының классификациясы және пайдалануы; (b) Қозғалтқыштарды электронды басқару және отынды өлшеу жүйесін басқару (FADEC).	1 2
2.	Қозғалтқыштар жүйесінің индикациялары Шығатын газдардың температурасын/ турбина каскадтарының арасындағы температурасын өлшеу жүйесі; Қозғалтқыштың айналымы; Қозғалтқыш тарту күшінің индикациясы, турбинаның немесе реактивті турбоқұбырдағы пайдаланылған газды шығару қысымының жүйесі; Отын қысымы, температура және шығыс; Магистралдағы қысым; Қозғалтқыштың айналу сәті; Ауа бұрандасының айналымы.	2
3.	Қосу және оталдыру жүйесі Қозғалтқышты қосу жүйесін пайдалану және құрамдастары; Оталдыру және құрамдастар жүйесі; Техникалық қызмет көрсету қауіпсіздігі жөніндегі талаптар.	2

Р/с №	15 модуль. Газотурбиналық қозғалтқыш	Бұл модуль А жәнеВ1.1 санатына қолданылады
		Деңгей/Level
		А	В1.1
1.	Негіздер Потенциалды қуат, кинетикалық қуат, Ньютон қозғалысы, Брайтон кезеңінің заңдары; Күш, жұмыс, қуат, энергия, жылдамдық, үдеткіш арасындағы қатынас; Турбореактивті, турбожелдеткіш, турбобілікті, турбопропеллерлік қозғалтқыштардың құрылымдарының құрастыру және пайдалану.	1	2
2.	Қозғалтқыштың ерекшелігі Шүмектің шығар жеріндегі жиынтық тарту күшін,"таза" тартылыс күшін реттеу, тарту күші білік қуатына тең ат күшімен өлшенеді, отын шығысының ерекшелігі; Қозғалтқыштың тиімділігі; Қозғалтқыштағы қысымның екі контурлық қатынасының деңгейі; Қозғалтқышты бағалау, статикалық тарту күші, жылдамдыққа, биіктікке және ыстық климатқа әсері, белгіленген тарту күші қамтамасыз етілетін төменгі ауаның шекті температурасы, шектеулері.	-	2
3.	Бағыттайтын кіріс аппараты Ауатартқыш Ауатартқыштардың түрлі конфигурациясының әсері.	2	2
4.	Компрессорлар Остік және ортадан тепкіш түрдегі; Жұмыстың және қолданудың конструктивті ерекшелік принциптері; Желдеткішті теңестіру; Пайдалану: Компрессордың тоқтауы мен помпаждың себебі мен әсері; Ауа ағынын басқару әдістері: қайта шығарылым клапандарымен, бұратын шығарушы бағыттайтын қалақшалармен, айналатын қалақшалармен; Компрессордың сығылу деңгейі	2	2
5.	Жану камерасының секциясы Жұмыстың конструктивті мүмкіндіктері мен принциптері	2	2
6.	Турбина секциясы Әр түрлі турбинаның қалақшаларын пайдаланылуы және ерекшелігі; Қалақшаларды дискіге біріктіру; Бағыттаушы соплды қалақшалар; Турбина қалақшасындағы пластикалық ақаудың себебі және салдары.	2	2
7.	Пайдаланылған зат Конструктивті ерекшеліктері; Сопла аймағының кіруі, айырмашылығы және өзгеруі; Қозғалтқыш шуының азаюы; Реверс.	1	2
8.	Мойынтіректер мен тығыздағыштар Жұмыстың конструктивті ерекшеліктері мен принциптері	-	2
9.	Жағармай мен отын Қасиеттері мен ерекшеліктері; Отын қоспалары; Сақтық шаралары.	1	2
10.	Жағармай жүйелері Пайдалану/орналастыру және компоненттер жүйелері	1	2
11.	Отын жүйелері Қозғалтқышты электронды басқаруды қоса отырып (FADEC) қозғалтқышты басқаруды және отынды өлшеу жүйесін пайдалану; Жүйені және компоненттерін орналастыру.	1	2
12.	Ауа жүйелері Қозғалтқыштан ауаны тарату қызметі және мұз қатуды болдырмау жүйесі, ішкі суытуды қоса отырып, тығыздағыш және сыртқы көздерден ауаны беру.	1	2
13.	Қосу және оталдыру жүйесі Қозғалтқыш жүйесін пайдалану және компоненттер; Оталдыру және компоненттер жүйесі; Техникалық қызмет көрсету бойынша талаптар.	1	2
14.	Қозғалтқыш индикация жүйелері Кіретін газдың температуралары / турбина каскадтар арасында Қозғалтқыштың тарту күші: қозғалтқыш қысымының өзара қатынасының коэфиценті, турбина шығысындағы қысым немесе реактивті сопланың шығысындағы қысым; Майдың және температураның қысымы; Отын қысымы және шығыс; Қозғалтқыш айналымы; Діріл мен индикацияны өлшеу; Айналу сәті; Қуат.	1	2
15.	Қуатты ұлғайту жүйелері Пайдалану және қолдану; Су шашу / Су-метилді спирт Форсажды камера.	-	1
16.	Турбо-пропеллерлі қозғатқытқыштар Бір білікке бірікткрілген бос турбина және редуктор Редукторлар; Кешенді қозғалтқыштар және ауа бұрандасын басқару; Жылдамдықты асыруды бақылайтын, қауіпсіздік құрылғысы.	1	2
17.	Бос турбинасы бар реактивті қозғалтқыш Классификация, келтіру жүйелері, редукторлар, біріктірулер, басқару жүйесі.	1	2
18.	Қосымша күштік орнату Тағайындау, пайдалану, қорғаныс жүйесі.	1	2
19.	Күштік орнатуды құрастыру Өртке қарсы аралықтардың конфигурациясы, капоттар, акустикалық панелдер, қозғалтқыш ілмелерінің тораптары, антидірілді тораптар, шлангтар, құбыржелісі, таратушы желілер жалғағыштар, электрлік ширақтар, басқару және тарту тростары, көтеру және дренаж нүктелері.	1	2
20.	Өртке қауіпсіздігі жүйелері Өртке қарсы қорғанысты анықтау жүйесін пайдалану.	1	2
21.	Қозғалтқыш мониторингі және жерүсті пайдалану Қозғалтқышты қосу және сынау рәсімдері; Кіріс қуат және параметрлерді түсіндіру; Пайдаланудағы үрдісті қадағалау (май талдауын, дірілді және борскопияны қоса); Қозғалтқышты өндірушінің анықтаған қозғалтқыштар мен компоненттерін критерлер, рұқсаттар және мәліметтер бойынша инспекциялау; Жуу/ компрессорды тазалау; Бөтен заттармен бүлінуі.	1	3
22.	Қозғалтқышты сақтау және консервациялау Қозғалтқышты консервациялау және қайта іске қосу және қосымша жабдық/ жүйе.	-	2

Р/с №	16 модуль. Поршенді қозғалтқыш	Бұл модуль А, В1 жәнеB3 санатанына қолданылады.
		Деңгей/Level
		А	В1	B3
1.	Негіздер Механикалық, жылу, көлемді кпд; 2-х тактілі 4-х тактілі, Otto және дизель; Жұмыс көлемі және қысу деңгейімен; Қозғалтқыштың конфигурациясы және оталу тәртібі.	1	2	2
2.	Қозғалтқыш ерекшелігі Қуат және өлшем есебі; Қозғалтқыштың қуатына әсер ететін факторлар; Қоспалар /қоспаларды біріктіру, мерзімінен бұрын оталу.	1	2	2
3.	Қозғалтқыш құрылымы Қозғалтқыштың картері, иінді білік, таратушы білік, майжинағыш; Тарату қорабының жабдықтары; Цилиндрлер мен піспекті жинау; Бұлғақ, кіретін және шығаратын коллекторлар; Клапандардың механизмі; Көтеруші біліктердің редукторлары.	1	2	2
4.	Қозғалтқыштың отын жүйесі	Төмен.қара
1)	Карбюраторлар Түрлері, құрылымы және жұмыс тәртібі; Мұздану және жылыту.	1	2	2
2)	Отынды бүрку жүйелері Түрлері, құрылымы және жұмыс тәртібі.	1	2	2
3)	Қозғалтқышты электронды басқару Қозғалтқышты басқаруды пайдалану және отынды өлшеу жүйесі, қозғалтқышты электронды басқаруды қоса (FADEC); Жүйелер мен құрамдас бөліктерін орналастыру.	1	2	2
5.	Қосу және оталдыру жүйелері Оталдыру жүйелері, алдын-ала жылыту жүйесі; Магнето түрлері, құрылымы және жұмыс тәртібі; Оталдырудың электрлік жүйесі, оталдыру біліктері; Төменвольтты және жоғарывольтты кернеу жүйелері.	1	2	2
6.	Сору, пайдаланылған газды шығару және салқындату жүйелері Құрылымы және жұмысы: индикация жүйесі, қосалқы ауа жүйелерін қоса; Пайдаланылған газды шығару жүйесі, қозғалтқышты суыту жүйесі – ауа және сұйық түрде.	1	2	2
7.	Үрлеу / турбоүрлеу Үрлеу жұмысының қағидасы және тағайындалуы әрі оның қозғалтқыш параметрлеріне әсері; Үрлеу және турбоүрлеу жүйесінің құрылымы және жұмыс жүйесі; Жүйе терминологиясы; Жүйені бақылау; Жүйені қорғау.	1	2	2
8.	Майлау және отын Қасиеттері мен ерекшеліктері; Отын қоспалары; Сақтық шаралары.	1	2	2
9.	Майлау жүйелері Жүйенің жұмысы / Орналастыру және компоненттері.	1	2	2
10.	Қозғалтқыш индикациясының жүйесі Қозғалтқыш айналымдары; Цилиндр бастиегінің температурасы; Салқындатушы сұйықтықтың температурасы; Май қысымы және температурасы; Кіретін газдардың температурасы; Отын қысымы және шығысы; Құбыр желісіндегі қысым.	1	2	2
11.	Күштік орнатуды қүрастыру Өртке қарсы аралықтардың конфигурациясы, капоттар, акустикалық панелдер, қозғалтқыш ілмелерінің тораптары, антидірілді тораптар, шлангтар, құбыржелісі, таратушы желілер жалғағыштар, электрлік ширақтар, басқару және тарту тростары, көтеру және дренаж нүктелері.	1	2	2
12.	Қозғалтқыш мониторингі және жерүсті пайдалану Қозғалтқышты қосу және сынау рәсімдері; Кіріс қуат және параметрлерді түсіндіру; Қозғалтқышты өндірушінің анықтаған қозғалтқыштар мен компоненттерін критерлер, рұқсаттар және мәліметтер бойынша инспекциялау.	1	3	2
13.	Қозғалтқышты сақтау және консервациялау Қозғалтқышты консервациялау және қайта іске қосу және қосымша жабдық/ жүйе.	-	2	1

	17А модулі. Ауа бұранда Бұл модуль B3 санатына қолданылмайды.	Бұл модуль А және В1 санатына қолданылмайды.
		Деңгей/Level
	B3 санатына қатысты тиісті сұрақтар 17В модулінде.	А	В1
1.	Негіздер Қалақшалар теориясы; Қалақшалардың жоғарғы/ төменгі бұрыштары, бұрыш реверсі, шабуыл бұрышы, айналу жылдамдығы; Ауа бұрандасының сырғуы; Аэродинамикалық, ортадан тепкіш және тарту күштері; Айналу сәті; Салыстырмалы ауа ағыны және ауа бұрандасы қалақшасы шабуылының бұрышы; Тербеліс және резонанс.	1	2
2.	Ауа бұрандасының құрылымы Ағаш, композитті және металл ауа бұрандасында қолданылатын материалдар және құрылым әдістері; Қалақшалардың орны, қалақшалардың беті, қалақшалардың ұштамалары, қалақшалардың арғы беті және жинақ торабы; Тянақталған қадам, реттелетін қадам, ауа бұрандасының тұрақты жылдамдығы; Ауа бұрандасын орнату / төлкенің орай ағызғыштары.	1	2
3.	Бұранда қадамын басқару Бұранда жылдамдығын және әдісін басқару, механикалық және электрлік / электрондық; Қадамды флюгирлеу және реверстеу; Жылдамдықты асырудан қорғаныс.	1	2
4.	Бұранданы синхрондау Синхрондайтын және фазалары үйлескен жабдық.	-	2
5.	Ауа бұрандасын мұздан қорғау Мұз қатуды жою сұйықтықтары және электрлік жабдықтар.	1	2
6.	Ауа бұрандасына техникалық қызмет көрсету Статикалық және динамикалық теңестіру; Қалқашалардың өзектестігін қамтамасыз ету; Қалақшалардың бұзылуын, мүжілуін, коррозиясын бағалау; Соққыдан болған ақау; қатпарлануы; Өңдеу сызбалары / ауа бұрандасын жөндеу; Ауа бұрандасы бар қозғалтқышты сынау.	1	3
7.	Ауа бұрандасын сақтау және консервациялау Ауа бұрандасын консервациялау және іске қосу.	1	2
Р/с №	17В модулі. Ауа бұрандасы. Бұл модульдің көлемі B3 санатына жарамды ұшақ пропеллерінің технологиясын қамтуы тиіс.	Бұл модуль B3 санатына қолданылады.
		Деңгей/Level
		B3
1.	Негіздер Қалақшалар теориясы; Қалақшалардың жоғарғы/ төменгі бұрыштары, бұрыш реверсі, шабуыл бұрышы, айналу жылдамдығы; Ауа бұрандасының сырғуы; Аэродинамикалық, ортадан тепкіш және тарту күштері; Айналу сәті; Салыстырмалы ауа ағыны және ауа бұрандасы қалақшасы шабуылының бұрышы; Тербеліс және резонанс.	2
2.	Ауа бұрандасының құрылымы Ағаш, композитті және металл ауа бұрандасында қолданылатын материалдар және құрылым әдістері; Қалақшалардың орны, қалақшалардың беті, қалақшалардың ұштамалары, қалақшалардың арғы беті және жинақ торабы; Тянақталған қадам, реттелетін қадам, ауа бұрандасының тұрақты жылдамдығы; Ауа бұрандасын орнату / төлкенің орай ағызғыштары.	2
3.	Бұранда қадамын басқару Бұранда жылдамдығын және әдісін басқару, механикалық және электрлік / электрондық; Қадамды флюгирлеу және реверстеу; Жылдамдықты асырудан қорғаныс.	2
4.	Ауа бұрандасын синхрондау Синхрондайтын және фазалары үйлескен жабдық	2
5.	Ауа бұрандасын мұздан қорғау Мұз қатуды жою сұйықтықтары және электрлік жабдықтар.	2
6.	Ауа бұрандасына техникалық қызмет көрсету Статикалық және динамикалық теңестіру; Қалқашалардың өзектестігін қамтамасыз ету; Қалақшалардың бұзылуын, мүжілуін, коррозиясын бағалау; Соққыдан болған ақау; қатпарлануы; Өңдеу сызбалары / ауа бұрандасын жөндеу; Ауа бұрандасы бар қозғалтқышты сынау.	2
7.	Ауа бұрандасын сақтау және консервациялау Қозғалтқышты консервациялау және іске қосу және қосымша жабдық/ жүйелер.	2

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 23-қосымшасы

ӘК ТҚ мамандарын бастапқы даярлау көлемі

Санаты	Ұзақтығы (сағатпен 60 мин)	Теориялық оқыту көлемі (%-бен)
А1	800	30-дан 35-ке дейін
А2	650	30-дан 35-ке дейін
А3	800	30-дан 35-ке дейін
А4	800	30-дан 35-ке дейін
В1.1	2400	50-ден 60-қа дейін
В1.2	2000	50-ден 60-қа дейін
В1.3	2400	50-ден 60-қа дейін
В1.4	2400	50-ден 60-қа дейін
В2	2400	50-ден 60-қа дейін
В3	500	50-ден 60-қа дейін

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 24-қосымшасы

Негізгі дағдылар

(Basic Skills)

Күні	Алған біліктілігі	Куәлік санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Жалпы ӘК ТҚ (General Aircraft Maintenance)
	ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіптер туралы хабардарлық – шу, ыстық бөлшектер, қозғалмалы беттер, әуе винттері, сору тесіктері, газ-ауа ағыны (Awareness of hazards when working with aircraft – noise, heat, moving surfaces, propellers, intakes, exhausts)	A, B1, B2
	Сұйықтықтарды, газдарды және химиялық заттарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік туралы ескертулер (Safety precautions when using fluids, gasses and chemicals)	A, B1, B2
	Механикалық монтаж практикасы – жалпы талаптар (Mechanical Fitting Practices (Common))
	Қауіпсіздік жөніндегі тиісті практикалар (Related safety practices)	В1
	Материалды ± 0,010 in / 0,25 мм дәлдікпен өңдеу үшін қол құралдары мен күш жетегі бар құралдарды қолдану (Use a range of hand tools and power tools to achieve a dimensional accuracy of ± 0.010 in / 0.25 mm)	В1
	Сызбаларды оқи білу және солардың талаптарына сәйкес жұмыстарды орындау (Interpret and work to engineering drawings)	В1
	Дайындамаларды кесуге, июге арналған негізгі құралдар мен жабдықты пайдалану және әдетте пайдаланылатын материалдардан жасалған бөлшектердің қосылыстарын (тойтармалы және болтты қосылыстар) орындау. Болат, алюминий қорытпалар және түсті металл қорытпалары (Use basic tools and equipment for: cutting, forming and joining commonly used materials. (Ferrous and non-ferrous)./ Профильді кесу, қалыптастыру және әдетте пайдаланылатын материалды біріктіру үшін базалық құрал мен жабдықты пайдалану)	В1
	Микрометрлер, сызғыштар, нониустар (штангенциркульдер, бұрыш өлшеуіштер), штангенрейсмастар, квадранттар, салыстырып тексеру және таңбалау призмалары мен тақталары сияқты өлшеу жабдықтарының қолданылу мақсаты және пайдаланылуы (Mark out use measuring equipment e.g. micrometers, rulers, verniers, height gauges, squares, vee blocks and surface tables)	В1
	Сүңгілерді, қалыпты және шекті калибрлерді таңдау және пайдалану (Select and use feeler, slip, limit, go / no go gauges)	A, B1
	Бұрандалы ендірмелерді орнату және шығарып алу (Fit and remove thread inserts)	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Механикалық монтаж практикасы – жалпы талаптар (жалғасы) (Mechanical Fitting Practices (Common) (Cont.))
	Бұрғылап тесіп, ойма тілу (Drill and tap a threaded hol)	В1
	Болат, алюминий қорытпалардан және түсті металл қорытпалардан жасалған материалдарды бұрғылап тесіп, қашаумен өңдеу (Drill and ream perpendicular holes in ferrous and non-ferrous material)	В1
	Құрастыру/бөлшектеу практикасы – жалпы талаптар (Assembly / Disassembly Practices (Common))
	Материалдарды сақтау және оларға күтім жасау процедураларын дұрыс қолдану (Apply correct procedures: Material storage and handling)	B1, B2
	Материалдар тізбесін анықтау (Identification of a range of materials)	B1, B2
	Тазалық пен ластануларды бақылау (Cleaning and Contamination control)	A, B1, B2
	Құралдың өзіндік ерекшелікпен қолданылуын қоса алғанда, оны пайдаланудың бүкіл ауқымында жалпы құрастыру мен бөлшектеуге арналған арнайы құралды пайдалану (Use of a range of common assembly and disassembly tools plus specific application tools)	A, B1, B2
	Айналу мезеті бейімделетін сомын кілттерін баптау, орнату және пайдалану (Adjust, set and use torque spanners)	A, B1, B2
	Сомындар, болттар, шайбалар және шплинттер сияқты жалпы қолданыстағы бөлшектер үшін стандарттар мен ерекшеліктерді белгілеу (Identify standards and specifications of common use parts i.e. nuts, bolts, washers and split pins)	A, B1, B2
	Орнатуға және қолдануға мақұлданған бөлшектерді күрделі жөндеу нұсқаулығы бойынша немесе бөлшектердің иллюстрацияланған каталогі бойынша бөлшек нөмірі мен сериялық нөмірін анықтау (Identify part numbers and serial numbers from an approved component overhaul manual or illustrated parts catalogue)	A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Құрастыру/бөлшектеу практикасы – жалпы талаптар (жалғасы) Assembly (Disassembly Practices (Common) (Cont.))
	Шплинттер, қойындылар, серіппелер, жайпақ шайбалар, жайпақ және өздігінен ыңғайланатын сомындар сияқты жалпы қолданыстағы компоненттерді орнату және шешіп алу (Fit and remove a range of common use components e.g. split pins, tabs, spring and plain washers, plain and lock nuts)	A, B1, B2
	Әр түрлі құрастырмаларды контрлау сымымен бекітуден хабардарлығын көрсету (Demonstrate competence when wire locking a variety of assemblies)	A, B1, B2
	Әр түрлі дәлме-дәл өлшеу құралдарын пайдалана отырып, біліктерді, тесіктерді, фланецтерді және оларға іргелес беттерді өлшеу және өлшеу нәтижелерін жазып алу (Measure shafts, bores, flanges, and adjacent surfaces using a variety of precision measuring instruments & record dimensions)	В1
	Өндірушінің күрделі жөндеу нұсқаулығына сәйкес ӘК компоненттерін бөлшектеу және құрастыру (Disassemble and assemble an aircraft component IAW manufacturers overhaul manual)	B1, B2
	Электр сымды монтаждау мен қалайылаудың жалпы ережелері (Wiring and Looming (Common))
	Техникалық қызмет көрсету нұсқаулығында көрсетілген сілтемелер арқылы кабельдер мен олардың өлшемдерін анықтау (Identify cables and cables values by reference to the maintenance manuals)	B1, B2
	Электр компоненттер символдарының қолданылу аясын анықтау (Identify a range of electrical component symbols)	B1, B2
	Типтік электрлік принциптік схемалар мен электр тізбектер схемаларын түсіндіру (Interpret typical electrical wiring diagrams and schematics circuits)	B1, B2
	Электр кабельдерді тазарту үшін тиісті құралдарды таңдау және пайдалану (Select and use appropriate cable stripping tools)	B1, B2
	Кем дегенде екі қысу жүйесін пайдалану, кабельді қысудың тиісті құралын таңдау және кабельдің ұшын немесе штепсель айырын / клемма ұясын пайдалануға дайындау үшін кабельдерді қысу (Using at least two crimping systems, select appropriate cable crimping tools and crimp cables to prepare cable ends or plug / socket terminals)	B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Электр сымды монтаждау мен қалайылаудың жалпы ережелері (жалғасы) (Wiring and Looming (Common) (Cont.))
	Кабельдерді бір және көп түйіспелі ағытпаларға / тақталарға дәнекерлеу (Solder cables to single and multipin connectors / tag boards)	B1, B2
	Электрлік принциптік схемаға сәйкес әуе кемесінің электр тізбектерін тексеру (Check an aircraft electrical circuit for continuity in conjunction with an electrical wiring diagram)	B1, B2
	Бірқатар өлшеу аспаптарын пайдалана отырып, істен шығуларға базалық диагностика жасау әдістері (Carry out basic fault finding techniques using a range of test meters)	B1, B2
	Кем дегенде екі байланыстыру әдісін қолдана отырып, бастапқы қалайылауды даярлау және орнату (Prepare, and install a simple loom, using at least two binding methods)	B1, B2
	Практикалық тапсырмалар жағдайларында кернеуді, ток күшін және кедергіні өлшеу үшін бірқатар өлшеу аспаптарының пайдаланылуын талқылау және көрсету (Discuss and demonstrate the use of a range of test meters to measure volts, amps and resistance in practical task circumstances)	B1, B2
	Металдауды орындау және оқшау кедергісін өлшеу.	B1, B2
	Қарқындылығы жоғары сәулелену өрістерінен қорғау үшін әуе кемелері аймақтарының тексерілуін түсіндіру / көрсету (Carry out bonding and insulation tests. Explain / demonstrate how to inspect aircraft areas for HIRF protection)	В1, В2
	Найзағай түсуден қорғау жүйесіне инспекция жүргізу (Carry out an inspection for lightning strike protection)	A, B1, B2
	Әр түрлі электр қосқыштарға электр ендірмелерді қосу / ажырату (Insertion / extraction of electrical inserts in a variety of electrical connectors)	B1, B2
	Электр кабель / ширақжіп және кабель магистралінің қалайылануын тексеру (Inspection of electrical cable looms / bundles and cable trunking)	B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Electrical Power (Avionic Systems (Common))
	Электрлік құрылымдық және принциптік схемаларды оқу және түсіндіру (Reading and interpretation of electrical schematic and wiring diagrams)	B1, B2
	Пайдалануда ауыстыруға рұқсат етілген (LRU) бірқатар радиоэлектрондық блоктарды ауыстыру және оларға қатысты кіріктірілген бақылау жүйесін (BITE) қолдану (Replace a range of Avionic LRUs and apply associated BITE)	B1, B2
	Электр энергияны қорғау / тарату жабдығын алып тастау / орнату (Remove / Refit Power Distribution Control & Protection Equipment)	B1, B2
	Генераторды тексеру / кернеуді реттеу (Generator power check / voltage adjustment)	B1, B2
	Ішкі жарықтандыру шамдары мен қыздыру шамдарын ауыстыру. (Internal lighting bulb and filament changes)	A, B1, B2
	Ұшу кезінде жолаушылардың көңілдерін көтеруге арналған жабдық жұмысын тексеру және ауыстыру (жолаушыларға хабар тарату жүйесін қоспағанда) (Replace and function test IFE Equipment (excludes public address))	А, В1, В2
	Пештерді, су қайнатқыштарды және сусын дайындағыштарды ауыстыру (Replacement of ovens, boilers and beverage makers)	A, B1
	Негізгі / қосалқы компастардың ауытқуын жою және есептеулер (Compass / Standby Compass compensation swing and Calculations)	В1, В2
	Сыртқы жарықтандыру шамдары мен қыздыру шамдарын ауыстыру (External lighting bulb and filament changes)	B1, B2
	ESD процедурасын орындау (Статикалық электр разрядтарына сезімтал бұйымдар мен компоненттер) (Implement Electro Static Discharge Sensitive, ESDS) procedures)	A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Sheet Metal Practices / Табақ металды өңдеу практикасы
	± 0,030 ins / 0,075 мм иілу бұрышының ± 0,5 дәлдігімен алюминий қорытпаны қалыптау үшін қол аспаптың, июші және біріктіруші машиналардың, гильотинаның диапазонын пайдалану (Use a range of hand tools, folding and bending machines and guillotine to shape aluminium alloy to achieve an accuracy of: ± 0.5 . of bend angle, ± 0.030 ins / 0.075 mm)	В1
	Инженерлік сызбаларды түсіндіру және бір немесе бірнеше иілімі бар материал компонентін алу үшін қажетті материал мөлшерін есептеу (Interpret engineering drawings and calculate size of material required to produce a component of material with one or more bends)	В1
	Металды иілу радиусы бойынша ию, инженерлік сызбаларда келтірілген бұрыш пен өлшемдер (Bend metal to a bend radius, angle and dimensions as given in the engineering drawing)	В1
	± 0,30 ins / 0,75 мм дәлдікпен тойтарма шегелерге арналған тесіктерді бұрғылау үшін бірқатар қол және электр аспаптарды пайдалану (Use a range of hand & power tools to position rivet holes to an accuracy of: ± 0.30ins / 0.75mm)	В1
	Қатты және тығыз тойтарма шегелер мен бекіткіш элементтердің диапазонын анықтау (Identify a range of solid and blind rivets and fasteners)	В1
	Тойтарма шегелерді орнату жабдығын анықтау, таңдау және пайдалану (Identify, select and use a range of rivet setting equipment)	В1
	Алюминий табақта тойтарма шегелердің диапазонын белгілеу. Диапазон төбесі шығып тұратын және жасырын тойтарма шегелерді қамтиды (Set a range of rivets in aluminium sheet. Range to include raised and countersunk rivets.)	В1
	Тиісті тойтарғыш құрал диапазонын таңдау және пайдалану (Select and use a range of appropriate rivet closing tools)	В1
	Түйіспелі табақ қысқыштарды таңдау және орнату (Select and fit sheet gripping pins)	В1
	Дұрыс орнатылмаған тойтарма шегелерді анықтау (Identify rivet setting faults)	В1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Табақ металды өңдеу практикасы (жалғасы) Sheet Metal Practices (Cont.) /
	Қаптамаға зиян келтірмей, ақаулы тойтарма шегелерді алып тастау (Remove defective rivets without causing further damage to skin)	В1
	Құрылымдық жөндеу нұсқаулығына сәйкес келесі жөндеу өлшеміндегі тойтарма шегелерді таңдау және орнату (Select and install oversize rivets as instructed in SRM)	В1
	Алюминий табақта басқа бекіткіш элементтердің диапазонын белгілеу (Set a range of other fasteners in aluminium sheet)	В1
	Табақ алюминийден коррозияны жою және қайта қорғау (B1) (Removal of corrosion and reprotection of aluminium sheet metal)	В1
	Мақұлданған процедураларды пайдалана отырып, қажетті профиль үшін материалды кесу және қалыптау, шеттері мен қылауларын тазалау (Cut and shape material to required profile, finish edges and deburr using approved procedures)	В1
	Композиттік және металл емес материалдар практикасы (ағаш пен матадан басқа) (Composite and Non-Metallic Practices (other than wood and fabric))
	Әуе кемелерінде қолданылатын сүректен басқа жалпы композиттік және металл емес материалдардың сипаттамалары мен қасиеттерін анықтау (Identification of the characteristics and properties of common composite and non-metallic materials other than wood, used in aircraft)	A, B1, B2
	Тығыздағыш және желімдегіш заттарды сәйкестендіру (Identification of sealing and bonding agents)	A, B1, B2
	Композиттік және металл емес материалдарда ақауларды / тозуды анықтау (Detection of defects/deterioration in composite and nonmetallic material)	A, B1
	Композиттік және металл емес материалдар мен конструкцияларды жөндеу (Repair of composite and non-metallic materials and structures)	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Ағаш конструкциялардың практикасы / Wooden Structures Practices
	ӘК-де қолданылатын сүрек пен желімнің жалпы түрлерінің сипаттамалары мен қасиеттерін анықтау (Identification of the characteristics and properties of common types of wood and glue used in aircraft)	A, B1
	Ағаш конструкцияларда қолданылатын құрастыру әдістерін анықтау (Identification of construction methods used in wooden Structures)	A, B1
	Ағаш конструкциялардың тозуын анықтау және техникалық күтімін жасау әдістері (Methods of preservation and maintenance of wooden Structures)	A, B1
	Сүректегі және ағаш конструкциялардағы ақауларды анықтау және табу (Identification and detection of defects in wood material and wooden structures)	A, B1
	Ағаш конструкцияларды жөндеу (Repair of wooden structures)	A, B1
	Матамен қаптау практикасы (Fabric Covering Practices)
	Әуе кемелерінің ағаш конструкцияларында қолданылатын жалпы маталар мен желімдердің сипаттамалары мен қасиеттерін анықтау (Identification of the characteristics and properties of common fabrics and adhesives used in wooden structured aircraft)	A, B1
	Маталарды бақылау әдісі (Inspection method for fabrics)	A, B1
	Маталардағы ақауларды анықтау (Identification of defects in fabrics)	A, B1
	Мата жабындарын жөндеу (Repair of fabric covering)	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices
	Айнаның көмегімен конструкцияны тексеру және жарық көзі (Inspection of a structure using a mirror and a light source)	A, B1
	Келесі бұзбай бақылау процедураларының кемінде біреуін пайдалану: бояулар әдісі немесе флуоресценттік бояғыш (Use at least one of the following NDT procedures: dye penetrant or fluorescent dye)	В1
	Қысқыштар мен кронштейндерді қоса алғанда, бірқатар икемді шлангтарды алып тастау және ауыстыру (Remove & replace a range of flexible hoses including clips and brackets)	A, B1
	Бірқатар қатты құбырларды, соның ішінде қыспалар мен кронштейндерді алып тастау және ауыстыру (Remove & replace a range of rigid pipes, including clips and brackets)	A, B1
	Сілтемелер жүйесінің көмегімен компоненттерді іздеу, мысалы, ӘК аэродинамикалық координаттар жүйесінде нөлдік нүктеден бастап шартты шпангоутқа дейін (Locate components using referencing system, e.g. station numbers)	В1
	Өрескел қателікпен қонғаннан / турбулентті аймақта ұшқаннан кейін тексеру жүргізу (Carry out a heavy landing / turbulence check)	A, B1
	ӘК көтерілгенде / төмендегенде көмек көрсету немесе ӘК-ні көтергіштен түсіріп алу (Assist in the raising / lowering of an aircraft on or off jacks)	A, B1
	Тексеру немесе реттеу жұмыстарын жүргізу үшін ӘК-ні көтергішке орнату (Jack aircraft level to rigging position)	A, B1
	Әуе кемесін тіркеп сүйреу кезінде көмек көрсету (Assist in the towing of an aircraft)	A, B1
	Бірқатар авиациялық панельдерді алып тастау және орнату (Remove and refit a range of aircraft panels)	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Мойынтіректерді, ұшуды басқару тетіктерін / ілмек түйіндері мен шасси арбаларын майлау (Lubrication of bearings, flight controls and undercarriages)	A, B1
	ӘК ұшып шығар алдында тексеру жүргізу ӘК-ге отын құю Май жүйесін, гидравликалық және пневматикалық жүйелерді тексеру және отынды жеткізе құю Шиналардағы қысым. Ұшу алдындағы инспекцияны жүргізу. (Carry out Pre-Departure inspections Refuel aircraft. Check & replenish oil, hydraulic and pneumatic systems. Tyre Pressures. Perform Pre-flight Check)	A, B1
	Күнделікті инспекцияны жүргізу ӘК-дегі дәретханаға және ауыз су жүйесіне қызмет көрсету Жердегі электр қуаты көзін қосу және дұрыс пайдалану Әуеде қосудың жердегі көзін қосу және дұрыс пайдалану. (Carry out Daily inspections Service toilet and potable water system. Connect and use correctly ground electrical power. Connect and use correctly ground air supply)	A, B1
	Оттегі жүйесін жеткізе толтыру (Replenish oxygen system)	A, B1
	Қозғалтқыш бороскопиясы (Inspect engine using boroscope)	В1
	ӘК кабинасын қысыммен сынауда көмек көрсету (Assist in pressurisation test)	В1
	Жердегі электр қуаты көзінің жұмысқа жарамдылығын тексеру (Operational check of ground power)	A, B1
	Радиостанциялардың УҚТ тексеру (Carry out a VHF Radio check)	В1
	Негізгі және қосалқы аккумулятор батареяларын алып тастау және орнату (Remove / Refit Main and APU Batteries)	A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Техникалық қызмет көрсету практикасы / Maintenance Practices (Cont.) /
	Апаттық электр батареяларды алып тастау және орнату (Remove / Refit Emergency Battery)	A, B1, B2
	Кілемдерді ауыстыру (Replace carpets)	A, B1
	Экипаж креслоларын ауыстыру (Replace crew seats)	A, B1
	Жолаушылар салонының креслоларын ауыстыру (Replace passenger seats)	A, B1
	Жолаушы белдіктерінің жарамдылығын тексеру (Check seat belts for serviceability)	A, B1
	Ұшақ пен қозғалтқыштың бірқатар электр компоненттерін ауыстыру және тексеру (Replace and test a range of electrical airframe / engine system components / boards)	В1
	Апаттан құтқару жабдығын тексеру (Check emergency equipment)	A, B1
	Апаттан құтқару жабдығын функционалдық тексеру (Functional test of emergency equipment)	A, B1
	Дәретхананың / вестибюль блогының жарамдылығын тексеру (Inspect toilet / vestibule unit for serviceability)	A, B1
	Асүй блогының жарамдылығын тексеру (Inspect Galley unit for serviceability)	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Ұшақ қозғалтқышы мен конструкциясындағы өртті анықтау жүйелеріне инспекция жүргізу және тексеру (Inspect and test Engine and Airframe fire detecting systems)	В1
	Өртке қарсы қорғаныс жүйелеріне инспекция жүргізу және функционалдық сынақтан өткізу (Inspection and functional testing of fire protection systems)	В1
	Стационарлық өрт сөндіру баллондарын ауыстыру (Replace fire bottle)	В1
	Ұшуды басқару жүйелерінің компоненттерін алып тастау / орнату және соңынан реттеу (Removal / refit of Flight Control and subsequent rigging of system)	В1
	Гидравликалық түрде басқарылатын ұшуды басқару жүйесінің компоненттерін тексеру (Functional checks on hydraulically operated flight control systems)	В1
	Ұшуды бақылау беттерін басқарудың гидравликалық күш жетегін ауыстыру (Hydraulic PFCU change)	В1
	Отын сорғысын тексеру және ауыстыру (Replace and test fuel pump)	В1
	Гидравликалық резервуарға инспекция жүргізу, сұйықтықты жеткізу құю және қайта қуаттау (Hydraulic Reservoir inspection, fluid replenishment and recharging)	A, B1
	Гидравликалық жүйе компоненттерін ауыстыру (Hydraulic System Component Changes)	В1
	Қозғалтқыштан берілетін жетегі бар гидравликалық сорғыны ауыстыру (Engine driven Hydraulic pump change (EDP))	В1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Электр жетегі бар гидравликалық сорғыны ауыстыру (Electrical Hydraulic Pump Change (ACMP))	В1
	Гидравликалық сорғы жетегіне инспекция жүргізу (Hydraulic pump quill drive inspection)	В1
	Әйнектазалағыш жүйесін функционалдық тексеру (Functional test of windscreen wiper system)	A, B1
	Әйнектазалағыш щеткасын алып тастау / орнату (Removal / refit of windscreen wiper blade)	A, B1
	Дөңгелекті алып тастау / орнату (Wheel removal / installation)	A, B1
	Дөңгелек тежегішін алып тастау / орнату (Wheel Brake removal / installation)	A, B1
	Гидравликалық тежегіштерден ауаны шығару (Bleed hydraulic brakes)	A, B1
	Амортизациялық шасси тағандарындағы май тығыздағыш сақиналарды ауыстыру (Replace oleo seals)	В1
	Сұйықтық деңгейі мен оның зарядын тексеру (Assess fluid levels and charge oleo)	В1
	Антиюздік жүйені функционалдық сынақтан өткізу (Functional test of Anti Skid system)	В1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Вакуумдық сорғыны ауыстыру (Replace vacuum pump)	В1
	Ұшақтағы техникалық жай-күйді бақылау жүйесінен деректерді алу (Retrieve data from central maintenance system (CMU))	В1
	Қосалқы күш қондырғысын (ҚКҚ) алып тастауға / орнатуға көмектесу (Assist in APU removal / refit)	В1
	Жолаушылар салоны мен ұшқыштар кабинасындағы иллюминаторларды тазалау және жылтыратып өңдеу (Windows & Transparencies cleaning & polishing)	A, B1
	Есіктегі тығыздағыш сақиналарды ауыстыру (Replacement of door seals)	В1
	Алдыңғы әйнекті алып тастау / орнату (Remove / Refit cockpit windshield)	В1
	Марштық қозғалтқышты алып тастауға және орнатуға көмектесу (Assist in a power plant removal & refit)	В1
	Қозғалтқыштың тарту күшін басқару тетіктерін реттеу (Rig engine thrust lever)	В1
	Жүйеге суды / метанолды жеткізе құю (Replenish water / methanol system)	A, B1
	Бір / екі компонентті герметиктер мен біріктіргіш қоспаларды қолдану (Application of one / two component sealers and compounds)	В1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Ауа винтін алып тастауға / орнатуға қатысу (Assist in propeller removal / refit.)	В1
	Ауа винтінің конусын тексеру (Check propeller track)	В1
	ӘК-ні тұрақ орнында арқандап байлау және бекіту (тек тікұшақ) (Mooring and picketing (Helicopter only))	A, B1
	Негізгі винт төлкесін алып тастау / орнату (тек тікұшақ) (Removal / refit main rotor head (Helicopter only))	В1
	Трансмиссия жетегінің білігін алып тастау / орнату (тек тікұшақ) (Removal / refit transmission drive shaft (Helicopter only))	В1
	Бас редукторды алып тастау / орнату (тек тікұшақ) (Removal / refit main rotor gearbox (Helicopter only))	В1
	Артқы винтті (немесе роторды) алып тастау / орнату (тек тікұшақ) (Removal / refit tail rotor (Helicopter only))	В1
	Ұшуды басқару жүйесін реттеу және баптау (Flight control rigging)	В1
	Конусты тексеру және негізгі винтті теңдестіру (тек тікұшақ) (Main rotor track and balance (Helicopter only)).	В1
	Пайдалануда ауыстыруға рұқсат етілген УҚТ байланыс блоктарын ауыстыру және байланысты тексеру (VHF Comms LRU replacement and Communication Check)	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Пайдалануда ауыстыруға рұқсат етілген ҚТ байланыс блоктарын ауыстыру және байланысты тексеру (HF LRU replacement and Communication Check)	B2
	Пайдалануда ауыстыруға рұқсат етілген УҚТ диапазоны навигациясы жүйесінің блоктарын ауыстыру және жүйені тексеру (VHF Nav LRU replacement and system tests)	B2
	Әр түрлі антенналарды ауыстыру (Aerial replacement (various))	B2
	Ағынсыз толқын параметрлерінің өлшемдері (Radio Standing Wave Measurement Tests)	B2
	ATC / TCAS жүйелерінің компоненттерін ауыстыру және тексерулер (ATC / TCAS system component replacement and tests)	B2
	Ұшақ ішіндегі байланыс жүйелерінің және жолаушыларға хабар тарату жүйесінің компоненттерін ауыстыру (Intercommunication / Passenger Address Component replacement and testing)	B2
	Толық және статикалық қысым қабылдағыштарды алып тастау / орнату (Removal / installation of Pitot Static Instruments)	B1, B2
	Тиісті тексеру жабдығын пайдалана отырып, толық және статикалық қысым жүйелерінен ауа шығып тұрмағанын тексеру (Check calibration of a Pitot Static System using a Pitot Static Leak tester)	B1, B2
	Инерциялық блокты / оны орнатуға арналған платформаны тексеру (Inertial Reference Unit / Platform Initialisation Check)	B2
	Тиісті сынақ жабдығын, мысалы, Nav 401/402 пайдалана отырып, ILS / VOR жүйелерін тексеру (Test ILS / VOR Systems using appropriate test equipment e.g. Nav 401/402)	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Гироскопиялық жүйелердің компоненттерін ауыстыру және функционалдық тексерулер (Gyroscopic Instrument component replacements and functional tests)	B2
	Отын мөлшерін көрсету жүйелерін функционалдық тексеру (Fuel Quantity Indicating systems functional testing)	B2
	Қозғалтқыштың жалпы компоненттерін ауыстыру, температураны / қысымды және шығынды өлшеу және тиісті тексерулер (General Engine and aircraft temperature / pressure and flow instrumentation component replacement and testing)	B2
	Директорлық басқару жүйесін функционалдық тексеру (Flight Director Systems functional tests)	B2
	Тиісті тексеру жабдығын (мысалы, 555) пайдалана отырып, радиобиіктік өлшегішті сынақтан өткізу (Radio Altimeter system test utilising appropriate (555) test set)	B2
	Тиісті тексеру жабдығын пайдалана отырып, ұшақтағы қашықтық өлшеуіштің (DME) жұмысқа жарамдылығын тексеру (DME Functional Testing utilising appropriate test set)	B2
	Борттағы метеонавигациялық радиолокация станциясының компоненттерін ауыстыру және функционалдық тексерулер (Weather Radar system component replacements and functional tests)	B2
	Тарту күші автоматы жүйелерін сынақтан өткізу және функционалдық тексерулер (мүмкіндік болса, тек бекітілген қанатпен) (Autothrottle systems experience and Functional Testing. (optional, fixed wing only))	B2
	Автоматты ұшу режимдерін сынақтан өткізу және функционалдық тексерулер (мүмкіндік болса, тек бекітілген қанатпен) (Automatic Flight Modes experience and Functional Testing. (optional, fixed wing only))	B2
	Тұрақтандыру жүйелерін сынақтан өткізу және функционалдық сынақ (мүмкіндік болса, тек тікұшақтар) (Stability Augmentation Systems experience and functional testing. (optional, helicopters only))	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Күні	Алған біліктілігі	Санаты	Бағалаушының қолы, аты-жөні, лауазымы, ұйымы, жеке рұқсат нөмірі
	Maintenance Practices (Cont.)
	Автоматты радиокомпастың (АРК) компоненттерін ауыстыру және функционалдық тексерулер (ADF component replacements and functional tests)	B2
	Аспаптар бойынша электрондық ұшу жүйелеріне техникалық қызмет көрсетудың типтік практикаларын талқылау / көрсету (Discuss / demonstrate typical maintenance practices on Electronic Flight Instrument systems)	B2
	Ұшуды басқару жүйелеріне техникалық қызмет көрсетудің типтік практикаларын талқылау / көрсету (Discuss / demonstrate typical maintenance practices on Flight Management systems)	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 25-қосымша

Бастапқы даярлау емтихандарының стандарттары Жалпы талаптар

1. Алғашқы кәсібидайындық(негізгі)аясындағы барлық емтихандар берілген жауаптардың дұрыс нұсқасын таңдауымен сұрақ қою арқылы және төменде көрсетілген талаптарда анықталған болса очерк (essay) түріндегі сұрақтарды қолдану арқылы өткізілуі тиіс.

Дұрыс емес баламалы жауаптар, тақырыпты білмейтін кез-келген адамға шындыққа сайма-сай көрінуі тиіс. Барлық баламалы жауаптар сұрақпен байланыста болуы және тиісті сөздігі болуы керек, грамматикалық құрылымы және тең ұзындықта болуы тиіс. Сандық мәні бар сұрақтарда, дұрыс емес жауаптар рәсімдік қателерге, дұрыс емес мәндерді пайдалану сияқты ( +, - салыстырғанда) немесе дұрыс емес өлшемдерменсәйкес болуы тиіс. Олар кездейсоқ болмауы керек.

Дұрыс нұсқасын таңдаумен сұрақтың әр қайсысына жауаптың баламалық үш нұсқасы болуы тиіс, солардың тек біреуі дұрыс болуы керек және әр сұраққа орташа номиналды уақыт аралығында 75 секунд есебі бойынша кандидатқа әр модуль үшін уақыт берілуі керек.

Очерк (eaasy)түріндегі әр сұраққа кандидатқа әр сұраққа жауап беруге 20 минут беріледі.

Очерк (eaasy) үшін қолайлы сұрақтар Appendix I бағдарламаларын 7А, 7В, 9А, 9В, 10 және 10RK модульдерінің білімін пайдалана отырып дайындалуы және бағалануы тиіс .

Әр сұрақтың соған дайындалған жауаптың моделі болады, оған кез-келген баламалы білімі бар жауаптар кіреді, бұлар басқа бөлімшелерге тиісті болуы мүмкін.

Жауап моделі түйінді тармақтар болып табылатын маңызды тармақтарға бөлінуі мүмкін.

Әр модуль немесе бөліктің сұрақтары мен жауаптыңдұрыс нұсқасын таңдаудан өту бағасы 75 % құрайды.

Очерк (eaasy) түріндегі әр сұрақтың өту бағасы 75% құрайды, мұнда кадидаттардың жауабы кез-келген түйінді тармаққа қатысты, анықталған сұрақтар мен елеусіз қателері бар, талап етілген түйінді тармақтардың 75% құрауы керек.

Жауаптың дұрыс нұсқасын таңдау сұрақтар, немесе очерк (eaasy) түріндегі сұрақтарға жауап бермесе, кейіннен тапсырмағандарын тапсыруы керек.

Дұрыс берілмеген жауаптарға айппұл санкциялары тағайындалмайды.

Тапсырылмаған модульді қайта тапсыру, емтихан мерзімі өткен күннен бастап 90 күн өткен соң тапсыруға, тек мына жағдайларды қоспағанда АУЦ, ӘК ТҚ мамандарын оқытатын, Annex IV (Part-147) сәйкес немесеҚР ережелерімен расталған белгілі бір модульдегі тапсырмаған пән есебінде курсты қайта өткізсе, бұл кезде тапсырылмаған модульді 30 күннен кейін тапсыруға болады.

Негізгі білім алуға талап етілген уақыт кезеңі, әр жеке емтиханға модуль бойынша қолданылады, модуль бойынша сол емтихандар басқа санат бойынша куәлік бөлігі болып өткен, куәлік берілген жағдайларды қоспағанда.

Әр модуль үшін кезекті қайта тапсырудың макималды саны 3-ке тең. Келесі үш кезектен тұратын сессия арасында күту кезеңінен 1 жылдан кейін рұқсат етіледі.

Өтініш беруші емтихан өткізетін АУЦ, ӘК ТҚ мамандарын оқытатын немесе құзіретті органдарға соңғы жыл ішінде емтихан тапсыру әрекетінің санын және бұл әрекеттерді орындаған мекеменің немесе авиациялық өкіметтің атауын жазбаша түрде растауы тиіс. АУЦ, ӘК ТҚ мамандарын оқытатын немесе құзіретті органдар, белгіленген уақыт лиміті шегінде жасалған қайта тапсыру әрекетін тексеруге жауапты.

Әр модульдің сұрақтар саны

1 модуль- Математика

А санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен жәнеочерксіз (eassy)16 сұрақ . Рұқсат етілген уақыт 20 минут.

B1 санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 32сұрақ . Рұқсат етілген уақыт40 минут.

B2санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 32сұрақ . Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

B3санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 32сұрақ . Рұқсат етілген уақыт 40 минут.

2 модудь – Физика

Асанаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 52сұрақ . Рұқсат етілген уақыт65 минут.

B1санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 52сұрақ . Рұқсат етілген уақыт65 минут.

B2санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 52сұрақ . Рұқсат етілген уақыт65 минут.

B3санаты: бірнеше дұрыс жауап нұсқаларынан таңдауымен және очерксіз (eassy) 32сұрақ . Рұқсат етілген уақыт 35 минут.

3-модуль.Электр техникасының негіздері

А санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B1 санаты: 52 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (easssy). Берілген уақыт 65 минут.

B2 санаты: 52 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 65 минут.

B3 санаты: 24 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 30 минут.

4-модуль.Электроника негіздері

B1 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B2 санаты: 40 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 50 минут.

B3 санаты: 8 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 10 минут.

5-модуль. Сандық техника құрылғыларының/электрониканың жүйелері

А санаты: 16 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 20 минут.

B1.1 және В1.3 санаттары: 40 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 50 минут.

В1.4 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B2 санаты: 72 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 90 минут.

B3 санаты: 16 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 20 минут.

6-модуль. Материалдар мен бөлшектер

А санаты: 52 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 65 минут.

B1 санаты: 72 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 90 минут.

B2 санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Разрешенное время 75 минут.

B3 санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 75 минут.

7А –модулі. Техникалық қызмет көрсету машығы

А санаты: 72 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 40 минут және қосымша 40 минут.

B1 санаты: 80 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 100 минут және қосымша 40 минут.

B2 санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 75 минут және қосымша 40 минут.

7B модулі. Техникалық қызмет көрсету машығы

B3 санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 2 очерк (eassy). Берілген уақыт 75 минут және қосымша 40 минут.

8-модуль. Базалық аэродинамика

А санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B1санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут

B2 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B3 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

9A-модулі. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын мүмкіндіктер (А, В1, В2 санаттары үшін)

А санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк(eassy). Берілген уақыт 25 минут және қосымша 20 минут.

B1 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eassy). Берілген уақыт 25 минут және қоымша 20 минут.

B2 санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eassy). Берілген уақыт 25 минут және қосымша 20 минут.

9B-модулі. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуде қолданылатын мүмкіндіктер (B3 санаты үшін)

B3 санаты: 16 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eassy). Берілген уақыт 20 минут және қосымша 20 минут.

10-модуль. Авиациялық заңнама

А санаты: 32 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк(eassy). Берілген уақыт 40 минут және қосымша 20 минут.

B1 санаты: 40 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eassy). Берілген уақыт 50 минут және қосымша 20 минут.

B2 санаты: 40 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eaasy). Берілген уақыт 50 минут және қосымша 20 минут.

B3 санаты: 32 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк (eassy). Берілген уақыт 40 минут және қосымша 20 минут.

10RK модулі. Қазақстандық және халықаралық авиациялық заңнама

18 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және 1 очерк(eassy). Берілген уақыт 27 минут және қосымша 20 минут.

11A модулі. Газтурбиналық қозғалтқышты ұшақтар – аэродинамика, құрылымы мен жүйелері

А санаты: 108 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eaasy). Берілген уақыт 135 минут.

B1 санаты: 140 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 175 минут.

11B модулі. Поршеньді қозғалтқышты ұшақтар – аэродинамика, құрылымы мен жүйелері (А2 и В1.2 санаттары үшін)

А санаты: 72 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 90 минут.

B1 санаты: 100 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 125 минут.

11С модулі. Поршеньді қозғалтқышты ұшақтар – аэродинамика, құрылымы мен жүйелері (B3 санаты үшін)

В3 санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 75 минут.

12-модуль. Тікұшақтар - аэродинамика, құрылымы мен жүйелері

А санаты: 100 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 125 минут.

B1 санаты: 128 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 160 минут.

13-модуль. Әуе кемелері – аэродинамика, құрылымы мен жүйелері

B2 санаты: 180 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 225 минут. Сұрақтар мен берілген уақыт, қажет жағдайда, екі емтиханға бөлінуі мүмкін.

14-модуль. Күштік қондырғы

B2 санаты: 24 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз(eassy). Берілген уақыт 30 минут.

15-модуль. Газтурбиналық қозғалтқыш

А санаты: 60 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 75 минут.

B1 санаты: 92 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 115 минут.

16-модуль. Поршеньді қозғалтқыш

А санаты: 52 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 65 минут.

B1 санаты: 72 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 90 минут.

В3 санаты: 68 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз(eassy). Берілген уақыт 80 минут.

17А-модулі. Әуе винті (А және В1 санаттары үшін)

А санаты: 20 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 25 минут.

B1 санаты: 32 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз (eassy). Берілген уақыт 40 минут.

17В-модулі. Әуе винті (В3 санаты үшін)

В3 санаты: 28 сұрақтың дұрыс жауабын бірнеше нұсқаның ішінен табу және очерксіз(eassy). Берілген уақыт 30 минут.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 26-қосымша

Әуе кемелері типін оқыту және емтихан жүргізу стандарты –практикалық тағылымдама

1-параграф. Жалпы талаптар

1. ӘК типін оқыту теориялық оқыту мен емтиханнан, практикалық оқыту мен бағалаудан, соның ішінде практикалық оқыту мен бағалау "С" санатын рейтингілеуге қолданылмайды.

2. Егер әуекеме типіне оқыту бағдарламасы осы типті бағдарламаларға ендірілмесе, авиациялық оқыту орталығы бұл Қосымшаның ұсыныстарын пайдалана отырып, теориялық және практикалық элементтердің жеке бағдарламасын дамытады. Мұнда курстың минималды ұзақтықтығы мен әуекеме салмағы бойынша ұсыныстар ендіріліп, өңделген бағдарлама уәкілетті органда мақұлданып, бекітіледі.

3. теориялық оқыту және емтихан мына келесі талаптарға сай болуы тиіс:

1) Қазақстан Республикасының талаптарына сәйкес сертификатталған уәкілетті ұйымдар АОО-да өткізуі тиіс немесе уәкілетті ұйымның тікелей мақұлдаған басқа оқу ұйымында өткізген кезде;

2) стандарттарға сай болуы тиіс, төмендегі "с" тармағында сипатталған оқытудан басқа:

3) уәкілетті ұйымның белгілеген деректерінің міндетті бөлігі немесе ондай элементтер болмаса, нақты Қосымшаның 3.1-тармағында көрсетілген стандарт бойынша;

нақты Қосымшаның 4.1-тармағында көрсетілген емтихан өткізу стандарты бойынша.

"С" санаты жағдайында академиялық техникалық білімі бар мамандар үшін сәйкес алғашқы ӘК түрін "В1" немесе "В2" санатының деңгейі бойынша теориялық оқытылуы тиіс;

маманның ӘК ТҚ куәлігіне рейтингі тіркелуі үшін барлығы 3 жылдық кезеңнің ішінде басталуы және аяқталуы тиіс.

Ескерту. Теориялық элемент немесе практикалық тәлімдеменің қайсысы бірінші басталса, сол 3 жылдық кезеңнің басталуы, аяқталуы практикалық элементтің бағалану күні немесе супервайзердің практикалық тәлімдемені өткізуге қай елдің үкіметі рұқсат берсе, сол елдің куәлігі берілетін бағдарламаның негізгі міндеті практикалық тәлімдемеге қол қойған күні болып есептеледі.

2-параграф. Практикалық оқыту және бағалау

4. Практикалық оқыту және бағалау келесі талаптарға сай болуы тиіс:

1) Қазақстан Республикасының талаптарына сай уәкілетті ұйымның сертификатына сәйкес Аэронавиациялық оқу орталығында немесе басқа ұйымда өткізген кезде уәкілетті ұйымның практикалық оқыту мен бағалауды өткізуге тікелей рұқсаты;

2) уәкілетті ұйымның белгілеген міндетті бөлігіндегі мәліметтермен анықталған элементтерге сай немесе бұндай элементтер болмаған жағдайда, нақты Қосымшаның 3.2-тармағындағы стандартқа сай.

3) ӘК ТҚ ("Х" белгісімен) қызметіне сәйкес, ӘК түріне қатысты белгіленген тармақтарды қосу керек;

4) ӘК түрін оқыту кезінде қолданылатын жабдықтарды компоненттерді, жаттықтыру құралдарын, басқа да құрылғыларды қолдануға енгізу қажет;

5) маманның ӘК ТҚ куәлігіне рейтингі тіркелуі үшін барлығы 3 жылдық кезеңнің ішінде басталуы және аяқталуы тиіс.

5. Теориялық элемент немесе практикалық тәлімдеменің қайсысы бірінші басталса, сол 3 жылдық кезеңнің басталуы, аяқталуы практикалық элементтің бағалану күні немесе супервайзердің практикалық тәлімдемені өткізуге қай елдің үкіметі рұқсат берсе, сол елдің куәлігі берілетін бағдарламаның негізгі міндеті практикалық тәлімдемеге қол қойған күні болып есептеледі.

3-параграф. Айырмашылықтарын оқыту

6. Айырмашылықты оқыту халықаралық қысқартуларға сәйкес, бір өндірушінің ӘК түрінің екі түрлі рейтингісінің айырмашылығын жабу мақсатында оқытылады;

7. Айырмашылықты оқыту уәкілетті ұйымның ӘК түрін теориялық және практикалық оқытуға қойған талаптарын ескере отырып жеке түрде анықталады;

8. ӘК түрінің рейтингісі мен қозғалтқыш айырмашылық оқытылғаннан кейін өтініш беруші келесі талаптардың біріне сай болған кезде:

1) ӘК түрі мен қозғалтқыш рейтингі куәлігінде болса және айрмашылығы көрсетілсе;

2) Айырмашылығы анықталып, ӘК үшін ӘК түрін оқыту талаптары орындалса ӘК ТҚ маманының куәлігіне енгізілуі тиіс.

4-параграф. ӘК түрін оқыту деңгейі

9. Төменде аталған үш деңгей оқытудың мақсатына жеткізетін оқытудың мақсатын, көлемін және білім деңгейін анықтайды.

10. 1-деңгей. Ұшу жарамдылығын анықтайтын ӘК ТҚ нұсқаулығында сипатталғандай, ӘК құрылымына, жүйелеріне және күштік орнатуларға қысқаша шолу жүргізу.

Курстың мақсаты:

1) стандартқа сай терминдерді қолдана отырып, жай ғана заттың сипаттамасын тұтас суреттеу және ӘК құрылымына, оның жүйелері мен күштік қондырғысына қатысты сақтық шараларын анықтау;

2) ӘК басшылығын, ӘК құрылымына қажет ӘК ТҚ орындау технологияларын, оның жүйелері мен күштік қондырғыларын тізіп беру;

3) ӘК басты жүйелерінің жалпы орналасуына анықтама беру;

4) жалпы орналасуын анықтау және күштік қондырғыға сипаттама беру;

5) ӘК қолданылатын арнайы құралдар мен тестілеу жабдығын атап беру.

11. 2-деңгей: ӘК басқаруға, индикаторларға, басты компоненттерге, олардың орналасуы мен мақсатын, қызмет көрсету, болмашы істен шығу мен ақауларды табуға базалық жүйелі шолу. Жалпы теориялық білім мен пәннің практикалық аспектілері (тақырыптар).

Курстың мақсаты: 1-деңгей бойынша оқытуға енгізілген ақпаратқа қосымша, 2-деңгей бойынша оқуды аяқтаған соң, оқушы:

1) теория негіздерін білуі қажет, алған білімін толық түрде машықпен ұштастыра білуі тиіс;

2) ӘК жұмыс кезінде немесе ӘК, күштік қондырғы және жүйелердің маңында болған кезде сақтық шараларын сақтауы тиіс;

3) ӘК мен жүйелерінің, электр қоректену мен оның көздерінің жұмысын қамтамасыз ету үшін толық сипаттама бере алуы тиіс;

4) маңызды компоненттерінің орналасуын анықтай алуы тиіс;

5) терминология мен номенклатураны қоса, барлық ірі жүйелердің қызметіне сипаттама бере алуы тиіс;

6) отын, күштік қондырғы, гидравлика, шасси, сумен қамту/қалдықтарды жою және оттегі секілдіӘК сервистік қызмет көрсету процедураларын орындау;

7) Экипаж бен борттық ақпараттандыру жүйесінің есебін пайдалана білетіндігін және ӘК-нің MEL/CDL бойынша ұшу жарамдылығын анықтай алатындығын көрсете білуі тиіс;

8) Ұшу жарамдылығы нұсқаулығын, ӘК ТҚ, қосалқы бөлшектердің иллюстрацияланған каталогы және т.б. пайдалана отырып, қажетті құжаттарды пайдаланатындығын, түсіндіре алатындығын және қолдана білетіндігін көрсете білуі тиіс;

12. 3-деңгей: ӘК ТҚ бойынша толық сипаттау, пайдалану, компоненттерді орналастыру, бөлшектеу/орнату процедураларын қадағалау және істен шығу мен ақауларды табу.

Курстың мақсаты: оқытудың 1 және 2-деңгейіне енгізілген ақпараттарға қосымша ретінде 3-деңгейді аяқтаған кезде оқушы мыналарды:

1) ӘК жүйелері мен оның құрылымы және олардың басқа да жүйелермен өзара қатынасы туралы алған теориялық білімін көрсете алуы, теориялық негіздер мен арнайы мысалдарды келтіре отырып, заттың толық сипатын бере алуы және әр түрлі көздер мен өлшеу құралдарымен алынған нәтижесін түсіндіре білуі және қажет жерде түзете білуі тиіс.

2) ӘК ТҚ-де көрсетілген жүйелерді, күштік орнату мен функционалды тексерулерді орындауы тиіс;

3) құрылымды жөндеу, істен шығулар мен ақауларды табу және т.б. кезінде сәйкес құжаттарды пайдалана, түсіндіре, қолдана алуы тиіс;

4) ӘК ТҚ бойынша істен шығуды диагностикалау және жою мақсатында шешім қабылдау кезінде ақпаратты пайдалана білуі тиіс;

5) компоненттерді ауыстыру үшін ӘК түріне сәйкес процедураларды сипаттай білуі тиіс.

5-параграф. ӘК түрін оқыту стандарты

13. ӘК түріне қайта даярлауға теориялық және практикалық эелементтер кіретінін, аталған оқу курстары теориялық және практикалық немесе екеуінің комбинациясы ретінде рұқсат етілетіндігін ескерген жөн.

14. Теориялық оқуды аяқтаған соң, оқушы нақты 22.3-қосымшадағы (Syllabus) курсының жоспарында көрсетілген деңгейді, ӘК қолданылатын жүйелер, әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуге сәйкес ӘК құрылымы, пайдалану, техникалық қызмет көрсету, жөндеу, істен шығуы мен ақауларды табу бойынша толық теориялық білімін көрсете білуі тиіс. Оқушы басшылыққа алған және рұқсат етілген процедураларды, инспекциялар мен шектеулер туралы білімін көрсете алуы тиіс.

6-параграф. Дайындық деңгейі

15. Оқыту деңгейі жоғарыда 2-тармақта анықталған деңгей болып табылады.

16. "С" санатының сертификатталатын қызметкерлері үшін ӘК түріне алғашқы оқытудан кейін барлық келесі курстар тек қана 1-деңгей бойынша жүргізіледі.

17. 3-деңгей бойынша теориялық оқу кезінде, қажет болса, (Chapter) тарауын толық көлемде оқу үшін 1 және 2-деңгейдің оқу материалдарын қолдануға рұқсат етіледі.

18. ӘК-нің типіне теориялық дайындаудың оқу сағаттарының минималды ұзақтығы келесі кестеде көрсетілген:

Санаты	Сағаты
Максимальді ұшу массасы 30000 кг-нан жоғары ұшақтар
В1.1	150
В1.2	120
В2	100
С	30
Максимальді ұшу массасы 30000 кг-ға тең немесе аз және 5700 кг-нан жоғары ұшақтар
В1.1	120
В1.2	100
В2	100
С	25
Максимальді ұшу массасы5700 кг-нан жоғары және төмен ұшақтар (*)
В1.1	80
В1.2	60
B3 (АН-2)	60
В2	60
С	15
Тікұшақтар (**)
В1.3	120
В1.4	100
В2	100
С	25

(*) ұшу массасы МТОМ5700 кг-нан төмен поршеньді қозғалтқышты әуе кемелері үшін минимальді ұзақтығы 50%-ға азайтылуы мүмкін.

(**) 2 санаттағы тікұшақтар үшін (егер бұны уәкілетті ұйым белгілесе) минимальді ұзақтығы 30%-ға азайтылуы мүмкін.

Кестеде сағаттық ұзақтығы 60 минут оқытуды білдіреді, кез-келген үзіліс, емтихан, өткен сабақты шолу, сабаққа дайындық және ӘК көруге кеткен уақыт есептелмейді.

Бұл сағаттар ӘК/қозғалтқышты, халықаралық қысқартулар арқылы анықталатын ӘК сәйкес рейтингісін оқыту курсын аяқтау үшін тек қана теориялық курсқа ғана арналады. .

7-параграф. Курс ұзақтығының негіздемесі

19. Аэронавигациялық оқу орталығында әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету мамандарын оқыту, уәкілетті ұйымдардың рұқсат еткен курстары, сондай-ақ, уәкілетті ұйымдардың тікелей рұқсат еткен курстардың сағат бойынша ұзақтығы түсіндірілуі тиіс, сонымен қатар, оқытудың қажеттілігін анықтау мақсатында барлық оқыту бағдарламасына мыналар бойынша сараптама жүргізу тиіс:

1) ӘК моделінің түрі, әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету жағынан қарағандағы қажеттілігі және пайдалану түрлері;

2) қолданылатын бөлімдердің толық сараптамасы.

3) мақсат орындалғандығын анықтайтын білімді толық сараптамасы.

20. Егер де орындалған курс сараптамасы сағат санының көбейтілуін, оқытудың ұзақтығының ұзартылуын қажет етсе, онда кестеде көрсетілген минимум ұлғайтылуы мүмкін.

21. Осылайша, айырмашылықты оқыту курсы немесе басқа да комбинация бойынша оқыту курстары(біріктірілген В1/В2 курстары сияқты) ескеріледі және оқыту курсының теориялық бөлігінде, төмендегідей, 3.1.(с)-тармағында көрсетілген сағаттар (сандар) түсіндірілуі тиіс және жоғарыда сипатталғандай, уәкілетті ұйымға курс бағдарламасы бойынша ұсынылуы тиіс.

Қосымша ретінде, курс мынадай келесі аспектілерді сипаттауы және түсіндіруі тиіс:

1) оқытылатын курс бағдарламасын меңгеріп алу үшін минимальді қатысу деңгейі

2) педагогика принциптері мен адами факторларды ескере отырып, күніне оқытылатын максимальді сағат саны.

22. Егер де минимальды сабаққа қатысу талаптары орындалмаса, онда сертификат берілмеуі керек.

23. Курста минимум (Syllabus) курсының жоспарында ӘК түріне қатысты арнайы көрсетілген элементтер оқытылуы тиіс. Орындалмаған жағдайда, технологиялық өзгертулер және с.с. кезінде қосымша элементтер курс жоспарына енгізілуі және ұсынылуы тиіс.

Оқыту бағдарламасы механикалық және электр жүйелеріндегі "В1" санатындағы қызметкерлерге, ӘК электр жүйелері мен авиациялық және радиоэлектронды жабдықтарындағы "В2" санатындағы мамандарға арналуы тиіс.

Деңгей Тарау		Газ турбиналық қозғалтқышты ұшақтар		Газ турбиналық қозғалтқышты тікұшақтар		Поршеньді қозғалтқышты тікұшақтар		Авиациялық және радиоэлектрондық қызмет көрсету
Куәлік санаты		В1.1	С	В1.3	С	В1.4	С	В2
	Кіріспе модуль
5	Уақытша шектеулер / ТҚК түрлері(Time limits/maintenance checks)	1	1	1	1	1	1	1
6	Өлшемдері / аймақтары (МТОМ және т.б.) (Dimension/Areas(MTOM, etc.)	1	1	1	1	1	1	1
7	Көтеру немесе бекіту (Lifting and shoring)	1	1	1	1	1	1	1
8	Нивельдеу және өлшеу(Levelingandweighing)	1	1	1	1	1	1	1
9	Сүйреу және рульдеу(Towingandtaxing)	1	1	1	1	1	1	1
10	Тұраққа қою/швартовка, сақтау және пайдалануға қайтару(Parking/mooring, StoringandReturntoService)	1	1	1	1	1	1	1
11	Плакаттар мен таңбалау (Placards and Markings)	1	1	1	1	1	1	1
12	Сервистік қызмет көрсету(Servicing)	1	1	1	1	1	1	1
20	Стандартты машық – тек қана анықталған тип бойынша (Standardpractices - onlytypeparticular)	1	1	1	1	1	1	1
	Тікұшақтар (Helicopters)
18	Діріл мен шуды сараптау (жарылуды қадағалау) (Vibration and Noise Analysis (Blade tracking)	-	-	3	1	3	1	-
60	Әуе винті бойынша стандартты машық – тек қана анықталған тип бойынша(StandardPracticesRotor – onlytypespecific)	-	-	3	1	3	1	-
62	Басты әуе винті (Rotors)	-	-	3	1	3	1	1
62А	Басты әуе винті – қадағалау және индикациялау (Rotors – Monitoringandindicating)	-	-	3	1	3	1	3
63	Басты әуе винттерінің жетектері(RotorDrivers)	-	-	3	1	3	1	1
63А	Басты әуе винттерінің жетектері – қадағалау және индикациялау(RotorDrives – Monitoringandindicating)	-	-	3	1	3	1	3
64	Құйрық винті (Tail Rotor)	-	-	3	1	3	1	1
64А	Құйрық винті - қадағалау және индикациялау(TailRotorDrive)	-	-	3	1	3	1	3
65	Құйрық винтінің жетегі(TailRotorDrive)	-	-	3	1	3	1	1
65А	Құйрық винтінің жетегі – қадағалау және индикациялау(Tail Rotor Drive – Monitoring and indicating)	-	-	3	1	3	1	3
66	Жиналатын жарылулар / пилондар(FoldingBlades/Pylon)	-	-	3	1	3	1	-
76	Ұшу кезінде әуе винтімен басқару(RotorFlightControl)	-	-	3	1	3	1	-
53	Планердің құрылымы (тікұшақ) Ескерту: планердің құрылымына келеді (Airframe Structure (Helicopter). Note: covered under Airframe structures).	-	-	3	1	3	1	-
25	Жүзу үстінде ұстайтын апаттық жабдық (EmergencyFlotationEquipment)	-	-	3	1	3	1	1
Планердің құрылымы (Airframe structure)
51	Стандартты машық пен құрылымы (бұзылулардың классификациясы, бағалау және жөндеу) (Standard Practices and Structures (damage classification, assessment and repair)	3	1	-	-	-	-	1
53	Фюзеляж (Fuselage)	3	1	-	-	-	-	1
54	Гондолдар/пилондар(Nacelles/Pylons)	3	1	-	-	-	-	1
55	Тұрақтандырғыштар(Stabilisers)	3	1	-	-	-	-	1
56	Терезелер(Windows)	3	1	-	-	-	-	1
57	Қанаттар(Wings)	3	1	-	-	-	-	1
27А	Ұшуды басқару қабаты(FlightControlSurfaces)	3	1	-	-	-	-	1
52	Есіктер(Doors)	3	1	-	-	-	-	1
Бекеттер мен аймақтарды анықтау жүйелері		1	1	1	1	1	1	1
Планер жүйелері(Airframe Systems)
21	Әуеде ауа алмастыру (Air Conditioning)	3	1	3	1	3	1	3
21А	Ауа көздері(Air Supply)	3	1	1	3	3	1	2
21В	Үрлеу(Pressurisation)	3	1	3	1	3	1	3
21С	Қауіпсіздік және ескерту құрылғысы(SafetyandwarningDevices)	3	1	3	1	3	1	3
22	Автопилот (Autoflight)	2	1	2	1	2	1	3
23	Байланыс (Communications)	2	1	2	1	2	1	3
24	Электрмен қамтамасыз ету көздері (ElectricalPower)	3	1	3	1	3	1	3
25	Жабдықтар мен өңдеу(Equipment and Furnishings)	3	1	3	1	3	1	1
25А	Электронды жабдықтар (Electronic Equipment including emergency equipment)	1	1	1	1	1	1	3
26	Өрттен қорғау(Fire Protection)	3	1	3	1	3	1	3
27	Ұшуды басқару (Flight Controls)	3	1	3	1	3	1	2
27А	Жүйені пайдалану: Электр/ электр қашықтық жүйесін басқару(Sys. Operation: Electrical / Fly-by-Wire)	3	1	-	-	-	-	-
28	Отын жүйесі(Fuel System)	3	1	3	1	3	1	2
28А	Отын жүйесі – қадағалау және индикация(Fuel Systems – Monitoring and indicating)	3	1	3	1	3	1	3
29	Гидравликалық көз(Hydraulic Power)	3	1	3	1	3	1	2
29А	Гидравликалық көз– қадағалау және индикация(Hydraulic Power – Monitoring and indicating)	3	1	3	1	3	1	3
30	Мұздан және жаңбырдан қорғану(Ice and Rain Protection)	3	1	3	1	3	1	3
31	Индикациялау/жазу жүйесі(Indicating / Recording Systems)	3	1	3	1	3	1	3
31А	Құрал жабдықтарының жүйесі(InstrumentsSystems)	3	1	3	1	1	3	3
32	Шасси (Landing Gear)	3	1	3	1	3	1	2
32А	Шасси – қадағалау және индикация(Landing Gear – Monitoring and indicating)	3	1	3	1	3	1	3
33	Жарықтандыру(Lights)	3	1	3	1	3	1	3
34	Навигация (Navigation)	3	1	3	1	2	1	3
35	Оттегі(Oxygen)	3	1	-	-	-	-	2
36	Пневматикалар(Pneumatic)	3	1	3	1	3	1	2
36А	Пневматикалар – қадағалау және индикация(Pneumatic – Monitoring and indicating)	3	1	3	1	3	1	3
37	Вакуум (Vacuum)	3	1	3	1	3	1	2
38	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі(Water/Waste)	3	1	-	-	-	-	2
41	Су баласты (Water Ballast)	3	1	-	-	-	-	1
42	Кіріктірілген модульді радиоэлектронды жабдықтар (Integrated modular avionics)	2	1	2	1	2	1	3
43	Жолаушылар салонының жүйесі (CabinSystems)	2	1	2	1	2	1	3
45	Техникалық қолдаудың борттық жүйесі (немесе 31-тармағында көрсетілген) (On-Board Maintenance System) (or covered in 31)	3	1	3	1	-	-	3
46	Ақпараттық жүйелер(Information Systems)	2	1	2	1	2	1	3
50	Жүк бөлігі және кіру бөлігі(Cargo and Accessory Compartments)	3	1	3	1	3	1	1
Газ турбиналық қозғалтқыштар(TurbineEngine)
70	Стандартты машық – қозғалтқыштар – тек қана анықталған типтері(Standards Practices – Engines – only type particular )	3	1	3	1	-	-	1
70А	Құрылымдық орналасуы мен пайдаланылуы (ВНА, сығымдағышты, жану камерасының секцияларын, турбина секцияларын, мойынтірек пен төсемдерді, майлау жүйесін) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems)	3	1	3	1	-	-	1
70В	Қозғалтқыштың сипаттамасы(Engine Performance)	3	1	3	1	-	-	1
71	Күш қондырғысы (Power Plant)	3	1	3	1	-	-	1
72	Газтурбиналық қозғалтқыштар / Турбо-винттік/ Шығыршықта айналатын желдеткішті / шығыршықсыз айналатын желдеткішті(Engine Turbine/Turbo Prop/Ducted Fan/ Unducted fan)	3	1	3	1	-	-	1
73	Қозғалтқыштың отыны мен басқару(EngineFuelandControl)	3	1	3	1	-	-	1
75	Ауа (Air)	3	1	3	1	-	-	1
76	Қозғалтқышты басқару (Engine Control)	3	1	3	1	-	-	1
78	Пайдаланылған газдың шығуы (Exhaust)	3	1	3	1	-	-	1
79	Май (Oil)	3	1	3	1	-	-	1
80	Қосу (Starting)	3	1	3	1	-	-	1
82	Су шашу(Water Injection)	3	1	3	1	-	-	1
83	Жетектердің қорабы (Accessory Gearbox)	3	1	3	1	-	-	1
84	Қозғалу күшін ұлғайту(PropulsionAugmentation)	3	1	3	1	-	-	1
73А	Қозғалтқышты электронды басқару жүйесі(FADEC System)	3	1	3	1	-	-	3
74	От алдыру (Ignition)	3	1	3	1	-	-	3
77	Қозғалтқыштың индикациясы (Engine Indicating)	3	1	3	1	-	-	3
49	Қосымша күштік орнату(AuxiliaryPowerUnits (APUs)	3	1	-	-	-	-	2
Поршеньді қозғалтқыштар (Piston Engines)
70	Стандартты машық – қозғалтқыштар – тек қана анықталған типі(Standards Practices – Engines-only type particular)	-	-	-	-	3	1	1
70А	Құрылымдық орналасуы мен пайдаланылуы (ВНА, сығымдағышты, жану камерасының секцияларын, турбина секцияларын, мойынтірек пен төсемдерді, майлау жүйесін) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems)	-	-	-	-	3	1	1
70В	Қозғалтқыштың сипаттамасы (Engine Performance)	-	-	-	-	3	1	1
71	Күштік орнату (Power Plant)	-	-	-	-	3	1	1
73	Қозғалтқыш пен басқару отыны(EngineFuelandControl)	-	-	-	-	3	1	1
76	Қозғалтқышты басқару (Engine Controls)	-	-	-	-	3	1	1
78	Газ шығару(Exhaust)
79	Май(Oil)	-	-	-	-	3	1	1
80	Қосу(Staring)	-	-	-	-	3	1	1
81	Турбиналар(Turbines)	-	-	-	-	3	1	1
82	Суды шашу(Water Injection)	-	-	-	-	3	1	1
83	Жетек қорабы(Accessory Gearbox)	-	-	-	-	3	1	1
84	Қозғалу күшін ұлғайту(Propulsion Augmentation)	-	-	-	-	3	1	1
73А	Қозғалтқышты электронды басқару жүйесі (FADEC System)	-	-	-	-	3	1	1
74	От алдыру(Ignition)	-	-	-	-	3	1	1
77	Қозғалтқыштың индикациясы(Engine Indicating)	-	-	-	-	3	1	1
Ауа бұрандалары (Propellers)		3	1	-	-	-	-	1
60А	Стандартты машық – бұранда(Standards Practices – Propeller)	3	1	-	-	-	-	1
61	Бұрандалар/қозғалыс күші(Propeller Construction)	3	1	-	-	-	-	1
61А	Бұранда құрылымы (Propeller Construction)	3	1	-	-	-	-	-
61В	Бұранданың адымын басқару (Propeller Pitch Control)	3	1	-	-	-	-	-
61С	Бұранданы сәйкестендіру (Propeller Synchronising)	3	1	-	-	-	-	1
61D	Бұранданы электронды басқару(Propeller Electronic control)	2	1	-	-	-	-	3
61Е	Бұранданы мұз қатудан қорғау(PropellerIceProtection)	3	1	-	-	-	-	-
61F	Бұрандаға техникалық қызмет көрсету (Propeller Maintenance)	3	1	-	-	-	-	1

Интерактивті әдістер негізінде оқыту (MultimediaBasedTraining) класта немесе жаттықтыру бөлмесінде теориялық оқыту кезінде оқу курстарында, не болмаса,уәкілетті ұйымның рұқсатымен оқу курстарында жаттықтыруда қолданылады.

8-параграф. Практикалық элемент

24. Практикалық элементті оқытудың мақсаты қауіпсіз техникалық қызмет көрсету, инспекция және жоспарлы жұмысты орындауда ӘК түріне қатысты ТҚ және басқа да сәйкес нұсқаулықтар мен міндеттерді басшылыққа ала отырып, істен шығу мен ақаулықтар, жөндеу, күйіне келтіру, ауыстыру, жабдықтау және функционалды тексеруге қажетті кәсіптік біліктілікті меңгеру болып табылады. Оқытудың мақсаты оқушының ӘК үшін қажетті барлық техникалық әдебиеттер мен құжаттарды қолдану, басқа маманның кеңесін пайдалану,ӘК түріне арналған компоненттер мен модульдерді шешу және ауыстыру үшін арнайы құралды қолдану, ӘК күн сайын пайдалануда болған кезде техникалық қызмет көрсетуге қатысты кез-келген қызметтен хабардар болуды міндеттейді.

25. Нақты ӘК түріне қатысты төмендегі кестеде белгіленген ("Х" таңбасымен) тармақтардың кем дегенде 50%-ы практикалық оқытудың бөлігі болуы тиіс.

26. Белгіленген тармақтар ("Х" таңбасымен)теориялық оқыту жеткіліксіз боп табылатындықтан, техникалық қызмет көрсетудің басты міндеттері пайдалану, қызмет ету, орнату және қауіпсіздік практикалық оқытудың мақсаты үшін маңызды кепіл болып табылады. Кестеде минимальді практикалық оқыту пәндерінің толық тізбесіне қарамастан, нақты ӘК түріне қажет басқа тармақтарды қолданылатын жерге қосуға болады. Олардың күрделілігі мен осы міндетті аяқтауға қажетті техникалық мәліметтерін еске ала отырып, қойылған міндеттер ӘК мен оның жүйелерінің маңыздылығын көрсетуі қажет. Қарапайым міндеттер оқылғанда және орындалған кезде ӘК түріне сәйкес басқа да күрделі міндеттер қойылуы және орындалуы тиіс.

Қолданылатын қысқартулар: LOC – орналасуы (Location); FOT - функционалдық/пайдалану тесті (Functional / Operational Test); SGH – жерүсті қамтамасыз етужәне қызмет көрсету (Service and Ground handling); R/I – шығару және орнату (Removal/Installation); MEL – ӘК ұшуға рұқсат етілген жабдықтарының минимальді тізбесі (Minimum Equipment List); TS – істен шығулар мен ақауларды табу (Trouble Shooting)

Chapters		B1/B2	B1					B2
		LOC	FOT	SGH	R/I	MEL	TS	FOT	SGH	R/I	MEL	TS
Кіріспе модуль
05	Уақытша шектеулер/ТҚК түрлері(Time limits/maintenance checks)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
06	Өлшемдер / аймақтар (МТОМ және т.б.) (Dimension/Areas (MTOM, etc.)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
07	Көтеру және бекіту (Liftingandshoring)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
08	Нивельдеу және өлшеу(Levelingandweighing)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
09	Сүйреу және рульдеу(Towingandtaxing)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
10	Тұраққа қою/швартовкалау, сақтау және пайдалануға қайтару(Parking/mooring, StoringandReturntoService)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
11	Плакаттар мен таңбалау (Placards and Markings)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
12	Сервистік қызмет көрсету(Servicing)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
20	Стандарттық машық – тек қана анықталған түрі (Standardpractices - onlytypeparticular)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
Тікұшақтар (Helicopters)
18	Діріл мен шуды сараптау (жарылуды қадағалау) (Vibration and Noise Analysis (Blade tracking)	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
60	Әуе винті бойынша стандарттық машық – тек қана анықталған түрі(Standard Practices Rotor – only type specific)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
62	Басты әуе бұрандалары(Rotors)	Х/-	-	Х	Х	-	Х	-	-	-	-	-
62А	Басты әуе бұрандасы – қадағалау және индикация (Rotors – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
63	Басты әуе бұрандасының жетегі(Rotor Drivers)	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
63А	Басты әуе бұрандасының жетегі – қадағалау және индикация (Rotor Drives – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
64	Құйрықбұрандасы (Tail Rotor)	Х/-	-	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
64А	Құйрық бұрандасы–қадағалау және индикация(Tail Rotor Drive)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
65	Құйрық бұрандасының жетегі(Tail Rotor Drive)	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
65А	Құйрық бұрандасының жетегі – қадағалау және индикация (Tail Rotor Drive – Monitoring and indicating)	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
66	Жиналатын жарылулар / пилондар(Folding Blades/ Pylon)	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
67	Ұшу кезінде әуе бұрандасымен басқару(Rotor Flight Control)	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
53	Планердің құрылымы (тікұшақ) Ескерту: планердің құрылымына жатады (Airframe Structure (Helicopter). Note: covered under Airframe structures).
25	Жүзу үстінде пайдалануға арналған апаттық жабдық (Emergency Flotation Equipment)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	-
Планердің құрылымы (Airframe structure)
51	Стандарттық машықтар мен құрылымдар (бұзылулардың классификациясы, бағалау мен жөндеу) (Standard Practices and Structures (damage classification, assessment and repair)
53	Фюзеляж (Fuselage)	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
54	Гондолдар/пилондар(Nacelles/Pylons)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
55	Тұрақтандырғыштар(Stabilisers)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
56	Терезелер(Windows)	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
57	Қанаттар(Wings)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
27А	Ұшуларды басқару қабаты (FlightControlSurfaces)	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
52	Есіктер(Doors)	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
Планер жүйесі(Airframe Systems)
21	Әуеде ауа алмастыру(Air Conditioning)	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х
21А	Ауа көздеріа (Air Supply)	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
21В	Үрлеу(Pressurisation)	Х/Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
21С	Қауіпсіздік және ескерту құрылғысы(SafetyandwarningDevices)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
22	Автопилот (Autoflight)	Х/Х	-	-	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
23	Байланыс (Communications)	Х/Х	-	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
24	Электрмен қамту көздері(Electrical Power)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
25	Жабдық пен өңдеу(Equipment and Furnishings)	Х/Х	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-
25А	Электронды жабдық(Electronic Equipment including emergency equipment)	Х/Х	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-
26	Өрттен қорғау(Fire Protection)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
27	Ұшуды басқару (Flight Controls)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	-	-
27А	Жүйелерді пайдалану: электр / қашықтықта электр басқару жүйесі (Sys. Operation: Electrical / Fly-by-Wire)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-	Х	-	Х
28	Отын жүйесі(Fuel System)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-
28А	Отын жүйесі – қадағалау және индикация(Fuel Systems – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	Х	-	Х	-
29	Гидравли калық көзі (Hydraulic Power)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-
29А	Гидравликалық көзі – қадағалау және индикация (Hydraulic Power – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
30	Мұз бен жаңбырдан қорғау (Ice and Rain Protection)	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х
31	Индикация жүйесі/жазба(Indicating / Recording Systems)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
31А	Құрал жабдықтарының жүйесі (InstrumentsSystems)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
32	Шасси (Landing Gear)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-
32А	Шасси – қадағалау және индикация (Landing Gear – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
33	Жарықтандыру(Lights)	Х/Х	Х	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	-
34	Навигация (Navigation)	Х/Х	-	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
35	Оттегі(Oxygen)	Х/-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	-	-	-
36	Пневматика(Pneumatic)	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
36А	Пневматикалар – қадағалау және индикация (Pneumatic – Monitoring and indicating)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
37	Вакуум(Vacuum)	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
38	Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі(Water/Waste)	Х/-	Х	Х	-	-	-	Х	Х	-	-	-
41	Су баласты(Water Ballast)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
42	Кіріктірілген модульді радиоэлектронды жабдық(Integrated modular avionics)	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	Х	Х	Х	Х
43	Жолаушы салонының жүйесі (Cabin Systems)	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	Х	Х	Х	Х
45	Техникалық қолдаудың борттық жүйесі (немесе 31-тармақта көрсетілген) (On-Board Maintenance System) (o rcovered in 31)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
46	Ақпараттық жүйелер(Information Systems)	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	-	Х	Х	Х
50	Жүк бөлігі және кіру бөлігі(Cargo and Accessory Compartments)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
Газтурбиналық және поршеньді қозғалтқыштардың модулі(Turbine/PistonEngineModule)
70	Стандартты машықтар – қозғалтқыштар – тек қана анықталған түрі (Standards Practices – Engines – only type particular )	-	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
70А	Құрылымдық орналасуы мен пайдаланылуы (ВНА, сығымдағышты, жану камерасының секцияларын, турбина секцияларын, мойынтірек пен төсемдерді, майлау жүйесін) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Газтурбиналық қозғалтқыштар(Turbine engines)
70В	Қозғалтқыш сипаттамасы(Engine Performance)	-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
71	Күштік қондырғы (Power Plant)	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
72	Реактивті қозғалтқыштар / Турболық-бұрандалық / Шығырлы орай ағызғыштағы желдеткіш / Шығырсыз орай ағызғыштағы желдеткіш(Engine Turbine/Turbo Prop/Ducted Fan/ Unducted fan)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73	Қозғалтқышқа арналған жанар май және басқару (Engin eFuel and Control)	Х/Х	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73А	Қозғалтқышты электронды басқару жүйесі (FADEC System)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
74	От алдыру (Ignition)	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
75	Ауа (Air)	Х/-	-	-	Х	-	Х	-	-	-	-	-
76	Қозғалтқышты басқару (Engine Control)	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
77	Қозғалтқыш индикстелуі(Engine Indicating)	Х/Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
78	Пайдаланылған газ (Exhaust)	Х/-	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-	-
79	Май (Oil)	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
80	Іске қосу(Starting)	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
82	Суды шашу(Water Injection)	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
83	Жетек қорабы (Accessory Gearbox)	Х/-	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
84	Қозғалу күшін ұлғайту(PropulsionAugmentation)	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Көмекші күштік қондырғы(AuxiliaryPowerUnits (APUs)
49	Көмекші күштік қондырғы(Auxiliary Power Units (APUs)	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
Мікбасты қозғалтқыштар(Piston Engines)
70	Стандартты тәжірибелер – қозғалтқыштар – тек белгілі бір түрдегі(Standards Practices – Engines-only type particular)	-	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
70А	Құрылымдық орналасуы мен пайдаланылуы (ВНА, сығымдағышты, жану камерасының секцияларын, турбина секцияларын, мойынтірек пен төсемдерді, майлау жүйесін) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems)	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
70В	Қозғалтқыш сипаттамасы(Engine Performance)	-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
71	Күштік қондырғы(Power Plant)	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
73	Қозғалтқышқа арналған жанар май мен басқару(Engine Fuel and Control)	Х/Х	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73А	Қозғалтқышты электронды басқару жүйесі(FADEC System)	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
74	От алдыру(Ignition)	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
76	Қозғалтқышты басқару (Engine Controls)	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
77	Қозғалтқышты индекстеу(Engine Indicating)	Х/-	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
78	Газ шығару(Exhaust)	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
79	Май(Oil)	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
80	Іске қосу(Staring)	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
81	Турбиналар(Turbines)	Х/-	Х	Х	Х	-	Х	-	-	-	-	-
82	Суды шашу(Water Injection)	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
83	Жетек қорабы(Accessory Gearbox)	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
84	Қозғалу күшін ұлғайту(PropulsionAugmentation)	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ауа бұрандалары(Propellers)
60А	Стандартты тәжірибелер – бұранда(Standards Practices – Propeller)	-	-	-	Х	-	-	-	-	-	-	-
61	Бұрандалар / қозғалту күші(Propeller Construction)	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	-	-	-	-	-
61А	Бұранда құрылымы(PropellerConstruction)	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
61В	Бұранда адымын басқару(Propeller Pitch Control)	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
61С	Бұранданы сәйкестендіру(Propeller Synchronising)	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	Х	-
61D	Бұранданы электрондық басқару(Propeller Electronic control)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
61Е	Бұранданы мұз қатудан қорғау(PropellerIceProtection)	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
61F	Бұрандаға техникалық қызмет көрсету(PropellerMaintenance)	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х

9-параграф. ӘК түріне қайта даярлау кезіндегі емтихандар стандарты мен бағалау

26. Теориялық элемент кезеңі аяқталғаннан кейін, келесі мазмұндағы жазбаша емтихан өткізілуі тиіс:

1) Емтихан пішімі өзіне бірнеше жауабы бар сұрақтар ішінен дұрыс нұсқасын таңдауды қосады. Әр сұрақтың 3 балама жауабы болуы қажет, оның ішінде біреуі ғана дұрыс жауап болуы тиіс. Емтиханның жалпы уақыты сұрақтардың жалпы саны мен жауабына негізделеді және жауап беру үшін уақыт бір сұраққа 90 секунд есебінен саналады.

2) Дұрыс емес балама жауаптар пәнді білмейтін кез-келген адам үшін шынайы болып көрінуі қажет. Барлық балама жауаптар сұраққа айқын және олардың сөздігі, грамматикалық құрылымы мен ұзындығы бірдей болуы тиіс.

27. Сандық мәні бар сұрақтардағы қате жауаптар процедуралық қателіктерге сәйкес келуі керек, мысалға, бұрыс мағынаны пайдалану (+ салыстырғандағы -) немесе дұрыс емес өлшем бірліктері. Олар кездейсоқ сандар болмауы керек.

28. Әр бөлім үшін емтихан деңгейі (Chapters) (*) "ӘК үлгісіне оқыту деңгейі" 2-тармағында анықталғандардың бірі болуы қажет. Алайда, ең төменгі деңгей сұрақтарының шектеулі санын пайдалану да қолайлы болып табылады.

29. Емтихандарда кітаптар жабулы болуы керек. Ешқандай анықтамалық материалдарды пайдалануға болмайды. "В1" немесе "В2" үміткерлері техникалық құжаттарды түсіндіретін емтихандарда ғана бұл тәртіп қолданылмайды.

30. Сұрақтар саны ең аз дегенде бір сағаттық оқытуға 1 сұрақтан болу қажет. Әр бөлімге сұрақтар саны (Сhapter) мен деңгейі мыналарға бара-бар болуы қажет:

1) Осы бөлімде (Сhapter) және оқыту деңгейінде оқуға кеткен нақты оқу сағаттарына;

2) Курстың оқу жоспарында келтірілген зерделеу мақсаттарына (TNA).

Курс мақұлданған жағдайда уәкілетті орган сұрақтар саны мен деңгейін бағалайды.

31. Емтихандағы ең аз өту балы 75 % құрайды. ӘК үлгісіне оқыту емтиханы бірнеше емтиханға бөлінгенде әр емтиханнан 75% кем емес бағамен өту қажет. Нақты 75% бағалауға жету мүмкіндігі мақсатында, емтихандағы сұрақтар саны 4 еселенген болуы тиіс.

Дұрыс берілмеген/қате берілген жауаптар үшін айыппұл санкциялары қолданылмайды.

32. Емтихандар талап етілген сұрақтар саны мен олардың деңгейіне сәйкес келмейінше, емтихандар фазасының соңы ақырғы емтиханның бөлігі болып пайдаланыла алмайды.

33. ӘК үлгісіне оқытудың тәжірибелік элементі аяқталғаннан кейін, келесі талаптарға сәйкес келетін бағалау өтуі тиіс:

1) Бағалауды сәйкесінше білікті, тағайындалған аттестаттаушы маман (бағалаушы) орындауы қажет;

2) Бағалау оқытылатын адамның білімі мен іскерлігін бағалауы тиіс.

10-параграф. Емтихандар түрлерінің стандарттары

34. Емтиханды уәкілетті орган сәйкесінше сертификаттаған АОО-да немесе уәкілетті органда өтуі қажет.

35. Емтихан ауызша, жазбаша немесе тәжірибелік бағаға немесе олардың қисындастыруына негізделгенболуы керек, бұл жағдайда ол келесі талаптарға сәйкес келуі қажет:

1) Ауызша емтихан сұрақтары жауапты жете түсіндіруді талап етуі керек;

2) Жазбаша емтихан сұрақтары мазмұндама (essay) немесе бірнеше жауаптан дұрыс нұсқа таңдау сұрақтары түрінде болуы қажет;

3) Тәжірибелік баға маманның тапсырма орындаудағы құзыретін көрсету керек;

4) Сұрақтар курстар (Sillabus)/жоспарының/көрсетілген деңгей емтиханының 3-параграфынан бөлім (Chapters) (**) үлгісі бойынша болуы тиіс.

5) Бұрыс балама жауаптар пәнді білмейтін кез-келген адамға шынайы көрінуі қажет. Барлық балама жауаптар сұраққа айқын және олардың сөздігі, грамматикалық құрылымы мен ұзындығы бірдей болуы тиіс.

6) цифрлық мәні бар сұрақтарда дұрыс емес жауаптар дұрыс емес мәнді пайдалану ( + пен – салыстыру) немесе қате өлшеу түріндегі процедуралық қателерге сәйкес келеді.

36. Емтихандар оқытылып жатқан адамдардың келесі мақсаттарға қол жеткізгендігін кепілдеуі керек:

1) ӘК мен оның жүйелері лайықты түрде зерделенді..

2) ТҚ, инспекциялар мен жоспарлы жұмыстар ӘК ТҚ бойынша басшылыққа және қажеттілік туындағанда осы немесе басқа үлгідегі ӘК өзге де сәйкес келетін нұсқаулықтары мен тапсырмаларына сәйкес қауіпсіз орындау кепілденді, жұмыстан бас тарту мен ақауды іздеу, жөндеу, реттеу, ауыстыру, жабдықтау мен қажет болса қозғалтқышты іске қосу мен сынау сияқты функционалдық тексеру мысалдары берілді.

3) Техникалық әдебиет пен ӘК құжаттарын дұрыс пайдалану.

4) Мамандандырылған/арнайы аспапты және тестілік жабдықты дұрыс пайдалану, ӘК пайдалану кезінде ТҚ қоса, арнайы үлгідегі бөлшектер мен модульдерді алу мен ауыстыруды орындау.

37. Емтиханға келесі шарттар қолданылады:

Бірізді талпыныстың ең көп саны 3-ке тең. Үш талпынысы бар келесі сессия, сессия арасындағы 1 жыл уақыт өткеннен кейін рұқсат етіледі. Күту кезеңі 30 күнге тең және бірінші сәтсіз талпыныстан кейін бір сессия шегінде талап етіледі, кейін екінші сәтсіз талпыныстан соң 60 күндік күту мерзімі талап етіледі.

38. Өтініш беруші жазбаша түрде растап, емтихан қабылдайтын АОО-ны немесе уәкілетті органды соңғы бір жылдағы талпыныстар саны мен күні туралы және атап айтқанда талпыныстар қай жерде – АОО-да немесе авиациялық билікте болғандығын хабарлауы керек. АОО немесе уәкілетті орган қолдануға болатын мерзімдер шегіндегі талпыныстар санын тексеру үшін жауапты болады.

39. ӘК түріне емтихан, талап етілген тәжірибелік элементті қоса алғанда, ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігіне рейтингті енгізу үшін өтініш алдындағы 3 жыл ішінде өтілуі керек.

Ескерту. 3 жылдық мерзімнің басы болып бірінші қайсының басталуына

байланысты, теориялық элементті оқу мен тәжірибелік тағылымдаманы бастау болып, ал аяқталуы – куәлік (лицензия) берген елдің авиациялық билігі мақұлдаған, тәжірибелік тағылымдама бағдарламасының игерілген соңғы тапсырмасының тәжірибелік тағылымдама супервайзері қол қойған күні немесе тәжірибелік элементті бағалау күні болып есептеледі.

40. ӘК үлгісіне емтихан ең аз дегенде бір емтихан алушымен өтуі тиіс. Емтихан алушы (емтихан алушылар) өтініш берушінің оқуына тартылмауы керек.

41. Жазылған және қол қойылған есеп беруді емтихан алушы (емтихан алушылар) даярлайды және мұнда емтихан нәтижесі туралы (өтті немесе өтпеді) ақпарат болуы тиіс.

11-параграф. Тәжірибелік тағылымдама (On the Job Training)

42. OJT - ӘК техникалық қызмет көрсету маман куәлігінінің "Rating" бағанында (В1.1, В1.2, В1.3, В1.4, В2) категориясы бар маман иелері ӘК 1-ші белгісін алу үшін техникалық қызмет көрсету және авиациялық техника жөндеу ұйым аясында және де тек әуе кемесі мамандарымен (супервайзорлар және практикалық машықтану бағалаушылары) өтетін ӘК-де практикалық тәжірибеден өту. Тәжірибелік тағылымдаманы ӘК ТҚ бойынша маманға куәлік берген авиациялық билік мақұлдауы керек.

43. Егер әуекеме типінің практикалық тағылымдама бағдарламасы осы типті бағдарламаға ендірілмесе, ТҚК (техникалық қызмет көрсету) мен АТЖ-ды (авиациялық техниканы жөндеу) ұйымдастыру осы Қосымшаның ұсыныстарын пайдалана отырып, практикалық тағылымдаманың жеке бағдарламасын дамытады. Бұдан соң өңделген бағдарлама уәкілетті органда мақұлданып, бекітіледі.

44. OJT принциптері

1) Практикалық сабақ кезінде симуляторларға рұқсат берілмейді

2) Тәжірибе бағдарламасын уәкілетті орган бекітеді

3) Тағылымдама бағдарламасы ұшақтың немесе оның компоненттерінің нақты тапсырмаларын орындауды қамтиды

4) тағылымгер тәжірибесін кеңейту үшін, мүмкіншілігіне қарай, әуе кемесінде практикалық оқудан өту бағдарламасынан басқа да міндеттер таңдалынады ( "практикалық элементтердің міндеттер тізімі", "қызметкерлерді профильді оқыту бағдарламасы")

5) Тапсырмалар (АТА Chapters) тізімнің әрбір параграфынан таңдалады

6) тағылымдама процедуралары "техникалық қызмет көрсету және авиациялық техника жөндеу ұйымының нұсқаулығына" енгізілуі тиіс

7) техникалық қызмет көрсету және авиациялық техника жөндеу ұйымы рұқсат етілген сертификатында көрсетілген ұшақ түрлері бойынша тағылымдама өткізу тиіс.

45. Тәжірибелік тағылымдама ӘК ТҚ бойынша маманның куәлігіне ӘК үлгісінің рейтингін енгізу үшін берілген өтініштен бұрынғы 3 жыл ішінде басталуы және аяқталуы қажет.

Ескерту. 3 жылдық мерзімнің басы болып бірінші қайсының басталуына байланысты, теориялық элементті оқу мен тәжірибелік тағылымдаманы бастау болып, ал аяқталуы – куәлік (лицензия) берген елдің авиациялық билігі мақұлдаған, тәжірибелік тағылымдама бағдарламасының игерілген соңғы тапсырмасының тәжірибелік тағылымдама супервайзері қол қойған күні немесе тәжірибелік элементті бағалау күні болып есептеледі.

46. Тәжірибелік тағылымдама мақсаты өз сертификациялық өкілетін қолдана бастағанаға дейін ӘК жұмыс істеуде маманның қосымша практикалық тәжірибе алу және ӘК ТҚ қауіпсіз орындаудағы қажет етілген құзыреттілікті алу болып табылады.

47. Жеке бағдарлама әзірлеу кезінде әзірлеуші тағылымдамадан өтушінің бұдан әрі ӘК өз бетінше жұмыс істеуіне сәйкес келуін барынша жіктеген төменде көрсетілген "Практикалық тәжірибе және практикалық тағылымдама" үлгісі негізге алынады. Әзірленетін OJT бағдарламасына үлгінің кемінде 50% міндеттері кіреді, бұл ретте бағдарламаның міндеттері іс жүзінде орындалады және оның барлық тақырыбын барынша қамтиды. Аяқтау талап етілетін OJT міндеттері ӘК үшін де оның жүйелері үшін де қолданылады, сондай-ақ олар аяқтау үшін қажет етілетін техникалық деректерді жүйеге және/немесе техникалық құжаттаманы енгізу үшін қолданылады. Сонымен қатар оңай міндеттер OJT енгізілген, ТҚ бойынша едәуір күрделі міндеттер мүмкіндігіне қарай бағдарламаға енгізіледі және осы түрдегі ӘК үшін орындалады.

48. ӘК үлгісіне оқыту басталмастан бұрын 50% дейінгі стандартты тапсырмалар игерілуі мүмкін, ал нақты ӘК үлгісіне қолданылатын қалған 50% тапсырма ӘК үлгісіне оқыту аяқталғаннан кейін игерілуі керек. Тәжірибелік тағылымдама өзіне уәкілетті орган жарамды деп таныған тапсырмаларды қосуы керек.

49. Әр тапсырмаға оқытатын және тағайындалған супервайзер қол қоюы қажет. Аталған тапсырмалардың өзекті жұмыс карталарына, жұмыс парақтары және т.б. сілтемесі болуы керек.

50. Ол белгілі бір ӘК үлгісі мен қозғалтқышына техникалық қызмет көрсетуге мақұлданған ӘК ТҚ бойынша ұйымның бақылауы бойынша өткізілуі тиіс және оны сәйкесті білікті, тағайындалған аттестаттаушы бағалауы керек.

51. OJT / журналдың жұмыс парақтарында келесі мәліметтер жазылуы керек:

1) білім алатын адамның аты-жөні;

2) Туған күні;

3) ӘК ТҚ бойынша мақұлданған ұйым;

4) OJT орны;

5) Супервайзер (лер) мен бағалаушының аты, егер қолданылатын болса куәлік нөмірін қоса;

6) Тапсырманың аяқталу күні;

7) Тапсырма сипаттамасы мен жұмыс картасы/жұмысқа тапсырыс, журнал және т.б.

8) ӘК үлгісі мен ӘК тіркеу нөмірі

9) ӘК қолданылатын рейтинг.

52. Құзыретті органдар тексерісіне қолдау көрсету тәртібінде OJT:

1) кескінделуі талданған жұмыс парақтарынан/ журналдарынан

2) осы бөлім талаптарына сәйкестігін сипаттайтын сәйкестік туралы есептіліктен (ii) тұруы тиіс.

Тәжірибе мен тәжірибелік тағылымдама – тапсырмалар тізбесі (үлгі)

Күнтізбе/ ТҚ нышаны бойынша шектеулер (Time limits/maintenance checks)

100 сағаттық тексеріс (жалпы мазмұндағы авиация)	100 hour check (general aviation aircraft)
"В" немесе "С" check (ӘК көлік санаты)	“B” or “C” check (transport category aircraft)
ӘК жоспарлы ТҚ орындауда ӘК ТҚ бойынша басшылыққа сәйкес көмектесу (АММ)	Assist carrying out a scheduled maintenance check i.a.w. AMM
Дұрыс толтыру үшін ӘК ТҚ бойынша борттық журналын қарау	Review aircraft maintenance log for correct completion
Жазбалардың ұшуға жарамдылық директиваларына сәйкестігін қарау	Review records for compliance with Airworthiness Directives
Жазбалардың шектеулі ресурстары бар компонеттерге сәйкестігін қарау	Review records for compliance with component life limits
Өрескел қонудан кейін болатын тексерістер процедуралары	Procedure for inspection following heavy landing
Найзағай түсуден кейінгі болатын тексерістердің процедурасы	Procedure for inspection following lightning strike

Мөлшерлер / аймақтар (Dimension/Areas)

Аймақ нөмері бойынша бөліктердің орналасуы/орнығуы / местоположения	Location component(s) by zone/station number.
Сииметриялық тексерісті орындау	Perform symmetry check

Көтерілу мен ілмектеу (Lifting and shoring)

Мыналарға көмек:	Assist in:
Алдыңғы немесе артқы дөңгелекті көтеру	Jack aircraft nose or tail wheel
ӘК толық көтеру	Jack complete aircraft
Негізгі бөліктерді ілмектеу немесе матау	Sling or trestle major component

Тегістеу және өлшеу (Leveling and weighing)

ӘК тегістеу	Level aircraft
ӘК өлшеу	Weigh aircraft
Өлшеуге даярлық пен теңестіру	Prepare weight and balance amendment
ӘК жабдығын тізім бойынша салыстырып тексеру	Check aircraft against equipment list

Тіркеп сүйреу және рульдеу (Towing and taxing)

ӘК тіркеп сүйреуге дайындау	Prepare for aircraft towing
ӘК тіркеп сүйреу	Tow aircraft
Тіркеп сүйреуді тіркеп сүйреу бригадасының құрамында орындау	Be part of aircraft towing team

Тұраққа қою/байлау (Parking / mooring)

Ұшақты байлау	Tie down aircraft
ӘК тұраққа қою, жабу және сөндіру	Park, secure and cover aircraft
Техникалық қызмет көрсету үшін ӘК доктағы жай-күйі	Position aircraft in maintenance dock
Ротор қалақтарын ілместіру	Secure rotor blades

Плакаттар мен таңбалау (Placards and Markings)

ӘК плакаттардың дұрыстығына тексеру	Check aircraft for correct placards
ӘК дұрыс таңдалануын тексеру	Check aircraft for correct markings

Сервистік қызмет көрсету(Servicing)

ӘК жанар майды толықтырып құю	Refuel aircraft
ӘК жанар майды ағызу	Defuel aircraft
Жанар майды бактан бакка құю	Carry out tank to tank fuel transfer
Дөңгелек шинасындағы қысымды тексеру/реттеу	Check/adjust tire pressures
Майды тексеру/толықтырып құю	Check/ replenish oil level
Гидравликалық сұйықтықты тексеру/толықтырып құю	Check/ replenish hydraulic fluid level
Аккумулятор гидрін тексеру/толықтырып құю	Check/ replenish accumulator pressure
Пневматикалық жүйені тексеру	Check pneumatic system
ӘК майлау	Grease aircraft
Электрлік қоректің жерүсті көзін қосу	Connect ground power
Дәретхана мен су жүйесіне қызмет көрсету	Service toilet/portable water system
Орындау Preflight/ Daily check	Perform preflight/ daily check

Діріл мен шуды сараптау (Vibration and Noise Analise)

Тікұшақ дірілін сараптау мәселесі	Analyses helicopter vibration problem
Шуды спектрлік сараптау	Analyse nose spectrum
Қозғалтқыш дірілін сараптау	Analyse engine vibration

Ауаны баптау (Air Conditioning)

Жану жылытқышын ауыстыру	Replace combustion heater
Қысымды көтеруді басқару қақпақшасын ауыстыру	Replace flow control valve
Кабинадағы қысымды реттеу қақпақшасын ауыстыру	Replace outflow valve
Сақтандырғыш қақпақшаны ауыстыру	Replace safety valve
Булағыш блогын ауыстыру	Replace vapor cycle unit
Турба салқындатқыш блогын ауыстыру	Replace air cycle unit
Ауаның кабиналық желдеткішін ауыстыру	Replace cabin blower
Жылу алмастырғышты ауыстыру	Replace heat exchanger
Кабинадағы қысымды басқару блогын ауыстыру	Replace pressurization controller
Шығару қақпақшасын ауыстыру	Clean outflow valve
Жүк бөлігіндегі оқшаулағыш қақпақшаның жұмысын тоқтату/пайдалануға қайтару	Deactivate | reactivate cargo isolation valve
Авиациялық/ электрондық жабдық желдеткішінің бөлшектерін жұмысын тоқтату/пайдалануға қайтару	Deactivate | reactivate avionics ventilation components
Кабинадағы қысымды реттеу жүйесінің жұмысын тексеру	Check operation of pressurization system
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Автоұшқыш (Auto flight)

Сервожетекті орнату	Install servos
Роликті-арқандық реттегіштің бейтарап күйін реттеу	Rig bridle cable
Конроллерді ауыстыру	Replace controller
Күшейткішті ауыстыру	Replace amplifier
Пайдалануда ауыстырылатын (LRU) ұшақты автоматты (электронды) басқару жүйесінің бөлшектерін ауыстыру	Replacement of the auto flight system LRUs in case of fly-by-wire aircraft
Автоұшқыш жұмысын тексеру	Check operation of auto-pilot
Қозғалтқыш жетеккүшін/жетеккүш автоматын автоматты басқару жүйесінің жұмысын тексеру	Check operation of auto-throttle/auto-thrust
Жорту демпферін жұмысын тексеру	Check operation of yaw damper
Севожалғастырғышты тексеру және реттеу	Check and adjust servo clutch
Автоұшқыш сезімталдығын реттеуді орындау	Perform autopilot gain adjustments
М саны бойынша ұшақ жылдамдығын ұстауды тексеруді өткізу	Perform mach trim functional check
Жүйе ақаулығын жою	Troubleshoot faulty system
Автоматты қону жүйесін тексеру	Check autoland system
Ұшуды басқару жүйесін тексеру	Check flight management system
Тұрақтану тұрақтылығы жүйесін тексеру	Check stability augmentation system

Байланыс (Communications)

Байланыстың УКВ блогын ауыстыру	Replace VHF com unit
Байланыстың КВ блогын ауыстыру	Replace HF com unit
Қоздырушы антеннаны ауыстыру	Replace exciting antenna
Статикалық ажыратқышты ауыстыру	Replace static discharge wicks
Радиобайланыс жұмысын тексеру	Check operation of radios
VSWR (VoltageStandingWaveRatio) антеннасының тұрған толқынының коэффициентін өлшеу	Perform antenna VSWR
SelCall жүйесін тексеру	Perform SelCall operation check
Жолаушыларға ақпарат беру жүйесін тексеру	Perform operation check of passenger address system
Сөйлесі құрылғысының жұмысын тексеру (СПУ)	Functionally check audio integrating system.
Коаксиалдық шоғырсымды жөндеу	Repair coaxial cable
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Элекрмен қамтамасыз ету көздері (Electrical Power)

Сілтілік-қышқылдық аккумулятор батареяларын зарядтау	Charge lead/acid battery
Батарея сыймдылығын тексеру	Check battery capacity
Никель-кадмийлік батареяларды зарядтау	Charge Ni-Cad battery
Никель-кадмийлік батареялардың терең циклі	Deep-cycle Ni-Cad battery
Қозғалтқыш генераторын ауыстыру /генератордың/ауыспалы тоқ генераторының	Replace integrated drive/generator/alternator
Сөндіргіштерді ауыстыру	Replace switches
Желі қорғаныстарының автоматтарын ауыстыру	Replace circuit breakers
Кернеуді реттеу	Adjust voltage regulator
Кернеу реттегішін ауыстыру	Change voltage regulator
Электрлік жүктемені тарату	Amend electrical load analysis report
Электрлік шоғырсым фидерін жөндеу/ауыстру	Repair / replace electrical feeder cable
Жүйе ақауын жою	Troubleshoot faulty system
ППО жинағындағы/ППО-сыз генераторды ауыспалы тоқ генераторы ретінде тексеру	Perform functional check of integrated drive/generator/alternator
Кернеу реттегішін тексеру	Perform functional check of voltage regulator
Электрлік тоғын генераторлаудың авариялық жүйесін тексеру	Perform functional check of emergency generation system

Жабдық пен ішкі өңдеу (Equipment and Furnishings)

Кілем төсеніштерін ауыстыру	Replace carpets
Экипаж креслосын ауыстыру	Replace crew seats
Жолаушылар креслоларын ауыстыру	Replace passenger seats
Байлауыш белдіктердің тартпасының жұмыс жасауын тексеру	Check inertia reels
Байлауыш белдіктердің креслоларын/бекіткіштерін тексеру	Check seats/belt for security
Авариялық жабдықтарды тексеру	Check emergency equipment
Авариялық шамшырақтардың (ELT) талаптарға сәйкестігін тексеру	Check ELT for compliance with regulation
Әжетханалық қоқыс кнтейнерін жөндеу	Repair toilet waste container
Төбе және қабырға панельдерін алу мен орнату	Remove and install ceiling and sidewall panel
Қаптауыштарды жөндеу	Repair upholstery
Жолаушылар салонының конфигурациясын өзгерту	Change cabin configuration
Жүк бөлігінің жүктеме жүйесінің келтіргішін ауыстыру	Replace cargo loading system actuator
Жүксалғыш жүктемесінің жүйесін тексеру	Test cargo loading system
ҚҰтқару науасын/арқанын ауыстыру	Replace escape slides / ropes

Өрттен қорғау (Fire Protection)

Өрт баллондарының зарядталу деңгейін тексеру	Check fire bottle contents
Өртке қарсы жүйені/түтінді аңғару және индекстеу жүйесін тексеру	Check/test operation of fire /smoke detection and warning system
Өрт сөндіргіш зарядының деңгейін тексеру	Check fire extinguisher contents
Әжетханадағы түтінанықтау жүйесін тексеру	Check lavatory smoke detector system
Жүк бөлігі панельдерінің тығыздауыштарын тексеру	Check cargo panel sealing
Жаңа өрт баллонын орнату	Install new fire bottle
Өрт баллонының пиропатронын ауыстыру пожарного баллона	Replace fire bottle squib
Жүйе ақауын жою	Troubleshoot faulty system
Қозғалтқыштағы өртке қарсы өткізгіштер жүйесін тексеру	Inspect engine fire wire detection system

Ұшуды басқару (Flight Controls)

Ұшуды басқарудың бастапқы органдарын және ӘК ТҚ бойынша басшылыққа сәйкес бөлшектерді тексеру (АММ)	Inspect primary flight controls and related components i.a.w. AMM
Жалғасқанатша мен алғықанатшаны шығару/жинау	Extending/retracting flaps & slats
Көлденең стабилизаторын ауыстыру	Replace horizontal stabiliser
Спойлерді / көтергіш амортизаторды ауыстыру	Replace spoiler/lift damper
Биіктік рулін ауыстыру	Replace elevator
Сервокелтіргіш элеронын іске қосу/жұмысын тоқтату	Deactivation /reactivation of aileron servo control
Элеронды ауыстыру	Replace aileron
Бағыт рулін ауыстыру	Replace rudder
Триммерді ауыстыру	Replace trim tabs
Басқару тростарын орнату мен жалғау	Install control cable and fitting
Алғықанатшаны ауыстыру	Replace slats
Жалғасқанатшаны ауыстыру	Replace flaps
Ұшуларды басқарудың күштік блогын ауыстыру	Replace powered flying control unit
Жалғасқанатша келтіргіштерін ауыстыру	Replace flap actuator
Ұшуларды басқарудың бастапқы органдарының бейтарап күйін реттеу	Rig primary flights control
Триммерді реттеу	Adjust trim tab
Басқару арқанының тартылуын реттеу	Adjust control cable tension
Ұшақты басқару жүйесіндегі ауқым мен бағытты тексеру	Check control range and direction of movement
Дұрыс жинау мен контровканы тексеру	Check for correct assembly and locking
Жүйе ақауларын тексеру	Troubleshoot faulty system
Басқарудың бастапқы органдарының функционалдық тесті	Functional test of primary flight controls
Жалғасқанатша жүйесінің функционалды тесті	Functional test of flap system
Басқарудың қапталдағы ұстағыш түйінінің жұмысқа жарамдылығын тексеру	Operational test of the side stick assembly
Реттелетін көлденең стабилизатордың (THS) жұмысқа жарамдылығын тексеру	Operational test of the THS
Реттелетін көлденең стабилизатор тозуын тексеру	THS system wear check

Жанар май (Fuel)

Тұнбаны ағызу жүйесі (пайдалану)	Water drain system (operation)
Айдайтын сорғыны ауыстыру	Replace booster pump
Жанармайды ауыстырып-қосқышты ауыстыру	Replace fuel selector
Жанар май бактарын ауыстыру	Replace fuel Tank reels
Жанар майды басқарудың крандарын ауыстыру/тестілеу	Replace/test fuel control valves
Жанармай деңгейінің магнитті индикаторларын ауыстыру	Replace magnetic fuel level indicator
Тұнбаны ағызу қақпақшасын ауыстыру	Replace Water drain valve
Қолмен құйылған жанармайды тексеру/есептеу	Check/calculate fuel contents manually
Сүзгілерді тексеру	Check filters
Жанар май шығындалуын реттеу жүйесін тексеру	Flow check system
Жанар май санының датчиктерінің калибрленуін тексеру	Check calibration of fuel quantity gauges
Қозғалтқышқа жанар май беру жүйесін тексеру	Check operation feed/selectors
Борт сыртына жанар майды лақтыру/ағызу жүйесін тексеру	Check operation of fuel dump/jettison system
Жанар майды бактар арасында құю	Fuel transfer between tanks
Қысым астында жанар майды ағызу	Pressure defuel
Қысым астында жанар майды толтыру	Pressure refuel (manual control)
Жанар май қақпақшаларын пайдаланудан шығару/қайтару (ағызу кезіндегі айдау, қиюласқан, толтырып құю)	Deactivation/reactivation of the fuel valves (transfer defuel-feed, refuel)
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Гидравлика (Hydraulics)

Қозғалтқыш келтіргішімен сорғыны ауыстыру	Replace engine-driven pump
Гидрожүйе сүзгілерін тексеру/ауыстыру	Check / Replace case drain filter
Резервтік сорғыны ауыстыру	Replace standby pump
Гидравликалық сорғыны/генераторды ауыстыру	Replace hydraulic motor pump/generator
Аккумулятор гидрасын ауысыру	Replace accumulator
Бөліктік қақпақшаны тексеру	Check operation of shut off valve
Сүзгілердің ластану индикаторларын тексеру	Check filters/clog indicators
Индикстеу жүйесін тексеру	Check indicating systems
Функционалдық тексерістерді орындау	Perform functional checks
Гидравликалық жүйенің қысымын көтеру/жалғастыру	Pressurisation /depressurisation of the hydraulic system
Гидрожүйелер арасындағы күштілікті тарату құрылғысының жұмысы	Power Transfer Init (PTU) operation
Гидрожүйелер арасындағы күштілікті тарату құрылғысын ауыстыру	Replace of PTU
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Мұз бен жаңбырдан қорғау (Ice and Rain Protection)

Сорғыны ауыстыру	Replace pump
Таймерді ауыстыру	Replace timer
Пропеллер қалағын жылытудың резеңкеленген мұзданудан сақтайтын алдыңғы ернеуін тексеру/жөндеу	Inspect repair propeller deice boot
Мұзданудан сақтайтын жүйені тестілеу	Test propeller de-icing system
Жалғасқанатшаның резеңкеленген мұзданудан сақтайтын алдыңғы ернеуін тексеру/тестілеу	Inspect/test wing leading edge de-icer boot
Мұзданудың алдын алу/мұздануды жою қақпақшасын ауыстыру	Replace anti-ice/deice valve
Әйнек тазалағыш моторын орнату	Install wiper motor
Жүйенің жұмысқа жарамдылығын тестілеу	Check operation of the systems
Толық қысым қабылдағыштарын мұзданудан сақтау тесті	Operational tests of the pitot-probe ice protection
Қоршаған орта температурасының датчигін мұзданудан қорғау тесті (ТАТ)	Operational test of the TAT ice protection
Қанаттарды мұзданудан қорғау жүйесінің тесті	Operational test of the wing ice protection system
ВНА (қозғалтқыш жұмыс жасап тұрған кезде) мұздан қорғауды пайдалануды тексеруге қатысу	Assistance to the operational test of the engine air-intake ice protection (with engines operating)
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Индекстеу жүйесі/жазбалар (Indicating / Recording Systems)

Ұшулар мәліметтерін өздігінен жазатын құралды ауыстыру	Replace flight Dana recorder
Экипаж кабинасындағы сөйлесулерді тілдік өздігінен жазу құралын ауыстыру	Replace cockpit voice recorder.
Сағаттарды ауыстыру	Replace clock
Интегралды дабыл блогын ауыстыру	Replace master caution unit.
Ұшу параметрлерін тіркеушіні ауыстыру (FDR)	Replace FDR
Ұшулар параметрін тіркеушідегі мәліметтерді алынбалы тасымалдаушыға қайта жазуды орындау	Perform FDR data retrieval
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system
Тоқтың статикалық разрядтарына сезімтал бұйымдар және бөлшектермен жұмыс жасау прцедурасын орындау (Electro Static Discharge Sensitive, ESDS)	Implement ESDS procedures
Жоғары жиіліктегі және қарқынды кедергілерге тұрақтылық талаптарына жабдықты және оның құрастырылуын тексеру (жерге қосылу, экрандау және өзгелері) (High Intesity Radiated Fields, HIRF - электромагнитное поле высокой напряжҰнности)	Inspect for HIRF requirements
EIS ұшу параметрлерін индекстеу жүйесін іске қосу/тоқтату	Start/stop EIS procedure
CFDIU бас тартулары мен ақауларын индекстеуді жинау блогының тесті	Bite test of the CFDIU
Орталықтандырылған дабыл жүйесін жерде қадам бойынша тестілеуді тексеру	Ground scanning of the central warning system

Шасси (Landing Gear)

Дөңгелекті жинау	Build up wheel
Шассидің бас тіреуішінің дөңгелегін ауыстыру	Replace main wheel
Шассидің алдыңғы тіреуішінің дөңгелегін ауыстыру	Replace nose wheel
Шассидің алдыңғы тіреуішінің басқару келтіргішін ауыстыру	Replace Steering actuator
Тіреуіш келтіргішін ауыстыру	Replace truck tilt actuator
Шасси шығарғыш келтіргішін ауыстыру	Replace gear retraction actuator
Жоғарғы/төменгі кү" құлыбын ауыстыру	Replace uplock / downlock assembly
Діріл демпферін ауыстыру	Replace shimmy damper
Шассидің алдыңғы тіреуішін басқару жүйесінің бейтарап күйін реттеу	Rig nose wheel steering
Шассидің алдыңғы тіреуішін басқару жүйесінің жұмысқа жарамдылығын тексеру	Functional test of the nose wheel steering system
Амортизатор тығыздағышын ауыстыру	Replace shot strut seals
Аморт бағанға қызмет көрсету	Servicing of the shock strut
Тежегіш құрылғысын ауыстыру	Replace brake unit
Тежегіштерді басқару қақпақшаларын ауыстыру	Replace brake control valve
Тежегішті айдау	Bleed brakes
Тежегіш желдеткішін ауыстыру	Replace brake fan
Тайғанақтауға қарсы автоматика тесті	Test anti skid unit
Шассиді жинау тесті	Test gear retraction
Амортизатордың резеңке/серіппелі тығынын ауыстыру	Change bungees
Датчиктердің микросөндіргіштерін реттеу	Adjust micro switches/sensors
Аморт бағандарды гидросұйықтық және азотпен зарядтау	Charge struts with oil and air
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system
Автоматты тежеу жүйесінің тесті	Test auto-brake system
Тікұшақ шаңғыларын ауыстыру	Replace rotorcraft skids
Тікұшақ шаңғыларының қаптамасын ауыстыру	Replace rotorcraft skid shoes
Қалытқыларды орамдау және тексеру	Pack and check floats
Жүзгіш жабдық	Flotation equipment
Шассидің апатты шығарылуын тексеру/тестілеу	Check/test emergency blowdown (emergency landing gear extension)
Шасси жармаларының жұмысқа жарамдылығын тексеру	Operational test of the landing gear doors

Жарықтандыру (Lights)

Айналмалы шамшырақты жөндеу/ауыстыру	Repair /replace rotating beacon
Шассидің алдыңғы тірегінің шамдарын жөндеу/ауыстыру	Repair /replace landing lights
Навигациялық оттарды жөндеу/ауыстыру	Repair /replace navigation lights
Интерьераді жарықтандыру шамдарын жөндеу/ауыстыру	Repair /replace interior lights
Мұзды тексерудің инспекциялық шамдарын ауыстыру	Replace ice inspection lights
Логотипті жарықтандыру шамын жөндеу/ауыстыру	Repair /replace logo lights
Авариялық жарықтандыру шамын жөндеу/ауыстыру.	Repair /replace emergency lighting system
Авариялық жарықтандыру жүйесін тексеру	Perform emergency lighting system checks
Жүйе ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Навигация ( Navigation)

Магниттік индикаторды калибрлеу	Calibrate magnetic director indicator
Әуе жылдамдығының индикаторын тексеру	Replace airspeed indicator
Биіктікті өлшеу құралын ауыстыру	Replace altimeter
Әуе дабылын көрсету құралын ауыстыру	Replace air data computer
VOR азимут жалтылының барлық бағыттағы блогын ауыстыру	Replace VOR unit
ADI авиакөкжиегінің индикаторын ауыстыру	Replace ADI
Көлденең индикаторды ауыстыру	Replace HIS
Статикалық қысым жүйесінің бітеулігін тексеру	Check pitot static system for leaks
Курстық гироскоптың жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Check operation of directional gyro
Метеолокатордың жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check weather radar
Доплерлік жылдамдық өлшеу құралы мен жантаю бұрышының жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check Doppler
TCASұшақтардың әуеде жақындасуын ескерту жүйесін тексеру	Functional check TCAS
DME алыстан радио шолу құралының жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check DME
ATC Transponder ұшақ жауап берушісінің жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check ATC Transponder
Директорлық басқару жүйесінің жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check flight director system
Ендірілген навигациялық жүйенің жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Functional check internal nav system
Барлық бағыттағы ADF радиокомпасының квадраттық қателіктерін түзету	Complete quadrantal error correction of the ADF system
FMS ұшуларын үйлестіру және ұйымдастыру жүйелерінің мәліметін жаңарту	Update flight management system database
Статикалық қысым құралдарын калибрлеу	Check calibration of the pitot static instruments
Барометрлік биіктік туралы есеп беру жүйесін калибрлеу	Check calibration of pressure altitude reporting system
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system
Жетекті радиожалтыл дабылының жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Check marker system
Тікелей/ қайта есептеу компасын ауыстыру	Compass replacement direct / indirect
Satcom спутник байланысының жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Check Satcom
GPS жаһандық жерүсті жүйесінің жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Check GPS
Электронды бейне модульдің жұмысқа қабілеттілігін тексеру (Avionics Video Module, AVM)	Test AVM

Оттегі (Oxygen)

Оттегі жабдығын тексеру	Inspect on-board oxygen equipment
Оттегі жүйесін отау және зарядтау	Purge and recharge oxygen system
Реттегішті ауыстыру	Replace regulator
Оттегі генераторын ауыстыру	Replace oxygen generator
Экипаждың оттегі жүйесін тестілеу	Test crew oxygen system
Оттегі маскаларын автоматты түрде тастау жүйелерін тексеру	Perform auto oxygen system deployment chack
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Ауа жүйесі (Pneumatic)

Сүзгіні ауыстыру	Replace filter
Ауа шығару қақпағын ауыстыру	Replace air shut off valve
Қысымды реттеу қақпағын ауыстыру	Replace pressure regulating valve
Компрессорды ауыстыру	Replace compressor
Ылғалсорғышты қайта зарядтау	Recharge desiccator
Реттегішті күйіне келтіру	Adjust regulator
Жүйенің бітеулігін тексеру	Check for leaks
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Вакуумдық жүйе (Vacuum System)

Әуе кемелеріне (АММ) техникалық қызмет көрсету ережесіне сәйкес жүйелерге тексеру жүргізу	Inspect the vacuum system i.a.w. AMM.
Вакуум сорғысын ауыстыру	Replace vacuum pump
Сүзгілерді тексеру/ауыстыру	Check/replace filters
Реттегішті күйіне келтіру	Adjust regulator
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Су жүйесі және қалдықтарды жою жүйесі (Water/Waste)

Су сорғысын ауыстыру	Replace water pump
Кранды ауыстыру	Replace tap
Әжетхана сорғысын ауыстыру	Replace toilet pump
Су жылыту құрылғысының жұмысқа қабілеттілігін тексеру	Perform water heater functional check
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system.
Қоқыс жәшігінің қақпағының жабылатындығын тексеру	Inspect waste bin flap closure.

Техникалық қолдаудың орталық жүйесі (Central Maintenance System)

CMU блогынан мәліметтер алу	Retrieve data from CMU
CMU блогын ауыстыру	Replacer CMU
Ендірілген бақылау жүйесін тестілеу	Perform Bite check
Жүйенің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Құрылым( Structures)

Зақымды бағалау	Assessment of damage
Металл бетін жөндеу	Sheet metal repair
Әйнек талшықтарды жөндеу	Fibre glass repair
Ағаш бетін жөндеу	Wooden repair
Мата бетін жөндеу	Fabric repair
Материалдан жасалған ӘК басқару бетін қалпына келтіру	Recover fabric control surface
Тотығудан қорғау	Treat corrosion
Қорғау үшін өңдеуді қолдану	Apply protective treatment

Есіктер (Doors)

Әуе кемелеріне (АММ) техникалық қызмет көрсету ережесіне сәйкес жолаушылар есігін тексеру	Inspect passenger door i.a.w. AMM
Есікті жабу механизмін орнату/күйін келтіру	Rig/adjust locking mechanis
Ендірілген кіру трапын реттеу	Adjust air stair system
Авариялық жағдайда шығатын есіктерді тексеру	Check operation of emergency exit
Есіктердің қалпының дабыл жүйесін тестілеу	Test door warning system
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system
Әуе кемелеріне (АММ) техникалық қызмет көрсету ережесіне сәйкес жолаушылар есігін шешіп алу және орнату	Remove and install passenger door i.a.w. AMM
Әуе кемелеріне (АММ) техникалық қызмет көрсету ережесіне сәйкес авариялық жағдайға арналған есікті/люкті шешіп алу және орнату	Remove and install emergency exit i.a.w. AMM
Әуе кемелеріне (АММ) техникалық қызмет көрсету ережесіне сәйкес жүк бөлігінің есіктерін тексеру	Inspect cargo door i.a.w. AMM

Терезелер ( Windows)

Әйнек тазалағыш құралды ауыстыру	Replace windshield
Алдыңғы маңдай әйнегін ауыстыру	Replace direct vision window
Әуе кемесінің жолаушылар салонының әйнегін ауыстыру	Replace cabin window
Әйнектің жарқырату	Repair transparency

Қанат(Wings)

Қаптамасын жөндеу	Skin repair
Материалдан қанатын қалпына келтіру	Recover fabric wing
Ұштығын ауыстыру	Replace tip
Нервюрлерді ауыстыру	Replace rib
Отын багының кіріктірілген панелін ауыстыру	Replace integral fuel tank panel
Еңкіс бұрышын тексеру/ бейтарап жайын реттеу	Check incidence /rig

Әуе бұрандасы(Propeller)

Тасымалдан кейін әуе бұрандасын жинау	Assemble prop after transportation
Әуе бұрандасын ауыстыру	Replace propeller
Айналымды реттегіш құралды ауыстыру	Replace governor
Әуе бұрандасын статикалық тестілеу	Perform static functional checks
Қозғалтқышты жерүсті қосу және сынау кезінде тексеру	Checks operation during ground run
Бұранда адымын тексеру	Check track
Микро-ажыратқыштарды орнатуды тексеру	Check setting of micro switches
Әке кемелерін (АММ) техникалық пайдалану ережесіне сәйкес жарылулардың ақауын бағалау	Assessment of blade damage i.a.w. AMM
Әуе бұрандасын динамикалық теңгеру	Dynamically balance prop
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot faulty system

Басты салмақ түсетін әуе бұрандасы (Main Rotors)

Әуе бұрандасын орнату	Install rotor assembly
Жарылуларды ауыстыру	Replace blades
Демпферді ауыстыру	Replace damper assembly
Бұранданың конусын тексеру	Check track
Статикалық теңгерімді тексеру	Check static balance
Динамикалық теңгерімді тексеру	Check dynamic balance
Жүйелердің ақауларын жою	Troubleshoot

Салмақ түсетін әуе бұрандасының жетегі (Rotor Drive)

Салмақ түсетін әуе бұрандасының білігін ауыстыру	Replace mast
Біріктіру жалғастырғышының жетегін ауыстыру	Replace drive coupling
Іліндіру блогын/ жалғастырғыштың бос жүрісін ауыстыру	Replace clutch/freewheel unit
Жетек белдігін ауыстыру	Replace drive belt
Басты редукторды орнату	Install main gearbox
Басты редукторды күрделі жөндеу	Overhaul main gearbox
Редуктор дабылының жоңқасы бар екендігін тексеру	Check gearbox chip detector

Құйрық бұрандасы (Tail Rotors)

Бұранда жиынтығын орнату	Install rotor assembly
Жарылуларды ауыстыру	Replace blades
Жүйелердің ақаулығын жою	Troubleshoot

Құйрық бұрандасының жетегі (Tail Rotor Drive)

Аралық редукторды ауыстыру	Replace bevel gearbox.
Әмбебап қосылуларды ауыстыру (шарнирлерді)	Replace universal joints.
Аралық редукторды жөндеу	Overhaul bevel gearbox.
Жетек торабын орнату	Install drive assembly
Дабыл жоңқасының болын тексеру	Check chip detectors
Мойынтіректер мен қораптарын тексеру/орнату	Check/install bearings and hangars
Майысқақ жалғастырғышты тексеру/қызмет көрсету/жинау	Check/service/ assemble flexible couplings
Жетек біліктердің ортаға дәл келуін тексеру	Check alignment of drive shafts
Жетек біліктерді орнату және күйін келтіру	Install and rig drive shafts

Тікұшақтың ұшуын басқару органдары (Rotorcraft flight controls)

Қиғаштану автоматын орнату	Install swash plate
Араластыру жанында қорап орнату	Install mixing box
Қалақтар шабуылы бұрышының күшін реттеу	Adjust pitch links
Винттің жалпы қадамын басқаруды реттеу	Rig collective system
Винттің циклдыққадамын басқаруды реттеу	Rig cycle system
Рульдік винтті басқаруды реттеу	Rig anti-torque system
Басқару органдарының жиналуын және бекітілуін тексеру	Check controls for assembly and locking
Басқару органдарының жұмысы мен сезімталдығын тексеру	Check controls for operation and sense
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Күш қондырғысы (Power Plant)

Қозғалтқышты басқару блогын орнату (ECU)	Build up ECU
Қозғалтқышты ауыстыру	Replace engine
Салқындату қалқанын жөндеу	Repair cooling baffles
Капоттарды жөндеу	Repair cowling
Капоттар жармасын реттеу	Adjust cowl flaps
Жұмысқа жарамсыз электр сымдар жүйесін жөндеу	Repair faulty wiring
Жүйе жарамсыздығын жою	Troubleshoot
Суықтай айналдыруға қатысу	Assist in dry motoring check
Қозғалтқышты жалған іске қосуға қатысу	Assist in wet motoring check
Қозғалтқышты іске қосуға қатысу (қол режимі)	Assist in engine start (manual mode)

Піспекті қозғалтқыштар (Piston Engines)

Редукторды алу/ орнату	Remove/install reduction gear
Иінді біліктің соғуын тексеру	Check crankshaft run-out
Жұдырықша саңылауын тексеру	Check tappet clearance
Компрессияны тексеру	Check compression
Сынған шпильканы шығару	Extract broken stud
Шиыршықты бұрағышты орнату	Install helicoil
Қозғалтқышты жерде іске қосу және сынап көру	Perform ground run
Қозғалтқыш роторын орнату /айналымдарын тексеру (RPM)	Establish/check reference RPM
Жүйенің жарамсыздықтарын жою	Troubleshooting

Газ-турбиналық қозғалтқыштар (Turbine Engines)

Модульді ауыстыру	Replace module
Желдеткі сатысының қалақшасын ауыстыру	Replace fan blade
Ыстық бөліктің инспекциясын /бороскопияны орындау	Hot section inspection/borescope check
Қозғалтқышты / компрессорды шаюды орындау	Carry out engine/compressor wash
Суықтай айналдыруды орындау	Carry out engine dry cycle
Қозғалтқыштысынап көруді орындау	Engine ground run up
Қозғалтқыш күшінің тиісті режимін орнату	Establish reference power
Қозғалтқыш параметрлерінің / қозғалтқыштың газ-ауа жолының өзгерістерін қадағалауды талдау.	Trend monitoring/gas path analysis
Жүйенің жарамсыздықтарын жою	Troubleshoot

Жанармай мен басқару, піспекті қозғалтқыштар (Fuel and control, piston)

Жетекті қозғалтқыш жанармай сорғысын ауыстыру	Replace engine driven pump
Үрлемді автоматты басқаруды реттеу (АМС)	Adjust AMC
Қосындыны араластыруды автоматты басқарудыреттеу (АВС)	Adjust ABC
Карбюраторды / инжекторды орнату	Install carburetor/injector
Карбюраторды / инжекторды реттеу	Adjust carburetor/injector
Жанармай бүріккіштерін тазарту	Clean injector
Іске қосқыш жанармай желісін ауыстыру	Replace primer line
Карбюратор қалтқысының орнатылуын тексеру	Check carburetor float setting
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Жанармай және газ-турбиналы қозғалтқышты басқару

Қозғалтқышты басқарудыңэлектронды блогын ауыстыру (EECU)	Replace Engine Electronic Control Unit (EECU)
Қозғалтқышқа жанармай беруді басқару блогын ауыстыру (FMU)	Replace Fuel Metering Unit (FMU)
Жетекті қозғалтқыштың жанармай сорғысын ауыстыру	Replace engine driven pump
Жанармай бүріккіштерін тестілеу	Test fuel nozzles
Сүзгілерді шаю/ауыстыру	Clean / replace filters
Жанармай беруді басқару блогын реттеу	Adjust FCU
Жүйенің жарамсыздығын жою.	Troubleshoot faulty system
FADEC қозғалтқышты электронды басқару жүйесінің блогын тестілеу	Functional test of FADEC

От алдыру жүйесі, піспекті қозғалтқыш (Ignition system, piston)

Магнетоны ауыстыру	Change magneto
От алдыру дірілдеткішін ауыстыру	Change ignition vibrator
От алдыру білтелерін ауыстыру	Change plugs
От алдыру білтелерін тестілеу	Test plugs
Жоғары кернеулі сымды тексеру	Check H.T. leads
Жоғары кернеулі жаңа сымдарды орнату	Install new leads.
Сәйкестендірудің уақыт циклын тексеру	Check timing
Металлданудың бар болуын тексеру	Check system bonding
Жүйенің жарамсыздықтарын жою	Troubleshoot faulty system

Оталдыру жүйесі, газ-турбиналы қозғалтқыш (Ignition system, turbine)

От алдыру жүйесін тестілеу	Perform functional test of the ignition system
От алдыру білтелерін тексеру	Check glow plugs/ignitors
Жоғары кернеулі сымдарды тексеру	Check H.T. leads
От алдыру блогын тексеру	Check ignition unit
От алдыру блогын ауыстыру	Replace ignition unit
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Қозғалтқышты басқару (Engine Control)

Қозғалтқышты басқару тетігінің бастапқы қалпын реттеу	Rig thrust lever
Қозғалтқыш айналымдарын басқару органдарының бейтарап қалпын реттеу	Rig RPM control
Жанармай қоспасын басқару органдарының бейтарап қалпын реттеу	Rig mixture HP cock level
Қуаттылығын басқару тетігінің бейтарап қалпын реттеу	Rig power lever
Сәйкестендіруді басқаруды тексеру (көп қозғалтқышты ӘК)	Check control sync (multi-eng)
Басқарудың дұрыс жиналуын және бекітілуін тексеру	Check controls for correct assembly and locking
Қозғалтқышты басқаруды диапазон және қозғалыс бағыты бойынша тексеру	Check controls for range and direction of movement
Қозғалтқышты басқару пультындағы микро-ажыратқыштарды реттеу	Adjust pedestal micro-switches
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Қозғалтқыш индикациясы (Engine Indicating)

Қозғалтқыш жұмысын бақылау аспаптарынауыстыру	Replace engines instruments (s)
Температура термометрінің датчигін ауыстыру	Replace of temperature bulb
Жылу сезгіш элементті ауыстыру	Replace thermocouples
Калибрлеуді тексеру	Check calibration
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Пайдаланылған газдың шығуы, піспекті қозғалтқыш (Exhaust, piston)

Шүмек тығыздауышын ауыстыру	Replace exhaust gasket
Дәнекерлеп жөндеуді инспекциялау	Inspect welded repair
Кабиналық жылытқыш муфтаның герметикалылығын тексеру	Pressure check cabin heater muff
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Пайдаланылған газдың шығуы, газ-турбиналы қозғалтқыш (Exhaust, turbine)

Реактивті шығаратын шүмекті ауыстыру	Change jet pipe
Қаптама тығыздамасын ауыстыру	Change shroud assembly
Триммерлерді орнату	Install trimmers
Реверсті инспекциялау / ауыстыру	Inspect/ replace thrust reverse
Реверстің құрамдас бөліктерін ауыстыру	Replace thrust reverse component
Тарту күшінің реверсін деактивациялау / пайдалануға қайтару	Deactivate/reactivate thrust reverser
Тарту күшінің реверс жүйесін пайдаланушылық тестілеу	Operational test of the thrust reverser system

Май (Oil)

Май ауыстыру	Change oil
Сүзгіні (сүзгілерді) тексеру	Check filter(s)
Қайта өткізу клапанының қысымын реттеу	Adjust pressure relief valve
Май күбісін ауыстыру	Replace oil tank
Май сүзгісін ауыстыру	Replace oil pump
Май радиаторын ауыстыру	Replace oil cooler
Өртке қарсы жүйенің кесу клапанын ауыстыру	Replace firewall shut off valve
Майды сұйылтуды тестілеу	Perform oil dilution test
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Іске қосу (Starting)

Стартерді ауыстыру	Replace starter
Бастама релені ауыстыру	Replace start relay
Іске қосуды басқару клапанын ауыстыру	Replace start control valve
Айналдыру жылдамдығын тексеру	Check cranking speed
Жүйенің жарамсыздығын жою	Troubleshoot faulty system

Газ-турбиналық және піспекті қозғалтқыштар (Turbine, piston engines)

PRT ауыстыру	Replace PRT
Турбо-желдеткіні ауыстыру	Replace turbo-blower
Жылу экранын ауыстыру	Replace heat shields
Ластанулар датчигін ауыстыру	Replace waste gate
Тығыздықты бақылау блогын реттеу	Adjust density controller

Қозғалтқышқа сулы бүрку ( Engine water injection)

Су / метанло сорғысын ауыстыру	Replace water/methanol pump
Су / метанол беру жүйесін тексеру	Flow check water/methanol system
Суды / метанолды беруді басқару блогын реттеу	Adjust water/methanol control unit
Сұйықтық сапасын тексеру	Check fluid for quality

Жетектер қорабы (Accessory gear boxes)

Жетектер қорабын ауыстыру	Replace gearbox
Жетек білігін ауыстыру	Replace drive shaft
Майда жоңқаның бар болуының магнитті сигнализаторын тексеру	Inspect magnetic chip detector

ККҚ (APU)

ККҚ алу / орнату	Removal/installation of the APU
Бағыттаушы қалақшалардың қалпын басқару жетегін алу / орнату	Removal/installation of the guide-vane actuator
ККҚ авариялық өшіру бойынша жұмысқа жарамдылықты тестілеу	Operational test of the APU emergency shut-down test
ККҚ жұмысқа жарамдылығын тестілеу	Operational test of the APU

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 27-қосымша

ӘК және компоненттеріне техникалық қызмет көрсету персоналын, ӘК ұшу жарамдылығын қамтамасыз ету персоналын қайта даярлау және кәсіби деңгейін қолдау курстары бойынша оқыту стандарты

1. Оқу күнінің ұзақтығы авиациялық оқу орталығының (АОО) / Техникалық қызмет көрсету және авиациялық техника жөндеу (ТҚК АТЖ) ұйымының студенттері үшін тәулік бойы аудиторияда инструктормен сабақ 6 (алты) академиялық сағатынан аспайды.

2. Үзілістер, емтихандар, аяқталған сабақтарға шолу, курстарға дайындық және әуе кемеге барудан басқа, сыныптағы барлық аудиториялық сабақтар академиялық сағат 60 минутқа белгіленеді.

3. Курстағы тыңдаушының ең аз қатысуы теориялық курстың ұзақтығынан кемінде 90% болуы керек. Қосымша оқыту авиациялық оқу орталығы / (ТҚК АТЖ) ұйымы арқылы жүргізуге болады.

4. Курс үшін анықталған ең төменгі уақыт сақталмаса, қатысушы куәлігі (Certificate of Attendance) немесе курс бітіру (Certificate of Completion)туралы куәлік берілмейді.

5. Емтиханды қажет ететін біліктілікті жоғарылату курстары мен кәсіби қызмет көрсетудің барлық емтихандары электронды бағдарламаларды пайдаланып немесе жазбаша түрде бірнеше сұрақтардан дұрыс жауапты таңдау арқылы жүзеге асырылуға тиіс.

6. Қате баламалы жауаптар шындыққа ұқсас тұжырымда болуы керек. Барлық баламалы жауаптар сұраққа түсінікті болуы керек және ұқсас сөздік, грамматикалық құрылымдар және бірдей ұзындықта болуы керек. Сандық мәндерді қамтитын сұрақтарда қате жауаптар дұрыс емес мәнді (+ салыстырғанда -) немесе дұрыс емес өлшеу әдістерін қолданумен рәсімдік қателерге сәйкес келуі керек. Олар кездейсоқ сандар болмауы керек.

7. Әрқайсысы бірнеше сұрақтардан тұратын дұрыс жауаптарды таңдау барысында 3 баламалы жауаптан тұруы керек, олардың біреуі дұрыс болуы керек және үміткерге орта есеппен номиналды уақыт аралығына 90 секундтық жылдамдықпен негізделген әрбір модульге уақыт беріледі.

8. Әрбір сұрақ дайындалған жауап үлгісі болады.

9. Әр курсқа өту сұрақтары және дұрыс жауапты таңдау 75% (егер курс бағдарламасы бойынша өзгеше көрсетілмесе) болады.

11. Емтихандарды қайта тапсыруға арналған дәйекті әрекеттердің ең көп саны - 3. Емтиханды сәтсіздікпен аяқтаған сайын әрбір кейінгі қайта тапсыруға кемінде 3 күн рұқсат етіледі.

12. Техникалық қызмет көрсету және авиациялық техника жөндеу ұйымы кәсіби деңгейін қолдау жөніндегі емтихан тапсыру кезінде үш сәтсіздікке жол бергеннен кейін курсты қайта тапсыру туралы шешім қабылдауда өздерінің рәсімдерін белгілейді. Келісім-шарт бойынша курс өткізген кезде, уағдаласушы Тараптар екі жақты шешімге келеді немесе емтиханнан 3 рет өтпеген тұлғаларға бас тартуға құқылы.

13. Кәсіби деңгей / біліктілікті арттыру курстарының бағдарламаларын меңгергенде және уәкілетті органмен келісе отырып, компьютерлендірілген жүйелерді (CBT) пайдаланатын интерактивті әдіспен емтихан тапсырады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 28-қосымша

Отын бактары қауіпсіздігі / CDCCL - 1 және 2-фазалар / Fuel Tank Safety / CDCCL – Phases 1 and 2

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
1-фаза - емтихансыз	Бір күн (4 сағат)
1 және 2-фазалар - емтиханмен	2-фаза - екі күн (бірінші күні 2 сағат және екінші күні 6 сағат), 1-фазаны қосқанда - 12 сағат
Тыңдаушылардың емтиханда ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы		Рұқсат етілмейді - жабық кітап

1-фаза - таныстыру.

Жалпы ескертпелер:

1) оқыту маман өз бетімен жұмыс істей бастағанға дейін, бірақ ұйымға жұмысқа қабылдағаннан кейін 6 айдан кешіктірмей өткізілуі тиіс;

2) курс пәннің негізгі элементтерін олармен таныстыру деңгейінде оқытуға арналған.

Оқып-үйренушінің оқыту аяқталған кездегі міндеттері:

отын багы қауіпсіздігі сұрақтары бойынша негізгі элементтермен танысу.

Тарихи негізін білу және жалпы сөздерді қолданып әрі сәйкессіздік мысалдарын көрсете отырып, қауіпсіздіктің қарастырылуын талап ететін элементтерге қарапайым сипаттама бере алу;

үлгілік терминдерді пайдалана алу.

2-фаза - егжей-тегжейлі оқыту.

Жалпы ескертпелер:

1) маман 2-фаза бойынша дайындықты ұйымға жұмысқа қабылданғаннан кейін 12 айдан кешіктірмей өтуі керек;

2) 2-фаза әрдайым 1-фазамен бірге өткізіледі;

3) 2-фаза курсы бірнеше жауап нұсқасы бар сұрақтар түрінде өткізілетін және емтиханнан өту бағасы ең кемінде 75 % құрайтын емтиханмен аяқталуы керек;

4) курс пәннің теориялық негізінің толық түсіндірмесін және тәжірибелік қолданысын қамтуы керек. Оқыту отын багы қауіпсіздігінің (FTS) мәселелеріне қатысты компоненттер, жүйелер және бөлшектердің мысалдарын келтіре отырып жүргізілуі керек. FTS қатысты фильмдер, суреттер және тәжірибелік мысалдар қолданған жөн;

5) курсты сыныпта өткізген жағдайда, нұсқаушы көрсетілген мақсаттармен жақсылап танысып, басты қағидаларды орындауы керек;

6) оқытуда ақаулар және ӘК түріндегі сертификат иелеріне қызмет көрсету және (TC / STC) түріндегі қосымша сертификат деректеріне сәйкес орындалған жөндеулер бойынша мысалдардың жеткілікті көлемі берілуі керек.

Маманның оқыту аяқталған кездегі міндеттері:

1) отын багы қауіпсіздігі сұрақтарына байланысты оқиғалар тарихы, пәннің теориялық және тәжірибелік элементтері жөнінде білу, SFAR (Special FAR) 88 FAA деп танылған FAA ережелеріне және JAA TGL 47 уақытша нұсқаулығына шолу жасау, теориялық негіз бен нақты мысалдар арқылы ALI отын багы жүйесі (оның ішінде "Отын багының ішіндегі компоненттердің бастапқы күйі мен орналасуына қойылатын талаптар" (CDCCL)) концепцияларын толықтай сипаттай алу;

2) отын багы қауіпсіздігіне қатысты негізгі элементтермен танысу;

3) білімнің жеке элементтерін логикалық және жалпылама түрде байланыстырып, қолдана алу;

4) жоғарыда аталған элементтердің ӘК-ге қалай әсер ететінін білу;

5) өндірушінің құжаттамасы бойынша FTS қатысты ӘК компоненттерін, бөлшектерін немесе заттарын анықтай алу;

6) жалпы сөздерді қолданып әрі сәйкессіздік мысалдарын келтіре отырып, қауіпсіздіктің қарастырылуын талап ететін элементтерге қарапайым түсініктеме бере алу;

7) үлгілік жағдайларды пайдалана алу;

8) өз әрекеттерін жоспарлай немесе сервистік бюллетеньдерді (SB) және ұшу жарамдылығы директиваларын (AD) пайдалана алу.

Ұшу жарамдылығын қолдау

Ұйым әр 2 жылдың ішінде FTS пәні бойынша кәсіби деңгейге үздіксіз қолдау көрсетілуін қамтамасыз етуі керек.

Кәсіби деңгейді қолдау сыныпта 2-фаза бойынша оқытумен үйлесуі мүмкін.

Кәсіби деңгейді қолдау өндірушінің немесе уәкілетті органның құжаттарына, құралдарына және директиваларына қатысты жаңа нұсқаулар шыққан кезде жаңартылуы керек.

Курс бағдарламасы

Реттік №	1-фазаТақырып атауы
1	Отын бактары қауіпсіздігіне қатысты апат пен инциденттердің алғышарттары, мысалдары.
2	Отын багы қауіпсіздігі және "Отын багының ішіндегі компоненттердің бастапқы күйі мен орналасуына қойылатын талаптар" (CDCCL) концепциясының сипаттамасы.
3	CDCCL элементтерін көрсететін өндіруші құжаттарының мысалдары.
4	FTS қатысты ақаулардың үлгілік мысалдары.
5	ӘК түріндегі сертификат иесінің жөндеу бойынша деректерінің мысалдары.
6	Тексеру жүргізуге арналған техникалық қызмет көрсету нұсқауларының мысалдары.

Реттік №	2-фаза Тақырып атауы / Басты қағидалар
1	Отын багы қауіпсіздігі алғышарттарын және концепциясын түсіну.
2	Персоналдың отын багы жүйелеріне қатысты жасалған немесе жасалып жатқан ұшу жарамдылығын қолдау нұсқаулықтарының ұсыныстарын анықтауы, тұжырымдауы және пайдалануы.
3	Кез келген қауіпті, әсіресе отын жүйесімен жұмыс, оның ішінде тұтану қаупін азайту үшін отын багына азот толтыру жүйесін қолдану кезіндегі қауіпті түсіну.
3.1.	Отын багы қауіпсіздігі қатерінің теориялық негізі: отын мен ауа қосындысының жарылысы, бұл қосындылардың авиациялық ортадағы әрекеті, температура мен қысымның әсері, оталдыруға қажетті энергия және т. б., "жану үшбұрышы" - жарылыстың алдын алу үшін 2 концепцияны түсіндіру: тұтану көзін ескерту және тұтанғыштықты азайту
3.2.	Отын багы жүйелеріне қатысты негізгі апаттар, апат зерттеулері және зерттеу қорытындылары.
3.3.	САРР 88 FAA және JAA INT POL 25/12 уақытша саясаты: тұтанудың алдын алу бағдарламасының қауіпті жағдайларды анықтау және түзету әрекеттерін қолдану мақсатындағы бастамалары, отын бактарының техникалық күтімін жүйелі түрде жақсарту.
3.4.	Қолданылатын концепциялардың қысқаша түсіндірмесі: САРР 88 FAA және JAA INT / POL 25/12 нәтижелері - түрлендірулер, ұшу жарамдылығы шектеуінің тармақтары және CDCCL.
3.5.	Тиісті ақпарат бар жерлерде сол ақпаратты ұшу жарамдылығын қолдау бойынша әр түрлі нұсқауларда (ӘК ТКЖ нұсқаулығы, компоненттерге күтім жасау нұсқаулығы, т. б.) пайдалану және талдау.
3.6.	Техникалық қызмет көрсету кезіндегі отын багы қауіпсіздігі: отын багына кіру және шығу процедуралары, таза жұмыс ортасы, конфигурация басқаруы, электр сымдарды бөлу, компоненттерді байланыстыру, т. б.
3.7.	Тұтанғыштықты азайту жүйесін орнату: пайда болу себебі, әсері, тұтанғыштықты азайту жүйесін (FRS) қызмет үшін азотпен пайдаланудағы қауіптер, FRS қызмет көрсету / жұмыс істеу кезіндегі сақтық шаралары.
3.8	Техникалық қызмет көрсету жазбалары, өлшеулер мен тексеру нәтижелерінің тіркелуі.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 29-қосымша

Электр сымдар мен электрлік жалғасулар жүйесі (EWIS) / Electrical Wiring Interconnection System, EWIS

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
емтиханмен	1 және 2-топтар үшін: екі күн (12 сағат)
емтихансыз	3-топ үшін: (6 сағат) 4-5-топтар (3 сағат)
Тыңдаушылардың емтихан кезінде ақпарат және әдебиет көздерін пайдалануы		Рұқсат берілмейді – жабық кітап

1. Оқытылатын персонал топтарға бөлінеді:

1) 1-топ: ұшақ электр сымдарына қызмет көрсету және жөндеу жүргізетін "В2" санатты сертификаттаушы персонал;

2) 2-топ: сымдарды инспекциялауды орындайтын "В1" және "B3" санатты сертификаттаушы персонал;

3) 3-топ: ӘК-ден тыс электр сымдарына сервистік қызмет көрсетуді орындайтын сертификаттаушы персонал;

4) 4-топ: электр сымына қызмет көрсетуді қоспай (электр сымына қатыспай, тораптар мен агрегаттарды ауыстырумен), оған бастапқы қызмет көрсету және/немесе инспекциялауды жүргізетін "А" санатты сертификаттаушы персонал және лицензияланбайтын персонал;

5) 5-топ: басқа да білікті персонал, сонымен қатар ӘК ұшу жарамдылығын қолдауда жұмыс істейтін инженерлік қамтамасыз ету (техникалық сервис, ӘК ТҚК жоспарлау), ӘК ТҚК басқару департаменттерінің қызметкерлері, соның ішінде ӘК жолаушылар салонына қызмет көрсету жөніндегі инженерлер, техниктер мен механиктер.

2. Курстың мақсаттары:

Персоналға ұшақтың электр сымдары, электрлік жалғасулардың түрлері мен типтері саласындағы негіз қалаушы білім беру, ол үшін оны төмендегілермен таныстыру:

1) ұшақтың электр сымдарының түрлері мен типтері, соның ішінде агрегаттар мен блоктарды ауыстыру, қолданылатын аспап, жарамсыздықтарды іздеу және жою ресімдері мен өлшеу аппаратурасы;

2) ұшақтарды қолданылатын электр сымдарын жөндеулер және / немесе ұшақтың электр сымдарымен тәжірибелік операциялардың құрылымы мен өзара байланысы;

3) инспекциялардың алуан түрлері, инспекция жүргізу кезіндегі адам қателіктері, инспекциялардың аймақтары мен салалары және электр сымының үлгілі зақымданулары;

4) электр сымдарына әсер ететін факторлар ме материалдар, электр сымдарын тазарту және оны сыртқы әсер етуден қорғау ресімдері;

5) түрлі типті сымдарды тану дұрыстығы, оларды инспекциялау, ұйғарынды зақымдануларды бағалау критерийлері, сонымен қатар зақымдардың алдын алу үшін жөндеу және қызмет көрсетудегі шаралар;

6) ұшақ тізбегінде кездесетін үлгілік электрлік элементтер үшін анықтау, инспекциялау және лайықты жөндеуді таңдау дұрыстығы;

7) ұшақ электр сымдарына байланысты ұшақтағы коммутациялық құрылғылардың барлық типтерін ауыстыру үрдісі.

Курстың бағдарламасы:

Белгілеулер: Y - Yes SP - жартылай (EASA стандарты бойынша)		Топтар
Тарау №	Атауы	1	2	3	4	5
1	Электр сымдары және электрлік жалғасулар жүйелерінің негіздері	Y	SP		Y
2	Электр сымдары бойынша құжаттама	Y	Y	Y
3	Инспекциялау	Y	Y		SP	SP
4	Қызмет көрсету бойынша әрекеттер	Y	SP	SP	Y	S
5	Электр сымдары	Y	Y	Y	SP	SP
6	Жалғастырушы құрылғылар	Y	Y	Y		SP
7	Жалғастырушы құрылғыларды жөндеу	Y

№ р/б	Тақырыптардың атауы
1	Электр сымдары және электрлік жалғасулар жүйесінің негізгі ережелері: 1)қауіпсіздік техникасы; 2)тізбектер мен аппаратураны статикалық электр қуатынан қорғау және қызмет көрсету (ESDS); 3)аспап, арнайы аспап және өлшеу Аппаратурас; 4)аспап пен өлшеу аппаратурасының калибрлеу / сертификат беру күнін тексеру; 5)жарамсыздықты іздеу кезінде электр сымын тексеру ресімі жөніндегі талаптар; 6)Блоктар мен агрегаттарды ауыстыру кезіндегі негізгі ережелер.
2	Электр сымдары жөніндегі схемалар мен құжаттама: 1)электр сымдарына қызмет көрсету бойынша нұсқау; 2)өзара қиылыспалы сілтемелер жөніндегі бөлім; 3)негізгі деректер базасы мен түрлі кестелер; 4)схемалар мен олардың Типтер; 5)басқа да құжаттама және оны қолдану.
3	Инспекциялау және тексеру: 1)бастапқы визуалды тексеру (GVI), жан-жақты инспекциялау (DET), арнайы жан-жақты инспекциялау (SDI), аймақтық инспекциялау, критерийлер мен стандарттар; 2)инспекциялау кезіндегі адамның қателіктері; 3)инспекциялау аймақтары; 4)электр сымдарының үлгілік зақымданулары.
4	Сымдарды жұмысқа жарамды қалпында тиісті ұстау: 1)ұшақтағы сыртқы ластаулардың түрлері мен әсері; 2)ұшақтағы ішкі ластаулардың түрлері мен әсері; 3)электр сымдарына басқа ада алуан түрлі әсерлер; 4)электр сымдары үшін қорғау шараларын жоспарлау; 5)авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде электр сымдары мен электрлік жалғасуларды қорғау; 6)тазарту үрдісі мен ластануларды жою.
5	Сымдар: 1)сымдардың типтері, құрылмасы және оларды сәйкестендіру, бағалау стандарттары мен критерийлері; 2)оқшаулаудың зақымдалу шектеру мен дәрежесі; 3)электр сымдарының ширақтарын инспекциялау аймақтары, бағалау критерийлері және зақымдалу шектері; 4)ширақтарды және электр сымдарын монтаждау тәжірибесі; 5)үлгілік зақымдалулар және олардың пайда болу аймақтары; 6)жөндеу және техникалық қызмет көрсету ресімдері; 7)ширақтарды қорғау; 8)қосалқы сымдар, таңбалау және сақтау; 9)жерге тұйықтау және металлдау.
6	Жалғастырушы құрылғылар: 1)жалғастырушы құрылғылардың негізгі типтері, оларды сәйкестендіру, зақымдалу шектері; 2)жұмыстағы ескертулер, сақтық шаралары; 3)визуалды қарау ресімі; 4)зақымдалулардың негізгі типтері; 5)жөндеу ресімдері.
7	Жалғастырушы құрылғыларды жөндеу: 1)цилиндрлік типті коннекторлар (жалғастырғыштар); 2)тік бұрышты типті коннекторлар (жалғастырғыштар); 3)ажыратылмалы клеммалық қалыптар; 4)ажыратылмайтын клеммалық қалыптар; 5)жерге тұйықтау және металлдау; 6)герметикалық жалғастырғыштар.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 30-қосымша

ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуге қатысты адамның мүмкіндіктері – бастапқы дайындық / Initial Human Factors

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
емтиханмен	Екі күн (12 сағат)
Тыңдаушылардың емтихан кезінде ақпарат және әдебиет көздерін пайдалануы		Рұқсат берілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары:

1) жұмыста жіберілетін қателіктерді тануға және алдын алуға үйрету;

2) істелген әрекеттер барысында бұзушылықтар дәрежесін төмендету;

3) ұшу сенімділігі мен қауіпсіздігі дәрежесін арттыру;

4) ұшу қауіпсіздігінің тәуекелдері мен қатерлерін төмендетуге себептесу;

5) персоналды ӘК ТҚК бойынша осы ұйымда бақыланатын адами фактор мәселелерімен таныстыру (10-тармақ).

14. Жалпы ескертулер:

1) ТҚ және ТКЖ жөніндегі ұйымдардың мамандары өтетін курстар ол жұмысқа қабылданған сәттен бастап 6 айдың ішінде;

2) төменде берілген оқу бағдарламалары (бұдан әрі осы тармақ ішінде – Бағдарлама) адами фактордың ӘК ТҚ әсереі жөніндегі мәселлер бойынша персоналды оқытуға арналған тақырыптар мен кіші тақырыптарды айқындайды;

3) ТҚ және ТКЖ жөніндегі ұйымдар перосналына сәйкес келетін жіктеудің ыңғайлы деңгейіне дейін өз қажеттіліктерінің негізінде өзіне ыңғайлап Бағдарламаның кез келген пәнінің тәртібін өзгерте алады;

4) кейбір пәндер бөлек оқуға енгізіледі (еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, басқару, қадағалау дағдысы) және олар қайталанған жағдайда, оларды қайта өткізудің қажеті жоқ;

5) қажет кезде, тәжірибелік иллюстрациялар мен мысалдар қолданылады, оның ішінде оқыс оқиғалар мен оқиғалар туралы есеп;

6) бұндай байланыстың болған жерінде тақырыптар қолданыстағы заңнамаға сәйкестендіріледі;

7) бұндай байланыстың болған жерінде тақырыптар қолданыстағы басшылық ететін/консультациялық матеиалдарға, мысалы ICAO HF Digest және Training Manual сәйкес келеді;

8) мүмкін болған жағдайда, тақырыптар ӘК инженерлік техникалық қызмет көрсетуге сәйкес келеді, сонымен қатар тым көп болатын шындыққа жанаспайтын тақырыптарды қозғамаған жөн.

9) "ӘК техникалық қызмет көрсетуге қатысты адамның мүмкіндіктері" 9А және 9В модульдерінің курс бағдарламасын тиісті сертификаттарды берумен қатар ұсынуға рұқсат етіледі, егер кандидат 9 модулі бойынша сертификатты сұраған болса, ол "Бастапқы даярлау емтихандарының стандартына" сәйкес емтихан тапсырады.

10) Ескертпе. Авиациялық оқу орталығында "ӘК техникалық қызмет көрсетуге қатысты адамның мүмкіндіктері" 9А және 9В модульдері курсынан өту "ӘК техникалық қызмет көрсетуге қатысты адамның мүмкіндіктері – бастапқы даярлау/ Initial Human Factors" курсынан өткен болып саналмайды, сонымен қатар, кандидат емтиханды жақсы тапсырса, 9 модулі бойынша ғана сертификат беріледі.

Курстың бағдарламасы:

	Тақырыптардың атауы
1.	Жалпы / Адами факторға кіріспе Адами факторға жүгіну қажеттілігі Статистика Инциденттер
2.	Қауіпсіздік мәдениеті / Ұйымдастырушылық факторлар
3.	Адам қателіктері Қателіктер модельдері мен теория Техникалық қызмет көрсету міндеттеріндегі үлгілік қателіктер Бұзушылықтар Қателіктердің нәтижелері Қателіктерге жол бермеу және басқару Адамның сенімділігі
4.	Адамның орындауы және шектеулер Көру Есіту Ақпараттық өңдеу Зейін мен қабылдау Жағдай туралы хабардар болушылық Ес Клаустрофобия және физикалық қол жетімділік Уәждеу Төзімділік / Денсаулық Күш түсу Жұмыс жүктемесін басқару Шаршау Алкоголь, дәрілер, есірткілер Дене жұмысы Қайталама міндеттер / жайбарақаттық
5.	Қоршаған орта Өз ұжымының мүшелері тарапынан қысым Күш түсулер Уақыт қысымы және орындау мерзімдері Жұмыс жүктемесі Ауысымда жұмыс істеу Шу және қатты иістер Жарықтандыру Климат және температура Қозғалыс және діріл Күрделі жүйелер Жұмыс орнындағы қауіптер Адам қорларының жетіспеушілігі Зейіннің ауысуы және үзу
6.	Ресімдер, ақпарат, аспап және тәжірибелер (орындау) Визуалды инспекциялар Жұмысты тіркеу және жазулар Ресімдер – тәжірибелер (орындау) / жаман үйлесу / нормалар
7.	Байланыс, соның ішінде ӘК ТҚК жөніндегі персонал мен ұшу экипаждары арасындағы байланысты қоса алғанда Ауысымдар / Ауысымды өткізу міндеті Ақпарат тарату Мәдениеттердің өзгешеліктері Сервистік және / немесе ӘК ТҚК жөніндегі персонал мен ұшу экипаждары арасындағы байланыс.
8.	Командадағы жұмыс Жауапкершілік Басқару, қадағалау және жетекшілік Шешімдерді қабылдау
9.	Кәсіпқойлық пен адалдық Өзектілік; тұрақтылық Тәртіпті ұрындыратын қателіктер Өзіне сенімділік
10.	ӘК ТҚК бойынша ұйымдағы адами фактор бағдарламасы (төменде аталған мәселелердің барлығы ӘК ТҚК бойынша осы ұйымға қатысты) ӘК ТҚК-дағы қателіктер туралы хабарламалар Тәртіптік саясат ӘК ТҚК-дағы қателіктерді тергеу Проблеманы шешуге арналған әрекеттер Персоналдан кері байланыс

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 31-қосымша

ETOPS ережелері бойынша ұшуды орындайтын ӘК-лерін техникалық пайдалану / ETOPS maintenance

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
емтиханмен	Бір күн (6 сағат)
Тыңдаушылардың емтихан кезінде ақпарат және әдебиет көздерін пайдалануы		Рұқсат берілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары:

ETOPS ережелері бойынша ӘК техникалық пайдалану қатынасында инженерлік қамтамасыз ету және ӘК ТҚК саласындағы қолданыстағы стратегиялық талаптар мен ережелердің негізін түсіндіру;

қатысушыларға ӘК-лерді ETOPS ережелері бойынша пайдалану үрдісінде талап етілетін ережелерді жақсы білім беру.

Курстың бағдарламасы

№	Мазмұны
1	Мысалдарымен толтыру бойынша жан-жақты нұсқаулар. Борттық техникалық журнал. ETOPS Status Sheet нысаны. Құрамдас бөліктер мен шығыс материалдарын ауыстыру. ACF (Acceptable Carried Forward) (MEL-ге сәйкес ӘК-дегі кейінге қалдырылған қолайлы ақаудың ашылуын кейінірек мерзімге ауыстыру ресімі) (егер бұндай ресім авиакомпанияда қолданылатын болса) ресімін қолданған соң тоқтаулар мен жарамсыздықтарды жою.
2	ӘК-ні ETOPS бойынша жіберулер және ӘК-ні ETOPS бойынша жіберу схемасы. ӘК-ні ETOPS бойынша жіберу жөніндегі барлық талаптар. Қайталанатын ақаулар. ETOPS бойынша маңызды ақаулар жүйесі. Кейінге қалдырылған ақаулар: майды үстіне құю; техникалық себептер бойынша ауытқулардан кейін ӘК-ні жоспарланбаған жіберу; ETOPS емес секторда ұзақтығы 90 минуттан артық емес ұшудан (немесе авиакомпания рұқсат еткен басқа да ұзақтық мерзімінен) кейін ұшып шығу; ӘК-нің техникалық жағдайына байланысты курстан мәжбүрлі ауытқудан кейінгі ұшып шығу; жүк бөлігін инспекциялау.
3	ӘК-нің ETOPS бойынша ұшуына әсер ететін техникалық қызмет көрсету бойынша маңызды жүйелер: ETOPS 1-топ жүйелері; ETOPS 2-топ жүйелері; ӘК жоспарлы ТҚК; Екі параллель жүйе арасындағы өзара алмастырылатын құрамдас бөліктер; Екі жүйеде де орындалған ұқсас әрекеттерден кейінгі талаптар; Күш қондырғыларын ауыстыру; Қозғалтқыштың май жүйесіне қызмет көрсету; Май жоңқасының детекторларын инспекциялау; Қозғалтқыш желдеткісінің қалақшаларын майлау / оларды ауыстыру; Жанармай беруді басқарудың құрамдас бөліктерін ауыстыру; Өрт туралы хабар беру жүйесінің құрамдас бөліктері; Қозғалтқышты басқару.
4	ETOPS бойынша ұшуға әсер ететін ӘК-нің ең маңызды жүйелеріндегі ақаулар.
5	ETOPS емес ұшулар мен тексерулер.
6	Ұшуларға қойылатын талаптар.
7	ETOPS-қа іске қосылған бөлшектерді бақылау. ETOPS-қа сәйкес келетін. ETOPS-тың бөлігі болып табылмайтын бөлшектер. Айналымдық бөлшектерді бақылау. Қарызға алынған бөлшектер.
8	ETOPS көзқарасы бойынша ең маңызды болып табылатын жүйелердің тізбесі.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 32-қосымша

Шетелдік ӘК қауіпсіздігін бағалау (SAFA) / Safety Assessment of Foreign Aircraft, SAFA

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтихансыз	Бір толық емес күн (4 сағат)

Курстың мақсаттары:

SAFA инспекцияларын жүргізу кезінде үздік нәтижелерге қол жеткізу үшін

пайдаланушылық үрдстер мен авиакомпания үрдістерін жақсарту;

SAFA-ға сәйкессіздіктер парағының тармақтарын талдау.

Сәйкессіздіктерді жан-жақты жіктеу және олардың ұшу қауіпсіздігіне әсері.

SAFA бағдарламасының ұстанымдарын түсіну және оның еуропалық

авиакомпаниялардың "қара" тізіміне қатынасы

№ р/б	Тақырыптардың атауы
1	Кіріспе бөлім және А санаты бойынша сәйкессіздіктер мысалдарын қарастыру 1)Кіріспе 2)Алғышарттар 3)Бастауы 4)Қатысушылар 5)Ұстанымдар 6)Мүдделі тараптар 7)Инспекция жүргізу 8)Деректер базасы
2	В санаты бойынша сәйкессіздіктердің мысалдарын қарастыру
3	C санаты бойынша сәйкессіздіктердің мысалдарын қарастыру
4	D санаты бойынша сәйкессіздіктердің мысалдарын қарастыру Қорытынды

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіптік даярлаудың үлгілік бағдарламасына 33-қосымша

ӘК-ге сервистік қызмет көрсету міндеттерін оқыту / ACFT Service Tasks Training

1. Курстың мақсаттары оқытылатын тұлғаға төменде келтірілген тізбеге сәйкес келетін міндеттерге сәйкес ӘК-ге сервистік қызмет көрсету міндеттерін орындаудағы білімдер, іскерлік және дағдыларды беру.

2. Емтихан - оқытылатын тұлғалардың ӘК-ге сервистік қызмет көрсету бойынша бағдарлама тармақтарын игеру нәтижелері бойынша білімдерін бағалау жұмыс орнында емтихан түрінде өткізіледі. Емтихан ауызша сұрау түрінде жүргізіледі. Оқытушы персонал әдетте сұрауды ӘК-де және қажет болған жағдайда, қозғалтқышта жүргізеді. Сұрау кезіндегі сұрақтардың саны оқытылатын тұлғаның білімін дәйектеуге жеткілікті мөлшерде анықталады. Бұндай сұрауларды оқытылатын тұлғаның білімдерін ӘК-де және қозғалтқышта тексерумен үйлестіріп, сыныпта / аудиторияда жүргізуге рұқсат етіледі.

3. Оқытудың ұзақтығы.

ӘК ТҚК бойынша ұйымның персоналы оқытылатын тұлғаға жекелей белгілі бір міндетті орындау мөлшерін анықтайды, қажет болған жағдайда оқытылатын тұлғаны қосымша сабақтар немесе тәжірибелер жүргізу туралы хабардар етеді, бұл ретте ӘК ТҚК бойынша ұйым басшысын хабардар етеді және олармен оқыту жүргізудің қосымша мерзімдерін келіседі. Оқытушы персонал оқытылатын тұлғадан операцияны қауіпсіз орындауға жеткілікті мөлшерде бағдарламаның белгілі бір тапсырмасын өздігінен орындауын талап ететін болады.

4. ӘК-ге сервистік қызмет көрсету бойынша тапсырмаларды орындау оқыту мерзімдерін анықтаудағы жекелей тәсілдеме оқыту мерзімдері тиянақталған болып табылмайтынынағ оқытылатын тұлғаның жеке қабілеттеріне және ӘК ТҚК бойынша ұйымның өндірістік ағдайына байланысты болатынынаәкеледі, бірақ 10 жұмыс күнінен кем бола алмайды.

5. Оқытушы персрнал – ӘК ервистік қызмет көрсету міндеттерін тәжірибелік орныдауды үйрете алатын АА персоналы, төменде көрсетілген тізбеге енгізілген:

1) тәжірибелік элемент нұсқаушысы;

2) тәжірибелік тағылымдамадан өтуші супервайзер;

3) "А" санатты механик міндеттерін тәжірибелік орындауды үйрету жөніндегі супервайзер;

4) ӘК сервистік қызмет көрсету жөніндегі супервайзер.

1-ескертпе: барлық аталған персонал тәжірибелік оқыту міндеттеріне сәйкес келетін сертификаттау немесе қолдау персоналының ерекшелігі бар.

2-ескертпе: барлық аталған персонал өздері беретін пән бойынша міндеттерді орындауға құзіретті.

6. ӘК сервистік қызмет көрсету міндеттерін оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбаларды беру оқу нәтижелері бойынша жүзеге асырылады және білім алушы үйренген тапсырма (тапсырмалар) көрсетілген қол қою парақшаларының түпнұсқалары рәсімделеді. Әрбір үйренген тапсырма бойынша қол қойылған парақтарға білім беруші персонал және білім алушылар қол қояды.

1-ескертпе. "А" санатты куәліктерді алушыларға орындауға жататын тапсырмаларды оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбалар берілмейді және беру көзделмеген.

2-ескертпе: Білім алушының тәжірибелік білімінің қорытындысы бойынша бағалаушы міндеттерді оқуды қамтитын жалпы үйренген міндеттер мен оқу бағдарламаларын өздігімен орындауға дайындығын растайтын біліктілігін бағалайды.

7. Курстың бағдарламасы:

1) ӘК-ны рульдеу кезінде оны тұрақ орнына орнату кезінде экипажға сигналдар беру;

2) ӘК-ге / ӘК-ден тірек қалыптарын орнату / алып тастау;

3) электр қуаттандырудың жерүсті көзінің жалғастырғышын ӘК-ге / ӘК-ден қосу / ажырату;

4) ӘК есіктері мен ӘК-нің сервистік панельдеріне қол жетімділік люктерін ашу / жабу;

5) ӘК-ге жанармайды үстеме құюды және ӘК-ден жанармайды ағызуды бақылау;

6) ӘК-ге су құю, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызуды бақылау, ӘК-нің су жүйесінен суды ағызу;

7) ӘК-ден қоқыс-қалдықтарды жою жүйесін өңдеуді бақылау;

8) ӘК-ні және қозғалтқыш винттерін арқандап байлау;

9) ӘК қозғалтқыштарының іске қосылуын бақылау;

10) белгіленген терминология бойынша экипаж кабинасымен байланыс жүргізу.

Тіркеп сүйреу басшысы немесе бақылаушы функцияларымен ӘК ұшу алдында бортында жолаушыларымен бірге ӘК-ні тіркеп сүйреу, ӘК бұдан әрі орнын ауыстыру немесе бұдан әрі ТҚК мақсатымен бортта жолаушыларсыз тіркеп сүйреу.

11)ӘК ұшу алдындағы инспекциялау.

1-ескерту.

Оқыту оператор (пайдаланушы) ұсынған ұшу алдындағы инспекцияны орындау жөніндегі нұсқаулық (ресім) негізінде және оператор (пайдаланушы) зерделеу және бұдан әрі орындау үшін белгілеген бағдарлама тармақтары бойынша жүргізіледі.

2-ескерту.

Ұшу алдындағы инспекциялау тармақтарының (міндеттерінің) үлгілік тізбесі төменде келтірілген тізбені қамтиды, бірақ онымен шектелмейді.

ӘК-де жұмыстарды орындау кезінде ӘК-нің ықтимал зақымдануының алдын алу мақсатымен ӘК жағдайын жалпы қадағалау.

ӘК-ні сақтауға дайындау.

ӘК-ге / ӘК-ден ауа баптаудың жерүсті көзінің түтігін қосу / ажырату.

ӘК-ге / ӘК-ден қозғалтқышты жер үстінен іске қосу құрылғысын (УВЗ / Air Supply Unit) қосу / ажырату.

ӘК-ден мұздануды жойған кезде (de-icing) және / немесе ӘК-ге мұзданудан қорғанысты қондыру (anti-icing) кезінде ӘК беттерінің өңделуін қадағалау.

Ескерту.

Бұл тармақ тек қадағалауды көздейді және бұнда ӘК-ден мұздануды жою (de-icing) және / немесе ӘК-ге мұзданудан қорғанысты қондыру (anti-icing) функциясы жоқ.

12) Әуе кемесінің командиріне ӘК-ден мұздануды жоюдан (de-icing) және / немесе ӘК-ге мұзданудан қорғанысты қондырудан (anti-icing) кейін ӘК беттерін тексеруді аяқтау және ӘК беттерінің тазалығы туралы баяндау.

13) Әуе кемесінің командирін ӘК-ні мұзданудан қорғау бойынша ӘК өңдеу нәтижелері жөніндегі код мазмұны туралы (anti-icing code) хабардар ету, оған қолданылатын сұйықтықтың, қоспаның пропорциясы, өңдеудің соңғы сатысында бірінші тамшыныңң таму уақыты (кодтың барлық аталған құрамдас бөліктері ӘК өңдеу соңғы сатасына жатады, мысалы "Type II, 75%, 12-45 жергілікті уақыт");

14) ӘК ұшу алдындағы инспекциялау тармақтарының (міндеттерінің) үлгілік тізбесі.

15) ӘК және оның авариялық жабдығын кез келген тозу, зақымдалу немесе жылыстаудың айқын белгілерін анықтау мақсатымен жалпы қарау. Қосымша, ӘК-де авариялық жабдықты қоса алғанда, бүкіл талап етілген жабдықтың бар болуы қажет.

16) Кез келген кейінге қалдырылған ақаулар алдағы ұшуға жағымсыз ісер ете алмайтынына кепілдік беру үшін ұшу жарамдылығын қолдау жөніндегі жазбалар жүйесін немесе борттық техникалық журналды (қайсысы жарамды болады) инспекциялау, бұл ретте ресми есептерде көрсетілген (актілерде, сипаттамаларда, ережелерде, сервистік бюллетеньдерде, ұшу жарамдылығының директиваларында, ӘК ТҚК бағдарламаларында немесе регламенттерінде), талап етілген ТҚК бойынша әрекеттердің ешқайсысының мерзімі өтпеген (мерзімінде немесе уақтылы орындалмаған) немесе алдағы ұшу кезінде ондай болуы мүмкін болмауға тиіс.

17) Шығындалатын сұйықтықтар, газдар және т.с.с. бақылау. ӘК-ні ұшуға дейін ластанудан бос сұйықтықтармен, ерекшелігі дұрыс газдармен үстемелеп толтыру және үстемелеп толтыру нәтижелері бойынша тиісті құжаттамаға дұрыс жазылуы.

18) ӘК есіктері мен люктарының жабылу сенімділігін бақылау.

19) ӘК ұшуды басқару беттерін блоктау құрылғыларының және шасси тіректерін блоктау пиндері / бұрандама қысқыштарын, статикалық және толық қысым бітеуіштерін, шектеуші құрылғыларды және қозғалтқыштар мен саңылауларға орнатылатын бітеуіштердің жойылуын бақылау.

20) Ұшу қауіпсіздігіне қауіптің алдын алу мақсатымен ӘК сыртқы беттері мен қозғалтқыштарын мұздан, қардан, құмнан, кірден және т.с.с. тазалығын бақылау және ауа райы метеожағдайлары салдарынан алдын ала мұздануды жою / мұзданудың алдын алуды пайдалану нәтижелері бойынша олардың сұйықтықтарының қалдықтарының қалмағанын дәйектеу үшін ұшу алдында бағалау жүргізу.

21) Баламалы түрде ӘК ТҚК мақұлданған бағдарламасында (регламентте) белгіленген ӘК типтері мен ӘК пайдалану түрлері үшін ТҚК-нің жоспарланған инспекциялары арқылы қалдықтардың жинақталуын бақылау және осы қалдықтарды жою бойынша жұмыстар жүргізуге рұқсат етіледі.

Кез-келген тапсырма үшін техникалық қызмет көрсету бойынша әрекет жөндемсіздікті іздеуден құралмаған. Жоғарыдағы көрсетілген тізбеге кіретін кез-келген тапсырма үшін кейінге қалдырылған ақауды жойғаннан кейін пайдалануға рұқсат етілетін сертификат беру талап етіледі.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 34-қосымша

А санатты куәлік иегерлерінің орындауы үшін айқындалған міндеттерді практикалық орындауды оқыту / А / Cat A Tasks Training

1. Курстың мақсаты төменде келтірілген тізбеге сәйкес келетін міндеттер бойынша білім алушыға "А" санатты механиктің тапсырмаларын орындауға оған білім беру, үйрету және дағдыландыру болып табылады.

2. Оқыту бағдарламасы білі алушыларға нақты ӘК, қозғалтқыштар мен олардың жабдықтарына ТҚ жағдайында "А" санатты механиктің міндеттері бойынша операцияларды өз бетінше орындау үшін қажетті ӘК ТҚ білімі мен дағдысын алуға бағытталған

3. "А" санатты механиктің тапсырмаларын орындау бағдарламасы тармақтарын меңгеру нәтижесі бойынша машықтанушылардың білімін бағалау жұмыс орнында емтихан түрінде өткізіледі. Емтихан ауызша сұрақ-жауап түрінде өткізіледі. Сұрақ-жауап екі кезеңде өткізіледі:

1-кезең – машықтанушы персоналмен;

2-кезең–тиісті маманданған, тағайындалған бағалаушымен.

4. Сұрақ-жауап жеке тақырыптың немесе ережеге сай ӘК және қозғалтқышта өткізілетін оқыту бағдарламасының тармағының (тапсырмалар) аяқталғаны бойынша ӘК және қозғалтқышта өткізіледі. Сұрақ-жауап кезінде сұрақ саны машықтанушының білімі мен ептілігін дәлелдеу үшін жеткілікті көлемде белгіленеді. Машықтанушы білімін кластағы / аудиториядағы сұрақ-жауап өткізуді ӘК және қозғалтқышта тексерумен үйлестіру қолданылады.

5. Машықтанушы персонал мен бағалаушы функцияларын қатар қолдану кезінде бір тұлғада сұрақ-жауап бір кезеңде өткізіледі.

6. ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның персоналы қайсыбір тапсырманы орындау санын машықтанушыға жеке белгілейді, қажет кезінде, машықтанушыға қосымша дәрістер немесе практикалар өткізу туралы хабарлайды, сонымен қатар бұл туралы бағалаушы мен ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның басшысын да хабардар етеді және олармен оқыту өткізудің қосымша мерзімдерін келіседі.

7. Оқыту персоналы машықтанушыдан операцияны қауіпсіз орындау үшін жеткілікті санда оқыту бағдарламасының қайсыбір тапсырмасын орындауын талап етеді.

8. "А" санатты механик тапсырмаларын орындауды оқыту мерзімдерін белгілеуде жеке амал қолдану, оқыту мерзімдері белгіленген болып табылмайды, машықтанушының жеке қабілеттеріне және ӘК ТҚ жөніндегі ұйымдағы өндірістік жағдайға байланысты, бірақ 14 күнтізбелік күннен кем бола алмайды.

Курстың бағдарламасы:

9) Төмендегілер білім беретін персонал болып табылады:

1) "А" санатты куәліктің иелеріне бекітілген міндеттерді тәжірибелі орындауды үйрете алатын ТҚ және ТКЖ жөніндегі ұйымның персоналы, төмендегі тізбеге қосылған:

Тәжірибелік элемент нұсқаушысы;

Тәжірибелік тағылымдамадан өтуші супервайзер;

"А" санатты механик міндеттерін тәжірибелік орындауды үйрету жөніндегі супервайзер.

Ескертпе: барлық аталған персонал тәжірибелік оқыту міндеттеріне сәйкес келетін сертификаттау немесе қолдау персоналының ерекшелігі бар.

10. білім алушының тәжірибелік білімінің қорытындысы бойынша бағалаушы міндеттерді оқуды қамтитын жалпы үйренген міндеттер мен оқу бағдарламаларын өздігімен орындауға дайындығын растайтын біліктілігін бағалайды.

11. "А" санатты куәліктерді алушыларға орындауға жататын тапсырмаларды оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбаларды беру оқу нәтижелері бойынша жүзеге асырылады және білім алушы үйренген тапсырма (тапсырмалар) көрсетілген қол қою парақшаларының түпнұсқалары рәсімделеді. Әрбір үйренген тапсырма бойынша қол қойылған парақтарға білім беруші персонал және білім алушылар қол қояды.

1-ескертпе. "А" санатты куәліктерді алушыларға орындауға жататын тапсырмаларды оқыту бағдарламасы бойынша түпнұсқа жазбалар берілмейді және беру көзделмеген.

2-ескертпе: Білім алушының тәжірибелік білімінің қорытындысы бойынша бағалаушы міндеттерді оқуды қамтитын жалпы үйренген міндеттер мен оқу бағдарламаларын өздігімен орындауға дайындығын растайтын біліктілігін бағалайды.

1) Доңғалақтарды алмастыру / Replacement of wheel assemblies;

2) тежегіштерді алмастыру / Replacement of wheel brake units;

3) апатты жабдықты алмастыру / Replacement of emergency equipment;

4) пештерді, қайнатқыштарды және сусын шығарушыларды алмастыру / replacement of ovens, boilers and beverage makers;

5) ішкі және сыртқы жарықтандыруды, қыздыру шамдарын және импульстік шамдарды алмастыру / Replacement of internal and external lights, filaments and flash tubes4

6) алдыңғы әйнектің әйнектазартқыштары қылшағын алмастыру / Replacement of windscreen wiper blades;

7) жолаушылар креслоларын және жолаушылар салоны экипажының креслоларын, байлайтын белбеулерін және қауіпсіздік белбеулерін аластыру / Replacement of passenger and cabin crew seats, seat belts and harnesses;

8) жылдам қол жетімді қақпақтарды және инспекциялық панелдерді жабу / Closing of cowlings and refitment of quick access inspection panels;

9) төгу клапанынан басқа әжетхана жүйесінің құрамдас бөліктерін алмастыру / Replacement of toilet system components but excluding gate valves;

10) қысымға түсетін құрылымның бөлігі болып табылатын есіктерден басқа, ішкі бөліктердегі есіктерді (бөлімдердегі, ұяшықтардағы, бөлмеаралықтардағы) және жапсырмаларды (маңдайшаларды, ескерту жазбаларын) жайжөндеу және алмастыру / Simple repairs and replacement of internal compartment doors and placards but excluding doors forming part of a pressure structure;

11) ӘК жолаушылар салонындағы жолаушылар креслосы үстіндегі қол салынатын багаждарға және жиhаздағы заттарға арналған бөлімдер (сөрелер, бөліктер) есіктерін жай жөндеу және алмастыру / Simple repairs and replacement of overhead storage compartment doors and cabin furnishing items;

12) статикалық разрядтарды алмастыру / Replacement of static wicks;

13) ӘК бас авиациялық аккумулятор батареяларын және ӘК ККҚ авиациялық аккумулятор батареяларын алмастыру / Replacement of aircraft main and APU aircraft batteries;

14) ұшу жолаушылары үшін ойын-сауық жүйелерінің құрамдас бөліктерін, басқа да жолаушыларға хабарлау жүйесінің құрамдас бөліктерін (дауыстап сөйлеу байланыс жүйелері, ҰДЖ) алмастыру / Replacement of in-flight entertainment system components other than public address;

15) үнемі (қалыпты) майлау және барлық жүйелерді сұйықтықтармен және газбен толтырып отыру / Routine lubrication and replenishment of all system fluids and gases;

16) уәкілетті органмен қарапайым тапсырма ретінде келісілген деактивация болып табылатын пайдаланушының (оператор) минималды жабдығы тізбесіне сәйкес (MEL) ӘК ішкі жүйелерінің және құрамдас бөліктерінің деактивациясы / The de-activation only of sub-system and aircraft components system as permitted by the operator’s minimum equipment list where such de-activation is agreed by the competent authorities as a simple task;

17) панелдерді, қақпақтарды немесе қақпақшаларды алу/жабу немесе арнайы жабдықты қолдануды қоса алғанда, мұздануға қарсы сұйықтық пен мұзданудың алдын алуға арналған сұйықтық қалдықтарын инспекциалау және алып тастау / Inspection for and removal of de-icing fluid residues, including removal/closure of panels, cowls or covers or the use of special tools;

18) уәкілетті органның келісімі бойынша нәтижесінде тапсырма қарапайым болып танылатын кез-келген басқа да құрамдас бөліктерді және ӘК белгілі типі үшін ғана алмастыру / Replacement of any other components as agreed by the competent authority for a particular aircraft type only where it is agreed that the task is simple.

19) ӘК белгілі типі үшін уәкілетті органмен қарапайым тапсырма болып танылған кез-келген басқа да тапсырма. Бұған мына міндетті талаптарды сақтай отырып, ақауды жоюдың мерзімі ұзартылады:

жөндемсіздіктерді іздеудің қажеттілігі жоқ; және;

тапсырма MEL бөлігі болып табылады, және;

MEL талап еткен техникалық қызмет көрсету бойынша әрекеттер, уәкілетті органмен келісіледі және олар қарапайым деп таниды;

20) ерекше жағдайда, тік ұшақтар үшін, жоғарыда тізбесі берілген тармақтарға қосымша ретінде мыналар қосылады:

"Апатты жағдайда медициналық қызмет көрсету" қарапайым ішкі медициналық жабдықты алу және орнату / (Helicopter Emergency Medical Service- HEMS) / removal and installation of Helicopter Emergency Medical Service (HEMS) simple internal medical equipment;

ішкі жүкті қамтамасыз ететін жабдықты (мысалы, ішкі ілмектер, айналар), басқаша, шығырды алу және орнату / Removal and installation of external cargo provisions (i.e., external hook, mirrors) other than the hoist.

жылдам түсірілім жсайтын сыртқы камераларды және іздеу жарықтандыруын алу және орнату / Removal and installation of quick release external cameras and search lights;

газ баллондарынан басқа, ағып жүрген апат баллондарын алу және орнату / Removal and installation of emergency float bags, not including the botles.

жылдам алынатын құрылғылармен жабдықталған ішкі есіктерді алу және орнату / Removal and installation of external doors fitted with quick release attachment;

қарға арналған жастықтарды, шаңғыларды, қауіпсіздік жастықтарын алу және орнату /Removal and installation of snow pads/skid wear shoes/slump protection pads.

Кез-келген тапсырма үшін техникалық қызмет көрсету бойынша әрекет жөндемсіздікті іздеуден құралмаған. Жоғарыдағы көрсетілген тізбеге кіретін кез-келген тапсырма үшін кейінге қалдырылған ақауды жойғаннан кейін пайдалануға рұқсат етілетін сертификат беру талап етіледі.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 35-қосымша

ӘК техникалық қызмет көрсетуге байланысты адамның мүмкіншіліктері – кәсіби деңгейді қолдау / Human Factors Continuation Training

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтиханды тапсыру – ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның және / немесе АОО шешіміне қарай, егер өзгесі уәкілетті органмен алдын ала келісілмесе.	3 сағат
Емтиханда тыңдаушылардың ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы	Рұқсат етілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары.

1. ӘК ТҚ жөніндегі ұйым басшыларының пікірінше қайтадан зерделенуі тиіс болып табылатын ӘК текникалық қызмет көрсетумен байланысты адамның мүмкіншіліктері мәселелерінде персоналдың білімін жаңарту.

2. Мынадай тақырыптарды аша отырып, ӘҚ ТҚ жөніндегі ұйым және / немесе АОО таңдаған курс мәселелерін 2 жылдық кезең ішінде зерделеу:

1) ӘК ТҚ жөніндегі ұйым персоналынан келіп түсетін кері байланысты;

2) ӘК ТҚ жөніндегі ұйым және оның персоналы үшін өзекті болып саналатын басым тақырыптарды және заттарды;

3) ӘК ТҚ іс жүзіндегі жағдайында туындайтын тәуекелдерді және қауіп-қатерлерді;

4) сыртқы және ішкі аудит жүргізу кезінде анықталған кемшіліктерді.

3. Уәкілетті органның нұсқауы бойынша ӘК ТҚ жөніндегі ұйым және / немесе АОО персоналы міндетті түрде зерделеуі тиіс тақырыптарды және құжаттарды зерделеу.

3. Курстың бағдарламасы:

1) "9А/9В модулі. ӘК техникалық қызмет көрсетуге байланысты адамның мүмкіншіліктері" "Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламалары" бағдарламасы бойынша курсының және / немесе "ӘК ТҚ-ға байланысты адамның мүмкіншіліктері – бастапқы даярлық" / "InitialHumanFactors" курсының жеке мәселелерін қайталау;

2) авиакомпанияныңқызметтегі хабарлау жүйесі шеңберінде ӘК ТҚ жөніндегі ұйымының персоналынан келіп түсетін кері байланысты шолу (ReportingSystem);

3) ӘК ТҚ жөніндегі ұйым және оның персоналы үшін өзекті болып саналатын басым тақырыптарды және заттарды зерделеу;

4) "Ұшу қауіпсіздігін басқару жүйелері" (ҰҚБЖ) қызметтегі шеңберінде бағалау негізінде ӘК ТҚ іс жүзіндегі жағдайында туындайтын тәуекелдерді және қауіп-қатерлерді талдау;

5) ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның сыртқы және ішкі аудит өткізу кезінде анықталған кемшіліктерін шолу;

6) уәкілетті органның нұсқауы бойынша ӘК ТҚ жөніндегі ұйым персоналы міндетті түрде зерделеуі тиіс тақырыптар және құжаттар.

*) ӘК ТҚ өз бетінше орындайтын ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігінің иегерлері үшін сұрақтар оларға қатысты бөлігінде зерделенеді, емтихан уәкілетті орган қосымша нұсқау берген жағдайда тапсырылады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 36-қосымша

Авиация заңнамасы – кәсібидеңгейді қолдау / Aviation Legislation Continuation Training

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтиханды тапсыру – ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның және / немесе АОО шешіміне қарай, егер өзгесі уәкілетті органмен алдын ала келісілмесе.	3 сағат
Емтиханда тыңдаушылардың ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы	Рұқсат етілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары.

1. Қазақстандық және халықаралық авиациялық заңнама саласында қызығушылық танытатын кейбір тақырыптар және / немесе жеке өзекті мәселелер бойынша персоналдың білімін жаңарту.

2. Курстың бағдарламасына:

1) курстың жеке мәселелерін қайталау;

2) мамандардың кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасын меңгеру үшін ӘК ТҚ жөніндегі ұйым таңдаған 2 жылдық кезең ішінде орын алған қазақстандық және халықаралық авиация заңнамасындағы өзгерістер мен толықтырулар;

3) уәкілетті органның нұсқауы бойынша ӘК ТҚ жөніндегі ұйым және / немесе АОО персоналы және / немесе тыңдаушылары міндетті түрде зерделеуі тиіс тақырыптар мен құжаттар кіреді.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 37-қосымша

Отын бактарының қауіпсіздігі / CDCCL – кәсіби деңгейді қолдау / Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтиханды тапсыру – ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның және / немесе АОО шешіміне қарай, егер өзгесі уәкілетті органмен алдын ала келісілмесе.	3 сағат
Емтиханда тыңдаушылардың ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы	Рұқсат етілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары:

Отын бактарының қауіпсіздігі бойынша білімін жаңарту.

Курстың бағдарламасы:

№ п/п	Кәсіби деңгейді қолдау
1	Курсты қысқаша шолу.
2	Отын бактарының (Fuel Tank Safety, FTS) қауіпсіздігі бойынша өндірушілердің немесе өкілетті өкілдердің құжаттарымен, құралдарымен және дериктиваларымен байланысты жаңа нұсқаулықтарды және "Отын багының ішіндегі бөлшектерді түпнұсқалық жағдайына және оларды орналастыруға қойылатын талаптарды" (CDCCL) шолу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 38-қосымша

ӘК ТҚ кезіндегі қателер, ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның аудиттері барысында анықталған ескертулер, ӘК ТҚ-мен байланысты авиациялық оқиғаларды және қақтығыстарды тергеу материалдары жәнеолардан жасалған ұсыныстар

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтихансыз	3 сағат

Курстың мақсаттары және курстың бағдарламасы:

1) персоналға сервистік және ӘК ТҚ кезінде жол берілген үлгілік және сипаттық қателерді ескерту;

2) ӘК ТҚ жөніндегі ұйымда 2 жылдық кезең ішінде авиация персоналының кәсібидеңгейін қолдау бағдарламасын меңгеруге жүргізілген аудиттің және инспекцияның қорытындыларын, сонымен қатар анықталған кемшіліктері мен ескертулерін зерделеу;

3) авиация персоналының кәсібидеңгейін қолдау бағдарламасын меңгеруде 2 жылдық кезең ішінде ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның ӘК ТҚ байланысты авиациялық оқиғаларды және қақтығыстарды тергеу материалдарын және олардан жасалған ұсыныстарды зерделеу;

4) уәкілетті органның нұсқауы бойынша ӘК ТҚ жөніндегі ұйым және / немесе авиация оқу орталығының персоналы және / немесе оның тыңдаушылары міндетті түрде зерделеуі тиіс тақырыптарды және құжаттарды зерделеу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 39-қосымша

Электрсымдары және электрлік қосылыстар жүйесі (EWIS) – кәсібидеңгейді қолдау / Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) Continuation Training

Емтихан	Оқыту ұзақтығы
Емтиханды тапсыру – ӘК ТҚ жөніндегі ұйымның және / немесе АОО шешіміне қарай, егер өзгесі уәкілетті органмен алдын ала келісілмесе.	3 сағат
Емтиханда тыңдаушылардың ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы	Рұқсат етілмейді – жабық кітап

Курстың мақсаттары.

Тыңдаушылардың ұшақтың электрсымдары бойынша, электр қосылыстарының түрлерінен және типтерінен білімін жаңарту, ол үшін курс бойынша қысқаша шолу жүргізу.

Курстың бағдарламасы:

№ п/п	Тақырыптардың атауы
1	Агрегаттарды және блоктарды алмастыруды, қолданылатын құралдарды және өлшеу аппараттарын, жөндемсіздіктерді және өлшеу аппаратурасын іздеу және жою рәсімдерін қоса алғанда, ұшақ электрсымына техникалық қызмет көрсету жұмысы тәжірибесіндегі негізгі қағидалар мен шолу
2	Ұшақ электрсымының түйіспе сымын жөндеу және / немесе практикалық операция кезіндегі жұмыс тәжірибесінің негізгі қағидалары және шолу
3	Инспекция жүргізуде жұмыс тәжірибесінің негізгі қағидалары және шолу, инспекция жүргізу кезінде адамның қателіктері, инспекцияның аймақтары мен салалары және үлгілік бұзылулар
4	Түйіспе сымға және электрсымдарын тазалау рәсіміне және оның сыртқы әсерден қорғалуына әсерін тигізетін кейбір материалдарды шолу

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 40-қосымша

ӘК-мен (типі көрсетіледі XXXXX) қозғалтқыштармен (типі көрсетіледі YYYYY) жалпы таныстырылу курсы / General Aircraft Familiarization Course XXXXX (YYYYY)

Курстың мақсаттары.

КурсXXXXX типіндегі ұшақтар және оның YYYYY қозғалтқышы жүйесі бойынша базалық білім алу және меңгеру үшін жасалады және соған арналған.

Курсқатысушыға әртүрлі борт жүйелерін пайдалану, жаңғырту және интеграциясы саласында XXXXX типіндегі ұшақтар туралы жалпы білім мен түсінік алуға жәнеқатысушының білімін жақсартуға, оның тиімділігін жоғарылатуға және күнделікті жұмыста табысты қодануға мүмкіндік береді.

*) Ескерту. Осында және бұдан әрі, осы тармақ шегінде, ұшақ орнына тік ұшақ та қарастырылады, ол курстың зерделеу заты болып белгіленеді.

Емтихан		Бір типтегі ӘК оқыту ұзақтығы / Деңгей
	емтиханмен	5 күн / 1 деңгей, соның ішінде: "А" санатты куәліктері иелерінің орындауына белгіленген тапсырмаларды практикалық орындауға оқытудан" өтетін мамандарға ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігіне "С" санатының екінші және әр кезекті рейтингін енгізу мақсатында жоғары техникалық білім алу арқылы С" санатын алатын үміткерлерге қолданылады
	емтихансыз	4 күн / 1 деңгей
	емтихансыз	2 күн / 1 деңгей (ӘК типін оқыту үшін берілген 1 деңгейді белгілеуде келтірілген "а" тармағы көлемінде зерделенеді) (соның ішінде, "ӘК сервистік қызмет көрсету тапсырмаларын оқытудан" өтетін мамандарға қолданылады)
Емтиханда тыңдаушылардың ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы				Рұқсат етілмейді – жабық кітап
№			Тақырып
1			Ұшақтың құрылымы
2			Ұшақтың техникалық құжаттамасы және техникалық құжаттама үшін жасалған компьютерлік бағдарламалар
3			Ұшақты басқару жүйелерін шолу. Ұшақтың / тік ұшақтың көтерілу күші
4			Электрмен жабдықтау жүйесі **)
5			Гидравликалық жүйе **)
6			Экипаж кабинасының аспаптық жабдығы **)
7			Экипаж кабинасының аспаптық жабдығыжалғасы **)
8			Ұшақты басқару жүйесі **)
9			Автопилот **)
10			Кабинаның және жолаушылар салонының жабдығы **)
11			Есіктер **)
12			Шасси **)
13			Отын жүйесі **)
14			Өртке қарсы қорғану жүйесі **)
15			Ұшақтың жарықтануы **)
16			Қозғалтқыштан ауаны сұрыптау жүйесі **)
17			Қысымды реттеу жүйесі **)
18			Оттегі жабдығының жүйесі **)
20			Ауа баптағыш жүйесі **)
21			Желдеткіш жүйесі **)
22			YYYYY қозғалтқыш **)
24			ККҚ **)
25			Байланыс жүйесі **)
26			Радиоқұралдар бойынша ұшақтың орналасқан орнын анықтау жүйелері **)
27			Орналасқан орынды тәуелсіз анықтау жүйелері **)
28			Басқа да тақырыптар (қажетіне қарай) **)
28			Емтихан (қажетіне қарай)

**) Ескерту. Курс тақырыптарын зерделеу деңгейі ӘК типін оқыту үшін қолданылатын 1 деңгейге сай келеді.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 41-қосымшасы

ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық қызмет көрсететін мамандардың кәсіби деңгейін қолдау / Continuation Training

1. ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық қызмет көрсететін мамандардың, сондай-ақ ӘК ұшуға жарамдылығын қолдауды қамтамасыз ететін басқа да персоналдың кәсіби деңгейін қолдау / Continuation Training.

2. Іс жүзіндегі ӘК ТКЖ жұмыстарына тартылған мамандардан білім алу мақсатымен ӘК-ні техникалық пайдалануға қатысты тақырыптар мен пәндерді, ӘК ТКЖ ережелері мен процедураларын, ӘК ТКЖ саласындағы озық тәжірибені, авиациялық техниканың істен шығуы мен ақаулары талдауын, ӘК қатысты инциденттерді, адамның ӘК ТКЖ нәтижелеріне тигізетін әсерін зерттеу процесі. Тақырыптар мен пәндердің қағидалары және минималды бағдарламасы төмендегі тізбеге сәйкес келеді.

3. ӘК ТКЖ мамандарының кәсіби деңгейін қолдау жауапкершілігі АА ұйымына, ал ӘК ТКЖ жүргізіліп, АТЖ және ТКЖ ұйымы қажет болмаған жағдайда, ӘК ТКЖ маманы куәлігінің иесіне жүктеледі.

4. ӘҚ ТҚ жөніндегі маманның куәлігінің иегері ӘК ТҚ, ТҚ және ТКЖ жөніндегі ұйымсыз орындалған кезде кәсіби деңгейді қолдау үшін жауап береді.

5. АА ұйымының атынан ӘК сервистік және/немесе ТҚ үшін жауап беретін құрылымдардың басшылары маманның біліктілігіне қарай және оған жүктелген міндеттерге қарай әрбір маман үшін жеке даярлау жоспарын жасайды.

6. Тақырыптар мен пәндерді зерттеу әдісі оқытушы мен тыңдаушылардың тікелей сөйлесуі арқылы интерактивті немесе біріктірілген болуы мүмкін.

7. Курс басталуын АА ұйымы анықтайтын 2 жылдық күнтізбелік кезеңнің соңында аяқталады.

8. Курс оқу кезеңіне толықтай біркелкі бөлініп, персоналға қатты жүктеме түсірмеуі және оқу жүктемесі ағымдағы ӘК қолданысына әсер етпеуі керек.

9. Сабақты кәсіби деңгейді техникалық персоналдың кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасына талаптарына сәйкес келетін персонал береді.

10. ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық күтім көрсететін, АА ұйымы жұмысқа алған әр маман қабылданған 2 жылдық күнтізбелік кезеңнің бірінші айының 1-ші күнінен бастап кәсіби деңгейді қолдау процесіне қосылады, бірақ жұмысқа кезең басталғаннан кейін қабылданса, ағымдағы жылға арналған бағдарламаны ішінара оқыса болады.

11. ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық күтім көрсететін, АА ұйымы жұмысқа алған әр маман кәсіби деңгейді қолдау бағдарламасын оқымас бұрын, осы ұйым ұсынатын құқықтары мен міндеттеріне сәйкес бағдарламаның міндетті курстары бойынша алғашқы дайындықтан өтеді.

12. ТҚ және ТКЖ ұйымының персоналы маманды жұмысқа қабылдаған сәттен бастап 6 айдан кешіктірмей ӘК ТҚ нәтижелеріне адами фактордың әсері (ӘК техникалық қызмет көрсетуге қатысты адам мүмкіндіктері – бастапқы даярлау / Initial Human Factors) бағдарламасы бойынша бастапқы даярлаудан өтеді және маман жұмыс орнын немесе авиакомпанияны ауыстырған сайын өтеді.

13. Бағдарламаның басқа да курстары үшін уақытша шектеулер анықталмаған, алайда оған жүктелген міндеттерді орындауға мамандардың даярлығы үшін уақытында және жұмысты бастағанға дейін маманның оқуын ұйымдастыратын ТҚ және ТКЖ ұйымының басшылық құрамы жауап береді.

14. АА ұйымы мамандардың алған білімдерін растау үшін ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе техникалық қызмет көрсететін әр маман бойынша дәлелді құжаттаманы бақылау және сақтау жүйесін орнатады.

15. АА ұйымы сынақтар және/немесе тексерулер өткізу үшін мамандардың білімін тексеруге арналған сұрақтарды әзірлейді (аталмыш сынақтар немесе тексерулер өткізу қажет болған жағдайда).

16. "Басқа тақырыптар мен пәндер" санатына кіретін жеке курстарды АА ұйымында немесе уәкілетті орган өткізуін мақұлдаған авиациялық оқу орталықтарында өткізуге болады. Маманның сертификатында бағдарламаның басқа тақырыптары мен пәндері бойынша жазба АА ұйымының шешімі бойынша жасалуы мүмкін.

17. Әуе кеме компоненттерін қолдайтын ұйымның Оқыту бағдарламасының ұзақтығы да сол ереже бойынша белгіленеді, бірақ қызметінің шектеулілігін көрсету үшін қысқартылуы мүмкін. Мысалы, гидравликалық сорғыны пайдалануға рұқсат берілетін, сертификаттаудан өтетін персонал үшін кәсіби деңгейді қолдауға бірнеше сағат, ал газ турбиналы қозғалтқышты пайдалануға рұқсат берілетін персоналға бірнеше күн дайындық қажет болуы мүмкін.

18. ӘК ТКЖ жүргізіліп, ал АТЖ және ТКЖ ұйымы қажет болмайтын жағдайда жұмыс істейтін мамандар Бағдарламаның 1, 2-тармақтарын міндетті түрде, ал 3, 4, 6-тармақтары бойынша өздеріне қатысты жерлерін өтеді. Бұндай маман үшін бағдарламаның 2 жылдық күнтізбелік кезеңінің басы оның кәсіби қызметі басталған кезеңнен 2 жыл өткен соң анықталады. Бағдарламаның 1, 2, 3, 4-тармақтары ӘК ТКЖ маманы куәлігінің иесі тиісті алғашқы дайындықтан өткеннен кейін жүргізіледі.

19. АА ұйымында жұмыс істейтін персонал үшін бағдарламаның тақырыптары мен пәндерін зерттеу көлемі және қажет болған жағдайда сынақтар және/немесе емтихандар тапсыруы:

1) ӘК ТКЖ мамандары - Бағдарламаның 1, 2, 5-тармақтарын оқу міндетті, 3, 4, 6-тармақтарында өздеріне қатыстысын оқу керек;

2) ӘК сервистік қызмет көрсету механиктері - Бағдарламаның 1-тармағын оқу міндетті, басқа тармақтарында өздеріне қатыстысын оқу керек;

3) ӘК компоненттері бойынша мамандар, бұзбай бақылау техниктері және инженерлері - Бағдарламаның 1 және 2-тармақтарын оқу міндетті, басқа тармақтарында өздеріне қатыстысын оқу керек;

20. "ӘК-ге сервистік қызмет және/немесе ТО мамандардың кәсіби деңгейін қолдау бағдарламасын" игеру нәтижелері бойынша сертификаттар 2 жылдық күнтізбелік зерттеу кезеңінің "...бағдарламасын" толықтай және 19 тармақтың 1, 2, 3-тармақтарында көрсетілген көлемде игеріп, қажет болған жағдайда емтихандар тапсырған персоналға беріледі.

21. Маман сертификатындағы Бағдарлама тармақтары бойынша жазба:

1) жеке болуы және Бағдарламаның тек осы тармағына қатысты болуы мүмкін;

2) "ӘК ТКЖ мамандарының кәсіби деңгейін қолдау" (Maintenance Staff - Continuation Training Program) жалпы жазбасында басқа міндетті курстармен қатар бағдарламаның осы тармағы көрсетіледі;

3) маманның сертификатында бағдарламаның басқа тақырыптары мен пәндері бойынша жазба АА ұйымының шешімі бойынша жасалуы мүмкін - ** қараңыз).

Емтихан	Сыныпта оқыту ұзақтығы
*) - сынақ тапсыру және/немесе емтиханнан өту - уәкілетті орган басқа талап қоймаған жағдайда, АА ұйымының немесе авиациялық оқу орталығының шешіміне қарай.	Сыныпта оқыту ұзақтығы стандартын ескере отырып, жалпы оқыту ұзақтығы 15 сағатты құрайтын Бағдарламаның әр курсы бойынша 3 сағаттан (1, 2, 3, 4 және 5-тармақтар) (күніне 6 сағаттан артық емес) - 2,5 күн

Даярлау бағдарламасы:

2-кесте

1.	"ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуға қатысты адам мүмкіндіктері - кәсіби деңгейді қолдау". * қараңыз).
2.	"Авиациялық заңнама - кәсіби деңгейді қолдау". *).
3.	"Электр сымдар және электр байланыстар жүйесі (EWIS) - кәсіби деңгейді қолдау". * қараңыз).
4.	"Отын бактары қауіпсіздігі / CDCCL – кәсіби деңгейді қолдау". * қараңыз).
5.	"ӘК ТКЖ ұйымының аудиті кезінде анықталған ӘК ТКЖ қателері, авиациялық оқиғалар мен инциденттерді зерттеу материалдары және солар бойынша жасалған ұсыныстар"
6.	Басқа тақырыптар мен пәндер - ** қараңыз).

**) - АА ұйымы және/немесе уәкілетті орган анықтайды

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 42-қосымшасы

ӘК ТКЖ мамандарының кәсіби деңгейін қолдау курстарының минималды тізбесі және олардың алғашқы дайындық курстарының тізбесі

Алғашқы дайындық	Кәсіби деңгейді қолдау
"ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуға қатысты адам мүмкіндіктері - алғашқы дайындық" / "Initial Human Factors"	"ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуға қатысты адам мүмкіндіктері - кәсіби деңгейді қолдау" / "Human Factors Continuation Training"
"10RK модулі. Авиациялық заңнама" / "Module 10RK. Aviation Legislation"	"Авиациялық заңнама - кәсіби деңгейді қолдау" / "Aviation Legislation Continuation Training"
"Отын бактары қауіпсіздігі / CDCCL - 1 және 2-фазалар" / "Fuel Tank Safety / CDCCL – Phases 1 and 2"	"Отын бактары қауіпсіздігі / CDCCL - кәсіби деңгейді қолдау" / "Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training"
*) –ТҚ және ӘК отын багының ішіндегі электр өткізгіші жоқ ӘК техникалық қолдаумен айналысатын персонал 1-фаза бойынша оқиды
"Электр сымдар және электр байланыстар жүйесі (EWIS)" / "Electrical Wiring Interconnection System, EWIS"	"Электр сымдар және электр байланыстар жүйесі (EWIS) - кәсіби деңгейді қолдау" / "Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) Continuation Training"
Қолданылмайды	"ӘК-ге техникалық қызмет көрсету және жөндеу қателері, АТЖ және ТКЖ ұйымының аудиттері кезінде анықталған ескертулер, ӘК-ге техникалық қызмет көрсету және жөндеуге қатысты авиациялық оқиғалар мен инциденттерді зерттеу материалдары және солар бойынша жасалған ұсыныстар"

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 43-қосымшасы

АТЖ және ТҚ ұйымының персоналы мен ӘК ұшу жарамдылығына қолдау көрсету персоналы біліктілігінің үлгілік бағдарламасы

Біліктілік	Менеджерлер / Managers	ӘК ТКЖ жоспарлау мамандары / Planners	Супервайзерлер / Supervisor	Сертификаттайтын персонал және қолдау көрсететін персонал / Certifying staff and support staff	Механиктер / Mechanics	Мамандандырылған қызмет көрсететін персонал / Specialised Service Staff	Сапа аудиттерін жүргізу персоналы / Quality audit staff
Ресми түрде танылған қолданыстағы стандарттарды білу (Knowledge of applicable officially recognized standards)						Х	Х
Аудит әдістерін білу: жоспарлау, жүргізу және есептілік (Knowledge of auditing techniques: planning, conducting and reporting)							Х
Адам факторын, адам қабілетін және шектеулерін білу (Knowledge of human factors, human performance and limitations)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Логистикалық процестерді білу (Knowledge of logistics processes)	Х	Х	Х
Ұйымдастыру мүмкіндіктерін, артықшылықтарын және шектеулерін білу (Knowledge of organisation capabilities, privileges and limitations)	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Part-M, Part-145 және кез келген басқа тиісті ережені білу (Knowledge of Part-M, Part-145 and any other relevant regulations)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
АТЖ және ТКЖ ұйымының қызметі нұсқаулығының тиісті бөлімдерін білу (Knowledge of relevant parts of the maintenance organisation exposition and procedures)		Х	Х	Х	Х	Х
Оқиғалар туралы есеп беру жүйесін білу және хабарлардың пайда болу, техникалық қызмет көрсету бойынша қате деректер және іс жүзіндегі не ықтимал ақаулықтар маңыздылығын түсіну (Knowledge of occurrence reporting system and understanding of the importance of reporting occurrences, incorrect maintenance data and existing or potential defects)	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Жұмыс ортасына байланысты қауіпсіздік тәуекелдерін білу (Knowledge of safety risks linked to the working environment)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Қажет болған жағдайда, CDCCL жөніндегі білім (Knowledge on CDCCL when relevant)	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Қажет болған жағдайда, EWIS жөніндегі білім (Knowledge on EWIS when relevant)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Кәсіби тұтастықты, мінез-құлықты және қауіпсіздікке деген көзқарасты түсіну (Understanding of professional integrity, behavior and attitude towards safety)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
ӘК мен компоненттерінің ұшу жарамдылығын қамтамасыз ету жағдайларын түсіну (Understanding of conditions for ensuring continuing airworthiness of aircraft and components)					Х		Х
Өз қабілеті мен шектеулерін түсіну (Understanding of his/her own human performance and limitations)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Персоналдың өкілеттіктері мен шектеулерін түсіну (Understanding of personnel authorisations and limitations)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Техникалық күтімнің аса маңызды мақсаттарын түсіну (Understanding critical maintenance task)		Х	Х	Х	Х		Х
Жұмыс карталарын жасау және толтырылғандарын бақылау мүмкіндігі (Ability to compile and control completed work cards)		Х	Х	Х
Адамның сипаттамалары мен шектеулерін ескере білу қабілеті (Ability to consider human performance and limitations)	Х	Х	Х	Х			Х
Тапсырмаларды орындауға қажетті біліктілікті анықтау мүмкіндігі (Ability to determine required qualifications for task performance)		Х	Х	Х
Іс жүзіндегі және ықтимал қауіпті жағдайларды анықтай және түзете білу қабілеті (Ability to identify and rectify existing and potential unsafe conditions)			Х	Х	Х	Х	Х
Техникалық қызмет көрсету қызметіне қатысатын үшінші тұлғаларды басқару қабілеті (Ability to manage third parties involved in maintenance activity)		Х	Х
Күтім жасау тапсырмаларының дұрыс орындалуын растау мүмкіндігі (Ability to confirm proper accomplishment of maintenance tasks)			Х	Х	Х	Х
Техникалық күтімнің аса маңызды мақсаттарын анықтау және орындалуын дұрыс жоспарлау мүмкіндігі (Ability to identify and properly plan performance of critical maintenance tasks)		Х	Х	Х
Тапсырмалардың басымдықтарын анықтау және сәйкессіздіктер туралы хабарлау мүмкіндігі (Ability to prioritise tasks and report discrepancies)		Х	Х	Х	Х
Пайдаланушы (оператор) сұраған тапсырмаларды өңдеу мүмкіндігі (Ability to process the work requested by the operator)		Х	Х	Х
Қауіпсіздік пен сапа саясатына ықпалдасу мүмкіндігі (Ability to promote the safety and quality policy)	Х		Х
Алып тасталған, орнатылмаған және бракқа шығарылған бөлшектерді дұрыс өңдеу мүмкіндігі (Ability to properly process removed, uninstalled and rejected parts)			Х	Х	Х	Х
Аяқталған жұмысты дұрыс жазу және оған қол қою мүмкіндігі (Ability to properly record and sign for work accomplished)			Х	Х	Х	Х
Қолдануға болатын бөлшектерді орнату алдында айырып тану мүмкіндігі (Ability to recognise the acceptability of parts to be installed prior to fitment)				Х	Х
Күрделі күтім жасау тапсырмаларын нақты кезеңдерге бөлу мүмкіндігі (Ability to split complex maintenance tasks into clear stages)		Х
Жұмысқа берілген тапсырыстарды, жұмыс карталарын түсіну, пайдаланылатын күтім жасау деректеріне сүйену және оларды пайдалану мүмкіндігі (Ability to understand work orders, work cards and refer to and use applicable maintenance data)		Х	Х	Х	Х	Х	Х
Ақпараттық жүйелерді пайдалану мүмкіндігі (Ability to use information systems)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Қажетті құралдармен және/немесе жабдықтармен танысу және оларды пайдалану, бақылау мүмкіндігі (Ability to use, control and be familiar with required tooling and/or equipment)			Х	Х	Х	Х
Тиісті қарым-қатынас пен сауаттылық дағдылары (Adequate communication and literacy skills)	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Талдамалы және тексерілген аудит дағдылары (мысалы, объективтілік, әділдік, ашықтық, батылдық, ...) (Analytical and proven auditing skills (for example, objectivity, fairness, open-mindedness, determination, …)							Х
Күтім жасау қателіктерін жою дағдылары (Maintenance error investigation skills)							Х
Ресурстарды басқару және өндірісті жоспарлау дағдылары (Resources management and production planning skill)	Х	Х	Х
Ұжымдық жұмыс, шешімдер қабылдау және көшбасшылық дағдылары (Team decision-making and leadership skills)	Х		Х

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 44-қосымшасы

Авиациялық ішкі аудитор / Aviation Internal Auditor

Курстың мақсаты.

Сапа кепілі жүйесінде аудит жүргізу үшін ішкі аудиторларды даярлау

Емтихан		Оқыту ұзақтығы
Емтихан тапсыру - уәкілетті орган басқа талап қоймаған жағдайда, АТЖ және ТКЖ ұйымының және/немесе авиациялық оқу орталығының шешіміне қарай		12 сағат
Тыңдаушылардың емтиханда ақпарат көздерін және әдебиетті қолдануы	Рұқсат етілмейді - жабық кітап

Ішкі аудиторларды даярлау бағдарламасының мазмұны:

1) кіріспе. Курс мақсаттары.

2) авиациялық ұйымдар. Авиациялық өкіметтер. Сапа жүйесінің концепциялары.

3) ішкі аудит жүйесіне кіріспе;

4) сапа жүйесінде қолданылатын терминология;

5) аудит процестері мен бағдарламасы;

6) аудит жүргізу процесіндегі адами фактор;

7) аудиторларды оқыту;

8) аудиторға қажетті қасиеттер;

9) аудитор міндеттері мен жауапкершілігі.

10) ішкі аудиттердің ұйым үшін маңызы;

11) ішкі аудит процесіндегі коммуникация жүйесі;

12) жоспарлау және аудитке дайындалу;

13) әзірлеу процесінде құжаттамаға шолу/талдау;

14) аудит жүргізу және дәлел жинау;

15) сәйкессіздіктерді талдау;

16) аудит бойынша есептілік;

17) түзетуші/профилактикалық әрекеттердің орындалуын тексеру;

18) IOSA туралы негізгі түсініктер;

19) ішкі аудитті жүргізу бойынша рөлдік ойын;

20) курсқа жалпы шолу. Сұрақтар мен жауаптар.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 45-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т, ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік №	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-8Т; МТВ-1 (Ми-172) конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар	Х		72
2	ТВ2-117А(Г) қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар	Х		36
3	ТВ3-117ВМ қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар	Х		42
4	Ми-8Т тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х	8
	Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х
5	Электр жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
6	Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
7	Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х	2
8	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	2
9	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
10	Емтихан	1, 2, 3-тармақтарды қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 174 сағат немесе 29 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы: 112 сағат немесе 14 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент бағдарламасы

1. Ми-8Т, МТВ-1 (Ми-172) ӘК конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.

Реттік №	Тақырып атауы
1	Ми-8 тікұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі ұшу-техникалық деректері.
2	Фюзеляж және ұшу-қону құрылғылары
3	Негізгі винт және артқы винт.
4	Тікұшақ трансмиссиясы
5	Қозғалтқыш қондырғы
6	Тікұшақты басқару
7	Тікұшақ жүйелері: отын гидравликалық әуе мұз басуға қарсы өртке қарсы
8	Кабинаның жолаушы, санитарлық және тасымалдау жабдығы
9	Арнайы жабдық
10	Аи-9В қозғалтқышы және Ми-8МТВ-1 (Ми-172) іске қосу жүйесі
11	Тән ақаулар
12	Емтихан
Барлығы: 72 сағат

2. ТВ2-117А(Г) қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар

Реттік №	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

3. ТВ3-117ВМ қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар

Реттік №	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы.
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 42 сағат

4. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы.
1	Ми-8Т тікұшағына ТКЖ регламенті
2	Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшағына ТКЖ регламенті
3	ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
4	Емтихан
Барлығы: 8 сағат

5. Электр жабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Тікұшақ электр желісі
2	Қуат көзі және тұрақты ток электр энергиясын үйлестіру, реттегіш құрылғылар
3	Қуат көзі және айнымалы ток электр энергиясын үйлестіру
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
2	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

7. Радиожабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы.
2	Радионавигациялық жабдық
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

8. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

№	Тақырып атауы
1	Қолданылатын отын, май, гидросұйықтық және жағармай маркалары
2	ЖЖМ сапасының талдауы
3	ЖЖМ сақтау және өртке қарсы қауіпсіздік
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

9. Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу; қозғалтқышты қосу және сынау; адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту; ӘК-ні аэродромда жылжыту; арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы.
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік №	Тәжірибелік жұмыс атауы мен түрлері	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Планер: Фюзеляждың қаптамасын және күштік элементтерін тексеру Артқы және шеткі арқалықтар, аралық және артқы редукторлар бекітпесінің жігін тексеру Жүк кабинасын тексеру Есіктің шұғыл босату механизмін және ұшқыш кабинасының жылжымалы блистерін тексеру		Х
2	Тікұшақты және қозғалтқыштарды басқару: Барлық басқару тізбегінің элементтерін және басқару органдарының жұмысын тексеру Рульдік винтті басқару жүйесінің төлке-роликті тізбегін тексеру Рульдік винтті басқару арқанының керілісін тексеру		Х
3	Гидравликалық жүйе: - Гидрожүйе элементтерін тексеру, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру - Сүзгі элементтерін шешіп алу, жуу және орнату - Гидроаккумуляторлардағы қысымды тексеру		Х
4	Шасси және әуе жүйесі: Көлбеу тіреуіштерді, шасси бағандарын, негізгі, алдыңғы және артқы тірек тораптарын тексеру Шасси амортбағандары зарядын тексеру Дөңгелек шиналары зарядын тексеру Әуе жүйесінің агрегаттарын, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру		Х
5	Трансмиссия: Бас редукторды және бас редуктордағы агрегаттарды тексеру Магнитті тығынды және бас редуктор май жүйесінің сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату Трансмиссияның артқы білігін және тірегін тексеру - Желдеткіш қондырғысын тексеру		Х
6	Негізгі жүйе және рульдік винт: Негізгі винт төлкесін, қиғаштық автоматын, негізгі винт қалақтарын тексеру Негізгі винт төлкесін майлау картасы Қалақ лонжеронының ақауы туралы сигнал беру жүйесін тексеру Рульдік винт пен майлау картасын тексеру		Х
7	Отын жүйесі: Отын жүйесі элементтерін, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру Дренаж құбырларының тазалығын, дренаж клапандарынан тұнбаның ағуын тексеру		Х
8	ТВ2-117 күштік қондырғысы: Компрессордың кіріс бөлігін және компрессордың бірінші қадам қалақтарын тексеру Қозғалтқыштың, агрегаттардың және май мен отын жүйесі құбырларының бекіту тораптарын тексеру Май сүзгісі мен магнитті тығынды шешіп алу, жуу және орнату Әуе сүзгілерін және әуе жиклерлерін шешіп алу, жуу және орнату Реттегіш сорғының отын сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату ТВ3-117 күштік қондырғысы СВ-78 әуе стартерінің картеріндегі май деңгейін тексеру СВ-78 әуе сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату АИ-9В қосымша күштік қондырғысы: Отын сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату СД-55АНМ іске қосу білтесін шешіп алу және орнату		Х
9	Жылыту және желдету жүйесі: КО-50 керосинді жылытқышын тексеру КО-50 білтесін шешіп алу, тазалау және орнату		Х
10	Сыртқы аспа жүйесі және ЛПГ-150: Тікұшақтағы сыртқы аспаны орнату және шешіп алу, ДГ-64М құлпын қарап шығу және тексеру ЛПГ-150 борттық жебесін және шығырын тексеру ЛПГ-150 шығыры жұмысын тексеру		Х
11	Электр жабдық және техникалық қолданысы Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х
12	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 46-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар Ми-8Т, ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер

________________________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы:

_______________________________________________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-8 техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) ұшу аппараты мен қозғалтқышының негізгі ақаулары
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
21	Оқып-үйренуші білімін бағалау
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		144 сағат және 18 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/____________________/ "____" ______-____________ 20__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі: ____________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

______________/___________/ "___" __________20__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы _____________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы __________________"__"___________20__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 47-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т, ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік №	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) электр жабдығы және техникалық қолданысы	Х		48
2	Ми-8Т, МИ-8МТВ-1 (Ми-172) аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы	Х		46
3	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) радиожабдығы және техникалық қолданысы	Х		36
4	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына ТКЖ регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	12
5	Ми-8Т және Ми-8МТВ-1 (Ми-172) авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	6
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	1, 2, 3-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы:	156 сағат немесе 26 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент бағдарламасы

1. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарының электр жабдығы және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Тұрақты ток электр энергиясының көздері Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тұрақты токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
2	Айнымалы ток электр энергиясының көздері Ми-8МТВ-1 (Ми-172) айнымалы токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
3	Тікұшақ электр желісі
4	Жарықтехникалық жабдық
5	Мұз басуға қарсы жүйе
6	Тікұшақтың өртке қарсы жүйесі
7	Тікұшақ жүйелерінің электр басқару жүйесі
8	ТВ2-117А (Г) қозғалтқышын іске қосу жүйесі
9	ТВ3-117ВМ және Аи-9В қозғалтқыштарын іске қосу жүйесі
10	Емтихан
Барлығы: 48 сағат

2. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Пилотаждық-навигациялық аспаптар.
2	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
3	Тікұшақ жүйелерін бақылау аспаптары.
4	Ұшу параметрлерін бақылау аспаптары
5	Емтихан
Барлығы: 46 сағат

3. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарының радиожабдығы және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы.
2	Радионавигациялық жабдық
3	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

4. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы) (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)

№	Тақырып атауы
1	Ми-8Т тікұшағына ТКЖ регламенті
2	Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшағына ТКЖ регламенті
3	ӘК ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
4	Емтихан
Барлығы: 12 сағат

5. Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарының АжРЭЖ-не тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтары АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Емтихан
Барлығы: 6 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тәжірибелік элемент тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ми-8 техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	АжРЭЖ негізгі ақаулары		Х
6	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) АжРЭЖ-нің фидер схемалары		Х
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
8	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
13	Маусымдық жұмысты орындау		Х
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын БТА, құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 48-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т, ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-8МТВ-1 (Ми-172) ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _______________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _______________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ______________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-8 техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	АжРЭЖ негізгі ақаулары
7	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		128 сағат немесе 16 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/____________________/ "____" ______-____________ 20__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі: ____________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

______________/___________/ "___" __________20__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы _____________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы __________________"__"___________20__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 49-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Реттік №	Пән атауы
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-2 конструкциясы және ТҚ Тікұшаққа тән ақаулар
2	ГТД-350 қозғалтқышының конструкциясы, ТҚ және тән ақаулары
3	Ми-2 тікұшағының регламенті (бағдарламасы)
4	Электр жабдық және техникалық қолданысы
5	Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы
6	Радиожабдық және техникалық қолданысы
7	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары
8	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.
9	Емтихан
			Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 132 сағат немесе 22 оқу күні
		В секциясы. Тәжірибелік элемент
		Тәжірибелік элемент және бағалау 96 сағат немесе 12 жұмыс күні

Мазмұны

А секциясы. Теориялық элемент

1. Ми-2 ӘК конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі ұшу-техникалық деректері.
2	Фюзеляж және ұшу-қону құрылғылары
3	Негізгі винт және артқы винт.
4	Тікұшақ трансмиссиясы
5	Қозғалтқыш қондырғы
6	Тікұшақты басқару
7	Тікұшақ жүйелері: отын гидравликалық әуе мұз басуға қарсы өртке қарсы
8	Кабинаның жолаушы, санитарлық және тасымалдау жабдығы
9	Арнайы жабдық
10	Тікұшаққа тән ақаулар
11	Емтихан
Барлығы: 64 сағат

2. ГТД-350 қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
	Барлығы: 44 сағат

3. Ми-2 тікұшағына ТҚ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағына ТКЖ регламенті
2	ӘК ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 8 сағат

4. Электр жабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Тікұшақ электр желісі
2	Қуат көзі және тұрақты ток электр энергиясын үйлестіру, реттегіш құрылғылар
3	Қуат көзі және айнымалы ток электр энергиясын үйлестіру
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

5. Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш жұмысын бақылау аспаптары
2	Тікұшақ жүйелерін бақылау аспаптары
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. Радиожабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағының радиобайланыс жабдығы
2	Ми-2 тікұшағының радионавигациялық жабдығы
3	Емтихан
Барлығы: 2 сағат

7. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

№	Тақырып атауы
1	Қолданылатын отын, май, гидросұйықтық және жағармай маркалары
2	ЖЖМ сапасының талдауы
3	ЖЖМ сақтау және өртке қарсы қауіпсіздік
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

8. ҚР-да азаматтық ӘК-ні техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік №	Тәжірибелік жұмыс атауы мен түрлері	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Планер: Фюзеляж қаптамасын тексеру Артқы және шеткі арқалықтар, аралық және артқы редукторлар бекітпесінің жігін тексеру Оң жақ есіктің шұғыл босату механизмін және ұшқыш кабинасының жылжымалы блистерін тексеру		Х
2	Тікұшақты және қозғалтқыштарды басқару: Барлық басқару тізбегінің элементтерін және басқару органдарының жұмысын тексеру Рульдік винтті басқару жүйесінің төлке-роликті тізбегін тексеру		Х
3	Гидравликалық жүйе: Гидрожүйе элементтерін тексеру, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру ГБ-2 гидроблогының сүзгі элементтерін шешіп алу, жуу және орнату		Х
4	Шасси және әуе жүйесі: Көлбеу тіреуіштерді, шасси бағандарын, негізгі, алдыңғы және артқы тірек тораптарын тексеру Дөңгелек шиналары зарядын тексеру Әуе жүйесінің агрегаттарын, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру		Х
5	Трансмиссия: Бас редукторды және бас редуктордағы агрегаттарды тексеру Магнитті тығынды және бас редуктор май жүйесінің сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату Трансмиссияның артқы білігін және тірегін тексеру Желдеткіш қондырғысын тексеру		Х
6	Негізгі жүйе және рульдік винт: Негізгі винт төлкесін, қиғаштық автоматын, негізгі винт қалақтарын тексеру Негізгі винтті майлау картасы Қалақ лонжеронының ақауы туралы сигнал беру жүйесін тексеру Рульдік винт пен майлау картасын тексеру		Х
7	Отын жүйесі: Отын жүйесі элементтерін, олардың бекітпесін және бітеулігін тексеру Дренаж құбырларының тазалығын тексеру Түбегейлі тазарту сүзгілерін шешіп алу, жуу және орнату Негізгі отын багының сұйықтықты төгетін кранын қашықтан ашу жүйесін тексеру		Х
8	ГТД-350 күштік қондырғысы: Компрессордың кіріс бөлігін және компрессордың бірінші қадам қалақтарын тексеру Қозғалтқыштың, агрегаттардың және май мен отын жүйесі құбырларының бекіту тораптарын тексеру Май сүзгісі мен магнитті тығынды шешіп алу, жуу және орнату Әуе сүзгілерін және әуе жиклерлерін шешіп алу, жуу және орнату НР-40 отын сүзгісін шешіп алу, жуу және орнату		Х
9	Электр жабдық және техникалық қолданысы Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х
10	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау		96 сағат немесе 12 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 50-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _______________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _______________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ______________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-2 техникалық қолданысының негізгі ережелері Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-2 тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	ҰА мен қозғалтқыштың негізгі ақаулары
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		96 сағат немесе 12 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/____________________/ "____" ______-____________ 20__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі: ____________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

______________/___________/ "___" __________20__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы _____________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы __________________"__"___________20__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 51-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік №	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-2 тікұшағының электр жабдығы және техникалық қолданысы	Х		18
2	Ми-2 тікұшағының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы	Х		18
3	Ми-2 тікұшағының радиожабдығы және техникалық қолданысы	Х		10
4	Ми-2 тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	4
5	Ми-2 тікұшағының авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	2
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	1, 2, 3-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 60 сағат немесе 10 оқу күні
В секциясы. Теориялық элемент
	Тәжірибелік элемент және бағалау 32 сағат немесе 4 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Ми-2 электр жабдығы және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Тікұшақ электр желісі
2	Қуат көзі және тұрақты ток электр энергиясын үйлестіру, реттегіш құрылғылар.
3	Қуат көзі және айнымалы ток электр энергиясын үйлестіру
4	Тұрақты және айнымалы ток тұтынушылары
5	ГТД-350 қозғалтқыштарын іске қосу электр жүйесі
6	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

2. Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш жұмысын басқару аспаптары
2	Пилотаждық-навигациялық аспаптар
3	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары
4	Қосымша аспаптар
5	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

3. Радиожабдық және техникалық қолданысы

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағының радиобайланыс жабдығы.
2	Ми-2 тікұшағының радионавигациялық жабдығы.
3	Емтихан
Барлығы: 8 сағат

4. Ми-2 тікұшағына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағына ТҚ регламенті
2	ӘК ТҚ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

5. Ми-2 тікұшағының АжРЭЖ-не тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Ми-2 тікұшағы АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
8	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік №	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
2	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
3	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
4	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
5	Маусымдық жұмысты орындау		Х
6	Қолданылатын БТА, құрал		Х
7	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		32 сағат немесе 4 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 52-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ГТД-350 қозғалтқышы бар МИ-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _______________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _______________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ______________________________________

Реттік №	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-2 техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-2 АжРЭЖ-ге техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ми-2 тікұшағы АжРЭЖ-нің негізгі ақаулары
7	Ми-2 тікұшағы АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі.
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
19	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/____________________/ "____" ______-____________ 20__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі: ____________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

______________/___________/ "___" __________20__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы _____________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы __________________"__"___________20__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 53-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны.

Реттік	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ка-32А11ВС конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар	Х		72
2	ТВ3-117ВМА қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.	Х		42
3	Ка-32А11ВС тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х	14
4	Электр жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
5	Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
6	Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х	2
7	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	2
8	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
9	Емтихан	1, 2-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент 144 сағат немесе 24 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
	Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы: 144 сағат немесе 18 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент.

1. Ка-32А11ВС ӘК конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Ка-32А11ВС тікұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Фюзеляж және ұшу-қону құрылғылары
3	Негізгі винт және фюзеляждың артқы бөлігі
4	Тікұшақ трансмиссиясы
5	Қозғалтқыш қондырғы
6	Тікұшақты басқару
7	Тікұшақ жүйелері: 2) отын 2) гидравликалық 3) әуе 4) мұз басуға қарсы 5) өртке қарсы
8	Кабинаның жолаушы, санитарлық және тасымалдау жабдығы
9	Арнайы жабдық
10	Аи-9 қозғалтқышы және Ка-32А11ВС іске қосу жүйесі
11	Тән ақаулар
12	Емтихан
	Барлығы: 72 сағат

2. ТВ3-117ВМА қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы.
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 42 сағат

3. Ка-32А11ВС тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

Реттік	Тақырып атауы
1	Ка-32А11ВС тікұшағына ТКЖ регламенті
2	ӘК ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 14 сағат

4. Ка-32А11ВС тікұшақтарының аспаптық жабдығы

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
2	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

5. Ка-32А11ВС тікұшақтарының радиожабдығы

Реттік	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

Реттік	Тақырып атауы
1	Қолданылатын отын, май, гидросұйықтық және жағармай маркалары
2	ЖЖМ сапасының талдауы
3	ЖЖМ сақтау және өртке қарсы қауіпсіздік
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

7. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

Реттік	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік	Тәжірибелік жұмыс тақырыптары мен түрлерінің атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ка-32А11ВС техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ка-32А11ВС тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	Ка-32А11ВС ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары.		Х
6	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
7	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
8	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
10	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
11	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
12	Маусымдық жұмысты орындау		Х
13	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
14	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын жабдық және құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 54-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _______________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _______________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ______________________________________

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ка-32А11ВС техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ка-32А11ВС тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ка-32А11ВС ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық және құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 55-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ТВ3-117ВМА қозғалтқыштары бар КА-32А11ВС ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ка-32А11ВС электр жабдығы және техникалық қолданысы	Х		34
2	Ка-32А11ВС аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы	Х		46
3	Ка-32А11ВС радиожабдығы және техникалық қолданысы	Х		36
4	Ка-32А11ВС тікұшағына ТКЖ регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	8
5	Ка-32А11ВС авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	6
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	1, 2, 3-тармақтарды қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 134 сағат немесе 23 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау 112 сағат немесе 14 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

2. Ка-32А11ВС тікұшақтарының электр жабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Тұрақты ток электр энергиясының көздері Ка-32А11ВС тұрақты токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
2	Айнымалы ток электр энергиясының көздері Ка-32А11ВС айнымалы токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
3	Тікұшақ электр желісі
4	Жарықтехникалық жабдық
5	Мұз басуға қарсы жүйе
6	Тікұшақтың өртке қарсы жүйесі
7	Тікұшақ жүйелерінің электр басқару жүйесі
8	ТВ3-117ВМ және Аи-9В қозғалтқыштарын іске қосу жүйесі
9	Емтихан
Барлығы: 34 сағат

3. Ка-32А11ВС тікұшақтарының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Пилотаждық-навигациялық аспаптар.
2	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
3	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
4	Ұшу параметрлерін басқару аспаптары
5	Емтихан
Барлығы: 46 сағат

4. Ка-32А11ВС тікұшақтарының радиожабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

5. Ка-32А11ВС тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы) (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)

Реттік	Тақырып атауы
1	Ка-32А11ВС тікұшағына ТҚ регламенті
2	ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 8 сағат

6. Ка-32А11ВС тікұшақтарының АжРЭЖ-не тән ақаулар

Реттік	Тақырып атауы.
1	Ка-32А11ВС тікұшақтары АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

8. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

Реттік	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
8	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ка-32А11ВС техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ка-32А11ВС тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	АжРЭЖ негізгі ақаулары		Х
6	Ка-32А11ВС АжРЭЖ-нің фидер схемалары		Х
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
8	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
13	Маусымдық жұмысты орындау		Х
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын БТА, құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 56-қосымшасы

В2 санатындағы КА-32А11ВС ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы:

________________________________________________________________________________

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ка-32А11ВС техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ка-32А11ВС тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	АжРЭЖ негізгі ақаулары
7	Ка-32А11ВС АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		128 сағат немесе 16 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" ___________________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 57-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171Е ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.	Х		72
2	ТВ2-117А (Г) қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.	Х		36
3	ТВ3-117ВМ қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.	Х		42
4	Ми-8Т тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х	14
	Ми-171 тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х
	Ми-171Е тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х
5	Электр жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
6	Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
7	Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х	2
8	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	2
9	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
10	Емтихан	1, 2, 3-тармақтарды қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 180 сағат немесе 30 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы
Тәжірибелік элемент және бағалау 144 сағат немесе 18 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент.

1. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е ӘК конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Фюзеляж және ұшу-қону құрылғылары
3	Негізгі винт және артқы винт
4	Тікұшақ трансмиссиясы
5	Қозғалтқыш қондырғы
6	Тікұшақты басқару
7	Тікұшақ жүйелері: 1) отын 2) гидравликалық 3) әуе 4) мұз басуға қарсы 5) өртке қарсы
8	Кабинаның жолаушы, санитарлық және тасымалдау жабдығы
9	Арнайы жабдық
10	Аи-9В қозғалтқышы және Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е іске қосу жүйесі
11	Тән ақаулар
12	Емтихан
Барлығы: 72 сағат

2. ТВ2-117 қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы.
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

3. ТВ3-117ВМ қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы.
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 42 сағат

4. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

Реттік	Тақырып атауы
1	Ми-8Т тікұшағына ТКЖ регламенті
2	Ми-171 тікұшағына ТКЖ регламенті
3	Ми-171Е тікұшағына ТКЖ регламенті
4	ӘК ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
5	Сынақ
Барлығы: 145 сағат

5. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы.

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
2	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының радиожабдығы және техникалық қолданысы.

Реттік	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

7. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

Реттік	Тақырып атауы
1	Қолданылатын отын, май, гидросұйықтық және жағармай маркалары
2	ЖЖМ сапасының талдауы
3	ЖЖМ сақтау және өртке қарсы қауіпсіздік
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

8. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

Реттік	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
	Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары.		Х
6	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
7	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
8	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
10	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
11	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
12	Маусымдық жұмысты орындау		Х
13	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
14	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын жабдық және құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 58-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171Е ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ____________________________________________

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары.
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық және құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" ___________________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 59-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар Ми-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171Е ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны.

Реттік	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент.
1	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е электр жабдығы және техникалық қолданысы	Х		48
2	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы	Х		46
3	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е радиожабдығы және техникалық қолданысы	Х		36
4	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына ТКЖ регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	20
5	Ми-8Т және Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	6
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Теориялық элемент 162 сағат немесе 27 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы.
Тәжірибелік элемент және бағалау 112 сағат немесе 14 жұмыс күні

1. А секциясы. Теориялық элемент.

Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының электр жабдығы және техникалық

қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Тұрақты ток электр энергиясының көздері Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тұрақты токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
2	Айнымалы ток электр энергиясының көздері Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е айнымалы токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
3	Тікұшақ электр желісі
4	Жарықтехникалық жабдық
5	Мұз басуға қарсы жүйе
6	Тікұшақтың өртке қарсы жүйесі
7	Тікұшақ жүйелерінің электр басқару жүйесі
8	ТВ2-117А (Г) қозғалтқышын іске қосу жүйесі
9	ТВ3-117ВМ және Аи-9В қозғалтқыштарын іске қосу жүйесі
10	Емтихан
Барлығы: 48 сағат

2. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Пилотаждық-навигациялық аспаптар.
2	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын бақылау аспаптары.
3	Тікұшақ жүйелерін бақылау аспаптары.
4	Ұшу параметрлерін бақылау аспаптары
5	Емтихан
Барлығы: 46 сағат

3. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының радиожабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

4. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

Реттік	Тақырып атауы
1	Ми-8Т тікұшағына ТҚ регламенті
2	Ми-8МТВ-1 тікұшағына ТҚ регламенті
3	Ми-171 тікұшағына ТҚ регламенті
4	Ми-171Е тікұшағына ТҚ регламенті
5	ӘК ТҚ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
6	Сынақ
	Барлығы: 20 сағат

5. Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарының АжРЭЖ-не тән ақаулар

Реттік	Тақырып атауы.
1	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтары АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

Реттік	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК-ні аэродромда жылжыту 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	АжРЭЖ негізгі ақаулары		Х
6	Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е АжРЭЖ-нің фидер схемалары		Х
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары.		Х
8	ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
9	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
10	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
14	Маусымдық жұмысты орындау		Х
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
17	Қолданылатын БТА, құрал		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 60-қосымшасы

В2 санатындағы персонал үшін ТВ2-117 қозғалтқыштары бар МИ-8Т; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171; ТВ3-117ВМ қозғалтқыштары бар МИ-171Е ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы: ____________________________________________

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары
3	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е тікұшақтарына техникалық қызмет көрсету регламенттері
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	АжРЭЖ негізгі ақаулары
7	Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және оқып-үйренушінің білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		128 сағат немесе 16 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/___________________/ "_____" ________________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсібидаярлаудың үлгілік бағдарламасына 61-қосымшасы

В1 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

Реттік	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-26Т конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.	Х		72
2	Д-136 қозғалтқышының конструкциясы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар.	Х		44
3	Ми-26Т тікұшағының регламенті (бағдарламасы)		Х	6
4	Электр жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
5	Аспаптық жабдық және техникалық қолданысы		Х	2
6	Радиожабдық және техникалық қолданысы		Х	2
7	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	2
8	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
9	Емтихан	1, 2-т. қараңыз		2
Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 138 сағат немесе 23 оқу күні
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы: 144 сағат немесе 18 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент.

4. Ми-26Т ӘК конструкциясы және техникалық қолданысы. Тікұшаққа тән ақаулар.

Реттік	Тақырып атауы
1	Ми-26Т тікұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Фюзеляж және ұшу-қону құрылғылары
3	Негізгі винт және артқы винт
4	Тікұшақ трансмиссиясы
5	Қозғалтқыш қондырғы
6	Тікұшақты басқару
7	Тікұшақ жүйелері: 1) отын 2) гидравликалық 3) әуе 4) мұз басуға қарсы 5) өртке қарсы
8	Кабинаның жолаушы, санитарлық және тасымалдау жабдығы
9	Арнайы жабдық
10	ТА-8В қозғалтқышы және Ми-26Т іске қосу жүйесі
11	Тән ақаулар
12	Емтихан
Барлығы: 72 сағат

9. Д-136 қозғалтқышы және техникалық қолданысы. Тән ақаулар

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш туралы жалпы мәлімет, оның негізгі ұшу-техникалық деректері
2	Қозғалтқыштың конструктивтік құрылғысы.
3	Майлау және суфлирлеу жүйесі
4	Қозғалтқыштың отын жүйесі
5	Ауаны қайта жіберу жүйесі және мұз басуға қарсы жүйе
6	Іске қосу жүйесі
7	Қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі
8	Қозғалтқыш сипаттамасы
9	Қозғалтқыштың ықтимал ақаулары және оларды жою жолдары
10	Емтихан
Барлығы: 42 сағат

3. Ми-26Т тікұшақтарына ТКЖ регламенті (бағдарламасы)

Реттік	Тақырып атауы
1	Ми-26Т тікұшағына ТКЖ регламенті
2	ӘК ТКЖ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 5 сағат

4. Ми-26Т тікұшақтарының аспаптық жабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
2	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

5. Ми-26Т тікұшақтарының радиожабдығы және техникалық қолданысы

Реттік	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

Реттік	Тақырып атауы
1	Қолданылатын отын, май, гидросұйықтық және жағармай маркалары
2	ЖЖМ сапасының талдауы
3	ЖЖМ сақтау және өртке қарсы қауіпсіздік
4	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

7. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу ережелері. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

Реттік	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1) ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2) қозғалтқышты қосу және сынау 3) адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4) ӘК әуеайлақтағы қозғалысы 5) арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

Реттік	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ми-26Т техникалық қолданысының негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулары		Х
2	Ми-26Т тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	Ми-26Т ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары		Х
6	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
7	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
8	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
10	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
11	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
12	Маусымдық жұмысты орындау		Х
13	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
14	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын жабдық және құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Оқып-үйренуші білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 62-қосымша

В1 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-26Т техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулықтары
3	Ми-26Т тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ми-26Т ҰА және қозғалтқышының негізгі ақаулары.
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша ҰА және қозғалтқышқа тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық және құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		144 сағат немесе 18 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 63-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ми-26Т электр жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		48
2	Ми-26Т аспаптық жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		46
3	Ми-26Т радиожабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		36
4	Ми-26Т тікұшағына ТҚ регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	8
5	Ми-26Т авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	6
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	1, 2, 3-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы:150 сағат немесе 25 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы: 12 сағат немесе 14 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент.

1. Ми-26Т тікұшақтарының электр жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Тұрақты ток электр энергиясының көздері Ми-26Т тұрақты токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
2	Айнымалы ток электр энергиясының көздері Ми-26Т айнымалы токпен электр қамтамасыз ету жүйесі
3	Тікұшақ электр желісі
4	Жарықтехникалық жабдық
5	Мұз басуға қарсы жүйе
6	Тікұшақтың өртке қарсы жүйесі
7	Тікұшақ жүйелерінің электр басқару жүйесі
8	ТВ2-117А (Г) қозғалтқышын іске қосу жүйесі
9	ТВ3-117ВМ және Аи-9В қозғалтқыштарын іске қосу жүйесі
10	Емтихан
Барлығы: 48 сағат

2. Ми-26Т тікұшақтарының аспаптық жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Пилотаждық-навигациялық аспаптар.
2	Қозғалтқыш пен трансмиссия жұмысын басқару аспаптары.
3	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары.
4	Ұшу параметрлерін басқару аспаптары
5	Емтихан
Барлығы: 46 сағат

3. Ми-26Т тікұшақтарының радиожабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Радиобайланыс жабдығы
2	Радионавигациялық жабдық
3	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

4. Ми-26Т тікұшақтарына ТҚ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы
1	Ми-26Т тікұшағына ТҚ регламенті
2	ӘК ТҚ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 8 сағат

5. Ми-26Т тікұшақтарының АжРЭЖ-не тән ақаулар

№	Тақырып атауы.
1	Ми-26Т тікұшақтары АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
8	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ми-26Т техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулықтары		Х
2	Ми-26Т тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті		Х
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар		Х
4	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы		Х
5	АжРЭЖ негізгі ақаулары		Х
6	Ми-26Т АжРЭЖ-нің фидер схемалары		Х
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу		Х
8	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
13	Маусымдық жұмысты орындау		Х
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
15	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Қолданылатын БТА, құрал		Х
17	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу		Х
18	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 64-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін Д-136 қозғалтқыштары бар МИ-26Т ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ми-26Т техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулықтары
3	Ми-26Т тікұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	АжРЭЖ негізгі ақаулары
7	Ми-26Т АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
19	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
20	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		128 сағат немесе 16 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/______________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 65-қосымша

В1 және В3 санаттарындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	АН-2 ұшағының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар	Х		18
2	АШ-62ир қозғалтқышының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар	Х		18
	Ан-2 ӘК-ге техникалық қызмет көрсету регламенті			3
3	Электр жабдығы және оны техникалық пайдалану		Х	3
4	Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану		Х	3
5	Радиожабдық және оны техникалық пайдалану		Х	3
6	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	3
7	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
8	Емтихан	1, 2-т. қараңыз		3
	Теориялық элемент және бағалау 60 сағат немесе 10 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау 64 сағат немесе 8 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. АН-2 ұшағының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар

№	Тақырып атауы	Оқу сағаттарының саны
1	Ан-2 ұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі деректері	1
2	Фюзеляж. Қанаттар қорабы. Құйрық руль	2
3	Шасси	2
4	Ұшақты басқару жүйесі	2
5	Күштік қондырғы	2
6	Әуе жүйесі	2
7	Ан-2 ұшағының бензин жүйесі және май жүйесі	2
8	Ан-2 ұшағы техникалық пайдаланудың ережелері	2
9	Ан-2 ұшағына тән ақаулар	1
10	Емтихан	2
Барлығы: 18 сағат		18

2. АШ-62ир қозғалтқышының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Жалпы мәлімет. АШ-62ИР қозғалтқышының негізгі техникалық және қолданыс деректері
2	Цилиндрлі-піспекті топ
3	Айналшақты-бұлғақты механизм
4	Редуктор, картер, агрегат жетектері
5	Әуе винтінің планетарлық редукторы
6	Айдағыш
7	Газ үйлестіру механизмі
8	Қозғалтқышты майлау жүйесі
9	Оталдыру жүйесі
10	Бензин беру жүйесі
11	Іске қосу жүйесі және қосалқы агрегаттар
12	Әуе винті және ТАР
13	Қозғалтқыш қолданысы
14	АШ-62ир қозғалтқышына тән ақаулар
Барлығы: 18 сағат

3. Ан-2 ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ӘК-ге техникалық қызмет көрсету регламенті
2	Сынақ
Барлығы: 3 сағат

4. Электр жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағының электр жабдығы туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 3 сағат

5. Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағына орнатылған аспаптар туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 3 сағат

6. Радиожабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағының радиожабдығы туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 3 сағат

7. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

№	Тақырып атауы
1	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 3 сағат

8. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тәжірибелік жұмыс атауы мен түрлері	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Планер күтімі		Х
2	Күштік қондырғы күтімі		Х
3	Отын жүйесі күтімі		Х
4	Май жүйесі күтімі		Х
5	Ұшақты және қозғалтқышты басқару жүйесі күтімі		Х
6	Әуе жүйесі күтімі		Х
7	Ұшақтың ұшу-қону құрылғысы күтімі		Х
8	Кабина жабдығы және қосалқы жүйелер күтімі		Х
9	Ұшақты ұзақ тұрағы кезінде сақтау және ұшақты сақтаудан кейінгі ұшуларға даярлау		Х
10	Техникалық күтімнің операциялық және кезеңдік түрлері		Х
11	Ұшақты тіркеп сүйреу және тұраққа қою		Х
12	Бөлшектер мен механизмдердің тозуын анықтау		Х
13	Бөлшектер бұзылуының түрлері мен белгілері		Х
14	Қолданыс барысындағы техникалық құрылғылар ақаулары		Х
15	Бұзбай бақылау және сынау әдістері		Х
16	Жанар-жағармай материалдары және жұмыс сұйықтықтары		Х
17	Ұшақты қыста пайдалану ерекшеліктері		Х
18	Ұшаққа шаңғы орнату реті		Х
19	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		64 сағат немесе 8 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 66-қосымша

В1 және В3 санаттарындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
	Ан-2 техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. ҚТ және ЕҚ нұсқаулары
	Ан-2 ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
	ҰА мен қозғалтқыштың негізгі ақаулары
	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары ӘК-ні тіркеп сүйреу
	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
	Авиақозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
	Маусымдық жұмысты орындау
	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
	Ұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
	Қолданылатын жабдық және құрал
	Техникалық құжаттаманы рәсімдеу
	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		64 сағат немесе 12 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 67-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ан-2 ұшағының электр жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		18
2	Ан-2 ұшағының аспаптық жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		18
3	Ан-2 ұшағының радиожабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		10
4	Ан-2 ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	4
5	Ан-2 ұшағының авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	2
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
	Емтихан	1, 2, 3-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 60 сағат немесе 10 оқу күні
А секциясы. Теориялық элемент
	Тәжірибелік элемент және бағалау 32 сағат немесе 4 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Ан-2 электр жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Тікұшақ электр желісі
2	Қуат көзі және тұрақты ток электр энергиясын үйлестіру, реттегіш құрылғылар.
3	Қуат көзі және айнымалы ток электр энергиясын үйлестіру
4	Тұрақты және айнымалы ток тұтынушылары
5	Ан-2 ұшағы қозғалтқыштарын іске қосу электр жүйесі
6	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

2. Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш жұмысын басқару аспаптары
2	Пилотаждық-навигациялық аспаптар
3	Тікұшақ жүйелерін басқару аспаптары
4	Қосымша аспаптар
5	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

3. Радиожабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағының радиобайланыс жабдығы
2	Ан-2 ұшағының радионавигациялық жабдығы
3	Емтихан
Барлығы: 8 сағат

4. Ан-2 ұшағына ТҚ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағына ТҚ регламенті
2	ӘК ТҚ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

5. Ан-2 ұшағының АжРЭЖ-не тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Ан-2 ұшағы АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
2	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
3	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
4	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
5	Маусымдық жұмысты орындау		Х
6	Қолданылатын БТА, құрал		Х
7	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		32 сағат немесе 4 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 68-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін АШ-62ир қозғалтқышы бар АН-2 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ан-2 техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулықтары
3	Ан-2 АжРЭЖ-ге техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Ан-2 ұшағы АжРЭЖ-нің негізгі ақаулары
7	Ан-2 ұшағы АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі.
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
19	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 69-қосымша

В1 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ан-24 / Ан-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамалары.		Х	6
2	Ан-24 / Ан-26 ұшағының конструкциясы. Ұшақ жүйелері.	Х		86
3	Т / ВТ 2-сериясына жататын Ан-24 / Ан-26 қозғалтқышы ҚКҚ конструкциясы, қолдану ерекшеліктері (ТГ-16, ТГ-16М, РУ19А-300) Қолданылатын авиа ЖЖМ	Х		64
4	Ұшақтың аспаптық және электр жабдығы.		Х	6
5	Радиоэлектрондық жабдық.		Х	6
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	2, 3-т. қараңыз		6
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 180 сағат немесе 30 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау 72 сағат немесе 9 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Ан-24 / АН-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық

сипаттамалары

№	Тақырып атауы
1	Ан-24, АН-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамалары.
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

2. Ан-24 / АН-26 ұшағының конструкциясы. Ұшақ жүйелері.

№	Тақырып атауы
1	Планер, тұрмыстық жабдық.
2	Биіктік жүйесі, мұз басуға қарсы жүйе.
3	Жабдық.
4	Күштік қондырғы.
5	Ұшақты басқару жүйесі
6	Шасси.
7	Ұшақтың гидравликалық жүйесі.
8	Ан-26 ұшағының тиеу және арқандап байлау жабдығы
9	Емтихан
Барлығы: 86 сағат

3. Т/ВТ 2-сериясына жататын АИ-24 қозғалтқышы, конструкция, пайдалану

ерекшеліктері, ҚКҚ (ТГ-16 / РУ19А-300), қолданылатын авиа ЖЖМ

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш жұмысының қағидалары, қозғалтқыш сипаттамалары. Қозғалтқыш конструкциясы туралы қысқаша мәліметтер. Қозғалтқыштың негізгі тораптары, конструктивтік ерекшеліктері.
2	Май беру және қозғалтқышты суфлирлеу жүйесі.
3	Отын жүйесі.
4	Қозғалтқышты реттеу және басқару жүйесі.
5	Температураның шектік реттеу және айналу жиілігін түзету жүйесі.
6	Қозғалтқыштың электр жабдығы, қозғалтқыштың өртке қарсы жүйесі, қозғалтқыш жұмысын басқару аспаптары.
7	Қолданылатын авиа ЖЖМ.
8	Қозғалтқыш конструкциясы және қолданыс ерекшеліктері, ТГ-16 / РУ19А-300 ҚКҚ.
9	Емтихан
Барлығы: 64 сағат

4. Ұшақтың аспаптық және электр жабдығы

№	Тақырып атауы
1	Ұшақ жүйелерінің жұмысын басқару аспаптары Ұшақтың электр жабдығы
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

1.Ұшақтың радиоэлектрондық жабдығы

№	Тақырып атауы
1	Ұшақтың радиожабдығы
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - гермокабинаны үрлеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Планер: конструкция ерекшеліктерімен таныстыру: - фюзеляждың қаптамасы және күштік элементтері - қанаттар қаптамасы - құйрық рульдің қаптамасы және бекітпесі - жолаушы кабинасы - экипаж кабинасы - кабина әйнектері - есіктер және люктер, жабылуын тексеру		Х
2	Ұшақты және қозғалтқышты басқару: – ұшақтың конструктивтік нұсқасы - басқару органдарының жұмысын басқару және тексеру - арқан сым керілісін тексеру - тоқтату - экипаж кабинасында басқару - функционалдық тексерулер		Х
3	Гидравликалық жүйе: - жүйе компоненттерінің орналасуы, гидробак - функционалдық тексерулер		Х
4	Шассидің конструктивтік ерекшеліктері: - шасси бағандары - негізгі тірек және алдыңғы тірек аспасының тораптары - шассидің амортбағандары - дөңгелек шиналары		Х
5	Отын жүйесі: - отын жүйесі элементтерінің орналасуы - дренаж құбырлары, тұнбаны ағызу - отын сорғылары		Х
6	Күштік қондырғы: - қозғалтқыштың, агрегаттардың және май мен отын жүйесі құбырларының бекіту тораптары - ұшақта май сүзгілерінің орналасуы - әуе сүзгілері - ұшақта отын сүзгілерінің орналасуы - май багы - білтелер, ерекшеліктері		Х
7	Желдету жүйесі, АРД жүйесі - агрегаттар мен жүйе компоненттерінің, оның ішінде крандардың орналасуы - 2077, 2176 агрегаттары		Х
8	Ан-26 ұшағының тиеу және арқандап байлау жабдығы		Х
9	Орналасуы, техникалық қолданыс ерекшеліктері - электр жабдығы - аспаптық жабдық - радиожабдық Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану		Х
10	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		72 сағат немесе 9 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 70-қосымша

В1 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тақырып атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан		сынақ
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.			Х
2	Планер: фюзеляждың қаптамасын және күштік элементтерін тексеру қанаттардың қаптамасын тексеру құйрық руль қаптамасы және бекітпесін тексеру жолаушы кабинасын тексеру экипаж кабинасын тексеру кабина әйнегін тексеру есіктер және люктерді тексеру, жабылуын тексеру			Х
3	Ұшақты және қозғалтқышты басқару: басқару органдары жұмысының басқарылуын және тексерілуін қарау арқан сым керілісін тексеру тоқтатуды тексеру экипаж кабинасындағы басқару жүйесін тексеру			Х
4	Гидравликалық жүйе: жүйеден сұйықтық ағып тұрмағанын тексеру, аққан жерлерді жою гидробакқа құйылуды тексеру жүйе жұмысын тексеру гидробак зарядын тексеру гидрожүйе панельдерін тексеру агрегаттарды ауыстыру реті			Х
5	Шасси: шасси бағандарын тексеру негізгі тірек және алдыңғы тірек аспасының тораптарын тексеру шасси амортбағандарының зарядын тексеру, шасси амортбағандарының заряды (мүмкін болса) дөңгелек шиналарын тексеру / зарядтау шасси агрегаттарын тексеру, бекітпелерін тексеру			Х
6	Отын жүйесі: отын жүйесі элементтерін тексеру, бактар бітеулігін тексеру дренаж құбырларының тазалығын, тұнбаның ағуын тексеру сорғыларды тексеру, отын сорғыларын шешіп алу / орнату (мүмкін болса)			Х
7	Күштік қондырғы: қозғалтқышты тексеру қозғалтқыштың, агрегаттардың және май мен отын жүйесі құбырларының бекіту тораптарын тексеру май сүзгілерін шешіп алу, жуу және орнату әуе сүзгілерін шешіп алу, жуу және орнату отын сүзгілерін шешіп алу, жуу және орнату май багындағы май деңгейін тексеру. білтелерді шешіп алу және орнату май багын шешіп алу / орнату (мүмкін болса)			Х
8	Желдету жүйесі, АРД жүйесі тексеру, дефектация жүйе крандарының жұмысын тексеру 2077, 2176 агрегаттары жұмысын функционалдық тексеру. 2077, 2176 агрегаттарын шешіп алу / орнату (мүмкін болса)			Х
9	Ан-26 ұшағының тиеу және арқандап байлау жабдығы, техникалық қолданыс			Х
10	Электр жабдығы және оны техникалық пайдалану Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану Радиожабдық және оны техникалық пайдалану Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану			Х
11	ӘК ТҚ кезінде бақылау-тексеру және өлшеу аппаратурасын қолдану. Жерде авиатехника бұзылуларының алдын алу шаралары. Техникалық қызмет көрсету регламенті. РО-97, 1, 2-бөлімдер 1, 2, 3-нұсқалардың операциялық формалары бойынша технологиялық нұсқаулар КТҚ бойынша технологиялық нұсқаулар, 5, 6-нұсқалар, 1-б., 2-б., 7, 8 және 9, 10, 11, 12 және 13, 15-нұс.			Х
12	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - гермокабинаны үрлеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы			Х
13	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:			104 сағат және 13 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 71-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / Ан-26 ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Ан-24 / Ан-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамасы.		Х	6
3	Ан-24 / Ан-26 ұшағының аспаптық жабдығы.	Х		36
4	Ұшақ электр жабдығының жүйесі.	Х		42
5	Радиоэлектрондық жабдық.	Х		36
6	Радиокедергілерден қорғау құралдары		Х	2
7	Радио, электр және аспаптық жабдыққа тән ақаулар		Х	4
	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
8	Емтихан	2, 3, 4-т. қараңыз		6
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 138 сағат немесе 23 оқу күні
В секциясы. Практикалық элемент
	Тәжірибелік элемент және бағалау 32 сағат немесе 4 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Ан-24 / Ан-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамасы.

№	Тақырып атауы
1	Ан-24 / Ан-26 ұшағының негізгі деректері. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамасы.
2	сынақ
Барлығы: 6 сағат

2. Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Аспаптық және пилотаждық-навигациялық жабдықты экипаж кабинасындағы жұмыс орындарына орналастыру.
2	Ан-24 / АН-26 пилотаждық-навигациялық жабдығы.
3	АП-28Л1 автопилоты
4	Ұшақ жүйелері мен қосалқы жабдықтар жұмысын басқару аспаптары
5	Өздігінен жазу құралдары
6	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

3. Ұшақ электр жабдығының жүйесі және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Жалпы мәлімет. Ұшақтың электр жабдығы.
2	Тұрақты ток энергетикасы. Айнымалы ток энергетикасы. Қозғалтқышты іске қосу жүйесі.
3	ТШР жүйесі, су бүрку.
4	Винттің флюгерленуі, отын жүйесі.
5	АРТМ өртке қарсы жүйесі.
6	Басқару аспаптары
7	Шасси, жалғасқанатша, гидрожүйе электр жабдығы.
8	Басқару, желдету жүйелері.
9	Мұз басуға қарсы жүйе, сигнал беру жүйесі, жарықтандыру.
10	Емтихан
Барлығы: 42 сағат

4. Радиожабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Радиожабдық туралы негізгі мәліметтер
2	Радиобайланыс жабдығы
3	Радионавигациялық жабдық
4	Радиолокациялық жабдық
5	Қосымша жабдық
6	Емтихан
Барлығы: 36 сағат

5. Радио, электр және аспаптық жабдыққа тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Радио, электр және аспаптық жабдыққа тән ақаулар
2	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

6. Радиокедергілерден қорғау құралдары

№	Тақырып атауы
1	Радиокедергілерден қорғау құралдары
2	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

7. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары.

ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - гермокабинаны үрлеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
8	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тәжірибелік элемент тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Ан-24 / Ан-26 техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Ан-24 / Ан-26 фидер схемалары.		Х
2	Ан-24 / АН-26 пилотаждық-навигациялық жабдығы Компоненттердің, датчиктердің және индикаторлардың / көрсеткіштердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану.		Х
3	Қозғалтқыш, ұшақ жүйелері және қосалқы жабдықтардың жұмысын басқару аспаптары, Компоненттердің, датчиктердің және индикаторлардың / көрсеткіштердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану		Х
4	Өздігінен жазу құралдары. Компоненттердің, датчиктердің және индикаторлардың / көрсеткіштердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану.		Х
5	Радиобайланыс жабдығы. Компоненттердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану		Х
6	Радиолокациялық жабдық. Компоненттердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану		Х
7	Тұрақты ток энергетикасы. Компоненттердің орналасуы. Айнымалы ток энергетикасы. Компоненттердің орналасуы. Қозғалтқышты іске қосу жүйесі. Ұшақтағы негізгі агрегаттардың орналасуы. Компоненттердің орналасуы. Сынақтар және функционалдық тексерулер. БТА қолдану.		Х
8	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
9	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х
10	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х
13	Маусымдық жұмысты орындау		Х
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау		Х
15	Ұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі		Х
16	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 72-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін АИ-24 қозғалтқышы бар АН-24 / АН-26 ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Ан-24 / Ан-26 ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенттері
3	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
4	Ан-24 / Ан-26 АжРЭЖ-нің негізгі ақаулары
5	Ан-24 / Ан-26 АжРЭЖ-нің фидер схемалары
6	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
7	Операциялық форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
8	Кезеңдік форма бойынша АжРЭЖ-ге тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттарына сәйкес авиақозғалтқыштар мен төмендегі негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру жұмыстарын жүргізу: - СТГ-18ТМО, ГО-16РС, ГС-24 генераторлары - ГРОЗА-24 блоктары - қозғалтқышты басқару аспаптары - отын аппаратурасы АжРЭЖ-нің агрегаттары
10	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
11	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
12	Маусымдық жұмысты орындау
13	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
14	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
15	БТА-мен, құралмен жұмыс
16	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
17	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - гермокабинаны үрлеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		136 сағат немесе 17 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына даярлаудың үлгілік бағдарламаларына 73-қосымша

В1 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқышы бар Л-410 УВП-Э ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Л-410 УВП-Э ұшағының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар	Х		56
2	М-601Е қозғалтқышының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар	Х		50
3	Электр жабдығы және оны техникалық пайдалану		Х	4
4	Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану		Х	4
5	Радиожабдық және оны техникалық пайдалану		Х	4
6	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары		Х	4
7	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
8	Емтихан	1, 2-т. қараңыз		4
	Теориялық элемент және бағалау 132 сағат немесе 22 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
Тәжірибелік элемент және бағалау 96 сағат немесе 12 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Л-410 УВП-Э ұшағының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Л-410 УВП-Э ұшағының жалпы сипаттамасы және негізгі деректері
2	Фюзеляж. Қанат. Құйрық руль
3	Шасси
4	Ұшақты басқару жүйесі
5	Күштік қондырғы
6	Гидравликалық жүйе
7	Л-410 УВП-Э ұшағының отын жүйесі және май жүйесі
8	Л-410 УВП-Э ұшағының техникалық қолданыс регламенті
9	Л-410 УВП-Э ұшағына тән ақаулар
10	Емтихан
Барлығы: 56 сағат

2. М-601Е қозғалтқышының конструкциясы және ТҚ. Өзіне тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Жалпы мәлімет. М-601Е қозғалтқышының негізгі техникалық және қолданыс деректері
2	Компрессор
3	Жану камерасы
4	Жұмыс турбинасы
5	Бос турбина және редуктор
6	Әуе винті
7	Қозғалтқышты майлау жүйесі
8	Отын жүйесі
9	Іске қосу жүйесі және ОЭШБ
10	Қозғалтқыш қолданысы
11	М-601Е қозғалтқышына тән ақаулар
12	Емтихан
Барлығы: 50 сағат

3. Электр жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1.	Л-410 УВП-Э ұшағының электр жабдығы туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

3. Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Л-410 УВП-Э ұшағына орнатылған аспаптар туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

5. Радиожабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Л-410 УВП-Э ұшағының радиожабдығы туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

6. Қолданылатын жанар-жағармай материалдары

№	Тақырып атауы
1	Қолданылатын жанар-жағармай материалдары туралы жалпы мәлімет
2	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

7. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
6	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тәжірибелік жұмыс атауы мен түрлері	Курс бойынша білім бағасы
		емтихан	сынақ
1	Планерге техникалық қызмет көрсету		Х
2	Күштік қондырғыға техникалық қызмет көрсету		Х
3	Отын жүйесіне техникалық қызмет көрсету		Х
4	Май жүйесіне техникалық қызмет көрсету		Х
5	Ұшақ пен қозғалтқышты басқару жүйесіне техникалық қызмет көрсету		Х
6	Гидрожүйеге техникалық қызмет көрсету		Х
7	Ұшақтың ұшу-қону құрылғысына техникалық қызмет көрсету		Х
8	Кабина жабдығы және қосалқы жүйелер күтімі		Х
9	Ұшақты ұзақ тұрағы кезінде сақтау және ұшақты сақтаудан кейінгі ұшуларға даярлау		Х
10	Техникалық күтімнің операциялық және кезеңдік түрлері		Х
11	Ұшақты тіркеп сүйреу және тұраққа қою		Х
12	Бөлшектер мен механизмдердің тозуын анықтау		Х
13	Бөлшектер бұзылуының түрлері мен белгілері		Х
14	Қолданыс барысындағы техникалық құрылғылар ақаулары		Х
15	Бұзбай бақылау және сынау әдістері		Х
16	Жанар-жағармай материалдары және жұмыс сұйықтықтары		Х
17	Ұшақты қыста пайдалану ерекшеліктері		Х
18	Білім алушы білімін бағалау	Х
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		96 сағат немесе 12 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 74-қосымша

В1 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Л-410 УВП-Э техникалық пайдаланудың негізгі ережелері
3	Л-410 УВП-Э ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	ҰА мен қозғалтқыштың негізгі ақаулары
7	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
8	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
9	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Авиақозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
11	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
12	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
13	Маусымдық жұмысты орындау
14	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
15	Майлау карталары бойынша жұмысты орындау
16	Ұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын жабдық және құрал
18	Қолданыста ауыстыруға рұқсат етілген радиоэлектрондық блоктар (LRU) және оларға қатысты кіріктірілген басқару жүйесін (BITE) қолдану
19	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		96 сағат немесе 12 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 75-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК бойынша оқыту бағдарламасы

Мазмұны

№	Пән атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
А секциясы. Теориялық элемент
1	Л-410 УВП-Э ұшағының электр жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		18
2	Л-410 УВП-Э ұшағының аспаптық жабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		18
3	Л-410 УВП-Э ұшағының радиожабдығы және оны техникалық пайдалану	Х		10
4	Л-410 УВП-Э ұшағына техникалық қызмет көрсету регламенті (толықтырулары және өзгертулерімен бірге)		Х	4
5	Л-410 УВП-Э ұшағының авиациялық және радиоэлектрондық жабдығына тән ақаулар		Х	2
6	Авиациялық техниканы техникалық қолдану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.		Х	6
7	Емтихан	1, 2, 3-т. қараңыз		2
	Теориялық элемент және емтихан, барлығы: 60 сағат немесе 10 оқу күні
В секциясы. Тәжірибелік элемент
	Тәжірибелік элемент және бағалау 32 сағат немесе 4 жұмыс күні

А секциясы. Теориялық элемент

1. Л-410 УВП-Э электр жабдығы және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Тікұшақ электр желісі
2	Қуат көзі және тұрақты ток электр энергиясын үйлестіру, реттегіш құрылғылар.
3	Қуат көзі және айнымалы ток электр энергиясын үйлестіру
4	Тұрақты және айнымалы ток тұтынушылары
5	Л-410 УВП-Э ұшағының қозғалтқыштарын іске қосудың электр жүйесі
6	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

2. Аспаптық жабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Қозғалтқыш жұмысын басқару аспаптары
2	Пилотаждық-навигациялық аспаптар
3	Ұшақ жүйелерін басқару аспаптары
4	Қосымша аспаптар
5	Емтихан
Барлығы: 18 сағат

3. Радиожабдық және оны техникалық пайдалану

№	Тақырып атауы
1	Л-410 УВП-Э ұшағының радиобайланыс жабдығы
2	Л-410 УВП-Э ұшағының радионавигациялық жабдығы
3	Емтихан
Барлығы: 8 сағат

4. Л-410 УВП-Э ұшағына ТҚ регламенті (бағдарламасы)

№	Тақырып атауы
1	Ан-24 ұшағына ТҚ регламенті
2	ӘК ТҚ кезіндегі қауіпсіздік және еңбекті қорғау
3	Сынақ
Барлығы: 4 сағат

5. Л-410 УВП-Э ұшағының АжРЭЖ-не тән ақаулар

№	Тақырып атауы
1	Л-410 УВП-Э ұшағы АжРЭЖ-нің істен шығуы және ақаулары
2	Сынақ
Барлығы: 2 сағат

6. ҚР-да азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және жөндеу қағидалары. ӘК-де жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.

№	Тақырып атауы
1	Жалпы ережелер
2	ҚР азаматтық ӘК-ін техникалық пайдалану реті
3	Азаматтық ӘК-ге операциялық техникалық қызмет көрсету
4	Азаматтық ӘК-ге кезеңдік техникалық қызмет көрсету
5	ӘК-ні пайдалану кезінде орындалатын жалпы жұмыс түрлері
6	Авиациялық техника күйін және оған қызмет көрсету сапасын басқару
7	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: 1)ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу 2)қозғалтқышты қосу және сынау 3)адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту 4)ӘК-ні аэродромда жылжыту 5)арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
8	Сынақ
Барлығы: 6 сағат

В секциясы. Тәжірибелік элемент бағдарламасы

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Курс бойынша білім бағасы		Барлық сағат саны
		емтихан	сынақ
1	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету		Х	14
2	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары		Х	8
3	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау		Х	2
4	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау		Х	2
5	Маусымдық жұмысты орындау		Х	3
6	Қолданылатын БТА, құрал		Х	1
7	Білім алушы білімін бағалау	Х		2
Тәжірибелік элемент және бағалау, барлығы:		32 сағат немесе 4 жұмыс күні

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 76-қосымша

В2 санатындағы персонал үшін М-601Е қозғалтқыштары бар Л-410 УВП-Э ӘК-де жүргізілетін тәжірибелік тағылымдама бағдарламасы

Тағылымгер _____________________________________________________________________

(аты-жөні, қызметі, мерзімі)

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері: _____________________________________________

Тәжірибелік тағылымдаманы бағалаушы: ____________________________________________

№	Тағылымдама тақырыптары мен тапсырмаларының атауы	Тағылымгер қолы	OJT супервайзерінің қолы
1	ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттамасы. Құжаттама ішінде іздеу және навигация. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету құжаттары тексерістерінің толықтығы және дұрыс қолданылуы. ӘК-де жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша техникалық құжаттаманы рәсімдеу.
2	Л-410 УВП-Э техникалық пайдаланудың негізгі ережелері. Қ және ЕҚ нұсқаулықтары
3	Л-410 УВП-Э АжРЭЖ-ге техникалық қызмет көрсету регламенті
4	АТ пайдалану бойынша басқарушы құжаттар
5	Ұшуға пайдалану нұсқаулығы
6	Л-410 УВП-Э ұшағы АжРЭЖ-нің негізгі ақаулары
7	Л-410 УВП-Э ұшағы АжРЭЖ-нің фидер схемалары
8	Жерде ӘК бұзылуларының алдын алу шаралары. ӘК-ні тіркеп сүйреу
9	Операциялық форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
10	Кезеңдік форма бойынша тәжірибелік техникалық қызмет көрсету
11	Авиақозғалтқыштар мен негізгі агрегаттарды бөлшектеу және құрастыру, қозғалтқыш пен негізгі агрегаттарды ауыстырудың техникалық шарттары
12	Жұмысты күнтізбелік мерзімдерге сай орындау
13	Сақтау кезіндегі жұмысты орындау
14	Маусымдық жұмысты орындау
15	Арнайы ұшу жағдайларынан кейінгі жұмысты орындау
16	Тікұшақтың пломба салынған жерлерінің тізбесі
17	Қолданылатын БТА, құрал
18	Өлшеу құрылғыларымен жұмыс істеу дағдылары. Кіші қарсылықты (ом бөлшегін), үлкен қарсылықты (мегаомдарды) өлшеу. Электр сым бүтіндігін тексеру. Электр сым мен коммутациялағыш аппаратураны (ажыратқыштар, ауыстырып-қосқыштар, реле, контакторлар, түймелер) жөндеу дағдылары. АжРЭЖ блоктарын статикалық электрден қорғау шаралары туралы түсінік.
19	Келесі жағдайлардағы қауіпсіздік шаралары: - ӘК және жүйелерімен жұмыс істеу - қозғалтқышты қосу және сынау - адамдарды, арнайы автокөлікті және ӘК-ні аэродромда жылжыту - ӘК-ні аэродромда жылжыту - арнайы автокөліктің ӘК қарай/бері жақындауы/алыстауы
Тәжірибелік тағылымдама және білім алушының білімі мен қабілеттерін бағалау, барлығы:		112 сағат немесе 14 жұмыс күні

1. Бағдарламаның барлық тармағы бойынша жұмысты білемін және технологиялық

нұсқауларға сәйкес орындай аламын:

Тағылымгер: _________/________________/ "_____" _____________________ 201__ ж.

2. Тәжірибелік тағылымдама супервайзерінің шешімі:

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама супервайзері

____________________/__________________/ "_____" _________________________ 201__ ж.

3. Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысының қорытындысы

________________________________________________________________________________

Тәжірибелік тағылымдама бағалаушысы

_______________________________ "_____" _________________________________ 201__ ж.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 77-қосымша

ӘК ТҚ жөніндегі персоналды кәсіби даярлау түрлерін классификациялау

№ р/р	Кәсіби даярлау түрі	Анықтама
	Бастапқы даярлау	Модульдерді зерлеуді және ӘК ТҚ жөніндегі маман куәлігін алуға әкелуді көздейтін бастапқы кәсіби даярлық
	Қайта даярлау	Осы кестенің 1 және 3-тармақтарының анықтамасына жатпайтын барлық басқа курстар
	Кәсіби деңгейін қолдау	Курстарының тізбесін алдын ала уәкілетті орган белгілеген даярлау түрі (осы Қағидаларға 40-қосымшаны қараңыз). "ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуге қатысты адамның мүмкіндіктері – бастапқы даярлау" курсы/"Initial Human Factors" 1.(XXXXX түрі көрсетіледі) қозғалтқышы бар "ӘК-мен (YYYYY түрі көрсетіледі) жалпы танысу курсы /"General Aircraft Familiarization Course XXXXX (YYYYY)"

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 78-қосымша

Білім алушылардың білімін емтихан арқылы тексеру кезінде қолданылатын олардың емтиханда ақпарт көздері мен әдебиетті пайдалану бөлігіндегі приницптері

Даярлау түрі	Ашық кітап немесе жабық кітап
Бастапқы даярлық (модульдер)	Жабық кітап
ӘК түріне оқыту	"В1" немесе "В2" кандидаттары техникалық құжаттаманы түсіндіретін емтихандарды алмағанда, жабық кітап.
Бастапқы даярлауды және ӘК түріне оқытуды алмағанда, кәсіби деңгейін қолдауды қоса алғандағы барлық курстар	Төмендегілермен қарастырылған жабық кітаппен емтихан тапсыру талап етілетін жағдайлардан басқа кезде, ашық кітап: осы "Үлгілік бағдарламада" берілген курс бағдарламасымен уәкілетті орган немесе ӘК-ге ТҚ жөніндегі ұйым басшылары

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 79-қосымша

ӘҚҚ персоналын бастапқы даярлау

Р/с №	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Әуе құқығы	Ұлттық және халықаралық ұйымдар мен ассоциациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын практика, ұлттық және халықаралық құқық, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау, қағидалар мен ережелер.
2.	ӘҚБ жабдығы, CNS/ATM жүйелерінің тұжырымдары	Ұстанымдар, ӘҚҚ қолданылатын жабдықты қолдану және шектеулер, ауызша байланыс, ақпаратты тіркеу, мәліметтерді тарату, навигация, радионавигациялық құралдар, спутниктік навигация, борттық жүйелер, ұшу кезінде тексерулер, бақылау және радиолокациялық жүйелер, радиолокатор, радиолокациялық мәліметтерді тарату форматтары, ТБА, болашақ жүйелер, ӘҚҰ мамандандырылған желілері, мәліметтерді өңдеу, радиолокациялық мәліметтерді өңдеу, ұшу жоспарларын өңдеу, дисплей (қолданушы интерфейсі), шұғыл мәліметтер және пайдалану талаптары туралы мәліметтер.
3.	Жалпы білім	Ұшу ұстанымдары; әуе кемелерін пайдалану және олардың қызмет етуінің, күштік қондырғылар мен жүйелердің ұстанымдары; ӘҚҚ қызметіне қатысты әуе кемелерінің сипаты.
4.	Адамның мүмкіндіктері	Қауіп-қатер және қателіктер факторларын, сондай-ақ топ жұмысын оңтайландыру жөніндегі даярлықты (TRM) қоса алғанда, адамның мүмкіндіктері
5.	Метеорология	Авиациялық метеорология; метеорологиялық құжаттаманы және ақпаратты қолдану мен түсіну; ұшуды орындауға және оның қауіпсіздігіне әсер ететін ауа-райының айрықша құбылыстарының туындауы мен сипаты; барометрлік биіктікті өлшеу ұстанымдары.
6.	Навигация	Аэронавигация ұстанымдары; навигациялық жүйелер мен көзбен шолу құралдарының ұстанымдары, шектеулері және нақтылығы.
7.	Пайдалану қағидалары	ӘҚҚ, байланыс, радиотелефон және фразеологиямен алмасу процедуралары (штаттық, штаттық емес және авариялық), тиісті авиациялық құжаттаманы қолдану, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етудің практикалық әдістері.
8	Қауіпсіздігін қамтамасыз ету	Қауіпсіздікті басқару принциптері, ұшу бағдарламасын және принциптері, ұшу саласындағы қауіпсіздік, қауіп тұжырымдамасы және принциптері бағалау, тәуекел бағалау процесі, ұшу қауіпсіздігі деңгейін, қауіптердің сызбасы және классификациясы аэронавигациялық жүйесін, процесін сипаттау тәуекелді бағалау функционалдық істен шығу, реттеу саласында ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамдық факторлардың аспектілері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 80-қосымша

Мамандардың тағылымдамадан өту көлемі

Біліктілік (диспетчерлік пунктіге, жұмыс орнына сәйкес)	Тағылымдамадан өту уақыты, сағаты
РДП диспетчері	140
БДП диспетчері	280
МДП диспетчері	430
ТБД/ЖДП диспетчері (бір уақытта тәртіптік бақылау диспетчері біліктілік бағасын ала отырып, бақылау құралдарын қолданумен бақылау диспетчері біліктілік бағасын алған кезде)	430
ТБД/ЖДП диспетчері(бақылау құралдарын қолданумен бақылау диспетчері біліктілік бағасын алған кезде)	350
АДП (АДО) диспетчері (бір уақытта тәртіптік бақылау диспетчері біліктілік бағасын ала отырып, бақылау құралдарын қолданумен бақылау диспетчері біліктілік бағасын алған кезде)	460
АДП (АДО) диспетчері(бақылау құралдарын қолданумен бақылау диспетчері біліктілік бағасын алған кезде)	380
ЖДП/АДП (АДО) диспетчері (тәртіптік бақылау диспетчері біліктілік бағасын алған кезде)	280
ЖДП диспетчері	280
Брифинг диспетчері	140
ӘҚЖ БО әуе қозғалысын жоспарлау, бақылау және үйлестіру диспетчері	300
Ұшу басшысы (ауысымның аға диспетчері)	180
Диспетчер-нұсқаушы	8

Ескерту: Тұрақты қатар атқарылатын диспетчерлік пункттерде тағылымдамадан өту уақыты негізгі диспетчерлік пункт (анағұрлым қиын) бойынша белгіленеді.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 81-қосымша

ӘҚҚ мамандарын қайта даярлау

Диспетчердің біліктілік бағаларының санаттары	Білім саласы
Әуеайлақ диспетчерінің біліктілік бағасы	1) әуеайлақтың бас жоспары; физикалық сипаттар мен көзбен шолу құралдары; 2) әуе кеңістігінің құрылымы; 3) қолданылатын қағидалар, процедуралар мен ақпарат көздері; 4) аэронавигациялық құралдар; 5) әуе қозғалысын басқару жабдығы және оны қолдану; 6) жергілікті жер бедері және сипатты жер үсті бағдарлары; 7) әуе қозғалысының сипатты ерекшеліктері; 8) ауа-райының айрықша құбылыстары; 9) апатты жағдайдағы және іздеу-құтқару операциялары әрекеттерінің жоспары;
жақындап келуді тәртіптік бақылау диспетчерінің және ӘҚҚ ауданының тәртіптік бақылау диспетчерінің біліктілік бағасы	1) әуе кеңістігінің құрылымы; 2) қолданылатын қағидалар, процедуралар мен ақпарат көздері; 3) аэронавигациялық құалдар; 4) әуе қозғалысын басқару жабдығы және оны қолдану; 5) жергілікті жер бедері және сипатты жер үсті бағдарлары; 6) әуе қозғалысының және қозғалыстар ағынының сипатты ерекшеліктері; 7) ауа-райының айрықша құбылыстары; 8) апатты жағдайдағы және іздеу-құтқару операциялары әрекеттерінің жоспары;
Бақылау құралдарын қолданумен жақындап келуді бақылау диспетчерінің және бақылау құралдарын қолданумен ӘҚҚ ауданының бақылау диспетчерінің біліктілік бағалары	Үміткер жақындап келуді тәртіптік бақылау диспетчерінің және аудандық диспетчерлік орталығының (ӘҚҚ ауданы) тәртіптік бақылау диспетчерінің біліктілік бағасы үшін белгіленген талаптарға оларсөз етіп отырған қызметтік міндеттер дәрежесінде жауап бередіжәне құқық берілгеніне тиісті білім деңгейін, қалай болғанда да, келесі қосымша салаларда көрсетеді: 1) ұстанымдар, ӘҚҚ тиісті бақылау жүйелерін және онымен байланысты жабдықты қолдану мен шектеулер; 2) бақылау негізінде ӘҚҚ қызмет көрсету процедуралары, қажет болған жағдайда, жергілікті жер үстінен ұшудың тиісті биіктігін ұстау қағидаларын қоса алғанда.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 82-қосымша

ӘҚҚ диспетчер-нұсқаушыларын -OJTI (on the job training instructor), жаттығу құрылғыларын нұсқаушыларын -STDI (Syntetic training device instructor) даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Тағылымдаманы ұйымдастыру	Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету, оқыту үшін жағдай жасау, тағылымдамадан өтуші диспетчерін даярлауды ұйымдастыру және жоспарлау, алдын ала және тәжірибелік даярлау, ӘҚҚ диспетчері ретінде жұмысқа рұқсат ету үшін тағылымдама бағдарламасы мен жоспары, Қазақстан Республикасының кәсіби даярлау саласындағы нормативтік-құқықтық актілері.
2.	Адами фактор (Адам мүмкіндіктері мен шектеулері, команда жұмысын оңтайландыру (TRM))	Адами фактор аспектілері, жұмыс біліктері мен дағдылары, адам шектеулері, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.
3.	Тағылымдаманы өткізу техникасы	Тағылымдамадан өтуші диспетчерге арналған нұсқама, тағылымдамадан өтуші үшін міндеттер мен мақсаттар қою, тағылымдамадан өтуші диспетчер жұмыс кезінде нұсқау беру, бақылау және түзету іс-қимылдарын қамтамасыз ету, тағылымдамадан өтуші диспетчер іс-қимылын талдау, нұсқаушының көрсетуі.
4.	Бағалау және құжаттама жүргізу әдістері	Тағылымдамадан өтуші диспетчерге бағалау жүргізумен байланысты құжаттау. Бағалау нысанының мазмұнымен танысу және оны ӘҚҚ нұсқаушысының толтыру принциптері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 83-қосымша

Ұшу басшыларын (ауысымның аға диспетчерлерін) даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	ӘҚҚ ауысымының жұмысын ұйымдастыратын аспектілер, ұшу басшысының (ауысымның аға диспетчерінің) жұмыс орны	ӘҚҚ ауысымын жедел басқару, ӘҚҚ ауысымында ісқағаздарын жүргізу, әдістемелік жұмысты ұйымдастыру, есептеу жүйесі, қолданбалы бағдарламалық жасақтама, белгілеу, интерфейс және ұшу басшысының автоматтандырылған жұмыс орнының функционалдық мүмкіндіктері.
2.	Аэронавигациялық және метеорологиялық ақпарат қызметтері.	Аэронавигациялық ақпарат қызметін тағайындау, ААҚ ұйымдастыру құрылымы, ҚР аэронавигациялық ақпарат жинағы (AIP), ҚР циркулярлары, аэронавигациялық ақпаратты жинау және тарату, қонуға кіру схемасы, метеоминимумдар, метеорология, атмосфера және атмосфералық үдеріс, метеорологиялық құбылыстар және оларды кодтау, метеорологиялық аспаптар мен жабдықтар.
3.	CNS/ATM жүйелерінің тұжырымдамасы	Сөздік байланыс, ақпараттарды тіркеу, деректерді беру желісінің байланысы, навигация, радионавигациялық құралдар, спутниктік жүйе, GNSS техникалық шолу, спутниктік навигация, борттық жүйелер, ұшу тексерістері, радиолакациялық жүйелер және бақылау, радиолокатор, жер бетіндегі қозғалысты басқару, радиолакациялық деректерді беру форматтары, автоматты тәуелді бақылау, болашақ жүйелер, радиолакциондық станция, желілер, мамандандырылған ӘҚҰ желілері, деректерді өңдеу, радиолакациялық деректерді өңдеу, ұшу жоспарын өңдеу, дисплей (пайдаланушының интерфейсі), жедел деректер және пайдалану талаптары туралы деректер.
4.	Адами фактор (Адам мүмкіндіктері мен шектеулері, команда жұмысын оңтайландыру (TRM))	Адами фактор аспектілері, жұмыс біліктері мен дағдылары, адам шектеулері, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 84-қосымша

ӘҚҚ емтихан алушыларын даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Авиациялық заңнама	Қазақстан Республикасының авиация персоналын кәсіби даярлау және куәлік беру саласындағы нормативтік-құқықтық актілер
2.	Адами фактор (Адам мүмкіндіктері мен шектеулері)	Адами фактор аспектілері, жұмыс біліктері мен дағдылары, адам шектеулері, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.
3.	ӘҚҚ персоналының білімін, дағдылары мен біліктерін бағалау үшін тесттер әзірлеу және өткізу әдістері	Біліктілікті бағалау принциптерінің негізгі ұғымдары, тестілеудің психологиялық аспектілері, қарым-қатынас және тұлғааралық байланыстар орнату, тестілеуді ұйымдастыру, тесттерді әкімшіліктендіру мәселелері, тест тапсырмаларын әзірлеу, тесттің сенімділігі мен ашықтығын бағалау, тесттер өткізу, нәтижелерді бағалау және талдау
4.	Құжаттаманы жүргізу	Тест (емтихан) өткізумен байланысты құжаттау. Куәлік беруге/ұзартуға ұсыну және/немесе біліктілік белгісін алу үшін құжаттау

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 85-қосымша

АНА жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау және қайта даярлау бағдарламасы АНА жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау бағдарламасы

№	Тақырыбы	Сағат саны
		Лекциялар	Тәжірибелік сабақтар
1	Мамандыққа кіріспе	2
2	Халықаралық әуе құқығы	6	2
3	Әуе навигациясы	30	28
4	Халықаралық ұшуды аэронавигациялық қамтамасыз ету	24	12
5	ӘК ұшу-қону сипаттамалары	6	2
6	Әуеайлақтар	24	8
7	Әуеайлақ схемаларын жасау және әуеайлақ минимумдарын анықтау	38	36
8	Аэронавигациялық карталар	60	30
9	Аэронавигациялық ақпарат құжаттары	42	20
10	Аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру	14	10
11	ААҚ сапаны басқару жүйесі	20	10
12	Аэронавигациялық деректерді беру форматтары	6	6
13	Жергілікті жер мен кедергілер туралы электрондық деректер	6	2
14	ААҚ автоматтандыру	16	8
15	Авиациялық ағылшын тілі	60	20
	ЖИЫНЫ	354	194

АНА жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау бағдарламасы

№	Тақырыбы	Сағат саны
		Лекциялар	Лекциялар
1	Мамандыққа кіріспе	2
2	Халықаралық әуе құқығы	6	2
3	Әуе навигациясы	30	28
4	Халықаралық ұшуды аэронавигациялық қамтамасыз ету	24	12
5	ӘК ұшу-қону сипаттамалары	6	2
6	Әуеайлақтар	24	8
7	Ұшу процедуралары дизайны	38	36
8	Аэронавигациялық карталар	60	30
9	Аэронавигациялық ақпарат құжаттары	42	20
10	Аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз етуді ұйымдастыру	14	10
11	ААҚ сапасын басқару жүйесі	20	10
12	Аэронавигациялық деректерді тарату форматтары	6	6
13	Жергілікті жер мен кедергілер туралы электронды деректер	6	2
14	ААҚ автоматтандыру	16	8
15	Авиациялық ағылшын тілі	60	20
	Жиыны:	354	194

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 86-қосымша

Авиациялық метеоролог-болжаушыларды бастапқы және кәсіби даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Авиациялық қызмет негіздері	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен ассосациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірбие, халықаралық және ұлттық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау. Ұшу аппараттарының аэродинамикасы, конструкциясы және жабдығы.
2.	Метеорологиялық жағдайды талдау және үздіксіз мониторинг жүргізу	Метеорологиялық жағдайда болжамдар мен ескертулерді даярлау талаптарына сәйкес атлдау және диагностикалау (авиация жұмысына әсер ететін атмосфералық үдерістерді кешенді талдау; циклондардың, антициклондардың және атмосфералық фронттардың туындауын, өрбуін, орын ауыстыруын болжау; түрлі барикалық және синоптикалық құбылыстардағы ауа райы жағдайларының сипаты және т.б.). Қазақстан республикасының азаматтық авиациясын метеорологиялық қамтамасыз ету қағидаларына сәйкес болжамдар мен ескертлерді шығару, жою немесе өзгерту/жаңарту қажеттілігін анықтауға метеорологиялық параметрлерді және ауа райының ерекше құбылыстарын бақылау және болжау нәтижелеріне мониторинг жүргізу.
3.	Авиацияның жұмысы үшін маңызды метеорологиялық параметрлер мен құбылыстарды болжау	Метеорологиялық параметрлер мен құбылыстарды болжау, құжаттамада белгіленген талаптарға, басымдықтар мен мерзімдерге сәйкес болжамдар даярлау және шығару (авиациялық ауа райы болжамдарының түрлері, болжамдарды даярлауға және шығаруға қойылатын талаптар, белгіленген талаптарға сәйкес авиация жұмысы үшін маңызды жер бетіндегі және биіктегі желді, көріну шамасын, ауа райы құбылыстарын, бұлттылықты, ауа температурасы мен ылғалдылығын, атмосфералық қысымды, тізбектік ағынды, тропопауза сипаттамаларын және басқа да параметрлерді болжау әдістері; авиациялық ауа райы болжамдарына өзгерістер мен түзетулер енгізу топтарын қосу тәртібі). Болжамдардың мазмұнына, дәлдігіне және уақтылығына қатысты ИКАО Конвенциясының 3-қосымшасына, ДМҰ-№49, өңірлік және ұлттық пішімдерге, кодтарға және техникалық регламенттерге сәйкес оларды даярлауды және шығаруды қамтамасыз ету. Басқа өңірлер үшін шығарылған болжамдарды/ескертулерді мониторингілеу арқылы метерологиялық деректердің тұтастығын сақтай және қажетінше іргелес өңірлермен байланысты қолдай отырып, іс жүзінде қаншалықты жүзеге асырылуына қарай, жауапкершілік аймағынан тыс ауа райы параметрлері мен құбылыстары болжамдарының кезектілігін қамтамасыз ету (кеңістіктік және уақыттық қатынаста).
4.	Ауа райының қауіпті құбылыстары ескерту	Ескерту түрлері; ескертуді әзірлеу, шығару және жою тәртібі. Кеңістіктік ұзындықты қоса алғанда, болжау, құбылыстардың туындауы, тоқтауы, ұзақтығы, қарқындылығы: 1)ұшу маршрутында: найзағай, оған байланысты турбуленттілікті қоса, ұшу кезінде мұз қату, бұршақ, көріну шамасы шектелген нөсерлі жауын-шашын, электрлену құбылыстары, төмен жел екпіні/шамалы жел екпіні немесе жел фронттары; турбуленттілік типтерін қоса алғанда, конвективті қызметпен байланысты емес турбуленттілік (қалыпты немесе қатты); үдеу жылдамдығын, кеңістіктік ұзындықты, мұз қату типтерін қоса алғанда, ӘК мұз қату (қалыпты немесе қатты); белгіленген талаптарға сәйкес тау өрісі, шаңды/құмды дауыл, тропикалық циклон, жанартау күлі, радиоактивті бұлт және басқа да құбылыстар; 2)әуеайлақта: найзағай, бұршақ, қар (күтілетін немесе байқалатын қардың жиналуын қоса алғанда), мұзболып қататын жауын-шашын, қырау немесе қатқақ, шаңды/құмды дауыл, көтерілетін құм немесе шаң, төменгі екпінді және ұйытқыған жел, боран, аяз, жанартау күлі, цунами, жанартау күлінің шөгуі, уландырғыш химиялық заттар мен басқа да құбылыстардың шығарындысы; 3) қонуға кіру немесе ұшып көтерілу траекториясында немесе шеңбер бойынша қонуға кіру немесе қонғаннан кейін жермен жүру немесе ұшып көтерілген кездегі екпін алу кезінде желдің ұйытқуы. Қауіпті ауа райы үшін шекті мәндерге сәйкес ескертулерді даярлау және шығаруды қамтамасыз ету. Басқа өңірлер үшін шығарылған болжамдарды/ескертулерді мониторингілеу арқылы метерологиялық деректердің тұтастығын сақтай және қажетінше іргелес өңірлермен байланысты қолдай отырып, іс жүзінде қаншалықты жүзеге асырылуына қарай, жауапкершілік аймағынан тыс ауа райы параметрлері мен құбылыстары болжамдарының кезектілігін қамтамасыз ету (кеңістіктік және уақыттық қатынаста).
5.	Метеорологиялық ақпарат және қызмет көрсету сапасын қамтамасыз ету	Ұйымның сапа менеджменті жүйесі мен процедураларын қолдау; бақылау кезінде қателердің болжамдар мен ескертулерге әсерін бағалау; нақты уақыт тәртібінде тексеру әдістерін қолдана отырып, авиациялық метеоологиялық деректердің, өнімдердің, болжамдар мен ескертулердің дұрыстығын (уақыттылығын, толықтығын, дәлдігін) тексеру; қажет болған жағдайда, жедел жүйелердің жұмыс істеуіне мониторинг жүргізу және ақауларды жою шараларын қолдану тәртібі.
6.	Метеорологиялық ақпаратты ішкі және сыртқы пайдаланушыларға беру	Метеорологиялық ақпарат түрлері, Авиациялық метеорологиялық кодтар; метеорологиялық шамаларды өлшеу аспаптары мен жүйелері; әуеайлақтағы радиолокациялық бақылаулар; метеорологиялық ақпаратты жинау және тарату (авиациялық тіркелген қызметтің байланыс құралдарын, Интернет желісін, авиациялық жылжымалы қызметті, аваициялық деректер тарату желісін, авиациялық радиохабар тарату қызметін пайдалану). Пайдаланушылардың тағайындалған топтарына рұқсат етілген байланыс құралдары мен арналары арқылы болжамдар/ескертулер таратуды қамтамасыз ету; ОРМЕТ деректерін және ақпаратты түсіндіру тәртібі, метеорологиялық брифингтер өткізу, авиациялық пайдаланушылардың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін консультациялар ұсыну.
7.	Қауіпсіздікті басқару	Ұшу қауіпсіздігін басқару принциптері, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар мен принциптер, қауіп-қатер тұжырымдамасы және қауіп-қатерді бағалау принциптері, ұшу қауіпсіздігінің деңгейін бағалау үдерісі, аэронавигациялық жүйе аясында қауіп-қатерді сыныптау схемасы, функционалдық ақау тәуекелін бағалау үдерісінің сипаттамасы, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында реттеу.
8.	Адами фактор, қауіп-қатер мен қателер факторларын бақылау принциптерін қоса	Адами факторға кіріспе, жұмыс біліктері мен дағдылары, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 87-қосымша

Авиациялық метеоролог-бақылаушыларды және/немесе техник-метеорологтарды бастапқы даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Авиациялық қызмет негіздері	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен ассосациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірбие, халықаралық және ұлттық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау. Ұшу аппараттарының аэродинамикасы, конструкциясы және жабдығы.
2.	Метеорологиялық жағдайды үздіксіз мониторингілеу	Бүкіл бақылау кезеңі бойы жауапкершілік аймағына әсер ететін немесе әсер етуі әбден мүмкін ерекше және үдемелі құбылыстарды анықтау үшін ауа райы параметрлерін бағалау; орын алған жергілікті ауа райы жағдайларын талдау және сипаттау.
3.	Авиация жұмысы үшін маңызды метеорологиялық құбылыстар мен параметрлерге бақлау жүргізу және оларды тіркеуді жүзеге асыру	Құжатта белгіленген шекті деңгеулер мен қағидаларға сәйкес метеорологиялық параметрлер мен құбылыстарды және олардағы едәуір өзгерістерді бақылау тәртібі; метеорологиялық шамаларды өлшеу аспаптары мен жүйелері; ауа райы мәліметін даярлауға арналған авиациялық метеорологиялық кодтар. Тұрақты және арнайы бақылау жүргізу процедуралары және олардың нәтижелерін келесі параметрлер бойынша тіркеуді жүзеге асыру: төменгі желдің бағыты мен жылдамдығы, кеңістіктік және уақыттық ауытқуларды қоса; авиациялық мақсаттар үшін көріну шамасы, кеңістіктік және уақыттық ауытқуларды қоса; ҰҚЖ-дағы көріну шамасының алыстығы, кеңістіктік және уақыттық ауытқуларды қоса; ерекше ауа райы құбылыстары; ағымдағы ауа райы; бұлт мөлшері, бұлт түрі, бұлттың төменгі шекарасының биіктігі немесе тік көріну шамасы; ауа температурасы мен ылғалдылығы; атмосфералық қысым, QFE және QNH анықтау; қосымша ауа райы ақпараты, желдің ұйытқуы және ерекше ауа райы құбылыстары. Автоматты сенсорлы технологиялар мен автоматтандырылмаған бақылау әдістері арасында айырмашылықтар болған жағдайда жергілікті жағдайларды ескере отырып, бақылау нәтижелерінің көрнекілігін қамтамасыз ету үшін автоматты режимде бақыланатын параметрлерді түсіндіру. Даярлаужды және бақылау жүргізуді қамтамасыз ету.
4.	Метеорологиялық ақпарат жүйелерінің жұмыс сапасын және сапасын қамтамасыз ету	Ұйымның сапа менеджменті жүйесі мен процедураларын қолдау; метеорологиялық бақылау нәтижелерін оларды шығарар алдында тексеру және сапасын растау, құблыстардың мазмұнының өзектілігін, қолданылу мерзімін және орнын қоса; метеорологиялық бақылаудағы қателер мен олқылықтарды анықтау, қателер мен олқылықтарды түзету және олар туралы хабарлама беру, белгіленген процедураларге сәйкес түзетулерді уақытында енгізу және тарату.
5.	Метеорологиялық ақпаратты ішкі және сыртқы пайдаланушыларға беру	Пайдаланушылардың тағайындалған топтарына рұқсат етілген байланыс құралдары мен арналары арқылы бақылау нәтижелерін таратуды қамтамасыз ету; аэронавигациялық метеорологиялық деректер мен ақпаратты тиісті терминологияны қолдана отырып, анық және қысқаша ұсыну; болжаушылардың назарын жергілікті өңірдегі ауа райында байқалған және орын алуы мүмкін едәуір өзгерістерге аудару.
6.	Қауіпсіздікті басқару	Ұшу қауіпсіздігін басқару принциптері, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар мен принциптер, қауіп-қатер тұжырымдамасы және қауіп-қатерді бағалау принциптері, ұшу қауіпсіздігінің деңгейін бағалау үдерісі, аэронавигациялық жүйе аясында қауіп-қатерді сыныптау схемасы, функционалдық ақау тәуекелін бағалау үдерісінің сипаттамасы, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында реттеу.
7.	Адами фактор, қауіп-қатер мен қателер факторларын бақылау принциптерін қоса	Адами факторға кіріспе, жұмыс біліктері мен дағдылары, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 88-қосымша

Метеорологиялық жабдыққа техникалық қызмет көрсету жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Авиациялық қызмет негіздері	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен ассосациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірбие, халықаралық және ұлттық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау. Ұшу аппараттарының аэродинамикасы, конструкциясы және жабдығы.
2.	Метеорологиялық жабдықтың (біржақты датчиктер, аспаптар, меторологиялық ақпаратты жинау, өңдеу және көрсету жүйелері) жұмысын үздіксіз мониторингілеу	Меторологиялық жабдықтың жұмыс істеу принципі мен олар өлшейтін метеорологиялық параметрлер. Біржақты метеорологиялық датчиктерден алынатын деректерді салыстыру үшін ауа райы параметрлерін бағалау. Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету кезінде КРАМС-4 кешенді радиотехникалық әуеайлақтық метеорологиялық станция құрылғыларының жұмыс істеу және дұрыс пайдалану принципі. "МетеоКонсультант", "МетеоЭксперт", "МетеоДисплей", "МетеоЯчейка", "МАРС", "МетеоБрифинг", "МетеоЭксперт" автоматтандырылған ақпарат жүйелерінің (ААЖ) жұмыс істеу принципі. "SADIS 2G" жұмыс станциясы, "МетеоСвязь" метеорологиялық деректер беру бағдарламаларының пакеті, Хабар тарату орталығы (ХТО) "МетеоТелекс", АТИС жүйесі.
3.	Метеорологиялық жүйелер мен жабдықтарға техникалық қызмет көрсету	Пайдалану жөніндегі нұсқаулық, паспорт, формуляр, техникалық қызмет көрсету регламенті; жабдықтың негізгі схемалары мен техникалық сипаттамасы; техникалық қызмет көрсету жоспары мен кестесі, метеорологиялық жабдықты және арнайы бағдарламалық жасақтаманы тексеру; біржақты датчиктер мен аспаптарды калибрлеу; метеорологиялық жабдықты тексеру рәсімі алдындағы даярлық жұмыстары; пайдаланылатын жабдықты жетілдіру; түзету бойынша техникалық қызмет көрсету; алдын алу бойынша техникалық қызмет көрсету.
4.	Метеорологиялық жүйелер мен жабдықтарды орнату	Нормативтік-құқықтық актілер және жұмыс тақырыбы бойынша анықтамалық материалдар; реттеу жұмыстарын орындаудың негізгі әдістері; арнайы және анықтамалық әдебиетте, жұмыс бағдарламаларында және нұсқаулықтарда қолданылатын терминология.
5.	Жүйелер ме нжабдықтарды пайдалануға даярлау, жұмысқа жарамдылығын бағалау, жаңарту, техниалық қызмет көрсету қағидалары мен стандарттарын әзірлеу	Әуеайлақта метеорологиялық жабдықтарды орнату орнын даярлау жұмыстарын жүргізу бойынша қағидалар, нұсқаулықтар; базалық және арнайы бағдарламалық жасақтаманы теңшеу нұсқаулығы; КРАМС-4 кешенді радиотехникалық әуеайлақтық метеорологиялық станция бұйымдарын пайдалану орнында (әуеайлақта) орналастыру және орнату орындарын даярлау жұмыстарын қабылдау-тапсыру хаттамасы; Кәсіпорынның техникалық даму келешектері; ауа райын бақылайтын метеорологиялық жабдық кешендерінің даму келешектері мен оларды пайдаланудың халықаралық тәжірибесі; тиісті білім салаларында отандық және шетелдк ғылым мен техниканың жай-күйі және даму келешектері; әзірленетін техникалық құжаттаманың қолданыстағы стандарттары мен техникалық талаптары, оны ресімдеу тәртібі мен қағидалары.
6.	Қауіпсіздікті басқару	Ұшу қауіпсіздігін басқару принциптері, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар мен принциптер, қауіп-қатер тұжырымдамасы және қауіп-қатерді бағалау принциптері, ұшу қауіпсіздігінің деңгейін бағалау үдерісі, аэронавигациялық жүйе аясында қауіп-қатерді сыныптау схемасы, функционалдық ақау тәуекелін бағалау үдерісінің сипаттамасы, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында реттеу.
7.	Адами фактор, қауіп-қатер мен қателер факторларын бақылау принциптерін қоса	Адами факторға кіріспе, жұмыс біліктері мен дағдылары, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастырушылық және әлеуметтік факторлар, қарым-қатынас, күйзеліс, адам қателігі, жұмыс істеу әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 89-қосымша

Ұшуды қамтамасыз ету персоналын /ұшу диспетчерлерін кәсіби даярлау

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Әуе құқығы	1) ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкердің куәлігін иегерлеріне қатысты қағидалар мен ережелер; тиісті әуе қозғалысына қызмет көрсету қағидалары мен процедуралары;
Әуе кемелері бойынша жалпы білім	1) ұшақтардың, жүйелер мен аспаптық жабдықтардың күштік құрылғыларының жұмыс принциптері; 2) ұшақтар мен күштік құрылғылардың пайдаланушылық шектеулері; 3) минималды жабдықтар тізбесі;
Ұшу сипаттамаларының есебі, жоспарлау үдерісі және жүктеу	1)әуе кемелерінің ұшу-техникалық сипаттамаларына жүктемелердің әсері және массаларды бөлу; массаны есептеу және центрлікті есептеу; 2) ұшуды шұғыл жоспарлау; отын шығысын және отын бойынша ұшу ұзақтығын есептеу; қосалқы әуежайды таңдау процедуралары; маршрут бойынша крейсерлік ұшуды басқару; ұшудың арттырылған қашықтығы; 3) ӘҚҚ мақсаттары үшін жоспар әзірлеу және беру; 4) компьютерлердің көмегімен жоспарлау жүйесінің негізгі қағидалары;
Адам факторлары, адам мүмкіндігі	ӘҚҚ және ӘҚЖ диспетчерінің міндеттеріне қатысты адам мүмкіндіктері.
Метеорология	1) авиациялық метеорология; төменгі және жоғары қысымның аймақтарын алмастыру; бағыт құрылымы, ұшып көтерілу, маршрут бойынша және қону жағдайын әсер ететін ерекше құбылыстардың туындауы және сипаттамасы; 2) авиациялық метеорологиялық мәліметтер, карталар мен болжамдарды; кодтар мен қысқарған сөздерді түсіну және қолдану; метеорологиялық ақпаратты алу және пайдалану қағидалары;
Навигация	Аэронавигация принциптері және әсіресе аспаптар бойынша қонуды орындау қағидалары принципы аэронавигации и особенно правила выполнения полета по приборам;
Пайдалану қағидалары	1) аэронавигациялық ақпаратты пайдалану; 2) жай және қауіпті жүктерді тасымалдаудың пайдалану процедуралары; 3) авиациялық оқиғалар мен инциденттерге қатысты процедуралары; авариялық жағдайларды ұшу қағидалары; авариялық жағдайда ұшу қағидалары; 4) әуе кемелеріне қатысты заңсыз қол сұғушылық пен қаскүнемдік шабуылдарына байланысты процедуралар;
Ұшу принциптері	Әуе кемесінің тиісті санаттарына қатысты ұшу қағидалары;
Радиобайланыс	Әуе кемелерімен және тиісті жердегі станциялармен байланыс жүргізу қағидалары.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 90-қосымша

Авиациялық станциялар операторларын кәсіби даярлау пәндерінің тақырыбы

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Әуе құқығы.	1) Халықаралық заңнама: тұжырымдамалары, келісімдер мен ұйымдар; 2) ҚР АА нормативтік-құқықтық актілері; 3) Авиациялық станция операторы куәлігін иегерлеріне қатысты қағидалар мен ережелер; 4) ӘҚҚ қағидалары мен процедуралары; 5) Теңіздегі тікұшақ айлақтары; 6) Ұшу қауіпсіздігі; 7) Авиациялық оқиғалар мен жанжалдар.
Әуе кемелері бойынша жалпы білім.	1) ӘК қозғалтқыштарының, жүйелерінің және аспаптық жабдықтардың жұмыс принциптері; 2) ӘК мен қозғалтқыштардың пайдалану шектеулері; 3) Минималды жабдық тізбесі.
Ұшу сипаттамаларының есебі, жоспарлау және жүктеу процедуралары.	1) ӘК ұшу-техникалық сипаттамаларына жүктеменің және массаны бөлуге әсері. Масса және центрлік есебі; 2) Ұшуды шұғыл жоспарлау. Ұшуды шұғыл жоспарлау. Отын шығысын және отын бойынша ұшу ұзақтығын есептеу. Қосалқы әуежайды (тікұшақ айлағын) таңдау процедуралары. Маршрут бойынша крейсерлік ұшуды басқару. Ұшудың арттырылған қашықтығы; 3) ӘҚҚ мақсаттары үшін жоспар әзірлеу және беру.
Адамның мүмкіндіктері	Қауіптер мен қателіктер факторларын бақылау қағидаларымен қоса авиациялық станция операторының міндеттеріне қатысты адам мүмкіндіктері.
Метеорология.	1) Авиациялық метрология және авиацияны метеоқамтамасыз етуді регламенттейтін құжаттар; 2) Азаматтық авиацияны метеорологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері; 3) Жоғарғы және төменгі қысымдардың орналасу салалары; 4) Фронттың құрылымы, ұшудың жол маршрутына және қонуына әсерін тигізетін ерекше құбылыстардың мінездемелері мен пайда болуы; 5) Авиациялық метрологиялық мәліметтерді, карталарды және болжамдарды түсіну және қолдану; 6) Кодтар мен қысқартулар; 7) Метеорологиялық аспаптар. Автоматты метеорологиялық станциялар; 8) Метрологиялық ақпараттарды қабылдау және қолдану ережелері.
Навигация.	1) Аэронавигация қағидалары; 2) Негізгі навигациялық түсініктер; 3) Ұшуды орындау ережелері; 4) Навигацияның геоақпараттық негіздері; 5) Навигацияның геотехникалық құралдарын қолдану; 6) Радионавигациялық құралдарды қолдану; 7) Навигациялық арақатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Пайдалану ережелері.	1) Аэронавигациялық құжаттамаларды пайдалану; 2) Әдеттегі және қауіпті жүктерді тасымалдауды пайдалану процедуралары; 3) Авиациялық оқиғалар мен қақтығыстарды тиесілі процедуралар. Авариялық жағдайларда ұшу ережелері; 4) Заңсыз араласу актісімен және әуе кемелеріне қатысты қасқүнемдікпен байланысты процедуралар. 5) Авиациялық станция операторының жұмыс технологиясы.
Ұшу принциптері.	Әуе кемелерінің санатына сәйкес ұшу ұстанымдары.
Радиобайланыс.	Әуе кемелерімен және жердегі тиесілі станциялармен байланысты жүргізу ережелері.
Радиотехникалық байланыс және навигация құралдары	1) Радио теориясы және радиостанциялар жұмысы; 2) Радионавигациялық жабдықтар мен авиациялық электрбайланыс құралдары жұсының негіздері мен ұстанымдары; 3) Теңіз құрылғысы радиожабдықтарының жұмыс технологиясы.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 91-қосымша

Авиациялық станциялардың оператор-нұсқаушыларын кәсіби даярлау пәндерінің тақырыптары

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Тәжірибелік оқыту әдістемесі	1) Тиімді оқыту элементтері; 2) Тағылымдамадан өтуді ұйымдастыру және өткізу; 3) Нұсқаушылар-тағылымдамадан өтушілердің өзара қатынасы; 4) Білім деңгейін бағалау және тексеру; 5) Талдау өткізу және қателерді түзету.
Әуе құқығы	1) Халықаралық заңнама: конвенциялар, келісімдер мен ұйымдар; 2) ҚР АА нормативтік-құқықтық актілері; 3) Авиациялық станция операторының куәлігін иеленушіге қатысты қағидалар мен ережелер; 4) ӘҚҰ ережелері мен процедуралары; 5) Теңіздегі тікұшақ айлақтары; 6) Ұшудың қауіпсіздігі; 7) Авиациялық оқиғалар мен жанжалдар.
Әуе кемелері бойынша жалпы білім	1) ӘК қозғалтқыштарының, жүйелер мен аспаптық жабдықтың жұмыс істеу қағидалары; 2) ӘК мен қозғалтқыштарын пайдаланушылық шектеу; 3) Минималды жабдықтың тізбесі.
Ұшу сипаттамаларын есептеу, жоспарлау мен жүктеуді есептеу	1) ӘК жүктемесінің әсері және ұшу-техникалық сипаттамаларына массаны бөлу. Масса мен ценрлеуді есептеу; 2) Ұшуды жедел жоспарлау. Отын шығынын және отынмен ұшу ұзақтығын есептеу. Қосалқы аэродромды таңдау процедуралары (тікұшақ айлақ). Маршрут бойынша крейсерлік ұшумен басқару. Ұшудың алыстығын ұлғайту; 3) ӘҚҰ мақсаттары үшін ұшу жоспарларын даярлау және ұсыну.
Адамның мүмкіндіктері	Қауіп-қатерлер факторлары мен қателер факторларын бақылау қағидаларын қоса алғанда, авиациялық станция операторының міндеттеріне қатысты адамның мүмкіндіктері.
Метеорология	1) Авиациялық метеорология және авиацияның метеоқамтамасыз етілуін реттемелейтін құжаттар; 2) Азаматтық авиацияда метереологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері; 3) Төмен және жоғары қысым облыстарының орнын ауыстыру; 4) Фронттар құрылымы, маршрут бойынша ұшып көтерілу, ұшу және қону жағдайларына әсер ететін ауа-райының ерекше құбылыстарының туындауы және сипаттамалары; 5) Авиациялық метеорологиялық жинақтарды, карталар мен болжамдарды түсіну және қолдану; 6) Кодтар мен қысқартулар; 7) Метеорологиялық аспаптар. Автоматты метеорологиялық станциялар; 8) Метеорологиялық ақпаратты алу мен пайдалану ережелері.
Навигация	1) Аэронавигация қағидалары; 2) Негізгі навигациялық түсініктер; 3) Ұшуды орындау ережелері; 4) Навигацияның геоақпараттық негіздері; 5) Навигацияның геотехникалық құралдарын қолдану; 6) Радионавигациялық құралдарды қолдану; 7) Навигациялық арақатынаста ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Пайдалану ережелері	1) Аэронавигациялық құжаттаманы пайдалану; 2) Қарапайым және қауіпті жүкті тасымалдаудың пайдалану процедуралары; 3) Авиациялық оқиғалар мен жанжалдарға қатысатын процедуралар. Авариялық жағдайдағы ұшу ережелері; 4) Заңсыз кедергі жасау акттері мен ӘК қатысты дивесияларға қатысты процедуралар. 5) Авиациялық станция операторының жұмыс істеу технологиясы.
Ұшу принциптері	Әуе кемелерінің санатына сәйкес ұшу ұстанымдары.
Радиобайланыс	Әуе кемелерімен және тиісті жердегі станциялармен байланыс жүргізу ережелері.
Байланыс пен навигацияның радиотехникалық құралдары	1) Радио теориясы және радиостанциялар жұмысы; 2) Радионавигациялық жабдық пен авиациялық электрбайланыс құралдарының жұмыс істеуінің негіздері және қағидалары; 3) Теңіз қондырғыларының радиожабдығының жұмыс істеу технологиясы.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 92-қосымша

РТЖБП жөніндегі мамандарды бастапқы даярлау

№ п/п	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Халықаралық, ұлттық ұйымдар мен стандарттар	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен ассосациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірбие, халықаралық және ұлттық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбек қорғанысы және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау.
2.	Әуе қозғалысының қызметтерімен танысу, әуе кеңістігін, метрологияны және биіктікті өлшейтін техниканы пайдалану ережелері	Әуе кеңістігін пайдаланушы және тапсырыс беруші арасындағы қарым-қатынас, әуе қозғалысын ұйымдастыру, эшолондау нормалары мен соқтығыстарды ескерту, метрология, биіктікті өлшеу және ұшу эшелонын тағайындау, атмосфера және атмосфералық үдерістер, метрологиялық көріністер және олардың кодификациясы, метрологиялық аспаптар және жабдықтар. Аэродинамика, конструкция және ұшк аппараты жабдығы.
3.	CNS/ATM жүйесінің тұжырымдамасымен танысу	Сөздік байланыс, "ауа-жер" байланысы, "жер-жер" байланысы, ақпаратты тіркеу (бір тақырып көлемінде екі топты сұрақтар қарастырылуы мүмкін), деректерді беру жүйесі бойынша байланыс, навигация, радионавигациялық жабдықтар, спутниктік жүйе, GNSS техникалық шолуы, спутниктік навигация, борттық жүйелер, ұшу тексерулері, радиолакциялық жүйелер мен бақылау, радиолокатор, жердегі қозғалысты бақылау, радиолакциялық деректерді беру форматтары, автоматты тәуелді бақылау, болашақ жүйелер, радиолакциондық станция, желілер, ӘҚҰ мамандандырылған желілері, деректерді өңдеу, радиолакциондық деректерді өңдеу, ұшу жоспарын өңдеу, дисплей (тұтынушының интерфейсі), жедел деректер және пайдалану жағдайы туралы деректер, техникалық жабдықтар, электржабдықтау, ауаны салқындату, мониторинг, электромагниттік сыйысылымдық.
4.	Мамандандырылу	1) Байланыс жүйесі: сөздік байланысы: "ауа-жер", сөздік байланысы "жер-жер", деректер (желіге енгізу, ұлттық желілер, халықаралық желілер, ғаламдық желілер, хаттамалар),беру трактысы (байланыс желісі, мамандандырылған байланыс желісі), тіркеушілер, құқықтық аспектілер, ұшудың қауіпсіздігін және функционалдық істен шығу қаупін бағалауды қамтамасыз ету, ұшу қауіпсіздігі саласында реттеу, адами факторлар аспектілері. 2) Радионавигациялық жабдықтар: NAV тұжырымдамасы, жердегі жүйелер (NDB/келтіру радиомаягі, VDF/DDF/IDF, VOR, DME, ILS, MLS), спутниктік навигациялық жүйелер (GBAS, SBAS, ABAS, GPS, жаңғыртылған GPS, Галилео, Глонасс), навигациялық борттық жабдықтың архитектурасы, индикация жүйелері, инерциалды навигация, тік навигация, ұшудың қауіпсіздігін және функционалды қауіпсіздігін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы. 3) Бақылау: принциптер, бастапқы шолу радиолокаторы (ӘҚБ мақсатында бақылау, метеорология), SMR, екінші № шолу радиолокаторлары (ВОРЛ, М-ВОРЛ, S тәртібі, жұмыстың жағдайы), автоматты тәуелді бақылау принциптерін жалпы шолуы (ADS-B, ADS-С, HMI), ұшу қауіпсіздігін және функционалдық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы. 4) Деректерді өңдеу: принциптер, функционалдық мүмкіндіктер, деректерді өңдеуд тізбегі (бағдарламалық үдеріс, аппараттық жабдықтардың платформасы, өмірлік топтама, авиациялық деректердің толық құрылымы, ұшудың қауіпсіздігін және функционалдық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы. 5) Электрмен жабдықтау: электр жүйесін бөлу, UPS (Тоқтатылмайтын электро қорының жүйесі), қозғалтқыш және генератор жиынтығы (GenSet), аккумуляторлар және аккумуляторлық станциялар, электр жабдығытаудың жүйесі, ұшу қауіпсіздігін және функционалдық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы.
5.	Қауіпсіздікті қамтамасыз ету	Ұшу қауіпсіздігін бақылайтын ұстанымдар, ұшуды қамтамасыз ету саласындағы бағдарламалар мен принциптерді, қауіпті бағалау принциптері және қауіп тұжырымдамасы, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ететуді бағалау үдерісі, аэронавигациялық жүйе шеңберінде қауіп тұжырымдамасының схемасы, фунционалдық ауытқу қауіпін бағалау үдерісін көрінісі, ұшудың қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласын реттеу, адамдық факторлардың аспектілері.
6.	Қауіп-қатер мен қателіктерді бақылауды қосқандағы адамның мүмкіншіліктері	Адами факторларды енгізу, жұмыс дағдылары мен іскерлігі, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, әлеуметтік және ұйымдастыру факторлары, коммуникация, күйзеліс, адамның қателіктері, жұмыс әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 93-қосымша

РТЖБП мамандарының кәсіби деңгейін қолдау

№ п/п	Модульдердің атауы (тақырыптар, пәндер)
1	ӘҚҚ және ӘҚБ АЖ радиотехникалық жүйесі. Нормативтік-техникалық құжаттама. Күтпеген жағдайдағы іс-қимылдар.
2	Әуе қозғалысына қызмет көрсету және ұшу қағидалары
3	Аэронавигациялық және метеорологиялық ақпарат қызметі
4	Ұшу теориясы және ӘК туралы жалпы білім
5	Адамдық фактор (қауіп факторлары мен қателерді бақылау принциптерімен қоса)
6	Қауіпсіздікті басқару

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 94-қосымша

Ұшуды электртехникалық қамтамасыз ету мамандарын (маман, әуежайлар мен әуеайлақтардың электр жарық техникалық жабдығын пайдалану жөніндегі инженерлік-техникалық персонал)

№ п/п	Атауы	Қысқаша мазмұны
1.	Халықаралық, ұлттық ұйымдар мен стандарттар	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар мен ассосациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылатын тәжірбие, халықаралық және ұлттық әуе құқығы, еңбек заңнамасы, еңбек қорғанысы және қауіпсіздік техникасы, қоршаған ортаны қорғау.
2.	Азаматтық авиация қызметімен танысу	Әуе кеңестігін пайдаланушылар мен тапсырыс берушілер, әуе қозғалысын ұйымдастыру, эшелондау нормалары және соқтығыстарды алдын алу, метеорология элементтері, атмосфера және атмосфералық үдерістер, метеорологиялық құбылыстар, метеорологиялық аспаптар және жабдықтар, биіктікті өлшеу және ұшу эшелонын белгілеу, конструкция және ӘК борттық жабдығы. CNS/ATM жүйесінің тұжырымдамаларымен танысу: сөздік байланыс, "әуе – жер – әуе" байланысы, "жер – жер" байланысы,ақпаратты тіркеу, радионавигациялық құралдар, спутниктік жүйе, борттық жүйе, ұшу кезінде тексеру, бақылау және радиолокациялық жүйелер, жердегі қозғалысты басқару, автоматты тәуелді бақылау, желілер, қашықтық мониторингі. Әуеайлақтар, жарық беретін және жарық жабдықтары, әуежайлар мен әуеайлақтардың жабдықтарына қатысты ИКАО талаптары.
3.	Мамандандыру	Азаматтық авиация объектілерін энергиямен қамтамасыз ету, электртехникалық негіздер, аккумуляторлар мен аккумуляторлық станциялар, үздіксіз электрмен қоректендіру көздері, дизель-генераторлар,электрмен қамтамасыз ету желісі, резервті енгізу аппаратурасы, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету, ақпараттық технологиялар, компьютерлік техника элементтері.
4.	Қауіпсіздікті қамтамасыз ету	Авиациядағы қауіпсіздік, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар және принциптер, авиациялық қауіпсіздік.
5.	Қауіп факторлары мен қателерді бақылаумен қоса адам мүмкіндіктері	Адами факторларға кіріспе, жұмыста алған білім мен дағдылар, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастыру және әлеуметтік факторлар, коммуникация, күйзеліс, адамның қатесі, жұмыс әдістері.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 95-қосымша

Азаматтық авиация ұйымдарының және авиациялық оқу орталықтарының басшыларын кәсіби даярлау

№ п/п	Атауы	Қысқаша мазмұны	Минималды көлемі, оқу сағаты.
1.	Халықаралық және ұлттық стандарттар	Ұлттық және халықаралық авиациялық ұйымдар және ассоциациялар, халықаралық стандарттар және ұсынылған тәжірибе, ұлттық және халықаралық әуе құқығы, еңбек туралы заң, еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы және қоршаған ортаны қорғау.	8
2.	Персоналды басқару	Қазіргі заманға менеджмент жүйесіне сай қызметкерлерді басқару, авиация персоналын басқару жүйесі, кадрлық саясат және персоналды басқару стратегиясы, жалдану, бейімделу және и босату, оқыту және дамыту, еңбек қызметін талаптандыру және ынталандыру, әдепті басқару.	4
3.	Қауіпсіздікті бақылау жүйесі	Авиациядағы қауіпсіздікті басқару принциптер, ұшу қауіпсіздігі саласындағы бағдарламалар мен принциптер, қауіп тұжырымдамасы және қауіпті бағалау принциптері, ұшу қауіпсіздігінің деңгейін бағалау үдерісі, аэронавигация жүйесі шегінде қауіптер топтамасының схемасы, функционалдық істен шығу қауіпін бағалауды үдерісін сипаттау, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында реттеу, авиациялық қауіпсіздік.	4
4.	Жалпы және стратегиялық басқару (бөлімдерге бөлінуі мүмкін).	Қазіргі заман компаниясы: тиімді басқару жүйесін құру, жоғарғы-менеджменттің бизнес-қызметін және жұмысын ұйымдастыруға жүйелі көзқарас. Ұйымды құрылымдау, басқару принциптері, ақпараттар, қызметкерлері ынталандыру. Қарамағындағылардың қызметін оңтайлы ұйымдастыру құралдары. Ресурстарды пайдалану. Стратегия және тәсілдер. Іскерлік қатынастағы байланыс, келіссөздерді жүргізу. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің ұйымның жұмыс орынына келу себебі және тексеру. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің ұйымға жіберген ақпарат пен құжатты ұсыну туралы сұраныстары: олардың заңға сәйкестілігі, жауап бермегені үшін жауапкершілігі. Ұйымды тексеру барасындағы жылдам-іздестіру іс шаралары, тексеру барысындағы іс шаралар: жайды, ғимаратты, құрылысты, жергілікті учаскелерді және көлік құралдарын тексеру, құжаттарды және заттарды алып қою және зерттеу, тұлғалардан жауап алу және тексеру барысындағы басқа да жылдам-іздеу іс шаралары. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің уәкілеттілігі: құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің тексеру барысында бласшылыққа алатын нормативтік актілері.	8
5.	Сапаны басқару жүйесі	Сапа жүйесін басқарудағы саясат, толық стандарттар, құжаттар, аудит үдерісі, сәйкес келмеу туралы есептер және түзеу шаралары, нұсқаулар, сертификаттау кезеңдері.	6
6.	Ұйымды басқару кезінде адам факторлары, қауіп факторлары мен қателерді бақылау	Кіріспе. Адам факторына қатысты басшының рөлі, жұмыста алған білімі мен дағдысы, авиация персоналының қате жіберуіне ықпал ететін аспектілер, психологиялық факторлар, медициналық аспектілер, ұйымдастыру және әлеуметтік факторлар, байланыс, күйзеліс, адам жіберетін қате, жұмыс әдістері, қауіп факторларын және қателерді бақылау.	8

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 96-қосымша

Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру бойынша мамандарды кәсіби даярлау жөніндегі пәндердің тақырыбы

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Әуе құқығы	1) Халықаралық заңнама: конвенциялар, келісімдер мен ұйымдар; 2) ҚР АА нормативтік-құқықтық актілер; 3) Теңіздегі тікұшақ айлақтары. Пайдалану, физикалық сипаттамалар және элементтер. 4) Жарық сигналдық, авариялық-құтқару және өртке қарсы жабдық. Авариялық-құтқару жұмыстары нұсқаулығы; 5) Ұшу қауіпсіздігі; 6) Авиациялық оқиғалар мен жанжалдар.
Ұшу сипаттамаларын есептеу, жоспарлау мен жүктеу үдерістері.	ӘК жүктемесінің әсері және ұшу-техникалық сипаттамаларына массаны бөлу. Масса мен центрлеуді есептеу.
Адамның мүмкіндіктері	Қауіп-қатерлер факторлары мен қателер факторларын бақылау қағидаларын қоса алғанда, авиациялық станция операторының міндеттеріне қатысты адамның мүмкіндіктері.
Метеорология.	1) Авиациялық метеорология және авиацияның метеоқамтамасыз етуді регламенттейтін құжаттар; 2) Азаматтық авиацияда метереологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері; 3) Маршрут бойынша ұшып көтерілу, ұшу және қону жағдайларына әсер ететін ауа-райының ерекше құбылыстарының туындауы және сипаттамалары; 4) Кодтар мен қысқартулар; 5) Метеорологиялық аспаптар. Автоматты метеорологиялық станциялар; 6) Метеорологиялық ақпаратты алу мен пайдалану ережелері.
Пайдалану ережелері.	1) Аэронавигациялық құжаттаманы пайдалану; 2) Қарапайым және қауіпті жүкті тасымалдаудың пайдалану үдерістері; 3) Тікұшақпен жолаушыларды, багаж бен жүкті тасымалдауға құжаттарды ресімдеу; 4) Тікұшақ операциялары кезінде жолаушыларды отырғызу және түсіру, багаж бен жүкті тиеу және түсіру бойынша жұмыстарды үйлестіру; 1) Сыртқы ілгішпен жүкті қабылдау және жөнелту; 2) Теңізге тікұшақ айлағын және ӘК қондыру және ұшыруды қамтамасыз ету үшін жабдыққа техникалық қызмет көрсету және ағымдағы жөндеу.
Радиобайланыс.	1) Әуе кемелерімен және тиісті жердегі станциялармен байланыс жүргізу ережелері; 2) ӘК экипажын ұшуды қауіпсіз жоспарлау мен орындау үшін, сондай-ақ теңізде тікұшақ айлағынан ӘК ұшыру және қондыру үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету.
Байланыс пен навигацияның радиотехниқалық құралдары.	1) Радионавигациялық жабдық пен авиациялық электрбайланыс құралдарының жұмыс істеуінің негіздері және қағидалары. 2) Теңізде тікұшақ айлақтарында орналасқан байланыс құралдарын баптауды, тексеру мен басқаруды, ұшу мен жарық-сигналдық жабдықпен радиотехникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыру.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 97-қосымша

Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі нұсқаушыны кәсіби даярлаудың пәндерінің тақырыбы

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Тәжірибелік үйрету әдістемесі	1) Тиімді оқыту элементтері; 2) Тағылымдаманы ұйымдастыру және өткізу; 3) Нұсқаушылар мен тағылымдамадан өтушілердің өзара қатынасы; 4) Білім деңгейін бағалау және тексеру; 5) Талдау және қателерді түзету.
Әуе құқығы.	1) Халықаралық заңнама: конвенциялар, келісімдержәне ұйымдар; 2) ҚР ААнормативтік-құқықтық акттері; 3) Теңіздегі тікұшақ айлақтары. Пайдалану, физикалық сипаттамалары мен элементтері. 4)Қатты жарық, авариялық-құтқару және өртке қарсы жабдықтары.Авариялық-құтқару жұмыстарды басқару; 5) Ұшу қауіпсіздігі; 6) Авиациялық оқиғалар мен қақтығыстар.
Ұшу сипаттамаларын есептеу, жоспарлау мен жүктеу процедуралары.	ӘК жүктемесінің әсері және ұшу-техникалық сипаттамасына массаны бөлу.Масса мен центрлікті есептеу.
Адамның мүмкіндіктері	Қауіп-қатерлік факторлары мен қателер факторларын бақылау принциптерін қоса алғанда, ТҚ ТҚМына қатыстыадамның мүмкіндіктері.
Метеорология.	1) Авиациялық метеорология және авиацияның метеоқамтамасыз етілуін реттемелейтін құжаттар; 2) Азаматтық авиацияда метеорологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері; 3) Маршрутбойыншакөтеріліп ұшу, ұшу және қону жағдайларына әсер ететін ауа-райының ерекше құбылыстарының туындауы және сипаттамалары; 4) Кодтар мен қысқартулар; 5) Метеорологиялық аспаптар. Автоматты метеорологиялықстанциялар; 6) Метеорологиялық ақпаратты алу және пайдалану ережелері.
Пайдалану ережелері	1) Аэронавигациялық құжаттаманы қолдану; 2) Қарапайым және қауіпті жүкті тасымалдаудың пайдалану процедуралары; 3) Тікұшақпен жолаушыларды, жолжүктерді және жүктерді тасуға арналған құжаттарды рәсімдеу; 4) Тікұшақтық операциялары кезінде жолаушыларды отырғызу жіне түсіру, жолжүктермен жүктерді тиеу және түсіру жұмыстарын үйлестіру; 5) Сыртқы ілгішпен жүкті қабылдау және жөнелту; 6) Теңіздегі тікұшақ айлақтар мен ӘК көтеріліп ұшды және қондыруды қамтамасыз ететін жабдықтарға техникалық қызмет көрсету және ағымдағы жөндеу жүргізу.
Радиобайланыс	1) Әуе кемелерімен және тиісті жердегі станциялармен байланыс жүргізу ережелері; 2) ӘК экипажі ұшуды қауіпсіз жоспарлау және орындау үшін, сондай-ақ теңіздегі тікұшақ айлақтан ӘК ұшу және қону үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету.
Радиотехникалық байланыс және навигация құралдары.	1) Радионавигациялық жабдық пен авиациялық электрбайланыс құралдарының жұмыс істеудің негіздері мен принциптері; 2) Теңіздегітікұшақайлақтарда орналасқан байланыс, ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын және жарықкүшті жабдықтарды күйге келтіру, тексеру және басқару.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 98-қосымша

Теңіз қондырғысына тікұшақты қондыру жөніндегі маман көмекшісінің кәсіби даярлау пәндерінің тақырыбы

Оқу пәнінің атауы	Оқу пәнінің қысқаша мазмұны
Теңіздегі тік ұшақ айлақтары	1) Теңіздегітікұшақайлақтарды пайдалану. Дабылдыжарықтар, авариялық-құтқаружәнеөрткеқарсыжабдықтар. Тікұшақтық операциялары кезінде қауіпті секторлар; 2) Тікұшақтықоперациялары кезіндегі дабылдар мен байланыс; 3) Жолаушылардың тікұшаққакіруменшығаруындағы жұмыстардың координациясы, тікұшақтық операциялары кезіндежолжүктерпенжүктердітиеужәнетүсіру; 4) Тікұшақтықоперацияларыкезінде төтенше жағдайлар кезіндегі әрекеттер.
Пайдалану ережелері	1) ӘКұшу-техникалықсипаттамасына массаныжүктеуменжөнелтудіңәсері. 2) Қарапайымжәнеқауіптіжүктердітасымалдаудыңпайдаланупроцедуралары; 3) Сыртқыілгішпенжүктіқабылдаужәнежөнелту; 4) ТеңіздегітікұшақайлақтарменӘКкөтеріліпұшдыжәнеотырғызудықамтамасызету үшінжабдықтарғатехникалыққызметкөрсетужәнеағымдағыжөндеу.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 99-қосымша

Кабиналық экипажды бастапқы даярлау бағдарламасына енгізілген міндетті пәндердің тізбесі

№ р/р	Атауы	Мазмұны
1.	Нормативтер	Ұлттық жәнехалықаралық Пайдаланушы
2.	Авиациялық қағидалар	Кабиналық экипажға қатысты ережелер және уәкілетті органдарының рөлі
3.	Кабиналық экипаждың жұмысына қатысты авиация негіздері	Авиациялық терминология Ұшу теориясы саласында жалпы білімі Жолаушылар кабинасында жолаушыларды бөлу Қызмет аясында Кабиналық экипаждың қызметтік міндеттерін реттемелеуші басшылық және басқа құжаттарға түзету мен қосымшаларды уақытылы енгізу Ұшу теориясы Әуе кемесінің негізгі элементтері Метеорология және ӘК үстіндегі қабаттардың (қар, мұз) салдары ӘК үрлеу жүйесі Салмағыжәнетеңгерімі (центрлік) ӘК массасы мен центрлігіне сәйкес жолаушыларды дұрыс орналастырудың мағынасы Турбуленттік Әуе кемесінің байланыс жүйелері Әуе қозғалысын басқару
4.	Биіктік физиологиясы	Адам ағзасына ұшуда кабиналық экипаждың міндеттерін атқару барысында шаршағандықтың, соның ішінде жұмыс пен ұшу уақытын шектеу факторларының және демалуға қойылатын талаптарының әсері Қырағылық, шаршағандықтың физиологиялықәсеру, ұйқы физиологиясы, циркадты ырғақжәне сағаттық белдеудің өзгерістері Биіктіктің әсері Гипоксия ӘК оттегілік жүйелері және оларды пайдалану Газды кеңейту Ашылып кетуі Декомпрессиялық ауру
5.	Стандартты жұмыс процедуралары (SOP)	SOP философиясы, құрылымы және қолдану Кабиналық экипаждың қызметтік міндеттерін пайдаланушының ұшуды орындау бойынша басшылыққа сәйкес орындалуы Үйлестіру және экипажбен байланыс Кабиналық және ұшу экипажының аралығында тиімді өзара әрекеттестігі Қарым-қатынастық әдістер Жалпы араласу тіл және терминология Нұсқамалық, ұшу алдындағы / ұшудан кейінгі міндеттер Қауіпсіздікті қамтамасыз етуде авариялық кестесі мен кабиналық экипаж мүшелерінің әрекеттерін анықтауүшін кабиналық экипаждың ұшу алдындағы даярлығын жүргізу Функционалдық міндеттерін орындауында оларға қатысы бар ұшу қауіпсіздігі жөнінде қажетті ақпаратты беру Пилоттардың кабинасына рұқсат және пилоттық кабинаның стерильдігі Жолаушыларды қабылдау және орналастыру Жолаушылардың арнайы санаты және білекті жолаушылардыавариялық шығыстарда эвакуациялағандакабинадағы экипажғакөмектесу үшін орналастырудың қажеттілігі Қол жүгін орналастыру Кабинадағы жолаушылар үшінтәуекелсіз және құтқаратын жабдықтар мен авариялықшығыстарды немесе олардың зақымдануын пайдалануда қиыншылық жағдайлардышығарумақсатындажүкті және сервистік жабдықты қауіпсіз орналастыру ережелері Ұшуда электрондық аппаратураны пайдалану ӘК бортында малды тасымалдау ережелері Кабиналық экипаждың ұшуда функционалдық міндеттері, авариялық жағдайларда жедел іс-қимыл жасау Турбуленттілік / кабиналық экипаждың турбуленттілігі, соның ішінде жолаушылар салонында қауіпсіздікті қамтамасыз ету жағдайдақабылданатын іс-қимылдар Жолайшылары бар бортта жанармай құю Экипаж мүшесінің әрекетке қабілетсіздігі
6.	ӘК үлгісін ескерумен даярлау ӘК модификациясын ескерумен даярлау Пайдаланушыны даярлау	Осы Бағдарламаның 101, 102-қосымшаларына сәйкес
7.	Авиациялық қауіпсіздік	Лаңкестік. Қауіптің сипаттамасын және дәрежесін талдау Пилоттар кабинасының қауіпсіздігі. Өзара іс-әрекет жәнеэкипаждағыбайланыс ӘК тексеру процедуралары Жарылғыш қондырғылар Тәртіпсіз жолаушылар Алкогольді немесе есірткелік масаю күйінде немесе агрессияшыл ниеттенген жолаушыларды танып білу және басқару ӘК басып алу, айдап кету
8.	Қауіпті жүктерді тасымалдау	Жалпы қағидалар Тасымалдау үшін тыйым салынған жүктер Белгілеужәне таңбалау Декларацияланбаған қауіпті жүктерді тану Жолаушылар мен экипажға қатысты ережелер Авариялықрәсімі
9.	Биіктік разгерметизация	Экипажға және жолаушыларға әсер ету Бітеме ашылған жағдайдағы іс-қимылдар
10.	Гигиена, авиациялық медицина жәнеалғашқы жәрдемді көрсету	Тәуліктік ырғақжәне десинхроноз Жеке гигиена, екпелер Борттағы гигиена Жұқпалы аурулар Жұқпалы аурулармен қарым-қатынас тәуекелі және ұқсас тәуекелдерге жол бермеу (қарсы) құралдары ӘК дезинфекциясыжәне дезинсекциясы Клиникалыққалдықтарды өндеу Борттағы өлім Авиациялық медицина және аман қалу мәселелері бойынша жалпы даярлық Ұшудың физиологиялық әсері, соның ішінде: гипоксия, оттегінің қажеттілігі, евстахий түтігінің қызметі, сондай-ақ атмосфералық жарақат Мына көрсетімдер бойынша алғашқы медициналық көмек: Ауалық ауру; Ішек-қарын жолының бұзылуы; гипервентиляция; күю; жара; естен тану; сынықтар және жұмсақ ет тіннің бұзылуы Ұшуда жедел медициналық көмекжәне алғашқы көмекті мына жағдайларда көрсету: астма; күйзеліс және и аллергиялық серпіліс; шок; диабет; тұншығу; қояншық; инсульт; және жүрек ауруы Алғашқы медициналық көмек көрсету үшін тиісті жабдықтарды, оттегіні қоса алғанда пайдалану Жан сақтау іс-қимылдарын қоса алғанда, борттағы алғашқы дәрігерге дейінгі жәрдем: Қабиналық экипаждың әрбір мүшесін арнайы манекенді пайдалану арқылы және ӘК конфигурациясының ерекшеліктерін ескере отырып жүрек-өкпе реанимациялауды (жүрек пен өкпені жанама уқалау, қолдан дем алу) тәжірибелік үйрету Жарақат ӘК бортында босану Толтыруға арналған құжаттама Борттық дәрі қобдишалары (құрамы және қолдану): алғашқы жәрдем дәрі қобдишасы және авариялық медициналық қор
11.	Штаттан тыс және авариялық жағдайлардағы іс-қимыл тәртібі	Авариялықжағдайлардакабиналық экипаждың іс-қимылдары ӘК бортындағы өрттер Түтін мен өртті жою, сондай-ақ өрттің нақты ошағын анықтау үшін іс-әрекеттер Ықтимал өрт қаупі бар аймақтарды, соның ішінде әжетханалар мен түтін датчиктерді, тұрақты тексеру Тұтану сипаттамасын сыныптау, тұтанудың әр бір типы үшін жарамды, қолайлы өшірутипті заттары менпроцедураларынқолдану Өшіру заттарын пайдалану әдістері, өрт сөндіру құралдарын дұрыс пайдаланбаудың салдары мен оларды жабық кеңістікте пайдалану, соның ішінде өрт жағдайларда іс-әрекеттерді, авиацияда қолданылатын түтіннен қорғау жабдықтарды кию және пайдалануды тәжірибелік үйрету Әуеайлақтардағы жердегі авариялық қызметтердің жалпы процедуралары Түтіндеу жағдайлардағы іс-әрекеттер Өрт немесе түтінуді тапқан кезде ұшу экипажына шапшаң ақпарат беру, сондай-ақ үйлестіру және жәрдемдесу үшін қажетті іс-әрекеттер Құрлыққа/суға авариялық қондыруға даярлық Авариялық жағдайларда көшіру және басқа әрекеттер туралы шешім қабылдау қажет болған жағдайдакабиналық экипаж мүшелерінің жауапкершілігі мен бастамасы Құрлыққа/суға дайындалған эвакуациялау Авариялық эвакуациялауды жеделдету үшін қажетті жолаушыларды сендіру және көпшілікті басқару Құрлыққа/суға дайындалмаған эвакуациялау Шұғыл медициналық жағдайлар Аман қалу Дұшпандық ортада аман қалу принциптері (мысалы, поляр ендіктер, шөл, джунгли, теңіз) Суда құтқару жилетін шындығында киюді және пайдалануды, құтқару салды немесе ұқсайтын жабдықты пайдалануды, сондай-ақ сол жабдықты тәжірибелік пайдалануды қамтитынсуда аман қалу үшін даярлық
12.	Кіріспе курс Авиациядағы адам факторлары және Экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM)	Авиациядағы адамдық факторға қатысты жалпы ақпарат; CRMпринциптері мен мақсаттарына, адам өнімділігі мен шектеулеріне қатысты жалпы нұсқаулар; Кабиналық экипаждың жеке әр мүшесіне қатысты: Дербес өзгешеліктерді, адам қауіп-қатерлері мен тұрақтылық, көзқарасы мен қылықтарын, бағалауды түсіну; Күйзелу және күйзелісті басқару; Шаршағандықжәне қырағылық; Сенім, ситуациялықхабардар болу, ақпарат жинаужәне өндеу; Пайдаланушының типын ескере отырып экипаж жұмысын оңтайландыру; ӘК типын ескере отырып экипаж жұмысын оңтайландыру.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 100-қосымша

Экипаж жұмысын оңтайландыру курсы бойынша кабиналық экипажды(CRM) даярлау

Экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM)бойынша міндетті элементтер	CRM бойынша пайдаланушы даярлау курсы	ӘК үлгісін есепке ала отырып даярлау курсы	Жыл сайынғы кезеңдік даярлау	Кабиналық экипаждың (SCC) аға мүшесін даярлау курсы
Жалпы принциптер
Авиациядағы адам факторы CRM негізгі принциптері мен мақсаттары Адамның жұмысқа қабелеттілігіжәне мүмкіндігінің жоғары шегі	Талап етіледі (егер бастапқы даярлау курсына кірмесе)	Талап етілмейді	Талап етілмейді	Шолу
Әрбір кабиналық экипаж мүшесі үшін жеке
Жеке психологиялық шамасы, адам жіберетін қателер және сенімділік, қарым қатынас пен әрекет, өзін өзі бағалау. Күйзеліз және күйзелісті басқару. Шаршаужәне қырағылық. Өзіне деген сенімділік, жағдайды қадағалау, ақпаратты қабылдау және өңдеу	Талап етіледі (егер бастапқы даярлау курсына кірмесе)	Талап етілмейді	Шолу (3 жылдық цикл)	Талап етілмейді
Жалпы бүкіл ӘК экипажына
Қателерді анықтау және алдын алу	Тереңдетіп оқу	ӘК үлгісіне (үлгілеріне) сәйкес	Шолу (3 жылдық цикл)	Терңдетіп оқу (кабиналық экипаждың аға мүшесінің міндеттеріне қатысты)
Жағдайды бірігіп қадағалау, ақпаратты жинау және өңдеу
Жұмыс жүктемесін бөлу
Тағылымдамадан өтушілермен қоса, барлық экипаж мүшелері арасында өзара тиімді іс-қимыл жасау және іс-қимылды үйлестіру, мәдениет айырмашылығы
Жетекшілік қадір-қасиет, ынтымақтастық, бірлескен іс-қимыл, шешім қабылдау, өкілеттікті беру
Жеке және топтық жауапкершілік, шешім қабылдау және іс-қимыл
Көпшілікті басқару, күйзелісті басқару, дауларды шешуді қосқанда жолаушылардан тұратын адам факторын анықтау және басқару, медициналық фактор
ӘК үлгілеріне қатысты ерекшеліктер (тар/кең, фюзеляжды, бір/көп палубалы), ұшу және кабиналық экипаждың құрамы және жолаушылардың саны	Талап етіледі	Тереңдетіп оқу
Пайдаланушыға және ұйымға
Компанияның қауіпсіздік мәдениеті, стандартты жұмыс процедуралары (SOPs), ұйымдастыру факторлары, пайдаланушының қызмет түрімен байланысты факторлар Компанияның және жердегі қызметтердің персоналымен тиімді қарым-қатынас және үйлестіру Борттағы қауіпсіздікке байланысты оқиғалар мен жанжалдар туралы ақпарат беруге қатысу	Тереңдетіп оқу	ӘК үлгісіне (үлгілеріне) сәйкес	Шолу (3 жылдық цикл)	Терңдетіп оқу (кабиналық экипаждың аға мүшесінің міндеттеріне қатысты)
Оқиғаларды зерделеу және әдістемелік талдау (Тақырыптық зерттеу)	Талап етіледі		Талап етіледі

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 101-қосымша

ӘК үлгісін есепке ала отырып кабиналық экипажды даярлау бағдарламасына кіретін міндетті пәндердің тізбесі

№ п/п	Атауы	Мазмұны
1	ӘК сипаттау:	ӘК үлгісі Негізгі мөлшері ӘК фюзеляжының нысаны: тар немесе кең, бір палубалынемесеекі палубалы; Жылдамдық, биіктік, ауқым; Жолаушылар сыйымдылығы; Жолаушылар креслоларықауіпсіздік белдіктері Ұшу экипажының саны және кабиналық экипаждың минималды қажетті саны; Бортсеріктің жұмыс станциясы және қауіпсіздік белгілері Есіктердің/кабинадан шығудың орналасқан жері және табалдырық биіктігі; ӘК жүк бөліктері және саңылаусыз бөліктері; Кабиналық экипаждың міндеттеріне қатысы бар ӘК жүйесі: Буфеттік-ас үйлік тіректер жүйесі ӘК жарық беру жүйесі Әжетхана бөлмелері: есіктер, жүйелер, сигналдар және белгілер Ұшу экипажының кабинасы: Жалпы таныстыру Пилоттардың креслоларының механизмі және авариялық шығыстар Ұшу экипажы кабинасының есігін пайдалану Авиациялық жабдық бөліктеріне кіру Болжамды жарылатын қондырғыны орналастыру үшін ең қауіпсіз орын.
2	Авариялық-құтқару жабдығы және бортқа орнатылған ӘК жүйесі	Басқыштар және олар орнатылмаған жерлерде кез келген көмекші эвакуация құралын пайдалану Құтқару салдары және құтқару салдарына қосымша және оның құрамындағы жабдықтармен қоса авариялық басқыштар. Оттегі жүйесі, кабинада оттегі беру (бір жолғы оттегі бетперделері) Әуе кемесі, байланыс құралдары жүйесі
3	Есіктер мен шығыстарды пайдалану	Штаттық және авариялық режимде түрлі типтегі немесе түрлендірілген негізгі және авариялық шығыстарды әрбір кабиналық экипаж мүшесінің пайдалануы және нақты ашуы. Пилот кабинасының терезесінен авариялық шығуды қосқанда басқа да шығыстарды пайдалана алуды көрсету.
4	Өртке қарсы және түтіннен қорғау жабдығы	Өртке қарсы және түтіннен қорғау жабдығын қолдану
5	Эвакуация әдістерін үйрету	Авариялық басқышты пайдалануға үйрету
6	Пилоттардың есінен айрылуы	Пилоттардың есінен айрылуы кезінде жабдықты пайдалану
7	Экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM)	ӘК үлгісін ескере отырып экипаж жұмысын оңтайландыру (Кесте –18-қосымша)
8	ӘК модификацияларын ескерумен даярлау	Шығу есіктері (үлгісі, саны, орналасуы және пайдалану). Қосалқы эвакуациялау құралдары (құтқару сатысы, үрлемелі құтқару сатысы, құтқару салы, арқан). Авариялық-құтқару жабдығы. Оны орналастыру және пайдалану. Кабиналық экипаж мүшелерінің міндеттеріне қатысы бар әуе кемесі жүйелері. Стандартты процедуралар және сәйкес келетін практикалық сабақтар және/немесе жаттығу ққрылғысында жаттығу. Штаттан тыс және авариялық процедуралар және сәйкес келетін практикалық сабақтар және/немесе жаттығу ққрылғысында жаттығу. Қалыпты және/немесе авариялық процедураларға әсер етуі мүмкін конструкциялардың элементтері (егер олар ұшу кезінде жолаушылар кабинасынан қолжетімді болса, басқыштар, жанбайтын экрандар, тұрмыстық аймақтар, артқы жаққа жатқызылған жолаушы орындығы, жүк бөліктері)

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 102-қосымша

Кабиналық экипаж пайдаланушысын даярлау бағдарламасына кіретін міндетті пәндердің тізбесі

№ п/п	Атауы	Мазмұны
1	Кабина конфигурациясының сипаттамасы	"Станция" кабиналық экипажының негізгі және қосымша орны –орналасқан жері (шолуды қосқанда), қозғалысты шектеу жүйесі (байлау белдемшелері), басқару панельдері Жолаушылар креслосы – жалпы елестету, пайдаланушы ӘК ілеспелі сипаттамалық ерекшеліктері және жабдық Жүктер мен басқа да заттардың орналасу аймағын белгілеу Әжетханалық бөлмелер–ерекшелік сипаттмлары, осы пайдаланушыға тән аталған ӘК үлгісіне қосымша орнатылған жабдықтар мен жүйелер Буфеттік-ас үйлік жабдық–орналасқан орны, борттық ас үй аспаптары, суды өшіру механизмімен қоса сумен жабдықтау және ағызу жүйесі, раковиналар, суағар, заттарды орналастыру аймағы, басқару панелдері, хабарлау сигналдары мен белгілері Экипаждың демалу аймағы (егер ӘК жабдықталған болса) –орналасқан орны, жүйе, басқару құралы, авариялық-құтқару жабдығы; Кабинаның бөлу қалқалары, бөлу перделері; Лифттің орналасқан жері, пайдалану, басқару құралы; Қоқыстарды/қалдықтарды орналастыру аймағы (қоқыстардың орны және орналастыру); Жолаушылық тұтқа/қоршау жүйесі (егер ӘК жабдықталған болса) немесе балама құралдар
2	Авариялық-құтқару жабдығы	Ересек жолаушылар мен балаларға арналған құтқару жилеттері және жүзетін құтқару құралдары; Алғашқы көмек көрсету, оттегі берудің қосымша жүйелерімен қоса кабинада оттегі беру жүйесі Өртсөндіргіштер Түтіннен қорғайтын оттегі капюшон (PBE) Балта Авариялық тасымалданатын шамды қоса авариялық жарық беру Мегафондарды қоса байланыс құралы; Авариялық басқыштар, құтқару салдары және оларға қосымша авариялық-құтқару жынақтары Пиротехника (нағыз немесе жаттығу құралы) Алғашқы көмекке арналған аптечкалар, медициналық көмек жинақтарыжәне олардың құрамы Басқа да тасымалданатын авариялық-құтқару жабдығы (егер көзделсе)
3	Стандартты және авариялық процедуралар	Жолаушыларға нұсқаулық жүргізу, қауіпсіздік бойынша нұсқаулықты көрсету және кабинаны тұрақты тексеру Қатты әуе турбуленттілік Саңылаусыздандыру, баяу немесе кенеттен декомпрессия, әрбір кабиналық экипаж мүшесінің жеке тасымалданатын оттегі жабдығын пайдалануын қосқанда Ұшу кезіндегі басқа да штаттан тыс оқиғалар
4	Көпшілікті басқару (CrowdControl)	Ұшу және кабиналық экипаж арасындағы байланыс әдістері және түтінге толған ортада үйлестіру қиындығын қосқанда барлық байланыс құралдарын қосқанда Ауызша командалар Басқыш бойынша жолаушыларды эвакуациялауға көмек көрсету үшін қажетті физикалық күш салу Жарамсыз есіктерден/шығыстардан жолаушыларды басқа жаққа жіберу Эвакуациядан кейін жолаушыларды ӘК-ден қауіпсіз қашықтыққа жіберу Мүмкіндігі шектеулі жолаушыларды қоса жеке санаттағы жолаушылар эвакуациясы Өкілеттік пен көшбасшылық
5	Өрт сөндіру және түтін толған кеңістікте іс-қимыл жасау бойынша даярлау	ӘК кабинасындағы нақта өртті сөнлдіру Өрт пен түтіннің нақты көзін анықтау үшін түтінге толған ортада "PBE" түтіннен қорғау капюшонын кию және пайдалану
6	Эвакуация процедуралары	Мына жағдайларда пайдаланушының процедуралары: эвакуацияға дайындалған (құрғаққа/суға) эвакуацияға дайындалмаған (құрғаққа/суға)
7	Пилоттардың жұмыс істеу қабілетінен айырылу кезіндегі процедуралар	Пилоттардың есінен айрылуына қатысты процедуралар
8	Экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM)	CRMпайдаланушыларды әзірлеу курсы (Кесте –60-қосымша)

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 103-қосымша

Кабиналық экипажды кезеңдік даярлау бағдарламасына кіретін міндетті пәндер тізбесі

№ р/р	Әрбір 12 ай сайын кезеңдік даярлау бойынша міндетті пәндер тізбесі	Мазмұны
1.	Нақты қолданбай, ӘК әрбір пайдаланылатын үлгісі мен түрінің негізгі және авариялық шығыстарын пайдалануды көрсету
2.	Бортта орнатылған немесе тасымалданатын барлық авариялық-құтқару жабдығын орналастыру және пайдалану
3.	Құтқару жилетін, тасымалданатын оттегі баллонын және түтіннен қорғайтын құрылғыны (PBE) пайдалану
4.	Стандартты жұмыс процедуралары (SOP):	Жолаушылар салонында заттардың орналасуы ӘК үстінде қабат болған жағдайда қолданылатын процедуралар
5.	Авариялық процедуралар:	Түтін шыққан жағдайдағы іс-қимылдар; ӘК бортындағы өртті сөндіру; Биікте саңылаусыздану; Пилоттардың есінен айырылу кезіндегі процедуралар; Жолаушылардың басқару әдістері.
6.	Ұшу орындалатын әрбір үлгі үшін авариялық кесте
7.	Ұшу орындалатын әрбір үлгі үшін ӘК нұсқаларының ерекшеліктері (бар болса)
8.	Эвакуациялау процедуралары:	Құрлыққа авариялық қондыруға даярлау; Құрлықта дайындалып эвакуациялау; Құрлықта дайындалмай эвакуациялау
9.	Қақтығыстар мен оқиғаларға шолу жасау
10.	Экипаж жұмысын оңтайландыру (Кесте - 18-қосымша)
11.	Авиациялық медицина аспектілері және тиісті жабдықты қолдана отырып, алғашқы көмек көрсету
12.	Авиациялық қауіпсіздік процедуралары
13.	Қауіпті жүктерді тасымалдау (әрбір 24 сағат сайын даярлау)
	Әрбір 36 ай сайын кезеңдік даярлау бойынша қосымша міндетті пәндер
14.	Кабиналық экипаждың әрбір мүшесінің оқу-жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК штаттық және авариялық режимде ӘК әрбір үлгісі немесе түрінің негізгі және авариялық шығыстарын пайдалануы және нақты ашуы
15.	Кабиналық экипаждың әрбір мүшесінің оқу-жаттығу құрылғысында немесе қолданыстағы ӘК штаттық және авариялық режимде ұшу экипажы кабинасының құрышпен қапталған есіктерін, пилот креслосын теңшеу тетігін нақты пайдалануы, сондай-ақ пилот есінен айырылған жағдайда қауіпсіздк белдігін және оттегі жабдығын пайдалануы
16.	Авариялық жағдайда шыққан кезде пилот кабинасындағы желкөзді қоса, барлық басқа шығыстарды пайдалануды көрсету
17.	Ұшу экипажының бақылау-тексеру парақтарын пайдалануды тәжірибелік көрсету (2 пилоттан тұратын ұшу экипажы үшін)
18.	Түтін пердесын құратын жабық ортада түтіннен қорғайтын құрылғыны (PBE) қолдана отырып, тұтану түрлерін/типтерін сөндіру.
19.	Борттағы барлық өртке қарсы жабдықты пайдалануға шынайы және тәжірибелік пайдалануды үйрету
20.	Эвакуациялау процедуралары:	Құрлыққа/суға авариялық қондыруға даярлау Құрлықта/суда дайындалып эвакуациялау; Құрлықта/суда дайындалмай эвакуациялау
21.	Ыңғайына қарай, құтқару қайығын немесе үрлемелі басқышты пайдалануды көрсету
22.	Пиротехниканы (көрнекі құрылғыларды) қолдану

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 104-қосымша

Кабиналық экипаждың аға мүшесін даярлау бағдарламасына кіретін міндетті пәндер тізбесі

№ р/р	Атауы	Мазмұны
1.	Ушу алды брифингін өткізу	Кабиналық экипаждың жұмысын ұйымдастыру Кабиналық экипаждың ішінде авариялық кесте бойынша міндеттерді және орындарды бөлу Рейс бойынша ақпарат (ӘК үлгісі, авариялық-құтқару жабдығы, ұшу ұзақтығы, жолаушылардың жекелеген санаттарын, сәбилерді, атап айтқанда мүмкіндігі шектеулі жолаушыларды, оның ішінде тасымалдау үшін тасығыш қолданылатын жолаушыларды есепке алу).
2.	ӘК экипажымен өзара іс-қимыл	Экипажда басқару тәртібі, міндеттері және желілік құрылым Экипаж ішінде үйлестіру және өзара іс-қимыл жасау маңыздылығы; Пилоттардың есінен айырылуы
3.	Азаматтық авиация саласындағы нормативтік құжаттар мен пайдаланушы талаптарын шолу	Жолаушылар нұсқамасы, жолаушылар нұсқаулықтарының картасы; Буфет-асүй жабдығын бекіту; Салонда қол жүгін орналастыру; Борттағы электрондық құралдарды қолдану; Бортта жолаушыларымен толтырып құю процедуралары; Турбуленттілік; Ұшу құжаттамасын жүргізу
4.	Қақтығыстар мен оқиғалар туралы есептілік
5.	Адами фактор және экипаж жұмысын оңтайландыру (CRM)	"Кабиналық экипаждың аға мүшесін даярлау курсы" (Кесте – 60-қосымша)
6.	Ұшу және жұмыс уақытын шектеу және тынығуға қойылатын талаптар (FTL)

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 105-қосымша

ӘК үлгісіне/модификациясына біліктілік рұқсаттардың тізімі

Кабиналық экипаждың ӘК үлгісіне/модификациясына біліктілік рұқсаты
1	Кабиналық экипаж куәлігінің нөмірі:
2	Кабиналық экипаж куәлігін ұстаушының толық аты: Жоғарыда айтылғанған тұлға бортта кабиналық экипаж мүшесі ретінде әрекет етуі мүмкін, егер оның төменде аталған ӘК үлгісіне немесе модификациясына біліктілік рұқсатында күні көрсетілген болса DD/MM/PR, осы Бағдарламаларда көрсетілген әрекет ету шарттарына сәйкес келеді.
3	Берген орган: (аты, почталық мекенжайы, анықтамалық нөмірі AOC (СЭ) және мақұлдауға, мөр немесе логотипі)
4	Берген күні: (DD/MM/YYYY)

1	2	3	4	5	6	7	8
	Біліктілік рұқсатының жарамдылығы дейін:	ӘК түрін ескере отырып даярлау	Пайдаланушыны даярлау	Модификациясын ескере отырып даярлау	Рейстік тағылымдама	Соңғы және кезеңдік даярлау	Қалпына келтіру даярлығы (егер қолданылса)
ӘК 1 үлгісі
ӘК модификациясы
ӘК 2 үлгісі
ӘК модификациясы
ӘК 3 үлгісі
ӘК модификациясы

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 106-қосымша

Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыру бойынша қызметкерлерді теориялық даярлау пәндерінің тақырыптары

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Ұшулар қауіпсіздігін басқару жүйесі	ICAO тәжірибесі ұсынған және стандарттар талаптары мен ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілер талаптары. Әуежайлардың ҰҚБЖ.
2	Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыруды ұйымдастыру, мақсаты мен міндеттері	Азаматтық авиация әуеайлақтарының жұмыс істеуінің негізгі ережелері. Әуе кемелерін ұшуды қолдаудың негізгі міндеттері. Әуеайлақтарының ұшу алаңдарының пайдалану мазмұны (жұмыс құрамы, терминдер мен анықтамалар). Ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстары. Ұшуларды әуеайлақтық қамсыздандыру бойынша қызметтің міндеттері.
3	Әуеайлақтардың жоспарлық шешімдері	Жасанды жамылғылар мен әуеайлақтардың жер элементтерін рельефке қойылатын нормативтік талаптары. Жасанды жамылғылар мен әуеайлақтардың жер элементтерін рельефке қойылатын геометриялық параметрлердің бақылауы.
4	Әуеайлақтық жабулар	Қолданыстағы техникалық деңгей және жасанды әуеайлақтық жабулар конструкцияларын жетілдірудің негізгі бағыттары. Қатаң және қатты емес әуеайлақ жабуларын орналастыру туралы нормативтік құжаттардың негізгі қағидалары. Әуеайлақтық жабулардың жаңа перспективті конструкциялары ( жоғары мықты бетоннан және фибробетоннан, қалпына келтірілген асфальт бетоннан және т.б.). Әртүрлі әуеайлақтық жабуларды қолдану аясы. Әуеайлақтық жабуларды күшейтудің негізгі себептері. Күшейту конструкциялары: мықты жабуларды мықтылармен; мықты жабуларды асфальтобетоном; мықты емес жабуларды мықтымен; мықты емес жабуларды мықты емес жабулармен. Әуеайлақ жабуларын күшейту конструкцияларының түрлерін қолдану аясы. Әуеайлақ жабуларында әуе кемелерін пайдалану мүмкіндігін бағалау үшін ACN-PCN әдісі. ACN-PCN әдісін пайдалану облысы мен мәні. ACN-PCN әдісі бойынша әуеайлақ жабуларының салмақ салатын қабілеттеріен кодтау. ACN-PCN әдісін пайдалану үлгілері. Әуеайлақтық жабулар бетіне және әуеайлақтардың жер элементтеріне қойылатын пайдалану талаптары. Пайдалану кезеңінде әуеайлақтық жабулар мен әуеайлақ жер элементтерінің үстіңгі жағдайының негізгі көрсеткіштері: үстіңгі беттің тегістігі, оның тазалығы (лас, құм, басқа да заттардың болмауы), атмосфералық жауын-шашындардың болуы, сондай-ақ фрикциондық құрамдар. Бұл көрсеткіштердің ұшу-қону операцияларының өндіріс қауіпсіздігіне әсері. Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерге нормативтік құжаттардың талаптары.
5	Әуеайлақта ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын, құрылыс жұмыстарының технологиялары мен ұйымдастыру	Әуеайлақ жабуларын (замануи материалдар, механизмдер) жөндеу жұмыстарының технологиясы. Жұмыс сапасын бақылау. Әуеайлақ жабындарын пайдалану мерзімі. Әр түрлі әуеайлақ жабындарының бұзылу түрлері. Әуеайлақ жабындарын ағымдағы жөндеу. Әуеайлақ жабындарын күнделікті жөндеуге арналған материалдар мен жабдықтар. Жұмыстарды орындау технологиясы. Әуеайлақ жабуларын жоспарлы және күрделі жөндеулері. Жұмыстың сапасын оперативті және қабылдау бақылауы. Қолданыстағы әуежай шартында ұшу алаңдарын жөндеу элементтері мен реконструкциялау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру. Қолданыстағы әуежай шартында ұшу алаңдарын жөндеу элементтері мен реконструкциялау бойынша жұмыстарды ұйымдастыруға талаптар. Өзге тараптармен ұшу алаңында жұмыстарды орындауда әуежай қызметтерінің өзара әрекеті.
6	Әуеайлақты пайдалану талаптары	Әуеайлақтың ұшу алаңын тексеру. Әуеайлақтың жай-күйінің параметрлерін өлшеу. Әуеайлақ ұшу алаңдары элементтерінің жай-күйін бақылау және бағалау. Ұшу алаңын тексеріп қараудың жиілігі. Әуеайлақ жабуларының үстіңгі жай-күйін және әуеайлақ жер элементтерін тексеру. Ұшу алаңдары жай-күйінің параметрі, оның өлшемдері, есебі мен бақылауы. Әуеайлақ жабуымен ұшақ дөңгелектерінің тартылу коэффициенті және оның ұшу – ұону операцияларының қауіпсіздігіне әсері. Тартылу коэффициентін бақылау әдістері мен құралдары. Қосылу коэффициенті әуеайлақтың рейстерге жарамдылығының маңызды көрсеткіші болып табылады. Тартылу коэффицентінің физикалық мәні мен оның көлеміне әсер ететін факторлары. Әуеайлақ жабуларының үстіңгі түрлі жағдайларында ұшақтың ұшу-қону операциялары өндірісінің қауіпсіздігіне тартылу коэффицентінің әсер ету механизмдері. Нормативтік Тартылу коэффицентінің сандық мағыналарының градациясы. Отандық техникалық құралдарды пайдалану арқылы тартылу коэффициентін өлшеу тәртібі, тұрақтылығы мен әдістемесі. ИКАО-ның түрлі техникалық құралдармен ұшу-қону жолағына қосылуын өлшеу принциптерін біріктіру туралы қабылданды. Заманауи техникалық өлшеу құралдары: DBV, SFT, страдограф, скидометр, таплиметр және т.б. Ұшақ дөңгелектерінің глиссирлеу және оған қарсы күресу әдістері. Ұшақтар дөңгелектерінің глиссирлеу түрлері. Тұтқыр, динамикалық және бу сырғуының пайда болуының физикалық мәні мен шарттары. Ұшақтардың ұшу-қону операцияларының қауіпсіздігін төмендететін фактор дөңгелектерді глиссирлеу болып табылады. Ұшақтар дөңгелектерінің глиссерлеуімен күрестің арнайы әдістері: әуеайлақ жабындарының кедір-бұдырлы және көлденең беткейлерінің артуы, дренаждық ойықтарды кесу, дренажды асфальтбетонды жабындарды қолдану және т.б. Жазғы кезеңде әуеайлақ жабындарын ұстау. Әр түрлі ластанудан (шаң, кір, құм, металл және басқа да бөтен заттардың, төгілетін отын мен майлардың, резеңке қабаттардың және т.б.) әуеайлақ жабу жұмыстарын механикаландыру әдістері мен құралдары. Әуеайлақ жабындарын құю және жуу. Әуеайлақ жамылғыларында таңбалау белгілерін сызу, кесінділердің тығыздығын қалпына келтіру (пайдаланылатын материалдар, қабылдау және жұмыстарды механикаландыру құралдары). Әуеайлақты қысқы ұстау. Қардан әуеайлақ жамылғыларын тазалаудың механикалық және жылулық әдістері (техниканы және механикаландыру құралдарын). Патрульді және көлемді қар тазалау. Перрондарда және ТО қар тазалау жұмыстары өндірісінің ерекшеліктері. Механикалық, жылулық және химиялық әдістері әуеайлақ жабуларында мұздың пайда болуын ескертеді; пайда болған мұзды жылулық және химиялық әдістермен жояды (жұмыстарды механизациялау технологиясы мен құралдары). Жылытатын әуеайлақ жабындарын пайдалану преспективасы. Қар-мұз қатқақтарын жою әдістері. Әуеайлақтың жер элементтерін қысқы мазмұныныңерекшеліктері. Әуеайлақты қысқы ұстау туралы халықаралық тәжірибе ақпараты. Әуеайлақтың су бөлу және дренаждық жүйелеріне техникалық қызмет көрсету және жөндеу. Су бөлу және дренажды конструкцияларды сыртқы заттардан, ластардан тазарту. Су тарту және дренаждық конструкцияларды бұзылуы және түзелмеуінің пайда болу себептері мен түрлерінің сипаттамалары. Оларды жөндеу әдістері. Пайдаланылатын жөндеу материалдары.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 107-қосымша

Ұшуларды орнитологиялық қамсыздандыру бойынша қызметкерлерді теориялық даярлау пәндерінің тақырыптары

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Ұшулар қауіпсіздігін басқару жүйесі	ICAO тәжірибесі ұсынған және стандарттар талаптары мен ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілер талаптары. Әуежайлардың ҰҚБЖ.
2	Жабайы табиғатты басқаруды ұйымдастыру, мақсаттары мен міндеттері, соның ішінде ұшуларды орнитологиялық қамтамасыз ету	Жабайы табиғатты басқару проблемасының сипаты мен дәрежесін түсіну және авиация контекстінде қауіпті анықтау. Жабайы табиғатты басқарудың негізгі түсініктері мен міндеттері (жұмыс құрамы, терминдер мен анықтамалар). Жабайы табиғатты басқару бойынша қызметтер мен мамандардың міндеттері. ИКАО ұсынатын тәжірибесі мен стандарттары, ұшулардың орнитологиялық қамсыздандыруды қоса алғанда, жабайы табиғатты басқару саласында инструктивті материал ұлттық заңнаманың талаптары. Жабайы табиғатты басқару бойынша әуежай бағдарламасы (үлгілі тәжірибемоделін пайдалану).
3	Жабайы табиғаттың жергілікті экологиялық және биологоялық ерекшеліктері	Наблюдения за дикой природой и идентификации ее представителей, включая использование соответствующих справочников; редкие виды, находящиеся под угрозой исчезновения, сохранение которых вызывает особую обеспокоенность, а также касающаяся этих видов политика эксплуатанта аэропорта; Орнитологическое обследование района размещения аэропорта
4	Жабайы табиғат өкілдерінің қалдықтары	Әуе кемелерімен соқтығысу нәтижесінде қаза болған жабайы табиғат өкілдерінің қалдықтарын жинау және сәйкестендіруге қатысты саясат пен процедуралар.
5	Жабайы табиғатты бақылау шаралары	Әуежай және оның айналасындағы территорияларда қмір сүру ортасын, жабайы табиғат өкілдерін тарту объектілерін анықтау, өсімдіктерге қатысты саясат, аэронавигациялық құралдарды қорғау, су қоймаларын ұйымдастыру бойынша дренаждық жүйелер мен практикалық шараларды қоса алғанда бақылаудың ұзақ мерзімді (пассивті) шаралары; Жабайы жануарлардың өкілдерін жою және таратудың тиімді әдістерін, сондай-ақ оларды бақылау әдістерін қолданатын қысқа мерзімді (белсенді) тактикалық шаралар. Жер үстіндегі қару-жарақтар мен қауіпсіздік, соның ішінде жеке қорғану құралдарын пайдалану.
6	Құжаттаманы жүргізу	Жануарлар дүниесiн қорғау жөнiндегi iс-шараларды есепке алу, бақылау шаралары мен есептілік рәсiмдерi (жануарлар дүниесiн басқарудың әуежай жоспары), жабайы табиғатты басқару бойынша әуеайлақ басшылығы
7	Жабайы табиғат өкілдерімен қақтығысу тәуекелі	Жабайы табиғат өкілдерімен соқтығысу қаупін және мұндай тәуекелдерді басқару қағидаларын және олардың әуежайларда қауіпсіздікті басқару жүйесіне қалай кіріктіретінін бағалау

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 108-қосымша

Әуе ЖЖМ қамтамасыз ету жөніндегі персоналды теориялық даярлау пәндерінің тақырыптары

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Ұшулар қауіпсіздігін басқару жүйесі	ICAO тәжірибесі ұсынған және стандарттар талаптары мен ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілер талаптары. Әуежайлардың ҰҚБЖ.
2	ЖЖМ қызметін ұйымдастыру, мақсаттары мен міндеттері	Әуежайлардағы ЖЖМ қоймаларын пайдалану бойынша негізгі жағдайлар. ӘуеЖЖМ қамсыздандырудың негізгі міндеттері. ЖЖМ қоймаларын пайдалану (жұмыс құрамы, терминдер мен анықтамалар). Әуежайлардағы ЖЖМ қызметінің міндеттері.
3	Авиациялық жанар-жағармай материалдары	Авиациялық отынның салыстырмалы сипаттамасы, нормативтік құжаттың талаптары. Экологиялық талаптар. Еуропалық, халықаралық стандарттар. Отынға арналған қоспалар. ӘуеЖЖМ түрлері (Jet A1 маркалы керосинін қоса алғанда) және арнайы сұйықтықтар (ПОЖ, ПВКЖ), оны пайдалану құрамдары мен оның ұшулар қауіпсіздігіне, ұшақтың функционалдық жүйесі жұмысының сенімділігі мен тиімділігіне әсері.
4	Отынмен қамсыздандыруды заманауи технологиялық жабдықтау	Отандық және әлемдік тәжірибе, әуеЖЖМ мен арнайы сұйықтықтарды сақтау тәртібі. ӘК әуеЖЖМ және арнайы сұйықтықпен қамсыздандыруға даярлау. Әуежайдың отынмен қамсыздандыру кешенін технологиялық жабдықтауды пайдалану және қызмет көрсету. Қауіпсіздік күзеті мен ортаны қорғау.
5	Әуе ЖЖМ сапасын бақылау	Заманауи лобараториялық база. ӘуеЖЖМ сапасын бақылаудың түрлері. Әуе ЖЖМ сапасының төмендеу себептері. Сапаны әуеайлақтық бақылауы. Отандық және шетелдік тәжірибе.
6	Қоршаған ортаны қорғау	Отынмен қамсыздандыру объектілерінде қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру мен міндеттері. Инновациялық технологиялар. Халықаралық тәжірибе.
7	Реттейтін құжаттар	Басшылыққа алынатын құжаттар мен нормативтік-техникалық құжаттама. Әлем елдері бойынша салыстырмалы талдау.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 109-қосымша

Ұшуларды авариялық-құтқаруды қамтамасыз ету жөніндегі қызметкерлерді теориялық даярылау пәндерінің тақырыптары

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Ұшулар қауіпсіздігін басқару жүйесі	ICAO тәжірибесі ұсынған және стандарттар талаптары мен ұшулар қауіпсіздігін қамсыздандыратын мемлекеттік нормативтік-құқықтық актілер талаптары. Әуежайлардың ҰҚБЖ.
2	Ұшулардың іздеу және авариялық-құтқаруларды қамсыздандыруды ұйымдастыру	Ұшуларды іздеу және авариялық-құтқарумен қамсыздандыруды ұйымдастыруға талаптар, әуежай пайдаланушылары, жергілікті атқарушы мемлекеттік органдар, арнайы мемлекеттік қызметтер арасында ұшуларды іздеу және авариялық-құтқару қамсыздандыруды өткізу бойынша жауапкершілік пен міндеттемелерді бөлу.
3	АА әуеайлақтарында өртке қарсы қорғауды ұйымдастыру	Әуеайлақ өрт қауіпсіздігінің санаттары, өрт техникасының санына талаптар, әуеайлақтағы өрт сөндіруші құрамға, әуежай қызметкерлерінің саны мен біліктілігіне талаптар.
4	Өрттің динамикасы, жану өнімдерінің улылығы, дәрігерлерге дейінгі алғашқы жәрдем көрсету	Өрттің себептері, өртті тарату. Термиялық ыдырау өнімдерінің уыттылығы. Алғашқы көмек.
5	Өртке қарсы құрамдар, өрт сөндіру техникалары	Өрт сөндiретiн заттардың түрлерi, оларды шектеуi, өрттiң әртүрлi түрлерi үшiн өрт сөндiру құралдарын пайдаланудың тиiмдiлiгi. Жанудың әр түрлі кезеңдерінде өртті жою. Өртті жоюдың үш түрі: Жану көздеріндегі су ағыны арқылы өртті тікелей сөндіру әдісі. Температураны көтерілу жағдайында, ұшақтың кабинасын жанып немесе өрт сөндіру аймағында болған кезде жанама әдісі. Әуе кемелерінің жану қозғалтқышы жағдайында жалынның жануына жағдайдағы кеңістіктік сөндіру әдісі.
6	Өрт техникасы мен жабдықтары. Техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстары	Өрт техникасының түрлері, жабдықтар. Әуеайлақтық өрт сөндіруші автомобильдердің материалдық бөлігін зерттеу. Өрт машиналары мен жабдықтарын басқару және пайдалану. Өрт сөндіру машиналарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету, жабдықтарды тексеру және сынау, құтқару техникасы. Жазба жүргізу.
7	Әуеайлақ сызбасы	Әуеайлақ сызбасы. Маневр жасау аймағы. Белгіленген бағдарлар бұғатталған болса, балама маршруттарды анықтаңыз. Жылдың белгілі бір уақыттарында немесе белгілі бір жағдайларда өте алмайтын әуеайлақ учаскелерін білу. Көрінбейтін болуы мүмкін бағдарларды анықтаңыз. Әр түрлі ландшафттармен және ауа райы жағдайында әуежайларда өрт сөндіру машиналарын пайдалану. Межелі жерге ең жақсы маршрутты анықтау мүмкіндігі. Авиациялық апаттар мен инциденттерге жылдам әрекет ету құралы ретінде әуеайлақтық карталарды белгіленген тормен (квадраттармен) пайдалану. Әуеайлақты басқару орталығының жазатайым оқиға / оқиға туралы хабарламасы, оның орналасқан жері.
8	Әуе кемесін жобалау және олардың өрт қаупі туралы негізгі мәліметтер	Әуежайларда қызмет етілетін, әуе кемелерінің негізгі түрлері. Авиакомпанияларды жасаушылардың құтқару операцияларын жүргізудің жалпы процедураларымен диаграммасы. Түрлі типтегі әуе кемелерінің негізгі техникалық сипаттамаларын зерттеу: ?негізгі және авариялық шығулар; ?негізгі және төтенше есіктер, төтенше баспалдақтар, сақтық шараларын ашу принциптері; ?жолаушыларды отырғызу сызбасы; ?отын бактарын орналастыру түрі мен отын түрлері; ?аккумуляторлардың, қосқыштардың орналасқан түрі; ?композициялық материалдар; ?теріден төтенше кесу орны; ?әуе кемелеріне, су және сұйықтық көздеріне өрт сөндіргіштерді орналастыруға арналған шаралар. Екі жолаушы палубасы бар кең корпустың жолаушылар ұшағының ерекшеліктері.
9	ӘК өрттің дамуы және оларды сөндіруді ұйымдастыру	Жолаушылар мен экипажды өртенген немесе тұтанатын ұшақпен уақтылы және тиімді құтқаруды қамтамасыз ету үшін қауіпсіздік талаптарын, беткейлік беткейлерді, желдің бағыты мен басқа да факторларды ескере отырып, құтқару техникасын, өрт сөндіру құралдарын, жабдықтар мен қызметкерлерді орналастыру. Құтқару құралдарын орналастырудың әртүрлі схемалары. Фюзеляжды өрттен оқшаулау әдістері, фюзеляжды салқындату, адамдарды шығару жолдарын ұйымдастыру, адамдарды әуе кемесінен шығару үшін жалынды басқару. Ең көп салқындату және жалындарды сөндіру үшін сөндіргіш көбікті қолдану. Көбік (құрғақ сөндiруге арналған құралдар) қоспағанда, көбiрек өрт сөндiруге арналған заттардың қолданылуы шектелген, мысалы, жанармайды өртеу, қанат қуыстары немесе қозғалтқыштардың немесе шасси ұңғымаларын жалынға жабыстырылған қуыстарда жалынның өртенгенi үшiн өрт сөндiру құралдарын пайдалану.
10	ӘК адамдарды құтқару	Әуе кемелерінде және оның тікелей маңайында адамдарды, сондай-ақ әуе кемесінің қозғалысын іздеу тәртібі. Адамдарды әуе кемесінен тиімді эвакуациялау әдістері. Адамдарды эвакуациялау үшін ұшақтың негізгі есіктерін пайдаланудың артықшылықтары. Құтқару жұмыстары кезінде фюзеляждың құрылымын күшпен ашу жағдайлары. Төтенше жағдайларда фюзеляжды ашу (кесу) орындарын белгілеу. Фюзеляжды ашу үшін түрлі жабдықтарды пайдалану. Жәбірленушілерді эвакуациялау барысында көтеру және жылжыту.
11	Авариялық байланысты ұйымдастыру	Төтенше станцияларда және көлік құралдарында орнатылған алғашқы және екінші радиобайланыс құралдарын пайдалану тәртібі. Радиотелефон байланысы, белгіленген фразеологияны қолдану тәртібі. Төтенше жағдайда ұшу экипажымен байланыс үшін визуалды сигналдар.
12	Жеке құрамды тиімді басқару	Авариялық-құтқару жұмысы басшысының көшбасшылық сапалары. Күрделі дағдарыс жағдайында құтқару топтарының қызметкерлеріне басшылық және ынталандыру.
13	Жеке құрамның қрт-қатарлық және физикалық дайындығы	Құтқарушылардың физикалық дайындығына талаптар. Құтқарушылар газды қорғаныс құралдарын пайдалану, арқандарды, баспалдақтарды, ауыр қару-жарақты қолдануды және ұзақ мерзімді құтқару жұмыстарын жүзеге асыруды, соның ішінде босатуды, эвакуацияны, тиісті дене шынықтыруды қажет ететін адамдарды қоныс аударуды жүзеге асырады.

Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысатын авиация персоналын кәсіби даярлаудың үлгілік бағдарламасына 110-қосымша

Іздестіру және өқтқаруды қамтамасыз ету орталығы мамандарын бастапқы даярлау

№ р/р	Атауы	Қысқаша мазмұны
1	Әуе құқығы негіздері және құқықтық қамтамасыз ету	Халықаралық әуе құқығы. ИКАО-ның іздестіру мен құтқару саласындағы ұсынымды стандарттары мен тәжірибесі (SAR). Қазақстан Республикасында іздестіру мен құтқару саласындағы құқықтық реттеу. Іздестіру-құтқарумен қамтамасыз ету мәселелері бойынша мемлекеттердің өзара ынтымақтастығы
2	Іздестіру мен құтқаруды ұйымдастыру және үйлестіру	Іздестіру мен құтқару қызметтері. Районы поиска и спасания. Іздестіру мен құтқарудың үйлестіру және қосалқы орталықтары. Іздестіру-құтқару қызметінің байланыс құралдары. Іздестіру-құтқару жабдығы. Операциялардың жоспарлары. Жеке құрамды даярлау және оқу жаттығулары
3	Іздестіру-құтқару операцияларын жүргізу тәртібі	Авариялық жағдай туралы ақпарат. Іздестіру және құтқару үйлестіру орталықтарының іс-әрекеттері. Жағдайға қатысушылардың іздестіру-құтқару іс-шараларын ұйымдастыруды талап ететін іс-қимылы. Іздестіру-құтқару операциялары кезінде қолданылатын сигналдар
4	Жұмыс орнындағы тағылымдама	Іздестіру және құтқару үйлестіру орталықтарының іс-әрекеттері. Басқа ведомстволармен және қызметтермен өзара іс-қимыл. Ақпаратты тарату.

О внесении изменения в приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764 "Об утверждении Типовых программ профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов"

Приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 июня 2018 года № 431. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 3 июля 2018 года № 17143

В соответствии с подпунктом 15) пункта 1 статьи 14 Закона Республики Казахстан от 15 июля 2010 года "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764 "Об утверждении Типовых программ профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 8785, опубликован в газете "Казахстанская правда" от 29 мая 2014 года № 104 (28328)) следующее изменение:

Типовые программы профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов, утвержденные указанным приказом, изложить в редакции согласно приложению к настоящему приказу.

2. Комитету гражданской авиации Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на бумажном носителе и в электронной форме на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, согласно подпунктам 1), 2) и 3) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр по инвестициям и развитию Республики Казахстан

Ж. Қасымбек

	Приложение к приказу Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 июня 2018 года № 431
	Утверждены приказом Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 28 сентября 2013 года № 764

Типовые программы профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов (далее – Типовые программы), разработаны в соответствии с подпунктом 15) пункта 1 статьи 14 Закона Республики Казахстан от 15 июля 2010 года "Об использовании воздушного пространства и деятельности авиации в Республике Казахстан" (далее - Закон).

2. Настоящие Типовые программы устанавливают принципы, порядок реализации, организацию этапов, минимальные объемы содержимого программ и другие критерии при осуществлении профессиональной подготовки авиационного персонала, руководителей организаций гражданской авиации, а также иных категорий работников (специалистов) гражданской авиации.

3. В настоящих Типовых программах применены стандарты и рекомендуемая практика международной организации гражданской авиации (ИКАО), Европейские авиационные правила, правила Всемирной метеорологической организации (ВМО).

4. В настоящих Типовых программах используются следующие термины и определения:

1) аварийное оборудование - оборудование, которое установлено или находится на борту воздушного судна (далее - ВС), для использования в аварийных и нештатных ситуациях, которые требуют незамедлительного принятия мер в целях обеспечения безопасности полетов и сохранения жизни всех находящихся на борту (подача кислорода в пассажирском салоне, топор, огнетушитель, дымозащитный кислородный капюшон, механический инструмент размыкания, аварийный трап);

2) аварийные процедуры - процедуры, установленные эксплуатантом в руководстве по производству полетов и применяемые в нештатных и аварийных ситуациях. Нештатной называется ситуация, которая не является типичной или стандартной, ведет к отклонениям и может привести к аварийной ситуации;

3) авиационный учебный центр (далее - АУЦ) – юридическое лицо, осуществляющее профессиональную подготовку авиационного персонала;

4) авиационный персонал – физические лица, имеющие специальную и/или профессиональную подготовку, и осуществляющие деятельность:

по выполнению полета воздушного судна (летный и кабинный экипаж, сотрудник (специалист) по обеспечению полетов/полетный диспетчер);

по техническому обслуживанию ВС, обладающие свидетельством специалиста по техническому обслуживанию воздушных судов (далее - ТО ВС);

по техническому обслуживанию компонентов ВС, для которых требований по обладанию свидетельством специалиста по ТО ВС не существует;

по обслуживанию воздушного движения (диспетчерский персонал по организации и обслуживанию воздушного движения, операторы авиационных станций, специалист);

по обеспечению аэронавигационной информацией (специалист службы аэронавигационной информации, специалист в области проектирования воздушного пространства/ летных процедур и картографии, специалист);

по наземному обеспечению полетов вертолетов на вертолетных площадках (вертодромах), расположенных на морских установках (персонал, специалист);

по управлению безопасностью полетов (персонал);

по поиску и спасанию (персонал, специалист);

по радиотехническому обеспечению полетов и авиационной электросвязи (специалист, инженерно-технический персонал по эксплуатации радиотехнического оборудования и электросвязи);

по организации метеорологического обеспечения полетов (авиационный метеоролог-прогнозист, авиационный метеоролог–наблюдатель и/или техник-метеоролог, инженерно-технический персонал по техническому обслуживанию метеорологического оборудования);

по электросветотехническому обеспечению полетов (специалист, инженерно-технический персонал по обслуживанию/эксплуатации электросветотехнического оборудования аэропортов и аэродромов);

по управлению предприятиями отрасли гражданской авиации и авиационными учебными центрами;

по аэродромному обеспечению полетов в аэропортах (инженерно-технический персонал, специалист);

по орнитологическому обеспечению полетов (специалист);

по обеспечению авиационными горюче-смазочными материалами (далее – авиа ГСМ) (руководящий персонал, инженерный состав);

по аварийно - спасательному обеспечению полетов в аэропортах (руководящий персонал);

5) аэростат – воздушное судно легче воздуха, не приводимое в движение двигателем;

Примечание: в рамках настоящих Типовых программ это определение относится к свободным аэростатам.

6) бортовое электронное оборудование – термин, обозначающий любое электронное устройство, включая его электрическую часть, предназначенное для использования на борту воздушного судна, в том числе радиооборудование, система автоматического управления полетом и приборное оборудование;

7) вертолет – воздушное судно тяжелее воздуха, которое поддерживается в полете в основном за счет реакций воздуха с одним или несколькими несущими винтами, вращаемыми двигателем вокруг осей, находящихся примерно в вертикальном положении;

8) вид ВС – классификация ВС на основе установленных основных характеристик:

самолет;

планер;

вертолет;

свободный аэростат;

дирижабль;

воздушное судно сверхлегкой авиации (мотодельтаплан, автожир);

воздушное судно с системой увеличения подъемной силы.

9) воздушное судно - любой аппарат, поддерживаемый в атмосфере за счет его взаимодействия с воздухом, исключая взаимодействие с воздухом, отраженным от земной (водной) поверхности; воздушное судно, для эксплуатации которого требуется второй пилот – тип воздушного судна, для эксплуатации которого требуется второй пилот, как определено в сертификате типа или сертификате эксплуатанта;

10) воздушное судно, для эксплуатации которого требуется второй пилот – тип воздушного судна, как определено в сертификате типа или сертификате эксплуатанта;

11) воздушное судно, сертифицированное для полетов с одним пилотом – тип воздушного судна, которое по решению государства регистрации, принятому во время сертификации, может безопасно эксплуатироваться летным экипажем минимального состава, а именно одним пилотом;

12) воздушное судно с системой увеличения подъемной силы – воздушное судно тяжелее воздуха, способное выполнять вертикальный взлет, вертикальную посадку и полет на малой скорости, что в основном обеспечивается приводимой в действие двигателем механизацией крыла или тягой двигателя, используемых для создания подъемной силы на этих режимах полета, а также не вращающимися аэродинамическими поверхностями, создающими подъемную силу при выполнении горизонтального полета;

13) возможности человека – способности человека и пределы его возможностей, влияющие на безопасность и эффективность авиационной деятельности;

14) время наземной тренировки по приборам – время, в течение которого пилот отрабатывает на земле имитируемый полет по приборам на тренажерном устройстве имитации полета;

15) время полета:

для самолетов, автожиров, мотодельтапланов и ВС с системой увеличения подъемной силы - общее время с момента начала движения ВС с целью взлета до момента его остановки по окончании полета;

для вертолетов – общее время с момента начала вращения лопастей несущих винтов c целью взлета до момента полной остановки вертолета по окончании полета и прекращения вращения несущих лопастей;

для дирижаблей – общее время с момента, когда дирижабль освобождается от мачты для целей взлета до момента, когда дирижабль окончательно останавливается после завершения полета и закрепляется на мачте;

для планеров – общее время нахождения в полете на буксире или без буксира с момента, когда планер начинает разбег по земле в процессе взлета, до момента, когда планер останавливается после завершения полета;

для аэростатов – общее время с момента, когда гондола отрывается от земли для целей взлета, до момента, когда она окончательно останавливается после завершения полета;

16) время полета по приборам - означает время, в течение которого пилот управляет воздушным судном в полете исключительно по показаниям приборов без использования внешних ориентиров;

17) второй пилот – лицо, имеющий свидетельство пилота, который выполняет любые функции пилота, кроме функций командира воздушного судна, исключение составляет пилот, находящийся на борту воздушного судна исключительно с целью прохождения летной подготовки;

18) дирижабль – летательный аппарат, который легче воздуха, приводимый в движение двигателем;

19) диспетчер ОВД с квалификационной отметкой в свидетельстве – диспетчер ОВД, имеющий свидетельство и действительные квалификационные отметки, соответствующие осуществляемым им правам;

20) зачет – признание альтернативного средства или полученной ранее квалификации;

21) инструктор – лицо, осуществляющее непосредственную деятельность по профессиональной подготовке и проверке навыков у авиационного персонала в соответствии со своей квалификацией;

22) квалификационный блок – дискретная функция, состоящая из ряда квалификационных элементов;

23) квалификационный тест – означает демонстрацию теоретических знаний и практических навыков для получения (подтверждения, продления срока действия) свидетельства или квалификационной отметки;

24) квалификационный элемент – действие, представляющее собой задачу, которая имеет инициирующее событие и завершающее событие, четко определяющие ее границы, и наблюдаемый результат;

25) квалификация – сочетание умений, знаний и установок, требуемых для выполнения задачи на предписанном уровне;

26) квалификационная отметка – запись, сделанная в свидетельстве или имеющая к нему отношение, являющаяся его частью, в которой указываются особые условия, права или ограничения, относящиеся к этому свидетельству;

27) командир воздушного судна – пилот, назначенный эксплуатантом или, в случае авиации общего назначения, владельцем воздушного судна выполнять обязанности командира и отвечать за безопасное выполнение полета;

28) командир воздушного судна под наблюдением – второй пилот, выполняющий под наблюдением командира воздушного судна обязанности и функции командира воздушного судна в соответствии с методикой наблюдения, приемлемой для полномочного органа по выдаче свидетельств;

29) коммерческая воздушная перевозка - деятельность юридических лиц по перевозке пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений гражданскими воздушными судами за плату или по найму в соответствии с договором воздушной перевозки;

30) комбинированное обучение – проведение профессиональной подготовки путем совмещения различных форм обучения;

31) комплексное обучение – проведение профессиональной подготовки путем единовременной реализации всей программы обучения за установленный период;

32) контроль факторов угрозы – процесс обнаружения угроз и реагирования на них с помощью контрмер, которые уменьшают или устраняют последствия угроз и снижают вероятность ошибок или нежелательных состояний;

33) контроль ошибок – процесс обнаружения ошибок и реагирования на них с помощью контрмер, которые уменьшают или устраняют последствия ошибок и снижают вероятность дальнейших ошибок или нежелательных состояний;

34) комплексный курс подготовки пилотов коммерческой авиации – подготовка пилотов в рамках одного непрерывного курса обучения до уровня квалификации, необходимого для выдачи свидетельства пилота коммерческой авиации (далее - CPL);

35) критерии эффективности – простое, поддающееся оценке изложение требуемого результата квалификационного элемента и описание критериев, используемых для определения того, достигнут ли требуемый уровень эффективности;

36) летная подготовка – этап процесса профессиональной подготовки членов летного экипажа, при прохождении которого обучаемый приобретает и совершенствует практические навыки и умения выполнения полета;

37) летное умение (мастерство) – постоянное принятие правильных решений с использованием глубоких знаний, навыков и установок для выполнения целей полета;

38) методика, содействующая подготовке – активный метод подготовки, в котором используются эффективный опрос, внимательное выслушивание и без оценочный подход, и который особенно эффективен в развитии навыков и отношения к делу, оказывает помощь стажерам в получении более глубоких знаний и выработке своих собственных решений, что приводит к более высокому уровню понимания, запоминания учебного материала и заинтересованности;

39) модульный курс подготовки пилотов коммерческой авиации – подготовка пилотов в рамках конечного этапа курса обучения до уровня квалификации, необходимого для выдачи свидетельства CPL и/или квалификационной отметки о праве выполнения полетов по приборам;

40) модульное обучение – метод непрерывного образования, использующий поэтапную систему подготовки кадров, в которой каждый этап (модуль) представляет собой законченный цикл с рейтинговой системой контроля и оценки полученных знаний и умений;

41) налет с инструктором – полетное время, в течение которого какое-либо лицо проходит летную подготовку на борту воздушного судна с пилотом инструктором, имеющим соответствующее свидетельство;

42) ночь – период времени между концом вечерних гражданских сумерек и началом утренних гражданских сумерек или иной такой период между заходом и восходом солнца, который может быть установлен соответствующим полномочным органом;

43) неразрушающий контроль (NDT) – метод контроля, используемый для контроля состояния материалов, компонентов и систем, применяемых на воздушных судах, силовых установках, связанных с ними системах и компонентах, в целях проверки состояния этих изделий и выявления дефектов без повреждения подвергающихся контролю изделий;

44) нештатные ситуации – ряд обстоятельств, которые не возникают систематически или часто, серьезные и неожиданные, необязательно приводящие к возникновению опасности или серьезного риска, но требующие немедленного реагирования;

45) обслуживание воздушного движения – полетно-информационное обслуживание, аварийное оповещение, диспетчерское обслуживание воздушного движения (районное диспетчерское обслуживание, диспетчерское обслуживание подхода и аэродромное диспетчерское обслуживание);

46) оборудование для обеспечения безопасности – оборудование, которое установлено или находится на борту ВС, для постоянного использования в целях обеспечения безопасности полетов и всех лиц, находящихся на борту (ремни безопасности, инструкции по безопасности, демонстрационный комплект);

47) обслуживание ОВД на основе наблюдения – термин, используемый в отношении одного из видов обслуживания, обеспечиваемого непосредственно с помощью системы наблюдения ОВД;

48) оптимизация работы экипажа (Crew Resource Management - далее CRM) – или управление возможностями экипажа – методика обучения персонала в таких сферах деятельности, в которых человеческая ошибка может привести к катастрофе. CRM акцентируется не на технических знаниях, а на взаимоотношении членов команды или экипажа в одной кабине, включая лидерство и принятие решений;

49)ошибка – действие или бездействие члена эксплуатационного персонала, которое приводит к отступлению от намерений или ожиданий организации или этого члена эксплуатационного персонала;

50) переподготовка – процесс обучения специалистов отрасли гражданской авиации, направленный на изучение авиационной техники, приобретение новых (дополнительных) профессиональных знаний, навыков умений;

51) пилотировать – манипулировать органами управления воздушного судна в течение полетного времени;

52) планер – воздушное судно, которое тяжелее воздуха, не приводимое в движение двигателем, подъемная сила которого создается в основном за счет аэродинамических реакций на поверхностях, остающихся неподвижными в данных условиях полета;

53) план полета – определенные сведения о намеченном полете или части полета воздушного судна, представляемые органам обслуживания воздушного движения;

54) подготовка по утвержденной программе – подготовка, осуществляемая под контролем и по специальной программе, утвержденной договаривающимся государством;

55) подписание свидетельства о техническом обслуживании (выдача сертификата допуска к эксплуатации, CRS) - удостоверение того, что работа по техническому обслуживанию ВС или компонента выполнена удовлетворительно в соответствии с применимыми в этом случае стандартами летной годности, в подтверждение чего выдается свидетельство о техническом обслуживании (сертификат допуска к эксплуатации, CRS);

56) поддержание профессионального уровня – процесс обучения авиационного персонала, целью которого является обновление профессиональных знаний, навыков и умений с целью соответствия квалификационным требованиям;

57) полет по маршруту – означает полет между точкой вылета и точкой прибытия, следующий по предварительно запланированному маршруту, с использованием стандартных навигационных процедур;

58) практическая стажировка (On the Job Training, OJT) - практическая стажировка на ВС, проводимая в условиях организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники (далее - ТО и РАТ) и только ее специалистами на ВС (супервайзерами и оценщиками практической стажировки) с целью получения кандидатом 1-ой отметки типа ВС в новой для специалиста категории ("В2", "В3" (только для самолета Ан-2)) и подкатегории ("В1.1", "В1.2", "В1.3", "В1.4") в графу "Rating" свидетельства специалиста ТО ВС;

59) профессиональная подготовка (обучение) – первоначальная подготовка, переподготовка и поддержание профессионального уровня;

60) приборное время – время полета по приборам или время наземной тренировки по приборам;

61) привилегии специалиста по ТО ВС (AML Holder Privileges) - ограниченные права и обязанности, официально предоставленные либо организацией ТО и РАТ обладателю действующего свидетельства на основании записи в графе "Rating" типов ВС, двигателя и категории специалиста по ТО ВС, а также сертификационного разрешения на выполнение ТО ВС; либо в условиях, когда ТО ВС выполняется, а организация по ТО и РАТ не требуется – действующим свидетельством специалиста по ТО ВС и соответствующей записью в графе "Rating";

62) придание силы (свидетельству) – действие, в результате которого договаривающееся государство вместо выдачи собственного свидетельства признает свидетельство, выданное другим договаривающимся государствам, в качестве равноценного его собственному свидетельству;

63) реальное ТО ВС / вовлечение в реальное ТО ВС - означает работу специалиста на ВС, обладающего действующим свидетельством специалиста по ТО ВС и использование полномочий сертификационного разрешения и/или реальное выполнение ТО, по крайней мере, на таком же типе ВС или группах систем ВС, определенных в индивидуальном сертификационном разрешении;

64) самолет – воздушное судно, которое тяжелее воздуха, приводимое в движение двигателем, подъемная сила которого в полете создается в основном за счет аэродинамических реакций на поверхностях, остающихся неподвижными в данных условиях полета;

65) самостоятельный налет – время полета, в течение которого пилот-курсант является единственным лицом на борту воздушного судна;

66) сессия – период времени, в течение которого кандидат может сдать экзамен. Этот период не должен превышать 10 последовательных календарных дней;

67) свидетельство (сертификат) допуска к эксплуатации (Certificate Release to Service (CRS)) – разрешение к эксплуатации ВС, выданное специалистом после выполнения работ по ТО ВС или его компонентов с целью подтверждения его летной годности. Сертификат допуска к эксплуатации реализуется через личную подпись специалиста или постановку индивидуального штампа, выданного организацией по ТО и РАТ специалисту в записи по поддержанию летной годности ВС или компонента;

68) сертифицирующий персонал – персонал, ответственный за выдачу сертификата допуска к эксплуатации после выполнения технического обслуживания ВС или компонента;

69) сертификационные требования – требования к авиационным учебным центрам, предъявляемые с целью установления соответствия организации, содержания, уровня и качества подготовки авиационного персонала принятым стандартам;

70) сертификационное разрешение (Certification Company Authorisation, CCA) - разрешение, выданное организацией ГА специалисту на право осуществления определенной деятельности в объемах полномочий, разрешенных индивидуально. В условиях организации по ТО и РАТ сертификационное разрешение выдается сертифицирующему персоналу, не сертифицирующему персоналу, персоналу, проводящему обучение и оценку; в условиях авиационного учебного центра – инструкторскому и экзаменующему персоналу, аттестующему персоналу (оценщикам). Сертификационное разрешение выдается индивидуально и распечатывается на отдельном бланке;

71) система контроля качества – документально оформленные организационные процедуры и принципы, внутренний аудит этих принципов и процедур, обзор системы управления и выдача рекомендаций по повышению качества;

72) система наблюдения ОВД – общий термин, под которым в отдельности понимаются системы ADS-B, ПОРЛ, ВОРЛ или любая другая сопоставимая наземная система, позволяющие опознать воздушное судно;

73) соотнесенное с критериями тестирование – тестирование, при котором результаты оценки сравниваются с объективным стандартом (а не с данными других оценок);

74) стажировка – обучение на рабочем месте под руководством лица, обеспечивающего обучение, в целях практического овладения специальностью, адаптации к объектам обслуживания и управления, а также быстрого ориентирования на рабочем месте и освоения новых приемов работы;

75) стандартные процедуры или стандартные рабочие процедуры эксплуатанта (Standard Operating Procedures - далее SOP) – процедуры, которые установлены эксплуатантом в руководстве по производству полетов для выполнения стандартных действий на борту (например, предполетный инструктаж кабинного экипажа, проверки пассажирского салона ВС перед полетом, инструктаж пассажиров, приведение в безопасное положение кухонных помещений, туалетных комнат и пассажирского салона ВС, мониторинг пассажирского салона ВС во время полета);

76) SPIC (аббревиатура на английском языке) – студент-командир воздушного судна (СКВС) - означает, что студент-пилот во время учебного полета осуществляет функции командира воздушного судна (далее - КВС), в то время, как летный инструктор только наблюдает за ходом полета, не вмешиваясь в управление ВС. Время SPIC фиксируется в летной книжке студента пилота, удостоверяется подписью инструктора и засчитывается в общий налет в качестве КВС;

77) PICUS (аббревиатура на английском языке) командир воздушного судна под наблюдением – второй пилот, выполняющий функции и обязанности в качестве командира воздушного судна под наблюдением. Время PICUS фиксируется в летной книжке второго пилота, удостоверяется подписью инструктора и засчитывается в общий налет в качестве КВС;

78) теоретическая подготовка – этап процесса профессиональной подготовки, при прохождении которого обучаемый приобретает специальные теоретические знания, а также поддерживает и совершенствует их в соответствии с утвержденными программами обучения;

79) техническое обслуживание ВС – проведение работ, необходимых для обеспечения сохранения (поддержания) летной годности воздушного судна, включая контрольно-восстановительные работы, проверки, замены, устранение дефектов, выполняемые как в отдельности, так и в сочетании, а также практическое осуществление модификации или ремонта, исключая выполнение предполетной инспекцией;

80) типовые программы – программы, обеспечивающие единообразный подход к профессиональной подготовке, являющихся основой для авиационных учебных центров и организаций гражданской авиации в разработке собственных учебных программ, отражающих особенности направлений, специальностей и их деятельности;

81) тип воздушных судов – все воздушные суда одной и той же принципиальной конструкции, в том числе все их модификации, за исключением тех, которые приводят к изменению пилотажных или летных характеристик;

82) тренажерная подготовка – этап процесса профессиональной подготовки авиационного персонала, при прохождении которого обучаемый приобретает, поддерживает и совершенствует практические навыки и умения с помощью имитирующих устройств, утвержденных уполномоченным органом в сфере гражданской авиации;

83) тренажер для отработки техники пилотирования – смотреть тренажерное устройство имитации полета;

84) тренажер, имитирующий условия полета – смотреть тренажерное устройство имитации полета;

85) тренажерное устройство имитации полета – любой из следующих трех видов устройств, с помощью которого на земле имитируются условия полета:

тренажер, имитирующий условия полета, который обеспечивает точное воспроизведение кабины экипажа определенного типа воздушного судна, позволяющее имитировать реальные функции механической, электрической, электронной и других бортовых систем управления, обычную для членов летного экипажа обстановку и летные характеристики данного типа воздушного судна;

тренажер для отработки техники пилотирования, который обеспечивает реальное воспроизведение обстановки в кабине экипажа и имитирует показания приборов, простые функции механической, электрической, электронной и других бортовых систем, а также летно-технические характеристики воздушных судов определенного класса;

тренажер для основной подготовки к полетам по приборам, который оборудован соответствующими приборами и который имитирует обстановку в кабине экипажа, аналогичную обстановке во время полета воздушного судна по приборам;

86) тяжелые ВС:

самолеты - ВС с максимальной взлетной массой равной и более 5700кг;

вертолеты - ВС с максимальной взлетной массой равной и более 3180кг;

87) угроза – события или ошибки, которые происходят вне сферы компетенции члена эксплуатационного персонала, повышают сложность эксплуатации и которыми необходимо управлять для поддержания допустимого уровня безопасности;

88) удостоверить годность к полетам (допустить ВС или компонент к эксплуатации) – выдать удостоверение (сертификат) о том, что воздушное судно или его части соответствуют действующим нормам летной годности после выполнения технического обслуживания воздушного судна или его частей;

89) условия - все, что может считаться особой средой, в которой будет демонстрироваться эффективность;

90) утвержденная (одобренная) организация по техническому обслуживанию – организация, утвержденная (одобренная) договаривающимся государством в соответствии с требованиями главы 8 "Техническое обслуживание самолетов";

91) утвержденная учебная (одобренная) организация – организация, утвержденная (одобренная) договаривающимся государством и функционирующая под его контролем для проведения подготовки по утвержденной программе;

92) уполномоченный орган в сфере гражданской авиации (далее – уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство в области использования воздушного пространства и деятельности гражданской и экспериментальной авиации;

93) участок маршрута – означает полет, включающий такие этапы как: взлет, отправление в маршрут, крейсерский режим в течение не менее чем 15 минут, прибытие, заход на посадку и приземление;

94) цель подготовки – четкая формулировка, состоящая из трех частей: желаемые показатели эффективности или что слушатель предположительно умеет делать по окончанию срока подготовки (или по окончании тех или иных конкретных этапов подготовки); стандарт эффективности, который достигается для подтверждения уровня квалификации слушателя; условия, в которых слушатель демонстрирует свою квалификацию;

95) член летного экипажа – лицо, относящееся к авиационному персоналу, имеющее действующее свидетельство авиационного персонала, на которого возложены обязанности, связанные с управлением воздушным судном в течение полетного времени;

96) член кабинного экипажа – лицо, относящееся к авиационному персоналу, которое в интересах безопасности и в целях обслуживания пассажиров и (или) перевозки грузов выполняет обязанности на борту воздушного судна, поручаемые ему эксплуатантом или командиром воздушного судна, но не являющееся членом летного экипажа;

97) экзаменатор (оценщик) – физическое лицо, обладающее соответствующей квалификацией, уполномоченное и назначенное уполномоченным органом проводить оценку теоретических знаний и/или практических навыков авиационного персонала, специалистов с целью выдачи/продления свидетельств / квалификационных отметок и допуска к самостоятельной деятельности;

98) Protective Breathing Equipment (англ.) – дымозащитный капюшон (далее – PBE);

99) Crowd Control – управление массами.

5. Программы профессиональной подготовки (далее – Программы) разрабатываются АУЦ, и (или) организациями гражданской авиации, осуществляющими обучение авиационного персонала, на основе настоящих Типовых программ, в зависимости от конкретных видов и особенностей деятельности.

6. Программы, реализуемые для профессиональной подготовки в рамках настоящих Типовых программ, в обязательном порядке согласуются в уполномоченном органе, за исключением программ, реализующих общие аспекты изучения иностранного языка.

Параграф 1. Реализация программ профессиональной подготовки на основе Типовых программ

7. Программы, реализуемые для профессиональной подготовки иных категорий специалистов, осуществляющих деятельность в гражданской авиации, не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе, за исключением случаев, предусмотренных нормативными правовыми актами в области гражданской авиации.

8. Использование материалов, основанных на Computer Based Training, при проведении всех видов и форм профессиональной подготовки не ограничивается и регламентируется объемом реализуемой программы (курса), а также законодательством, регулирующим вопросы использования и защиты интеллектуальной собственности.

Параграф 2. Программы профессиональной подготовки с использованием дистанционных технологий

9. Основная цель технологии дистанционного обучения – предоставление обучающимся возможности освоения программ профессиональной подготовки самостоятельно, посредством применения информационных технологий, взаимодействуя с руководящим, инструкторским и вспомогательным персоналом удаленно. Организация, контролирующая подготовку персонала с использованием программного обеспечения СВТ (Computer Based Training), несет ответственность за качество подготовки обучаемых, соответствие программ обучения требованиям нормативно-правовых актов РК.

10. Дистанционные технологии могут быть использованы при проведении различных видов учебных, лабораторных и практических занятий (за исключением тренажерной подготовки, переподготовки на другой (новый) тип воздушного судна, освоения новой техники и технологий), практик (за исключением производственной и летной практик), текущего контроля и промежуточной аттестации обучающихся.

11. Использование дистанционных технологий может быть совмещено с обучением в классе, включая текущий контроль, промежуточную и итоговую проверку полученных знаний. При этом соотношение объема проведенных учебных, лабораторных и практических занятий с использованием дистанционных технологий или путем непосредственного взаимодействия с обучающимся определяется либо АУЦ, либо организациями гражданской авиации по тем видам профессиональной подготовки, которые им разрешены к обучению.

12. Применение принципов дистанционных технологий раскрывается в программах профессиональной подготовке организаций гражданкой авиации.

13. Дистанционные технологии могут быть использованы только при наличии руководящего, инструкторского и вспомогательного персонала, имеющего соответствующую подготовку, и специально оборудованных помещений, позволяющих реализовывать программы профессиональной подготовки с использованием дистанционных технологий.

14. При применении дистанционных технологий обеспечивается учебно-методическая помощь обучающимся, в том числе в форме консультаций с использованием информационных и телекоммуникационных технологий.

15. Для организации учебного процесса по дистанционным технологиям (далее - ДТ) требуется наличие:

1) образовательного портала со страницами, содержащими учебно-методическую и организационно-административную информацию для обучающихся;

2) оборудования, имеющего выход в телекоммуникационную сеть (интернет, спутниковое телевидение);

3) мультимедийных классов и электронных читальных залов (при необходимости);

4) содержания учебного курса;

5) тестирующего комплекса или специальных программ.

16. Для осуществления учебного процесса по ДТ:

1) организуют обучение инструкторов, экзаменаторов и служб по реализации ДТ;

2) создают условия инструкторскому составу для разработки и обновления образовательных ресурсов;

3) организуют и проводят консультации дистанционно с применением информационных технологий;

4) организуют обратную связь дистанционно с применением информационных технологий;

5) организуют обратную связь с обучающимися в режиме "Off-line" (занятие, обмен информацией внутри системы с доступом в систему ее пользователям в любое удобное для них время);

6) контролируют учебные достижения обучающихся дистанционно с применением информационных технологий;

7) идентифицируют личность каждого обучающегося посредством системы аутентификации.

17. Для обеспечения обучаемых учебно-методическими материалами необходимо иметь электронные учебно-методические комплексы по всем дисциплинам (курсам) учебного плана, реализуемых с использованием ДТ.

18. Подготовка электронных учебно-методических комплексов осуществляется разработчиком курсов по утвержденным программам.

19. Электронный учебно-методический комплекс дисциплины (курса) включает обязательный и дополнительный комплекты.

20. Обязательный комплект состоит из:

1) программы, включающей содержание дисциплины (курса), календарно-тематический план, список рекомендуемой литературы (основной и дополнительной), модульное разбиение дисциплины (курса);

2) электронного конспекта лекций;

3) материалов занятий;

4) заданий для самостоятельной работы обучающихся;

5) материалов по организации рубежного контроля (контрольных работ, тестовых заданий, индивидуальных заданий и т.п.);

6) материалов по организации итогового контроля (тестовых экзаменационных заданий, вопросов к экзамену, билетов, экзаменационных контрольных работ);

7) график проведения дистанционных консультаций.

Дополнительный комплект определяется организацией гражданской авиаций самостоятельно, если это необходимо.

Глава 2. Программа первоначальной подготовки пилотов сверхлегких воздушных судов на мотодельтаплане – Ultra Light Aircraft Pilot Licenсe – ULAPL (MGH)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

21. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных занятий не менее 100 часов.

22. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на мотодельтаплане, может увеличить объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями повышения безопасности полетов.

23. Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов легких воздушных судов на мотодельтаплане приведены в Приложении 2 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Тренаж в кабине. Наземная подготовка

24. Настоящая программа определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине мотодельтаплана, на котором проводится летное обучение.

25. Общее время тренажа в кабине мотодельтаплана составляет не менее 3 часов.

26. Программа тренажа в кабине мотодельтаплана определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация мотодельтаплана;

Задача № 2. Техника пилотирования мотодельтаплана;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

27. Летный инструктор имеет право увеличить объем тренажа по задачам.

28. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

29. Студент-пилот допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

30. Претендент на ULАPL (MHG) имеет налет не менее 20 часов летной подготовки на мотодельтаплане, в том числе, по меньшей мере:

10 часов с летным инструктором на мотодельтаплане, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них не менее:

1) 25 подлетов на высотах 3, 15, 30 и 50 метров;

2) 40 посадок с задросселированным двигателем;

3) 1 час полетов на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение складывания крыла

4) 2 часа полета по маршрутам протяженностью не менее 40 км;

5) 6 часов самостоятельного налета, из них не менее 2 часа самостоятельных полета по маршрутам протяженностью не менее 40 км.

31. Летная подготовка учитывает принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты массы и центровки ВС, предполетный осмотр и обслуживание ВС;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, меры и процедуры по предотвращению столкновений;

3) управление ВС с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) полеты на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

5) полеты на критически высоких воздушных скоростях, опознание и вывод, крутая спираль на планировании и вывод;

6) взлет и посадка в нормальных условиях и с боковым ветром;

7) особые летные характеристики (взлет с короткой полосы и преодоление препятствий, посадка на ограниченную полосу);

8) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и с применением навигационных средств;

9) действия в особых случаях полета чрезвычайные операции, включая имитацию неисправностей бортового оборудования;

10) соблюдение правил воздушного движения, процедур связи и фразеологии.

32. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента-пилота необходимость постоянного совершенствования летного умения, навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 3. Программа первоначальной подготовки пилотов легких воздушных судов на автожире - Ultra Light Aircraft Pilot Licenсe – ULAPL(AG)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

33. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных занятий не менее 100 часов.

34. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на конкретном типе автожирa увеличивает объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями повышения безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов СЛА на автожире приведены в Приложении 3 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Тренаж в кабине автожира. Наземная подготовка

35. Настоящая программа определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине автожира, на котором проводится летное обучение. Общее время тренажа в кабине автожира составляет не менее 3 часов.

36. Программа тренажа в кабине автожира определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация автожира;

Задача № 2. Техника пилотирования автожира;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

37. Летный инструктор увеличивает объем тренажа по задачам, если это обосновано требованиями повышения безопасности полетов.

38. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематики упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

39. Студент-пилот допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

40. Претендент на ULАPL(AG) имеет налет не менее 25 часов летной подготовки на автожире, в том числе, по меньшей мере:

15 часов с летным инструктором на автожире, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них не менее:

1) 10 посадок с задросселированным двигателем;

2) 1 час полетов на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии замедления оборотов ротора;

3) 2 часа полета по маршруту протяженностью не менее 100 км с одной посадкой до полной остановки на другом аэродроме, отличающийся от аэродрома вылета;

4) 6 часов самостоятельного налета, из них не менее 3 часа самостоятельных полета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 100 км с одной посадкой до полной остановки на другом аэродроме, отличающийся от аэродрома вылета.

41. Летная подготовка учитывает принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты массы и центровки ВС, предполетный осмотр и обслуживание ВС;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, меры и процедуры по предотвращению столкновений;

3) управление ВС с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) полеты на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии замедления оборотов ротора;

5) полеты на критических высоких воздушных скоростях, опознание и вывод, крутая спираль на планировании и вывод;

6) взлет и посадка в нормальных условиях и с боковым ветром;

7) особые летные характеристики (взлет с короткой полосы преодоление препятствий, посадка на ограниченную полосу);

8) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и с применением навигационных средств;

9) действия в особых случаях полета чрезвычайные операции, включая имитацию неисправностей бортового оборудования;

10) прилет и вылет, пролет транзитом контролируемого аэродрома, соблюдение правил обслуживания воздушного движения, процедур связи и фразеологии.

42. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента-пилота необходимость постоянного совершенствования летного умения: навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 4. Программа первоначальной подготовки пилотов легких воздушных судов на планере - Ultra Light Aircraft Pilot Licence–ULAPL (S)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

43. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных часов не менее 100 часов.

44. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на конкретном типе планера, имеет право увеличить объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов на планерах приведена в Приложении 4 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Тренажерная подготовка или тренаж в кабине.

Наземная подготовка

45. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера типа воздушного судна, определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине планера, на котором проводится летное обучение. Общее время тренажа в кабине планера не менее 6 часов.

46. Программа тренажа в кабине планера определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация планера;

Задача № 2. Техника пилотирования планера;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

47. Летный инструктор имеет право увеличить объем тренажа по задачам, указанным в пункте 46 настоящей главы.

48. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

49. Студент-пилот допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

50. Претендент на получение ULAPL(S) имеет налет не менее 15 часов летной подготовки на планерах, в том числе, по меньшей мере:

1) 10 часов с летным инструктором на планере, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам;

2) 2 часа самостоятельного налета;

3) 45 стартов и посадок;

4) 1 самостоятельный полет по маршруту протяженностью не менее 50 км или 1 полет с летным инструктором по маршруту протяженностью не менее 100 км.

51. Летная подготовка учитывает принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты массы и центровки планера, инструктаж о воздушной и метеорологической обстановке в районе полетов, предполетный осмотр и обслуживание планера;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, мер предосторожности и процедур по предупреждению столкновений;

3) управление планером с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) полет на больших углах атаки (критически малой скорости полета);

5) распознание, и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания и предотвращение штопора;

6) полеты на критически высоких воздушных скоростях, опознание и вывод, крутая спираль на планировании и вывод;

7) взлет и посадка в нормальных условиях и с боковым ветром; различные методы запуска планера;

8) особые летные характеристики планера (взлет с короткой полосы и преодоление препятствий, посадка на ограниченную полосу;

9) подбор места посадки вне аэродрома, меры предосторожности;

10) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и применением доступных навигационных средств;

11) парение с учетом местных условий;

12) действия в особых случаях полета и чрезвычайные процедуры;

13) соблюдение правил воздушного движения;

14) посадка на ограниченную полосу; подбор места посадки вне аэродрома, угрозы при полетах по кругу и на посадке, меры предосторожности;

15) соблюдение правил обслуживания воздушного движения, процедур связи и фразеологии;

52. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента-пилота необходимость постоянного совершенствования летного умения: навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 5. Программа первоначальной подготовки пилотов легких воздушных судов на свободном аэростате – Ultra Light Aircraft Pilot Licenсe – ULAPL (В)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

53. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных часов не менее 100 часов.

54. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на свободном аэростате, увеличивает объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов легкой авиации на свободном тепловом аэростате приведены в Приложении 5 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Тренаж в гондоле свободного аэростата.

Наземная подготовка

55. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера типа воздушного судна, определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в гондоле свободного аэростата, на котором проводится летное обучение. Общее время тренажа в гондоле свободного аэростата не менее 3 часов.

56. Программа тренажа в гондоле свободного аэростата определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация свободного аэростата;

Задача № 2. Техника пилотирования свободного аэростата;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

57. Летный инструктор увеличивает объем тренажа, если курсант-пилот не усвоил задачи, указанные в пункте 56 настоящей главы.

58. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

59. Студент-пилот допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

60. Претендент на ULAPL(B) налетал не менее 16 часов летной подготовки на свободных тепловых аэростатах, в том числе, по меньшей мере:

1) 12 часов налета с летным инструктором;

2) 10 наполнений и 20 стартов и посадок;

3) 1 самостоятельный полет с минимальным временем не менее 30 минут.

61. Программа летной подготовки LAPL(B) учитывает принципы управления угрозами и ошибками и включает:

1) предполетную подготовку, включая расчет загрузки, инструктаж о воздушной и метеорологической обстановке в районе полетов, предполетную подготовку и обслуживание оболочки;

2) инструктаж экипажа и пассажиров;

3) заполнение оболочки горячим воздухом и управление скоплением людей;

4) управление аэростатом с использованием внешних визуальных ориентиров;

5) выполнение взлета в разных условиях ветра;

6) подход на малых и больших высотах;

7) посадка в разных условиях приземного ветра;

8) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и применением цифровых навигационных устройств;

9) действия в особых случаях полета, включая имитацию неисправности оборудования аэростата;

10) соблюдение правил воздушного движения, процедур связи и фразеологии;

11) избежание природоохранных территорий и конфликтных отношений с владельцами земельных участков.

62. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента необходимость постоянного совершенствования летного умения: навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 6. Типовая программа первоначальной подготовки пилотов легкого воздушного судна на самолете - Light Aircraft Pilot Licenсe–LAPL(А)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

63. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных часов не менее 150 часов.

64. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на конкретном типе самолета, увеличивает объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов на легких самолетах приведена в Приложении 6 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Тренажерная подготовка или тренаж в кабине.

Наземная подготовка

65. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера типа воздушного судна, определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине самолета, на котором проводится летное обучение.

66. Общее время тренажа в кабине самолета не менее 6 часов.

67. Программа тренажа в кабине самолета определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация самолета;

Задача № 2. Техника пилотирования самолета;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

68. Летный инструктор увеличить объем тренажа если курсант-пилот не усвоил задачи, указанные в пункте 69 настоящей главы.

69. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

70. Студент-пилот допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

71. Претендент на LAPL(А) имеет налет не менее 40 часов летной подготовки на самолетах, в том числе:

1) 25 часов с инструктором на самолете, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них инструктор обеспечивает получение кандидатом опыта полетов не менее:

1,5 часа по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости на самолете, оборудованном соответствующими приборами;

1,5 часа на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

2 полета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) не менее 5 часов самостоятельного налета (SOLO);

3) не менее 4 часов самостоятельного налета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета.

72. Летная подготовка необходимо учитывать принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты массы и центровки ВС, предполетный осмотр и обслуживание ВС;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, меры и процедуры по предотвращению столкновений;

3) управление ВС с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) полеты на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

5) полеты на критически высоких воздушных скоростях, опознание и вывод, крутая спираль на планировании и вывод;

6) взлет и посадка в нормальных условиях и с боковым ветром;

7) особые летные характеристики ВС (взлет с короткой полосы и преодоление препятствий, посадка на ограниченную полосу;

8) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и с применением радионавигационных средств;

9) действия в особых случаях полета чрезвычайные операции, включая имитацию неисправностей бортового оборудования;

10) прилет и вылет, пролет транзитом контролируемого аэродрома, соблюдение правил обслуживания воздушного движения, процедур связи и фразеологии.

73. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента необходимость постоянного совершенствования летного умения: навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 7. Программа первоначальной подготовки частных пилотов на самолетах - Рrivatе Pilot Licenсe–PPL (A)

Параграф 1. Теоретическая подготовка

74. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных занятий не менее 150 часов.

75. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на конкретном типе самолета, увеличивает объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями повышения безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке частных пилотов на самолетах приведена в Приложении 7 к Типовым программам.

Параграф 2. Тренажерная подготовка или тренаж в кабине.

Наземная подготовка

76. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера соответствующего самолета, определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине самолета, на котором проводится летное обучение.

77. Общее время тренажа в кабине самолета не менее 6 часов.

78. Программа тренажа в кабине самолета определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация самолета;

Задача № 2. Техника пилотирования самолета;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

79. Летный инструктор увеличивает объем тренажа, если курсант-пилот не усвоил задачи, указанные в пункте 78 настоящей главы.

80. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземные подготовки:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка

81. Кандидат допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанные в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

82. Претендент на PPL (А) имеет налет не менее 45 часов летной подготовки на самолетах, в том числе, по меньшей мере:

1) 25 часов с инструктором на самолете с двойным управлением, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, из них инструктор обеспечивает получение кандидатом опыта полетов:

не менее 3 часов по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости на самолете, оборудованном соответствующими приборами;

не менее 2 часов на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

не менее 5 часов по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) не менее 5 часов самостоятельного налета (SOLO);

3) не менее 5 часов самостоятельного налета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета.

83. Летная подготовка учитывает принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты массы и центровки ВС, предполетный осмотр и обслуживание ВС;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, меры и процедуры по предотвращению столкновений;

3) управление ВС с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) полеты на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор;

5) полеты на критически высоких воздушных скоростях, опознание и вывод, крутая спираль на планировании и вывод;

6) взлет и посадка в нормальных условиях и с боковым ветром;

7) особые летные характеристики ВС (взлет с короткой полосы и преодоление препятствий, посадка на ограниченную полосу;

8) полет по приборам, включая выполнение разворота на 180^о;

9) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и с применением цифровых и радионавигационных средств;

10) действия в особых случаях полета, чрезвычайные операции, включая имитацию неисправностей бортового оборудования;

11) прилет и вылет, пролет транзитом контролируемого аэродрома, соблюдение правил обслуживания воздушного движения, процедур связи и фразеологии.

84. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента-пилота необходимость постоянного совершенствования летного умения: навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете, всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений. Примерное содержание и количество упражнений по летной подготовке частных пилотов на самолетах приведено в приложении 7 к настоящим Типовым программам.

Глава 8. Программа первоначальной подготовки частных пилотов на вертолетах - Рrivate Pilot Licenсe - PPL (Н)

Параграф 1. Теоретическая подготовка. Подробная тематика теоретической подготовки по курсу LAPL и PPL, самолеты и вертолеты

85. Теоретическая подготовка проводится в соответствии с учебным планом, который определяет распределение учебных часов по предметам и темам. Общий объем учебных занятий не менее 150 часов.

86. Авиационный учебный центр, при разработке Программы подготовки на конкретном типе вертолета, увеличивает объем учебных часов и количество дисциплин, если это обосновано требованиями повышения безопасности полетов. Тематика дисциплин по теоретической подготовке частных пилотов на вертолетах приведена в Приложении 8 к настоящим Типовым программам.

87. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке по курсу самолеты и вертолеты приведена в Приложении 9 к настоящим Типовым программам. Темы, отмеченные знаком 'х' указывают на обязательность их изучения и относится на все подпункты конкретной темы.

Параграф 2. Тренажерная подготовка или тренаж в кабине.

Наземная подготовка

88. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера типа воздушного судна, определяет минимальный объем задач для проведения тренажа в кабине вертолета, на котором проводится летное обучение. Общее время тренажа в кабине вертолета не менее 6 часов.

89. Программа тренажа в кабине вертолета определяет распределение тренировки по задачам:

Задача № 1. Эксплуатация вертолета;

Задача № 2. Техника пилотирования вертолета;

Задача № 3. Особые случаи в полете.

90. Летный инструктор увеличивает объем тренажа, если курсант-пилот не усвоил задачи, указанные в пункте 88 настоящей главы.

91. Минимальный объем наземной подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по наземной подготовке:

1) ознакомление с программой учебно-летной подготовки;

2) изучение инструкции по производству полетов на аэродроме;

3) изучение района полетов;

4) отработка фразеологии радиообмена с диспетчером ОВД;

5) изучение метеорологических особенностей района полетов;

6) изучение инструкции по взаимодействию и технологии работы экипажа;

7) изучение аварийно-спасательного оборудования и порядок его использование;

8) изучение наземного и технического обслуживания пилотом;

9) изучение порядка проведение предполетной подготовки;

10) подготовка полетных карт. Правила ведение визуальной ориентировки;

11) проверка готовности студента-пилота к выполнению учебных полетов.

Параграф 3. Летная подготовка.

92. Кандидат допускается к программе первоначальной летной подготовки после прохождения теоретической, тренажерной и наземной подготовки, указанных в параграфах 1, 2 и 3 настоящей главы.

93. Претендент на PPL (Н) имеет налет не менее 45 часов летной подготовки на вертолетах, в том числе, по меньшей мере:

1) 25 часов с летным инструктором на вертолете, на котором будет производиться проверка готовности к самостоятельным полетам, в том числе:

не менее 3-х часов тренировки по приборам, включая выполнение разворота на 180º в горизонтальной плоскости на вертолете, оборудованном соответствующими приборами;

не менее 1 часа тренировки на критически малых воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной стадии замедления оборотов ротора, распознание вихревого кольца в начальной стадии и вывод;

2 полета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) не менее 5 часов самостоятельного налета (SOLO);

3) не менее 5 часов самостоятельного налета по маршрутам, в том числе 1 (один) полет по маршруту протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета.

94. При этом 35 из 45 часов летной подготовки завершается на том типе вертолета, который используется для проверки готовности студента-пилота на получение свидетельства частного пилота.

95. Летная подготовка учитывает принципы управления факторами угроз и ошибок, а также включать в себя:

1) предполетную подготовку, включая расчеты веса и центровки, предполетный осмотр и обслуживание вертолета;

2) изучение аэродромных схем движения и полетов, меры и процедуры по предотвращению столкновений;

3) управление вертолетом с использованием внешних визуальных ориентиров;

4) взлеты, посадки, висение, осмотрительность, развороты, нормальный переход на висение и выход с него;

5) аварийные процедуры, основы авторотации, имитация отказа двигателя выход из земного резонанса, если это свойственно конкретному типу вертолета;

6) перемещение на висении вбок и назад, развороты на месте;

7) распознание вихревого кольца в начальной стадии и вывод;

8) приземление на авторотации, посадки с имитацией отказа двигателя, практика выполнения вынужденных посадок;

9) имитация отказов оборудования и аварийные процедуры при неисправностях двигателя, управления, электрических и гидравлических систем;

10) развороты с максимальными углами крена;

11) переходы, быстрые остановки, маневрирование с попутным ветром, посадки и взлеты на склонах;

12) маневрирование с ограниченной мощностью и в ограниченном пространстве, включая выбор неподготовленных площадок для выполнения на них и из них различных заданий;

13) полет с использованием только основных пилотажных приборов, в том числе выполнение разворота на 180^о и вывод из необычного положения, имитируя случайное попадание в облачность (это обучение может быть выполнено только с инструктором);

14) полеты по маршруту с использованием визуальных ориентиров, счислением пути и с применением радионавигационных средств, где это возможно; имитация ухудшения погодных условий и действия по возвращению или выполнению вынужденной посадки;

15) прилет и вылет, пролет транзитом контролируемого аэродрома, соблюдение правил обслуживания воздушного движения, процедур связи и фразеологии.

96. Перед тем как разрешить студенту-пилоту выполнить первый самостоятельный полет, инструктор убеждается, чтобы студент-пилот умел использовать радиосвязь.

97. По возможности следует использовать моделирования полета, чтобы продемонстрировать студенту последствия полета в условиях ниже минимума, укрепляя его понимание и необходимость избежание этого потенциально опасного режима полетов.

98. Каждое из упражнений учебно-летной программы включает для студента-пилота необходимость постоянного совершенствования летного умения:

навыков восприятия реальной ситуации и осмотрительности в полете;

всестороннего анализа поступающей информации и принятия оптимальных решений.

Глава 9. Программы комплексного и модульного курсов подготовки пилотов коммерческой авиации на самолетах - Commercial Pilot Licenсe CPL (A)

Параграф 1. Комплексный курс подготовки коммерческих пилотов на самолетах с допуском к полетам по ППП (IR) (CPL/IR integrated course)

99. Цель комплексного курса подготовки коммерческих пилотов CPL(A) с допуском к полетам по правилам полетов по приборам - ППП (IR), доведение пилотов до уровня квалификации, необходимого для работы в качестве одиночного пилота на одномоторных или многодвигательных самолетах в коммерческом воздушном транспорте и получения CPL(A) с допуском к ППП (IR).

100. Кандидат, желающий пройти комплексный курс подготовки коммерческих пилотов CPL(A) с допуском к ППП (IR) проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения, в соответствии с методикой АУЦ.

101. Кандидат допускается к обучению, не располагая авиационной специальностью (ab-initio), или, как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции, или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства РК. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A), PPL(H) или LAPL, зачисляется 50% от налета часов до начала обучения.

102. Комплексный курс обучения для получения CPL с квалификационной отметкой IR может длиться от 9 до 30 месяцев. Этот срок может быть продлен, если дополнительная летная подготовка или наземное обучение обеспечивается АУЦ.

103. Курс включает:

1) теоретическая подготовка, соответствующая уровню знаний CPL(A) с допуском к ППП (IR);

2) летная подготовка – визуальные полеты и полеты по приборам.

104. Кандидат, который не в состоянии, или не имеет возможности сдать весь курс CPL(A) с допуском к ППП (IR), может обращаться в уполномоченный орган для сдачи теории и квалификационных тестов на получение свидетельства более низкого уровня.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

105. Теоретический курс CPL(A) с допуском к полетам по ППП (IR) включает, по меньшей мере, 750 часов обучения.

106. Теоретическое обучение может включать в себя уроки в классе, интерактивное видео, слайдовые или магнитофонные презентации, учебные кабины, компьютерное обучение, а также другие средства, утвержденные уполномоченным органом, в соответствующих пропорциях. Программа обучения распределяется таким образом, чтобы каждому предмету обучения было выделено следующее минимальное количество часов:

1) по воздушному законодательству (Air Law) - 40 часов;

2) общие знания о ВС (Aircraft general knowledge) - 80 часов;

3) летные характеристики и планирование (Flight performance and planning) - 90 часов;

4) возможности и ограничения человека, человеческий фактор (Human performance and limitations) - 50 часов;

5) метеорология (Meteorology) - 60 часов;

6) навигация (Navigation) - 150 часов;

7) эксплуатационные процедуры (Operational procedures) - 20 часов

8) принципы полета (Principles of flight) - 30 часов;

9) радиосвязь (Communications) - 30 часов.

107. Остальное распределение часов может быть согласовано между уполномоченным органом и АУЦ.

108. Кандидат продемонстрировал уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым держателю свидетельства CPL(A) с допуском к ППП (IR).

109. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к настоящим Типовым программам. Тема, отмеченная знаком 'х' указывает на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

110. Летная подготовка, не считая подготовки на допуск по типу самолета (Type Rating), составляет в общей сложности, как минимум, 240 часов, включая в себя все текущие тесты, из которых до 40 часов может быть использовано на обучение полетам по приборам на земле.

111. Из этих 240 часов имеет, по меньшей мере:

1) 80 часов обучения с инструктором, из которых до 40 часов может составлять обучение полетам по приборам на сертифицированном тренажере;

2) 70 часов полетов в качестве командира ВС (PIC), включая визуальные полеты и полеты по приборам в качестве студента-командира ВС (SPIC). Время полетов по приборам в качестве SPIC засчитывается как время PIC в объеме не более 20 часов;

3) 50 часов полета по маршруту в качестве PIC, включая визуальный полет на расстояние не менее 540 км (300 морских миль), в ходе которого производится посадка на двух аэродромах, отличных от аэродрома вылета;

4) 70 часов налета в качестве КВС, в том числе 50 часов налета по ПВП по маршрутам, включая не менее одного полета по маршруту на расстояние как минимум 540 км (300 морских миль), во время которого будут выполнены посадки с полной остановкой на двух различных аэродромах, а также выполнение пяти взлетов и пяти посадок ночью;

5) 5 часов полетов в ночное время, в том числе 3 часа с инструктором (DUAL), которые включают в себя, как минимум 1 час навигации по заданному маршруту, 5 самостоятельных (solo) взлетов и 5 самостоятельных (solo) посадок до полной остановки;

6) 100 часов полетов по приборам, в которые входят, по меньшей мере:

20 часов в качестве SPIC;

50 часов обучения полетам по приборам, из которых:

либо до 25 часов может быть обучения на тренажере первого уровня FNPT I;

либо до 40 часов может быть наземного обучения на тренажерах: FNPT II/FTD 1/FTD 2 или FFS. Из этих 40 часов, до 10 часов может быть проведено на FNPT I.

112. Кандидат, имеющий свидетельство об окончании базового модуля подготовки к полетам по приборам ("Basic Instrument Flight Module") имеет право на зачисление до 10 часов налета в счет времени, необходимого для обучения полетам по приборам. Часы, проведенные на тренажере "BITD" не подлежат зачету.

Налета в объеме 5 часов выполняется на самолете, сертифицированном для перевозки не менее 4-х человек, который имеет винт с регулируемым шагом и убирающееся шасси.

113. Примерное содержание этапов летной подготовки и критерии оценки подготовки приведены в приложении 11 к настоящим Типовым программам.

Глава 10. Комплексный курс подготовки коммерческих пилотов на самолетах без права выполнения полетов по ППП (CPL integrated course)

Параграф 1. Общие сведения

114. Цель курса подготовка пилотов до уровня квалификации, необходимого для работы в качестве одиночного пилота на одномоторных или многодвигательных самолетах в коммерческом воздушном транспорте и получения свидетельства CPL(A).

115. Кандидат, желающий пройти Комплексный курс подготовки для получения свидетельства коммерческого пилота самолетов CPL(A), проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения в соответствии с методикой АУЦ.

116. Кандидат допускается к обучению, не располагая авиационной специальностью (ab-initio), или, как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции, или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства РК. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A) или PPL(H), или LAPL зачисляется 50% от налета часов до начала обучения.

117. Комплексный курс обучения для получения CPL длится от 9 до 24 месяцев. Этот срок может быть продлен, если дополнительная летная подготовка или наземное обучение обеспечивается АУЦ (ATO).

118. Курс включает:

1) теоретическое обучение, соответствующее уровню знаний CPL(A);

2) летная подготовка – визуальные полеты и полеты по приборам.

119. Кандидат, который не в состоянии, или не имеет возможности сдать весь курс CPL(A), может обращаться в уполномоченный орган для сдачи теоретических и практических экзаменов на получение свидетельства более низкого уровня.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

120. Теоретический курс CPL (A) включает, по меньшей мере, 350 часов обучения.

121. Заявитель продемонстрирует уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым держателю CPL(A).

122. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к Типовым программам. Тема, отмеченная знаком 'х', указывает на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

123. Летная подготовка, не считая подготовки на допуск по типу самолета, состоит, в общей сложности, как минимум, из 150 часов, включает в себя все текущие тесты, из которых до 5 часов может быть использовано на обучение по приборам на земле. Из этих 150 часов, кандидаты имеют, по меньшей мере:

1) 80 часов обучения с инструктором, включая:

10 часов полетов по приборам, из которых до 5 часов может быть проведено на тренажерах: FNPT-I/II, FTD-1/2, или FFS. Кандидат, имеющий сертификат об окончании базового модуля подготовки к полетам по приборам ("Basic Instrument Flight Module") имеет право на зачисление до 10 часов налета в счет времени, необходимого для обучения полетам по приборам. Часы, проведенные на тренажере "BITD" не подлежат зачету;

2) не менее 3 часов на критически малых и максимальных воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор, вывод из крутой нисходящей спирали с максимальным креном;

3) 20 часов полетов по маршруту в качестве SPIC, включая визуальный полет на расстояние не менее 540 км (300 морских миль), в ходе которого производится посадки на двух аэродромах, отличных от аэродрома вылета;

4) 70 часов полетов в качестве командира KВС (PIC), в том числе 20 часов налета по маршруту в качестве КВС, включая полет по маршруту по ПВП протяженностью не менее 540 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

5) если предполагаются полеты в ночных условиях, то 5 часов полетов в ночное время, в том числе 3 часа с инструктором, которые включают в себя, как минимум 1 час навигации по заданному маршруту, 5 самостоятельных (solo) взлетов и 5 самостоятельных (solo) посадок до полной остановки.

124. Примерное содержание этапов летной подготовки и критерии оценки подготовки приведены в приложение 12 к настоящим Типовым программам.

Глава 11. Модульный курс подготовки коммерческих пилотов без права выполнения полетов по ППП (CPL modular course)

Параграф 1. Общие сведения

125. Цель модульного курса обучения CPL(A) - подготовка пилотов, имеющих свидетельство PPL(A) или свидетельство LAPL(А) до уровня квалификации, необходимого для получения свидетельства CPL(A).

126. Кандидат допускается к обучению на модульном курсе, если он имеет свидетельство частного пилота самолетов PPL(A), выданное в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции или является держателем свидетельства пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании законодательства РК и:

1) имеет 150 часов общего налета на самолетах, из них налет в качестве КВС не менее 100 часов на однодвигательном или многодвигательном самолете перед началом подготовки, из которых 20 часов налета по маршруту в качестве КВС, который включает в себя полеты по маршруту на расстояние не менее 540 км (300 морских миль) с посадками до полной остановки на 2-х различных аэродромах, отличающиеся от аэродрома вылета;

2) удовлетворять предварительным условиям получения допуска (rating) по типу или классу многодвигательного самолета в соответствии с квалификационными требованиями для допуска на класс или тип, если при прохождении летной проверки (skill test) будет использован многодвигательный самолет.

127. Модульный курс CPL продолжается от 9 до 18 месяцев. Этот срок может быть продлен в случае, если в АУЦ производится дополнительное обучение. Полетная подготовка и проверка летных навыков завершается в течение срока действия документа о сдаче теоретических экзаменов.

128. Утвержденный курс проводится путем проведения уроков в классе и может включать в себя использование таких материалов как интерактивное видео, презентации на слайдах или на магнитофонных лентах, учебные кабины, компьютерное обучение и другие средства дистанционного обучения (заочные курсы), утвержденные уполномоченным органом.

129. Кандидат, желающий пройти модульный курс CPL(A), проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения, в соответствии с программой АУЦ. Теоретическая подготовка выполняется строго по соответствующей программе АУЦ.

130. Курс включает:

1) теоретическое обучение, соответствующее уровню знаний CPL(A);

2) летную подготовку – визуальные полеты и полеты по приборам.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

131. Теоретический курс CPL(A) включает, по меньшей мере, 250 часов обучения.

132. Заявитель продемонстрирует уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым держателю свидетельства CPL(A).

133. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к Типовым программам. Тема, отмеченная знаком 'х', указывает на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

134. Летная подготовка кандидата, без инструментальной подготовки (IR), на модульном курсе включает в себя как минимум 25 часов подготовки с инструктором, включая:

1) не менее 10 часов налета по приборам, из которых до 5 часов могут быть подготовкой по приборам на процедурном тренажере (FNPT I или II, FTDII) или летном тренажере (FFS). При отсутствии соответствующих тренажеров данное требование выполняется на самолете;

2) не менее 3 часов на критически малых и максимальных воздушных скоростях, опознание и вывод из начальной и развившейся стадии сваливания, предупреждение попадания в штопор, вывод из крутой нисходящей спирали с максимальным креном;

3) 2 полета по маршруту по ПВП в качестве КВС, по ПВП протяженностью не менее 540 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

4) 1 самостоятельный полет по маршруту в качестве КВС по ПВП протяженностью не менее 540 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

5) если предполагаются полеты в ночных условиях, то 5 часов налета ночью, включая 3 часа с инструктором, из которых 1 час по маршруту и 5 самостоятельных (solo) взлетов и посадок до полной остановки.

135. Кандидатам, имеющим действующий допуск к полетам по приборам для самолетов IR(A), время полетов по приборам с инструктором может быть зачтено полностью.

136. Кандидатам, имеющим действующий допуск полетов по приборам для вертолетов IR(H), время полетов по приборам с инструктором может быть зачтено в объеме до 5 часов, при этом как минимум 5 часов обучения с инструктором проведены на самолете.

137. Кандидатам с действующим допуском к полетам по ППП (IR) необходимо, как минимум, 15 часов визуальных полетов с инструктором.

138. В процессе летной подготовки, как минимум, 5 часов проведены в самолете, сертифицированном для перевозки не менее 4-х человек, который имеет винт с изменяемым шагом и убирающееся шасси.

139. Примерное содержание и количество упражнений летной подготовки приведены в приложение 13 к настоящим Типовым программам.

Глава 12. Программы комплексного и модульного курсов подготовки пилотов коммерческой авиации на вертолетах - Commercial Pilot Licenсe CPL (Н)

Параграф 1. Комплексный курс подготовки коммерческих пилотов вертолета без права выполнения полетов по ППП (CPL(Н) integrated course)

140. Цель курса доведение пилотов до уровня квалификации, необходимого для работы в качестве одиночного пилота на однодвигательных или многодвигательных вертолетах в коммерческом воздушном транспорте и получения CPL(Н).

141. Кандидат, желающий пройти комплексный курс подготовки для получения свидетельства коммерческого пилота на вертолетах CPL(Н) проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения, в соответствии с методикой АУЦ.

142. Комплексный курс обучения для получения CPL длится от 9 до 24 месяцев. Этот срок может быть продлен, если дополнительная летная подготовка или наземное обучение обеспечивается АУЦ.

143. Курс включает:

1) теоретические обучения, соответствующие уровню знаний CPL(Н);

2) летная подготовка – визуальные полеты и полеты по приборам.

144. Кандидат, который не в состоянии, или не имеет возможности сдать весь курс CPL(Н), может обращаться в уполномоченный орган для сдачи теоретических и практических экзаменов на получение свидетельства с более низким уровнем прав, если он удовлетворяет требованиям, предъявляемым к кандидату.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

145. Теоретический курс CPL (Н) включает, по меньшей мере, 350 часов обучения.

146. Заявитель продемонстрирует уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым обладателю CPL(Н).

147. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к настоящим Типовым программам. Темы, отмеченные знаком 'х', указывают на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

148. Летная подготовка состоит как минимум, из 135 часов. Из этих 135 часов, кандидат выполнит как минимум:

1) 85 часов летной подготовки с инструктором, из которых до 75 часов налета по ПВП, который может включать:

30 часов на летном тренажере (FFS, уровень C/D) или;

25 часов на процедурном тренажере (FTD 2, 3) или;

20 часов на процедурном тренажере (FNPT II/III);

10 часов налета по приборам, который может включать 5 часов на процедурном тренажере (FNPT I);

Примечание. При отсутствии соответствующих тренажеров, подготовка осуществляется на вертолете в процессе летной подготовки;

10 часов налета по маршрутам по ПВП, включая один полет по маршруту по ПВП с протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) 50 часов самостоятельного налета в качестве КВС, из которых:

не менее 35 часов могут быть в качестве КВС под наблюдением (SPIC);

не менее 14 часов самостоятельного налета (SOLO);

10 часов самостоятельного налета по маршрутам в качестве КВС, включая один полет по маршруту по ПВП с протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

3) если предполагаются полеты в ночных условиях, то 5 часов налета ночью, включая 3 часа с инструктором, из которых 1 час по маршруту, и 5 самостоятельных (solo) взлетов и посадок до полной остановки.

Глава 13. Модульный курс подготовки коммерческих пилотов вертолета без права выполнения полетов по ППП (CPL(Н) modular course)

Параграф 1. Общие сведения

149. Цель модульного курса обучения CPL(Н) - подготовка пилотов, имеющих свидетельство PPL(Н), до уровня квалификации, необходимого для получения CPL(Н).

150. Кандидат допускается к обучению на модульном курсе, если он имеет свидетельство частного пилота самолетов PPL(Н), имеющего 155 часов общего налета в качестве пилота вертолета, включая не менее 100 часов в качестве КВС, из которых 20 часов по маршруту.

151. Продолжительность модульного курса CPL(Н) не более от 9 до 18 месяцев. Этот срок может быть продлен в случае, если в АУЦ производится дополнительное обучение. Летная подготовка и проверка летных навыков завершаются в течение срока действия документа о сдаче теоретических экзаменов.

152. Утвержденный курс проводится путем проведения уроков в классе и может включать в себя использование таких материалов как интерактивное видео, презентации на слайдах или на магнитофонных лентах, учебные кабины, компьютерное обучение и другие средства информации дистанционного обучения (заочные курсы), утвержденные уполномоченным органом. В рамках курса может быть предложено также дистанционное (заочное) обучение.

153. Кандидат, желающий пройти модульный курс CPL(Н), проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения, в соответствии с программой АУЦ.

154. Курс включает:

1) теоретическая подготовка, соответствующая уровню знаний CPL(Н);

2) летная подготовка – визуальные полеты и полеты по приборам.

Параграф 2. Теоретическая подготовка.

155. Теоретический курс CPL(Н) включает, по меньшей мере, 250 часов обучения.

156. Кандидат продемонстрирует уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым обладателю CPL(Н).

157. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к настоящим Типовым программам. Тема, отмеченная знаком 'х', указывает на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

158. Летная подготовка на модульном курсе включает в себя как минимум 30 часов подготовки с инструктором, из которых:

1) 20 часов налета по ПВП, включая один полет по маршруту по ПВП протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

2) 10 часов налета по приборам, из которых, при наличии, до 5 часов подготовки на процедурном тренажере (FTD 1 или FNPT I);

Примечание. При отсутствии соответствующих тренажеров, подготовка осуществляется на вертолете в процессе летной подготовки.

3) один самостоятельный полет в качестве КВС по маршруту по ПВП с протяженностью не менее 185 км с посадками до полной остановки двигателей на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета;

4) если предполагаются полеты в ночных условиях, от 5 часов налета ночью, включая 3 часа с инструктором, из которых 1 час полета по маршруту, и 5 самостоятельных (solo) полетов по кругу. Каждый круг включает взлет и посадку.

Глава 14. Программы первоначальной подготовки линейных пилотов самолетов – (ATPL(A) integrated course)

Параграф 1. Комплексный курс подготовки линейных пилотов самолетов - ATPL(A)

159. Целью ATPL (A) комплексного курса - подготовка пилотов до уровня квалификации, необходимой для работы в качестве второго пилота в многочленном экипаже многодвигательных самолетов в коммерческой транспортной авиации и получения CPL с квалификационной отметкой IR – CPL(A)/IR, до общего налета 1500 часов необходимого для получения ATPL (A).

160. Кандидат, желающий пройти комплексный курс ATPL (A), проходит все этапы подготовки в одном непрерывном процессе обучения, в соответствии с методикой АУЦ.

161. Кандидат допускается к обучению, не располагая авиационной специальностью (ab-initio), или, как пилот, уже имеющий свидетельство, либо частного пилота самолетов PPL(A), либо частного пилота вертолетов PPL(H), выданных в соответствии с Приложением 1 к Чикагской конвенции или пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства Республики Казахстан в сфере гражданской авиации. В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL(A), PPL(H) или LAPL, им зачисляется 50% от налета часов до начала обучения.

162. Курс включает:

1) теоретическая подготовка, соответствующее уровню знаний ATPL (A);

2) летная подготовка – визуальные полеты и полеты по приборам;

3) обучение взаимодействию пилотов в многочленном экипаже (МСС).

163. Кандидат, который не в состоянии, или не имеет возможности успешно пройти весь курс ATPL (A), может обратиться в уполномоченный орган для сдачи теоретических и практических экзаменов для получения свидетельства более низкого уровня.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

164. Теоретический курс ATPL (A) включает, по меньшей мере, 750 часов обучения.

165. Курс MCC включает, по меньшей мере, 25 часов теоретических и 20 часов практических занятий.

166. 750 часов обучения может включать в себя работу в классе, интерактивное видео, слайдовые или магнитофонные презентации, работу в обучающих кабинах, компьютерное обучение, а также другие средства информации, утвержденные уполномоченным органом. Программа обучения распределяется таким образом, чтобы по каждому предмету минимальное количество часов составляло:

1) по воздушному законодательству (Air Law) - 40 часов;

2) общие знания о ВС (Aircraft general knowledge) - 80 часов;

3) летные характеристики и планирование (Flight performance and planning) - 90 часов;

4) возможности и ограничения человека, человеческий фактор (Human performance and limitations) - 50 часов;

5) метеорология (Meteorology) - 60 часов;

6) навигация (Navigation) - 150 часов;

7) эксплуатационные процедуры (Operational procedures) - 20 часов

8) принципы полета (Principles of flight) - 30 часов;

9) радиосвязь (Communications) - 30 часов.

167. Кандидат демонстрирует уровень знаний, соответствующий уровню держателя свидетельства ATPL (A).

168. Подробная тематика дисциплин по теоретической подготовке приведена в приложении 10 к настоящим Типовым программам. Тема, отмеченная знаком 'х', указывает на обязательность ее изучения и относится на все подпункты этой темы.

Параграф 3. Летная подготовка

169. Летная подготовка, не считая подготовки на допуск по типу самолета (Type Rating), состоит, в общей сложности, как минимум, из 195 часов, включая в себя все текущие тесты, из которых до 55 часов может быть наземного обучения полетам по приборам. Из этих 195 часов, кандидаты имеют, по меньшей мере:

1) 95 часов обучения с инструктором (DUAL), из которых до 55 часов может занимать наземная тренировка к полетам по приборам;

2) 70 часов полетов в качестве командира ВС (PIC), включая визуальные полеты и полеты по приборам в качестве студента-командира ВС (SPIC). Время полетов по приборам в качестве SPIC засчитывается как время PIC в объеме не более 20 часов;

3) 50 часов полета по маршруту в качестве КВС, включая визуальный полет на расстояние не менее 540 км (300 морских миль), в ходе которого производится посадка на двух аэродромах, отличных от аэродрома вылета;

4) 5 часов полетов в ночное время, в том числе 3 часа с инструктором (DUAL), которые включают в себя, как минимум 1 час навигации по заданному маршруту, 5 самостоятельных (solo) взлетов и посадок до полной остановки;

5) 115 часов полетов по приборам, в которые входят, по меньшей мере:

20 часов в качестве SPIC;

15 часов тренажерной подготовки по взаимодействию в многочленном экипаже (МСС), для которых может быть использован комплексный тренажер уровня FFS или тренажеры уровня FNPTII/FTD 1/FTD 2;

6) 50 часов обучения полетам по приборам, из которых:

либо до 25 часов может быть наземного обучения на тренажере первого уровня FNPT I;

либо до 40 часов может быть наземного обучения на тренажерах: FNPTII/FTD 1/FTD 2 или тренажере FFS. Из этих 40 часов, до 10 часов может быть проведено на FNPTI. Кандидат, имеющий свидетельство об окончании базового модуля подготовки к полетам по приборам ("Basic Instrument Flight Module") имеет право на зачисление до 10 часов обучения в счет времени, необходимого для обучения по приборам. Часы, проведенные на тренажере "BITD" не подлежат зачету;

7) 5 часов выполняется в самолете, сертифицированном для перевозки не менее 4-х человек, который имеет винт с регулируемым шагом и убирающееся шасси.

170. Примерное содержание и количество упражнений летной подготовки приведены в приложение 14 к настоящим Типовым программам.

Параграф 4. Модульный курс подготовки линейных пилотов самолетов - ATPL(A)

171. Кандидаты на получение свидетельства линейного пилота ATPL(A), которые получили теоретические знания по модульному курсу, имеют, как минимум, свидетельство частного пилота PPL(A), выданное в соответствии с приложением 1 к Чикагской конвенции, или свидетельство пилота легкого самолета LAPL, выданного на основании национального законодательства РК, и иметь, как минимум, следующее количество часов теоретических обучения:

1) для кандидатов, имеющих свидетельство частного пилота самолетов PPL(A) или свидетельство пилота легкого самолета LAPL - 650 часов;

2) для кандидатов, имеющих свидетельство коммерческого пилота самолетов CPL(A) - 400 часов;

3) для кандидатов, имеющих квалификацию для полетов по приборам для самолетов (IR(A)) - 500 часов;

4) для кандидатов, имеющих CPL(A) и IR(A) - 250 часов.

172. Обучение теории завершается перед летной проверкой (Skill Test) для ATPL(A) В случае обучения пилотов со свидетельствами PPL (A), PPL (H) или LAPL, им зачисляется 50% полетных часов, для кандидатов, имеющих CPL(A) и IR(A) зачисляется 100% полетных часов при налете по CPL(A) и IR(A), до общего налета 1500 часов необходимого для получения ATPL(A).

Глава 15. Программа подготовки на получение квалификационной отметки о праве на полеты по приборам (ППП) на самолетах и вертолетах – IR(A)&(H)

Параграф 1. Общие положения

173. Полеты по ППП на самолете, вертолете, дирижабле или на ВС с системой увеличения подъемной силы проводятся только для держателей свидетельств PPL, CPL, MPL или ATPL на воздушных судах, оборудованных и допущенных к полетам по ППП.

174. Цель программы для получения квалификационной отметки о допуске к полетам по ППП (Instrument Rating) является подготовка пилотов для допуска к эксплуатации ВС по ППП (IFR) в приборных метеорологических условиях (IMC).

175. Кандидат на модульный учебный курс IR(A)&(H) является держателем свидетельства частного пилота PPL(A) или (H) или коммерческого пилота CPL(A) или (H).

176. От кандидата, желающего пройти подготовку по Процедурному модулю подготовки к полетам по ППП, требуется, чтобы он прошел все этапы обучения в одном непрерывном утвержденном курсе. До начала подготовки по Процедурному модулю, АУЦ удостоверяется в соответствии умений пилота требованиям базового модуля полетов по приборам. Если потребуется, проводится дополнительная подготовка.

177. Курс теоретической подготовки завершается в течение 18 месяцев.

178. Процедурный модуль и летная проверка завершаются в течение срока годности сертификата о сдаче теоретических экзаменов.

179. Кандидат, ранее не имеющий квалификационной отметки о праве полетов по приборам, проходит полный учебный курс в сертифицированном АУЦ.

180. Курс включает в себя:

1) теоретическая подготовка, соответствующая уровню держателя квалификационной отметки - IR;

2) летная подготовка по приборам;

3) Теоретическая подготовка кандидатов на получение свидетельств пилота многочленного экипажа или линейного пилота авиакомпании предусматривает получение необходимых теоретических знаний для квалификационной отметки на право полетов по приборам.

Параграф 2. Теоретическая подготовка на самолетах и вертолетах

181. Теоретическая подготовка включает в себя 150 часов. Для держателей ATPL(H) – не менее 100 часов.

182. Кандидат демонстрирует уровень знаний, соответствующий правам, предоставляемым обладателю квалификационной отметки о праве на полеты по приборам.

183. Тематика теоретической подготовки приведена в приложении 15 к настоящим Типовым программам.

Параграф 3. Летная подготовка на самолетах

184. Авиационный учебный центр удостоверяется, что кандидат на курс IR(A) для многодвигательного самолета, который не имеет допуска типа и класса для многодвигательных самолетов, получил подготовку по многодвигательным самолетам, приведенную в квалификационных требованиях для допуска на класс или тип, до начала летной подготовки по курсу IR(A).

185. Летная подготовка состоит из двух модулей, которые могут быть пройдены по отдельности или в сочетании:

1) базовый модуль подготовки к полетам по ППП (Basic Instrument Flight Module) включает в себя 10 часов учебных полетов по приборам, из которых до 5 часов может составлять наземная подготовка по ППП (Instrument ground training) на земле с использованием тренажеров BITD, FNPT-I/II, FTD-1/2 или FFS. После завершения базового модуля, кандидату выдается сертификат об окончании этого курса;

2) процедурный модуль подготовки к полетам по ППП (Procedural Instrument Fligh Module) включает в себя оставшуюся часть учебной программы для допуска к полетам по ППП (А) (IR(A)), 40 часов учебных полетов по приборам на одномоторном или 45 часов на многодвигательном самолете.

186. Курс обучения IR(A) для одномоторных самолетов содержит, по меньшей мере, 50 часов учебных полетов по приборам, из которых до 20 часов может быть время наземной тренировки полетов по приборам на тренажерах FNPT-I, или до 35 часов на тренажерах FFS, FTD-1/2 или FNPT-II. Не более 10 часов наземной тренировки полетов по приборам на тренажерах FFS, FTD-1/2 или FNPT-II может быть заменено тренажером FNPT-I.

187. Курс обучения IR(A) для многодвигательных самолетов содержит, по меньшей мере, 55 часов учебных полетов по приборам, из которых до 25 часов может быть время наземной тренировки полетов по приборам на тренажерах FNPT-I, или до 40 часов на тренажерах FFS, FTD-1/2 или FNPT-II. Не более 10 часов наземной тренировки полетов по приборам на тренажерах FFS, FTD-1/2 или FNPT-II может быть заменено тренажером FNPT-I. Остальное время обучения полетам по приборам включает не менее 15 часов на многодвигательных самолетах.

188. Кандидат, имеющий квалификацию IR (A) на самолете с одним двигателем и получивший квалификацию класса многодвигательного самолета, желающий впервые получить квалификацию полета по приборам на многодвигательном самолете (МЕ IR (А)), проходит курс в АУЦ, 5 часов обучения по приборам на самолетах с несколькими двигателями, из которых 3 часа может быть выполнено на летном тренажере (FFS) или процедурном тренажере (FNPT II).

189. Примерное содержание, количество упражнений и этапов учебных полетов по приборам приведено в приложении 16 к настоящим Типовым программам.

Параграф 4. Летная подготовка на вертолетах

190. Модули обучения полетам по приборам для вертолета включают:

1) летный курс IR (Н) однодвигательного вертолета не менее 50 часов учебных полетов по приборам, в том числе:

до 20 часов на процедурном тренажере (FNPT I (Н) или (A)). Это время 20 часов обучения на FNPT (Н) или (А) может быть заменено для IR (Н) 20 часами учебных полетов в самолете утвержденного для этого курса; или

до 35 часов может быть на процедурном тренажере вертолета (FTD 2/3, FNPT II / III) или летном тренажере вертолета (FFS);

учебные полеты по приборам на сертифицированном по ППП вертолете составляют не менее 10 часов;

2) дополнительный летный курс на многодвигательном вертолете IR (Н) составляет не менее 55 часов учебных полетов по приборам, в том числе:

до 20 часов может быть на FNPT I (Н) или (A). Это время 20 часов обучения на FNPT (Н) или (А) может быть заменено для МЕ IR (Н) 20 часами учебных полетов в самолете утвержденного для этого курса; или

до 40 часов может быть на процедурном тренажере вертолета (FTD 2/3, FNPT II / III) или летном тренажере вертолета (FFS);

3) учебные полеты по приборам на сертифицированном по ППП многодвигательном вертолете составляют не менее 10 часов;

4) для имеющих квалификацию IR (A) программа может быть сокращена на 10 часов.

191. Тренажерное устройство имитации полета для приобретения опыта или выполнения любого маневра, требуемого при демонстрации умения для получения свидетельства или квалификационной отметки, утверждается полномочным органом по выдаче свидетельств, который гарантирует соответствие тренажерного устройства имитации полета поставленной задаче.

192. Во время прохождения летной подготовки на самолетах и вертолетах с двойным управлением квалифицированный инструктор обеспечивает получение кандидатом эксплуатационного опыта на уровне требований, предъявляемых к обладателю квалификационной отметки о праве на полеты по приборам в следующих областях:

1) предполетная подготовка, включая использование руководства по летной эксплуатации или эквивалентного ему документа и соответствующих документов по обслуживанию воздушного движения при подготовке плана полета по ППП;

2) предполетный осмотр, использование контрольных перечней, проверки перед рулением и взлетом;

3) порядок действий и маневры при выполнении полетов по ППП в нормальных, особых и аварийных условиях, включая, по крайней мере, следующее:

переход на полет по приборам после взлета;

стандартные схемы вылета и прибытия по приборам;

схемы полета по ППП по маршруту;

полет в зоне ожидания;

заходы на посадку по приборам при установленных минимумах;

порядок ухода на второй круг;

посадки после выполнения заходов на посадку по приборам;

4) маневры в полете и конкретные летные характеристики.

193. Если предполагается, что предоставляемые квалификационной отметкой права на выполнение полетов по приборам осуществляются на воздушном судне с несколькими двигателями, то кандидат проходит летную подготовку на таком воздушном судне соответствующего вида с двойным управлением под руководством летного инструктора. Инструктор обеспечивает получение кандидатом эксплуатационного опыта по управлению воздушным судном соответствующего вида по приборам с одним неработающим двигателем или с имитацией одного неработающего двигателя.

194. После прохождения подготовки, кандидат продемонстрирует на воздушном судне, применительно к которому он добивается получения квалификационной отметки о праве на полеты по приборам, способность выполнять заданные схемы полета и маневры со степенью компетенции, соответствующей правам, предоставляемым обладателю квалификационной отметки о праве на полеты по приборам, а также умение:

1) распознавать и контролировать факторы угрозы и ошибки;

Примечание. Инструктивный материал о применении методов контроля факторов угрозы и ошибок содержится в Правилах аэронавигационного обслуживания "Подготовка персонала" (PANS-TRG, Doc 9868) и в главе 2 части II Руководства по обучению в области человеческого фактора (Doc 9683);

2) управлять воздушным судном запрашиваемого вида в пределах его ограничений;

3) плавно и точно выполнять все маневры;

4) принимать правильные решения и квалифицированно осуществлять контроль и наблюдение в полете;

5) применять знания в области аэронавигации;

6) постоянно осуществлять управление воздушным судном таким образом, чтобы обеспечивать успешное выполнение схемы полета или маневра.

Глава 16. Программа подготовки летных инструкторов

Параграф 1. Общие положения

195. Целью программы первоначальной подготовки летных инструкторов (FI, TRI/SFI, CRI,) является подготовка держателей пилотского свидетельства до уровня компетенции, соответствующей мировой практике в сфере деятельности инструкторов летного обучения гражданской авиации. Программа курса направлена на развитие у соискателя квалификации инструктора осознанию методов безопасного выполнения полетов путем усвоения соответствующих знаний и умений, а также мотивации успешного решения инструкторских задач.

196. Кандидаты на квалификацию (FI, TRI/SFI, CRI,), c целью получения соответствующей рекомендации для поступления на курс подготовки инструктора, проходят, в течение 6 месяцев, предшествующих началу курса, предварительную летную проверку на ВС или тренажере квалифицированным инструктором или экзаменатором, чтобы оценить их способность к инструкторской работе. Проверка проводится в объеме квалификационной проверки соответствующего типа или класса ВС.

197. Претенденты на получение сертификата летного инструктора проходят курсы теоретической и летной подготовки в АУЦ.

198. Программа подготовки летных инструкторов особо выделяет важность человеческого фактора, значение каждого индивидуума при взаимодействии человека и машины, в управлении ресурсами экипажа, факторами угроз и ошибок. Особое внимание уделяется зрелости суждений соискателей, включая понимание взрослых людей и их поведенческих позиций, различие уровней образованности.

199. Задачей программы по подготовке инструкторов является:

1) повторить и дополнить в соответствии с программой технические знания инструктора;

2) обучить инструктора преподаванию наземных дисциплин и летных упражнений;

3) гарантировать, что летные навыки инструктора находятся на достаточно высоком уроне;

4) обучить инструктора принципам основ инструктажа и применять их соответственно своей квалификации (FI, TRI/SFI, CRI,).

200. В результате прохождения программы, претендент на получение соответствующей квалификационной отметки инструктора способен выполнять в качестве инструктора воздушного судна соответствующего типа обучение студентов-пилотов с приемлемым уровнем безопасности полетов и демонстрировать:

1) знания в следующих областях:

методика практического обучения;

разработке программы подготовки;

планирования урока;

методики аудиторного обучения;

процессы усвоения материала;

элементы эффективного обучения;

использования учебных средств, включая тренажеры имитации полета;

оценка успеваемости студентов-пилотов по тем предметам, по которым осуществляется наземная подготовка;

оценка и проверка уровня знаний студентов - пилотов;

проведение анализа и исправлению ошибок студентов-пилотов;

возможности человека применительно к летной подготовке, включая принципы контроля факторов угроз и ошибок;

опасности, связанной с имитацией отказов систем на воздушном судне;

2) летные-методические навыки:

распознавание, анализ и контроль факторов угроз и ошибок в процессе подготовки студента-пилота;

управление воздушным судном в пределах ограничений его характеристик и методически грамотно обучать студентов-пилотов на приемлемом уровне безопасности полетов;

умения плавно и точно выполнять все маневры и умело показывать их студенту-пилоту;

принятие своевременных решений и квалифицированно осуществлять контроль в полете;

анализ и исправление ошибок обучаемых;

управлять воздушным судном таким образом, чтобы обеспечить точное выполнение и показ схемы полета или маневра студенту-пилоту;

распознавать и контролировать факторы угроз и ошибок при обучении;

управлять воздушным судном в пределах ограничений его характеристик;

плавно и точно выполнять все маневры, методически правильно объяснять студенту-пилоту координацию движений при пилотировании воздушным судном;

принимать своевременные решения и квалифицированно осуществлять контроль в полете действий студента-пилота;

применять знания в области аэронавигации (самолетовождения) и передавать их студенту-пилоту;

методически грамотно и безопасно обучать студента-пилота.

Параграф 2. Теоретическая подготовка

201. Специальная теоретическая подготовка инструкторов организуется индивидуальным методом или сборов, а также в системе плановых занятий. Она предусматривает изучение дисциплин, необходимых для квалифицированного учебного процесса (методика летного обучения, основы педагогики, психологии и др.) и совершенствование знаний по остальным дисциплинам.

202. Компетенция и тематика дисциплин по теоретической подготовке инструкторов приведена в приложении 17 к настоящим Типовым программам.

203. Теоретическая подготовка для категорий FI(A) и FI(H) включает не менее 125 часов классных занятий, включая тестирование, из которых:

1) 25 часов педагогические методы преподавания и обучения:

современные подходы в общих методах преподаваниях;

личностно-ориентированный подход в обучении;

технология развития критического мышления;

системы оценивания результатов обучения;

2) не менее 50 часов на следующие дисциплины:

авиационная психология;

основы педагогики;

методика летного обучения;

3) пилоту, который является или являлся владельцем рейтинга FI на другом виде ВС теоретическая программа составляет не менее 50 часов.

204. Теоретическая подготовка для летных инструкторов FI(MНG), FI(AG), FI(S) и FI(B) включает не менее 90 часов классных занятий, включая тестирование, из которых:

1) 25 часов методы преподавания и обучения:

современные подходы в общих методах преподаваниях;

личностно-ориентированный подход в обучении;

технология развития критического мышления;

системы оценивания результатов обучения;

2) не менее 20 часов на следующие дисциплины:

авиационная психология;

основы педагогики;

методика летного обучения;

205. Теоретическая подготовка для инструкторов по типу ВС (TRI/SFI):

1) не менее чем на 25 часов занятий в классе по методике преподавания и обучения по программе летных инструкторов FI;

2) не менее 10 учебных часов занятий по повторению технических знаний, подготовке планов уроков и развитие учебные навыков преподавания в классе по конкретному типу ВС;

3) особое внимание уделяется стандартным эксплуатационным процедурам в экипаже при подготовке на ВС с многочленным экипажем и обязанностям пилота на ВС с одним пилотом.

206. Теоретическая подготовка для инструкторов по любому классу самолетов (СRI):

1) не менее чем на 25 часов занятий в классе по методике преподавания и обучения по программе летных инструкторов FI;

2) 25 учебных часов занятий по повторению технических знаний, подготовке планов уроков и развитие учебные навыков преподавания в классе по конкретному типу ВС.

207. Программа разрабатывается на основе методов обучения, подробно изложенных в теоретической части учебного курса FI таким образом, чтобы обеспечить достаточную подготовку соискателей в плане теоретических знаний в области преподавания и обучения по программе получения квалификации инструктора по классу или типу для одноместного многодвигательного ВС, или однодвигательного ВС, для которого соискатель проходит подготовку.

208. Пилотам, которые являются или являлись владельцами одного из нижеперечисленных рейтингов, засчитывается часть теоретической программы курса СRI касающегося процессов обучения: FI(A), ТRI(A), SFI(А), STI(A), MCCI(A) FI(H), TRI(H), IRI(H), SFI(H).

209. Теоретическая подготовка для получения квалификационной отметки инструктора по полетам по приборам (IRI) дополнительно включает не менее 25 часов (за исключением инструкторов) по методике преподавания и обучения, а также не менее 10 часов по специальным предметам.

210. Программа разрабатывается на основе методов обучения, подробно изложенных в теоретической части учебного курса FI.

211. Знания специальных предметов, в полном объеме соответствующем учебной программе инструментальной квалификации, уже известны студенту-инструктору, поэтому задача технической части программы только освежить эти знания.

212. В результате завершения теоретической подготовки курса кандидат обладает знаниями:

1) методики теоретического и практического обучения;

2) по оценке успеваемости студентов, учащихся и слушателей по тем предметам, по которым осуществляется наземная подготовка;

3) процесса усвоения материала;

4) элементов эффективного обучения;

5) по оценке и проверке уровня знаний студентов, учащихся и слушателей, теории обучения;

6) разработки программы подготовки;

7) планирования урока;

8) методики аудиторного обучения;

9) использования учебных средств, включая тренажеры имитации полета;

10) по проведению анализа и исправлению ошибок студентов, учащихся и слушателей;

11) возможностей человека применительно к летной подготовке, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок;

12) опасности, связанной с имитацией отказов систем на воздушном судне.

Параграф 3. Методика проведения тренажа в кабине (гондоле) воздушного судна

213. Настоящая программа, в случае отсутствия комплексного тренажера соответствующего вида воздушного судна, определяет минимальный объем задач подготовки студента-инструктора по методике проведения тренажа в кабине соответствующего вида воздушного судна.

214. Данная программа является общей для подготовки летных инструкторов соответствующего вида ВС.

215. Общее время подготовки по методике проведения тренажа в кабине соответствующего вида воздушного судна (в случае отсутствия летного тренажера) составляет не менее 6 часов.

216. Программа тренажа в кабине соответствующего вида воздушного судна определяет распределение методической подготовки по задачам:

Задача № 1. Методика проведения тренажа в кабине "Эксплуатация ВС";

Задача № 2. Методика проведения тренажа в кабине "Техника пилотирования ВС";

Задача № 3. Методика проведения тренажа в кабине "Особые случаи в полете".

217. Инструктор увеличивает объем тренажа, если студент-пилот не усвоил задачи, указанные в пункте 216 настоящей главы.

Параграф 4. Методика проведения наземной подготовки

218. Программа наземной подготовки является общей для подготовки летных инструкторов соответствующего вида ВС и предназначена для подготовки студента-инструктора по методике проведения наземной подготовки со студентом-пилотом.

219. Минимальный объем подготовки – 16 часов. Тематика упражнений по методике проведения наземной подготовки:

1) методика ознакомления с программой учебно-летной подготовки;

2) методика проверки знаний конструкции ВС, двигателя, оборудования кабины и правил их эксплуатации на земле и в воздухе, меры безопасности при работе на стоянке самолетов;

3) методика отработки последовательности действий по предполетным и послеполетным процедурам, включая определение взлетной массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

4) методика аэродромные операции и схема организации движения, предотвращения столкновений и меры предосторожности;

5) методика подготовки к выполнению горизонтального полета, разворотов, набора высоты и снижения на различных режимах работы двигателя;

6) методика подготовки к выполнению взлета, построению прямоугольного маршрута, расчета на посадку и посадки;

7) методика тренировки в запуске, прогреве, опробовании и останове двигателя, руление и ведение радиосвязи;

8) методика изучения инструкции по производству полетов на аэродроме, района аэродрома в радиусе 100 км;

9) методика изучения метеорологических особенностей района полетов;

10) методика изучения аварийно-спасательного оборудования самолета и порядок его использования;

11) методика изучения наземного и технического обслуживания самолета;

12) методика проверки готовности кандидата-пилота к выполнению учебных полетов.

220. Летный инструктор, проводящий наземную подготовку, увеличивает количество часов в разумных пределах.

Параграф 5. Летная подготовка

221. К прохождению программы летной подготовки допускается слушатель-инструктор прошедший теоретическую подготовку, методику проведения тренажа в кабине соответствующего вида ВС и методику проведения наземной подготовки.

222. Пилот, имеющий квалификационную отметку "летный инструктор" на одном виде ВС при переподготовке на другой вид ВС, после налета 100 часов в качестве КВС на данном типе ВС и летной проверки летным экзаменатором в сертифицированном АУЦ. может выполнять функции летного инструктора на данном виде ВС.

223. Слушатель - инструктор должен научиться определять распространенные ошибки, методы и приемы их исправления. Следует отметить, что летное умение и осмотрительность является жизненно важным компонентом всех полетов. Таким образом, при выполнении каждого упражнения на земле и в воздухе особое внимание обращается на соответствующие аспекты летного умения.

224. Должное внимание уделяется выполнению упражнений маневрирования в зоне летных ограничений с ссылкой на Руководство по летной эксплуатации или другой равнозначный документ, с учетом массы и центровки ВС и минимальных безопасных высот для того, чтобы обеспечить достаточный запас безопасности для восстановления нормального режима полета.

225. Подготовка планов занятий является необходимым условием хорошего обучения, и студент-инструктор получает хорошую практику в планировании и практическом применении планов урока для оптимального и безопасного выполнения летных упражнений.

226. В ходе прохождения летной подготовки слушатель – инструктор занимает место, где обычно находится FI.

227. Программа летной (практической) подготовки разрабатывается отдельно для каждой категории летных инструкторов и вида ВС.

228. Для летных инструкторов FI(A) и FI(Н) – 15 часов летного обучения, из которых 5 часов может составить налет с другим претендентом, 4 часа подготовки по приборам и не менее 2 часов на критических режимах полета.

229. Программа летной подготовки разрабатывается на базе упражнений программы соответствующего курса первоначальной подготовки LAPL(A), CPL(A) или CPL(H) соответственно.

230. Для летных инструкторов FI(S) – 6 часов или 20 взлетов-посадок летного обучения.

231. Программа летной подготовки разрабатывается на базе упражнений программы соответствующего курса первоначальной подготовки ULAPL(S).

232. Для летных инструкторов FI(MHG) и FI(AG) – 10 часов летного обучения, в том числе 10 посадок с задросселированным двигателем и не менее 2 часов на критических режимах полета в ходе подготовки на квалификационную отметку "летный инструктор".

233. Программа летной подготовки разрабатывается на базе упражнений программы соответствующего курса первоначальной подготовки ULAPL(MHG) и ULAPL(AG) соответственно.

234. Для летных инструкторов FI(B) – 3 часа, включая 3 старта.

235. Программа летной подготовки разрабатывается на базе упражнений программы соответствующего курса первоначальной подготовки ULAPL(B).

236. Для летных инструкторов/инструкторов тренажера по типу любого ВС (TRI/SFI):

1) 5 часов летного обучения на соответствующем типе ВС или на тренажере, представляющего этот тип ВС, пилотируемого одним пилотом, или 10 часов на типе ВС с многочленным экипажем или на тренажере, представляющего этот тип ВС;

2) содержание упражнений соответствует упражнениям утвержденной программы переучивания на конкретный тип ВС;

3) ТЕМ, CRM и надлежащее использование летного умения интегрировано во всем;

4) содержание учебной программы необходимо охватывать все значимые упражнения применимые к типу ВС.

237. В процессе прохождения программы слушатель-инструктор изучает конкретное тренажерное устройство, его ограничения, возможности и функции обеспечения безопасности, в том числе применение средств экстренной эвакуации.

238. Претендент приобретает умения по проведению практических занятий с рабочего места инструктора тренажера.

239. Кроме того, до летной проверки на ВС, слушатель-инструктор получает практику выполнения летного обучения с любого пилотского места в кабине ВС.

240. При прохождении подготовки по программе MP TRI особое внимание следует уделить процедурам взаимодействия в экипаже. При прохождении подготовки по программе SP TRI, внимание уделяется особенностям SP эксплуатационным операциям.

241. Практическая и летная подготовка для инструкторов по любому классу самолетов (СRI): направлена на обеспечение того, чтобы слушатель - инструктор приобрел умения безопасно и эффективно проводить обучение пилотов для приобретения квалификационной отметки в SP эксплуатации на однодвигательном или многодвигательном классе.

242. Летная подготовка может проводиться как на самолете, так и сертифицированном летном тренажере.

243. Летное умение является важнейшим компонентом всей учебной программы. Основная задача слушателя - инструктора научиться распознавать и исправлять должным образом характерные ошибки, допускаемые студентом - пилотом.

244. Для получения квалификации IRI на ВС, сертифицированных для эксплуатации одним пилотом, выполняется летная подготовка в объеме:

для IRI (A) - не менее 10 часов полета на самолете, FFS, FTD 2/3 или FPNT II. В случае заявителей, имеющих сертификат FI (A), эти часы сокращаются до 5;

для IRI (H), по меньшей мере, 10 часов полета на вертолете, FFS, FTD 2/3 или FNPT II / III;

Данная подготовка проводится с целью:

1) развития инструкторских умений, необходимых для обучения полетам по приборам и радионавигации;

2) обеспечить, чтобы летные умения претендента по выполнение инструментального полета были уровне, обеспечивающем безопасное выполнение полета.

Глава 17. Типовые программы профессиональной подготовки для выдачи свидетельства членов летного экипажа

Параграф 1. Типовые программы профессиональной подготовки для выдачи свидетельства штурмана

245. При подготовке штурманов из числа авиационного персонала, имеющего свидетельства летного состава, объем подготовки не менее 200 часов.

246. Обучение кандидата обеспечивает освоение и демонстрацию уровня знаний, который соответствует правам, предоставляемым обладателю свидетельства штурмана, приведены в приложении 18 к настоящим Типовым программам.

Параграф 2. Типовые программы профессиональной подготовки для выдачи свидетельства бортинженера (бортмеханика)

247. Объем теоретической подготовки, не менее – 200 часов.

248. Объем летной подготовки, не менее – 100 часов.

249. Обучение кандидата обеспечивает освоение и демонстрацию уровня теоретических знаний, который соответствует правам, предоставляемым обладателю свидетельства бортинженера (бортмеханика), приведены в приложении 19 к настоящим Типовым программам.

250. Кандидат демонстрирует уровень знаний, который соответствует правам, предоставляемым держателю свидетельства бортинженера, по крайней мере, в следующих областях:

1) основы навигации, принцип работы и эксплуатация систем ВС;

2) эксплуатационные аспекты метеорологии;

3) человеческий фактор, управление угрозами и ошибками.

Параграф 3. Типовые программы профессиональной подготовки для выдачи свидетельства бортрадиста

251. Общий объем профессиональной подготовки бортрадиста определяется соответствующими квалификационными требованиями и разрабатываются АУЦ или предприятием гражданской авиации.

252. Требования к умениям и знанию правил ведения радиотелефонной связи и фразеологии аналогичны требованиям для выдачи свидетельств пилотов ВС.

Глава 18. Типовые программы переподготовки и поддержания профессионального уровня

Параграф 1. Переподготовка пилотов для получения свидетельств ULAPL (MHG) или (Ag)

253. Для выдачи свидетельства ULAPL (MHG) или (Ag) обладателю свидетельства другого вида ВС полностью засчитываются теоретические занятия и экзамены по общим дисциплинам, если не истек срок их действия, включая:

1) воздушное законодательство;

2) человеческий фактор в авиации;

3) авиационная метеорология;

4) средства связи. Правила ведения радиообмена и VFR фразеологии;

5) аварийно-спасательная подготовка.

254. Не ограничивая действия вышеприведенного пункта, для выдачи свидетельства ULAPL (MHG) или (Ag), обладатель свидетельства другого вида ВС обязан пройти теоретическую подготовку в объеме не менее 25 часов, включая экзамены, по следующим специальным дисциплинам:

1) практическая аэродинамика ВС;

2) воздушная навигация;

3) конструкция ВС и его летная эксплуатация;

4) конструкция силовой установки и его летная эксплуатация;

5) электрическое, приборное и радионавигационное оборудование воздушного судна и их летная эксплуатация;

6) эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации;

7) правила организации технической подготовки и эксплуатации ВС.

255. Летная подготовка включает в себя не менее 10 часов, из которых, как минимум, 8 часов с инструктором и не менее 2-х часов самостоятельного налета.

256. Результаты зачетов и экзаменов по переподготовки не являются основанием для продления квалификационных (рейтингов) и особых отметок в свидетельствах пилотов.

Параграф 2. Переподготовка пилотов для получения свидетельств LAPL(А) и PPL(А)&(H)

257. Для выдачи свидетельств категории LAPL или PPL, обладателю свидетельств других видов ВС полностью засчитываются теоретические занятия и экзамены по общим дисциплинам, если не истек срок их действия, включая:

1) воздушное законодательство;

2) человеческий фактор в авиации;

3) авиационная метеорология;

4) средства связи. Правила ведения радиообмена и VFR фразеологии;

5) аварийно-спасательная подготовка.

258. Не ограничивая действия вышеприведенного пункта, для выдачи свидетельств категории LAPL или PPL, обладатель свидетельства на управление другим видом воздушного судна обязан пройти теоретическую подготовку в объеме не менее 50 часов, включая экзамены, по следующим специальным дисциплинам:

1) практическая аэродинамика воздушного судна;

2) воздушная навигация;

3) конструкция воздушного судна и его летная эксплуатация;

4) конструкция силовой установки и его летная эксплуатация;

5) электрическое, приборное и радионавигационное оборудование воздушного судна и их летная эксплуатация;

6) эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации;

7) правила организации технической подготовки и эксплуатации ВС.

259. Для выдачи свидетельства категории PPL (А), обладателю категории LAPL(А) полностью засчитываются теоретические занятия и экзаменационные оценки. Летная подготовка включает в себя не менее 5 часов, из них самостоятельный налет – 2 часа.

260. Летная подготовка держателя свидетельства ULAPL (MHG) или (Ag) на другой вид ВС для выдачи свидетельства категории LAPL(А), PPL (А) или PPL(H), включает в себя не менее 25 часов налета, из которых:

1) не менее 15 часов с инструктором, включая полеты на критических режимах и по приборам; и

2) не менее 5 часов самостоятельного налета, и

3) не менее 2 полетов по маршрутам, в том числе 1 (один) полет самостоятельно (solo) по маршруту протяженностью не менее 270 км с посадками до полной остановки на 2 различных аэродромах, не являющихся аэродромом вылета.

261. Подготовка держателя свидетельства LAPL(А) на легкий негерметичный самолет с поршневым двигателем с взлетной массой 5 700 кг и менее, для эксплуатации которого требуется наличие двух пилотов, включает теоретическую подготовку в объеме не менее 50 часов и летную подготовку в сертифицированном АУЦ в объеме не менее 8 часов, из которых:

1) как минимум 6 часов с инструктором; и

2) не менее 2 часов самостоятельного налета, включая 10 взлетов и посадок самостоятельно.

262. После успешной проверки летных умений кандидат может выполнять обязанности пилота на однодвигательном поршневом самолете с взлетной массой 5 700 кг и менее.

263. Летная подготовка держателя свидетельства категории LAPL(А) или PPL (А) с одного типа на другой тип самолета с одним поршневым двигателем включает не менее 3-х часов, включая 10 взлетов и посадок с инструктором, и 10 взлетов и посадок самостоятельно.

264. Кандидат, имеющий свидетельство LAPL(А) или PPL (А) с квалификационной отметкой "однодвигательный поршневой самолет – SEP" на получение квалификационной отметки "многодвигательный поршневой самолет – MEP" на легких самолетах с одним пилотом проходит летную подготовку продолжительностью не менее 5 часов, из которых с инструктором:

1) не менее 1 часа на критических режимах полета многодвигательного самолета; и

2) не менее 3 часов летной подготовки по процедурам отказа двигателя и методикам асимметричного полета;

3) не менее 1 часа самостоятельных полетов по кругу.

265. При этом теоретическая подготовка по специальным дисциплинам составляет не менее 8 часов.

266. Летная подготовка держателя свидетельства LAPL(А), PPL (А) или CPL(A) с квалификационной отметкой "однодвигательный поршневой самолет – SEP" при переподготовке на новый тип однодвигательного поршневого самолета включает не менее 3 часов. При этом теоретическая подготовка по специальным дисциплинам зависит от модификации конструкции самолета и двигателя и составляет не менее 6 часов.

267. Летная подготовка держателя свидетельства LAPL(А), PPL (А) или CPL(A) с квалификационной отметкой "многодвигательный поршневой самолет – MEP" при переподготовке на новый тип многодвигательного поршневого самолета включает не менее 3 часов. При этом теоретическая подготовка по специальным дисциплинам зависит от модификации конструкции самолета и двигателя и составляет не менее 6 часов.

268. Летная подготовка держателя свидетельства категории PPL(Н) или CPL(Н) на другой тип вертолета включает в себя не менее 10 часов, их них, как минимум, 7 часов с инструктором и не менее 2 часа самостоятельного налета.

269. Обладатель квалификационной отметки "летный инструктор - FI" на одном виде легких и сверхлегких ВС, после переподготовки на другой вид легких и сверхлегких ВС, налета не менее 100 часов в качестве КВС и соответствующей летной проверки в сертифицированном АУЦ на данном типе ВС, выполняет функции летного инструктора на этом виде ВС.

270. К самостоятельному освоению типов легких и сверхлегких воздушных судов, ранее не эксплуатировавшихся на территории Казахстана, допускаются действующие летные инструкторы, имеющие:

1) налет в качестве КВС не менее 1000 часов и действующую квалификационную отметку "летный инструктор" не менее 3-х лет;

2) освоивших не менее трех типов ВС.

271. При этом летная подготовка включает в себя не менее 5 часов, в том числе на критических режимах не менее 2 часов летного времени.

272. Результаты зачетов и экзаменов по переподготовки не являются основанием для продления квалификационных (рейтингов) и особых отметок в свидетельствах пилотов.

Параграф 3. Переподготовка членов летных экипажа

273. Для получения права управления на новом типе (классе) воздушного судна член летного экипажа заканчивает курс переподготовки по теоретическим предметам в соответствии с утвержденными программами с учетом разницы различных типов и/или классов воздушных судов.

274. Кандидат проходит теоретическую подготовку на новом типе (классе) воздушного судна по следующим специальным дисциплинам, приведенным в приложении 20 к Типовым программам. Объем теоретической подготовки определяется Авиационным учебным центром в зависимости от типа (класса) ВС.

Примечание. Программы составляются применительно к каждому типу (классу) ВС, с учетом требований разработчика ВС.

275. Дополнительная подготовка при различии оборудования (differences training and familiarization training) проводится на соответствующем ВС или тренажерном устройстве:

1) при значительном изменении оборудования и / или процедур по типам или вариантам ВС;

2) при эксплуатации другого варианта самолета того же типа или другого типа того же класса; или

3) при эксплуатации различных вариантов вертолетов, которые эксплуатируются.

276. Ознакомительный курс проводится, если:

1) осуществляется эксплуатация различных вертолетов или самолетов того же типа; или

2) при введении значительного изменения оборудования и / или процедур по типам или вариантам ВС, которые в настоящее время эксплуатируются.

277. Объем тренажерной и летной подготовки определяется самостоятельно в зависимости от конкретного типа или класса ВС и характеристик тренажера, для достижения уровня подготовки, обеспечивающего безопасный исход полета.

278. При отсутствии летной подготовки на ВС в процессе переподготовки на другие (новые) типы ВС (при применении процедуры ZFTT - zero flight time training), в соответствии с программой подготовки, допускается проведение подготовки на тренажерных устройствах имитации условий полета типа IV по классификации ИКАО (комплексное пилотажное учебно-тренировочное устройство, отвечающее, как минимум, требованиям к тренажеру (FFS) уровня С и уровня D, указанным в документе EASACSFSTD (A) с изменениями, а также в документе FAA AC 120-40B с изменениями, включая альтернативные средства обеспечения соответствия (АМОС), допускаемые в документе AC 120-40B).

279. Курс летной подготовки на тренажере с применением процедуры ZFTT могут проходить пилоты многочленного экипажа многодвигательных воздушных судов с максимальной сертифицированной взлетной массой более 10 тонн или с конфигурацией более чем 19 пассажиров, если:

1) для курса летной подготовки использовался FFS, квалифицированный для уровня CG, C или промежуточный уровень C, при наличии налета 1 500 часов или 250 маршрутных секторов;

2) для курса летной подготовки использовался FFS, квалифицированный для уровня DG или D, при наличии налета 500 часов или 100 маршрутных секторов.

280. Утверждение процедуры летной подготовки с применением (ZFTT) предоставляется только АУЦ, которые имеют сертификат эксплуатанта для выполнения коммерческих воздушных перевозок или АУЦ, имеющие определенное соглашение с эксплуатантами гражданских воздушных судов.

281. Одобрение на подготовку пилотов по программе летной подготовки с применением ZFTT выдается эксплуатантам, имеющим не менее 90-дневный опыт эксплуатации ВС данного типа.

В случае применения процедуры летной подготовки по программе ZFTT в АУЦ, которые имеют особую договоренность с эксплуатантом, требования наличия 90-дневного опыта эксплуатации ВС данного типа не применяется, при участии инструктора по типу (TRI (A)) в дополнительных взлетах и посадках, имеющего опыт эксплуатации на ВС данного типа.

282. Для первоначального одобрения процедуры ZFTT эксплуатант имеет сертификат эксплуатанта для выполнения коммерческих воздушных перевозок не менее 1 года.

Этот период может быть сокращен, если эксплуатант и АУЦ ГА имеют опыт обучения по программе присвоения квалификационной отметки.

283. В программах переподготовки вводится имитация аэродромной тренировки, которая проводится в завершении курса подготовки и может засчитываться как летная подготовка.

Когда пилот переходит от турбовинтового к турбореактивному самолету или от турбореактивного к турбовинтовому самолету, требуется дополнительная тренировка на тренажере.

284. При отсутствии возможности использования тренажера данного типа ВС, в отдельных случаях, проводится тренаж в кабине ВС по утвержденной уполномоченным органом программе.

285. Летная подготовка (base training) проводится квалифицированным инструктором по типу и / или экзаменатором для всестороннего ознакомления члена летного экипажа со всеми аспектами ограничений и нормальными процедурами, особым случаям и аварийными процедурами, связанными с воздушным судном.

286. При планировании летной подготовки на самолетах с летным экипажем, состоящим из двух пилотов или более особое внимание уделяется практике LOFT с акцентом на CRM и использованию процедур координации экипажа, в том числе действия при недееспособности одного члена экипажа.

287. Перерывы между окончанием летной подготовки на КТС (FFS) и началом летной подготовки на самолете строго контролируется.

288. При перерыве между летной подготовкой на КТС (FFS) и началом летной подготовки на самолете более 90 дней слушатель сдает экзамен по знанию руководства по летной эксплуатации, и пройти летную подготовку на комплексном тренажере (FFS) в объеме по усмотрению инструктора.

289. При перерыве свыше 1-го года слушатель проходит теоретическую подготовку и летную подготовку на комплексном тренажере (FFS) в полном объеме.

290. Пилоты, которым была присвоена квалификационная отметка, основанная на летной подготовке на тренажере ("ZFTT"):

1) начинают летную подготовку под наблюдением инструктора не позднее, чем через 21 день после завершения теста на умение или после окончания курса переподготовки. Содержание курса переподготовки вносится в руководство по производству полетов эксплуатанта;

2) завершают шесть взлетов и посадок на FSTD не позднее, чем через 21 день после завершения теста на умение под наблюдением инструктора ("TRI (A)").

Если взлеты и посадки не были выполнены в течение 21 дня, слушатель проходит дополнительную наземную подготовку в объеме по усмотрению инструктора;

3) провести первые четыре взлета и посадки LIFUS в самолете под наблюдением TRI (A).

Параграф 4. Поддержание профессионального уровня

291. Эксплуатант составляет и выполняет программу наземной и летной подготовки, которая утверждается уполномоченным органом и гарантирует надлежащую подготовку всех членов летного экипажа для выполнения, возложенных на них обязанностей.

292. Программа профессиональной подготовки разрабатывается эксплуатантом или АУЦ на основании настоящих Типовых программ и обеспечивает надлежащую подготовку всех членов летного экипажа для выполнения, возложенных на них обязанностей, а также:

1) предусматривает средства наземной и летной подготовки, преподавателей и инструкторов соответствующей квалификации;

2) состоит из наземной, тренажерной и летной подготовки на типе (типах) воздушных судов, на котором работают члены летного экипажа;

3) включает отработку взаимодействия членов летного экипажа, а также обучение действиям при всех видах аварийной и исключительной обстановки или режима, вызванных неисправностями силовой установки, планера или систем, пожаром или другими отрицательными факторами;

4) включает подготовку по предотвращению сложных пространственных положений и выводу из них;

5) включает подготовку в целях овладения знаниями и навыками, касающимися схем визуальных полетов и полетов по приборам в предполагаемом районе производства полетов, составление карт, характеристик работоспособности человека, включая контроль факторов угрозы и ошибок, и перевозки опасных грузов;

6) обеспечивает проведение обучения с таким расчетом, чтобы весь персонал по выполнению полета воздушного судна знал функции, которые он осуществляет, и как эти функции связаны с функциями других членов экипажа воздушного судна, в том числе при выполнении нештатных или аварийных процедур;

7) предусматривает ознакомление вновь принятого на работу члена летного экипажа с его обязанностями и функциями, требованиями эксплуатанта по выполнению полетов;

8) повторяется через определенные периоды, устанавливаемые уполномоченным органом, и предусматривает проведение оценки подготовки.

293. Программа ежегодной наземной подготовки составляется по модульному принципу с обязательным изучением систем воздушного судна в течение трех летнего периода, приведенных в приложении 20 к Типовым программам, а также имеет практическую направленность с обязательным изучением:

1) особенностей выполнения полетов на конкретном типе ВС, включая противообледенительную обработку ВС на земле;

2) правил эксплуатации нового бортового оборудования (при необходимости);

3) повторением эксплуатационных процедур (SOP);

4) анализа летных происшествий по причинам отказа авиационной техники и человеческому фактору;

5) действий при потере дееспособности пилота в полете;

6) изучение вновь принятых отечественных и международных стандартов и правил.

294. Дополнительный перечень программ по поддержанию профессионального уровня членов летных экипажей разрабатываются на основании Типовых программ для учебных курсов согласно приложению 21 к настоящим Типовым программам.

295. Сроки прохождения курсов поддержания профессионального уровня членов летных экипажей указаны в приложении 21 к настоящим Типовым программам.

296. Требования по поддержанию профессионального уровня могут удовлетворяться посредством прохождения очного или дистанционного обучения с последующими сдачами зачетов и экзаменов (тестирование) по дисциплинам в классной аудитории.

297. При наличии соответствующих договоров допускается использование возможностей для обучения сторонних организаций, но при условии обязательной ответственности АУЦ ГА (организации гражданской авиации) за качество подготовки конкретного специалиста.

298. Документы об окончании курса профессиональной подготовки выдаются слушателям после завершения всех этапов в соответствии с утвержденной программой. Документы об окончании только одного этапа подготовки признаются недействительными.

299. Требование относительно повторной летной подготовки на конкретном типе ВС считается выполненным, если:

1) использовались, в той степени, в которой это представляется целесообразным уполномоченному органу, тренажерные устройства имитации полета, утвержденные уполномоченным органом для данной цели; или

2) проводилась через определенное время проверка уровня подготовки на данном типе ВС.

300. Каждый член летного экипажа, периодически проверяется, чтобы продемонстрировать свою компетентность в проведении нормальных, нештатных и аварийных процедурах.

301. Тренажерная подготовка на комплексном пилотажном тренажере выполняется не реже одного раза:

1) в 6 месяцев +/– 1 месяц 2 раза в год, общим объемом 16 часов в год;

2) в 3 месяца +/–1 месяц 4 раза в год, общим объемом 12 часов год.

Во всех случаях сроки тренажерной подготовки не превышает 12 месяцев, при увеличении срока на 1 месяц, срок последующей подготовки сокращается на 1 месяц.

302. Тренажерная подготовка, проводимая за трехлетний период, проводится по разработанным сценариям по всем особым и аварийным случаям, включая условия реального полета (LOFT), с основной направленностью на достижение оптимального взаимодействия с максимальным использованием ресурса экипажа (CRM), с включением элементов CFIT и обязательной отработкой действий при различных отказах силовых установок, отказах в системах управления самолетом и механизацией крыла, возникновении пожара.

303. Для членов летного экипажа выполняющих полеты на нескольких типах воздушных судов, обязательно прохождение тренировки на тренажере на всех типах воздушных судов с периодичностью не реже 3-х лет.

304. Требования относительно летной подготовки на конкретном типе воздушного судна считаются выполненными, если:

1) использовались тренажерные устройства имитации условий полета, допущенные уполномоченным органом для данной цели;

2) через определенное время проводилась проверка уровня подготовки (проверка практической работы в воздухе и умения действовать в аварийной обстановке), на данном типе воздушного судна.

305. Данные проверки осуществляются дважды в течение любых последовательных 12 месяцев, с интервалом не менее 120 дней (допускается одна проверка на комплексном тренажере (FFS), утвержденном уполномоченным органом. Объем проверки на FFS не менее 2-х часов.

306. Программа квалификационной проверки (type rating) членов летного экипажа в следующем порядке:

1) перед проверкой на ВС выполняется тренировка на тренажере FFS, срок прохождения тренировки на FFS не должен превышать 6-ти месяцев или 3-х месяцев до проведения летной проверки (в соответствии с РПП эксплуатанта);

2) квалификационная проверка для пилотов и штурманов проводится пилотом-экзаменатором (при наличии в организации гражданской авиации штурмана-экзаменатора разрешается проведение квалификационной проверки для штурмана штурманом-экзаменатором), бортрадист может быть проверен командиром ВС, для других членов летного и кабинного экипажа проверка проводится соответствующими экзаменаторами по специальности;

3) на ВС, допущенных к полетам по приборам и ночным полетам, квалификационная поверка выполняется в дневных и ночных полетах. Выполнение проверки разрешается проводить в рейсовых условиях 2 полета (1 днем и 1 ночью), в аэродромных условиях 2 полета (4 захода днем и ночью, или только ночью). Общее время проверки не менее 1 час 30 минут, при метеоусловиях не ниже минимума проверяющего;

4) на ВС, не допущенных к выполнению полетов по приборам и ночным полетам, квалификационная проверка производится днем (при необходимости с имитацией ограничения видимости) при метеоусловиях не ниже минимума проверяющего, в соответствии с вышеизложенной методикой;

5) на моторных и безмоторных сверхлегких ВС, со всеми видами управления, одноместных проверку проводит пилот-инструктор, находясь на земле в обоюдном поле зрения пилотирующего пилота и инструктора (общее время проверки не менее 1 часа, днем, при метеоусловиях, обеспечивающих выполнение проверки, количество полетов определяет инструктор), на двухместных ВС проверка проводится в кабине ВС;

6) в зависимости от видов проверки оформляется запись в летную книжку, оформляется акт квалификационной проверки или запись в задании на тренировку (при необходимости).

307. Оценки, полученные при прохождении ежегодной теоретической подготовки на курсах поддержания профессионального уровня, действительны для продления срока действия квалификационных (рейтингов) и особых отметок в свидетельствах авиационного персонала течение 12 месяцев + 1 месяц.

308. Для подтверждения сертификата летного инструктора FI или IRI обладатель сертификата выполняет 2 из следующих 3 требований:

1) для FI (A) и (H) выполнить не менее 50 часов по программе летного обучения в соответствующей категории воздушных судов в течение срока действия сертификата как FI, TRI, CRI, IRI или экзаменатор.

Если заявитель имеет допуск к полетам по приборам (IR) то он имеет не менее 10 часов налета по программе летного обучения для IR в течение последних 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия свидетельства FI;

2) для FI (As) иметь налет не менее 20 часов полета на дирижаблях в качестве FI, IRI или в качестве экзаменатора в течение срока действия сертификата.

Если заявитель имеет допуск к полетам по приборам (IR) то он имеет не менее 10 часов налета по программе летного обучения для IR в течение последних 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия свидетельства FI;

3) для FI (S) иметь налет не менее 30 часов или 60 взлетов по программе летного обучения на планерах в качестве FI или в качестве экзаменатора в течение срока действия сертификата;

4) для FI (B) иметь налет не менее 6 часов по программе летного обучения на воздушных шарах в качестве FI или в качестве экзаменатора в течение срока действия сертификата.

Посещает семинар-практикум инструкторов в течение срока действия сертификата FI.

Проходит оценку компетентности на ВС или тренажере (поддержание профессионального уровня) в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ, в течение 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия свидетельства FI.

5) Для продления сертификата инструктора FI, заявитель в течение 12 месяцев до продления:

посещает семинар для инструкторов;

проходит оценку компетентности на ВС или тренажере (поддержание профессионального уровня) в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

Сертификат инструктора FI, TRI/ SFI, CRI, IR действителен в течение 3-х лет.

309. Для подтверждения сертификата инструктора по типу самолета (TRI (A)) заявитель в течение последних 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия сертификата, выполняет одно из следующих 3-х требований:

1) проводит одну из следующих частей учебного курса:

сессию тренажерной подготовки продолжительностью не менее 3 часов или одно упражнение на ВС не менее 1 часа, включающее минимум 2 взлета и посадки;

2) получает повышение квалификации инструкторов в качестве TRI в сертифицированном (признанном) AУЦ;

3) проходит оценку компетентности в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

310. Для подтверждения сертификата инструктора по типу вертолета (TRI (Н)) или воздушного судна с системой увеличения подъемной силы (TRI (PL)) заявитель в течение срока действия сертификата TRI выполняет 2 из следующих 3 требований:

1) имеет налет 50 часов по программе летной подготовки на каждом из типов воздушных судов, для которых предусмотрены учебные программы или тренажере FSTD, соответствующего типа, из которых не менее 15 часов налета в течение 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия сертификата TRI.

Для инструктора TRI (PL) эти часы летной подготовки выполняются в качестве экзаменатора TRI или типа (TRE) или инструктора по пилотажным тренажерам SFI или экзаменатора (SFE);

2) проходит переподготовку инструкторов в качестве TRI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ;

3) проходит оценку компетентности по поддержанию профессионального уровня в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

311. Если сертификат инструктора по типу TRI (A) истек, заявитель:

1) в течение последних 12 месяцев, предшествующих заявке выполняет 30 маршрутных секторов, включая взлеты и посадки на соответствующем типе самолета, из которых не более 15 секторов полета может быть выполнено на тренажере;

2) заканчивает соответствующие части курса TRI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом АУЦ;

3) проводит тренировку по программе квалификационной проверки в объеме не менее 3 часов полета на применимом типе самолета под наблюдением TRI (A).

312. Для продления сертификата инструктора по типу вертолетов TRI (H) или TRI (PL) (воздушного судна с системой увеличения подъемной силы) заявитель в течение 12 месяцев до продления:

1) получает переподготовку инструкторов в качестве TRIв сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ, которое охватывает соответствующие элементы учебного курса TRI;

2) проходит оценку компетентности по поддержанию профессионального уровня в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 15 настоящих Типовых программ.

313. Для подтверждения сертификата по классу CRI заявитель в течение 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия сертификата CRI:

1) проводит летную подготовку в роли CRI, в объеме не менее 10 часов. Если заявитель CRI имеет допуск, как на одномоторных, так и на многомоторных самолетах, 10 часов летной подготовки одинаково распределяются между одномоторными и многомоторными самолетами; или

2) проходит переподготовку по программе инструкторов в качестве СRI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ, которое охватывает соответствующие элементы учебного курса СRI;

3) проходит оценку компетентности по поддержанию профессионального уровня для многодвигательных или однодвигательных ВС в соответствии с требованиями с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

314. Для продления сертификата инструктора по классу CRI, заявитель в течение 12 месяцев до продления:

1) получает переподготовку по программе инструкторов в качестве СRI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ, которое охватывает соответствующие элементы учебного курса СRI;

2) проходит оценку компетентности на ВС или тренажере (поддержание профессионального уровня) в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

315. Для подтверждения сертификата инструктора по пилотажным тренажерам SFI заявитель в течение срока действия SFI, выполняет 2 из следующих 3-х требований:

1) имеет налет 50 часов на FSTD в качестве инструктора или экзаменатора, из которых не менее 15 часов в течение 12 месяцев, предшествующих дате истечения срока действия сертификата SFI;

2) проходит переподготовку в качестве SFI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ;

3) проходит оценку компетентности по поддержанию профессионального уровня в соответствии с требованиями главы 17 настоящих Типовых программ.

В дополнение, заявитель проводит на FFS проверку квалификации для выдачи квалификационных отметок конкретных типов воздушных судов.

Для каждой альтернативной повторной аттестации сертификата SFI владелец соблюдает требование подпункта 3 настоящего пункта.

316. Для продления сертификата инструктора по пилотажным тренажерам SFI, заявитель в течение 12 месяцев, предшествующих заявление:

1) получает переподготовку по курсу подготовки на тренажере SFI;

2) проходит переподготовку в качестве SFI в сертифицированном (признанном) уполномоченным органом AУЦ;

3) проходит оценку компетентности на тренажере (поддержание профессионального уровня) в соответствии с требованиями параграфов 4, 5 главы 16 настоящих Типовых программ.

Глава 19. Типовые программы профессиональной подготовки персонала по техническому обслуживанию ВС и его компонентов, персонала, вовлеченного в поддержание летной годности ВС

317. Типовые программы первоначальной подготовки персонала по техническому обслуживанию ВС (далее в пределах настоящего подраздела – "Типовые программы") регламентирует минимальный объем первоначальной подготовки для указанного персонала, который может быть увеличен при необходимости и обоснования. Модули и тематика дисциплин приведены в приложении 22 ("Компоновка из модулей") к настоящим Типовым программам.

318. Для кандидатов на обладание свидетельством специалиста по ТO ВС категорий / подкатегорий "А", "В1", "В2" и "В3" объем первоначальной подготовки / процент теоретического обучения определяется согласно приложению 23 к настоящим Типовым программам.

319. При обучении в АУЦ отношение (пропорция) теоретического обучения к практическому остается в пределах требований таблицы настоящего пункта, а при самостоятельном изучении программы и отдельных ее модулей, требований к продолжительности теоретического обучения не существует.

320. Для кандидатов на обладание свидетельством специалиста по ТО ВС категорий / подкатегорий "А", "В1", "В2" и "В3" допускается освоение программ первоначальной подготовки (модулей) самостоятельно с последующей сдачей экзаменов в уполномоченном органе или в АУЦ, которым делегировано право приема экзаменов.

321. При переходе от одной категории / подкатегории свидетельства специалиста по ТО ВС к другой, специалист:

1) проходит подготовку в АУЦ или изучает модули программы для запрашиваемой категории / подкатегории свидетельства самостоятельно в объеме разницы уровней в пределах каждого обязательного модуля для этой категории / подкатегории согласно приложению 22 настоящих Типовых программ, а также изучает недостающие модули в той категории свидетельства, на которую он претендует, после чего сдает экзамены; и

2) приобретает и доказывает практический опыт в ТО ВС в той категории, на которую он претендует, требования к которой изложены в "Правилах выдачи и продления срока действия свидетельств авиационного персонала", а особенности его приобретения – в "Квалификационных требованиях к специалисту по техническому обслуживанию воздушных судов".

322. АУЦ определяет продолжительность изучения тем или предметов в пределах каждого модуля самостоятельно, за исключением модулей, определенных следующим пунктом настоящих Правил, где продолжительность обучения определена и фиксирована.

323. Продолжительность обучения для некоторых модулей определяется следующими требованиями:

1) "Модуль 10RK. Казахстанское и международное авиационное законодательство" / "Module 10RK. Kazakhstan and International Aviation Legislation" - 4 дня (21 час) /с экзаменом;

2) "Модуль 9. Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС" / "Module 9. Human Factors" - 2 дня (12 часов) / с экзаменом.

324. В настоящих Типовых программах определяются уровни компетенций, которыми обладает кандидат на получение свидетельства специалиста по ТО ВС и уровни компетенций обладателя свидетельства специалиста по ТО ВС для внесения квалификационной отметки в такое свидетельство.

325. В настоящих Типовых программах для первоначальной подготовки специалистов по ТО ВС представлен модульный принцип, который не может быть трансформирован при разработке учебных программ в другие формы обучения.

326. В настоящих Типовых программах приводится описание базовых навыков ("Basic Skills) изложенных в приложении 24 к настоящим Типовым программам, которые являются практическим обучением для кандидатов на получение свидетельства специалиста по ТО ВС категорий / подкатегорий "А", "В1", "В2" .

327. "Стандарт экзаменов первоначальной подготовки" изложен в приложении 25 к настоящим Типовым программам.

328. В настоящих Типовых программах базовые знания (индикаторы), которым соответствует обучаемый по завершения первоначальной подготовки с целью получения свидетельства авиационного персонала категорий (подкатегорий) "А", "В1", "В2" и "В3" или квалификационной отметки категорий "В1", "В2", "В3", "С" в такое свидетельство обозначаются уровнями знаний (1, 2 или 3). При определении уровней знаний при обучении на тип ВС, а также теоретической части при обучении в выполнении задач механика категории "А" используются классификация, определяемая пунктом 2 приложения 26 "Уровни обучения на тип ВС" к настоящим Типовым программам, а для первоначальной подготовки – пунктом 329 настоящих Типовых программ.

329. Индикаторы базовых знаний первоначальной подготовки разграничиваются соответственно признаками и целями:

1) уровень 1 – ознакомление с основными элементами учебного предмета, при этом кандидат:

ознакомлен с базовыми элементами учебного предмета;

способен дать простое описание учебного предмета, используя общие слова и примеры;

способен использовать характерные для учебного предмета термины;

2) уровень 2 – общие знания по теоретическим и практическим аспектам учебного предмета и способность применять эти знания, при этом кандидат способен:

понимать теоретические основы учебного предмета;

давать общее описание используемого учебного предмета, где необходимо приводить примеры;

использовать математические формулы, увязывая их с физическими законами при описании учебного предмета;

читать и понимать эскизы, рисунки и схемы при описании учебного предмета;

применить свои знания на практике, используя детальные процедуры;

3) уровень 3 – углубленные знания теоретических и практических аспектов учебного предмета и способность объединять и применять отдельные элементы знаний в логичной и всесторонней манере, при этом кандидат:

знает теорию учебного предмета и взаимосвязь с другими учебными предметами;

способен детально описывать учебный предмет, используя теоретические основы и характерные примеры;

способен понимать и использовать математические формулы, относящиеся к учебному предмету;

способен читать, понимать и готовить эскизы, простые рисунки и схемы, описывающие учебный предмет;

способен применять свои знания на практике, используя инструкции производителя;

способен понимать результаты своих действий, полученные от различных источников и мер измерений и корректировать, по необходимости, свои действия.

330. Стандарты обучения и экзаменов авиационного персонала по ТО ВС и его компонентов, персонала по поддержанию летной годности ВС изложены в соответствующих приложениях к настоящим Типовым программам и включают в себя:

1) "Стандарт экзаменов первоначальной подготовки" изложен в приложении 25 к настоящим Типовым программам;

2) "Стандарт обучения на тип ВС, проведения экзаменов – практическая стажировка" изложен в приложении 26 к настоящим Типовым программам;

3) "Стандарт обучения по курсам переподготовки и поддержания профессионального уровня персонала по ТО ВС и его компонентов, персонала по поддержанию летной годности ВС" изложен в приложении 27 к настоящим Типовым программам.

331. Программы курсов для персонала, вовлеченного в техническое обслуживание ВС и/или поддержание летной годности ВС изложены в соответствующих приложениях к настоящим Типовым программам и включают в себя:

1) "Безопасность топливных баков / CDCCL - Фазы 1 и 2" / "Fuel Tank Safety / CDCCL –Phases 1 and 2" согласно приложению 28 к настоящим Типовым программам;

2) "Система электропроводки и электрических соединений - EWIS" / "Electrical Wiring Interconnection System, EWIS" согласно приложению 29 к настоящим Типовым программам;

3) "Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка" / "Initial Human Factors" согласно приложению 30 к настоящим Типовым программам;

4) "Техническая эксплуатация ВС, выполняющих полеты по правилам ETOPS" / "ETOPS Maintenance" согласно приложению 31 к настоящим Типовым программам;

5) "Оценка безопасности иностранных ВС (SAFA)" / "Safety Assessment of Foreign Aircraft, SAFA" согласно приложению 32 к настоящим Типовым программам;

6) "Обучение задачам сервисного обслуживания ВС" / "ACFT Service Tasks Training" согласно приложению 33 к настоящим Типовым программам;

7) "Обучение практическому выполнению задач, определенным к выполнению обладателям свидетельств категории "А" / "Cat A Tasks Training" согласно приложению 34 к настоящим Типовым программам;

8) "Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – поддержание профессионального уровня" / "Human Factors - Continuation Training" согласно приложению 35 к настоящим Типовым программам;

9) "Авиационное законодательство – поддержание профессионального уровня" / "Aviation Legislation - Continuation Training" согласно приложению 36 к настоящим Типовым программам;

10) "Безопасность топливных баков / CDCCL – поддержание профессионального уровня" / "Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training" согласно приложению 37 к настоящим Типовым программам;

11) "Ошибки в техническом обслуживании и ремонте ВС, замечания, выявленные в процессе аудитов организации по ТО и РАТ, материалы расследований авиационных событий и инцидентов, связанных с техническим обслуживанием и ремонтом ВС и выработанные в них рекомендации" согласно приложению 38 к настоящим Типовым программам;

12) "Система электропроводки и электрических соединений (EWIS) – поддержание профессионального уровня" / "Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) - Continuation Training" согласно приложению 39 к настоящим Типовым программам;

13) "Общий ознакомительный курс с ВС (XXXXX - указывается тип ВС) с двигателями (YYYYY - указывается тип двигателя)" / "General Aircraft Familiarization Course ХХХХХ (YYYYY)" согласно приложению 40 к настоящим Типовым программам;

14) "Поддержание профессионального уровня персонала, занятого в сервисном и/или ТО ВС, а также другого персонала, обеспечивающего поддержание летной годности ВС" / "Continuation Training for Servesing, Maintenance and Continuing Airworthiness Staff" согласно приложению 41 к настоящим Типовым программам;

15) "Минимальный перечень курсов по поддержанию профессионального уровня специалистов по ТО ВС и перечень курсов первоначальной подготовки к ним" согласно приложению 42 к настоящим Типовым программам;

16) "Типовая программа компетенций персонала организации ТО и РАТ и персонала по поддержанию летной годности ВС" согласно приложению 43 к настоящим Типовым программам;

17) "Авиационный внутренний аудитор" / "Aviation Internal Auditor" согласно приложению 44 к настоящим Типовым программам;

18) "Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117, МИ-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1" согласно приложению 45 к настоящим Типовым программам;

19) "Программа практической стажировки на вертолеты Ми-8Т; Ми-8МТВ-1 (Ми-172) для персонала категории "В1" согласно приложению 46 к настоящим Типовым программам;

20) "Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2" согласно приложению 47 к настоящим Типовым программам;

21) "Программа практической стажировки ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2" согласно приложению 48 к настоящим Типовым программам;

22) "Программа обучения на тип ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В1" согласно приложению 49 к настоящим Типовым программам;

23) "Программа практической стажировки ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В1" согласно приложению 50 к настоящим Типовым программам;

24) "Программа обучения на тип ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В2" согласно приложению 51 к настоящим Типовым программам;

25) "Программа практической стажировки ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В2" согласно приложению 52 к настоящим Типовым программам;

26) "Программа обучения на тип ВС Ка-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В1" согласно приложению 53 к настоящим Типовым программам;

27) "Программа практической стажировки ВС Ка-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В1" согласно приложению 54 к настоящим Типовым программам;

28) "Программа обучения на тип ВС Ка-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА - 350 для персонала категории "В2" согласно приложению 55 к настоящим Типовым программам;

29) "Программа практической стажировки ВС Ка-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В2" согласно приложению 56 к настоящим Типовым программам;

30) "Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ; Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1" согласно приложению 57 к настоящим "Типовым программам;

31) "Программа практической стажировки на ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ; Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1" согласно приложению 58 к настоящим Типовым программам;

32) "Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ; Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2" согласно приложению 59 к настоящим Типовым программам;

33) "Программа практической стажировки на ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ; Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2" согласно приложению 60 к настоящим Типовым программам;

34) "Программа обучения на тип ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В1" согласно приложению 61 к настоящим Типовым программам;

35) "Программа практической стажировки на ВС Ми-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В1" согласно приложению 62 к настоящим Типовым программам;

36) "Программа обучения на тип ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В2" согласно приложению 63 к настоящим Типовым программам;

37) "Программа практической стажировки на ВС Ми-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В1" согласно приложению 64 к настоящим Типовым программам;

38) "Программа обучения на тип ВС Ан-2 с двигателем АШ-62ИР для персонала категории "В1" и "В3" согласно приложению 65 к настоящим Типовым программам;

39) "Программа практической стажировки ВС Ан-2 с двигателем АШ-62ИР для персонала категории "В1" и "В3" согласно приложению 66 к настоящим Типовым программам;

40) "Программа обучения на тип ВС Ан-2 с двигателем АШ-62ИР для персонала категории "В2" согласно приложению 67 к настоящим Типовым программам;

41) "Программа практической стажировки ВС Ан-2 с двигателем АШ-62ИР для персонала категории "В2" согласно приложению 68 к настоящим Типовым программам;

42) "Программа обучения на тип ВС Ан-24 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В1" согласно приложению 69 к настоящим Типовым программам;

43) "Программа практической стажировки ВС Ан-24 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В1" согласно приложению 70 к настоящим Типовым программам;

44) "Программа обучения на тип ВС Ан-24 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В2" согласно приложению 71 к настоящим Типовым программам;

45) "Программа практической стажировки ВС Ан-24 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В2" согласно приложению 72 к настоящим Типовым программам;

46) "Программа обучения на тип ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В1" согласно приложению 73 к настоящим Типовым программам;

47) "Программа практической стажировки ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В1" согласно приложению 74 к настоящим Типовым программам;

48) "Программа обучения на тип ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В2" согласно приложению 75 к настоящим Типовым программам;

49) "Программа практической стажировки ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В2" согласно приложению 76 к настоящим Типовым программам.

332. По завершению первоначальной подготовки или обучения на тип ВС, сдачи соответствующих экзаменов и, при необходимости, оценки, обучаемому выдается сертификат признания "Recognition Certificate" за каждый успешно освоенный модуль или тип ВС / двигатель, при этом запись в сертификате по освоенному типу ВС и двигателю будет соответствовать принятым международным сокращениям. Разрешается выдача единого сертификата по результатам успешного освоения программы первоначальной подготовки по категориям "А", "В1", "В2", "B3" с указанием в сертификате тех модулей, которые успешно, через экзамен, освоены специалистом.

333. По завершению курсов, не попадающих под определение пункта 338 настоящих Типовых программ, участнику выдаются:

1) сертификат завершения курса "Certificate of Completion", если курс предусматривает сдачу экзамена, а также по результатам прохождения практической стажировки (On the Job Training, OJT), выдача которого предварительно согласовывается с уполномоченным органом. Альтернативой сертификата по результатам прохождения практической стажировки (OJT) являются записи по освоенным задачам практической стажировки (OJT) и оценки оценщиком соответствующе квалифицированным, назначенным;

2) сертификат посещения "Cerificate of Attendance", если курс не предусматривает сдачу экзамена.

334. Каждая повторная пересдача экзамена ведет к записи в сертификате результата минимального проходного бала, определенного для данного курса (например, "75%") в независимости от достигнутого результата, превышающего проходной балл.

335. Классификации видов профессиональной подготовки персонала по ТО ВС приведены в приложении 77 к настоящим Типовым программам.

336. При проверке знаний обучаемых через экзамен в части использования ими на экзамене источников информации и литературы, применяется принцип, изложенный в приложении 78 к настоящим Типовым программам.

337. Программы модулей 9А и 10RK применимы к механикам по сервисному обслуживанию ВС, к кандидатам на обладание и обладателям свидетельства специалиста по ТО ВС категорий "А", "В1", "В2", "С" и к другому персоналу, а именно, к:

1) руководящему составу и персоналу организации ТО и РАТ;

2) персоналу, занятому в поддержании летной годности ВС;

3) физическим лицам, имеющим право определять уровень квалификации авиационного персонала, занятого в ТО ВС;

4) персоналу, занятому в профессиональной подготовке специалистов категорий "А", "В1", "В2", и "С", в том числе вовлеченных в обучение механиков по сервисному обслуживанию ВС и персонала организаций по ТО и РАТ.

338. Программы модулей 9В и 10RK применимы к кандидатам на обладание и обладателям свидетельства специалиста по ТО ВС категорий "B3" к другому персоналу (в таблице обозначены как "другой персонал"), а именно, к:

1) руководящему составу и персоналу организации ТО и РАТ ВС легкой и сверхлегкой авиации;

2) персоналу, занятому в поддержании летной годности ВС легкой и сверхлегкой авиации;

3) физическим лицам, имеющим право определять уровень квалификации авиационного персонала, занятого в ТО ВС легкой и сверхлегкой авиации;

4) персоналу, занятому в обучение и приеме экзаменов у кандидатов на обладание свидетельством специалиста по ТО ВС категорий "B3" и обладателей таких свидетельств, в том числе вовлеченных в обучение персонала организации ТО и РАТ легкой и сверхлегкой авиации.

339. Термины "практический элемент", "практическое обучение", "практическая подготовка" имеют одинаковое смысловое значение, однако, необходимо учитывать, что:

1) термин "Практический элемент" применяется при обозначении практической части обучения на тип ВС;

2) "Практическая подготовка" или "Практическое обучение" - вид обучения, предусматривающий передачу навыков обучаемому в выполнении конкретной задачи или операции на ВС или его компоненте. Практическая стажировка (On the Job Training) рассматривается как вид практической подготовки или практического обучения, которая необходима для получения 1-й записи в графу "Rating" новой для специалиста категории свидетельства специалиста по ТО ВС, проводится для специалистов, обслуживающих тяжелые типы ВС и в условиях реального ТО ВС. Практическая подготовка или практическое обучение (Task Training) проводится при обучении в выполнении задач механика категории "А", механика по сервисному обслуживанию ВС, специалистов по обслуживанию компонентов ВС в лабораториях и мастерских, а также при проведении других видов обучения, предусматривающих передачу навыков от супервайзера или инструктора к обучаемому в выполнение той или иной операции или задачи;

3) базовые навыки ("Basic Skills) изложенные в приложении 24 к настоящим Типовым программам являются практическим обучением по единой программе и рассматривается как часть первоначальной подготовки, освоение которой предусматривается для кандидатов на получение свидетельства специалиста по ТО ВС категорий / подкатегорий "А", "В1", "В2".

Глава 20. Типовые программы профессиональной подготовки персонала по обслуживанию воздушного движения, специалист службы аэронавигационной информации, специалист в области проектирования воздушного пространства/летных процедур и картографии, специалист

Параграф 1. Общие положения

340. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки персонала по организации и обслуживанию воздушного движения, специалистов службы аэронавигационной информации, специалистов в области дизайна воздушного пространства/летных процедур и картографии, специалистов определяют принципы, порядок, минимальные объемы профессиональной подготовки и допуска к самостоятельной работе:

1) диспетчеров по обслуживанию воздушного движения, диспетчеров инструкторов, инструкторов тренажеров, руководителей полетов (старших диспетчеров смены) (далее – ОВД);

2) специалистов полетно-информационного обслуживания (ПИО) для центров полетной информации или органов аэродромного полетно-информационного обслуживания;

3) диспетчеров по планированию, контролю и координации воздушного движения (далее – ПВД);

4) диспетчеров Брифинг (далее – Брифинг);

5) экзаменаторов ОВД;

6) специалистов по обеспечению аэронавигационной информацией (специалист службы аэронавигационной информации, специалист в области дизайна воздушного пространства/летных процедур и картографии, специалист) (далее – АНИ).

341. Профессиональная подготовка специалистов по организации и обслуживанию воздушного движения (далее – ОрВД) проводится с целью обеспечения соответствия квалификационным требованиям, необходимым при выполнении служебных обязанностей. При внедрении в процессы профессиональной подготовки квалификационной системы подготовки и оценки, применяются рекомендации документов ИКАО 9868 PANS-TRG и 10056.

342. Первоначальная подготовка обеспечивает получение, а также развитие начальных, квалификационных знаний, навыков и установок для соответствия квалификационным требованиям к специалистам соответствующих категорий.

343. Переподготовка специалистов проводится при изменении характера и условий работы, конструкции системы (модернизация или замена), специальности, специализации, профиля работы, а также для получения квалификационных отметок.

344. Поддержание профессионального уровня специалистов обеспечивает пересмотр, закрепление, расширение существующих знаний и навыков, включая навыки коллективной работы, ознакомление с изменениями систем или оборудования, изучение новых процедур и практики, обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях, а также восстановления профессиональных навыков после перерывов в работе более 6 месяцев.

345. Элементы в области английского языка включаются в программы профессиональной подготовки дополнительно, в зависимости от необходимой подготовки специалистов для конкретного диспетчерского пункта, зоны управления или рабочего места.

346. При этом программы в области английского языка обеспечивают предоставление слушателям знаний и отработку навыков для самостоятельного формирования у них умения на рабочем уровне по шкале ИКАО:

1) недвусмысленно и четко изъясняться по общим, конкретным и связанным с работой вопросам;

2) использовать соответствующие методы связи для обмена сообщениями, для распознавания и устранения недопонимания (например, посредством проверки, подтверждения или уточнения информации);

3) успешно и относительно легко решать лингвистические проблемы при усложнении или непредвидимом изменении событий в процессе штатной рабочей ситуации или выполнении известной задачи связи;

4) использовать диалект или акцент, которые понятны для авиационного сообщества.

Параграф 2. Первоначальная подготовка и переподготовка специалистов ОВД, ПИО, ПВД и Брифинг

347. Первоначальная подготовка специалистов ОВД, ПВД и Брифинг включает следующие этапы, составляющие общий объем обучения:

1) теоретическая подготовка;

2) тренажерная подготовка (для диспетчеров ОВД);

3) практическая подготовка.

348. Теоретическая подготовка может осуществляться при следующих основных формах обучения:

1) стационарная дневная (комплексная, типовая);

2) модульная;

3) заочная;

4) дистанционная;

5) комбинированная.

349. Тренажерная подготовка может осуществляться при следующих основных формах обучения:

1) стационарная дневная (комплексная, типовая);

2) модульная.

350. Программа первоначальной подготовки соответствуют следующим критериям:

1) при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД из лиц летного состава, объем подготовки составляет не менее 360 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам;

2) при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД из лиц, не имеющих авиационного образования общий объем подготовки составляет не менее 600 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам;

3) первоначальная подготовка диспетчеров ОВД может проводиться как по комплексной программе, включающей базовую подготовку и подготовку по всем квалификационным отметкам, так и по модульной программе, позволяющей разделять базовую подготовку и подготовку по каждой квалификационной отметке;

4) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц летного состава, общий объем подготовки составляет не менее 80 учебных часов, согласно направлений подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД;

5) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц, имеющих квалификацию диспетчера ОВД, общий объем подготовки составляет не менее 36 учебных часов, которая может быть приравнена к прохождению специалистов обучения по программе поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД;

6) при первоначальной подготовке специалистов ПВД или Брифинг из лиц, относящихся к другим категориям авиационного персонала, общий объем подготовки составляет не менее 160 учебных часов, согласно направлений подготовки, приведенных для программы поддержания профессионального уровня диспетчеров Брифинг и/или ПВД;

7) при первоначальной подготовке специалистов ПИО из лиц летного состава (пилоты или штурманы), объем подготовки составляет не менее 60 учебных часов согласно приложению 79 к настоящим Типовым программам. При этом не требуется прохождение первоначальной подготовки специалистов ПИО из лиц, прошедших подготовку в качестве диспетчеров ОВД;

8) объем тренажерной подготовки при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД составляет не менее 240 учебных часов из общего объема, определенного в подпунктах 1) и 2) настоящего пункта;

9) практической подготовкой диспетчеров ОВД при первоначальной подготовке является реализуемый объем тренажерной подготовки;

10) стажировка на рабочем месте проводится после завершения первоначальной подготовки, минимальные объемы стажировок приведены в приложении 80 к настоящим Типовым программам и определяются диспетчерским пунктом (рабочим местом) либо рабочим местом Центра полетной информации или органа аэродромного полетно-информационного обслуживания, на котором предполагается осуществление профессиональной деятельности кандидата (стажера), а также способностью стажера освоить данный вид деятельности;

11) при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке персонала ОВД, ПВД и Брифинг, определяемых нормативными правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество учебного плана корректируется.

12) персонал, участвующий в процедурах, связанный с профессиональной подготовкой диспетчеров ОВД, за исключением вспомогательных специалистов обеспечения учебного процесса, имеет соответствующее образование: авиационное и/или профессиональную подготовку, либо соответствующую профессиональную подготовку, а также эксплуатационный (практический) опыт в организациях (эксплуатационных предприятиях) гражданской авиации по приобретенной специальности не менее 2-х лет, а система подготовки строится в соответствии с рекомендациями документов ИКАО 9868 PANS-TRG и 10056.

351. Тренажерная подготовка при первоначальной подготовке диспетчеров ОВД, является обязательной частью, и реализуется на специальных диспетчерских тренажерах, имитирующих воздушную обстановку.

352. Тренажерная подготовка, осуществляемая в рамках программы первоначальной подготовки диспетчеров ОВД, проводится под руководством инструктора ОВД, одновременно работающим не более чем с двумя обучаемыми.

353. Переподготовка проводится при необходимости и организуется для получения квалификационных отметок или выполнения дополнительных функций согласно приложению 81 к настоящим Типовым программам.

354. Специальная подготовка персонала проводиться в следующих случаях:

1) изменения или внедрения правил (процедур);

2) ввода в эксплуатацию новых систем;

3) по решению поставщика аэронавигационных услуг.

355. Специальная подготовка персонала ОВД может быть реализована, как самой аэронавигационной организацией в форме практической и тренажерной подготовки, так и в авиационном учебном центре в форме отдельного курса, тренинга. При этом не требуется утверждения программы подготовки (плана) в уполномоченном органе.

Параграф 3. Организация стажировки для получения допуска к работе

356. К стажировке для получения допуска к самостоятельной работе на диспетчерском пункте (рабочем месте), в Центре полетной информации и органе аэродромного полетно-информационного обслуживания допускаются лица, прошедшие соответствующую профессиональную подготовку и имеющие документ, подтверждающий завершение обучения по утвержденной программе.

357. Стажировка проводится под руководством и постоянным контролем инструктора, имеющего допуск к работе на данном диспетчерском пункте (рабочем месте).

Стажировку специалиста для органа аэродромного полетно-информационного обслуживания может также осуществлять специалист имеющий допуск к работе в указанном органе.

358. В случае организации нового диспетчерского пункта (рабочего места), Центра полетной информации, органа аэродромного полетно-информационного обслуживания, при отсутствии специалиста, имеющего допуск на данном диспетчерском пункте (рабочем месте), стажировка организуется путем имитации на тренажере, либо другими методами моделирования (розыгрыш) в объеме не менее 10 часов.

В этом случае, проведение стажировки осуществляет инструктор, имеющий допуск к работе на рабочем месте, которое предусматривает выполнение аналогичных функций, предварительно ознакомившийся с особенностями нового диспетчерского пункта согласно подпунктов 1) – 11) пункта 361 настоящих Типовых программ.

359. Инструктор, на основании объективных данных о стажере и личной беседы с ним, составляет индивидуальный план проведения стажировки, в котором определяются сроки изучения необходимой документации, сроки и содержание тренажерной подготовки, время начала практического ОВД (процедур на рабочем месте). По мере необходимости инструктор вносит необходимые коррективы в план проведения стажировки.

360. Допускается дополнительное тестирование стажера при составлении индивидуального плана проведения стажировки.

361. План стажировки на диспетчерском пункте ОВД включает:

1) изучение генерального плана аэродрома и его физических характеристик;

2) изучение организационной структуры службы ОВД;

3) изучение структуры воздушного пространства;

4) изучение общего технологического процесса ОВД на диспетчерских пунктах (ЦПИ, органов аэродромного полетно-информационного обслуживания);

5) изучение данных по аэродрому;

6) ознакомление со справочным материалом, используемым на данном диспетчерском пункте;

7) изучение порядка и особенностей взаимодействия со смежными диспетчерскими пунктами, ЦПИ, органами аэродромного полетно-информационного обслуживания, органами контроля и координации полетов;

8) ознакомление с метеорологическим обеспечением диспетчерского пункта (ЦПИ, органов аэродромного полетно-информационного обслуживания);

9) ознакомление с радиотехническими системами обеспечения полетов при обслуживании воздушного движения (ЦПИ, органов аэродромного полетно-информационного обслуживания);

10) ознакомление с наземными средствами связи;

11) изучение диспетчерского пункта (ЦПИ, органов аэродромного полетно-информационного обслуживания) (оборудование и его эксплуатация) и особенностей ОВД;

12) изучение технологии работы диспетчера ОВД на данном диспетчерском пункте (ЦПИ, органов аэродромного полетно-информационного обслуживания) и применения правил и фразеологии радиообмена;

13) практическую деятельность (подготовку).

План стажировки на других рабочих местах составляется в зависимости от их функций и задач.

362. В ходе проведения стажировки помимо работы на основном рабочем месте обеспечивается ознакомление с работой диспетчеров смежных диспетчерских пунктов своего аэропорта.

363. После прохождения предварительной подготовки, предусмотренной подпунктами 1) – 12) пункта 361 настоящих Типовым программам, инструктором проводится проверка знаний стажера и принятие решения о готовности стажера к началу практической подготовки.

364. Практическая подготовка включает в себя инструкторский показ обслуживания воздушного движения (процедур на рабочем месте) инструктором и работу стажера в качестве диспетчера ОВД, специалиста ПИО, диспетчера планирования, контроля и координации воздушного движения (ПВД), диспетчера Брифинг, руководителя полетов (старшего диспетчера смены), инструктора ОВД.

365. Инструкторский показ предусматривает практическую деятельность диспетчера ОВД, демонстрируемую инструктором в присутствии стажера, которая сопровождается:

1) пояснениями характерных примеров воздушной обстановки;

2) пояснением способов и процедур контроля воздушной обстановки;

3) пояснением причин принятия и выдачи диспетчерских решений;

4) рекомендациями по поводу распределения внимания при ОВД;

5) рекомендациями по использованию РТС ОВД;

6) рекомендациями по порядку взаимодействия со смежными диспетчерскими пунктами;

7) разъяснениями других специфических для конкретного рабочего места особенностей.

Для других рабочих мест инструкторский показ включает выполнение характерных функций (технологических задач) данного рабочего места.

366. Работа стажера в качестве диспетчера ОВД (специалиста ПИО, планирования, контроля и координации воздушного движения (ПВД), Брифинг, руководителя полетов (старшего диспетчера смены), инструктора ОВД), предусматривает частичное или полное выполнение функций под контролем инструктора и сопровождается:

1) непрерывным контролем инструктора за развитием обстановки и действиями стажера;

2) постоянной готовностью инструктора к своевременному вмешательству в действия стажера по отмене его указаний или выдаче новых;

3) выдачей инструктором пояснений, рекомендаций и оказанием помощи при возникновении затруднений у стажера.

367. После окончания стажировки инструктор проводит соответствующую проверку и выносит решение о готовности стажера к самостоятельной работе.

368. Стажировка для получения последующего допуска к ОВД на другом диспетчерском пункте, за исключением смежного сектора того же диспетчерского пункта, проводится не ранее чем, через 6 месяцев после получения первоначального допуска к ОВД.

369. Если специалист уже имеет допуск к работе (квалификационную отметку) по другому подразделению или на смежном секторе того же диспетчерского пункта, допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70%.

370. Допуск к работе на временно совмещаемых диспетчерских пунктах ОВД оформляется после получения допуска к ОВД на каждом из диспетчерских пунктов. Допуск к работе на постоянно совмещенных диспетчерских пунктах ОВД оформляется после прохождения стажировки на совмещенном диспетчерском пункте ОВД.

Параграф 4. Подготовка диспетчеров-инструкторов ОВД - OJTI (On job training instructor), инструкторов тренажеров STDI (Synthetic training device instructor), руководителей полетов (старших диспетчеров смены)

371. Программа подготовки диспетчеров-инструкторов ОВД - OJTI (On job training instructor), инструкторов тренажеров - STDI (Synthetic training device instructor) реализует обучение, как минимум по направлениям, приведенным в приложении 82 к настоящим Типовым программам.

372. Общий объем подготовки диспетчеров-инструкторов ОВД - OJTI (On job training instructor), инструкторов тренажеров STDI (Syntetic training device instructor) составляет не менее 60 учебных часов, из которых не менее 30 часов составляет теоретический блок и не менее 30 часов практический блок, реализуемый на диспетчерском тренажере.

Программа поддержания профессионального уровня диспетчеров-инструкторов ОВД - OJTI (On job training instructor), инструкторов тренажеров STDI (Syntetic training device instructor) составляет не менее 26 учебных часов.

373. Программа теоретической подготовки руководителей полетов (старших диспетчеров смены) обеспечивает приобретение необходимых знаний в областях, приведенных в приложении 83 к настоящим Типовым программам.

374. Общий объем теоретической подготовки по программе подготовки руководителей полетов (старших диспетчеров смены) составляет не менее 36 учебных часов.

Программа поддержания профессионального уровня руководителей полетов (старших диспетчеров смены) составляет не менее 26 учебных часов.

375. По окончании подготовки, кандидаты на должность руководителя полетов (старшего диспетчера смены), или на получение квалификации инструктора ОВД (on-the-job-training instructor – OJTI), проходят соответствующую стажировку в объеме, указанном в приложении 83 к настоящим Типовым программам.

Параграф 5. Подготовка и поддержание профессионального уровня (далее – ППУ) экзаменаторов ОВД

376. Профессиональная подготовка экзаменаторов ОВД осуществляется с целью обеспечения соответствия требованиям, предъявляемым к физическим лицам, назначаемым уполномоченным органом для определения уровня квалификации авиационного персонала.

377. Профессиональная подготовка экзаменаторов ОВД реализуется как переподготовка держателей свидетельства диспетчера ОВД, не имеющих данную квалификацию, и поддержание профессионального уровня утвержденных уполномоченным органом экзаменаторов ОВД.

378. Переподготовка производится для лиц, имеющих как минимум:

1) действующую квалификационную отметку диспетчера-инструктора;

2) непрерываемый стаж работы в качестве диспетчера–инструктора в период, предшествующий обучению, не менее 3-х лет.

379. Переподготовка также производится для лиц, ранее проходивших данное обучение, но не осуществлявших деятельность в качестве экзаменатора ОВД, либо не утвержденных уполномоченным органом как экзаменатор ОВД в течение 5-ти лет с даты окончания обучения. При этом соблюдаются требования предыдущего пункта.

380. Переподготовка включает теоретическую и практическую виды подготовки.

381. Теоретическая подготовка экзаменаторов ОВД реализуется в форме стационарного обучения в АУЦ, и включает обучение в соответствии с направлениями, указанными в приложении 84 к настоящим Типовым программам. При этом общий объем программ теоретической подготовки обеспечивает не менее 30 учебных часов.

382. Практическая подготовка реализуется на рабочем месте и/или тренажере ОВД и проводится утвержденными экзаменаторами ОВД уполномоченного органа, либо провайдера аэронавигационных услуг, либо АУЦ в случае делегирования таких полномочий.

383. Практическая подготовка экзаменаторов ОВД включает:

1) инструктаж, проведение проверки уровня знаний, навыков и умений кандидата в экзаменаторы;

2) демонстрацию кандидату в экзаменаторы ОВД всех процедур оценивания: организация, подготовка, проведение и оформление документации;

3) показ кандидатом в экзаменаторы ОВД всех процедур оценивания: организация, подготовка, проведение, оформление документации;

При этом объем практической подготовки не регламентируется и определяется утвержденным экзаменатором ОВД самостоятельно.

384. Поддержание профессионального уровня (далее – ППУ) экзаменаторов ОВД включает теоретическую и практическую виды подготовки.

385. Теоретическая подготовка экзаменаторов ОВД на курсах ППУ реализуется либо в АУЦ, либо провайдером аэронавигационных услуг по следующим направлениям:

1) тесты и тестовые задания (разработка, сопровождение, хранение, обеспечение секретности, примеры);

2) нормативные документы (актуальные изменения законодательства, регламентных документов, затрагивающие сферу деятельности экзаменаторов, кандидатов и держателей свидетельств);

3) ведение документации (оформление, сопровождение, хранение, обеспечение целостности для установленных видов оформляемой документации);

4) человеческий фактор: возможности и ограничения человека (восприятие, обработка и интерпретация полученной информации, реакция на полученную информацию, отдых, сон, рабочая нагрузка, стресс, факторы угроз и ошибок).

386. Общий объем программ теоретической подготовки курсов ППУ экзаменаторов ОВД обеспечивает не менее 12 учебных часов.

387. Практическая подготовка при ППУ экзаменаторов ОВД реализуется на рабочем месте и/или тренажере ОВД под надзором утвержденного уполномоченным органом ведущего экзаменатора ОВД.

388. Практическая подготовка экзаменаторов ОВД при ППУ включает:

1) оценку компетенций экзаменатора ОВД, проходящего обучение по программе ППУ по вопросам, связанным с основополагающими аспектами деятельности экзаменаторов и принципами квалификационной системы;

2) составление и анализ тестовых заданий на соответствие принципам валидности и надежности;

3) демонстрацию экзаменатором ОВД, проходящим обучение по программе ППУ процедур, связанных с обеспечением сохранности тестовых заданий, ведения и хранения документации;

4) другие вопросы на усмотрение руководителя практической подготовки.

Параграф 6. Поддержание профессионального уровня диспетчеров ОВД, специалистов ПВД, Брифинг, ПИО

389. Содержание программ профессиональной подготовки при ППУ диспетчеров ОВД, специалистов ПВД, Брифинг, ПИО обеспечивает подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и приобретенных в процессе последующей деятельности.

390. Общий объем программ при этом составляет не менее 36 учебных часов основного содержания.

391. Обучение при ППУ организуется в форме курсов, тренингов, семинаров, тренировок, стажировок и может быть реализовано как в форме единого курса, проводимого единовременно, так и в форме изучения отдельных модулей в течение установленного периода.

392. Периодичность поддержания профессионального уровня:

1) диспетчеры ОВД, руководители полетов (старшие диспетчеры смены), диспетчеры-инструкторы ОВД, инструкторы тренажеров, экзаменаторы ОВД, другие специалисты, имеющие действующее свидетельство диспетчера ОВД, – не реже одного раза в три года (в форме изучения отдельных модулей – в течение 3-х лет);

2) специалисты полетно-информационного обслуживания, по специализации полетно-информационное обслуживание – не реже одного раза в три года (в форме изучения отдельных модулей – в течение 3-х лет);

3) специалисты "Брифинга", планирования, контроля и координации воздушного движения, начальники смены ГЦ ПВД – не реже одного раза в пять лет (в форме изучения отдельных модулей – в течение 5-ти лет);

4) руководители служб ОВД или диспетчерских пунктов, – не реже одного раза в пять лет (в форме изучения отдельных модулей – в течение 5-ти лет).

393. Поддержание рабочего уровня владения английским языком по шкале ИКАО реализуется произвольно, как в форме отдельных и систематических курсов, тренингов, так и как часть курса по поддержанию профессионального уровня, и организуется в соответствии с потребностью поставщика аэронавигационных услуг для выполнения требований к владению языком, используемом в радиотелефонной связи, а аспекты ведения радиотелефонной связи при аварийных, опасных и нештатных ситуациях включаются как элемент курса по поддержанию профессионального уровня.

394. Тренажерная подготовка для целей поддержания профессионального уровня может быть реализована как на диспетчерском тренажере центра ОВД, так и при прохождении курсов в АУЦ либо в других организациях.

395. В отдельных случаях и при оперативной необходимости данный вид профессиональной подготовки может проводиться внепланово, но не позднее очередного периода.

396. Восстановление профессиональных навыков специалистов ОВД осуществляется:

1) при перерывах в работе от шести месяцев до двенадцати месяцев – прохождением тренажерной подготовки и проверкой практических навыков на рабочих местах, на которых имеются допуски к работе;

2) при перерывах в работе более одного года – обучением по программе поддержания профессионального уровня, прохождением стажировки, тренажерной подготовки, проверкой теоретических и практических навыков. В зависимости от уровня подготовленности специалиста допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70% от установленного для первоначального допуска на данном диспетчерском пункте;

3) в случае неполучения квалификационной отметки в течении семи лет после прохождения первоначальной подготовки – прохождением обучения по программе первоначальной подготовки для конкретной квалификационной отметки (rating training).

397. При получении последующего допуска к самостоятельной работе на другом диспетчерском пункте время тренажерной подготовки может быть сокращено, но не более чем на 70% от выше указанного.

398. Восстановление профессиональных навыков специалистов ПВД, Брифинг, ПИО осуществляется:

1) при перерывах в работе от шести 6 до 12 месяцев – проверкой практических навыков на рабочем месте;

2) при перерывах в работе более одного года – обучением по программе поддержания профессионального уровня, прохождением стажировки, проверкой теоретических и практических навыков. В зависимости от уровня подготовленности специалиста допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70% от установленного для первоначального допуска на данном диспетчерском пункте.

399. Тренажерная подготовка является неотъемлемой частью проверки практических навыков и умений специалистов ОВД и проводится на периодической основе не реже одного раза в год, а также в случаях:

1) при допуске к самостоятельной работе на диспетчерских пунктах в объеме:

диспетчерский пункт руления (ДПР) – не менее 10 часов;

стартовый диспетчерский пункт (СДП) – не менее 10 часов;

диспетчерский пункт подхода (ДПП) – не менее 40 часов;

диспетчерский пункт круга (ДПК) – не менее 40 часов;

диспетчерский пункт вышка (ДПВ) – не менее 40 часов;

районный диспетчерский центр (РДЦ или РОВД) – не менее 40 часов;

местный диспетчерский пункт (МДП) – не менее 20 часов;

2) при последующем допуске к самостоятельной работе время тренажерной подготовки может быть сокращено, но не более чем на 70% от выше указанного;

3) при перерывах в работе по обслуживанию воздушного движения более шести месяцев в объеме не менее 6-ти часов;

4) при нарушениях, приведших к авиационному происшествию или авиационному инциденту в объеме не менее 6-ти часов;

5) при внедрении новых процедур ОВД, изменениях в структуре воздушного пространства проводится в объеме, определяемом руководителем службы ОВД в зависимости от сложности процедуры, но не менее 3-х часов;

6) по решению руководителя полетов.

400. Для многосекторных диспетчерских пунктов тренажерная подготовка может проводится на одном из секторов.

401. Руководитель полетов может направить диспетчера ОВД на дополнительную тренажерную подготовку при выявлении систематических нарушений правил ОВД или неуверенной работе на данном диспетчерском пункте.

Параграф 7. Подготовка и допуск к самостоятельной работе специалистов по обеспечению аэронавигационной информацией (далее – АНИ)

402. Программы первоначальной подготовки специалистов по АНИ включает изучение тем в объеме, как минимум, указанном в приложении 85 к настоящим Типовым программам.

403. Вновь принимаемые кандидаты для работы в качестве специалиста по АНИ перед допуском к самостоятельной работе проходят первоначальную теоретическую подготовку и стажировку на рабочем месте. При наличии авиационного образования, вновь принимаемые кандидаты для работы в качестве специалиста по АНИ перед допуском к самостоятельной работе проходят переподготовку в объеме, как минимум, указанном в приложении 85, и стажировку на рабочем месте.

404. Первоначальная подготовка и переподготовка кандидатов для работы в качестве специалиста по АНИ проводится по специальным утвержденным программам подготовки, при этом особое внимание уделяется изучению автоматизированных систем, имеющихся в эксплуатации.

405. Стажировка кандидатов и специалистов по АНИ проводится их непосредственными руководителями на рабочем месте органа АНИ, к самостоятельной работе на котором планируется их допустить.

406. Ответственность за качество и полноту подготовки кандидатов для работы в качестве специалистов по АНИ, за допуск кандидатов и специалистов по АНИ к выполнению самостоятельной работы возлагается на руководителя органа, ответственного за обеспечение аэронавигационной информацией.

407. Программы профессиональной подготовки специалистов по АНИ соответствуют стандартам и рекомендуемой практике ИКАО.

408. В целях улучшения обеспечения полетов АНИ и обмена опытом рекомендуется участие лиц, руководящего состава и специалистов по АНИ в семинарах, проводимых ИКАО, Европейское агентство по безопасности аэронавигации (Евроконтроль) и другими международными организациями.

409. В соответствии с требованиями системы обеспечения качества, лица, руководящие органами АНИ, осуществляют сбор и хранение соответствующих данных об умениях, подтверждающих квалификацию специалистов по АНИ, назначенных для выполнения конкретных функций. В случаях обнаружения пробелов в знаниях, умениях или компетентности специалистов по АНИ принимают меры по устранению недостатков.

410. Профессиональная переподготовка специалистов, имеющих среднее или высшее профессиональное образование, для выполнения нового вида профессиональной деятельности в установленной сфере проводится в рамках дополнительного профессионального образования в образовательных учреждениях среднего и высшего профессионального образования гражданской авиации и авиационных учебных центрах, утвержденных уполномоченным органом.

411. Поддержание профессионального уровня специалистов по АНИ производится в сертифицированных учреждениях образования гражданской авиации Республики Казахстан и авиационных учебных центрах (международных) по специализированным программам не реже одного раза в три года.

412. На профессиональную переподготовку в образовательные учреждения среднего и высшего профессионального образования гражданской авиации направляются лица, имеющие авиационное образование, а также из числа неавиационных специалистов, имеющих среднее или высшее профессиональное образование.

413. Специальная подготовка специалистов по АНИ осуществляется в следующих случаях:

1) ввода в эксплуатацию новых автоматизированных систем обработки аэронавигационной информации (программного обеспечения по обеспечению АНИ, систем картографии и дизайна воздушного пространства/летных процедур);

2) обновления или установки дополнительных модулей автоматизированных систем обработки аэронавигационной информации (программного обеспечения по обеспечению АНИ, систем картографии и дизайна воздушного пространства/летных процедур);

3) изменений требований национальных нормативно-правовых документов, регламентирующих деятельность служб аэронавигационной информации;

4) изменений требований стандартов и рекомендуемой практики ИКАО;

5) других случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в сфере гражданской авиации.

414. Специальная подготовка специалистов по АНИ проводится в специализированных учебных заведениях гражданской авиации, учебных центрах, а также на базе производителя автоматизированных систем (программного обеспечения по обеспечению АНИ, систем картографии и дизайна воздушного пространства/летных процедур).

415. Специальная подготовка специалистов по АНИ проводится по специальным программам, разрабатываемым специализированными учебными заведениями гражданской авиации, учебными центрами и производителями автоматизированных систем (программного обеспечения по обеспечению АНИ, систем картографии и дизайна воздушного пространства/летных процедур).

416. Дизайнерам воздушного пространства/летных процедур, специалистами по аэронавигационным картам являются специалисты по АНИ, прошедшие в авиационном учебном центре или на базе производителя автоматизированных систем (программного обеспечения по обеспечению АНИ, систем картографии и проектирования воздушного пространства/летных процедур) подготовку по разработке аэронавигационных процедур и картографии в соответствии с требованиями документа ИКАО "Производство полетов ВС" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) том II "Построение схем визуальных полетов и полетов по приборам") и Приложения 4 "Аэронавигационные карты" к Конвенции о международной гражданской авиации, подтвержденную сертификатом о такой подготовке.

417. Программа подготовки проектировщиков летных процедур и картографии проводится в соответствии с требованиями документа ИКАО "Руководство по обеспечению качества при разработке схем полетов" (Doc. 9906) Том 2. "Подготовка проектировщиков схем полетов (Разработка программы подготовки проектировщиков схем полетов)" и включает:

1) знание содержания документа ИКАО "Производство полетов ВС" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) том II "Построение схем визуальных полетов и полетов по приборам") и приложений ИКАО, в части построения аэродромных схем;

2) прохождение специальной теоретической подготовки по курсу "Автоматизированная разработка аэронавигационных процедур в соответствии с требованиями документа ИКАО "Производство полетов ВС" (Doc 8168 OPS/611 (PANS-OPS) том II "Построение схем визуальных полетов и полетов по приборам"), в том числе оформления аэронавигационных карт к публикации, в соответствии с Правилами обеспечения аэронавигационной информацией в гражданской авиации, утверждаемыми уполномоченным органом и Приложением 4 "Аэронавигационные карты" к Конвенции о международной гражданской авиации;

3) наличие практических навыков в расчетах минимальных абсолютных высот в секторе (аббревиатура на английском языке – MSA), абсолютной/относительной высоты пролета препятствий (аббревиатура на английском языке – OCH/OCA), стандартных маршрутов вылета (SID) и прилета (STAR) по приборам, инструментальных схем захода на посадку по приборам (NDB, VOR, VOR/DME, ILS, ILS/DME, 2NDB), зон (схем) визуального захода на посадку и/или маневрирования (CIRCLE TO LAND) в районе аэродрома, схем с применением RNAV (зональная навигация) и схем на основе спутниковых систем.

418. Программа переподготовки проектировщиков воздушного пространства/летных процедур и картографии включает:

1) знание последних уточнений и поправок к документам ИКАО, касающихся построения и оформления аэродромных схем, схем визуального захода на посадку и полетов по приборам;

2) поддержание и углубление знаний и навыков построения аэродромных схем, схем визуального захода на посадку и полетов по приборам.

419. Поддержание профессионального уровня проектировщиков аэронавигационных процедур проводится не реже одного раза в три года.

Глава 21. Типовые программы профессиональной подготовки персонала по метеорологическому обеспечению полетов (авиационный метеоролог-прогнозист, авиационный метеоролог–наблюдатель и/или техник-метеоролог, инженерно-технический персонал по техническому обслуживанию метеорологического оборудования)

Параграф 1. Общие положения

420. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки персонала по метеорологическому обеспечению полетов определяют принципы профессиональной подготовки, основные функции и порядок допуска к самостоятельной работе авиационного метеорологического персонала.

421. Обучение, осуществляемое в соответствии с настоящими Типовыми программами профессиональной подготовки персонала по метеорологическому обеспечению полетов, обеспечивает выполнение специалистами таких должностных обязанностей, как (в зависимости от функциональных обязанностей и исполняемой работы):

1) авиационный метеоролог-прогнозист:

анализ и осуществление непрерывного мониторинга метеорологической ситуации;

прогнозирование метеорологических явлений и параметров, значимых для функционирования авиации;

предупреждение об опасных явлениях;

обеспечение качества метеорологической информации и обслуживания;

передача метеорологической информации внутренним и внешним пользователям для района и воздушного пространства, входящих в зону его ответственности, принимая во внимание воздействия метеорологических явлений и параметров на авиационную деятельность, и в соответствии с потребностями авиационных пользователей, международными правилами, местными процедурами и приоритетами;

2) авиационный метеоролог-наблюдатель и/или техник–метеоролог:

осуществление непрерывного мониторинга метеорологической ситуации;

проведение наблюдений за метеорологическими явлениями и параметрами, значимыми для функционирования авиации и осуществление их регистрации;

обеспечение качества метеорологической информации;

передача метеорологической информации внутренним и внешним пользователям для района и воздушного пространства, входящих в зону его ответственности, принимая во внимание воздействия метеорологических явлений и параметров на авиационную деятельность и в соответствии с потребностями авиационных пользователей, международными правилами, местными процедурами и приоритетами;

3) инженерно-технический персонал по техническому обслуживанию метеорологического оборудования:

осуществление мониторинга работы метеорологического оборудования (первичных датчиков, приборов, систем сбора, обработки и отображения метеорологической информации);

техническое обслуживание метеорологических систем и оборудования, включая:

выполнение корректирующего технического обслуживания;

выполнение превентивного технического обслуживания;

проведение калибровки первичных датчиков и приборов;

проведение подготовительных работ перед процедурой поверки метеорологического оборудования;

установка метеорологических систем и оборудования;

подготовка к эксплуатации метеорологического оборудования;

оценка работоспособности и необходимости модернизации систем и оборудования;

разработка правил и стандартов технического обслуживания.

422. Первоначальная подготовка обеспечивает получение, а также развитие базовых начальных квалификационных знаний и навыков, включая специализацию и, обучение с учетом района и воздушного пространства, входящих в зону ответственности, воздействия метеорологических явлений и параметров на авиационную деятельность, а также с учетом потребностей авиационных пользователей, международных правил, местных процедур и приоритетов для соответствия квалификационным требованиям к авиационному метеорологическому персоналу.

423. Поддержание профессионального уровня персонала по метеорологическому обеспечению полетов обеспечивает пересмотр, закрепление, расширение существующих знаний и навыков, включая навыки коллективной работы, изучение новых процедур, технологий и практики, ознакомление с изменениями систем или оборудования, обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях, а также восстановление профессиональных навыков после перерывов в работе более 6 месяцев.

424. Специальная подготовка персонала по метеорологическому обеспечению полетов проводится при изменении характера работы (изменение профиля должностных обязанностей), условий работы (введение новых процедур), конструкции системы (модернизация или замена), специализации, профиля работы, а также для получения допуска к эксплуатации систем, оборудования.

Параграф 2. Первоначальная подготовка персонала по метеорологическому обеспечению полетов

425. Первоначальная подготовка персонала по метеорологическому обеспечению полетов проводится с целью адаптации, получения ими профессиональных знаний и практических навыков, удовлетворяющих требованиям, предъявляемым к метеорологическому персоналу гражданской авиации (Документ № 1083 ВМО, Том 1 – Метеорология, Технический регламент №49 ВМО, ТОМ 1).

426. Первоначальная подготовка авиационных метеорологов-прогнозистов осуществляется для лиц, имеющих диплом о высшем образовании по специальности "метеорология" и "гидрометеорология" (бакалавриат, магистратура).

427. Авиационные метеорологи-прогнозисты, которые до момента утверждения настоящих Типовых программ получили допуск к самостоятельной работе в соответствии с установленными на тот момент требованиями, и не имеют дипломы о высшем специальном образовании в области метеорологии, допускаются к прохождению курсов по поддержанию профессионального уровня (в качестве первоначальной профессиональной подготовки) только после обучения на курсах, соответствующих пакету обязательных программ для метеорологов в образовательных учреждениях, в которых учебная программа обеспечивает типичные результаты обучения, связанные с получением диплома в соответствии с Томом 1 Технического регламента, ВМО-№49.

428. Первоначальная подготовка авиационных метеорологов-наблюдателей и/или техников-метеорологов осуществляется для лиц, успешно прошедших курс обучения по пакету обязательных программ для техников- метеорологов.

429. Авиационные метеорологи - наблюдатели (техники-метеорологи), которые до момента утверждения настоящих Типовых программ получили допуск к самостоятельной работе в соответствии с установленными на тот момент требованиями, и не имеют дипломы о среднем специальном образовании в области метеорологии, допускаются к прохождению курсов по поддержанию профессионального уровня (в качестве первоначальной подготовки) только после обучения на курсах, соответствующих пакету обязательных программ для техников-метеорологов в образовательных учреждениях, в которых учебная программа обеспечивает типичные результаты обучения, связанные с получением диплома в соответствии с Томом 1 Технического регламента, ВМО-№49.

430. Первоначальная подготовка из лиц, имеющих техническое (среднее специальное, высшее техническое образование, бакалавриат, магистратура) или военное образование со специализацией в области радио и\или электронной техники, проводится с целью адаптации специалистов, получения ими профессиональных знаний и практических навыков, удовлетворяющих требованиям, предъявляемым к персоналу по техническому обслуживанию метеорологического оборудования.

431. Первоначальная подготовка для авиационного специалиста по техническому обслуживанию метеорологического оборудования, направленная на получение, а также развитие начальных, квалификационных знаний, навыков и умений, включая специализацию и, при необходимости, изучение конкретных видов оборудования и систем, проводится для лиц, не имеющих технического образования в области радио и\или электронной техники.

432. Для авиационных метеорологов-прогнозистов, авиационных метеорологов-наблюдателей и/или техников – метеорологов и инженерно-технического персонала по техническому обслуживанию метеорологического оборудования, которые до момента утверждения требований к профессиональной подготовке в настоящих Типовых программах получили допуск к самостоятельной работе, и имеющих соответствующие дипломы о высшем/среднем специальном образовании в области метеорологии, а для инженерно-технического персонала по техническому обслуживанию метеорологического оборудования – дипломы о высшем/среднем техническом образовании, прохождение первоначальной теоретической подготовки осуществляется на курсах по поддержанию профессионального уровня.

433. Первоначальная подготовка включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка.

Теоретическая подготовка может осуществляться при следующих основных формах обучения:

стационарная дневная (комплексная, типовая);

модульная;

заочная;

дистанционная;

комбинированная.

434. Объем первоначальной подготовки соответствует следующим критериям:

1) при первоначальной подготовке авиационных метеорологов-прогнозистов, имеющих диплом о высшем образовании по специальности "метеорология", "гидрометеорология" (бакалавр, магистратура), общий объем подготовки в областях, приведенных в приложении 86 к настоящим Типовым программам, составляет не менее 120 часов;

2) при первоначальной подготовке авиационных метеорологов-наблюдателей и/или техников-метеорологов, имеющих диплом о среднем специальном образовании по метеорологии, общий объем подготовки в областях, приведенных в приложении 87 к настоящим Типовым программам, составляет не менее 100 часов;

3) при первоначальной подготовке специалистов по техническому обслуживанию метеорологического оборудования имеющих техническое или военное образование со специализацией в области радио и\или электронной техники, общий объем подготовки в областях, приведенных в приложении 88, составляет не менее 72 часов;

4) при первоначальной подготовке специалистов по техническому обслуживанию метеорологического оборудования из лиц, не имеющих технического образования общий объем подготовки устанавливается исходя из необходимости специализации в области радио и\или электронной техники;

5) английский язык включается в программу первоначальной подготовки при необходимости, в объеме достаточном для разъяснения авиационных метеорологических данных, проведения метеорологических брифингов и предоставления консультаций для удовлетворения конкретных потребностей пользователей;

6) при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке персонала по метеорологическому обеспечению полетов, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов уточняется.

435. Контроль успеваемости слушателей может быть текущим, рубежным и итоговым и может осуществляться с применением технических средств, в том числе с использованием компьютерной техники, методов анкетирования, тестирования, устных опросов, письменных контрольных работ.

436. После завершения теоретической подготовки осуществляется переход к практической подготовке (стажировке), где в реальных условиях происходит фактическая интеграция ранее полученных знаний и навыков под надзором квалифицированного специалиста.

Параграф 3. Стажировка персонала по метеорологическому обеспечению полетов

437. К самостоятельной работе на объектах аэродромного метеорологического органа допускается персонал по организации метеорологического обеспечения полетов, прошедший соответствующую профессиональную подготовку и последующую стажировку на рабочем месте.

438. Стажировка направлена на формирование и закрепление на практике профессиональных знаний, умений и навыков для выполнения должностных обязанностей на объектах аэродромного метеорологического органа с учетом местных особенностей и проводится:

1) для получения допуска к самостоятельной работе;

2) при переводе из одного аэродромного метеорологического органа/объекта на другой;

3) при перерывах в работе более 6 (шести) месяцев;

4) после нарушений, приведших к авиационному происшествию или авиационному инциденту.

439. Руководитель стажировки определяет цель, объект, сроки начала и окончания. Количество стажеров на одного руководителя стажировки - не более двух человек.

440. Руководитель стажировки, на основании объективных данных о стажере и личной беседы с ним, составляет индивидуальный план проведения стажировки, в который по мере необходимости могут вноситься необходимые коррективы.

441. Допускается дополнительное тестирование (проверка знаний) стажера при составлении индивидуального плана проведения стажировки инструктором.

442. В процессе стажировки изучаются:

1) должностная инструкция, инструкции по технике безопасности, противопожарной, авиационной безопасности, внутри объектового режима и порядок работы объекта;

2) нормативные документы, регламентирующие метеорологическое обеспечение гражданской авиации и техническое обслуживание метеорологического оборудования;

3) инструкция по метеорологическому обеспечению полетов на аэродроме и метеорологические коды;

4) документация Системы Менеджмента Качества (СМК) и технологические процессы;

5) порядок и особенности взаимодействия со смежными службами.

443. После этого руководителем стажировки проводится проверка знаний стажера и принятие решения о готовности к началу практической работы.

444. Продолжительность стажировки персонала по метеорологическому обеспечению полетов устанавливается не менее 320 часов, а для персонала, имеющего стаж работы по данному профилю – не менее 40 часов.

445. Сроки стажировки могут быть продлены по докладу руководителя стажировки при недостаточном усвоении и приобретении стажером теоретических знаний и практических навыков для самостоятельного выполнения своих функциональных обязанностей, а также в случаях ее прерывания в силу уважительных причин, на срок не более 2 месяцев.

446. Стажировка персонала завершается проверкой теоретических знаний и практических навыков, необходимых для метеорологического обеспечения полетов гражданской авиации.

Параграф 4. Поддержание профессионального уровня персонала по метеорологическому обеспечению полетов

447. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивает подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных, в объеме не менее 36 часов. Для специалистов, проходящих обучение на курсах по поддержанию профессионального уровня в качестве первоначальной профессиональной подготовки, содержание программ реализуется в объеме не менее 50 часов.

448. Поддержание профессионального уровня организуется в форме учебных курсов, тренингов, семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с периодичностью и тематикой, указанной в настоящих типовых программах первоначальной подготовки, и может быть реализовано как в форме единого курса, проводимого единовременно, так и в форме отдельных модулей в течение установленного периода.

449. Периодичность поддержания профессионального уровня персонала по организации метеорологического обеспечения полетов и руководителей служб – каждые 3 (три) года.

450. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) освоения новых процедур по метеорологическому обеспечению полетов;

3) обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях;

4) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

451. Обязательными к реализации в программах поддержания профессионального уровня являются цели, указанные в подпунктах 1) и 4) пункта 450 настоящих Типовых программ.

452. Освоение новых процедур, концепций по усовершенствованию системы метеорологического обеспечения полетов, в соответствии с планами и программами развития системы метеорологического обеспечения полетов, определенные планами развития аэронавигационной организации могут быть реализованы по необходимости как в самой аэронавигационной организации в форме технической учебы, практической подготовки, так и в авиационном учебном центре в форме отдельного курса, тренинга. При этом не требуется утверждения программы подготовки (плана) в уполномоченном органе.

453. Поддержание профессионального уровня персонала по метеорологическому обеспечению полетов может включать обучение по английскому языку (при необходимости), в объеме, достаточном для разъяснения авиационных метеорологических данных, проведения метеорологических брифингов и предоставления консультаций для удовлетворения конкретных потребностей пользователей, которое может быть включено в курс поддержания профессионального уровня, либо реализовано самостоятельно.

Параграф 5. Специальная подготовка персонала по метеорологическому обеспечению полетов

454. Данный вид специальной подготовки проводится в случае значительного изменения профиля работы персонала по метеорологическому обеспечению полетов, для обеспечения квалифицированным персоналом при вводе нового и модернизации имеющегося оборудования, изменений процедур обслуживания и профиля деятельности отдельных подразделений, необходимости перемещения специалистов на должности, требующие дополнительного уровня подготовки и специализации.

455. Специальная подготовка может осуществляться в соответствии с программами и специалистами разработчика, устанавливаемого оборудования. При этом программы специальной подготовки с уполномоченным органом не согласуются, а наличие у лиц, осуществляющих обучение, подготовки как инструктора в АУЦ не требуется.

456. В специальной подготовке персонала по метеорологическому обеспечению полетов основное внимание уделяется либо конкретной области деятельности, либо функциям персонала, и осуществляется:

1) для освоения новых технических средств и программ;

2) при значительных изменениях требований нормативных правовых документов, регламентирующих деятельность по метеорологическому обеспечению полетов; 3) при отработке изменений по действиям в аварийных, нештатных и чрезвычайных ситуациях и после нарушений, приведших к авиационному происшествию или авиационному инциденту;

4) для переучивания на новый тип метеорологического оборудования и получения права обслуживания конкретных систем и оборудования;

5) для освоения новых технологий эксплуатации;

6) в других случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

457. Специальная подготовка персонала по метеорологическому обеспечению полетов проводится как в самой аэронавигационной организации в форме (по необходимости) практической подготовки, так и в учебном центре, признанном Всемирной метеорологической организацией в форме отдельного курса, тренинга. При этом не требуется утверждения программы подготовки в уполномоченном органе.

Глава 22. Типовая программа профессиональной подготовки сотрудника по обеспечению полетов/полетный диспетчер

458. Первоначальная подготовка (переподготовка) обеспечивает получение и/или развитие начальных и/или квалификационных знаний, навыков и умений при освоении новой специальности и/или специализации, изменении профиля и направления деятельности, а также с целью получения дополнительной профессии для соответствия квалификационным требованиям к сотруднику по обеспечению полетов/полетному диспетчеру.

459. Поддержание профессионального уровня сотрудников по обеспечению полетов/полетных диспетчеров обеспечивает пересмотр, закрепление, расширение существующих знаний и навыков, включая навыки коллективной работы, ознакомление с изменениями систем или оборудования, изучение новых процедур и практики, обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях, а также восстановления профессиональных навыков после перерывов в работе более 6 месяцев, но не более трех лет.

460. Профессиональная подготовка сотрудников по обеспечению полетов/полетных диспетчеров включает теоретическую и практическую виды подготовки. При первоначальной подготовке (переподготовке) теоретическая подготовка реализуется в авиационных учебных центрах, а практическая осуществляется в эксплуатационных предприятиях или, при сертифицированной технической и технологической возможности, в авиационных учебных центрах. При этом практическая подготовка осуществляется в соответствии с процедурами эксплуатационных предприятий по собственным программам, согласованным уполномоченным органом.

461. Поддержание профессионального уровня реализуется в форме теоретической подготовки с периодичностью не реже, чем один раз в три года в авиационном учебном центре или, при наличии технологической возможности, в эксплуатационном предприятии. Если при этом эксплуатационное предприятие предусматривает проведение практической подготовки, то она осуществляется в соответствии с планированием и процедурами эксплуатационных предприятий по собственным программам, согласованным уполномоченным органом.

462. Программы эксплуатационных предприятий могут быть составной частью их операционных и/или процедурных руководств.

463. Объем первоначальной теоретической подготовки определяется начальным образованием, а также квалификацией обучаемого персонала и составляет:

1) не менее 60 учебных часов, включая элементы оценки компетенций, для специалистов гражданской авиации у которых стаж работы в отрасли, предшествующий обучению, не прерывался более шести месяцев, и:

имеющих базовое авиационное образование (средне-специальное, высшее, бакалавриат, магистратура, военные учебные заведения) по специальностям летной эксплуатации ВС (пилот, штурман), диспетчерского обслуживания ВС (диспетчер ОВД, ПВД, Брифинг), или;

прошедшие специализированную первоначальную подготовку (курсы профессиональной подготовки) с последующим получением свидетельства авиационного персонала (пилот, штурман, диспетчер ОВД, ПВД, Брифинг).

2) не менее 80 учебных часов, включая элементы оценки компетенций, для специалистов гражданской авиации у которых стаж работы в отрасли, предшествующий обучению, не прерывался более шести месяцев, и имеющих:

базовое образование (средне-специальное, высшее, бакалавриат, магистратура) по специальностям, связанным с метеорологическим обеспечением и опыт работы в области метеорологического обеспечения полетов ВС не менее трех лет, или;

специализированную подготовку в качестве сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера, но не работавшего по специальности более трех лет, или;

опыт работы в качестве специалиста, осуществлявшего в течение года, предшествующего обучению, функции помощника сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера.

3) не менее 150 часов, включая элементы оценки компетенций, для специалистов гражданской авиации, у которых стаж работы в отрасли, предшествующий обучению, не прерывался более шести месяцев, и имеющих:

базовое образование или специализированную первоначальную подготовку (курсы профессиональной подготовки) по таким авиационным специальностям, как бортоператор, бортинженер, бортпроводник, оператор авиационной станции, специалист по техническому обслуживанию воздушных судов), или;

специализированную подготовку в качестве сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера, но не работавшего по специальности более пяти лет;

4) не менее 360 часов, включая элементы оценки компетенций, для всех остальных категорий заявителей.

464. Первоначальная подготовка обеспечивает освоение и демонстрацию знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 89 к настоящим Типовым программам.

465. Поддержание профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивает подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке (переподготовке), а также вновь приобретенных и реализуется в объеме не менее 30 часов.

466. Поддержание профессионального уровня квалификации проводится с периодичностью не реже чем один раз в пять лет, либо реализуется последовательно в течении пяти лет отдельными модулями.

467. В указанные настоящим параграфом общие объемы всех программ профессиональной подготовки сотрудника по обеспечению полетов/полетного диспетчера, может включаться изучение аспектов английского языка, и прочая деятельность организаций гражданской авиации по усмотрению АУЦ, либо при потребности заказчика обучения.

468. Сотрудник по обеспечению полетов/полетный диспетчер, не работавший по специальности от шести месяцев до двух лет проходит обучение на курсах поддержания профессионального уровня.

469. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов уточняется.

Глава 23. Типовые программы профессиональной подготовки операторов и операторов-инструкторов авиационных станций морских установок

Параграф 1. Профессиональная подготовка операторов авиационных станций морских установок

470. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки операторов авиационных станции морской установки определяют принципы, организацию, порядок и минимальные объемы профессиональной подготовки, а также допуск к самостоятельной работе как:

1) оператор авиационной станции морских установок (далее – ОАС МУ);

2) оператор-инструктор авиационной станции морской установки (далее - ОИАС МУ).

471. Профессиональная подготовка ОАС МУ проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при освоении профессии, изучении новых технологий, изменении или расширении сферы деятельности, отработке действий в аварийных, нештатных ситуациях и в условиях ухудшения работоспособности систем.

472. Первоначальная подготовка, переподготовка и поддержание профессионального уровня ОАС МУ включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка.

473. Первоначальная подготовка и переподготовка производится из числа лиц, соответствующих квалификационным требованиям для указанных специалистов и проводится в общем объеме подготовки не менее 88 часов.

474. Поддержание профессионального уровня проводится с периодичностью раз в 24 месяца и в общем объеме не менее 40 часов.

475. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке, переподготовке и вновь приобретенных в объеме не менее 40 часов.

476. Объем первоначальной подготовки, переподготовки и поддержание профессионального уровня регламентируется соответствующими программами АУЦ, утверждаемыми уполномоченным органом.

477. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов пропорционально изменяется.

478. Первоначальная подготовка, переподготовка и поддержание профессионального уровня ОАС МУ включает изучение и демонстрацию необходимых знаний в следующих областях, приведенных в приложении 90 к настоящим Типовым программам.

479. Практическая подготовка проводится с использованием тренажера или специального оборудования по утвержденной программе под руководством квалифицированных инструкторов.

480. Контроль успеваемости слушателей может быть текущим, рубежным и итоговым, и может осуществляться с применением технических средств, в том числе с использованием компьютерной техники, методов анкетирования, тестирования, устных опросов, письменных контрольных работ.

481. После успешного завершения теоретической и практической подготовки проводится соответствующая производственная стажировка для получения допуска к самостоятельной работе под руководством квалифицированных ОИАС МУ.

482. Минимальный объем стажировки на морской установке под руководством ОИАС МУ составляет не менее 60 рабочих дней в течение 6 месяцев непосредственно перед подачей заявления на получение квалификационной отметки.

Для целей проведения производственной стажировки авиационного персонала используются действующие вертодромы, с частотой полетов/рейсов не менее 15 (пятнадцать) в месяц.

483. Стажировка обеспечивает получение знаний, навыков и умений, таких как:

1) изучение генерального плана вертодрома и его физических характеристик;

2) изучение организационной структуры на объекте;

3) изучение структуры воздушного пространства;

4) изучение общего технологического процесса ОВД на рабочем пункте;

5) изучение инструкции по производству полетов (аэронавигационного паспорта вертодрома;

6) ознакомление со справочным материалом и процедурами используемыми на конкретном рабочем пункте;

7) изучение порядка и особенностей взаимодействия со смежными рабочими пунктами, органами контроля и координации полетов;

8) ознакомление с метеорологическим обеспечением рабочего пункта;

9) ознакомление с радиотехническими системами обеспечения полетов при обслуживании воздушного движения;

10) ознакомление с наземными средствами связи;

11) изучение рабочего пункта (оборудование и его эксплуатация) и особенностей ОВД;

12) изучение технологии работы оператора авиационной станции на конкретном рабочем пункте и практического применения правил и фразеологии радиообмена;

13) практическая деятельность (подготовка).

484. ОИАС МУ проводится проверка знаний стажера и принимается решение о готовности стажера к началу практической подготовке (стажировке).

485. Производственная практика (подготовка) проводится на рабочем месте ОАС МУ.

486. Практическая подготовка (стажировка) включает в себя инструкторский показ обслуживания воздушного движения (процедур на рабочем месте) и работу стажера в качестве ОАС МУ под контролем ОИАС МУ.

487. Инструкторский показ для ОАС МУ предусматривает практическое ОВД ОИАС МУ в присутствии стажера, которое сопровождается:

1) пояснениями характерных примеров воздушной обстановки;

2) пояснением способов и процедур контроля воздушной обстановки;

3) пояснением причин принятия и выдачи соответствующей информации и решений;

4) рекомендациями по поводу распределения внимания при ОВД;

5) рекомендациями по использованию РТС ОВД;

6) рекомендациями по порядку взаимодействия со смежными рабочими пунктами.

488. Работа стажера в качестве оператора авиационной станции предусматривает частичное или полное выполнение функций оператора авиационной станции под ОИАС МУ и сопровождается:

1) непрерывным контролем ОИАС МУ за развитием обстановки и действиями стажера;

2) постоянной готовностью ОИАС МУ к своевременному вмешательству в действия стажера;

3) выдачей ОИАС МУ пояснений, рекомендаций и оказанием помощи при возникновении затруднений у стажера.

489. После окончания производственной стажировки ОИАС МУ проводит соответствующую проверку полученных знаний, навыков и умений и выносит решение о готовности стажера к самостоятельной деятельности на рабочем пункте.

Параграф 2. Профессиональная подготовка операторов-инструкторов авиационных станций

490. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки ОИАС МУ определяют принципы, организацию, порядок и минимальные объемы профессиональной подготовки, а также допуск к самостоятельной работе.

491. Профессиональная подготовка ОИАС МУ проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при изучении новых технологий, изменений или расширений сферы деятельности, отработке действий в аварийных, нештатных ситуациях и в условиях ухудшения работоспособности систем.

492. Переподготовка и поддержание профессионального уровня ОИАС МУ включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка;

При переподготовке и поддержании профессионального уровня ОИАС МУ учитываются следующие критерии:

переподготовка и поддержание профессионального уровня ОИАС МУ производится из числа лиц, соответствующих квалификационным требованиям оператора авиационной станции, и проводится в общем объеме не менее 24 часов;

при переподготовке и поддержании профессионального уровня оператора-инструктора авиационной станции из числа лиц, имеющих действующее свидетельство оператора авиационной станции, где суммарный опыт работы составляет не менее двух лет на двух и более вертодромах;

при переподготовке и поддержании профессионального уровня ОИАС МУ у кандидата имеется в наличии действующий сертификат, подтверждающий уровень владения по шкале языковых знаний ИКАО не ниже 4-го (рабочего) уровня.

493. Поддержание профессионального уровня проводится с периодичностью раз в 36 месяцев и в объеме не менее 24 часов.

494. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при переподготовке и вновь приобретенных в объеме не менее 24 часов.

495. Объем переподготовки и поддержание профессионального уровня регламентируется соответствующими программами АУЦ, утверждаемыми уполномоченным органом.

496. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов пропорционально изменяется.

497. Подготовка и поддержание профессионального уровня ОИАС МУ включает изучение и демонстрацию необходимых знаний в следующих областях, приведенных в приложении 91 к настоящим Типовым программам.

498. Практическая подготовка проводится с использованием тренажера или специального оборудования по утвержденной программе.

499. Контроль успеваемости слушателей может быть текущим, рубежным и итоговым, и может осуществляться с применением технических средств, в том числе с использованием компьютерной техники, методов анкетирования, тестирования, устных опросов, письменных контрольных работ.

500. После успешного завершения теоретической и практической подготовки ОАС МУ, стажировка не проводится.

Глава 24. Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по радиотехническому обеспечению полетов и авиационной электросвязи (специалист, инженерно-технический персонал по эксплуатации радиотехнического оборудования и электросвязи)

Параграф 1. Общие положения

501. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по радиотехническому обеспечению полетов и авиационной электросвязи определяют принципы профессиональной подготовки, основные функции и порядок допуска к самостоятельной работе инженерно-технического персонала служб (подразделений) по эксплуатации радиотехнического оборудования обеспечения полетов и электросвязи (далее – ЭРТОС, в соответствии с терминологией ИКАО - Персонал по электронным средствам для обеспечения безопасности воздушного движения (ATSEP).

502. Обучение, осуществляемое в соответствии с настоящими Типовыми программами профессиональной подготовки специалистов по радиотехническому обеспечению полетов и авиационной электросвязи, обеспечивает выполнение специалистами по ЭРТОС таких должностных обязанностей как (в зависимости от функциональных обязанностей и исполняемой работы):

1) техническое обслуживание систем и оборудования радиотехнического обеспечения полетов (далее – РТОП, в соответствии с терминологией ИКАО - CNS/ATM), включая:

калибровку наземных радионавигационных средств;

сертификацию систем и оборудования РТОП;

доработку эксплуатируемого оборудования РТОП;

выполнение корректирующего технического обслуживания;

выполнение превентивного технического обслуживания;

2) установка систем и оборудования РТОП;

3) эксплуатация, управление и контроль работоспособности систем и оборудования РТОП;

4) подготовка к эксплуатации, оценка работоспособности, модернизация систем и оборудования РТОП, разработка правил и стандартов технического обслуживания.

503. Первоначальная подготовка обеспечивает получение, а также развитие базовых, начальных, квалификационных знаний и навыков, включая специализацию и, при необходимости, изучение конкретных видов оборудования и систем, для соответствия квалификационным требованиям к специалистам по ЭРТОС. Первоначальная подготовка специалистов по ЭРТОС из лиц, имеющих техническое (среднее специальное, высшее техническое образование, бакалавриат, магистратура) или военное образование со специализацией в области электронной техники в объеме не менее 1600 часов, обеспечивает изучение авиационной специфики и оборудования, эксплуатируемого в аэронавигационной организации.

504. Подготовка (специализация) в области электронной техники, в целях настоящего документа, означает изучение предметов (тем, модулей), с суммарным объемом не менее 1600 часов, в таких областях, как:

1) физика электротехника, радиотехника, электроника, микроэлектроника; радиотехнические цепи и сигналы; электромагнитные поля и распространение радиоволн;

2) аналоговая и цифровая техника; специализированные приборы и оборудование; измерительные системы, метрология и средства измерений; источники электроэнергии, системы управления, автоматика, телемеханика, вычислительная техника, программирование, операционные системы.

При этом указанные наименования не являются названиями конкретных предметов (тем, модулей), а только обозначают отношение к областям науки, техники, технологии, учебным программам.

505. Поддержание профессионального уровня специалистов по ЭРТОС обеспечивает пересмотр, закрепление, расширение существующих знаний и навыков, включая навыки коллективной работы, ознакомление с изменениями систем или оборудования, изучение новых процедур, технологий и практики, обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях, в условиях ухудшения работоспособности систем РТОП, а также восстановление профессиональных навыков после перерывов в работе более 6 месяцев.

506. Переподготовка специалистов по ЭРТОС проводится при изменении характера работы (изменение профиля должностных обязанностей), условий работы (введение новых процедур), конструкции системы (модернизация или замена), специальности, специализации, профиля работы, а также для получения допуска к эксплуатации систем, оборудования и получения записей о квалификации.

Параграф 2. Первоначальная подготовка специалистов по ЭРТОС

507. Первоначальная подготовка, направленная на получение, а также развитие начальных, квалификационных знаний, навыков и умений, включая специализацию и, при необходимости, изучение конкретных видов оборудования и систем, проводится для лиц, не имеющих технического образования в области электронной техники.

508. Для специалистов по ЭРТОС, которые до момента утверждения настоящих Типовых программ получили допуск к самостоятельной работе в соответствии с установленными на тот момент требованиями, прохождение первоначальной теоретической подготовки осуществляется на курсах по поддержанию профессионального уровня.

509. Первоначальная подготовка включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка.

510. Теоретическая подготовка может осуществляться при следующих основных формах обучения:

1) стационарная дневная (комплексная, типовая);

2) модульная;

3) заочная;

4) дистанционная;

5) комбинированная.

511. Объем первоначальной подготовки соответствует следующим критериям:

1) при первоначальной теоретической подготовке специалистов по ЭРТОС из лиц, имеющих техническое или военное образование со специализацией в области электронной техники в объеме не менее 1600 часов, общий объем подготовки составляет не менее 200 часов;

2) при первоначальной подготовке специалистов по ЭРТОС из лиц, не имеющих технического образования общий объем подготовки устанавливается исходя из необходимости специализации в области электронной техники в объеме не менее 1600 часов;

3) практическая подготовка проводится в аэронавигационной организации в форме стажировки после завершения обучения в АУЦ;

4) английский язык может включаться в общий объем программы первоначальной подготовки при необходимости, наличии стандартов, в зависимости от категории обучаемых и предъявляемых к ним квалификационных требований, в объеме достаточном для пользования эксплуатационными документами и общения;

5) при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке персонала по ЭРТОС, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов уточняется.

6) первоначальная теоретическая подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 92 к настоящим Типовым программам.

512. После завершения теоретической подготовки осуществляется переход к практической подготовке (стажировке), где в реальных условиях происходит фактическая интеграция ранее полученных знаний и навыков под надзором квалифицированного инструктора по стажировке.

Параграф 3. Стажировка специалистов по ЭРТОС

513. К самостоятельной работе на объектах РТОП и связи допускаются специалисты по ЭРТОС, прошедшие соответствующую профессиональную подготовку и последующую стажировку на рабочем месте (по терминологии ИКАО – обучение на рабочем месте под надзором квалифицированного специалиста по обучению на рабочем месте.

514. Стажировка направлена на формирование и закрепление на практике профессиональных знаний, умений и навыков для выполнения должностных обязанностей на объекте РТОП и электросвязи с учетом местных особенностей и проводится:

1) для получения допуска к самостоятельной работе;

2) при переводе с одного объекта РТОП и связи, либо подразделения аэронавигационной организации на другой объект, подразделение;

3) при присвоении (подтверждении) последующего уровня квалификации;

4) при перерывах в работе более 6 (шести) месяцев;

5) при отработке действий в аварийных, нештатных и чрезвычайных ситуациях;

6) после нарушений, приведших к авиационному происшествию или авиационному инциденту;

7) в иных случаях, необходимых для проверки способности специалиста выполнять свои функциональные обязанности.

515. Руководитель стажировки (инструктор) определяет цель, объект, сроки начала и окончания. Количество стажеров на одного руководителя стажировки (инструктора) - не более шести человек.

516. Руководитель стажировки (инструктор), на основании объективных данных о стажере и личной беседы с ним, составляет индивидуальный план проведения стажировки, в который по мере необходимости могут вноситься необходимые коррективы.

517. Допускается дополнительное тестирование (проверка знаний) стажера при составлении индивидуального плана проведения стажировки инструктором.

518. В процессе стажировки изучаются:

должностная инструкция, инструкции по технике безопасности, противопожарной, авиационной безопасности, внутриобъектового режима и порядок работы объекта;

нормативная документация, в части касающейся специалиста;

структурные схемы функционирования, электроснабжения, управления и связи объекта, технические описания, правила, инструкции технической эксплуатации и регламенты технического обслуживания оборудования, установленного на объекте;

порядок резервирования основного оборудования объекта, источников электроснабжения в заводских схемах, конструкции аппаратуры и оборудования, произведенные за время эксплуатации;

практическая эксплуатация оборудования, контрольно-измерительная аппаратура, применяемая на объекте, эксплуатационная документация объекта и порядок ее ведения;

требования по метрологическому обеспечению средств объекта РТОП и связи;

другие положения и требования, предусмотренные планом стажировки, относящиеся к особенностям местных условий или специфике специальности стажера.

519. После этого руководителем стажировки проводится проверка знаний стажера и принятие решения о готовности к началу практической работы.

520. Продолжительность стажировки персонала по ЭРТОС устанавливается на срок до 3 месяцев, а для персонала, имеющего стаж работы по данному профилю – на срок до 1 месяца.

521. Сроки стажировки могут быть продлены по докладу руководителя стажировки (инструктора) при недостаточном усвоении и приобретении стажером теоретических знаний и практических навыков для самостоятельного технического обслуживания или восстановления работоспособности оборудования РТОП и связи, а также в случаях ее прерывания в силу уважительных причин, на срок не более 1 месяца.

522. Стажировка персонала завершается проверкой теоретических знаний и практических навыков, необходимых при техническом обслуживании и восстановлении работоспособности средств объекта РТОП и связи.

Параграф 4. Поддержание профессионального уровня специалистов по ЭРТОС

523. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня (в соответствии с терминологией ИКАО – подготовка для поддержания компетенции), включая элементы оценивания компетенций, обеспечивает подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных, в объеме не менее 36 часов.

524. Поддержание профессионального уровня организуется в форме курсов, тренингов, семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с периодичностью и тематикой, указанной в настоящих типовых программах первоначальной подготовки, и может быть реализовано как в форме единого курса, проводимого единовременно, так и в форме отдельных модулей в течение указанного периода.

525. Периодичность поддержания профессионального уровня инженерно-технического персонала и руководителей служб, подразделений - каждые три года.

526. Поддержание профессионального уровня включает, как минимум, разделы, приведенные в приложении 93 настоящим Типовым программам, и проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) освоения новых процедур технической эксплуатации оборудования РТОП и связи, концепций по усовершенствованию систем в соответствии с программами развития системы CNS/ATM;

3) обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях, на случай ухудшения работоспособности систем РТОП;

4) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

527. Обязательными к реализации в программах поддержания профессионального уровня являются цели, указанные в подпунктах 1) и 3) пункта 526 настоящих Типовых программ.

528. Освоение новых процедур технической эксплуатации оборудования РТОП и связи, концепций по усовершенствованию систем, осуществляется в соответствии с планами и программами развития системы CNS/ATM в сроки, определенные планами развития аэронавигационной организации, и могут быть реализованы как в самой аэронавигационной организации в форме (по необходимости) технической учебы, практической подготовки, так и в авиационном учебном центре в форме отдельного курса, тренинга. При этом не требуется утверждения программы подготовки (плана) в уполномоченном органе.

529. В отдельных случаях и при оперативной необходимости данный вид профессиональной подготовки может проводиться внепланово, но не позднее очередного периода.

530. Восстановление профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев осуществляется:

1) при перерывах в работе от шести 6 до 12 месяцев – проверкой практических навыков на рабочем месте;

2) при перерывах в работе более одного года – обучением по программе поддержания профессионального уровня и прохождением стажировки. В зависимости от уровня подготовленности специалиста допускается снижение объема стажировки, но не более чем на 70 % от установленного для первоначального допуска.

Параграф 5. Переподготовка специалистов по ЭРТОС

531. Данный вид профессиональной подготовки проводится в случае значительного изменения профиля работы специалиста по ЭРТОС, для обеспечения квалифицированным персоналом при вводе нового и модернизации имеющегося оборудования, изменении процедур обслуживания и профиля деятельности отдельных объектов, необходимости перемещения специалистов на должности, требующие дополнительного уровня подготовки и специализации.

532. Программы переподготовки включают изучение теории соответствующих устройств и систем, использование соответствующей документации, эксплуатацию и практические методы обеспечения безопасности полетов.

533. После освоения программы переподготовки проводится соответствующая стажировка.

534. Переподготовку персонала по ЭРТОС разрешается проводить в виде специальной подготовки, при которой основное внимание уделяется конкретной области деятельности или функциям персонала, и осуществляется:

1) для переучивания на новый тип оборудования РТОП и связи и получения права обслуживания конкретных систем и оборудования РТОП и связи;

2) для освоения новых технологий эксплуатации;

3) при отработке изменений по действиям в аварийных, нештатных и чрезвычайных ситуациях и после нарушений, приведших к авиационному происшествию или авиационному инциденту;

4) при значительных изменениях требований нормативных правовых документов, регламентирующих деятельность по ЭРТОС;

5) других случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в сфере гражданской авиации.

535. Специальная подготовка направлена на формирование и закрепление на практике конкретных знаний, умений и навыков для выполнения должностных обязанностей на эксплуатируемом оборудовании с проведением обучения на рабочем месте, в ходе которого в реальных условиях происходит фактическая интеграция ранее полученных знаний и навыков под надзором квалифицированного инструктора по обучению на рабочем месте. Данная подготовка является завершающей стадией получения знаний и навыков, касающихся систем и оборудования, результатом которой становится допуск к эксплуатации конкретных средств РТОП и связи.

536. Специальная подготовка персонала по ЭРТОС проводится как в самой аэронавигационной организации в форме (по необходимости) практической подготовки, так и в авиационном учебном центре в форме отдельного курса, тренинга. При этом не требуется утверждения программы подготовки в уполномоченном органе.

537. Специальная подготовка завершается проверкой теоретических знаний и практических навыков, необходимых при техническом обслуживании и восстановлении работоспособности средств объекта РТОП и связи.

Глава 25. Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов (специалист, инженерно-технический персонал по эксплуатации электросветотехнического оборудования аэропортов и аэродромов)

538. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов предназначены для проведения профессиональной подготовки специалистов, непосредственно осуществляющих деятельность по электросветотехническому обеспечению полетов, чья деятельность регламентируется "Правилами электросветотехнического обеспечения полетов гражданской авиации Республики Казахстан" и включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с "Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала, непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов".

539. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по усмотрению предприятия гражданской авиации по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

540. Первоначальная подготовка специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

541. Объем первоначальной подготовки составляет не менее 30 часов независимо от времени обучения, регламентируемого нормативно-правовыми актами, разработанными в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об электроэнергетике".

542. Переподготовка специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов осуществляется как в рамках ввода в эксплуатацию новых систем и технологий по программам разработчиков оборудования непосредственно в предприятии гражданской авиации, так и по программам АУЦ. При этом программы не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе.

543. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой первоначальной подготовки, и реализуется с периодичностью 5 лет. При этом обучение может быть организовано как в форме единого курса, проводимого один раз в пять лет, так и в форме отдельных модулей, реализуемых в течении пяти лет.

544. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее чем 24 часов независимо от времени обучения, регламентируемого нормативно-правовыми актами, разработанными в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об электроэнергетике".

545. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается соответствующий документ.

546. По окончании первоначальной подготовки и переподготовки проводится стажировка на рабочем месте, регламентируемая внутренними правилами предприятия гражданской авиации.

547. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 94 к настоящим Типовым программам.

548. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных.

549. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) обучение действиям в аварийных, опасных и нештатных ситуациях;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

Глава 26. Типовые программы профессиональной подготовки руководителей организаций гражданской авиации и авиационных учебных центров

550. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки руководителей организаций гражданской авиации включают в себя минимальный объем содержания обучения.

551. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги руководители организаций гражданской авиации проходят по своему усмотрению для расширения знаний в производственных процессах предприятия, а также других сферах деятельности отрасли.

552. Полный цикл профессиональный подготовки включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой, и составляет 5 лет.

553. Руководители, не имеющие авиационного образования, проходят профессиональную подготовку в течение первого года со дня назначения на должность.

554. Обучение организуется как в форме единого курса, проводимого один раз в три года, так и в форме отдельных модулей, реализуемых в течение 5 лет.

555. При переназначении на другую руководящую должность пройденный курс или модули действуют в течение пяти лет с даты окончания соответствующего обучения.

556. При выполнении требований настоящих типовых программ к категории руководителей высшего звена организаций гражданской авиации относятся первые руководители (генеральный директор, директор, президент, вице-президент) и их штатные заместители, а также аналогичные руководящие работники АУЦ ГА или учебной организации, осуществляющей подготовку специалистов гражданской авиации;

557. Для руководителей организаций гражданской авиации, имеющих авиационное образование, обучение в объеме настоящих Типовых программ не является обязательным.

558. Программа обучения руководителей отрасли гражданской авиации, включает изучение как минимум следующих аспектов, приведенных в приложении 95 к настоящим Типовым программам.

Глава 27. Типовые программы профессиональной подготовки специалиста и специалиста-инструктора по посадке вертолета на морскую установку

Параграф 1. Программа профессиональной подготовки cпециалиста по посадке вертолета на морскую установку

559. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по посадке вертолета на морских установках определяют принципы, организацию, порядок и минимальные объемы профессиональной подготовки, а также допуск к самостоятельной работе как:

1) специалист по посадке вертолета на морскую установку (далее – СПВ МУ);

2) специалист-инструктор по посадке вертолета на морскую установку (далее – СИПВ МУ).

560. Профессиональная подготовка СПВ МУ проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при освоении профессии, изучении новых технологий, изменении или расширении сферы деятельности, отработке действий в аварийных, нештатных ситуациях и в условиях ухудшения работоспособности систем.

561. Первоначальная подготовка, переподготовка и поддержание профессионального уровня СПВ МУ включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка.

562. Первоначальная подготовка производится из числа лиц, соответствующих квалификационным требованиям для указанных специалистов и проводится в общем объеме подготовки не менее 76 часов.

563. Поддержание профессионального уровня проводится с периодичностью один раз в 24 месяца и в общем объеме подготовки не менее 40 часов.

564. Объем первоначальной подготовки, переподготовки и поддержание профессионального уровня регламентируется соответствующими программами АУЦ, утверждаемыми уполномоченным органом, и соответствуют следующим критериям:

1) при первоначальной подготовке СПВ МУ - наличие у слушателей действующего сертификата об уровне владения по шкале языковых знаний ИКАО не менее 4-го (рабочего) уровня;

2) при первоначальной подготовке СПВ МУ - наличие у слушателей действующего свидетельства ОАС МУ и опыт работы не менее двух лет на морских установках.

565. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных в общем объеме не менее 40 часов.

566. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов пропорционально изменяется.

567. Первоначальная подготовка, переподготовка и поддержание профессионального уровня СПВ МУ включает изучение и демонстрацию необходимых знаний, как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 96 к настоящим Типовым программам.

568. После завершения теоретической подготовки проводится практическая подготовка с использованием тренажера или специального оборудования по утвержденной программе под руководством квалифицированных инструкторов.

569. После успешного завершения теоретической и практической подготовки проводится соответствующая производственная стажировка для получения допуска к самостоятельной работе под руководством квалифицированных СИПВ МУ.

570. Минимальный объем стажировки на морской установке под руководством СИПВ МУ составляет не менее 75 взлетов и посадок обслуживаемых вертолетов в течение 6 месяцев непосредственно перед подачей заявления на допуск к самостоятельной работе в уполномоченный орган.

571. Стажировка обеспечивает получение знаний, навыков и умений, таких как:

1) изучение генерального плана вертодрома и его физических характеристик;

2) изучение организационной структуры на объекте;

3) изучение структуры воздушного пространства;

4) изучение объектов вертодрома;

5) изучение общего технологического процесса работы на рабочем пункте;

6) изучение инструкции по производству полетов (аэронавигационного паспорта вертодрома);

7) ознакомление со справочным материалом и процедурами, используемыми на конкретном рабочем пункте;

8) изучение порядка и особенностей взаимодействия со смежными рабочими пунктами, органами контроля и координации полетов;

9) ознакомление с метеорологическим обеспечением рабочего пункта;

10) ознакомление с радиотехническим, светосигнальным, метеорологическим, топливозаправочным, противопожарным и аварийно-спасательным оборудованием на рабочем объекте;

11) ознакомление с наземными средствами связи;

12) изучение рабочего пункта (оборудование и его эксплуатация) и особенностей условий работы;

13) изучение процедур, инструкции и другой нормативной документации касающейся работы СПВ МУ на конкретном рабочем пункте и их практического применения;

14) изучение процедур и действий по аварийному реагированию на вертодроме;

15) практическая деятельность (подготовка).

572.После этого СИПВ МУ проводится проверка знаний стажера и принятие решения о готовности стажера к началу практической подготовки.

573. Практическая подготовка проводится на рабочем СПВ МУ.

574. Практическая подготовка включает в себя инструкторский показ процедур на рабочем месте инструктором и работу стажера в качестве СПВ МУ под контролем СИПВ МУ.

575. Инструкторский показ для специалиста по посадке вертолета на морские установки предусматривает практическую работу СИПВ МУ в присутствии стажера, которое сопровождается:

1) пояснениями характерных примеров рабочей обстановки;

2) пояснением способов и процедур контроля рабочей обстановки;

3) пояснением причин принятия и выдачи соответствующей информации и решений;

4) рекомендациями по поводу распределения внимания при работе с ВС;

5) рекомендациями по использованию оборудования;

6) рекомендациями по порядку взаимодействия со смежными рабочими пунктами и службами.

576. Работа стажера в качестве СПВ МУ предусматривает частичное или полное выполнение функций СПВ МУ под контролем СИПВ МУ и сопровождается:

1) непрерывным контролем СИПВ МУ за развитием обстановки и действиями стажера;

2) постоянной готовностью СИПВ МУ к своевременному вмешательству в действия стажера;

3) выдачей СИПВ МУ пояснений, рекомендаций и оказанием помощи при возникновении затруднений у стажера.

577. После окончания стажировки СИПВ МУ проводит соответствующую проверку полученных знаний, навыков и умений и выносит решение о готовности стажера к самостоятельной деятельности на рабочем объекте.

Параграф 2. Программа профессиональной подготовки специалиста-инструктора по посадке вертолета на морскую установку

578. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки СИПВ МУ определяют принципы, организацию, порядок и минимальные объемы профессиональной подготовки, а также допуск к самостоятельной работе.

579. Профессиональная подготовка СИПВ МУ проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при освоении профессии, изучении новых технологий, изменении или расширении сферы деятельности, отработке действий в аварийных, нештатных ситуациях и в условиях ухудшения работоспособности систем.

580. Переподготовка и поддержание профессионального уровня СИПВ МУ включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) практическая подготовка.

581. Переподготовка производится из числа лиц, соответствующих квалификационным требованиям для указанных специалистов и проводится в общем объеме подготовки не менее 24 часов.

582. Поддержание профессионального уровня проводится с периодичностью раз в 36 месяцев и в общем объеме подготовки не менее 40 часов.

583. Объем переподготовки и поддержания профессионального уровня регламентируется соответствующими программами АУЦ, утверждаемыми уполномоченным органом, и соответствуют следующим критериям:

при переподготовке СИПВ МУ из лиц авиационного персонала, общий объем подготовки составляет не менее 24 часов;

при переподготовке СИПВ МУ - наличие у слушателей действующего сертификата об уровне владения по шкале языковых знаний ИКАО не ниже 4-го (рабочего) уровня;

при переподготовке СИПВ МУ - наличие у слушателей действующего свидетельства оператора авиационной станции;

при переподготовке СИПВ МУ – опыт работы в качестве СПВ МУ не менее одного года на двух и более вертодромах на море.

584. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при переподготовке и вновь приобретенных в общем объеме не менее 24 часов.

585. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов пропорционально изменяется.

586. Переподготовка и поддержание профессионального уровня СИПВ МУ включает изучение и демонстрацию необходимых знаний, приведенных в приложении 97 к настоящим Типовым программам.

587. После завершения теоретической подготовки проводится практическая подготовка с использованием тренажера или специального оборудования по утвержденной программе под руководством квалифицированных инструкторов.

588. Контроль успеваемости слушателей может быть текущим, рубежным и итоговым, и может осуществляться с применением технических средств, в том числе с использованием компьютерной техники, методов анкетирования, тестирования, устных опросов, письменных контрольных работ.

589. После успешного завершения теоретической и практической подготовки СИПВ МУ, стажировка не проводится.

Параграф 3. Программа профессиональной подготовки помощника cпециалиста по посадке вертолета на морскую установку

590. Настоящие Типовые программы профессиональной подготовки помощника специалиста по посадке вертолета на морские установки (далее – ПСПВ МУ) определяют принципы, организацию, порядок и минимальные объемы профессиональной подготовки, а также допуск к самостоятельной работе ПСПВ МУ.

591. Профессиональная подготовка ПСПВ МУ проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при освоении профессии, изучении новых технологий, изменении или расширении сферы деятельности, отработке действий в аварийных, нештатных ситуациях и в условиях ухудшения работоспособности систем.

592. Первоначальная подготовка и поддержание профессионального уровня ПСПВ МУ включает следующие этапы:

теоретическая подготовка;

практическая подготовка.

593. Первоначальная подготовка и поддержание профессионального уровня проводится в общем объеме не менее 16 часов.

594. Поддержание профессионального уровня проводится с периодичностью раз в 24 месяца в общем объеме не менее 16 часов.

595. Объем первоначальной подготовки и поддержание профессионального уровня регламентируется соответствующими программами АУЦ, утверждаемыми уполномоченным органом.

596. Содержание программ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных в общем объеме не менее 16 часов.

597. При внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан, их реализация в программах профессиональной подготовки является обязательной, а общее количество часов пропорционально изменяется.

598. Первоначальная подготовка и поддержание профессионального уровня ПСПВ МУ включает изучение и демонстрацию необходимых знаний, приведенных в приложении 98 к настоящим Типовым программам.

599. После окончания теоретической подготовки проводится практическая подготовка с использованием тренажера или специального оборудования по утвержденной программе под руководством квалифицированных инструкторов.

600. После успешного завершения теоретической и практической подготовки проводится соответствующая производственная стажировка для получения допуска к самостоятельной работе под руководством квалифицированных СИПВ МУ.

601. Минимальный объем стажировки на морской установке под руководством СИПВ МУ составляет не менее 30 взлетов и посадок обслуживаемых вертолетов в течение 6 месяцев непосредственно перед получением допуска к самостоятельной работе в организации гражданской авиации.

602. Стажировка обеспечивает получение знаний, навыков и умений, таких как:

1) изучение генерального плана вертодрома и его физических характеристик;

2) изучение организационной структуры на объекте;

3) изучение объектов вертодрома;

4) изучение общего технологического процесса работы на рабочем пункте;

5) изучение инструкции по производству полетов (аэронавигационного паспорта аэродрома, вертодрома);

6) ознакомление со справочным материалом и процедурами, используемыми на конкретном рабочем пункте;

7) изучение порядка и особенностей взаимодействия со смежными рабочими пунктами, органами контроля и координации полетов;

8) ознакомление с радиотехническим, светосигнальным, метеорологическим, топливозаправочным, противопожарным и аварийно-спасательным оборудованием на рабочем объекте;

9) изучение рабочего пункта (оборудование и его эксплуатация) и особенностей условий работы;

10) изучение процедур, инструкции и другой нормативной документации касающейся работы ПСПВ МУ на конкретном рабочем пункте и их практического применения;

11) изучение процедур и действий по аварийному реагированию на вертодроме;

12) практическая деятельность (подготовка).

603 После этого СИПВ МУ проводится проверка знаний стажера и принятие решения о готовности стажера к началу практической подготовки. 604. Практическая подготовка проводится на рабочем месте помощника специалиста по посадке вертолета на морские установки.

605. Практическая подготовка включает в себя инструкторский показ процедур на рабочем месте инструктором и работу стажера в качестве ПСПВ МУ под контролем СИПВ МУ.

606. Инструкторский показ для ПСПВ МУ предусматривает практическую работу СИПВ МУ в присутствии стажера, которое сопровождается:

1) пояснениями характерных примеров рабочей обстановки;

2) пояснением способов и процедур контроля рабочей обстановки;

3) пояснением причин принятия и выдачи соответствующей информации и решений;

4) рекомендациями по поводу распределения внимания при работе с ВС;

5) рекомендациями по использованию оборудования.

607. Работа стажера предусматривает частичное или полное выполнение функций ПСПВ МУ под контролем СИПВ МУ и сопровождается:

1) непрерывным контролем СИПВ МУ за развитием обстановки и действиями стажера;

2) постоянной готовностью СИПВ МУ к своевременному вмешательству в действия стажера;

3) выдачей СИПВ МУ пояснений, рекомендаций и оказанием помощи при возникновении затруднений у стажера.

608. После окончания стажировки СИПВ МУ проводит соответствующую проверку полученных знаний, навыков и умений и выносит решение о готовности стажера к самостоятельной деятельности на рабочем объекте.

Глава 28. Типовые программы профессиональной подготовки членов кабинного экипажа (бортпроводников)

Параграф 1. Общие требования

609. Настоящая программа профессиональной подготовки кабинного экипажа устанавливает обязательные требования к объему профессиональной подготовки членов кабинного экипажа, по процедурам безопасности и действиям в нештатных и аварийных ситуациях в целях обеспечения безопасности полета.

610. Кандидат в члены кабинного экипажа может приступать к профессиональной подготовке:

1) по достижению возраста 18 лет;

2) при наличии аттестата о среднем образовании или эквивалентном дипломе (10 лет или более школьного обучения);

3) при демонстрации умения читать, объясняться, писать и понимать принятый разговорный язык (казахский, русский, английский) для обеспечения надлежащего взаимодействия с членами экипажа и пассажирами;

4) при демонстрации способности извлекать аварийно-спасательное оборудование и, стоя на полу, открывать и закрывать верхние багажные полки на борту воздушного судна;

5) при демонстрации способности и физической силы для использования оборудования/систем, как это предусмотрено процедурами эксплуатанта применительно к нормальным условиям эксплуатации, нештатным и аварийным ситуациям на том типе воздушного судна, на котором данному члену кабинного экипажа будет поручено выполнять обязанности;

6) при отсутствии судимости и при положительных результатах проверки анкетных данных;

7) при наличии медицинского заключения.

611. В соответствии со статьей 54 Закона "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" профессиональная подготовка авиационного персонала состоит из:

1) первоначальной подготовки, включающей в себя следующие обязательные модули:

авиационная ознакомительная подготовка;

функции и обязанности;

нормальные, нештатные и аварийные процедуры;

подготовка с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовка эксплуатанта;

опасные грузы;

возможности человека;

охрана здоровья, санитария в кабине, оказание первой помощи;

функции и обязанности, связанные с обеспечением авиационной безопасности.

2) переподготовки на тип ВС состоящей из: подготовки с учетом типа воздушного судна, подготовки с учетом модификаций (если применимо) и подготовки эксплуатанта;

3) поддержания профессионального уровня, состоящего из ежегодной и трехгодичной периодичной переподготовки.

612. Подробная программа и учебный план разрабатываются эксплуатантом и утверждаются в уполномоченном органе в сфере гражданской авиации для каждого вида подготовки, в соответствии с требованиями настоящих Типовых программ и Правил организации работ бортпроводников, для того чтобы охватить все функциональные обязанности, выполняемые кабинным экипажем с целью обеспечения безопасности пассажиров, находящихся в салоне воздушного судна как в полете, так и на земле.

613. Каждый курс подготовки включает в себя теоретическое и практическое обучение.

614. Каждый вид подготовки соответствует следующим критериям:

1) хорошо структурирован и максимально приближен к реальным условиям использования эксплуатируемых типов ВС;

2) проводится персоналом (инструктором/тренером), имеющим соответствующую квалификацию для данного вида подготовки, а для привлеченных специалистов прохождения процедуры признания их квалификации уполномоченным органом.

615. Английский язык включается в программы подготовки при необходимости, в объеме, зависящем от категории обучаемых и предъявляемых к ним квалификационных требований эксплуатанта, обеспечивающем владение на уровне, достаточном для умения пользоваться необходимыми документами и выполнения функциональных обязанностей.

Параграф 2. Методы и средства подготовки

616. Методы подготовки учитывают следующее:

1) подготовка включает в себя использование учебных тренажеров, аудиовизуальных презентаций, компьютерного обучения и других типов подготовки, в соответствии с учебным модулем;

2) разумный баланс между различными методами подготовки обеспечивается так, чтобы член кабинного экипажа достиг необходимого уровня квалификации, для безопасного выполнения всех функций и обязанностей, касающихся кабинного экипажа.

617. При использовании учебных тренажеров для подготовки кабинного экипажа, эксплуатант учитывает следующее:

1) учебный тренажер, который используется как альтернатива фактического самолета или требуемого оборудования;

2) все предметы, относящиеся к подготовке и последующей проверке кабинного экипажа, точно воспроизводят ВС или соответствующее оборудование относительно:

соответствия расположения кабины относительно дверей/выходов, кухонных помещений, размещения аварийно-спасательного оборудования;

вида и расположения пассажирских кресел и рабочих мест кабинного экипажа;

дверей/выходов во всех режимах эксплуатации, а именно относительно метода и особенностей эксплуатации, массы, баланса и эксплуатационных сил, включая отказ системы автоматического открытия, где установлено;

аварийно-спасательного оборудования для соответствующего типа ВС (использование оборудования возможно только в качестве учебного пособия, используемое кислородное и дымозащитное оборудование, заряженного кислородом или не заряженного);

3) элементы, определяющие является ли дверь/выход модификацией другого типа:

включение и отключение системы автоматического открытия дверей/выходов;

направление движения рукоятки открытия;

направление открытия двери/выхода;

механизм автоматической готовности двери;

вспомогательные средства эвакуации, такие как трапы и канаты (веревки).

618. В период или после завершения всего обучения, каждый член кабинного экипажа проходит проверку, включающую в себя все учебные модули соответствующей программы обучения, за исключением проверки обучения в области оптимизации работы экипажа (CRM). Соответствующие проверки выполняются персоналом, назначенным уполномоченным органом и имеющим соответствующую квалификацию, для подтверждения того что, что член кабинного экипажа соответствует необходимому уровню подготовки.

619. Проверка, требуемая для каждого курса подготовки, включает в себя:

1) тренажерную подготовку;

2) компьютерный тест;

3) проверки в полете;

4) устные или письменные тесты.

Модули подготовки, которые требуют индивидуального практического участия, объединяются с практическими проверками.

Параграф 3. Первоначальная подготовка

620. Кандидат в бортпроводники, согласно требований настоящих Программ:

1) проходит курс первоначальной подготовки в авиационных учебных центрах, сертифицированных уполномоченным органом для ознакомления с авиационной средой и приобретения достаточных общих знаний и основных навыков, требуемых для выполнения обязанностей и функций, которые связаны с безопасностью пассажиров и безопасностью полета в нормальной, нештатной и аварийной ситуации;

2) успешно завершает соответствующую проверку перед прохождением другого модуля подготовки.

3) осуществляет под наблюдением инструктора/экзаменатора ознакомительный осмотр воздушного судна и ознакомительные полеты, завершая рейсовую стажировку контрольно-проверочным полетом в соответствии с параграфом 14 настоящей главы Типовых программ.

621. Данные модули подготовки отражаются в отчетах о подготовке соответствующих членов кабинного экипажа как модули первоначальной подготовки.

Параграф 4. Курс первоначальной подготовки и проверка

622. Полная программа курса первоначальной подготовки составляет не менее 128 часов, состоит из модулей, содержащихся в приложениях 99, 100, 101 и 102 настоящих Типовых программ, и включает в себя как теоретическую, так и тренажерную подготовку, объем которой составляет не менее 12 часов.

623. По завершении вышеуказанной подготовки проводится проверка, теоретических знаний и практических навыков, с целью достижения уровня знаний и навыков, требуемых в приложениях 99, 100, 101 и 102 настоящих Типовых программ, за исключением проверки обучения в области оптимизации работы экипажа (CRM).

624. Вводный курс на тему человеческий фактор (HF) в авиации, и оптимизация работы экипажа (CRM) проводится бортпроводником-инструктором CRM.

625. Минимальный перечень обязательных дисциплин, входящих в первоначальную подготовку кабинного экипажа представлен в приложении 99 к настоящим Типовым программам.

Параграф 5. Подготовка по оптимизации работы экипажа (CRM)

626. Учебные курсы и модули по оптимизации работы экипажа (CRM) проводятся бортпроводником-инструктором CRM. Бортпроводник-инструктор CRM следит за определением и внедрением учебного плана программы CRM при включении ее модулей в другой вид подготовки.

627. Для составления программ подготовки по оптимизации работы экипажа (CRM) между отделами подготовки летного и кабинного экипажей осуществляется эффективное взаимодействие. Программа составляется так чтобы инструктора летного и кабинного экипажа могли проводить наблюдения и делать замечания касательно обучения друг друга. В кабине летного экипажа создаются видео-уроки с описанием аварийных ситуаций для воспроизведения всем членам кабинного экипажа во время ежегодной периодической подготовки, тем самым предоставляя возможность членам кабинного экипажа, в частности старшим членам кабинного экипажа участвовать в упражнениях программы летной подготовки (LOFT) летного экипажа.

628. Программа каждого учебного курса по оптимизации работы экипажа (CRM), ее содержание и требуемый уровень соответствует элементам, указанным в приложении 100 к настоящим Типовым программам применительно к необходимой подготовке.

629. Обучение курсу CRM старших членов кабинного экипажа:

1) обучение курсу CRM старших членов кабинного экипажа основывается на знаниях, полученных в предыдущем обучении CRM и опыте работы связанного с определенными обязанностями и функциями старших членов кабинного экипажа;

2) старший член кабинного экипажа демонстрирует способность управления рабочими процессами и проявляет соответствующие лидерские качества для принятия правильных управленческих решений.

Параграф 6. Квалификация инструктора CRM

630. Модули оптимизации работы экипажа (CRM) включаются в соответствующие виды подготовки персоналом, имеющим соответствующую квалификацию.

631. Для инструкторов CRM разрабатывается программа обучения и стандартизации, которая включает в себя: изучение факторов влияющих на работоспособность и предел возможности человека, изучение всех модулей программы оптимизации работы экипажа (CRM); прохождение курсов инструкторов для проведения обучения CRM, наличие проверки квалифицированным инструктором CRM при проведении первого учебного курса CRM.

632. Курсы CRM для кабинного экипажа разрешается проводить квалифицированному, но не являющемуся членом кабинного экипажа, инструктору CRM при условии соответствия требованиям, указанным выше и при демонстрации удовлетворительных знаний: характера деятельности, соответствующих определенных типов ВС и производственных условий кабинного экипажа.

633. Инструкторы, включающие модули CRM в переподготовку на тип ВС, в периодичную подготовку по поддержанию профессионального уровня или в подготовку старших членов кабинного экипажа имеют соответствующие знания человеческого фактора и соответствующую подготовку по CRM.

Параграф 7. Проведение учебного курса оптимизация работы экипажа (CRM)

634. Оптимизацией работы экипажа (далее – CRM) является эффективное использование всех имеющихся ресурсов (например, членов экипажа, систем ВС и средств поддержки), для достижения безопасной и эффективной деятельности.

635. Цель CRM состоит в важности эффективной координации и двухсторонней связи между всеми членами экипажа для того чтобы улучшить общение и навыки управления членов экипажа.

636. Подготовка эксплуатанта по CRM отражает культурные особенности, масштаб и объем деятельности эксплуатанта вместе с сопутствующими рабочими процедурами и теми сферами деятельности, которые создают особые трудности.

637. Если соответствующие тематические исследования во время обучения CRM для определенного типа ВС отсутствуют, тогда необходимо рассмотреть другие тематические исследования, относящиеся к масштабу и объему деятельности.

638. Обучение CRM для кабинного экипажа сосредотачивается на вопросах, связанных с обязанностями кабинного экипажа и, поэтому, отличается от обучения CRM для летного экипажа. Однако необходимо уделить особое внимание координации задач и функций летного и кабинного экипажей.

639. При необходимости, предоставляется совместное обучение летному и кабинному экипажу, в частности старшим членам кабинного экипажа. Данное обучение включает обратную связь.

640. Принципы CRM используются во всех видах подготовки кабинного экипажа.

641. Обучение CRM включает коллективные обсуждения и обзор происшествий и инцидентов.

642. Соответствующие модули CRM являются составной частью обучения, проводимого на специальных учебных тренажерах или на ВС.

643. Курсы обучения CRM структурированы и максимально приближены к реальным условиям использования эксплуатируемых ВС.

644. Оценка навыков CRM не проводится. Отзыв преподавателей или членов группы касательно индивидуального выполнения навыков CRM предоставляется членам кабинного экипажа во время обучения.

645. Модули обучения CRM содержащиеся в каждом виде подготовки приводятся в приложении 100 к настоящим Типовым программам.

Параграф 8. Подготовка с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовка эксплуатанта

646. Каждый член кабинного экипажа проходит в авиационных учебных центрах, сертифицированных уполномоченным органом подготовку с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовку эксплуатанта по программе подготовки утвержденной эксплуатантом и согласованной с уполномоченным органом, а также соответствующую проверку до:

1) назначения эксплуатантом на выполнение полета в качестве члена кабинного экипажа;

2) назначения эксплуатантом на выполнение полета на другом типе ВС.

647. Общий объем курса подготовки с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовки эксплуатанта составляет: не менее 28 часов, из них не менее 3 часов тренажерной подготовки на соответствующий тип ВС, которая проводится на специальном учебном тренажере или на действующем ВС.

648. Подготовка по оптимизации работы экипажа (CRM) при переподготовке на тип ВС проводится бортпроводником-инструктором CRM.

Параграф 9. Основные квалификационные требования для допуска на тип или модификацию ВС

649. Члены кабинного экипажа могут выполнять свои функциональные обязанности на борту ВС, при соответствии требованиям подготовки настоящих Программ.

650. Для получения или продления допуска на тип, или модификацию ВС, члены кабинного экипажа:

1) соответствуют требованиям применяемым, к обучению, проверке и сроку действия подготовки на соответствующем типе ВС, при:

подготовке с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовке эксплуатанта;

ознакомительных полетах;

ежегодной периодичной переподготовке;

2) при наличии перерыва в летной деятельности шести месяцев проходят восстановительную подготовку и проверку до начала выполнения обязанностей на борту.

Параграф 10. Программа подготовки с учетом типа ВС

651. Программа подготовки с учетом типа включает теоретическое и практическое обучение на соответствующем тренажере или на действующем ВС и включает в себя следующие модули обучения:

1) описание ВС (в части касающейся кабинного экипажа);

2) аварийно-спасательное оборудование и установленные на борту системы ВС;

3) эксплуатация и фактическое открытие каждым членом кабинного экипажа основных и аварийных и выходов каждого типа или модификации ВС в штатном и аварийном режимах;

4) демонстрация умения использовать другие выходы, включая аварийные выходы из окон кабины пилотов;

5) противопожарное и дымозащитное оборудование;

6) обучение методам эвакуации;

7) эксплуатация кресел, привязных ремней и кислородной системы в кабине пилотов в случае потери ими дееспособности.

652. Каждый член кабинного экипажа проходит теоретическую и практическую подготовку по размещению и использованию всего аварийно-спасательного оборудования с учетом типа ВС, а также систем, установленных на соответствующем типе ВС.

653. Практическое обучение по использованию дверей и выходов проводится на специальном учебном тренажере или на действующем ВС с отработкой сценария отказа автоматического открытия дверей, где установлена такая система, и принятия необходимых действий для раскрытия аварийных трапов самостоятельно. Подготовка также включает обучение по открытию и использованию бронированной двери кабины летного экипажа.

654. Каждый член кабинного экипажа проходит теоретическую и практическую подготовку по использованию противопожарного и дымозащитного оборудования.

655. Обучение методам эвакуации включает следующее:

1) каждый член кабинного экипажа спускается по аварийному трапу с высоты порога основной палубы ВС;

2) трап устанавливается на учебном тренажере или на действующем ВС;

3) с целью получения допуска на тип ВС член кабинного экипажа совершает эвакуационный спуск по трапу, высота порога основной палубы которого значительно отличается от любого ранее эксплуатируемого типа ВС.

656. Подготовка с учетом типа ВС включает в себя все факторы и условия, имеющие отношение к действиям кабинного экипажа, при потере пилотами дееспособности. Каждый член кабинного экипажа проходит обучение по использованию любого оборудования, которое используется ими в случае потери пилотами дееспособности.

657. При подготовке кабинного экипажа с учетом типа ВС каждый член кабинного экипажа проходит обучение по оптимизации работы экипажа, включающее элементы подготовки применимые к уровню, определенному в соответствующей колонке таблицы приложения 100 к настоящим Типовым программам.

658. Минимальный перечень обязательных дисциплин, входящих в подготовку кабинного экипажа с учетом типа ВС представлен в приложении 101 к настоящим Типовым программам.

Параграф 11. Программа подготовки эксплуатанта

659. Программа подготовки эксплуатанта для каждого эксплуатируемого типа ВС включает в себя:

1) теоретическое и практическое обучение на соответствующем тренажере или на действующем ВС;

2) обучение стандартным рабочим процедурам эксплуатанта для членов кабинного экипажа впервые назначенных эксплуатантом на выполнение служебных обязанностей;

3) следующие элементы специального обучения эксплуатанта, имеющие отношение к типу ВС на котором будут выполняться полеты:

описание конфигурации кабины;

местоположение, извлечение и использование всего переносного аварийно-спасательного оборудования на борту;

все стандартные, не стандартные и аварийные процедуры;

перевозка и управление пассажирами;

противопожарная подготовка, включающая использование образцов всего противопожарного и дымозащитного оборудования перевозимого на борту;

процедуры эвакуации, включающие в себя все процедуры эксплуатанта, применимые к подготовленной или неподготовленной эвакуации (приземление/приводнение), а также по необходимости, дополнительные действия, требуемые от членов кабинного экипажа, ответственных за парные двери/выходы и выявление непригодности дверей/выходов или оборудования применимого при эвакуации;

процедуры, связанные с потерей дееспособности пилотов;

применимые процедуры и требования авиационной безопасности;

оптимизация работы экипажа (CRM).

660. При подготовке изучаются теоретические и практические аспекты инструктажа и управление толпой (Crowd Control) в различных аварийных ситуациях в соответствии с конфигурацией кабины ВС характерной для данного эксплуатанта.

661. Каждый член кабинного экипажа в условиях максимально приближенных к реалистичным проходит практическое обучение, по использованию всего противопожарного оборудования, включая дымозащитное оборудование, имеющееся на борту ВС.

662. Каждый член кабинного экипажа проходит подготовку по процедурам, применяемым в случае потери дееспособности пилотов, если минимальный состав летного экипажа состоит из двух пилотов. Если согласно стандартным операционным процедурам эксплуатанта необходимо обучение по использованию контрольно-проверочных листов летного экипажа, то оно проводится с практической демонстрацией.

663. При подготовке эксплуатанта каждый член кабинного экипажа проходит подготовку по оптимизации работы экипажа, включающую модули обучения применимые к уровню, определенному в соответствующей колонке таблицы приложения 100 к настоящим Типовым программам.

664. Минимальный перечень обязательных дисциплин, входящих в подготовку эксплуатанта приводится в приложении 102 к настоящим Типовым программам.

Параграф 12. Подготовка с учетом модификаций

665. Подготовка с учетом типа и подготовка эксплуатанта завершается соответствующей подготовкой и проверкой кабинного экипажа, в которую входит изучение всех различий (если таковые существуют), перед допуском члена кабинного экипажа:

1) на модификацию типа воздушного судна, эксплуатируемого эксплуатантом на данный период;

2) на тип воздушного судна, эксплуатируемого на данный период, или его модификацию со следующими различиями в:

оборудовании для обеспечения безопасности;

местоположении оборудования для обеспечения безопасности и аварийного оборудования;

стандартных и аварийных процедурах.

666. Программа подготовки с учетом модификаций:

1) разрабатывается по мере необходимости на основе сравнения с Типовой программой с учетом типа ВС и программой подготовки эксплуатанта, для соответствующего типа ВС;

2) включает в себя теоретическую и практическую подготовку на соответствующем учебном тренажере или действующем ВС, куда будут включены элементы изучения различий.

667. При разработке программы подготовки с учетом модификаций и учебного плана эксплуатант включает обязательные элементы для соответствующего типа ВС и его модификаций, определенные в настоящих Программах.

668. Перечень дисциплин, входящих в подготовку с учетом модификаций приводится в приложении 101 к настоящим Типовым программам.

Параграф 13. Ознакомительный осмотр ВС

669. Каждый член кабинного экипажа проходит под наблюдением инструктора, соответствующее ознакомление на типе ВС до назначения на выполнение полета в качестве члена кабинного экипажа минимального состава.

670. Ознакомление кабинного экипажа с новым типом или модификацией ВС проходит в следующем порядке, каждый член кабинного экипажа участвует в:

1) ознакомительном осмотре соответствующего ВС;

2) ознакомительных полетах.

671. Ознакомительные осмотры ВС проводятся соответствующе квалифицированным персоналом, и включают в себя внешний и внутренний осмотры ВС и проверку следующих систем ВС:

1) системы внутренней и внешней связи;

2) системы сигнализации эвакуации;

3) аварийного освещения;

4) системы обнаружения дыма;

5) аварийно-спасательного оборудования;

6) кабины летного экипажа;

7) рабочих мест (откидные сидения) кабинного экипажа;

8) туалетных комнат;

9) бортовых кухонных помещений, их фиксирования в безопасном положении и системы блокировки водостока;

10) багажных отсеков, если они доступны из пассажирской кабины во время полета;

11) панели с электрическими предохранителями, расположенными в пассажирском салоне;

12) мест для отдыха экипажа;

13) расположения дверей/выходов.

672. Ознакомительные осмотры ВС могут быть объединены с курсом подготовки с учетом типа ВС или с подготовкой эксплуатанта в соответствии с параграфом 8 главы 27 настоящих Типовых программ.

Параграф 14. Ознакомительные полеты (рейсовая стажировка)

673. Не позднее трех месяцев с момента получения документа о завершении курса первоначальной подготовки или переучивания на другой тип ВС каждый член кабинного экипажа до назначения на выполнение полета в качестве члена кабинного экипажа проходит рейсовую стажировку под наблюдением инструктора/экзаменатора. В противном случае член кабинного экипажа повторно проходит теоретическую подготовку по программе поддержания профессионального уровня до истечения срока годности предшествующей подготовки на тип ВС.

674. Целью рейсовой стажировки является закрепление теоретических знаний, связанных с обеспечением безопасности полетов, и навыков членов кабинного экипажа в выполнении функций и обязанностей, выполняемых на следующих этапах полета:

1) наземные и предполетные операции;

2) буксировка и руление;

3) взлет;

4) набор высоты;

5) крейсерский полет;

6) снижение и заход на посадку;

7) посадка;

8) после посадочные и послеполетные операции (включая транзитные операции).

675. В период рейсовой стажировки обучающийся член кабинного экипажа назначается в дополнение к минимальному числу рабочих членов кабинного экипажа.

676. Стажировка проводится на основании приказа руководителя подразделения, которым за каждым стажером закрепляется руководитель стажировки (инструктор), определяется цель, объект, сроки начала и окончания. Количество стажеров на одного инструктора не превышает более четырех человек.

677. Рейсовая стажировка предусматривает участие обучающегося члена кабинного экипажа в выполнении предполетных, полетных, предпосадочных и после полетных обязанностей, связанных с обеспечением безопасности. Данные каждого ознакомительного полета регистрируются в карточке учета подготовки каждого члена кабинного экипажа.

678. Во время рейсовой стажировки члены кабинного экипажа выполняют служебные обязанности в униформе кабинного экипажа назначенной эксплуатантом.

679. Общее количество ознакомительных тренировочных полетов для стажеров, прошедших:

1) первоначальное обучение на ВС с многочленным экипажем составляет не менее 10 полетов, при стажировке на ВС с одночленным экипажем не менее 15 полетов.

2) подготовку с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовку эксплуатанта составляет не менее двух полетов, один полет в качестве ознакомительного, второй для получения квалификации.

680. Контрольно-проверочный полет члена кабинного экипажа выполняется с бортпроводником – экзаменатором с целью проверки знаний стажера в указанном объеме плана и практической готовности его к исполнению обязанностей в соответствии с должностной инструкцией.

681. Если по заключению руководителя стажировки стажер не готов к самостоятельной работе на соответствующем рабочем месте, стажировка может быть увеличена на срок, не превышающий первоначально установленного объема.

682. Если стажер после дополнительной стажировки не продемонстрировал умения, способность принимать решения и осуществлять деятельность в соответствии с должностными обязанностями, стажировка прекращается с предоставлением заключения руководителю службы (эксплуатанту), который принимает решение о целесообразности использования данного работника в качестве члена кабинного экипажа.

683. Допуск к самостоятельной работе в качестве члена кабинного экипажа производится на основании представления руководителя стажировки (инструктора/экзаменатора) о возможности допуска стажера к самостоятельной профессиональной деятельности и оформляется приказом руководителя службы (или эксплуатанта) по представлению от руководителя службы (или инструктора/экзаменатора).

684.Ответственность за обоснованное решение о возможности допуска к самостоятельной профессиональной деятельности персонала несут лица, проводившие стажировку и аттестацию.

Параграф 15. Поддержание профессионального уровня:

Ежегодная периодичная подготовка

685. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) поддержания профессионального уровня квалификации;

2) поддержания знаний и умений по действиям в аварийных и нештатных ситуациях;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов при перерыве в работе от 6 до 12 месяцев.

686. Каждый член кабинного экипажа проходит ежегодную периодичную подготовку и проверку и получает документ установленного образца, либо подтвержденного другими видами передачи и регистрации данных (электронная система, записи о профессиональной подготовке в соответствии с установленными процедурами документирования либо внутренними процедурами документирования эксплуатанта).

687. Периодичная подготовка включает в себя действия, выполняемые каждым членом кабинного экипажа в стандартных и аварийных ситуациях, и процедуры, соответствующие для каждого эксплуатируемого типа и модификации ВС.

688. Периодичная подготовка включает в себя ежегодные практические занятия по отработке действий каждым членом кабинного экипажа симуляции использования основных и аварийных выходов каждого эксплуатируемого типа и модификации ВС.

689. В обучение по использованию и размещению аварийно-спасательного оборудования включается изучение соответствующих кислородных систем, а также любого оборудования, такого, например, как дефибрилляторы, если имеются на борту.

690. В подготовку по аварийным процедурам включаются процедуры, применяемые при потере дееспособности пилотов и управление толпой.

691. Подготовка по оптимизации работы экипажа (CRM) входящая в периодичную подготовку содержит следующие требования:

1) соответствующие модули подготовки, указанные в приложении 100 к Типовым программам, в колонке "Ежегодная периодичная подготовка" охватываются в пределах 3-летнего цикла;

2) определение и внедрение программы проводится бортпроводником-инструктором CRM.

692. Поддержание профессионального уровня также обеспечивается регулярными проверками в рейсовых условиях, которые проводятся инструкторским/экзаменаторским составом эксплуатанта с периодичностью:

1) один раз в 6 месяцев в первые 12 месяцев после получения допуска к самостоятельной работе;

2) один раз в 12 месяцев после первого года самостоятельной работы.

693. Содержание программы ежегодной периодичной подготовки представлено в приложении 103 к настоящим Типовым программам.

Параграф 16. Периодичная подготовка каждые 36 месяцев

694. Содержание программы трехгодичной периодичной подготовки также представлено в приложении 103 к настоящим Типовым программам.

695. В дополнительные элементы программы периодичной подготовки, проводимой каждые 36 месяцев входит:

1) обучение по использованию стандартных и аварийных дверей/выходов которое включает в себя, системы автоматического открытия дверей и их отказы, действия и усилия кабинного экипажа, требуемые при использовании и раскрытии трапов, а также при необходимости проведение дополнительной подготовки для членов кабинного экипажа ответственных за парные двери/выходы;

2) обучение по использованию противопожарного, дымозащитного оборудования, образец которого имеется на борту, которое включает в себя практические занятия по тушению всех возможных типов возгораний в салоне каждым членом кабинного экипажа, при этом в учебных целях для тушения пожара рекомендуется использовать вместо галоновых огнетушителей альтернативные средства.

696. Обучение по пожаротушению нацелено на выявление фактического источника пожара или дыма.

Параграф 17. Период действия периодичной подготовки

697. Срок действия ежегодной периодичной подготовки составляет 12 календарных месяцев, начиная с окончания того месяца, в котором была проведена предыдущая проверка.

698. Если периодичная подготовка и проверка, требуемые согласно пункта 697 настоящих Типовых программ, проводятся в течение последних трех календарных месяцев до окончания срока действия подготовки, тем не менее, новый срок действия начинается от первоначальной даты истечения срока действия.

699. Для дополнительных элементов 3-годичной подготовки срок действия составляет 36 календарных месяцев, начиная с окончания того месяца, в котором была проведена предыдущая проверка.

700. В отдельных случаях и при оперативной необходимости периодичная подготовка и проверка могут проводиться внепланово, но не позднее очередного периода.

Параграф 18. Восстановительная подготовка

701. Восстановительная подготовка проводится в том случае, если член кабинного экипажа в течение последовательных шести месяцев с момента последней соответствующей периодической подготовки и проверки:

1) имел перерыв в летной деятельности. В таком случае перед повторным назначением на выполнение обязанностей, член кабинного экипажа проходит восстановительную подготовку и проверку на каждый тип ВС, на который будет назначен;

2) имел перерыв в летной деятельности на определенном типе ВС. В таком случае перед повторным назначением на выполнение обязанностей, член кабинного экипажа проходит на данном типе ВС восстановительную подготовку и проверку или два ознакомительных полета в соответствии с параграфом 14 главы 27 настоящих Типовых программ.

702. Содержание программы восстановительной подготовки включает в себя изучение следующих модулей:

1) аварийные процедуры;

2) процедуры эвакуации;

3) эксплуатация и фактическое открытие, каждым членом кабинного экипажа, каждого типа или модификации основных и аварийных выходов и бронированной двери кабины летного экипажа в штатном и аварийном режимах;

4) демонстрация использования всех других выходов, включая окна кабины летного экипажа;

5) местоположение и использование всего соответствующего аварийно - спасательного оборудования, перевозимого или установленного на борту.

703. Эксплуатанту разрешается на выбор заменить восстановительную подготовку, ежегодной периодичной подготовкой, если возобновление обязанностей члена кабинного экипажа начинается в пределах срока действия последней ежегодной периодичной подготовки и проверки. Если данный срок действия истек, восстановительная подготовка заменяется только подготовкой с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовкой эксплуатанта. В таком случае 12-месячный срок действия будет отсчитываться от новой даты завершения подготовки.

704. При перерыве в летной деятельности более года, но до пяти лет член кабинного экипажа обязан пройти подготовку с учетом типа, модификаций воздушного судна и подготовку эксплуатанта, а также рейсовую стажировку в необходимом объеме.

705. При перерыве в летной деятельности более пяти лет, член кабинного экипажа проходит первоначальную подготовку в полном объеме.

Параграф 19. Подготовка старшего члена кабинного экипажа

706. Подготовка старших бортпроводников может быть реализована как самим эксплуатантом форме теоретической и практической подготовки, так и в авиационном учебном центре в форме отдельного курса (тренинга). Утверждение программы подготовки в уполномоченном органе не требуется, но эксплуатант обеспечивает изучение обязательных элементов согласно главы 27 настоящих Типовых программ.

707. Объем практической подготовки - не менее двух полетов, один в качестве ознакомительного полета, второй для получения квалификации.

708. Курс по подготовке старшего члена кабинного экипажа включает в себя все виды ответственности и обязанностей старших членов кабинного экипажа, и включает следующее:

1) брифинг перед полетом;

2) взаимодействие с экипажем;

3) ознакомление с требованиями эксплуатанта и юридическими требованиями;

4) обзор инцидентов и происшествий;

5) человеческий фактор и оптимизация работы экипажа (CRM);

6) ограничения полетного и рабочего времени и требования к отдыху экипажа.

709. Развернутое содержание программы подготовки старшего члена кабинного экипажа представлено в приложении 104 к настоящим Типовым программам.

Параграф 20. Подготовка кабинного экипажа, выполняющего полеты в единичном числе

710. Особые дополнительные элементы подготовки членов кабинного экипажа, которые назначаются на выполнение полетов в единичном числе, включают в себя:

1) ответственность перед командиром ВС за проведение стандартных и аварийных процедур;

2) важность координации и взаимодействия общения с летным экипажем, в случае нахождения на борту неуправляемых или деструктивных пассажиров;

3) обзор требований эксплуатанта и юридических требований;

4) порядок ведения полетной документации;

5) отчетность по инцидентам и происшествиям;

6) ограничения полетного и рабочего времени и требования к отдыху экипажа.

Параграф 21. Утверждение программ подготовки, проверки и соответствующая документация

711. Программа подготовки и проверки членов кабинного экипажа, согласовывается уполномоченным органом и вносится в часть D "Training/Подготовка" руководства по производству полетов эксплуатанта.

712. После успешного завершения кабинным экипажем учебного курса и соответствующей проверки, эксплуатант:

1) обновляет записи в отчетах о подготовке кабинного экипажа;

2) предоставляет члену кабинного экипажа перечень, с указанием сроков действия квалификационных допусков на выполнение полетов на том типе или модификации ВС, на который пройдена подготовка.

Параграф 22. Программы подготовки, проверки и соответствующая документация. Список квалификационных допусков на тип/модификацию ВС

713. При предоставлении членам кабинного экипажа, успешно завершившим учебный курс и соответствующую проверку, обновленного списка со сроками действия квалификационных допусков на типы/модификации ВС, эксплуатант используется формат, представленный в приложении 105 к настоящим Типовым программам.

714. При использовании другого формата указываются, как минимум элементы, указанные в колонках от 1 до 4, а также сведения, указанные в колонках 1 и 2, для обозначения сроков действия квалификационных допусков.

Глава 29. Типовые программы профессиональной подготовки авиационного персонала по наземному обеспечению полетов

Параграф 1. Типовые программы профессиональной подготовки инженерно-технического персонала, специалистов по аэродромному обеспечению полетов в аэропортах

715. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки специалистов, которые занимаются технической эксплуатацией аэродромов (начальники, инженера, мастера аэродромной службы, специалисты, которые контролируют состояние готовности элементов аэродрома к полетам), чья деятельность регламентируется "Правилами аэродромного обеспечения полетов гражданской авиации Республики Казахстан", включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с "Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала".

716. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по усмотрению предприятия гражданской авиации по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

717. Первоначальная подготовка специалистов по аэродромному обеспечению полетов в аэропортах в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

718. Объем первоначальной подготовки составляет не менее 72 часов независимо от времени обучения.

719. Для получения допуска к самостоятельному выполнению работ специалисты по аэродромному обеспечению полетов проходят стажировку под руководством наиболее опытного специалиста (ознакомление и изучение особенностей аэродрома, требований безопасности на аэродроме, правил движения на аэродроме, порядка ведения радиосвязи, технологии по содержанию аэродрома, порядка взаимодействия с другими службами и организациями, осуществляющими обеспечение полетов на аэродроме, технологии работ специалистов службы, нормативных документов по аэродромному обеспечению полетов), по окончанию стажировки сдаются соответствующие зачеты по приобретенным знаниям и навыкам.

720. Допуск к самостоятельной работе осуществляется приказом первого руководителя аэропорта.

721. Переподготовка специалистов по аэродромному обеспечению полетов осуществляется как в рамках ввода в эксплуатацию новых процедур и технологий по программам эксплуатантов аэропортов, так и по программам АУЦ ГА. При этом программы не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе.

722. Поддержание профессионального уровня специалистов по аэродромному обеспечению полетов проводятся не реже одного раза в три года. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее чем 24 часа.

723. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой первоначальной подготовки.

724. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается соответствующий документ.

725. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 106 к настоящим Типовым программам.

726. Типовая программа первоначальной подготовки разработана на основе Приложения 14 к Конвенции о международной гражданской авиации и национального законодательства в сфере гражданской авиации.

727. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) изучения новых требований и изменений в регламентирующих документах;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

Параграф 2. Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по орнитологическому обеспечению полетов

728. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки специалистов по орнитологическому обеспечению полетов, чья деятельность регламентируется "Правилами орнитологического обеспечения полетов гражданских воздушных судов в Республике Казахстан" включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с "Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала".

729. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по усмотрению предприятия гражданской авиации по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

730. Первоначальная подготовка специалистов по орнитологическому обеспечению полетов в аэропортах в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

731. Объем первоначальной подготовки составляет не менее 24 часов независимо от времени обучения.

732. Для получения допуска к самостоятельному выполнению работ специалисты по орнитологическому обеспечению полетов проходят стажировку под руководством наиболее опытного специалиста (ознакомление и изучение особенностей аэродрома, требований безопасности на аэродроме, правил движения на аэродроме, порядка ведения радиосвязи, порядка взаимодействия с другими службами и организациями, осуществляющими обеспечение полетов на аэродроме, технологии работ, нормативные документы по орнитологическому обеспечению полетов, использование средств отпугивания, изменение окружающей среды на аэродроме, периоды миграции, ареалы обитания, последние события в области дикой природы в аэропорту, применяемые в аэропорту меры и прочие вопросы), по окончанию стажировки сдаются соответствующие зачеты по приобретенным знаниям и навыкам.

733. Допуск к самостоятельной работе осуществляется приказом первого руководителя аэропорта.

734. Переподготовка специалистов по орнитологическому обеспечению полетов осуществляется как в рамках ввода в эксплуатацию новых процедур, оборудования по программам эксплуатантов аэропортов, так и по программам АУЦ ГА. При этом программы не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе.

735. Поддержание профессионального уровня специалистов орнитологическому обеспечению полетов проводятся не реже одного раза в три года. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее, чем 12 часов.

736. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих Типовых программах тематикой первоначальной подготовки.

737. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается соответствующий документ.

738. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 107 к настоящим Типовым программам.

739. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) изучения новых требований и изменений в регламентирующих документах;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

Параграф 3. Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по обеспечению авиа ГСМ в аэропортах (руководитель службы ГСМ, инженерный состав и специалисты, отвечающие за хранение, подготовку к выдаче на заправку и проведения контроля качества авиационных горюче-смазочных материалов)

740. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки специалистов, которые занимаются руководством и технической эксплуатацией складов ГСМ в аэропортах, контролем качества авиационных горюче-смазочных материалов (руководители, инженера, специалисты службы ГСМ), чья деятельность регламентируется "Правилами хранения, подготовки к выдаче на заправку и проведения контроля качества авиационных горюче-смазочных материалов и специальных жидкостей в организациях гражданской авиации Республики Казахстан", включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с "Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала".

741. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по усмотрению предприятия гражданской авиации по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

742. Первоначальная подготовка специалистов по обеспечению авиаГСМ в аэропортах в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

743. Объем первоначальной подготовки составляет не менее 72 часов независимо от времени обучения.

744. Для получения допуска к самостоятельному выполнению работ специалисты по обеспечению авиаГСМ в аэропортах проходят стажировку под руководством наиболее опытного специалиста (ознакомление и изучение технологического оборудования склада ГСМ, требований пожарной безопасности, техники безопасности, процедур и технологий эксплуатации технологического оборудования склада, контроля качества авиаГСМ, нормативных документов по авиатопливообеспечению), по окончанию стажировки сдаются соответствующие зачеты по приобретенным знаниям и навыкам.

745. Допуск к самостоятельной работе осуществляется приказом первого руководителя аэропорта.

746. Переподготовка специалистов по обеспечению авиаГСМ осуществляется как в рамках ввода в эксплуатацию новых процедур и технологий по программам эксплуатантов аэропортов, так и по программам АУЦ ГА. При этом программы не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе.

747. Поддержание профессионального уровня специалистов по обеспечению авиаГСМ проводятся не реже одного раза в три года. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее, чем 24 часа.

748. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой первоначальной подготовки.

749. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается соответствующий документ.

750. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 108 к настоящим Типовым программам.

751. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) изучения новых требований и изменений в регламентирующих документах;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

Параграф 4. Типовые программы профессиональной подготовки специалистов по аварийно-спасательному обеспечению полетов в аэропортах (руководящий персонал СПАСОП)

752. Настоящие типовые программы профессиональной подготовки специалистов, которые занимаются руководством, организацией и обучением аварийно-спасательному обеспечению полетов в аэропортах (руководители, заместители руководителей СПАСОП, руководители АСК СПАСОП, инструкторы СПАСОП), чья деятельность регламентируется "Правилами аварийно-спасательного обеспечения полетов в аэропортах Республики Казахстан", включают в себя минимальный объем содержания программ обучения, реализуемый в соответствии с "Правилами профессиональной подготовки авиационного персонала".

753. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по усмотрению предприятия гражданской авиации по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативно-правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан.

754. Первоначальная подготовка специалистов по аварийно-спасательному обеспечению полетов в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых для осуществления профессиональной деятельности. При этом для лиц, ранее работавших по аналогичной специализации в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

755. Объем первоначальной подготовки составляет не менее 72 часов независимо от времени обучения.

756. Для получения допуска к самостоятельному выполнению работ специалисты по аварийно-спасательному обеспечению полетов проходят стажировку под руководством наиболее опытного специалиста (ознакомление и изучение аварийно-спасательного оборудования, пожарной техники, схемы аэродрома, требований безопасности на аэродроме, правил движения на аэродроме, порядка ведения радиосвязи, технологии взаимодействия с другими службами, нормативных документов), по окончанию стажировки сдаются соответствующие зачеты по приобретенным знаниям и навыкам.

757. Допуск к самостоятельной работе осуществляется приказом первого руководителя аэропорта.

758. Переподготовка специалистов по аварийно-спасательному обеспечению полетов осуществляется как в рамках ввода в эксплуатацию новых процедур, технологий, нового оборудования по программам эксплуатантов аэропортов, так и по программам АУЦ ГА. При этом программы не требуют обязательного согласования в уполномоченном органе.

759. Поддержание профессионального уровня специалистов по аварийно-спасательному обеспечению полетов проводятся не реже одного раза в три года. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее чем 24 часа.

760. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящих типовых программах тематикой первоначальной подготовки.

761. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается соответствующий документ.

762. Первоначальная подготовка обеспечивает приобретение необходимых знаний как минимум в следующих областях, приведенных в приложении 109 к настоящим Типовым программам.

763. Поддержание профессионального уровня проводится с целью:

1) периодического поддержания профессионального уровня по специализации;

2) изучения новых требований и изменений в регламентирующих документах;

3) восстановления профессиональных навыков специалистов после перерывов в работе более 6 месяцев.

Параграф 5. Типовая программа профессиональной подготовки персонала Координационного центра поиска и спасания

764. Настоящая Типовая программа определяет принципы организации, порядок реализации и минимальные объемы профессиональной подготовки специалистов координационного центра поиска и спасания.

765. Профессиональная подготовка, осуществляемая в соответствии с настоящей Типовой программой, обеспечивает получение и углубление специализированных знаний и навыков, используемых в профессиональной деятельности специалистов координационного центра поиска и спасания.

766. Профессиональная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания, реализуемая на основе настоящей типовой программы проводится для соответствия выполняемым служебным обязанностям при освоении профессии (специальности или специализации), изменении или расширении сферы деятельности, обновлении полученных ранее знаний, а также при мероприятиях, связанных с отработкой действий в аварийных и нештатных ситуациях.

767. Первоначальная подготовка обеспечивает получение, а также развитие начальных, знаний для соответствия требованиям к специалистам координационного центра поиска и спасания.

768. Поддержание профессионального уровня специалистов координационного центра поиска и спасания обеспечивает пересмотр, закрепление, расширение существующих знаний, изучение новых процедур и практик, восстановление профессиональных навыков после перерывов в работе.

769. Дополнительные и специализированные курсы и тренинги проводятся по необходимости, а также при внедрении новых и дополнительных требований к профессиональной подготовке, определяемых нормативными правовыми актами в области гражданской авиации Республики Казахстан и стандартов и рекомендуемой практики Международной организации гражданской авиации.

770. Элементы в области английского языка включаются в программы профессиональной подготовки дополнительно, в зависимости от необходимой подготовки специалистов для выполнения определенных функций или рабочего места.

771. При этом программы в области английского языка обеспечивают предоставление слушателям знаний и отработку навыков для самостоятельного формирования у них умения на рабочем уровне:

1) недвусмысленно и четко изъясняться по общим, конкретным и связанным с работой вопросам;

2) использовать соответствующие методы связи для обмена сообщениями, для распознавания и устранения недопонимания (например, посредством проверки, подтверждения или уточнения информации);

772. Независимо от реализуемого вида профессиональной подготовки, по окончании обучения проводится итоговый контроль знаний обучаемого специалиста, по результатам которого выдается документ, удостоверяющий окончание обучения (свидетельство, сертификат).

773. Настоящая типовая программа устанавливает минимальные объемы профессиональной подготовки специалистов координационного центра поиска и спасания.

Параграф 6. Первоначальная подготовка и допуск к самостоятельной работе специалистов координационного центра поиска и спасания

774. Первоначальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания в обязательном порядке проводится для лиц, впервые принятых (назначенных) для осуществления профессиональной деятельности в данной области. При этом для лиц, ранее работавших в качестве специалиста координационного центра поиска и спасания в отрасли гражданской авиации, первоначальная подготовка не требуется.

775. На первоначальную подготовку специалистов координационного центра поиска и спасания направляются лица, имеющие авиационное образование или профессиональную подготовку в качестве любой категории (профессии, специальности, специализации) специалиста гражданской авиации, а также опыт эксплуатационной деятельности менее трех лет.

776. Первоначальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания включает следующие этапы:

1) теоретическая подготовка;

2) стажировка на рабочем месте.

777. Теоретическая подготовка может осуществляться при следующих основных формах обучения:

1) стационарная дневная (комплексная, типовая);

2) модульная;

3) дистанционная;

4) комбинированная.

778. Стажировка на рабочем месте проводится в производственном подразделении, после окончания теоретической подготовки, перед допуском к самостоятельной работе.

779. Стажировка специалистов координационного центра поиска и спасания осуществляется непосредственным руководителем координационного центра поиска и спасания и/или инструктором, назначенным проводить стажировку.

780. Первоначальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания обеспечивает приобретение необходимых знаний, указанных в приложении 110 к настоящим Типовым Программам.

781. Объем теоретической части первоначальной подготовки составляет не менее 30 часов. Объем стажировки на рабочем месте определяется руководителем координационного центра поиска и спасания или ответственным за стажировку инструктором.

782. Ответственность за качество и полноту стажировки на рабочем месте специалистов координационного центра поиска и спасания, включая допуск к выполнению самостоятельной работы, возлагается на лицо, проводившее стажировку.

Параграф 7. Специальная подготовка и поддержание профессионального уровня специалистов Координационного центра поиска и спасания

783. Специальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания осуществляется в следующих случаях:

изменений требований стандартов и рекомендуемой практики Международной организации гражданской авиации (ИКАО) и/или других международных организаций, в части поисково-спасательного обеспечения полетов;

изменений требований национальных нормативно-правовых документов, регламентирующих деятельность поисково-спасательного обеспечения полетов;

других случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

784. Специальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания проводится в рамках курсов, рабочих совещаний, семинаров и других форм обучения.

785. Поддержание профессионального уровня включает прохождение курсов, тренингов и семинаров, в том числе дистанционных, в соответствии с указанной в настоящей типовой программе тематикой первоначальной подготовки, и реализуется с периодичностью не реже одного раза в 5 лет. При этом обучение может быть организовано как в форме единого курса, проводимого один раз в 5 лет, так и в форме отдельных модулей, реализуемых в течение 5 лет.

786. Содержание программ АУЦ по поддержанию профессионального уровня, включая элементы оценивания компетенций, обеспечивают подтверждение знаний и навыков, полученных при первоначальной подготовке и вновь приобретенных.

787. Объем курса по поддержанию профессионального уровня составляет не менее чем 24 часа.

788. В целях улучшения поисково-спасательного обеспечения полетов и обмена опытом рекомендуется участие руководящего состава и специалистов координационного центра поиска и спасания в семинарах, проводимых Международной организацией гражданской авиации (ИКАО), и другими международными организациями и ассоциациями.

Параграф 8. Учет и хранение данных о квалификации и профессиональной подготовке специалистов Координационного центра поиска и спасания

789. С целью соответствия требованиям системы обеспечения качества, лица, руководящие службами (организациями, органами) поисковоспасательного обеспечения полетов, осуществляют сбор и хранение соответствующих данных, подтверждающих квалификацию специалистов координационного центра поиска и спасания.

790. Вся информация по персоналу, касающаяся квалификации и профессиональной подготовки, хранится в соответствии с правилами, установленными координационным центром поиска и спасания, но не менее 5 лет, и содержит следующую информацию:

1) фамилия, имя, отчество;

2) дата рождения; образование; квалификация; должность;

3) информация о профессиональной подготовке (виды, периоды и место обучения, дата и номер свидетельства (сертификата) об окончании).

791. Учет и хранение данных осуществляется в печатном виде (реестр специалистов, анкеты, файлы) и электронных базах данных.

792. Своевременное внесение изменений в учетную документацию возлагается на руководителя Координационного центра поиска и спасания.

Параграф 9. Первоначальная, переподготовка и поддержание подготовка специалистов по управлению безопасностью полетов (УБП)

793. Персонал, связанный с решением задач по управлению безопасностью полетов имеет надлежащую специальную подготовку, подтвержденную соответствующими свидетельствами (сертификатами) о прохождении указанной подготовки, предусматривающую обучение с целью получения специализированных знаний и навыков, используемых в профессиональной деятельности.

794. Подготовка персонала в области управления безопасности полетов проводится с учетом возложенных на них обязанностей по соответствующим функциональным направлениям системы управления безопасностью полетов (СУБП).

795. Подготовка персонала, непосредственно связанного с управлением безопасностью полетов, проводится в сертифицированных авиационных учебных центрах Республики Казахстан или иностранных сертифицированных авиационных учебных центрах по программам, включающим основные функциональные направления СУБП:

1) основополагающие принципы и функционирование СУБП;

2) расследование авиационных происшествий, инцидентов и событий;

3) проведение соответствующих видов аудитов;

4) оценка рисков;

5) определение, мониторинг и оценка показателей безопасности полетов;

6) учет человеческого фактора;

7) управления рисками, связанными с утомляемостью;

8) управление стрессовыми ситуациями;

9) другие направления, с учетом изменений в требованиях нормативных правовых актов в сфере гражданской авиации Республики Казахстан и международных стандартах.

796. Объем подготовки зависит от функций, возложенных на персонал, ответственный за УБП и охватывает как все, так и отдельные направления СУБП.

797. Программы (курсы), реализуемые для профессиональной подготовки лиц, не являющихся авиационным персоналом и осуществляющих деятельность в гражданской авиации, связанную с управлением безопасностью полетов, не требуют обязательного согласования с уполномоченным органом, но при этом учитываются требования, предъявляемые нормативными правовыми актами в сфере гражданской авиации Республики Казахстан (для учебных центров Республики Казахстан) и международным стандартам в сфере гражданской авиации, касающихся данных направлений деятельности.

798. В целях изучения и внедрения передовой практики, поддержания компетентности и осведомленности в области управления безопасностью полетов рекомендуется участие персонала, связанного с управлением безопасностью полетов, в семинарах, тренингах, проводимых ИКАО, ИАТА, КАНСО, Евроконтроль, EASA и другими международными организациями.

799. В целях обеспечения осведомленности и компетентности авиационного персонала, учебными центрами РК и зарубежными учебными центрами в программы первоначальной подготовки и поддержания профессионального уровня персонала включаются разделы (модули) "Управление безопасностью полетов", объем, и содержание которых зависят от категории слушателей и доли их участия в вопросах, касающихся безопасностью полетов.

800. Поддержание профессионального уровня персонала обеспечивается прохождением курсов и является непрерывным процессом по обеспечению компетентности персонала при выполнении своих функциональных обязанностей.

801. Программы по поддержанию профессионального уровня персонала разрабатываются учебными центрами для каждой категории слушателей с учетом:

1) обновленных учебных материалов;

2) изменений в требованиях нормативных правовых актов в сфере гражданской авиации Республики Казахстан (для учебных центров Республики Казахстан) и международных стандартов и рекомендуемой практики в сфере гражданской авиации;

3) изменений в функциональных направлениях деятельности организаций гражданской авиации, по вопросам безопасности полетов;

4) стратегических направлений развития организаций гражданской авиации /отрасли;

5) мировой практики.

802. Периодичность прохождения подготовки по поддержанию профессионального уровня персоналом, связанным с управлением безопасностью полетов осуществляется не реже одного раза в 3 года, при этом подготовка производится как по всем функциональным направлениям СУБП, так и по ее отдельным компонентам.

803. Специальная подготовка по УБП может осуществляется в следующих случаях:

1) внесения изменений в требования национальных нормативно-правовых документов, регламентирующих деятельность гражданской авиации до их вступления в силу;

2) введение поправки (ок), в требование (требования) стандартов и рекомендуемой практики ИКАО до их вступления в силу;

3) других случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

Приложение 1 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

СОКРАЩЕНИЯ

В разделах и подразделах настоящих Типовых программ используются следующие сокращения:

АУЦ - авиационный учебный центр;

РТОП - радиотехническое обеспечение полетов;

КЦПС - координационный центр поиска и спасания;

ОВД - организация воздушного движения;

ПСОП - поисково-спасательное обеспечение полетов;

РМАМПС - руководство по международному авиационному и морскому поиску и спасанию;

ИКАО - Международная организация гражданской авиации;

ATSEP - персонал по электронным средствам для обеспечения безопасности воздушного движения из специалистов, занимающихся эксплуатацией и установкой систем РТОП и связи, CNS/АТМ;

CBT (computer-based training) - элемент профессиональной подготовки, основанный на использовании возможностей вычислительной техники при реализации установленных стандартов и разработанных программ;

CNS/ATM - связь, навигация и наблюдение в интересах организации воздушного движения;

NOTECHS - оценка нетехнических характеристик (поведение, отношение);

SARPs - стандарты и рекомендуемая практика ИКАО;

SOP - Standard Operation Procedures (Стандартная методика работы);

A - самолет;

AC - переменный ток;

ACAS - бортовая система предупреждения столкновений;

ACFT - воздушное судно;

ADF - автоматическое радиопеленгование;

ADS - автоматическое зависимое наблюдение;

AFCS - автоматическая система управления полетом;

AFM - руководство по летной эксплуатации воздушного судна;

Ag - автожир;

AGL - над уровнем земной поверхности;

AIC - циркуляр аэронавигационной информации;

AIP - сборник аэронавигационной информации;

AIRAC - регламентирование и контроль аэронавигационной информации;

AIS - служба аэронавигационной информации;

AMC - приемлемые методы установления соответствия;

AML - свидетельство специалиста по техническому обслуживанию воздушного судна;

AeMC - авиамедицинский центр;

AeME - авиамедицинский эксперт;

AOM - руководство по эксплуатации воздушного судна;

APU - вспомогательная силовая установка;

As - дирижабль;

ATC - управление воздушным движением;

ATIS - автоматизированная система передачи данных в районе аэродрома;

ATO - организация курса подготовки по утвержденной программе;

ATP - линейный пилот авиакомпании;

ATPL - лицензия пилота авиалиний;

ATS - обслуживание воздушного движения;

AUM - полная полетная масса;

B - аэростат;

BCAR - британские нормы летной годности гражданских самолетов;

BEM - исходная масса пустого воздушного судна;

BITD - основное приборное устройство для тренировки;

BPL - лицензия пилота аэростата;

CAA - авиационные власти (общее название);

САС - Комитет гражданской авиации;

CAME - руководство по управлению поддержанием летной годности ВС;

CAMO - организация по управлению поддержанием летной годности ВС;

CAS - индикаторная земная воздушная скорость;

CAT - турбулентность ясного неба;

ССА - сертификационное разрешение, выданное индивидуально;

CDI - индикатор отклонения от заданного направления;

CDCCL - требований к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению;

CDL - перечень отклонений от нормальной конфигурации;

CFI - главный инструктор по летной подготовке;

CG - центр тяжести;

CGI - старший инструктор по эксплуатации наземных средств;

CP - второй пилот;

CPL - лицензия пилота коммерческой авиации;

CRE - эксперт по классности тарифа на воздушную перевозку;

CRI - инструктор по классности тарифа на воздушную перевозку;

CRM - управление ресурсами экипажа;

CS - стандарты сертификации;

CQB - основные вопросы и задания;

DC - постоянный ток;

DF - радиопеленгирование;

DME - дальномерный радиомаяк;

DPATO - реперная точка после взлета;

DPBL - реперная точка перед посадкой;

DR - аэронавигация методом счисления пути;

EASA - европейское агентство по безопасности полетов;

EFIS - система электронных пилотажных приборов;

EOL - посадка с выключенным двигателем;

ERPM - число оборотов двигателя в минуту;

ETA - расчетное время прибытия;

ETOPS - особые требования к выполнению полетов на 2-х двигательном самолете над малоориентированной местности;

EWIS - система электропроводки и электрических соединений;

FAF - контрольная точка конечного участка захода на посадку;

FAR - федеральные авиационные правила;

FCL - лицензирование летного экипажа;

FE - летный экзаменатор;

F/E - бортинженер;

FEM - руководство эксперта по летной подготовке;

FFS - комплексный пилотажный тренажер;

FI - летный инструктор;

FIE - летный инструктор экзаменатор;

FIS - полетно-информационное обслуживание;

FMC - бортовая ЭВМ системы управления полетом;

FMS - система управления полетом;

FNPT тренажер для отработки техники пилотирования и навигационных операций;

FS - авиационный тренажер;

FSTD - устройство для имитации (симуляции) условий полета;

ft - футы;

FTD - устройство для летной подготовки;

FTS - безопасность топливных баков;

G - гравитационная сила;

GLONASS - глобальная навигационная спутниковая система;

GM - инструктивный материал;

GNSS - глобальная навигационная спутниковая система;

GPS - глобальная навигационная система;

H - вертолет;

HF - высокая частота;

HOFCS - система управления летательным аппаратом высокого порядка;

HPA - самолет с высокими летными характеристиками;

hrs - часы;

HUMS - бортовая система контроля и диагностики;

HT - руководитель обучения;

IAS - приборная воздушная скорость;

ICAO - международная организация гражданской авиации;

IGE - в зоне влияния земли;

IFR - правила полетов по приборам;

ILS - инструментальная система посадки по приборам;

IMC - метеорологические условия для полетов о приборам;

IR - допуск пилота к полетам по приборам;

IRE - инспектор по проверке техники пилотирования по приборам;

IRI - инструктор по технике пилотирования по приборам;

ISA - международная стандартная атмосфера;

kg - килограммы;

LAPL - лицензия пилота легкого самолета;

LDP - точка принятия решения при посадке;

LMT - среднее местное время;

LO - цели обучения;

LOFT - программа летной подготовки в условиях, приближенных к реальным;

m - метры;

MCC - взаимодействие многочленного экипажа;

MCCI - инструктор по взаимодействию многочленного экипажа;

ME - многодвигательный летательный аппарат;

MEL - минимального перечень бортового оборудования, разрешенного к вылету ВС;

MMEL - минимальный типовой (образцовый) перечень бортового; оборудования, разрешенного к вылету ВС;

MEP - многодвигательный поршневой летательный аппарат;

MET - многодвигательный турбовинтовой самолет;

MHG - мотодельтаплан;

METAR - регулярная авиационная сводка погоды;

MI - инструктор по оценке полетов над горной местностью;

МОЕ - руководство организации по техническому обслуживанию (в терминологии EASA);

MP - большое число членов экипажа;

MPA - самолет с большим числом членов экипажа;

MPL - лицензия пилота многочленного экипажа;

MPH - вертолет с большим числом членов экипажа;

MRO - организация по техническому обслуживанию ВС;

МТОЕ - руководство организации, обучающей персонал по ТО ВС (в терминологии EASA);

MTOM - максимально допустимая взлетная масса;

NDB - ненаправленный радиомаяк;

NM - морские мили;

NOTAM - извещение для пилотов;

NOTAR струйная система уравновешивания реактивного момента несущего винта и путевого управления;

OAT - температура наружного воздуха;

OBS - всенаправленный задатчик курса;

OEI - с одним неработающим двигателем;

OGE - вне зоны влияния земли;

OML - эксплуатационное ограничение числа пилотов;

OSL - эксплуатационное ограничение дублирующих пилотов;

OTD - другие устройства обучения;

PAPI - указатель траектории точного захода на посадку;

PF - летающий пилот;

PIC - командир воздушного судна;

PICUS - командир воздушного судна, летающий под надзором;

PL - подъемная сила при использовании энергетической системы;

PNF - нелетающий пилот;

PPL - лицензия частного пилота;

QDM - гиромагнитный курс;

QFE - атмосферное давление на уровне порога ВПП;

QNH - атмосферное давление, приведенное к среднему уровню моря для стандартной атмосферы;

RNAV - радионавигация;

RPM - оборотов в минуту;

RRPM - число оборотов ротора в минуту;

R/T - радиотелефония;

RVSM - сокращенные минимумы вертикального эшелонирования;

S - планер;

SATCOM - спутниковая связь;

SAR - поиск и спасание;

SE - однодвигательный летательный аппарат;

SEP - однодвигательный поршневой летательный аппарат;

SET - однодвигательный турбовинтовой самолет;

SFE - эксперт по комплексному тренажерному летному обучению;

SFI - инструктор по комплексному тренажерному летному обучению;

SID - стандартная схема выхода воздушного судна по приборам;

SIGMET - информация об условиях погоды на маршруте, могущих повлиять на безопасность полета воздушных судов;

SLPC - однорычаговое управление;

SOP - стандартные эксплуатационные процедуры;

SP - воздушное судно с одним пилотом;

SPA - самолет с одним пилотом;

SPH - вертолет с одним пилотом;

SPIC - студент-пилот, действующий в качестве командира воздушного судна в полете с инструктором;

SPL - лицензия пилота планера;

SSR - вторичный обзорный радиолокатор;

STI - инструктор по комплексной летной подготовке;

TAF - прогноз погоды по аэродрому;

TAS - истинная воздушная скорость;

TAWS - система предупреждения столкновения с землей;

TDP - точка принятия решения на взлете;

TEM - нейтрализация угроз и ошибок;

TMG - туристический мотопланер;

TORA - располагаемая длина разбега;

TODA - располагаемая дистанция взлета;

TR - типовая классификация;

TRE - летный экзаменатор по типу ВС;

TRI - летный инструктор по типу ВС.

Приложение 2 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилота легкого воздушного судна на мотодельтаплане – LAPL(MGH)

№	Наименование предметов	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции, Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика гибкого крыла	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики гибкого крыла, процессов, происходящих с летательным аппаратом при взаимодействии с воздухом во время взлета, горизонтального полета, выполнении маневров, снижения, посадки.
6	Конструкция и летная эксплуатация мотодельтаплана	Изучение конструкции мототележки, агрегатов и узлов крепления гибкого крыла и правил летной эксплуатации.
7	Конструкция и летная эксплуатация двигателя	Изучение конструкции и систем обеспечения, правил летной эксплуатации авиационного поршневого двигателя внутреннего сгорания.
8	Электрическая, приборное и радиооборудование, и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, их назначение, комплекта и размещения на МДП, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, правил летной эксплуатации.
9	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение правил эксплуатации, ограничений и действия пилота при возникновении особых случаев в полете.
10	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между пилотом и органами ОВД.
11	Аварийно-спасательные средства и их применение	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке. Тренировка по автономному выживанию на местности.
12	Техническая эксплуатация мотодельтаплан и применяемые ГСМ	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации. Основные виды авиационных горюче-смазочные материалов и специальных жидкостей, применяемых в эксплуатации.

Приложение 3 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилота легкого воздушного судна на автожире – LAPL(AG)

№	Наименование предметов	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика автожира	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики воздушного судна роторной системой создания подъемной силы, процессов, происходящих с летательным аппаратом при взаимодействии с воздухом во время взлета, горизонтального полета, выполнении маневров, снижения, посадки.
6	Конструкция и летная эксплуатация автожира	Изучение конструкции, агрегатов и узлов крепления ротора и двигателя, топливная и масляная системы, правил летной эксплуатации.
7	Конструкция и летная эксплуатация двигателя	Изучение конструкции и систем обеспечения, правил летной эксплуатации авиационного поршневого двигателя внутреннего сгорания.
8	Электрическая, приборное и радиооборудование, и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, их назначение, комплекта и размещения на автожире, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, правил летной эксплуатации.
9	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение правил эксплуатации, ограничений и действия пилота при возникновении особых случаев в полете.
10	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между пилотом и органами ОВД
11	Аварийно-спасательные средства и их применение	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке. Тренировка по автономному выживанию на местности.
12	Техническая эксплуатация автожира и применяемые ГСМ	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации. Основные виды авиационных горюче-смазочные материалов и специальных жидкостей, применяемых в эксплуатации.

Приложение 4 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилота легкого воздушного судна на планере – LAPL(S)

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Условия возникновения термических восходящих потоков и их применение. Вертикальные термические и динамические потоки. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация и аэронавигационное обеспечение полетов	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика планера	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики планера, процессов, происходящих с летательным аппаратом при взаимодействии с воздухом во время взлета, горизонтального полета, выполнении маневров, снижения, посадки.
6	Теория и техника парящего полета	Теоретические основы парения. Основы парения в восходящем термическом потоке. Классическая теория парящего полета (теория МАК-КРЕДИ) и ее дополнение. Основы стационарной теории полета стилем "дельфин" и нестационарных режимов парения. Парение в потоках обтекания, восходящих термических и горных волновых потоках. Основы парящего полета по маршруту и использование облачных гряд. Использование гряд восходящих потоков, не совпадающих с направлением маршрута.
7	Конструкция и летная эксплуатация планера	Изучение конструкции, прочности планера и правил летной эксплуатации планера. Конструкция агрегатов и основных узлов воздушного судна.
8	Конструкция и летная эксплуатация авиационных двигателей для мотопланеров	Изучение конструкции и правил летной эксплуатации авиационного поршневого двигателя внутреннего сгорания. Изучение основных видов авиационных горюче-смазочные материалов и специальных жидкостей, их физико-химических свойств.
9	Электротехническое, приборное и радиоэлектронное оборудование и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, его назначения, комплекта и размещения на самолете, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, данных оборудования и правил летной эксплуатации.
10	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение ограничений и правил эксплуатации планера, действия экипажа при возникновении особых случаев в полете.
11	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между экипажами воздушных судов и органами обслуживания воздушного движения.
12	Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке и эвакуации пассажиров и членов экипажа. Тренировка по автономному выживанию на местности.
13	Техническая эксплуатация планера	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации.

Приложение 5 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилота легкого воздушного судна на свободном тепловом аэростате – LAPL(B)

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация и аэронавигационное обеспечение полетов	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы теории полета свободного теплового аэростата	Аэростатика и подъемная сила аэростата. Международная стандартная атмосфера. Зависимость между высотой, давлением и температурой. Значения удельной подъемной силы для различных газов при температуре наружного воздуха 15оС и высоте над уровнем моря Н=0 м. Перевод подъемной силы из ньютонов в килограммы. Внутреннее давление в оболочке. Зависимость полной подъемной силы аэростата от разницы между температурой наружного воздуха и температурой воздуха в оболочке. Величина удельной подъемной силы. Сравнительная эффективность тепловых аэростатов и газовыми аэростатами по значению удельных подъемных сил одного кубического метра различных газов. Силы, действующие на аэростат на различных режимах полета. Расчет загрузки. Тепловой баланс аэростата. Уравнение теплового баланса аэростата. Коэффициент теплопроводности и кинематическая вязкость воздуха. Тепловые потери. Теоретическая зависимость расхода топлива (пропан-бутановой смеси) от полной подъемной силы и температуры наружного воздуха. Различие между истинной температурой по объему оболочки и аэростатической.
6	Конструкция и летная эксплуатация свободного теплового аэростата. Наземное оборудование.	Классификация аэростатов. Оболочка. Горелки. Газовое оборудование и баллоны. Гондолы. Приборный блок. Наземное оборудование. Правила эксплуатации на земле и в воздухе.
7	Электротехническое, приборное и радиоэлектронное оборудование и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, его назначения, комплекта и размещения на самолете, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы газовой установки, данных оборудования и правил летной эксплуатации.
8	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Эксплуатационные ограничения и их физическая сущность. Подготовка и расчет полета. Выполнение полета. Техника пилотирования в особых условиях. Эксплуатация систем и оборудования СТА. Действия пилота при возникновении особых случаев в полете.
9	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между экипажами воздушных судов и органами обслуживания воздушного движения.
10	Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке и эвакуации пассажиров и членов экипажа. Тренировка по автономному выживанию на местности.
11	Техническая эксплуатация свободного теплового аэростата	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации

Приложение 6 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилота легкого воздушного судна на самолете – LAPL(А)

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация и аэронавигационное обеспечение полетов	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика самолета	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики самолета, процессов, происходящих с летательным аппаратом при взаимодействии с воздухом во время взлета, горизонтального полета, выполнении маневров, снижения, посадки.
6	Конструкция и летная эксплуатация самолета	Изучение конструкции, прочности планера и правил летной эксплуатации самолета. Конструкция агрегатов и основных узлов воздушного судна.
7	Конструкция и летная эксплуатация авиационных двигателей	Изучение конструкции и правил летной эксплуатации авиационного поршневого двигателя внутреннего сгорания. Изучение основных видов авиационных горюче-смазочные материалов и специальных жидкостей, их физико-химических свойств.
8	Электротехническое, приборное и радиоэлектронное оборудование и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, его назначения, комплекта и размещения на самолете, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, данных оборудования и правил летной эксплуатации.
9	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение ограничений и правил эксплуатации самолета, действия экипажа при возникновении особых случаев в полете.
10	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между экипажами воздушных судов и органами обслуживания воздушного движения.
11	Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке и эвакуации пассажиров и членов экипажа. Тренировка по автономному выживанию на местности.
12	Техническая эксплуатация самолета	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации

Приложение 7 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

1. Тематика дисциплин по теоретической подготовке частных пилотов на самолетах

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасания.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация и аэронавигационное обеспечение полетов	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика самолета	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики самолета, процессов, происходящих с летательным аппаратом при взаимодействии с воздухом во время взлета, горизонтального полета, выполнении маневров, снижения, посадки.
6	Конструкция и летная эксплуатация самолета	Изучение конструкции, прочности планера и правил летной эксплуатации самолета. Конструкция агрегатов и основных узлов воздушного судна.
7	Конструкция и летная эксплуатация авиационных двигателей	Изучение конструкции и правил летной эксплуатации авиационного поршневого двигателя внутреннего сгорания. Изучение основных видов авиационных горюче-смазочные материалов и специальных жидкостей, их физико-химических свойств.
8	Электротехническое, приборное и радиоэлектронное оборудование и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, его назначения, комплекта и размещения на самолете, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, данных оборудования и правил летной эксплуатации.
9	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение ограничений и правил эксплуатации самолета, действия экипажа при возникновении особых случаев в полете.
10	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между экипажами воздушных судов и органами обслуживания воздушного движения.
11	Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке и эвакуации пассажиров и членов экипажа. Тренировка по автономному выживанию на местности.
12	Техническая эксплуатация самолета	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации.

2. Примерное содержание и количество упражнений в летной подготовке PPL(A)

Нумерация упражнений указана в первую очередь в качестве справочного материала и в целях общего согласования обучения, поэтому выполнение их не обязательно в указанном порядке. Фактический порядок и содержание будет зависеть от следующих взаимосвязанных факторов:

прогресс и способности кандидата;

погодные условия, влияющие на полет;

доступное полетное время;

соображения техники инструктирования;

локальная эксплуатационная обстановка;

применимость упражнений к используемому самолету.

Упражнение 1. Ознакомление с самолетом:

характеристики самолета;

компоновка кабины;

системы;

карты контрольных проверок, инструктажи и управление.

Упражнение 2. Отработка действий в аварийной обстановке:

действия при возникновении пожара на земле и в воздухе;

пожар в двигателе, в кабине и в электрической системе;

отказ систем;

инструктаж по покиданию самолета, местонахождение и использование аварийного оборудования и выходов.

Упражнение 3. Предполетная подготовка и послеполетные действия:

разрешение на полет и принятие самолета;

эксплуатационные документы;

необходимое оборудование, карты;

внешние проверки;

внутренние проверки;

регулировка ремней безопасности, сидения или педалей руля направления;

запуск и прогрев двигателя, карты контрольных проверок;

проверка мощности;

проверки систем при останове двигателя;

парковка, защита и пикетирование (например, привязывание);

заполнение эксплуатационной документации.

Упражнение 4. Воздушный инструктаж: упражнения в воздухе.

Упражнение 5. Влияние органов управления:

первичные эффекты в горизонтальном полете и в полете с креном;

вторичные эффекты элеронов и руля направления;

влияние: скорости, обтекания воздушным потоком, мощности двигателя, триммеров, закрылков, других органов управления;

использование: регулятора состава смеси, обогрева карбюратора, обогрева кабины и вентиляции.

Упражнение 6. Руление:

карты контрольных проверок перед рулением;

запуск, контроль скорости и остановка;

управление двигателем;

контроль направления движения и поворота;

поворот в ограниченном пространстве;

процедура в зоне стоянки и меры предосторожности;

воздействие ветра и использование органов управления;

воздействие поверхности земли;

использование руля направления;

указания и сигналы диспетчера перрона;

проверка приборов;

процедуры радиосвязи.

Упражнение 7. Аварийные процедуры: отказ средств управления и торможения.

Упражнение 8. Прямой горизонтальный полет:

в нормальном крейсерском режиме, достижения и выдерживание прямого и горизонтального полета;

полеты на критически высоких скоростях;

демонстрация присущей устойчивости;

управление по тангажу, в том числе использование триммера;

на заданных скоростях);

при изменении скорости и конфигурации;

использование приборов для точности.

Упражнение 9. Набор высоты:

начало, выдерживание нормальной и максимальной скорости набора и выравнивание;

выход на заданную высоту;

набор высоты при полете по маршруту;

набор с выпущенными закрылками;

восстановление нормального набора высоты;

максимальный угол набора высоты;

использование приборов для точности.

Упражнение 10. Снижение:

начало, выдерживание и выравнивание;

выход на заданную высоту;

планирование, снижение при полете по маршруту и с заданной мощностью двигателя;

боковое скольжение (на подходящих типах ВС);

использование приборов для точности.

Упражнение 11. Повороты:

начало выдерживание поворотов на заданной высоте;

восстановление прямого полета;

ошибки при выполнении поворотов;

повороты с набором высоты;

повороты со снижением;

повороты на заданный курс, использование гироскопического и магнитного компасов;

использование приборов для точности.

Упражнение 12. Полет на низких скоростях:

Примечание: цель состоит в том, чтобы улучшить способность студента распознавать непреднамеренный полет на критически низких скоростях и обеспечить практику в отношении поддержания самолета в равновесии при возвращении к нормальной скорости полета.

проверки безопасности;

введение в полет на низких скоростях;

управляемый полет до критически мало скорости;

использование максимальной мощности двигателя для возврата к крейсерской скорости полета.

Упражнение 13. Сваливание:

проверка безопасности;

признаки;

распознавание;

сваливание в "чистой" конфигурации и вывод с минимальным и с заданным режимом работы двигателя;

вывод из сваливания при завале на крыло;

приближение к сваливанию при конфигурации самолета для захода на посадку и посадки при минимальном и заданном режимах работы двигателя, вывод из начальной стадии сваливания.

Упражнение 14. Предотвращение штопора:

проверка безопасности;

сваливание и вывод начальной стадии штопора (сваливание при существенном завале на крыло – около 45⁰)

отвлечения во время сваливания инициированные инструктором.

Примечание: по крайней мере, два часа летной подготовки по распознаванию сваливания и предотвращения штопора завершаются в течение курса.

По вопросам ограничений маневров необходимости обратиться к руководству по летной эксплуатации (далее - РЛЭ) самолета и расчетам массы и центровки.

Упражнение 15. Взлет и набор высоты до второго разворота:

проверки перед взлетом;

взлет со встречным ветром;

защита колеса носовой стойки шасси;

взлет с боковым ветром;

инструктаж во время и после взлета;

взлет с коротких ВПП, процедуры и техники выполнения взлета с грунтовых полос, включая расчет производительности;

процедуры по уменьшению шума.

Упражнение 16. Полет по кругу, заход на посадку, посадка:

процедуры полета по кругу, второй и третий развороты;

заход на посадку и посадка с заданным режимом работы двигателя;

защита колеса носовой стойки шасси;

влияние ветра на скорости захода и касания, использование закрылков;

заход на посадку и посадка с боковым ветром;

заход на посадку и посадка с минимальной тягой;

посадка на короткую ВПП, процедуры и техники выполнения посадки на грунтовые полосы, включая расчет производительности;

заход на посадку и посадка без использования закрылков;

посадка на "3 точки" (для самолетов с хвостовой стойкой шасси);

уход на второй круг;

процедуры по уменьшению шума.

Упражнения 17. Аварийные ситуации:

прерванный взлет;

отказ двигателя после взлета;

неточное приземление и уход на второй круг;

повторный заход на посадку.

Упражнение 18. Первый самостоятельный полет:

Брифинг инструктора, наблюдение за полетом и де-брифинг;

Примечание: во время полетов, следующих непосредственно за соло полетами по кругу, следующие процедуры рассматриваются:

процедуры входа в аэродромный круг и выхода из него;

местные процедуры полетов, ограничения, чтения карты;

использование радионавигационных средств для полета к приводу;

развороты с использованием магнитного компаса, ошибки компаса.

Упражнение 19. Развороты на углубленном уровне:

крутые развороты (угол крена 45⁰), с сохранением высоты и со снижением;

сваливание в развороте и вывод из него;

восстановление из необычных пространственных положений, включая крутую спираль.

Упражнение 20: Вынужденная посадка с выключенным двигателем (имитация выключенного двигателя):

процедуры вынужденной посадки;

выбор зоны для посадки;

дистанция планирования;

план снижения;

ключевые позиции;

охлаждение двигателя;

проверки отказавшего двигателя;

использование радио;

третий разворот;

заход на посадку;

посадка;

действия после посадки.

Упражнение 21. Посадка в целях предосторожности:

полная процедура отхода от аэродрома на высоту визуального полета;

ситуации, при которых необходима посадка в целях предосторожности;

ситуации в полете;

выбор площадки для посадки: аэродром, неиспользуемый аэродром, площадка;

выполнение схемы захода на посадку;

действия после посадки.

Упражнение 22. Навигация:

планирование полета: фактическая погода и прогноз; выбор карты и подготовка, выбор маршрута, контролируемое пространство, опасные и запретные зоны, безопасные высоты; расчеты магнитных курсов и времени полета, выработки топлива, массы и центровки, производительности; полетная информация, NOTAMы, частоты радиосвязи, выбор запасных аэродромов; документация самолета; сообщение о полете, административные процедуры, подача плана полета;

вылет: организация работы в кабине; процедуры вылета – установка высотомера, процедуры радиосвязи в контролируемом пространстве процедуры установки курсов, сообщение расчетного времени прибытия (ETA); выдерживание высоты и курса; перерасчет курсов и времени прибытия; ведение полетного журнала; использование радио; использование радионавигационных средств; погодные минимумы для продолжения полета; решения в полете; пролет контролируемого воздушного пространства; процедуры отклонения от заданного курса; процедуры определения местоположения;

прибытие и процедуры входа в аэродромный круг: процедуры радиосвязи в контролируемом пространстве; установка высотомера; вход в аэродромный круг; полет по схеме заход на посадку; заруливание на стоянку; меры обеспечения безопасности самолета; заправка топливом; закрытие плана полета; послеполетные административные процедуры.

Упражнение 23. Проблемы, связанные с навигацией на низких высотах и в условиях сниженной видимости:

действия перед снижением;

угрозы;

трудности с чтением карты;

влияние ветра и турбулентности;

владение информацией о рельефе земли;

избегание запретных зон, и зон ограничения шума;

вход в аэродромный круг;

заход на посадку и посадка в плохую погоду.

Упражнение 24. Радионавигация:

использование спутниковых систем навигации: выбор точек маршрута, индикация полета на или от точки, сообщения об ошибках;

использование всенаправленного азимутального радиомаяка (VOR): доступность, используемые частоты, AIP; выбор и идентификация; OBS; индикация "TO" и "FROM"; CDI; определение радиала; захват и выдерживание радиала; проход VOR радиостанции; получение информации о местонахождении от двух VOR станций;

использование оборудования ADF, NDB: доступность, используемые частоты, AIP; выбор и идентификация; ориентация относительно маяка; полет на приводную радиостанцию;

использование радара: доступность, используемые частоты, AIP; процедуры ведения радиосвязи; ответственность пилота; самолетный ответчик (transponder, SSR);

использование DME: выбор станции и идентификация; режимы работы, индикация расстояния, скорости, времени.

Упражнение 25. Основы полета по приборам:

физиологические ощущения;

полет с использованием авиагоризонта;

ограничения приборов;

базовые маневры: прямой и горизонтальный полет на различных скоростях и конфигурациях; набор высоты и снижение; стандартный разворот, вывод на заданный курс; вывод из разворотов с набором и снижением.

Приложение 8 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке частных пилотов на вертолетах

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Основы воздушного права и нормативные правовые акты в сфере деятельности гражданской авиации Республики Казахстан	Конвенция ИКАО. Приложения конвенции. Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения, касающиеся авиационного персонала непосредственно участвующего в обеспечении безопасности полетов. Национальный полномочный орган гражданской авиации: местоположение и организация; национальные законы, постановления и правила, регулирующие деятельность гражданской авиации. Права, обязанности и ответственность владельца Свидетельства пилота сверхлегкой авиации. Правила визуальных полетов. Безопасность полетов и расследование авиационных происшествий. Основные определения. Цели и задачи. Нормативная база, регламентирующая деятельность в области обеспечения безопасности полетов. Обязанности командира ВС по обеспечению безопасности полетов. Основные причины авиационных происшествий и цель их расследований. Правила поиска и спасения.
2	Человеческий фактор в авиации	Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья. Основы авиационной психологии. Проблема человеческого фактора в авиации. Термины и определения. Ошибка человека. Изучение роли человека в функционировании авиационной транспортной системы и обеспечении безопасности полетов. Управление угрозами и ошибками. Ресурсы экипажа. Применение знаний о человеческом факторе в деятельности авиационного персонала.
3	Авиационная метеорология	Изучение основных метеорологических явлений и аэросиноптических процессов, влияние метеорологических элементов на выполнение полета. Обучение методикам: выявления опасных для авиации погодных явлений, изучения метеорологической информации перед вылетом и в полете и использование знаний в интересах выполнения полета и обеспечения безопасности полетов.
4	Воздушная навигация и аэронавигационное обеспечение полетов	Изучение основных положений теории воздушной навигации, аэронавигационного обеспечения полетов и обеспечения безопасности полетов в штурманском отношении.
5	Основы аэродинамики и практическая аэродинамика вертолета	Изучение теоретических основ аэродинамики и практической аэродинамики вертолета. Силы, действующие на вертолет в полете и на висении. Тяга несущего винта. Балансировка, устойчивость и управляемость вертолета. Факторы, влияющие на взлетные и посадочные характеристики вертолета, и их учет при подготовке к полету. Расчет центровки вертолета. Летные характеристики вертолета и аэродинамическое обоснование летных ограничений. Полет вертолета в сложных условиях.
6	Конструкция и летная эксплуатация вертолета	Изучение конструкции, прочности планера и правил летной эксплуатации вертолета. Конструкция агрегатов и основных узлов вертолета.
7	Конструкция и летная эксплуатация авиационных двигателей	Общие сведения и технические данные двигателя. Изучение конструкции авиационных поршневых и газотурбинных двигателей. Устройство и работа системы питания двигателя топливом. Устройство систем, обеспечивающих работу двигателя. Летная эксплуатация двигателя.
8	Электротехническое, приборное и радиоэлектронное оборудование и их летная эксплуатация	Изучение приборного, электротехнического и радиоэлектронного оборудования, его назначения, комплекта и размещения на вертолете, принципы действия и функционирования приборов и систем, приборов контроля работы силовой установки, данных оборудования и правил летной эксплуатации.
9	Эксплуатационные процедуры. Руководство по летной эксплуатации	Изучение ограничений и правил эксплуатации вертолета, действия экипажа при возникновении особых случаев в полете.
10	Средства связи VFR. Правила ведения радиообмена и фразеологии	Изучение терминов, обозначений и обучение правилам ведение радиообмена между экипажами воздушных судов и органами обслуживания воздушного движения.
11	Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна, процедур по вынужденной посадке и эвакуации пассажиров и членов экипажа. Тренировка по автономному выживанию на местности.
12	Техническая эксплуатация вертолета	Процедуры предполетного и послеполетного технического обслуживания, оперативное и периодическое обслуживание, ремонт, ведение технической документации.

Приложение 9 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Подробная тематика теоретической подготовки кандидатов на получение LAPL и PPL по курсу самолеты и вертолеты

(сводная таблица)

Содержание учебного предмета	Самолеты	Вертолеты
LAPL PPL	Переходной курс	PPL	Переходной курс
1. Воздушное законодательство и процедуры УВД
Международное право: конвенции, соглашения и организации. Конвенции о международной гражданской авиации (Чикаго) Doc. 7300/6
Часть I Аэронавигация: соответствующие части из следующих глав: 1) Общие принципы и применение Конвенции; 2) полет над территорией государств-участников; 3) национальность воздушных судов; 4) меры содействия аэронавигации; 5) условия, которые должны выполняться на воздушных судах; 6) международные стандарты и рекомендуемая практика; 7) действительность сертификатов и свидетельств; 8) уведомление о различиях.	х		х
Часть II Международная организация гражданской авиации (ИКАО): цели и состав	х		х
Приложение 8: Летная годность воздушных судов.
Предисловие и определения.	х		х
Сертификат летной годности.	х		х
Приложение 7: национальность и регистрационные знаки воздушных судов.
Предисловие и определения.	х		х
Принятые регистрационные знаки.	х		х
Свидетельства регистрации воздушных судов.	х		х
Приложение 1. Выдача свидетельств авиационному персоналу
Определения.	х		х
Соответствующие части Приложения 1, включая медицину.	х		х
Приложение 2. Правила полетов
Основные определения, область применения правил в воздухе, общие правила (за исключением операций на воде), правила визуальных полетов, сигналы перехвата гражданских воздушных судов.	х		х
Правила аэронавигации воздушных судов Doc. 8168-OPS/611, часть 1
Порядок установки высотомера (в том числе ИКАО Doc 7030) -. Дополнительно региональные правила.
Основные требования (за исключением таблиц), процедуры, применяемые эксплуатантами и пилотами (кроме таблиц).	х		х
Операционные процедуры вторичной радиолокации, транспондера (включая ИКАО Doc 7030 - дополнительно региональные правила).
Эксплуатация транспондеров.	х		х
Фразеология.	х		х
Приложение 11. Док. 4444 управление воздушным движением
Определения.	х		х
Общие положения, касающиеся обслуживания воздушного движения.	х		х
Визуальные интервалы в районе аэродрома.	х		х
Процедуры для аэродромного диспетчерского пункта.	х		х
Применение локаторов.	х		х
Полетно-информационное обслуживание и аварийное оповещение.	х		х
Фразеология.	х		х
Процедуры, связанные с чрезвычайными ситуациями, отказ связи и нестандартные ситуации.	х		х
Приложение 15. Служба аэронавигационной информации
Введение, основные определения.	х		х
AIP, NOTAM, AIRAC и AIC.	х		х
Приложение 14, часть 1 и 2: Аэродромы.	х		х
Определения.	х		х
Характеристика аэродрома: зона движения и связанные с ней объекты.	х		х
Визуальные средства для навигации: 1) индикаторы и сигнальные устройства; 2) маркировки; 3) огни; 4) знаки; 5) маркеры.	х		х
Визуальные средства для обозначения препятствий: 1) маркировки объектов; 2) освещения объектов.	х		х
Визуальные средства для обозначения мест ограниченного использования.	х		х
Нестандартные и аварийные ситуации, оборудование: 1) аварийно-спасательное и противопожарное; 2) перронные службы.	х		х
Приложение 12. Поиск и спасание
Основные определения.	х		х
Эксплуатационные процедуры: 1) процедуры на месте аварии для командира ВС; 2) процедуры для командира ВС в случае принятия сигнала бедствия; 3) поисково-спасательные сигналы.	х		х
Поисково-спасательные сигналы: 1) сигналы с наземных средств; 2) визуальный сигнал код с земли или воздуха; 3) воздушные или наземные сигналы.	х		х
Приложение 17. Авиационная безопасность.
Общие сведения: цели и задачи.	х		х
Приложение 13. Расследование авиационных происшествий
Основные определения. Применимость.	х		х
Национальное законодательство.
Национальное законодательство и различия с соответствующими Приложениями ИКАО.	х		х
2. Возможности человека: основные понятия о человеческом факторе в авиация
Как становятся компетентным пилотом.	х		х
Основы авиационной физиологии и поддержания здоровья.
Атмосфера: 1) состав 2) законы газа.	х		х
Дыхательная и кровеносная системы: 1) потребность тканей в кислороде; 2) функциональная анатомия; 3) основные формы гипоксии; 4) источники, последствия и меры противодействия окиси углерода; 5) контрмеры гипоксии; 6) симптомы гипоксии; 7) гипервентиляция; 8) воздействие ускорений на систему кровообращения; 9) гипертония и ишемическая болезнь сердца.	х		х
Человек и окружающая среда
Центральная, периферическая и вегетативная нервная системы.	х		х
Зрение: 1) функциональная анатомия; 2) поле зрения, фовеальное и периферическое зрение; 3) бинокулярное монокулярное зрение; 4) сигналы монокулярного зрения; 5) ночноe зрениe; 6) техника визуального сканирования и обнаружения и важность "осмотрительности"; 7) дефекты зрения.	х		х
Слушание: 1) описательная и функциональная анатомия; 2) угрозы в полете связанные со слушанием; 3) потеря слуха.	х		х
Равновесие: 1) функциональная анатомия; 2) движение и ускорения; 3) укачивание.	х		х
Интеграция сенсорных входов: 1) пространственная дезориентация, методы распознания и предотвращения.	х		х
2) иллюзии: формы, методы распознания и предотвращения: - физическое происхождение; - физиологическое происхождение; - психологическое происхождение; - проблемы при заходе на посадку и посадке.	х		х
Здоровье и гигиена
Личная гигиена: личный фитнес	х		х
Тело и ритма сна: 1) нарушения ритма; 2) симптомы, последствия и управление.	х		х
Проблемные зоны для пилотов 1) общих незначительные заболевания, включая простуду, грипп и желудочно-кишечные расстройства; 2) газы и баротравмы, (подводное плавание); 3) ожирение; 4) гигиена питания; 5) инфекционные заболевания; 6) питание; 7) различные токсические газы и материалы.	х		х
Интоксикация: 1) предписанные лекарства; 2) курение; 3) алкоголь и наркотики; 4) кофеин; 5) самолечение.	х		х
Основы авиационной психологии Обработки информации человеком.
Внимание и бдительность: 1) избирательность внимания; 2) раcпределение внимания.	х		х
Восприятие: 1) восприятие и иллюзии; 2) субъективность восприятия; 3) процессы восприятия.	х		х
Память: 1) сенсорная память; 2) рабочая или кратковременная памяти; 3) долговременная память и моторная память (умений).	х		х
Человеческие ошибки и надежность.
Генерации человеческой ошибки.	х		х
Поведение: социальной среды (группы, организации).	х		х
Принятие решений.
Принятие решений, понятия: 1) структуры (фазы); 2) пределы; 3) оценки рисков; 4) практическое применение.	х		х
Как избежать ошибки, управление ошибок: управление в пилотской кабине.
Осведомленность о безопасности: 1) осведомленность о зонах риска; 2) ситуационная осведомленность.	х		х
Общение: вербальное и невербальное общение.	х		х
Личность человека.
поведение и отношение: 1) развитие вербальной и невербальной коммуникации; 2) воздействие окружающей среды.	х		х
Идентификация опасного отношения (склонность к ошибкам).	х		х
Поведение человека расслабленного и перегруженного.
Возбуждение.	х		х
Стресс: 1) определение (я); 2) тревога и стресс; 3) последствия стресса.	х		х
Усталость и управление стрессом: 1) типы, причины и симптомы усталости; 2) последствия усталости; 3) стратегии поведения; 4) методы управления; 5) программы здоровья и фитнес-программы.	х		х
3. Метеорология
Атмосфера. Состав и распределение по вертикали.
Структура атмосферы.	х		х
Тропосфера.	х		х
Температура воздуха.
Определения - температура и единицы измерения.	х		х
Вертикальное распределение температуры.	х		х
Передачи тепла.	х		х
Температурный градиент, стабильность и нестабильность.	х		х
Развития инверсий и типы инверсий.	х		х
Температуры около поверхности Земли, поверхностные эффекты, суточные и сезонные колебания, эффект облаков и эффект ветра.	х		х
Атмосферное давление.
Атмосферное давление и изобары.	х		х
Изменение давления с высотой.	х		х
Приведение давления к среднему уровню моря.	х		х
Взаимное расположение центров давления на поверхности и с поднятием на высоту.	х		х
Плотность воздуха.
Соотношение между давлением, температурой и плотностью.	х		х
ISA.	х		х
ИКАО стандартная атмосфера.	х		х
Альтиметрия Термины и определения.	х		х
Высотомеры и установка высотомера.	х		х
Расчеты.	х		х
Эффект ускорения потока воздуха в связи с топографией.	х		х
Ветер.
Определение и измерение ветра.
Определение и измерение основной причины ветра.	х		х
Градиент давления, силы Кориолиса и градиент ветра.	х		х
Изменение ветра в слое трения.	х		х
Эффекты конвергенции и дивергенции.	х		х
4. Связь
VFR связь
Определения, смысл и значения соответствующих терминов.	х		х
АТС сокращения.	х		х
Q-групп кода применение в RTF связи воздух-земля.	х		х
Категории сообщений.	х		х
Общие эксплуатационные Процедуры.
Передача букв.	х		х
Передача чисел (в том числе информацию об эшелонах).	х		х
Передача времени.	х		х
Техника передачи.	х		х
Стандартные слова и фразы (соответствующие RTF фразеологии).	х		х
R/T позывные для станций, включая использование сокращенных позывных.	х		х
Передача процедур связи.	х		х
Приемка связи, включая шкалу четкости.	х		х
Требования ответов и подтверждений.	х		х
Соответствующие термины для информация о погоде в VFR условиях.
Погода района аэродрома.	х		х
Прогноз погоды.	х		х
Действия, которые необходимо предпринять в случае потери связи.	х		х
Процедуры срочности и бедствия.
Бедствие (определение, частота бедствия, сигнал бедствия и сообщение о бедствии.	х		х
Срочность (определение, частота, сигнал срочности и неотложность сообщения).	х		х
Общие принципы распространения УКВ и распределение частот.	х		х
5. Основы полета, аэродинамика
Основы дозвуковой аэродинамики самолета
Основные понятия, законы и определения: 1) единицы измерения; 2) законы Ньютона; 3) уравнение Бернулли и трубка вентури; 4) статическое давление, динамическое давление и общее давление; 5) плотность; 6) IAS и TAS.	х	х
Основы воздушного потока: 1) упорядоченный; 2) двумерного потока воздуха; 3) трехмерный воздушный поток.	х	х
Аэродинамические силы на поверхностях: 1) результирующая сила; 2) подъемная сила; 3) сила сопротивления; 4) угол атаки.	х	х
Форма профиля крыла: 1) толщина профиля; 2) линия хорды; 3) изгиб профиля; 4) угол атаки.	х	х
Формы крыла: 1) соотношение сторон, удлинение крыла; 2) корневая хорда; 3) концевая хорда; 4) трапецавидное крыло; 5) формы крыла в плане.	х	х
Крыло в двумерном потоке воздуха.	х	х
Ламинарный поток.	х	х
Точка торможения.	х	х
Распределение давления.	х	х
Центр давления.	х	х
Влияние угла атаки.	х	х
Отрыв потока на больших углах атаки.	х	х
Зависимость подъемной силы от угла атаки.	х	х
Коэффициенты
Коэффициент и формула подъемной силы	х	х
Коэффициент и формула лобового сопротивления.	х	х
Трехмерный воздушный поток вокруг крыла и фюзеляжа
Ламинарный поток: 1) распределение потока по размаху крыла и причины этого; 2) концевые вихры и угол атаки; 3) перетекание и скос из-за концевых вихрей; 4) турбулентности в следе за самолетом (причины, распространение и продолжительность явления).	х	х
Индуктивное сопротивление: влияние концевых вихрей на угол атаки; индуцированный местный угол атаки; влияние индуцированного угла атаки на направление вектора подъемной силы; индуктивное сопротивление и угол атаки.	х	х
Сопротивление
Паразитное сопротивление: сопротивление давления; сопротивление взаимовмешательства, сопротивление трения.	х	х
Паразитное сопротивление и скорость.	х	х
Индуктивное сопротивление и скорость.	х	х
Суммарное сопротивление.	х	х
Влияния земли
Эффект влияния земли на взлете и посадке.	х	х
Срыв потока
Разделение потока с увеличением углов атаки: 1) пограничного слоя: ламинарный пограничный слой; турбулентный слой; переходной слой; точка отрыва; влияние угла атаки на: распределение давления; расположение центра давления; Cl; CD; продольные моменты; баффет; использование органов управления.	х	х
Скорость сваливания: 1) в формуле подъемной силы; 2) 1G скорость сваливания; 3) влияние: 4) центра тяжести; 5) установки мощности; 6) высоты (IAS); 7) нагрузки на крыло; 8) коэффициента перегрузки N: 9) определение; 10) развороты; 11) сил.	х	х
Начало срыва в направлении по размаху крыла: 1) влияние формы в плане; 2) геометрическое кручение; 3) использование элеронов.	х	х
Предупреждение о близости сваливания: 1) предупреждение о близости сваливания; 2) ограничения по скорости; 3) баффет; 4) полосы срыва; 5) переключатель закрылков; 6) вывод после сваливания.	х	х
Особенности сваливания: 1) при работающем двигателе; 2) в наборе высоты и на снижении; 3) самолет с Т-хвостовым оперением; 4) недопущение штопора: 5) развитие штопора; 6) распознание штопора; 7) вывод из штопора; 8) лед (в критической точке и на поверхности): отсутствие предупреждения о срыве; аномальное поведение самолета во время сваливания.	х	х
Увеличение коэффициента CL
Закрылки и причины их использования для взлета и посадки: 1) влияние на CL - график CL от ; 2) различные типы закрылков; 3) асимметрия закрылков; 4) влияние закрылков на тангаж.	х	х
Механизация передней кромки крыла и причины для ее использования на взлете и посадке.	х	х
Пограничный слой
Различные типы: 1) ламинарный; 2) турбулентный.	х	х
Особые обстоятельства
Лед и другие загрязнения 1) отложения льда в точке торможения; 2) отложения льда на поверхности (мороз, снег и гололед); 3) дождь; 4) загрязнение передней кромки; 5) эффект на сваливание; 6) воздействие на потерю управляемости; 7) воздействие на отклонение управляющих поверхностей; 8) влияние на механизацию крыла во время взлета, посадки и низких скоростях.	х	х
Устойчивость
Условия равновесия в горизонтальном полете.
Условия для статической устойчивости.	х	х
Равновесие: 1) подъемная сила и вес; 2) сопротивление и тяга.	х	х
Методы достижения равновесия
Крыло и оперение самолет типа утки).	х	х
Управляющие поверхности.	х	х
Балласт или триммирование весом.	х	х
Статическая и динамическая продольная устойчивость.
Основы устойчивости, определения: 1) статическая устойчивость, позитивная, нейтральная и негативная; 2) предпосылки для динамической устойчивости; 3) динамическая устойчивость, позитивная, нейтральная и негативная.	х	х
Расположение центра тяжести: 1) предельно задняя центровка и минимальный запас устойчивости; 2) переднее положение; 3)воздействие на статическую и динамическую устойчивость.	х	х
Динамическая боковая или курсовая устойчивость
Спираль и корректирующие действия.	х	х
Управление.
Общие основы.
Три плоскости и три оси.	х	х
Изменение угла атаки.	х	х
Управление тангажем, руль высоты.	х	х
Эффект скоса потока.	х	х
Расположение центра тяжести.	х	х
Рыскание
Педали и управление рулем поворота.	х	х
Управление по крену.
Элероны: функции в различных этапах полета.	х	х
Неблагоприятные рыскания.	х	х
Средства, чтобы избежать неблагоприятных рысканий: 1) сплывание элеронов; 2) дифференциальное отклонение элеронов.	х	х
Средства для уменьшения усилий на органах управления путем аэродинамического баланса: 1) балансировочные и анти- балансировочные пластины; 2) сeрвoтриммеры.	х	х
Масса и равновесие
Необходимость равновесия, средства.	х	х
Триммирование.
Причины триммирования.	х	х
Триммеры.	х	х
Эксплуатационные ограничения.	х	х
Ограничения по флаттеру.	х	х
VFE,, VНО, VNE.	х	х
Маневрирование – диаграмма перегрузки: 1) коэффициент нагрузки; 2) скорость срыва при наличии перегрузки; 3) маневрирование, фактор предельной нагрузки или сертификации категории.	х	х
Влияние массы.	х	х
Ограничения по порывам.
Диаграмма перегрузки в зависимости от порывов.	х	х
Факторы, способствующие перегрузке от порывов.	х	х
Пропеллеры (винт).
Преобразование крутящего момента двигателя в тягу.
Поятие шага винта.	х	х
Кручение лопасти винта.	х	х
Влияние льда на винт.	х	х
Отказ двигателя или остановка.
Сопротивление авторотации.	х	х
Моменты при работе винта
Реактивный крутящий момент.	х	х
Асимметричный эффект воздушного потока винта.	х	х
Асимметричный эффект лопастей.	х	х
Механика полета
Силы действующие на самолет
Прямолинейный устойчивый подъем.	х	х
Прямолинейное устойчивое снижение.	х	х
Прямолинейное устойчивое планирование.	х	х
Прямолинейное устойчивое скольжение.	х	х
Устойчивый координированный разворот: 1) угол крена; 2) коэффициент перегрузки; 3) радиус поворота; 4) стандартная скорость один разворота.	х	х
5.2. Основы полета: аэродинамика вертолета
Дозвуковая аэродинамика
Основные понятия, законы и определения.			х	х
Преобразование единиц измерения.			х	х
Определения и основные понятия о воздухе: 1) атмосфера и международная стандартная атмосфера; 2) плотность; 3) влияние давления и температуры на плотность.			х	х
Законы Ньютона: 1) второй закон Ньютона; 2) третий закон Ньютона: действие и противодействие.			х	х
Основные понятия о воздушном потоке: 1) стационарный поток воздуха и нестационарный поток воздуха; 2) уравнение Бернулли; 3) статическое давление, динамическое давление, общее давление и критическая точка; 4) ТАС и IAS; 5) двумерный и трехмерный поток воздуха; 6) вязкость и пограничный слой.			х	х
Двумерный поток воздуха			х	х
Геометрия аэродинамического профиля: 1) секции лопасти; 2) линия хорды, толщина и отношение толщины к хорде; 3) изгиб и линия изгиба; 4) симметричные и асимметричные профили.			х	х
Аэродинамические силы на элементах лопасти: 1) угол атаки; 2) распределение давления; 3) подъемная сила и коэффициент подъемной силы; 4) соотношение коэффициента подъемной силы и угла атаки; 5) сопротивление профиля и коэффициент сопротивления; 6) соотношение коэффициента сопротивления и угла атаки; 7) результирующая сила, центр давления и момент тангажа.			х	х
Срыв: 1) пограничный слой и причины срыва; 2) изменение подъемной силы и сопротивления в зависимости от угла атаки; 3) перемещение центра давления и кабрирующий момент.			х	х
Нарушение потока в результате загрязнения профиля: 1) отложение льда на передней кромке; 2) отложение льда на поверхности (мороз, снег и гололед).			х	х
Трехмерный воздушный поток вокруг крыла и фюзеляжа.			х	Х
Лопасть: 1) формы в плане, прямоугольные и трапецевидные лопасти; 2) ручение лопасти.			х	Х
Влияние потока воздуха на подъемную силу: 1) направление потока на верхней и нижней поверхностях; 2) образование концевых вихрей; 3) распределение подъемной силы вдоль размаха.
Индуктивное сопротивление: причины.			х	х
Воздушный поток вокруг фюзеляжа: 1) компоненты фюзеляжа; 2) паразитное сопротивление; 3) изменения в зависимости от скорости.
Трансзвуковая аэродинамика и эффект сжимаемости
Скорости воздушного потока: 1) скорость звука; 2) дозвуковая, высокая и сверхзвуковая скорость потока.			х	х
Ударные волны: 1) сжимаемость и ударные волны; 2) о причинах их образования при больших дозвуковых скоростях вверх по течению потока воздуха; 3) их влияние на подъемную силу и сопротивление.
Влияние формы лопасти в плане: sweep-angle.			х	х
Воздушные суда с вертикальным ротором
Типы воздушных судов с вертикальным ротором 1) автожир; 2) вертолет.			х	х
Вертолеты
Конфигурации вертолетов.			х	х
Вертолеты с одним несущим винтом.			х	х
Характеристики вертолета и соответствующая терминология: 1) общая конструкция, фюзеляж, двигатель и трансмиссия; 2) рулевой винт, хвостовая балка; 3) двигатели (поршневые и турбинные; 4) передача мощности двигателя; 5) ось вала, втулка и лопасти несущего винта; 6) диск несущего винта и зона несущего винта; 7) балансировка несущего винта (две лопасти) и роторов, имеющих более двух лопастей; 8) салазки и колеса; 9) ось вертолета и центральная линия фюзеляжа; 10) продольная, вертикальная и поперечная оси вертолета; 11) массу брутто, вес брутто и загрузка несущего винта.			х	х
Аэродинамика несущего винта			х	х
Висение вне зоны влияния воздушной подушки.			х	х
Воздушный поток через несущий винт и вокруг лопастей: 1) окружная скорость в секциях лопасти; 2) индуцированный воздушный поток через несущий винт; 3) сопротивление фюзеляжа направленному вниз потоку; 4) равновесие тяги винта, веса и сопротивления фюзеляжа; 5) индуцированная мощность несущего винта; 6) обтекание лопасти; 7) установочный угол и угол атаки элемента лопасти; 8) подъемная сила и профильное сопротивление элемента лопасти; 9) результирующая подъемная сила и тяга на лопасти, тяга несущего винта; 10) изменение общего шага винта и необходимость поворота лопасти; 11) реактивный момент несущего винта и необходимая мощность; 12) влияние плотности воздуха.			х	х
Anti- реактивный момент и рулевой винт: 1) сила хвостового винта в зависимости от крутящего момента несущего винта; 2) мощность хвостового винта; 3) необходимость поворота лопастей хвостового винта и педали управления направлением полета.			х	х
Maксимальная высота висения вне зоны влияния воздушной подушки OGE: 1) потребная мощность и располагаемая мощность; 2) максимальная высота висения в зависимости от давления и температуры воздуха.			х	х
Вертикальный подъем.			х	х
Относительный поток воздуха и углы атаки: 1) вертикальная скорость VC; 2) индуцированная и относительная скорости и угол атаки; 3) общий шаг винта и поворот лопастей.			х	х
Мощность и вертикальная скорость:			х	х
1) индуцированная мощность, мощности набора высоты и профиль; 2) общая мощность несущего винта и крутящий момент несущего винта; 3) мощность хвостового винта; 4) общая потребная мощность в вертикальном полете.
Горизонтальный полет			х	х
Поток воздуха и распределение возникающих сил при этом: 1) предположение о равномерном распределении потока на несущий винт; 2) наступающая лопасти (90о) и отступающая лопасть (270о); 3) скорость потока воздуха по отношению к профилю лопасти, область обратного потока; 4) подъемная сила на наступающей и отступающей лопасти при постоянных углах атаки; 5) необходимость изменения общего циклического шага несущего винта; 6) эффекты сжимаемости на наступающем кончике лопасти и ограничения скорости; 7) большой угол атаки на отступающей лопасти, срыв потока и ограничения скорости; 8) тяга на несущем винте и направление вектора тяги; 9) вертикальная составляющая вектора тяги и уравновешивание общего веса; 10) горизонтальная составляющая вектора тяги и уравновешивание сопротивления.			х	х
Торможение, моторный полет: 1) реверс тяги и увеличение тяги несущего винта; 2) увеличение оборотов двигателя RPM при неизменном шаге несущего винта.			х	Х
Мощность и максимальная скорость: 1) индуцированная мощность в зависимости от скорости вертолета; 2) мощность несущего винта в зависимости от скорости вертолета; 3) сопротивление фюзеляжа и паразитная мощность в зависимости от скорости полета; 4) мощность хвостового винта и мощность вспомогательного оборудование; 5) суммарная требуемая мощность в зависимости от скорости полета; 6) влияние массы вертолета, плотности воздуха и сопротивления дополнительного внешнего оборудования; 7) переходная подъемная сила и влияния на потребную мощность.			х	Х
Висение и горизонтальный полет в зоне влияния воздушной подушки			х	х
Воздушный поток с учетом влияния земли и отбрасываемый поток: Снижение потребной мощности несущего винта в зависимости от высоты над землей при постоянной массе вертолета.			х	х
Вертикальное снижение.			х	х
Вертикальное снижение в моторном полете: 1) поток воздуха через несущий винт, при низких и высоких скоростях снижения; 2) вихревое кольцо, использование мощности двигателя и последствия.			х	х
Авторотация: 1) позиция рычага шаг-газ после отказа двигателя; 2) поток воздуха через несущий винт, самовращение и анти-авторотационные кольца; 3) тяга хвостового винта и путевая устойчивость; 4) контроль оборотов несущего винта с помощью рычага шаг-газ; 5) приземление увеличением тяги несущего винта, потянув шаг-газ и снижением вертикальной скорости.			х	х
Полет вперед: авторотация.			х	х
Воздушный поток через диск несущего винта: 1) скорость снижения и поток через диск несущего винта; 2) выравнивание, увеличение тяги несущего винта, снижение вертикальной скорости и поступательной скорости движения.			х	х
Полет и посадка: 1) разворот; 2) торможение; 3) посадка в режиме авторотации; 4) избегание попадания внутрь графика опасной высоты и скорости - кривая мертвеца.			х	х
Несущий винт-механика			х	х
Механика взмахивания лопасти на висении.			х	х
Силы и напряжения на лопасти: 1) центробежная сила на лопасти и в месте ее жесткого крепления; 2) пределы оборотов несущего винта; 3) подъемная сила на лопасть и напряжения изгиба в месте ее жесткого крепления; 4) взмахивающие шарниры несущего винта и хлопающий разнос шарниров; 5) взмах шарнира меньше ротора и гибким элементом.			х	х
Угол конуса на висении: 1) подъемная и центробежные силы на висении пренебрегая весом лопасти из-за незначительности; 2) взмахи, площадь ометания.			х	х
Взмахивающие углы лопасти в горизонтальном полете.			х	х
Силы в полете на лопасть в горизонтальном полете без изменения циклического шага: 1) аэродинамические силы на наступающих и отступающих лопастях без изменения циклического шага; 2) периодические силы и напряжения, усталость взмахивающих шарниров; 3) фазовый сдвиг между силой и углом взмаха лопасти (около 90О); 4) взмаховое движение шарнирных креплений лопастей, наклон конуса и обратный взмах несущего винта; 5) положение диска несущего винта и наклон вектора тяги.			х	х
Циклический шаг (поворот лопастей) в вертолетном режиме, полет вперед: 1) необходимость наклона вперед плоскости несущего винта и наклона вектора тяги; 2) взмаховое движение и траектория оконцовки лопасти, виртуальная ось вращения или не взмаховая ось и плоскость вращения; 3) ось вала и плоскость втулки несущего винта; 4) изменение циклическое шага (поворота лопасти) и наклона вектора тяги несущего винта; 5) изменение общего шага, рычаг шаг-газ, автомат перекоса, тяги изменения шага; 6) ручка циклического шага, вращающаяся часть тарелки автомата перекоса звуковая сирена; 7) и угол сдвига фаз.			х	х
Отставание в движении лопасти.			х	х
Силы на лопасти в плоскости диска (плоскость траектории оконцовок лопастей) в горизонтальном полете: 1) силы за счет эффекта Кориолиса из-за взмахового движения; 2) переменные напряжения и необходимость шарнира сопротивления или отставания.			х	х
Сопротивление или отставания в шарнире: 1) сопротивление в шарнире полностью сформулированного несущего винта; 2) отставание изгиба в бесшарнирном несущем винте; 3) деммпферы сопротивления.			х	х
Земной резонанс: 1) отставание лопасти и перемещение центра тяжести лопастей, и несущего винта;			х	х
2) сила колебания, действующая на фюзеляж; 3) фюзеляж, шасси и резонанс.
Системы несущих винтов			х	х
качели или балансирующий ротор			х	х
трехшарнирный ротор: 1) три петли расположения; 2) эластомерные и подшипниковые шарниры.			х	х
несущий винт без шарниров и несущий винт без подшипников			х	х
Парусность попасти: 1) низкие обороты несущего винта и воздействия неблагоприятного ветра; 2) сведения к минимуму опасности; 3) ограничители свеса лопасти.			х	х
Вибрации из-за несущего винта: 1) происхождение колебаний: в вертикальной плоскости; 2) балансировка лопасти.			х	х
Рулевые винты			х	х
Обычный хвостовой винт			х	х
Описание винта: 1) двух лопастной рулевой винт с балансировочным шарниром; 2) винт с более чем двумя лопастями; 3) лопасти с подшипниками поворота и взмаховыми шарнирами; 4) опасности для людей и хвостового винта, высота ротора и безопасность.			х	х
Аэродинамика: 1) индуцированного потока воздуха и тяги рулевого винта; 2) управления тягой поворотом лопастей; 3) эффект отказа рулевого винта и вихревое кольцо.			х	х
Фенестрон: техническое описание.			х	х
NOTAR: техническое описание.			х	х
Вибрация: высокочастотные колебания в связи с рулевыми винтами.			х	х
Равновесие, устойчивость и управляемость			х	х
Равновесие и положение вертолета в воздухе.			х	х
Висение: (1) силы и условия равновесия; (2) момент тангажа вертолета и угол кабрирования; (3) момент крена вертолета и угол крена.			х	х
Полет вперед: 1) силы и условия равновесия; 2) моменты и углы вертолета; 3) влияние скорости на положение фюзеляжа.			х	х
Управление			х	х
Управление мощностью 1) полностью сформулирован несущий винт; 2) безшарнирный несущий винт; 3) балансирующий (teetering) несущий винт.			х	х
Статическое и динамическое roll over.			х	х
Характеристики вертолета
Характеристики двигателя.			х	х
Поршневые двигатели: 1) располагаемая мощность; 2) влияние высоты (плотности воздуха).			х	х
Турбинные двигатели: 1) располагаемая мощность; 2) воздействия атмосферного давления и температуры.			х	х
Характеристики вертолета.			х	х
Висение и вертикальный полет: 1) потребная мощность и располагаемая мощность; 2) вне зоны воздушной подушки (OGE) и в зоне воздушной подушки (IGE), максимальная высота висения; 3) влияние максимальной взлетной массы (AUM), давления, температуры и плотности.			х	х
Полет вперед: 1) максимальная скорость; 2) максимальная скорость набора высоты; 3) максимальный угол набора высоты; 4) дальность и продолжительность полета; 5) влияние максимальной взлетной массы (AUM) давления, температуры и плотности.			х	х
Маневрирование: 1) коэффициент перегрузки; 2) угол крена и число g; 3) маневрирование, предельный коэффициент перегрузки.			х	х
Особые условия: 1) полет с ограниченной мощностью; 2) превышение по тангажу и крутящему моменту.			х	х
6. Эксплуатационные процедуры
Эксплуатация воздушных судов: Приложения 6 ИКАО.	х	х	х	х
Общие требования. Определения.	х	х	х	х
Применимость.	х	х	х	х
Специальные рабочие процедуры и угрозы (общие аспекты).	х	х	х	х
Снижения шума
Влияние схем полета (вылет, круиз и подход).	х	х	х	х
Несанкционированный выезд на ВПП (значение маркировки поверхности и сигналов).	х	х	х	х
Пожар или дым
Пожар карбюратора.	х	х	х	х
Пожар двигателя.	х	х	х	х
Пожар в салоне и кабине экипажа, (выбор средства пожаротушения в соответствии с классификацией пожара и использование огнетушителей).	х	х	х	х
Дым в салоне и кабине экипажа, (эффекты и действия, которые необходимо принять).	х	х	х	х
Сдвиг ветра и микропорывы
Эффекты и распознание во время выхода и подхода.	х	х	х	х
Как избежать и какие меры принять во время встречи.	х	х	х	х
Турбулентность в следе. Причина	х	х	х	х
Перечень соответствующих параметров.	х	х	х	х
Действия предосторожности при взлетах и посадках при пересекающем движении.	х	х	х	х
Аварийные и вынужденные посадки.
Определения.	х	х	х	х
Причина. Информация для пассажиров.	х	х	х	х
Эвакуация.	х	х	х	х
Действия после приземления.	х	х	х	х
Загрязненные ВПП
Виды загрязнения.	х	х
Расчетное трение на поверхности и коэффициент сцепления.	х	х
Воздушный поток несущего винта.			х	х
Влияние метеорологических условий на эксплуатацию (вертолета). Снежный вихрь, песок или пыль.			х	х
Сильные ветры.			х	х
Горная местность.			х	х
Аварийные процедуры.			х	х
Влияние технических проблем.
Отказ двигателя.			х	х
Пожар в салоне, кабине пилотов, на двигателе.			х	х
Отказ хвостового винта или потеря путевой управляемости.			х	х
Земной резонанс.			х	х
Срыв потока на лопастях.			х	х
Проваливание при работающих двигателях (вихревое кольцо).			х	х
Завышенный тангажа.			х	х
Превышение ограничений: несущий винт или двигатель.			х	х
Динамическое опрокидывание.			х	х
Mast bumping.			х	х
7. Летные характеристики и планирование
7.1. Масса и центровка: самолеты или вертолеты
Цель определения массы и центровки.
Ограничения массы. Значение в отношении структурных ограничений.	х	х	х	х
Важность в отношении ограничений летных характеристик.	х	х	х	х
Важность ограничений в отношении устойчивости и управляемости.	х	х	х	х
Важность в отношении летных характеристик.	х	х	х	х
Загрузка.
Терминология. Измерение массы.	х	х	х	х
Условия загрузки (в том числе топлива).	х	х	х	х
Ограничения массы
Конструктивые ограничения.	х	х	х	х
Ограничения летных характеристик.	х	х	х	х
Ограничения багажного отделения.	х	х	х	х
Расчет массы
Максимальная масса для взлета и посадки.	х	х	х	х
Использование стандартных масс для пассажиров, багажа и экипажа.	х	х	х	х
Основы расчета ЦТ
Центр тяжести. Определение.	х	х	х	х
Условия равновесия (равновесие сил и моментов).	х	х	х	х
Основные расчеты ЦТ.	х	х	х	х
Детали массы и центровки воздушных судов
Содержание документации по массе и центровке
Datum, плечо и момент.	х	х	х	х
ЦТ положение как расстояние от Datum.	х	х	х	х
Отклонения от стандартных конфигураций.	х	х	х	х
Определение положения ЦТ
Методы
Арифметический метод.	х	х	х	х
Графический метод.	х	х	х	х
Лист загрузки и ЦТ (центровочный).
Общие положения.	х	х	х	х
ЦТ график для легких самолетов и для вертолетов.	х	х	х	х
7.2. Летные характеристики: самолеты
Введение
Классификация по летным характеристикам.	х	х
Этапы полета.	х	х
Влияние массы самолета, ветра, высоты, уклона и состояния ВПП.	х	х
Градиенты.	х	х
Самолеты класса SE
Определения, термины и скорости.	х	х
Взлетно-посадочные характеристики.
Использование данных руководства по летной эксплуатации самолета.	х	х
Набор высоты и крейсерские характеристики.
Использование полетных данных самолетов.	х	х
Влияние высоты, плотности и массы самолета.	х	х
Продолжительность полета и влияние различных рекомендованных режимов мощности или тяги.	х	х
Дальность полета при безветрии, с различной мощностью или тягой.	х	х
7.3. Планирования полета и контроля за ходом полета
Планирование полетов по ПВП
Навигационный план по ПВП
Маршруты, аэродромы и высоты полета по VFR картам.	х	х	х	х
Аэродромные карты и схемы.	х	х	х	х
Планирование ведения связи и использования радионавигационных средств.	х	х	х	х
Заполнение навигационного плана.	х	х	х	х
Планирование топлива
Общее знание.	х	х	х	х
Предполетный расчет необходимого топлива.
Расчет дополнительного топлива.	х	х	х	х
Завершение расчета топлива - раздел плана навигации (Fuel Log) и расчет общего количества топлива.	х	х	х	х
Предполетная подготовки к полету
AIP и NOTAM брифинг.
Наземное оборудование, услуги и сервис.	х	х	х	х
Аэродромы вылета, назначения и запасные.	х	х	х	х
Маршруты воздушных линий и структура воздушного пространства.	х	х	х	х
Метеорологический инструктаж
Выбор и анализ соответствующих данных с метеорологических документов	х	х	х	х
Плана полета ИКАО (ATS flight plan).
Формат плана полета.	х	х	х	х
Заполнение плана полета.	х	х	х	х
Представление плана полета.	х	х	х	х
Мониторинг плана полета и перепланировка в полете
Мониторинг в полете линии пути и время.	х	х	х	х
Мониторинг в полете расхода топлива.	х	х	х	х
Перепланировка в полете в случае отклонения от плановых данных.	х	х	х	х
7.4. Летные характеристики: вертолеты
Введение
Основные этапы полета.			х	х
Влияние на летные характеристики состояния атмосферы, аэропорта или вертодрома и вертолета.			х	х
Применение норм летной годности			х	х
Определения и терминология.			х	х
Летные характеристики: SE вертолеты.
Определения терминов 1) массы; 2) скоростей: Vx, Vy; 3) скорость наибольшей дальности, максимальной продолжительности; 4) ограничения мощности; 5) высот полета.			х	х
Взлетные, круиз и посадочные характеристики.			х	х
Использования и интерпретации графиков и таблиц: 1) Взлет: длина разбега и располагаемая дистанция, взлет и начальный набор высоты; эффект массы, ветра и высоты (плотности); влияние поверхности земли и градиента. 2) Посадка: эффект массы, ветра, высоте (плотности) и скорости захода на посадку; эффект поверхности земли и градиента. 3) во время полета: отношения между потребной и располагаемой мощностью; графики летных характеристик; влияние конфигурации, массы, температуры и высоты; снижение летных характеристик во время поворотов в наборе высоты; авторотация; неблагоприятные условия (обледенение, дождь и состояние планера).			х	х
8. Самолет/вертолет общие знания
8.1. Конструкция корпуса и систем, электрики, силовой установки и аварийно-спасательного оборудования.
Конструкция систем, нагрузки, стрессы, обслуживание в эксплуатации.
Нагрузки и комбинации нагрузок применительно к структуре воздушного судна.	х	х	х	х
Конструкция планера крыльев, хвостового оперения и поверхностей управления.	х	х
Конструктивные элементы и материалы.	х	х
Нагрузки, стрессы.	х	х
Конструктивные ограничения.	х	х
Фюзеляж, двери, пол, ветровое стекло и окна
Дизайн и изготовление.	х	х	х	х
Конструктивные элементы и материалы.	х	х	х	х
Нагрузки, стрессы.	х	х	х	х
Конструктивные ограничения.	х	х	х	х
Поверхности управления
Дизайн и конструкция.			х	х
Конструктивные элементы и материалы.			х	х
Нагрузки и аэро упругие колебания.			х	х
Конструктивные ограничения.			х	х
Гидравлика
Гидромеханика:
Основные принципы.	х	х	х	х
Гидравлические системы.	х	х	х	х
Гидравлические жидкости: типы и характеристики, ограничения.	х	х	х	х
Компоненты системы: проектирование, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об этом.	х	х	х	х
Шасси
Типы шасси, колеса, шины и тормоза, а также материалы.	х	х	х	х
Носовое рулевое колесо
Конструкция и эксплуатация.	х	х
Тормоза Типы и материалы	х	х	х	х
Компоненты системы.
Конструкция и эксплуатация, предупреждения об неисправностях.	х	х	х	х
Колеса и шины
Типы и эксплуатационных ограничения.	х	х	х	х
Оборудование вертолета.			х	х
Системы управления полетом
Механические или активные.	х	х	х	х
Компоненты механических систем.
Конструкция, эксплуатация, предупреждение о неисправностях, деградированный режим работы и заклинивание.	х	х	х	х
Вторичная система управления полетом
Компоненты системы: конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы и предупреждение о неисправностях.	х	х
Противообледенительные системы
Типы и эксплуатации (Пито и лобовое стекло).	х	х	х	х
Топливная система
Поршневой двигатель.
Компоненты системы.
Конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы, предупреждение о неисправностях.	х	х	х	х
Турбинный двигатель.
Компоненты системы.	х	х	х	х
Конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы, предупреждение о неисправностях.			х	х
Электрика
Электрика: общие сведения и определения.
Постоянный ток: напряжение, ток, сопротивление, проводимость, закон Ома, сила и работа.	х	х	х	х
Переменный ток: напряжение, ток, амплитуда, фаза, частота и сопротивление.	х	х	х	х
Схемы: последовательная и параллельная.	х	х	х	х
Магнитное поле: эффекты в электрической цепи.	х	х	х	х
Батареи
Типы, характеристики и ограничения.	х	х	х	х
Зарядные устройства, характеристики и ограничения.	х	х	х	х
Статическое электричество: общие знания.
Основные принципы.	х	х	х	х
Статические разрядники.	х	х	х	х
Защита от помех.	х	х	х	х
Воздействие молний.	х	х	х	х
Генерация электричества:
Производство, распределение и использование.	х	х	х	х
Производство постоянного тока:	х	х	х	х
Виды, конструкция, эксплуатация, деградация режимов операции, показания и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Производство переменного тока.
Виды, конструкция, эксплуатация, деградация режимов операции, показания и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Электрические компоненты
Основные элементы: основные принципы переключателей, предохранителей и реле.	х	х	х	х
Распределение
Общие принципы: 1) шина, общее заземление и приоритеты; 2) сравнение цепей переменного и постоянного тока.	х	х	х	х
Поршневые двигатели
Основные типы двигателей внутреннего сгорания.
Основные принципы и определения.	х	х	х	х
Двигатель.
Конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы.	х	х	х	х
Топливо
Виды топлива, оценки, характеристики и ограничения.	х	х	х	х
Альтернативные топлива.
Характеристики и ограничения.	х	х	х	х
Карбюратор и система впрыска:
Конструкция карбюратора, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Инжектор
Конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Обледенение	х	х	х	х
Системы охлаждения воздуха
Конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Системы смазки
Смазочные материалы: виды, характеристики и ограничения.	х	х	х	х
Конструкция, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об отказах.	х	х	х	х
Схемы зажигания
Конструкция, принцип действия, деградированные режимы работы.	х	х	х	х
Смесь
Определение, характерные виды смесей, контрольно-измерительных приборов, рычагах управления и показаниях.	х	х	х	х
Пропеллеры
Определения и общие сведения: 1) аэродинамические параметры; 2) типы; 3) режимы работы.	х	х
Винт постоянной скорости вращения: конструкция, компоненты системы, принцип действия, эксплуатация.	х	х
Управление винтом: рычаги управления, эксплуатация, деградированные режимы работы, и предупреждения об отказах.	х	х
Влияние характеристик двигателя.
Влияние на параметры двигателя атмосферных условий, системы ограничений и увеличения мощности.	х	х
Управление двигателем: настройка смеси и мощности на различных этапах полета и эксплуатационные ограничения	х	х	х	х
Газотурбинный двигатель
Определения.			х	х
Встроенный газотурбинный двигатель: конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы.			х	х
Свободный турбинный двигатель: конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы.			х	х
Топливо
Виды топлива, характеристики и ограничения.			х	х
Главные компоненты двигателя
Компрессор: 1) типы, конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы; 2) напряжения и ограничения; 3) срыв потока, помпаж и средства предупреждения.			х	х
Камера сгорания: 1) типы, конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы; 2) напряжения и ограничения; 3) проблемы выбросов.			х	х
Турбина: 1) типы, конструкция, эксплуатация, компоненты и материалы; 2) напряжения, ползучесть и ограничения.			х	х
Выпуск: 1) конструкция, эксплуатация и материалы; 2) снижение уровня шума.			х	х
Топливные агрегаты управления: виды, эксплуатация и датчики.			х	х
Воздухозаборник вертолета: типы, конструкция, эксплуатация, материалы и дополнительное оборудование.			х	х
Дополнительные компоненты и системы
Дополнительные компоненты и системы вертолета: система смазки, цепи зажигания, стартер; аксессуары, коробка передач, колеса: конструкция, эксплуатация и компоненты.			х	х
Аспекты летных характеристик
Крутящий момент, аспекты летных характеристик, управление двигателем и ограничения: 1) мощность двигателя; 2) характеристики двигателя и ограничения; 3) управление двигателя.			х	х
Системы защиты и обнаружения
Система обнаружения пожара: индикация и эксплуатация.			х	х
Разные системы
Конструкция ротора			х	х
Главный ротор, типы.			х	х
Конструктивные элементы и материалы, стрессы и конструктивные ограничения, регулировки.			х	х
Рулевой винт.
Типы.			х	х
Конструктивные элементы и материалы, стрессы и конструктивные ограничения, регулировки.			х	х
Трансмиссия
Главный редуктор
Конструктивные элементы и материалы, стрессы и конструктивные ограничения, регулировки.			х	х
Тормоз ротора
Различного типа, конструкция, эксплуатация и ограничения.			х	х
Вспомогательные системы.			х	х
Карданный вал и связанных с установкой конструкции.			х	х
Промежуточный и хвостовой редуктор
Различные типы, конструкция, эксплуатация и ограничения.			х	х
Лопасти
Лопасти несущего винта.
Различные типы, конструкция, материалы.			х	х
Напряжения.			х	х
Конструктивные ограничения.			х	х
Регулировка.			х	х
Форма наконечника лопасти.			х	х
Лопасти рулевого винта
Дизайн и конструкция.			х	х
Конструктивные элементы и материалы.			х	х
Напряжения.			х	х
Конструктивные ограничения.			х	х
Регулировки.			х	х
8.2. Приборное оборудование
Приборы и системы индикации
Манометры.
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.	х	х	х	х
Измерение температуры
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.	х	х	х	х
Указатель уровня топлива
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.	х	х	х	х
Расходомер топлива
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.	х	х	х	х
Указатель крутящего момента
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.			х	х
Тахометр
Различные типы, конструкция, эксплуатация, характеристики и точность.	х	х	х	х
Измерение аэродинамических параметров
Измерение давления
Статическое давление, динамическое давление, плотность и определения.	х	х	х	х
Измерения температуры: самолете
Конструкция, принцип действия, характеристики и точность.	х	х
Индикация измерений	х	х
Измерение температуры: вертолет
Конструкция, принцип действия, ошибки и точности.			х	х
Индикация измерений.			х	х
Высотомер
Стандартная атмосфера.	х	х	х	х
Различные барометрические ссылки (QNH, QFE и 1013,25).	х	х	х	х
Высота, приборная высота, истинная высота, высота давления и высота плотности.	х	х	х	х
Конструкция, принцип действия, ошибки и точность.	х	х	х	х
Индикация измерений	х	х	х	х
Индикатор вертикальной скорости.
Конструкция, принцип действия, ошибки и точность.	х	х	х	х
Индикация измерений.	х	х	х	х
Указатель скорости полета
Различные скорости IAS, CAS, TAS - определения, использование и отношения.	х	х	х	х
Конструкция, принцип действия, ошибки и точность.	х	х	х	х
Индикация измерений.	х	х	х	х
Магнетизм
Магнитное поле Земли	х	х	х	х
Компас прямого чтения
Конструкция, эксплуатация, выработка данных, точность и отклонение.	х	х	х	х
Ошибки поворота и ускорения.	х	х	х	х
Гироскопические инструменты
Гироскоп: основные принципы.	х	х	х	х
Определения и дизайн.	х	х	х	х
Основные свойства.	х	х	х	х
Дрейф.	х	х	х	х
Указатель поворота и скольжения
Конструкция, принцип действия, ошибки.	х	х	х	х
Авиагоризонт
Конструкция, принцип действия, ошибки и точность.	х	х	х	х
Курсовой гироскоп
Конструкция, принцип действия, ошибки и точность.	х	х	х	х
Системы связи
Режимы передач: УКВ, КВ и SATCOM.
Принципы, диапазон частот, эксплуатационные ограничения и использование.	х	х	х	х
Голосовая связь
Определения, общие положения и применение.	х	х	х	х
Системы сигнализации и оповещения
Бортовые системы предупреждения.
Конструкция, принцип действия, показания и сигнализации.	х	х	х	х
Предупреждение о близости сваливания.	х	х
Конструкция, принцип действия, показания и сигнализации.	х	х
Радио высотомер
Конструкция, принцип действия, ошибки, точность и показания.			х	х
Превышение оборотов двигателя
Дизайн системы оповещения, эксплуатация, индикация тревоги.			х	х
Интегрированные инструменты: электронные дисплеи.
Дизайн, различные технологии и ограничения.	х	х	х	х
9. Навигация
9.1. Общие положения
Основы навигации	х		х
Солнечная система. Сезонное и очевидное движение солнца.	х		х
Земля.
Большой круг, малый круг и линия румбов.	х		х
Широта и разность широт.	х		х
Долгота и разность долгот.	х		х
Использование широты и долготы, координаты, для какой-либо конкретной позиции.	х		х
Время и преобразования времени
Истинное время.	х		х
UTC.	х		х
LMT.	х		х
Стандартное время.	х		х
Линия смены дат.	х		х
Определения - восход, закат и гражданские сумерки.	х		х
Направления
Истинный север, магнитный север и компасный север.	х		х
Девиация компаса.	х		х
Магнитный полюс, изогоны, отношения между истинным и магнитным.	х		х
Расстояние
Единицы расстояния и высоты, используемые в навигации: морские мили, сухопутные мили, километры, метры и футы.	х		х
Преобразование из одних единиц в другие.	х		х
Соотношения между морскими милями и минутами широты и минутами долготы.	х		х
Магнетизм и компасы
Общие принципы.
Магнетизм Земли.	х		х
Разделение общей магнитной силы Земли на вертикальную и горизонтальную составляющих.	х		х
Вариация - годовое изменение магнетизма самолетов.	х		х
Магнетизм воздушного судна.
Результирующая магнитных полей.	х		х
Хранение магнитных материалов подальше от компаса.	х		х
Карты
Особенности разных типов проекций
Проекция Меркатора.	х		х
Проекция Ламберта.	х		х
Представление меридианов, параллелей, большие круги и линии румбов
В проекции Меркатора.	х		х
В проекция Ламберта.	х		х
Использование действующих аэронавигационных карт.	х		х
Построение позиций.	х		х
Методы указания масштаба и рельефа (ИКАО топографические карты).	х		х
Принятые обозначения.	х		х
Измерение углов и расстояний.	х		х
Прокладка азимутов и расстояний.	х		х
Основа DR навигации (прокладка пути).	х		х
Путевой угол (трек).	х		х
Курс (компасный, магнитный и истинный).	х		х
Скорость ветра.	х		х
Воздушная скорость (IAS, CAS и TAS).	х		х
Путевая скорость.	х		х
ETA.	х		х
Дрейф и угол коррекции ветра.	х		х
DR местоположение.	х		х
Использование навигационного компьютера
Скорость.	х		х
Время.	х		х
Расстояние.	х		х
Расход топлива.	х		х
Преобразования.	х		х
Воздушная скорость.	х		х
Скорость ветра.	х		х
Истинная высота.	х		х
Треугольник скоростей.	х		х
Курс.	х		х
Путевая скорость.	х		х
Линия пути и угол сноса.	х		х
Измерение элементов DR
Расчет высоты.	х		х
Определение соответствующей скорости.	х		х
Навигация в полете
Использование визуальных наблюдений и применение с целью навигации в полете.	х		х
Навигация в крейсерском полете, использование расчетных точек (fix) для исправления навигационных данных
Исправление путевой скорости.	х		х
Исправления боковых уклонений.	х		х
Расчет направления и скорости ветра.	х		х
Исправления ETA.	х		х
Заполнение бортового журнала.	х		х
9.2. Радионавигация
Основы теории распространения радиоволн
Антенны
Характеристики.	х		х
Распространение волны в зависимости от полосы частот.	х		х
Радиотехнические средства
Наземные пеленгаторы.
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Покрытие.	х		х
Дальность.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность дальность.	х		х
NDB / ADF
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Покрытие.	х		х
Дальность.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность дальность.	х		х
VOR
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Покрытие.	х		х
Дальность.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность дальность.	х		х
DME
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Покрытие.	х		х
Дальность.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность дальность.	х		х
Радиолокатор
Наземный радиолокатор
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Покрытие.	х		х
Дальность.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность дальность.	х		х
Наземный радиолокатор вторичной локации и транспондер
Принципы работы.	х		х
Презентации и интерпретации.	х		х
Режимы и коды.	х		х
GNSS
GPS, ГЛОНАСС
Принципы работы.	х		х
Ошибки и точность.	х		х
Факторы, влияющие на точность.	х		х

Приложение 10 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов коммерческой авиации и линейных пилотов авиакомпаний

(сводная таблица)

Наименование учебного предмета и тем	Самолеты	Вертолеты
ATPL	CPL	ATPL/IR	ATPL	CPL
1. Воздушное законодательство и процедуры ОВД	х	х	х	х	х
Международное законодательство: конвенции, соглашения и организации.
Летная годность ВС.
Принадлежность ВС и регистрационные знаки.
Лицензирование персонала.
Правила полетов.
Процедуры аэронавигационного сервиса: эксплуатация ВС.
Аэронавигационного сервис и управление ВД.
Служба аэронавигационной информации.
Аэродромы и вертодромы.
Организация и умение работы в команде.
Поиск и спасение.
Авиационная безопасность.
Расследование катастроф и инцидентов ВС.
2. Общие знания о ВС: конструкция и системы, двигательная установка, электро- и аварийное оборудование	х	х	х	х	х
Дизайн системы, нагрузки, напряжения и обеспечение надежности.
Конструкция ВС.
Гидравлика.
Шасси, колеса, покрышки, тормоза.
Органы управления ВС.
Пневматика: система наддува и кондиционирования.
Противообледенительные системы.
Топливная система.
Электрооборудование.
Основы ВС: измерительные приборы.
Поршневые двигатели.
Турбинные двигатели.
Системы обнаружения и защиты.
Кислородные системы.
Вертолет: специфические системы.				х	х
Вертолет: главная втулка.				х	х
Вертолет: трансмиссия.				х	х
Вертолет: лопасти.				х	х
Общие знания о ВС: приборное оборудование
Датчики и указатели.
Измерение воздушных параметров.
Магнетизм: Компас прямой индикации и через преобразующее устройство.
Гироскопические приборы.
Инерциальная навигация и системы отсчета.
Самолет: системы автоматического управления полетом.
Вертолет: системы автоматического управления полетом.
Триммирование, демпфер рыскания, соблюдение летных ограничений.
Автомат тяги: система автоматического контроля тяги.
Системы связи.
Системы управления полетом (FMS).
Системы приближения и предупреждения.
Интегрированные приборы: электронные дисплеи.
Системы контроля и регистрации, обеспечение функционирования.
Цифровые системы и компьютеры.
3. Летные характеристики и планирование	х	х	х	х	х
Вес и центровка: самолеты и вертолеты	х	х	х	х	х
Цель мероприятий в отношении веса и центровки.
Загрузка.
Основы расчета ЦТ.
Вес и центровка ВС в деталях.
Определение ЦТ.
Процедуры с грузом.
Летные характеристики: самолет	х	х
Общие положения.
Характеристики класса В: самолеты SE.
Характеристики класса В: самолеты МE.
Характеристики класса А: самолеты.
Планирование и контроль полета	х	х	х	х	х
Планирование полета VFR.
Планирование полета IFR.
Планирование топлива.
Предполетная подготовка.
ATS план полета.
Контроль полета и перепланирование в полете.
Летные характеристики: вертолет			х	х	х
Общие положения.
Характеристики класса 3 SE.
Характеристики класса 2.
Характеристики класса 1.
4 Человеческий фактор	х	х	х	х	х
Человеческий фактор: основные концепции.
Основы авиационной физиологии и сохранение здоровья.
Основы авиационной психологии.
5 Метеорология	х	х	х	х	х
Атмосфера.
Ветер.
Термодинамика.
Облака и туман.
Осадки.
Воздушные массы и фронты.
Системы давления.
Климатология.
Угрозы безопасности полетов.
Метеорологическая информация.
6 Навигация	х	х	х	х	х
Общая навигация	х	х	х	х	х
Основы навигации.
Магнетизм и компасы.
Карты.
Расчетный метод навигации.
Навигация в полете.
Радионавигация
Основы теории распространения радиоволн.
Радиосредства.
Радиолокаторы.
Навигационные системы RNAV. FMS.
GNSS.
7. Эксплуатационные процедуры	х	х	х	х	х
Основные требования.
Угрозы и эксплуатационные процедуры в особых случаях полета.
Аварийные процедуры на вертолете.
8. Принципы полета	х	х	х	х	х
Принципы полета: самолет	х	х
Дозвуковая аэродинамика.
Устойчивость.
Ограничения.
Винты.
Механика полета.
Принципы полета: вертолет			х	х	х
Дозвуковая аэродинамика.
Сверхзвуковая аэродинамика и сжимаемость.
Типы вертолетов.
Аэродинамика несущего винта.
Механика несущего винта.
Хвостовой винт.
Равновесие, устойчивость и управляемость.
Механика полета.
9. Радиосвязь	х	х	х	х	х
VFR радиосвязь
Определения.
Общие эксплуатационные Процедуры.
Информация о погоде (VFR термины).
Действия при потере связи.
Процедуры срочности и бедствия.
Основные принципы распространения VHF волн и подбор частот.
IFR радиосвязь
Определения.
Общие эксплуатационные процедуры.
Действия при потере связи.
Процедуры срочности и бедствия.
Информация о погоде (IFR термины).
Основные принципы распространения VHF волн и подбор частот.
Азбука Морзе.

Приложение 11 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Примерное содержание этапов летной подготовки и критерии оценки подготовки

1. Обучение полетам выполняется в четыре этапа.

Этап 1. Упражнения до первого самостоятельного полета составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором на одномоторном самолете, в том числе:

1) предполетные действия, определение массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

2) движение по аэродрому и в аэродромном кругу (trafficpattern), предотвращение столкновений и меры предосторожности;

3) управление самолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

4) нормальные взлеты и посадки;

5) полеты на критически низких скоростях, распознавание и выход из начального и развившегося сваливания, предотвращение штопора;

6) ненормальные положения самолета и ситуации с имитацией отказа двигателя.

Этап 2. Упражнения до первого самостоятельного полета по маршруту составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором и, по крайней мере, 10 часов самостоятельного полета, включая:

1) максимальные полетные режимы (короткая ВПП и высота пролета препятствий (obstacle clearance)) при взлете и короткая ВПП на посадке;

2) полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180°;

3) полет с инструктором по маршруту с использованием внешних визуальных ориентиров, "слепого счисления пути" (dead reckoning), и радионавигационных средств, процедуры отклонений от маршрута;

4) движение по аэродрому и в аэродромном кругу на различных аэродромах;

5) взлеты и посадки при боковом ветре;

6) нештатные и аварийные процедуры и маневры, включая имитацию неисправностей оборудования самолета;

7) действия при подлете, вылете и прохождении контролируемых аэродромов, соблюдение процедур ATS, процедур радиотелефонной связи, фразеологии;

8) знание метеорологических кратких оповещений, оценка погодных условий полета и использования службы аэронавигационной информации AIS.

Этап 3. Упражнения до промежуточной проверки по визуальной навигации содержат, в общей сложности, не менее 5 часов обучения с инструктором и, по крайней мере, 40 часов в качестве командира судна (КВС). Обучение с инструктором и упражнения до промежуточной проверки по визуальной навигации должны включать в себя:

1) повторение упражнений этапов 1 и 2;

2) полет по правилам визуальных полетов (VFR) при относительно высоких скоростях, распознавание и восстановление из спиральных пикирований (spiraldive);

3) промежуточная проверка по визуальной навигации, проведенная инструктором, не участвовавшим в обучении кандидата;

4) ночные полеты, включая взлеты и посадки в качестве КВС.

Этап 4. Упражнения для подготовки к проверке летных умений для получения IR:

1) по крайней мере, 55 часов полетов по приборам, которые могут содержать до 25 часов наземной тренировки на тренажерах FNPT I или до 40 часов на тренажерах FNPT II, FTD 1/2/3 или FFS, которые должны проводиться инструктором FI (с допуском на обучение IR), IRI или SFI;

2) 20 часов полетов по приборам в качестве курсанта-командира судна (SPIC);

3) предполетные действия при подготовке полетов по приборам, включая использование руководства по летной эксплуатации и документов управления воздушным движением (ATS), относящихся к подготовке IFR плана полета;

4) процедуры и маневры при выполнении полетов IFR в нормальных, нештатных и аварийных условиях, включая, по крайней мере:

переход от визуального полета к IFR на взлете;

стандартные маршруты вылета и прибытия по приборам (SIDsandSTARs);

процедуры по IFR на маршруте;

процедуры в ожидания (holdingprocedures);

заходы на посадку по приборам до установленных метеоминимумов;

уход на второй круг;

заход по процедуре захода по приборам и посадка, в том числе заход по кругу (circling) с посадкой.

5) маневры по ходу полета и конкретные характеристики полета;

6) работа либо с одномоторным, либо с многомоторным самолетом, в том числе, эксплуатация многодвигательного самолета исключительно по приборам с имитацией отказа двигателя, его остановки и повторного запуска (последняя операция должна быть на безопасной абсолютной высоте, если ее осуществляют не на тренажере FSTD).

2. Экзамен по практическим умениям (Skill Test)

После завершения соответствующей летной подготовки, кандидат проходит экзамен по практическим умениям для CPL(A) на либо одномоторном, либо многодвигательном самолете и проверку для квалификации ППП (IR) на многодвигательном самолете.

Приложение 12 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Примерное содержание этапов летной подготовки и критерии оценки подготовки.

1. Обучение полетам выполняется в четыре этапа.

Этап 1. Упражнения до первого самостоятельного полета составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором на одномоторном самолете, в том числе:

1) предполетные действия, определение массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

2) движение по аэродрому и в аэродромном кругу (trafficpattern), предотвращение столкновений и меры предосторожности;

3) управление самолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

4) нормальные взлеты и посадки;

5) полеты на критически низких скоростях, распознавание и выход из начального и развившегося сваливания, предотвращение штопора;

6) ненормальные положения самолета и ситуации с имитацией отказа двигателя.

Этап 2. Упражнения до первого самостоятельного полета по маршруту составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором и, по крайней мере, 10 часов самостоятельного полета, включая:

1) максимальные полетные режимы (короткая ВПП и высота пролета препятствий (obstacleclearance)) при взлете и короткая ВПП на посадке;

2) полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180°;

3) полет с инструктором по маршруту с использованием внешних визуальных ориентиров, "слепого счисления пути" (deadreckoning), и радионавигационных средств, процедуры отклонений от маршрута;

4) движение по аэродрому и в аэродромном кругу на различных аэродромах;

5) взлеты и посадки при боковом ветре;

6) нештатные и аварийные процедуры и маневры, включая имитацию неисправностей оборудования самолета;

7) действия при подлете, вылете и прохождении контролируемых аэродромов, соблюдение процедур ATS, процедур радиотелефонной связи, фразеологии;

8) знание метеорологических кратких оповещений, оценка погодных условий полета и использования службы аэронавигационной информацииAIS.

Этап 3. Упражнения до промежуточной проверки по визуальной навигации содержат, в общей сложности, не менее 30 часов обучения с инструктором и, по крайней мере, 58 часов в качестве командира судна (КВС). Обучение с инструктором и упражнения до промежуточной проверки по визуальной навигации должны включать в себя:

1) повторение упражнений этапов 1 и 2, которые должны включать, по крайней мере, 5 часов полетов на самолете, сертифицированном для перевозки минимум 4-х людей и иметь винт с изменяемым шагом и убирающееся шасси;

2) полет по правилам визуальных полетов (VFR) при относительно высоких скоростях, распознавание и восстановление из спиральных пикирований (spiraldive);

3) промежуточная проверка по визуальной навигации, проведенная инструктором, не участвовавшим в обучении кандидата;

4) ночные полеты, включая взлеты и посадки в качестве КВС.

5) по крайней мере, 10 часов полетов по ППП, которые могут включать 5 часов наземной тренировки полетам по приборам на тренажере FNPT или FFS проведенные инструктором FI или одобренным SFI.

Этап 4. Учебные полеты и тестирование до проведения экзамена по практическим умениям для CPL(A) включая следующее:

1) до 30 часов учебных полетов, которые могут быть совмещены с тренировками для выполнения авиационных работ;

2) повторения упражнений этапа 3, по необходимости;

3) маневры в полете и особые режимы полета;

4) тренировка на многодвигательном самолете.

2. Экзамен по практическим умениям (Skilltest).

11. После завершения соответствующей летной подготовки, заявитель проходит экзамен по практическим умениям для CPL(A) на либо одномоторном, либо многодвигательном самолете.

Приложение 13 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

1. Примерное содержание и количество упражнений визуальных учебных полетов летной подготовки

Визуальные учебные полеты:	Примерное распределение летного времени
Упражнение 1. Предполетная подготовка; расчет массы и центровки; осмотр и обслуживание самолета.
Упражнение 2. Взлет, полет в зоне аэродрома, заход на посадку и посадка, использование карт контрольных проверок (checklist), избегание опасных сближений и проверочные процедуры.	0:45
Упражнение 3. Полеты в зоне аэродрома: имитация отказа двигателя в процессе взлета и после взлета.	0:45
Упражнение 4. Максимальная производительность: взлет с короткой дистанции, проход препятствий, посадка на короткую полосу.	1:00
Упражнение 5. Взлеты и посадки с боковым ветром, уходы на второй круг.	1:00
Упражнение 6. Полеты на относительно высоких скоростях, распознавание и выход из крутых пикирований.	0:45
Упражнение 7. Полеты на критически низких скоростях, избегание штопора, распознавание и вывод из резвившегося сваливания.	0:45
Упражнение 8. Полет по маршруту используя слепое счисление пути и радионавигационные средства; планирование полета; заполнение и подача плана полета FPL; работа с погодной информацией и НОТАМами; процедуры ведения радиосвязи; проход через контролируемую зону аэродрома; соответствие процедурам органов УВД; имитация потери радиосвязи, ухудшения погодных условий, процедуры ухода на запасной аэродром; имитация отказа двигателя при полете по маршруту; выбор площадки для посадки.	10:00

2. Примерное содержание и количество упражнений учебных полетов по приборам

Все упражнения могут быть выполнены на FNPTI/II, FTD1/2/3 или FFS. Если полеты производятся в визуальных полетах, должны быть предприняты меры для имитации СМУ.

Учебные полеты по приборам	Примерное распределение летного времени
Упражнение 1. Основы полетов по приборам без визуальных внешних ориентиров; горизонтальный полет; изменение мощности двигателя для ускорения и торможения, поддержание прямого горизонтального полета; развороты в горизонтальном полете с кренами 15⁰ и 25⁰, вывод на заданные курсы.	0:30
Упражнение 2. Повторение упражнения 9; дополнительно выполнить набор и снижение, выдерживая курс и скорость, перевод в горизонтальный полет; повороты с набором и снижением.	0:45
Упражнение 3. Выполнение инструментальных процедур: Начало процедуры, торможение до скорости захода, установка закрылков в требуемую конфигурацию; Выполнение стандартных разворотов; Вывод на обратный курс, выдерживание нового курса на протяжении 1й минуты; Координированный разворот, выпуск шасси, снижение с вертикальной скоростью 500 фт/мин; Вывод на начальный курс, сохранение вертикальной скорости снижения (500 фт/мин) и выдерживание курса на протяжении 1й минуты; Переход в горизонтальный полет, высота на 1000 футов (300 метров) ниже, чем первоначальная; Выполнение ухода на второй круг; Набор с наилучшей скоростью набора (Vy).	0:45
Упражнение 4. Повторение упражнения 9 и выполнение крутых разворотов с креном 45⁰; восстановление из ненормальных пространственных положений.	0:45
Упражнение 5. Повторение упражнения 12.	0:45
Упражнение 14. Навигация с помощью радионавигационных средств VOR, NDB или, если доступно, VDF; перехват установленных QDM и QDR.	0:45
Упражнение 6. Повторение упражнения 9 и восстановление из ненормальных пространственных положений.	0:45
Упражнение 7. Повторение упражнения 9, развороты и изменения высоты и восстановление из ненормальных пространственных положений с имитацией отказа авиагоризонта или гироскопического компаса.	0:45
Упражнение 8. Распознавание и вывод из начального и резвившегося сваливания.	0:45
Упражнение 9. Повторение упражнений 14, 16 и 17.	3:30

3. Летная тренировка на многодвигательном самолете

Перед началом тренировки кандидат удовлетворяет требованиям допуска на класс или тип самолета, который будет использоваться при экзамене по практическим умениям.

Практический опыт

1. Кандидат на CPL(A) имеет, как минимум, 200 часов налета, включая, по меньшей мере, следующие полеты:

1) 100 часов полетов в качестве командира ВС (PIC), из которых 20 часов полета по маршруту в качестве PIC, включая визуальный полет на расстояние не менее 540 км (300 морских миль), в ходе которого производится посадка на двух аэродромах, отличных от аэродрома вылета;

2) 5 часов полетов в ночное время, в том числе 3 часа под контролем инструктора, которые должны включать в себя, как минимум 1 час навигации по заданному маршруту, 5 сольных взлетов и 5 сольных посадок;

3) 10 часов полетов по приборам, из которых до 5 часов могут наземным обучением на тренажерах FNPT-I/II, FTD -1/2 или FFS. Кандидат, имеющий сертификат об окончании базового модуля подготовки к полетам по приборам ("Basic Instrument Flight Module") имеет право на зачисление до 10 часов обучения на этом модуле в счет времени, необходимого для обучения по приборам. Часы, проведенные на тренажере "BITD" не подлежат зачету.

4) 6 часов полетного времени должно быть проведено на многодвигательном самолете, если он используется при проверке летных умений.

5) Часы полетов в качестве PIC на других видах воздушных судов могут засчитываться в счет 200 часов налета в следующих случаях:

30 часов в вертолете, если кандидат имеет свидетельство частного пилота вертолета PPL(H);

100 часов в вертолете, если кандидат имеет свидетельство коммерческого пилота вертолета CPL(H);

30 часов полетов на мотопланерах и планерах;

30 часов на дирижаблях, если кандидат имеет свидетельство пилота-любителя дирижабля

60 часов на дирижаблях, если кандидат имеет свидетельство коммерческого пилота дирижабля.

Экзамен по практическим умениям (Skilltest)

2. После завершения соответствующей летной подготовки, заявитель проходит экзамен по практическим умениям для CPL(A) на либо одномоторном, либо многодвигательном самолете.

Приложение 14 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Примерное содержание этапов летной подготовки и критерии оценки подготовки.

Летная подготовка включает пять этапов.

Этап 1. Упражнения до первого самостоятельного полета составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором на одномоторном самолете, в том числе:

предполетные действия, определение массы и центровки, осмотр и обслуживание самолета;

движение по аэродрому и в аэродромном круге (trafficpattern), предотвращение столкновений и меры предосторожности;

управление самолетом с помощью внешних визуальных ориентиров;

нормальные взлеты и посадки;

полеты на критически низких скоростях, распознавание и вывод из начального и развившегося сваливания, предотвращение штопора;

ненормальные положения самолета (unusualattitudes) и имитация отказа двигателя.

Этап 2. Упражнения до первого самостоятельного полета по маршруту составляют в общей сложности не менее 10 часов полетов с инструктором и, по крайней мере, 10 часов самостоятельных полетов, включая:

максимальные полетные режимы (короткая ВПП и высота пролета препятствий (obstacleclearance)) при взлете и короткая ВПП на посадке;

полет только по приборам, включая выполнение разворота на 180°;

полет с инструктором по маршруту с использованием внешних визуальных ориентиров, радара и радионавигационных средств, отклонений от курса;

движение по аэродрому и в аэродромном круге на различных аэродромах;

взлет и посадка при боковом ветре;

нештатные и аварийные процедуры и маневры, включая имитацию неисправностей оборудования самолета;

действия при подлете, вылете и прохождении контролируемых аэродромов, соблюдение процедур АТS, процедур радиотелефонной связи, фразеология;

знание метеорологических оповещений и брифингов, оценка погодных условий полета и использования службы аэронавигационной информацииAIS.

Этап 3. Упражнения до проведения промежуточной проверки по визуальной навигации, в общей сложности, не менее 5 часов обучения с инструктором и, по крайней мере, 40 часов в качестве командира судна (КВС). Обучение с инструктором и упражнения до проведения промежуточной проверки по визуальной навигации должны включать в себя:

повторение упражнений этапов 1 и 2;

полет по правилам визуальных полетов (VFR) при относительно высоких скоростях, распознавание и восстановление из спиральных пикирований (spiraldives);

промежуточная проверка по визуальной навигации, проведенная инструктором (FI), не участвовавшим в обучении кандидата;

ночные полеты, включая взлеты и посадки в качестве КВС.

Этап 4. Упражнения для подготовки к проверке летных умений для получения IR:

по крайней мере, 55 часов полетов по приборам, которые могут содержать до 25 часов наземной тренировки на тренажерах FNPT I или до 40 часов на тренажерах FNPT II, FTD 1/2/3 или FFS, которые должны проводиться инструктором FI (с допуском на обучение IR), IRI или SFI;

20 часов полетов по приборам в качестве курсанта-командира судна (SPIC);

предполетные действия при подготовке полетов по приборам, включая использование руководства по летной эксплуатации и документов управления воздушным движением (ATS), относящихся к подготовке IFR плана полета;

процедуры и маневры при выполнении полетов IFR в нормальных, нештатных и аварийных условиях, включая, по крайней мере:

переход от визуального полета к IFR на взлете;

стандартные маршруты вылета и прибытия по приборам (SID sand STARs);

процедуры по IFR на маршруте;

процедуры в ожидания (holding procedures);

заходы на посадку по приборам до установленных метеоминимумов;

уход на второй круг;

заход по процедуре захода по приборам и посадка, в том числе заход по кругу (circling) с посадкой.

маневры по ходу полета и конкретные характеристики полета;

работа с многодвигательным самолетом в упражнениях по п.4.4.д, в том числе эксплуатация самолета исключительно по приборам, с имитацией отказа двигателя, его остановки и повторного запуска (последняя операция должна быть на безопасной абсолютной высоте, если ее осуществляют не на тренажере FSTD).

Этап 5. Обучение и летная проверка по курсу взаимодействия в многочленном экипаже (МСС), содержащего соответствующие требования к обучению;

если по завершении этой части обучения кандидату не требуется квалификационная отметка типа для самолетов с многочленным экипажем, ему будет выдано свидетельство об окончании курса МСС.

Экзамен по практическим умениям (Skiltest)

После завершения соответствующей летной подготовки, кандидат проходит экзамен по практическим умениям для CPL(A) на либо одномоторном, либо многодвигательном самолете и экзамен для допуска к ППП (IR skill test) на многодвигательном самолете.

Приложение 15 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке пилотов на квалификационную отметку на право выполнение полетов по приборам

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	Воздушное законодательство и процедуры	Основы международного воздушного законодательства и Закон Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространство Республики Казахстан и деятельности авиации", в части касающихся выполнения полетов по ППП; правила и положения, касающиеся полетов по ППП; порядок установки высотомера; - соответствующие практика и правила обслуживания воздушного движения.
2	Общие знания по воздушным судам применительно к запрашиваемому виду воздушного судна	Использование, ограничения и пригодность к эксплуатации бортового электронного оборудования, электронных устройств и приборов, необходимых для управления и навигации воздушного судна при полете по ППП и в метеорологических условиях полета по приборам; использование и ограничения автопилота; компасы, поворотная ошибка и ошибка из-за воздействия ускорения; гироскопические приборы, эксплуатационные ограничения и воздействие прецессии; правила и порядок действий при неисправностях различных пилотажных приборов.
3	Летные характеристики и планирование применительно к запрашиваемому виду воздушного судна	Планирование полета IFR; предполетная подготовка и проверка, соответствующая полету по ППП; оперативное планирование полета; подготовка и представление для целей ОВД планов полета по ППП; порядок установки высотомера; контроль полета и перепланирование в полете.
4	Возможности человека	Возможности человека применительно к полетам на воздушных судах по приборам, включая принципы контроля факторов угроз и ошибок. Примечание. Инструктивный материал по разработке учебных программ, касающихся возможностей человека, включая контроль факторов угрозы и ошибок, содержится в Руководстве по обучению в области человеческого фактора (Doc 9683).
5	Эксплуатационные процедуры при выполнении полетов по IFR применительно к запрашиваемому виду воздушного судна	Применение методов контроля факторов угроз и ошибок в условиях эксплуатации; понимание и использование аэронавигационной документации: АIР, NОТАМ, авиационные коды и сокращения, и карт вылета, полета по маршруту, снижения и захода на посадку по приборам; меры предосторожности и правила действий в аварийной обстановке; меры безопасности, связанные с полетами по ППП; критерии пролета препятствий. Примечание. Информация для пилотов и персонала, занимающегося производством полетов, относительно параметров построения схем полета и эксплуатационных правил содержится в томе I "Производство полетов воздушных судов" Правил аэронавигационного обслуживания (PANS-OPS, Doc 8168). Правила, используемые в некоторых странах, могут отличаться от указанных в PANS-OPS, и знание таких различий важно для обеспечения безопасности полетов.
6	Метеорология	Применение авиационной метеорологии; понимание и использование карт, сводок и прогнозов; коды сокращения; правила получения и использование метеорологической информации; измерение высоты; причины, распознавание и последствия обледенения двигателей и планера; правила прохода фронтальных зон; обход опасных метеоусловий; для вертолетов и воздушных судов с системой увеличения подъемной силы: последствия обледенения несущего винта;
7	Радионавигация	Радиотехнические средства. Ненаправленный (NDB), азимутальный (VOR) и дальномерный (DME) радиомаяки; радиолокаторы. Наземный радиолокатор вторичной локации и транспондер; системы зональной навигации и RNAV или FMS; глобальная навигационная спутниковая система (GNSS). GPS, ГЛОНАСС; практическая аэронавигация с использованием радионавигационных средств; использование, точность и надежность навигационных систем, применяемых на этапах вылета, полета по маршруту, захода на посадку и посадки по IFR; опознавание радионавигационных средств;
8	IFR радиосвязь	Правила ведения связи и фразеология, применяемые при полетах воздушных судов по ППП; действия при потере связи; процедуры срочности и бедствия; информация о погоде (IFR термины); основные принципы распространения VHF волн и подбор частот; азбука Морзе.

Приложение 16 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

1. Примерное содержание, количество упражнений и этапов учебных полетов по приборам

Упражнения перед проверкой летных умений для получения квалификационной отметки о допуске к полетам по ППП (Instrument rating) включают следующее.

1. Базовый модуль подготовки к полетам по ППП.

Порядок и маневры для Базового модуля подготовки к полетам по ППП без внешних визуальных ориентиров включают, как минимум, следующее:

1) горизонтальный полет;

2) набор высоты;

3) снижение;

4) разворот в горизонтальном полете, набор высоты, снижение; приборные полеты по схемам (instrument pattern); крутой вираж (steep turn); радионавигация; возврат из необычных положений (recovery from unusual attitudes); полеты с ограниченной приборной панелью (limited panel); распознавание и вывод из зарождающегося и начавшегося сваливания.

2. Процедурный модуль подготовки к полетам по ППП включает следующие этапы:

1) предполетные процедуры для полетов по ППП, включающие изучение инструкций по полетам и документов соответствующих органов обслуживания воздушного движения при подготовке плана полета по ППП (IFR);

2) процедуры и маневры при выполнении полетов по ППП в нормальных, особых и аварийных условиях, включающие, в частности, как минимум:

переход от визуального полета к полету по ППП (IFR) на взлете;

стандартные схемы вылета и прибытия (standard instrument departures and arrivals);

процедуры полетов по ППП на маршруте;

процедуры ожидания (holding procedures);

заходы на посадку по приборам в соответствии с установленными минимумами;

процедуры ухода на второй круг;

посадка по приборам, в том числе заходы на посадку по кругу (circling;);

3) маневры в ходе полета и конкретные параметры полета;

4) при необходимости, осуществление вышеуказанных упражнений на многодвигательном самолете, в том числе управление самолетом исключительно по приборам, при моделировании ситуаций, когда один из двигателей находится в нерабочем состоянии, или отключается, или требуется перезапуск двигателя (последнее упражнение, должно осуществляться на безопасной высоте, если оно не проводится на тренажерах FFS или FNPT-II).

3. Учебный курс базового модуля подготовки к полетам по ППП

Модуль сфокусирован на основные аспекты полетов по приборам, включая ограниченную панель приборов и ненормальные пространственные положения.

Все упражнения могут быть выполнены на FNPTI/II, FTD1/2/3 или FFS, но не более 5 часов. Если полеты производятся в ВМУ, то предпринимаются меры для имитации ПМУ.

Учебные полеты по приборам	Примерное распределение летного времени
Упражнение 1. Основы полетов по приборам без визуальных внешних ориентиров; горизонтальный полет; изменение мощности двигателя для ускорения и торможения, поддержание прямого горизонтального полета; развороты в горизонтальном полете с кренами 15⁰ и 25⁰, вывод на заданные курсы.	0:30
Упражнение 2. Повторение упражнения 1; дополнительно выполнить набор и снижение, выдерживая курс и скорость, перевод в горизонтальный полет; повороты с набором и снижением.	0:45
Упражнение 3. Выполнение инструментальных процедур: начало процедуры, торможение до скорости захода, установка закрылков в требуемую конфигурацию; выполнение стандартных разворотов; вывод на обратный курс, выдерживание нового курса на протяжении 1й минуты; Координированный разворот, выпуск шасси, снижение с вертикальной скоростью 500 фт/мин; вывод на начальный курс, сохранение вертикальной скорости снижения (500 фт/мин) и выдерживание курса на протяжении 1-й минуты; переход в горизонтальный полет, высота на 1000 футов (300 метров) ниже, чем первоначальная; выполнение ухода на второй круг; набор с наилучшей скоростью набора (Vy).	0:45
Упражнение 4. Повторение упражнения 1 и выполнение крутых разворотов с креном 45⁰; восстановление из ненормальных пространственных положений.	0:45
Упражнение 5. Повторение упражнения 4.	0:45
Упражнение 6. Навигация с помощью радионавигационных средств VOR, NDB или, если доступно, VDF; перехват установленных QDM и QDR.	0:45
Упражнение 7. Повторение упражнения 1 и восстановление из ненормальных пространственных положений.	0:45
Упражнение 8. Повторение упражнения 1, развороты и изменения высоты и восстановление из ненормальных пространственных положений с имитацией отказа авиагоризонта или гироскопического компаса.	0:45
Упражнение 9. Распознавание и вывод из начального и резвившегося сваливания.	0:45
Упражнение 10. Повторение упражнений 6, 7 и 8.	3:30

2. Экзамен по практическим умениям для получения квалификационной отметки о допуске к полетам по приборам (IR SKILL TEST).

Параграф 1. Общее положение.

1. Кандидат на получение IR получает инструктаж по тому же классу или типу воздушного судна, которое будет использоваться при летной проверке.

2. Кандидат получает зачет по всем частям проверки летных умений (skilltest). Если по какому-либо пункту в какой-либо части получен незачет, значит, по этой части ставится незачет.

3. При незачете в более чем одной из частей требуется от кандидата пересдача всех частей летной проверки.

4. При незачете только одной части требуется пересдача этой части.

5. При незачете по любой части повторной проверки, в том числе по тем частям, которые были успешно сданы на предыдущей пересдаче, требуется от кандидата пересдачи всей проверки летных умений (skilltest).

6. Проверка летных умений по всем частям завершается в течение 6 месяцев. Неспособность сдать все соответствующие разделы теста с двух попыток потребует дальнейшего обучения.

6. Повторное обучение может начаться сразу после неудачных летных проверок. Количество попыток сдать проверку летных умений не ограничено.

Параграф 2. Проведение квалификационной проверки/экзамена по практическим умениям

1. Проверка предназначена для имитации практического полета. Маршрут полета выбирается экзаменатором. Существенным элементом является способность кандидата планировать и проводить полет на основе общепринятых инструктивных материалов. Кандидат берет на себя планирование полета и обеспечивает нахождение всего оборудования и документации для выполнения полета на борту. Продолжительность полета составляет не менее 1 часа.

2. В случае если кандидат принимает решение прекратить проверку по причинам, которые экзаменатор считает неадекватными, этот кандидат пересдает всю проверку снова. Если проверка останавливается по причинам, которые экзаменатор считает адекватными, то в следующем полете идет проверка только по несданным ее частям.

3. По усмотрению экзаменатора, любой маневр или процедура испытания повторяется кандидатом один раз. Экзаменатор останавливает тест на любом этапе, если он считает, что демонстрация навыков полета кандидатом требует полного повторного тестирования.

4. Кандидат пилотирует воздушное судно из положения, при котором могут быть выполнены функции КВС и выполняет полет, как будто нет других членов экипажа. Экзаменатор не участвует в пилотировании воздушного судна, за исключением случаев, когда его вмешательство необходимо в интересах безопасности, или во избежание недопустимой задержки для другого судна. Кандидат отвечает выполнение полета.

5. Относительная/Абсолютная высота принятия решения (Decision heights/altitude), минимальная относительная/абсолютная высота снижения (minimum descent heights/altitudes) и точка ухода на второй круг определяются кандидатом и согласуются с экзаменатором.

6. Кандидат на IR демонстрирует экзаменатору выполняемые им проверки и обязанности, в том числе идентификацию устройств радиосвязи. Проверки завершаются в соответствие с установленными картами контрольных проверок для воздушного судна, на котором проводится летная проверка. Во время подготовки к полету кандидат определяет параметры работы двигателя и скорости. Параметры взлета, захода на посадку и посадки рассчитывается кандидатом в соответствии с руководством по летной эксплуатации используемого воздушного судна.

Параграф 3. Содержание экзамена по практическим умениям

Использование карт контрольных проверок (checklist), применение летного мастерства (airmanship), анти- и противообледенительная процедуры и принципы контроля факторов угрозы и ошибок применяются во всех частях.

Часть 1 – Подготовка к полетам и вылет.
1	Работа с РЛЭ (или аналогичным руководством), особенно расчет параметров полета, массы и центровки.
2	Работа с документами обслуживания воздушного движения, прогнозом погоды.
3	Подготовка АТS плана полета, IFR плана и журнала полета.
4	Осмотр перед полетом.
5	Метеоминимумы.
6	Выруливание на взлет.
7	Предполетный брифинг. Взлет.
8***	Переход к полету по приборам.
9***	Инструментальные процедуры при вылете, установка высотомера.
10***	Согласование вопросов связи с пунктом АТS, процедуры радиосвязи.
Часть 2 - Общее пилотирование***
1	Управление самолетом исключительно по приборам, включая горизонтальный полет на разных скоростях, триммирование В.
2	Развороты с набором высоты и снижением со стандартным разворотом (Rate 1 turn).
3	Выход из необычных положений (unusual attitude), включая виражи с постоянным креном 45° и крутые виражи при снижении.
4*	Восстановление из сваливания в горизонтальном полете, виражах с подъемом и снижением и полете в посадочной конфигурации – только для самолетов.
5	Режим "ограниченной панели": устойчивый набор и снижение, стандартные развороты на заданной высоте с выходом на запланированный курс, восстановление из необычных положений (unusual attitude) – только для самолетов.
Часть 3 - Процедуры ifr по маршруту***
1	Слежение за линией пути, включая ее захват, например с использованием электронных навигационных систем NDB, VOR, RNAV.
2	Использование радиотехнических средств.
3	Горизонтальный полет, управление курсом, высотой и скоростью, установка мощности, техника триммирования.
4	Установка высотомера.
5	Оценка времени полета и расчетного времени прибытия (ETAs) (если потребуется, ожидание на маршруте (en-routeholding)).
5	Наблюдение за ходом полета, ведение журнала полета, контроль использования топлива, управлением системами ВС.
7	Процедуры защиты от обледенения, смоделированные, если необходимо.
8	Связь с АТS – согласование, процедуры радиосвязи.
Часть 4 – Процедуры точной посадки***
1	Установка и проверка средств навигации, идентификация оборудования.
2	Процедуры прибытия, проверка высотомера.
3	Переговоры при заходе на посадку и приземлении, включая проверки при снижении, заходе на посадку и приземлении.
4**	Процедура ожидания (Holding procedure).
5	Соответствие с установленной процедурой захода на посадку.
6	Оценка времени захода на посадку.
7	Управление курсом, высотой и скоростью (стабилизированная посадка).
8**	Уход на второй круг.
9**	Процедура повторного захода на посадку и посадки.
10	Связь с АТS – согласование, процедуры радиосвязи.
Часть 5 – Процедуры неточной посадки***
1	Установка и проверка средств навигации, идентификация оборудования.
2	Процедуры прибытия, проверка высотомера.
3	Переговоры при заходе на посадку и приземлении, включая проверки при снижении, заходе на посадку и приземлении.
4**	Процедура ожидания (Holding procedure).
5	Соответствие с установленной процедурой захода на посадку.
6	Оценка времени захода на посадку.
7	Управление курсом по высоте и скорости (стабилизированная посадка).
8**	Уход на второй круг.
9**	Процедура повторного захода на посадку и приземления.
10	Связь с АТS – согласование, процедуры радиосвязи.
Часть 6 – Полет, когда один из двигателей находится в нерабочем состоянии (только для многодвигательных самолетов) ***
1	Имитация отказа двигателя после взлета или при уходе на второй круг.
2	Заход на посадку, уход на второй круг и повторный заход на посадку в условиях отказа одного двигателя.
3	Заход на посадку и приземление при отказе одного двигателя.
4	Связь с АТS – согласование, процедуры радиосвязи.

Примечание:

*) может быть выполнено на тренажерах FFS, FTD 1/2/3 или FNPTII.

**) может быть выполнено, либо в части 4 , либо в части 5

***) должно быть выполнено при ориентировании только по приборам.

Приложение 17 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Компетенция и тематика дисциплин по теоретической подготовке летных инструкторов

Знания	Приемы и действия	Компетенция
1) понимание целей; 2) доступные средства; 3) методы на основе компетентности.	1) обеспечение рабочего места; 2) подготовка информационных материалов; 3) управление доступными пособиями, средствами.	Подготовка ресурсов.
1) барьеры на пути обучения; 2) методы обучения.	1) распределение полномочий, ролей моделей соответствующего поведения; 2) разъяснение ролей; 3) определение цели; 4) выяснение и поддержание потребностей слушателей.	Создание благоприятных условий для обучения.
Методы преподавания	ясное общение; методы преподавания, создание и поддерживание реалистических ситуаций, изыскание возможностей для обучения.	Презентация знаний.
Человеческий фактор (HF), Управление угрозами и ошибками (TEM), управление ресурсами экипажа (CRM).	Установление связей между (TEM), (CRM) теорией и практикой.	Интегрирование (TEM), (CRM).
Распределение учебного времени.	Распределение времени для достижения цели, соответствующей компетенции.	Распределение времени для достижения целей обучения.
1) способствование; 2) создание конструктивной обратной связи; 3) как стимулировать слушателей задавать вопросы и обращаться за советом.	1) поощрение участия студента; 2) демонстрация, мотивации, терпеливым, уверенным и напористым образом; 3) один-на-один тренинг; 4) установление отношений взаимной поддержки.	Облегчение процесса обучения.
1) методы наблюдения; 2) методы записи наблюдений.	1) оценивание и поощрение самооценки обучаемым результативности относительно стандартов компетентности; 2) оценивание наблюдений по принятию решений и обеспечению четкой обратной связи; 3) наблюдение поведения по CRM.	Оценивание успеваемости обучаемого.
1) методов обучения; 2) стратегии адаптации тренинга в зависимости от индивидуальных потребностей.	1) сравнение отдельных результатов для определенных целей; 2) определение индивидуальных различий в показателях успеваемости; 3) применение соответствующих корректирующих действий.	Контроль и анализ результатов прогресса.
1) единица компетенции и связанные с ней элементы; 2) критерии эффективности.	1) инициирование обратной связи от обучаемого; 2) отслеживание тренировочных процессов против критериев компетентности; 3) сохранение соответствующих записей.	Оценка учебных занятий.
1) цели обучения по фазам; 2) сравнении отдельных и системных недостатков.	Точность отчета, используя только наблюдаемые действия и события.	Сообщение результата.
Авиационная психология.	Психические процессы и их характеристика. Знания, умения, навыки и закономерности их формирования. Психические свойства личности, их изучение и учет в работе с обучаемыми слушателями. Психофизиологическая характеристика летного труда. Психологические особенности разных видов полетов. Особенности детско-юношеской психологии и их учет в учебно-воспитательном процессе.
Основы педагогики.	Дидактические принципы и их применение в процессе обучения. Инструктор – педагог и воспитатель обучаемых слушателей. Летная группа: комплектование и организация учебно-летной работы. Основные принципы воспитания и их характеристика. Методы воспитания и их применение в учебно-воспитательной работе. Особенности учебно-воспитательной работы с детьми и юношами.
Методика летного обучения.	Роль инструктора в процессе летного обучения и его функциональные обязанности. Организация и методика теоретической и наземной подготовки. Планирование летной работы. Предварительная, предполетная, непосредственная подготовка к полетам. Место тренажей в различных видах подготовки к полетам и их методика. Методы и приемы обучения в полете. Организация и методика первоначального обучения полетам на самолетах. Методика обучения полетам по кругу. Методика обучения полетам в зону на маневрирование и пилотаж. Методика обучения маршрутным полетам. Анализ и разбор полетов. Ведение летной документации. Методика учета и анализа ошибок и предпосылок к летным происшествиям.

Приложение 18 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке штурмана

Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
Воздушное право	Правила и положения, касающиеся держателя свидетельства штурмана. Соответствующие практики. Правила обслуживания воздушного движения.
Летные характеристики, планирование и загрузка	Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики воздушного судна. Использование взлетно-посадочных и других характеристик, включая правила управления в крейсерском режиме. Предполетное планирование и оперативное планирование полета по маршруту; подготовка и представление планов полета для целей ОВД. Соответствующие правила обслуживания воздушного движения. Порядок установки высотомера.
Возможности человека	Возможности человека применительно к штурману, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Метеорология	Понимание и практическое применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов; коды и сокращения; правила получения и использование метеорологической информации перед полетом и во время полета. Принцип измерения барометрической высоты. Авиационная метеорология. Климатология соответствующих районов, с точки зрения ее влияния на авиацию. Перемещение областей низкого и высокого давления, структура фронтов, возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки.
Навигация	Методы счисления пути, полеты по изобарической поверхности и правила астронавигации. Использование аэронавигационных карт, радионавигационных средств и систем зональной навигации. Особые навигационные требования в отношении полетов по маршрутам большой протяженности. Использование, ограничения и эксплуатационная надежность авиационного электронного и приборного оборудования, необходимого для навигации воздушного судна. Использование, точность и надежность навигационных систем, применяемых на этапах вылета, полета по маршруту и захода на посадку. Опознавание радионавигационных средств. Принципы, характеристики и использование автономных систем и систем, ориентированных на внешние средства. Работа бортового оборудования. Небесная сфера, включая движение небесных светил, их выбор и распознавание в целях определения местонахождения воздушного судна в полете. Тарировка сектантов. Заполнение навигационной документации. Определения, единицы измерения и формулы, используемые в аэронавигации.
Эксплуатационные правила	Понимание и использование такой аэронавигационной документации, как АIР, NОТАМ, авиационные коды, сокращения и карты вылета, полета по маршруту, снижения и захода на посадку по приборам.
Основы полета	Основы полета.
Радиотелефония	Правила ведения связи и фразеология радиообмена.

Приложение 19 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке бортинженера/бортмеханика

Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
Воздушное право	Правила и положения, касающиеся держателя свидетельства бортинженера. Правила и положения, регулирующие эксплуатацию гражданских воздушных судов в части обязанностей бортинженера.
Общие знания по воздушным судам	Основные принципы устройства силовых установок, газотурбинных и/или поршневых двигателей. Характеристики топлива, топливные системы, включая регулирование подачи топлива. Смазочные материалы и системы смазки. Форсажные камеры и системы впрыска, назначение и принципы работы систем зажигания и запуска двигателей. Принципы работы, правила эксплуатации и ограничения силовых установок воздушных судов; влияние атмосферных условий на характеристики двигателей. Планеры, органы управления, конструкции, колесные шасси, тормоза и противоюзовые устройства, ресурс по коррозии и усталости материалов; обнаружение повреждений и дефектов конструкции. Противообледенительные и водоотталкивающие системы. Системы наддува и кондиционирования воздуха, кислородные системы. Гидравлические и пневматические системы. Основы электротехники, электрические системы постоянного и переменного тока, системы электропроводки воздушных судов, металлизация и экранирование. Принципы работы приборного оборудования, компасов, автопилотов, связного радиооборудования, радионавигационных и радиолокационных средств, систем управления полетом, дисплеев и авиационного электронного оборудования. Ограничения соответствующих воздушных судов. Системы пожарной сигнализации и противопожарные системы. Использование и проверка исправности оборудования и систем соответствующих воздушных судов.
Летные характеристики, планирование и загрузка	Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики и характеристики управляемости воздушного судна. Расчеты массы и центровки. Использование и практическое применение данных о летно-технических характеристиках, включая правила управления в крейсерском режиме.
Возможности человека	Возможности человека применительно к бортинженеру, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Эксплуатационные правила	Принципы технического обслуживания, правила поддержания летной годности, дефектация, предполетные осмотры, меры предосторожности при заправке топливом и применение внешних источников питания. Установленное оборудование и системы кабины. Порядок действий в нормальных, особых и аварийных условиях. Эксплуатационные правила грузовых перевозок и перевозки опасных грузов.
Основы полета	Основы аэродинамики.
Радиотелефония	Правила ведения связи и фразеология радиообмена.

Приложение 20 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке при переподготовке и поддержанию профессионального уровня членов летных экипажей (самолеты)

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	1. Общие сведения о ВС, конструкция, приборы, нормальная работа систем и неисправности	1. Размеры: минимальная требуемая ширина ВПП при повороте на 180 °/dimensions: minimum required runway width for 180 ° turn. 2. Двигатель, включая вспомогательную силовую установку (ВСУ) /engine including auxiliary power unit: тип двигателя или двигателей/ type of engine or engines; в общем, функции следующих систем или компонентов/ in general, function of the following systems or components: двигатель/ engine вспомогательная силовая установка/ auxiliary power unit; масляная система/ oil system; топливная система /fuel system; система зажигания /ignition system; система запуска/starting system; система сигнализации пожара и система пожаротушения /fire warning and extinguishing system; генераторы и привод генераторов/ generators and generator drives; указатель мощности /power indication; обратная тяга /reverse thrust; впрыска воды /water injection; на поршневых или турбовинтовых двигателях дополнительно /on piston or turbine-propeller engines additionally: система воздушных винтов/ propeller system; система оперения /feathering system; элементы управления двигателем (включая стартер), приборы двигателя и показания в кабине экипажа, их функции, взаимосвязи и интерпретации /engine controls (including starter), engine instruments and indications in the cockpit, their function, interrelation and interpretation; работа двигателя, включая APU, во время запуска двигателя, запуска и двигателя сбоев, процедур для нормальной работы в правильной последовательности /engine operation, including APU, during engine start, start and engine malfunctions, procedures for normal operation in the correct sequence. 3. Топливная система /fuel system: расположение топливных баков, топливных насосов, топливопроводов к двигателям, емкости резервуаров, клапаны и измерительные приборы/ location of the fuel tanks, fuel pumps, fuel lines to the engines, tank capacities, valves and measuring; расположение следующих систем /location of the following systems: фильтрации /filtering; обогрева /heating; заправки и слива топлива/ fuelling and defueling; слива /dumping; вентиляции/ venting. в кабине пилотов /in the cockpit: блоки контроля и индикаторы топливной системы /the monitors and indicators of the fuel system; запас и расход топлива, интерпретация/ quantity and flow indication, interpretation; процедуры /procedures: процедуры распределения топлива в различные топливных баках /fuel procedures distribution into the various tanks; подача топлива, контроль температуры и слив топлива /fuel supply, temperature control and fuel dumping. 4. Система герметизации и кондиционирование воздуха/ pressurisation and air conditioning: компоненты системы и устройства защиты/ components of the system and protection devices; блоки контроля и индикаторы кабины экипажа /cockpit monitors and indicators; интерпретация условий эксплуатации/ interpretation about the operational condition; нормальная работа системы во время запуска, крейсерского полета, захода на посадку и посадки, кондиционирование воздуха и контроль температуры /normal operation of the system during start, cruise, approach and landing, air conditioning airflow and temperature control. 5. Противообледенительная защита и защита от дождя, стеклоочистители и защита от дождя/ice and rain protection, windshield wipers and rain repellent: компоненты, противообледенительной защиты воздушного судна, включая двигатели, источники тепла, средства контроля и указания /ice protected components of the aeroplane including engines, heat sources, controls and indications: работа системы защиты от обледенения или противообледенения во время взлета, набора высоты, полета на эшелоне и снижения, условия, требующие использования систем защиты/operation of the anti-icing or de-icing system during take-off, climb, cruise and descent, conditions requiring the use of the protection systems; органы управления и индикация работы стеклоочистителей и систем водоотталкивающих систем /controls and indications of the windshield wipers and rain repellent systems operation. 6. Гидравлическая система /hydraulic system: компоненты гидравлической системы (систем), количество и давление в системе, компоненты, приводимые гидравлической системой, связанные с соответствующими гидравлическими системами / components of the hydraulic system(s), quantities and system pressure, hydraulically actuated components associated to the respective hydraulic system; органы управления, блоки контроля и индикаторы в кабине экипажа, функции и взаимосвязи и интерпретация показаний / controls, monitors and indicators in the cockpit, function and interrelation and interpretation of indications. 7. Посадочные шасси / landing gear: основные компоненты / main components of the: основное шасси /main landing gear; носовое колесо/ nose gear; рулевое управление / gear steering; система торможения, включая противоюзовую систему /wheel brake system, including anti-skid; уборка и выпуск шасси (включая изменения триммирования и сопротивления, вызванные механизмом операции)/ gear retraction and extension (including changes in trim and drag caused by gear operation); требуемое давление в шинах или местоположение соответствующего трафарета/ required tyre pressure, or location of the relevant placard; органы управления и индикаторы, включая предупреждающие индикаторы в кабине экипажа в связи с условиями выпуска и уборки шасси и тормозов /controls and indicators including warning indicators in the cockpit in relation to the retraction or extension condition of the landing gear and brakes; компоненты системы экстренного выпуска/ components of the emergency extension system. 8. Органы управления воздушным судном и механизация крыла /flight controls and high lift devices: система элеронов/ aileron system; система руля высоты /elevator system; система руля направления/rudder system; система триммирования/ trim system; система интерцепторов /spoiler system; механизация крыла /lift devices; система предупреждения о срыве потока/ stall warning system; система предупреждения о взлетной конфигурации /take-off configuration warning system; система органов управления из кабины экипажа органы управления или поверхностей /flight control system from the cockpit controls to the flight control or surfaces; органы управления, блоки контроля и индикаторы, включая предупреждающие индикаторы систем, взаимосвязь и зависимость /controls, monitors and indicators including warning indicators of the systems mentioned and dependencies. 9. Электросистема ВС: количество, мощность, напряжение, частота и местоположение основной энергосистемы (переменного или постоянного тока), места вспомогательной электросети и внешней энергосистемы /number, power, voltage, frequency and location of the main power system (AC or DC), auxiliary power system location and external power system; расположение органов управления, блоков контроля и индикаторов в кабине экипажа/ location of the controls, monitors and indicators in the cockpit; приборы, системы связи и навигации, основные и резервные источники питания/ flight instruments, communication and navigation systems, main and back-up power sources; размещение жизненно важных выключателей /location of vital circuit breakers; работа генератора и процедуры контроля электропитания /generator operation and monitoring procedures of the electrical power supply. 10. Приборное оборудование, радиооборудование, радиолокационное и навигационное оборудование, автоматическое управление полетом, регистраторы полетов /flight instruments, communication, radar and navigation equipment, autoflight and flight data recorders: видимые антенны/visible antenna; органы управления и приборы следующего оборудования в кабине экипажа во время нормальной работы /controls and instruments of the following equipment in the cockpit during normal operation: приборы /flight instruments; системы управления полетом /flight management systems; радиолокационное оборудование, включая радиовысотомер /radar equipment, including radio altimeter; системы связи и навигации /communication and navigation systems; автопилот /autopilot; регистратор полетных данных, речевой регистратор переговоров в кабине экипажа и функция записи связи в режиме передачи данных /flight data recorder, cockpit voice recorder and data-link communication recording function; TAWS /TAWS; система предотвращения столкновений/ collision avoidance system; системы предупреждения /warning systems. 11. Кабина экипажа и пассажирская кабина, грузовой отсек:/cockpit, cabin and cargo compartment: работа внешнего освещения, кабины экипажа, освещения пассажирского салона и грузового отсека и аварийного освещения /operation of the exterior, cockpit, cabin and cargo compartment lighting and the emergency lighting; эксплуатация дверей пассажирского салона и грузовых отсека, трапов, окон и аварийных выходов/operation of the cabin and cargo doors, stairs, windows and emergency exits; основные компоненты кислородной системы и их расположение, кислородные маски и работа кислородных систем для экипажа и пассажиров, необходимое количество кислорода с помощью таблицы или диаграммы/ main components of the oxygen system and their location, oxygen masks and operation of the oxygen systems for the crew and passengers, required amount of oxygen by means of a table or diagram. 12. Работа аварийного оборудования и правильное применение следующего аварийного оборудования самолета/ emergency equipment operation and correct application of the following emergency equipment in the aeroplane: переносной огнетушитель /portable fire extinguisher; аптечки первой помощи /first-aid kits; переносное кислородное оборудование/ portable oxygen equipment; аварийные канаты /emergency ropes; спасательный жилет /life-jacket; спасательные плоты /life rafts; аварийные передатчики /emergency transmitters; аварийный топор /crash axes; мегафоны /megaphones; аварийные сигналы /emergency signals. 13. Пневматическая система /pneumatic system: компоненты пневматической системы, источник давления и приводимые в действие компоненты /components of the pneumatic system, pressure source and actuated components; управление, блоки контроля и индикаторы в кабине экипажа и функции системы /controls, monitors and indicators in the cockpit and function of the system; вакуумная система /vacuum system.
2	Ограничения /Limitations	1. Общие ограничения /general limitations: сертификация самолета, категории полетов, сертификация шума и максимальные и минимальные данные о характеристиках для всех профилей полета, условий и систем ВС/ certification of the aeroplane, category of operation, noise certification and maximum and minimum performance data for all flight profiles, conditions and aircraft systems: максимальные попутные и боковые составляющие ветра при взлете и посадке/ maximum tail and crosswind-components at take-off and landing; максимальные скорости для выпуска закрылков /maximum speeds for flap extension; при различных углов выпуска закрылков /at various flap settings flap; для работы шасси/ for landing gear operation; для выпуска шасси/ for extended landing gear; для максимального отклонения руля направления /for maximum rudder deflection; для шин /for tyres; один винт зафлюгирован /one propeller feathered; минимальная скорость управляющая/minimum control speed; минимальная скорость управления на земле/ minimum control speed ground; скорость сваливания при различных условиях/ stall speed under various conditions; максимальная скорость/ maximum speed; максимальная скорость в полете/ maximum speed for normal operation; ограничения по высоте и температуры/ altitude and temperature limitations; активация автомата тряски штурвала /stick shaker activation. максимальная барометрическая высота аэропорта, наклон ВПП /maximum airport pressure altitude, runway slope; максимальная рулежная масса/ maximum taxi mass; максимальная взлетная масса/ maximum take-off mass; максимальная взлетная масса/ maximum lift off mass; максимальная посадочная масса /maximum landing mass; масса без топлива/ zero fuel mass; максимальная скорость аварийного слива/ maximum dumping speed; максимальный коэффициент загрузки во время полета /maximum load factor during operation; сертифицированный диапазон центра тяжести /certificated range of centre of gravity. 2. Ограничения двигателя /engine limitations: эксплуатационные данные двигателей/ operating data of the engines: ограничения по времени и максимальные температуры /time limits and maximum temperatures; минимальные обороты и температуры/ minimum RPMs and temperatures; крутящий момент /torque; максимальная мощность для взлета и ухода на второй круг по барометрической высоте или по высоте полета и температуре/ maximum power for take-off and go-around on pressure altitude or flight altitude and temperature; поршневые двигатели: сертифицированная смешанная дальность /piston engines: certified range of mixture; минимальная и максимальная температура и давление масла /minimum and maximum oil temperature and pressure; максимальное время запуска и требуемое охлаждение /maximum starter time and required cooling; время между двумя попытками запуска двигателей и вспомогательного силовой установки /time between two start attempts for engines and auxiliary power unit; для винта: максимальная скорость вращения винта оперение /for propeller: maximum RPM of propeller triggering of automatic feathering device /. сертифицированные марки масла/ certified oil grades. 3. Ограничения систем /systems limitations: эксплуатационные данные следующих систем /operating data of the following systems: системы герметизации, максимальное давление при кондиционирования воздуха /pressurisation, air conditioning maximum pressures; электропитание, максимальная нагрузка основной системы питания (AC или DC)/ electrical power supply, maximum load of main power system (AC or DC); максимальное время электропитания батареи в случае чрезвычайной ситуации/maximum time of power supply by battery in case of emergency; система Mach и ограничения скорости триммирования по числу Маха и демпфера рыскания/ Mach trim system and yaw damper speed limits; ограничения автопилота для различных режимов/ autopilot limitations of various modes; защита от обледенения/ ice protection; скорость и ограничение температуры обогрева стекол/ speed and temperature limits of window heat; ограничения температур для двигателя и обогрева крыла/ temperature limits of engine and wing anti-ice. топливная система: сертифицированные спецификации топлива, минимальное и максимальное давление и температура топлива/ fuel system: certified fuel specifications, minimum and maximum pressures and temperature of the fuel. 4. Перечень минимального оборудования/ minimum equipment list.
3	3. Летно-технические характеристики, планирование полета и контроль	1. Расчет характеристик относительно скоростей, градиентов, масс во всех условиях взлета, полета по маршруту, захода на посадку и посадке в соответствии с имеющейся документацией при следующих факторах/ performance calculation about speeds, gradients, masses in all conditions for take-off, en-route, approach and landing according to the documentation available on the following factors: располагаемая дистанция прерванного взлета/ accelerate or stop distance; располагаемая длина разбега и располагаемая взлетная дистанция (TORA, TODA)/take-off run and distance available (TORA, TODA); температура у земли, барометрическая высота, уклон, ветер /ground temperature, pressure altitude, slope, wind; максимальная загрузка и максимальная масса (например, ZFM)/ maximum load and maximum mass (for example ZFM); минимальный градиент набора после отказа двигателя/minimum climb gradient after engine failure; влияние снега, слякоти, влаги и стоячей воды на ВПП/ influence of snow, slush, moisture and standing water on the runway; возможный отказ одного или двух двигателей во время крейсерского полета /possible single or dual engine failure during cruise flight; использование противообледенительных систем/ use of anti-icing systems; отказ системы впрыска воды или противоюзовой системы /failure of water injection system or antiskid system; скорости при уменьшенной тяге, v1, v1red, vmbe, vmu, vr, vlof, v2/ speeds at reduced thrust v1, v1red, vmbe, vmu, vr, vlof, v2 безопасная скорость захода на посадку Vref, на Vmca в условиях турбулентности / safe approach speed Vref, Vmca and turbulent conditions; влияние чрезмерной скорости захода на посадку при нестандартной глиссаде на посадочную дистанцию/effects of excessive approach speed and abnormal glideslope on the landing distance; минимальный градиент набора при заходе на посадку и посадке /minimum climb gradient during approach and landing; предельные значения для ухода на второй круг с минимальным остатком топлива/ limiting values for a go-around with minimum fuel; максимально допустимая посадочная масса и посадочная дистанция для пункта назначения и запасного аэродрома по следующим факторам /maximum allowable landing mass and the landing distance for the destination and alternate aerodrome on the following factors: располагаемая посадочная дистанция available landing distance; температура у земли, барометрическая высота, уклон ВПП и ветер ground temperature, pressure altitude, runway slope and wind; расход топлива до пункта назначения или запасного аэродрома /fuel consumption to destination or alternate aerodrome; влияние влаги на ВПП, снега, слякоти и стоячей воды/ influence of moisture on the runway, snow, slush and standing water; отказ системы впрыска воды или системы противоскольжения / failure of the water injection system or the anti skid system; влияние реверсора тяги и спойлеров /influence of thrust reverser and spoilers. 2. Планирование полета для нормальных и ненормальных условий/ flight planning for normal and abnormal conditions: оптимальный или максимальный эшелон полета /optimum or maximum flight level; минимальная требуемая высота полета /minimum required flight altitude; процедура снижения после отказа двигателя во время полета на эшелоне/drift down procedure after an engine failure during cruise flight; установка мощности двигателей во время набора высоты, полета на эшелоне и зоны ожидания при различных обстоятельствах, а также самый экономичный крейсерский эшелон полета /power setting of the engines during climb, cruise and holding under various circumstances, as well as the most economic cruising flight level; расчет плана полета на короткие расстояния или расстояния большой дальности /calculation of a short range or long range flight plan; оптимальный и максимальный эшелон полета и установка режима работы двигателей после отказа двигателя/ optimum and maximum flight level and power setting of the engines after engine failure. 3. Контроль полета/ flight monitoring.
4	4. Загрузка и центровка ВС	1. Загрузка и центровка /load and balance: загрузка и загрузочная ведомость при максимальных массах для взлета и посадки /load and trim sheet on the maximum masses for take-off and landing; пределы центровки/centre of gravity limits; влияние расхода топлива от центровки/ influence of fuel consumption on the centre of gravity; точки крепления, зажимы груза, максимальная загрузка на земле /lashing points, load clamping, maximum ground load. 2. Наземное обслуживание, соединения для заправки при техническом обслуживании / servicing on ground, servicing connections for: топливом/fuel; маслом/oil; водой/ water; гидравлической жидкостью/ hydraulic; кислородом /oxygen; азотом/nitrogen; кондиционирование воздуха/ conditioned air; электропитанием/ electric power; воздушным запуском/ start air; туалетов и правила техники безопасности/ toilet and safety regulations.
5	5. Аварийные процедуры	1. Распознавание ситуации, а также непосредственные действия по памяти в правильной последовательности и для тех условий, которые были признаны чрезвычайными уполномоченным орган по сертификации/ recognition of the situation as well as immediate memory actions in correct sequence and for those conditions /recognised as emergencies by the manufacturer and competent authority for certification:: отказ двигателя во время взлета до и после v1, а также во время полета/ engine failure during take-off before and after v1, as well as in-flight; неисправности системы винтов/ malfunctions of the propeller system (для поршневых и турбовинтовых ВС); перегрев двигателя, пожар двигателя на земле и в полете /engine overheat, engine fire on ground and in-flight; пожар в отсеке шасси/ wheel well fire; дым в электрической системе или пожар /electrical smoke or fire; быстрая разгерметизация и аварийное снижение/ rapid decompression and emergency descent; перегрев системы кондиционирования, перегрев противообледенительной системы/ air-conditioning overheat, anti-ice system overheat; отказ топливного насоса/ fuel pump failure; перегрев системы замерзания топлива/ fuel freezing overheat; отказ электропитания /electric power failure; отказ охлаждения оборудования /equipment cooling failure; отказ пилотажных приборов/ flight instrument failure; частичный или общий отказ гидравлической системы/ partial or total hydraulic failure; отказ механизации крыла и органов управления, включая бустера /failures at the lift devices and flight controls including boosters; дым или огонь в грузовом отсеке /cargo compartment smoke or fire. 2. Действия в соответствии с утвержденным контрольным перечнем действий в особых и аварийным ситуациях/ actions according to the approved abnormal and emergency checklist: повторный запуск двигателя в полете /engine restart in-flight; аварийный выпуск шасси/ landing gear emergency extension; применение системы аварийного торможения /application of the emergency brake system; аварийный выпуск механизации крыла/ emergency extension of lift devices; слив топлива /fuel dumping; аварийное снижение/ emergency descent.
6	6. Специальные требования для захода на посадку с высотой принятия решения менее 200 футов (60 м)	1. Бортовое и наземное оборудование /airborne and ground equipment: технические требования /technical requirements; эксплуатационные требования operational requirements; эксплуатационная надежность /operational reliability; активная при отказе /fail operational; пассивная при отказе/ fail passive; надежность оборудования/ equipment reliability; эксплуатационные процедуры/ operating procedures; предполетная подготовка/ preparatory measures; эксплуатационное снижение/ operational downgrading; связь/ communications. 2. Процедуры и ограничения /procedures and limitations: эксплуатационные процедуры /operational procedures; взаимодействие экипажа /crew coordination.
7	7. Специальные требования для электронной системы пилотажного оборудования ВС с EFIS (‘glass cockpit’)	1. Общие правила аппаратного и программного обеспечения ВС /general rules of aeroplanes computer hardware and software design. 2. Алгоритм всей информации экипажу и системы оповещения и их ограничения/ logic of all crew information and alerting systems and their limitations. 3. Взаимодействие различных компьютерных систем самолета, их ограничения, возможностей распознавания компьютерных отказов и действий, которые должны выполняться при отказах компьютера/ interaction of the different aeroplane computer systems, their limitations, the possibilities of computer fault recognition and the actions to be performed on computer failures. 4. Нормальные процедуры, включая все обязанности по взаимодействию экипажа/ normal procedures including all crew coordination duties. 5. Эксплуатация самолета с разными понижениями работоспособности компьютера (основной полет) /aeroplane operation with different computer degradations (basic flying).
8	Системы управления полетом (FMS).	Системы управления полетом /Flight management systems (FMS).

Тематика дисциплин по теоретической подготовке при переподготовке и поддержанию профессионального уровня членов летных экипажей (вертолеты)

№	Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
1	1. Общие сведения о ВС, конструкция, приборы, нормальная работа систем и неисправности/ Detailed listing for helicopters structure, transmissions, rotors and equipment, normal and abnormal operation of systems	II. SE and ME helicopters: 1) размеры/dimensions; 2) двигатель, включая вспомогательную силовую установку (ВСУ), несущий винт и трансмиссию / engine including aux. power unit, rotor and transmissions; if an initial type rating for a turbine engine helicopter is applied for, the applicant should have received turbine engine instruction: тип двигателя или двигателей/ type of engine or engines; в общем, функции следующих систем или компонентов/ in general, function of the following systems or components: двигатель/ engine; вспомогательная силовая установка/ auxiliary power unit; масляная система/ oil system; топливная система /fuel system; система зажигания /ignition system; система запуска/starting system; система сигнализации пожара и система пожаротушения /fire warning and extinguishing system; генераторы и привод генераторов/ generators and generator drives; указатель мощности /power indication; впрыска воды /water injection; элементы управления двигателем (включая стартер), приборы двигателя и показания в кабине экипажа, их функции, взаимосвязи и интерпретации /engine controls (including starter), engine instruments and indications in the cockpit, their function, interrelation and interpretation; работа двигателя, включая APU, во время запуска двигателя, запуска и двигателя сбоев, процедур для нормальной работы в правильной последовательности /engine operation, including APU, during engine start, start and engine malfunctions, procedures for normal operation in the correct sequence; система трансмиссии/ transmission system: смазка/lubrication; генераторы и привод генераторов /generators and generator drives; авторотирующие элементы / freewheeling units; гидравлический привод/ hydraulic drives; система предупреждения и индикации/ indication and warning systems; тип системы несущего винта/type of rotor systems: система предупреждения и индикации /indication and warning systems; 3) топливная система/fuel system: расположение топливных баков, топливных насосов, топливопроводов к двигателям, емкости топливных баков, клапаны и измерительные приборы/ location of the fuel tanks, fuel pumps, fuel lines to the engines, tank capacities, valves and measuring; расположение следующих систем /location of the following systems: фильтрации /filtering; обогрева /heating; заправки и слива топлива/ fuelling and defueling; сброс топлива /dumping; передачи/transferring; вентиляции/ venting. в кабине пилотов /in the cockpit: блоки контроля и индикаторы топливной системы в кабине экипажа, индикация количества и расхода топлива топлива / in the cockpit: the monitors and indicators of the fuel system, quantity and flow indication, interpretation; процедуры распределения топлива в различные топливных баках подачи и слива топлива топлива/ fuel procedures distribution into the various tanks fuel supply and fuel dumping; подача топлива, контроль температуры и слив топлива /fuel supply, temperature control and fuel dumping; 4) кондиционирование воздуха/air conditioning: компоненты системы и устройства защиты/ components of the system and protection devices; блоки контроля и индикаторы кабины экипажа/ cockpit monitors and indicators; Note: интерпретация условий эксплуатации систем/ interpretation about the operational condition: нормальная работа системы во время запуска, крейсерского полета, захода на посадку и посадки, кондиционирование воздуха и контроль температуры /normal operation of the system during start, cruise approach and landing, air conditioning airflow and temperature control; 5) противообледенительная защита и защита от дождя, стеклоочистители и защита от дождя/ice and rain protection, windshield wipers and rain repellent: компоненты, противообледенительной защиты вертолета, включая двигатели и системы несущего винта, обогрева, средства контроля и индикации / ice protected components of the helicopter, including engines and rotor systems, heat sources, controls and indications; работа системы защиты от обледенения или противообледенения во время взлета, набора, полета на эшелоне и снижения, условия, требующие использования систем защиты/ operation of the anti-icing or de-icing system during take-off, climb, cruise and descent, conditions requiring the use of the protection systems; органы управления и индикация работы стеклоочистителей и систем водоотталкивающих систем /controls and indications of the windshield wipers and rain repellent systems operation; (6) гидравлическая система/hydraulic system: компоненты гидравлической системы (систем), количество и давление в системе, компоненты, приводимые гидравлической системой, связанные с соответствующими гидравлическими системами / components of the hydraulic system(s), quantities and system pressure, hydraulically actuated components associated to the respective hydraulic system; органы управления, блоки контроля и индикаторы в кабине экипажа, функции и взаимосвязи и интерпретация показаний / controls, monitors and indicators in the cockpit, function and interrelation and interpretation of indications; 7) посадочные, фиксированные полозковые и поплавковые шасси / landing gear, skids fixed and floats: основные компоненты/main components of the: основные посадочные шасси/main landing gear; носовое колесо/ nose gear; хвостовое колесо/ tail gear; рулевое управление/gear steering; система торможения колес/ wheel brake system; уборка и выпуск шасси/gear retraction and extension; требуемое давление в шинах или местоположение соответствующего трафарета /required tyre pressure, or location of the relevant placard; органы управления и индикаторы, включая предупреждающие индикаторы в кабине экипажа в связи с условиями выпуска и уборки шасси и тормозов /controls and indicators including warning indicators in the cockpit in relation to the retraction or extension condition of the landing gear and brakes; компоненты системы экстренного выпуска/ components of the emergency extension system; 8) органы управления, системы стабилизации и автопилот/flight controls, stab- and autopilot systems: органы управления, системы контроля и индикации, включая индикаторы предупреждения, соотношения и зависимости /controls, monitors and indicators including warning indicators of the systems, interrelation and dependencies; 9) электрическая система/electrical power supply: количество, мощность, напряжение, частота и местоположение основной энергосистемы (переменного или постоянного тока), места вспомогательной электросети и внешней энергосистемы /number, power, voltage, frequency and if applicable phase and location of the main power system (AC or DC) auxiliary power system location and external power system; расположение органов управления, мониторов и индикаторов в кабине экипажа/ location of the controls, monitors and indicators in the cockpit; основные и резервные источники питания приборов, систем связи и навигации, основные и резервные источники питания /main and back-up power sources flight instruments, communication and navigation systems, main and back-up power sources; размещение жизненно важных выключателей /location of vital circuit breakers; работа генератора и процедуры контроля электропитания /generator operation and monitoring procedures of the electrical power supply; 10) приборное оборудование, радиооборудование, радиолокационное и навигационное оборудование, автоматическое управление полетом, регистраторы полетов /flight instruments, communication, radar and navigation equipment, autoflight and flight data recorders: антенны antennas; органы управления и приборы следующего оборудования в кабине экипажа /controls and instruments of the following equipment in the cockpit: приборы (для примера индикаторы воздушной скорости, система полного и статического давления, система указания курса, командно-пилотажный прибор)/flight instruments; flight instruments (for example air speed indicator, pitot static system, compass system, flight director); системы управления полетом / flight management systems; радиолокационное оборудование (для примера метеолокатор, ответчик) /radar equipment (for example weather radar, transponder); системы связи и навигации (для примера HF, VHF, ADF, VOR/DME, ILS, приводной маркер) / communication and navigation system (for example HF, VHF, ADF, VOR/DME, ILS, marker beacon) and area navigation systems; система стабилизации и автопилот /autopilot/ stabilisation and autopilot system; регистратор полетных данных, речевой регистратор переговоров в кабине экипажа, функция записи связи в режиме передачи данных и радиовысотомер / flight data recorder, cockpit voice recorder, data-link communication recording function and radio altimeter; система предотвращения столкновений/ collision avoidance system; TAWS /TAWS; здоровье и использование системf мониторинга /Health and Usage Monitoring System (HUMS); системы предупреждения /warning systems; 11) кабина экипажа и пассажирская кабина, грузовой отсек:/cockpit, cabin and cargo compartment: работа внешнего освещения, кабины экипажа, освещения пассажирского салона и грузового отсека и аварийного освещения / operation of the exterior, cockpit, cabin and cargo compartment lighting and the emergency lighting; эксплуатация пассажирских и аварийных выходов/operation of the cabin and cargo doors, stairs, windows and emergency exits; (12) аварийное оборудование/emergency equipment: работа аварийного оборудования и правильное применение следующего переносного аварийного оборудования на вертолете/operation and correct application of the following mobile emergency equipment in the helicopter: переносной огнетушитель /portable fire extinguisher; аптечки первой помощи /first-aid kits; переносное кислородное оборудование/ portable oxygen equipment; аварийные канаты /emergency ropes; спасательный жилет /life-jacket; спасательные плоты /life rafts; аварийные передатчики /emergency transmitters; аварийный топор /crash axes; мегафоны /megaphones; аварийные сигналы /emergency signals; переносные фонари/ torches. работа и правильное применение стационарного аварийного оборудования на вертолете: аварийные плоты /operation and correct application of the fixed emergency equipment in the helicopter: emergency floats.
2	2. Ограничения	1. Общие ограничения в соответствие с РЛЭ вертолета/general limitations, according to the helicopter flight manual. 2. Минимальные перечень оборудования/minimum equipment list.
3	3. Летно-технические характеристики, планирование полета и контроль	1. Расчет характеристик относительно скоростей, градиентов, масс во всех условиях взлета, полета по маршруту, захода на посадку и посадке в соответствии с имеющейся документацией при следующих факторах/ performance calculation about speeds, gradients, masses in all conditions for take-off, en-route, approach and landing according to the documentation available on the following factors: взлет/take-off: зависание в эффекте "земля" и "вне земли"/hover performance in and out of ground effect; все одобренные профили САТ А и В/ all approved profiles, cat A and B; диаграммы HV/ HV diagram; взлетные дистанции и дистанции прерванного взлета/take-off and rejected take-off distance; точка принятия решения при взлете (TDP) или характерная точка после взлета (DPATO)/take-off decision point (TDP) or defined point after take-off (DPATO); расчет первого и второго участка дистанции/calculation of first and second segment distances; характеристики набора высоты/climb performance. на маршруте/en-route: коррекция воздушной скорости/air speed indicator correction; сервисный потолок полета/service ceiling; (оптимальная или экономическая крейсерская высота полета/ optimum or economic cruising altitude; максимальный запас топлива/ max endurance; максимальная дальность; крейсерские характеристики набора высоты/ cruise climb performance; посадка/landing: эффект зависания вне зоны влияния земли/hovering in and out of ground effect; посадочная дистанция/ landing distance; точка принятия решения на посадку или характерная точка для посадки/landing decision point (LDP) or (DPBL); знания или расчет: vlo, vle, vmo, vx, vy, vtoss, vne, vmax дальности, vmini /knowledge or calculation of: vlo, vle, vmo, vx, vy, vtoss, vne, vmax range, vmini. 2. Планирование полета для нормальных и особых условий/flight planning for normal and abnormal conditions: оптимальный или максимальный эшелон полета/ optimum or maximum flight level; минимальная требуемая высота полета/ minimum required flight altitude; процедуры снижения после отказа двигателя при крейсерском полете/ drift down procedure after an engine failure during cruise flight; режимы работы двигателей в процессе набора высоты, крейсерского полета и ожиданием при различных обстоятельствах, а также на наиболее экономичном крейсерском полете/power setting of the engines during climb, cruise and holding under various circumstances as well as at the most economic cruising flight level; оптимальный и максимальный эшелон полета и режим работы двигателя после отказа/optimum and maximum flight level and power setting after an engine failure. 3. Влияние дополнительного оборудования на характеристики/ effect of optional equipment on performance.
4	4. Загрузка и центровка ВС	1. Загрузка и центровка /load and balance: загрузка и загрузочная ведомость при максимальных массах для взлета и посадки /load and trim sheet on the maximum masses for take-off and landing; пределы центровки/centre of gravity limits; влияние расхода топлива от центровки/ influence of fuel consumption on the centre of gravity; точки крепления, зажим груза, максимальная загрузка на земле /lashing points, load clamping, maximum ground load. 2. Наземное обслуживание, соединения для заправки при техническом обслуживании / servicing on ground, servicing connections for: топливом/fuel; маслом/oil и другим; и правила техники безопасности для обслуживания/ and safety regulations for servicing.
5	5. Аварийные процедуры	Аварийные процедуры/Emergency procedures.
6	6. Специальные требования для захода на посадку с высотой принятия решения менее 200 футов (60 м)	1. Бортовое и наземное оборудование /airborne and ground equipment: технические требования /technical requirements; эксплуатационные требования operational requirements; эксплуатационная надежность /operational reliability; активная при отказе /fail operational; пассивная при отказе/ fail passive; надежность оборудования/ equipment reliability; эксплуатационные процедуры/ operating procedures; предполетная подготовка/ preparatory measures; эксплуатационное снижение/ operational downgrading; связь/ communications. 2. Процедуры и ограничения /procedures and limitations: эксплуатационные процедуры /operational procedures; взаимодействие экипажа /crew coordination.
7	7. Специальные требования для вертолетов с электронной системой пилотажного оборудования (EFIS	Special requirements for helicopters with EFIS.
8	8. Дополнительное оборудование	Дополнительное оборудование /Optional equipment.

Приложение 21 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Сроки проведения курсов поддержания профессионального уровня по видам подготовки

Наименование	Содержание	Периодичность	Этап подготовки
Теоретическая	Тренажерная	Летная
Аварийно-спасательная подготовка	Подготовка по аварийно-спасательному оборудованию воздушного судна и тренировка процедур аварийной эвакуации.	1 раз в год	+	+
Авиационная безопасность	Подготовка в области авиационной безопасности.	1 раз в 1 год	+/зачет
Перевозка опасных грузов	Подготовка по перевозке опасных грузов.	1 раз в 2 года	+/экзамен
Выполнение нормальных процедур выполнения полетов и действия в аварийных ситуациях	Подготовка к выполнению нормальных процедур выполнения полетов и к действиям в аварийных ситуациях, включая сдачу экзамена, и тренировку на летном тренажере, включая проверку.	1 раз в 6 месяцев	+/экзамен	+/проверка
Проверка выполнения нормальных процедур	Проверка выполнения нормальных процедур на воздушном судне.	1 раз в год			+/проверка
Выполнение полетов в особых условиях	Подготовка к выполнению полетов в особых условиях, включая сдачу экзамена.	1 раз в год	+/экзамен
Действия в сложных ситуациях и усложненных условиях полета	Тренировка на летном тренажере по отказам всех систем, не относящимся к аварийной ситуации, включая проверку.	1 раз в 3 года		+/проверка
Подготовка по выводу воздушного судна из сложного пространственного положения	Теоретическая подготовка и тренировка по выводу воздушного судна из сложного пространственного положения, предсрывных режимов, режима сваливания.	1 раз в 3 года	+	+
Выполнение полетов в условиях сдвига ветра	Подготовка к выполнению полетов в условиях сдвига ветра, включая сдачу экзамена, и тренировка на летном тренажере, включая проверку.	1 раз в год	+/экзамен	+/проверка
Подготовка к выполнению маневров и действий при срабатывании систем предупреждения о близости земли	Теоретическая подготовка к выполнению маневров и действий при срабатывании систем предупреждения о близости земли, включая сдачу экзамена, и тренировка на летном тренажере, включая проверку.	1 раз в год	+/экзамен	+/проверка
Бортовая система предотвращения столкновений БСПС	Подготовка к выполнению маневров и действий при срабатывании БСПС, включая сдачу экзамена, и тренировку на летном тренажере, включая проверку.	1 раз в год	+/экзамен	+/проверка
LOFT	Тренировка на летном тренажере по сценарию обстановки реального полета по маршруту.	1 раз в год		+
Подготовка по управлению ресурсами кабины экипажа воздушного судна CRM	Теоретическая подготовка и тренировка по управлению ресурсами кабины экипажа воздушного судна.	1 раз в 3 года	+	+
Оценка управления ресурсами кабины экипажа воздушного судна	Оценка управления ресурсами кабины экипажа воздушного судна на тренажере и на воздушном судне.	1 раз в год		+	+
Воздушное судно и его системы	Подготовка по знанию систем воздушного судна и умению определять его летные характеристики, включая сдачу экзамена	1 раз в год	+/экзамен
Выполнение полетов КВС с правого пилотского сидения*	Подготовка к выполнению полетов КВС с правого пилотского сидения, включая сдачу экзамена, и тренировка на летном тренажере или на воздушных судах, включая проверку.	1 раз в год	+/экзамен	+/проверка	+/проверка
Заход на посадку и посадка в условиях II/III категории ИКАО	Подготовка к выполнению заходов на посадку и посадок в условиях II/III категории ИКАО и взлетов при видимости на ВПП менее 400 м, включая сдачу экзамена, и тренировку на летном тренажере, включая проверку.	1 раз в год	+/экзамен	+/проверка

* Выполнение полетов КВС с правого пилотского сидения проводится на этапе тренажерной или летной подготовки.

Приложение 22 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Компоновка из модулей

Квалификация на базовые предметы для каждой категории свидетельства специалиста по ТО ВС соответствует соответствии со следующей матрице, где применимый предмет отмечен знаком "X", знак "-" означает не обязательно к изучению.

Модуль предмета	А или В1 самолет с:	А или В1 вертолет с:	B2	B3
Газотурбинным двигателем (двигателями)	Поршневым двигателем (двигателями)	Газотурбинным (двигателями)	Поршневым двигателем (двигателями)	Авиационное и радиоэлектронное оборудование	Негерметичные ВС с MTOM 2250 kg и ниже
1	X	X	X	X	X	X
2	X	X	X	X	X	X
3	X	X	X	X	X	X
4	X	X	X	X	X	X
5	X	X	X	X	X	X
6	X	X	X	X	X	X
7A	X	X	X	X	X
7B						X
8	X	X	X	X	X	X
9A	X	X	X	X	X
9B						X
10	-	-	-	-	-	-
10RK	X	X	Х	X	X	X
11A	X
11B		X
11C						X
12			X	X
13					X
14					X
15	X		X
16		X		X		X
17A	X	X
17B						X

№ п/п	Модуль 1. Математика	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Арифметика. Арифметические термины и знаки, методы умножения и деления, дроби и десятичные дроби, множители и умножение, весовой коэффициент, меры и преобразования дробей, отношение и пропорция, средняя величина и проценты, площади и объем, квадратные и кубические корни.	1	2	2	2
2.	Алгебра. вычисление простых алгебраических выражение, сложение, вычитание, умножение и деление, использование скобок, простые алгебраические дроби линейные уравнения и их решения.	1	2	2	2
	Системы бинарных и других применимых чисел Совместное уравнение и уравнение второго порядка с одним неизвестным. Логарифмы.	-	1	1	1
3.	Геометрия. Простые геометрические построения.	-	1	1	1
	Графические изображения, природа и применение графиков, графические уравнения/функции.	2	2	2	2
	Простая тригонометрия, тригонометрические отношения, использование таблиц и прямоугольных и полярных координат.	-	2	2	2

№ п/п	Модуль 2. Физика	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Вещества Природа вещества: химические элементы, структура атомов, молекулы. Химические соединения. Состояние: твердое, жидкое, газообразное. Изменения между состояниями.	1	1	1	1
2.	Механика	См. ниже
1)	Статика. Силы, моменты и пара сил, натяжение и упругость: натяжение, сжатие, сдвиг и скручивание. Природа и свойства растворов, жидкостей и газов. Давление и плавучесть в жидкости.	1	2	1	1
2)	Кинематика. Линейное движение: неизменное движение по прямой линии, движение с постоянным ускорением (движение под силой тяжести). Вращательный момент: неизменное круговое движение (центробежные/центростремительные силы). Периодическое движение: маятниковое движение. Простая теория вибрации, гармоник и резонанса. Передаточное отношение.	1	2	1	1
3)	Динамика. Масса. Сила, инерция, работа, энергия (потенциальная, кинетическая и общая энергия).	1	2	1	1
	Момент, сохранение момента. Импульс. Принципы гироскопа. Сцепление: природа и следствие, коэффициент сцепления (сопротивление качению).	1	2	2	1
4)	Динамика жидкостей. Центр тяжести и плотность.	2	2	2	2
	Вязкость, сопротивление жидкости, влияние обтекаемости; Влияние на сжимаемость жидкости. Статика, динамика и общее давление: Теорема Бернулли, Трубка Вентурри.	1	2	1	1
3.	Термодинамика Температура: термометры и температурные шкалы: Цельсия, Фаренгейта и Кельвина, определение тепла.	2	2	2	2
	Тепловая способность, тепловая специфика. Передача тепла: конвенция, излучение и состояние. Объемное расширение. Первый и второй законы термодинамики. Газы: закон идеальных газов; специфический нагрев на постоянную величину и постоянное давление, работа, сделанная расширяющимся газом. Изотермическое, адиабатическое расширение, циклы двигателей, давление с постоянной величиной и давлением, конденсаторные и тепловые насосы. Скрытые нагревы расплавления и испарения, термическая энергия, теплота возгорания.	-	2	2	1
4.	Оптика (свет) Природа сета, скорость света. Законы отражения и преломление, отражение от поверхностей самолета, отражение сферическими зеркалами, преломления, линзами. Оптическое волокно.	-	2	2	-
5.	Распространение волн и звук Движение волны: механические волны, синусоидальной движение волны, феномен интерференции, стоячие волны. Звук: скорость звука, генерация звука, интенсивность, высота и качество, эффект Доплера.	-	2	2	-

№ п/п	Модуль 3. Основы электротехники	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Теория электронов Структура и распределение электрических зарядов в пределах: атомов, молекул, ионов, соединений. Молекулярная структура проводников, полупроводников и диэлектриков.	1	1	1	1
2.	Статическое электричество и проводимость Статическое электричество и распределение электрических зарядов. Электростатические волны притяжения и отталкивания. Единицы заряда, кулоновский закон. Проводимость электричества в растворах, жидкостях, газах и вакууме.	1	2	2	1
3.	Электрическая терминология Следующие термины, единицы и факторы, влияющие на них: разница потенциалов, электродвижущая сила, напряжение, ток, сопротивление, проводимость, заряд, стандартное течение тока, течение электронов.	1	2	2	1
4.	Генерирование электричества Выработка электричества следующими методами: светом, теплом, сцеплением, давлением, химической реакцией, магнетизмом и движением.	1	1	1	1
5.	Источники постоянного тока электричества Конструкция и базовая химическая реакция: первичных гальванических элементов, вторичных гальванических элементов, свинцово-кислотных гальванических элементов, никель-кадмиевых гальванических элементов, других щелочных гальванических элементов. Гальванические элементы, соединенные последовательно и параллельно. Внутреннее сопротивление и его влияние на батарею. Конструкция, материалы и эксплуатация термопар. Эксплуатация фотогальванических элементов.	1	2	2	2
6.	Цепи постоянного тока Законы Ома, законы Кирхгоффа напряжения и тока. Расчеты, использующие законы, указанные выше, для определения сопротивления, напряжения и тока. Значение внутреннего сопротивления источника.	-	2	2	1
7.	Сопротивление/резисторы Температура: термометры и температурные шкалы: Цельсия, Фаренгейта и Кельвина, определение тепла. Сопротивление и влияющие факторы. Индивидуальное сопротивление. Цветовой код резистора, величина и допуски, предпочтительная величина, коэффициенты мощности; Резисторы, соединенные последовательно и параллельно. Расчет общего сопротивления из элементов, соединенных последовательно, параллельно и комбинации параллельно – последовательно. Эксплуатация и использование потенциометров и реостатов. Эксплуатация моста Витстона.	-	2	2	1
	Положительный и отрицательный коэффициент проводимости. Постоянные сопротивления, устойчивость, допуск и ограничения, методы конструирования. Переменные резисторы, термисторы, резисторы, зависящие от сопротивления. Конструкция потенциометров и реостатов. Конструкция моста Витстона.	-	1	1	-
8..	Мощность Мощность, работа и энергия (кинетическая и потенциальная). Рассеивание мощности сопротивлением. Формула мощности. Расчет результирующей мощности, работы и энергии.	-	2	2	1
9.	Емкость/конденсатор Эксплуатация и функционирование конденсатора. Факторы, влияющие на площадь емкости пластин. расстояние между пластинами, число пластин, диэлектрик и постоянная диэлектрика, рабочее напряжение, определение напряжения. Типы емкостей, конструкция и функционирование. Цветовой код конденсатора. Расчет емкости и напряжение последовательных и параллельных цепей. Экспоненциальный заряд и разряд конденсатора, постоянные времени. Тестирование конденсаторов.	-	2	2	1
10.	Магнетизм Теория магнетизма. Свойство магнита. Действия подвешенного магнита в магнитном поле Земли. Намагничивание и размагничивание. Магнитное экранирование. Различные типы магнитных материалов. Конструкция электромагнитов и принципы работы. Правило правой руки к определению магнитного поля вокруг проводника с током.	-	2	2	1
	Магнитодвижущие силы, напряженность поля, плотность потока магнитного материала, проницаемость, петля гистерезиса, остаточная намагниченность, принудительная сила магнитного сопротивления, точка насыщения, вихревые токи. Меры предосторожности по содержанию и хранению магнитов.	-	2	2	1
11.	Индуктивность/Катушка индуктивности Закон Фарадея. Действия по определению напряжения в проводнике, движущегося в магнитном поле. Принципы индуктивности. Эффекты, влияющие величину индуцированного напряжения: напряженность магнитного поля, единица изменения потока, число трансформации проводника. Взаимная индуктивность. Влияние изменения скорости первичного тока и взаимной индуктивности на индуцированное напряжение. Факторы, влияющие на взаимную индуктивность: число витков в катушке, физические размеры катушки, проницаемость катушки, положение катушек относительно друг к другу. Закон Ленца и правила определения полярности. Обратная ЭДС, самоиндукция. Точка насыщения. Принципы использования индуктивности.	-	2	2	1
12.	Теория двигателя постоянного тока /генератора постоянного тока Базовая теория двигателя и генераторов. Конструкция и назначение компонентов в генераторах постоянного тока. Эксплуатация и факторы, влияющие на выработку и направление тока в генераторах постоянного тока. Эксплуатация и факторы, влияющие на выходную мощность, крутящий момент, скорость и направление вращения двигателей постоянного тока. Двигатели с последовательными, параллельными и комбинированными обмотками. Конструкция стартер-генераторов.	-	2	2	1
13.	Теория переменного тока Синусоидальная форма волны: фаза, период, частота, цикл. Мгновенный, средний, среднеквадратичный, пиковый, пиковый к величинам пикового тока и расчеты этих величин в отношении напряжения, тока и мощности. Трехсторонние и квадратичные волны. Принципы однофазного/трехфазного переменного тока.	1	2	2	1
14.	Цепи резистивные (R), емкостные (С) и индуктивные (L) Фазовые отношения напряжения и тока в цепях L,C и R, соединенных последовательно, параллельно и последовательно-параллельно. Потери мощности в цепях L,C и R. Расчеты полного сопротивления, фазового угла, фактора мощности и тока. Расчет истинной, полной и реактивной мощности.	-	2	2	1
15.	Трансформаторы Принципы конструирования трансформаторов и их работа. Потери трансформаторов и методы преодоления потерь. Работа трансформатора под нагрузкой и без нагрузки. Трансформатор мощности, эффективность, маркировка полярности. Расчет линейного и фазового напряжения и токов. Расчет мощности в трехфазной системе; Первичный и вторичный ток, напряжение, отношение обмоток, эффективность. Автотрансформаторы.	-	2	2	1
16.	Фильтры Работа, применение и использование следующих фильтров: низкочастотных, высокочастотных, частотный диапазон, частота остановки.	-	1	1	-
17.	Генераторы переменного тока Вращение петли в магнитном поле и продуцируемая форма волны. Конструкция и работа генераторов переменного тока с вращающимся якорем и вращающимся полем. Одно-, двух- и трехфазные генераторы. Соединения звездой и треугольником и их применение. Генераторы с постоянным магнитом.	-	2	2	1
18.	Двигатели переменного тока Конструкция, принципы работы и характеристики АС синхронных и асинхронных одно- и много- фазных двигателей. Методы управления скоростью и направления вращения; Методы получения вращающегося магнитного поля: экранированного или разделенного полюса.	-	2	2	1

№ п/п	Модуль 4. Основы электроники	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Полупроводники	См. ниже
1)	Диоды. Символы диодов. Характеристики и свойства диодов. Главные характеристики и использование кремневых управляемых выпрямителей (тиристоров), светодиодов, фото проводимых диодов, варисторов, диодных выпрямителей. Функциональное тестирование диодов.	-	2	2	1
	Материалы типа P и N: влияние примесей на проводимость, насыщенные и ненасыщенные. PN переход в полупроводнике, развитие потенциала через PN переход без смещения, условия смещения в прямом и обратном направлениях. Параметры диода: пиковое обратное напряжение, максимальный прямой ток, температура, частота, утечки тока, рассеиваемая мощность. Эксплуатация и функционирование диодов в цепях: одностороннего ограничителя, стабилизатора, полупериодного и периодного выпрямителя, диодного моста, удвоителя и утроителя напряжения. Подробное описание работы и характеристики следующих устройств: кремневых управляемых выпрямителей (тиристоров), светоизлучающих диодов, диодов Шоттки, фото-проводящих диодов, диодов-варакторов, варисторов, диодов-стабилитронов.	-	-	2	1
2)	Транзисторы. Символы транзисторов. Описание компонента и подключение. Характеристики транзистора и его свойства.	-	1	2	1
	Конструкция и работа PNP и NPN транзисторов. Конфигурации базы коллекторы и эмиттера; Проверка транзисторов. Основные понятия других типов транзисторов и их использование. Применение транзисторов: усилитель класса (A, B, C). Простые цепи, включающие: смещение, развязку, обратную связь и стабилизацию. Принципы многоступенчатых схем: каскадные, двухтактные, осцилляторные, мультивибраторные, триггерные схемы.	-	-	2	1
3)	Интегральные схемы. Описание и принцип работы логических схем и линейных цепей / операционных усилителей.	-	1	-	1
	Описание и принцип работы логических схем и линейных цепей. Введение в эксплуатацию и функции операционного усилителя, используемого в качестве: интегратора, дефференциатора, повторителя напряжения, компаратора. Эксплуатация и каскады усиления с методами подключения: резистивно-емкостным, индуктивным (трансформаторным), индуктивно-резистивным (IR), прямым. Преимущества и недостатки положительной и отрицательной обратной связи.	-	-	2	-
2.	Контурные печатные платы Описание и использование контурных печатных плат.	-	1	2	-
3.	Сервомеханизмы Понятие следующих терминов: системы открытой и закрытой петли, обратная связь, слеживание, аналоговые преобразователи. Принципы работы и использование следующих компонентов системы синхронизации / их особенности: преобразователи, дифференциалы, контроль и крутящий момент, трансформаторы, индуктивные и емкостные передатчики.	-	1	-	-
	Понимание следующих терминов: системы открытой и закрытой петли, слеживание, сервомеханизм, аналоговые преобразователи, ноль, демпфирование, обратная связь, зоны нечувствительности. Работа и использование следующих компонентов системы синхронизации: преобразователей, дифференциалов, управления и крутящего момента, трансформаторов тока (I) и напряжения (E), индуктивных, емкостных и синхронных передатчиков. Дефекты сервоприводов, реверсирование и синхронизация слеживания, сцепление.	-	-	2	-

№ п/п	Модуль 5. Системы приборов цифровой техники/электроники	Данный модуль применим для категории А, подкатегорий В1.1, В1.3, В1.4 и категорий В2, B3
Уровень/Level
A	B1.1 B1.3	B1.2 B1.4	B2	B3
1.	Системы приборной электроники Расположение типовых систем и планировка систем электронного приборного оборудования в кабине пилотов.	1	2	2	3	1
2.	Числовые системы Числовые системы: двоичные, восьмеричные и шестнадцатеричные. Демонстрация преобразования между десятичной и двоичной, восьмеричной и шестнадцатеричной системах и наоборот.	-	1	-	2	-
3.	Преобразование данных Аналоговые и цифровые данные. Эксплуатация и применение преобразований аналогового к цифровому и цифрового к аналоговому, входы и выходы, ограничения различных типов.	-	1	-	2	-
4.	Шины данных Эксплуатация шин данных в авиационных системах, в том числе знание ARINC и других характеристик. Самолетные сети / Ethernet.	-	2	-	2	-
5.	Логические схемы (а) Определение общих логических элементов, таблиц и схем замещения. Применение в используемых авиационных системах, принципиальные схемы.	-	2	-	2	1
	(b) Интерпретация логических схем.	-	-	-	2	-
6.	Базовая структура компьютера Компьютерная терминология (включая бит, байт, программное обеспечение, аппаратные средства, процессор, IC, а также различные устройств памяти, таких как RAM, ROM, PROM).	1	2	-	-	-
	Компьютерные технологии (применительно в авиационным системам). Терминология, связанная с компьютером. Работа, расположение и взаимодействие основных компонентов в микрокомпьютере, включая связанные с ними системы шин. Информация, содержащиеся в одиночных и командных многоадресных словах. Память, связанная сроками. Работа типовых устройств памяти. Эксплуатация, преимущества и недостатки различных систем хранения данных.	-	-	-	2	-
7.	Микропроцессоры Выполняемые функции и общая работа микропроцессора. Основные операции каждого из следующих элементов микропроцессора: блока управления и обработки, часов, регистра, арифметико-логического устройства.	-	-	-	2	-
8.	Интегральные цепи Эксплуатации и использования кодирующих и декодирующих устройств. Функция кодирующих устройств. Использование средней, большой и сверхбольшой степени интеграции.	-	-	-	2	-
9.	Уплотнение каналов Работа, применение и идентификации в логических схемах мультиплексоров и демультиплексоров.	-	-	-	2	-
10.	Оптическое волокно Преимущества и недостатки волоконно-оптической передачи данных при распространении по электрическим проводам. Оптоволоконные шины данных. Термины, связанные с оптическим волокном. Выходные окончания. Соединители, клеммы управления, удаленные терминалы. Применение волоконной оптики в авиационных системах.	-	1	1	2	-
11.	Электронные дисплеи Принцип работы распространенных типов дисплеев, используемых в современных самолетах, включая электронно-лучевые трубки, светоизлучающие диоды и жидкокристаллические дисплеи.	-	2	1	2	1
12.	Чувствительные электростатические устройства Специальная переноска компонентов, чувствительных к электростатическим разрядам. Понимание рисков и возможного ущерба, компоненты и устройства антистатической защиты персонала.	1	2	2	2	1
13.	Контроль управления программным обеспечением Понимание ограничений, требований летной годности и возможных катастрофических последствий несанкционированных изменений в программном обеспечении.	-	2	1	2	1
14.	Электромагнитная окружающая среда Влияние следующих явлений на практику технического обслуживания электронных систем: ЕМС - электромагнитной совместимости; EMI- электромагнитного взаимодействия; HIRF- излучения поля высокой интенсивности. Молнии, защита от молний.	-	2	2	2	1
15.	Типовые электронные/цифровые системы ВС Общее расположение типовых электронных/цифровых систем самолета и связанного с ними оборудования системы встроенного контроля (BITE), такого как: только для B1 и B2: ACARS ARINC- системы связи, адресации и передачи сообщений; EICAS- индикации двигателя и системы предупреждения экипажа; FBW- электродистанционной системы управления самолетом; FMS - системы координации и организации полета; IRS-опорной инерциальной системы; для В1, В2 и B3: ECAM-электронного централизованного мониторинга воздушного судна; EFIS-электронной системы полетов по приборам; GPS-глобальной системы позиционирования TCAS - системы оповещения о предупреждении столкновений в воздухе; интегрированного модульного авиационного и радиоэлектронного оборудования воздушного судна. Системы пассажирского салона. Информационной системы.	-	2	2	2	1

№ п/п	Модуль 6. Материалы и детали	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Материалы ВС – железосодержащие Характеристики, свойства и определение общих примесей стали, используемой на ВС.	1	2	1		2
	Горячая обработка и применение примесей в стали. Тестирование железосодержащих материалов на прочность, предел прочности на разрыв, усталостная прочность и ударопрочность.	-	1	1		1
2.	Материалы ВС – не железосодержащие Характеристики, свойства и определение общих не железосодержащих материалов, используемых на ВС.	1	2	1		2
	Тестирование не железосодержащих материалов на прочность, предел прочности на разрыв, усталостная прочность и ударопрочность.	-	1	1		1
3.	Материалы ВС – композитные и не металлические	См. ниже
1)	Композитные и не металлические, иные, чем дерево и ткань: характеристики, свойства и определение общих композитных и не металлических материалов, иных, чем дерево, используемых на ВС.	1	2	2		2
	Уплотняющие и соединяющие вещества. Определение дефектов/ повреждений в композитных и не металлических материалах. Ремонт композитных и не металлических материалов.	1	2	-		2
2)	Деревянные структуры. Методы конструкции деревянной структуры планера. Характеристики, свойства и типы дерева и клеев, используемых на самолетах. Сохранение и техническое обслуживание деревянной структуры. Типы дефектов в деревянных материалах из дерева и деревянных структурах. Определение дефектов деревянной структуре. Ремонт деревянной структуры.	1	2	-		2
3)	Тканевое покрытие. Характеристики, свойства и типы тканей, используемых на самолетах. Методы инспекций тканей. Типы дефектов тканей. Ремонт тканевых покрытий.	1	2	-		2
4.	Коррозия Химические основы. Образование, процесс гальванического воздействия, микробиологический, напряжение.	1	1	1		1
	Типы коррозии и их определение. Причины коррозии. Типы материалов, восприимчивость к коррозии.	2	3	2		2
5.	Крепеж	См. ниже
1)	Резьба винтов. Номенклатура винтов. Формы резьбы, размеры и допуски стандартных винтов, используемых на ВС. Измерение резьбы винтов.	2	2	2	2
2)	Болты, шпильки, винты. Типы болтов: спецификация, определение и маркировка болтов, используемых на ВС, международные стандарты. Гайки: самоконтрящиеся, анкерные, стандартного типа. Мелкие крепежные винты: спецификация для ВС. Шпильки: типы и использование, вставка и удаление. Самопрокалывающие винты, штыри.	2	2	2	2
3)	Контрящие устройства Шпонка и пружинная шайба, стопорный упор; разрезные болты; связанные гайки, проводное соединение, устройства быстрого рассоединения, ключи, стопорные кольца, зашплинтованные пины.	2	2	2	2
4)	Заклепки ВС Типы прочности и односторонние (глухие) заклепки: спецификация и определение, горячая обработка.	1	2	1	2
6.	Трубопроводы и соединения Определение, типы жестких и гибких трубопроводов и их соединителей, используемых на ВС.	2	2	2	2
	Стандартные соединения в трубопроводах ВС, таких как гидравлических, топливных, масляных, пневматических и воздушных системах.	2	2	1	2
7.	Пружины Типы пружин, материалы, характеристики и применение.	-	2	1	1
8.	Подшипники Назначение подшипников, нагрузка, материалы, конструкция; Типы подшипников и их применение.	1	2	2	1
9.	Трансмиссии Типы приводов и их применение; передаточное число, понижение и увеличение систем передаточных механизмов, приводимые в движение и приводящие в движение привода, направляющие привода, сцепленные системы. Ремни и шкивы, цепи и звездочки.	1	2	2	1
10.	Тросы управления Типы тросов. Соединительные окончания, винтовые стяжные муфты и уравновешивающее устройства. Шкивы и компоненты тросовой системы. Боуденовские тросы. Гибкие системы управления ВС.	1	2	1	2
11.	Электрические кабели и разъемы Типы кабелей, конструкция и характеристики. Высокое напряжение и коаксиальные кабели. Обжатие. Типы соединителей, штыри, разъемы, муфты, изоляторы, оценка тока и напряжения, стыковка, определительные коды.	1	2	2	2

№ п/п	Модуль 7А. Практики технического обслуживания Этот модуль не применим к категории B3. Темы соответствующего предмета для категории B3 определяются в модуле 7В.	Данный модуль применим для категорий А, В1 и В2.
A	B1	B2
Уровень/Level
	Меры предосторожности и безопасность на ВС Аспекты безопасной работы, включая меры предосторожности при работе с электричеством, особенно с газам, маслами и химическими веществами. Кроме того, инструктаж по устранению последствий пожара или другого несчастного случая с одним или несколькими из этих опасностей, включая знания об огнетушащих средствах.	3		3	3
	Практики в цехах (лабораториях) Уход за инструментом, контроль инструмента, использование материалов цехов (лабораторий). Размеры допуски и зазоры, стандарты квалификации. Калибровка (поверка) инструмента и оборудования, стандарты калибровки (поверки).	3		3	3
	Инструменты Типы общего ручного инструмента. Типы общего силового инструмента. Эксплуатация и использование точного измерительного инструмента. Смазывающее оборудование и методы. Эксплуатация, функционирование и использование общего электрического тестового оборудования.	3		3	3
	Общее проверочное оборудование А и РЭО Эксплуатация, функционирование и использование общего проверочного оборудования А и РЭО.	-		2	3
	Рисунки, диаграммы и стандарты инженерного обеспечения Типы рисунков и диаграмм, их символы, размеры, зазоры и проектирование. Информация по определению бока наименования. Микрофильмы, микрофишы и компьютерные способы представления. Спецификация 100 Ассоциации воздушного транспорта США (АТА). Авиационные и другие применимые стандарты, включая OSO, AN, MS, NAS и MIL. Принципиальные и функциональные схемы.	1		2	2
	Посадка и зазоры Размеры сверил для отверстий под болты, классы посадок. Общая система посадок и зазоры. Перечень посадок и зазоров для ВС и двигателей. Ограничения для изгибов, скручиваний и износа. Методы стандарта по проверке осей, подшипников и других частей.	1		2	1
	Системы электрических проводных соединений (EWIS) Непрерывность, изоляция и техники соединений и тестирования; Использование обжимного инструмента: ручной и гидравлический. Тестирование обжимных узлов. Удаление соединительных штифтов и их вставка. Коаксиальные кабели: меры предосторожности при тестировании и установке. Определение типов проводов, критерии их оценки и допуски на повреждение. Техники защиты проводов: жгутирование кабеля и поддержка жгута, крепеж кабеля и техника защитного рукава, включая тепловую усадку оболочки, экранирование. Установка EWIS, инспектирование, ремонт, техническое обслуживание и стандарты чистоты.	1		3	3
	Клепка Клепальные соединения, клепальное пространство и шаг. Инструмент для клепания и углублений. Инспекция клепальных соединений.	1		2	-
	Трубопроводы и шланги Изогнутые и конусные/ воронкообразные трубопроводы ВС. Инспектирование и тестирование трубопроводов ВС и шлангов. Установка и фиксация трубопроводов.	1		2	-
	Пружины Инспекция и тестирование пружин.	1		2	-
	Подшипники Тестирование, очистка и инспектирование подшипников. Требования по смазке подшипников. Дефекты в подшипниках и их причины.	1		2	-
	Трансмиссии Инспекции приводов, люфты. Инспекции ремней и шкивов, цепей и звездочек. Инспекция приспособлений для закручивания винтов, рычаговых устройств, систем тяг осевой передачи усилий.	1		2	-
	Тросы управления Обжимка фитинговых окончаний. Инспектирование и проверка кабелей управления. Боуденовские тросы, гибкая система управления ВС.	1		2	-
	Обработка материалов	См. ниже
14.1	Листовой металл Маркировка и расчет допусков на изгиб. Работа с листовым металлом, включая сгибание и формовку. Инспектирование работ по листовому металлу.	-		2	-
14.2	Композитные и не металлические материалы. Практика сгибания. Окружающие условия. Методы инспекций.	-		2	-
	Сварка, пайка твердым припоем, пайка мягким припоем, соединение Методы пайки, инспектирование паянных соединений.	-		2	2
	Методы сварки и пайки твердым припоем. Инспектирование сваренных и спаянных твердым припоем соединений. Методы соединений и инспектирование швов.	-		2	-
	Взвешивание ВС и баланс Расчет ограничений центра тяжести/ равновесия: использование соответствующих документов.	-		2	-
	Подготовка ВС к взвешиванию. Взвешивание ВС.	-		2	-
	Транспортировка и хранение ВС Рулении /буксировка ВС и связанные с ними меры предосторожности. Подъем ВС на подъемники, установка колодок, связанные с ними меры предосторожности и безопасности. Методы хранения ВС. Процедуры дозаправки ВС топливом / слива топлива с ВС. Процедуры по удалению обледенения с ВС / предотвращения обледенения ВС. Наземные источники электроэнергии, гидравлики и сжатого воздуха. Влияние окружающей среды на хранение и эксплуатацию ВС.	2		2	2
	Техника разборки, инспектирования, ремонта и сборки Типы дефектов и техника визуального инспектирования; Удаление коррозии, оценка и повторная защита.	2		3	3
	Общие методы ремонта, Руководство по структурному ремонту. Программы по управлению старением, усталостью и коррозией.	-		2	-
	Техника неразрушающих инспекций, включающие методы красок, радиографический, вихревых токов, ультразвуковой и борскопический.	-		2	1
	Техника разборки и переборки.	2		2	2
	Техника поиска неисправности.	-		2	2
	Ненормальные события Инспектирование после молний и полей высокой радиационной интенсивности.	2		2	2
	Инспектирование после ненормальных событий, таких как грубая посадка и полета в условия турбулентности.	2		2	-
	Процедуры ТО ВС Планирование ТО ВС. Процедуры по модификации ВС. Соединение с эксплуатацией ВС. Инспектирование ТО ВС / Контроль качества / Гарантия качества. Дополнительные процедуры по ТО ВС. Контроль компонентов с ограниченным ресурсом.	1		2	2

№ п/п	Модуль 7В. Практики технического обслуживания Объем этого модуля отражает технологию самолетов, относящихся к категории B3.	Данный модуль применим для категории B3.
Уровень/Level
B3
1.	Меры предосторожности и безопасность на ВС и в цехах (лабораториях) Аспекты безопасных рабочих практик, включая предостережение при работе с электричеством, газами, особенно кислородом, маслом и химическими веществами. Также инструкции по немедленным действиям при пожаре или других аварий с одной или более опасностями, включая знания об огнегасящих агентах.	3
2.	Практики в цехах (лабораториях) Уход за инструментом, контроль инструмента, использование материалов цехов (лабораторий). Размеры допуски и зазоры, стандарты квалификации. Калибровка (поверка) инструмента и оборудования, стандарты калибровки (поверки).	3
3.	Инструменты Типы общего ручного инструмента. Типы общего силового инструмента. Эксплуатация и использование точного измерительного инструмента; Смазывающее оборудование и методы. Эксплуатация, функционирование и использование общего электрического тестового оборудования.	3
4.	Общее проверочное оборудование А и РЭО Эксплуатация, функционирование и использование общего проверочного оборудования А и РЭО.	-
5.	Рисунки, диаграммы и стандарты инженерного обеспечения Типы рисунков и диаграмм, их символы, размеры, зазоры и проектирование. Информация по определению бока наименования. Микрофильмы, микрофишы и компьютерные способы представления. Спецификация 100 Ассоциации воздушного транспорта США (АТА). Авиационные и другие применимые стандарты, включая OSO, AN, MS, NAS и MIL. Принципиальные и функциональные схемы.	2
6.	Посадка и зазоры Размеры сверил для отверстий под болты, классы посадок. Общая система посадок и зазоры. Перечень посадок и зазоров для ВС и двигателей. Ограничения для изгибов, скручиваний и износа. Методы стандарта по проверке осей, подшипников и других частей.	2
7.	Электрические кабели и разъемы Непрерывность, изоляция и техники соединений и тестирования. Использование обжимного инструмента: ручной и гидравлический. Тестирование обжимных узлов. Удаление соединительных штифтов и их вставка. Коаксиальные кабели: меры предосторожности при тестировании и установке. Техники защиты проводов: жгутирование кабеля и поддержка жгута, крепеж кабеля, и техника защитного рукава, включая тепловую усадку оболочки, экранирование.	2
8.	Клепка Клепальные соединения, клепальное пространство и шаг. Инструмент для клепания и углублений. Инспекция клепальных соединений.	2
9.	Трубопроводы и шланги Изогнутые и конусные/ воронкообразные трубопроводы ВС. Инспектирование и тестирование трубопроводов ВС и шлангов. Установка и фиксация трубопроводов.	2
10.	Пружины Инспекция и тестирование пружин.	1
11.	Подшипники Тестирование, очистка и инспектирование подшипников. Требования по смазке подшипников. Дефекты в подшипниках и их причины.	2
12.	Трансмиссии Инспекции приводов, люфты. Инспекции ремней и шкивов, цепей и звездочек. Инспекция приспособлений для закручивания винтов, рычаговых устройств, систем тяг осевой передачи усилий.	2
13.	Тросы управления Обжимка фитинговых окончаний. Инспектирование и проверка кабелей управления. Боуденовские тросы, гибкая система управления ВС.	2
14.	Обработка материалов	См.ниже
14.1	Листовой металл. Маркировка и расчет допусков на изгиб. Работа с листовым металлом, включая сгибание и формовку. Инспектирование работ по листовому металлу.	2
14.2	Композитные и не металлические материалы. Практика сгибания. Окружающие условия. Методы инспекций.	2
15.	Сварка, пайка твердым припоем, пайка мягким припоем, соединение.	2
	Методы пайки, инспектирование паянных соединений. Методы сварки и пайки твердым припоем. Инспектирование сваренных и спаянных твердым припоем соединений. Методы соединений и инспектирование швов.	2
16.	Взвешивание ВС и баланс Расчет ограничений центра тяжести/ равновесия: использование соответствующих документов.	2
	Подготовка ВС к взвешиванию. Взвешивание ВС.	2
17.	Транспортировка и хранение ВС Руление / буксировка ВС и связанные с ними меры предосторожности. Подъем ВС на подъемники, установка колодок, связанные с ними меры предосторожности и безопасности. Методы хранения ВС. Процедуры дозаправки ВС топливом / слива топлива с ВС. Процедуры по удалению обледенения с ВС / предотвращения обледенения ВС. Наземные источники электроэнергии, гидравлики и сжатого воздуха. Влияние окружающей среды на хранение и эксплуатацию ВС.	2
18.	Техника разборки, инспектирования, ремонта и сборки Типы дефектов и техника визуального инспектирования.	3
	Удаление коррозии, оценка и повторная защита. Общие методы ремонта, Руководство по структурному ремонту.	2
	Программы по управлению старением, усталостью и коррозии. Техника неразрушающих инспекций, включающие методы красок, радиографический, вихревых токов, ультразвуковой и бороскопический.	2
	Техника разборки и переборки.	2
	Техника поиска неисправности.	2
19.	Ненормальные события Инспектирование после молний и полей высокой радиационной интенсивности.	2
	Инспектирование после ненормальных событий, таких как грубая посадка и полета в условия турбулентности.	2
20.	Процедуры ТО ВС Планирование ТО ВС. Процедуры по модификации ВС. Взаимодействие с эксплуатацией ВС. Инспектирование ТО ВС/ Контроль качества / Гарантия качества. Дополнительные процедуры по ТО ВС. Контроль компонентов с ограниченным ресурсом.	2

№ п/п	Модуль 8. Базовая аэродинамика	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и B3.
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Физика атмосферы Международная стандартная атмосфера (ISA)	1	2	2	1
2.	Аэродинамика Воздушный поток вокруг тела. Пограничный слой, ламинарный и турбулентный поток, свободный поток, связанный поток, наклон потока вверх и вниз, вихрь, застойные явления. Термины: кривизна, хорда, средняя аэродинамическая хорда, профильное (паразитное сопротивление), индуктивное сопротивление, центр давления, угол атаки, набегание потока и его выход, отношение длины тела к максимальной толщине, форма крыла и соотношение геометрических размеров. Тяга, вес, аэродинамическое равновесие. Создание подъемной силы и сопротивления, угол атаки, коэффициент подъемной силы, коэффициент сопротивления, полярная кривая, сваливание. Загрязнение аэродинамических поверхностей, включая лед, снег, иней.	1	2	2	1
3.	Теория полета Соотношение подъемной силы, силы тяжести, тяги и лобового сопротивления. Коэффициент скольжения. Устойчивое состояние полета, эксплуатационные качества. Теория разворота. Влияние фактора нагрузки: сваливание, диапазон режимов для безопасной эксплуатации в полете и структурные ограничения. Увеличение подъема.	1	2	2	1
4.	Динамика и стабилизация полета Продольная, поперечная и курсовая стабилизация (активная и пассивная).	1	2	2	1

№ п/п	Модуль 9А. Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС. Этот модуль не применим для категории B3. Темы соответствующего предмета для категории B3 находятся в модуле 9В.	Данный модуль применим для категорий А, В1 и В2
Уровень/Level
A	B1	B2
1.	Общее Необходимость принятия к рассмотрению человеческого фактора. Инциденты, отнесенные к человеческому фактору/человеческим ошибкам. Закон Мерфи.	1	2	2
2.	Исполнение людьми и ограничения Зрение. Слух. Обработка информации. Внимание и ощущение. Память. Боязнь замкнутого пространства (клаустрофобия) и материальный подход.	1	2	2
3.	Социальная физиология Ответственность: индивидуальная и групповая. Мотивация и демотивация. Давление со стороны членов своего круга. Вопросы культуры. Работа в коллективе. Управление, надзор и лидерство.	1	1	1
4.	Факторы, влияющие на исполнение Способность / здоровье. Стресс: бытовой и на работе. Давление времени и сроки выполнения. Рабочая нагрузка: перегрузка и недостаточная нагрузка. Сон и усталость, сменная работа. Алкоголь, лечение, злоупотребление лекарствами.	2	2	2
5.	Физическая окружающая среда Шум и сильные запахи. Освещение. Климат и температура. Движение и вибрация. Окружающая среда в работе.	1	1	1
6.	Задачи Физическая работа. Повторные задачи. Визуальные проверки. Комплексные системы.	1	1	1
7.	Связь В пределах команды и между командами. Регистрация работы и записи. Выполнение к сроку, срок исполнения. Распространение информации.	2	2	2
8.	Ошибки людей Модели ошибок и теории. Типы ошибок при техническом обслуживании ВС. Последствия ошибок (например, катастрофы). Избежание ошибок и управление ими.	1	2	2
9.	Опасности на рабочем месте Распознание опасностей и их избежание. Действия в непредвиденных случаях.	1	2	2

№ п/п	Модуль 9В. Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС. Объем этого модуля отражает наименьшие потребности в ТО ВС для держателей свидетельства категории B3.	Данный модуль применим для категории B3
Уровень/ Level
B3
1.	Общее Необходимость принятия к рассмотрению человеческого фактора. Инциденты, отнесенные к человеческому фактору/человеческим ошибкам. Закон Мерфи.	2
2.	Исполнение людьми и ограничения Зрение. Слух. Обработка информации. Внимание и ощущение. Память. Боязнь замкнутого пространства (клаустрофобия) и материальный подход.	2
3.	Социальная физиология Ответственность: индивидуальная и групповая. Мотивация и демотивация. Давление со стороны членов своего круга. Вопросы культуры. Работа в коллективе. Управление, надзор и лидерство.	1
4.	Факторы, влияющие на исполнение Способность / здоровье. Стресс: бытовой и на работе. Давление времени и сроки выполнения. Рабочая нагрузка: перегрузка и недостаточная нагрузка. Сон и усталость, сменная работа. Алкоголь, лечение, злоупотребление лекарствами.	2
5.	Физическая окружающая среда Шум и сильные запахи. Освещение. Климат и температура. Движение и вибрация. Окружающая среда в работе.	1
6.	Задачи Физическая работа. Повторные задачи. Визуальные проверки. Комплексные системы.	1
7.	Связь В пределах команды и между командами. Регистрация работы и записи. Выполнение к сроку, срок исполнения. Распространение информации.	2
8.	Ошибки людей Модели ошибок и теории. Типы ошибок при техническом обслуживании ВС. Последствия ошибок (например, катастрофы). Избежание ошибок и управление ими.	2
9.	Опасности на рабочем месте Распознание опасностей и их избежание. Действия в непредвиденных случаях.	2

№ п/п	Модуль 10. Авиационное законодательство	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2 и В3.
Уровень/Level
A	B1	B2	B3
1.	Структура управления Международные организации гражданской авиации / документы Роль Международной организации гражданской авиации (ИКАО). Роль Европейской комиссии (European Commission). Роль Европейского агентства по безопасности полетов (EASA). Роль государств членов Евросоюза и их национальных авиационных властей. Постановление (EC) No 216/2008 и обеспечение его выполнения через Постановление (EC) No 1702/2003 и (EC) No 1321/2014. Взаимоотношение между различными приложениями Annexes (Parts), такими как Part-21, Part-M, Part-145, Part-66, Part-147 и Regulation (EU) No 965/2012.	1	1	1	1
2.	Сертифицирующий персонал – техническое обслуживание ВС Детальное понимание Part-66.	2	2	2	2
3.	Одобренные организации по ТО ВС Детальное понимание Part-145 и Part-M Subpart F.	2	2	2	2
4.	Летная эксплуатация Общее понимание Regulation (EU) No 965/2012. Сертификат эксплуатанта. Ответственность эксплуатанта, особенно в отношении поддержания летной годности и технического обслуживания ВС. Программа технического обслуживания ВС. MEL//CDL. Документы, находящиеся на борту ВС. Надписи (маркировка) на ВС.	1	1	1	1
5.	Сертификация ВС, частей и приспособлений Общее. Общее понимание Part 21 и сертификационных спецификаций EASA, таких как CS-23, 25, 27, 29. Документация. Сертификат летной годности ВС, ограничения сертификата летной годности ВС и разрешение к полету. Сертификат регистрации ВС. Сертификат по шуму. Весовые данные ВС. Лицензия на радиостанцию и одобрение.	- -	1 2	1 2	1 2
6.	Поддержание летной годности Детальное понимание положений Part-21 в отношении летной годности. Детальное понимание Part-M.	2	2	2	2
7.	Применимые национальные и международные требования (если не заменены требованиями ЕС). Программа ТО ВС, проверки ТО и инспекции. Директивы летной годности (AD). Сервисные бюллетени (SB), информация по обслуживанию производителя. Модификации и ремонты. Документация по ТО ВС: руководства по техническому обслуживанию (АММ), перечень минимального оборудования (MEL), Руководство по процедурам при отклонениях при отправлении ВС (Dispatch Deviation Lists). Только для кандидатов и обладателей свидетельств категорий А, В1 и B2: образцовый перечень минимального оборудования, разрешенного к вылету ВС (MMEL), Перечень минимального оборудования, разрешенного к вылету ВС (MEL), Руководство по процедурам при отклонениях при отправлении ВС (Dispatch Deviation Lists). Поддержание летной годности ВС. Требования по минимальному оборудованию – облеты. перегоночные полеты. Только для кандидатов и обладателей свидетельств категорий В1 и В2: ETOPS, Руководство по процедурам при отклонениях при отправлении ВС (Dispatch Deviation Lists). Всепогодная эксплуатация ВС, Категории 2/3 эксплуатации.	1 -	2 1	2 1	2 1

Модуль 10RK. Программа учебного курса "Казахстанское авиационное и международное законодательство" для обладателей свидетельств специалистов по ТО ВС, выданных уполномоченным органом и кандидатов на обладание свидетельством специалиста по ТО ВС Республики Казахстан.

Примечание. Программа модуля применима к механикам по сервисному обслуживанию ВС (в таблице обозначен как "механик"), к кандидатам и обладателям свидетельства специалиста по ТО ВС категорий "А", "В1", "В2", "В3", "С", к другому персоналу (в таблице обозначены как "другой персонал"), а именно: к персоналу организации по ТО и РАТ , к персоналу занятому в поддержании летной годности ВС, а также к физическим лицам, имеющим право определять уровень квалификации авиационного персонала, занятого в сервисном и ТО ВС.

№ п/п	Модуль10RK.	Данный модуль применим для категорий А, В1, В2, В3,С механиков и другого персонала
Уровень/Level
Механик	А1, В1, В2, В3, С	Другой персонал
1.	Законодательные органы в области ГА / Документы ИКАО: ИКАО, Чикагская конференция и Чикагская конвенция, ратификация Чикагской конвенции РК, Устав ИКАО. Стандарты и рекомендованная практика ИКАО - определение. Статья 36 Чикагской конвенции "Отклонение от международных стандартов и процедур". Статья 44 Чикагской конвенции "Цели и задачи ИКАО". Приложения (Annexes) ИКАО. Приложения (Annexes) ИКАО 1, 6 (1, 2, 3 части), 8. Примение этих Приложений через определения, данные в предисловии к каждому Приложению. Определения коммерческого воздушного транспорта и авиации общего назначения. Парламент Республики Казахстан, Правительство Республики Казахстан. Министерство по инвестициям и развитию Республики Казахстан. Документы, издаваемые законодательными органами Республики Казахстан, регулирующими деятельность гражданской авиации. Понятие об FAA, EASA, JAA и издаваемых ими правилах. Юридические полномочия EASA и JAA и их отличия между собой. Понятие о Commission Regulation и Council Regulation, издаваемые EASA. Правила Евросоюза в областях производства ВС, поддержания летной годности ВС , организаций по ТО ВС, лицензирования персонала, обучения персонала, занятого в ТО ВС. Политика EASA по одобрению организаций по ТО ВС за пределами Евросоюза. Аудиты ИКАО по проверке деятельности авиационных властей.	1	2	2
2.	Общие определения. 1. Одобренная организация по ТО ВС. 2. Одобренная организация по поддержанию летной годности ВС. 3. Одобренная организация по обучению персонала, занятого ТО ВС. 4. Понятие о сертифицирующем, не сертифицирующем и поддерживающем персонале. Задачи этого персонала при выполнении работ на тяжелых ВС и ВС , иных, чем тяжелые. 5. Понятие о лицензировании персонала.	1	2	2
3. 3.1	Закон Республики Казахстан № 339- IV от 15.07.2010г. "Об использовании воздушного пространства РК и деятельности авиации". Редакции Закона Республики Казахстан № 132-V от 04.07.2013г. и все последующие редакции.	1	2	2
4.	Сертифицирующий персонал. 1. Понимание системы лицензирования персонала в Республике Казахстан. 2. Требования Приложения 1 ИКАО (Annex 1) к обладателям свидетельств специалиста по ТО ВС. Требования по опыту, приобретаемому кандидатом на получение свидетельства специалиста по ТО ВС с целью обслуживания всего ВС или отдельных его систем. Требования ИКАО, Республики Казахстан и EASA по опыту к кандидатам для получения свидетельства специалиста по ТО ВС категорий А, В1, В2, В3 и С. 3. Требования по опыту для специалистов по ТО ВС, работающих в организациях по ТО ВС, сертифицированных по Part-145 за пределами Евросоюза. 4. Полномочия обладателей свидетельств специалиста по ТО ВС категорий А, В1, В2, В3, С при выполнении ТО ВС в условиях организаций по ТО ВС и самостоятельно. Допуск к выполнению работ на ВС или компонентах и права выдачи сертификата допуска ВС или компонента к эксплуатации сертифицирующим персоналом после выполнения работ. 5. Определение сертифицирующего персонала, даваемого EASA. Определение ИКАО "Свидетельства о техническом обслуживании " и EASA "Сертификата о допуске к эксплуатации ВС или компонента". 6. Полномочия и обязанности отдела (департамента) гарантии качества (технического контроля) в части выдачи индивидуальных разрешительных сертификатов (разрешений) персоналу и контроль за персональными данными, доказывающими их выдачу. Ответственность руководителя отдела (департамента) организации гражданской авиации при выдаче индивидуальных сертифкационных разрешений (ССА). Контроль за правом выдачи сертифицирующим персоналом сертификата допуска к эксплуатации в организации по ТО ВС после выполненных работ. 7. Понимание содержания п.3.6. (b) приложения к свидетельству специалиста по ТО ВС (пункт XV), включая ответственность организации по ТО ВС и сертифицирующего персонала при использовании своих полномочий. 8. Допуск к выполнению работ и сертификации выполненных работ при обслуживании компонентов ВС. 9. Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан "Правила выдачи и продления срока действия свидетельств авиационного персонала". 10. Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан "Квалификационные требования, предъявляемые к лицам, которым выдается свидетельство авиационного персонала". 11. "Типовые программы профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов". 12. Профессиональный стандарт Республики Казахстан "Техническое обслуживание воздушных судов". 13. Понимание законодательства EASA в области лицензирования персонала. Постановление EC No 1321 /2014; Annex III данного Постановления (Part 66).	1	2	2
5.	Одобренная организация по ТО и РАТ 1. Понимание законодательства и нормативно-правовых актов Республики Казахстан по одобрению организаций по ТО ВС. 2. Понимание законодательства EASA в области сертификации организаций по ТО ВС. Постановление EC No 1321 /2014; Annex II данного Постановления (Part 145). 3. Типовая структура организации по ТО ВС. 4. Определение и обязанность подотчетного менеджера (Accountable Manager) для гарантии выполненных работ в организации по ТО ВС в соответствии со стандартами ТО ВС и компонентов, принятыми в Республике Казахстан и EASA. 5. Понимание правильности заполнения рабочей документации, включая рабочие карты (пооперационные ведомости). Полномочия сертифицирующего персонала, не сертифицирующего персонала, персонала, который участвует в ТО ВС с целью приобретения опыта в ТО ВС или оказания помощи в ТО ВС при заполнении рабочей документации. 6. Статус организаций по ТО ВС, одобренных по Part-145 в Республике Казахстан.	1	2	2
6.	Сертификация эксплуатантов гражданских ВС: Определение страны эксплуатанта согласно Приложению 6 часть 1. Понятие о сертификате эксплуатанта гражданских ВС. Эксплуатационные спецификации. Часть D "Техническое обслуживание". Ответственность эксплуатанта по поддержанию летной годности ВС. "Руководство эксплуатанта по регулированию технического обслуживания" (ИКАО, РК) и "Руководство по управлению поддержанием летной годности ВС" (САМЕ) (EASA).	1	2	2
7. 7.1 7.2	Сертификаты ВС Документы, которые должны быть на борту ВС: 1) сертификат летной годности ВС; 2) свидетельство о государственной регистрации ВС; 3) сертификат по шуму ВС; 4) допуск ВС к полетам в условиях RVSM; 5) разрешение на бортовые радиостанции; 6) решение о признании сертификата летной годности ВС (при аренде ВС).	1	2	2
8	Поддержание летной годности ВС: определение поддержания летной годности в соответствии с Приложением 8 ИКАО. Приложение к Чикагской конвенции 83bis в части передачи полномочий от страны регистрации ВС к стране эксплуатанта ВС. Положение 8 ИКАО в части распределения полномочий между авиационными властями государства регистрации ВС и государства эксплуатанта ВС по вопросам надзора за поддержанием летной годности ВС. Понимание законодательства EASA в области сертификации организаций по поддержанию летной годности ВС. Постановление EC No 1321/2014; Annex I данного Постановления (Part М). Руководство эксплуатанта по регулированию технического обслуживания / Организация по управлению поддержанием летной годности ВС (САМО) – функции, цели и задачи. Ответственность эксплуатанта / собственника / арендатора ВС по поддержанию летной годности ВС. Составляющие поддержания летной годности ВС в соответствии с требованиями Part-М; Структура европейского технического обслуживания ВС для коммерческого воздушного транспорта, всех тяжелых ВС и многодвигательных вертолетов, а также легких ВС, используемых не для коммерческих перевозок. Понятие о Сертификате типа ВС / Дополнительном Сертификате типа ВС.	1	2	2
9.	Понимание: одобренная Программа ТО ВС и авиационная власть, ее одобряющая. MMEL, MEL, CDL и авиационные власти их одобряющие. Авиационные директивы (AD) и авиационные власти, их выпускающие. Сервисные бюллетени, сервисная информация производителя и авиационные власти, их выпускающие. Модификации и ремонты. Одобрение модификаций и ремонтов регулирующими органами. Документация по ТО ВС: АММ, SRM, IPC и т.д.. Данные по техническому обслуживанию ВС (MPD) как источник программы по ТО ВС (AMP). Руководство по ТО ВС (АММ), сервисные письма (SL) и директивы летной годности (AD) как источники рабочих карт (Task Cards). Требования по поддержанию летной годности (CAR) как источник сервисных бюллетеней и (SB) и дополнительных сертификатов типа (STC). Взаимное влияние MPD, AMP, AMM, SL, AD, STC, SB на их содержание. Документы, требующие одобрения в соответствии с требованиями ИКАО, (Приложения 6, Дополнение Е): CDL, MMEL, MEL, Программы технического обслуживания, Утвержденные организации по техническому обслуживанию. Обязательные работы по техническому обслуживанию и их периодичность. Облеты и перегоночные полеты ВС. Понимание: ETOPS / требования к производству полетов с увеличенным временем ухода на запасной аэродром (EDTO) – ИКАО, EASA, FAA; категории 2 / 3A / 3B / 3C для автоматической посадки ВС; RVSM; RNAV; безопасность топливных баков (Fuel Tank Safety) / Требования к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению (Critical Design Configuration Control Limitation) (CDCCL). Монтаж электропроводки и электрических соединений (EWIS). Система управления безопасностью полетов (СУБП) / Safety Management System (SMS). Оценка безопасности иностранных воздушных судов (SAFA).	1	2	2
10.	Обучение персонала, занятого в ТО ВС: 1) сертификационные требования к авиационным учебным центрам". 2) Правила сертификации и выдачи сертификата авиационного учебного центра гражданской авиации; 3) правила сертификации и выдачи сертификата авиационного учебного центра гражданской авиации; 4) требования Республики КазахстанК и EASA для персонала, занятого в обучении персонала, задействованного в ТО ВС – инструкторы теоретического и практического элементов первоначальной подготовки и обучения на тип ВС, экзаменаторы, практические оценщики, супервайзеры по обучению практическому выполнению задач, инструкторы программы поддержания профессионального уровня.
11.	Полномочия персонала, занятого в сервисном и ТО ВС. Ответственность эксплуатанта по допуску персонала к выполнению сервисных работ на ВС, включая предполетную инспекцию ВС (Pre-Flight Inspection)	1	2	2
12.	Пути развития авиации Республики Казахстан, ее законодательной и нормативной базы.	1	2	2

№ п/п	Модуль11А. Самолеты с газотурбинными двигателями – аэродинамика, структура и системы	Данный модуль применим для подкатегорий А1 и В1.1
Уровень/Level
А1	В1.1
1.	Теория полета	См.ниже
1)	Аэродинамика самолета и органы управления. Эксплуатация и воздействие: 1) управление креном: элероны и спойлеры; 2) управление тангажом: руль высоты, стабилизатор, изменение наклона стабилизатора и воздушное судно схемы "утка"; 3) управление курсом, ограничители руля направления. Управление через элевоны, радеваторы. Устройства увеличения подъемной силы, щели, предкрылки, закрылки, флапероны. Устройства, вызывающие торможение: спойлеры, тормозные щитки, воздушные тормоза. Влияние аэродинамических гребней крыла, пилообразных передних кромок. Управление пограничным слоем с использованием генераторов вихря, клиновидных устройств предотвращения срыва потока или механизации передней кромки крыла. Работа и влияние триммеров, триммеры равновесие и анти баланса (опережающие), серво-триммеры, пружинные триммеры, равновесие массы, управление наклонными поверхностями, панели аэродинамического равновесия.	1	2
2)	Полет на высокой скорости. Скорость звука, дозвуковой полет, околозвуковой полет, сверхзвуковой полет. число Маха, критическое число Маха, сжимаемость удара, ударная волна, аэродинамический нагрев, правило площадей. Факторы, влияющие на воздушный поток во входных направляющих аппаратах на высоких скоростях ВС. Влияние стреловидности крыла на число Маха.	1	2
2.	Структура планера – общие концепции. Требования летной годности к конструктивной прочности. Конструктивная классификация, первичная, вторичная и третичная. Безопасность при отказе, безопасность жизни, концепция устойчивости к повреждениям. Системы определения по зонам и месту расположения. Напряжение, деформация, изгиб, сжатие, сдвиг, кручение, растяжение, кольцевое напряжение, усталость. Обеспечение вентиляцией и дренажом. Обеспечение системами установки. Обеспечение защиты от молнии. Металлизация ВС.	2	2
	Методы построения: усиление обшивки фюзеляжа, каркас, стрингеры, лонжероны, перегородки, рамы, удвоители, стойки, стяжки, балки, перекрытия, армирование, методы обшивки, антикоррозийная защита, крыло, крепление оперения и двигателя. Техника сборки конструкции: клепание, болтами, сваркой. Методы защиты поверхностей, таких как хромирование, анодирование, покраска. Очистка поверхностей. Симметрия планера: методы регулировки и проверок симметрии.	1	2
3.	Структура планера – самолеты	См. ниже
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56). Конструкция и уплотнения герметизации. Подсоединение крыла, стабилизатора, пилона и шасси. Установка сидений и система загрузки багажа. Двери и аварийные входы: конструкция, устройство, устройства эксплуатации и безопасности. Конструкция и устройств окон и ветровых стекал.	1	2
2)	Крылья (АТА 57). Конструкция. Размещение топлива. Крепление шасси, пилоны, управляющих поверхностей и подъема / торможения.	1	2
3)	Стабилизаторы (АТА 55). Конструкция. Крепление управляющих поверхностей.	1	2
4)	Поверхности органов управления (АТА 55/57). Конструкция и крепление. Балансировка – массы и аэродинамическая.	1	2
5)	Гондолы и пилоны (АТА 54). Гондолы и пилоны: 1) конструкция; 2) противопожарные перегородки; 3) злы навески двигателя.	1	2
4.	Воздушное кондиционирование и наддув (АТА 21)	См. ниже
1)	Источник воздуха. Источники воздуха, включая систему отбора от двигателя, ВСУ и наземный источник.	1	2
2)	Воздушное кондиционирование Системы воздушного кондиционирования. Турбохолодильники и осушители. Системы распределения. Системы управления потоком, температурой и влажностью.	1	3
3)	Наддув. Системы наддува. Управление и индикация, включая клапаны управления и безопасности. Регулятор давления в кабине.	1	3
4)	Устройства извещения и безопасности. Устройства защиты и извещения.	1	3
5.	Системы радиоэлектронного и приборного оборудования	См. ниже
1)	Системы приборного оборудования (АТА 31). Потребители статического давления: высотомеры, индикаторы воздушной скорости, индикаторы вертикальной скорости. Гироскопы: авиагоризонты, команды положения, указатель положения, индикатор горизонтальной обстановки, индикатор поворота и скольжения, координатор разворота. Компасы: прямого считывания, удаленного считывания. Индикация угла атаки, системы предупреждения о сваливании. Остекление пилотской кабины. Индикация других систем ВС.	1	2
2)	Системы радиоэлектронного оборудования. Основы размещения и эксплуатации систем: 1) автопилот (АТА 22); 2) связь (АТА 23); 3) навигационные системы (АТА 34).	1	1
6.	Электроснабжение (АТА24) Установка батарей и эксплуатация. Генерирование постоянного тока. Генерирование переменного тока. Аварийные источники электроснабжения. Регулирование напряжения. Распределение мощности. Инверторы, трансформаторы, выпрямители. Защита электрической цепи. Внешние/наземные источники.	1	3
7.	Оборудование и отделка (АТА25) Требования к аварийно-спасательному оборудованию. Сиденья, ремни безопасности и привязные ремни.	2	2
	Планировка пассажирского салона. Планировка оборудования. Установка отделки пассажирского салона. Оборудования развлечения пассажиров в пассажирском салоне. Размещение кухни. Погрузочно-разгрузочные работы и сохраняющее оборудование. Трапы.	1	1
8.	Защита от пожара (АТА26) Определение пожара и дыма и предупреждающие системы. Системы пожаротушения. Тесты системы.	1	3
	Переносные огнетушители.	1	1
9.	Органы управления (АТА27) Первичное управление: элероны, руль высоты, руль направления, спойлеры. Управление триммером. Управление нагрузкой на рулевых поверхностях. Устройства увеличения подъемной силы. Гаситель подъемной силы, воздушные тормоза. Эксплуатация систем: руководства, гидравлическая, пневматическая, электрическая, электродистанционная система управления самолетом. Полетные загружатели; демпфер рыскания; триммер числа Маха, ограничитель руля направления, системы стопорения рулей. Балансировка и монтаж. Защита от сваливания /система предупреждения.	1	3
10.	Топливная система (АТА28) Расположение системы. Топливные баки. Система снабжения. Аварийный слив, вентиляция и дренаж. Кольцевание топливных баков и перекачка. Индикация и предупреждение. Дозаправка и слив топлива. Системы продольного баланса топлива.	1	3
11.	Гидравлический источник (АТА29) Расположение системы. Гидравлические жидкости. Гидравлические емкости и аккумуляторы. Создание давления: электрическое, механическое, пневматическое. Создание аварийного давления. Фильтры. Контроль давления. Распределение мощности. Индикация и системы предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
12.	Защита ото льда и дождя (АТА30) Формирование льда, классификация и определение. Системы защиты от обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические. Системы удаления обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические. Отталкивание дождя. Обогрев датчиков и дренаж. Система дворников.	1	3
13.	Шасси (АТА32) Конструкция, амортизаторы. Системы уборки и выпуска - нормальная и аварийная. Индикация и системы предупреждения. Колеса, тормоза, антиюзовая система и система автоматического торможения. Шины. Управление поворотом колес. Распознавание земли/воздуха.	2	3
14.	Освещение (АТА33) Внешнее: навигационные огни, для предотвращения столкновения, посадки, руления, зон образования льда. Внутреннее: пассажирского салона, кабины пилотов, грузовых отсеков. Аварийное.	2	3
15.	Кислород (АТА35) Расположение системы: кабины пилотов, пассажирского салона. Источники, хранение, заряд и распределение. Регулирование снабжения. Индикация и предупреждения.	1	3
16.	Пневматики/Вакуум (АТА36) Расположение системы. Источники: двигатель / ВСУ, компрессоры, резервуары, наземный источник. Контроль давления. Распределение. Индикация и предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
17.	Водяная система и система удаления отбросов (АТА38) Расположение системы, снабжение, распределение, обслуживание и слив. Расположение системы туалетов, смыв и обслуживание. Виды коррозии.	2	3
18.	Бортовая система технической поддержки (АТА45) Центральные компьютеры технического обслуживания ВС; Система загрузки данных. Система электронной библиотеки. Печать. Отслеживание конструкции (отслеживание устойчивости к повреждениям).	1	2
19.	Интегрированное модульное радиоэлектронное оборудование (АТА42) Функции, которые могут быть типично интегрированы в модули "Интегрированного модульного радиоэлектронного оборудования" (IMA), среди которых: управление клапанами, управление давлением воздуха, вентиляция воздуха и управление, управление вентиляцией отсеков радиоэлектронного оборудования и кабины пилотов, управление температурой, связь при воздушном движении, троссировщик связи авиационного и радиоэлектронного оборудования, электрическое управления загрузкой, отслеживание автоматов защиты сети, система встроенного контроля (BITE), управление топливом, управление тормозами, управление поворотом передней опоры шасси, уборки и выпуска шасси, индикация давления в шинах, индикация жидкостного давления, отслеживание температуры тормозов. Центральная система, компоненты сети.	1	2
20.	Системы пассажирского салона (АТА44) Узлы и детали, составляющие средства развлечения пассажиров и обеспечения связи в самолете (Система внутренней связи и передачи данных пассажирского салона), систему связи между пассажирским салоном ВС и наземными станциями (Сервисная сеть пассажирского салона). Система включает в себя передачу голоса, данных, музыки и видео. Система внутренней связи и передачи данных пассажирского салона обеспечивает взаимодействие между членами экипажа в кабине пилотов и пассажирского салона и системами пассажирского салона ВС. Эти системы поддерживают обмен данных различных блоков, заменяемых в эксплуатации (LRU), которые типично эксплуатируются через панели бортпроводников. Сервисная сеть пассажирского салона в типовом случае состоит из сервера и, как правило, взаимодействует, среди прочих, со следующими системами передачи данных / Радиосвязи, Системой развлечения пассажиров в полете. Сервисная сеть пассажирского салона может быть ведущей в таких системах: 1) как доступа к отчетам, предшествующим вылету / отчетам на момент вылета; 2) доступа к электронной почте/ интернету / интранету; 3) базе данных пассажиров; 4) центральная система пассажирского салона; 5) система развлечения для пассажиров; 6) система внешней связи; 7) система хранения электронных документов на борту ВС; 8) система отслеживания пассажирского салона; 9) другие системы пассажирского салона.	1	2
21.	Информационные системы (АТА 46) Узлы и детали, составляющие средства хранения, обновления и извлечения цифровой информации традиционно обеспечены бумажными носителями, микрофильмами и микрофишами. Система включает блоки, которые определены к функции информационного хранения и обновления, такой как электронная библиотека хранения электронных документов на борту ВС и контроллер. Она не включает блоки и компоненты, установленные для другого применения и совместимыми с другими системами, такими как принтер в кабине пилотов или дисплеем общего использования. Типично пример включает Систему управления воздушным движением и информационного управления и Системы серверных сетей. Общая информационная система ВС. Информационная система кабины пилотов. Информационная система о техническом обслуживании ВС. Информационная система пассажирского салона ВС. Другие системы.	1	2

№ п/п	Модуль 11В. ВС с поршневыми двигателями- аэродинамика, структура и системы Замечание 1. Этот модуль не применим к категории B3. Соответствующие темы предмета для категории B3 находятся в модуле 11С. Замечание 2. Объем этого модуля отражает технологию самолетов, относящихся к подкатегориям А2 и В1.2	Данный модуль применим для подкатегорий А2 и В.1.2
		Уровень/Level
		А2	В1.2
1.	Теория полета	См. ниже
1)	Аэродинамика самолета и органы управления. Эксплуатация и воздействие: 1) управление креном: элероны и спойлеры; 2) управление тангажом: руль высоты, стабилизатор, изменение наклона стабилизатора и воздушное судно схемы "утка"; 3) управление курсом, ограничители руля направления; 4) управление через элевоны, радеваторы; 5) устройства подъема на высоту, щели, предкрылки, закрылки, флапероны; 6) устройства, вызывающие торможение: спойлеры, тормозные щитки, воздушные тормоза; 7) влияние аэродинамических гребней крыла, пилообразных передних кромок; 8) управление пограничным слоем с использованием генераторов вихря, клиновидных устройств предотвращения срыва потока или механизации передней кромки крыла; 9) работа и влияние триммеров, триммеры равновесие и анти баланса (опережающие), серво-триммеры, пружинные триммеры, равновесие массы, управление наклонными поверхностями, панели аэродинамического равновесия.	1	2
2)	Высокоскоростной полет – не применимо.	-	-
2.	Структура планера – общие концепции Требования летной годности к конструктивной прочности; Конструктивная классификация, первичная, вторичная и третичная. Безопасность при отказе, безопасность жизни, концепция устойчивости к повреждениям. Системы определения по зонам и месту расположения. Напряжение, деформация, изгиб, сжатие, сдвиг, кручение, растяжение, кольцевое напряжение, усталость. Обеспечение вентиляцией и дренажом. Обеспечение системами установки. Обеспечение защиты от молнии. Металлизация ВС. Методы построения: усиление обшивки фюзеляжа, каркас, стрингеры, лонжероны, перегородки, рамы, удвоители, стойки, стяжки, балки, перекрытия, армирование, методы обшивки, антикоррозийная защита, крыло, крепление оперения и двигателя. Техника сборки конструкции: клепание, болтами, сваркой. Методы защиты поверхностей, таких как хромирование, анодирование, покраска. Очистка поверхностей. Симметрия планера: методы регулировки и проверок симметрии.	2 1	2 2
3.	Структура планера - самолеты	См ниже
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56). Конструкция и уплотнения герметизации. Подсоединение крыла, стабилизатора, пилона и шасси. Установка сидений и система загрузки багажа. Двери и аварийные входы: конструкция, устройство, устройства эксплуатации и безопасности. Конструкция и устройств окон и ветровых стекал.	1	2
2)	Крылья (АТА 57). Конструкция. Размещение топлива. Крепление шасси, пилоны, управляющих поверхностей и подъема / торможения.	1	2
3)	Стабилизаторы (АТА 55) Конструкция; Крепление управляющих поверхностей.	1	2
4)	Поверхности органов управления (АТА 55/57). Конструкция и крепление. Балансировка – массы и аэродинамическая.	1	2
5)	Гондолы и пилоны (АТА 54). Гондолы и пилоны: 1) конструкция; 2) ротивопожарные перегородки; 3) узлы навески двигателя.	1	2
4.	Кондиционирование воздухом и наддув (АТА 21) Системы воздушного кондиционирования и наддува. Контроллеры давления в герметичной части ВС, устройства защиты и предупреждения. Системы обогрева.	1	3
5.	Системы радиоэлектронного и приборного оборудования	См. ниже
1)	Системы приборного оборудования (АТА 31). Потребители статического давления: высотомеры, индикаторы воздушной скорости, индикаторы вертикальной скорости. Гироскопы: авиагоризонты, команды положения, указатель положения, индикатор горизонтальной обстановки, индикатор поворота и скольжения, координатор разворота. Компасы: прямого считывания, удаленного считывания. Индикация угла атаки, системы предупреждения о сваливании. Остекление пилотской кабины. Индикация других систем ВС.	1	2
2)	Системы радиоэлектронного оборудования. Основы размещения и эксплуатации систем: 1) автопилот (АТА 22); 2) вязь (АТА 23); 3) навигационные системы (АТА 34).	1	1
6.	Электроснабжение (АТА 24) Установка батарей и эксплуатация. Генерирование постоянного тока. Генерирование переменного тока. Аварийные источники электроснабжения. Регулирование напряжения. Распределение мощности. Инверторы, трансформаторы, выпрямители. Защита электрической цепи. Внешние/наземные источники.	1	3
7.	Оборудование и отделка (АТА 25) Требования к аварийно-спасательному оборудованию.	2	2
	Сиденья, ремни безопасности и привязные ремни. Планировка пассажирского салона. Планировка оборудования. Установка отделки пассажирского салона. Оборудования развлечения пассажиров в пассажирском салоне. Размещение кухни. Погрузочно-разгрузочные работы и сохраняющее оборудование. Трапы.	1	1
8.	Защита от пожара (АТА 26) (a)Определение пожара и дыма и предупреждающие системы. Системы пожаротушения. Тесты системы.	1	3
	(b)Переносные огнетушители.	1	3
9.	Органы управления (АТА 27) Первичное управление: элероны, руль высоты, руль направления. Управление триммером. Устройства увеличения подъемной силы. Эксплуатация системы: руководство; Стопорения рулей. Балансировка и монтаж;. Защита от сваливания /система предупреждения.	1	3
10.	Топливная система (АТА 28) Расположение системы. Топливные баки. Система снабжения. Аварийный слив, вентиляция и дренаж. Кольцевание топливных баков и перекачка. Индикация и предупреждение. Дозаправка и слив топлива.	1	3
11.	Гидравлический источник (АТА 29) Расположение системы. Гидравлические жидкости. Гидравлические емкости и аккумуляторы. Создание давления: электрическое, механическое, пневматическое. Создание аварийного давления. Фильтры. Контроль давления;. Распределение мощности. Индикация и системы предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
12.	Защита от льда и дождя (АТА 30) Формирование льда, классификация и определение. Системы удаления обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические. Обогрев датчиков и дренаж. Система дворников.	1	3
13.	Шасси (АТА 32) Конструкция, амортизаторы. Системы уборки и выпуска- нормальная и аварийная. Индикация и системы предупреждения. Колеса, тормоза, антиюзовая система и система автоматического торможения. Шины. Управление поворотом колес. Распознавание земли/воздуха.	2	3
14.	Освещение (АТА 33) Внешнее: навигационные огни, для предотвращения столкновения, посадки, руления, зон образования льда. Внутреннее: пассажирского салона, кабины пилотов, грузовых отсеков. Аварийное.	2	3
15.	Кислород (АТА 35) Расположение системы: кабины пилотов, пассажирского салона. Источники, хранение, заряд и распределение. Регулирование снабжения. Индикация и предупреждения.	1	3
16.	Пневматики/Вакуум (АТА 36) Расположение системы. Источники: двигатель/ВСУ, компрессоры, резервуары, наземный источник. Контроль давления. Распределение. Индикация и предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
17.	Водяная система и система удаления отбросов (АТА 38) Расположение системы, снабжение, распределение, обслуживание и слив. Расположение системы туалетов, смыв и обслуживание. Виды коррозии.	2	3

№ п/п	Модуль 11С. ВС с поршневыми двигателями– аэродинамика, структура и системы Замечание. Объем этого модуля отражает технологию воздушных судов, относящихся к категории B3.	Данный модуль применим для категории B3
		Уровень/Level
		B3
1.	Теория полета Эксплуатация и воздействие: 1) управление креном: элероны и спойлеры; 2) управление тангажом: руль высоты, стабилизатор, изменение наклона стабилизатора и воздушное судно схемы "утка"; 3) управление курсом, ограничители руля направления; 4) управление через элевоны, радеваторы; 5) устройства подъема на высоту, щели, предкрылки, закрылки, флапероны; 6) устройства, вызывающие торможение: спойлеры, тормозные щитки, воздушные тормоза; 7) влияние аэродинамических гребней крыла, пилообразных передних кромок; 8) управление пограничным слоем с использованием генераторов вихря, клиновидных устройств предотвращения срыва потока или механизации передней кромки крыла; Работа и влияние триммеров, триммеры равновесие и анти баланса (опережающие), серво-триммеры, пружинные триммеры, равновесие массы, управление наклонными поверхностями, панели аэродинамического равновесия.	1
2.	Структура планера – общие концепции Требования летной годности к конструктивной прочности. Конструктивная классификация, первичная, вторичная и третичная. Безопасность при отказе, безопасность жизни, концепция устойчивости к повреждениям. Системы определения по зонам и месту расположения. Напряжение, деформация, изгиб, сжатие, сдвиг, кручение, растяжение, кольцевое напряжение, усталость. Обеспечение вентиляцией и дренажом. Обеспечение системами установки. Обеспечение защиты от молнии. Металлизация ВС.	2
	Методы построения: усиление обшивки фюзеляжа, каркас, стрингеры, лонжероны, перегородки, рамы, удвоители, стойки, стяжки, балки, перекрытия, армирование, методы обшивки, антикоррозийная защита, крыло, крепление оперения и двигателя. Техника сборки конструкции: клепание, болтами, сваркой. Методы защиты поверхностей, таких как хромирование, анодирование, покраска. Очистка поверхностей. Симметрия планера: методы регулировки и проверок симметрии.	2
3.	Структура планера – самолеты	См. ниже
1)	Фюзеляж (АТА 52/53/56). Конструкция и уплотнения герметизации. Подсоединение крыла, стабилизатора, пилона и шасси. Установка сидений и система загрузки багажа. Двери и аварийные входы: конструкция, устройство, устройства эксплуатации и безопасности. Конструкция и устройств окон и ветровых стекал.	1
2)	Крылья (АТА 57). Конструкция. Размещение топлива. Крепление шасси, пилоны, управляющих поверхностей и подъема / торможения.	1
3)	Стабилизаторы (АТА 55). Конструкция. Крепление управляющих поверхностей.	1
4)	Поверхности органов управления (АТА 55/57). Конструкция и крепление. Балансировка – массы и аэродинамическая.	1
5)	Гондолы и пилоны (АТА 54) Гондолы и пилоны: конструкция; противопожарные перегородки; узлы навески двигателя.	1
4.	Кондиционирование воздухом и наддув (АТА 21) Системы вентиляции и обогрева.	1
5.	Системы радиоэлектронного и приборного оборудования	См.ниже
1)	Системы приборного оборудования (АТА 31). Потребители статического давления: высотомеры, индикаторы воздушной скорости, индикаторы вертикальной скорости. Гироскопы: авиагоризонты, команды положения, указатель положения, индикатор горизонтальной обстановки, индикатор поворота и скольжения, координатор разворота. Компасы: прямого считывания, удаленного считывания. Индикация угла атаки, системы предупреждения о сваливании. Остекление пилотской кабины. Индикация других систем ВС.	1
2)	Системы радиоэлектронного оборудования. Основы размещения и эксплуатации систем: 1) автопилот (АТА 22); 2) связь (АТА 23); 3) навигационные системы (АТА 34).	1
6.	Электроснабжение (АТА 24) Установка батарей и эксплуатация. Генерирование постоянного тока. Регулирование напряжения. Распределение мощности. Защита электрической цепи.	2
7.	Оборудование и отделка (АТА 25) Требования к аварийно-спасательному оборудованию. Сиденья, ремни безопасности и привязные ремни.	2
8.	Защита от пожара (АТА 26) Переносные огнетушители.	2
9.	Органы управления (АТА 27) Первичное управление: элероны, руль высоты, руль направления. Управление триммером. Устройства увеличения подъемной силы. Эксплуатация системы: руководство. Стопорения рулей. Балансировка и монтаж. Защита от сваливания /система предупреждения.	3
10.	Топливная система (АТА 28) Расположение системы. Топливные баки. Система снабжения. Аварийный слив, вентиляция и дренаж. Кольцевание топливных баков и перекачка. Индикация и предупреждение. Дозаправка и слив топлива.	2
11.	Источник гидравлики (АТА 29). Расположение системы. Гидравлические жидкости. Гидравлические емкости и аккумуляторы. Создание давления: электрическое, механическое, пневматическое. Создание аварийного давления. Фильтры. Контроль давления. Распределение мощности. Индикация и системы предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	2
12.	Защита ото льда и дождя (АТА 30). Формирование льда, классификация и определение. Системы удаления обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические. Обогрев датчиков и дренаж. Система дворников.	1
13.	Шасси (АТА 32) Конструкция, амортизаторы. Системы уборки и выпуска- нормальная и аварийная. Индикация и системы предупреждения. Колеса, тормоза, антиюзовая система и система автоматического торможения. Шины Управление поворотом колес.	2
14.	Освещение (АТА 33) Внешнее: навигационные огни, для предотвращения столкновения, посадки, руления, зон образования льда. Внутреннее: пассажирского салона, кабины пилотов, грузовых отсеков. Аварийное.	2
15.	Кислород (АТА 35) Расположение системы: кабины пилотов, пассажирского салона. Источники, хранение, заряд и распределение. Регулирование снабжения. Индикация и предупреждения.	2
16.	Пневматики/Вакуум (АТА 36) Расположение системы. Источники: двигатель/ВСУ, компрессоры, резервуары, наземный источник. Контроль давления. Распределение. Индикация и предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	2

№ п/п	Модуль 12. Вертолеты - аэродинамика, структура и системы	Данный модуль применим для подкатегорий А3, А4, В1.3 и В1.4
		Уровень/Level
		A3 A4	B1.3 B1.4
1.	Теория полета – аэродинамика вращательного крыла Терминология. Следствие гироскопической прецессии. Противодействие вращательному моменту и управление направлением. Асимметрия подъема; срыв потока с верхней кромки лопасти винта. Направление поступательного перемещения и его коррекция. Кориолисово ускорение и компенсация. Состояние вихревого кольца, стабилизация мощности, превышение угла тангажа. Авторотация. Эффект земли.	1	2
2.	Системы управления полетом Управление вращением. Общее управление. Автомат перекоса. Управление курсом: 1) управление хвостовым винтом вертолета; хвостовой винт, отбор воздуха; 2) главная вращательная установка: разработка и эксплуатационные возможности; 3) лопастной демпфер: функция и конструкция; 4) лопасти вращения: конструкция и присоединения главного и хвостового лопастей вращении; 5) управление триммированием, неподвижный и регулируемы стабилизаторы; 6) система эксплуатации: ручная, гидравлическая, электрическая и электросистема дистанционного управления; 7) полетные загружатели; 8) балансировка и комплектация.	2	3
3.	Контроль углов атаки лопаток и анализ вибрации Синхронизация ротора. Сопряжение главного и хвостового роторов. Статическая и динамическая балансировка. Типы вибрации, методы уменьшения вибрации. Наземный резонанс.	1	3
4.	Трансмиссия Коробки приводов, главный и хвостовой роторы. Сцепление, блоки свободного колеса и тормоз ротора. Вал привода хвостового ротора, гибкие соединения, подшипники, гасители вибрации, подвесные подшипники.	1	3
5.	Структура конструкции (a)Требования летной годности к конструктивной прочности. Конструктивная классификация, первичная, вторичная и третичная. Безопасность при отказе, безопасность жизни, концепция устойчивости к повреждениям. Системы определения по зонам и месту расположения. Напряжение, деформация, изгиб, сжатие, сдвиг, кручение, растяжение, кольцевое напряжение, усталость. Обеспечение вентиляцией и дренажом. Обеспечение системами установки. Обеспечение защиты от молнии.	2	2
	(b)Методы построения: усиление обшивки фюзеляжа, каркас, стрингеры, лонжероны, перегородки, рамы, удвоители, стойки, стяжки, балки, перекрытия, армирование, методы обшивки, антикоррозийная защита. Присоединение пилона, стабилизатора и шасси. Установка кресел. Двери: конструкция, устройство, устройства эксплуатации и безопасности. Конструкция окон и ветровых стекол. Размещение топлива. Противопожарные перегородки. Крепление двигателя. Техника структурной сборки: клепанием, с помощью болтов, сваркой. Методы защиты поверхностей - хромирование, анодирование и покраска. Очистка поверхности.	1	2
6.	Кондиционирование воздухом (АТА 21).	См. ниже
1)	Снабжение воздухом Источники воздуха, включая систему отбора от двигателя и наземный источник.	1	2
2)	Кондиционирование воздухом Системы воздушного кондиционирования. Системы распределения. Системы управления потоком и температурой. Устройства защиты и предупреждения.	1	3
7.	Системы радиоэлектронного и приборного оборудования	См. ниже
1)	Системы приборного оборудования (АТА 31). Потребители статического давления: высотомеры, индикаторы воздушной скорости, индикаторы вертикальной скорости. Гироскопы: авиагоризонты, команды положения, указатель положения, индикатор горизонтальной обстановки, индикатор поворота и скольжения, координатор разворота. Компасы: прямого считывания, удаленного считывания. Системы индикации вибрации – HUMS. Остекление пилотской кабины. Индикация других систем ВС.	1	2
2)	Системы радиоэлектронного оборудования Основы размещения и эксплуатации: 1) автопилот (АТА 22); 2) связь (АТА 23); 3) навигационные системы (АТА 34).	1	1
8.	Электроснабжение (АТА 24) Установка батарей и эксплуатация. Генерирование постоянного тока. Генерирование переменного тока. Аварийные источники электроснабжения. Регулирование напряжения. Защита электрической цепи. Распределение мощности. Инверторы, трансформаторы, выпрямители. Внешние/наземные источники.	1	3
9.	Оборудование и отделка (АТА 25) Требования к аварийно-спасательному оборудованию. Сиденья, ремни безопасности и привязные ремни. Системы подъема.	2	2
	Аварийные системы спасения на воде. Расположение в кабине, удерживающая способность груза. Размещение оборудования. Установка отделки пассажирского салона.	1	1
10.	Защита от пожара (АТА 26) Определение пожара и дыма и системы предупреждения. Противопожарные системы. Тесты системы.	1	3
11.	Топливная система (АТА 28) Расположение системы. Топливные баки. Система снабжения. Аварийный слив, вентиляция и дренаж. Кольцевание топливных баков и перекачка. Индикация и предупреждение. Дозаправка и слив топлива.	1	3
12.	Гидравлический источник (АТА 29) Расположение системы. Гидравлические жидкости. Гидравлические емкости и аккумуляторы. Создание давления: электрическое, механическое, пневматическое. Создание аварийного давления. Фильтры. Контроль давления. Распределение мощности. Индикация и системы предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
13.	Защита ото льда и дождя (АТА 30) Формирование льда, классификация и определение. Системы предотвращения обледенения и удаления обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические. Обогрев датчиков и дренаж. Система дворников.	1	3
14.	Шасси (АТА 32) Конструкция, амортизаторы. Системы уборки и выпуска- нормальная и аварийная. Индикация и системы предупреждения. Колеса, шины, тормоза. Управление поворотом колес. Определение земли и воздуха. Движение юзом и по воде.	2	3
15.	Освещение (АТА 33) Внешнее: навигационные огни, посадки, руления, зон образования льда. Внутреннее: пассажирского салона, кабины пилотов, грузовых отсеков. Аварийное.	2	3
16.	Пневматики/Вакуум (АТА36) Расположение системы. Источники: двигатель/ВСУ, компрессоры, резервуары, наземный источник. Контроль давления. Распределение. Индикация и предупреждения. Взаимодействие с другими системами.	1	3
17.	Интегрированное модульное радиоэлектронное оборудование (АТА42) Функции, которые могут быть типично интегрированы в модули Интегрированного модульного радиоэлектронного оборудования (IMA), среди которых: 1) правление клапанами, управление давлением воздуха, вентиляция воздуха и управление, управление вентиляцией отсеков радиоэлектронного оборудования и кабины пилотов, управление температурой, связь при воздушном движении, троссировщик связи авиационного и радиоэлектронного оборудования, электрическое управления загрузкой, отслеживание автоматов защиты сети, система встроенного контроля (BITE), управление топливом, управление тормозами, управление поворотом передней опоры шасси, уборки и выпуска шасси, индикация давления в шинах, индикация жидкостного давления, отслеживание температуры тормозов; 2) центральная система, компоненты сети; 3) компоненты сети.	1	2
18.	Бортовая система технической поддержки (АТА45) Центральные компьютеры технического обслуживания. Система загрузки данных. Система электронной библиотеки. Печать. Контроль состояния конструкции ВС (отслеживание допустимых повреждений)	1	2
19.	Информационные системы (АТА46) Узлы и детали, составляющие средства хранения, обновления и извлечения цифровой информации традиционно обеспечены бумажными носителями, микрофильмами и микрофишами. Система включает блоки, которые определены к функции информационного хранения и обновления, такой как электронная библиотека хранения электронных документов на борту ВС и контроллер. Она не включает блоки и компоненты, установленные для другого применения и совместимыми с другими системами, такими как принтер в кабине пилотов или дисплеем общего использования. Типично пример включает Систему управления воздушным движением и информационного управления и Систему серверных сетей. Общая информационная система ВС. Информационная система кабины пилотов. Информационная система о техническом обслуживании ВС. Информационная система пассажирского салона ВС. Другие системы.	1	2

№ п/п	Модуль 13. ВС – аэродинамика, структура и системы	Данный модуль применим к категории В2.
		Уровень/Level
		В2
1.	Теория полета
	Аэродинамика самолета и органы управления. Эксплуатация и воздействие: 1) управление креном: элероны и спойлеры; 2) управление тангажом: руль высоты, стабилизатор, изменение наклона стабилизатора и воздушное судно схемы "утка"; 3) управление курсом, ограничители руля направления; 4) управление через элевоны, ruddervators; 5) устройства подъема на высоту, щели, предкрылки, закрылки, флапероны; 6) устройства, вызывающие торможение: спойлеры, тормозные щитки, воздушные тормоза; 7) работа и влияние триммеров, серво-триммеры, управление наклонными поверхностями.	1
	Полет на высокой скорости Скорость звука, дозвуковой полет, околозвуковой полет, сверхзвуковой полет. число Маха, критическое число Маха.	1
	Аэродинамика вращающегося крыла Терминология. Эксплуатация и влияние вращения, совместного и противо-вращательного управления.	1
2.	Структура – общие концепции Основа систем конструкции.	1
	Системы определения по зонам и месту расположения. Электрическая металлизация ВС. Обеспечение защиты от молнии.	2
3.	Автопилот (АТА22) Основы управления автоматическим полетом, включая принципы работы и текущую терминологию. Обработка управляющих сигналов. Режимы эксплуатации: каналы крены, тангажа и курса. Демпфер рыскания. Система стабилизированного подъема в вертолетах. Автоматическое управление триммером. Взаимодействие навигационного устройства с автопилотом; Системы авторотации. Система автоматической посадки: принципы и категории, режимы эксплуатации, заход, глиссада, посадка, уход на 2-ой круг, системы слежения и условия отказов.	3
4.	Связь/Навигация (АТА23/34) Основы распространения радиоволн, антенны, линии передачи, связь, приемники и передатчики. Принципы работы следующих систем: 1) ультракороткая связь (VHF; 2) коротковолновая связь (HF); 3) звукозапись; 4) аварийный радиомаяк; 5) регистратор речевых сообщений в кабине пилотов; 6) ультракоротковолновый всенаправленный маяк (VOR); 7) увтоматический радиокомпас (ADF); 8) инструментальная система посадки (ILS); 9) микроволновая система посадки (MLS); 10) директорная система управление полетом, дальномер (DME), 11) верхнизкочастотная и гиперболическая навигация (VLF/Omega); 12) допплеровская навигация; 13) зональная навигации, системы RNAV; 14) системы координации и организации полета; 15) система глобально позиционирования (GPS); 16) спутниковая глобальная навигационная система (GNSS); 17) инерциальная навигационная система; 18) самолетный автоответчик, устройства вторичной радиолокации; 19) система предупреждения столкновения самолетов в воздухе (TCAS); 20) погодный радиолокатор; 21) радиовысотомер; 22) система связи, адресации и передачи данных в стандарте ARINC.	3
5.	Электроснабжение (АТА24) Установка батарей и эксплуатация. Генерирование постоянного тока. Генерирование переменного тока. Аварийные источники электроснабжения. Регулирование напряжения. Распределение мощности. Инверторы, трансформаторы, выпрямители. Защита электрической цепи. Внешние/наземные источники.	3
6.	Оборудование и отделка (АТА25) Требования к электронному аварийному оборудованию. Оборудование развлечения пассажиров.	3
7.	Органы управления (АТА27) Первичного управления: элероны, руль высоты, руль направления, спойлер. Управление триммером. Управление нагрузкой на рулевых поверхностях. Устройства увеличения подъемной силы. Тормозные щитки, воздушные тормоза. Эксплуатация системы: ручная, гидравлическая, пневматическая. Полетные загружатели, демпфер рыскания, триммер числа Маха, ограничитель руля направления, стопорение рулей. Защита от сваливания. Эксплуатация системы: электрическая, электродистанционная система управления самолетом.	2 3
8.	Системы приборного оборудования (АТА 31) Классификация. Атмосфера. Терминология. Устройства измерения давления и системы. Системы приемников полного давления. Высотомеры. Измерители вертикальной скорости. Индикаторы воздушной скорости. Измерители числа Маха. Системы извещения/предупреждения о высоте. Система воздушных данных. Датчики прямого считывания давления и температуры. Системы индикации температуры. Системы индикации количества топлива. Принцип гироскопа; Авиагоризонты. Индикаторы скольжения. Гироскопическая курсовая система. Система опасного сближения с землей. Системы компасов. Система записи полетных данных. Системы электронной индикации параметров полета. Система предупреждения и система индикации угла атаки. Измерение вибрации и индикация. Остекление кабины пилотов.	3
9.	Освещение (АТА33) Внешнее: навигационные огни, посадки, руления, зон образования льда. Внутреннее: пассажирского салона, кабины пилотов, грузовых отсеков. Аварийное.	3
10.	Бортовая система технической поддержки (АТА45) Центральные компьютеры технического обслуживания. Система загрузки данных. Система электронной библиотеки. Печать. Отслеживание конструкции (отслеживание допустимых повреждений).	3
11.	Кондиционирование воздухом и наддув (АТА 21)	См.ниже
1)	Источник воздуха. Источники воздуха, включая систему отбора от двигателя, ВСУ и наземный источник.	2
2)	Воздушное кондиционирование. Системы воздушного кондиционирования.	2
	Турбохолодильники и осушители.	3
	Системы распределения.	1
	Системы управления потоком, температурой и влажностью.	3
3)	Наддув. Системы наддува. Управление и индикация, включая клапаны управления и безопасности. Регулятор давления в кабине.	3
4)	Устройства извещения и безопасности. Устройства защиты и извещения.	3
12.	Защита от пожара (АТА 26) Определение пожара и дыма и предупреждающие системы. Системы пожаротушения. Тесты системы.	3
	Переносные огнетушители.	1
13.	Топливная система (АТА 28) Расположение системы.	1
	Топливные баки.	1
	Система снабжения.	1
	Аварийный слив, вентиляция и дренаж.	1
	Кольцевание топливных баков и перекачка.	2
	Индикация и предупреждение.	3
	Дозаправка и слив топлива.	2
	Системы продольного баланса топлива.	1
14.	Гидравлический источник (АТА 29) Расположение системы.	1
	Гидравлические жидкости.	1
	Гидравлические емкости и аккумуляторы.	1
	Создание давления: электрическое, механическое, пневматическое.	3
	Создание аварийного давления.	3
	Фильтры.	1
	Контроль давления.	3
	Распределение мощности.	1
	Индикация и системы предупреждения.	3
	Взаимодействие с другими системами.	3
15.	Защита ото льда и дождя (АТА 30) Формирование льда, классификация и определение.	2
	Системы защиты от обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические.	2
	Системы удаления обледенения: электрические, с использованием горячего воздуха и химические.	3
	Отталкивание дождя.	1
	Обогрев датчиков и дренаж.	3
	Система дворников.	1
16.	Шасси (АТА 32) Конструкция, амортизаторы. Системы уборки и выпуска- нормальная и аварийная.	1 3
	Индикация и системы предупреждения.	3
	Колеса, тормоза, антиюзовая система и система автоматического торможения.	3
	Шины.	1
	Управление поворотом колес.	3
	Распознавание земли/воздуха.	3
17.	Кислород (АТА 35) Расположение системы: кабины пилотов, пассажирского салона.	3
	Источники, хранение, заряд и распределение.	3
	Регулирование снабжения.	3
	Индикация и предупреждения.	3
18.	Пневматики/Вакуум (АТА 36) Расположение системы.	2
	Источники: двигатель/ВСУ, компрессоры, резервуары, наземный источник.	2
	Контроль давления.	3
	Распределение.	1
	Индикация и предупреждения.	3
	Взаимодействие с другими системами.	3
19.	Водяная система и система удаления отбросов (АТА 38) Расположение системы, снабжение, распределение, обслуживание и слив. Расположение системы туалетов, смыв и обслуживание.	2
20.	Интегрированное модульное радиоэлектронное оборудование (АТА 42) Функции, которые могут быть типично интегрированы в модули интегрированного модульного радиоэлектронного оборудования (IMA), среди которых: управление клапанами, управление давлением воздуха, вентиляция воздуха и управление, управление вентиляцией отсеков радиоэлектронного оборудования и кабины пилотов, управление температурой, связь при воздушном движении, троссировщик связи авиационного и радиоэлектронного оборудования, электрическое управления загрузкой, отслеживание автоматов защиты сети, электрическая система внутреннего тестирования (BITE), управление топливом, управление тормозами, управление поворотом передней опоры шасси, уборки и выпуска шасси, индикация давления в шинах, индикация жидкостного давления, отслеживание температуры тормозов. Центральная система, компоненты сети.	3
21.	Системы пассажирского салона (АТА 44) Узлы и детали, составляющие средств развлечения пассажиров и обеспечения связи в самолете (система внутренней связи и передачи данных пассажирского салона), систему связи между пассажирским салоном ВС и наземными станциями (сервисная сеть пассажирского салона). Система включает в себя передачу голоса, данных, музыки и видео. Система внутренней связи и передачи данных пассажирского салона обеспечивает взаимодействие между членами экипажа в кабине пилотов и пассажирского салона и системами пассажирского салона ВС. Эти системы поддерживают обмен данных различных блоков, заменяемых в эксплуатации (LRU), которые типично эксплуатируются через панели бортпроводников. Сервисная сеть пассажирского салона в типовом случае состоит из сервера и, как правило, взаимодействует, среди прочих, со следующими системами передачи данных / Радиосвязи, системой развлечения пассажиров в полете. Сервисная сеть пассажирского салона может быть ведущей в таких системах как: 1) доступ к отчетам, предшествующим вылету/отчетам на момент вылета; 2) доступ к электронной почте/ интернету / интранету; 3) базе данных пассажиров; 4) центральная система пассажирского салона; 5) система развлечения для пассажиров; 6) система внешней связи; 7) система памяти о массе пассажирского салона; 8) система отслеживания пассажирского салона; 9) другие системы пассажирского салона.	3
22.	Информационные системы (АТА 46) Узлы и детали, составляющие средства хранения, обновления и извлечения цифровой информации традиционно обеспечены бумажными носителями, микрофильмами и микрофишами. Система включает блоки, которые определены к функции информационного хранения и обновления , такой как электронная библиотека хранения электронных документов на борту ВС и контроллер. Она не включает блоки и компоненты установленные для другого применения и совместимыми с другими системами, такими как принтер в кабине пилотов или дисплеем общего использования. Типично пример включает Систему управления воздушным движением и информационного управления и Системы серверных сетей. Общая информационная система ВС. Информационная система кабины пилотов. Информационная система о техническом обслуживании ВС. Информационная система пассажирского салона ВС. Другие системы.	3

	Модуль 14. Силовая установка	Данный модуль применим для категории В2.
		Уровень/Level
		В2
1.	Реактивные двигатели Классификация конструкции и эксплуатация турбореактивных, турбовентиляторных, со свободной турбиной, турбопропеллерных двигателей.	1
	Электронное управление двигателем и системы измерения топлива (FADEC).	2
2.	Системы индикации двигателей Системы измерения температуры выходящих газов / температуры между каскадами турбины. Обороты двигателя. Индикация тяги двигателя: соотношения давления в двигателе, системы давление выхлопа турбины или в реактивном трубопроводе. Давление масла и температура. Давление топлива, температура и расход. Давление в магистрали. Крутящий момент двигателя. Обороты воздушного винта.	2
3.	Системы запуска и зажигания Эксплуатация систем запуска двигателя и компоненты. Системы зажигания и компоненты. Требования по безопасности технического обслуживания.	2

№ п/п	Модуль 15. Газотурбинный двигатель	Данный модуль применим для категории А и В1.1
		Уровень/Level
		А	В1.1
1.	Основы Потенциальная энергия, кинетическая энергия, законы движения Ньютона, цикл Брайтона. Отношения между силой, работой, мощностью, энергией, скоростью, ускорением. Компоновка конструкции и эксплуатация турбореактивных, турбовентиляторных, турбовальных, турбопропеллерных двигателей.	1	2
2.	Характеристики двигателя Суммарная тяга, "чистая" тяга, тяга на выходе сопла, распределение тяги, результирующая тяга, тяга в лошадиных силах, эквивалентная мощность на валу, особенности расхода топлива. Эффективность двигателя. Степень двухконтурности и соотношение давления в двигателе. Оценка двигателя, статическая тяга, влияние на скорость, высотность и жаркий климат, предельная температура наружного воздуха, при которой обеспечивается заявленная тяга, ограничения.	-	2
3.	Входной направляющий аппарат Воздухозаборник. Воздействие различных конфигураций воздухозаборника. Защита от обледенения.	2	2
4.	Компрессоры Осевой и центробежного типа. Конструктивные особенности принципы работы и применение. Балансировка вентилятора. Эксплуатация: Причины и влияние остановки и помпажа компрессора. Методы управления воздушным потоком: клапанами перепуска, поворотными входными направляющими лопатками, поворотными лопатками статора, вращающимися лопатками. Степень сжатия компрессора.	2	2
5.	Секция камеры сгорания Конструктивные возможности и принципы работы	2	2
6.	Секция турбины Эксплуатация и характеристики различных типов турбинных лопаток. Присоединение лопаток к диску. Направляющие сопловые лопатки. Причины и последствия напряжения и пластической деформации на лопатке турбины.	2	2
7.	Выхлоп Конструктивные особенности. Схождение, расхождение и изменение области сопла. Уменьшение шума двигателя. Реверс.	1	2
8.	Подшипники и уплотнения Конструктивные особенности и принципы работы.	-	2
9.	Смазки и топливо Свойства и спецификации. Топливные присадки. Меры предосторожности.	1	2
10.	Системы смазки Системы эксплуатации/размещение и компоненты.	1	2
11.	Топливные системы Эксплуатация управления двигателя и система измерения топлива, включая электронное управление двигателем (FADEC). Размещение системы и компоненты.	1	2
12.	Воздушные системы Функционирование распределения воздуха от двигателя и системы предотвращения обледенения, включая внутреннее охлаждение, уплотнения и подачу воздуха от внешних источников.	1	2
13.	Системы запуска и зажигания Эксплуатация систем запуска двигателя и компоненты. Система зажигания и компоненты. Требования по безопасности технического обслуживания.	1	2
14.	Системы индикации двигателя Температуры выходящих газов/ между каскадами турбины Показатели тяги двигателя: коэффициент соотношения давления двигателя, давление на выходе турбины двигателя или давление на выходе реактивного сопла; давление масла и температура. Давление топлива и расход. Обороты двигателя. Измерение вибрации и индикация. Крутящий момент. Мощность.	1	2
15.	Системы увеличения мощности Эксплуатация и применение. Впрыск воды / Водно-метилового спирта. Форсажная камера.	-	1
16.	Турбо-пропеллерные двигатели Свободная турбина и редуктор, соединенные на одном валу. Редукторы. Комплексные двигатели и управление воздушным винтом. Устройства безопасности, контролирующие превышения скорости.	1	2
17.	Реактивный двигатель со свободной турбиной Классификация, системы приводов, редукторы, соединения, системы управления.	1	2
18.	Вспомогательная силовая установка Назначение, эксплуатация, системы защиты.	1	2
19.	Монтаж силовой установки Конфигурация противопожарных перегородок, капоты, акустические панели, узлы навески двигателя, антивибрационные узлы, шланги, трубопроводы, распределительные линии, разъемы, электрические жгуты, тросы управления и тяги, точки подъемы и дренаж.	1	2
20.	Системы противопожарной защиты Эксплуатация систем определения защиты от пожара.	1	2
21.	Мониторинг двигателя и наземная эксплуатация Процедуры запуска и опробования двигателя. Трактовка выходной мощности и параметры. Отслеживание тенденций в эксплуатации (включая анализ масла, вибрацию и борскопию). Инспекция двигателей и компонентов по критериям, допускам и данным, определенным производителем двигателя. Мойка/ очистка компрессора. Повреждение посторонними предметами.	1	3
22.	Хранение двигателя и консервация Консервация и расконсервация двигателя и дополнительное оборудование/системы.	-	2

№ п/п	Модуль 16. Поршневой двигатель	Данный модуль применим для категории А, В1 и B3.
		Уровень/Level
		А	В1	B3
1.	Основы Механический, тепловой, объемный КПД. 2-х тактный, 4-х тактный, Otto и дизель. Рабочий объем и степенью сжатия. Конфигурацию двигателя и порядок зажигания.	1	2	2
2.	Характеристики двигателя Расчет мощности и измерение. Факторы, влияющие на мощность двигателя. Смеси / обеднение смеси, преждевременное зажигание.	1	2	2
3.	Конструкция двигателя. Картер двигателя, коленчатый вал, распределительный вал, маслосборники. Принадлежности коробки передач. Сборка цилиндров и поршней. Шатуны, впускной и выпускной коллекторы. Механизмы клапанов. Редукторы несущего винта.	1	2	2
4.	Топливные системы двигателя.	См. ниже
1)	Карбюраторы. Типы, конструкция и принципы работы. Обледенение и обогрев.	1	2	2
2)	Системы впрыска топлива. Типы, конструкция м принципы работы.	1	2	2
3)	Электронное управление двигателем. Эксплуатация управления двигателем и система измерения топлива, включая электронное управление двигателем (FADEC). Размещение системы и компоненты.	1	2	2
5.	Системы запуска и зажигания Системы зажигания, система предварительного обогрева. Типы магнето, конструкция и принципы работы. Электрическая проводка зажигания, свечи зажигания. Системы низковольтного и высоковольтного напряжения.	1	2	2
6.	Системы всасывания, выхлопа и охлаждения Конструкция и работа: систем индикации, включая запасные воздушные системы. Системы выхлопа, системы охлаждения двигателя – воздушные и жидкостные.	1	2	2
7.	Наддув / турбо наддув Принципы работы и назначение наддува и его влияние на параметры двигателя. Конструкция и работа систем наддува и турбо наддува. Терминология системы. Контроль систем. Защита системы.	1	2	2
8.	Смазки и топливо Свойства и спецификации. Топливные присадки. Меры предосторожности.	1	2	2
9.	Системы смазки Работа системы / Размещение и компоненты.	1	2	2
10.	Системы индикации двигателя Обороты двигателя. Температура головки цилиндров. Температура охлаждающей жидкости. Давления масла и температура. Температура выходящих газов. Давление топлива и расход. Давление в трубопроводе.	1	2	2
11.	Монтаж силовой установки Конфигурация противопожарных перегородок, капоты, акустические панели, узлы навески двигателя, антивибрационные узлы, шланги, трубопроводы, распределительные линии, разъемы, электро жгуты, тросы управления и тяги, точки подъемы и дренаж.	1	2	2
12.	Мониторинг двигателя и наземная эксплуатация Процедуры запуска и опробования двигателя. Трактовка выходной мощности и параметры. Инспекция двигателей и компонентов по критериям, допускам и данным, определенным производителем двигателя.	1	3	2
13.	Хранение двигателя и консервация Консервация и расконсервация двигателя и дополнительное оборудование / системы.	-	2	1

	Модуль 17А. Воздушный винт Этот модуль не применим к категории B3.	Данный модуль применим для категорий А и В1.
		Уровень/Level
	Соответствующие вопросы предмета для категории B3 находятся в модуле 17В.	А	В1
1.	Основы Теория лопаток. Высокий/ низкий угол лопаток, реверс угла, угол атаки, скорость вращения. Скольжение воздушного винта. Аэродинамические, центробежные и силы тяги. Крутящий момент. Относительный воздушный поток и угол атаки лопасти воздушного винта. Вибрация и резонанс.	1	2
2.	Конструкция воздушного винта Методы конструкции и материалы, используемые в деревянных, композитных и металлических воздушных винтах. Положение лопасти, поверхность лопасти, хвостовик лопасти, обратная сторона лопасти и узел сборки. Фиксированный шаг, регулируемый шаг, постоянная скорости воздушного винта. Установка воздушного винта / обтекателя втулки.	1	2
3.	Управление шагом винта Управление скоростью и методы шага винта, механические и электрические / электронные. Флюгирование и реверсирование шага. Защита от превышения скорости.	1	2
4.	Синхронизация винта Синхронизирующее и синфазное оборудование.	-	2
5.	Защита воздушного винта ото льда Жидкости и электрическое оборудование по удалению обледенения.	1	2
6.	Техническое обслуживание воздушного винта Статическая и динамическая балансировка. Обеспечение соосности лопастей. Оценка повреждения лопасти, эрозия, коррозия. Ударное повреждение; расслоение. Схемы обработки / ремонта воздушного винта. Опробование двигателя с воздушным винтовом.	1	3
7.	Хранение воздушного винта и консервация Консервация и расконсервация воздушного винта.	1	2

№ п/п	Модуль 17В. Воздушный вит. Объем этого модуля отражает технологию пропеллера самолетов, подходящий для категории B3.	Данный модуль применим для категории B3.
		Уровень/Level
		B3
1.	Основы Теория лопаток. Высокий/ низкий угол лопаток, реверс угла, угол атаки, скорость вращения. Скольжение воздушного винта. Аэродинамические, центробежные и силы тяги. Крутящий момент. Относительный воздушный поток и угол атаки лопасти воздушного винта. Вибрация и резонанс.	2
2.	Конструкция воздушного винта Методы конструкции и материалы, используемые в деревянных, композитных и металлических воздушных винтах. Положение лопасти, поверхность лопасти, хвостовик лопасти, обратная сторона лопасти и узел сборки. Фиксированный шаг, регулируемый шаг, постоянная скорости воздушного винта. Установка воздушного винта / обтекателя втулки.	2
3.	Управление шагом воздушного винта Управление скоростью и методы шага винта, механические и электрические / электронные. Флюгирование и реверсирование шага. Защита от превышения скорости.	2
4.	Синхронизация воздушного винта Синхронизирующее и синхрофазирующее оборудование.	2
5.	Защита воздушного винта ото льда Жидкости и электрическое оборудование по удалению обледенения.	2
6.	Техническое обслуживание воздушного винта Статическая и динамическая балансировка. Установка соосности лопастей. Оценка повреждения лопасти, эрозия, коррозия. Ударное повреждение; расслоение. Схемы обработки / ремонта воздушного винта. Опробование двигателя с воздушным винтовом.	2
7.	Хранение воздушного винта и консервация Консервация и расконсервации двигателя и дополнительное оборудование / системы.	2

Приложение 23 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Объем первоначальной подготовки специалистов по ТО ВС

Категория	Продолжительность (в часах по 60 мин)	Объем теоретического обучения (в %)
А1	800	от 30 до 35
А2	650	от 30 до 35
А3	800	от 30 до 35
А4	800	от 30 до 35
В1.1	2400	от 50 до 60
В1.2	2000	от 50 до 60
В1.3	2400	от 50 до 60
В1.4	2400	от 50 до 60
В2	2400	от 50 до 60
В3	500	от 50 до 60

Приложение 24 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Базовые умения
(Basic Skills)

Дата	Полученные компетенции		Категория свидетельства						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Общее ТО ВС (General Aircraft Maintenance)
	Осведомленность об опасностях при работе на ВС – шум, горячие части, двигающиеся поверхности, воздушные винты, всасывающие отверстия, газо-воздушная струя (Awareness of hazards when working with aircraft – noise, heat, moving surfaces, propellers, intakes, exhausts)		A, B1, B2
	Предупреждения о безопасности при использовании жидкостей, газов и химических веществ (Safety precautions when using fluids, gasses and chemicals)		A, B1, B2
	Практика механического монтажа – общие требования (Mechanical Fitting Practices (Common))
	Соответствующие практики по безопасности (Related safety practices).		B1
	Применять ручные инструменты и инструменты с силовым приводом для обработки материала с точностью ± 0.010 in / 0.25 мм (Use a range of hand tools and power tools to achieve a dimensional accuracy of ± 0.010 in / 0.25 mm).		B1
	Умение читать чертежи и выполнять работу в соответствии с их требованиями (Interpret and work to engineering drawings).		B1
	Использовать основные инструменты и оборудование для: резки, гибки заготовок и выполнение соединений деталей (заклепочные и болтовые соединения) изготовленных из обычно используемых материалов. Стальные, алюминиевые сплавы и сплавы цветных металлов (Use basic tools and equipment for: cutting, forming and joining commonly used materials. (Ferrous and non-ferrous)./ использование базового инструмента и оборудования для: резки, формирования профиля и соединения обычно используемого материала).		B1
	Назначение и использование измерительного оборудования, такого как микрометры, линейки, нониусы (штангенциркули, угломеры), штанге рейсмасы, квадранты, поверочные и разметочные призмы и плиты (Mark out use measuring equipment e.g. micrometers, rulers, verniers, height gauges, squares, vee blocks and surface tables).		B1
	Выбор и использование щупов, нормальных и предельных калибров (Select and use feeler, slip, limit, go / no go gauges).		A, B1
	Установка и извлечение резьбовых вставок (Fit and remove thread inserts).		A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Практика механического монтажа – общие требования (продолжение) (Mechanical Fitting Practices (Common) (Cont.))
	Сверление отверстий и нарезание в них резьбы (Drill and tap a threaded hol).		B1
	Сверление и разделка разверткой отверстий в материалах из стальных, алюминиевых сплавах и сплавах цветных металлов (Drill and ream perpendicular holes in ferrous and non-ferrous material).		B1
	Практика сборки /разборки – общие требования (Assembly / Disassembly Practices (Common))
	Корректное применение процедур по хранению материалов и ухода за ними (Apply correct procedures: Material storage and handling).		B1, B2
	Определение перечня материалов (Identification of a range of materials).		B1, B2
	Контроль чистоты и загрязнений (Cleaning and Contamination control).		A, B1, B2
	Использование специального инструмента для общей сборки и разборки во всем диапазоне его использования, включая специфическое применения инструмента (Use of a range of common assembly and disassembly tools plus specific application tools).		A, B1, B2
	Настройка, установка и использование гаечных ключей с крутящим моментом (Adjust, set and use torque spanners).		A, B1, B2
	Определение стандартов и спецификаций для частей общего применения, таких как гайки, болты, шайбы и шплинты (Identify standards and specifications of common use parts nuts, bolts, washers and split pins).		A, B1, B2
	Определение номера детали и серийного номера согласно руководству по капитальному ремонту частей, одобренных к установке и применению или по иллюстрированному каталогу частей (Identify part numbers and serial numbers from an approved component overhaul manual or illustrated parts catalogue).		A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Практика сборки /разборки – общие требования (продолжение)Assembly (Disassembly Practices (Common) (Cont.))
	Установка и снятие компонентов общего пользования, таких как шплинты, вкладки, пружины и плоские шайбы, плоские и самоконтрящиеся гайки (Fit and remove a range of common use components e.g. split pins, tabs, spring and plain washers, plain and lock nuts).		A, B1, B2
	Демонстрация компетентности в блокировке различных сборок контровочной проволокой (Demonstrate competence when wire locking a variety of assemblies).		A, B1, B2
	Измерение валов, отверстий, фланцов и прилегающих к ним поверхностей с использованием различных точных измерительных инструментов и запись результатов измерений (Measure shafts, bores, flanges, and adjacent surfaces using a variety of precision measuring instruments & record dimensions).		B1
	Разборка и сборка компонентов ВС в соответствии с руководством по капитальному ремонту производителя (Disassemble and assemble an aircraft component IAW manufacturers overhaul manual)		B1, B2
	Общие правила монтажа и лужения электропроводки (Wiring and Looming (Common))
	Определение кабелей и их размерности через ссылки, указанные руководства по техническому обслуживанию (Identify cables and cables values by reference to the maintenance manuals).		B1, B2
	Определение области применения символов электрических компонентов (Identify a range of electrical component symbols).		B1, B2
	Толкование типовых электрических принципиальных схем и схем электрический цепей (Interpret typical electrical wiring diagrams and schematics circuits).		B1, B2
	Выбор и использование соответствующих инструментов для зачистки электрических кабелей (Select and use appropriate cable stripping tools).		B1, B2
	Использование, по меньшей мере, двух обжимных систем, выбор соответствующего инструмента кабельной обжимки и обжим кабелей для подготовки конца кабеля или штепсельной вилки / гнезда клеммы для эксплуатации (Using at least two crimping systems, select appropriate cable crimping tools and crimp cables to prepare cable ends or plug / socket terminals).		B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Общие правила монтажа и лужения электропроводки (продолжение) (Wiring and Looming (Common) (Cont.))
	Пайка кабелей к одно и много контактным разъемам / платам (Solder cables to single and multipin connectors / tag boards).		B1, B2
	Проверка электрических цепей воздушного судна в соответствии с электрической принципиальной схемой (Check an aircraft electrical circuit for continuity in conjunction with an electrical wiring diagram).		B1, B2
	Методы выполнения базовой диагностики отказов с использованием ряда измерительных приборов (Carry out basic fault finding techniques using a range of test meters).		B1, B2
	Подготовка и установка первоначального лужения с использованием, по меньшей мере, двух методов вязки (Prepare, and install a simple loom, using at least two binding methods).		B1, B2
	Обсуждение и демонстрация использование ряда измерительных приборов для измерения напряжения, силы тока и сопротивления в условиях практических задач (Discuss and demonstrate the use of a range of test meters to measure volts, amps and resistance in practical task circumstances).		B1, B2
	Выполнение металлизации и измерение сопротивления изоляции.		B1, B2
	Объяснение / демонстрация проверки участков воздушных судов для защиты от излучаемых полей высокой интенсивности (Carry out bonding and insulation tests. Explain / demonstrate how to inspect aircraft areas for HIRF protection).		В1, В2
	Проведение инспекции системы защиты от попадания молнии (Carry out an inspection for lightning strike protection).		A, B1, B2
	Вставка / извлечение электрических вставок в различные электрические соединители (Insertion / extraction of electrical inserts in a variety of electrical connectors).		B1, B2
	Проверка лужения магистрали электрического кабеля / жгута и кабеля (Inspection of electrical cable looms / bundles and cable trunking).		B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Electrical Power (Avionic Systems (Common))
	Чтение и толкование электрических структурных и принципиальных схем (Reading and interpretation of electrical schematic and wiring diagrams).		B1, B2
	Замена ряда радиоэлектронных блоков, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE) (Replace a range of Avionic LRUs and apply associated BITE).		B1, B2
	Снятие / установка оборудования по защите / распределению электрической энергии (Remove / Refit Power Distribution Control & Protection Equipment).		B1, B2
	Проверка генератора / регулировка напряжения (Generator power check / voltage adjustment).		B1, B2
	Замена внутренних ламп освещения и ламп накаливания. (Internal lighting bulb and filament changes).		A, B1,B2
	Замена и проверка функционирования оборудование развлечении для пассажиров в полете (исключая систему вещания на пассажиров) (Replace and function test IFE Equipment (excludes public address)).		А, В1, В2
	Замена печей, кипятильников и изготовителей напитков (Replacement of ovens, boilers and beverage makers).		A, B1
	Списание девиации основного / вспомогательного компасов и расчеты (Compass / Standby Compass compensation swing and Calculations).		В1,В2
	Замена ламп внешнего освещения и ламп накаливания (External lighting bulb and filament changes).		B1, B2
	Выполнение процедуры ESD (Изделия и компоненты, чувствительные к разрядам статического электричества) (Implement Electro Static Discharge Sensitive, ESDS) procedures).		A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория				Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Sheet Metal Practices / Практика обработки листового металла
	Использование диапазона ручного инструмента, сгибающих и соединяющих машин, гильотины для формовки алюминиевого сплава с точностью ± 0.5 угла изгиба ± 0.030 ins / 0.075 мм (Use a range of hand tools, folding and bending machines and guillotine to shape aluminium alloy to achieve an accuracy of: ± 0.5 . of bend angle, ± 0.030 ins / 0.075 mm).		B1
	Толкование инженерных чертежей и расчет размеров материала, необходимого для получения компонента материала с одним или несколькими изгибами (Interpret engineering drawings and calculate size of material required to produce a component of material with one or more bends).		B1
	Изгиб металла по радиусу изгиба, угол и размеры, приведенные в инженерных чертежах (Bend metal to a bend radius, angle and dimensions as given in the engineering drawing).		B1
	Использование ряда ручных и электроинструментов для сверления отверстий под заклепки с точностью: ± 0.30ins / 0.75мм (Use a range of hand & power tools to position rivet holes to an accuracy of: ± 0.30ins / 0.75mm).		B1
	Определение диапазона твердых и глухих заклепок и крепежных элементов (Identify a range of solid and blind rivets and fasteners).		B1
	Определение, выбор и использование оборудования для установки заклепок (Identify, select and use a range of rivet setting equipment).		B1
	Установка диапазона заклепок в алюминиевый лист. Диапазон охватывает чечевичные и потайные заклепки (Set a range of rivets in aluminium sheet. Range to include raised and countersunk rivets.).		B1
	Выбор и использование диапазона соответствующего клепального инструмента (Select and use a range of appropriate rivet closing tools).		B1
	Выбор и установка листовых контактных зажимов (Select and fit sheet gripping pins).		B1
	Определение неправильно установленных заклепок (Identify rivet setting faults).		B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Практика обработки листового металла (продолжение)Sheet Metal Practices (Cont.) /
	Удаление дефектные заклепок без повреждения обшивки (Remove defective rivets without causing further damage to skin).		B1
	Выбор и установка заклепок следующего ремонтного размера в соответствии с в руководством по структурному ремонту (Select and install oversize rivets as instructed in SRM).		B1
	Установка диапазона других крепежных элементов в алюминиевом листе. (Set a range of other fasteners in aluminium sheet).		B1
	удаление коррозии и повторная защита листового алюминия B1 (Removal of corrosion and reprotection of aluminium sheet metal).		B1
	Резка и формовка материала для требуемого профиля, зачистка края и заусенец с использованием одобренных процедур (Cut and shape material to required profile, finish edges and deburr using approved procedures).		B1
	Практика композитных и неметаллических материалов (кроме дерева и ткани) (Composite and Non-Metallic Practices (other than wood and fabric))
	Определение характеристик и свойств общих композитных и неметаллических материалов, иных чем древесина, используемых на воздушных судах (Identification of the characteristics and properties of common composite and non-metallic materials other than wood, used in aircraft).		A, B1, B2
	Идентификация уплотнительных и клеящих веществ (Identification of sealing and bonding agents).		A, B1, B2
	Выявление дефектов / износа в композитных и неметаллических материалах (Detection of defects/deterioration in composite and nonmetallic material).		A, B1
	Ремонт композитных и неметаллических материалов и конструкции (Repair of composite and non-metallic materials and structures).		A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции	Категория							Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Практика деревянных конструкций Wooden Structures Practices /
	Определение характеристик и свойств общих типов древесины и клея, используемых на ВС (Identification of the characteristics and properties of common types of wood and glue used in aircraft).	A, B1
	Определение методов конструирования, используемых в деревянных конструкциях (Identification of construction methods used in wooden Structures).	A, B1
	Методы определения износа и технического обслуживания деревянных конструкций (Methods of preservation and maintenance of wooden Structures).	A, B1
	Определение и обнаружение дефектов в древесине и деревянных конструкциях (Identification and detection of defects in wood material and wooden structures).	A, B1
	Ремонт деревянных конструкций (Repair of wooden structures).	A, B1
	Практика тканевой обшивки (Fabric Covering Practices)
	Определение характеристик и свойств общих тканей и клеев, используемых в деревянных конструкциях воздушных судов (Identification of the characteristics and properties of common fabrics and adhesives used in wooden structured aircraft).	A, B1
	Метод контроля тканей (Inspection method for fabrics).	A, B1
	Определение дефектов в тканях (Identification of defects in fabrics).	A, B1
	Ремонт тканевых покрытий (Repair of fabric covering).	A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции		Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices
	Проверка конструкции с помощью зеркала и источник света (Inspection of a structure using a mirror and a light source).		A, B1
	Использование, по крайней мере, одой из следующих процедур неразрушающего контроля: метод красок или флуоресцентный краситель (Use at least one of the following NDT procedures: dye penetrant or fluorescent dye).		B1
	Снятие и замена ряда гибких шлангов, включая зажимы и кронштейны (Remove & replace a range of flexible hoses including clips and brackets).		A, B1
	Снятие и замена ряда жестких труб, в том числе клипов и кронштейнов (Remove & replace a range of rigid pipes, including clips and brackets).		A, B1
	Поиск компонентов с помощью системы ссылок, например, в аэродинамической системе координат ВС от нулевой точки до условного шпангоута (Locate components using referencing system, e.g. station numbers).		B1
	Проведение проверки после грубой посадки / полете в турбулентности (Carry out a heavy landing / turbulence check)		A, B1
	Оказание помощи в подъеме / опускании ВС или снятие ВС с подъемников (Assist in the raising / lowering of an aircraft on or off jacks).		A, B1
	Установка ВС на подъемники для выполнения проверок или регулировок (Jack aircraft level to rigging position).		A, B1
	Оказание помощи в буксировке воздушного судна (Assist in the towing of an aircraft).		A, B1
	Снятие и установка ряда авиационных панелей (Remove and refit a range of aircraft panels).		A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции	Категория						Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Смазка подшипников, органов управления полетом / узлов навески и тележек шасси (Lubrication of bearings, flight controls and undercarriages).	A, B1
	Проведение проверки перед вылетом ВС. Заправка ВС. Проверка и дозаправка масляной, гидравлической и пневматической систем. Давление в шинах. Выполнение предполетной инспекции. (Carry out Pre-Departure inspections Refuel aircraft. Check & replenish oil, hydraulic and pneumatic systems. Tyre Pressures. Perform Pre-flight Check).	A, B1
	Проведение ежедневных инспекций, обслуживание туалета и системы питьевой воды на ВС. Подключение и правильное использование наземного источника электропитания. подключение и правильное использование наземного источника воздушного запуска. (Carry out Daily inspections). Service toilet and potable water system. Connect and use correctly ground electrical power. Connect and use correctly ground air supply).	A, B1
	Дозаправка кислородной системы (Replenish oxygen system).	A, B1
	Бороскопии двигателя (Inspect engine using boroscope).	B1
	Оказание помощи в наддуве кабины ВС (Assist in pressurisation test)	B1
	Проверка работоспособности наземного источника электропитания (Operational check of ground power).	A, B1
	Проверка УКВ радиостанций (Carry out a VHF Radio check).	B1
	Снятие и установка основных и вспомогательных аккумуляторных батарей (Remove / Refit Main and APU Batteries).	A, B1, B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции			Категория					Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Праткика технического Maintenance Practices (Cont.) /
	Снятие установка аварийных электрических батарей. (Remove / Refit Emergency Battery).			A, B1, B2
	Замена ковровых покрытий (Replace carpets).			A, B1
	Замена кресел экипажа (Replace crew seats).			A, B1
	Замена кресел пассажирского салона (Replace passenger seats).			A, B1
	Проверка пассажирских ремней на исправность (Check seat belts for serviceability).			A, B1
	Замена и проверка и ряда электрических компонентов самолета и двигателя (Replace and test a range of electrical airframe / engine system components / boards)			B1
	Проверка аварийно-спасательного оборудования (Check emergency equipment).			A, B1
	Функциональная проверка аварийно-спасательного оборудования (Functional test of emergency equipment).			A, B1
	Проверка туалета / блока вестибюля на исправность (Inspect toilet / vestibule unit for serviceability).			A, B1
	Проверка блока кухни на исправность (Inspect Galley unit for serviceability).			A, B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции			Категория				Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Инспекция и проверка систем обнаружения пожара в двигателе и конструкции самолета (Inspect and test Engine and Airframe fire detecting systems).			B1
	Инспекция и функциональное тестирование систем противопожарной защиты (Inspection and functional testing of fire protection systems).			B1
	Замена стационарных баллонов пожаротушения (Replace fire bottle).			B1
	Снятие / установка компонентов систем управления полетом и последующая регулировка (Removal / refit of Flight Control and subsequent rigging of system).			B1
	Проверка компонентов системы управления полетом, управляемых гидравлически (Functional checks on hydraulically operated flight control systems).			B1
	Замена гидравлического силового привода управления поверхностями контроля полетом (Hydraulic PFCU change)			B1
	Замена и проверка топливного насоса (Replace and test fuel pump).			B1
	Инспекция гидравлического резервуара, дозаправка жидкостью и перезарядка (Hydraulic Reservoir inspection, fluid replenishment and recharging).			A, B1
	Замена компонентов гидравлической системы (Hydraulic System Component Changes).			B1
	Замена гидравлического насоса с приводом от двигателя (Engine driven Hydraulic pump change (EDP)).			B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции			Категория		Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Замена гидравлического насоса с электрическим приводом (Electrical Hydraulic Pump Change (ACMP)).			B1
	Инспекция привода гидравлического насоса (Hydraulic pump quill drive inspection).			B1
	Функциональная проверка системы стеклоочистителя (Functional test of windscreen wiper system).			A, B1
	Снятие / установка щетки стеклоочистителя (Removal / refit of windscreen wiper blade).			A, B1
	Снятие / установка колеса (Wheel removal / installation).			A, B1
	Снятие / установка тормоза колеса (Wheel Brake removal / installation)			A, B1
	Стравливание воздуха из гидравлических тормозов (Bleed hydraulic brakes).			A, B1
	Замена масляных уплотнений на амортизационных стойках шасси (Replace oleo seals).			B1
	Проверка уровня жидкости и ее заряда (Assess fluid levels and charge oleo).			B1
	Функциональный тест антиюзовой системы (Functional test of Anti Skid system).			B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции			Категория	Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Замена вакуумного насоса (Replace vacuum pump).			B1
	Получение данных из самолетной системы контроля технического состояния (Retrieve data from central maintenance system (CMU)).			B1
	Оказание помощи в снятии / установке ВСУ(Assist in APU removal / refit).			B1
	Очистка и полировка иллюминаторов пассажирского салона и кабины пилотов (Windows & Transparencies cleaning & polishing).			A, B1
	Замена дверных уплотнений (Replacement of door seals).			B1
	Снятие / установка лобового стекла (Remove / Refit cockpit windshield)			B1
	Помощь в снятии и установке маршевого двигателя (Assist in a power plant removal & refit).			B1
	Регулировка рычагов управления тягой двигателя (Rig engine thrust lever).			B1
	Дозаправка системы водой / метанолом (Replenish water / methanol system).			A, B1
	Применение одного / двух компонентных герметиков и соединительных смесей (Application of one / two component sealers and compounds).			B1
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature:

Дата	Полученные компетенции	Категория	Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Участие в снятии /установке воздушного винта (Assist in propeller removal / refit.).	B1
	Проверка конуса воздушного винта (Check propeller track).	B1
	Швартовка и фиксация ВС на месте стоянки (только вертолет) (Mooring and picketing (Helicopter only)).	A, B1
	Снятие / установка втулки несущего винта (только вертолет) (Removal / refit main rotor head (Helicopter only)).	B1
	Снятие / установка вала привода трансмиссии (только вертолет) (Removal / refit transmission drive shaft (Helicopter only)).	B1
	Снятие / установка главного редуктора (только вертолет) (Removal / refit main rotor gearbox (Helicopter only)).	B1
	Снятие / установка хвостового винта (или ротора) (только вертолет) (Removal / refit tail rotor (Helicopter only)).	B1
	Регулировка и настройка системы управления полетом (Flight control rigging).	B1
	Проверка конуса и балансировка несущего винта (только вертолет) (Main rotor track and balance (Helicopter only)).	B1
	Замена блоков УКВ связи, разрешенных к замене в эксплуатации и проверка связи (VHF Comms LRU replacement and Communication Check).	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature:
Дата	Полученные компетенции	Категория	Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Замена блоков КВ связи, разрешенных к замене в эксплуатации и проверка связи (HF LRU replacement and Communication Check).	B2
	Замена блоков системы навигации УКВ диапазона, разрешенных к замене в эксплуатации и проверка системы (VHF Nav LRU replacement and system tests).	B2
	Замена различных антенн (Aerial replacement (various)).	B2
	Измерения параметров стоячей волны (Radio Standing Wave Measurement Tests).	B2
	Замена компонентов систем ATC / TCAS и проверки (ATC / TCAS system component replacement and tests).	B2
	Замена компонентов систем внутрисамолетной связи и системы вещания на пассажиров (Intercommunication / Passenger Address Component replacement and testing).	B2
	Снятие / установка приемников полного и статического давления (Removal / installation of Pitot Static Instruments).	B1, B2
	Проверка утечек в системах полного и статического давления с использованием соответствующего проверочного оборудования (Check calibration of a Pitot Static System using a Pitot Static Leak tester).	B1, B2
	Проверка инерциального блока / Платформы для его установки (Inertial Reference Unit / Platform Initialisation Check).	B2
	Проверка систем ILS / VOR, используя соответствующее тестовое оборудование, например, Nav 401/402 (Test ILS / VOR Systems using appropriate test equipment e.g. Nav 401/402).	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции	Категория	Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Замена компонентов гироскопических систем и функциональные проверки (Gyroscopic Instrument component replacements and functional tests).	B2
	Функциональные проверки систем индикации количества топлива (Fuel Quantity Indicating systems functional testing).	B2
	Замена общих компонентов двигателя, измерения температуры / давления и расхода и соответствующие проверки (General Engine and aircraft temperature / pressure and flow instrumentation component replacement and testing).	B2
	Функциональная проверка системы директорного управления (Flight Director Systems functional tests)	B2
	Тест радиовысотомера, используя соответствующее проверочное оборудование (например, 555) (Radio Altimeter system test utilising appropriate (555) test set).	B2
	Проверка работоспособности самолетного дальномера (DME) с использованием соответствующего проверочного оборудования (DME Functional Testing utilising appropriate test set).	B2
	Замена компонентов бортовой метеонавигационной радиолокационной станции и функциональные проверки (Weather Radar system component replacements and functional tests).	B2
	Испытания систем автомата тяги и функциональные проверки (если есть возможность, только с неподвижным крылом) (Autothrottle systems experience and Functional Testing. (optional, fixed wing only)).	B2
	Испытание автоматических режимов полета и функциональные проверки (если есть возможность, только с неподвижным крылом) (Automatic Flight Modes experience and Functional Testing. (optional, fixed wing only).	B2
	Испытание систем стабилизации и функциональное тестирование (если есть возможность, только вертолеты) (Stability Augmentation Systems experience and functional testing. (optional, helicopters only)).	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................
Дата	Полученные компетенции	Категория	Подпись оценщика, Имя, должность, организация, номер индивидуального разрешения
	Maintenance Practices (Cont.)
	Замены компонентов автоматического радио компаса (АРК) и функциональные проверки (ADF component replacements and functional tests).	B2
	Обсуждение / демонстрация типовых практик технического обслуживания электронных систем полетов по приборам (Discuss / demonstrate typical maintenance practices on Electronic Flight Instrument systems).	B2
	Обсуждение / демонстрация типовых практик технического обслуживания систем управления полетом (Discuss / demonstrate typical maintenance practices on Flight Management systems).	B2
Log Book Owner’s Name:............................................................ Signature: ................................................

Приложение 25 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Стандарт экзаменов первоначальной подготовки

Общие требования

1. Все экзамены в рамках первоначальной (базовой) профессиональной подготовки должны быть проведены с применением вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и вопроса в виде очерка (essay), если это определено требованиями ниже.

Неправильные альтернативные ответы должны выглядеть эквивалентно правдоподобно для любого, кто не знает предмет. Все альтернативные ответы должны быть связаны с вопросом и содержать подобный словарь, грамматическую конструкцию и одинаковую длину. В вопросах, содержащих цифровые значения, неправильные ответы должны соответствовать процедурным ошибкам, таким как использование неправильного значения ( + в сравнении с -) или с неправильными мерами измерения. Они не должны быть случайными числами.

2. Каждый из вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких имеет три альтернативных варианта ответа, из которых только один ответ правильный и кандидату отпускается время на каждый модуль, которое базируется на среднем номинальном отрезке времени из расчета 75 секунд на каждый вопрос.

3. Каждый вопрос в виде очерка (essay) требует подготовки в написании ответа и кандидату отводится 20 минут для ответа на каждый вопрос.

4. Приемлемые вопросы для очерка (essay) подготовлены и оценены с использованием знаний программ модулей 7А, 7В, 9А, 9В, 10 и 10RK.

5. Каждый вопрос имеет подготовленную для него модель ответа, которая также включает знание любых альтернативных ответов, которые могут соответствовать другим подразделам.

6. Модель ответа разбит на перечень важных пунктов, известных как ключевые пункты.

7. Проходная оценка по каждому модулю или под-модулю части с вопросами и выбором правильного варианта ответа составляет 75 %.

8. Проходная оценка для каждого вопроса в виде очерка (eaasy) составляет 75%, в которой ответ кандидатов включает 75% затребованных ключевых пунктов, определенных вопросом и содержать незначительные ошибки, относящиеся к любому ключевому пункту.

9. Если вопросы с выбором правильного варианта ответа, либо вопросы в виде очерка (essay) провалены, в последующем, необходимо пересдать то, что не сдано.

10. Штрафные санкции за неправильно данные ответы не назначаются.

11. Несданный модуль пересдается не ранее чем через 90 дней, последующих за датой экзамена, который не сдан, за исключением случаев, когда АУЦ, обучающий специалистов по ТО ВС, одобренный в соответствии с Annex IV (Part-147) или правилами Республики Казахстан проводит курс повторно с учетом несданного предмета в каком-то определенном модуле, где несданный модуль пересдается не ранее чем через 30 дней.

12. Период времени, затребованный к базовым знаниям, применяется к каждому индивидуальному экзамену по модулю, за исключением тех (того) экзамена по модулю, который был пройден как часть свидетельства другой категории, где свидетельство уже была выдано.

13. Максимальное число последовательных попыток пересдач для каждого модуля равно 3-м. Следующая сессия из трех попыток разрешается после прохождения 1-го года ожидания между сессиями.

14. Заявитель подтверждает в письменной форме в АУЦ, обучающей специалистов по ТО ВС или компетентные власти, которые проводят экзамен, о числе и количество попыток сдачи в течение последнего года и назвать организацию или авиационную власть, где эти попытки имели место. АУЦ, обучающий специалистов по ТО ВС, или уполномоченный орган, ответственны за проверку количества попыток в пределах установленного временного лимита.

Количество вопросов на каждый модуль

Модуль 1 - Математика

Категория А: 16 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 20 минут.

Категория B1: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 40 минут.

Категория B2: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 40 минут.

Категория B3: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 40 минут.

Модуль 2- Физика

Категория А: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 40 минут.

Категория B1: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B2: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B3: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 35 минут

Модуль 3- Основы электротехники

Категория А: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B1: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B2: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B3: 24 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 30 минут.

Модуль 4- Основы электроники

Категория B1: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B2: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 50 минут.

Категория B3: 8 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 10 минут.

Модуль 5- Системы приборов цифровой техники/электроники

Категория А: 16 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 20 минут.

Категория B1.1 и В1.3: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 50 минут.

Категория и В1.4: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B2: 72 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 90 минут.

Категория B3: 16 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 20 минут.

Модуль 6- Материалы и детали

Категория А: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B1: 72 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 90 минут.

Категория B2: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 75 минут.

Категория B3: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 75 минут.

Модуль 7А - Практики технического обслуживания

Категория А: 72 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 2 очерка (essay). Разрешенное время 40 минут плюс 40 минут.

Категория B1: 80 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 2 очерка (essay). Разрешенное время 100 минут плюс 40 минут.

Категория B2: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 2 очерка (essay). Разрешенное время 75 минут плюс 40 минут.

Модуль 7B - Практики технического обслуживания

Категория B3: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 2 очерка (essay). Разрешенное время 75 минут плюс 40 минут.

Модуль 8 - Базовая аэродинамика

Категория А: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B1: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут

Категория B2: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B3: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Модуль 9A - Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС (для категорий А, В1, В2).

Категория А: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 25 минут плюс 20 минут.

Категория B1: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1очерк (essay). Разрешенное время 25 минут плюс 20 минут.

Категория B2: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 25 минут плюс 20 минут.

Модуль 9B - Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС (для категории B3)

Категория B3: 16 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 20 минут плюс 20 минут.

Модуль 10 - Авиационное законодательство

Категория А: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 40 минут плюс 20 минут.

Категория B1: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 50 минут плюс 20 минут.

Категория B2: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (easay). Разрешенное время 50 минут плюс 20 минут.

Категория B3: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1очерк (essay). Разрешенное время 40 минут плюс 20 минут.

Модуль 10RK - Казахстанское и международное авиационное законодательство

Категория А: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 40 минут плюс 20 минут.

Категория B1: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 50 минут плюс 20 минут.

Категория B2: 40 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1 очерк (essay). Разрешенное время 50 минут плюс 20 минут.

Категория B3: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и 1очерк (essay). Разрешенное время 40 минут плюс 20 минут.

Модуль 11A - Самолеты с газотурбинными двигателями – аэродинамика, структура и системы

Категория А: 108 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 135 минут.

Категория B1: 140 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 175 минут.

Модуль 11B - Самолеты с поршневыми двигателями - аэродинамика, структура и системы (для категорий А2 и В1.2)

Категория А: 72 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 90 минут.

Категория B1: 100 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 125 минут.

Модуль 11С - Самолеты с поршневыми двигателями - аэродинамика, структура и системы (для категории B3)

Категория В3: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 75 минут.

Модуль 12- Вертолеты - аэродинамика, структура и системы

Категория А: 100 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 125 минут.

Категория B1: 128 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 160 минут.

Модуль 13- Воздушные суда – аэродинамика, структура и системы

Категория B2: 180 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 225 минут. Вопросы и разрешенное время могут быть разделены в два экзамена, если требуется.

Модуль 14 - Силовая установка

Категория B2: 24 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 30 минут.

Модуль 15 - Газотурбинный двигатель

Категория А: 60 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 75 минут.

Категория B1: 92 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 115 минут.

Модуль 16 - Поршневой двигатель

Категория А: 52 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 65 минут.

Категория B1: 72 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 90 минут.

Категория В3: 68 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 80 минут.

Модуль 17А - Воздушный винт (для категорий А и В1)

Категория А: 20 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 25 минут.

Категория B1: 32 вопроса с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 40 минут.

Модуль 17В - Воздушный винт (для категории В3)

Категория В3: 28 вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких и без очерка (essay). Разрешенное время 30 минут.

Приложение 26 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Стандарт обучения на тип ВС и проведения экзаменов – практическая стажировка

Параграф 1. Общие требования

1. Обучение на тип ВС состоит из теоретического обучения и экзамена, практического обучения и оценки, причем практическое обучение и оценка не применимы к рейтингам категории "С".

2. Если программа обучения на тип ВС не включена в настоящие Типовые программы, авиационный учебный центр разрабатывает собственную программу теоретического и практического элементов, используя рекомендации настоящего приложения, включая рекомендации по минимальной продолжительности курса, после чего одобряет разработанную программу в уполномоченном органе.

3. Теоретическое обучение и экзамен:

1) проводится в АУЦ, сертифицированных уполномоченным органом, или в других учебных организациях, одобренных уполномоченным органом;

2) соответствует стандартам, за исключением разрешенного обучения отличиям, описанного в параграфе 3 настоящего приложения с соответствующими элементами, определенными в обязательной части приемлемых данных, установленных уполномоченным органом или, если таких элементов нет, стандартом, описанным в параграфах 8 и 9 настоящего приложения;

3) в случае категории "С", для специалистов, квалифицированных по академическому техническому образованию, первое соответствующее теоретическое обучение на тип ВС специалист получает по уровню категорий "В1" или "В2";

4) начинается и завершается в пределах 3-х летнего периода, предшествующих заявлению на внесение рейтинга в свидетельство специалиста по ТО ВС.

Примечание. Началом 3-х летнего периода считается начало изучения теоретического элемента или практической стажировки (OJT) в зависимости от того, что начато раньше, окончание – дата оценки практического элемента или дата подписания супервайзером практической стажировки (OJT) последней освоенной задачи программы практической стажировки (OJT), одобренной к проведению авиационной властью той страны, которая выдала свидетельство.

Параграф 2. Практическое обучение и оценка

4. Практическое обучение и оценка соответствует следующим требованиям:

1) проводится в АУЦ, соответственно сертифицированным уполномоченным органом, или в других организациях ТО и РАТ, одобренных уполномоченным органом;

2) соответствует стандартам за исключением разрешенного обучения отличиям, описанного в параграфе 3 настоящего приложения с соответствующими элементами, определенными в обязательной части приемлемых данных, установленных уполномоченным органом или если таких элементов нет, стандартами, описанными в параграфах 8 и 9 настоящего приложения;

3) включает наличие отмеченных пунктов, соответствующих деятельности по ТО ВС (отмеченных знаком "Х"), относящихся к типу ВС;

4) включает демонстрацию использования оборудования, компонентов, тренажеров, других устройств, используемых при обучении на тип ВС;

5) начинается и завершается в пределах 3-х летнего периода, предшествующих заявлению на внесение рейтинга в свидетельство специалиста по ТО ВС.

5. Началом 3-х летнего периода считается начало изучения теоретического элемента или практической стажировки (OJT) в зависимости от того, что начато раньше, окончание – дата оценки практического элемента или дата подписания супервайзером практической стажировки (OJT) последней освоенной задачи программы практической стажировки (OJT) , одобренной к проведению авиационной властью той страны, которая выдала свидетельство.

Параграф 3. Обучение отличиям

6. Обучение отличиям проводится с целью покрыть разницу между двумя различными рейтингами типа ВС одного производителя, соответствующим принятым международным сокращениям.

7. Обучение отличиям определяется индивидуально, принимая ко вниманию требования, определенные уполномоченным органом в отношении теоретического и практического элементов обучения на тип ВС.

8. Рейтинг с типом ВС и двигателя вносится в свидетельство специалиста по ТО ВС после обучения отличиям, когда заявитель соответствует одному из следующих условий:

1) имеет уже внесенный в свидетельство рейтинг с типом ВС и двигателя, от которого определятся разница;

2) выполнены требования по обучению на тип ВС для ВС, от которого это разница определена.

Параграф 4. Уровни обучения на тип ВС

9. Три уровня, перечисленные ниже, определяют цели, объем обучения и уровни знаний, при которых достигается цель обучения.

10. Уровень 1. Краткий обзор конструкции ВС, систем и силовой установки, как определено в секции описания систем руководства по ТО ВС (АММ) / инструкциях по поддержанию летной годности.

Цели курса: по завершению обучения по уровню 1, обучаемый способен:

1) давать простое описание предмета (темы) в целом, используя стандартные термины и определять меры предосторожности, относящиеся к конструкции ВС, его системам и силовой установке;

2) перечислить руководства ВС, технологии выполнения ТО ВС, важные для конструкции ВС, его систем и силовой установки;

3) давать определения общему расположению наиболее важных систем ВС;

4) давать определения общему расположению и характеристики силовой установки;

5) перечислить специальный инструмент и тестовое оборудование, используемое на ВС.

11. Уровень 2: Базовый системный обзор управления ВС, индикаторов, основных компонентов, включая расположение и назначение, обслуживание, поиск незначительных отказов и неисправностей. Общие знания теоретических и практических аспектов предмета (темы).

Цели курса: в дополнение к информации, включенной в обучение по уровню 1, по завершению обучения по уровню 2, обучаемый способен:

1) понимать теоретические основы, применять полученные знания на практике, используя детальные процедуры;

2) обеспечивать соблюдение мер предосторожности для безопасности при работе на ВС или около ВС, силовой установки и системах;

3) уметь давать подробное описание для обеспечения доступа к системам и ВС, подачи электрического питания и его источникам;

4) определять расположение принципиальных компонентов;

5) давать описание функционирования каждой крупной системы, включая терминологию и номенклатуру;

6) выполнять процедуры, связанные с сервисным обслуживанием ВС для таких систем как топливная, силовые установки, гидравлика, шасси, водоснабжение / удаление отбросов и кислород;

7) продемонстрировать умение в использовании отчетов экипажей и бортовой системы информирования об отказах (выполняя поиск незначительных отказов и неисправностей) и определять летную годность ВС по MEL/CDL;

8) продемонстрировать умение в использовании, разъяснении и применении соответствующей документации, используя инструкции по поддержанию летной годности, руководства по ТО ВС, иллюстрированный каталог запасных частей.

12. Уровень 3: детальное описание, эксплуатация, расположение компонентов, процедуры демонтажа / установки и процедуры по встроенному контролю и поиску отказа и неисправности на уровне руководства по ТО ВС.

Цель курса: в дополнение к информации, включенной в обучение по уровню 1 и уровню 2, по завершению обучения по уровню 3, обучаемый способен:

1) продемонстрировать теоретические знания систем ВС и конструкции и их взаимодействие с другими системами, давать детальное описание предмета, используя теоретические основы и специфические примеры и объяснять результаты, полученные от различных источников и средств измерения и применять корректирующие действия там, где это необходимо;

2) выполнять проверки систем, силовой установки и функциональные проверки, как определено в руководстве по ТО ВС;

3) продемонстрировать использование, разъяснять и применять соответствующую документацию, включая руководство по ремонту конструкции, руководство по поиску отказов и неисправностей;

4) уметь сопоставлять информацию в целях принятия решений в отношении диагностики отказа и устранения на уровне руководства по ТО ВС;

5) описывать процедуры для замены компонентов, соответствующих данному типу ВС.

Параграф 5. Стандарт обучения на тип ВС

13. Переподготовка на тип ВС включает теоретический и практический элементы, данные курсы обучения применимы для теоретического элемента, так и практического элемента или комбинации обоих.

14. По завершении курса теоретического обучения, обучаемый демонстрирует уровни, определенные планом курса (Syllabus) настоящего приложения, имеет детальные теоретические знания систем, применимых к ВС, конструкции, эксплуатации, техническому обслуживанию, ремонту, поиску отказа и неисправностей на ВС в соответствии с одобренным данными по ТО ВС. Обучаемый способен продемонстрировать использование руководств и одобренных процедур, включая знания соответствующих инспекций и ограничений.

Параграф 6. Уровень подготовки

15. Уровни обучения являются теми уровнями, которые определены в параграфе к настоящего приложения.

16. Для сертифицирующего персонала категории "С" после первого обучения на тип ВС, все последующие курсы будут только по уровню 1.

17. При теоретическом обучении по уровню 3, разрешается использовать учебный материал уровня 1 и 2, который, если требуется, может быть использован для проведения обучения в полном объеме раздела (Сhapter).

18. Минимальная продолжительность учебных часов теоретической подготовки на тип ВС указано в следующей таблице:

Категория	Часы
Самолеты с максимальной взлетной массой выше 30 000 кг
В1.1	150
В1.2	120
В2	100
С	30
Самолеты с максимальной взлетной массой равной или менее 30 000 кг и выше 5 700 кг
В1.1	120
В1.2	100
В2	100
С	25
Самолеты с максимальной взлетной массой 5700 кг и ниже (*)
В1.1	80
В1.2	60
B3 (АН-2)	60
В2	60
С	15
Вертолеты (**)
В1.3	120
В1.4	100
В2	100
С	25

(*) Для негерметичных ВС с поршневым двигателем с взлетной массой МТОМ менее 5 700 кг, минимальную продолжительность разрешается уменьшить на 50%.

(**) Для вертолетов в группе 2 (если это определено уполномоченным органом) минимальная продолжительность разрешается уменьшить на 30%.

В таблице часовая продолжительность означает 60 минут обучения, исключая любые перерывы, экзамены, обзоры предыдущих занятий, подготовку к занятиям и визиты на ВС.

Эти часы применяются только для теоретических курсов для завершения обучения в комбинации ВС/двигатель, соответствующих рейтингу ВС, который определяется принятыми международным сокращениями.

Параграф 7. Обоснование продолжительности курса

19. Продолжительности обучения, проведенного в АУЦ для специалистов по ТО ВС, и курсов, одобренных уполномоченным органом, обосновываются их продолжительностью в часах, при этом производится анализ всей программы обучения с точки зрения потребностей обучения, исходя из:

1) модели типа ВС, его потребностей с точки зрения ТО ВС и видов эксплуатации;

2) детального анализа;

3) детального анализа знаний, показывающих, что цели, полностью достигнуты.

20. Если выполненный анализ курса показывает, что необходимо большее количество часов, продолжительность обучения увеличивается, как определено в таблице выше.

21. Для курсов по обучению отличий или другим комбинациям (таких, как объединенные курсы В1/В2), и, в случае, только теоретической части курса обучения, представленной ниже, часы (цифры) обосновываются.

В дополнение, курс описывает и обосновывает следующие аспекты:

1) минимальный уровень посещаемости, обязательный для освоения обучаемым программы курса;

2) максимальное ежедневное количество часов обучения в день, учитывая принципы педагогики и человеческого фактора.

22. Если требования по минимальному посещению обучаемым не выполнены, то сертификат признания не выдается.

23. При обучении изучаются элементы, указанные в плане курса (Syllabus), которые являются специфическими к типу ВС. При наличии отклонений или технологических изменений, дополнительные элементы включаются и представляются в плане курса.

Программа обучения сфокусирована для персонала категории "В1" – на механических и электрических системах, для специалистов категории "В2" – на электрических системах и системах авиационного и радиоэлектронного оборудования ВС.

Уровень Глава		Самолеты с газотурбинными двигателями		Самолеты с поршневыми двигателями		Вертолеты с газотурбинными двигателями		Вертолеты с поршневыми двигателями		Авиационное и радиоэлектронное об-е
Категория свидетельства		В1	С	В1	С	В1	С	В1	С	В2
	Вводный модуль
05	Временные органичения / формы ТО (Time limits/maintenance checks).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
06	Размеры / зоны (МТОМ и т.д.) (Dimension/Areas (MTOM, etc.).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
07	Подъем и крепление(Lifting and shoring).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
08	Нивелирование и взвешивание (Leveling and weighing).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
09	Буксировка и руление (Towing and taxing).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
10	Постановка на стоянку/швартовка, хранение и возврат к эксплуатации (Parking/mooring, Storing and Return to Service).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
11	Плакаты и маркировка (Placards and Markings).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
12	Сервисное обслуживание (Servicing).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
20	Стандартные практики – только определенного типа (Standard practices - only type particular).	1	1	1	1	1	1	1	1	1
	Вертолеты (Helicopters)
18	Анализ вибрации и шума (отслеживание лопастей) (Vibration and Noise Analysis (Blade tracking).	-	-	-	-	3	1	3	1	-
60	Стандартные практики по воздушному винту – только определенного типа (Standard Practices Rotor – only type specific).	-	-	-	-	3	1	3	1	-
62	Главный воздушные винт(Rotors).	-	-	-	-	3	1	3	1	1
62А	Главный воздушный винт – остлеживание и индикация (Rotors – Monitoring and indicating).	-	-	-	-	3	1	3	1	3
63	Приводы главного воздушного винта (Rotor Drivers).	-	-	-	-	3	1	3	1	1
63А	Приводы главного воздушного винта – отслеживание и индикация (Rotor Drives – Monitoring and indicating).	-	-	-	-	3	1	3	1	3
64	Хвостовой винт(Tail Rotor)	-	-	-	-	3	1	3	1	1
64А	Хвостовй винт - отслдеживание и индикация (Tail Rotor Drive).	-	-	-	-	3	1	3	1	3
65	Привод хвостового винта (Tail Rotor Drive).	-	-	-	-	3	1	3	1	1
65А	Привод хвостового винта – отслеживание и индикация (Tail Rotor Drive – Monitoring and indicating).	-	-	-	-	3	1	3	1	3
66	Складывающиеся лопасти / пилоны (Folding Blades/Pylon).	-	-	-	-	3	1	3	1	-
67	Управление воздушным винтом в полете (Rotor Flight Control).	-	-	-	-	3	1	3	1	-
53	Структура планера (вертолет).	-	-	-	-	3	1	3	1	-
25	Аварийное оборудования для поддержания на плаву (Emergency Flotation Equipment).	-	-	-	-	3	1	3	1	1
Конструкция планера (Airframe structure).
51	Стандартные практики и конструкция (классификаия повреждений, оценка и ремонт) (Standard Practices and Structures (damage classification, assessment and repair).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
53	Фюзеляж (Fuselage).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
54	Гондолы/пилоны (Nacelles/Pylons).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
55	Стабилизаторы (Stabilisers).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
56	Окна (Windows).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
57	Крылья (Wings).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
27А	Поверхности управления полетом (Flight Control Surfaces).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
52	Двери (Doors).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
Системы определния станций и зон .		1	1	1	1	1	1	1	1	1
Системы планера (Airframe Systems).
21	Воздушное кондиционирование (Air Conditioning).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
21А	Источники воздуха (Air Supply).	3	1	3	1	1	3	3	1	2
21В	Наддув (Pressurisation).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
21С	Устройства безопасности и предупреждения (Safety and warning Devices).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
22	Автопилот (Autoflight).	2	1	2	1	2	1	2	1	3
23	Связь (Communications).	2	1	2	1	2	1	2	1	3
24	Источники электроснабжения(Electrical Power).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
25	Оборудование и отделка (Equipment and Furnishings).	3	1	3	1	3	1	3	1	1
25А	Электронное оборудование, включая электронное оборудование (Electronic Equipment including emergency equipment).	1	1	1	1	1	1	1	1	3
26	Защита от пожара (Fire Protection).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
27	Управление полетом (Flight Controls).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
27А	Эксплуатация систем: Электрической / электродистанционной системой управления (Sys. Operation: Electrical / Fly-by-Wire).	3	1	-	-	-	-	-	-	-
28	Топливная система (Fuel System).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
28А	Топливная система – отслеживание и Индикация (Fuel Systems – Monitoring and indicating).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
29	Гидравлический источник (Hydraulic Power).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
29А	Гидравлический источник – отслеживание и индикация (Hydraulic Power – Monitoring and indicating).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
30	Защита ото льда и дождя (Ice and Rain Protection).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
31	Системы индикации /записи (Indicating / Recording Systems).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
31А	Системы приборного оборудования (Instruments Systems).	3	1	3	1	3	1	1	3	3
32	Шасси (Landing Gear).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
32А	Шасси – отслеживание и индикация (Landing Gear – Monitoring and indicating).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
33	Освещение (Lights).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
34	Навигация (Navigation).	3	1	3	1	3	1	2	1	3
35	Кислород (Oxygen).	3	1	3	1	-	-	-	-	2
36	Пневматки (Pneumatic).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
36А	Пневматики – отслеживание и индикация (Pneumatic – Monitoring and indicating).	3	1	3	1	3	1	3	1	3
37	Вакуум (Vacuum).	3	1	3	1	3	1	3	1	2
38	Водяная система и система удаления отбросов (Water/Waste).	3	1	3	1	-	-	-	-	2
41	Водяной баласт(Water Ballast).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
42	Интегрированное модульное радиоэлектронное оборудование (Integrated modular avionics).	2	1	2	1	2	1	2	1	3
43	Системы пассажирского салона (Cabin Systems).	2	1	2	1	2	1	2	1	3
45	Бортовая система технической поддержки (или отмеченная в пункте 31) (On-Board Maintenance System) (or covered in 31).	3	1	3	1	3	1	-	-	3
46	Информационные системы (Information Systems).	2	1	2	1	2	1	2	1	3
50	Грузовые отсеки и отсеки доступа (Cargo and Accessory Compartments).	3	1	3	1	3	1	3	1	1
Газотурбинные двигатели (Turbine Engine).
70	Стандартные практики – двигатели – только определенного типа (Standards Practices – Engines – only type particular ).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
70А	Конструктивное расположение и эксплуатация (установка ВНА, компрессора, секции камеры сгорания, секции турбины, подшипников и прокладок, системы смазки) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
70В	Характеристика двигателя (Engine Performance).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
71	Силовая установка (Power Plant).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
72	Газотурбинные двигатели / Турбо-винтовые / Вентиляторные в кольцевом обтекателе / Вентиляторные без кольцевого обтекателя (Engine Turbine/Turbo Prop/Ducted Fan/ Unducted fan).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
73	Топливо для двигателя и управление (Engine Fuel and Control).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
75	Воздух (Air).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
76	Управление двигателем (Engine Control).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
78	Выхлоп (Exhaust).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
79	Масло (Oil).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
80	Запуск (Starting).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
82	Водяной впрыск (Water Injection).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
83	Коробка приводов (Accessory Gearbox).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
84	Увеличение движущей силы (Propulsion Augmentation).	3	1	-	-	3	1	-	-	1
73А	Система электронного управления двигателем (FADEC System).	3	1	-	-	3	1	-	-	3
74	Зажигание(Ignition).	3	1	-	-	3	1	-	-	3
77	Индикация двигателя(Engine Indicating).	3	1	-	-	3	1	-	-	3
49	Вспомогательная силовая установка (Auxiliary Power Units (APUs).	3	1	-	-	-	-	-	-	2
Поршевые двигатели (Piston Engines)
70	Стандартные практики – двигатели – тоглько определенного типа (Standards Practices – Engines-only type particular).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
70А	Конструктивное расположение и эксплуатация ( установка ВНА, компрессора, секции камеры сгорания, секции турбины, подшипников и прокладок, системы смазки) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
70В	Характеристика двигателя (Engine Performance).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
71	Силовая установка (Power Plant).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
73	Топливо для двигателя и управление (Engine Fuel and Control).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
76	Управление двигателем (Engine Controls).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
78	Выхлоп (Exhaust).
79	Масло (Oil).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
80	Запуск (Staring).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
81	Турбины (Turbines).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
82	Водяной впрыск (Water Injection).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
83	Коробка приводов (Accessory Gearbox).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
84	Увеличение движущей силы (Propulsion Augmentation).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
73А	Система электронного управления двигателем (FADEC System).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
74	Зажигание (Ignition).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
77	Индикация двигателя (Engine Indicating).	-	-	3	1	-	-	3	1	1
Воздушные винты (Propellers).		3	1	3	1	-	-	-	-	1
60А	Стандартаные пркатики – винт(Standards Practices – Propeller).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
61	Винты / движущая сила (Propeller Construction).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
61А	Конструкция винта (Propeller Construction).	3	1	3	1	-	-	-	-	-
61В	Управление шагом винта (Propeller Pitch Control).	3	1	3	1	-	-	-	-	-
61С	Синхронизация винта (Propeller Synchronising).	3	1	3	1	-	-	-	-	1
61D	Электронное управление винтом (Propeller Electronic control).	2	1	2	1	-	-	-	-	3
61Е	Защита винта от обледенения (Propeller Ice Protection).	3	1	3	1	-	-	-	-	-
61F	Техническое обслуживание винта (Propeller Maintenance).	3	1	3	1	-	-	-	-	1

Обучение на основе интерактивных методов (Multimedia Based Training) используется либо в классе, либо на тренажере в учебных курсах, разрешенных уполномоченным органом.

Параграф 8. Практический элемент

24. Целью обучения практическому элементу является приобретение требуемой профессиональной компетенции в выполнении безопасного ТО, инспекций и плановых работах в соответствии с руководством по ТО и другими соответствующими инструкциями и задачами, соответствующими типу ВС, куда входят поиск отказа и неисправностей, ремонты, регулировки, замены, оснастки и функциональные проверки. При обучении ставится задача в получении осведомленности обучаемым по использованию всей технической литературы и документации для ВС, использования консультаций другого специалиста / специального инструмента для выполнения снятия и замены компонентов и модулей, специфических к типу ВС, включая любую деятельность по ТО, когда ВС находится в каждодневной эксплуатации.

25. Как минимум 50% отмеченных пунктов (знаком "Х") в таблице ниже, которые относятся к определенному типу ВС, завершаются как часть практического обучения.

26. Предметы, отмеченные знаком "Х" являются важными для целей практического обучения для гарантии того, что эксплуатация, функционирование, установка и безопасность ключевых задач по ТО являются адекватно освоенными, особенно там, где это не может быть полностью объяснено только теорией. Несмотря на то, что в таблице указан детальный перечень предметов минимального практического обучения, другие пункты могут быть добавлены там, где это применимо к определенному типу ВС.

Применяемые сокращения: LOC – расположение (Location); FOT - функциональный/эксплуатационный тест (Functional / Operational Test); SGH – наземное обеспечение и обслуживание (Service and Ground Handling); R/I – снятие и установка (Removal/Installation); MEL – перечень минимального оборудования, разрешенного к вылету ВС (Minimum Equipment List); TS – поиск отказа или неисправности (Trouble Shooting)

Chapters		B1/B2	B1					B2
		LOC	FOT	SGH	R/I	MEL	TS	FOT	SGH	R/I	MEL	TS
Вводный модуль
05	Временные органичения / формы ТО (Time limits/maintenance checks).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
06	Размеры / зоны (МТОМ и т.д.) (Dimension/Areas (MTOM, etc.).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
07	Подъем и крепление(Lifting and shoring).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
08	Нивелирование и взвешивание (Leveling and weighing).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
09	Буксировка и руление (Towing and taxing).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
10	Постановка на стоянку/швартовка, хранение и возврат к эксплуатации (Parking/mooring, Storing and Return to Service).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
11	Плакаты и маркировка (Placards and Markings).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
12	Сервисное обслуживание (Servicing).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
20	Стандартные практики – только определенного типа (Standard practices - only type particular).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
Вертолеты (Helicopters)
18	Анализ вибрации и шума (отслеживание лопастей) (Vibration and Noise Analysis (Blade tracking).	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
60	Стандартные практики по воздушному винту – только определенного типа (Standard Practices Rotor – only type specific).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
62	Главный воздушные винт (Rotors).	Х/-	-	Х	Х	-	Х	-	-	-	-	-
62А	Главный воздушный винт – остлеживание и индикация (Rotors – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
63	Приводы главного воздушного винта (Rotor Drivers).	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
63А	Приводы главного воздушного винта – отслеживание и индикация (Rotor Drives – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
64	Хвостовой винт(Tail Rotor).	Х/-	-	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
64А	Хвостовй винт - отслдеживание и индикация (Tail Rotor Drive).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
65	Привод хвостового винта (Tail Rotor Drive).	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
65А	Привод хвостового винта – отслеживание и индикация (Tail Rotor Drive – Monitoring and indicating).	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	Х	-	Х
66	Складывающиеся лопасти / пилоны (Folding Blades/ Pylon).	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
67	Управление воздушным винтом в полете (Rotor Flight Control).	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-
53	Структура планера (вертолет). Примечание: попадает под конструкцию планера(Airframe Structure (Helicopter). Note: covered under Airframe structures).
25	Аварийное оборудования для поддержания на плаву (Emergency Flotation Equipment).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	-
Конструкция планера(Airframe structure).
51	Стандартные практики и конструкция (классификаия повреждений, оценка и ремонт) (Standard Practices and Structures (damage classification, assessment and repair).
53	Фюзеляж (Fuselage).	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
54	Гондолы/пилоны (Nacelles/Pylons).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
55	Стабилизаторы (Stabilisers).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
56	Окна (Windows).	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
57	Крылья (Wings).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
27А	Поверхности управления полетом (Flight Control Surfaces).	Х/-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
52	Двери (Doors).	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
Системы планера (Airframe Systems).
21	Воздушное кондиционирование (Air Conditioning).	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х
21А	Источники воздуха (Air Supply).	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
21В	Наддув (Pressurisation).	Х/Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
21С	Устройства безопасности и предупреждения (Safety and warning Devices).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
22	Автопилот (Autoflight).	Х/Х	-	-	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
23	Связь (Communications).	Х/Х	-	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
24	Источники электроснабжения (Electrical Power).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
25	Оборудование и отделка (Equipment and Furnishings).	Х/Х	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-
25А	Электронное оборудование, включая электронное оборудование (Electronic Equipment including emergency equipment).	Х/Х	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-
26	Защита от пожара (Fire Protection).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
27	Управление полетом (Flight Controls).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	-	-	-
27А	Эксплуатация систем: электрической / электродистанционной системой управления (Sys. Operation: Electrical / Fly-by-Wire).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-	Х	-	Х
28	Топливная система (Fuel System).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-
28А	Топливная система – отслеживание и Индикация (Fuel Systems – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	Х	-	Х	-
29	Гидравлический источник (Hydraulic Power).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-	Х	-
29А	Гидравлический источник – отслеживание и индикация (Hydraulic Power – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
30	Защита ото льда и дождя(Ice and Rain Protection).	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х
31	Системы индикации /записи (Indicating / Recording Systems).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
31А	Системы приборного оборудования (Instruments Systems).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
32	Шасси (Landing Gear).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	-
32А	Шасси – отслеживание и индикация (Landing Gear – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
33	Освещение (Lights).	Х/Х	Х	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	-
34	Навигация (Navigation).	Х/Х	-	Х	-	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х
35	Кислород (Oxygen).	Х/-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х	-	-	-
36	Пневмиатки (Pneumatic).	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
36А	Пневматики – отслеживание и индикация (Pneumatic – Monitoring and indicating).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
37	Вакуум(Vacuum).	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
38	Водяная система и система удаления отбросов (Water/Waste).	Х/-	Х	Х	-	-	-	Х	Х	-	-	-
41	Водяной баласт (Water Ballast).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
42	Интегрированное модульное радиоэлектронное оборудование (Integrated modular avionics).	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	Х	Х	Х	Х
43	Системы пассажирского салона. (Cabin Systems).	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	Х	Х	Х	Х
45	Бортовая система технической поддержки (или отмеченная в пункте 31) (On-Board Maintenance System) (o recovered in 31).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
46	Информационные системы (Information Systems).	Х/Х	-	-	-	-	-	Х	-	Х	Х	Х
50	Грузовые отсеки и отсеки доступа (Cargo and Accessory Compartments).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
Модуль газотурбинных и поршневых двигателей (Turbine/Piston Engine Module).
70	Стандартные практики – двигатели – только определенного типа (Standards Practices – Engines – only type particular ).	-	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
70А	Конструктивное расположение и эксплуатация ( установка ВНА, компрессора, секции камеры сгорания, секции турбины, подшипников и прокладок, системы смазки) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Газотурбинные двигатели (Turbine engines).
70В	Характеристика двигателя (Engine Performance).	-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
71	Силовая установка (Power Plant).	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
72	Реактивные двигатели / Турбо-винтовые / Вентиляторные в кольцевом обтекателе / Вентиляторные без кольцевого обтекателя (Engine Turbine/Turbo Prop/Ducted Fan/ Unducted fan).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73	Топливо для двигателя и управление (Engine Fuel and Control).	Х/Х	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73А	Система электронного управления двигателем (FADEC System).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	-	Х	Х	Х
74	Зажигание(Ignition).	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
75	Воздух (Air).	Х/-	-	-	Х	-	Х	-	-	-	-	-
76	Управление двигателем (Engine Control).	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
77	Индикация двигателя (Engine Indicating).	Х/Х	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
78	Выхлоп (Exhaust)..	Х/-	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-	-
79	Масло (Oil).	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
80	Запуск (Starting).	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
82	Водяной впрыск (Water Injection).	Х/-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
83	Коробка приводов (Accessory Gearbox).	Х/-	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
84	Увеличение движущей силы (Propulsion Augmentation).	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Вспомогательная силовая установка (Auxiliary Power Units (APUs).
49	Вспомогательная силовая установка (Auxiliary Power Units (APUs).	Х/-	Х	Х	-	-	Х	-	-	-	-	-

Поршевые двигатели (Piston Engines).
70	Стандартные практики – двигатели – только определенного типа (Standards Practices – Engines-only type particular).	-	-	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
70А	Конструктивное рустановка ВНА, компрессора, секции камеры сгорания, секции турбины, подшипников и прокладок, системы смазки) (Constructional arrangement and operation (Installation Inlet, Compressors, Combustion Section, Turbine Section, Bearing and Seals, Lubriaction Systems).	Х/Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
70В	Характеристика двигателя (Engine Performance).	-	-	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
71	Силовая установка (Power Plant).	Х/-	Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-
73	Топливо для двигателя и управление (Engine Fuel and Control).	Х/Х	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
73А	Система электронного управления двигателем (FADEC System).	Х/Х	Х	-	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
74	Зажигание (Ignition).	Х/Х	Х	-	-	-	-	Х	-	-	-	-
76	Управление двигателем (Engine Controls).	Х/-	Х	-	-	-	Х	-	-	-	-	-
77	Индикация двигателя (Engine Indicating).	Х/-	Х	-	-	Х	Х	Х	-	-	Х	Х
78	Выхлоп (Exhaust).	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
79	Масло (Oil).	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
80	Запуск (Staring).	Х/-	Х	-	-	Х	Х	-	-	-	-	-
81	Турбины (Turbines).	Х/-	Х	Х	Х	-	Х	-	-	-	-	-
82	Водяной впрыск (Water Injection).	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
83	Коробка приводов (Accessory Gearbox).	Х/-	-	Х	Х	-	-	-	-	-	-	-
84	Увеличение движущей силы (Propulsion Augmentation).	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Воздушные винты (Propellers).
60А	Стандартаные практики – винт (Standards Practices – Propeller).	-	-	-	Х	-	-	-	-	-	-	-
61	Винты / движущая сила (Propeller Construction).	Х/Х	Х	Х	-	Х	Х	-	-	-	-	-
61А	Конструкция винта (Propeller Construction).	Х/Х	-	Х	-	-	-	-	-	-	-	-
61В	Управление шагом винта (Propeller Pitch Control).	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
61С	Синхронизация винта (Propeller Synchronising).	Х/-	Х	-	-	-	-	-	-	-	Х	-
61D	Электронное управление винтом (Propeller Electronic control).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
61Е	Защита винта от обледенения (Propeller Ice Protection).	Х/-	Х	-	Х	Х	Х	-	-	-	-	-
61F	Техническое обслуживание винта (Propeller Maintenance).	Х/Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х

Параграф 9. Стандарт экзаменов при обучении на тип ВС и оценки

26. По завершению этапа теоретического элемента, проводится письменный экзамен, который заключается в следующем:

1) формат экзамена включает в себя вопросы с выбором правильного варианта ответа из нескольких. Каждый вопрос имеет 3 альтернативных ответа, в котором только один имеет правильный ответ. Общее время экзамена базируется на общем числе вопросов и время для ответов в среднем рассчитывается из расчета 90 секунд на вопрос;

2) неправильные альтернативные ответы составляются так, чтобы выглядели правдоподобно для любого, кто не знает предмет. Все альтернативные ответы очевидны к вопросу и имеют одинаковый словарь, грамматическую конструкцию и длину.

27. В вопросах, содержащих цифровые значения, неправильные ответы соответствуют процедурным ошибкам, таким как использование неправильного значения ( + в сравнении с – ) или неправильные меры измерения. Они не являются случайными числами.

28. Уровень экзамена для каждого раздела (Chapters) (*) один из определенных в параграфе 4 настоящего приложения. Однако, является приемлемым использование ограниченного числа вопросов самого низкого уровня.

29. Экзамены проводятся с закрытой книгой. Никакой справочный материал не допускается. Исключение делается для тех экзаменов, где кандидаты "В1" или "В2" будут трактовать техническую документацию.

30. Число вопросов - как минимум 1 вопрос на час преподавания. Число вопросов на каждый раздел (Сhapter) и уровень пропорциональны к:

1) фактическим часам обучения, потраченным на обучение в этом разделе (Сhapter) и уровню обучения;

2) целям изучения, как приведено в учебном плане курса (TNA).

Уполномоченный орган оценивает количество и уровень вопросов при одобрении курса.

31. Минимальный проходной балл на экзамене составляет 75 %. Там, где экзамен обучения на тип ВС разделяется на несколько экзаменов, каждый экзамен проводится с оценкой не менее 75%. С целью возможности достичь отметки именно 75%, число вопросов в экзамене является кратно 4-м.

Штрафные санкции за неправильно данные ответы не применяются.

32. Конец фазы экзаменов не используется как часть финального экзамена до тех пор, пока экзамены не будут соответствовать нужному количеству требуемых вопросов и их уровню.

33. После того, как практической элемент обучения на тип ВС завершен, выполняется оценка, которая соответствует следующему требованиям:

1) оценка должна быть исполнена аттестующим специалистом (оценщиком) соответствующе квалифицированным, назначенным;

2) оценка оценивает знания и умения обучаемого.

Параграф 10. Стандарт типов экзаменов

34. Экзамен проводится в АУЦ, соответственно сертифицированным уполномоченным органом.

35. Экзамен проводится в устной, письменной форме или базируется на практической оценке или их комбинации, при этом он соответствует следующим требованиям:

1) вопросы устного экзамена требуют подробного разъяснения ответа;

2) вопросы письменного экзамена проводятся в виде изложения (essay) или с выбором правильного варианта ответа из нескольких;

3) практическая оценка показывает компетенцию специалиста в исполнении задачи;

4) вопросы соответствуют образцу раздела (Chapters) (**), взятые из плана курса (Syllabus) / экзамена на указанном уровне;

5) неправильные альтернативные ответы выглядят правдоподобно для любого, кто не знает предмет. Все альтернативные ответы очевидны к вопросу и иметь одинаковый словарь, грамматическую конструкцию и длину;

6) в вопросах, содержащих цифровые значения, неправильные ответы соответствуют процедурным ошибкам, таким как использование неправильного значения ( + в сравнении с – ) или неправильные меры измерения. Они не являются случайными числами.

36. Экзамены гарантируют, что обучаемым достигнуты следующие цели:

1) должным образом изучено ВС и его системы;

2) гарантировано безопасное исполнение ТО, инспекций и плановых работ в соответствии с руководством по ТО ВС и, по мере необходимости, с другими соответствующими инструкциями и задачами на ВС того или иного типа, даны примеры поиска отказа и неисправности, ремонта, регулировок, замен, оснастки и функциональных проверок, таких как запуск и опробование двигателя, если требуется;

3) корректно использование технической литературы и документации ВС;

4) корректно использование специализированного / специального инструмента и тестового оборудования, выполнение снятия и замены компонентов и модулей специального типа, включая ТО при эксплуатации ВС.

37. Следующие условия применяют к экзаменам:

максимальное число последовательных попыток равно 3-м. Следующая сессия из трех попыток разрешается после прохождения 1-го года между сессиями. Период ожидания в 30 дней и требуется после первой провальной попытки в пределах одной сессии, затем потребуется период ожидания в 60 дней после второй провальной попытки.

38. Заявитель подтверждает письменно и уведомляет АУЦ или уполномоченный орган, которые принимают экзамен, о количестве и датах попыток за последний год и где именно такие попытки имели место – в АУЦ или авиационных властях. АУЦ или уполномоченный орган ответственны за проверку числа попыток в пределах применимых сроков.

39. Экзамен на тип ВС проводится, включая требуемый практический элемент в пределах 3-х лет, предшествующих заявлению для внесения рейтинга в свидетельство специалиста по ТО ВС.

Примечание. Началом 3-летнего периода считается начало изучения теоретического элемента или практической стажировки в зависимости от того, что начато раньше, окончания – дата оценки практического элемента или дата подписания супервайзером практической стажировки последней освоенной задачи программы практической стажировки, одобренной авиационной властью той страны, которая выдала свидетельство (лицензию).

40. Экзамен на тип ВС проводится как минимум с одним экзаменатором. Экзаменатор (экзаменаторы) не должны быть вовлечены в обучение заявителя.

41. Написанный и подписанный отчет подготавливается экзаменатором (экзаменаторами) с информацией о результате экзамена (прошел или не прошел).

Параграф 11. Практическая стажировка (On the Job Training)

42. OJT - практическая стажировка на ВС, проводимая в условиях организации по ТО и РАТ и только ее специалистами на ВС (супервайзерами и оценщиками практической стажировки) с целью получения кандидатом 1-ой отметки типа ВС в новой для специалиста категории В1.1, В1.2, В1.3, В1.4, В2 в графе "Rating" свидетельства специалиста ТО ВС. Практическая стажировка (OJT) одобряется уполномоченным органом, который выдал свидетельство специалиста по ТО ВС до начала ее проведения.

43. Если программа практической стажировки на тип ВС не включена в настоящие типовые программы, организация ТО и РАТ разрабатывает собственную программу практической стажировки, используя рекомендации настоящего Приложения, после чего одобряет разработанную программу в уполномоченном органе.

44. Принципы проведения OJT:

1) тренажеры при практической стажировке не разрешены;

2) программа стажировки одобряется уполномоченным органом;

3) программа стажировки включает исполнение реальных задач на ВС или его компонентах;

4) для расширения опыта стажера, по-возможности, отбираются другие задачи, иные, чем в рамках прохождения практического обучения на тип ВС ("Перечень задач по практическому элементу" "Типовой программы профильной подготовки персонала");

5) задачи отбираются от каждого параграфа списка (АТА Chapters);

6) процедуры стажировки включаются в "Руководство по деятельности организации по ТО и РАТ";

7) организация по ТО и РАТ проводит стажировку на те типы ВС, которые внесены в ее разрешительный сертификат.

45. Практическая стажировка начинается и завершается в пределах 3-х лет, предшествующих заявлению для внесения рейтинга типа ВС в свидетельство специалиста по ТО ВС.

Примечание. Началом 3-х летнего периода считается начало изучения теоретического элемента или практической стажировки (OJT) в зависимости от того, что начато раньше, окончания – дата оценки практического элемента или дата подписания супервайзером практической стажировки последней освоенной задачи программы практической стажировки (OJT).

46. Целью практической стажировки является получение требуемой компетенции в исполнении безопасного ТО ВС специалистом и получение дополнительного практического опыта в работах на ВС до начала применения своих сертификационных полномочий.

47. При разработке индивидуальной программы за основу берется шаблон "Практического опыта и практической стажировки" приведенный в таблице ниже, который детализируется разработчиком настолько, насколько это соответствует полномочиям стажируемого при дальнейшей самостоятельной работе на ВС. В разрабатываемую программу OJT входит не менее 50% задач шаблона, при этом задачи программы реально выполнимые и охватывают, по возможности максимально, все его темы. Задачи OJT, затребованные к завершению и приемлемы как к ВС, так и к его системам, в том числе, к вводу технических данных в системы и / или техническую документацию, требуемых для их завершения. Наряду с тем, что простые задачи включены в OJT, другие более сложные задачи по ТО, по возможности, включаются в программу и выполненяются на ВС данного типа.

48. До 50% стандартных задач, разработанных к освоению в программе OJT, осваивается до начала обучения на тип ВС (общие задачи), другие 50% задач, применимых к конкретному типу ВС, освоены им после завершения обучения на тип ВС.

49. Каждая задача подписывается обучаемым и назначенным супервайзером. Перечисленные задачи ссылаются на актуальные рабочие карты, рабочие листы.

50. Окончательная оценка завершенного OJT является обязательной и проводится квалифицированным, назначенным аттестующим специалистом (оценщиком).

51. Следующие данные вносятся в рабочие листы OJT / журнала:

1) ФИО обучаемого;

2) дата рождения;

3) одобренная организация по ТО ВС;

4) место проведения OJT;

5) имя супервайзера (ов) и оценщика, включая номер свидетельства, если применимо;

6) дата завершения задачи;

7) описание задачи и рабочая карта / заказ на работу, журнал;

8) тип ВС и регистрационный номер ВС;

9) применимый рейтинг к ВС.

52. В порядке содействия проверке уполномоченным органом, демонстрация OJT состоит из:

1) детализированных рабочих листов / журналов, и

2) отчета о соответствии, демонстрирующего соответствие OJT требованиям этой части.

Практический опыт и практическая стажировка - перечень задач (шаблон)

Органичения по календарю / формы ТО (Time limits/Maintenance checks)

100 часовая проверка (авиация общего назначения)	100 hour check (general aviation aircraft)
"В" или "С" check (транспортная категория ВС)	“B” or “C” check (transport category aircraft)
Помощь в выполнении планового ТО ВС в соответствии с руководством по ТО ВС (АММ)	Assist carrying out a scheduled maintenance check i.a.w. AMM
Просмотр бортового журнала по ТО ВС для правильного заполнения	Review aircraft maintenance log for correct completion
Просмотр записей на соответствие директивам летной годности	Review records for compliance with Airworthiness Directives
Просмотр записей на соответствие компонентов с ограниченным ресурсом	Review records for compliance with component life limits
Процедура инспекций, последующих после грубой посадки	Procedure for inspection following heavy landing
Процедура инспекций, последующих после попадания молнии	Procedure for inspection following lightning strike

Размеры / зоны (Dimension/Areas)

Размещение компонента(ов) по номеру зоны / местоположения	Location component(s) by zone/station number.
Выполнение симметричной проверки	Perform symmetry check

Подъем и строповка (Lifting and Shoring)

Помощь в:	Assist in:
Подъем носового или хвостового колеса	Jack aircraft nose or tail wheel
Полный подъем ВС	Jack complete aircraft
Строповка или увязка основных компонентов	Sling or trestle major component

Нивелирование и взвешивание (Leveling and Weighing)

Нивелирование ВС	Level aircraft
Взвешивание ВС	Weigh aircraft
Подготовка к взвешиванию и балансировка	Prepare weight and balance amendment
Сверка оборудования ВС по перечню	Check aircraft against equipment list

Буксировка и руление (Towing and Taxing)

Подготовка к буксировке ВС	Prepare for aircraft towing
Буксировка ВС	Tow aircraft
Выполнить буксировку в составе буксировочной бригады	Be part of aircraft towing team

Постановка на стоянку/швартовка (Parking / Mooring)

Швартовка самолета	Tie down aircraft
Постановка на стоянку, закрытие и глушение ВС	Park, secure and cover aircraft
Положение ВС в доке для технического обслуживания	Position aircraft in maintenance dock
Стопорение лопостей ротора	Secure rotor blades

Плакаты и маркировка (Placards and Markings)

Проверка ВС на корректность плакатов	Check aircraft for correct placards
Проверка ВС на корректность маркировки	Check aircraft for correct markings

Сервисное обслуживание (Servicing)

Дозаправка ВС топливом	Refuel aircraft
Слив топлива с ВС	Defuel aircraft
Перекачка топлива из бака в бак.	Carry out tank to tank fuel transfer
Проверка / регулировка давления в шине колеса	Check/adjust tire pressures
Проверка /дозаправка маслом	Check/ replenish oil level
Проверка /дозаправка гидравлической жидкостью	Check/ replenish hydraulic fluid level
Проверка /дозаправка гидра аккумулятора	Check/ replenish accumulator pressure
Проверка пневматической системы	Check pneumatic system
Смазка ВС	Grease aircraft
Подсоединение наземного источника электропитания	Connect ground power
Обслуживание туалета и водяной системы	Service toilet/portable water system
Выполнение Preflight/ Daily check	Perform preflight/ daily check

Анализ вибрации и шума (Vibration and Noise Analise)

Проблема анализа вибрации вертолета	Analyses helicopter vibration problem
Спектральный анализ шума	Analyse nose spectrum
Анализ вибрации двигателя	Analyse engine vibration

Воздушное кондиционирование (Air Conditioning)

Замена подогреватель горения	Replace combustion heater
Замена клапана управления наддувом	Replace flow control valve
Замена клапан регулирования давления в кабине	Replace outflow valve
Замена предохранительный клапан	Replace safety valve
Замена блока испарителя	Replace vapor cycle unit
Замена турбохолодильного блока	Replace air cycle unit
Замена кабинного вентилятора воздуха	Replace cabin blower
Замена теплообменника	Replace heat exchanger
Замена блок управления давления в кабин	Replace pressurization controller
Очистка выпускного клапана	Clean outflow valve
Деактивирование / возврат в эксплуатацию изоляционного клапана грузового отсека	Deactivate | reactivate cargo isolation valve
Деактивирование / возврат в эксплуатацию компонентов вентиляции авиационного, электронного оборудования	Deactivate | reactivate avionics ventilation components
Проверка работы системы регулирования давления в кабине.	Check operation of pressurization system
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Автопилот (Auto flight)

Установка сервопривода	Install servos
Регулировка нейтрального положения роликово-канатного регулятора	Rig bridle cable
Замена контроллера	Replace controller
Замена усилителя	Replace amplifier
Замена компонентов системы автоматического (электронного) управления самолетом, заменяемые в эксплуатации (LRU)	Replacement of the auto flight system LRUs in case of fly-by-wire aircraft
Проверка работы автопилота	Check operation of auto-pilot
Проверка работы системы автоматического управления тягой двигателя / автомата тяги	Check operation of auto-throttle/auto-thrust
Проверка работы демпфера рыскания	Check operation of yaw damper
Проверка и регулировка серво-муфты	Check and adjust servo clutch
Выполнение регулировки чувствительности автопилота	Perform autopilot gain adjustments
Выполнение проверки поддержания скорости самолета по числу М	Perform mach trim functional check
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Проверка системы автоматической посадки	Check autoland system
Проверка системы управления полетом	Check flight management system
Проверка системы устойчивости стабилизации	Check stability augmentation system

Связь (Communications)

Замена блока УКВ связи	Replace VHF com unit
Замена блока КВ связи	Replace HF com unit
Замена возбуждающей антенны	Replace exciting antenna
Замена статического разрядника	Replace static discharge wicks
Проверка работы радиосвязи	Check operation of radios
Замер коэффициента стоячей волны антенны VSWR (Voltage Standing Wave Ratio)	Perform antenna VSWR
Проверка системы SelCall	Perform SelCall operation check
Проверка системы информации пассажирам	Perform operation check of passenger address system
Проверка работы переговорного устройства (СПУ)	Functionally check audio integrating system.
Ремонт коаксиального кабеля	Repair coaxial cable
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Источники электроснабжения (Electrical Power)

Зарядка щелочных /кислотных аккумуляторных батарей	Charge lead/acid battery
Проверка емкости батареи	Check battery capacity
Зарядка никель-кадмиевых батарей	Charge Ni-Cad battery
Глубокий цикл никель-кадмиевой батареи	Deep-cycle Ni-Cad battery
Замена генератора двигателя /генератора/генератора переменного тока	Replace integrated drive/generator/alternator
Замена выключателей	Replace switches
Замена автоматов защиты сети	Replace circuit breakers
Регулировка напряжения	Adjust voltage regulator
Замена регулятора напряжения	Change voltage regulator
Распределение электрической нагрузки	Amend electrical load analysis report
Отремонтировать / заменить фидер электрического кабеля	Repair / replace electrical feeder cable
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Проверка генератора в сборе с ППО / без ППО / как генератора переменного тока	Perform functional check of integrated drive/generator/alternator
Проверка регулятора напряжения	Perform functional check of voltage regulator
Проверка аварийной системы генерирования электрического тока	Perform functional check of emergency generation system

Оборудование и внутренняя отделка (Equipment and Furnishings)

Замена ковровых покрытий	Replace carpets
Замена кресла экипажа	Replace crew seats
Замена пассажирские кресла	Replace passenger seats
Проверка срабатывания натяжителей привязных ремней	Check inertia reels
Проверка кресел / крепления привязных ремней	Check seats/belt for security
Проверка аварийного оборудования	Check emergency equipment
Проверка аварийного маяка (ELT) на соответствие требованиям	Check ELT for compliance with regulation
Ремонт туалетного мусорного контейнера	Repair toilet waste container
Снятие и установка потолочных и настенных панелей	Remove and install ceiling and sidewall panel
Ремонт обивки	Repair upholstery
Изменение конфигурации пассажирского салона	Change cabin configuration
Замена привода системы загрузки грузового отсека	Replace cargo loading system actuator
Проверить систему загрузки багажника	Test cargo loading system
Замена спасательного желоба / каната	Replace escape slides / ropes

Защита от пожара (Fire Protection)

Проверка уровеня зарядки пожарных баллонов	Check fire bottle contents
Провера противопожарной системы / системы обнаружения и индикации дыма	Check/test operation of fire /smoke detection and warning system
Проверка уровеня зарядки огнетушителя	Check fire extinguisher contents
Прверка системы обнаружения дыма в туалете	Check lavatory smoke detector system
Прверка уплотнение панелей грузового отсека	Check cargo panel sealing
Установка нового пожарного баллона	Install new fire bottle
Замена пиропатрона пожарного баллона	Replace fire bottle squib
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Инспектирование системуы противопожарной проводки на двигателе	Inspect engine fire wire detection system

Управление полетом (Flight Controls)

Инспектирование первичных органов управления полетом и соответствующих компоненты в соответствии с Руководством по ТО ВС (АММ)	Inspect primary flight controls and related components i.a.w. AMM
Выпуск / уборка закрылков и предкрылков	Extending/retracting flaps & slats
Замена горизонтального стабилизатора	Replace horizontal stabiliser
Замена спойлера / подъемного амортизатора	Replace spoiler/lift damper
Замена руля высоты	Replace elevator
Деактивация / активация сервопривода элерона	Deactivation /reactivation of aileron servo control
Замена элерона	Replace aileron
Замена руля направления	Replace rudder
Замена триммера	Replace trim tabs
Установка и соединения тросов управления	Install control cable and fitting
Замена предкрылков	Replace slats
Замена закрылков	Replace flaps
Замена силового блока управления полетом	Replace powered flying control unit
Замена привода закрылков	Replace flap actuator
Регулировка нейтрального положения е первичных органов управления полетом	Rig primary flights control
Регулировка триммера	Adjust trim tab
Регулировка натяжения тросов управления	Adjust control cable tension
Прверка диапазона и направления в системе управления самолетом	Check control range and direction of movement
Прверка правильной сборки и контровки	Check for correct assembly and locking
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Функциональный тест первичных органов управления	Functional test of primary flight controls
Функциональный тест системы закрылков	Functional test of flap system
Проверка работоспособности узла боковой рукоятки управления	Operational test of the side stick assembly
Проверка работоспособности регулируемого горизонтального стабилизатора (THS)	Operational test of the THS
Проверка износа системы регулируемого горизонтального стабилизатора	THS system wear check

Топливо (Fuel)

Систем слива отстоя (эксплуатация)	Water drain system (operation)
Замена подкачивающего насоса	Replace booster pump
Замена переключателя топлива	Replace fuel selector
Замена топливных баков	Replace fuel Tank reels
Замена /тест кранов управления топливом	Replace/test fuel control valves
Замена магнитных е индикаторов уровня топлива	Replace magnetic fuel level indicator
Замена клапана слива отстоя	Replace Water drain valve
Проверка / расчет заправленного топлива вручную	Check/calculate fuel contents manually
Проверка фильтров	Check filters
Проверка системы регулирования расходом топлива	Flow check system
Проверка калибровки датчиков количества топлива	Check calibration of fuel quantity gauges
Проверка системы подачи топлива к двигателю	Check operation feed/selectors
Проверка системы сброса / слива топлива за борт	Check operation of fuel dump/jettison system
Перекачка топлива между баками	Fuel transfer between tanks
Слив топлива под давлением	Pressure defuel
Заправка топлива под давлением	Pressure refuel (manual control)
Деактивация/ возврат в эксплуатацию топливных клапанов (перекачке при сливе, перекрестных, дозаправки)	Deactivation/reactivation of the fuel valves (transfer defuel-feed, refuel)
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Гидравлика (Hydraulics)

Замена насоса с приводом от двигателя	Replace engine-driven pump
Проверка / замена фильтров гидросистемы	Check / Replace case drain filter
Замена резервного насоса	Replace standby pump
Замена гидравлического насоса / генератор	Replace hydraulic motor pump/generator
Замена гидра аккумулятора	Replace accumulator
Проверка отсечного клапана	Check operation of shut off valve
Проверка индикаторов загрязнения фильтров	Check filters/clog indicators
Проверка системы индикации	Check indicating systems
Выполнить функциональные проверки	Perform functional checks
Наддув/стравливание гидравлической системы	Pressurisation /depressurisation of the hydraulic system
Работа устройства передачи мощности между гидросистемами	Power Transfer Init (PTU) operation
Замена устройства передачи мощности между гидросистемами	Replace of PTU
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Защита ото льда и дождя (Ice and Rain Protection)

Замена насоса	Replace pump
Замена таймера	Replace timer
Инспекция / ремонт противообледенительной прорезиненной передней кромки обогрева лопасти пропеллера	Inspect repair propeller deice boot
Тест противообледенительной системы	Test propeller de-icing system
Проверка / тест противообледенительной прорезиненной передней кромки предкрылка	Inspect/test wing leading edge de-icer boot
Замена клапана предотвращения обледенения / удаления обледенения	Replace anti-ice/deice valve
Установка мотора стеклоочистителя	Install wiper motor
Тест работоспособности системы	Check operation of the systems
Тест защиты от обледенения приемников полного давления	Operational tests of the pitot-probe ice protection
Тест защиты от обледенения датчика температуры окружающей среды (ТАТ)	Operational test of the TAT ice protection
Тест системы защиты от обледенения крыльев	Operational test of the wing ice protection system
Участвовать в эксплуатационной проверке защиты ото льда ВНА (при работающем двигателе)	Assistance to the operational test of the engine air-intake ice protection (with engines operating)
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Системы индикации /записи (Indicating / Recording Systems)

Замена самописца полетных данных	Replace flight Dana recorder
Замена речевого самописец переговоров в кабине экипажа	Replace cockpit voice recorder.
Замена часов	Replace clock
Замена блока интегральной сигнализации	Replace master caution unit.
Замена регистратора параметров полета (FDR)	Replace FDR
Выполнить перезапись данных с регистратора параметров полета на съемный носитель	Perform FDR data retrieval
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Исполнить процедуру обращения с изделиями и компонентами, чувствительными к разрядам статического электричества (Electro Static Discharge Sensitive, ESDS)	Implement ESDS procedures
Проверить оборудование и его монтаж на предмет соответствия требованиям устойчивости к высокочастотным и интенсивным помехам (заземление, экранирование и пр.) (High Intesity Radiated Fields, HIRF - электромагнитное поле высокой напряженности)	Inspect for HIRF requirements
Запустить / остановить систему индикации параметров полета EIS	Start/stop EIS procedure
Тест блока сбора индикации отказов и неисправностей CFDIU	Bite test of the CFDIU
Проверка пошагового теста на земле системы централизованной сигнализации	Ground scanning of the central warning system

Шасси (Landing Gear)

Сборка колес	Build up wheel
Замена колеса главной опоры шасси	Replace main wheel
Замена колеса передней опоры шасси	Replace nose wheel
Замена привода управления передней опоры шасси	Replace Steering actuator
Замена привод подкоса	Replace truck tilt actuator
Замена привода выпуска шасси	Replace gear retraction actuator
Замена замка верхнего/нижнего положения	Replace uplock / downlock assembly
Замена демпфера вибрации	Replace shimmy damper
Регулировка нейтрального е положения системы управления передней опорой шасси	Rig nose wheel steering
Проверка работоспособности системы управления передней опорой шасси	Functional test of the nose wheel steering system
Замена уплотнения амортизатора	Replace shot strut seals
Обслуживание аморт стойки	Servicing of the shock strut
Замена тормозного устройства	Replace brake unit
Замена клапана управления тормозами	Replace brake control valve
Прокачка тормоза	Bleed brakes
Замена вентилятор тормозов	Replace brake fan
Тест антиюзовой автоматики	Test anti skid unit
Тест уборки шасси	Test gear retraction
Замена заглушки резиновых / пружинных амортизаторов	Change bungees
Регулировка микровыключателей / датчиков	Adjust micro switches/sensors
Зарядка аморт стоек гидрожидкостью и азотом	Charge struts with oil and air
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Тест системы автоматического торможения	Test auto-brake system
Замена вертолетных лыж	Replace rotorcraft skids
Замена накладки на лыжи вертолета	Replace rotorcraft skid shoes
Упаковка и проверка поплавков	Pack and check floats
Плавучее оборудование	Flotation equipment
Проверка / тест аварийного выпуска шасси	Check/test emergency blowdown (emergency landing gear extension)
Проверка работоспособности створок шасси	Operational test of the landing gear doors

Освещение (Lights)

Ремонт / замена вращающегося маяка	Repair /replace rotating beacon
Ремонт / замена фары носовой опоры шасси	Repair /replace landing lights
Ремонт / замена навигационных огней	Repair /replace navigation lights
Ремонт / замена ламп освещения интерьера	Repair /replace interior lights
Замена инспекционных ламп проверки льда	Replace ice inspection lights
Ремонт / замена лампы освещения логотипа	Repair /replace logo lights
Ремонт / замена лампы аварийного освещения.	Repair /replace emergency lighting system
Проверка системы аварийного освящения	Perform emergency lighting system checks
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Навигация ( Navigation)

Калибровка магнитного индикатора.	Calibrate magnetic director indicator
Замена индикатора воздушной скорости	Replace airspeed indicator
Замена высотомера	Replace altimeter
Замена вычислителя воздушных сигналов	Replace air data computer
Замена блока всенаправленного азимутального маяка VOR	Replace VOR unit
Замена индикатора авиагоризонта ADI	Replace ADI
Замена индикатора горизонтальной обстановки	Replace HIS
Проверка системы статического давления на утечки	Check pitot static system for leaks
Проверка работоспособности курсового гироскопа	Check operation of directional gyro
Проверка работоспособности метеолокатора	Functional check weather radar
Проверка работоспособности доплеровского измерителя скорости и угла сноса	Functional check Doppler
Проверка работоспособности системы предупреждения сближения самолетов в воздухе TCAS	Functional check TCAS
Проверка работоспособности радиодальномера DME	Functional check DME
Проверка работоспособности самолетного ответчика ATC Transponder	Functional check ATC Transponder
Проверка работоспособности системы директорного управления	Functional check flight director system
Проверка работоспособности встроенной навигационной системы	Functional check internal nav system
Коррекция квадратичной ошибки всенаправленного радиокомпаса ADF	Complete quadrantal error correction of the ADF system
Обновление баз данных системы координации и организации полета FMS	Update flight management system database
Калибровка приборов статического давления	Check calibration of the pitot static instruments
Калибровка системы отчета о барометрической высоте	Check calibration of pressure altitude reporting system
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Проверка работоспособности систем сигнализации пролета приводных радиомаяков	Check marker system
Замена компаса прямого / обратного отсчета	Compass replacement direct / indirect
Проверка работоспособности спутниковую связь Satcom	Check Satcom
Проверка работоспособности систему глобального наземного позиционирования GPS	Check GPS
Проверка работоспособности электронного видео модуля (Avionics Video Module, AVM)	Test AVM

Кислород (Oxygen)

Инспекция кислородного оборудования.	Inspect on-board oxygen equipment
Стравливание и зарядка кислородной системы	Purge and recharge oxygen system
Замена регулятора	Replace regulator
Замена кислородного генератора	Replace oxygen generator
Тест кислородной системы экипажа	Test crew oxygen system
Проверка системы автоматического выбрасывания кислородных масок	Perform auto oxygen system deployment chack
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Воздушная система (Pneumatic)

Замена фильтра	Replace filter
Замена выпускного воздушного клапана	Replace air shut off valve
Замена клапана регулирования давления	Replace pressure regulating valve
Замена компрессора	Replace compressor
Перезарядка влагопоглотителя	Recharge desiccator
Регулировка регулятора	Adjust regulator
Проверка на герметичности системы	Check for leaks
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Вакуумная система (Vacuum System)

Выполнить инспекцию системы в соответствии с Руководством по ТО ВС (АММ)	Inspect the vacuum system i.a.w. AMM.
Замена вакуумный насос	Replace vacuum pump
Проверка / замена фильтров	Check/replace filters
Регулировка регулятора	Adjust regulator
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Водяная система и система удаления отбросов (Water/Waste)

Замена водяного насоса	Replace water pump
Замена крана	Replace tap
Замена туалетного насоса	Replace toilet pump
Проверка работоспособности подогревателя воды	Perform water heater functional check
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system.
Проверка закрытия створки мусорного бака	Inspect waste bin flap closure.

Центральная система технической поддержки (Central Maintenance System)

Извлечение данных из блока CMU	Retrieve data from CMU
Замена блока CMU	Replacer CMU
Тест системы встроенного контроля	Perform Bite check
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Конструкция ( Structures)

Оценка повреждения	Assessment of damage
Ремонт металлических поверхностей	Sheet metal repair
Ремонт стекловолокна	Fibre glass repair
Ремонт деревянных поверхностей.	Wooden repair
Ремонт тканевых поверхностей	Fabric repair
Восстановление поверхностей управления ВС из материала	Recover fabric control surface
Защита от коррозии	Treat corrosion
Применение защитной обработки	Apply protective treatment

Двери (Doors)

Инспекция пассажирских дверей в соответствии с Руководством по технической эксплуатации ВС (АММ)	Inspect passenger door i.a.w. AMM
Установка / регулировка механизма закрытия дверей	Rig/adjust locking mechanis
Регулировка встроенного входного трапа	Adjust air stair system
Проверка работоспособности аварийных выходов	Check operation of emergency exit
Тест системы сигнализации положения дверей	Test door warning system
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system
Снятие и установка пассажирской двери в соответствии с Руководством по ТО ВС (АММ)	Remove and install passenger door i.a.w. AMM
Снятие и установка аварийной двери / люка в соответствии с Руководством по ТО ВС (АММ)	Remove and install emergency exit i.a.w. AMM
Инспекция двери грузового отсека в соответствии с Руководством по ТО ВС (АММ)	Inspect cargo door i.a.w. AMM

Окна ( Windows)

Замена стеклоочистителя	Replace windshield
Замена переднего лобового стекла	Replace direct vision window
Замена стекла пассажирского салона ВС	Replace cabin window
Восстановление прозрачности стекла	Repair transparency

Крыло (Wings)

Ремонт обшивки	Skin repair
Восстановление крыла из материала	Recover fabric wing
Замена наконечника	Replace tip
Замена нервюры	Replace rib
Замена интегральной панели топливного бака	Replace integral fuel tank panel
Проверка угла наклона / регулировка нейтрального положения	Check incidence /rig

Воздушный винт (Propeller)

Сборка воздушного винта после транспортировки	Assemble prop after transportation
Замена воздушного винта	Replace propeller
Замена регулятора оборотов	Replace governor
Статический тест воздушного винта	Perform static functional checks
Проверка при наземном запуске и опробовании двигателя	Checks operation during ground run
Проверка шага винта	Check track
Проверка установки микро-выключателей	Check setting of micro switches
Оценка повреждения лопасти в соответствии с Руководством по технической эксплуатации ВС (АММ)	Assessment of blade damage i.a.w. AMM
Динамическая балансировка воздушного винта	Dynamically balance prop
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Главный несущий воздушный винт (Main Rotors)

Установка воздушного винта	Install rotor assembly
Замена лопасти	Replace blades
Замена демпфера	Replace damper assembly
Проверка конуса винта	Check track
Проверка статического баланса	Check static balance
Проверка динамического баланса	Check dynamic balance
Устранение неисправности системы	Troubleshoot

Привод несущего воздушного винта (Rotor Drive)

Замена вала несущего винта	Replace mast
Замена соединительной муфты привода	Replace drive coupling
Замена блока сцепления / муфты свободного хода	Replace clutch/freewheel unit
Замена приводного ременя	Replace drive belt
Установка главного редуктора	Install main gearbox
Капитальный ремонт главного редуктора	Overhaul main gearbox
Проверка сигнализатора наличия стружки редуктор	Check gearbox chip detector

Хвостовой винт (Tail Rotors)

Установка винта в сборе	Install rotor assembly
Замена лопасти	Replace blades
Устранение неисправности системы	Troubleshoot

Привод хвостового винта (Tail Rotor Drive)

Замена промежуточного редуктора	Replace bevel gearbox.
Замена универсального соединения (шарниров)	Replace universal joints.
Ремонт промежуточного редуктора	Overhaul bevel gearbox.
Установка узла привода	Install drive assembly
Проверка сигнализатора наличия стружки	Check chip detectors
Проверка / установка подшипников и их корпусов	Check/install bearings and hangars
Проверка / обслуживание / сборка гибкой муфты	Check/service/ assemble flexible couplings
Проверка центровки у валов привода	Check alignment of drive shafts
Установка и регулировка приводных валов	Install and rig drive shafts

Органы управления полетом вертолета (Rotorcraft flight controls)

Установка автомата перекоса	Install swash plate
Установка коробки у смешивания	Install mixing box
Регулировка тяги угла атаки лопастей	Adjust pitch links
Регулировка управления общим шагом винта	Rig collective system
Регулировка управления циклическим шагом винта	Rig cycle system
Регулировка управления рулевым винтом	Rig anti-torque system
Проверка органов управления на сборку и фиксацию	Check controls for assembly and locking
Проверка органов управления на работу и чувствительность	Check controls for operation and sense
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Силовая установка (Power Plant)

Установка блока управления двигателем (ECU)	Build up ECU
Замена двигателя	Replace engine
Ремонт перегородки охлаждения	Repair cooling baffles
Ремонт капотов	Repair cowling
Регулировка створки капотов	Adjust cowl flaps
Ремонт неисправной электропроводки	Repair faulty wiring
Устранение неисправности системы	Troubleshoot
Участие в холодной прокрутке	Assist in dry motoring check
Участие в ложном запуске двигателя	Assist in wet motoring check
Участие в запуске двигателя (ручной режим)	Assist in engine start (manual mode)

Поршневые двигатели (Piston Engines)

Снятие/ установка редуктора	Remove/install reduction gear
Проверка биения коленчатого вала	Check crankshaft run-out
Проверка зазора кулачка	Check tappet clearance
Проверка компрессии	Check compression
Извлечение сломанной шпильки	Extract broken stud
Установка спирального ввертыша	Install helicoil
Запуск и опробование двигателя на земле	Perform ground run
Установка / проверка оборотов ротора двигателя (RPM)	Establish/check reference RPM
Устранение неисправности системы	Troubleshooting

Газотурбинные двигатели (Turbine Engines)

Замена модуля	Replace module
Замена лопатки вентиляторной ступени	Replace fan blade
Выполнение инспекции горячей части / бороскопии	Hot section inspection/borescope check
Выполнение промывки двигателя / компрессора	Carry out engine/compressor wash
Выполнение холодной прокрутки	Carry out engine dry cycle
Выполнение опробование двигателя	Engine ground run up
Установка соответствующего режима тяги двигателя	Establish reference power
Анализ отслеживания изменений параметров двигателя / газовоздушного тракта двигателя.	Trend monitoring/gas path analysis
Устранение неисправности системы	Troubleshoot

Топливо и управление, поршневые двигатели (Fuel and control, piston)

Замена приводной двигательный топливный насос	Replace engine driven pump
Регулировка автоматического управления наддувом (АМС)	Adjust AMC
Регулировка автоматического управления смешиванием смеси (АВС)	Adjust ABC
Установка карбюратора / инжектора	Install carburetor/injector
Регулировка карбюратора / инжектор	Adjust carburetor/injector
Очистка топливных форсунок	Clean injector
Замена линии пускового топлива	Replace primer line
Проверка установки поплавка карбюратора.	Check carburetor float setting
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Топливо и управление газотурбинным двигателем

Замена электронного блока управления двигателем (EECU)	Replace Engine Electronic Control Unit (EECU)
Замена блока управления подачей топлива в двигатель (FMU)	Replace Fuel Metering Unit (FMU)
Замена приводного двигательного топливного насоса	Replace engine driven pump
Тест топливных форсунок	Test fuel nozzles
Промывка / замена фильтров	Clean / replace filters
Регулировка блока управления подачей топлива	Adjust FCU
Устранение неисправности системы.	Troubleshoot faulty system
Тест блока системы электронного управления двигателем FADEC	Functional test of FADEC

Система зажигания, поршневой двигатель (Ignition system, piston)

Замена магнето	Change magneto
Замена вибратор зажигания	Change ignition vibrator
Замена свечи зажигания	Change plugs
Тест свечей зажигания	Test plugs
Проверка провода высокого напряжения	Check H.T. leads
Установка новых проводов высокого напряжения	Install new leads.
Проверка временного цикла синхронизации	Check timing
Проверка наличия металлизации	Check system bonding
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Система зажигания, газотурбинный двигатель (Ignition system, turbine)

Тест системы зажигания	Perform functional test of the ignition system
Проверка свечей зажигания	Check glow plugs/ignitors
Проверка проводов высокого напряжения	Check H.T. leads
Проверка блока зажигания	Check ignition unit
Замена блока зажигания	Replace ignition unit
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Управление двигателем (Engine Controls)

Регулировка исходного положения рычага управления двигателем	Rig thrust lever
Регулировка нейтрального положения органов управления оборотами двигателя	Rig RPM control
Регулировка нейтрального положения органов управления смесью топлива	Rig mixture HP cock level
Регулировка нейтрального положения рычага управления мощностью	Rig power lever
Проверка управления синхронизацией (многодвигательное ВС)	Check control sync (multi-eng)
Проверка управления на правильную сборку и фиксацию	Check controls for correct assembly and locking
Проверка управления двигателя по диапазону и направлению движения	Check controls for range and direction of movement
Регулировка микро-выключателей на пульте управления двигателем	Adjust pedestal micro-switches
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Индикация двигателя (Engine Indicating)

Замена приборов контроля работы двигателя	Replace engines instruments (s)
Замена датчика термометра температуры	Replace of temperature bulb
Замена термопары	Replace thermocouples
Проверка калибровки	Check calibration
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Выхлоп, поршневой двигатель (Exhaust, piston)

Замена уплотнения сопла	Replace exhaust gasket
Инспектирование сварочного ремонта	Inspect welded repair
Проверка на герметичность муфты кабинного подогревателя	Pressure check cabin heater muff
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Выхлоп, газотурбинный двигатель (Exhaust, turbine)

Замена реактивного выходного сопла	Change jet pipe
Замена уплотнения кожуха	Change shroud assembly
Установка триммеров	Install trimmers
Инспектирование /замена реверса	Inspect/ replace thrust reverse
Замена компонентов реверса	Replace thrust reverse component
Деактивирование / возврат в эксплуатацию реверса тяги	Deactivate/reactivate thrust reverser
Эксплуатационный тест системы реверса тяги	Operational test of the thrust reverser system

Масло (Oil)

Замена масла	Change oil
Проверка фильтра (фильтров)	Check filter(s)
Регулировка давления перепускного клапана	Adjust pressure relief valve
Замена масляного бака	Replace oil tank
Замена масляного насоса	Replace oil pump
Замена масляного радиатора	Replace oil cooler
Замена отсечного клапана противопожарной системы	Replace firewall shut off valve
Тест на разбавление масла	Perform oil dilution test
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Запуск (Starting)

Замена стартера	Replace starter
Замена стартового реле	Replace start relay
Замена клапана управления запуском	Replace start control valve
Проверка скорости раскрутки	Check cranking speed
Устранение неисправности системы	Troubleshoot faulty system

Газотурбинные и поршневые двигатели (Turbine, piston engines)

Замена PRT	Replace PRT
Замена турбо-вентилятора	Replace turbo-blower
Замена теплового экрана	Replace heat shields
Замена датчика загрязнений	Replace waste gate
Регулировка блока контроля плотности	Adjust density controller

Водяной впрыск в двигатель( Engine water injection)

Замена насоса воды / метанола	Replace water/methanol pump
Проверка системы подачи воды /метанола	Flow check water/methanol system
Регулировка блока управления подачей воды/метанола	Adjust water/methanol control unit
Проверка качества жидкости	Check fluid for quality

Коробка приводов (Accessory gear boxes)

Замена коробки приводов	Replace gearbox
Замена приводного вала	Replace drive shaft
Поверка магнитного сигнализатора наличия стружки в масле	Inspect magnetic chip detector

ВСУ (APU)

Снятие/ Установка ВСУ	Removal/installation of the APU
Снятие / Установка привода управления положением направляющих лопаток	Removal/installation of the guide-vane actuator
Тест работоспособности по аварийного отключения ВСУ.	Operational test of the APU emergency shut-down test
Тест работоспособности ВСУ	Operational test of the APU

Приложение 27 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Стандарт обучения по курсам переподготовки и поддержания профессионального уровня персонала по ТО ВС и его компонентов, персонала по поддержанию летной годности ВС

1. Продолжительность учебного дня для слушателей авиационного учебного центра (АУЦ ) / организации ТО и РАТ устанавливается из расчета не более 6 (шесть) академических часов аудиторных занятий (занятий в классах) в день под руководством инструктора.

2. Для всех видов аудиторных занятий (занятий в классах) академический час устанавливается продолжительностью 60 минут, исключая перерывы, экзамены, обзоры пройденных занятий, подготовки к занятиям и визиты на ВС.

3. Минимальное время участия обучаемого в курсе составляет не меньше 90% продолжительности теоретического курса обучения. Дополнительное обучение проводится авиационным учебным центром / организацией ТО и РАТ для приведения в соответствие минимального времени обучения слушателя.

4. Если минимальное время, определенное для курса не выполняется, сертификат участника (Certificate of Attendance) или сертификат завершения (Certificate of Completion) не выдается.

5. Все экзамены курсов переподготовки и поддержание профессионального уровня, которые требуют экзамена, проводятся с применением вопросов и выбором правильного варианта ответа из нескольких с использованием электронных программ или в письменной форме.

6. Неправильные альтернативы ответы выглядят эквивалентно правдоподобно для любого, кто не знает предмет. Все альтернативные ответы очевидны к вопросу и содержат подобный словарь, грамматические конструкции и одинаковую длину. В вопросах, содержащих цифровые значения, неправильные ответы соответствуют процедурным ошибкам, таким как использование неправильного значения (+ в сравнении с -) или с неправильными мерами измерения. Они не являются случайными числами.

7. Минимальное количество вопросов на один тест устанавливается из расчета один вопрос на один час занятия и определяется глубиной проработки матриала курса и целями, которые перед курсом ставятся. Каждый из вопросов с выбором правильного варианта ответа из нескольких имеет от 3-х альтернативных вариантов ответа, из которых только один правильный и кандидату отпускается время на каждый модуль, которое базируется на среднем номинальном отрезке времени из расчета 90 секунд на каждый вопрос.

8. Каждый вопрос имеет подготовленную для него модель ответа.

9. Проходная оценка по каждому курсу с вопросами и выбором правильного варианта ответа составляет 75% (если иное не оговаривается программой курса).

11. Максимальное число последовательных попыток пересдач экзамена равно 3. Первая и каждая последующая пересдача разрешается не менее чем через 3 дня после неудачной попытки сдачи экзамена.

12. АУЦ / Организация ТО и РАТ устанавливают собственную процедуру в принятии решения для возможного повторного обучения курсу после 3 провальных попыток сдачи экзамена по курсам переподготовки и поддержания профессионального уровня. При проведении курса по договору, договаривающиеся стороны приходят к обоюдному решению в повторном прохождении курса, либо в отказе к его прохождению в отношении лиц, которые не сдали экзамен с 3 раз.

13. При освоении программ курсов поддержания профессионального уровня / переподготовки и по согласованию с уполномоченным органом допускается проведение обучения / принятия экзаменов интерактивным методом с использованием компьютеризированных систем (CBT).

Приложение 28 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Безопасность топливных баков / CDCCL - Фазы 1 и 2 / Fuel Tank Safety / CDCCL –Phases 1 and 2

Экзамен	Продолжительность обучения
Фаза 1 - без экзамена	Один день (4 часа)
Фаза 1 и 2 - с экзаменом	Фаза 2 - два дня (2 часа в первый день и 6 часов во второй ), с учетом фазы 1- 12 часов
Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы		Не допускается – закрытая книга

1. Фаза 1 – осведомленность:

1) обучение проводится до того, как специалист начнет работать самостоятельно, но не позднее, чем через 6 месяцев после приема на работу в организацию;

2) курс направлен на изучение основных элементов предмета на уровне ознакомления с ними.

Обучаемый по завершению обучения:

ознакомлен с основными элементами в вопросах безопасности топливного бака;

знает исторические предпосылки и умеет дать простое описание элементов, требующих рассмотрения безопасности, используя общие слова и демонстрируя примеры несоответствий;

уметь использовать типовые термины.

2. Фаза 2 – детальное изучение:

1) специалист проходит подготовку по Фазе 2 не позднее 12 месяцев с момента приема на работу в организацию;

2) Фаза 2 проводится всегда совместно с Фазой 1;

3) курс по Фазе 2 заканчивается экзаменом, который проводится в форме вопроса с несколькими вариантами ответа, при этом проходной бал на экзамене составляет не менее 75%;

4) курс включает подробные объяснения теоретического основ предмета и практического исполнения. Обучение проводится c приведением примеров компонентов, систем и деталей, затронутых проблемами безопасности топливного бака (FTS). Рекомендуется использовать фильмы, рисунки и практические примеры, относящиеся к FTS;

5) при проведении курса в классе, инструктор хорошо ознакамливаетя с указанными целями и следует руководящим принципам;

6) обучение включает приведение достаточного количества примеров по дефектам и связанным с ними ремонтами, выполненных в соответствии с данные по обслуживанию держателей сертификата типа ВС и дополнительного сертификата типа (TC / STC).

3. По окончанию обучения специалист:

1) имеет знания об истории событий, связанных с вопросами безопасности топливного бака, а также по теоретическим и практическим элементам предмета, делать обзор правил FAA, известных как SFAR (Special FAR) 88 FAA и временного руководства JAA TGL 47 , иметь возможность дать подробное описание концепции системы топливных баков ALI (включая "Требования к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению" (CDCCL)) c использованием теоретических основ и конкретных примеров;

2) ознакомился с основными элементами, касающиеся безопасности топливного бака;

3) обладает способностью сочетать и применять отдельные элементы знаний логичным и всеобъемлющим образом;

4) имеет знания о том, как вышеупомянутые элементы влияют на ВС;

5) в состоянии определять компоненты, части или предметы ВС, относящиеся к FTS по документации производителя;

6) научился давать простое объяснение элементам, требующим рассмотрения безопасности, используя общие слова и приводя примеры несоответствий;

7) умеет использовать типовые условия;

8) умеет планировать свои действия или применять сервисные бюллетени (SB) и директивы летной годности (AD).

Поддержание летной годности:

Организация обеспечивает непрерывное поддержание профессионального уровня по предмету FTS в течение каждых 2 лет.

Поддержание профессионального уровня сочетается с обучением по фазе 2 в классе.

Поддержание профессионального уровня должно обновляться при выдаче новых инструкций, связанных с документами, инструментами и директивами производителя или уполномоченного органа.

Программа курса

№ п/п	Фаза 1 Наименование тем
1	Предпосылки, примеры катастроф и инцидентов, связанных с безопасностью топливных баков.
2	Описание концепции безопасности топливного бака и "Требований к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению" (CDCCL).
3	Примеры документов от производителей, показывающих элементы CDCCL.
4	Типовые примеры дефектов, связанных с FTS.
5	Примеры данных по ремонту от держателя сертификата типа ВС.
6	Примеры инструкций по техническому обслуживанию для проведения проверок.
№ п/п	Фаза 2 Наименование тем / Руководящие принципы
1		Понимание предпосылок и концепции безопасности топливного бака.
2		Распознавание, интерпретация и использование персоналом рекомендаций инструкций по поддержанию летной годности, которые были сделаны или делаются в отношении систем топливных баков
3		Осознание любых опасностей, особенно при работе с топливной системой, включая использование системы заполнения топливного бака азотом для снижения опасности его воспламенения.
3.1		Теоретическая основа риска безопасности топливного бака: взрывы смесей топлива и воздуха, поведение этих смесей в авиационной среде, влияние температуры и давления, энергия, необходимая для зажигания и, "треугольник горения" - объяснение 2 концепций для предотвращения взрывов: 1) предупреждение источника воспламенения, и 2) снижение воспламеняемости
3.2		Основные катастрофы, связанные с системами топливных баков, расследования катастроф и выводы по ним.
3.3		САРР 88 FAA и временная политика JAA INT POL 25/12: инициативы программы по предотвращению воспламенения с целью определения небезопасных условий и принятие корректирующих действий, систематическое улучшение технического обслуживания топливных баков.
3.4		Краткое пояснение используемых концепций: результаты САРР 88 FAA и JAA INT / POL 25/12 - модификации, пункты ограничения летной годности и CDCCL.
3.5		Там, где имеется соответствующая информация - использование и интерпретация этой информацию в различных инструкциях по поддержанию летной годности (руководства по ТО ВС, руководство по обслуживанию компонентов и т. д.).
3.6		Безопасность топливного бака во время технического обслуживания: процедуры входа и выхода из топливного бака, чистая рабочая среда, контроль конфигурации, разделение электропроводки, соединение компонентов и т.д.
3.7		Установка системы снижения воспламеняемости: причина ее наличия , ее воздействие, опасности системы снижения воспламеняемости (FRS) с использованием азота для обслуживания, меры предосторожности при обслуживании / работе с FRS.
3.8		Записи по техническому обслуживанию, регистрация измерений и результатов проверок.

Приложение 29 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Система электропроводки и электрических соединений (EWIS) / Electrical Wiring Interconnection System, EWIS

Экзамен	Продолжительность обучения
с экзаменом	Для групп 1 и 2: два дня (12 часов)
без экзамена	Для группы 3 (6 часов) Для групп 4 и 5: (3 часа)

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы

Не допускается – закрытая книга

1. Обучаемый персонал делится на группы:

1) Группа 1: сертифицирующий персонал категории "В2", выполняющий обслуживание и ремонт самолетной электропроводки.

2) Группа 2: сертифицирующий персонал категории "В1" и "B3", выполняющий инспектирование проводки.

3) Группа 3: сертифицирующий персонал выполняющий сервисное обслуживание электропроводки за пределами ВС.

4) Группа 4: сертифицирующий персонал категории "А" и не лицензированный персонал, выполняющий первичное обслуживание и/или инспектирование электропроводки, не включая ее обслуживание (с заменой узлов и агрегатов, не касаясь электропроводки).

5) Группа 5: Другой квалифицированный персонал, а также сотрудники, департаментов инженерного обеспечения (технического сервиса, планирования ТО ВС), управления ТО ВС, персонал, занятый в поддержание летной годности ВС, в том числе инженеры, техники и механики по обслуживанию пассажирского салона ВС.

2. Цели курса дать основополагающие знания персоналу по самолетной электропроводке, видам и типам электрических соединений, для чего ознакомить его с:

1) видами и типами самолетной электропроводки, включая замену агрегатов и блоков, применяемым инструментом, процедурами поиска и устранения неисправностей и измерительной аппаратурой;

2) структурой и взаимосвязью применяемых на самолетах ремонтов электропроводки и / или практических операций с самолетной электропроводкой;

3) различными видами инспекций, человеческими ошибками при проведении инспекций, зонами и областями инспекций и типичными повреждениями электропроводки;

4) факторами и материалами, воздействующими на электропроводку, процедурами очистки электропроводки и ее защиты от внешних воздействий;

5) правильностью распознавания проводов различного типа, их инспекцией, критериями оценки допустимых повреждений, а также ремонтом и мерами в обслуживании для предотвращения повреждений;

6) правильностью определения, инспектирования и выбором подходящего ремонта для типовых электрических элементов, встречающихся в самолетной цепи;

7) процессом замены всех типов коммутационных устройств на самолете, связанных с самолетной электропроводкой.

Программа курса

Обозначения: Y - Да SP - частично (по стандарту EASA)		Группы
№ темы	Наименование	1	2	3	4	5
1	Основы систем электропроводки и электрических соединений	Y	SP		Y
2	Документация по электропроводке	Y	Y	Y
3	Инспектирование	Y	Y		SP	SP
4	Действия по обслуживанию	Y	SP	SP	Y	S
5	Электропроводка	Y	Y	Y	SP	SP
6	Соединительные устройства	Y	Y	Y		SP
7	Ремонт соединительных устройств	Y

№ темы	Содержание
1	Основные положения о системе электропроводки и электрических соединений: 1) техника безопасности; 2) защита и обслуживание цепей и аппаратуры от статического электричества (ESDS); 3) инструмент, специальный инструмент и измерительная аппаратура; 4) проверка даты калибровки / сертификата на инструмент и измерительную аппаратуру; 5) требования по процедуре проверки электропроводки при поиске неисправности; 6) основные правила при замене блоков и агрегатов.
2	Схемы и документация по электропроводке: 1) руководство по обслуживанию электропроводки; 2) раздел по взаимо-пересекающимся ссылкам; 3) основная база данных и различные таблицы; 4) схемы и их типы; 5) другая документация и ее применение.
3	Инспектирование и проверка: 1) первичная визуальная проверка (GVI), детальная инспекция (DET); 2) специальная детальная инспекция (SDI), зональная инспекция, критерии и стандарты; 3) ошибки человека во время инспектирования; 4) зоны инспектирования; 5) типичные повреждения электропроводки.
4	Надлежащее поддержание электропроводки в исправности: 1) виды и влияние внешних загрязнений на самолете; 2) виды и влияние внутренних загрязнений на самолете; 3) другие различные воздействия на электропроводку; 4) планирование защитных мероприятий для электропроводки; 5) защита электропроводки и электрических соединений во время технического обслуживания и ремонта авиационной техники; 6) процесс очистки и удаление загрязнений.
5	Электропроводка: 1) типы конструкция и идентификация проводов, стандарты и критерии оценки; 2) пределы и степень повреждения изоляции; 3) зоны инспектирования электрожгутов, критерии оценки и пределы повреждений; 4) практика монтажа жгутов и электропроводки; 5) типичные повреждения и зоны их появления; 6) процедуры ремонта и технического обслуживания; 7) защита жгутов; 8) запасная проводка, маркировка и хранение; 9) заземление и металлизация.
6	Соединительные устройства: 1) основные типы соединительных устройств их идентификация, пределы повреждений; 2) предупреждения предосторожности в работе; 3) процедура визуального осмотра; 4) основные типы повреждений; 5) процедуры ремонта.
7	Ремонт соединительных устройств: 1) коннекторы (разъемы) цилиндрического типа; 2) коннекторы (разъемы) прямоугольного типа; 3) клемные колодки разборные; 4) клемные колодки не разборные; 5) заземление и металлизация; 6) герметичные разъемы.

Приложение 30 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка / Initial Human Factors

Экзамен	Продолжительность обучения
с экзаменом	Два дня (12 часов)

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы

Не допускается – закрытая книга

1. Цели курса:

1) научить распознавать и предотвращать ошибки, совершаемые в работе;

2) понизить уровень нарушений в процессе совершенных действий;

3) повысить уровень надежности и безопасности полетов;

4) способствовать снижению рисков и угроз безопасности полетов;

5) ознакомить персонал с вопросами человеческого фактора, контролируемыми в данной организации ТО и РАТ (пункт 10 программы).

2. Общие замечания:

1) курс, который проходят специалисты организации по ТО и РАТ в передах 6 месяцев с момента приема его на работу;

2) программа обучения (далее в переделах настоящего пункта – Программа), представленная ниже, определяет темы и под темы, предназначенные к обучению персонала по вопросам влияния человеческого фактора на ТО ВС;

3) организации ТО и РАТ разрешается объединять, разделять, изменять порядок любых предметов Программы для своего удобства исходя из своих собственных потребностей до приемлемого уровня детализации, соответствующего организации и ее персоналу;

4) некоторые предметы включаются в отдельное обучение (охрана труда и техника безопасности, управление, навыки надзора) и в случае их дублирования нет необходимости в повторном их проведении;

5) там где это возможно, используются практические иллюстрации и примеры, включая отчеты по катастрофам и инцидентам;

6) там, где имеется такая связь, темы соотносятся к существующему законодательству.

7) там, где имеется такая связь, темы соответствуют существующему руководящему / консультативному материалу, например, ICAO HF Digest и Training Manual;

8) там, где это возможно, темы соотнесены к инженерному обеспечению технического обслуживания ВС, при этом следует избегать слишком много нереалистичной теории;

9) сдача теста и/или прохождение экзаменов – на усмотрение организации ТО и РАТ, если иное не оговорено уполномоченным органом;

10) программу курса Модулей 9А и 9В "Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС", разрешается проводить одновременно с выдачей соответсвующих сертификатов и если кандидат затребовал сертификат по модулю 9, он сдает экзамен в обязательном порядке в соответствии со "Стандартом экзаменов первоначальной подготовки".

Примечание. Прохождения курса Модуль 9А или 9В "Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС" в авиационном учебном центре не является прохождением курса "Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка / Initial Human Factors", при этом при успешной сдаче экзамена кандидатом становится возможным выдача ему сертификата только по Модулю 9.

Программа курса:

пункт / подпункт	Программа курса
1.	Общее / Введение в человеческий фактор
1	Необходимость обращения к человеческому фактору
1	Статистика
1	Инциденты
2.	Культура безопасности / Организационные факторы
3.	Человеческие ошибки:
	модели ошибок и теория;
	типовые ошибки в задачах технического обслуживания;
	нарушения;
	результаты ошибок;
	избежание и управление ошибками;
	надежность человека.
4.	Исполнение человеком и ограничения:
	зрение;
	слух;
	информационная обработка;
	внимание и восприятие;
	ситуационная осведомленность;
	память;
	клаустрофобия и физический доступ;
	мотивация;
	выносливость / здоровье;
	стресс;
	управление рабочей нагрузкой;
	усталость;
	алкоголь, лекарства, наркотики;
	физическая работа;
	повторные задачи / самоуспокоенность.
5.	Окружающая среда:
	давление со стороны членов своего коллектива;
	стрессы;
	давление времени и сроки выполнения;
	рабочая нагрузка;
	работа в смену;
	шум и сильные запахи;
	освещение;
	климат и температура;
	движение и вибрация;
	сложные системы;
	опасности на рабочем месте;
	недостаток людских ресурсов;
	отвлечение внимания и прерывание.
6.	Процедуры, информация, инструмент и практики (выполнение):
	визуальные инспекции;
	регистрация работы и записи;
	процедуры – практики (выполнение) /плохое сочетание/ нормы.
7.	связь, включая связь между персоналом по ТО ВС и полетными экипажами.
7.1	Смены / Задача передачи смен:
	распространение информации;
	отличия культур.
8.	Работа в команде:
	ответственность;
	управление, надзор и лидерство;
	принятие решений.
9.	Профессионализм и честность:
	актуальность, важность;
	ошибки, провоцирующее поведение;
	уверенность в себе.
10.	Программа человеческого фактора в данной организации ТО и РАТ:
	сообщения об ошибках в ТО ВС;
	дисциплинарная политика;
	расследование ошибок в ТО ВС;
	действия для решения проблемы;
	обратная связь от персонала в данной организации ТО и РАТ и ее анализ.

Приложение 31 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Техническая эксплуатация ВС, выполняющих полеты по правилам ETOPS / ETOPS Maintenance

Экзамен	Продолжительность обучения
с экзаменом	Один день (6 часов)

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы

Не допускается – закрытая книга

Цели курса:

1. Объяснить основу существующих стратегических требований и правил в области инженерного обеспечения и ТО ВС в отношении технической эксплуатации ВС по правилам ETOPS.

2. Дать участникам хорошие знания правил, которые будут затребованы в процессе эксплуатации ВС по правилам ETOPS.

Программа курса

№	Оглавление
1	Детальные инструкции по заполнению с примерами: 1) бортовой технический журнал; 2) форма ETOPS Status Sheet; 3) замена компонентов и расходных материалов; 4) устранение отказов и неисправностей после применения процедуры ACF (Acceptable Carried Forward) (процедура переноса на более поздний срок открытия отложенного приемлемого дефекта на ВС согласно MEL) (если такая процедура применяется в авиакомпании).
2	Отправления ВС по ETOPS и схема по отправлению ВС по ETOPS: 1) все требования по отправлению ВС по ETOPS; 2) повторяющиеся дефекты; 3) система значительных дефектов по ETOPS; 4) отложенные дефекты: дозаправка маслом; незапланированное отправление ВС после отклонений по техническим причинам; вылет после полета в не-ETOPS секторе длительностью не более 90 минут (или другой продолжительности, разрешенной авиакомпании); вылет после вынужденного отклонения от курса в связи с техническим состоянием ВС; инспектирование грузового отсека.
3	Значительные системы по техническому обслуживанию, влияющие на полеты ВС по ETOPS: 1) системы группы 1 ETOPS; 2) системы группы 2 ETOPS; 3) плановое ТО ВС; 4) взаимозаменяемые компоненты между двумя параллельными системами; 5) требования после идентичных действий, исполненных на обоих системах; 6) замена силовых установок; 7) обслуживание масляной системы двигателя; 8) инспекция детекторов стружки масла; 9) смазка лопаток вентилятора двигателя / их замена; 10) замена компонентов управления подачей топлива; 11) компоненты системы извещения о пожаре; 12) управление двигателем.
4	Дефекты в наиболее важных системах ВС, влияющих на полеты по ETOPS
5	Не ETOPS полеты и проверки
6	Требования к полетам
7	Контроль частей, задействованных в ETOPS: 1) соответствующие ETOPS; 2) части, не являющиеся частями ETOPS; 3) контроль за оборотными частями; 4) части, взятые взаймы.
8	Перечень систем, которые являются наиболее значимыми с точки зрения ETOPS

Приложение 32 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Оценка безопасности иностранных ВС (SAFA) / Safety Assessment of Foreign Aircraft, SAFA

Экзамен	Продолжительность обучения
Без экзамена	Один не полный день (4 часа)

1. Цели курса:

1) улучшение эксплуатационных процессов и процедур авиакомпании для достижения лучших результатов во время проведения инспекций SAFA;

2) анализ пунктов листа несоответствий SAFA;

3) подробное классификация несоответствий и их влияние на безопасность полетов;

4) понятие принципов программы SAFA и ее отношение к европейскому "черному" списку авиакомпаний.

№ п/п	Наименование тем
1	Вступительная часть и рассмотрение примеров несоответствия по категории A: 1) вступление; 2) предпосылки; 3) предыстория; 4) участники; 5) принципы; 6) заинтересованные стороны; 7) проведение инспекции; 8) база данных.
2	Рассмотрение примеров несоответствия по категории B
3	Рассмотрение примеров несоответствия по категории C
4	Рассмотрение примеров несоответствия по категории D Заключение

Приложение 33 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Обучение задачам сервисного обслуживания ВС / ACFT Service Tasks Training

1. Цели курса является передача обучаемому знаний, умений и приобретение им навыков в выполнении задач сервисного обслуживания конкретного типа ВС согласно задачам, которые соответствует приведенному ниже перечню.

2. Экзамен - оценка знаний обучаемых по результатам освоения пунктов программы по сервисному обслуживанию ВС проводится в виде экзамена на рабочем месте. Экзамен проводится в виде устного опроса. Обучающий персонал проводят опрос, как правило, на ВС и, при необходимости, на двигателе. Количество вопросов при опросе определяется в объеме, достаточном для подтверждения знаний обучаемого. Допускается проведение таких опросов в классе / аудитории в сочетании с проверкой знаний обучаемого на ВС и, при необходимости, на двигателе.

3. Продолжительность обучения.

Персонал организации ГА определяет количество выполнения той или иной задачи индивидуально к обучаемому, при необходимости, информирует обучаемого о проведении дополнительных занятий или практик, при этом информирует руководителя организации ГА и согласовывает с ними дополнительные сроки проведения обучения. Обучающий персонал будет требовать от обучаемого самостоятельного выполнения им той или иной задачи программы в количестве достаточном для безопасного выполнения операции.

4. Индивидуальный подход в определении сроков обучения выполнения задач по сервисному обслуживанию ВС приводит к тому, что сроки обучения не могут являться фиксированными, зависят от индивидуальных способностей обучаемого и производственной ситуации организации ГА, но не может быть менее 10 рабочих дней на каждый тип воздушного судна.

5. Обучающий персонал - персонал организации ГА, который может обучать практическому выполнению задач сервисного обслуживания ВС, включен в приведенный ниже перечень:

1) инструкторы практического элемента;

2) супервайзеры практической стажировки;

3) супервайзеры по обучению практическому выполнению задач механика категории "А";

4) супервайзеры по сервисному обслуживанию ВС.

Примечание 1. Весь перечисленный персонал обладает действующим свидетельством специалиста по ТО ВС с рейтингом того ВС, задачи на котором будут преподаваться.

Примечание 2. Весь перечисленный персонал компетентен в выполнении задач, которые будет преподавать.

6. Выдача оригинальных записей по программе обучения задачам сервисного обслуживания ВС производится по результатам обучения оформляется оригинал подписных листов с задачей (задачами), освоенных обучаемым. Все подписные листы по каждой освоенной задаче подписываются обучающим персоналом и обучаемым.

Примечание 1. Выдача сертификата по обучению задачам сервисного обслуживания ВС не предусмотрена и не производится.

Примечание 2. Оценка готовности обучаемого к практическому выполнения задач по сервисному обслуживанию ВС оценщиком не предусмотрена и не производится, при этом записи по отдельной освоенной задаче будут ограничиваться подписью обучаемого и подписью или штампом обучающего персонала.

7. Программа курса:

1) подача сигналов экипажу при установке ВС на место стоянки во время его руления;

2) становка / уборка упорных колодок к / от ВС;

3) подключение / отключение к / от ВС разъема наземного источника электропитания;

4) открытие / закрытие дверей ВС и лючков доступа к сервисным панелям ВС;

5) контроль дозаправки ВС топливом и слива топлива с ВС;

6) контроль заправки ВС водой, слива воды из водяной системы ВС, слив воды из водяной системы ВС;

7) контроль обработки системы удаления отбросов ВС;

8) швартовка ВС и винтов двигателей;

9) наблюдение за запуском двигателей ВС;

10) ведение связи с кабиной экипажа по установленной терминологии.

Буксировка ВС с пассажирами на борту перед вылетом ВС, без пассажиров на борту с целью перестановки ВС или дальнейшего ТО ВС с функциями руководителя буксировки или наблюдателя;

11) предполетная инспекция ВС.

Примечание 1.

Обучение ведется на основании руководства (процедуры) по выполнению предполетной инспекции, представленное оператором (эксплуатантом) и по тем пунктам программы, которые оператор (эксплуатант) определил для изучения и последующего выполнения.

Примечание 2.

Типовой перечень пунктов (задач) предполетной инспекции включает, но не ограничивается представленным ниже перечнем:

общий надзор за состоянием ВС с целью предотвращения возможных повреждений ВС при выполнении работ на ВС;

подготовка ВС к хранению;

подключение / отключение рукава наземного источника кондиционирования к / от ВС;

подключение / отключение устройства наземного запуска двигателей (УВЗ / Air Supply Unit) к / от ВС;

надзор за обработкой поверхностей ВС при удалении обледенения с ВС (de-icing) и / или нанесением защиты от обледенения на ВС (anti-icing).

Примечание.

Данный пункт предусматривает только надзор и исключает функции удаления обледенения с ВС (de-icing) и / или нанесения защиты от обледенения на ВС (anti-icing).

12) доклад командиру воздушного судна о завершении проверки поверхностей ВС и чистоте поверхностей ВС после удаления обледенения с ВС (de-icing) и / или нанесения защиты от обледенения ВС (anti-icing);

13) информирование командира воздушного судна о содержании кода по результатам обработки ВС по защите от обледенения ВС (anti-icing code), включающего информацию о типе применяемой жидкости, пропорции смеси, времени падения первой капли последнего этапа обработки (все перечисленные составляющие кода относятся к последнему этапу обработки ВС, например : "Type II, 75%, 12-45 местного времени");

14) типовой перечень пунктов (задач) предполетной инспекции ВС;

15) общий осмотр ВС и его аварийного оборудования с целью обнаружения любых очевидных признаков износа, повреждений или утечек. В дополнение, на ВС необходимо убедиться в наличии всего оборудования, затребованного к полету, включая аварийное;

16) инспектирование системы записей по поддержанию летной годности или бортового технического журнала эксплуатанта (то, что применимо) для гарантии того, что любые отложенные дефекты не смогут неблагоприятно повлиять на предстоящий полет, при этом никакие затребованные действия по ТО, отраженные в официальных отчетах (актах, описаниях, положениях, сервисных бюллетенях, директивах летной годности, программах ТО ВС или регламентах) не являются просроченными (не выполненными к сроку или своевременно) или могут стать таковыми в предстоящем полете;

17) контроль расходуемых жидкостей, газов и т.д. Дозаправка ВС до полета жидкостями, газами корректной спецификации, свободных от загрязнения и правильно записанной в соответствующую документацию по результатам дозаправки;

18) контроль надежности закрытия дверей и люков ВС;

19) контроль удаления устройств блокировки поверхностей управления полетом ВС и пинов / струбцин блокировки опор шасси, заглушек статического и полного давления, ограничивающих устройств и заглушек, устанавливаемых на двигатели и отверстия;

20) с целью предотвращения угрозы безопасности полетов, контроль внешних поверхностей ВС и двигателей на чистоту ото льда, снега, песка, грязи и проведение оценки перед полетом для подтверждения отсутствия остатков жидкостей по удалению обледенения / предотвращения обледенения по результатам их предварительного применения вследствие погодных метеоусловий

21) альтернативно разрешается проведение контроля накопления остатков через запланированные инспекции ТО и работы по удалению этих остатков для тех типов ВС и видов эксплуатации ВС, которые определенны в одобренной программе ТО ВС (регламенте).

Примечание 1.

Такие задачи, как дозаправка масла и гидравлических жидкостей и подкачка шин колес шасси могут быть рассмотрены как часть предполетной инспекции. Соответствующая инструкция предполетной инспекции должна быть включена в процедуру по определению необходимой дозаправки и подкачки при отклонении от нормального расхода и возможности затребовать дополнительные действия по ТО от одобренной организации по ТО и РАТ или сертифицирующего персонала (тем, кому по мнению оператора (эксплуатанта) это необходимо).

В случае коммерческого воздушного транспорта, оператор (эксплуатант) разрабатывает руководство для технического и летного персонала, а также любого другого персонала, выполняющего задачи предполетных инспекций (для того персонала, которому, по мнению оператора (эксплуатанта), это необходимо), определяющее ответственность за эти действий. Там, где задачи предполетной инспекции выполняются контрактными организациями, их выполнение должны стать объектом системы качества. Уполномоченному органу должно быть продемонстрировано получение соответствующего обучения персоналом по соответствующим задачам, выполняющего задачи предполетной инспекции. Стандарт обучения для персонала, выполняющего предполетную инспекцию описывается в "Руководстве эксплуатанта по регулированию технического обслуживания" (Continuing Airworthiness Organisation Exposition, САМЕ) оператора (эксплуатанта) ВС.

Приложение 34 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Обучение практическому выполнению задач, определенным к выполнению обладателям свидетельств категории А / Cat A Tasks Training

1. Целью курса является передача обучаемому знаний, умений и приобретение им навыков в выполнении задач механика категории "А" согласно задачам, которые соответствует приведенному ниже перечню.

2. Программа обучения направлена на получение обучаемым навыков и умений в ТО ВС, достаточных для самостоятельного выполнения операций по задачам механика категории "А" в условиях реального ТО ВС, двигателей и их оборудования.

3. Оценка знаний обучаемых по результатам освоения пунктов программы выполнения задач механика категории "А" проводится в виде экзамена на рабочем месте. Экзамен проводится в виде устного опроса. Опрос проводится в два этапа:

1-ый этап – обучающим персоналом;

2-ой этап - оценщиком соответствующе квалифицированным, назначенным.

4. Опрос проводится на ВС и двигателе по завершении отдельной темы или пункта (задачи) программы обучения, который, как правило, проводится на ВС и двигателе. Количество вопросов при опросе определяется в объеме, достаточном для подтверждения знаний и умений обучаемого. Допускается проведение таких опросов в классе / аудитории в сочетании с проверкой знаний обучаемого на ВС и двигателе.

5. При совмещении функций обучающего персонала и оценщика в одном лице опрос проводится в один этап.

6. Персонал организация ТО и РАТ определяет количество выполнения той или иной задачи индивидуально к обучаемому, при необходимости, извещает обучаемого о проведении дополнительных занятий или практик, при этом информирует оценщика и руководителя организации ТО и РАТ об этом и согласовывает с ними дополнительные сроки проведения обучения.

7. Обучающий персонал будет требовать от обучаемого выполнения им той или иной задачи программы обучения в количестве, достаточном для безопасного выполнения операции.

8. Индивидуальный подход в определении сроков обучения выполнения задач механика категории "А" приводит к тому, что сроки обучения не могут являться фиксированными, зависят от индивидуальных способностей обучаемого и производственной ситуации в организации по ТО и РАТ, но не может быть менее 14 календарных дней на каждый тип воздушного судна.

9. Обучающим персоналом является:

1) персонал организации по ТО и РАТ, который может обучать практическому выполнению задач, определенным к выполнению обладателям свидетельств категории "А", включен в приведенный ниже перечень:

инструктор практического элемента;

супервайзер практической стажировки;

супервайзер по обучению практическому выполнению задач механика категории "А".

Примечание: весь перечисленный персонал имеет привилегии сертифицирующего или поддерживающего персонала, соответствующие задачам практического обучения.

10. По результатам практического обучения обучаемого производится его оценка оценщиком соответствующе квалифицированным и назначенным, подтверждающая готовность к самостоятельному выполнению обучаемым каждой отдельной освоенной задачи и программы обучения в целом, включающей освоенные задачи.

11. Выдача оригинальных записей по программе обучения задачам определенным к выполнению обладателям свидетельств категории "А" осуществляется по результатам обучения и оформляется оригинал подписных листов с задачей (задачами), освоенных обучаемым. Все подписные листы по каждой освоенной задаче подписываются обучающим персоналом и обучаемым.

Примечание 1. Выдача сертификата по обучению задачам, определенным к выполнению обладателям свидетельств категории "А" не предусмотрена и не производится.

Примечание 2. По результатам практического обучения обучаемого производится его оценка оценщиком соответствующе квалифицированным и назначенным, подтверждающая готовность к самостоятельному выполнению обучаемым каждой отдельной освоенной задачи и программы обучения в целом, включающей освоенные задачи.

12. Программа курса:

1) замена колес / Replacement of wheel assemblies;

2) замена тормозов / Replacement of wheel brake units;

3) замена аварийного оборудования / Replacement of emergency equipment;

4) замена печей, кипятильников и изготовителей напитков / replacement of ovens, boilers and beverage makers:

5) замена внутреннего и внешнего освещения, ламп накаливания и импульсных ламп / Replacement of internal and external lights, filaments and flash tubes;

6) замена щеток стеклоочистителя лобового стекла / Replacement of windscreen wiper blades;

7) амена пассажирских кресел и кресел экипажа пассажирского салона, привязных ремень и ремней безопасности / Replacement of passenger and cabin crew seats, seat belts and harnesses;

8) закрытие капотов и инспекционных панелей быстрого доступа / Closing of cowlings and refitment of quick access inspection panels;

9) замена компонентов в туалетной системе, за исключением сливного клапана / Replacement of toilet system components but excluding gate valves;

10) простые ремонты и замены дверей во внутренних отсеках (отделениях, ячейках, перегородках) и наклеек (табличек, предупредительных надписей), исключая двери, являющиеся частью структуры, испытывающей давление / Simple repairs and replacement of internal compartment doors and placards but excluding doors forming part of a pressure structure;

11) простые ремонты и замены дверей отделений (полок, отсеков) для ручной клади багажа пассажиров над пассажирскими креслами и предметов в мебели пассажирского салона ВС / Simple repairs and replacement of overhead storage compartment doors and cabin furnishing items;

12) замена статических разрядников / Replacement of static wicks;

13) замена главных авиационных аккумуляторных батарей ВС и авиационных аккумуляторных батарей ВСУ ВС / Replacement of aircraft main and APU aircraft batteries;

14) замена компонентов системы развлечения для пассажиров в полете, иных, чем компоненты системы извещения пассажиров (системы громкоговорящей связи, СГС) / Replacement of in-flight entertainment system components other than public address;

15) регулярные (стандартные) смазки и дозаправки всех систем жидкостями и газами / Routine lubrication and replenishment of all system fluids and gases;

16) реактивация подсистем и компонентов ВС в соответствии с перечнем минимального оборудования (MEL) эксплуатанта (оператора), где такая деактивация согласована с уполномоченным органом как простая задача / The de-activation only of sub-system and aircraft components system as permitted by the operator’s minimum equipment list where such de-activation is agreed by the competent authorities as a simple task;

17) нспектирование и удаление остатков противо-обледенительных жидкостей и жидкостей по предотвращению обледенения, включая снятие/закрытие панелей, капотов или крышек или использование специального инструмента / Inspection for and removal of de-icing fluid residues, including removal/closure of panels, cowls or covers or the use of special tools;

18) замена любых других компонентов и только для определенного типа ВС по согласованию с уполномоченным органом, в результате чего задача может быть признана как простая / Replacement of any other components as agreed by the competent authority for a particular aircraft type only where it is agreed that the task is simple;

19) для определенного типа, ВС любая другая задача, признанная уполномоченным органом как простая задача. Сюда относится отсрочка к устранению дефекта при соблюдении следующих обязательных условий:

нет необходимости в поиске неисправности; и

задача является частью MEL, и

действия по техническому обслуживанию, затребованные MEL, согласуются уполномоченным органом и определяются им как простые;

20) В особых случаях для вертолетов, и в дополнение к пунктам, перечисленным выше, добавляется следующее:

снятие и установка простого внутреннего медицинского оборудования "Оказание медицинских услуг в аварийной ситуации" / (Helicopter Emergency Medical Service- HEMS) / removal and installation of Helicopter Emergency Medical Service (HEMS) simple internal medical equipment;

снятие и установка оборудования внутреннего грузового обеспечения (например, внутренние крючки, зеркала), иные, чем лебедки / Removal and installation of external cargo provisions (i.e., external hook, mirrors) other than the hoist;

снятие и установка быстросъемных внешних камер и поискового освещения / Removal and installation of quick release external cameras and search lights;

снятие и установка плавающих аварийных баллонов, за исключением газовых / Removal and installation of emergency float bags, not including the bottles;

снятие и установка внутренних дверей, оборудованных устройствами быстрого съема / Removal and installation of external doors fitted with quick release attachment;

снятие и установка снеговых подушек, лыж, подушек безопасности /Removal and installation of snow pads/skid wear shoes/slump protection pads.

Действия по техническому обслуживанию для любой из задач не могут содержать поиск неисправности. Для любой из задач, входящих в указанный выше перечень, требуется выдача сертификата допуска к эксплуатации после устранения отложенного дефекта.

Приложение 35 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – поддержание профессионального уровня / Human Factors Continuation Training

Экзамен	Продолжительность обучения
Сдача экзамена – на усмотрение организации по ТО ВС и / или АУЦ, если иное не оговорено уполномоченным органом.	3 часа

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

1. Целью курса является обновление знаний у персонала в вопросах возможностей человека, применительно к техническому обслуживанию ВС, которые, по мнению руководителей организации ТО и РАТ, изучаются повторно.

2. Изучение вопросов курса в текущий 2-х годичный период, отобранных организацией ТО и РАТ и / или АУЦ с раскрытием следующих тем:

1) обратной связи, поступающей от персонала конкретной организации ТО и РАТ;

2) приоритетных тем и предметов, являющихся актуальными для конкретной организации ТО и РАТ и ее персонала;

3) рисков и угроз, возникающих в условиях реального ТО ВС;

4) недостатков, обнаруженных при проведении внешних и внутренних аудитов данной организации ТО и РАТ.

3. Изучение тем и документов, которые по указанию уполномоченного органа будут изучены персоналом организации по ТО и РАТ и / или АУЦ и / или обладателями свидетельства специалиста по ТО ВС, выполняющие ТО ВС самостоятельно в обязательном порядке.

4. Программа курса – см. *) содержит:

1) повторение отдельных вопросов курса по программе "Модуль 9А/9В. Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС" "Типовых программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов" и / или курса "Возможности человека, применительно к ТО ВС – первоначальная подготовка" / "Initial Human Factors"

2) обзор обратной связи, поступающей от персонала организации ТО и РАТ в рамках функционирующей системы информирования авиакомпании (Reporting System);

3) изучение приоритетных тем и предметов, являющихся актуальными для данной организации по ТО и РАТ и ее персонала;

4) анализ рисков и угроз, возникающих в условиях реального ТО ВС на основании их оценки в рамках функционирования "Системы управления безопасностью полетов" (СУБП);

5) обзор недостатков, обнаруженных при проведении внешних и внутренних аудитов данной организации ТО и РАТ;

6) темы и документы, которые по указанию уполномоченного органа должны быть изучены персоналом организации по ТО и РАТ в обязательном порядке.

*) Для обладателей свидетельства специалиста по ТО ВС, выполняющие ТО ВС самостоятельно - вопросы изучаются в части их касающейся, экзамены сдаются при дополнительном указании уполномоченного органа.

Приложение 36 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Авиационное законодательство – поддержание профессионального уровня / Aviation Legislation Continuation Training

Экзамен	Продолжительность обучения
Сдача экзамена – на усмотрение организации ТО и РАТ и / или авиационного учебного центра, если иное не оговорено уполномоченным органом.	3 часа

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

1. Целью курса является обновление знаний у персонала по некоторым темам и / или отдельным актуальным вопросам, представляющими интерес в области казахстанского и международной авиационного законодательства.

2. Программа курса включает:

1) повторение отдельных актуальных вопросов курса;

2) изменения и дополнений в казахстанском и международном авиационном законодательстве, которые произошли в текущий 2 годичный период, выбранные организацией по ТО и РАТ для освоения программы поддержания профессионального уровня специалистов;

3) темы и документы, которые по указанию уполномоченного органа должны быть изучены в обязательном порядке персоналом организации по ТО и РАТ / или АУЦ и / или обладателями свидетельства специалиста по ТО ВС, выполняющие ТО ВС самостоятельно.

Приложение 37 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Безопасность топливных баков / CDCCL – поддержание профессионального уровня / Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training

Экзамен	Продолжительность обучения
Сдача экзамена – на усмотрение организации по ТО и РАТ и / или АУЦ, если иное не оговорено уполномоченным органом.	3 часа

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

Цели курса:

Обновление знаний по вопросам безопасности топливного бака.

Программа курса:

№ п/п	Поддержание профессионального уровня
1	Краткий обзор курса.
2	Обзор новых инструкций, связанных с документами, инструментами и директивами производителя или уполномоченного органа по безопасности топливных баков (Fuel Tank Safety, FTS) и "Требований к оригинальному состоянию компонентов внутри топливного бака и их размещению" (CDCCL).

Приложение 38 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Ошибки в техническом обслуживании и ремонте ВС, замечания, выявленные в процессе аудитов организации по ТО и РАТ, материалы расследований авиационных событий и инцидентов, связанных с техническим обслуживанием и ремонтом ВС и выработанные в них рекомендации

Экзамен	Продолжительность обучения
Без экзамена	3 часа

Цели курса и программа курса:

1) напомнить персоналу типовых и характерных ошибках, которые были допущены при сервисном и ТО ВС;

2) изучить результаты аудитов и инспекций, проведенных в данной организации по ТО и РАТ в текущий 2-х годичный период освоения программы поддержания профессионального уровня авиационного персонала, выявленные при этом недостатки и замечания;

3) изучить материалы расследований авиационных событий и инцидентов, связанные с ТО ВС данной организации по ТО и РАТ и выработанные в них рекомендации за текущий 2 годичный период освоения программы поддержания профессионального уровня авиационного персонала;

4) изучить темы и документы, которые по указанию уполномоченного органа изучаются персоналом организации по ТО и РАТ и /или авиационного учебного центра и / или его слушателями в обязательном порядке.

Приложение 39 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Система электропроводки и электрических соединений (EWIS) – поддержание профессионального уровня / Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) Continuation Training

Экзамен	Продолжительность обучения
Сдача экзамена – на усмотрение организации по ТО ВС и / или АУЦ, если иное не оговорено уполномоченным органом.	3 часа

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

Цели курса:

Обновить знания слушателей по самолетной электропроводке, видах и типах электрических соединений, для чего произвести краткий обзор по курсу.

Программа курса:

№ п/п	Наименование тем
1	Основные положения и обзор опыта работы в обслуживании самолетной электропроводки, включая замену агрегатов и блоков, применяемым инструментом и измерительной аппаратурой, процедур поиска и устранения неисправностей и измерительной аппаратуры.
2	Основные положения и обзор опыта работы при ремонтах проводки и / или практических операций с самолетной электропроводкой.
3	Основные положения и обзор опыта работы в проведении инспекций, человеческие ошибки при проведении инспекций, зоны и области инспекций и типичные повреждения.
4	Обзор некоторых материалов, воздействующих на электропроводку, процедуры очищения электропроводки и ее защиты от внешних воздействий.

Приложение 40 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Общий ознакомительный курс с ВС (указывается тип XXXXX) с двигателями (указывается тип YYYYY) / General Aircraft Familiarization Course XXXXX (YYYYY)

Цели курса:

1) курс разрабатывается и предназначен для получения и усвоения основных базовых знаний по самолетам типа XXXXX и его систем с двигателем YYYYY;

2) курс позволяет участнику получить общие знания и понимание о самолетах типа XXXXX в области эксплуатации, модернизации и интеграции различных бортовых систем, что позволяет обучаемому улучшить свои знания, повысить их эффективность и успешно применять в повседневной работе.

*) Примечание. Здесь и далее, в пределах настоящего пункта под самолетом может рассматриваться вертолет, что определяется предметом изучения курса.

Экзамен		Продолжительность обучения на один тип ВС / Уровень
	с экзаменом	5 дней / Уровень 1, применимо, в том числе, к специалистам: проходящим "Обучение практическому выполнению задач, определенным к выполнению обладателям свидетельств категории "А" кандидатам на получение категорию "С" через высшее техническое образование с целью внесения в свидетельство специалиста по ТО ВС второго и каждого последующего рейтинга категории "С".
	без экзамена	4 дня / Уровень 1.
	без экзамена	2 дня / Уровень 1 (изучается только в объеме пункта "а", приведенного в определении Уровня 1, данного для обучения на тип ВС) (применимо, в том числе, к специалистам, проходящим "Обучение задачам сервисного обслуживания ВС").

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

№	Тема
1	Конструкция самолета.
2	Техническая документация самолета и компьютерные программы, разработанные для технической документации.
3	Обзор систем управления самолетом. Подъемная сила самолета /вертолета
4	Система электроснабжения **).
5	Гидравлическая система **).
6	Приборное оборудование кабины экипажа **).
7	Приборное оборудование кабины экипажа продолжение **).
8	Система управления самолетом **).
9	Автопилот **).
10	Оборудование кабины и пассажирского салона **).
11	Двери **).
12	Шасси **).
13	Топливная система **).
14	Система противопожарной защиты **).
15	Освещение самолета **).
16	Система отбора воздуха от двигателя **).
17	Система регулирования давления **).
18	Система кислородного оборудования **).
20	Система кондиционирования **).
21	Система вентиляции **).
22	Двигатель YYYYY **).
24	ВСУ **).
25	Система связи **).
26	Системы определения местоположения самолета по радиосредствам **).
27	Системы независимого определения местоположения **).
28	Другие темы (при необходимости) **).
28	Экзамен (при необходимости).

**) Примечание. Уровень изучения тем курса соответствует уровню 1, который применяется для обучения на тип ВС.

Приложение 41 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Поддержание профессионального уровня специалистов, занятых в сервисном и/или ТО ВС / Continuation Training

1. Поддержание профессионального уровня специалистов, занятого в сервисном и/или ТО ВС, а также другого персонала, обеспечивающего поддержание летной годности ВС / "Continuation Training for Servesing, Maintenance and Continuing Airworthiness Staff"

2. Процесс изучения тем и предметов, связанных с технической эксплуатацией ВС, правил и процедур ТО ВС, передового опыта в области ТО ВС, анализа отказов и неисправностей авиационной техники, инцидентов с ВС, влияния человека на результаты ТО ВС с целью накопления знаний у специалистов, вовлеченных в реальное ТО ВС. Принципы и минимальная программа тем и предметов соответствуют приведенному ниже перечню.

3. Организации ГА отвечает за поддержание профессионального уровня специалистов, занятого в сервисном и/или ТО ВС, а также другого персонала, обеспечивающего поддержание летной годности ВС

4. Обладатель свидетельства специалиста по ТО ВС отвечает за поддержание профессионального уровня тогда, когда ТО ВС выполняется без организации по ТО и РАТ.

5. Организация ГА в лице руководителей подразделений, отвечающих за сервисное и /или ТО ВС, составляет план индивидуальной подготовки для каждого специалиста исходя из его квалификации и возложенных на него задач.

6. При изучении тем и предметов используется интерактивнй метод, посредством непосредственного общения преподавателя и слушателей или комбинированный.

7. Курс завершается к концу 2 летнего календарного цикла, начало которого определяется самой организацией ГА.

8. Курс разбивается равномерно на весь период изучения, исключая чрезмерную загрузку персонала и влияние его занятости в обучении на текущую эксплуатацию ВС.

9. Преподавание ведетсяперосналом, соответствующих критериям инструктора по обучению технического пероснала программы поддержания профессионального уровня.

10. Каждый специалист, занятый в сервисном и/или ТО ВС, нанятый на работу в организацию ГА вовлекается в процесс поддержания профессионального уровня с 01 числа первого месяца принятого 2 летнего календарного цикла, однако, если он приступил к работе после его начала, он может частично освоить программу, предназначенную к изучению в текущем году. В этом случае нет обязательных требований для осовения программы поддержания профессионального уровня в полном объеме и специалист осваивает те пункты программы, которые он сможет освоить до момента окончания 2 летнего календарного цикла.

11. Каждый специалист, занятый в сервисном и/или ТО ВС, нанятый на работу в организацию ГА, перед освоением программы поддержания профессионального уровня получает первоначальную подготовку по обязательным курсам программы в соответствии с правами и обязанностями, которые ему будут предоставлены самой организацией. Кроме того, освоение каждого отдельного курса первоначальной подготовки важно с точки зрения готовности специалиста к выполению поставленных передни ним задач до начала их исполнения.

12. Персонал организации ТО и РАТ проходит первоначальную подготовку по программе влияния человеческого фактора на результаты ТО ВС (Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка / Initial Human Factors) не позднее 6 месяцев с момента приема специалиста на работу и проходит ее всякий раз, когда специалист меняет место работы или авиакомпанию.

13. Для других курсов программы временные оргнаничения не определены, однако за готовность специалиста к выполнению возложенных на него задач отвечает руководящий состав органиазции ТО и РАТ, который свовременно и до начала работ организовывает обучение специалиста.

14. Организация ГА для подтверждения полученных знаний у специалистов устанавливает систему контроля и хранения доказательной документации по каждому специалисту, занятому в сервисном и/или ТО ВС.

15. Организация ГА разрабатывает вопросы к проверке знаний специалистов для проведения тестов и/или проверок (при необходимости проведения таких тестов или проверок).

16. Отдельные курсы, входящие в категорию "Других тем и предметов" могут быть пройдены как в организации ГА, так и в авиационных учебных центрах, которые одобрены к их проведению уполномоченным органом. Запись по другим темам и предметам программы в сертификате специалиста может быть сделана на усмотрение организации ГА.

17. Для организации, которая поддерживает компоненты воздушных судов, продолжительность программы обучения будет следовать той же философии, но может быть сокращена, чтобы отразить более ограниченный характер его деятельности. Например, для сертифицирующего персонала, которые допускает к эксплуатации гидравлические насосы, может потребоваться несколько часов поддержания профессионального уровня, в то время как персоналу, который допускает к эксплуатации газотурбинный двигатель, может потребоваться несколько дней такой подготовки.

18. Специалисты, которые работают в условиях, когда ТО ВС выполняется, а организация ТО и РАТ не требуется, проходят пункты 1, 2 таблицы 2 программы подготовки (далее – Программа) в обязательном порядке, пунткты 3, 4, 6 таблицы 2 - в части их касающейся. Начало 2 летнего календарного цикла программы для такого специалиста определяется по истечению 2 лет с момента начала его профессиональной деятельности. Пункты 1, 2, 3, 4 таблицы 2 Программы проводятся после прохождения обладателем свидетельства специалиста по ТО ВС соответствующей первоначальной подготовки.

19. Объемы изучения тем и предметов программы, и при необходимости, сдача тестов и/или экзаменов для персонала, который работает в организации ГА:

1) специалисты по ТО ВС – пункты 1, 2, 5 таблицы 2 Программы обязательны к изучению, по пунктам 3, 4, 6 – в части их касающейся;

2) механики по сервисному обслуживанию ВС – пункт 1 таблицы 2 Программы обязателен к изучению, по другим пунктам в части их касающейся;

3) специалисты по компонентам ВС, специалисты по неразрушающим методам контроля– пункты 1 и 2 таблицы 2 программы обязательны к изучению, по другим пунктам – в части их касающейся.

20. Сертификаты по результатам освоения "Программы поддержания профессионального уровня специалистов, занятых в сервисном и/или ТО ВС" выдаются тому персоналу, который полностью освоил "Программу" 2 летнего календарного цикла изучения и в тех объемах, которые определенны в подпунктах 1, 2 и 3 пункта 19. при необходимости, сдали экзамены.

21. Запись по пунктам Программы в сертификате специалиста делается:

1) отдельно и касается только данного пункта программы;

2) в общей записи "Поддержание профессионального уровня специалистов по ТО ВС" (Maintenance Staff - Continuation Training Program) с указанием данного пункта программы наряду с другими обязательными курсами;

3) запись по другим темам и предметам программы в сертификате специалиста может быть сделана на усмотрение организации ГА – см. **).

Таблица 1

Экзамен	Продолжительность обучения в классе
*) – сдача теста и/или прохождение экзаменов – на усмотрение организации ГА или авиационного учебного центра, если иное не оговорено уполномоченным органом.	3 часа по каждому курсу Программы (пункты 1,2,3,4 и 5) с общей продолжительностью обучения 15 часов с учетом стандарта продолжительности обучения в классе (не более 6 часов в день) – 2,5 дня.

Программа подготовки:

Таблица 2

1.	"Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС – поддержание профессионального уровня". См *).
2.	"Авиационное законодательство – поддержание профессионального уровня". *).
3.	"Система электропроводки и электрических соединений (EWIS) – поддержание профессионального уровня". См *).
4.	"Безопасность топливных баков/ CDCCL – поддержание профессионального уровня". См *).
5.	"Ошибки при ТО ВС, выявленные в процессе аудитов организации поТО ВС, материалы расследования авиационных событий и инцидентов и выработанные в них рекомендации"
6.	Другие темы и предметы - см **).

**) – определяется самой организацией ГА и / или уполномоченным органом

Приложение 42 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Минимальный перечень курсов по поддержанию профессионального уровня специалистов по ТО ВС и перечень курсов первоначальной подготовки к ним

Первоначальная подготовка	Поддержание профессионального уровня
"Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка" / "Initial Human Factors".	"Возможности человека, применительно к техническому обслуживанию ВС – поддержание профессионального уровня" / "Human Factors Continuation Training".
"Модуль 10RK. Авиационное законодательство" / "Module 10RK. Aviation Legislation".	"Авиационное законодательство – поддержание профессионального уровня" / "Aviation Legislation Continuation Training".
"Безопасность топливных баков / CDCCL - Фаза 1 и 2" / "Fuel Tank Safety / CDCCL –Phases 1 and 2 " См *)	"Безопасность топливных баков / CDCCL – поддержание профессионального уровня" / "Fuel Tank Safety / CDCCL Continuation Training" См *)
*) - персонал, который занят в ТО и технической поддержке ВС, не имеющих электропроводку внутри топливного бака ВС, проходят обучение только по фазе 1.
"Система электропроводки и электрических соединений (EWIS)" / "Electrical Wiring Interconnection System, EWIS".	"Система электропроводки и электрических соединений (EWIS) – поддержание профессионального уровня" / "Electrical Wiring Interconnection System (EWIS) Continuation Training".
Не применимо.	"Ошибки в техническом обслуживании и ремонте ВС, замечания, выявленные в процессе аудитов организации по ТО и РАТ, материалы расследований авиационных событий и инцидентов, связанных с техническим обслуживанием и ремонтом ВС и выработанные в них рекомендации".

Приложение 43 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Типовая программа компетенций персонала организации ТО и РАТ и персонала по поддержанию летной годности ВС

Компетенции	Менеджеры / Managers	Специалисты по планированию ТО ВС / Planners	Супервайзеры / Supervisor	Сертифицирующий персонал и поддерживающий персонал / Certifying staff and support staff	Механики / Mechanics	Специализированный обслуживающий персонал / Specialised Service Staff	Персонал по проведению аудитов качества / Quality audit staff
Знание применимых официально признанных стандартов (Knowledge of applicable officially recognized standards).						Х	Х
Знание методов аудита: планирование, ведение и отчетность (Knowledge of auditing techniques: planning, conducting and reporting).							Х
Знание человеческого фактора, человеческого исполнения и ограничений (Knowledge of human factors, human performance and limitations).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Знание логистических процессов (Knowledge of logistics processes).	Х	Х	Х
Знание организационных возможностей, привилегий и ограничений (Knowledge of organisation capabilities, privileges and limitations).	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Знание Part-M, Part-145 и любых других соответствующих правил (Knowledge of Part-M, Part-145 and any other relevant regulations).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Знание соответствующих частей руководства по деятельности организации ТО и РАТ (Knowledge of relevant parts of the maintenance organisation exposition and procedures).		Х	Х	Х	Х	Х
Знание системы отчетности о происшествиях и понимание важности возникновения сообщений, неправильных данных по техническому обслуживанию и существующих или потенциальных дефектов (Knowledge of occurrence reporting system and understanding of the importance of reporting occurrences, incorrect maintenance data and existing or potential defects).	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Знание рисков безопасности, связанных с рабочей средой (Knowledge of safety risks linked to the working environment).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Знания по CDCCL, когда это необходимо (Knowledge on CDCCL when relevant).	Х	Х	Х	Х		Х	Х
Знания по EWIS, когда это необходимо (Knowledge on EWIS when relevant).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Понимание профессиональной целостности, поведения и отношения к безопасности (Understanding of professional integrity, behavior and attitude towards safety).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Понимание условий для обеспечения летной годности ВС и компонентов (Understanding of conditions for ensuring continuing airworthiness of aircraft and components).					Х		Х
Понимание его / ее собственного исполнения и ограничений (Understanding of his/her own human performance and limitations).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Понимание полномочий и ограничений персонала (Understanding of personnel authorisations and limitations).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Понимание критически важных задач технического обслуживания (Understanding critical maintenance task).		Х	Х	Х	Х		Х
Возможность составления и контроля заполненных рабочих карт (Ability to compile and control completed work cards).		Х	Х	Х
Способность учитывать человеческие характеристики и ограничения (Ability to consider human performance and limitations).	Х	Х	Х	Х			Х
Возможность определения требуемой квалификации для выполнения задач (Ability to determine required qualifications for task performance).		Х	Х	Х
Способность выявлять и исправлять существующие и потенциальные небезопасные условия (Ability to identify and rectify existing and potential unsafe conditions).			Х	Х	Х	Х	Х
Способность управлять третьими лицами, участвующими в деятельности по техническому обслуживанию (Ability to manage third parties involved in maintenance activity).		Х	Х
Возможность подтвердить правильное выполнение задач обслуживания (Ability to confirm proper accomplishment of maintenance tasks).			Х	Х	Х	Х
Возможность определять и правильно планировать выполнение критически важных задач технического обслуживания (Ability to identify and properly plan performance of critical maintenance tasks)		Х	Х	Х
Возможность определять приоритеты задач и сообщать о несоответствиях (Ability to prioritise tasks and report discrepancies).		Х	Х	Х	Х
Возможность обрабатывать задания, запрошенные эксплуатантом (оператором )(Ability to process the work requested by the operator).		Х	Х	Х
Способность содействовать политике безопасности и качества (Ability to promote the safety and quality policy).	Х		Х
Возможность правильно обрабатывать удаленные, неустановленные и отбракованные детали (Ability to properly process removed, uninstalled and rejected parts).			Х	Х	Х	Х
Возможность правильно записывать и подписывать завершенную работу (Ability to properly record and sign for work accomplished)			Х	Х	Х	Х
Возможность распознавания приемлемые части перед установкой (Ability to recognise the acceptability of parts to be installed prior to fitment ).				Х	Х
Возможность разделения сложных задач обслуживания на четкие этапы (Ability to split complex maintenance tasks into clear stages).		Х
Возможность понимать заказы на работу, рабочие карты и ссылаться на используемые данные обслуживания и использовать их (Ability to understand work orders, work cards and refer to and use applicable maintenance data).		Х	Х	Х	Х	Х	Х
Возможность использования информационных систем (Ability to use information systems).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Возможность использования, контроля и ознакомления с необходимыми инструментами и / или оборудованием(Ability to use, control and be familiar with required tooling and/or equipment).			Х	Х	Х	Х
Адекватные навыки общения и грамотности (Adequate communication and literacy skills).	Х	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Аналитические и проверенные навыки аудита (например, объективность, справедливость, открытость, решительность, ...) (Analytical and proven auditing skills (for example, objectivity, fairness, open-mindedness, determination).							Х
Навыки устранении ошибок обслуживания (Maintenance error investigation skills).							Х
Навыки управления ресурсами и планирования производства (Resources management and production planning skill).	Х	Х	Х
Коллективная работа, принятие решений и лидерские навыки (Team decision-making and leadership skills).	Х		Х

Приложение 44 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Авиационный внутренний аудитор / Aviation Internal Auditor

Цели курса:

Подготовка внутренних аудиторов для провдении аудитов в системе гараннтии качества.

Экзамен	Продолжительность обучения
Сдача экзамена – на усмотрение организации ГА и / или авиационного учебного центра, если иное не оговорено уполномоченным органом.	12 часов

Использования слушателями на экзамене источников информации и литературы.

Не допускается – закрытая книга

Содержание программы подготовки внутренних аудиторов:

1) введение. Задачи курса;

2) авиационные организации. Авиационные власти. Концепции системы качества;

3) введение в систему внутренних аудитов;

4) терминология, используемая в системе качества;

5) процессы и программа аудитов;

6) человеческий фактор в процессе проведения аудитов;

7) обучение аудиторов;

8) качества, необходимые аудитору;

9) обязанности и ответственность аудиторов;

10) важность внутренних аудитов для организации;

11) система коммуникаций в процессе внутренних аудитов;

12) планирование и подготовка к аудиту;

13) обзор/анализ документации в процессе подготовки;

14) выполнение аудита и сбор доказательств;

15) анализ несоответствий;

16) Отчетность по аудиту.

17) проверка выполнения корректирующих/профилактических действий;

18) основные понятия об IOSA;

19) ролевая игра по проведению внутреннего аудита;

20) обзор курса. Вопросы и ответы.

Приложение 45 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; МИ-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1"

Содержание

№ п/п	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция Ми-8Т; МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.	Х		72
2	Конструкция двигателя ТВ2-117А(Г) и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		36
3	Конструкция двигателя ТВ3-117ВМ и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		42
4	Регламент (программа) вертолета Ми-8Т.		Х	8
	Регламент (программа) вертолета Ми-8МТВ-1 (Ми-172).		Х
5	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
6	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
7	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
8	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	2
9	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
10	Экзамен	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 174 часа или 29 учебных дней
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка , всего 112 часов или 14 рабочих дней

Секция А. Программа теоретического элемента

1. Конструкция ВС Ми-8Т, МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности вертолета.

№ п/п	Наименование тем
1	Общая характеристика вертолета Ми-8 и его основные летно-технические данные.
2	Фюзеляж и взлетно-посадочные устройства.
3	Несущий винт и хвостовой винт.
4	Трансмиссия вертолета.
5	Двигательная установка.
6	Управление вертолетом.
7	Системы вертолета: топливная; гидравлическая; воздушная; противообледенительная; противопожарная система.
8	Пассажирское, санитарное и транспортное оборудование кабины.
9	Специальное оборудование.
10	Двигатель Аи-9В и система запуска Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
11	Характерные неисправности.
12	Экзамен
Всего: 72 часа

2. Конструкция двигателя ТВ2-117А(Г) и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности

№ п/п	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен
Всего: 36 часов

3. Конструкция двигателя ТВ3-117ВМ и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности

№ п/п	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен
Всего: 42 часа

4. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172)

№	Наименование темы.
1	Регламент ТО вертолета Ми-8Т.
2	Регламент ТО вертолета Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
3	Безопасность и охрана труда при ТО.
4	Экзамен
Всего: 8 часов

5. Электрооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Электросеть вертолета.
2	Источники питания и распределение электроэнергии постоянного тока, регулирующие устройства.
3	Источники питания и распределение электроэнергии переменного тока.
4	Зачет
Всего: 2 часа

6. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
2	Приборы контроля систем вертолета.
3	Зачет
Всего: 2 часа

7. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Зачет
Всего: 2 часа

8. Применяемые горюче – смазочные материалы

№	Наименование темы
1	Марки применяемого топлива, масел, гидрожидкостей и смазок.
2	Анализ качества ГСМ.
3	Хранение ГСМ и противопожарная безопасность.
4	Зачет
Всего: 2 часа

9. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№ п/п	Наименование и виды практических работ	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Планер: осмотр обшивки и силовых элементов фюзеляжа; осмотр стыка крепления хвостовой и концевой балок, промежуточного и хвостового редукторов; осмотр грузовой кабины; проверка механизма аварийного сброса двери и сдвижного блистера кабины пилота.		Х
2	Управление вертолетом и двигателями: осмотр элементов всех цепей управления и проверка работы органов управления; осмотр втулочно-роликовой цепи управления рулевым винтом; проверка натяжения тросов управления рулевым винтом.		Х
3	Гидравлическая система: осмотр элементов гидросистемы, проверка их крепления и герметичности; снятие, промывка и установка фильтроэлементов – Проверка давления в гидроаккумуляторах.		Х
4	Шасси и воздушная система: осмотр подкосов, стоек шасси, узлов основных, передней и хвостовой опор; проверка зарядки амортстоек шасси; проверка зарядки шин колес; осмотр агрегатов воздушной системы, проверка их крепления и герметичность.		Х
5	Трансмиссия: осмотр главного редуктора и агрегатов на главном редукторе; снятие, промывка и установка магнитной пробки и фильтра маслосистемы главного редуктора; осмотр хвостового вала трансмиссии и его опор; осмотр вентиляторной установки.		Х
6	Несущая система и рулевой винт: осмотр втулки несущего винта, автомата перекоса, лопастей несущего винта; карта смазки втулки несущего винта; проверка системы сигнализации повреждения лонжерона лопасти; осмотр рулевого винта и карта смазки.		Х
7	Топливная система: осмотр элементов топливной системы, их крепления и герметичность; проверка чистоты дренажных трубопроводов, слив отстоя из дренажных клапанов.		Х
8	Силовая установка ТВ2-117: осмотр входной части компрессора и лопаток первой ступени компрессора; осмотр узлов крепления двигателя, агрегатов и трубопроводов масляной и топливной систем; снятие, промывка и установка маслофильтра и магнитной пробки; снятие, промывка и установка воздушных фильтров и воздушных жиклеров; снятие, промывка и установка топливного фильтра насоса – регулятора. Силовая установка ТВ3-117: проверка уровня масла в картере воздушного стартера СВ-78; снятие, промывка и установка воздушного фильтра СВ-78. вспомогательная силовая установка АИ-9В: снятие, промывка и установка топливного фильтра; снятие и установка пусковой свечи СД-55АНМ.		Х
9	Система отопления и вентиляции: осмотр керосинового обогревателя КО-50; снятие, очистка и установка свечи КО-50.		Х
10	Система внешней подвески и ЛПГ-150: установка и снятие внешней подвески на вертолете, осмотр и проверка замка ДГ-64М; осмотр бортовой стрелы и лебедки ЛПГ-150; проверка работы лебедки ЛПГ-150.		Х
11	Электрооборудование и его техническая эксплуатация. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация. Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х
12	Оценка знаний обучаемого	Х
Практический элемент и оценка, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

Приложение 46 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС Ми-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1"

Стажер_________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _______________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-8. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО по оперативным формам.
9	Практическое ТО по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемое оборудование, инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
21	Оценка знаний обучаемого
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		144 часа или 18 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер : _________/______________/"_____"_____________201 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/_________/"___"__________20. г.
3. Заключение оценщика практической стажировки__________________________________
Оценщик практической стажировки ____________________"______"______________20.. г.

Приложение 47 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117;

Ми-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2"

Содержание

№ п/п	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Электрооборудование Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация.	Х		48
2	Приборное оборудование Ми-8Т, МИ-8МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация.	Х		46
3	Радиооборудование Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация.	Х		36
4	Регламент ТО Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) (с дополнениями и изменениями).		Х	12
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования Ми-8Т и Ми-8МТВ-1 (Ми-172).		Х	6
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен	Смотри пункты 1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего	156 часа или 26 учебных дней
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка, всего		112 часов или 14 рабочих дней

Секция А. Программа теоретического элемента

1. Электрооборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Источники электроэнергии постоянного тока. Система электроснабжения постоянным током Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
2	Источники электроэнергии переменного тока. Система электроснабжения переменным током Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
3	Электросеть вертолета.
4	Светотехническое оборудование.
5	Противообледенительная система.
6	Противопожарная система вертолетов.
7	Электрическое управление вертолетными системами.
8	Система запуска двигателя ТВ2-117А (Г).
9	Система запуска двигателей ТВ3-117ВМ и Аи-9В.
10	Экзамен.
Всего: 48 часов

2. Приборное оборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1(Ми-172) и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Пилотажно-навигационные приборы.
2	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Приборы контроля параметров полета.
5	Экзамен.
Всего: 46 часов

3. Радиооборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Экзамен.
Всего: 36 часов

4. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) (с дополнениями и изменениями)

№	Наименование темы
1	Регламент ТО вертолета Ми-8Т.
2	Регламент ТО вертолета Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
3	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
4	Экзамен.
Всего: 12 часов

5. Характерные неисправности АиРЭО вертолетов Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172)

№	Наименование темы
1	Отказы и неисправности АиРЭО вертолетов Ми-8Ти Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
2	Экзамен.
Всего: 6 часов

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование темы и задач практического элемента	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ми-8. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172).		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности АиРЭО.		Х
6	Фидерные схемы АиРЭО Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172).		Х
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
8	Практическое ТО АиРЭО по оперативным формам.		Х
9	Практическое ТО АиРЭО по периодическим формам.		Х
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
11	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
12	Выполнение работ при хранении.		Х
13	Выполнение сезонных работ.		Х
14	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемые КПА, инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего :		112 часов или 14 рабочих дней

Приложение 48 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2"

Стажер_________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _______________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-8. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172).
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности АиРЭО.
7	Фидерные схемы АиРЭО Ми-8Т, Ми-8МТВ-1 (Ми-172) .
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО АиРЭО по оперативным формам.
10	Практическое ТО АиРЭО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Оформление технической документации
19	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		128 часов или 16 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер : _________/______________/"____"____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:___________________________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки ___________________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"___________20 г.

Приложение 49 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В1"

Содержание

№ п/п	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция Ми-2 и его ТЭ. Характерные неисправности вертолета.	Х		64
2	Конструкция двигателя ГТД-350 его ТЭ и характерные неисправности.	Х		44
3	Регламент (программа) вертолета Ми-2.		Х	8
4	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
5	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
6	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
7	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	2
8	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
9	Экзамен	См.п.п.1, 2		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 132 часа или 22 учебных дня
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка 96 часов или 12 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент

1. Конструкция ВС Ми-2 и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности вертолета.

№	Наименование тем
1	Общая характеристика вертолета Ми-2 и его основные летно-технические данные.
2	Фюзеляж и взлетно-посадочные устройства.
3	Несущий винт и хвостовой винт.
4	Трансмиссия вертолета.
5	Двигательная установка.
6	Управление вертолетом.
7	Системы вертолета: топливная; гидравлическая; воздушная; противообледенительная; противопожарная система.
8	Пассажирское, санитарное и транспортное оборудование кабины.
9	Специальное оборудование.
10	Характерные неисправности вертолета.
11	Экзамен.
Всего: 64 часа

2. Конструкция двигателя ГТД-350 и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности.

№	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен.
	Всего: 44 часа

3. Регламент (программа) ТО вертолета Ми-2

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-2.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 8 часов

4. Электрооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Электросеть вертолета.
2	Источники питания и распределение электроэнергии постоянного тока, регулирующие устройства.
3	Источники питания и распределение электроэнергии переменного тока.
4	Зачет.
Всего: 2 часа

5. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя.
2	Приборы контроля систем вертолета.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование вертолета Ми-2.
2	Радионавигационное оборудование вертолета Ми-2.
3	Экзамен.
Всего: 2 часа

7. Применяемые горюче–смазочные материалы

№	Наименование тем
1	Марки применяемого топлива, масел, гидрожидкостей и смазок.
2	Анализ качества ГСМ.
3	Хранение ГСМ и противопожарная безопасность.
4	Зачет.
Всего: 2 часа

8. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республике Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№ п/п	Наименование и виды практических работ	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Планер: осмотр обшивки фюзеляжа; осмотр стыка крепления хвостовой и концевой балок, промежуточного и хвостового редукторов; проверка механизма аварийного сброса правой двери и сдвижного блистера кабины пилота.		Х
2	Управление вертолетом и двигателями: осмотр элементов всех цепей управления и проверка работы органов управления; осмотр втулочно-роликовой цепи управления рулевым винтом.		Х
3	Гидравлическая система: осмотр элементов гидросистемы, проверка их крепления и герметичности; снятие, промывка и установка фильтроэлементов гидроблока ГБ-2.		Х
4	Шасси и воздушная система: осмотр подкосов, стоек шасси, узлов основных, передней и хвостовой опор; проверка зарядки шин колес; осмотр агрегатов воздушной системы, проверка их крепления и герметичности.		Х
5	Трансмиссия: осмотр главного редуктора и агрегатов на главном редукторе; снятие, промывка и установка магнитной пробки и фильтра маслосистемы главного редуктора; осмотр хвостового вала трансмиссии и его опор; осмотр вентиляторной установки.		Х
6	Несущая система и рулевой винт: осмотр втулки несущего винта, автомата перекоса, лопастей несущего винта; карта смазки несущего винта; проверка системы сигнализации повреждения лонжерона лопасти; осмотр рулевого винта и карта смазки.		Х
7	Топливная система: осмотр элементов топливной системы, их крепления и герметичность; проверка чистоты дренажных трубопроводов; снятие, промывка и установка фильтров тонкой очистки; осмотр системы дистанционного открытия сливного крана из основного топливного бака.		Х
8	Силовая установка ГТД-350: осмотр входной части компрессора и лопаток первой ступени компрессора; осмотр узлов крепления двигателя, агрегатов и трубопроводов масляной и топливной систем; снятие, промывка и установка маслофильтра и магнитной пробки; снятие, промывка и установка воздушных фильтров и воздушных жиклеров; снятие, промывка и установка топливного фильтра НР-40.		Х
9	Электрооборудование и его техническая эксплуатация. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация. Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х
10	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка.		96 часов или 12 рабочих дней

Приложение 50 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В1"

Стажер_________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: ____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-2 Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламент технического обслуживания Ми-2.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО по оперативным формам.
9	Практическое ТО по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемое оборудование, инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		96 часов или 12 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"____"___________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"_________20 г.
3.Заключение оценщика практической стажировки_________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"__________20 г.

Приложение 51 к.к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В2"

Содержание

№ п/п	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Электрооборудование вертолета Ми-2 и его техническая эксплуатация.	Х		18
2	Приборное оборудование вертолета Ми-2 и его техническая эксплуатация.	Х		18
3	Радиооборудование вертолета Ми-2 и его техническая эксплуатация.	Х		10
4	Регламент технического обслуживания Ми-2 (с дополнениями и изменениями).		Х	4
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования вертолета Ми-2.		Х	2
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен.	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 60 часов или 10 учебных дней
Секция В. Практический элемент
	Практический элемент и оценка 32 часа или 4 рабочих дня

Секция А. Теоретический элемент

1. Электрооборудование Ми-2 и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Электросеть вертолета.
2	Источники питания и распределение электроэнергии постоянного тока, регулирующие устройства.
3	Источники питания и распределение электроэнергии переменного тока.
4	Потребители постоянного и переменного тока.
5	Электрическая система запуска двигателей ГТД-350.
6	Экзамен.
Всего: 18 часов

2. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя.
2	Пилотажно-навигационные приборы.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Дополнительные приборы.
5	Экзамен.
Всего: 18 часов

3. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование вертолета Ми-2.
2	Радионавигационное оборудование вертолета Ми-2.
3	Экзамен.
Всего: 8 часов

4. Регламент (программа) ТО вертолета Ми-2

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-2.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 4 часа

5. Характерные неисправности АиРЭО вертолета Ми-2

№	Наименование тем
1	Отказы и неисправности А и РЭО вертолета Ми-2.
2	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
8	Зачет
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№ п/п	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Практическое ТО по оперативным формам.		Х
2	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
3	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
4	Выполнение работ при хранении.		Х
5	Выполнение сезонных работ.		Х
6	Применяемые КПА, инструмент.		Х
7	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		32 часа или 4 рабочих дня

Приложение 52 к к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-2 с двигателем ГТД-350 для персонала категории "В2"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________________
Оценщик практической стажировки: ______________________________________________

№ п/п	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-2. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламент технического обслуживания АиРЭО Ми-2.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности АиРЭО вертолета Ми-2.
7	Фидерные схемы АиРЭО вертолета Ми-2.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО по оперативным формам.
10	Практическое ТО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
19	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		112 часов или 14 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"____"___________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:___________________________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3.Заключение оценщика практической стажировки ___________________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"____________20 г.

Приложение 53 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС КА-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В1"

Содержание.

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция Ка-32А11ВСи его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.	Х		72
2	Конструкция двигателя ТВ3-117ВМА его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		42
3	Регламент (программа) вертолета Ка-32А11ВС.		Х	14
4	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
5	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
6	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
7	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	2
8	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
9	Экзамен	См. п.п. 1, 2		2
	Теоретический элемент 144 часа или 24 учебных дня
Секция В. Практический элемент
	Практический элемент и оценка, всего 144 часа или 18 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент.

1. Конструкция ВС Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности вертолета.

№	Наименование тем
1	Общая характеристика вертолета Ка-32А11ВС и его основные летно-технические данные.
2	Фюзеляж и взлетно-посадочные устройства.
3	Несущий винт и хвостовая часть фюзеляжа.
4	Трансмиссия вертолета.
5	Двигательная установка.
6	Управление вертолетом.
7	Системы вертолета: 1) топливная; 2) гидравлическая; 3) воздушная; 4) противообледенительная; 5) противопожарная система.
8	Пассажирское, санитарное и транспортное оборудование кабины.
9	Специальное оборудование.
10	Двигатель Аи-9 и система запуска Ка-32А11ВС.
11	Характерные неисправности.
12	Экзамен.
	Всего: 72 часа

2. Конструкция двигателя ТВ3-117ВМА его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности.

№	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен.
Всего: 42 часа

3. Регламент (программа) ТО вертолетов Ка-32А11ВС

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ка-32А11ВС.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 14 часов

4. Приборное оборудование вертолетов Ка-32А11ВС

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
2	Приборы контроля систем вертолета.
3	Зачет
Всего: 2 часа

5. Радиооборудование вертолетов Ка-32А11ВС

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Применяемые горюче – смазочные материалы

№	Наименование темы
1	Марки применяемого топлива, масел, гидрожидкостей и смазок.
2	Анализ качества ГСМ.
3	Хранение ГСМ и противопожарная безопасность.
4	Зачет.
Всего: 2 часа

7. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и виды практических работ	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ка-32А11ВС. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ка-32А11ВС.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности ЛАиД Ка-32А11ВС.		Х
6	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
7	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.		Х
8	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.		Х
9	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
10	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
11	Выполнение работ при хранении.		Х
12	Выполнение сезонных работ.		Х
13	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
14	Выполнение работ по картам смазки.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемое оборудование и инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		144 часа или 18 рабочих дней

Приложение 54 к к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС КА-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В1"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________________
Оценщик практической стажировки: ______________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ка-32А11ВС. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ка-32А11ВС.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД Ка-32А11ВС.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.
9	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемое оборудование и инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		144 часа или 18 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:

Стажер: _________/______________/"____"____________20 г.

2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________

Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"___________20 г.

3. Заключение оценщика практической стажировки________________________

Оценщик практической стажировки ________________"___"___________20 г.

Приложение 55 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС КА-32А11ВС с двигателями ТВ3-117ВМА для персонала категории "В2"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Электрооборудование Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация.	Х		34
2	Приборное оборудование Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация.	Х		46
3	Радиооборудование Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация.	Х		36
4	Регламент ТО Ка-32А11ВС (с дополнениями и изменениями).		Х	8
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования Ка-32А11ВС.		Х	6
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен.	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 134 часа или 23 учебных дня
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка 112 или 14 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент

1. Электрооборудование вертолетов Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Источники электроэнергии постоянного тока. Система электроснабжения постоянным током Ка-32А11ВС.
2	Источники электроэнергии переменного тока. Система электроснабжения переменным током Ка-32А11ВС.
3	Электросеть вертолета.
4	Светотехническое оборудование.
5	Противообледенительная система.
6	Противопожарная система вертолетов.
7	Электрическое управление вертолетными системами.
8	Система запуска двигателей ТВ3-117ВМ и Аи-9В.
9	Экзамен.
Всего: 34 часа

2. Приборное оборудование вертолетов Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Пилотажно-навигационные приборы.
2	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Приборы контроля параметров полета.
5	Экзамен.
Всего: 46 часов

3. Радиооборудование вертолетов Ка-32А11ВС и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование
2	Радионавигационное оборудование
3	Экзамен
Всего: 36 часов

5. Регламент (программа) ТО вертолетов Ка-32А11ВС (с дополнениями и изменениями)

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ка-32А11ВС.
2	Безопасность и охрана труда при ТО.
3	Зачет.
Всего: 8 часов

6. Характерные неисправности АиРЭО вертолетов Ка-32А11ВС

№	Наименование темы.
1	Отказы и неисправности А и РЭО вертолетов Ка-32А11ВС
2	Зачет
Всего: 6 часов

8. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
8	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ка-32А11ВС. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ка-32А11ВС.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности А и РЭО.		Х
6	Фидерные схемы А и РЭО Ка-32А11ВС.		Х
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
8	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.		Х
9	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.		Х
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
11	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
12	Выполнение работ при хранении.		Х
13	Выполнение сезонных работ.		Х
14	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемые КПА, инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

Приложение 56 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС КА-32А11ВС категории "В2"

Стажер_______________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:___________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ка-32А11ВС. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ка-32А11ВС.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности А и РЭО.
7	Фидерные схемы А и РЭО Ка-32А11ВС.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.
10	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		128 часов или 16 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"___"____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"__"____________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки_________________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"__________20 г.

Приложение 57 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117, Ми-171 с двигателями ТВ3-117В, Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.	Х		72
2	Конструкция двигателя ТВ2-117А (Г) и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		36
3	Конструкция двигателя ТВ3-117ВМ его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		42
4	Регламент (программа) вертолета Ми-8Т.		Х	14
	Регламент (программа) вертолета Ми-171.		Х
	Регламент (программа) вертолета Ми-171Е.		Х
5	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
6	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
7	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
8	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	2
9	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
10	Экзамен	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 180 час или 30 учебных дней
Секция В. Программа практического элемента
Практический элемент и оценка 144 часа или 18 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент.

1. Конструкция ВС Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.

№	Наименование тем
1	Общая характеристика вертолета Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его основные летно-технические данные.
2	Фюзеляж и взлетно-посадочные устройства.
3	Несущий винт и хвостовой винт.
4	Трансмиссия вертолета.
5	Двигательная установка.
6	Управление вертолетом.
7	Системы вертолета: 1) топливная; 2) гидравлическая; 3) воздушная; 4) противообледенительная; 5) противопожарная система.
8	Пассажирское, санитарное и транспортное оборудование кабины.
9	Специальное оборудование.
10	Двигатель Аи-9В и система запуска Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
11	Характерные неисправности.
12	Экзамен.
Всего: 72 часа

2. Конструкция двигателя ТВ2-117 и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности.

№	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен.
Всего: 36 часов

3. Конструкция двигателя ТВ3-117ВМ и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.

№	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен.
Всего: 42 часа

4. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-8Т.
2	Регламент ТО вертолета Ми-171.
3	Регламент ТО вертолета Ми-171Е.
4	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
5	Зачет.
Всего: 145 часов

5. Приборное оборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация.

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
2	Приборы контроля систем вертолета.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Радиооборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация.

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

7. Применяемые горюче – смазочные материалы

№	Наименование темы
1	Марки применяемого топлива, масел, гидрожидкостей и смазок.
2	Анализ качества ГСМ.
3	Хранение ГСМ и противопожарная безопасность.
4	Зачет.
Всего: 2 часа

8. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
	Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности ЛАиД Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.		Х
6	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
7	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.		Х
8	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.		Х
9	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
10	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
11	Выполнение работ при хранении.		Х
12	Выполнение сезонных работ.		Х
13	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
14	Выполнение работ по картам смазки.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемое оборудование и инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		144 часа или 18 рабочих дней

Приложение 58 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117, Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ, Ми-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В1"

Стажер_________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.
9	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемое оборудование и инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		144 часа или 18 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"_____"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_________________________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"____________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки__________________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"________20 г.

Приложение 59 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117; Ми-171 с двигателями ТВ3-117ВМ, МИ-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2"

Содержание.

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент.
1	Электрооборудование Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация.	Х		48
2	Приборное оборудование Ми-8ТМи-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация.	Х		46
3	Радиооборудование Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация.	Х		36
4	Регламент ТО Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е (с дополнениями и изменениями).		Х	20
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования Ми-8Т и Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е		Х	6
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Теоретический элемент 162 часа или 27 учебных дней
Секция В. Программа практического элемента.
Практический элемент и оценка 112 часов или 14 рабочих дня

Секция А. Теоретический элемент.

1. Электрооборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Источники электроэнергии постоянного тока. Система электроснабжения постоянным током Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
2	Источники электроэнергии переменного тока. Система электроснабжения переменным током Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
3	Электросеть вертолета.
4	Светотехническое оборудование.
5	Противообледенительная система.
6	Противопожарная система вертолетов.
7	Электрическое управление вертолетными системами.
8	Система запуска двигателя ТВ2-117А (Г).
9	Система запуска двигателей ТВ3-117ВМ и Аи-9В.
10	Экзамен.
Всего: 48 часов

2. Приборное оборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Пилотажно-навигационные приборы.
2	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Приборы контроля параметров полета.
5	Экзамен.
Всего: 46 часов

3. Радиооборудование вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Экзамен.
Всего: 36 часов

4. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-8Т.
2	Регламент ТО вертолета Ми-8МТВ-1.
3	Регламент ТО вертолета Ми-171.
4	Регламент ТО вертолета Ми-171Е.
5	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
6	Зачет.
	Всего: 20 часов

5. Характерные неисправности АиРЭО вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е

№	Наименование темы.
1	Отказы и неисправности А и РЭО вертолетов Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности А и РЭО.		Х
6	Фидерные схемы А и РЭО Ми-8Т, Ми-8МТВ-1, Ми-171, Ми-171Е.		Х
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле.		Х
8	Буксировка ВС.		Х
9	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.		Х
10	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.		Х
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
12	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
13	Выполнение работ при хранении.		Х
14	Выполнение сезонных работ.		Х
15	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
16	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
17	Применяемые КПА, инструмент.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		112 часа или 14 рабочих дней

Приложение 60 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-8Т с двигателями ТВ2-117, МИ-171 с двигателями ТВ3-117ВМ, МИ-171Е с двигателями ТВ3-117ВМ для персонала категории "В2"

Стажер________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности А и РЭО.
7	Фидерные схемы А и РЭО Ми-8Т, Ми-171, Ми-171Е.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.
10	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		128 часов или 16 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"____"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"___________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"__________20 г.

Приложение 61 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В1"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция Ми-26Ти его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.	Х		72
2	Конструкция двигателя Д-136 его техническая эксплуатация. Характерные неисправности.	Х		44
3	Регламент (программа) вертолета Ми-26Т.		Х	6
4	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
5	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
6	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	2
7	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	2
8	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
9	Экзамен.	См. п.п.1,2		2
Теоретический элемент и экзамен, всего 138 часов или 23 учебных дня
Практический элемент и оценка, всего 144 часа или 18 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент.

1. Конструкция ВС Ми-26Т и его техническая эксплуатация. Характерные неисправности вертолета.

№	Наименование тем
1	Общая характеристика вертолета Ми-26Т и его основные летно-технические данные.
2	Фюзеляж и взлетно-посадочные устройства.
3	Несущий винт и хвостовой винт.
4	Трансмиссия вертолета.
5	Двигательная установка.
6	Управление вертолетом.
7	Системы вертолета: 1) топливная; 2) гидравлическая; 3) воздушная; 4) противообледенительная; 5) противопожарная система.
8	Пассажирское, санитарное и транспортное оборудование кабины.
9	Специальное оборудование.
10	Двигатель ТА-8В и система запуска Ми-26Т.
11	Характерные неисправности.
12	Экзамен.
Всего: 72 часа

2. Двигатель Д-136 и его техническая эксплуатация.

Характерные неисправности

№	Наименование тем
1	Общие сведения о двигателе, его основные летно-технические данные.
2	Конструктивное устройство двигателя.
3	Система смазки и суфлирования.
4	Топливная система двигателя.
5	Система перепуска воздуха и система противообледенения.
6	Система запуска.
7	Противопожарная система двигателя.
8	Характеристики двигателя.
9	Возможные неисправности двигателя и способы их устранения.
10	Экзамен.
Всего: 42 часа

3. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-26Т

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-26Т.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 5 часов

4. Приборное оборудование вертолетов Ми-26Т и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
2	Приборы контроля систем вертолета.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

5. Радиооборудование вертолетов Ми-26Т и его техническая эксплуатация

№	Наименование темы
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Применяемые горюче – смазочные материалы

№	Наименование тем
1	Марки применяемого топлива, масел, гидрожидкостей и смазок.
2	Анализ качества ГСМ.
3	Хранение ГСМ и противопожарная безопасность.
4	Зачет.
Всего: 2 часа

7. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей и спец автотранспорта, ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ми-26Т. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ми-26Т.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности ЛАиД Ми-26Т.		Х
6	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
7	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.		Х
8	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.		Х
9	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
10	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
11	Выполнение работ при хранении.		Х
12	Выполнение сезонных работ.		Х
13	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
14	Выполнение работ по картам смазки.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемое оборудование и инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		144 часа или 18 рабочих дня

Приложение 62 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В1"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _______________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-26Т. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-26Т.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД Ми-26Т.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО ЛАиД по оперативным формам.
9	Практическое ТО ЛАиД по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемое оборудование и инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		144 часа или 18 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"____"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"_________20 г.

Приложение 63 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В2"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Электрооборудование Ми-26Т и его техническая эксплуатация.	Х		48
2	Приборное оборудование Ми-26Ти его техническая эксплуатация.	Х		46
3	Радиооборудование Ми-26Ти его техническая эксплуатация.	Х		36
4	Регламент ТО Ми-26Т (с дополнениями и изменениями).		Х	8
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования Ми-26Т.		Х	6
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен.	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 150 часов или 25 учебных дня
Секция В. Программа практического элемента
Практический элемент и оценка, всего 112 часов или 14 рабочих дней

Секция А. теоретический элемент.

1. Электрооборудование вертолетов Ми-26Т и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Источники электроэнергии постоянного тока. Система электроснабжения постоянным током Ми-26Т.
2	Источники электроэнергии переменного тока. Система электроснабжения переменным током Ми-26Т.
3	Электросеть вертолета.
4	Светотехническое оборудование.
5	Противообледенительная система.
6	Противопожарная система вертолетов.
7	Электрическое управление вертолетными системами.
8	Система запуска двигателя ТВ2-117А (Г).
9	Система запуска двигателей ТВ3-117ВМ и Аи-9В.
10	Экзамен.
Всего: 48 часов

2. Приборное оборудование вертолетов Ми-26Т и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Пилотажно-навигационные приборы.
2	Приборы контроля работы двигателя и трансмиссии.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Приборы контроля параметров полета.
5	Экзамен.
Всего: 46 часов

3. Радиооборудование вертолетов Ми-26Т и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование.
2	Радионавигационное оборудование.
3	Экзамен.
Всего: 36 часов

4. Регламент (программа) ТО вертолетов Ми-26Т

№	Наименование тем
1	Регламент ТО вертолета Ми-26Т.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 8 часов

5. Характерные неисправности АиРЭО вертолетов Ми-26Т

№	Наименование тем
1	Отказы и неисправности А и РЭО вертолетов Ми-26Т.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
8	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ми-26Т. Инструкции по Б и ОТ.		Х
2	Регламенты технического обслуживания Ми-26Т.		Х
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.		Х
4	Руководство по летной эксплуатации.		Х
5	Основные неисправности А и РЭО.		Х
6	Фидерные схемы А и РЭО Ми-26Т.		Х
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.		Х
8	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.		Х
9	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.		Х
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
11	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
12	Выполнение работ при хранении.		Х
13	Выполнение сезонных работ.		Х
14	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
15	Перечень мест пломбировок вертолета.		Х
16	Применяемые КПА, инструмент.		Х
17	Оформление технической документации.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

Приложение 64 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС МИ-26Т с двигателями Д-136 для персонала категории "В2"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ми-26Т. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламенты технического обслуживания Ми-26Т.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности А и РЭО.
7	Фидерные схемы А и РЭО Ми-26Т.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО А и РЭО по оперативным формам.
10	Практическое ТО А и РЭО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		128 часов или 16 рабоичх дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер : _________/______________/"___"___________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________
Оценщик практической стажировки ________________"__"________20 г.

Приложение 65 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС АН-2 с двигателем АШ-62ир для персонала категорий "В1" и "В3"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция самолета АН-2 и его ТЭ. Характерные неисправности.	Х		18
2	Конструкция двигателя АШ-62ир и его ТЭ. Характерные неисправности.	Х		18
	Регламент технического обслуживания ВС самолета Ан-2.			3
3	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	3
4	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	3
5	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	3
6	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	3
7	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
8	Экзамен.	См. п.п.1, 2		3
	Теоретический элемент и оценка 60 часов или 10 учебных дней
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка 64 часов или 6 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент

1. Конструкция самолета АН-2 и его ТЭ. Характерные неисправности

№	Наименование тем	Количество учебных часов
1	Общая характеристика и основные данные самолета Ан-2.	1
2	Фюзеляж. Коробка крыльев. Хвостовое оперение.	2
3	Шасси.	2
4	Управление самолетом.	2
5	Силовая установка.	2
6	Воздушная система.	2
7	Бензосистема и маслосистема самолета Ан-2.	2
8	Правила технической эксплуатации самолета Ан-2.	2
9	Характерные неисправности самолета Ан-2.	1
10	Экзамен.	2
Всего: 18 часов		18

2. Конструкция двигателя АШ-62ир и его ТЭ. Характерные неисправности

№	Наименование тем
1	Общие сведения. Основные технические и эксплуатационные данные двигателя АШ-62ИР.
2	Цилиндропоршневая группа.
3	Кривошипно-шатунный механизм.
4	Редуктор, картер, приводы агрегатов.
5	Планетарный редуктор воздушного винта.
6	Нагнетатель.
7	Механизм газораспределения.
8	Система смазки двигателя.
9	Система зажигания.
10	Система бензопитания.
11	Система запуска и вспомогательные агрегаты.
12	Воздушный винт и РПО.
13	Эксплуатация двигателя.
14	Характерные неисправности двигателя АШ-62ИР.
Всего: 18 часов

3. Регламент технического обслуживания ВС самолета Ан-2

№	Наименование тем
1	Регламент технического обслуживания ВС самолета Ан-2.
2	Зачет.
Всего: 3 часа

4. Электрооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения об электрооборудовании самолета Ан-2.
2	Зачет.
Всего: 3 часа

5. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения о приборах, установленных на самолете Ан-2.
2	Зачет.
Всего: 3 часа

6. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения о радиооборудовании самолета Ан-2.
2	Зачет.
Всего: 3 часа

7. Применяемые горюче-смазочные материалы

№	Наименование тем
1	Общие сведения о применяемых горюче-смазочных материалах.
2	Зачет.
Всего: 3 часа

8. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование и виды практических работ	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Уход за планером.		Х
2	Уход за силовой установкой.		Х
3	Уход за топливной системой.		Х
4	Уход за маслосистемой.		Х
5	Уход за системой управления самолетом и двигателем.		Х
6	Уход за воздушной системой.		Х
7	Уход за взлетно-посадочным устройством самолета.		Х
8	Уход за оборудованием кабин и вспомогательными системами.		Х
9	Хранение самолета при длительной стоянке и подготовка самолета к полетам после хранения.		Х
10	Оперативные и периодические виды технического обслуживания.		Х
11	Буксировка самолета и размещение его на стоянках.		Х
12	Определение износа деталей и механизмов.		Х
13	Виды и признаки разрушения деталей.		Х
14	Дефекты технических устройств в процессе эксплуатации.		Х
15	Неразрушающие методы контроля и испытаний.		Х
16	Горюче-смазочные материалы и рабочие жидкости.		Х
17	Особенности эксплуатации самолета в зимних условиях.		Х
18	Порядок установки лыж на самолет.		Х
19	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		64 часов или 8 рабочих дней

Приложение 66 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС АН-2 с двигателем АШ-62ир для персонала категорий "В1" и "В3"

Стажер_______________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность, сроки)
Супервайзер практической стажировки:___________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ан-2. Инструкции по ТБ и ОТ.
3	Регламент технического обслуживания Ан-2.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО по оперативным формам.
9	Практическое ТО по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателя и основных агрегатов, ТУ по замене двигателя и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок самолета.
17	Применяемое оборудование и инструмент.
18	Оформление технической документации.
19	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
20	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		64 часов или 12 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"__"____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_____________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки______________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"_________20 г.

Приложение 67 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС АН-2 с двигателем АШ-62ир для персонала категории "В2"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Электрооборудование самолета Ан-2 и его техническая эксплуатация.	Х		18
2	Приборное оборудование самолета Ан-2 и его техническая эксплуатация.	Х		18
3	Радиооборудование самолета Ан-2 и его техническая эксплуатация.	Х		10
4	Регламент технического обслуживания Ан-2 (с дополнениями и изменениями).		Х	4
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования самолета Ан-2.		Х	2
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
	Экзамен.	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 60 часов или 10 учебных дней
Секция В. Практический элемент
	Практический элемент и оценка 32 часа или 4 рабочих дня

Секция А. Теоретический элемент

1. Электрооборудование Ан-2 и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Электросеть вертолета.
2	Источники питания и распределение электроэнергии постоянного тока, регулирующие устройства.
3	Источники питания и распределение электроэнергии переменного тока.
4	Потребители постоянного и переменного тока.
5	Электрическая система запуска двигателей самолета Ан-2.
6	Экзамен.
Всего: 18 часов

2. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя.
2	Пилотажно-навигационные приборы.
3	Приборы контроля систем вертолета.
4	Дополнительные приборы.
5	Экзамен.
Всего: 18 часов

3. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование самолета Ан-2.
2	Радионавигационное оборудование самолета Ан-2.
3	Экзамен.
Всего: 8 часов

4. Регламент (программа) ТО самолета Ан-2

№	Наименование тем
1	Регламент ТО самолета Ан-2.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 4 часа

5. Характерные неисправности АиРЭО самолета Ан-2

№	Наименование тем
1	Отказы и неисправности А и РЭО самолета Ан-2.
2	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Практическое ТО по оперативным формам.		Х
2	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
3	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
4	Выполнение работ при хранении.		Х
5	Выполнение сезонных работ.		Х
6	Применяемые КПА, инструмент.		Х
7	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		32 часа или 4 рабочих дня

Приложение 68 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС АН-2 с двигателем АШ-62ир для персонала категории "В2"

Стажер_______________________________________________________________________
(ф.и.о.,должность,сроки)
Супервайзер практической стажировки:___________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Ан-2. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламент технического обслуживания АиРЭО Ан-2.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности АиРЭО самолета Ан-2.
7	Фидерные схемы АиРЭО самолета Ан-2.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО по оперативным формам.
10	Практическое ТО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
19	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"___"____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"_________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"___________20 г.

Приложение 69 к к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС АН-24 / АН-26 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В1"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Основные данные самолета Ан-24 / Ан-26. Летно-технические характеристики самолета.		Х	6
2	Конструкция самолета Ан-24 / Ан-26. Системы самолета.	Х		86
3	Двигатель Ан-24 /Ан-26 2-й серии Т / ВТ. Конструкция, особенности эксплуатации ВСУ (ТГ-16, ТГ-16М, РУ19А-300). Применяемые авиа ГСМ.	Х		64
4	Приборное и электрооборудование самолета.		Х	6
5	Радиоэлектронное оборудование.		Х	6
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен.	См.п.п.2 , 3		6
	Теоретический элемент и экзамен, всего 180 часов или 30 учебных дней
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка 72 часа или 9 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент

1. Основные данные самолета Ан-24 / АН-26. Летно-технические характеристики самолета

№	Наименование тем
1	Основные данные самолета Ан-24,АН-26. Летно-технические характеристики самолета.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

2. Конструкция самолета Ан-24 / АН-26. Системы самолета.

№	Наименование тем
1	Планер, бытовое оборудование.
2	Высотная система, противообледенительная система.
3	оборудование.
4	Силовая установка.
5	Управление самолетом.
6	Шасси.
7	Гидравлическая система самолета.
8	Погрузочное и швартовочное оборудование самолета Ан-26.
9	Экзамен.
Всего: 86 часов

3. Двигатель АИ-24 2-й сер. Т / ВТ, конструкция, особенности эксплуатации, ВСУ (ТГ-16 / РУ19А-300), применяемые авиа ГСМ

№	Наименование темы
1	Принципы работы двигателя, характеристики двигателя. Краткие сведения о конструкции двигателя. Основные узлы двигателя их конструктивные особенности.
2	Система масло питания и суфлирования двигателя.
3	Топливная система.
4	Система регулирования и управления двигателем.
5	Система предельного регулирования температуры и коррекции частоты вращения.
6	Электрооборудования двигателя, противопожарная система двигателя, приборы контроля работы двигателя.
7	Применяемые авиа ГСМ.
8	Конструкция и особенности эксплуатации двигателя, ВСУ ТГ-16 / РУ19А-300.
9	Экзамен.
Всего: 64 часа

4. Приборное и электрооборудование самолета

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы систем самолета. Электрооборудование самолета.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

5. Радиоэлектронное оборудование самолета

№	Наименование тем
1	Радиооборудование самолета.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Планер: ознакомление с особенностями конструкции: 1) обшивки и силовых элементов фюзеляжа; 2) обшивки крыльев; 3) обшивки и крепления хвостового оперения; 4) пассажирской кабины; 5) кабины экипажа; 6) остекления кабин; 7) дверей и люков, проверка закрытия.		Х
2	Управление самолетом и двигателем: 1) конструктивное исполнение на самолете; 2) управление и проверка работы органов управления; 3) проверка натяжения тросовой проводки; 4) стопорение; 5) управление в кабине экипажа; 6) функциональные проверки.		Х
3	Гидравлическая система: 1) расположение компонентов системы, гидробак; 2) функциональные проверки.		Х
4	Конструктивные особенности шасси: 1) стоек шасси; 2) узлы навески основных опор и передней опоры; 3) амортстойки шасси; 4) шины колес.		Х
5	Топливная система: 1) расположение элементов топливной системы; 2) дренажные трубопроводы, слив отстоя; 3) топливные насосы.		Х
6	Силовая установка: 1) узлы крепления двигателя, агрегатов и трубопроводов; масляной и топливной систем; 2) расположение маслофильтров на самолете; 3) воздушные фильтры; 4) расположение топливных фильтров на самолете; 5) маслобак; 6) свечи, особенности.		Х
7	Система кондиционирования, система АРД: 1) расположение агрегатов и компонентов системы, включая краны; 2) агрегаты 2077, 2176.		Х
8	Погрузочное и швартовочное оборудование самолета Ан-26.		Х
9	Расположение, особенности технической эксплуатации: 1) электрооборудования; 2) приборное оборудования; 3) радиооборудования. Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).		Х
10	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		72 часа или 9 рабочих дней

Приложение 70 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС АН-24 / АН-26 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В1"

Стажер_________________________________________________________________________
(ф.и.о., должность, сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _______________________________________________

№	Наименование тем	Оценка знаний по курсу
		экзамен		зачет
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.			Х
2	Планер: осмотр обшивки и силовых элементов фюзеляжа; осмотр обшивки крыльев; осмотр обшивки и крепления хвостового оперения; осмотр пассажирской кабины; осмотр кабины экипажа; осмотр остекления кабин; осмотр дверей и люков, проверка закрытия.			Х
3	Управление самолетом и двигателем: осмотр управления и проверка работы органов управления; проверка натяжения тросовой проводки; проверка стопорения; осмотр управления в кабине экипажа.			Х
4	Гидравлическая система: осмотр системы на течи, устранение течей; проверка заправки гидробака; проверка работы системы; проверка зарядки гидробаков; осмотр панелей гидросистемы; порядок замены агрегатов.			Х
5	Шасси: осмотр стоек шасси; осмотр узлов навески основных и передней опоры; проверка зарядки амортстоек шасси, зарядка амортстоек шасси (по возможности); проверка / зарядка шин колес; осмотр агрегатов шасси, проверка их крепления.			Х
6	Топливная система: осмотр элементов топливной системы, проверка герметичности баков; проверка чистоты дренажных трубопроводов, слив отстоя; осмотр насосов, снятие / установка топливных насосов (по возможности).			Х
7	Силовая установка: осмотр двигателя; осмотр узлов крепления двигателя, агрегатов и трубопроводов; масляной и топливной систем; снятие, промывка и установка маслофильтров; снятие, промывка и установка воздушных фильтров; снятие, промывка и установка топливных фильтров; проверка уровня масла в маслобака; снятие и установка свечей; снятие / установка маслобака (по взможности).			Х
8	Система кондиционирования, система АРД: осмотр, дефектация; проверка работы кранов системы; функциональная проверка работы агрегатов 2077, 2176; снятие / установка агрегатов 2077, 2176 (по взможности).			Х
9	Погрузочное и швартовочное оборудование самолета Ан-26, техническая эксплуатация.			Х
10	Электрооборудование и его техническая эксплуатация. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация. Радиооборудование и его техническая эксплуатация. Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).			Х
11	Применения контрольно-проверочной и измерительной аппаратуры при ТО ВС. Мероприятия по предупреждению повреждений авиатехники на земле. Регламент технического обслуживания. РО-97 часть 1, 2. Технологические указания по оперативным формам. Технологические указания по ПТО выпуски.			Х
12	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.			Х
13	Оценка знаний обучаемого	Х
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :			104 часа или 13 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/ "___"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки_________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"__________20 г.

Приложение 71 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС АН-24 / Ан-26 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В2"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Основные данные самолета Ан-24 / Ан-26. Летно-техническая характеристика самолета.		Х	6
3	Приборное оборудование самолета Ан-24 / Ан-26.	Х		36
4	Система электрооборудования самолета.	Х		42
5	Радиоэлектронное оборудование.	Х		36
6	Средства защиты от радиопомех.		Х	2
7	Характерные неисправности радио, электро и приборного оборудования.		Х	4
	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
8	Экзамен.	См. п.п.2,3,4		6
	Теоретический элемент и экзамен, всего 138 часов или 23 учебных дня
Секция В. Практический элемент
	Практический элемент и оценка 32 часа или 4 рабочих дня

Секция А. Теоретический элемент

1. Основные данные самолета Ан-24 / Ан-26. Летно-техническая характеристика самолета.

№	Наименование тем
1	Основные данные самолета Ан-24 / Ан-26. Летно-техническая характеристика самолета.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

2. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Размещение приборного и пилотажно-навигационного оборудования на рабочих местах в кабине экипажа.
2	Пилотажно-навигационное оборудование Ан-24 / АН-26.
3	Автопилот АП-28Л1.
4	Приборы контроля работы самолетных систем и вспомогательного оборудования.
5	Самописцы.
6	Экзамен.
Всего: 36 часов

3. Система электрооборудования самолета и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения. Электрооборудование самолета.
2	Энергетика постоянного тока. Энергетика переменного тока. Система запуска двигателя.
3	Система ПРТ, впрыск воды.
4	Флюгирование винта, топливная система.
5	Противопожарная система АРТМ.
6	Приборы контроля
7	Электрооборудование шасси, закрылков, гидросистема.
8	Управление, система кондиционирования.
9	Противооболеденительная система, сигнализация, освещение.
10	Экзамен.
Всего: 42 часа

4. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Основные сведения о радиооборудовании.
2	Радиосвязного оборудования.
3	Радионавигационное оборудование.
4	Радиолокационное оборудование.
5	Дополнительное оборудование.
6	Экзамен.
Всего: 36 часов

5. Характерные неисправности радио, электро и приборного оборудования

№	Наименование тем
1	Характерные неисправности радио, электро и приборного оборудования.
2	Зачет.
Всего: 6 часов

6. Средства защиты от радиопомех

№	Наименование тем
1	Средства защиты от радиопомех.
2	Зачет.
Всего: 2 часа

7. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
8	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование темы и задач практического элемента	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Основные правила технической эксплуатации Ан-24 / Ан-26. Фидерные схемы Ан-24 / Ан-26.		Х
2	Пилотажно-навигационное оборудование Ан-24 / АН-26 Расположение компонентов, датчиков и индикаторов / указателей. Тесты и фукнциональные проверки. Применение КПА.		Х
3	Приборы контроля работы двигателя, самолетных систем и вспомогательного оборудования, Расположение компонентов, датчиков и индикаторов / указателей. Тесты и функциональные проверки. Применение КПА.		Х
4	Самописцы. Расположение компонентов, датчиков и индикаторов / указателей. Тесты и функциональные проверки. Применение КПА.		Х
5	Радиосвязное оборудование. Расположение компонентов. Тесты и функциональные проверки. Применение КПА.		Х
6	Радиолокационное оборудование. Расположение компонентов. Тесты и функциональные проверки. Применение КПА.		Х
7	Энергетика постоянного тока. Расположение компонентов. Энергетика переменного тока. Расположение компонентов. Система запуска двигателя. расположение основных агрегатов на самолете. Расположение компонентов. Тесты и функциональные проверки. Применение КПА.		Х
8	Практическое ТО АиРЭО по оперативным формам.		Х
9	Практическое ТО АиРЭО по периодическим формам.		Х
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х
11	Выполнение работ по календарным срокам.		Х
12	Выполнение работ при хранении.		Х
13	Выполнение сезонных работ.		Х
14	Выполнение работ после особых случаев полета.		Х
15	Перечень мест пломбировок самолета.		Х
16	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

Приложение 72 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС АН-24 / АН-26 с двигателем АИ-24 для персонала категории "В2"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о., должность, сроки)
Супервайзер практической стажировки:____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Регламенты технического обслуживания Ан-24 / Ан-26.
3	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
4	Основные неисправности АиРЭО Ан-24 / Ан-26.
5	Фидерные схемы АиРЭО Ан-24 / Ан-26.
6	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
7	Практическое ТО АиРЭО по оперативным формам.
8	Практическое ТО АиРЭО по периодическим формам.
9	Выполнение работы по демонтажу и монтажу авиадвигателей и основных агрегатов, согласно ТУ по замене двигателей и основных агрегатов: 1) генераторов СТГ-18ТМО, ГО-16РС, ГС-24; 2) блоков ГРОЗА-24; 3) приборов контроля двигателей; 4) агрегатов АиРЭО топливной аппаратуры.
10	Выполнение работ по календарным срокам.
11	Выполнение работ при хранении.
12	Выполнение сезонных работ.
13	Выполнение работ после особых случаев полета.
14	Перечень мест пломбировок вертолета.
15	Работа с КПА, инструментом.
16	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
17	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		136 часов или 17 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер : _________/______________/"___"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"_________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________
Оценщик практической стажировки ________________"__"_________20 г.

Приложение 73 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС Л-410 УВП-Э с двигателем М-601Е для персонала категории "В1"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент
1	Конструкция самолета Л-410 УВП-Э и его ТЭ. Характерные неисправности.	Х		56
2	Конструкция двигателя М-601Е и его ТЭ. Характерные неисправности.	Х		50
3	Электрооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	4
4	Приборное оборудование и его техническая эксплуатация.		Х	4
5	Радиооборудование и его техническая эксплуатация.		Х	4
6	Применяемые горюче-смазочные материалы.		Х	4
7	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
8	Экзамен.	См. п.п.1,2		4
	Теоретический элемент и оценка 132 часа или 22 учебных дня
Секция В. Практический элемент
Практический элемент и оценка 96 часов или 12 рабочих дней

Секция А. Теоретический элемент

1. Конструкция самолета Л-410 УВП-Э и его ТЭ. Характерные неисправности

№	Наименование темы
1	Общая характеристика и основные данные самолета Л-410 УВП-Э.
2	Фюзеляж. Крыло. Хвостовое оперение.
3	Шасси.
4	Управление самолетом.
5	Силовая установка.
6	Гидравлическая система.
7	Топливная система и маслосистема самолета Л-410 УВП-Э.
8	Регламент технической эксплуатации самолета Л-410 УВП-Э.
9	Характерные неисправности самолета Л-410 УВП-Э.
10	Экзамен.
Всего: 56 часов

2. Конструкция двигателя М-601Е и его ТЭ. Характерные неисправности

№	Наименование темы
1	Общие сведения. Основные технические и эксплуатационные данные двигателя М-601Е.
2	Компрессор.
3	Камера сгорания.
4	Рабочая турбина.
5	Свободная турбина и редуктор.
6	Воздушный винт.
7	Система смазки двигателя.
8	Топливная система.
9	Система запуска и ЦЭБО.
10	Эксплуатация двигателя.
11	Характерные неисправности двигателя М-601Е.
12	Экзамен.
Всего: 50 часов

3. Электрооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1.	Общие сведения об электрооборудовании самолета Л-410 УВП-Э.
2	Зачет.
Всего: 4 часа

4. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения о приборах установленных на самолете Л-410 УВП-Э.
2	Зачет.
Всего: 4 часа

5. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Общие сведения о радиооборудовании самолета Л-410 УВП-Э.
2	Зачет.
Всего: 4 часа

6. Применяемые горюче-смазочные материалы

№	Наименование тем
1	Общие сведения о применяемых горюче-смазочных материалах.
2	Зачет.
Всего: 4 часа

7. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
6	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование и виды практических работ	Оценка знаний по курсу
		экзамен	зачет
1	Техническое обслуживание планера.		Х
2	Техническое обслуживание силовой установки.		Х
3	Техническое обслуживание топливной системы.		Х
4	Техническое обслуживание маслосистемы.		Х
5	Техническое обслуживание системы управления самолетом и двигателем.		Х
6	Техническое обслуживание гидросистемы.		Х
7	Техническое обслуживание взлетно-посадочных устройств самолета.		Х
8	Уход за оборудованием кабин и вспомогательными системами.		Х
9	Хранение самолета при длительной стоянке и подготовка самолета к полетам после хранения.		Х
10	Оперативные и периодические виды технического обслуживания.		Х
11	Буксировка самолета и размещение его на стоянках.		Х
12	Определение износа деталей и механизмов.		Х
13	Виды и признаки разрушения деталей.		Х
14	Дефекты технических устройств в процессе эксплуатации.		Х
15	Неразрушающие методы контроля и испытаний.		Х
16	Горюче-смазочные материалы и рабочие жидкости.		Х
17	Особенности эксплуатации самолета в зимних условиях.		Х
18	Оценка знаний обучаемого.	Х
Практический элемент и оценка, всего:		96 часов или 12 рабочих дней

Приложение 74 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В1"

Стажер_______________________________________________________________________
(ф.и.о., должность, сроки)
Супервайзер практической стажировки:___________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Л-410 УВП-Э.
3	Регламент технического обслуживания Л-410 УВП-Э.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности ЛАиД.
7	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
8	Практическое ТО по оперативным формам.
9	Практическое ТО по периодическим формам.
10	Демонтаж и монтаж авиадвигателя и основных агрегатов, ТУ по замене двигателя и основных агрегатов.
11	Выполнение работ по календарным срокам.
12	Выполнение работ при хранении.
13	Выполнение сезонных работ.
14	Выполнение работ после особых случаев полета.
15	Выполнение работ по картам смазки.
16	Перечень мест пломбировок самолета.
17	Применяемое оборудование и инструмент.
18	Радиоэлектронные блоки, разрешенные к замене в эксплуатации (LRU) и применение связанной с ними системы встроенного контроля (BITE).
19	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего :		96 часов или 12 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"____"____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"_________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки______________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"_________20 г.

Приложение 75 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа обучения на тип ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В2"

Содержание

№	Наименование дисциплин	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
Секция А. Теоретический элемент.
1	Электрооборудование самолета Л-410 УВП-Э и его техническая эксплуатация.	Х		18
2	Приборное оборудование самолета Л-410 УВП-Э и его техническая эксплуатация.	Х		18
3	Радиооборудование самолета Л-410 УВП-Э и его техническая эксплуатация.	Х		10
4	Регламент технического обслуживания Л-410 УВП-Э (с дополнениями и изменениями).		Х	4
5	Характерные неисправности авиационного и радиоэлектронного оборудования самолета Л-410 УВП-Э.		Х	2
6	Правила технической эксплуатации и ремонта авиационной техники. Меры безопасности при работе на ВС.		Х	6
7	Экзамен	См. п.п.1,2,3		2
	Теоретический элемент и экзамен, всего 60 часов или 10 учебных дней
Секция В. Практический элемент
	Практический элемент и оценка 32 часа или 4 рабочих дня

Секция А. Теоретический элемент

1. Электрооборудование Л-410 УВП-Э и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Электросеть вертолета.
2	Источники питания и распределение электроэнергии постоянного тока, регулирующие устройства.
3	Источники питания и распределение электроэнергии переменного тока
4	Потребители постоянного и переменного тока.
5	Электрическая система запуска двигателей самолета Л-410 УВП-Э.
6	Экзамен.
Всего: 18 часов

2. Приборное оборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Приборы контроля работы двигателя.
2	Пилотажно-навигационные приборы.
3	Приборы контроля систем самолета.
4	Дополнительные приборы.
5	Экзамен.
Всего: 18 часов

3. Радиооборудование и его техническая эксплуатация

№	Наименование тем
1	Радиосвязное оборудование самолета Л-410 УВП-Э.
2	Радионавигационное оборудование самолета Л-410 УВП-Э.
3	Экзамен.
Всего: 8 часов

4. Регламент (программа) ТО самолета Л-410 УВП-Э

№	Наименование тем
1	Регламент ТО самолета Ан-24.
2	Безопасность и охрана труда при ТО ВС.
3	Зачет.
Всего: 4 часа

5. Характерные неисправности А и РЭО самолета Л-410 УВП-Э

№	Наименование тем
1	Отказы и неисправности А и РЭО самолета Л-410 УВП-Э.
2	Зачет.
Всего: 2 часа

6. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских ВС в Республике Казахстан. Меры безопасности при работе на ВС.

№	Наименование тем
1	Общие положения.
2	Порядок технической эксплуатации гражданских ВС Республики Казахстан.
3	Оперативное техническое обслуживание гражданских ВС.
4	Периодическое техническое обслуживание гражданских ВС.
5	Общие виды работ, выполняемых при эксплуатации ВС.
6	Контроль состояния авиационной техники и качества ее обслуживания.
7	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
8	Зачет.
Всего: 6 часов

Секция В. Программа практического элемента

№	Наименование тем и задач стажировки	Оценка знаний по курсу		Всего часов
		экзамен	зачет
1	Практическое ТО по оперативным формам.		Х	14
2	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.		Х	8
3	Выполнение работ по календарным срокам.		Х	2
4	Выполнение работ при хранении.		Х	2
5	Выполнение сезонных работ.		Х	3
6	Применяемые КПА, инструмент.		Х	1
7	Оценка знаний обучаемого.	Х		2
Практический элемент и оценка, всего:		32 часа или 4 рабочих дня

Приложение 76 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программа практической стажировки на ВС Л-410 УВП-Э с двигателями М-601Е для персонала категории "В2"

Стажер________________________________________________________________________
(ф.и.о., должность, сроки)
Супервайзер практической стажировки:_____________________________________________
Оценщик практической стажировки: _____________________________________

№	Наименование тем и задач стажировки	Подпись стажера	Подпись супервайзера OJT
1	Документация по техническому обслуживанию ВС. Поиск и навигация внутри документации. Полнота и корректное применение ревизий документов по техническому обслуживанию ВС. Оформление технической документации по результатам выполненных работ на ВС.
2	Основные правила технической эксплуатации Л-410 УВП-Э. Инструкции по Б и ОТ.
3	Регламент технического обслуживания АиРЭО Л-410 УВП-Э.
4	Руководящие документы по эксплуатации АТ.
5	Руководство по летной эксплуатации.
6	Основные неисправности АиРЭО самолета Л-410 УВП-Э.
7	Фидерные схемы АиРЭО самолета Л-410 УВП-Э.
8	Мероприятия по предупреждению поломок ВС на земле. Буксировка ВС.
9	Практическое ТО по оперативным формам.
10	Практическое ТО по периодическим формам.
11	Демонтаж и монтаж авиадвигателей и основных агрегатов, ТУ по замене двигателей и основных агрегатов.
12	Выполнение работ по календарным срокам.
13	Выполнение работ при хранении.
14	Выполнение сезонных работ.
15	Выполнение работ после особых случаев полета.
16	Перечень мест пломбировок вертолета.
17	Применяемые КПА, инструмент.
18	Навыки в работе с измерительными устройствами. Измерение малых сопротивлений (доли ома), больших сопротивление (мегомы). Проверка целостности электропроводки. Навыки по ремонту электропроводки и коммутирующей аппаратуры (выключатели, переключатели, реле, контакторы, кнопки). Понятие о мерах защиты блоков АиРЭО от статического электричества.
19	Меры безопасности при: 1) работе на ВС и его системах; 2) при запуске и опробовании двигателей; 3) при перемещении людей, спец автотранспорта и ВС по аэродрому; 4) движении ВС по аэродрому; 5) при подъезде / отъезде спец автотранспорта к / от ВС.
Практическая стажировка и оценка знаний и умений обучаемого, всего:		112 часов или 14 рабочих дней

1. По всем пунктам программы работы знаю и выполнять в соответствии с технологическими
указаниями умею:
Стажер: _________/______________/"___"_____________20 г.
2. Решение супервайзера практической стажировки:_______________________
Супервайзер практической стажировки_______________/____________/"___"__________20 г.
3. Заключение оценщика практической стажировки________________________
Оценщик практической стажировки ________________"___"________20 г.

Приложение 77 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Классификации видов профессиональной подготовки персонала по ТО ВС

№ п/п	Вид профессиональной подготовки	Определение
1	Первоначальная подготовка.	Первоначальная профессиональная подготовка, которая предусматривает изучение модулей и ведет к получению свидетельства специалиста по ТО ВС.
2	Переподготовка.	Все курсы, которые не попадают под определение пунктов 1 и 3 настоящей таблицы.
3	Поддержание профессионального уровня.	1)Вид подготовки, перечень курсов которой заранее определен уполномоченным органом (см. Приложение 40 к настоящим Правилам). 2)Курс "Возможности человека применительно к техническому обслуживанию ВС – первоначальная подготовка" / "Initial Human Factors" 3)"Общий ознакомительный курс с ВС (указывается тип XXXXX) с двигателями (указывается тип YYYYY)" / "General Aircraft Familiarization Course XXXXX (YYYYY)".

Приложение 78 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Принципы, применяемые при проверке знаний обучаемых через экзамен в части использования ими на экзамене источников информации и литературы

Вид подготовки	Открытая книга или закрытая книга
Первоначальная подготовка (модули)	Закрытая книга.
Обучение на тип ВС.	Закрытая книга за исключением тех экзаменов, где кандидаты "В1" или "В2" будут интерпретировать (толковать) техническую документацию.
Все курсы, включая поддержание профессионального уровня, за исключением первоначальной подготовки и обучения на тип ВС.	Открытая книга, за исключением случаев, когда будет требоваться сдача экзаменов с закрытой книгой, предусмотренных: 1)программой курса, приведенной в настоящих "Типовых программах" 2)уполномоченным органом или руководителями организации ТО и РАТ.

Приложение 79 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная подготовка персонала ОВД

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Воздушное право.	Национальные и международные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды, правила и положения.
2.	Оборудование УВД, концепции систем CNS/ATM.	Принципы, использование и ограничения оборудования, применяемого в ОВД, речевая связь, регистрация информации, передача данных, навигация, радионавигационные средства, спутниковая навигация, бортовые системы, летные проверки, наблюдение и радиолокационные системы, радиолокатор, форматы передачи радиолокационных данных, АЗН, будущие системы, специализированные сети ОрВД, обработка данных, обработка радиолокационных данных, обработка планов полета, дисплей (интерфейс пользователя), оперативные данные и данные об условиях эксплуатации.
3.	Общие знания.	Принципы полета; принципы эксплуатации и функционирования воздушных судов, силовых установок и систем; характеристики воздушных судов, имеющие отношение к деятельности ОВД.
4.	Возможности человека.	Возможности человека, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок, а также подготовку по оптимизации работы группы (TRM).
5.	Метеорология.	Авиационная метеорология; применение и понимание метеорологической документации и информации; возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на выполнение полетов и их безопасность; принцип измерения барометрической высоты.
6.	Навигация.	Принципы аэронавигации; принципы, ограничения и точность навигационных систем и визуальных средств.
7.	Эксплуатационные правила.	Процедуры ОВД, связи, радиотелефонии и обмена фразеологией (штатные, нештатные и аварийные), использование соответствующей авиационной документации, практические методы обеспечения безопасности полетов.
8	Обеспечение безопасности.	Принципы управления безопасностью полетов, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов, аспекты человеческого фактора.

Приложение 80 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Объем стажировок специалистов

Квалификация (в соответствии с диспетчерским пунктом, рабочим местом)	Время стажировки, часов
Диспетчер ДПР.	140
Диспетчер СДП.	280
Диспетчер ДПВ.	430
Диспетчер ДПК/ДПП (при получении квалификационной отметки диспетчера контроля с использованием средств наблюдения, с получением одновременно квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля).	430
Диспетчер ДПК/ДПП (при получении квалификационной отметки диспетчера контроля с использованием средств наблюдения).	350
Диспетчер РДП (РДЦ) (при получении квалификационной отметки диспетчера контроля с использованием средств наблюдения, с получением одновременно квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля).	460
Диспетчер РДП (РДЦ) (при получении квалификационной отметки диспетчера контроля с использованием средств наблюдения).	380
Диспетчер ДПП/РДП (РДЦ) (при получении квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля).	280
Диспетчер МДП.	280
Специалист ЦПИ.	280
Специалист органа аэродромного полетно-информационного обслуживания.	280
Специалист брифинга.	140
Специалист планирования, контроля и координации воздушного движения ГЦ ПВД.	300
Руководитель полетов (старший диспетчер смены).	180
Диспетчер-инструктор.	8

Примечание: На постоянно совмещенных диспетчерских пунктах время стажировки устанавливается по основному (наиболее сложному) диспетчерскому пункту.

Приложение 81 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Переподготовка специалистов ОВД

Категории квалификационных отметок диспетчера	Области знаний
Квалификационная отметка диспетчера аэродрома:	1) генеральный план аэродрома; физические характеристики и визуальные средства; 2) структура воздушного пространства; 3) применяемые правила, процедуры и источники информации; 4) аэронавигационные средства; 5) оборудование управления воздушным движением и его использование; 6) рельеф местности и характерные наземные ориентиры; 7) характерные особенности воздушного движения; 8) особые явления погоды; 9) планы действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях.
Квалификационная отметка диспетчера процедурного контроля подхода и диспетчера процедурного контроля района ОВД:	1) структура воздушного пространства; 2) применяемые правила, процедуры и источники информации; 3) аэронавигационные средства; 4) оборудование управления воздушным движением и его использование; 5) рельеф местности и характерные наземные ориентиры; 6) характерные особенности воздушного движения и потока движения; 7) особые явления погоды; 8) планы действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях.
Квалификационные отметки диспетчера контроля подхода с использованием средств наблюдения, диспетчера контроля района ОВД с использованием средств наблюдения.	Кандидат отвечает требованиям, установленным для квалификационной отметки диспетчера процедурного контроля подхода и диспетчера процедурного контроля районного диспетчерского центра (района ОВД), в той степени, в какой они затрагивают служебные обязанности, и продемонстрирует уровень знаний, который соответствует предоставляемым правам, по крайней мере, в следующих дополнительных областях: 1) принципы, использование и ограничения соответствующих систем наблюдения ОВД и связанного с ними оборудования; 2) процедуры предоставления обслуживания ОВД на основе наблюдения, при необходимости, включая правила выдерживания соответствующей высоты полета над местностью.

Приложение 82 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Подготовка диспетчеров-инструкторов ОВД - OJTI (On job training instructor), инструкторов тренажеров STDI (Syntetic training device instructor)

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Организация стажировки.	Обеспечение безопасности полетов, создание условий для обучения, организация и планирование подготовки диспетчера- стажера, предварительная и практическая подготовка, программа и план стажировки для допуска к работе диспетчером ОВД, нормативно-правовые акты Республики Казахстан в области профессиональной подготовки.
2.	Человеческий фактор (Возможности и ограничения человека, оптимизация работы команды (TRM)).	Аспекты человеческого фактора, рабочие знания и навыки, ограничения человека, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы, непрерывное повышение уровня квалификации.
3.	Техника проведения стажировки.	Руководство стажерами, проведение обучения, инструктаж для диспетчера – стажера, постановка задач и целей для стажера, инструктирование, наблюдение и обеспечение корректирующих действий при работе диспетчера – стажера, разбор действий диспетчера – стажера, инструкторский показ.
4.	Методы оценки и введение документации.	Проведение оценки стажеров, проведение оценки курса, документирование, связанное с проведением оценки диспетчера-стажера. Ознакомление с содержанием оценочной формы и принципы ее заполнения инструктором ОВД.

Приложение 83 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Подготовка руководителей полетов (старших диспетчеров смены)

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Организационные аспекты работы смены ОВД, рабочее место руководителя полетов (старшего диспетчера смены).	Оперативное руководство сменой ОВД, делопроизводство в смене ОВД, организация методической работы, вычислительная система, прикладное программное обеспечение, назначение, интерфейс и функциональные возможности автоматизированного рабочего места руководителя полетов.
2.	Службы аэронавигационной и метеорологической информации.	Назначение службы аэронавигационной информации, организационная структура САИ, сборник аэронавигационной информации (AIP) Республики Казахстан, циркуляры, сбор и рассылка аэронавигационной информации, схемы захода на посадку, метеоминимумы, метеорология, атмосфера и атмосферные процессы, метеорологические явления и их кодификация, метеорологические приборы и оборудование.
3.	Концепция систем CNS/ATM.	Речевая связь, регистрация информации, связь по линии передачи данных, навигация, радионавигационные средства, спутниковая система, технический обзор GNSS. спутниковая навигация, бортовые системы, летные проверки, наблюдение и радиолокационные системы, радиолокатор, управление наземным движением, форматы передачи радиолокационных данных, автоматическое зависимое наблюдение, будущие системы, радиолокационная станция, сети, специализированные сети ОрВД, обработка данных, обработка радиолокационных данных, обработка планов полета, дисплей (интерфейс пользователя), оперативные данные и данные об условиях эксплуатации.
4.	Человеческий фактор (возможности и ограничения человека, оптимизация работы команды (TRM)).	Аспекты человеческого фактора, рабочие знания и навыки, ограничения человека, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 84 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Подготовка экзаменаторов ОВД

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Авиационное законодательство.	Нормативно-правовые акты Республики Казахстан в области профессиональной подготовки и выдачи свидетельств авиационного персонала.
2.	Человеческий фактор (Возможности и ограничения человека.	Аспекты человеческого фактора, рабочие знания и навыки, ограничения человека, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.
3.	Методы разработки и проведения тестов для оценки знаний, навыков и умений персонала ОВД.	Основные понятия принципов квалификационного оценивания, психологические аспекты тестирования, коммуникация и установление межличностных контактов, организация тестирования, вопросы администрирования тестов, тестовых заданий и результатов, разработка тестовых заданий, оценка надежности и валидности теста, проведение тестов, оценивание и анализ результатов.
4.	Ведение документации.	Документирование, связанное с проведением теста (экзамена). Документирование для представления к выдаче/продлению свидетельства и/или присвоения квалификационной отметки.

Приложение 85 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Программы первоначальной подготовки и переподготовки специалистов по АНИ

Программа первоначальной подготовки специалистов по АНИ

№ п/п	Тема	Количествочасов
Лекции	Практические занятия
1	Введение в специальность.	2
2	Международное воздушное право.	6	2
3	Воздушная навигация.	30	28
4	Аэронавигационное обеспечение международных полетов.	24	12
5	Взлетно-посадочные характеристики ВС.	6	2
6	Аэродромы.	24	8
7	Проектирование летных процедур.	38	36
8	Аэронавигационныекарты.	60	30
9	Документы аэронавигационной информации.	42	20
10	Организация обеспечения аэронавигационной информацией.	14	10
11	Система управления качеством в САИ.	20	10
12	Форматы передачи аэронавигационных данных.	6	6
13	Электронные данные о местности и препятствиях.	6	2
14	Автоматизация САИ.	16	8
15	Авиационный английскийязык.	60	20
	Итого:	354	194

Программа переподготовки специалистов по АНИ

№ п/п	Тема	Количествочасов
Лекции	Практические занятия
1	Введение в специальность.	2
2	Аэронавигационное обеспечение международных полетов.	4	2
3	Аэродромы.	8	2
4	Проектирование летных процедур.	20	6
5	Аэронавигационные карты.	20	4
6	Документы аэронавигационной информации.	22	6
7	Организация обеспечения аэронавигационной информацией.	8	4
8	Система управления качеством в САИ.	8	4
9	Форматы передачи аэронавигационных данных.	6	4
10	Электронные данные о местности и препятствиях.	6	2
11	Автоматизация САИ.	16	6
	Итого:	120	40

Приложение 86 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная и профессиональная подготовка авиационных метеорологов-прогнозистов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Основы авиационной деятельности.	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2.	Анализ и непрерывный мониторинг метеорологической ситуации.	Анализ и диагностика метеорологической ситуации в соответствии с требованиями подготовки прогнозов и предупреждений (комплексный анализ атмосферных процессов, влияющих на работу авиации; прогноз возникновения, эволюции, перемещения циклонов, антициклонов и атмосферных фронтов; характер погодных условий в различных барических и синоптических образованиях). Мониторинг результатов наблюдений и прогнозов метеорологических параметров и особых явлений погоды на предмет определения необходимости выпуска, аннулирования или изменения/обновления прогнозов и предупреждений в соответствии с Правилами метеорологического обеспечения гражданской авиации.
3.	Прогнозирование метеорологических явлений и параметров, значимых для работы. Авиации.	Прогнозирование метеорологических параметров и явлений, подготовка и выпуск прогнозов в соответствии с документально установленными требованиями, приоритетами и сроками (виды авиационных прогнозов погоды, требования к подготовке и выпуску прогнозов, методы прогнозирования ветра у поверхности земли и на высотах, видимости, явлений погоды, облачности, температуры и влажности воздуха, атмосферного давления, струйных течений, характеристик тропопаузы и других параметров, значимых для работы авиации, согласно установленных требований; порядок включения групп изменения и внесения коррективов в авиационные прогнозы погоды). Обеспечение подготовки и выпуска прогнозов в соответствии с Приложением 3 к Конвенции ИКАО, ВМО-№49, региональными и национальными форматами, кодами и техническими регламентами касательно их содержания, точности и своевременности. Обеспечение последовательности прогнозов параметров и явлений погоды (в пространственном и временном отношении) за пределами границ зоны ответственности, насколько это практически осуществимо, сохраняя при этом целостность метеорологических данных посредством мониторинга прогнозов/предупреждений, выпущенных для других регионов и поддержание связи с прилегающими регионами, по мере необходимости.
4.	Предупреждения об опасных явлениях погоды.	Виды предупреждений, порядок разработки, выпуска и отмены предупреждений. Прогнозирование, включая пространственную протяженность, возникновение, прекращение, продолжительность, интенсивность явлений: 1)на маршруте полета: гроз, включая связанную с ними турбулентность, обледенение в полете, град, ливневые осадки с ограниченной видимостью, явления электризации, нисходящие порывы/микро порывы или фронты ветра; турбулентности (умеренной или сильной), не связанной с конвективной деятельностью, включая типы турбулентности; обледенения ВС (умеренного или сильного), включая скорость нарастания, пространственную протяженность, типы обледенения; горных волн, пыльных/песчаных бурь, тропических циклонов, вулканического пепла, радиоактивного облака и других явлений, в соответствии с установленными требованиями; 2)на аэродроме: грозы, града, снега (включая ожидаемое или наблюдаемое накопление снега), замерзающих осадков, инея или изморози, пыльной/песчаной бури, поднимающегося песка или пыли, сильного приземного ветра и порывов, шквала, мороза, вулканического пепла, цунами, отложения вулканического пепла, выброса токсических химических веществ и других явлений; 3) сдвига ветра на траектории захода на посадку или взлета, или при заходе на посадку по кругу, или во время после посадочного пробега или разбега при взлете. Обеспечение подготовки и выпуска предупреждений в соответствии с пороговыми значениями для опасной погоды. Обеспечение последовательности предупреждений об опасных погодных явлениях (в пространственном и временном отношении) за пределами границ зоны ответственности, насколько это практически осуществимо, сохраняя при этом целостность метеорологических данных посредством мониторинга прогнозов и предупреждений, выпущенных для других регионов и поддержания связи с прилегающими регионами, при необходимости.
5.	Обеспечение качества метеорологической информации и обслуживания.	Применение системы и процедур менеджмента качества. Организации, оценка влияния ошибок в наблюдениях на прогнозы и предупреждения; проверка достоверности авиационных метеорологических данных, продукции, прогнозов и предупреждений (своевременность, полнота, точность), используя методы проверки в режиме реального времени; мониторинг функционирования оперативных систем и порядок принятия мер по устранению неполадок, в случае необходимости.
6.	Передача метеорологической информации внутренним и внешним пользователям.	Виды метеорологической информации; авиационные метеорологические коды; приборы и системы для измерения метеорологических величин; радиолокационные наблюдения на аэродроме; сбор и распространение метеорологической информации (использование средств связи авиационной фиксированной службы, сети Интернет, авиационной подвижной службы, авиационной линии передачи данных, службы авиационного радиовещания). Обеспечение распространения прогнозов/ предупреждений назначенным группам пользователей через санкционированные средства и каналы связи; порядок разъяснения данных ОРМЕТ и информации, проведение метеорологических брифингов, предоставление консультаций для удовлетворения конкретных потребностей авиационных пользователей.
7.	Управление безопасностью.	Принципы управления безопасностью полетов, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов.
8.	Человеческий фактор, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.	Введение в человеческий фактор, рабочие знания и навыки, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 87 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная и профессиональная подготовка авиационных метеорологов-наблюдателей и/или техников-метеорологов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Основы авиационной деятельности.	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2.	Непрерывный мониторинг метеорологической ситуации.	Оценка параметров погоды для выявления особых и развивающихся явлений погоды, которые влияют или, по всей вероятности, повлияют на зону ответственности на протяжении периода наблюдений; анализ и описание существующих местных погодных условий.
3.	Проведение наблюдений за метеорологическими явлениями и параметрами, значимыми для работы авиации и осуществление их регистрации.	Порядок наблюдений за метеорологическими параметрами и явлениями и их значительными изменениями в соответствии с документально установленными пороговыми уровнями и правилами; приборы и системы для измерения метеорологических величин; авиационные метеорологические коды, предназначенные для подготовки сводок погоды. Процедуры проведения регулярных и специальных наблюдений и осуществление регистрации их результатов по следующим параметрам: направление и скорость приземного ветра, включая пространственные и временные отклонения; видимость для авиационных целей, включая пространственные и временные отклонения; дальность видимости на ВПП, включая пространственные и временные отклонения; особые явления погоды; текущая погода; количество облаков, вид облаков, высота нижней границы облаков или вертикальная видимость; температура и влажность воздуха; атмосферное давление, определение QFE и QNH; дополнительная погодная информация, сдвиг ветра и особые погодные явления. Интерпретация параметров, наблюдаемых в автоматическом режиме для обеспечения репрезентативности результатов наблюдений с учетом местных условий в случае различий между автоматическими сенсорными технологиями и методами неавтоматизированного наблюдения. Обеспечение подготовки и проведения наблюдений соответствии с Приложением 3 к Конвенции ИКАО, ВМО-№49, региональными и национальными форматами, кодами и техническими регламентами касательно их содержания, точности и своевременности.
4.	Обеспечение качества работы систем и качества метеорологической информации.	Применение системы и процедур менеджмента качества Организации; проверка и подтверждение качества результатов метеорологических наблюдений перед их выпуском, включая актуальность содержания, срок действия и местоположение явления; выявление ошибок и упущений в метеорологических наблюдениях, исправление ошибок и упущений и осуществление сообщений о них, своевременное внесение и распространение поправок в соответствии с установленными процедурами.
5.	Передача метеорологической информации внутренним и внешним пользователям.	Обеспечение распространения результатов наблюдений назначенным группам пользователей через санкционированные средства и каналы связи; предоставление аэронавигационных метеорологических данных и информации ясным и кратким образом с использованием надлежащей терминологии; обращение внимания прогнозистов на идентифицированные и надвигающиеся существенные изменения в погоде в местном регионе.
6.	Управление безопасностью.	Принципы управления безопасностью полетов, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов.
7.	Человеческий фактор, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.	Введение в человеческий фактор, рабочие знания и навыки, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 88 к к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная и профессиональная подготовка специалистов по техническому обслуживанию метеорологического оборудования

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Основы авиационной деятельности.	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2.	Непрерывный мониторинг работы метеорологического оборудования (первичных датчиков, приборов, систем сбора, обработки и отображения метеорологической информации).	Принцип работы метеорологического оборудования и измеряемые им метеорологические параметры. Оценка параметров погоды для сопоставления получаемых данных от первичных метеорологических датчиков. Принцип действия устройства и правильного использования комплексной радиотехнической аэродромной метеорологической станции КРАМС-4 при метеорологическом обеспечении полетов. Принцип работы автоматизированных информационных систем (АИС) "Метео Консультант", "МетеоЭксперт", "МетеоДисплей", "МетеоЯчейка", "МАРС", "МетеоБрифинг", "МетеоЭксперт", программного комплекса ГИСМетео. Рабочая станция SADIS 2G", пакета программ приема-передачи метеорологических данных "МетеоСвязь", Центра коммутации сообщений (ЦКС) "МетеоТелекс", Система АТИС.
3.	Техническое обслуживание метеорологических систем и оборудования.	Руководства по эксплуатации, паспорта, формуляры, регламенты технического обслуживания; принципиальные схемы и техническое описание оборудования; планы и графики проведения технического обслуживания, поверки метеорологического оборудования и специального программного обеспечения; калибровка первичных датчиков и приборов; подготовительные работы перед процедурой поверки метеорологического оборудования; доработка эксплуатируемого оборудования; выполнение корректирующего технического обслуживания; выполнение превентивного технического обслуживания.
4.	Установка метеорологических систем и оборудования.	Нормативно-правовые акты и справочные материалы по тематике работы; основные методы выполнения наладочных работ; терминология, применяемая в специальной и справочной литературе, рабочих программах и инструкциях.
5.	Подготовка к эксплуатации, оценка работоспособности, модернизация систем и оборудования, разработка правил и стандартов технического обслуживания.	Правила, инструкции по проведению работ при подготовке позиций для размещения метеорологического оборудования на аэродроме; инструкция по настройке базового и специального программного обеспечения; протокол приемки-сдачи работ по подготовке позиций для размещения и установки изделий комплексной радиотехнической аэродромной метеорологической станции КРАМС-4 на месте эксплуатации (аэродроме); перспективы технического развития предприятия; перспективы развития и международный опыт эксплуатации комплексов метеорологического оборудования наблюдения за погодой; состояние и перспективы развития отечественной и зарубежной науки и техники в соответствующих областях знаний; действующие стандарты и технические условия на разрабатываемую техническую документацию, порядок и правила ее оформления.
6.	Управление безопасностью.	Принципы управления безопасностью полетов, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов.
7.	Человеческий фактор, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.	Введение в человеческий фактор, рабочие знания и навыки, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 89 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Профессиональная подготовка сотрудников по обеспечению полетов/полетных диспетчеров

Наименование учебной дисциплины	Краткое содержание учебной дисциплины
Воздушное право	Правила и положения, касающиеся держателя свидетельства сотрудника по обеспечению полетов; соответствующие правила и процедуры обслуживания воздушного движения.
Общие знания по воздушным судам:	Принципы работы силовых установок самолетов, систем и приборного оборудования. Эксплуатационные ограничения самолетов и силовых установок. Перечень минимального оборудования.
Расчет летных характеристик, процедуры планирования и загрузка	Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики воздушных судов; расчеты массы и центровки. Оперативное планирование полета; расчеты расхода топлива и продолжительности полета по топливу; процедуры выбора запасного аэропорта; управление крейсерским полетом по маршруту; увеличенная дальность полета. Подготовка и представление планов полета для целей ОВД. Основные принципы систем планирования с помощью компьютеров.
Человеческий фактор, возможности человека.	Возможности человека применительно к обязанностям диспетчера ОВД и ПВД.
Метеорология	1. Авиационная метеорология; перемещение областей низкого и высокого давления; структура фронтов, возникновение и характеристики особых явлений, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки.; 2. Понимание и применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов; коды и сокращения; правила получения и использование метеорологической информации.
Навигация.	Принципы аэронавигации и особенно правила выполнения полета по приборам;
Эксплуатационные правила	1. Пользование аэронавигационной документацией. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Процедуры, касающиеся авиационных происшествий и инцидентов; правила полетов в аварийной ситуации. 4. Процедуры, связанные с актами незаконного вмешательства и диверсиями в отношении воздушных судов.
Принципы полета.	Принципы полета, относящиеся к соответствующей категории воздушного судна.
Радиосвязь.	Правила ведения связи с воздушными судами и соответствующими наземными станциями.

Приложение 90 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по профессиональной подготовке операторов авиационных станций

Наименование учебного предмета	Краткое содержание учебного предмета
Воздушное право	1. Международное законодательство: конвенции, соглашения и организации. 2. Нормативно-правовые акты гражанской авиации Республики Казахстан. 3. правила и положения, касающиеся держателя свидетельства оператора авиационной станции. 4. Правила и процедуры ОВД. 5. Вертодромы на море. 6. Безопасность полетов. 7) авиационные происшествия и инциденты.
Общие знания по воздушным судам	1) принципы работы двигателей ВС, систем и приборного оборудования; 2) эксплуатационные ограничения ВС и двигателей; 3) перечень минимального оборудования.
Расчет летных характеристик, процедуры планирования и загрузка	1. Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС. Расчет массы и центровки. 2. Оперативное планирование полета. Расчеты расхода топлива и продолжительности полета по топливу. Процедуры выбора запасного аэродрома (вертодрома). Управление крейсерским полетом по маршруту. Увеличенная дальность полета. 3. Подготовка и представление планов полета для целей ОВД.
Возможности человека.	Возможности человека применительно к обязанностям оператора авиационной станции, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Метеорология	1. Авиационная метеорология и документы, регламентирующие метеообеспечение авиации. 2. Основные задачи метеорологического обеспечения в гражданской авиации. 3. Перемещение областей низкого и высокого давления. 4. Структура фронтов, возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки. 5. Понимание и применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов. 6. Коды и сокращения. 7. Мметеорологические приборы. Автоматические метеорологические станции; 8. Правила получения и использования метеорологической информации.
Навигация	1.Принципы аэронавигации. 2. Основные навигационные понятия. 3. Правила выполнения полетов. 4. Геоинформационные основы навигации. 5. Применение геотехнических средств навигации. 6. Применение радионавигационных средств. 7. Обеспечение безопасности полетов в навигационном отношении.
Эксплуатационные правила	1. Пользование аэронавигационной документацией. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Процедуры, касающиеся авиационных происшествий и инцидентов. Правила полетов в аварийной ситуации. 4. Процедуры, связанные с актами незаконного вмешательства и диверсиями в отношении ВС. 5. Технология работы оператора авиационной станции.
Принципы полета.	Принципы полета, относящиеся к соответствующей категории ВС.
Радиосвязь.	Правила ведения связи с воздушными судами и соответствующими наземными станциями.
Радиотехнические средства связи и навигации	1. Теория радио и работа радиостанций. 2. Основы и принципы работы радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи. 3. Технология работы радиооборудования морских установок.

Приложение 91 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по профессиональной подготовке операторов-инструкторов авиационных станций

Наименование учебного предмета	Краткое содержание учебного предмета
Методика практического обучения	1. Элементы эффективного обучения. 2. Организация и проведение стажировки. 3. Взаимоотношение инструктор-стажер. 4. Оценка и проверка уровня знаний. 5. Проведение анализа и исправление ошибок.
Воздушное право	1. Международное законодательство: конвенции, соглашения и организации. 2. Нормативные правовые акты в сфере гражданской авиации Республики Казахстан. 3. Правила и положения, касающиеся держателя свидетельства оператора авиационной станции. 4. Пправила и процедуры ОВД. 5. Вертодромы на море. 6. Безопасность полетов. 7. Аавиационные происшествия и инциденты.
Общие знания по воздушным судам	1. Принципы работы двигателей ВС, систем и приборного оборудования. 2. Эксплуатационные ограничения ВС и двигателей. 3. Перечень минимального оборудования.
Расчет летных характеристик, процедуры планирования и загрузка	1. Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС. Расчет массы и центровки. 2. Оперативное планирование полета. Расчеты расхода топлива и продолжительности полета по топливу. Процедуры выбора запасного аэродрома (вертодрома). Управление крейсерским полетом по маршруту. Увеличенная дальность полета. 3. Подготовка и представление планов полета для целей ОВД.
Возможности человека.	Возможности человека применительно к обязанностям оператора авиационной станции, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Метеорология	1. Авиационная метеорология и документы, регламентирующие метеообеспечение авиации. 2. Основные задачи метеорологического обеспечения в гражданской авиации. 3. Перемещение областей низкого и высокого давления. 4. Структура фронтов, возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки. 5. Понимание и применение авиационных метеорологических сводок, карт и прогнозов. 6. Коды и сокращения. 7. Метеорологические приборы. Автоматические метеорологические станции. 8. Правила получения и использования метеорологической информации.
Навигация	1. Принципы аэронавигации. 2. Основные навигационные понятия. 3. Правила выполнения полетов. 4. Геоинформационные основы навигации. 5. Применение геотехнических средств навигации. 6. Применение радионавигационных средств. 7. Обеспечение безопасности полетов в навигационном отношении.
Эксплуатационные правила	1. Пользование аэронавигационной документацией. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Процедуры, касающиеся авиационных происшествий и инцидентов. Правила полетов в аварийной ситуации. 4. Процедуры, связанные с актами незаконного вмешательства и диверсиями в отношении ВС.; 5. Технология работы оператора авиационной станции.
Принципы полета.	Принципы полета, относящиеся к соответствующей категории ВС.
Радиосвязь.	Правила ведения связи с воздушными судами и соответствующими наземными станциями.
Радиотехнические средства связи и навигации:	1. Теория радио и работа радиостанций. 2. Основы и принципы работы радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи. 3. Технология работы радиооборудования морских установок.

Приложение 92 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная подготовка специалистов по ЭРТОС

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Международные, национальные организации и стандарты	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2.	Ознакомление со службами воздушного движения, правилами использования воздушного пространства, метеорологией и техникой измерения высоты	Взаимоотношения пользователей воздушного пространства и заказчиков, организация воздушного движения, нормы эшелонирования и предупреждение столкновений, метеорология, высотомеры и назначение эшелонов полета, атмосфера и атмосферные процессы, метеорологические явления и их кодификация, метеорологические приборы и оборудование. Аэродинамика, конструкция и оборудование летательных аппаратов.
3.	Ознакомление с концепциями систем CNS/ATM	Речевая связь, связь "воздух – земля", связь "земля – земля", регистрация информации (в одной теме могут быть рассмотрены две группы вопросов), связь по линии передачи данных, навигация, радионавигационные средства, спутниковая система, технический обзор GNSS, спутниковая навигация, бортовые системы, летные проверки, наблюдение и радиолокационные системы, радиолокатор, управление наземным движением, форматы передачи радиолокационных данных, автоматическое зависимое наблюдение, будущие системы, радиолокационная станция, сети, специализированные сети ОрВД, обработка данных, обработка радиолокационных данных, обработка планов полета, дисплей (интерфейс пользователя), оперативные данные и данные об условиях эксплуатации, технические средства, электроснабжение, кондиционирование воздуха, мониторинг, электромагнитная совместимость.
4.	Специализация	1. Системы связи: речевая связь "воздух – земля", речевая связь "земля – земля", данные (введение в сети, национальные сети, международные сети, глобальные сети, протоколы), тракт передачи (линии связи, специализированные линии связи), регистраторы, правовые аспекты, обеспечение безопасности полетов и функциональной безопасности, охрана труда и техника безопасности. 2. Радионавигационные средства: концепции NAV, наземные системы (NDB/приводной радиомаяк, VDF/DDF/IDF, VOR, DME, ILS, MLS), спутниковые навигационные системы (GBAS, SBAS, ABAS, GPS, модернизированная GPS, Галилео, Глонасс), архитектура бортового навигационного оборудования, системы индикации, инерциальная навигация, вертикальная навигация, обеспечение безопасности полетов и функциональной безопасности, охрана труда и техника безопасности. 3. Наблюдение: принципы, первичный обзорный радиолокатор (наблюдение в целях УВД, метеорология), SMR, вторичный обзорный радиолокатор (ВОРЛ, М-ВОРЛ, режим S, условия работы), общий обзор принципов автоматического зависимого наблюдения (ADS-B, ADS-С, HMI), обеспечение безопасности полетов и функциональной безопасности, охрана труда и техника безопасности. 4. Обработка данных: принципы, функциональные возможности, цепь обработки данных, обработка данных (программный процесс, платформа аппаратных средств, жизненный цикл, подробная структура авиационных данных, обеспечение безопасности полетов и функциональной безопасности, охрана труда и техника безопасности; 5. Электроснабжение: распределение электроэнергии, UPS (Система бесперебойного электропитания), комплект двигателя и генератора (GenSet), аккумуляторы и аккумуляторные станции, сеть электроснабжения, обеспечение безопасности.
5.	Обеспечение безопасности	Принципы управления безопасностью полетов, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов, аспекты человеческого фактора.
6.	Возможности человека, включая контроль факторов угрозы и ошибок	Введение в человеческий фактор, рабочие знания и навыки, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 93 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Поддержание профессионального уровня специалистов ЭРТОС

№ п/п	Наименование модулей (тем, предметов)
1	Радиотехнические системы ОВД и АС УВД. Нормативно-техническая документация. Действия в непредвиденных ситуациях.
2	Обслуживание воздушного движения и правила полетов.
3	Службы аэронавигационной и метеорологической информации.
4	Теория полета и общие знания о ВС.
5	Человеческий фактор (включая принципы контроля факторов угроз и ошибок).
6	Управление безопасностью.

Приложение 94 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная подготовка специалистов по электросветотехническому обеспечению полетов (специалист, инженерно-технический персонал по эксплуатации электросветотехнического оборудования аэропортов и аэродромов)

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1.	Международные, национальные организации и стандарты	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.
2.	Ознакомление со службами гражданской авиации	Взаимоотношения пользователей воздушного пространства и заказчиков, организация воздушного движения, нормы эшелонирования и предупреждение столкновений, элементы метеорологии, атмосфера и атмосферные процессы, метеорологические явления метеорологические приборы и оборудование, измерение высоты и назначение эшелонов полета, конструкция и бортовое оборудование ВС. Ознакомление с концепциями систем CNS/ATM: речевая связь, связь "воздух – земля – воздух", связь "земля – земля", регистрация информации, радионавигационные средства, спутниковая система, бортовые системы, летные проверки, наблюдение и радиолокационные системы, управление наземным движением, автоматическое зависимое наблюдение, сети, дистанционный мониторинг. Аэродромы, осветительное и световое оборудование, требования ИКАО в отношении оборудования аэропортов и аэродромов.
3.	Специализация	Энергообеспечение объектов гражданской авиации, электротехнические основы, аккумуляторы и аккумуляторные станции, источники бесперебойного электропитания, дизель-генераторы, сеть электроснабжения, аппаратура ввода резерва, обеспечение безопасности полетов, информационные технологии, элементы компьютерной техники.
4.	Обеспечение безопасности	Безопасность в авиации, программы и принципы в области безопасности полетов, авиационная безопасность.
5.	Возможности человека, включая контроль факторов угрозы и ошибок	Введение в человеческий фактор, рабочие знания и навыки, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы.

Приложение 95 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Профессиональная подготовка руководителей организаций гражданской авиации и авиационных учебных центров

№ п/п	Наименование	Краткое содержание	Минимальный объем, уч.час.
1.	Международные и национальные стандарты	Национальные и международные авиационные организации и ассоциации, международные стандарты и рекомендуемая практика, национальное и международное воздушное право, трудовое законодательство, охрана труда и техника безопасности, охрана окружающей среды.	8
2.	Управление персоналом	Управление персоналом в системе современного менеджмента, система управления авиационным персоналом, кадровая политика и стратегия управления персоналом, наем, адаптация и высвобождение, обучение и развитие, мотивация и стимулирование трудовой деятельности, управление поведением.	4
3.	Система управления безопасностью	Принципы управления безопасностью в авиации, программы и принципы в области безопасности полетов, концепция риска и принципы оценки риска, процесс оценки уровня безопасности полетов, схема классификации рисков в рамках аэронавигационной системы, описание процесса оценки риска функционального сбоя, регулирование в сфере обеспечения безопасности полетов, авиационная безопасность.	4
4.	Общее и стратегическое управление (может быть разделен на части)	Современная компания: создание эффективной системы управления, системный взгляд на организацию бизнес-деятельности и работу высшего-менеджмента. Структурирование организации, принципы управления, информации, мотивации работников. Инструменты оптимальной организации деятельности подчиненных. Использование ресурсов. Стратегия и тактика. Коммуникация в деловом общении, ведение переговоров. Поводы для визита сотрудников правоохранительных органов в офис организации и проведения проверки. Запросы о предоставлении информации и документации, направляемые правоохранительными органами в организации: их правомерность, ответственность за непредставление ответов. Оперативно-розыскные мероприятия, проводимые в ходе проверок организаций: обследование помещений, зданий, сооружений, участков местности и транспортных средств, изъятие и исследование предметов и документов, опрос лиц и другие оперативно-розыскные мероприятия, проводимые в ходе проверки. Полномочия сотрудников правоохранительных органов: нормативные акты, которыми руководствуются сотрудники правоохранительных органов при проведении проверок.	8
5.	Система управления качеством	Политика в отношении систем управления качеством, семейство стандартов, документация, процессы аудита, отчеты о несоответствиях и корректирующие меры, инструкции, этапы сертификации.	6
6.	Человеческий фактор, возможности и ограничения человека	Введение. Роль руководителя в человеческом факторе, рабочие знания и навыки, аспекты, влияющие на возникновение ошибок авиационного персонала, психологические факторы, медицинские аспекты, организационные и социальные факторы, коммуникация, стресс, человеческая ошибка, методы работы, контроль факторов угрозы и ошибок.	8

Приложение 96 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по профессиональной подготовке специалиста по посадке вертолета на морскую установку

Наименование учебного предмета	Краткое содержание учебного предмета
Воздушное право	1. Международное законодательство: конвенции, соглашения и организации 2. Нормативные правовые акты в сфере гражданской авиации Республики Казахстан. 3. Вертодромы на море. Эксплуатация, физические характеристики и элементы. 4. Светосигнальное, аварийно-спасательное и противопожарное оборудование. Руководство аварийно-спасательными работами. 5. Безопасность полетов; 6. Авиационные происшествия и инциденты.
Расчет летных характеристик, процедуры планирования и загрузка	Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС. Расчет массы и центровки.
Возможности человека	Возможности человека применительно к специалисту по посадке вертолета на морские установки, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Метеорология	1. авиационная метеорология и документы, регламентирующие метеообеспечение авиации. 2. Основные задачи метеорологического обеспечения в гражданской авиации. 3. Возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки. 4. Коды и сокращения. 5. Метеорологические приборы. Автоматические метеорологические станции. 6. Правила получения и использования метеорологической информации.
Эксплуатационные правила	1. Пользование аэронавигационной документацией. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Оформление документов на перевозку пассажиров, багажа и грузов вертолетом. 4. Координация работ по посадке и высадке пассажиров, погрузке и выгрузке багажа и грузов во время вертолетных операций: 1) прием и отправке груза на внешней подвеске; 2) техническое обслуживание и текущий ремонт вертодрома на море и оборудования для обеспечения посадки и взлета ВС.
Радиосвязь	1. Правила ведения связи воздушными судами и соответствующими наземными станциями. 2. Обеспечение экипажа ВС информацией, необходимой для безопасного планирования и выполнения полета, а также для посадки и взлета ВС с вертодрома на море.
Радиотехнические средства связи и навигации	1. Основы и принципы работы радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи. 2. Осуществление настройки, проверки и управление средствами связи, радиотехнического обеспечения полетов и светосигнальным оборудованием, расположенными на вертодроме на море.

Приложение 97 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по профессиональной подготовке специалиста-инструктора по посадке вертолета на морскую установку.

Наименование учебного предмета	Краткое содержание учебного предмета
Методика практического обучения	1. Элементы эффективного обучения. 2. Организация и проведение стажировки. 3. Взаимоотношение инструктор-стажер. 4. Оценка и проверка уровня знаний. 5. Проведение анализа и исправление ошибок.
Воздушное право	1. Международное законодательство: конвенции, соглашения и организации. 2. Нормативные правовые акты в сфере гражданской авиации Республики Казахстан. 3. Вертодромы на море. Эксплуатация, физические характеристики и элементы. 4. Светосигнальное, аварийно-спасательное и противопожарное оборудование. Руководство аварийно-спасательными работами. 5. Безопасность полетов. 6. Авиационные происшествия и инциденты.
Расчет летных характеристик, процедуры планирования и загрузка	Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС. Расчет массы и центровки.
Возможности человека	Возможности человека применительно к специалисту по посадке вертолета на морские установки, включая принципы контроля факторов угрозы и ошибок.
Метеорология	1. Авиационная метеорология и документы, регламентирующие метеообеспечение авиации. 2. Основные задачи метеорологического обеспечения в гражданской авиации. 3. Возникновение и характеристики особых явлений погоды, которые влияют на условия взлета, полета по маршруту и посадки. 4. Коды и сокращения. 5. Метеорологические приборы. Автоматические метеорологические станции. 6. Правила получения и использования метеорологической информации.
Эксплуатационные правила	1. Пользование аэронавигационной документацией. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Оформление документов на перевозку пассажиров, багажа и грузов вертолетом. 4. Координация работ по посадке и высадке пассажиров, погрузке и выгрузке багажа и грузов во время вертолетных операций. 5. Прием и отправке груза на внешней подвеске. 6. Техническое обслуживание и текущий ремонт вертодрома на море и оборудования для обеспечения посадки и взлета ВС.
Радиосвязь:	1. Правила ведения связи воздушными судами и соответствующими наземными станциями. 2. Обеспечение экипажа ВС информацией, необходимой для безопасного планирования и выполнения полета, а также для посадки и взлета ВС с вертодрома на море.
Радиотехнические средства связи и навигации:	1. Основы и принципы работы радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи. 2. Осуществление настройки, проверки и управление средствами связи, радиотехнического обеспечения полетов и светосигнальным оборудованием, расположенными на вертодроме на море.

Приложение 98 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по профессиональной подготовке помощника специалиста по посадке вертолета на морскую установку

Наименование учебного предмета	Краткое содержание учебного предмета
Вертодромы на море	1. Эксплуатация вертодрома на море. Светосигнальное, аварийно-спасательное и противопожарное оборудование. Опасные сектора во время вертолетных операций. 2. Связь и сигналы во время вертолетных операций. 3. Координация работ по посадке и высадке пассажиров, погрузке и выгрузке багажа и грузов во время вертолетных операций. 4. Действия при чрезвычайных ситуациях во время вертолетных операций.
Эксплуатационные правила	1. Влияние загрузки и распределения массы на летно-технические характеристики ВС. 2. Эксплуатационные процедуры перевозки обычных и опасных грузов. 3. Прием и отправке груза на внешней подвеске. 4. Техническое обслуживание и текущий ремонт вертодрома на море и оборудования для обеспечения посадки и взлета ВС.

Приложение 99 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Перечень обязательных дисциплин, входящих в программу первоначальной подготовки кабинного экипажа

№ п/п	Наименование	Содержание
1.	Нормативы	Национальные и международные. Эксплуатанта.
2.	Авиационные правила	Правила, имеющие отношение к кабинному экипажу и роли уполномоченного органа.
3.	Основы авиации применительно к работе кабинного экипажа	Авиационная терминология. Общие знания в области теории полета. Распределение пассажиров в пассажирской кабине. Сфера деятельности. Своевременное внесение поправок и дополнений в руководства и другие документы регламентирующие служебные обязанности кабинного экипажа. Теория полета. Основные элементы воздушного судна. Метеорология и последствия отложений (снег, лед) на поверхности ВС. Система наддува ВС. Масса и баланс (центровка). Значение правильного размещения пассажиров в соответствии с массой и центровкой ВС. Турбулентность. Системы связи воздушного судна. Управление воздушным движением.
4.	Высотная физиология	Влияние усталости на человеческий организм при выполнении обязанностей кабинного экипажа в полете, включая факторы ограничения рабочего и полетного времени и требований к отдыху. Бдительность, физиологические эффекты усталости, физиология сна, циркадный ритм и изменений часового пояса. Влияние высоты. Гипоксия. Кислородные системы ВС и их использование. Расширение газа. Разгерметизация. Декомпрессионная болезнь.
5.	Стандартные рабочие процедуры (SOP)	Философия, структура и применение SOP. Выполнение кабинным экипажем служебных обязанностей в соответствии с руководством по производству полетов эксплуатанта. Координация и связь с экипажем. Эффективное взаимодействие между кабинным и летным экипажем. Коммуникативные методы. Общий язык общения и терминология. Инструктаж, предполетные / послеполетные обязанности. Проведение предполетной подготовки кабинного экипажа для определения аварийного расписания и действий членов кабинного экипажа в обеспечении безопасности. Предоставление необходимой информации по безопасности полетов, имеющей отношение при выполнении их функциональных обязанностей. Доступ в кабину пилотов и стерильность пилотской кабины. Прием и размещение пассажиров. Специальные категории пассажиров и необходимость размещения физически способных пассажиров оказать содействие кабинному экипажу при эвакуации, вблизи аварийных выходов. Размещение ручной клади. Правила безопасного размещения багажа и сервисного оборудования, без риска для находящихся в кабине пассажиров и в целях исключения случаев затруднений в использовании спасательного оборудования и аварийных выходов или их повреждения. Использование электронной аппаратуры в полете. Правила перевозки животных на борту ВС. Функциональные обязанности кабинного экипажа во время выполнения полетов, действия быстрого реагирования в аварийных ситуациях. Турбулентность / действия, предпринимаемые кабинным экипажем в случае турбулентности, включая обеспечение безопасности пассажирского салона. Заправка с пассажирами на борту. Недееспособность члена экипажа.
6.	Подготовка с учетом типа ВС, Подготовка с учетом модификаций ВС и Подготовка эксплуатанта	Согласно Приложениям 101, 102, настоящих Программ
7.	Авиационная безопасность	Терроризм. Анализ характера и степени угрозы. Безопасность кабины пилотов. Взаимодействие и связь в экипаже. Процедуры осмотра ВС. Взрывные устройства. Деструктивные пассажиры. Распознавание и управление пассажирами, находящимися в состоянии алкогольного или наркотического опьянения или агрессивно настроенными. Захват, угон ВС.
8.	Перевозка опасных грузов	Общие принципы. Запрещенные для перевозки грузы. Обозначение и маркировка. Распознавание незаявленных опасных грузов. Положения, касающиеся пассажиров и экипажа. Аварийные процедуры.
9.	Высотная разгерметизация	Воздействие на экипаж и пассажиров. Действия в случае разгерметизации.
10.	Гигиена, авиационная медицина и оказание первой помощи.	Суточный ритм и десинхроноз. Личная гигиена, прививки. Гигиена на борту. Инфекционные заболевания. Риск контакта с инфекционными заболеваниями и средства (противодействия) предотвращения подобных рисков. Дезинфекция и дезинсекция ВС. Обработка клинических отходов. Смерть на борту. Общая подготовка по вопросам авиационной медицины и способам выживания. Физиологическое воздействие полетов в частности: гипоксия, потребность в кислороде, функционирование евстахиевой трубы, а также баротравмы. Оказание первой помощи при следующих показаниях: воздушная болезнь; нарушения желудочно-кишечного тракта; гипервентиляция; ожоги; раны; потеря сознания; переломы и повреждения мягких тканей. Оказание срочной медицинской помощи в полете и первой помощи при следующих заболеваниях: астма; стресс и аллергические реакции; шок; диабет; удушье; эпилепсия; инсульт; и сердечный приступ. Использование соответствующего оборудования, включая кислород для оказания первой помощи. Первая доврачебная помощь на борту, включая реанимационные действия. Практическое обучение каждого члена кабинного экипажа сердечно-легочной реанимации (не прямой массаж сердца и легких, искусственное дыхание), с использованием специального манекена и учетом особенностей конфигурации ВС. Травмы. Роды на борту ВС. Документация для заполнения. Бортовые аптечки (состав и применение): аптечка первой помощи и аварийный медицинский запас.
11.	Порядок действий в нештатных и аварийных ситуациях	Действия кабинного экипажа в условиях аварийной ситуации. Пожары на борту ВС. Действия с целью ликвидации дыма и огня, а также определения фактического источника пожара. Постоянная проверка потенциальных пожароопасных зон, включая туалеты и датчики дыма. Классификация характеристик возгораний, применение веществ подходящего типа гашения и процедур, применимых для каждого отдельного типа возгорания. Методы применения веществ гашения, последствия неправильного применения средств пожаротушения и их использование в закрытом пространстве, включая практическое обучение действиям в условиях пожара, надевания и использования дымозащитного оборудования, используемого в авиации. Общие процедуры наземных аварийных служб, существующих на аэродромах. Действия в условиях задымления. Незамедлительное информирование летного экипажа, а также действия необходимые для координации и содействия, при обнаружении пожара или дыма. Подготовка к аварийной посадке на сушу/на воду. Ответственность и инициатива членов кабинного экипажа в случаях, при которых необходимо принимать решение о проведении эвакуации и других действий в аварийной ситуации. Подготовленная эвакуация на сушу/на воду. Методы, используемые для убеждения пассажиров и управления толпой, необходимые для ускорения аварийной эвакуации. Неподготовленная эвакуация на сушу/на воду. Неотложные медицинские состояния. Выживание. Принципы выживания во враждебной среде (например, полярные широты, пустыня, джунгли, море). Подготовка по выживанию в воде, которая включает фактическое надевание и использование спасательного жилета в воде, использование спасательных плотов или похожего оборудования, а также практическое применение этого оборудования в воде.
12.	Вводный курс Человеческий фактор в авиации и Оптимизация работы экипажа (CRM)	Человеческий фактор в авиации. Основные принципы и задачи CRM. Работоспособность и предел возможности человека. Индивидуально к каждому члену кабинного экипажа: 1) индивидуальная психологическая ориентированность, человеческие ошибки и надежность, отношения и поведения, самооценка; 2) стресс и управление стрессом; 3) утомляемость и бдительность; 4) уверенность в себе, владение ситуацией, восприятие и обработка информации.

Приложение 100 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Подготовка кабинного экипажа по курсу оптимизации работы экипажа (CRM)

Обязательные элементы подготовки по оптимизации работы экипажа (CRM)	Курс подготовки эксплуатанта по CRM	Курс при подготовке с учетом типа ВС	Ежегодная периодическая Подготовка	Курс подготовки старшего члена кабинного экипажа (SCC)
Общие принципы
Человеческий фактор в авиации. Основные принципы и задачи CRM. Работоспособность и предел возможности человека.	Требуется (если не входит в курс первоначальной подготовки).	Не требуется.	Не требуется.	Обзор.
Индивидуально к каждому члену кабинного экипажа
Индивидуальная психологическая ориентированность, человеческие ошибки и надежность, отношения и поведения, самооценка. Стресс и управление стрессом. Усталость и бдительность. Уверенность в себе, владение ситуацией, восприятие и обработка информации.	Требуется (если не входит в курс первоначальной подготовки).	Не требуется.	Обзор (3-летний цикл).	Не требуется.
В целом ко всему экипажу ВС
Выявление и предотвращение ошибок.	Углубленное изучение.	В соответствии с типом (типами) ВС.	Обзор (3-летний цикл).	Углубленное изучение (в отношении обязанностей старшего члена кабинного экипажа).
Совместное владение ситуацией, сбор и обработка информации.
Распределение рабочей нагрузки.
Эффективное взаимодействие и координация действий между всеми членами экипажа, включая стажеров, и различия в культуре.
Лидерские качества, сотрудничество, совместные действия, принятие решения, передача полномочий.
Индивидуальная и групповая ответственность, принятие решения и действия.
Выявление и управление человеческим фактором пассажиров включающее управление массами, управление стрессом, разрешение конфликтов, медицинский фактор.
Особенности, связанные с типами ВС (узко/широко фюзеляжный, одно/много палубный), состав летного и кабинного экипажа и количество пассажиров	Требуется	Углубленное изучение
К эксплуатанту и организации
Культура безопасности компании, стандартные рабочие процедуры (SOPs), организационные факторы, факторы связанные с видами деятельности эксплуатанта. Эффективная коммуникация и координация с другим персоналом компании и наземными службами. Участие в информировании об инцидентах и происшествиях связанных с безопасностью на борту.	Углубленное изучение.	В соответствии с типом (ми) ВС.	Обзор (3-летний цикл).	Углубленное изучение (в отношении обязанностей старшего члена кабинного экипажа).
Изучение и методический разбор происшествий (Тематические исследования).	Требуется.		Требуется.

Приложение 101 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Перечень обязательных дисциплин, входящих в программу подготовки кабинного экипажа с учетом типа, модификаций ВС

№ п/п	Наименование	Содержание
1	Описание ВС	Тип ВС. Основные размеры. Форма фюзеляжа ВС: узкая или широкая, однопалубный или двухпалубный. Скорость, высота, диапазон. Пассажиро-вместимость. Пассажирские кресла и ремни безопасности. Число летного экипажа и минимально необходимое число кабинного экипажа. Рабочие станции бортпроводника и ремни безопасности. Местоположение дверей/выходов кабины и высота порога. Багажные отсеки и негерметичные отсеки ВС. Системы ВС, имеющие отношение к обязанностям кабинного экипажа: 1) системы буфетно-кухонных стоек; 2) система освещения ВС; 3) туалетные комнаты; 4) двери, системы, сигналы и знаки. Кабина летного экипажа: 1) общее ознакомление; 2) механизм кресел пилотов и аварийные выходы; 3) эксплуатация двери кабины летного экипажа; 4) доступ к отсекам авиационного оборудования. Местоположение наименьшего риска для размещения предполагаемого взрывного устройства.
2	Аварийно-спасательное оборудование и установленные на борту системы ВС	Трапы и в случаях, где не установлено, использование любого вспомогательного средства эвакуации. Спасательные плоты и аварийные трапы, включая все оборудование, прилагаемое к спасательному плоту, и находящиеся в нем. Кислородная система, подача кислорода в кабине (выбрасываемые кислородные маски). Системы связи воздушного судна, средства связи.
3	Эксплуатация дверей и выходов	Использование и фактическое открытие, каждым членом кабинного экипажа, основных и аварийных выходов каждого типа или модификации в штатном и аварийном режиме. Демонстрация умения использовать другие выходы включая аварийные выходы из окон кабины пилотов.
4	Противопожарное и дымозащитное оборудование	Использование противопожарного и дымозащитного оборудования.
5	Обучение методам эвакуации	Обучение по использованию аварийного трапа.
6	Потеря дееспособности пилотов	Использование оборудования при потере пилотами дееспособности.
7	Оптимизация работы экипажа (CRM)	Оптимизация работы экипажа с учетом типа ВС.
8	Подготовка с учетом модификаций ВС	Выходы (тип, число, расположение и использование). Вспомогательные средства эвакуации (спасательный трап, надувной спасательный трап, спасательный плот, канат). Аварийно-спасательное оборудование, его размещение и использование. Системы воздушного судна, имеющие отношение к обязанностям членов кабинного экипажа. Стандартные процедуры и соответствующие практические занятия и/или тренажерные тренировки. Нештатные и аварийные процедуры и соответствующие практические занятия и/или тренажерные тренировки. Элементы конструкции, которые могут повлиять на нормальные и/или аварийные процедуры (лестницы, негорючие экраны, бытовые зоны, развернутые назад пассажирские кресла, грузовые отсеки, если они доступны из пассажирской кабины во время полета).

Приложение 102 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Перечень обязательных дисциплин входящих в программу подготовки эксплуатанта кабинного экипажа

№ п/п	Наименование	Содержание
1	Описание конфигурации кабины	Основные и дополнительные места кабинного экипажа "Станции" - местоположение (включая обзорность), система ограничения движения (привязные ремни), панели управления. Пассажирские кресла – общее представление, сопутствующие спецификационные характеристики ВС эксплуатанта и оборудование. Обозначенные зоны размещения багажа и других предметов. Туалетные комнаты - спецификационные характеристики, оборудование и системы, дополнительно установленные на данном типе ВС, характерные для данного эксплуатанта. Буфетно-кухонное оборудование - местоположение, бортовые кухонные приборы, системы водоснабжения и слива, включая механизмы отключения воды, раковины, водосток, зоны размещения предметов, панели управления, сигналы и знаки оповещения. Зоны отдыха экипажа (если ВС оборудовано) - местоположение, системы, средства управления, аварийно-спасательное оборудование. Разделительные перегородки кабины, разграничительные занавески. Местоположение лифта, использование, средства управления. Зона размещения выбросов/отходов (местоположение и размещение отходов). Пассажирская система поручней/ограждения (если ВС оборудовано) или альтернативные средства.
2	Аварийно-спасательное оборудование.	Спасательные жилеты для взрослых пассажиров и детей, и спасательные плавучие средства. Оказание первой помощи, система подачи кислорода в кабине, включая дополнительные системы подачи кислорода. Огнетушители. Дымозащитный кислородный капюшон (PBE). Топор. Аварийное освещение, включая аварийные переносные фонари. Средства связи, включая мегафоны. Аварийные трапы, спасательные плоты и прилагаемые к ним аварийно-спасательные комплекты и их содержание. Пиротехника (настоящие или учебные устройства). Аптечки первой помощи, комплекты медицинской помощи и их содержание. Другое переносное аварийно-спасательное оборудование (если предусмотрено).
3	Стандартные и аварийные процедуры.	Инструктаж пассажиров, демонстрация инструкций по безопасности и регулярная проверка кабины. Сильная воздушная турбулентность. Разгерметизация, медленная и внезапная декомпрессия, включая использование каждым членом кабинного экипажа индивидуального переносного кислородного оборудования. Другие нештатные ситуации в полете.
4	Управление толпой (Crowd Control).	Методы связи между летным и кабинным экипажем и использование всех средств связи, включая трудности координации в заполненной дымом среде. Устные команды. Физические усилия, необходимые для содействия быстрой эвакуации пассажиров по трапу. Перенаправление пассажиров от непригодных дверей/выходов. Удаление пассажиров на безопасное расстояние от ВС после эвакуации. Эвакуация пассажиров отдельных категорий с учетом пассажиров с ограниченными возможностями. Полномочия и лидерство.
5	Подготовка по пожаротушению и действиям в задымленном пространстве.	Тушение фактического пожара в кабине ВС. Надевание и использование дымозащитного капюшона "PBE" в заполненной дымом среде, с целью определения фактического источника пожара и дыма.
6	Процедуры эвакуации.	Процедуры эксплуатанта при: 1) подготовленной эвакуации (на сушу/на воду); 2) неподготовленной эвакуации (на сушу/на воду).
7	Процедуры при потере дееспособности пилотов.	Процедуры, связанные с потерей дееспособности пилотов.
8	Оптимизация работы экипажа (CRM).	Курс подготовки эксплуатанта по CRM.

Приложение 103 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Перечень обязательных дисциплин, входящих в программу периодичной подготовки кабинного экипажа

№ п/п	Перечень обязательных дисциплин периодической подготовки каждые 12 месяцев.	Содержание
1.	Демонстрация эксплуатации основных и аварийных выходов каждого эксплуатируемого типа и модификации ВС без фактического использования.
2.	Расположение и использование всего аварийно-спасательного оборудования, установленного или перевозимого на борту.
3.	Использование спасательного жилета, переносного кислородного баллона и дымозащитного устройства (PBE).
4.	Стандартные рабочие процедуры (SOP)	Размещение предметов в пассажирском салоне. Процедуры, применяемые при отложениях на поверхности ВС.
5.	Аварийные процедуры	Действия в условиях задымления. Тушение пожара на борту ВС. Высотная разгерметизация. Процедуры при потере пилотами дееспособности. Методы управления пассажирами.
6.	Аварийное расписание для каждого типа, на котором выполняются полеты.
7.	Особенности модификаций ВС (если есть) для каждого типа, на котором выполняются полеты.
8.	Процедуры эвакуации	Подготовка к аварийной посадке на сушу. Подготовленная эвакуация на сушу. Неподготовленная эвакуация на сушу.
9.	Обзор инцидентов и происшествий.
10.	Оптимизация работы экипажа.
11.	Аспекты авиационной медицины и оказание первой помощи с использованием соответствующего оборудования.
12.	Процедуры по авиационной безопасности.
13.	Перевозка опасных грузов (подготовка каждые 24 месяца).
	Дополнительные обязательные дисциплины периодической подготовки каждые 36 месяцев
14.	Эксплуатация и фактическое открытие каждым членом кабинного экипажа, на учебном тренажере или действующем ВС, основных и аварийных выходов каждого типа или модификации ВС в штатном и аварийном режиме.
15.	Фактическое использование каждым членом кабинного экипажа на учебном тренажере или действующем ВС, бронированной двери кабины летного экипажа как в штатном, так и в аварийном режиме, механизма регулировки пилотского кресла, а также использование привязных ремней безопасности и кислородного оборудования, в случае потери работоспособности пилота.
16.	Демонстрация эксплуатации всех других выходов, включая форточки в кабине пилота в случае аварийного покидания.
17.	Практическая демонстрация использования контрольно-проверочных листов летного экипажа (для летного экипажа, состоящего из 2-х пилотов).
18.	Тушение видов/типов возгораний с использованием дымозащитного оборудования (PBE) в закрытой создающей дымовую завесу среде.
19.	Реалистическое и практическое обучение использованию всего противопожарного оборудования, имеющегося на борту.
20.	Процедура эвакуации	Подготовка к аварийной посадке на сушу/воду. Подготовленная эвакуация на сушу/воду. Неподготовленная эвакуация на сушу/воду.
21.	Демонстрация использования спасательного плота или надувного трапа, где приспособлено.
22.	Использование пиротехники (наглядных устройств).

Приложение 104 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Перечень обязательных дисциплин, входящих в программу подготовки старшего члена кабинного экипажа

№ п/п	Наименование	Содержание
1.	Проведение предполетного брифинга	Организация работы кабинного экипажа. Распределение обязанностей и позиций по аварийному расписанию внутри кабинного экипажа. Информация по рейсу (тип ВС, аварийно-спасательное оборудование, дальность полета, учет отдельных категорий пассажиров, младенцев, в частности пассажиров с ограниченными возможностями, в том числе для перевозки которых используются носилки).
2.	Взаимодействие в экипаже ВС	Порядок, обязанности и линейная структура управления в экипаже. Важность координации и взаимодействия внутри экипажа. Потеря дееспособности пилотов.
3.	Обзор нормативных документов в сфере гражданской авиации и требований эксплуатанта	Инструктаж пассажиров, карты пассажирских инструкций. Закрепление буфетно-кухонного оборудования. Размещение ручной клади в салоне. Использование электронных средств на борту. Процедуры дозаправки с пассажирами на борту. Турбулентность. Ведение полетной документации.
4.	Отчетность об инцидентах и происшествиях.
5.	Человеческий фактор и оптимизация работы экипажа (CRM)	"Курс подготовки старшего члена кабинного экипажа".
6.	Ограничения летного и рабочего времени и требования к отдыху (FTL).

Приложение 105 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Список квалификационных допусков на тип/модификацию ВС

Квалификационные допуска кабинного экипажа на тип/модификацию ВС
1	Номер идентификационного документа кабинного экипажа.
2	Полное имя члена кабинного экипажа. Вышеупомянутое лицо может действовать в качестве члена кабинного экипажа на борту, только в том случае если его/ее квалификационный допуск на тип и модификацию ВС, упомянутые ниже, с указанием дат ДД/MM/ГГГГ, соответствует условиям периода действия, указанным в данных Программах.
3	Орган выдачи: (имя, почтовый адрес, справочный номер AOC (СЭ) и одобрения, печать или логотип).
4	Дата выдачи: (ДД/MM/ГГГГ).

1	2	3	4	5	6	7	8
	Квалификационный допуск действителен до:	Подготовка с учетом типа ВС	Подготовка Эксплуатанта	Подготовка с учетом модификаций ВС	Рейсовая стажировка	Последняя Периодичная подготовка	Восстановительная подготовка (если применимо)
Тип ВС 1
Модификация ВС
Тип ВС 2
Модификация ВС
Тип ВС 3
Модификация ВС

Приложение 106 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке персонала по аэродромному обеспечению полетов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Системы управления безопасностью полетов.	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП аэропортов.
2	Организация, цели и задачи аэродромного обеспечения полетов.	Основные положения по эксплуатации аэродромов гражданской авиации. Основные задачи аэродромного обеспечения полетов. Эксплуатационное содержание летных полей аэродромов (состав работ, термины и определения). Текущий и капитальный ремонты. Задачи служб по аэродромному обеспечению полетов.
3	Планировочные решения аэродромов.	Нормативные требования к рельефу искусственных покрытий и грунтовых элементов аэродромов. Контроль геометрических параметров поверхности искусственных покрытий и грунтовых элементов аэродромов.
4	Аэродромные покрытия.	Существующий технический уровень и основные направления совершенствования конструкций искусственных аэродромных покрытий. Основные положения нормативных документов по устройству жестких и нежестких аэродромных покрытий. Новые перспективные конструкции аэродромных покрытий (из высокопрочного бетона и фибробетона, из регенерированного асфальтобетона и др.). Области применения различных видов аэродромных покрытий. Основные причины усиления аэродромных покрытий. Конструкции усиления: 1) жестких покрытий жесткими; 2) жестких покрытий асфальтобетоном; 3) нежестких покрытий жесткими; 4) нежестких покрытий нежесткими. Области применения различных видов конструкций усиления аэродромных покрытий. Метод ACN-PCN для оценки возможности эксплуатации воздушных судов на аэродромных покрытиях Сущность и область использования методики ACN-PCN. Кодирование несущей способности аэродромных покрытий по методике ACN-PCN. Примеры использования методики ACN-PCN. Эксплуатационные требования к поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродромов Основные показатели состояния поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродромов в стадии эксплуатации: ровность поверхности, ее чистота (отсутствие грязи, песка, посторонних предметов и т. п.), наличие на ней атмосферных осадков, а также фрикционные свойства. Влияние этих показателей на безопасность производства взлетно-посадочных операций. Требования нормативных документов к перечисленным показателям.
5	Технология и организация строительных работ, которые обеспечивают безопасность полетов на аэродромах.	Технология ремонта аэродромных покрытий (современные материалы, механизмы). Контроль качества работ Сроки службы аэродромных покрытий. Виды разрушений различных типов аэродромных покрытий. Текущий ремонт аэродромных покрытий. Материалы и оборудование для выполнения текущего ремонта аэродромных покрытий. Технология выполнения работ. Плановый и капитальный ремонты аэродромных покрытий. Операционный и приемочный контроль качества работ. Организация работ по реконструкции и ремонту элементов летных полей в условиях действующего аэропорта Требования к организации и проведению работ при реконструкции и ремонте летных полей в условиях действующего аэропорта. Взаимодействие служб аэропорта при выполнении работ на летном поле сторонними организациями.
6	Требования эксплуатации аэродромов.	Осмотр летного поля аэродрома. Измерение параметров состояния летного поля. Контроль и оценка состояния элементов летного поля аэродромов Периодичность осмотров летного поля. Проверка состояния поверхности аэродромных покрытий и грунтовых элементов аэродрома. Параметры состояния летного поля, их измерение, учет и контроль. Коэффициент сцепления колес самолета с аэродромным покрытием и его влияние на безопасность взлетно-посадочных операций. Методы и средства контроля коэффициента сцепления Коэффициент сцепления как важнейший показатель пригодности аэродрома к полетам. Физическая сущность коэффициента сцепления и факторы, влияющие на его величину. Механизмы влияния коэффициента сцепления на безопасность производства взлетно-посадочных операций самолетов при различном состоянии поверхности аэродромных покрытий. Нормативная градация числовых значений коэффициента сцепления. Порядок, регулярность и методика проведения измерений коэффициента сцепления с использованием отечественных технических средств. Принятая в ИКАО унификация принципов измерения сцепления на ИВПП различными техническими средствами. Современные измерительные технические средства: DBV, SFT, страдограф, скидометр, таплиметр. Явление глиссирования колес самолетов и методы борьбы с ним Виды глиссирования колес самолетов. Физическая сущность и условия возникновения вязкого, динамического и парового глиссирования. Глиссирование колес как фактор, снижающий безопасность взлетно-посадочных операций самолетов. Специальные методы борьбы с глиссированием колес самолетов: повышение шероховатости и поперечных уклонов поверхности аэродромных покрытий, нарезка водоотводных бороздок, применение дренирующих асфальтобетонных покрытий. Содержание аэродромных покрытий в летний период Методы и средства механизации работ по очистке аэродромных покрытий от различных видов загрязнений (пыли, грязи, песка, металлических и прочих посторонних предметов, пролитых топлив и масел, наслоений резины). Поливка и мойка аэродромных покрытий. Нанесение маркировочных знаков на аэродромные покрытия, восстановление герметичности швов (применяемые материалы, приемы и средства механизации работ). Зимнее содержание аэродромов Механический и тепловой способы очистки аэродромных покрытий от снега (технология и средства механизации работ). Патрульная и объемная снегоочистка. Особенности производства снегоуборочных работ на перронах и МС. Механический, тепловой и химический способы предупреждения образования гололеда на аэродромных покрытиях; тепловой и химический способы удаления образовавшегося гололеда (технология и средства механизации работ). Перспективы применения обогреваемых аэродромных покрытий. Способы удаления снежно-ледяного наката. Особенности зимнего содержания грунтовых элементов аэродромов. Информация о международном опыте зимнего содержания аэродромов. Содержание и ремонт водоотводных и дренажных систем аэродромов Очистка водоотводных и дренажных сооружений от посторонних предметов, грязи и ила. Характерные виды и причины возникновения неисправностей и разрушений водоотводных и дренажных сооружений. Способы их ремонта. Используемые ремонтные материалы.

Приложение 107 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке персонала по орнитологическому обеспечению полетов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Системы управления безопасностью полетов	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП аэропортов.
2	Организация, цели и задачи управления дикой природой в том числе и орнитологического обеспечения полетов	Понимание характера и масштаба проблемы управления дикой природой и определения угрозы в контексте деятельности авиации. Основные понятия и задачи управления дикой природой (состав работ, термины и определения). Задачи служб и специалистов по управлению дикой природой. Стандарты и рекомендуемая практика ИКАО, требования национального законодательства инструктивный материал в области управления дикой природой, включая орнитологическое обеспечение полетов. Программа аэропорта по управлению дикой природой (использование моделей передовой практики).
3	Местные экологические и биологические особенности дикой природы	Наблюдения за дикой природой и идентификации ее представителей, включая использование соответствующих справочников. Редкие виды, находящиеся под угрозой исчезновения, сохранение которых вызывает особую обеспокоенность, а также касающаяся этих видов политика эксплуатанта аэропорта. Орнитологическое обследование района размещения аэропорта.
4	Останки представителей дикой природы	Политика и процедуры в отношении сбора и идентификации останков представителей дикой природы, погибших в результате столкновений с воздушными судами.
5	Меры контроля за дикой природой	Долгосрочные (пассивные) меры контроля, включая управление средой обитания на территории аэропорта и его окрестностях, определение объектов привлечения представителей дикой природы, политика в отношении растительности, защита аэронавигационных средств, дренажные системы и практические меры по организации водоемов. Краткосрочные (активные) тактические меры с использованием хорошо зарекомендовавших себя эффективных средств удаления и разгона представителей дикой природы, а также методы их контроля. Огнестрельное оружие и безопасность на местах, включая использование персональных средств защиты.
6	Ведение документации	Ведение записей об активности представителей дикой природы, меры контроля и процедуры отчетности (план аэропорта по управлению дикой природой), руководство аэродрома по управлению дикой природой
7	Риск столкновений с представителями дикой природы	Оценки риска столкновений с представителями дикой природы и принципы управления таким риском, а также то, как они интегрированы в систему управления безопасностью полетов в аэропортах.

Приложение 108 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке персонала по обеспечению авиаГСМ

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Системы управления безопасностью полетов	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП аэропортов.
2	Организация, цели и задачи службы ГСМ	Основные положения по эксплуатации складов ГСМ в аэропортах. Основные задачи обеспечения авиаГСМ. Эксплуатация складов ГСМ (состав работ, термины и определения). Задачи службы ГСМ в аэропортах.
3	Авиационные горюче-смазочные материалы	Сравнительная характеристика авиационных топлив, требования нормативной документации. Экологические требования. Европейские, международные стандарты. присадки к топливам. Виды авиаГСМ (включая керосин марки Jet A1) и спецжидкостей (ПОЖ, ПВКЖ), их эксплуатационные свойства и их влияние на надежность и эффективность работы функциональных систем самолета, безопасность полетов.
4	Современное технологическое оснащение топливообеспечения	Отечественный и мировой опыт. порядок хранения авиаГСМ и спецжидкостей. Подготовка к выдаче авиаГСМ и спецжидкостей на заправку ВС. Эксплуатация и обслуживание технологического оборудования топливозаправочного комплекса аэропорта. Техника безопасности и охрана труда.
5	Контроль качества авиа ГСМ	Современная лабораторная база. Виды контроля качества авиаГСМ. Причины ухудшения качества авиаГСМ. Аэродромный контроль качества. Отечественный и зарубежный опыт.
6	Охрана окружающей среды	Задачи и организация охраны окружающей среды на объектах топливообеспечения. Инновационные технологии. Международный опыт.
7	Регламентирующие документы.	Руководящие документы и нормативно-техническая документация. Сравнительный анализ по странам мира.

Приложение 109 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Тематика дисциплин по теоретической подготовке персонала по аварийно-спасательному обеспечению полетов

№ п/п	Наименование	Краткое содержание
1	Системы управления безопасностью полетов.	Требования стандартов и рекомендованной практики ICAO и государственных нормативно-правовых актов касательно обеспечения безопасности полетов. СУБП аэропортов.
2	Организация поискового и аварийно-спасательного обеспечения полетов.	Требования к организации поискового и аварийно-спасательного обеспечения полетов, распределение ответственности и обязанностей по проведению поискового и аварийно-спасательного обеспечения полетов между эксплуатантами аэропортов, местными исполнительными государственными органами, специализированными государственными службами.
3	Организация противопожарной защиты на аэродромах ГА.	Категории пожарной безопасности аэродромов, требования к количеству пожарной техники, огнетушащему составу на аэродромах, численности и квалификации персонала аэропортов.
4	Динамика пожара, токсичность продуктов горения, оказание первой доврачебной помощи.	Причины возгорания, распространения огня. Токсичность продуктов термического разложения. Оказание первой медицинской помощи.
5	Огнетушащие составы, техника тушения пожаров.	Типы огнетушащих веществ, их ограничения, эффективность применения огнетушащих веществ для различных типов возгораний. Ликвидация пожаров на различных этапах горения. Три типа ликвидации пожаров: Метод прямого тушения пожаров путем использования струи воды в очаг возгорания. Непрямой метод тушения в случаях повышения температуры, когда возможно воспламенение кабины воздушного судна или в зоне распространения огня. Метод пространственного тушения в ситуации, когда пламя питается топливом, как, например, в случае возгорания двигателя воздушного судна.
6	Пожарная техника и снаряжение. Техническое обслуживание и ремонт.	Виды пожарной техники, оборудования. Изучение материальная части аэродромных пожарных автомобилей. Управление и эксплуатация пожарных автомобилей и снаряжения. Программы технического обслуживания и ремонта пожарных автомобилей, проведение проверок и испытаний снаряжения, аварийно-спасательного оборудования. Ведение записей.
7	Схема аэродрома.	Схема аэродрома. Площадь маневрирования. Определение альтернативных маршрутов, если установленные маршруты заблокированы. Знание участков аэродромов, которые в определенное время года или при определенных обстоятельствах становятся непроходимыми. Определение ориентиров, которые могут быть нечетко видимы. Эксплуатация пожарных автомобилей на аэродромах с различными ландшафтами и погодными условиями. Способность определять наилучший маршрут до места назначения. Использование карт аэродрома с размеченной сеткой (квадратами) как инструмент оперативного реагирования при авиационных происшествиях и инцидентах. Оповещение аэродромным диспетчерским пунктом об авиационном происшествии/инциденте, месте его локации.
8	Основные данные о конструкции ВС и их пожарная опасность.	Основные типы воздушных судов, обслуживаемые в аэропортах. Диаграммы производителей воздушных судов с общими процедурами проведения аварийно-спасательных работ на них. Изучение основных технических характеристик воздушных судов различных типов: 1) основные и аварийные выходы; 2) принципы открытия основных и аварийных дверей, аварийные трапы, меры предосторожности; 3) схемы рассадки пассажиров; типы топлива и расположение топливных баков; 4) местоположение аккумуляторов, выключатели; 5) композиционные материалы; 6) место аварийного вырубания обшивки; 7) схемы размещения огнетушителей на воздушных судах, источники воды и жидкости на воздушных судах. Особенности широкофюзеляжных пассажирских воздушных судов с двумя пассажирскими палубами.
9	Развитие пожаров на ВС и организация их тушения.	Развертывание аварийно-спасательного оборудования, пожарных автомобилей, техники и персонала с учетом требований безопасности, уклонов поверхности, направления ветра и прочих факторов в целях своевременного и эффективного спасения пассажиров и экипажа из горящего или способного воспламениться воздушного судна. Различные схемы развертывания аварийно-спасательного оборудования. Методы изолирования фюзеляжа от возгорания, охлаждение фюзеляжа, организация путей эвакуации людей, контроль над пламенем для проведения эвакуации людей из воздушного судна. Применение огнетушащей пены для максимального охлаждения и подавления пламени. Применение отличных от пены огнетушащих средств (сухие огнетушащие материалы) особенно для очагов возгорания, для которых применение пенного огнетушащего состава ограничено, например, воспламенение топлива, пламя в закрытых полостях, таких как крыльевые полости или воспламенение двигателей или колодца шасси.
10	Спасание людей на ВС.	Процедуры поиска людей в воздушном судне и в его непосредственной близости, а также на пути движения воздушного судна. Методы эффективной эвакуации людей из воздушного судна. Преимущества использования основных дверей воздушного судна для эвакуации людей. Случаи силового вскрытия конструкции фюзеляжа при спасательных работах. Обозначение мест вскрытия (вырубания) фюзеляжа в аварийных ситуациях. Применение различного оборудования для вскрытия фюзеляжа. Подъем и перемещение пострадавших в ходе их эвакуации.
11	Организация аварийной связи.	Порядок применения первичных и вспомогательных средств радиосвязи, установленных на аварийных станциях и автомобилях. Порядок ведения радиотелефонной связи, использование установленной фразеологии. Визуальные сигналы для общения спасателей с летным составом в случае аварийной ситуации.
12	Эффективное управление личным составом.	Лидерские качества руководителя аварийно-спасательными работами. Руководство и мотивация личного состава аварийно-спасательных команд в сложной кризисной обстановке.
13	Пожарно-строевая и физическая подготовка личного состава.	Требования к физической подготовке спасателей. Использование спасателями газодымозащитного оборудования, пользование канатами, лестницами, тяжелым вооружением и выполнение продолжительных спасательных операций, в том числе освобождение, эвакуация, перемещение пострадавших, требующих соответствующей физической подготовки.

Приложение 110 к Типовым программам профессиональной подготовки авиационного персонала, участвующего в обеспечении безопасности полетов

Первоначальная подготовка специалистов координационного центра поиска и спасания

№п/н	Наименование	Краткое содержание
1	Основы воздушного права и правовое обеспечение.	Международное воздушное право. Стандарты и рекомендуемая практика ИКАО в области поиска и спасания (SAR). Правовое регулирование Республики Казахстан в сфере поиска и спасания. Сотрудничество государств по вопросам поисково-спасательного обеспечения.
2	Организация поиска и спасания и координация.	Службы поиска и спасания. Поисково-спасательные команды. Районы поиска и спасания. Координационные и вспомогательные центры поиска и спасания. Средства связи поисково-спасательной службы. Поисково-спасательное оборудование. Планы операции. Подготовка личного состава и учения.
3	Порядок проведения поисково-спасательных операций.	Информация об аварийном состоянии. Действия координационных центров поиска и спасания. Действия участников ситуации, требующей организации поисково-спасательных мероприятий. Сигналы, применяемые при поисково-спасательных операциях.
4	Стажировка на рабочем месте.	Действия координационных центров поиска и спасания. Взаимодействие с другими ведомствами и службами. Передача информации.