"Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 4 қаңтарда № 18152 болып тіркелді.

? БҰЙЫРАМЫН:

1. "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына (Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерінің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14235 болып тіркелді, 2016 жылғы 28 қыркүйектегі "Әділет" Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

атауы мынадай редакцияда жазылсын:

"Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы";

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"1. Мыналар:

1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар (сөйлеу тілі жалпы дамымаған) балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар (көру қабілеті бұзылған) балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар (есту қабілеті бұзылған) балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі (зерде бұзылыстары) бар балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар (тірек-қимыл аппараты бұзылған) балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы;

7) осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі (дамуында күрделі бұзылыстары) бар балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы бекітілсін.";

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасында:

оң жақтағы жоғарғы бұрышы мынадай редакцияда жазылсын:

"Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 1-қосымша";

осы бұйрыққа 1, 2, 3, 4, 5 және 6-қосымшаларға сәйкес 2, 3, 4, 5, 6 және 7 - қосымшалармен толықтырылсын.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмелерін ресми жариялау үшін мерзімді баспасөз басылымдарына және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесіне, сондай-ақ Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне орналастыру үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң қызметі және халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министрі Э.А. Суханбердиеваға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрі

Е. Сағадиев

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 1-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 2-қосымша

Сөйлеу тілі жалпы дамымаған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Сөйлеу тілі жалпы дамымаған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарламаның мақсаты сөйлеу тілі жалпы дамымаған (бұдан әрі - СТЖД) балаларда бастауыш мектеп бағдарламасы бойынша әрі қарай ана тілін меңгеруге сапалы дайындыққа және қоршаған ортада әлеуметтік бейімделуге, жалпы дамуына ықпал ететін, қарым-қатынас мәдениетін және сөйлеу белсенділігінің базалық үрдістері мен қызметін қалыптастыру.

3. Бағдарлама міндеттері:

1) қарым-қатынасты қажетсіну деңгейін жоғарылату және қоршаған ортадағы адамдарға қызығушылығын тәрбиелеу;

2) импрессивті және экспрессивті сөйлеуді дамыту (енжар және белсенді сөздікті жүйелендіру және байыту);

3) ауызша байланыстырып сөйлеуді дамыту (диалогтық және монологтық);

4) ауызша коммуникацияның лексико-грамматикалық құралдарын белсендендіру және қалыптастыру;

5) қызығушылықтарын үйлестіруге бағытталған ересектер және құрбыластарымен түрлі өмірлік жағдайлардағы вербалды және вербалды емес құралдарды дамыту;

6) байланыстырып сөйлеудің түрлі бейнелерін және оның белгілерін тани алу икемділігін, әңгімені құрастыру және қайталап айту дағдысын қалыптастыру;

7) артикуляциялық моторика қозғалыстарының кинестетикалық және кинетикалық негіздерін қалыптастыру;

8) толыққанды дыбыс айту дағдыларын (сақталған дыбыстарды нақтылау, жоқ дыбыстарды шығару, бұрмаланып айтылатын дыбыстарды түзету, автаматтандыру және сөйлемдегі басқа дыбыстардан ажырату);

9) шартты түрде есту және көру арқылы қабылдау мен назарды қалыптастыру;

10) фонематикалық есту мен фонематикалық қабылдауды дамыту;

11) сөйлеу кезінде интонациялық құралдарды меңгеру дағдыларын жетілдіру;

12) коммуникативті, ойындық және түрлі әрекеттер процесінде ұйымдастырушылық әрекеттерді, дербестікті, белсенділікті дамыту;

13) мектепке деген ынтаны қалыптастыру және мектепке дайындық.

4. Бағдарлама сөйлеу бұзылыстары бар балаларда ауызша байланыстырып сөйлеудің дамуына, қарым-қатынастың лексико-грамматикалық және фонетико-фонематикалық құралдарының қалыптасуына, сөйлеу кемістіктерін дұрыстауға, эмоционалды-еріктік және танымдық аймақтарының жетілмеуін түзетіп, ЖСТД бар мектепке дейінгі балаларды мектепке оқуға дайындауға және мектепте туындаған мәселелердің алдын алуға ықпал етеді.

5. Әр саладағы күтілетін нәтижелер сабақтардағы оқу мақсаттарының жүйесі арқылы беріледі.

6. Бағдарламаның мазмұны балалардың дене және психологиялық дамуының жас кезеңдерін қамтиды:

1) бірінші кіші топ - 2 - 3 жастағы балалар;

2) екінші кіші топ - 3 - 4 жастағы балалар;

3) ортаңғы топ - 4 - 5 жастағы балалар;

4) мектепке дейінгі ұйымдағы ересектер - 5 - 6 жастағы балалар;

5) жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы - 6 - 7 жастағы балалар.

2-тарау. Бірінші кіші топ (2-3 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

7. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны бұл топта тіл дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

8. Мақсаты қолжетімді сөйлеу құралдарымен сөйлеу қарым-қатынас дағдыларын және қоршаған ортадағы адамдардың сөйлеуіне қызығушылықты дамыту болып табылады.

9. Міндеттері:

1) сөйлеуді түсінуді дамыту;

2) енжар және белсенді сөздікті кеңейту;

3) тілдің лексико-грамматикалық құралдарын қалыптастыру;

4) түрлі формалар және іс-әрекет түрлерінде ауызша байланыстырып сөйлеудің алғышарттарын қалыптастыру;

5) балаларды бір-бірімен қарым-қатынасқа итермелеу.

2-параграф. 1-жартыжылдық

10. Тіл дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру, фонематикалық түсініктердің алғышарттарын қалыптастыру, жалпы сөйлеу дағдыларын тәрбиелеу.

11. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) қолжетімді лексикалық тақырыптар бойынша енжар сөздікті жинақтау және қоршаған ортадағы адамдардың сөзін түсіну көлемін кеңейту;

2) заттар мен әрекеттерді олардың ауызша атауымен сәйкестендіре алуға үйрету, түрлі әрекеттерді түсіне алуды қалыптастыру;

3) "ма, ме" демеулік шылауларын пайдаланып болымды және болымсыз етістік бұйрықтарын дифференциациялау;

4) "үстінде" және "жанында" үстеулерін қолдануды үйрету;

5) зат есімнің жекеше және көпше түрін ажырата алуды дамыту;

6) жай сөйлемдерді түсіне алуды дамыту: "бастауыш+баяндауыш", "бастауыш+толықтауыш+баяндауыш";

7) жанама септіктер сұрақтарын түсінуді қалыптастыру;

8) заттық және сюжеттік суреттер бойынша қарапайым сұрақтарды түсінуін балаларға оқыту.

12. Экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру (бұнда сөйлеудің кез-келген фонетикалық рәсімделуі рұқсат етіледі):

1) қысқа сөйлемдермен, сөз тіркестерімен, сөздермен ересектердің сөйлеуіне еліктеу қажеттілігін тудыру;

2) ашық буынды бір буынды, екі буынды, үш буынды сөздерді айта алуды дамыту;

3) өзінің есімін, топтағы балалардың, туғандарының есімдерін, лексикалық тақырыптар бойынша заттарды атай алуды дамыту;

4) етістіктер сөздігін кеңейту;

5) заттарды сипаттау үшін сын есімдердің көмегімен түсін, көлемін, дәмін атай алуды дамыту;

6) қарапайым сұрақтарға жауап бере алуға оқыту;

7) сұрақтар бойынша сөз тіркестерін құрастыра алуды қалыптастыру: "Қандай?";

8) "үстінде" және "жанында" үстеулерін қолдануды үйрету;

9) кішірейткіш-еркелету мәніндегі зат есімдерді құрастырып жасауға арналған жаттығу; зат есімдермен "менікі" есімдігін келістіруге арналған жаттығу;

10) суреттер бойынша сөз тіркестерін сын есім + зат есім; зат есім+етістік сызбалары бойынша құрастыруды үйрету;

11) кішігірім балалар тақпақтарының және өтірік өлеңдердің сөздерін аяқтап айта алуды үйрету;

12) сұрақтарға қысқа сөз тіркесімен немесе 2-3 сөзден тұратын қарапайым сөйлеммен жауап бере алуды қалыптастыру.

13. Фонематикалық түсініктердің алғышартын қалыптастыру:

1) дыбыстың орнын және оның бағытын анықтай алу білігін қалыптастыру;

2) дыбысталып жатқан заттың сипатын ажырата алуды дамыту;

3) тілдік және тілдік емес дыбыстарға еліктеуге оқыту.

14. Жалпы сөйлеу біліктерін тәрбиелеу:

1) балаларға қарым-қатынас орнатушы сұрақтарды түсінуді үйрету;

2) қарым-қатынастың вербалды емес құралдарын түсіне алуды дамыту: таңдану, тәнті болу, өкіну интонациясы, қарапайым эмоция, ым-ишара, қимыл-қозғалыс және мимика бар сұрақтар интонациясы;

3) қолмен еліктеу қимыл-қозғалыстарын орындай алуға үйрету; ым-ишарамен сәлемдесу немесе қоштасу; интонация: ым-ишараға және мимикаға сәйкес, балаларға қолжетімді вербалды құралдарды белсендендіру.

15. Күтілетін нәтижелер:

1) құрбыластарымен қарым-қатынасқа түсе алады, ересектердің сөзіне құлақ салады және оның мазмұнын түсінеді;

2) қарым-қатынастың қарапайым вербалды емес құралдарын түсінеді: таңдану, тәнті болу, өкіну интонациясы, сұрақ қою интонациясы;

3) өткен лексикалық тақырыптар бойынша заттардың белгіленуін, тұрмыстық ойын әрекеттерін, заттарды сипаттау кезіндегі қарама-қарсы сапаларды білдіретін сөздерді түсінеді (үлкен-кіші);

4) қарапайым қарым-қатынасты-орнатушы сұрақтарды түсінеді;

5) сюжеттік, заттық суреттер бойынша қарапайым сұрақтарлы түсінеді;

6) жанама септіктердің сұрақтарын түсінеді;

7) атау септігіндегі зат есімдердің жекеше және көпше түрін ажыратады;

8) бұйрық және ашық райдағы қарапайым етістіктерді сөйлеу кезінде қолданады;

9) аса қарапайым сөйлемдерді түсінеді;

10) қарапайым заттар мен әрекеттерді олардың сөйлеу белгілеуімен сәйкестендіре алады;

11) тұрмыстық орта және өтілген лексикалық тақырыптар бойынша заттарды, топтағы балалардың, туған-туысқандардың, өзінің есімін атай алады;

12) кез-келген фонетикалық рәсімделуінде қысқа сөйлемдермен, сөз тіркестерімен, сөздермен ересектердің сөйлеуіндегі тілдік және тілдік емес дыбыстарға еліктейді.

3-параграф. 2-жартыжылдық

16. Тіл дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді дамыту, фонематикалық түсініктер алғышарттарын қалыптастыру, жалп сөйлеу дағдыларын тәрбиелеу.

17. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) лексикалық тақырыптар бойынша енжар сөздікті жинақтауды жүзеге асыру және қоршаған ортадағы адамдардың сөзін түсіну көлемін кеңейту;

2) заттарды белгілейтін сөздерді олардың күнделікті өмірдегі әрекетімен сәйкестендіре алуды бекіту;

3) "астында", "артында" үстеулерінің мәнін түсінуді қалыптастыру;

4) оқылған ертегінің мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарды түсіне алуды балаларға оқыту;

5) өткен шақтағы етістіктердің түрін сөйлеуде ажырата алуға арналған жаттығу.

18. Экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру (сөйлеудің кез-келген фонетикалық рәсімделуімен):

1) "астында", "артында" үстеулерін қолдану икеміне үйрету;

2) ересектердің қарапайым сұрақтарына балалардың қысқа сөз орамдарымен жауап беруі негізінде сөйлеудің диалогтық түрін дамыту;

3) сөйлеуге үстеулерді енгізу: "анда-мында";

4) екі-үш сөзді сөйлемдерді қолдана алуды бекіту;

5) ересекпен басталған сөйлемдерді аяқтай алуға үйрету (көруге сүйену негізінде);

6) дыбыс еліктеуден тұратын, қарапайым өтірік өлеңдер мен тақпақтарды жаттау.

19. Фонематикалық түсініктердің алғышартын қалыптастыру:

1) заттардың дыбысталу ретін есте сақтай алуды қалыптастыру;

2) балалардың дауысын, жануарлардың дауысын ажырата алуды дамыту;

3) дыбысқа еліктеу тізбегін есте сақтай алуға оқыту.

20. Жалпы сөйлеу біліктерін тәрбиелеу:

1) сөйлеудің ритмикалық бейнесін, интонациясын сәйкесінше айтуға үйрету;

2) буындарда, сөздерде, сөз орамдарында ерте онтогенез дыбыстарын және дауысты дыбыстарды айту дағдыларын қалыптастыру;

3) сәлемдесу және қоштасу кезінде әдептілік формаларын қолдану дағдысын дамыту;

4) суреттегі эмоциялық жағдайды және дене тұрысын, ым-ишара, мимика мағынасын анықтай алу икемін қалыптастыру;

5) қарым-қатынастың вербалды құралдарын белсендендіру.

21. Күтілетін нәтижелер:

1) қоршаған ортадағы адамдардың сөзін түсінеді және құрдастарымен қарым-қатынасқа түседі;

2) енжар қолданыста қарапайым әрекеттерді бейнелейтін сөздер және кейбір лексикалық тақырыптар бойынша сөздер бар;

3) тұрмыстық қолданысты заттарды бейнелейтін сөздермен, олардың күнделікті өмірдегі әрекетімен сәйкестендіре алады;

4) сөйлеудің қарапайым грамматикалық формаларын түсінеді;

5) оқылған ертегінің мазмұны бойынша сұрақтарды түсінеді;

6) балалардың дауыстарын, жануарлардың дауыстарын, дауысқа еліктеулерін ажырата алады;

7) буындарда, сөздерде және сөз тіркестерінде ерте онтогенездегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды айта алады;

8) дыбысқа еліктеуі бар өтірік өлеңдер мен қарапайым тақпақтарды жаттай алады;

9) өзі туралы, отбасы туралы, сүйікті ойыншықтары туралы сұрақтарға жауап бере алады;

10) екі құрамды сөйлемдермен және бірнеше сөздерден құралған сөйлемдермен қолданады.

3-тарау. Екінші кіші топ (3-4 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

22. Бұл топтағы "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны тіл дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

23. Мақсаты қоршағандардың сөйлеуіне қызығушылықты және ауызша байланыстырып сөйлеуді дамыту, сөздік қорды кеңейту болып табылады.

24. Міндеттері:

1) сөйлеуді түсінуді дамыту;

2) тілдің лексико-грамматикалық құралдарын қалыптастыру;

3) фонематикалық естуді және сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту;

4) байланыстырып сөйлеудің қарапайым дағдыларын қалыптастыру;

5) балаларды құрдастармен қарым-қатынас жасауға ниеттендіру.

2-параграф. 1-жартыжылдық

25. Тіл дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру, байланыстырып сөйлеуді дамыту, фонематикалық түсініктер алғышарттарын қалыптастыру, қарым-қатынас дағдыларын дамыту.

26. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) лексикалық тақырыптар бойынша енжар сөздікті әрі қарай дамыту. "бір-көп" түсінігін сәйкестендіре алуды қалыптастыру;

2) жекеше және көпше түрдегі зат есім мен етістіктерді түсіне алуды балаларға үйрету;

3) кішірейткіш-еркелету мәніндегі сөздерді пайдалануды үйрету;

4) жағдаяты бойынша ұқсас, іс-әрекет мағынасы және белгілері бойынша қарама-қарсы әрекеттерді ажырата алуға оқыту;

5) тәуелдік сын есім түсінігіне оқыту;

6) зат есім және етістіктердің жекеше және көпше түрдегі грамматикалық категорияларын түсінуді қалыптастыру.

27. Экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру:

1) тұтас заттың бөліктерін атауды және ажырата алуды қалыптастыру;

2) жалпы белгілері бойынша заттарды топтастыра алуға үйрету;

3) заттардың сапасын және ерекшеліктерін бейнелейтін сөздермен балалардың сөйлеу тілін молайту;

4) екі буынды сөздерді екпінді бірінші буынға қоюмен айтуға үйрету;

5) бір буынды сөздерді айтуға үйрету;

6) екі құрамды сөйлемдер және бірнеше сөздерден құралған сөйлемдермен қолдана алуға үйрету;

7) сөзжасамның алғашқы дағдыларына оқыту;

8) кішірейткіш-еркелету мәніндегі заттарды атау мен ажырату;

9) зат есімнің септік түрін меңгеруге оқыту (табыс, ілік, барыс, көмектес, жатыс септіктер);

10) сөйлеуде бұйрық түрдегі етістіктерді қолдану және түсіну;

11) зат есімдердің сын есіммен жақ түрінде, жекеше, көпше түрінде үйлестіре алуына үйрету ("үлкен доп", "жаңа кітаптар").

28. Байланыстырып сөйлеуді қалыптастыру (сөйлеудің кез-келген фонематикалық рәсімделуімен):

1) екі құрамды сөйлемді меңгеруге оқыту ("Анам отыр", "Әкем жүріп келеді");

2) балалардың күнделікті әрекеті, сурет бойынша, қимыл-қозғалыстарды демонстрациялау негізінде қарапайым сөйлемді құрастыруға үйрету;

3) сұрау сөйлемдерін құрастыруды оқыту "Бұл не?", "Бұл кім?", "Сенің есімін қалай?";

4) тақпақтар, өтірік өлеңдерді айтуды аяқтайтын жаттығуларды орындау.

29. Фонематикалық түсініктердің алғышартын қалыптастыру:

1) тілдік және тілдік емес дыбыстарды ажырата алуды тәрбиеле;

2) қарапайым артикуляциялық жаттығуларды орындауды үйрету;

3) дұрыс айтылатын дыбыстардан құралатын, ашық және жабық буынды бір,екі,үш буынды сөздерді айта алуға үйрету.

30. Коммуникативтік дағдыларды дамыту:

1) ситуативті-іскерлік қарым-қатынас түрінде вербалды және вербалды емес құралдарды жаңғыртуға және қабылдай алу икемділігіне оқыту;

2) ойын жағдаяттарын қолдана отыра, вербалды айқын сұрақтар бойынша диалогтік қарым-қатынасқа оқыту;

3) қатынас орнатушы сұрақтарды қолдануды және түсіне алуды оқыту;

4) мимика және пантомимика көмегімен достық сезімін білдіру, сыпайы түрде өтіну, алғыс білдіру формулаларға оқыту.

31. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамдармен қарым-қатынасқа жасайды;

2) заттарды олардың сапалық белгілері және функционалдық тағайындалуымен сәйкестендіре алады;

3) кішірейткіш-еркелету, тәуелдік мәніндегі сын есімдерді ажырату;

4) мағынасы бойынша қарама-қарсы және жағдайы бойынша жақын әрекеттер мен белгілерді ажырата алады;

5) кейбір көмекші сөздердің, табыс, ілік, барыс, көмектес, жатыс септіктердің, зат есім және етістіктің жекеше, көпше түрінің грамматикалық категорияларын түсінеді;

6) сөз тіркестерін, екі құрамды және қарапайым сөйлемдерді қолданады;

7) сұрау сөйлемдерін құрастырады;

8) қарапайым артикуляциялық жаттығуларды орындайды;

9) дұрыс айтылатын дыбыстардан құралатын, ашық және жабық буынды бір,екі,үш буынды сөздерді айта алады;

10) тақпақтар, өтірік өлеңдерді аяқтап айта алады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

32. Тіл дамыту: ипрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру, байланыстырып мөйлеуді дамыту, фонематикалық түсініктер алғышарттарын қалыптастыру, коммуникативтік дағдыларын дамыту.

33. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) дидактикалық жаттығулар және ойын үрдісінде лексикалық тақырыптар бойынша енжар сөздік қорды кеңейту, нақтылау;

2) жақтық және өздік етістіктері айқын әрекеттерді ажырата алуға оқыту;

3) жекеше түрдегі өткен шақтағы етістіктерді ажырата алу икемін қалыптастыру;

4) зат есімнің кейбір септік түрлерін түсіне алуды дамыту;

5) етістіктердің мағынасын өзгертетін қосымшаларды түсігн алды дамыту;

6) етістіктердің мағынасын өзгеруіне әсер ететін тәуелдік сын есімдерді, кішірейткіш-еркелету мәніндегі сөздерді ажырата алу икеміне үйрету.

34. Экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру:

1) дидактикалық жаттығулар және ойын арқылы лексикалық тақырыпты меңгеру үдерісінде белсенді сөздікті молайту;

2) екінші буынға екпінді қоя отыра екі буынды сөздерді айтуға үйрету;

3) үш буынды сөздерді айтуға үйрету;

4) жай сөйлеммен ертегі мазмұны және сурет сюжеті бойынша сұрақтарға жауа бере алуды дамыту;

5) жекеше түрдің 2 жағындағы бұйрық түріндегі етістіктерді осы шақ етістігіне өзгерте алуды қалыптастыру;

6) екі сөзді және екі құрамды сөйлемдерде меңгерілген етістік формаларын қолдану;

7) сөйлеуде "ішінде", "үстінде", "артында" үстеулерін қолдануға үйрету.

35. Байланыстырып сөйлеуді қалыптастыру, бірақ балалардың сөйлеуінде морфологиялық элементтердің болуына көңіл аудару:

1) жайылма сөйлемді құра алуға оқыту: ілік септігінің жалғауы және заттық суреттер мен сұрақтарға сүйене отыра басқа септіктердің жалғауларының көмегімен;

2) қысқа тақпақтарды жаттау.

36. Фонематикалық түсініктердің алғышартын қалыптастыру:

1) жеке дыбыстардың айтылуы және жануарлардың дауысқа еліктеуін ажырату;

2) дыбысты-буындық құрылымы бойынша ұқсас сөздерді естуге дифференциациялауға оқыту ("үйшік-күшік", "ойнайды-орайды");

3) түрлі дыбыстық топтасудағы екі-үш буынды сөздерді айтуға үйрету.

37. Коммуникативтік дағдыларды дамыту:

1) сюжеттік бейнелеу кейіпкерлерінде эмоционалдық жағдайды анықтай алуға үйрету: сюжеттік бейнелеу кейіпкерлерінің эмоционалдық жағдайын қабылдай және көрсете алу икемділігі;

2) ойын ситуацияларын қолдана отыра, отбасы мүшелерімен қарым-қатынас жағдайында коммуникативтік дағдыларды белсендіру;

3) отбасы мүшелерінің іс-әрекетін және өзінің жеке іс-әрекетін сипаттап бере алу икемділігіне оқыту;

4) ойын ситуациларын құра отырып, құрдастарымен қарым-қатынасқа балаларды итермелеу;

5) мимика және пантомимика көмегімен қатынас-орнатушы сұрақтарды қолдану және түсіну, достық сезімін білдіру, сыпайы түрде өтіну, алғыс білдіру дағдыларын бекіту.

38. Күтілетін нәтижелер:

1) өзі туралы, отбасы туралы, сүйікті ойыншықтары туралы мағлұматты сұрақтарға жауап береді;

2) кейбір жай көмекші сөздердің, етістіктердің ашық және бұйрық райдағы грамматикалық категорияларын түсінеді;

3) етітіктің мғынасын өзгертетін қосымшаларды ажыратады;

4) қарапайым сұрақтарды қояды;

5) қарапайым ақпаратпен бөліседі;

6) толықтыруларды пайдаланып жайылма сөйлемді қолданады;

7) түрлі дыбыстық топтасудағы екі-үш буынды сөздерді айтады;

8) саусақ гимнастикасының мәтіндерін, өтірік өлеңдер, қысқа тақпақтарды жаттайды.

4-тарау. Ортаңғы топ (4- 5 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

39. Бұл топтағы "Коммуникация" білім беру саласы бағдарламасының базалық мазмұны "Тіл дамыту" арнайы түзету оқу әрекетінде жүзеге асырылады.

40. Мақсаты - тілдің лексико-грамматикалық құралдарын белсендендіру болып табылады.

41. Міндеттері:

1) үстеу, сын есім, етістік, жалпы қолданыстағы зат есімдер есебінен балалардың енжар және белсенді сөздіктерін байыту;

2) тілдің грамматикалық құралдарын белсендендіру;

3) ересек адамдармен және балалармен еркін қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру;

4) диалогтік фразалық сөйлеуін дамыту.

2-параграф. 1-жартыжылдық

42. Тіл дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру, байланыстырып сөйлеуді дамыту, сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту, қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту.

43. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) болымды және болымсыз бұйрықтарды түсіне алуға оқыту;

2) мағынасы бойынша қарама-қарсы әрекеттерді ажырата алуға үйрету;

3) мағынасы бойынша қарсы сын есімдердің орнын түсіну.

44. Экспрессивті сөйлеуді дамыту:

1) сөйлеу тілінде жай сөйлемдерді қолдана алуға үйрету;

2) сөйлеу тілінде септікті қолдану икемін дамыту;

3) "мен" жіктеу есімдігін зат есіммен келістіруді балаларға үйрету;

4) жекеше, көпше түрінде зат есімнің сын есіммен келістіру дағдысын дамыту;

5) тәуелдік сын есімді құрастыра алуды дамыту.

6) мағынасы бойынша қарама-қарсы сын есімдерді қолдануды дамыту;

7) кішірейткіш-еркелету мәніндегі заттарды атауды үйрету икемін бекіту.

45. Байланыстырып сөйлеуді дамыту:

1) өзіндік фразалық сөйлеуді қолдануға үйрету;

2) пысықтауыш, анықтауыш, көмекші сөздер және көмекші сөздерсіз толықтаулармен сөйлемдерді жайылта алу икемін дамыту;

3) кішігірім әңгіме немесе ертегі мазмұны бойынша сөз орамдар және сөйлемдерде сөздерді аяқтап айтуға оқыту;

4) ертегілерден үзінді, көлемі бойынша үлкен емес, өтірік өлеңдер, тақпақтарды жатқа алу икемін дамыту.

46. Сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту:

1) сөйлеудің айтылым жағынын және фонематикалық түсініктердің алғышарттарын дамыту;

2) берілген буындық құрылымдағы сөздерді айтуға үйрету: сөздің басында дауысты дыбысы бар сөздер "кітап", сөз ортасында "ыстық", сөз аяғында "қарт".

47. Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту:

1) бала басқа балаларды тыңдай алатын, балалар, ересек адамдармен қарым-қатынас орната алатын жағдайлар жасау;

2) диалог барысында сұрақтар қоя білуін және оларға жауап қайтара алуын бекіту, өтініш және алғыс білдіру кезінде қарапайым сыпайылықты көрсету алуға үйрету;

3) диалогқа дер кезінде түсуді және әңгімені аяқтауды дамыту.

48. Күтілетін нәтижелер:

1) диалогтік- қарым-қатынастың негізгі түрін қолданады;

2) үлкендерге "сіз" деп айта отыра, сұрақтарға және өтініштерге жауап береді, құрбыластарымен және ересек адамдармен қатынасқа түсе алады;

3) мағынасы бойынша қарама-қарсы етістіктер мен сын есімдердің орнын түсінеді;

4) үстеу, сын есім, етістік, жалпы қолданыстағы зат есімдерді қолданады;

5) жекеше, көпше түрінде есімдікті зат есіммен, сын есімді зат есіммен келістіре алады;

6) кейбір артикуляциялық жаттығуларды орындай алады;

7) берілген буындық құрылымдағы сөздерді айтады: сөздің басында, сөз ортасында, сөз аяғында дауысты дыбысы бар сөздер;

8) жайылма сөйлемдерді құрастыра алады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

49. Тілді дамыту: импрессивті сөйлеуді дамыту, экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру, байланыстырып сөйлеуді дамыту, өйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту, қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту.

50. Импрессивті сөйлеуді дамыту:

1) жалпылама сипаттағы сөздермен енжар сөздікті толықтыру: тәулік бөліктері, жыл мезгілдерінің атауы;

2) көмекші есімдермен "астында", "жанында" айқындалған, кеңістік қатынасын түсінуіне үйрету;

3) "астында-үстінде", "алдында-артында-жанында", "алыс-жақын" үстеу мәндерін түсінуді үйрету;

4) ұқсас жағдайларды белгілейтін, іс-әрекеттерді ажырата алуды қалыптастыру;

5) етістіктің болымды және болымсыз түрін ажыратуға үйрету.

51. Экспрессивті сөйлеуді қалыптастыру:

1) лексикалық тақырыптар бойынша үстеу, сын есім, етістік, жалпы қолданыстағы зат есім есебінен белсенді сөздікті молайту;

2) сөйлеуде септікті сөз түрлендіруді қолдана алуды дамыту;

3) үш көлемінде сан есімдерді зат есімдермен келістіруді, өздік етістіктерді құра алуға үйрету.

52. Байланыстырып сөйлеуді дамыту:

1) берілген графикалық схема бойынша сөйлемдерді құра алуға оқыту: "кім? - сипаты- зат - әрекет";

2) "және", "содан соң" жалғаулық шылаулары бар салалас құрамалас сөйлемдерді құра алуға оқыту;

3) схема және тірек суреттері бойынша қысқа сипатта әңгімелерді құрастыра алуға үйрету;

4) схема және тіреу суреттері бойынша кішігірім ертегілер мен әңгімелерді қайта айтып беруге оқыту;

5) ертегі ішінен ұсынылған сюжет бойынша сахналауға үйрету.

53. Сөйлеудің дыбыстық мәдениетін дамыту:

1) сөйлеудің айтылым жағынын және фонематикалық түсініктердің алғышарттарын дамыту;

2) дауыссыз дыбыстары үйлескен екі - үш буынды сөздерді айтуға үйрету.

54. Қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын дамыту:

1) сөз сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөлуді үйрету;

2) қарым-қатынастык элементарлы ситуацияларына үйрету.

55. Күтілетін нәтижелер:

1) құрбыластарымен және ересек адамдармен қатынасқа түседі, олардың өтініштерін орындайды;

2) кейбір үстеулерді мағынасын түсінеді; ұқсас жағдайларды белгілейтін іс-әрекеттерді ажыратады;

3) кейбір сөз жасам біліктерін меңгерген;

4) дауыссыз дыбыстары үйлескен екі - үш буынды сөздерді айтады;

5) сөйлеу тілінді жай көмекші сөздерді, жайылма сөйлемдерді қолданады;

6) сюжетті суреттер бойынша сөйлемдер құрастырады, сипаттама бойынша қысқа әңгімелерді құрастырады және қайта айтып береді.

5-тарау. Ересектер тобы (5-6 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

56. Бұл топтағы "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны тіл дамыту, сауат ашу және жазу негіздері, дыбыс айту қабілеті арнайы түзеу оқу қызметтерінде жүзеге асырылады.

57. Мақсаты ауызша байланыстырып сөйлеуді және балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту, фонемтикалық есту мен толыққанды айту дағдыларын дамыту, оқудағы қарапайым дағдыларын қалыптастыру болып табылады.

58. Міндеттері:

1) ауызша коммуникацияның лексико-грамматикалық құралдарын белсендендіру;

2) қоршаған орта адамдарымен еркін қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру;

3) түрлі іс-әрекетте ауызша байланыстырып сөйлеуді дамыту (диалогтік және монологтік);

4) дұрыс дыбыс айтуды қалыптастыру;

5) фонетикалық-фонематикалық түсініктерді қалыптастыру;

6) қолдарды жазуға даярлау;

7) түрлі тұрмыстық жағдайларда қарым-қатынас және жүріс-тұрыс мәдениетін тәрбиелеу;

8) коммуникативті, ойын және түрлі іс-әрекет барысында шығармашылық белсенділікті, дербестікті, ұйымдастырушылық әрекетті дамыту.

2-параграф. 1-жартыжылдық

59. Тілді дамыту: импрессивті және экспрессивті сөйлеуді ары қарай дамыту, дамыту, байланыстырып сөйлеуді дамыту (диалогтік және монологтік), комммуникативтік дағдларды дамыту.

60. Импрессивті және эксперссивті сөйлеуді әрі қарай дамыту:

1) қоршаған ортадағы түрлі заттарды сипаттау үшін қажетті заттардың атауын, әрекетін, сипаттамасын қолдана алуды дамыту;

2) антонимдер, синонимдер, заттардың топталуы бойынша жалпылама сөздерді қолдану және түсіне алуды үйрету;

3) лексикалық тақырыптар бойынша белсендікті сөздікті кеңейту, молайту және жалпылау;

4) балаларды барлық сөз таптарын қолдануға ынталандыру;

5) арнайы сөздер - терминдерді қолдануды және түсіне алуды үйрету, мысалы: "қайта айту", "сөйлем";

6) белгілі бір затқа сипаттамалар мен әрекеттерді және берілген әрекетке заттарды таңдай алу икеміне үйрету.

61. Диалогтік және монологтік байланыстырып сөйлеуді дамыту:

1) сипаттама әңгімелеуді, заттарды салыстыру әңгімелеуін сюжетті сурет бойынша әңгімелеуді құрастыру және қайта айтуды, оқылған мәтінді қайта айтуға оқыту;

2) әңгімені үлгі бойынша, жоспар бойынша, орындалған сурет құрастыруға үйрету;

3) сызбаға сүйене отыра байланыстырылған, бірізді монологтік сөз айтуды құруға оқыту;

4) кейіпкердің эмоционалдық күйін көрсете отыра, рөл бойынша оқылған шығарманың сюжетін ойнап бере алуды дамыту;

5) ересек адамның көмегімен әңгіменің жалғасын және соңынын ойдан құрастыра алуға үйрету, қарапайым жайылма сөйлемдерді құрастыруға жаттығу;

6) тәуелдік жалғаулы есімдіктерді қолдануды үйретуді дамыту;

7) түрлі материалдар, өсімдіктер, азық-түлікке сәйкестендіру мағынасымен қатыстық сын есімдерді жасай алу икеміне оқыту;

8) "үстінде", "астында", "ішінде", "одан", "оған", "сонымен" шылауларын зат есіммен қоса қолдану дағдыларын бекіту;

9) сөйлемді бірыңғай мүшелермен жазуды қалыптастыру, сөйлемде жекеше және көпше түрдегі, септіктегі сөздерді келістіре алуды бекіту;

10) етістіктерді қосымшалармен құрастыру білігіне үйрету;

11) дауыс ырғағы бойынша сөйлемдерді ажырата алуға үйрету: сұрау, лепті, хабарлау дауыс ырғақтары;

12) көпше түрдегі зат есімнің ілік септігінде дұрыс қолданылуын бекіту.

62. Коммуникативтік дағдыларды дамыту:

1) 3-4 сөзден тұратын сұрақтар бойынша диалогтік қарым-қатынасты дамыту;

2) сөз сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөлуді дамыту;

3) сөйлеу ағымында сұрау дауыс ырғағын ажырата алуды, сөйлеу кезінде сұрау сөздерін қолдана алуды үйрету.

63. Күтілетін нәтижелер:

1) жалпылама мағынасы бар сөздерді қолданады;

2) дербес сөйлеу тілінде жай және күрделі сөйлемдерді қолданады;

3) қатыстық сын есімдерді жасай алады;

4) сөйлеу ағымында дауыс ырғағы бойынша сөйлемдерді ажыратады: үйрету: сұрау, лепті, хабарлау дауыс ырғақтары;

5) жай және кейбір күрделі көмекші сөздерді қолданады;

6) бірыңғай мүшелері бар сөйлемді құрастырып жаза алады;

7) көрнекі материалдарға сүйене отыра сюжетті сурет бойынша хабарлы әңгімелерді, заттар және құбылыстар жайлы сипаттама және салыстырмалы әңгімелерді құрастырады және қайта айтып бере алады;

8) сөйлеуді өз мағынасы және логикалық екпіні бар, сөйлеу бөліктеріне бөле алады;

9) кейіпкердің эмоционалдық күйін көрсете отыра, рөл бойынша оқылған шығарманың сюжетін ойнап бере алады.

64. Жазу мен сауат ашу негіздері: сөйлеудің бірлігі ретінде дыбыс туралы түсініктерді қалыптастыру, сөйлем құрылымын түсінуді қалыптастыру, ырғақ сезімін тәрбиелеу, сөздерді буынға бөлумен таныстыру, фонметикалық талдаудың қарапайым формаларын дамыту, фонематикалық түсініктерді қалыптастыру, дыбыстарды интонациялық ерекшелеу.

65. Дыбыстың сөйлеу бірлігі ретінде түсінігін қалыптастыру:

1) тілдік емес дыбыстарға назарын аудару, балаларда дыбысқа ерекше назарын аударуды қалыптастыру, дыбыстың шығып жатқан орнын анықтай алу икемділігіне үйрету;

2) дыбысталуы бойынша бір-біріне жақын және қарама-қарсы тілдік емес дыбыстарды салыстыра алуға үйрету. Дыбысқа еліктеу, музыкалық аспаптар, шиқылдауыш ойыншықтарды қолданумен түрлі қаттылықтағы (қатты-ақырын), жоғарылықтағы (жоғары-төмен) дыбыстарды қабылдау кезіндегі есту зейінің дамыту;

3) музыкалық аспаптарды қолдану арқылы "ұзын" және "қысқа", "қатты" және "ақырын дыбыстау" түсініктерін қалыптастыру, өйлеуге есту зейінін тәрбиелеу, есту зейініне, сөздің дыбыстық қатпарына есту зейінін дамыту, сөйлеу дыбыстарын тануға үйрету;

4) дыбыстың нақты есту бейнесін қалыптастыру;

5) бір сөзді қатты және ақырын айтуға болатыны жайлы түсінігін қалыптастыру, сөздер бірдей және әр түрлі айтылуы туралы түсініктерін қалыптастыру;

6) дыбысталуы бойынша бірдей және әр түрлі "дос" сөздерді таңдай алуға балаларды үйрету, балаларды дыбыстың мағына ажыратушылық қызметімен таныстыру: сөздер бір-бірінен бір-ақ дыбыспен айырмашылықта болатынын түсіндіру.

66. Сөйлем құрылымын түсінуін қалыптастыру:

1) сөйлемдегі сөздерді естуге ажыратуын, олардың санын және ретін анықтай алуын қалыптастыру;

2) жеке сөздерді көрнекі бейнелейтін, көмекші орнын басушы құралдар ретінде - ұсақ текшелер, қолдана алуын үйрету.

67. Ырғақ сезімін тәрбиелеу.

1) музыканың орындалу сипатына сәйкес ырғақ қимылдарына оқыту, еліктеу бойынша қарапайым ырғақты қолмен шапалақтау. Екі-үш ырғақты белгі материалынан есту зейінің және есту есін дамыту (бес ырғақты белгіге дейін);

2) ауызша нұсқау және үлгі бойынша ырғаққа баға беруге және жаңғыртуға, қабылдауға үйрету, ұзын және қысқа паузалармен бөлінген, ерекше көрсетілмеген ырғақтық құрылымдарды бағалау және қабылдауға үйрету, және оларды ауызша нұсқау және үлгі бойынша жаңғырту;

3) балалар әндерінің ырғағын тықылдатып ойнау, ырғақтық және музыкалы-ырғақтық ойындарда ырғақ сезімін дамыту.

68. Сөздердің буындық бөлінуімен танысу.

1) дауысты дыбыстарды белгілеу негізінде сөздердің буынға бөліну түсінігін балаларға үйрету;

2) балаларды сөздердің буындық бөлінуіне, сөз ішінен буындарды белгілеуге, сөздердегі екпін белгісін қоюға, екпінді буынды табуға үйрету;

3) балаларды "буын" терминімен және буынға бөлінудің графикалық жазбасымен таныстыру;

4) бір буынды және екі буынды сөздерді ажырата алуға балаларды үйрету, балаларды қол шапалағымен, адыммен сөздің созылыңқылығын (сөздің буындық құрамын) анықтау икемділігіне үйрету;

5) сөз жасам және сөз түрлендіруді қолдану негізінде сөздің дыбыстық қатпарының өзгеруі оның созылыңқылығының (буындар саны) және мағынасының өзгеруіне әсер ететіні жайлы балалардың түсініктерін қалыптастыру;

6) келесі реттегі алдымен ашық, кейіннен ашық және жабық буындардан құралатын, екі буынды сөздердегі ырғақтық сурет және екпінді буынды дұрыс айтумен сөздің дыбысты буындық құрылымын қалыптастыру: дауысты дыбысқа екпінмен [А], [У], [И], [О], [Ы];

7) бірге айтып және қолмен шапалақтап қарапайым сөздердің ырғағын жаңғырту және қабылдау;

8) етістіктер жұбын айту кезінде 3-ші жақтың осы шақтағы жекеше түрдегі ашық рай формасындағы етістіктердің дыбыс буындық құрылымын жаңғыртуға үйрету. Бір, екі, үш буынды сөздердің ырғақты-буындық құрылымын тықылдату немесе адымдау, қолмен шапалақтау арқылы сөздерді бөліктерге бөлу кезінде арнайы дидактикалық ойындарды қолдану.

69. Фонематикалық қабылдауды дамыту:

1) сөздегі дыбыстың болуын анықтай алу икемділігін қалыптастыру;

2) дыбысталуы бұзылмаған дыбыстарынын, кейіннен түзету жұмысы жүргізілген дыбыстардың есту және есту айту дифференциациясын жүзеге асыра алуын қалыптастыру. Атауы нақты берілген материалды, ажыратылатын дыбыстарды кірістіретін заттық суреттерді бөле алуға үйрету.

70. Фонематикалық талдаудың қарапайым формаларын дамыту:

1) айтқаннан сөзді ерекше белгілеп, сонан соң сөзді буындарға бөлу, сосын - жеңіл айқындамадағы сөз аясында бір дыбысты ерекше ажырату арқылы қарапайым фонематикалық талдау дағдысын қалыптастыру;

2) сөздің басында екпінді дауысты дыбысты айқындап көрсету; сөзден дыбысты айқындап көрсету, сөздегі соңғы және бірінші дыбысты анықтау;

3) дыбысты белгілеу үшін арнайы белгілермен балаларды таныстыру (бейтарап түсті текшелер: ақшыл сары немесе сұр), сөздің фонематикалық (дыбыстық) құрылымының негізгі ерекшеліктерімен балаларды таныстыру;

4) П.Я. Гальперин бойынша ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасуын ескере отырып, екі дауысты дыбыс тіркесі мен дауысты-дауыссыз және дауыссыз-дауысты түріндегі екідыбысты сөздерге фонематикалық талдау мен жинақтауды жасауға үйрету: графикалық сызбалар және текшелерге сүйене отыра фонематикалық талдаудың әрекетін орындау, сурет, дайын графикалық сызба, текшелер қолдану;

5) жақын таныс сөздерді талдау кезінде дыбыстарды ретімен көрсетуге және торларды текшемен жаба алу икемділігіне балаларды үйрету;

6) балаларды "дауысты" және "дауыссыз" дыбыстарды ажырата алуға үйрету. Дыбыстау кезінде ауа ауыз қуысынан еркін шығатын, дауыспен созып айтуға келетін, ән айтуға келетін "сиқырлы" дыбыстармен балаларды таныстыру ("ән айтуға келетін" (дауысты) дыбыстар). "Дауысты дыбыс" терминін және оның белгіленуі - қызыл текшені енгізу. Балаларда дыбыстау кезінде ауа кедергіге ұшырайтын (тіл, тіс, ерін) ән айтуға келмейтін "дауыссыз" дыбыстар жайлы түсініктерін қалыптастыру;

7) дауыстың қатысуы бойынша дыбысты дифференциациялауға балаларды үйрету (қатаң-ұяң);

8) жуан және жіңішке дыбыстарды естуге ажырату бойынша алғашқы біліктерін қалыптастыру;

9) дыбысталуы бойынша сөздерді салыстыра алуға, дыбыс жұптарын жуандығы және жіңішкелігі жағынан ажырата алып, оларды "үлкен" және "кіші ағайындылар" деп атауына үйрету;

10) балаларда "үлкен мотор" жуан (р-р-р) деп дыбысталатынын, ал "кішісі" - жұмсақ (рь-рь-рь) деп әндететіндігі жайлы түсініктерін қалыптастыру. Сөздердің атауында бар, берілген дыбыстарға сәйкес оларды топтастыра, балалардың заттық суреттерді негізге алатын ойын тапсырмасы және ойында аталған тапсырмасын шешу үшін қолдану;

11) сөздің дыбыстық талдауын жасау кезінде сілтеу таяқшасын, текшелерді, сөздің дыбыстық құрылымының суретті-сызбасын қолдана алу икемділігіне үйрету;

12) балаларда ересек адамның бақылауында түрлі күрделіліктегі шартты-белгілік модельді құра алуды қалыптастыру.

71. Фонематикалық түсініктерін қалыптастыру: педагогпен берілген дыбыстарға сөздерді таңдауына және іріктей алуына үйрету.

72. Дыбыстарды интонациялық ерекшелеп белгілеу:

1) созылыңқы айтуға келетін дыбыстардың айтылуына назарын аударту: ысқырық, ызың, үнді және басқалары, аталған дыбыстарды созылыңқы айтуға балаларды үйрету;

2) дауыспен созып айтуға келмейтін дыбыстардың айтылуына назарын аударту: үзілмелі, еріндік.

3) кез-келген сапалы сипаттағы дыбысты ажыратуға мүмкіндік беретін, сөздердегі дыбыстарды интонациялық ерекшелеп белгілеуінің жалпылама тәсіліне балаларды үйрету;

4) балаларға қолжетімді кішігірім тақпақ диалогтарын, арнайы ойындар, хормен жүру арқылы сөйлеу тілін интонациялы бейнелеу, еркін мәнерлеп сөйлеу, дауысты модульдеудің шығармашылық бастамашылдығын дамыту.

73. Күтілетін нәтижелер:

1) "дыбыс", "сөз", "сөйлем" терминдері жайлы алғашқы түсініктері бар;

2) сөздерді буындарға бөле алады;

3) қазақ тілінің екі негізгі тобының - дауысты және дауыссыз, айрықша, танымды сипаттары жайлы алғашқы түсініктері бар;

4) ересек адамның көмегімен сөздегі дыбыстың ретін орната алады;

5) белгілі дыбыстық құрылымдағы сөздердің және екі дыбысты сөз тіркестерінің дыбыстық талдауын жүргізе алады;

6) сөздің және дыбыстың ақырын және қатты, жоғары және төмен дыбысталу ерекшеліктерін талдай алады;

7) сөздердің және сөйлемдердің модельдерін (сызбаларын) қолданады және түсінеді;

8) дыбыстарды көрсету үшін бейтарап және қызыл түсті текшелер арнайы белгілерді қолданады және түсінеді.

74. Дыбыс айту: сөйлеу тіліндегі негативизмді жою, еркін есту арқыла қабылдау мен зейінді қалыптастыру, фонематикалы қабылдауды дамыту, жалпы және қол моторикасының даму процесінде қозғалыстың кинестетикалық және кинетикалық негіздерін қалыптастыру, артикуляциялық қозғалыстардың кинестетикалық негіздерін қалыптастыру, сөйлеу кезінде тыныс алуына үйрету, дауыс күшін дамыту, дыбыс айтуды қалыптастыру, сөздің буындық құрылымын қалыптастыру, фонематикалық анализ бен синтезге үйрету.

75. Сөйлеу тіліндегі негативизмді жою:

1) баламен эмоционалды қатынас орнату;

2) баланы бірлескен әрекетке тарту және өзара әрекеттену дағдысын қалыптастыру. Баланы өз күшіне деген сенімділікке тәрбиелеу. Ойын әрекетіне деген қызығушылықты және ойынға қатыса білуді қалыптастыру;

3) артикуляция мүшелерін дамыту.

76. Еркін есту арқылы қабылдауды және зейінді қалыптастыру:

1) сөйлеу тілдік емес дыбыстарға назар аудару:зейінін дыбысқа шоғырландыру; дыбыстың шығу көзін анықтау;

2) дыбысталуы бойынша қарама-қарсы сөйлеу тілдік емес дыбыстарды салыстыру, дыбысталуы бойынша жақын сөйлеу тілдік емес дыбыстарды салыстыру;

3) дыбыстың шыққан көзін және оның бағытын анықтау;

4) заттардың дыбысталу дәйектілігін есте сақтау;

5) есту зейінін ауыстыра білуді, әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына қарай орындау икемділігін дамыту;

6) 2 сигналдың ішінен тұрмыстық шуды тани және ажырата білу икемділігін дамыту;

7) музыкалық аспаптың ақырын және қатты дыбысталуын жіктей білу;

8) музыкалық аспаптардың дыбысталу қарқынын (жылдам-баяу) жіктей білу, музыкалық аспаптардың дыбысталуының басталуы мен аяқталуына деген әсерін бекіту.

77. Фонематикалық қабылдауды дамыту:

1) контраст принципі бойынша оқшауланған дауысты дыбыстарды ажырату;

2) артикуляциясы бойынша ұқсас оқшауланған дайысты дыбыстарды ажырату;

3) дыбысталуы бойынша жақын буындарды ажырату,дыбысталуы бойынша ұқсас дыбыс еліктеулерді ажырату;

4) екі буыннан құралған, дыбысталуы бойынша ұқсас сөздерді ажырату;

5) басқа дауысты дыбыстар арасында дауысты дыбыстарды белгілеу.

78. Жалпы және қол қимыл-қозғалысын дамыту процесінде қозғалыстың кинестетикалық және кинетикалық негіздерін қалыптастыру:

1) қалып праксисін дамыту (еліктеу бойынша);

2) арнайы жаттығуларда қол қимылын дамыту: қысу, жазу, сілкілеу, қимыл амплитудасын арттыра отырып, біртіндеп қол басын бұлғау.

79. Артикуляция мүшелерін дамыту:

1) аркуляциялық аппараттың негізгі мүшелері туралы түсініктерді бекіту;

2) артикуляциялық аппаратты еліктеу бойынша орындалатын артикуляциялық ойын жаттығуларын орындау процесінде дыбысты дұрыс айтуды қалыптастыруға дайындау;

3) еліктеу бойынша мимикалық бұлшық ет қимылын дамыту.

80. Артикуляциялық қимылдың кинестетикалық негізін қалыптастыру:

1) ерін қалпы туралы түсінікті нақтылау, дауысты дыбыстардың артикуляциясындағы ерін қалпын анықтау, дыбыстарының артикуляциясындағы ерін қалпының өзгеруін анықтау;

2) дыбыс туралы көру-есту түсініктерін тірек ете отырып, көтерілген және төмен түскен тіл ұшының қалпы туралы кинестетикалық түсінікті нақтылау,[а] дыбысын айтқан кездегі тіл ұшының қалпын анықтау,[д] дыбысын айтқан кездегі тіл ұшының қалпын анықтау, [ад] буынын айтқан кездегі тіл ұшының қалпының өзгеруін анықтау;

3) артикуляциялық қозғалыстардың кинетикалық негіздерін қалыптастыру: қозғалыстың қажетті көлеміне бағытталған артикуляциялық моториканы дамыту бойынша статикалық жаттығуларды үйрету: ерінге арналған артикуляциялық жаттығулар, тілге арналған артикуляциялық жаттығулар;

4) артикуляциялық аппарат мүшелерінің қозғалмалылығын дамыту;

5) логопедтің үлгісі бойынша артикуляциялық қалыптарды орындау.

81. Сөйлеу тынысын алуға үйрету:

1) физиологиялық дұрыс тыныс алуды қалыптастыру: еліктеу бойынша көкеттік кеуде-қабырғалық дұрыс тыныс алуға үйрету (бақылау үшін баланың алақанын пайдалану);

2) ауыздық тыныс шығаруды дамыту. Мақсатты бағыттылған ауыздық тыныс алудың ұзақтығын дамыту, ауыздық және мұрындық жіктелген тыныс алуды шығару;

3) бағытталған ауа ағынын қалыптастыру.

82. Дауыс күшін дамыту:

1) ақырын және қатты дауысты пайдалана білуді дамыту;

2) дауыс күшін өзгертуге үйрету, бір тыныс алғанда дауыскүшін ақырыннан қаттыға дейін өзгерту икемділігін бекіту.

83. Дыбыс айтуды қалыптастыру:

1) дауысты дыбыстардың дұрыс айтылуын нақтылау.

2) дауысты дыбыстар қатарын жеке, буында, сөзде, сөйлемде дауыс пен интонацияның әр түрлі күшімен қатты және ақырын айту икемділігін бекіту; әр түрлі фонетикалық жағдайларда ауыстырып, шатастырып алуы мүмкін дауысты дыбыстардың дұрыс айтылуын автоматтандыру және жіктеу;

3) ерте онтогенездегі дауыссыз дыбыстарды дұрыс айтуды нақтылау: м, м', н, н’, п, п’, т, т’, к, к’, ф, ф’, д, д’, в, в’, б, б’, г, г’, әр түрлі фонетикалық жағдайларда дауыссыз дыбыстардыңдұрыс айтылуын автоматтандыру және жіктеу;

4) жоқ немесе бұрмаланып айтылатын х, х’, л’, й, ы, с, с’, з, з’, л дауыссыз дыбыстардың дұрыс артикуляциясын қалыптастыру, қойылған дыбыстардыңдауыстыларменжеке, ашық буында, тұйық буында, бітеу буында, сөзде, сөйлемде тоғысуын автоматтандыру;

5) түрлі фонетикалық жағдайларда дауыссыз дыбыстарды ажырату.

84. Сөздің буындық құрылымын қалыптастыру:

1) қарапайым меңгерілген сөздердің қарқынын қабылдауға және шығаруға (бір мезгілде айту және шапалақтау) үйрету;

2) буындардың үйлесуін әр түрлі екпінде, интонацияда, дауыс күшінде айту;

3) сөздерді бір мезгілде айта және шапалақтай отырып, таза айтуға берілген буындарды дыбыстауға үйрету;

4) екі ашық буыннан құралатын сөздердегі ырғақтық суретті дұрыс бере отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру;

5) үш ашық буыннан құралатын сөздердегі ырғақтық суретті дұрыс бере отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру;

6) бір буынды сөздердегі ырғақтық сурет пен екпінді буынды дұрыс айта отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру.

85. Фонематикалық талдау мен жинақтауға үйрету:

1) сөз құрамынан басындағы екпіні дауысты дыбыстарды ажырату;

2) сөздің соңында естілетін дауысты дыбысты ажырату;

3) сөздің ортасына естілетін дауысты дыбысты ажрату;

4) екі дауысты дыбыстан тұратын дыбыс қатарын талдау.

86. Күтілетін нәтижелер:

1) дыбыстың шығу көзін анықтайды;

2) дыбысталуы бойынша қарама-қайшы және жақын сөйлеу тілдік емес дыбыстарды салыстырады;

3) есту зейінін қосады,әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына сәйкес орындайды;

4) 2 сигналдың ішінен тұрмыстық шуды таниды және ажыратады;

5) музыкалық аспаптардың ақырын және қатты дыбысталуын жіктейді;

6) музыкалық аспаптардың дыбысталу қарқынын (жылдам-баяу) жіктейді;

7) жеке дыбыстарды ажыратады;

8) дыбысталуы бойынша жақын буындарды жіктейді;

9) дыбысталуы бойынша ұқсас дыбысқа еліктеуді, сөздерді ажыратады;

10) дауысты дыбысты басқа дауысты дыбыстардың ішінен ерекшелейді;

11) арткуляциялық аппарттың негізгі мүшелерін біледі;

12) ерінге арналған жаттығуды орындайды;

13) тілге арналған жаттығуды орындайды;

14) логопедтің үлгісі бойынша артикуляциялық жаттығу кешенін орындайды;

15) мақсатты бағытталған ауыз арқылы ұзақ дем шығаруды орындайды;

16) ақырын және қатты дауысты пайдалана біледі;

17) дауысты дыбыстарды дұрыс айтады;

18) ерте онтогенездің дауыссыз дыбыстарын дұрыс айтады;

19) бір, екі, үш буынды сөздерде ырғақтық суретті шығарады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

87. Тілді дамыту: импрессивті сөйлеуді ары қарай дамыту, монологтік және диологтік байланыстырып сөйлеуді дамыту, коммуникативтік дағдыларды дамыту.

88. Импрессивті сөйлеуді әрі қарай дамыту;

1) құбылыстың немесе тұтас заттың бөлігін атауды, түрлі логикалық топтарға жататын жалпылама сөздерді қолдана алуды дамыту;

2) барлық сөз таптарын тәжірибеде қолдануға үйрету;

3) белсенді сөйлеу кезінде антонимдер, синонимдер, арнайы-термин сөздерді қолдана алу икеміне оқыту;

4) сөйлеу тілінде көпмағыналы сөздерді қолдана алуды қалыптастыру;

5) түрлі жолдармен сөзді жасай алуды бекіту және оны белсенді сөйлеу тілінде қолдану;

6) сөздерді текте, түрде, септікте келістіре отыра, жай және күрделі сөйлемдерді қолдана және құрастыра алуға үйрету;

7) салалас құрамалас және сабақтас құрмалас сөйлемдердің қолжетімді құрылымдарын қолдану дағдыларын дамыту;

8) бір түбірлі сөздерді жасай алу икеміне оқыту;

9) дауыс ырғағы бойынша сөйлемдерді ажырату икемін бекіту және сөйлеу кезінде қолдану.

89. Диалогтік және монологтік байланыстырып сөйлеуді дамыту:

1) сюжетті сурет бойынша әңгімелеуді, ес бойынша және схемаға сүйене отыра, заттарды салыстыру әңгімелеуін, сипаттама әңгімелеуді дербес құрастыру және қайта айту икемін дамыту;

2) әңгімеге атау ойлап таба алады, негізгі ойды тұжырымдай алады;

3) диалогті құрастыру кезінде сөйлеу этикетінің формаларын қолдануды әрі қарай үйрету;

4) өзіндік ой пікірлерін бірізді құруды бекіту. Монологтік сөйлеуді әрі қарай жетілдіру;

5) берілген тақырыпқа әңгімені ойдан шығарып жалғастыруды және аяқтауды дамыту;

6) сөйлеу тілінде бейнелі сөздерді, эпитеттерді, салыстыруларды қолдану үйрету;

7) танымайтын адамдардың алдында сөз сөйлеуге, әңгімені әрі қарай жалғастыруға оқыту.

90. Коммуникативтік дағдыларды дамыту:

1) көрнекі материалды қарастыру кезінде талқылауға, ұжымдық әңгімеге қатыса алуға оқыту;

2) толық пікір айту формасында бір немесе бірнеше тұлғаларға команда, бұйрық бере алуға үйрету;

3) өзінің және басқалардың іс-әрекетін сипаттап бере алуға оқыту;

4) диалог барысында байсалдылық және такт білдіре отыра, әңгімелесушінің ой пікірін мақұлдауға немесе бас тартуға, келісуге, қарсы болу икеміне үйрету.

91. Күтілетін нәтижелер:

1) тегінде, түрінде, септікте сөздерді келістіре отыра, жай және күрделі сөйлемдерді құрастыра және қолдана алады;

2) салалас құрмалас және сабақтас құрмалас сөйлемдердің неғұрлым қолжетімді құрылымдарын қолданады;

3) түрлі сөз таптарының сөз жасаушы түрлерін қолданады;

4) сюжетті сурет бойынша әңгімелеуді, ес бойынша және схемаға сүйене отыра, заттарды салыстыру әңгімелеуін, сипаттама әңгімелеуді дербес құрастыру және қайта айта алады;

5) оқиғаға, ертегіге, әңгімеге жалғасын және соңынын, әңгімеге атауын ойлап таба алады, негізгі ойды тұжырымдай алады;

6) танымайтын адамдардың алдында сөз сөйлейді, әңгімені әрі қарай жалғастырады;

7) диалог барысында әңгімелесушінің ой пікірін мақұлдай немесе бас тарта алады, келіседі, қарсы бола алады;

8) өзінің және басқалардың қылығы жайлы жай баға беру пікірін білдіре алады.

92. Сауат ашу мен жазу негіздері: дыбыстың сөйлеу бірлігі ретінде түсініктерін қалыптастыру, сөйлем құрылымын түсінуді қалыптастыру, ырғақ сезімін тәрбиелеу, сөздерді буынға бөлумен таныстыру, фонематикалық қабылдауды дамыту.

93. Сөйлеу бірлігі ретінде дыбыс туралы түсінікті қалыптастыру:

1) есту зейінің белсендендіру, сөйлеудің дыбыстық жағына балалардың назарын дамыт;

2) сөйлеу тілінің айтылуын қабылдауға бағытталған балалардың дыбысты тани алу икемділігін әрі қарай жетілдіру;

3)дыбысталуы бойынша сөздерді салыстыра алу икемділігін дамыту;

4) сөйлеу материалын дұрыс тыңдауға және естуге балаларды үйрету;

5) дыбыстың нақты есту бейнесін қалыптастыру;

6) балаларды ұзақтықтығы және дауыс қаттылығы әртүрлі дыбыстауларды графикалық белгілермен белгілеуге үйрету.

94. Сөйлем құрылымын түсінуін қалыптастыру:

1) "сөйлем" түсінігімен танысу;

2) балаларда сөйлемді құра алуын, соның ішінде берілген сөздер санымен құра алуын қалыптастыру;

3) сөйлемнің графикалық сызбасын құра алуды үйрету (қарапайым көмекші сөзсіз екі құрамды сөйлем, көмекші сөзсіз үш-төрт сөзден құралған қарапайым сөйлем, көмекші сөзбен үш-төрт сөзден құралған қарапайым сөйлем).

95. Ырғақ сезімін тәрбиелеу:

1) ауызша сөйлеу нұсқауы бойынша (көру қабылдауына сүйенбей) ырғақты бағалауға, қабылдауға (алты ырғақты белгіге шейін) және оларды жаңғыртуға оқыту,

2) ауызша нұсқау және үлгі бойынша ерекше көрсетілген және ерекше көрсетілмеген ырғақтық құрылымдарға баға беруге, қабылдауға және оларды жаңғыртуға балаларды үйрету: қатты дыбыс, - ақырын дыбыс қайда;ұзақ дыбысталу, қысқа дыбыстау қайда.

96. Сөздердің буындық бөлінуімен танысу:

1) сөз орамдарынан сөздерді ажырату және сөздерді буыңға бөлу дағдыларын ары қарай жетілдіру, "буын" және "сөз" түсініктерін бекіту (сөздің бөлігі ретінде);

2) балалардың сөздердің және сөйлемдердің модельдері (сызбалары) жайлы білімдерін бекіту;

3) көмекші тәсілдерге сүйене отыра сөздің буындық құрамын анықтау: шапалақ, тарсылдату;

4) дауысты дыбыстарға сүйене отыра сөздің буындық құрамын анықтау;

5) іштей сөйлеудегі буындарды санын анықтау;

6) балаларда: сөздің буындық құралымының ұстанымын жете түсінуін (айтылуы және жазылуы сәйкес келетін сөздер материалдарында); сөздегі дауыстыларды ести алуын, буындар санын атауын, олардың ретін анықтауын; берілген буындардан сөздерді құруды: ашық буындардан құралатын (қара, қала), ашық және жабық буынан құралатын екі буынды сөздерді (мысық, қасық), ашық буындардан құралатын (шағала, тамаша), бір буынды сөздерден құралатын (бас, жаз) үш буынды сөздерді қалыптастыру;

7) екпінді буынды белгілеумен сөздің сызбасын құрастыра алуды оқыту, графикалық сызбаны сәйкес келетін сөзге таңдауды, графикалық сызбаға сәйкес келетін сөзді таңдай алуды қалыптастыру;

8) бір дыбысты немесе сөзді өзгерту есебінен сөзді өзгерте алу икемділігі оқыту. Дауыстының өзгеруі кезінде дауыссыз дыбыстың дыбысталуын бақылай отыра, бір дауыссыздың әр түрлі дауысты дыбыстармен байланысуын буындық жаттығуларда қолдану.

97. Фонематикалық қабылдауды дамыту:

1) есту арқылы жуан және жіңішке дауыссыз дыбыстарды ажырата алуға оқыту;

2) белгісі: қатаң - ұяң; жуан- жіңішке бойынша дыбыстарды нақты ажыратуы негізінде фонематикалық қабылдауды қалыптастыру;

3) өзінің және өзге адамның сөйлеуіндегі дыбысталудың дұрыс үлгісін ажырата және бағалай алуды қалыптастыру;

4) балаларды алдымен дыбысталуы бойынша әр түрлі буындарды, содан соң дыбысталуы ұқсас буын қатарларын естуге ажырата алуына оқыту;

5) есту қабілетіне сақталған дыбыстарды дифференциациялау (айтпай): жуан - жіңішкелігі бойынша, қатаң-ұяңдығы бойынша, бітеу буындарда, в обратных слогах,екі дауыссыз кездескен буындарда, сөздерде және сөз орамдарында.

98. Фонематикалық талдаудың қарапайым формаларын жетілдіру және фонематикалық талдаудың күрделі формаларын дамыту:

1) фонематикалық талдаудың қарапайым формаларын жетілдіру;

2) сөздің және дыбыс тіркесуінің фонематикалық анализ және синтез дағдысын жетілдіру;

3) сөздегі дыбыстың орнын және позициясын анықтай алуын, екпінді дыбысты белгілеуін, сөздегі буындардың санын, сөйлемдегі сөздердің санын анықтауын әрі қарай жетілдіру;

4) балаларды дыбыстарды олардың сапалық сипаттамалары бойынша (дауысты, жуан және жіңішке дауыссыздар, қатаң және ұяң дауыссыздар) салыстыра алуға, сөздерді дыбыстық құрамы бойынша сәйкестендіруге оқыту;

5) "жуан" және "жіңішке дауыссыз" түсінігін және көк және жасыл текшелермен олардың белгіленуін кірістіру;

6) фонематикалық талдаудың қарапайым формаларын жүзеге асыру қабілетін қалыптастыру: сөздегі дыбыстың орнын анықтай алуға балаларды оқыту(басында, ортасында, аяғында);

7) ақыл-ой әрекеттерінің кезеңмен қалыптасуын ескере отыра (П.Я. Гальперин бойынша) сөздегі дыбыстардың санын және ретін анықтай алуын қалыптастыру: ұсыну бойынша сөздердің дыбыстық құрамын талдайды;

8) сөздегі дыбыстың тұру ретін анықтау алу икемділігін қалыптастыру;

9) белгілі бір дыбыстың алдында немесе одан кейінгі тұрған дыбыстарды анықтай алу икемділігін балаларға оқыту;

10) екі буынды, бір буынды, ашық және бітеу буынды сөздердің дыбыстық анализ және синтез дағдыларын балаларда қалыптастыру.

11) түрлі дыбыстық құрылымдағы үш дыбысты және төрт дыбысты сөздердің дыбыстық талдауын жасай алуды қалыптастыру;

12) сөздің дыбыстық құрамының сызбаларын және модельдерін қолдануын әрі қарай жетілдіру: белгілі модельге сөздерді таңдай алуын дамыту;

13) балаларды фонематикалық синтезді жүзеге асыруға оқыту: дыбыстардың берілген ретімен сөз құрастыру.

99. Фонематикалық түсініктерін қалыптастыру:

1) балаларда сөздегі буындар санын, сөздегі дыбыстың белгілі бір орнымен, белгілі бір дыбысқа, заттар сипатына, заттар, әрекеттер атауын білдіретін сөздерді атау және таңдай алу икемділігін қалыптастыру;

2) фонематикалық түсініктерді әрі қарай жетілдіру (ұсыну және суреттер бойынша).

100. Дыбыстарды интонациялық ерекшелеп белгілеу:

1) балаларда сөздегі берілген дыбыстарды интонациялық ерекшелеп белгілей алуды әрі қарай жетілдіру.

2) сөздегі дыбысты ерекшелеп белгілей алу икемділігін қалыптастыру.

101. Күтілетін нәтижелер:

1) дауысты дыбыстарды ажырата алады (екпінді және екпінсіз);

2) жуан және жіңішке дауыссыз дыбыстарды ажырата алады;

3) дыбысталуы бойынша сөздерді салыстыра алады, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын таба алады;

4) сәйкес дыбыстарға текшелерден сөздерді құрастыра алады;

5) екпінді буынды ести алады және ерекшелеп белгілейді;

6) сөздегі дыбыстардың орнын анықтай алады;

7) сөздегі буындардың санын анықтай алады;

8) сөйлемдегі сөздердің санын анықтайды;

9) берілген дыбысқа сөздерді таңдай алады;

10) түрлі дыбыстық құрылымдағы үш дыбысты сөздердің дыбыстық талдауын жасау алады;

11) дыбыстың дыбысталуы және айтылуы ерекшеліктеріне талдау жасай алады;

12) дыбыстарды сипаттай алады;

13) сөздің дыбыстық құрамының және сөйлемдердің дайын сызбаларын, модельдерін қолдану және өздігінен құрастыра алу дағдылары бар.

102. Дыбысты айту: сөйлеу тілдік негативизмді жою, еркін есту арқылы қабылдауды және зейінді қалыптастыру, фонематикалық қабылдауды дамыту, фонематикалық түсініктерді қалыптастыру, артикуляция мүшелерін дамыту, артикуляциялық қозғалыстардың кинестетикалық негіздерін қалыптастыру, сөйлеу тынысын алуға дамыту, сөздің буындық құрылымын қалыптастыру, фонематикалық талдау мен жинақтауға оқыту.

103. Сөйлеу тілдік негативизмді жеңу:

1) баланы бірлескен әрекетке тарту және өзара әрекеттену дағдысын қалыптастыру;

2) баланы өз күшіне деген сенімділікке тәрбиелеу;

3) ойын әрекетіне деген қызығушылықты және ойынға қатыса білуді қалыптастыруды жалғастыру.

104. Еркін есту арқылы қабылдауды және зейінді қалыптастыру:

1) есту зейінін ауыстыра білу, әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына қарай орындау біліктерін бекіту. 3-4 нұсқада берілген дыбыстық сигналдарды тани және ажырата білуді дамыту;

2) музыкалық аспаптың ақырын және қатты дыбысталуын жіктеу,дыбыстың биіктігін қолмен көрсету біліктерін бекіту;

3) дауыстың төмендеуі мен жоғарылауын ажырату біліктерін бекіту;

4) минорлық және мажорлық мелодияларды ажырату (көңілді-көңілсіз).

105. Фонематикалық қабылдауды дамыту:

1) дыбысталу жағынан ұқсас сөздерді ажырату;

2) берілген дауысты дыбысты басқа дауысты дыбыстардың ішінен ерекшелеу;

3) сөйлеу тіліндегі сақталғандауыссыз дыбысты басқа дауыссыз дыбыстардың ішінен ерекшелеу;

4) сөйлеу тіліндегі сақталған дауыссыз дыбыстармен қатар бұзылысы бар дауыссыз дыбысты ерекшелеу;

5) екпінді буынның өзгерісімен буындық қатарды шығару;

6) бір дауысты және әр түрлі дауыссыздардың буындық үйлесімділігін шығару;

7) қатаң-ұяң дауыссыз дыбыстардың ажыратылуы бойынша буындық үйлесімділіктерін айту (екеуден);

8) жуан-жіңішке дауыссыз дыбыстардың ажыратылуы бойынша буындық үйлесімділіктерін айту (екеуден).

106. Фонематикалық түсініктерді дамыту:

1) берілген дыбысқа сөз таңдау. Берілген дыбысқа екі буыннан тұратын сөз таңдау;

2) берілген дыбысқа сурет таңдау.

107. Жалпы және қол қимылдарын дамыту процесіндегі қимылдардың кинестетикалық және кинетикалық негіздерін қалыптастыру:

1) қалып праксисін дамыту (сөздік нұсқау бойынша);

2) арнайы жаттығуларда қол қимылын дамыту: қысу, жазу, сілкілеу, қимыл амплитудасын арттыра отырып, біртіндеп қол басын бұлғау.

108. Артикуляция мүшелерін дамыту:

1) аркуляциялық аппараттың негізгі мүшелері туралы білімді бекіту;

2) артикуляциялық аппаратты еліктеу бойынша орындалатын артикуляциялық ойын жаттығуларын орындау процесінде дыбысты дұрыс айтуды қалыптастыруға дайындау;

3) еліктеу бойынша мимикалық бұлшық ет қимылын дамыту;

4) ерінді, тілді, ұртты нығайтуға арналған массаж.

109. Артикуляциялық қимылдың кинестетикалық негізін қалыптастыру:

1) ерін қалпы туралы түсінікті бекіту, дауысты дыбыстардың артикуляциясындағы ерін қалпын жіктеу;

2) дыбыс туралы көру-есту түсініктерін тірек ете отырып, көтерілген және төмен түскен тіл ұшының қалпы туралы кинестетикалық түсінікті нақтылау;

3) артикуляциялық қимылдың кинетикалық негізін қалыптастыру: қажетті қимыл көлемін шығаруға бағытталған артикуляциялық қимылды дамыту бойынша статикалық жаттығуларға үйрету: ерінге арналған артикуляциялық жаттығулар, тілге арналған артикуляциялық жаттығулар;

4) артикуляциялық аппараттың мүшелерінің қозғалғыштығын, қимылға көшу қабілетін дамыту, артикуляциялық мүшелерді берілген қалыпта ұстап тұру икемділігін дамыту, санау бойынша, сөздік нұсқау бойынша артикуляциялық жаттығулар кешенін логопедтің үлгісі бойынша орындау.

110. Сөйлеу тынысын алуға үйрету:

1) физиологиялық дұрыс тыныс алуды қалыптастыру: еліктеу бойынша көкеттік-қабырғалық дұрыс тыныс алуға үйрету;

2) ауыздық тыныс шығаруды дамыту: мақсатты бағыттылған ауыздық тыныс алудың ұзақтығын дамыту, ауыздық және мұрындық жіктелген тыныс алуды шығару (мұрын арқылы дем алу, дем шығару, ауыз арқылы дем алу, дем шығару, ауызбен дем алу, мұрын арқылы шығару), бағытталған ауа ағынын қалыптастыру.

111. Дауыс күшін дамыту:

1) ақырын және қатты дауысты пайдалана білуді дамыту;

2) дауыс күшін өзгерту, бір тыныс алғанда дауыстың күшін ақырыннан қаттыға дейін өзгертуге үйрету.

112. Дыбыс айтуды қалыптастыру:

1) дауысты дыбыстарды әр түрлі фонетикалық жағдайларда автоматтандыру және жіктеу;

2) ерте онтогенез дауыссыз дыбыстарын сөйлемдер мен шағын мәтіндерде дұрыс айту дағдысын бекіту, ерте онтогенез дауыссыз дыбыстарын әр түрлі фонетикалық жағдайларда дұрыс айтылуын автоматтандыру және жіктеу;

3) к, к’, г, г’, х, х’, л’, й, ы, с, с’, з, з’, л дауыссыз дыбыстарының ұрыс артикуляциясын нақтылау;

4) жоқ немесе бұрмаланып айтылатын дауыссыз дыбыстардың [ц, ш, ж, ч, щ] дұрыс артикуляциясын қалыптастыру, қойылған дыбыстардың: жеке, ашық буында,бітеу буында, тұйық буында, сөзде, сөйлемдедауыстылармен тоғысуын автоматтандыру;

5) сақталған қатаң және үнді дауыссыз дыбыстарды есту арқылы жіктеу. Сақталған қатаң және ұяң дауыссыз дыбыстардыесту арқылы жіктеу.

113. Сөздің буындық құрылымын қалыптастыру:

1) қарапайым меңгерілген сөздердің ырғағын қабылдауға және шығаруға (бір мезгілде айту және шапалақтау) үйрету;

2) сөздерді бір мезгілде тақпақтарда айта және шапалақтай отырып, таза айтуға берілген буындарды дұрыс айтуға үйрету;

3) дауыссыздың тоғысуымен екі буыннан құралатын сөздердегі ырғақтық сурет пен екпінді буынды дұрыс айта отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру;

4) үш буыннан құралатын,бітеу буыны бар сөздердегі ырғақтық сурет пен екпінді буынды дұрыс айта отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру;

5) үш буыннан құралатын сөздердегі ырғақтық сурет пен екпінді буынды дұрыс айта отырып, сөздің буындық құрамын қалыптастыру;

6) дауыссыз дыбыстардың тоғысуын айту.

114. Фонематикалық талдау мен жинақтауға үйрету:

1) сөз құрамындағы дауысты дыбысты (басында, ортасында, соңында) ерекшелеу икемділігін бекіту;

2) дыбыс ағынындағы дауыссыз дыбысты ерекшелеу: сөз басында естілетін дауыссыз дыбысты ерекшелеу, сөз соңында естілетін дауыссыз дыбысты ерекшелеу, сөз ортасында естілетін дауыссыз дыбысты ерекшелеу;

3) дауысты және дауыссыз дыбыстар туралы түссініктерді қалыптастыру;

4) буындағы, сөздегі және сөйлемдердегі дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату. Дауысты-дауыссыз дыбыстардың үйлесімділігіндегі дыбыстардың саны мен дәйектілігін анықтау;

5) сөздегі дыбыс сандарын анықтай білуге үйрету.

115. Күтілетін нәтижелер:

1) есту зейінін қосады, әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына сәйкес орындайды;

2) 3-4 сигналдың ішінен тұрмыстық шуды таниды және ажыратады;

3) сөйлеу тілінің ақырын және қатты дыбысталуын ажыратады;

4) сөйлеу тілінің дыбысталу қарқынын (баяу-жылдам) ажыратады;

5) жеке фонемаларды ажыратады;

6) дыбысталу бойынша жақын буындарды жіктейді;

7) дыбысталуы бойынша ұқсас дыбысқа еліктеуді, сөздерді ажыратады;

8) берілген дауысты дыбысты басқа дауысты дыбыстардың ішінен ерекшелейді;

9) артикуляциялық аппарттың негізгі мүшелерін біледі;

10) ерінге арналған жаттығуды орындайды;

11) тілге арналған жаттығуды орындайды;

12) логопедтің үлгісі бойынша артикуляциялық жаттығулар кешенін орындайды;

13) мақсатты бағытталған ауыз арқылы ұзақ дем шығаруды орындайды;

14) ақырын және қатты дауысты пайдалана біледі;

15) дауысты дыбыстарды дұрыс айтады;

16) ерте онтогенездің дауыссыз дыбыстарын дұрыс айтады;

17) шақырылған дауыссыз дыбыстарды буында, сөзде, сөйлемде дұрыс пайдаланады;

18) үннің қатысына қарай қатаң, ұяң, үнді болып ерекшеленетін дауыссыз дыбыстарды есту арқылы ажыратады;

19) үннің қатысына қарай қатаң, ұяң, үнді болып ерекшеленетін сақталған дауыссыз дыбыстарды есту арқылы ажыратады;

20) бір, екі және үш буынды сөздердегі ырғақтық суретті шығарады;

21) сөз құрамындағы дауысты дыбысты (басында, ортасында, соңында) ерекшелейді;

22) сөз құрамындағы дауыссыз дыбысты (басында, ортасында, соңында) ерекшелейді;

23) дауысты және дауыссыз дыбыстар туралы түсінігі бар.

5-тарау. Жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы (6-7 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

116. Мақсаты - толыққанды дауыс айту дағдыларын қалыптастыру, балалар әрекетінің әр түрлі формалары мен түрлеріндегі лексикалық және грамматикалық тілдік құралдарды адекватты таңдай білуді дамыту, одан басқа ЖСТД балалардың оқу мен жазу дағдыларын меңгеруге дайындау.

117. "Коммуникация" білім беру саласында келесі сабақ түрлері ұсынылады:

1) тіл дамыту;

2) жазу және сауат ашу негіздері;

3) дыбыс айту.

2-параграф. Тіл дамыту

118. Мақсаты - әр түрлі формалар және балалар әрекетінде қажетті лексикалық және грамматикалық тілдік құралдарды сәйкесінше таңдай алу икемін дамыту болып табылады.

119. Міндеттері:

1) тілдің лексика-грамматикалық қатарын жетілдіру;

2) сөйлеу қарым-қатынас дағдыларын дамыту (диалог, монолог);

3) қоршаған орта іс-әрекетіне, өзінің жүріс-тұрысына талдау жасау және адекватты бағалау әрекетін дамыту;

4) коммуникативті, ойын және басқа іс-әрекет барысында шығармашылық белсенділікті, дербестікті, ұйымдастырушылық әрекетті дамыту;

5) ситуативті емес - тұлғалық қарым-қатынас формасын қалыптастыру;

6) сөйлеу этикеті нормаларын дағдыландыру.

120. "Тіл дамыту" сабағының мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған, күтілетін нәтижелер түрінде оқытудың мазмұнын мақсатын өзінде кірістіретін бөліктерден құралады. Әр бөлік ішінде бірізді ұйымдастырылған оқытудың мақсаты, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен қатар оқытудың келесі кезеңдері жайлы ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

121. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қосады:

1) лексика;

2) грамматикалық қатар;

3) байланыстырып сөйлеу.

122. "Лексика" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөздік қорды кеңейту және нақтылау;

2) тілдің лексикалық құралдарын белсендендіру.

123. "Грамматикалық қатар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) тілдің грамматикалық категорияларын жетілдіру;

2) тілдің нормаларына сәйкес тәжірибелік меңгеру.

124. "Байланыстырып сөйлеу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) диалогтік сөйлеуді дамыту;

2) монологтік сөйлеуді дамыту.

125. "Лексика" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) сөздік қорды кеңейту және нақтылау. Қаратылған сөйлеуді тыңдай алады. Сөзге қызығушылық және көңіл білдіреді. Сөздердің лексикалық мағынасы мен ұғымын түсінеді және түсіндіреді, белсенді сөйлеуде оларды қолданады. Сөз айту кезінде жай салыстыруларды, антонимдер, синонимдер және көп мағыналы сөздерді, түрлі сөз таптарын қалай қолдануды біледі және түсінеді. Заттардың тақырыптық топтары бойынша жалпылама сөздерді қолданады. Мектепте оқуға қатысты арнайы терминология сөздерін қолданады;

2) тілдің лексикалық құралдарын белсендендіру. Қоршаған орта заттарының сапасын және ерекшеліктерін, сипатын, әрекетін, заттарын белгілеу үшін сөздерді таңдай алады. Сөздерге неғұрлым келетін антонимдер, синонимдерді іріктейді. Айтылғанды жалпылау үшін тілдің лексикалық құралдарын қолданады, байланыстырушы, сұрау сипаттағы сөздерді кірістіреді. Сұрау,лепті хабарлы дауыс ырғақтары бойынша сөздер мен сөйлемдерді ажырата аладыжәне сөйлеу тілінде қолданады.

1-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Сөздік қорды кеңейту және нақтылау	0.1.1.1 сөздердің лексикалық мағынасы мен ұғымын түсіну және түсіндіре алу, белсенді сөйлеуде оларды қолдана алу
	0.1.1.2 ауыспалы мағыналы сөйлемшелерді және кейбір сөздерді, жалпылама сөздердің лексикалық мағынасын мен ұғымын түсіну, өзінің сөз пікірінде оларды қолдану
1.2 Тілдің лексикалық құралдарын белсендендіру	0.1.2.1 мағынасы бойынша жақын және қарама-қарсы сөздерді түсіну, оларды сөйлеу тілінде қолдану
	0.1.2.2 заттарды, олардың ерекшелігін және функционалдық тағайындалуын белгілеу үшін барлық сөз таптарына қатысты сөздерді қолдану және түсіну

126. "Грамматикалық қатар" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) тілдің грамматикалық категорияларын жетілдіру. Сөйлеу тілінде грамматикалық категорияларды қолданады: зат есім және сын есімдердің аналық, аталық тегін, жекеше және көпше түрді, септіктерді, етістіктің шақ және рай түрін, көмекші сөздерді, соның ішінде күрделісін. Сөз түрлендіру және сөз жасам дағыдыларын меңгерген. Бірыңғай анықтауыш, баяндауыш, толықтауыштарды таңдауда, туыстас сөздерді, күрделі сөздерді жасауда жаттығады. Тәуелдік және қатыстық сын есімдерді құрастырады, етістіктен сын есімдердің, зат есімдердің салыстырмалы шырайын жасай алуда жаттығады. Сан есімнің зат есіммен, сын есім мен сан есімдердің зат есіммен келістіруінде жаттығады;

2) тілдің нормаларына сәйкес тәжірибелік меңгеру. Сөйлем құрастыру кезінде сөздерді текте, түрде, септікте келістіре алады. Заттардың кеңістікте орналасуын, бірлескен әрекетті көрсету үшін көмекші сөздерді қолданады. Бірыңғай анықтауыш, баяндауыш, толықтауышпен сөйлем құрастыруда жаттығады. Тілдің нормаларына сәйкес қолжетімді құралымдағы салалас құрмалас және сабақтас құрмалас, жайылма сөйлемдерді құрастыра алады.

2-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Тілдің грамматикалық категорияларын жетілдіру	0.2.1.1 грамматикалық категориялар жайлы түсініктердің болуы, оларды сөйлеу тілінде қолдана алу
	0.2.1.2 сөз түрлендіру және сөз жасамның түрлі формалары жайлы түсініктерінің болуы, оларды сөйлеу тілінде қолдануға жаттығу
2.2 Тілдің нормаларына сәйкес тәжірибелік меңгеру	0.2.2.1 сөйлемді құрастыру кезінде барлық сөз таптарын келістіре алу
	0.2.2.2 қолжетімді құралымдағы салалас құрмалас және сабақтас құрмалас, жайылма сөйлемдерді құрастыра алу дағдысына ие болу

127. "Байланыстырып сөйлеу" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) диалогтік сөйлеуді дамыту. Диалогтік сөйлеу тілін меңгерген. Қаратылған сөйлеуді тыңдайды және түсінеді. Әңгімелесуге қатыса алады, берілген тақырыптағы диалогке қатысады. Қарым-қатынастың өзгеруі жағдайында тілдік құралдарды қолданады. Диалогті көздейтін, жаңа ойын және тұрмыстық жағдайларда қалыптасқан коммуникативті-сөйлеу дағдыларын қолданады. Қалыпты ырғақта сөйлей алады, өз мағынасы және логикалық екпіні бар сөйлеуді сөйлеу бөліктеріне бөле алады, диалог барысында өзін мәдениеті және әдепті ұстайды. Сөйлеу кезінде "сиқырлы сөздерді" қолданады, сөйлеу этикетінің элементарлы нормаларын меңгерген;

2) монологтік сөйлеуді дамыту. Байланыстырып сөйлеу үлгілерін тани алады. 5-тен кем емес сөйлемнен әңгіме құрастырады. Ұсыну бойынша, схема, суреттер сериясы, сюжетті сурет бойынша сипаттама, салыстырмалы және хабарлы әңгімелерді мазмұндап айтады. Өзі 4-5 сөйлемнен берілген тақырыпқа әңгіме құрастыра алады. Кейіпкердің эмоционалдық күйін және көңіл-күйін көрсете отыра, берілген ертегі немесе әңгіменің сюжетін ойнап бере алады. Оқиғаға, ертегіге, әңгімеге жалғасын және соңынын, әңгімеге атауын ойлап таба алады, шығармашалық айту дағдыларына ие. Іс-әрекет уақытын, басын және аяғын, басты тұлғаны өзгерте отыра, мәтінді шығаршылық айтуда жаттығады. Әңгіме, ертегі кейіпкерлерінің іс-әрекетіне элементарлы баға бере алады, өз ойын білдіре алады. Санамақтар, мақалдар, өтірік өлеңдер, қысқа тақпақтарды жатқа айтады.

3-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Диалогтік сөйлеуді дамыту	0.3.1.1 берілген тақырыпқа диалог барысында сұрақтарды қоя алу және жауап қайтара алу
	0.3.1.2 сөйлеу этикетін сақтай отыра қарым-қатынастың түрлі жағдайларына қатысу
3.2 Монологтік сөйлеуді дамыту	0.3.2.1 сюжетті иллюстрация, схема, суреттер сериясы, бейнелеу, дербестік бойынша сипаттама, салыстырмалы және хабарлы әңгімелерді құрастыру және қайта айту
	0.3.2.2 кейіпкердің эмоционалдық күйін және көңіл-күйін көрсете отыра, берілген ертегі немесе әңгіменің сюжетін ойнап бере алу, шығармашалық айту дағдыларына ие болу

3-параграф. Жазу және сауат ашу негіздері

128. Мақсаты жалпы сөйлеу тілі дамымауы бар балаларды тілдің фонетикалық және графикалық жүйелерін игеру процесі кезінде оқу және жазу дағдыларына дайындау болып табылады.

129. Міндеттері:

1) фонематикалық есту және фонематикалық қабылдауды әрі қарай жетілдіру;

2) баспа әріптерін графикалық сызу дағдыларын қалыптастыру;

3) балаларды сөздерді, сөйлемдерді және қысқа мәтіндерді буындап бірге оқуға үйрету;

4) балаларда қарапайым дұрыс жазудың білімдерін қалыптастыру: сөйлемдегі сөздердің жеке жазылуы, сөйлем соңындағы нүкте, леп белгісі, сұрақ белгісі, сөйлемнің басында бас әріпті қолдану;

5) дисграфия және дислексияның пайда болуының алдын алу;

6) мектепке оқуға уәждемесін қалыптастыру;

6) қолды жазуға дайындау.

130. Жазу және сауат ашу негіздері сабағының мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған, күтілетін нәтижелер түрінде оқытудың мақсатын өзінде кірістіретін бөлімшелерден құралады Әр бөлімшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған оқытудың мақсаты, педагогтарға өзін жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен қатар оқытудың келесі кезеңдері жайлы ақпараттандыруға мүмкіндік береді. Жалпы сөйлеу тілі дамымауы бар мектеп жасына дейінгі балаларда жазу және сауат ашу негіздеріне оқыту процесінде келесі шарттарды ескерген жөн:

1) оқыту дұрыс айтылатын дыбыстар мен сөздерде ғана жүргізіледі; сөйлеу патологиясы жоқ балаларды сауат ашуға оқыту әдістемелерімен салыстырғанда әріптер мен дыбыстарды оқудың өзгеше реті ұсынылады;

2) барлық дыбыстарды өту қарқыны біршама баяу;

3) сөздің дыбысты-буындық құрамында тез бағдарлана алу дағдысы дамиды; барлық ауызша сөйлеу материалы балаларға таныс;

4) морфологиялық жалпылауларды қалыптастыру бойынша терең жұмыс жүргізіледі;

5) сөйлеу материалын жүйелі қайталау және бекіту жүреді;

6) дыбыстар мен әріптерді оқумен қатар грамматика және дұрыс жазудың қарапайым ережелері беріледі;

7) бір дыбыс және әріп оқытылады;

8) жаңа әріппен танысу оның элементтерін талдау жолымен жүзеге асырылады;

9) кеспелі әліппемен талдау-жинақтау жұмыстары кеңінен жүргізіледі: дауысты және дауыссыз әріптермен танысады; дыбыстық анализ және синтез жолы бойынша сөздер, буындар кеспелі әліппе әріптерінен құрастырылады; дыбыстарды қосу, орнын ауыстыру, өзгерту жолымен сөздерді түрлендіреді; қарапайым сөз орамдарының мағынасын түсініп оқуды меңгереді.

131. Әріптерді құрастыру, баспа түрін жазу және оқу келесі бірізділікпен жүргізіледі:

1) дауысты дыбыстарды белгілейтін екі әріптен құралған тіркес;

2) тұйық буындағы дауыстының дауыссызбен тіркесуі;

3) ашық буындағы дауыссыздың дауыстымен тіркесі;

4) дауыссыз-дауысты-дауыссыз түрі бойынша бір буынды сөз;

5) ашық буындардан құралған екі және үш буынды сөздер;

6) ашық және бітеу буыннан құралған екі және үш буынды сөздер;

7) дауыссыз дыбыстары қатар келген екі буынды сөздер;

8) дауыссыз дыбыстары қатар келген үш буынды сөздер;

9) ашық буыннан құралған, көмекші сөзбен және көмекші сөзсіз екі-үш сөзден құралған сөйлем.

132. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) фонематикалық есту;

2) оқу;

3) жазу.

133. "Фонематикалық есту" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау;

2) сөздің буындық құрылымында бағдарлау;

3) сөйлем құрылымында бағдарлау.

134. "Оқу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) оптико-кеңістік белгілері бойынша әріптерді дифференциациялау;

2) бірқалыпты буындап оқу дағдыларын меңгеру;

3) оқығанның мағынасын түсіну.

135. "Жазу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) кинетикалық ұқсастықтары бойынша әріптерді дифференциациялау;

2) орфографиялық және тыныс белгілердің нормаларын сақтау;

3) қолды жазуға дайындау.

136. Оқыту мақсатының жүйесі. "Фонематикалық есту" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау. Сөйлеу ағымынан дыбыстарды белгілейді, олардың белгілерін ажыратады: екпін/екпінсіз дауысты дыбыстар; жуан/жіңішке, қатаң/ұяң дауыссыз дыбыстар, жуан және жіңішке дауыссыз дыбыстарды салыстырады, оларды дұрыс айтады, белгілі бір дыбыспен сөздерді атайды. Сөздің соңында дауыссыз дыбыстың жуан және жіңішке айтылуын естуге ажырату дағдылары бар. Сөздегі буындар санын және ретін анықтайды, сөздерді буындарға бөледі, буын, сөз, екпін жайлы алғашқы түсініктері бар. Сөздердегі екпінді анықтайды. Бір буынды сөздердің, ашық, тұйық, бітеу буындардың дыбысты-буындық талдау және жинақтауды түсінеді. Екі, үш, төрт сөздерден құралған сөйлемдердің және екі буынды, үш буынды сөздердің, дауыссыз дыбыстары қатар келген буындардың дыбысты-буындық талдау және жинақтау жасай алады. Шартты белгілік модельдермен ұстанады: түрлі-түсті орнын басушы текшелерден сөздердің дыбыстық модельдерін құрастырады, түрлі дыбыстық модельдерге сәйкес үш, төрт, бес дыбыстан құралатын сөздерді таңдайды. Логикалық құрастырылған сұрақтар және сөздің берілген дыбыстық құрылымы көмегімен педагогпен немесе баламен жасырылған сөзді таба алады. Дауысты дыбыстардың сөз жасаушы рөлі жайлы түсініктері бар;

2) сөздің буындық құрылымында бағдарлау. Буындық құрамы бойынша сөздерді салыстырады. Дыбыстар мен буындардың орнын ауыстыру, оларды толықтыру немесе алып тастау көмегімен, бір буындарды екіншісімен ауыстыру жолымен сөздерді ауыстыру дағдысына ие. Ересек адамның көмегімен басқа сөздерден буындық фрагменттерді белгілеу жолымен жаңа сөздерді құрастыра алады. Әріптерді қосу, орнын ауыстыру, өзгерту жолымен буындарды өзгерту жайлы түсініктері бар. Белгілі бір буындар санымен сөздерді ойлап таба алады. Ретсіз берілген буындардан сөз құрастыра алады. Буындарды бірізді айтылу ретімен берілген сөздерді таниды. Сызбалар және модельдер бойынша сөздерді таңдай алады. Жаңа сөз алу үшін сөздегі буындарды орнын ауыстыра алу дағдысы бар. Сөздегі буындардың санына сәйкес суреттерді үлестіру дағдылары бар;

3) сөйлем құрылымында бағдарлау. Сөздер және сөйлемдерді ажырата алады, сөздердің мәнісін және сөйлемдердің мағынасын түсінеді. Кішігірім мәтіндердің мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап бере алады. Интонация бойынша сөйлемдерді ажырата алады. Сөйлеу ағымын сөйлемдерге, сөйлемдерді - жеке сөздерге бөледі. Сөйлемдегі сөздердің санын және олардың ретін анықтайды. Белгілі бір сөздер санын құралатын сөйлемдерді ойлап табады. Сөйлемдегі сөздердің ретін бейнелейтін графикалық жазбаны жасайды. 3-5 сөзден құралатын сөйлемдердің талдауын меңгерген. Тақтада және қағаз бетінде сөйлемдердің сызбасын графикалық бейнелей алады. Жалғаулықтар және көмекші сөздер кіретін, 3-5 сөзден құралған сөйлемдерге талдау жасай алады, сөйлемдерді бас әріппен жазу қажеттігін, көмекші сөздердің жеке жазылуы жайлы ережелерді біледі. Түрлі тыныс белгілерін қолдана отыра, берілген сызба бойынша сөйлемдерді құрастыру дағдысын меңгерген. Хабарлы, сұраулы және бұйрық сөйлемдердің интонациясын көрсете алады.

4-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Сөйлеудің дыбыстық жағына бағытталу	0.1.1.1 сөйлеу дыбыстарын естуге қабылдау, оларды сөз ағымынан ажырату және сөзден тыс айту
	0.1.1.2 сөздерде дыбыстарды белгілеу және олардың белгілерін ажырату, оларды дұрыс айту (екпінді/екпінсіз дауысты дыбыстар, жуан/жіңішке, қатаң/ұяң дауыссыз дыбыстар)
	0.1.1.3 сөздердің және буындардың дыбысты-буындық анализін және синтезін өткізу
	0.1.1.4 сөздің дыбыстық құрамының шартты символдық сызбаларын және модельдерін қолдану
1.2 Сөздің буындық құрылымында бағытталу	0.1.2.1 сөздерді буынға бөлу, сөздегі буындардың ретін және санын анықтау
	0.1.2.2 екпінді буынды анықтау
	0.1.2.3 белгілі бір дыбысқа және берілген буындар санына сөздер құрастыру
1.3 Сөйлем құрылымында бағытталу	0.1.3.1 сөйлемдегі сөзді есту қабілетіне ажырату, олардың ретін және санын анықтау 0.1.3.1 берілген буындар санымен сөйлем құрастыру

137. "Оқу" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) оптико-кеңістік белгілері бойынша әріптерді дифференциациялау. Дыбысты оның әріппен белгіленуін салыстыра алады, дыбыстың буынан қандай айырмашылығы болатыны жайлы түсінігі бар. Баспаны қолдана отырып дыбысты әріппен белгілейді. Дауысты және дауыссыз дыбыстарға сәйкес әріптердің белгіленуін түсінеді. Әріп бейнесін шынайы заттармен сәйкестендіре алады. Әріп қандай элементтерден құралатынын анықтайды. Түрлі сюжеттік материалдарда әріп бейнесін табады, қолдағы бар материалдардан әріп бейнесін құрастырады немесе сомдап шығарады. Сөздер құрамынан дауысты және дауыссыз әріптерді ажыратады, сөздегі орнын анықтай алады. Оптико-кеңістік белгілері бойынша әріптерді дифференциациялайды. Сөйлемдерде берілген әріптермен сөздерді таба алады. Сөздердегі тастап кетілген әріптерді таба алады. Элементтері жетіспей бейнеленген әріптерді; әріптердің бірінің үстіне бірі бейнесін тани алады. Дұрыс және теріс бейнеленген әріптер қатарынан таныс әріптерді таба алады. Сөздегі тастап кетілген әріпті анықтауға жаттығулар орындайды. Бір-біріне басылған әріптерді, дұрыс және дұрыс емес басылған әріптерді ажыратады, әр түрлі қаріптегі әріптерді тани алады. Сөздің әріптік талдауын көрсететін сызбаларды толтырады, жаттығуларды орындайды;

2) бірқалыпты буындап оқу дағдыларын меңгеру. Кеспелі әліппемен жұмыс жасау кезінде алғашқы оқу дағдылары бар. Ауызша талдау жолымен кеспелі әліппе әріптерінен сөздер құрастыра алады, берілген буындарды жетіспей жатқан әріптермен толықтыра алады. Бір буынды өзгерту есебінен жаңа сөздерді түрлендіре алады. Йотты дауысты сөздердің әріптік құрамын анықтайды. Буындардан сөз құрастыру, буындарды оқу дағдысы бар. Дауыссыз байланысқан буындар және сөздер, сөйлемдерді оқи алады. Ашық, жабық, тұйық буындарды оқу дағдысын меңгерген. Дауыссыздар байланысымды сөздер мен буындарды оқи алады; оқығаны туралы сұрақтарға жауап бере алады, сұрақтарды қоя алады, оқығанды қайта айтып бере алады. Буындар, сөздер, мәтіндерді бірқалыпты буындап оқу жайлы түсініктері бар. Сөздерді нақты, қатты айтуда барлық дыбыстарды дұрыс айтумен берілген күрделіліктегі сөздерді және одан да күрделі жеке сөздерді буындап оқу дағдысы бар. Оқу кезінде нүктелерде үзілістерді сақтайды;

3) оқығанның мағынасын түсіну. Ашық, жабық, тұйық буындарды оқуын түсінеді. Оқығанның мағынасын түсінеді, ересек адамның бақылауы және көмегімен оқығаны бойынша сұрақтарға жауап береді және оқыған мәтінін қайталап айтып береді. Ересек адамның көмегімен оқығанын айтып береді. Оқыған сөйлемді жетіспей жатқан сөздермен толықтыру бойынша түрлі тапсырмаларды орындай алуға қабілетті.

5-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Оптико-кеңістік белгілері бойынша әріптерді дифференциациялау	0.2.1.1 дыбысты оның әріптік белгіленуімен сәйкестендіру
	0.2.1.2 әріптің графикалық бейнесін бірінін үстіне бірі жазылған жағдайларда тану
2.2 Бірқалыпты буындап оқу дағдыларын меңгеру	0.2.2.1 буындардан сөз құрастыру, буындарды оқу дағдысына ие болу
2.3 Оқығанның мағынасын түсіну	0.2.3.1 оқығанды түсіну,оқығаны бойынша сұрақтарға жауап беру және оқыған мәтінді айтып беру

138. "Жазу" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) кинетикалық ұқсастықтары бойынша әріптерді дифференциациялау. Дұрыс жазудың барлық меңгерілген ережелерін қолдана отыра, түрлі буындық құрамды, сөйлемді кеспелі әліппе әріптерінен жинайды және басып шығарады. Кеспелі әліппені қолданумен әріптерді қосу, орнын ауыстыру жолымен буындар, сөздер түрленуі жайлы түсініктері бар. Оптико-кинетикалық белгілері бойынша әріптерді дифференциациялай алады; сөздердегі тастап кетілген әріптерді таба алады. Оқылып қойған әріптердің графикалық және

оптико-кеңістік белгілерін ажырата алады. Әріптердің жетпей қалған элементтерінің суретін сала алады;

2) орфографиялық және тыныс белгілердің нормаларын сақтау. Екпінді емес дауыстыларды жазу жайлы түсініктері бар: ересек адамның бақылауында сөздерді ауыстыру жолымен екпінді емес дауыстыны тексереді. Сөздің соңындағы қатаң және ұяң жұпты дауыссыздардың жазылуы жайлы түсініктері бар: аса қарапайым жағдайларда көршілес сөздердің көмегімен және сөздердің ауысуы есебінен қатаң және ұяң дауыссыздардың жазылуы тексеріледі. Жазылуы ережелермен тексеруге келмейтін, кейбір сөздердің жазылуы жайлы түсініктері бар. Сөздер және сөйлемдердің жазылуының негізгі ережелерін біледі: сөзде әріптер бірге жазылады, сөйлемде сөздер жеке жазылады. Көмекші сөздердің бөлек жазылуы туралы, адамдардың есімдері бас әріппен жазылуы түсініктері бар, сөйлемдерді жазудың негізгі ережелерімен таныс. Сөйлем соңында тыныс белгілерін қояды: нүкте, лепті, сұрау белгілері;

3) қолды жазуға дайындау. Кеңістіктегі өзара қарым-қатынасты, жазықтыққа бағдарлануды орнатады. Таяқшалардан әріптерді құру, бау және мозаиканы қатарлап шығару, ермексаздан мүсіндеу, ауада және жұқа ұнтақ жарма қабатында "сурет салу" дағдысы бар. Шектеуішке сүйене отыра және оның көмегінсіз трафарет көмегімен сызықшаларды салу дағдысы бар. Жұмыс жолына берілген биіктігі, ұзындығы, ені және санына сәйкес әріптерді жазу. Жеке элементтерден жазба әріптерді құрастыра алады. Жазу кезінде арқа мен қолдың дұрыс қалпымен таныс. Жазу кезінде қарындашты немесе қаламды дұрыс ұстау дағдылары бар. Жазу кезінде қозғалыс актілерінін барысын қадағалайды және бақылайды. Шатастырылатын әріптерді, оларға сәйкес белгіленетін дыбыстарды ажырататын, сигналдық, "тірек" сипаттары жайлы түсініктері бар. Ересек адамның қадағалауымен графикалық белгінің құрылысына және құрамына; олардың элементтерінің жинақтауына; әріптердің салыстырмалы талдауына жаттығулар орындайды. Баспаны қолдана отырып дыбысты әріп етіп белгілейді.

6-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Кинетикалық ұқсастықтары бойынша әріптерді дифференциациялау	0.3.1.1 ұсынылған модельдер негізінде немесе модельдеу көмегімен оларды жазу, сөздердің, сөйлемдердің сызбаларын құрастыру
3.2 Орфографиялық және тыныс белгілердің нормаларын сақтау	0.3.2.1 орфографияның қарапайым ережелерін сақтау
	0.3.2.2 сөйлем соңында тыныс белгілерін қою: нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі
3.3 Қолды жазуға дайындау	0.3.3.1 жазба парағында бағдарлану, жұмыс жолын және жоларалық кеңістігін ажырату; әріп элеметтерін жазу, тор/жолақ жұмыс дәптеріне басып шығару
	0.3.3.2 жазу кезінде қарындашты немесе қаламды дұрыс ұстау

4 - параграф. Дыбыс айту

139. Мақсаты толыққанды айту дағдыларын қалыптастыру: сақталған дыбыстарды нақтылау, жоқ дыбыстарды қою, бұрмаланған дыбыстарды түзету; фонематикалық есту мен фонематикалық қабылдауды, фонетикалық-фонематикалық түсініктерді қалыптастыру болып табылады.

140. Міндеттері:

1) сөйлеу тілі іс-әрекетіне эмоционалды жағымды қатынасты дамыту;

2) еркін есту арқылы қабылдауды және зейінді дамыту;

3) еркін көру арқылы қабылдауды және зейінді, жадты дамыту;

4) артикуляциялық қимылдың кинестетикалық және кинетикалық негіздерін дамыту;

5) ырғақтық суреттерді қабылдау және шығару процесінде есту-көру және есту-қимылдық өзара әрекеттенуді дамыту;

6) сақталған дауысты және дауыссыз дыбыстардың айтылуын нақтылау;

7) жоқ дыбыстарды шақыру;

8) бұрмаланып айтылған дыбыстарды түзету;

9) буындардағы, сөздердегі дыбыстарды айтуға машықтандыру;

10) сөйлемдердегі, байланыстырылған сөйлеу тіліндегі дыбыстарды айтуға машықтандыру;

11) сөздің дыбыстық-буындық құрылымын қалыптастыру;

12) сөйлеу тілдік тыныс алуға үйрету;

13) дауысты дамыту;

14) интонациялық мәнерлілікті, сөйлеу тілінің ырғақтылығын дамыту;

15) өз күшіне деген сенімділікке тәрбиелеу.

141. "Дыбыс айту" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту тараулары бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді:

1) оқылатын дыбыстың дұрыс айтылуын бекіту кезеңіне лексикалық материалдарды таңдағанда оның сан алуандылығын, үйретілетін дыбыстың мол болуын, сондай-ақ мүмкіндігіне қарай бұзылған және араласқан дыбыстардың болмауын қарастыру қажет. Балалардың меңгерген лексикалық-грамматикалық категорияларды, сондай-ақ байланыстырылған сөйлеу тілін дамытуға бағытталған жұмыстардың әр түрлі түрлерін қолдануға арналған жаттығуларды қосу ұсынылады. Дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету процесінде логопед балаларды үйретілетін дыбыстарды салыстыруға, артикуляциялық тәртіп бойынша олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар туралы белгілі бір қорытынды жасауға, оларды артикуляциялау және айту тәсілдеріне үйретеді;

2) дыбысты буындарда бекіту кезеңінде, бекітіліп отырған дауыссыз дыбыстарды дауысты дыбыстармен төмендегі дәйектілікпен қосамыз: тік буындарда, кері буындарда, дыбыс дауысты дыбыстардың арасында болатын буындарда, тұйық буындарда, дауыссыз дыбыстар қатар келген буындарда;

3) жіңшке дыбыстар жуан дыбыстрдан кейін, дәл осы ретпен бекітіледі. Екпіндерінің ауысуымен, біртіндеп буындардың көбеуімен буындық жаттығулар қоланылады.

142. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) фонематикалық есту;

2) сөйлеу тілінің просодиялық жағын қалыптастыру;

3) сөйлеу тілінің айтылу жағын қалыптастыру.

143. "Фонематикалық есту" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) есту арқылы қабылдау;

2) фонематикалық қабылдау;

3) фонематикалық түсініктер;

4) фонематикалық талдау мен жинақтау;

5) сөздің буындық құрылымы.

144. "Сөйлеу тілінің просодиялық жағын қалыптастыру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөйлеу тілдік тыныс алуды дамыту;

2) дауысты дамыту.

145. "Сөйлеу тілінің айтылу жағын қалыптастыру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қол моторикасының қимылының кинестетикалық және кинетикалық негізін қалыптастыру;

2) артикуляция мүшелерін дамыту;

3) айтылуды қалыптастыру.

146. "Фонематикалық есту" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) есту арқылы қабылдау. Есту зейінін қосады, әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына сәйкес орындайды. 3-4 сигналдың ішінен тұрмыстық шуды таниды және ажыратады. Ақырын және қатты дыбысталуды ажыратады. Дыбысталудың қарқынын ажыратады. Сөйлеу тілінің басталуы мен аяқталуына деген әсері болады;

2) фонематикалық қабылдау. Дыбысталу жағынан ұқсас сөздерді ажыратады.Берілген дауысты дыбысты басқа дауысты дыбыстардың ішінен ерекшелейді.Сақталған сөйлеу тіліндегі дауыссыз дыбысты басқа дауыссыз дыбыстардың ішінен ерекшелейді. Бір буынды және екі буынды ұқсас сөздерді (мак-бак-так) айтады.Суретте бейнеленген сөздің дұрыс айтылуын қате айтылуынан ажыратады. 3-4 сөздің ішінен дыбыстық құрамы бойынша басқаларынан ерекшеленетінді анықтайды;

3) фонематикалық түсініктер. Суреттерді берілген дыбысқа сәйкес таңдайды. Берілген дыбысқа екі буынды сөздерді таңдайды. Берілген дыбысқа үш буынды сөздерді таңдайды. Берілген дыбыс сөздің басында естілетін сөзді таңдайды. Берілген дыбыс сөздің соңында естілетін сөзді таңдайды. Берілген дыбыс сөздің ортасында естілетін сөзді таңдайды;

4) фонематикалық талдау мен жинақтау. Дауысты және дауыссыз буындар туралы түсінігі бар, дауысты және дауыссыз дыбыстарды жіктейді. Дыбысталуы мен артикуляция жағынан ұқсас дауыссыз дыбыстарды жіктейді. Аталған дыбыстың сөздегі орнын анықтайды, сөздегі дыбыстардың дәйектілігін анықтайды. Сөздердің дыбыстық үлгілерін түсті шекемтастардан құрастырады, әр түрлі дыбыстық үлгілерге сәйкес сөздерді таңдайды. Сұрақтардың және берілген дыбыстық құрылымды сөздердің көмегімен педагогтың немесе баланың ойлаған сөзін табады;

5) сөздің буындық құрылымы. Дауыссыз дыбыстардың тоғысуын айту. Дауыссыз дыбыстардың тоғысуын айтады және оған сәйкес сөздерді таңдайды. Дұрыс айтылатын дыбыстардан құралатын күрделі буындық құрылымды қабылдау және айту дағдысы бар, бітеу буыны бар үш буынды сөздерді айта алады, дауыссыз дыбыстар қатар келген үш буынды сөздерді айтады. "Буын", "сөз" туралы түсініктері бар, екі және үш буынды сөздерді буынға бөледі. Дауыссыз дыбыстары қатар келген үш және төрт буынды сөздерді буынға бөледі. Буын құрылымы күрделі сөздерді айтады. Сөздерді, сөйлемдерді айтқанда лепті, хабарлы, сұраулы интонацияларды пайдаланады.

7-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Есту арқылы қабылдау	0.1.1.1 есту зейінін қосу, әрекетті сигналдың әр түрлі дыбысталуына сәйкес орындау
	0.1.1.2 3-4 нұсқадағы дыбыстық сигналдарды тану және ажырату
	0.1.1.3 сөйлеу тілінің дыбысталуының басталуы мен аяқталуына деген әсері болу
1.2 Фонематикалық қабылдау	0.1.2.2 дыбысталу жағынан ұқсас сөздерді ажырату
	0.1.2.3 берілген дауысты дыбысты басқа дауысты дыбыстардың ішінен ерекшелеу
	0.1.2.4 сақталған сөйлеу тіліндегі дауыссыз дыбысты басқа дауыссыз дыбыстардың ішінен ерекшелеу
	0.1.2.5 бір буынды және екі буынды ұқсас сөздерді айту(мак-бак-так)
	0.1.2.6 суретте бейнеленген сөздің дұрыс айтылуын қате айтылуынан ажырату
	0.1.2.7 3-4 сөздің ішінен дыбыстық құрамы бойынша басқаларынан ерекшеленетінді анықтау (мак-бак-так-банан)
1.3 Фонематикалық түсініктер	0.1.3.1 суреттерді берілген дыбысқа сәйкес таңдау
	0.1.3.2 берілген дыбысқа екі буынды сөздерді таңдау
	0.1.3.3 берілген дыбысқа үш буынды сөздерді таңдау
	0.1.3.4 берілген дыбыс сөздің басында естілетін сөзді таңдау
	0.1.3.5 берілген дыбыс сөздің соңында естілетін сөзді таңдау
	0.1.3.6берілген дыбыс сөздің ортасында естілетін сөзді таңдау
1.4 Фонематикалық талдау мен жинақтау	0.1.4.1 дауысты және дауыссыз дыбыстарды жіктеу
	0.1.4.2 дауысты-дауыссыз дыбыстар тіркесіндегі дыбыстардың санын және дәйектілігін анықтау
	0.1.4.3 сөздегі дыбыстар санын анықтау
	0.1.4.4 екі аталған сөзден бірдей дыбыстарды анықтау
	0.1.4.5 аталған дыбыстың сөздегі орнын анықтау
	0.1.4.6 дыбыстардың сөздегі дәйектілігін анықтау
	0.1.4.7 берілген дыбыстар санына сөз құрау
	0.1.4.8 дауыссыз дыбыстарды құрылу орны бойынша жіктеу
	0.1.4.9 дауыссыз дыбыстарды акустикалық белгілері бойынша жіктеу
	0.1.4.10 "буын", "сөз" мағыналарын түсіну
1.5 Сөздің буындық құрылымы	0.1.5.1 дауыссыз дыбыстардың тоғысуын айту
	0.1.5.2 дауыссыз дыбыстардың тоғысуын айту және оларға сөздер таңдау;
	0.1.5.3 бітеу буыны бар үш буынды сөздерді айту;
	0.1.5.4 дауыссыз дыбыстары тоғысқан үш буынды сөздерді айту
	0.1.5.5 үш және төрт буынды сөздерді буынға бөлу
	0.1.5.6 дауыссыз дыбыстары тоғысқан үш және төрт буынды сөздерді буынға бөлу
	0.1.5.7 буындық құрылымы күрделі сөздерді айту
	0.1.5.8 әр түрлі интонацияларды пайдалану

147. "Сөйлеу тілінің просодиялық жағын қалыптастыру" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) сөйлеу тілдік тыныс алуды қалыптастыру. Бақылау үшін алақанды пайдалана отырып көкеттік-қабырғалық тыныс алуды пайдаланады. Сөйлеу тілінің қатысуынсыз, сөйлеу тілінің қатысуымен қысқа жайлы дем алуды және жайлы ұзақ дем шығаруды орындай алады. Ауыздық және мұрындық тыныс алуды ажыратады. Тіркестерді айтқанда сөйлеу тілдік дем шығаруды біртіндеп ұзарта отырып, буындар мен сөз қатарын бір тыныста айтады;

2) дауысты дамыту. Дауыс күші мен биіктігін ажыратады. Дауыс күшін еркін өзгертеді: сыбырлап, ақырын, қатты айта алады.

8-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Сөйлеу тілдік тыныс алуды дамыту	0.2.1.1 көкеттік-қабырғалық тыныс алуды пайдалану (бақылау үшін баланың алақанын пайдалану)
	0.2.1.2 сөйлеу тілдің қатысуынсыз қысқа жайлы дем алуды (ұртын толтырмай, иығын көтермей) және жайлы ұзақ дем шығару
	0.2.1.3 сөйлеу тілдің қатысуымен қысқа жайлы дем алуды (ұртын толтырмай, иығын көтермей) және жайлы ұзақ дем шығару
	0.2.1.4 ауыздық және мұрындық тыныс алуды жіктеу (ауызбен дем алу мұрынмен дем шығару; мұрынмен дем алу ауызбен дем шығару)
	0.2.1.5 буындар мен сөз қатарын бір тыныста айту
	0.2.1.6 тіркестерді айтқанда сөйлеу тілдік дем шығаруды ұзарту
2.1 Дауысты дамыту	0.2.2.1 дауыс күшін ажырату (ақырын-қатты)
	0.2.2.2 дауыс биіктігін ажырату (жоғары-төмен)
	0.2.2.3 дауыс күшін еркін өзгерту: сыбырлап, ақырын, қатты айту

148. "Сөйлеу тілінің айтылу жағын қалыптастыру" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) қол моторикасының қимылының кинестетикалық және кинетикалық негізін қалыптастыру. Көру арқылы қабылдауда саусақтарды дамытуға арналған әр түрлі жаттығуларды орындайды, сөздік нұсқау бойынша әр түрлі саусақтық қалыпты ұстап тұрады. Қол білезіктеріне арналған арнайы жаттығуларды орындайды: қимыл амплитудасын біртіндеп арттыра отырып қолды жұму, ашу, сілку және бұлғау. Дәйектілікпен ұйымдастырылған қимыл мен құрылымдық праксис процесінде саусақтарымен әр түрлі қимылдарды орындайды: конструктормен ойындар, мозаикадан өрнектер құрастыру, таяқшалар көмегімен заттарды бейнелеу, қиылған суретті жинау, жиектеу, бояу, трафаретті штрихтау;

2) артикуляция мүшелерін дамыту. Артикуляцияның негізгі мүшелерін біледі. Артикуляциялық жаттығулар кешенін логопедтің үлгісі, санауы және сөздік нұсқауы бойынша орындайды. Артикуляциялық қалыпты ұстап тұрады, ерінге, тілге арналған артикуляциялық ойын жаттығуларын орындайды. Артикуляция мүшелерінің қозғалғыштығы мен артикуляция мүшелерінің ауысуына арналған жаттығуларды орындайды. Әр түрлі дыбыстарды айтқан кездегі тілдің қалпының өзгеруін анықтайды. Сөздік нұсқау бойынша мимикалық жаттығуларды орындайды: көзді қатты жұму, ұртты ауаға толтыру;

3) айтылуды қалыптастыру. Дауысты дыбысты буында, сөзде, сөйлемде және шағын әңгімелерде дұрыс айтады. Сөзде, сөйлемдерде және қысқа әңгімелерде естілген және айтылған дауыссыз дыбыстарды дұрыс жіктейді. Естілген және айтылған дауыссыз дыбыстарды ұяң-қатаң, жуан-жіңішкелігі бойынша жіктейді.

9-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Қол моторикасының қимылының кинестетикалық және кинетикалық негізін қалыптастыру	0.3.1.1 саусақтарды дамытуға арналған әр түрлі жаттығуларды орындау
	0.3.1.2 әр түрлі саусақтар қалпын ұстап тұру
	0.3.1.3 қол басына арналған жаттығуларды орындау
	0.3.1.4 үлгі бойынша таяқшалардан пішіндер құрастыру
	0.3.1.5 әр түрлі штрихтау әрекетін орындау
3.2 Артикуляция мүшелерін дамыту	0.3.2.1 артикуляцияның негізгі мүшелерін білу
	0.3.2.2 артикуляциялық тәртіпті логопедтің үлгісі бойынша, санау, сөздік нұсқау бойынша орындау
	0.3.2.3 артикуляциялық қалыпты ұстап тұру
	0.3.2.4 ерінге арналған артикуляциялық жаттығуларды орындау
	0.3.2.5 тілге арналған артикуляциялық жаттығуларды орындау
	0.3.2.6 артикуляциялық мүшелердің ауысуына берілген жаттығуларды орындау
	0.3.2.7 артикуляциялық аппараттың нақты және жіктелген қимылын орындау
	0.3.2.8 сөздік нұсқау бойынша мимикалық жаттығуларды орындау
3.3 Айтылуды қалыптастыру	0.3.3.1 дауысты дыбыстарды естілгенде және айтылғанда дұрыс айту
	0.3.3.2 ерте онтогенез дауыссыз дыбыстарды сөзде, сөйлемде дұрыс айту
	0.3.3.3 әр түрлі фонетикалық жағдайларда ауыстырып, шатастырып алуы мүмкін дауысты дыбыстарды [а-о-у-и]; [а-ә], [о-ө], [у-ү], [у-ұ], [ү-ұ], [ы-і] дұрыс айту
	0.3.3.4 дауысты, дауыссыз дыбыстарды жіктеу
	0.3.3.5 қатаң, ұяң, үнді дыбыстарды естілгенде және айтылғанда дұрыс айту
	0.3.3.6 жуан және жіңішке дыбыстарды естілгенде және айтылғанда дұрыс айту
	0.3.3.7 әр түрлі фонетикалық жағдайларда ауыстырып, шатастырып алуы мүмкін дауыссыз дыбыстарды [ш-с], [ж-з], [с’-щ,], [м-н], [б-п], [к-қ], [г-ғ], [т-д], [к-т], [ғ-қ], [н-ң], [м-н-ң], [х-һ], [с- з], [ш ж], [л-р], [в-б] дұрыс айту
	0.3.3.8 қойылған дыбыстардың дауыстылармен жеке, ашық буында тұйық буында, бітеу буында, сөзде, сөйлемде тоғысуы

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 2-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 3-қосымша

Көру қабілеті бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Көру қабілеті бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарламаның мақсаты - балалардың жастық және жекелей мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне сәйкес арнайы түзетуші-компенсаторлық және әлеуметтік-бейімдік дағдылар мен икемдерді қалыптастыру; оқу, ойын, тұрмыстық іс-әрекеттің алуан түрлеріне өз бетімен қатысуға даярлау, әлеуметтік жағдайларға бейімдеу.

3. Бағдарламаның міндеттері:

1) әртүрлі құрылымы мен көріну дәрежесі көру патологиясы бар балаларға коррекциялық көмекті ұйымдастыруда дара-дифференциалды тұғыр қағидасымен қамтамасыз ету;

2) коррекциялық, алдын алу және дамытушы міндеттердің бірлігін қамтамасыз ету;

3) емдік-қалпына келтіру процесімен түзете-дамыту жұмысының өзара байланысын қамтамасыз ету;

4) қоршаған ортаны қабылдауда балалардың сенсорлы мүмкіндіктеріне адекватты коррекциялық-дамытушы ортаны құру;

5) тифлопедагог пен баланың жақын әлеуметтік аймағының ынтымақтастығы.

4. Бағдарама оқу-танымдық іс-әрекеттің мотивациялық компонентін қалыптастыруға, қоршаған әлемнің объектілеріне зерттеу тұғырын, ойлау іс-әрекеті мен сөйлеуді дамытуға ықпал етеді.

5. Күтілетін нәтижелер сабақтар бойынша оқыту мақсаттарының жүйесімен ұсынылған.

6. Бағдарламаның мазмұны балалардың дене және психикалық дамуының жас кезеңдерін қамтиды:

1) бірінші кіші топ - 2-3 жастағы балалар;

2) екінші кіші топ - 3-4 жастағы балалар;

3) орта топ - 4-5 жастағы балалар;

4) мектепке дейінгі ұйымдағы ересектер тобы - 5-6 жастағы балалар;

5) жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы - 6-7 жастағы балалар.

2-тарау. Бірінші кіші топ (2-3 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

7. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады - көру түйсігі (көзі көрмейтін балалармен көру түйсігін дамытудың орнына сезіну және сипап сезуді дамыту бойынша түзеу оқу қызметі жүргізіледі), кеңістікте бағдарлау.

8. Мақсаты ретінде қоршаған әлем туралы адекватты ақпарат алу үшін сақталған анализаторларды және зақымдалған көруді қолдану біліктілігін қалыптастыру алынады.

9. Міндеттері:

1) мақсатты бағытталған көру және түйсіну арқылы қабылдау тәсілдерін қалыптастыру;

2) қоршаған әлем, объектілердің қасиеттері мен сапалары туралы түсініктерін қалыптастыру және дамыту;

3) кеңістік және кеңістіктік қатынастар туралы түсініктерін қалыптастыру.

2-параграф. 1- жартыжылдық

10. Көру түйсігі келесіні қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекеті, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс), заттар және заттық бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар.

11. Көру-ізденістік іс-әрекет қоршаған кеңістіктің объектілерін іздеу, табу, қоршаған орта нысандарын оқшаулау барысында дамиды. Қабілеттерді қалыптастыру:

1) жақын кеңістіктегі заттарға көз қырын салу;

2) басқалардың арасында берілген объектіні көру арқылы оқшаулау.

12. Сенсорлы эталондар пішінде, көлемде, түсте көру арқылы бағдарлауды қалыптастыруды және дамытуды, зейін мен ойлауды дамытуды қамтиды. Балаларды оқыту:

1) көлемді дөңгелек және бұрышты пішіндерді көру-түйсіну арқылы зерттеу тәсілдері (шар, текше);

2) біртекті көлемді пішіндерді өзара салыстыра алу;

3) 2 пішіннің арасынан таңдауды жүзеге асырып, үлгінің айналасындағы біртекті көлемді пішіндерді топтастыра алу;

4) біртекті заттарды көлемі бойынша (үлкен-кішкентай) жазықтық заттарды қабаттастыру, көлемді заттарды салу және ішіне салу тәсілдерімен салыстыра алу;

5) негізгі түстерді ажырата алу (қызыл, сары, жасыл, көк);

6) жақын кеңістікте түстердің эталондарын қоршаған заттардың түстерімен салыстыра алу.

13. Заттар және заттық бейнелер. Балаларды оқыту:

1) жақын аймақтағы және суреттегі заттарды тану;

2) қарапайым кескіндемедегі көлемді затқа заттық картинаны таңдай алу.

14. Кеңістікті қабылдау. Балаларды оқыту:

1) жақын кеңістіктегі үш заттың сызықтық орналасуының бірізділігін ажырату;

2) үлгі және нұсқау бойынша жақын кеңістіктегі 3 затты бірізді (сызықтық) орналастыру білігі.

15. Көру-моторлы координациялар. Балаларды оқыту:

1) қолдың әрекетін көзбен бақылау;

2) көру бақылауы бойынша сұқ саусақпен тік, көлденең, көлбеу сызықтарды айналдыра қоршау біліктілігі.

16. Күтілетін нәтижелер:

1) затқа көз қырын салады;

2) үлгі бойынша көру-түйсіну арқылы зерттеу әрекетін орындайды;

3) біртекті көлемді пішіндерді көру арқылы салыстыра алады;

4) 2 пішіннің арасынан таңдау жасап, ұсынылған көлемді пішіндерді іріктейді;

5) көлемі бойынша екі біртекті затты салыстыра біледі;

6) негізгі түстерді ажыратады;

7) негізгі түстердің өзара арақатынасын салыстыра алады;

8) таныс заттарды көру арқылы таниды;

9) үлгі бойынша 3 затты бірізді түрде орналастыра алады;

10) көру бақылауында сызықтарды қолмен қадағалай біледі.

17. Түйсіну және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді түйсіну арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет.

18. Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, қолдың құрылымы мен мүмкіндіктері туралы ұғымдарды қалыптастыру және дамыту, қолдың саусақтары мен білезіктерінің ұсақ қозғалыстарын дамыту барысында қамтамасыз етіледі.

19. Балаларды мыналармен таныстыру:

1) қолдың құрылысы (алақан, саусақтар);

2) қолдың мүмкіндіктері.

20. Орындауды оқыту:

1) қолдың білезігін сипалау, алақандарды бір-біріне соғу және сылау тәсілдерімен қолға өзіндік массажды (уқалау) орындау;

2) қолдың білезіктерімен көлденең және тік қимылдарды орындау;

3) бір қолмен, екі қолмен затты ұстап алу және ұстап тұру;

4) қолдың қабырғалық қырымен ("тостағанша", "тәрелке") білезіктерін біріктіру;

5) екі қолдың саусақтарын қиылыстыру ("құлып");

6) сұқ саусақпен басқа қолдың алақанына айналмалы қимылдарды орындау, қолдың саусақтарымен бүгу (жұдырық) және жазу қимылдарын орындау.

21. Сипап-сезу зерттеу тәсілдері. Балаларды оқыту:

1) форманы сипап-сезу арқылы тексеру тәсілдері (шар, текше), заттардың сипап сезу белгілерінің шамасы (үлкен-кішкентай), заттардың сипап-сезу белгілері (жұмсақ-кедір-бұдыр, қатты-жұмсақ);

2) зерттеуге белсенді сипап-сезуді біріктіріп, қалдық көруді енгізу;

3) жазықтықтың пішіні, көлемі, сапасы бойынша біртекті заттарды салыстыру білу;

4) қарапайым симметриялық заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері;

5) екі заттан қарапайым пішіндегі заттың ұқсас үлгісін таңдау біліктілігі.

22. Пәндік-тәжірибелік қызмет ойын, өнімдік қызметтегі затар операциясын жүзеге асырудағы сипап сезуді пайдалану дағдыларын қалыптастыруды қамтиды. Балаларды оқыту:

1) пішінді ескеріп, конструктордың бөлшектерін топтастыру;

2) тігінен және көлденең бойынша құрастырудың бөлшектерін орналастырумен құрылысты салу;

3) жабыстырудың қарапайым тәсілдері (илеу, опыру, қол алақанымен жаймалау);

4) умаждалған қағазды илеу және жазу, қағазды жырту;

5) оң қол мен сол қолды кезектестіріп таяқшаларды бір қорапшадан екіншісіне салу;

6) жіпті арқауға (шарғыға) орау;

7) жабысқақ-ілгектермен әрекет ету.

23. Күтілетін нәтижелер:

1) қолдың құрылысы туралы түсініктері бар (алақан, саусақ);

2) қолдың білезігімен оңға-солға, жоғары-төмен қарай қимылдарды орындайды; қолдың саусақтарымен бүгуші және жазушы қимылдарды орындайды;

3) бір қолымен, екі қолымен заттарды ұстап алады және ұстап тұрады;

4) көлемді геометриялық пішіндерді саралайды, біртекті заттардың жазықтығының әртүрлі сипп-сезуші қасиеттерін саралайды;

5) көлемі бойынша екі біртекті затты салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін қолдануды біледі;

6) тифлопедагогтың көмегімен заттық-практикалық әрекеттерді орындайды.

24. Кеңістікте бағдарлауды қамтиды: дененің сызбасында бағдарлауды, өзіне қатысты бағдарлауды, қозғалыс техникасын, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлауды, Жабықталған кеңістікте бағдарлауды, микрожазықтықта бағдарлау.

25. Дененің сызбасында бағдарлау. Балаларды оқыту:

1) өз денесінің бөліктерін ажырату және атау;

2) олардың кеңістіктік орналасуын анықтау (жоғары-төмен, алды-арты).

26. Өзіне қатысты бағдарлау. "Өзінен бастап" есептеу нүктесінен кеңістіктік бағыттарды ажырату және көрсету біліктерін қалыптастыру: жоғары-төмен, алға - артқа.

27. Қозғалыс техникасы. Балаларды оқыту:

1) табандарды дұрыс қоюды, жүру барысында дененің қалпын дұрыс ұстау;

2) ересектермен жұптасып, көрмейтін балалармен қимыл-қозғалысқа түсу.

28. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау. Дағдыларға үйрету:

1) көрудің көмегімен таныс кеңістіктегі заттарды тану, олардың бағытымен қозғалу;

2) қоршаған адамдарды дауыстары бойынша ажырату, дауыстың қозғалмайтын көзінің бағытын оқшаулау.

29. Жабық кеңістікте бағытталу.

30. Білімді қалыптастыру:

1) топтық бөлмелердің орналасуы туралы;

2) топтың кеңістігін толтыратын заттар туралы.

31. Тікелей сезімдік қабылдау негізінде топтың бөлмелерінде бағытталуға үйрету.

32. Микрожазықтықта бағдарлау. Дағдыларға үйрету:

1) көру және сипап-сезудің көмегімен үстелдің ортасын, шетін анықтау және көрсету;

2) үлгіге сәйкес және нұсқау бойынша үстелдің жазықтығына заттарды орналастыру.

33. Күтілетін нәтижелер:

1) өз денесінің бөліктерін біледі;

2) "жоғары-төмен", "алға-артқа" кеңістіктік бағыттарын ажырата алады;

3) бағдарлауда таныс кеңістіктің заттарын бағдар ретінде қолданады;

4) қоршаған адамдарды дауыстары бойынша ажырата алады, дауыс бойынша бағытты жинақтайды;

5) топтың бөлмелерінде бағдарланады;

6) үстелде бағытталу дағдылары бар.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

34. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекеті, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс), заттар және заттық бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар.

35. Көру-ізденістік іс-әрекеті. Қабілеттерді дамыту:

1) көру өрісінде көру стимулын ұстап тұру;

2) берілген объектіні басқалардың арасынан көру арқылы оқшаулау.

36. Сенсорлы эталондар.

37. Біліктерді дамыту:

1) біртекті көлемді пішіндерді (шар, куб) салыстыру және топтастыру;

2) біртекті заттарды көлемі бойынша жазық заттарды қабаттастыру, көлемді заттарды салу және ішіне салу тәсілдерімен салыстыру;

3) қоршаған кеңістікте (затқа дейінгі қашықтықты арттырумен) негізгі түстерді тану және атау.

38. Біліктерді үйрету:

1) көлемі бойынша біртекті заттарды топтастыру;

2) берілген түсті негізгі түстерден (2 түстен таңдау) оқшаулау;

3) үлгінің айналасында заттарды түстері бойынша топтастыру (2-4 түстің арасынан таңдау).

39. Заттар және заттық бейнелер. Дағдыларды дамыту:

1) қоршаған кеңістікте, картинкаларда таныс заттарды табу;

2) затты және оның бейнесін салыстыру.

40. Кеңістікті қабылдау. Дағдыларды дамыту:

1) кеңістіктік (сызықтық) орналасу ретімен заттарды ажырату және көрсету;

2) олардың орналасу орнының өзгеруін анықтау.

41. Көру-моторлы координациялар. Берілген нүктеден тік сызықтарды жүргізу білігін үйрету.

42. Күтілетін нәтижелер:

1) үлгі бойынша көру-сипап-сезу зерттеу әрекетін орындайды;

2) заттардың пішінін, көлемін және түсін білдіретін сөздерді түсінеді;

3) берілген сенсорлы белгісі бойынша біртекті заттарды салыстыруды біледі;

4) сенсорлы белгілердің бірі бойынша үлгінің айналасындағы заттарды топтастыруды жүзеге асырады;

5) негізгі түстерден берілген түсті ажыратып оқшаулай алады;

6) заттық-практикалық іс-әрекетте заттардың сенсорлы қасиеттерін есепке алады;

7) бейнені затпен салыстыра біледі.

43. Сипап-сезу және және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет.

44. Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы. Мыналарды орындауды оқыту:

1) жұдырықтарды бір-біріне соғу тәсілімен, алақанның арасынан бедерлі қабырғасы бар қарындашты сырғыту тәсілімен, қолдың өзіндік уқалауды (массаж) орындау;

2) қолдың білезігімен ішке және сыртқа қарай айналмалы қимылдарды орындау;

3) екі, үш саусақпен затты ұстау;

4) қолдың білезіктерін алақанның түзу жағдайында біріктіру;

5) саусақтар мен алақаннан ("жалауша") қарапайым пішіндерді құрастыру;

6) әрбір саусақты кезектесіп бүгу және жазу.

45. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері. Балаларды оқыту:

1) біртекті заттарды пішін, көлемі бойынша, жазықтықтың сипап-сезу белгісі бойынша топтастыру;

2) заттардың жасалған материалын анықтау біліктілігі (қағаз, ағаш);

3) қарапайым ассиметриялық заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері;

4) екі заттан ассиметриялық пішіндегі затқа ұқсас затты таңдау біліктілігі.

46. Заттық-практикалық іс-әрекет. Балаларды оқыту:

1) алақанның айналмалы қимылдарымен пластикалық материалды жазу;

2) нүктелі мозаикамен әрекет етуді орындау: нүктені ішіне салу, шығару, жұмыс өрісін ерікті тәртіпте фишкалармен толтыру;

3) фланелеграфта 2 дайын бөліктен жапсырмаларды шығару;

4) бұрыштар мен қырларды қиылыстырмай, қағаз бетін бүгу;

5) қолмен бірге бау жіпті, басқа қолмен ұстап тұру арқылы үлкен тесікке кіргізе алуы.

47. Күтілетін нәтижелер:

1) қолдың білезігімен және алақанымен уқалаудың (массаж) қарапайым тәсілдерін орындайды;

2) заттарды екі, үш саусақтарымен ұстай алады;

3) тифлопедагогтың көмегімен заттарды сипап-сезу арқылы зерттей алады;

4) тифлопедагогтың жетекшілігімен жазықтықтың пішіні, көлемі, сипап-сезу белгісі бойынша біртекті заттарды топтастырады;

5) материалдарды саралайды (ағаш, қағаз);

6) заттық-практикалық іс-әрекетте заттардың сипап-сезу қасиеттеріне бағдарланады.

48. Кеңістікте бағытталу мыналарды қамтиды: дененің сызбасында бағытталу, өзіндік бағытталу, заттық-кеңістіктің қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, Жабық және еркін кеңістіте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау.

49. Дене сызбасында бағытталу. Өз денесінің бөліктерінің кеңістіктік орналасуында бағытталу дағдыларын бекіту (жоғары-төмен, алға-артқа).

50. Өзіне байланысты бағдарлау. Біліктерді оқыту:

1) өз денесінің бағыттарымен (жоғары-төмен, алдында-артында) қоршаған кеңістіктің объектілерін орналастыруды салыстыру;

2) үлгі және нұсқау бойынша өзінің айналасындағы жақын кеңістікте заттарды табу және орналастыру.

51. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Үлгі, нұсқау бойынша 2,3-текшелерден, ойыншықтардан қарапайым кеңістіктік қатынастарды модельдеуге балаларды үйрету.

52. Қозғалыс техникасы. Балаларды оқыту:

1) ойыншық-сырғытқылармен қозғалуда дұрыс позаны сақтау;

2) таяныштан ұстап, баспалдақпен көтерілу және түсу білігі.

53. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау. Дағдыларға үйрету:

1) бағдарлар ретінде әртүрлі түстегі, пішіндегі және көлемдегі заттарды қолдану арқылы кеңістікте қозғалу;

2) ойыншықтардың дыбыстары, олармен жасалатын әрекеттері бойынша ажырату;

3) дыбыстың қозғалмайтын көзінің бағытын жинақтау, оның бағытымен қозғалу.

54. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау.

1) топтың бөлмелерінде бағдарлау дағдыларын бекіту;

2) серуенге арналған кеңістікті толтыратын заттар туралы білімді қалыптастыру;

3) тікелей сезімдік қабылдау негізінде серуенге арналған бөлікте бағдарлауға үйрету.

55. Микрожазықтықта бағдарлау:

1) үстелде бағдарлау дағдыларын бекіту;

2) иллюстрацияларды қарауда кітапта бағдарлау дағдыларын қалыптастыру.

56. Күтілетін нәтижелер:

1) өз денесінің бөліктерінің кеңістіктік орналасуын анықтайды (жоғары-төмен, алға-артқа);

2) өз денесінің бағытталуымен қоршаған кеңістіктің объектілерінің орналасуын салыстыра біледі;

3) үлгі бойынша кубиктерден, ойыншықтардан қарапайым заттық-кеңістіктік қатынастарды модельде й алады;

4) бағдар ретінде әртүрлі түстегі, пішіндегі және көлемдегі заттарды қозғалыста қолдана алады;

5) дыбыстары бойынша ойыншықтарды таниды, дыбыстың қозғалмайтын көзінің бағытында қозғала алады;

6) серуенге арналған аумақта бағдарлай алады;

7) кітапта бағытталу дағдылары бар.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

57. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны әлеуметтік-тұрмыстық бағдар арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

58. Мақсаты ретінде, барлық сақталған анализаторларды ұтымды қолданумен, тұрмыстық және әлеуметтік іс-әрекеттің қарапайым түрлерінде бағдарлау дағдыларын қалыптастыру алынады.

59. Міндеттері:

1) жақын аймақтағы заттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) қарапайым әлеуметтік-тұрмыстық жағдаяттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) әлеуметтік-тұрмыстық мінез-құлықтың қарапайым дағдыларын қалыптастыру.

5-параграф. 1-жартыжылдық

60. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар қамтиды: заттық әлем, өзі туралы түсініктер, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, ересектердің еңбегі, мінез-құлық пен қарым-қатынас мәдениеті.

61. Заттық әлем:

1) бұзылған көру мен сақталған анализаторлар негізінде, балалардың күнделікті өмірде әрекет ететін заттардың қасиеттері мен сапалары, қызметі туралы түсініктерін қалыптастыру; заттардың қызметтері туралы;

2) қызметіне сәйкес, заттармен әрекет ету тәсілдерін үйрету.

62. Өзі туралы түсініктері. Балалардың өз есімдерін, тегін, жынысын атауға үйрету.

63. Жеке гигиена. Білімді қалыптастыру:

1) жеке қолданатын заттар мен олардың қызметі туралы;

2) жуынудың гигиеналық процедурасын орындаумен, сырт бейнесіне қараумен байланысты әрекеттер туралы.

64. Көшедегі мінез-құлық ережелері:

1) серуенге арналған аумақта қауіпсіздік көздері туралы, серуенге арналған аумақтағы қауіпсіз мінез-құлық ережелері туралы білімдерін қалыптастыру;

2) көру мен сақталған анализаторларға сүйеніп, серуенге арналған аумақта қауіпсіз қозғалуға үйрету.

65. Ересектер еңбегі. Білімді қалыптастыру:

1) балабақшадағы тәрбиешінің және тәрбиеші көмекшісінің еңбегі, оның маңызы туралы;

2) еңбек заттарын және қарапайым еңбек әрекеттерін тану білігі.

66. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

67. Балаларды таныстыру:

1) қоршаған адамдармен өзара қатынастың қарапайым ережелерімен;

2) сәлемдесу мен қоштаусудың вербальды формаларымен.

68. Дағдыларға үйрету:

1) ым-ишара қимылдарының мәнін анықтау: "иә", "жоқ", "сау бол";

2) үлгі бойынша ым-ишара қимылдарын қайта жаңғырту.

69. Күтілетін нәтижелер:

1) жақын аймақтағы заттар мен гигиена заттарының қызметін түсінеді;

2) өзінің есімін біледі, өзін белгілі жынысқа жатқызады;

3) гигиеналық процедураларды орындаумен байланысты әрекеттерді түсінеді;

4) тәрбиеші мен оның көмекшісінің қарапайым еңбек әрекеттерін таниды;

5) сәлемдесу мен қоштасудың вербальды формаларын біледі және қолданады;

6) ым-ишара қимылдарының мәнін түсінеді ("иә", "жоқ", "сау бол"), оларды үлгі бойынша қайта жаңғыртады.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

70. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар қамтиды: заттық әлем, өзі туралы түсініктері, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

71. Заттық әлем:

1) полисенсорлы негізде жақын аймақтағы заттардың қасиеттері, қызметі туралы ұғымдарды қалыптастыру және дамыту;

2) заттардың қызметіне сәйкес, олармен әрекет ету тәсілдерін бекіту.

72. Бала және қоршаған адамдар:

1) балалардың өздері туралы (есімі, тегі, жынысы, жасы) тұлғалық ұғымдарын дамыту;

2) өз денесінің бөліктері мен олардың қызметі туралы ұғымдарды қалыптастыру;

3) басқа балалардың жыныстық қатыстылығын сыртқы белгілері бойынша анықтау білігін үйрету.

73. Жеке гигиена. Дағдыларға оқыту:

1) көру және сақталған анализаторлардың көмегімен жеке қолданыстағы заттардың сипаттамалық белгілерін ажырату;

2) оларды басқа заттардың арасынан тану.

74. Көшедегі мінез-құлық ережесі:

1) серуенге арналған аумақта қауіпсіз мінез-құлық ережесін бекіту;

2) көру және сақталған анализаторларға сүйеніп, серуенге арналған аумақта және балабақшаның жолдарымен қимыл-қозғалыс жасауға жаттығу.

75. Ересектердің еңбегі. Білімді қалыптастыру:

1) балабақшадағы ересектердің еңбегі, олардың маңызы туралы;

2) олардың еңбек заттары мен қарапайым еңбек әрекеттері.

76. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

77. Біліктерге үйрету:

1) ым-ишара қимылдарының мәнін анықтау: "тыныш", "сонда", "бер";

2) адамдардың айқын көрінетін эмоционалды күйлерін және олардың мимикадағы сырт көрінісін түсіну;

3) мимикалық және ым-ишара қимылдарын қайта жаңғырту.

78. Басқа балалармен танысу ережесімен және бірлескен ойын ережесімен таныстыру.

79. Күтілетін нәтижелер:

1) жақын аймақтағы заттарды біледі, олармен қызметіне сәйкес әрекет етеді;

2) өзінің тегін, жасын, өз денесінің бөліктерін біледі;

3) басқа заттардың арасынан жеке гигиеналық заттарды таниды;

4) серуенге арналған аумақта қауіпсіз мінез-құлықтың қарапайым ережесін түсінеді;

5) еңбек заттарын және аула сыпырушы, аспаздың қарапайым еңбек әрекеттерін таниды;

6) басқа балалармен танысу ережесін біледі;

7) адамдардың эмоционалды күйлерін және ым-ишара қимылдарының мәнін ("тыныш", "сонда", "бер") түсінеді, оларды үлгі бойынша қайта жаңғыртады.

3-тарау. Екінші кіші топ (3 - 4 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

80. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - көру арқылы қабылдау (көрмейтін балалармен - түйсіну және ұсақ моторика), кеңістікте бағдарлау арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

81. Мақсаты ретінде, полисенсорлы қабылдау негізінде қоршаған әлемді тануда іс-әрекеттің арнайы тәсілдерін қалыптастыру.

82. Міндеттері:

1) танымдық іс-әрекетте бұзылған көрудің, сипап-сезудің және басқа анализаторлардың ұтымды өзара әрекетінің біліктері мен дағдыларын қалыптастыру;

2) заттардың қасиеттері мен сапалары туралы ұғымдарды дамыту;

3) кеңістіктік ұғымдарды меңгеру арқылы, кеңістікте бағытталу қабілетін дамыту.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

83. Көру арқылы қабылдау мыналарды қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекет, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс); заттар және заттық бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

84. Көру-ізденістік іс-әрекет. Қабылдау өрісінде (макро және микро кеңістікте) көру арқылы объектілерді табу дағдыларын қалыптастыру.

85. Сенсорлы эталондар. Біліктерді дамыту:

1) түстердің эталондарын шынайы заттардың түстерімен салыстыру;

2) көпшіліктен таңдау жасалатын, оқшауланатын объектілердің көлемін бірте-бірте азайтумен және көбейтумен негізгі түстерді оқшаулау (3 түстен таңдау);

3) түстің бегісі бойынша біртекті және әртекті заттарды топтастыру.

86. Біліктерді үйрету:

1) жазық геометриялық фигуралардың пішінін көру және сипап-сезудің көмегімен зерттеу;

2) шеңбер, шаршы, үшбұрыш сияқты геометриялық фигураларды тану және атау;

3) біртекті геометриялық фигураларды өзара салыстыру;

4) силуэттік бейнелеуде берілген геометриялық фигураларды жинақтау;

5) үлкен кеңістікте көлемі бойынша екі заттан кішкентай немесе үлкен затты таңдау;

6) 3 заттан көлемі бойынша екі бірдей затты таңдау;

7) көлемнің азаюы және артуы ретімен үш-бес заттан қатар құру.

87. Заттар және заттық бейнелер. Балаларды оқыту:

1) қоршаған әлемнің объектілерін жоспарлы көру арқылы зерттеу, көру ақпаратын нақтылау және толықтыруға арналған сақталған анализаторларды қолдану;

2) силуэттік және контурлы бейнелеуде қарапайым кескіндегі заттарды тану, тану белгілерін ажырату;

3) шынайы, силуэттік және контурлы бейнелеуді салыстыра білу;

4) заттарды салыстыра білу, жалпы және айрықша белгілерді ажырату.

88. Кеңістікті қабылдау. Біліктерге үйрету:

1) 3 заттан құралған заттар тобында заттың кеңістіктік орналасуын көру тәсілімен ажырату, бір заттың орналасуын екінші затпен арақатынаста бағалау;

2) үлгі және нұсқау бойынша заттар тобындағы заттың орналасуын өзгерту.

89. Көру-моторлы координациялар:

1) көру бақылауында әртүрлі сызықтарды қолмен және көрсеткішпен қадағалау біліктерін жетілдіру; әртүрлі бағыттағы тік сызықтарды айналдырып белгілеу және суретін салу;

2) шекаралар арасындағы сызықтарды жүргізу біліктерін үйрету.

90. Адам өміріндегі көру. Балаларды қоршаған әлемді танудағы көрудің рөлімен таныстыру.

91. Күтілетін нәтижелер:

1) бірізді ұсынылған нұсқау бойынша көру-сипап-сезу зерттеу әрекеттерін орындайды;

2) "түс", "пішін", "көлем" ұғымдары туралы түсініктері бар;

3) шеңбер, шаршы, үшбұрыш сияқты геометриялық фигураларды және негізгі түстерді біледі және атайды;

4) үлгі бойынша көлемнің артуы немесе азаюы ретімен бірнеше заттардан қатар құра біледі;

5) сенсорлы белгілердің бірі бойынша заттарды топтастыру дағдылары бар;

6) силуэттік және контурлы бейнелеудегі заттарды таниды;

7) заттар тобындағы заттың кеңістікте орналасуын анықтайды;

8) әртүрлі бағытта тік сызықтарды қадағалау және жүргізу дағдылары бар;

9) адам өміріндегі көрудің рөлі туралы түсініктері бар.

92. Сипап-сезу және және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

93. Қолдың объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге дайындығы.

94. Біліктерді бекіту:

1) қолдың білезігімен тік, көлденең және айналмалы қимылдарды орындау;

2) қолдың саусақтарын жұдырыққа түю және жазу (бір мезгілде екі қолмен және әрбір қолмен кезектестіріп), әрбір саусақты кезектесіп бүгу және жазу.

95. Балаларды оқыту:

1) қолдың саусақтарын атау, нұсқау бойынша өз қолындағы әрбір саусақты жеке ажырату;

2) алақанды жазу тәсілімен қолдың өзіндік уқалауын (массаж) орындау;

3) екі затты екі қолмен бір мезгілде ұстап алу және ұстап тұру;

4) алақанның көлбеу қалпында қолдың білезіктерін біріктіру;

5) екі қолдың аттас саусақтарын біріктіру.

96. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері. Біліктерді бекіту:

1) үлгі және нұсқау бойынша симметриялы және күрделі емес ассиметриялы заттарды сипап-сезу арқылы зерттеуді орындау;

2) зерттеуге белсенді сипап-сезумен бірлесіп, қалдық көруді енгізу.

97. Біліктерге оқыту:

1) сипап-сезудің көмегімен геометриялық фигураларды ажырату және атау (шеңбер, шаршы, үшбұрыш);

2) біртекті геометриялық фигураларды салыстыру және топтастыру;

3) көлемі бойынша әртекті заттарды салыстыру;

4) заттың кеңістігінің алуан түрлі сипап-сезуші қасиеттерін (ылғал-құрғақ), температураны (суық-ыстық) ажырату.

98. Заттық-практикалық іс-әрекет. Балаларды таныстыру:

1) қағаз түрлерімен: майлық, әжетхана, альбомдық;

2) ілгек түрлерімен: түймелер, батырмалар, сыдырмалар, жабысқыш ілгектер.

99. Балаларды оқыту:

1) конструктор бөлшектерінен жиһаздың жекеленген заттарын құрастыру;

2) алақанның арасында шарикті жаншылау тәсілмен қарапайым заттарды жабыстыру;

3) ермексазды ағаш тақтайға, картонға саусақтармен жағу;

4) магнитті тақтада таяқшалардан тік, көлденең (баған, жол) қатарларды құрастыру;

5) шарғыға ірі тесіктері бар моншақтарды ілу;

6) әртүрлі ілгектермен әрекеттер;

7) әртүрлі қағаз түрлерімен әрекеттер (жырту, мыжу, тегістеу).

100. Тифлографика көрмейтін балаларды бедерлі суреттерді және олардың бейнесін тифлографикалық аспаптардың көмегімен оқуға үйретуді қамтиды.

101. Бедерлі бейнелерді оқу:

1) қағаз бетінде бағдарлау дағдыларын қалыптастыру;

2) бедерлі суретті зерттеу тәсілдерімен таныстыру;

3) нақты заттың (жарма, құм, бисер) мысалында нүкте туралы ұғымдарды қалыптастыру;

4) сызықтық және бейнелеуші жазықтықтың әртүрлі бөліктерінде орналасқан, бірдей және әртүрлі диаметрдегі нүктелерді оқуға үйрету.

102. Бедерлі-графикалық іс-әрекет:

1) бедерлі сурет салуға арналған приборлармен және аспаптармен, олармен жұмыстың қарапайым тәсілдерімен таныстыру;

2) прибордың жұмыс өрісінде бағдарлауға үйрету;

3) приборды жұмысқа дайындау дағдыларын қалыптастыру;

4) нүктелерді қадауды оқыту.

103. Күтілетін нәтижелер:

1) нұсқау бойынша қолындағы әрбір саусақты жеке ажыратады;

2) екі қолымен екі затты ұстай алады және ұстап тұра алады;

3) сипап-сезудің көмегі арқылы геометриялық фигураларды ажырата алады (шеңбер, шаршы, үшбұрыш);

4) заттарды көлемі, жазықтықтың құрылымы бойында заттарды салыстырудың сипап-сезуші тәсілдерін қолдануды біледі;

5) тану деңгейінде сипап-сезу түйсіктерін саралайды;

6) бейнелеуші жазықтықта нүктелердің бедерлі бейнелерін табады;

7) қолында грифельді ұстап тұра алады;

8) тифлопедагогпен бірлесіп, нүктелерді қадай алады.

104. Кеңістікте бағытталу мыналарды қамтиды: дененің сызбасында бағытталу, киімде бағдарлау, өзіне қатысты бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, жабық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау.

105. Дененің сызбасында бағдарлау. Біліктерге үйрету:

1) өз денесінің, қуыршақ денесінің жұп бөліктерін анықтау;

2) олардың кеңістіктік орналасуын бағдарлау.

106. Киімде бағытталу. Дағдыларға үйрету:

1) киімнің бөлшектерін ажырату және атау;

2) өз киімінің бөлшектерін кеңістіктік орналастыруда бағдарлау.

107. Өзіне қатысты бағдарлау. Біліктерге үйрету:

1) кеңістіктің жұптық-қарама-қарсы бағыттарын: алға-артқа, жоғары-төмен, солға-оңға анықтау және сөзбен белгілеу;

2) өзіне қатысты жақын кеңістікте заттардың орналасуын анықтау.

108. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Үлгі және нұсқау бойынша бірнеше ойыншықтардан кеңістіктік қатынастарды модельдеу білігін жетілдіру.

109. Қозғалыс техникасы:

1) тұрақты бағдардың айналасында өз бетімен қозғалу дағдыларын дамыту (баспалдақтың сүйеніші, қабырға);

2) көрмейтін балаларды көретін қатарластармен жұптасып қозғалуға үйрету.

110. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау.

111. Біліктерді жетілдіру:

1) кеңістіктік бағдарлауда көру бағдарларын қолдану;

2) дыбыстың қозғалмайтын көзінің бағытын жинақтау (көру бақылауымен және онсыз) және сол бағытта қозғалу.

112. Біліктерге үйрету:

1) дыбыстары және олармен жасалатын әрекеттері бойынша заттарды тану, дыбыстың көзінің бағытын жинақтау;

2) бөлмеде еденнің қатты және жұмсақ төсемін аяқтың табанымен ажырату, кеңістіктік бағдарлауда сипап-сезу бағдарларын қолдану (едендік төсемнің сипаты).

113. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау.

114. Білімді қалыптастыру:

1) өз тобының, музыка және спорт залдарының, көз дәрігерінің кабинетінің балабақшаның кеңістігінде кеңістіктік орналасуы туралы; балабақшаның аумағында серуенге арналған телім туралы;

2) кеңістікті толтыратын заттар туралы, олардың кеңістіктік орналасуы туралы.

115. Практикалық бағдарлауда бағдар ретінде осы заттарды қолдануға үйрету.

116. Микрожазықтықта бағытталу. Біліктерге үйрету:

1) микрожазықтықтың қырлары мен ортасын анықтау;

2) микрожазықтықта заттардың кеңістіктік орналасуын анықтау.

117. Күтілетін нәтижелер:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттарын біледі, өзіне қатысты заттардың кеңістіктік орналасуын анықтайды;

2) заттардың жұптық-қарама-қарсы қырларын анықтай біледі;

3) үлгі және нұсқау бойынша бірнеше ойыншықтардан кеңістіктік қатынастарды модельдей алады;

4) балабақшаның таныс бөлмелерінің кеңістіктік орналасуы туралы біледі;

5) кеңістіктік бағдарлауда көру, сипап-сезу, дыбыстық бағдарларды қолдануды біледі;

6) микрожазықтықтың қырлары мен ортасын анықтайды.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

118. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекеті, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс), заттар және заттық бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар.

119. Көру-ізденістік іс-әрекет. Көру шегінде көру түрткісін табу және ұстап тұру білігін дамыту.

120. Сенсорлы эталондар. Біліктерді жетілдіру:

1) силуэттік және контурлы бейнелеуде шеңбер, шаршы, үшбұрыщ сияқты геометриялық фигураларды тану;

2) силуэттік және контурлы бейнелеуде геометриялық фигураларды және көлемді денелерді (шар, куб) көпшіліктің арасынан оқшаулау.

121. Біліктерге үйрету:

1) эталондық пішіндерді (шар, куб, шеңбер, шаршы, үшбұрыш) шынайы заттардың және қарапайым кескіндемедегі жазық бейнелердің пішінімен салыстыру, заттың негізгі пішінін анықтау;

2) пішіннің белгісі бойынша заттарды және олардың бейнесін топтастыру;

3) ұзындығы, биіктігі бойынша екі контрастілі және бірдей затты салыстыру;

4) ұзындығы, биіктігі бойынша біртекті заттарды топтастыру;

5) түрлі-түсті гаммаға жақын түстерді саралау;

6) оқшауланатын объектілердің көлемін бірте-бірте азайтумен және таңдау жасалатын көпшілікті арттырумен түрлі-түсті гаммаға жақын (2-3 түстен таңдау) түстерді оқшаулау;

7) қоршаған әлемнің заттарының қасиеттері мен сапаларын талдауда сенсорлы эталондарды қолдану.

122. Заттар және заттық бейнелер:

1) әртүрлі модальдықта (натуралды зат, шынайы, силуэттік, контурлы бейне) қабылдауға ұсынылған заттарды тану білігін дамыту;

2) ортақ және айрықша белгілері бойынша заттарды салыстыру;

3) әртүрлі ракурста (алдынан, артынан) затты және оның бейнесін тану білігін үйрету;

4) жалпылаушы ұғымдарды қалыптастыру.

123. Кеңістікті қабылдау. Жақын және үлкен кеңістікте 2 затқа дейін олардың арасындағы қашықтықты біртіндеп азайтумен, өзінен арақашықтықты көру тәсілімен анықтау білігін қалыптастыру.

124. Көру-моторлы координациялар. Геометриялық фигуралардың, қарапайым кескіндегі заттардың бейнелерінің тіректі нүктелері, трафарет, контуры бойынша айналдырып белгілеу білігін үйрету.

125. Адам өміріндегі көру:

1) балаларды көзілдіріктің қызметімен таныстыру;

2) оларды күнделікті өмірде пайдалану қажеттілігіне адекватты қатынасты қалыптастыру.

126. Күтілетін нәтижелер:

1) силуэттік және контурлы бейнелеуде геометриялық фигураларды оқшаулай біледі;

2) қарапайым кескіндегі заттардың пішіндерін анықтайды;

3) түр-түс гаммасына жақын түстерді саралайды;

4) ұзындығы, биіктігі бойынша біртекті заттарды салыстыра біледі;

5) сенсорлы белгілері бойынша заттар арасындағы қарапайым қатынастарды орната біледі;

6) қарапайым кескіндегі затты оның контурлы, шынайы, силуэттік бейнесімен салыстыра алады;

7) көрудің көмегі арқылы өзінен екі заттың қашықтығын анықтайды;

8) контур, трафарет бойынша күрделі емес бейнелерді айналдырып қоршау дағдылары бар;

9) күнделікті өмірде көзілдірік тағудың қажеттілігін түсінеді.

127. Сипап-сезу және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

128. Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы. Балаларды оқыту:

1) алақанды "аралау" тәсілімен және басқа қолдың алақанының қабырғасымен, қолдың сыртқы жағымен өзіндік уқалауды (массаж) орындау;

2) серпімділігі, жазықтықтың фактурасы бойынша әртүрлі доптармен, білікшелермен алақанды уқалауды (массаж) орындау;

3) жоғары қарай түзетілген екі қолдың саусақтарын қиылыстыру;

4) 2, 3 саусақтан статикалық позаны ұстап тұру;

5) баяу және жылдам қарқында әртүрлі бағыттарда екі саусақпен (сұқ саусақ және ортаңғы саусақ) үстелмен "жүру";

6) әртүрлі пішіндегі және көлемдегі заттармен әрекет ету барысында алақандық және саусақпен ұстауды орындау.

129. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері:

1) симметриялы және ассиметриялы заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдерін бекіту;

2) геометриялық фигуралар туралы білімді бекіту (шеңбер, шаршы, үшбұрыш).

130. Біліктерге үйрету:

1) ұсынылған үлгі және нұсқау бойынша берілген көлемдегі затты таңдау (3 заттан);

2) көлемнің артуы немесе азаюы ретімен үш заттан қатар құру (жалпы көлем бойынша);

3) материалдарды ажырату (қағаз, ағаш, шыны, пластмасса), әртүрлі материалдардан жасалған заттардың жазықтығын анықтау;

4) ортақ сипап-сезу белгісі бойынша заттарды топтастыру.

131. Заттық-практикалық іс-әрекет. Біліктерді бекіту:

1) жиһаздың жекеленген заттарын құрылыс конструкторының бөлшектерінен жинау;

2) бұрыштар мен қырларды біріктірмей қағаз бетін бүктеу.

132. Біліктерге үйрету:

1) бөлшектерді біріктіру орнын жапыру және тегістеу, таяқшалардың соңын бір-бірімен біріктіру арқылы заттарды жабыстыру;

2) қарапайым пішіндегі заттың бейнесін ортасынан бастап бедерлі контурдың сызығына дейін ермексазбен толтыру;

3) батырмалы мозаиканың бөлшектерінен көлденең және тік (жол, баған) сызықтарды құрастыру;

4) магниттік тақтада таяқшалардан геометриялық фигураларды құрастыру;

5) бау жіпті (жаңбыр) қиылыстырусыз жоғарыдан төменге қарай дайындаманы байлау;

6) бүктелуі бойынша қағаз бетін жырту;

7) әрбір бетті түсіру тәсілімен жазықбаспалы кіткаптың беттерін парақтау.

133. Тифлографика. Рельефті бейнені оқу:

1) "сызық" ұғымын қалыптастыру;

2) рельефті суреттің түрлерімен (аппликациялық, контурлы) таныстыру;

3) сызықтарды нүктелермен, тұтас сызықтармен, пунктирмен бейнелеу тәсілдерімен таныстыру;

4) көлденең және тік сызықтар туралы ұғымдарды қалыптастыру;

5) әртүрлі материалдардан (қағаз, лавсан пленка) әртүрлі тәсілдермен орындалған көлденең және тік сызықтарды оқуға үйрету.

134. Рельефті-графикалық іс-әрекет:

1) приборды жұмысқа дайындау білігін дамыту;

2) геометриялық фигуралардың ішкі трафаретінде нүктелерді түйреуге үйрету;

3) трафарет бойынша көлденең және тік сызықтарды жүргізу дағдыларын қалыптастыру.

135. Күтілетін нәтижелер:

1) үлгі және нұсқау бойынша қолдың білезігімен және саусақтарымен қимылдарды орындай алады;

2) заттардың пішіні мен көлемін есепке алып, соған сәйкес заттарды ұстап қолдануды біледі;

3) үлгі бойынша заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдерін қолданады;

4) сипап-сезу белгісі бойынша объектілердің ұқсастығы мен айырмашылығын табады;

5) көлемнің артуы және азаюы ретімен үш объектіден қатар құруды біледі;

6) үлгі және нұсқау бойынша заттық-практикалық іс-әрекеттің алуан түрлерін орындай алады;

7) тифлопедагогтың көмегімен приборды жұмысқа дайындайды;

8) еркін тәртіпте нүктелерді қадай алады;

9) көлденең және тік сызықтарды саралайды, олардың бейнесін әртүрлі материалда (қағаз, пленка) табады.

136. Кеңістікте бағдарлау қамтиды: дененің сызбасында бағдарлау, киімде бағдарлау, өзіне қатысты бағдарлау, заттардың кеңістіктік белгілерінде бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, қозғалыс барысында бағдарлау, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, түйық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау.

137. Дененің сызбасында бағдарлау. Өз денесінің, қуыршақ денесінің жұптық-қарама-қарсы бөліктерінің кеңістіктік орналасуын анықтау білігін жетілдіру.

138. Киімде бағдарлау. Өз киімінің бөлшектерін кеңістіктік орналастыруда бағдарлау білігін дамыту.

139. Өзіне қатысты бағдарлау:

1) өзіне қатысты заттардың кеңістіктік орналасуын және кеңістіктің бағыттарын анықтау білігін бекіту;

2) "алыс-жақын" ұғымдарын қалыптастыру;

3) өзінен бастап жақын кеңістіктегі 2 әртүрлі қашықтықтағы заттарға дейін арақашықтықты (жақын-алыс) көру-сипап-сезу тәсілімен анықтау білігін үйрету.

140. Заттардың кеңістіктік белгілеріне бағытталу. Бір заттың бөліктері арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау білігін үйрету.

141. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Балаларды сурет жоспары бойынша кеңістіктік қатынастарды модельдеуге үйрету.

142. Қозғалыс техникасы. Әртүрлі ойыншықтардың бір мезгілде қозғалтумен өзіндік қозғалу техникасын дамыту.

143. Қозғалу процесінде бағдарлау. Біліктерді үйрету:

1) өзіндік қозғалыстың бағытын анықтау;

2) берілген бағытта қозғалу, қозғалыстың бағытын сақтау және өзгерту.

144. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау. Біліктерге үйрету:

1) дыбыстың жылжитын көзінің бағытын жинақтау (көру бақылауымен және онсыз), дыбыстық сигналдарға қозғалыс барысында бағдарлану;

2) серуенге арналған аумақта аяқтың табандарымен төсемді ажырату (шөп, жер), кеңістіктік бағдарлауда сипап-сезу бағдарларын қолдану.

145. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау. Балабақшаның таныс бөлмелерінде және серуенге арналған бөлікте өз бетімен бағдарлау дағдыларын жетілдіру.

146. Микрожазықтықта бағытталу. Үстелдің, қағаз бетінің, фланелеграфтың микрожазықтығында бағытталу білігін жетілдіру.

147. Күтілетін нәтижелер:

1) өз киімінің бөлшектерінің кеңістіктік орналасуында бағдарланады;

2) жақын кеңістікте өзіне қатысты заттардың қашықтығын көру-сипап-сезу тәсілімен анықтайды;

3) бір заттың бөліктері арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтайды;

4) картинка-жоспар бойынша кеңістіктік қатынастарды модельдей біледі;

5) балабақшаның таныс бөлмелерінде және серуенге арналған аумақта өз бетіменбағытталу дағдылары бар;

6) сақталған анализаторлардың көмегімен алынатын ақпаратты бағдарлау барысында есепке алады;

7) микрожазықтықтың берілген бағыттарында заттарды таба алады және орналастыра алады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

148. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны әлеуметтік-тұрмыстық бағдар арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

149. Мақсаты ретінде, күнделікті өмірде қажетті әлеуметтік-тұрмыстық біліктіліктер мен дағдыларды қалыптастыру алынады.

150. Міндеттері:

1) адам өмірінің тұрмыстық және әлеуметтік салалалары туралы бастапқы ұғымдарын қалыптастыру;

2) қоршаған әлемнің заттары туралы ұғымдарды дамыту және жүйелеу;

3) балалардың өздері туралы тұлғалық ұғымдарын қалыптастыру және дамыту;

4) қоршаған адамдармен қарым-қатынас және өзара әрекеттесу дағдыларын қалыптастыру.

5-параграф. 1-жартыжылдық

151. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдар, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

152. Заттық әлем. Біліктерді дамыту:

1) қоршаған жақын аймақтағы заттарды ажырату және атау;

2) полисенсорлы қабылдау негізінде олардың қасиеттерін ажырату;

3) оларды қызметі бойынша пайдалану;

4) жалпылаушы ұғымдарды қолдану.

153. Бала және қоршаған адамдар:

1) өзінің есімін, тегін, жасын, жынысын атау білігін бекіту;

2) өз денесінің негізгі бөліктері мен мүшелерінің функциялары туралы ұғымдарын қалыптастыру;

3) өз отбасының мүшелерін атау білігін үйрету.

154. Жеке гигиена. Білімді қалыптастыру:

1) жеке гигиенаның мәні туралы;

2) жеке гигиенаның заттары мен олардың қызметі туралы;

3) гигиеналық процедураларды және тазалықты ұстауды орындаумен байланысты әрекеттер туралы.

155. Көшедегі мінез-құлық ережесі. Балаларды таныстыру:

1) "көше", "тротуар" ұғымдарымен;

2) тротуар бойымен қозғалу ережесімен.

156. Ересектердің еңбегі:

1) балабақшада ересектердің еңбегі, оның мәні туралы ұғымдарын дамыту;

2) еңбек құралдарын тану және атау біліктерін, еңбек әрекеттерін үйрету; оларды орындау тәртібін ажырату.

157. Қарым-қатынас және мінез-құлық мәдениеті:

1) сәлемдесу, қоштасу, өтініш, кешірім сұрау, рақмет айту көрінісінің вербальды формалары туралы ұғымдарын қалыптастыру және дамыту;

2) мимикалық, ым-ишара және пантомимикалық қимылдарды қайта жаңғыртуға қатысатын бұлшық ет аппаратын дамыту;

3) адамдардың эмоционалды күйлері және оларды мимика, ым-ишара, позалар арқылы көрсету тәсілдері туралы ұғымдарын дамыту.

4) адамның суреттегі статикалық және динамикалық позаларын тану білігін қалыптастыру;

5) қарым-қатынастың вербальды және вербальды емес құралдарын көрсетуге арналған жаттығу.

158. Күтілетін нәтижелер:

1) полисенсорлы қабылдау негізінде заттардың белгілерін ажыратуды біледі, жақын аймақтағы заттардың қызметін түсінеді;

2) өз денесінің негізгі бөліктері мен мүшелерінің функцияларын біледі;

3) жеке гигиенаны сақтаудың қажеттілігін түсінеді;

4) тротуар бойымен қозғалу ережесін біледі;

5) сәлемдесу, қоштасу, өтініш, кешірім сұрау, рақмет айту көрінісінің вербальды формаларын біледі;

6) негізгі эмоционалды күйлерді сырттай көрсетудің сипаттамалық ерекшеліктерін түсінеді.

6-параграф. 2-жартыжылдық

159. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдар, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

160. Заттық әлем:

1) ойыншықтарды, кітаптарды, киімді, аяқ-киімді сақтау ережелерімен таныстыру;

2) өз заттарының сипаттамалық белгілері бойынша ажырату біліктерін қалыптастыру, оларды басқа заттардың арасынан тану;

3) жалпылаушы ұғымдарды бекіту;

4) заттармен әрекет ету тәсілдерін жаттықтыру.

161. Бала және қоршаған адамдар:

1) өзінің сырт бейнесінің ерекшеліктері туралы ұғымдарды қалыптастыру;

2) өз отбасының мүшелерін атау білігін дамыту, туыстық өзара қатынастарды түсіну.

162. Жеке гигиена. Жуынуда, ауыз қуысын күтуде, сырт бейнесін күтуде әрекеттің бірізділігін айқындау білігн қалыптастыру.

163. Көшедегі мінез-құлық ережесі. Балаларды таныстыру:

1) "жол жүретін бөлік" ұғымымен таныстыру;

2) жаяу жүргінші мен көліктің қозғалысында сигналдардың мәнімен.

164. Ересектердің еңбегі:

1) балабақшадағы мейірбике мен кір жуушының еңбегі, олардың маңызы туралы білімді қалыптастыру;

2) еңбек бұйымдарын, жекеленген еңбек әрекеттерін тану және атау білігін үйрету.

165. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті:

1) балабақшада мәдени-тұрмыстық мінез-құлық ережесі туралы түсініктерді кеңейту;

2) бет сызбасын қабылдау алгоритмін қалыптастыру;

3) мимикалық, ым-ишара және пантомимикалық қимылдарды қайта жаңғыртуға қатысатын бұлшық ет аппаратын дамыту.

166. Қабылдауға және қайта жаңғыртуға үйрету:

1) бет қимылы: қорқыныш;

2) ым-ишара: бұл мен, болмайды, үлкен, кішкентай;

3) пантомимикалық қимылдар: бетімді және қолымды жуамын, сорпа ішемін, қуыршақты ұйықтатамын, машина айдаймын, кітапты парақтаймын, сыбызғыда ойнаймын;

4) объектілі картинада кейіпкердің бет қимылының, ым-ишарасының, позасының маңызын түсіну білігін үйрету.

167. Күтілетін нәтижелер:

1) басқа заттардың арасынан өз заттарын сипаттамалық белгілері бойынша таниды;

2) өзінің сырт келбетінің бірқатар ерекшеліктері туралы түсініктері бар;

3) жуынуда, тістерін тазалауда, сырт бейнесін күтуде әрекеттің бірізділігін біледі;

4) бағдаршам сигналдарының мәнін түсінеді;

5) балабақшадағы ересектердің негізгі еңбек әрекеттерінің мазмұнын және маңызын түсінеді; еңбек қаруларын біледі және атайды;

6) мәдени-тұрмыстық мінез-құлықтың негізгі ережесін біледі;

7) объектілі картинадағы кейіпкердің бет қимылының, ым-ишарасының, позасының маңызын түсінеді;

8) қарапайым эмоцияларды, ым-ишараларды, позаларды қайта жаңғырта біледі.

4-тарау. Орта топ (4-5 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

168. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады - көру арқылы қабылдау (көрмейтін балалармен - сипап-сезу және ұсақ моторика), кеңістікте бағдарлай білу.

169. Мақсаты - сенсорлы емес психикалық функциялардың дамуымен бірлікте, бұзылған көру мен сақталған анализаторлардың жүйелі өзара әрекеттестігі негізінде балалардың танымдық қабілеттерін түзету және дамыту.

170. Міндеттері:

1) заттардың маңызды белгілерін бақылау, салыстыру, ажырату біліктерін қалыптастыру негізінде танымдық тәжірибені байыту;

2) ұғымдарды қалыптастыру мақсатында білімді топтастыру, жіктеу және жалпылау тәсілдерін үйрету;

3) перцептивті әрекеттерді қалыптастыру негізі ретінде, заттық-практикалық іс-әрекетті дамыту;

4) кеңістіктік бағдарлау дағдыларын дамыту.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

171. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекет, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс); заттар және заттық бейнелер, сюжеттік бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

172. Көру-ізденістік іс-әрекеті. Қоршаған кеңістікте көру мотивтерін іздеуді жүзеге асыру және оларды көз қырында ұстап тұру білігін жетілдіру.

173. Сенсорлы эталондар. Дағдыларға бекіту:

1) геометриялық фигураларды (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) және көлемді денелерді (куб, шар, цилиндр) ажырату және атау;

2) ұзындығы және биіктігі бойынша заттарды салыстыру;

3) ұзындық пен биіктіктің артуымен қоршаған кеңістікте негізні түстерді ажырату.

174. Балаларды таныстыру:

1) цилиндрмен;

2) "түстің реңкі" ұғымымен.

175. Біліктіліктерді үйрету:

1) тік және кері контраста жазық геометриялық фигуралардың силуэттік және контурлы бейнелерін қабылдау;

2) геометриялық фигуралар мен геометриялық денелердің өзара арақатынасын салыстыру;

3) ұзындық пен биіктіктің артуы мен азаюы ретімен, үш заттан қатар құру;

4) негізгі түстердің ашық және қою реңктерін ажырату;

5) шынайы заттардың түсімен негізгі түстерді және олардың реңктерін салыстыру;

6) тура және кері контраста негізгі түстердің реңктерін (2 реңктен) жинақтау.

176. Заттар мен заттық бейнелер. Дағдыларға бекіту:

1) заттарды және олардың бейнесін жоспар бойынша қарау;

2) әртүрлі ракурста затты және оның бейнесін тану (алдынан, артынан, қырынан);

3) силуэттік және контурлы бейнедегі заттарды тану.

177. Біліктерге үйрету:

1) күрделі кескіндегі заттың контурлы және силуэттік бейнесін қиылыстыру;

2) ортақ және айрықша белгілері бойынша затты және оның бейнесін салыстыру.

178. Сюжеттік бейнелер. Балаларды оқыту:

1) бір композициялық жоспары бар сюжеттік бейнені бірізді қабылдау;

2) сюжетті ашатын информативті белгілерді ажыратып көрсету білігі;

3) қарапайым логикалық өзара байланыстарды орнату білігі.

179. Кеңістікті қабылдау:

1) топта үш-бес заттан кеңістіктік қатынастарды анықтау білігін жетілдіру;

2) жабық және еркін кеңістікте (алыс-жақын, жоғары-төмен) өзінен екі-үш затқа дейін қашықтықты көру арқылы саралауға арналған жаттығу.

180. Көру-моторлы координациялар. Дағдыларды үйрету:

1) сызықтар жүйесіндегі сызықтарды қадағалау (әртүрлі түстегі 2-3 сызық);

2) әртүрлі бағыттарда тура сызықтармен нүктелерді біріктіру;

3) контур, трафарет бойынша қарапайым және күрделі кескіндегі суретті айналдырып белгілеу.

181. Адам өміріндегі көру. Балалардың көру мүмкіндіктері туралы ұғымдарды қалыптастыру.

182. Күтілетін нәтижелер:

1) ұсынылған жоспар бойынша объектілерді бірізді қарай біледі;

2) "түстің реңкі" ұғымының мәнін түсінеді;

3) тану, атау, әрекет ету деңгейінде сенсорлы эталондарды қолданады (салыстыру, жинақтау, топтастыру);

4) әртүрлі ракурста, силуэттік және контурлы бейнелеуде объектілерді таниды;

5) сюжетті түсінеді, оны тифлопедагогтың сұрақтары бойынша сипаттайды;

6) контур, трафарет бойынша қарапайым және күрделі кескіндегі суретті айналдырып қоршай біледі;

7) өзіндік көру мүмкіндіктері туралы түсініктері бар.

183. Сипап-сезу және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

184. Қолдың сипап-сезу арқылы зерттеуге дайындығы.

185. Қолдың құрылымы мен мүмкіндіктері туралы ұғымдарды дамыту.

186. Біліктерге үйрету:

1) бір қолдың алақанымен ортасынан басқа қолдың үлкен саусағының ұштарына дейін сылау тәсілімен, қолдың және басқа қолдың алақанының сыртқы жағымен шымшу тәсілімен қолдың өзіндік уқалауын (массаж) орындау;

2) бір қолымен екі шағын затты ұстап алу;

3) қолдың саусақтарының тіркесуінің алуан түрлі тәсілдерін орындау;

4) оң қолдың саусақтарын бір мезгілде және кезектестіре сол қолдың аттас саусақтарына тигізуді орындау.

187.Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері. Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуде екі қолдың өзара әрекеттесу тәсілдерін бекіту.

188. Дағдыларға қалыптастыру:

1) сипап-сезудің көмегімен көлемді пішіндерді (шар, куб, цилиндр) және жазық геометриялық фигураларды (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) ажырату;

2) қарапайым кескіндегі заттардың пішінін анықтау;

3) ұзындығы, биіктігі бойынша біртекті заттарды салыстыру;

4) жазықтықтықтағы заттардың қарама-қарсы және аралық сипап-сезу сипаттамаларын дененің алуан түрлі бөліктерімен ажырату (тегіс-қатпарлы-тікенекті; қатты-жұмсақ, мамық; құрғақ-ылғал-дымқыл), температураны (суық-жылы-ыстық), салмақты (жеңіл-ауыр).

189. Заттық-тәжірибелік іс-әрекет. біліктерге үйрету:

1) берілген жағдайларға сәйкес бір объектінің құрылысын салу (биік және төмен мұнаралар, ұзын және қысқа жолдар);

2) әртүрлі тәсілдермен конструктордың бөлшектерін бекіту;

3) жалпиған пішіндегі шеттерді жазу, қысу, жалпиту, жымқыру тәсілдерін қолданумен қарапайым пішіндегі заттарды илеу;

4) бірнеше дайын бөліктерден заттардың аппликациясын фланелеграфта құрастыру;

5) бұрыштары мен қырларын қиылыстырумен қағаз парағын бүктеу.

190. Тифлографика көрмейтін балаларды бедерлі суреттерді және олардың бейнесін тифлографикалық аспаптардың көмегімен оқуға үйретуді қамтиды.

191. Рельефті бейнелерді оқу:

1) "контур" ұғымын қалыптастыру;

2) контурды құрастыру тәсілдерімен таныстыру;

3) бағыттары, ұзындығы бойынша әртүрлі сызықтың түрлерімен (көлденең, тік, көлбеу) таныстыру;

4) әртүрлі жазықтықта әртүрлі тәсілдерімен орындалған, әртүрлі бағытта орналасқан сызықтарды үйрету;

5) әртүрлі жазықтықта әртүрлі тәсілдермен орындалған геометриялық фигуралардың рельефті бейнелерін (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) оқуға үйрету.

192. Рельефті-графикалық іс-әрекет. Біліктерді бекіту:

1) геометриялық фигуралардың ішкі трафаретінде нүктелерді қадау;

2) трафарет бойынша көлденең және тік сызықтарды жүргізу.

193. Біліктіліктерді үйрету:

1) табиғи материалдың, таяқшаның көмегімен фигуралардың контурын құру;

2) трафарет бойынша геометриялық фигуралардың контурларын грифельмен ою.

194. Күтілетін нәтижелер:

1) қолдың саусақтарымен статикалық және динамикалық қимылдарды орындайды;

2) заттардың сипап-сезуші белгілерін, көлемнің пішінін ажыратудың сипап-сезу тәсілдерін біледі және қолдана алады;

3) жазықтықтың құрылымы, пішіні, көлемі бойынша заттарды салыстыруды және топтастыруды біледі;

4) бірізді ұсынылған нұсқау бойынша объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуді орындайды;

5) заттық-практикалық іс-әрекетте сипап-сезуді қолдана біледі;

6) бағыты бойынша және оларды бейнелеу тәсілдері бойынша рельефті сызықтардың түрлерін біледі;

7) әртүрлі тәсілмен орындалған, әртүрлі бағыттағы сызықтарды, геометриялық фигураларды (шаршы, тік төртбұрыш, үшбұрыш) оқиды;

8) табиғи материалдан, таяқшалардан геометриялық фигуралардың контурын құрай біледі;

9) трафарет бойынша көлденең және тік сызықтарды жүргізе біледі;

10) тифлопедагогпен бірлесіп, ішкі трафаретте фигуралардың контурларын оя алады.

195. Кеңістікте бағдарлау қамтиды: дененің сызбасында бағдарлау, өзіне қатысты және затқа қатысты бағдарлау, заттардың кеңістіктік белгілерінде бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, түйық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау, кеңістіктіктің сызбасында бағдарлау.

196. Дененің сызбасында бағдарлау. Өз денесінің жұптық-қарама-қарсы бағыттарын алдында тұрған баланың бағыттармен салыстыру білігін үйрету.

197. Өзіне қатысты және затқа қатысты бағдарлау:

1) өзіне қатысты қоршаған кеңістіктегі заттардың орналасуын анықтау білігін бекіту;

2) қашықтықты қадамдармен өлшеумен, қоршаған кеңістіктегі өзінен бастап 2 әртүрлі қашықтықтағы заттарға дейін арақашықтықты (жақын-алыс) анықтау қабіетін дамыту;

3) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау білігін үйрету.

198. Заттардың кеңістіктік белгілерінде бағдарлау. Заттардың жұптық-қарама-қарсы қырларын анықтай алуды үйрету (алдыңы-артқы, жоғарғы-төменгі, оң-сол).

199. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Жабық кеңістікті және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды онда орналасқан қуыршақ жиһазының көмегімен модельдеуге үйрету.

200. Қозғалыс техникасы. Үлкен заттарды зерттеуде, баланың бойынан төмен немесе жоғары тұратын заттарды зерттеуде дұрыс позаны қабылдау білігін үйрету.

201. Қозғалу процесінде бағдарлау. Біліктерді қалыптастыру:

1) өзіндік қозғалыс барысында бағыттарды анықтау;

2) кедергілерді жеңумен қозғалу.

202. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау.

203. Кеңістіктік бағдарлауда көрудің маңызы мен сақталған анализаторлар туралы ұғымдарды қалыптастыру.

204. Біліктерді жетілдіру:

1) әртүрлі нұсқада көрсетілген белгілер бойынша қоршаған заттарды көрудің көмегімен ажырату (әртүрлі көлемдегі, пішіндегі және түстегі біртекті заттар);

2) қоршаған кеңістіктің дыбыстарын ажырату (адамның дауысы, әрекеті, табиғат дыбыстары), жабық және еркін кеңістікте дыбыстың қозғалмайтын және ауыспалы көзін жинақтау;

3) сақталған анализаторлардың көмегімен алынатын ақпаратты бағдарлау процесінде қолдану білігін жетілдіру.

205. Біліктерді қалыптастыру:

1) бөлмедегі еден төсемінің сипатын аяқтың табандарымен ажырату, нақты белгілерді бөлмелермен салыстыру;

2) серуенге арналған аумақта төсемді аяқтың табандарымен ажырату (асфальт, құм, шөп, жер, қар);

3) тұрмыста кездесетін иістерді иіс сезудің көмегімен анықтау.

206. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау:

1) балабақшаның бөлмелерінде және аумағында практикалық бағдарлау негізінде балалардың кеңістіктік ұғымдарын дамыту;

2) қозғалу жолдары туралы әңгімелеу білігін үйрету.

207. Микрожазықтыққа бағытталу:

1) микрожазықтықтың бағыттарын (қырлары, ортасы, бұрышы) және заттың микрожазықтықта кеңістіктік орналасуын анықтау білігін дамыту;

2) микрожазықтықтың аталған бағыттарында заттарды орналастыру білігін үйрету.

208. Кеңістіктің сызбасы бойынша бағытталу:

1) заттардың қарапайым сызбалы, шартты белгілері туралы ұғымдарды қалыптастыру;

2) заттарды олардың шартты белгілерімен салыстыру білігін үйрету;

3) кеңістіктің қарапайым сызбасы туралы түсініктерді қалыптастыру (үстел, орындық - жоғарыдан қараған түрі).

209. Күтілетін нәтижелер:

1) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтайды;

2) қуыршақ жиһазындағы заттардың көмегімен онда орналасқан заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды және Жабық кеңістікті модельдеу дағдылары бар;

3) кеңістіктік терминдерді түсінеді және қолданады;

4) қоршаған заттардың белгілерін сақталған анализаторлардың көмегімен ажыратады, оларды бағдар ретінде пайдаланады;

5) тифлопедагогтың сұрақтары бойынша қозғалу жолдары туралы әңгімелейді;

6) микрожазықтықтың бағыттарын және микрожазықтықта заттың кеңістіктік орналасуын анықтайды;

7) заттарды олардың шартты белгілерімен салыстыра біледі.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

210. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекет, сенсорлы эталондар (пішіні, көлем, түс), заттар және заттық бейнелер, сюжеттік бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

211. Көру-ізденістік іс-әрекет. Қозғалатын көру мотивін табу және көз қырында ұстау білігін қалыптастыру.

212. Сенсорлы эталондар. Балаларды үйрету:

1) күрделенген жағдайда жазық геометриялық фигуралардың (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) контурлы бейнесін тану білігі (контурды жабу);

2) әртүрлі кеңістіктік қалыпта ұсынылған геометриялық фигуралар мен денелерді жинақтау білігі;

3) ені, тығыздығы бойынша біртекті заттарды салыстыру және топтастыру білігі;

4) негізгі түстердің 3 реңкін ажырату;

5) негізгі түстердің реңктері бойынша заттарды топтастыру;

6) ахроматикалық түстермен (қара, ақ), қоңыр түс, сары жасыл түстерді ажырату және атау;

7) қоңыр-қызыл, қоңыр-қызғылт сары, қоңыр-қара түстерді саралау;

8) 2-3 түстің арасынан қоңыр түсті оқшаулау;

9) Жабық және еркін кеңістіктегі заттардың түсімен қоңыр және қызғылт-сары түстің эталондарын салыстыру.

213. Заттар және заттық бейнелер. Біліктіліктерді үйрету:

1) күрделенген жағдайда заттардың бейнелерін тану (контурды жабу, түстіліктің болмауы);

2) қозғалатын заттарды ажырату және тану;

3) берілген белгілері бойынша заттарды жалпылау және жіктеу.

214. Сюжеттік бейнелер:

1) бір композициялық жоспары бар сюжеттік бейнені бірізді қабылдау білігін бекіту;

2) информативті белгілерді ажырату негізінде себепті-салдарлы байланыстар мен қатынастарды орнату білігін дамыту;

3) мазмұны бойынша екі сюжеттік картинаны салыстыру білігін үйрету.

215. Кеңістікті қабылдау. Жабық және еркін кеңістікте объектілердің қашықтығын, өзара орналасуын анықтауға арналған жаттығу .

216. Көру-моторлы координациялар:

1) сызықтар жүйесінде сызықтарды қадағалау білігін дамыту (бірдей және әртүрлі түстегі 2-4 сызықтар);

2) қарапайым кескіндегі заттардың бейнесін қою сызықпен сызуды орындау білігін үйрету.

217. Адам өміріндегі көру. Көруді сақтау ережелері туралы ұғымдарды қалыптастыру.

218. Күтілетін нәтижелер:

1) ахроматикалық (қара, ақ) және хроматикалық (қызыл, сары, жасыл, қызғылт-сары, көк, қоңыр) түстерді, негізгі түстердің реңктерін ажыратады және атайды; геометриялық фигуралардың және көлемді денелердің пішінін ажыратады және атайды;

2) "ені", "тығыздығы" ұғымдары туралы түсініктері бар;

3) берілген сенсорлы белгісі бойынша салыстыру, жинақтау, топтастыру барысында объектілердің тәуелділігін орната біледі;

4) күрделенген жағдайларда (контурды жабу, түстіліктің болмауы) объектілердің бейнесін таниды;

5) затты белгілі топқа жатқызады, жалпылаушы ұғымдарды қолданады;

6) информативті белгілерді ажырату негізінде сюжеттік картинадағы логикалық өзара байланыстарды орнатады;

7) кеңістікте объектілердің қашықтығын, өзара орналасуын анықтайды;

8) сызықтар жүйесіндегі сызықтарды қадағалау, қою сызықпен белгілеу дағдылары бар;

9) көруді сақтаудың қарапайым ережесі туралы түсініктері бар.

219. Сипап-сезу және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

220. Қолдың сипап-сзеу арқылы зерттеуге дайындығы. Біліктерді үйрету:

1) саусақтың ұшынан алақанға қарай бағытта саусақтардың жастықшасын сылау тәсілімен қолды өзіндік уқалауды (массаж) орындау;

2) бір-біріне сыртқы жағымен сығылған алақанның қалпында екі қолдың саусақтарын қиылыстыру;

3) үлкен саусақпен саусақтардың жастықшаларын кезектесіп жеке-дара жанасуды, саусақтарды үлкен саусаққа кезектесіп біріктіруді орындау;

4) бір статикалық позаны басқа позаға өтуді орындау.

221. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері. Дағдыларды дамыту:

1) материалдарды ажырату (қағаз, ағаш, шыны, пластмасса, металл, мата), әртүрлі материалдардан жасалған заттардың бетін анықтау;

2) жазықтықтың түйсінуші белгісі, көлемнің белгіленген параметрі, пішіннің белгісі бойынша заттарды топтастыру.

222. Біліктіліктерді үйрету:

1) кескіні қарапайым пішінді қамтитын заттың бөлшектерінің пішінін анықтау;

2) ұзындығы, биіктігінің артуы мен азаюы ретімен үш заттан қатар құру;

3) шынайы жағдайда бағдарлау процесінде түйсінуді қолдану (қабырғаның фактурасы, едендік төсемнің сипаты).

223. Заттық-практикалық іс-әрекет. Біліктерді жетілдіру:

1) әртүрлі тәсілдермен конструктордың бөлшектерін біріктіру және бекіту;

2) әртүрлі бағыттарда сызықтарды фишкалармен салу;

3) магниттік тақтада таяқшалардан геометриялық фигураларды құрастыру;

4) тесіктердің санын бірте-бірте арттырумен бау жіпті қиылыстырусыз жоғарыдан төмен қарай байлауды орындау;

5) жазық баспалы кітаптың басынан аяғына дейін және кері ретте әрбір бетін түсіру тәсілімен қалыңдығы әртүрлі материалдан жазық баспалы кітаптың беттерін парақтау.

224. Балаларды үйрету:

1) 2 бөліктен құралатын заттарды илеу;

2) қарапайым пішіндегі рельефті сурет салуға арналған ермексаздан жасалған дайын бөлшектерді іріктеу, ермексазды рельефтің контуры шегінде жағу білігі;

3) бүктелген сызықты бүгу және жазу тәсілімен қағаздан қарапайым ұсақ бұйымдарды орындау білігі (ашықхаттар, альбом).

225. Тифлографика көрмейтін балаларды бедерлі суреттерді және олардың бейнесін тифлографикалық аспаптардың көмегімен оқуға үйретуді қамтиды.

226. Рельефті бейнені оқу:

1) әртүрлі жазықтықта әртүрлі тәсілдермен орындалған геометриялық фигуралардың (шеңбер, шаршы, үшбұрыш) рельефті бейнесін оқу білігін жетілдіру;

2) пішіні бойынша сызықтардың түрлерімен таныстыру (тура, толқын тәрізді, сынық);

3) әртүрлі жазықтықта әртүрлі тәсілдермен орындалған әртүрлі сызықтарды оқуға үйрету; сызықтардан қарапайым суреттерді; геометриялық пішіні бар заттардың суреттерін оқуға үйрету;

4) қарапайым рельефті бейнелерді шынайы объектілермен (модель) салыстыру білігін үйрету.

227. Рельефті-графикалық іс-әрекет:

1) трафарет бойынша геометриялық фигуралардың контурын грифельмен тесу білігін бекіту;

2) трафарет, тіректі нүктелер бойынша әртүрлі сызықтардың жүргізу;

3) трафарет бойынша геометриялық фигураларды айналдырып белгілеу (пленкадағы қаламмен).

228. Күтілетін нәтижелер:

1) қолдың білезігімен және саусақтармен алуан түрлі қимылдарды орындай алады;

2) сипау, ұрғылау, сылау, шымшу тәсілдерімен қолды өзіндік уқалауды (массаж) орындай алады;

3) тану, атау, әрекет ету деңгейінде түйсінуші сенсорлы эталондарды қолданады;

4) 2 қарапайым пішіннен құралған заттың пішінін талдайды;

5) үлгі және нұсқау бойынша жалпы көлем, ұзындық, биіктіктің артуы мен азаюы ретімен үш заттан қатар құра алады;

6) заттық-практикалық іс-әрекетте сипап-сезу түйсіктерін қолдану дағдылары бар;

7) формасы бойынша рельефті сызықтардың түрлерін біледі;

8) сызықты берілген нүктеден тыс сипап-сезу арқылы қадағалау дағдысы бар;

9) қарапайым барельефтер мен аппликациялық бейнелерді шынайы объектілермен салыстырады;

10) трафарет бойынша әртүрлі рельефті сызықтарды жүргізу дағдысы бар;

11) тифлопедагогпен бірлесіп ішкі трафаретте фигуралардың контурын қаламмен айналдырып белгілейді.

229. Кеңістікте бағдарлау қамтиды: дененің сызбасында бағдарлау, өзіне қатысты және затқа қатысты бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс техникасы, қозғалыс барысында бағдарлау, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықты бағдарлау, кеңістіктің сызбасында бағдарлау.

230. Дененің сызбасында бағдарлау. Өз денесінің және алдында тұрған баланың кеңістіктік бағыттарын арақатынаста ұстау білігін дамыту.

231. Өзіне қатысты және затқа қатысты бағдарлау:

1) үлгі және нұсқау бойынша өзіне және затқа қатысты кеңістікте бағдарлаумен байланысты практикалық әрекеттерді орындау білігін жетілдіру;

2) бір кеңістіктік бағытта орналасқан өзінен 3 затқа дейін қашықтықты (жақын-алыс) көру арқылы саралауды дамыту;

3) көру мен естудің көмегі арқылы, өзіне қатысты қозғалатын заттардың бағыттарын анықтау білігін қалыптастыру.

232. Заттық - кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Құрылыс конструкторының бөлшектерінің көмегімен заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды және жабық кеңістікті модельдеуге үйрету.

233. Қозғалыс техникасы. Кедергілерді табу және жеңудегі дұрыс позаны сақтауға үйрету.

234. Қозғалыс барысында бағдарлау. Берілген қарқында әртүрлі бағыттарда қозғалу дағдыларын қалыптастыру (жылдам, баяу).

235. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағытталу.

236. Біліктіліктерді жетілдіру:

1) сипап-сезудің көмегімен әртүрлі жазықтықтарды тану (алақанмен, қол саусақтарымен, аяқтың табандарымен);

2) қоршаған кеңістіктің дыбыстарын ажырату.

237. Дағдыларды қалыптастыру:

1) тұрмыстық иістерді олардың қайнар көздерімен салыстыру;

2) кеңістіктегі иістің қайнар көзінің бағытын оқшаулау;

3) практикалық бағдарлауда көру, сипап-сезу, иіс сезу, дыбыстық алуан түрлі бағдарларды қолдану.

238. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау:

1) полисенсорлы қабылдау негізінде бағдарлау дағдыларын жетілдіру (бөлмелердің кеңістігін толтыратын балабақшаның әртүрлі бөлмелері мен заттарының; дәліздер, баспалдақтар, шығатын есіктер; серуенге арналған аумақтар, спорттық аймақ);

2) қозғалу жолдары туралы әңгімелеу білігін дамыту.

239. Микрожазықтықта бағытталу. Микрожазықтықтың аталған бағыттарында және бір-біріне қатысты белгілі қалыпта заттарды орналастыру білігін үйрету (қатар, астында, үстінде, арасында, жанында).

240. Кеңістіктің сызбасында бағдарлау:

1) кеңістіктің қарапайым сызбасы туралы ұғымдарды дамыту;

2) сызбада көрсетілген белгі бойынша шынайы кеңістікте заттарды орналастыру білігін үйрету.

241. Күтілетін нәтижелер:

1) өз денесінің жұптық-қарама-қарсы бағыттарын алдында тұрған баланың бағыттарымен салыстыра алады;

2) өзіне және затқа қатысты кеңістікте бағдарлаумен байланысты практикалық әрекеттерді орындайды;

3) орын алмастырушы заттардың көмегімен заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды және Жабық кеңістікті модельдеу дағдылары бар;

4) әртүрлі бағдарларды қолданумен бағдарлау дағдылары бар;

5) балабақшаның әртүрлі бөлмелерінің және серуенге арналған аумақтың, таныс кеңістікті толтыратын заттардың орналасуын біледі;

6) микрожазықтықтың аталған бағыттарында және бір-біріне қатысты заттардың белгілі қалыпта орналастыру дағдылары бар;

7) кеңістіктің қарапайым сызбасы туралы түсініктері бар;

8) сызбада көрсетілген белгі бойынша шынайы кеңістікте заттарды орналастыра біледі.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

242. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады - әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлай білу.

243. Мақсаты - жақын тұрмыстық және әлеуметтік ортада балалардың өзбетінділігін қамтамасыз ететін біліктер мен дағдыларды қалыптастыру.

244. Міндеттері:

1) тұрмыстық іс-әрекетте өзбетінділікке үйрету;

2) ересектердің еңбегі және оның маңызы туралы түсініктерін дамыту;

3) жақын әлеуметтік ортада ересектермен және қатарластармен өзара қатынастарды орнату ережесі туралы ұғымдарды дамыту;

4) коммуникативті іс-әрекеттің вербальды және вербальды емес тәсілдерін жетілдіру.

5-параграф. 1 - жартыжылдық

245. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдары, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, қоғамдық-тұрмыстық мекемелер, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

246. Заттық әлем:

1) көру және сақталған анализаторлардың көмегімен заттардың қасиеттері мен белгілерін ажыратуға арналған жаттығу;

2) жалпылаушы ұғымдар шеңберін кеңейту.

247. Біліктерді үйрету:

1) заттардың бөлшектерін ажырату және атау;

2) түрлері жақын заттарды салыстыру;

3) пішіні, түсі, материалы, қызметі бойынша заттарды топтастыру.

248. Бала және қоршаған адамдар. Ұғымдарды дамыту:

1) өз денесінің негізгі бөліктері мен мүшелерінің функциялары туралы;

2) өз сырт бейнесінің жеке-дара ерекшеліктері туралы.

249. Ұғымдарды қалыптастыру:

1) адамдардың жасы бойынша айырмашылықтары туралы;

2) әртүрлі жастағы балалардың сырт бейнесінің, киімінің, мінез-құлқының сипаттамалық ерекшеліктері туралы.

250. Жеке гигиена. Ұғымдарды қалыптастыру:

1) гигиена ережелерін сақтау мен өз ағзасының жай-күйінің арасындағы өзара байланыс туралы;

2) пайдалы және зиянды әдеттер туралы.

251. Көшедегі мінез-құлық ережесі:

1) "көлік жүретін жол" ұғымын бекіту;

2) көшеден өту ережесімен таныстыру.

252. Қоғамдық-тұрмыстық мекемелер. Балаларды таныстыру:

1) адамның әлеуметтік-тұрмыстық іс-әрекетінің салаларымен;

2) дүкенде, емханадағы мінез-құлық ережелерімен;

3) мекеме қызметкерлеріне сұрақтармен, өтініштермен, рақмет айтумен қаратылған сөз түрлерімен.

253. Ересектердің еңбегі. Кәсіптер туралы еңбектің нәтижелерінің мазмұны мен мәні туралы білімді қалыптастыру.

254. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті:

1) алуан түрлі әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларда балаларды ересектермен және қатарластармен өзара әрекетке түсу білігін үйрету;

2) адам беті мен денесінің сызбасын қабылдау алгоритмін қалыптастыру;

3) адамдардың эмоционалды күйлері (қуаныш, мұң, бірқалыпты күй, қорқыныш) және оларды бет қимылы, ым-ишара, позалар арқылы көрсету тәсілдері туралы ұғымдарды бекіту;

4) адамның эмоционалды күйімен және осы күйді туындататын себептің арасындағы байланысты орнату білігін үйрету.

255. Қабылдауға және қайта жаңғыртуға үйрету:

1) мимика: таңғалу;

2) ым-ишара (ал, басқа жоқ, білмеймін, бермеймін, бұл менікі, төмен, жоғары, ұзын, қысқа);

3) пантомимикалық қимылдар (ішім ауырады, ұйқым келді, сыпырып жатырмын, шаң сүртемін).

256. Күтілетін нәтижелер:

1) түрлері жақын заттарды ажыратады және атайды;

2) пішіні, түсі, материалы, қызметі бойынша заттарды топтастыра біледі;

3) адамдардың жасы бойынша айырмашылығын түсінеді;

4) пайдалы және зиянды әдеттер туралы ұғымдары бар;

5) сатушының, дәрігердің еңбегінің мазмұны мен бағыттылығы туралы ұғымдары бар;

6) қоршаған адамдармен мәдени өзара әрекеттесу формаларын біледі;

7) адамның беті мен денесінің сызбасында бағдарлай алады;

8) адамның эмоционалды күйлерін мимика, ым-ишара, позалар арқылы көрсету тәсілдерін біледі және қайта жаңғыртады;

9) адамның эмоционалды күйлері мен осы күйді туындататын себептің арасындағы өзара байланысты түсінеді.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

260. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдары, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, қоғамдық-тұрмыстық мекемелер, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

261. Заттық әлем:

1) заттың қызметі мен оның құрылымы, жасалған материал арасындағы өзара байланыс туралы ұғымдарды қалыптастыру;

2) іс-әрекетті жүзеге асыруға арналған заттардың сапасы, қасиеттері, қызметіне сәйкес таңдау білігін үйрету.

262. Бала және қоршаған адамдар. Ұғымдарды дамыту:

1) өз туралы;

2) өз отбасы туралы;

3) балалардың жеке-дара сенсорлы мүмкіндіктері туралы.

263. Жеке гигиена. Таныстыру:

1) көз гигиенасының ережесімен;

2) сырт бейнесін өзіндік бақылау тәсілдерімен.

264. Көшедегі мінез-құлық ережесі:

1) көшеден өту ережесін бекіту;

2) жолаушылар көлігінің аялдамасында мінез-құлық ережесімен таныстыру.

265. Қоғамдық-тұрмыстық мекемелер:

1) дүкендердің алуан түрлері туралы ұғымдарды дамыту;

2) шаштараз туралы ұғымдарды қалыптастыр.

266. Ересектердің еңбегі. Шаштараз кәсібі, еңбек нәтижесінің мазмұны мен маңызы туралы ұғымдарды қалыптастыру.

267. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті:

1) қоғамдық орындарда мінез-құлық ережесімен таныстыру;

2) балаларға нақты әрекеттерге өзіндік қатынасын көрсету білігін үйрету;

3) адам денесі мен бетінің сызбасын қабылдау алгоритмін бекіту.

268. Қабылдау мен қайта жаңғыртуға үйрету:

1) бет қимылы: ашушаңдық;

2) ым-ишара: маған кел, біреуге ұрсу, есік қағу, біраз;

3) пантомимикалық қимылдар: тіс тазалаймын, ыдыс жуамын, шаршадым, суық;

4) сюжетттік бейнелеуде кейіпкерлердің бет қимылы, ым-ишарасы, позаларының маңызын анықтау білігін үйрету.

269. Күтілетін нәтижелер:

1) заттың қызметі мен оның құрылымы, жасалған материалы арасындағы өзара байланысты түсінеді;

2) өз отбасының құрамын біледі, отбасындағы туыстық қатынастарды түсінеді;

3) көз гигиенасын жүзеге асыру тәсілдерін біледі;

4) көшеден өту ережесін біледі;

5) бірқатар қоғамдық-тұрмыстық мекемелер туралы түсініктері бар (дүкен, емхана, шаштараз);

6) қоғамдық орында мінез-құлық ережесі туралы түсініктері бар;

7) орындалатын әрекетті позасы бойынша таниды;

8) сюжеттік бейнедегі кейіпкерлердің эмоционалды күйлерінің көрінісін түсінеді.

5-тарау. Ересектер тобы (5 - 6 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

270. "Таным" білім беру саласының мазмұны арнайы коррекциялық оқу іс-әрекетінде жүзеге асырылады - көру арқылы қабылдау (көрмейтін балалармен - түйсіну және ұсақ моторика), кеңістікте бағдарлау.

271. Мақсаты - полисенсорлы негізде қабылдаудың коррекциялық-компенсаторлық тәсілдерін дамыту, оларды балалардың өзіндік танымдық іс-әрекетінде қолдану үшін жағдай құру.

272. Міндеттері:

1) қоршаған әлемнің объектілеріне зерттеу тұғырын қалыптастыру;

2) алгоритмизация негізінде мақсатты бағытталған полисенсорлы қабылдау арқылы қоршаған кеңістіктің объектілері туралы ұғымдарды дамыту;

3) кеңістік және онда орналасқан объектілер туралы алынған полисенсорлы ақпаратты практикалық іс-әрекетте қолдануға үйрету;

4) ойлау операцияларын дамыту (анализ, синтез, салыстыру, жалпылау, жіктеу).

2-параграф. 1 - жартыжылдық

273. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекеті, сенсорлы эталондар (пішіні, көлем, түс), заттар мен заттық бейнелер, сюжеттік бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

274. Көру-ізденістік іс-әрекеті. Қозғалатын көру мотивін іздеуді және көз қырында ұстауды жүзеге асыру білігін дамыту.

275. Сенсорлы эталондар. Біліктіліктерді жетілдіру:

1) көлемі бойынша айырмашылықты бірте-бірте азайтумен ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстыру;

2) бірдей орналасқан көпшілік заттардан көлемнің берілген параметрі бойынша заттарды жинақтап шектеу;

3) көпшіліктен көлемнің берілген параметрі бойынша бірдей заттарды таңдау;

4) ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша артуы мен азаюы ретімен үш-бес заттан қатар құру;

5) түрлі-түсті объектілер арасындағы қашықтықты және қабылдау өрісін арттыруда, негізгі түстің 3 реңкін ажырату.

276. Тік төртбұрышты шаршымен салыстыру негізінде, сопақшаны шеңбермен салыстыру негізінде таныстыру. Геометриялық фигураларды (шеңбер, шаршы, үшбұрыш, тік төртбұрыш, сопақша) және көлемді денелерді (шар, куб, цилиндр) ажырату және атау білігіне арнаған жаттығу.

277. Біліктерге үйрету:

1) көпшілік шаршыдан силуэттік және контурлы бейнелеуде тік төртбұрышты шектеу;

2) көпшілік шеңберден силуэттік және контурлы бейнелеуде сопақшаны шектеу;

3) заттарға дейін қашықтықты бірте-бірте арттырумен көлемнің берілген параметрі бойынша үлкен кеңістіктің 2 біртекті объектілерін салыстыру;

4) сұр, көгілдір, күлгін түстерді ажырату және атау;

5) көгілдір-көк, көгілдір-ақ, көгілдір-сұр, күлгін-қара, күлгін-көк түстерді саралау;

6) көгілдір түсті көк-күлгін және сұр-ақ түстерден бөліп шығару; сұр түсті ақ-көгілдір түстен, күлгін түсті қызыл-көк және қара-көк түстерден бөліп шығару;

7) сұр, көгілдір, күлгін түстердің эталондарын қоршаған заттардың түстерімен салыстыру;

8) түстің қанықтылығын көбейту және азайту ретімен түрлі-түсті қатар құру (негізгі түстердің 3 градациясы);

9) қоңыр, күлгін, қызғылт-сары, көгілдір, сұр түстердің ашық және қою реңктерін ажырату;

10) қоңыр, күлгін, қызғылт-сары, көгілдір, сұр түстердің реңктерін жинақтау (2 реңктен).

278. Заттар және заттық бейнелер. Біліктіліктерді үйрету:

1) жоспар-алгоритм бойынша қабылдау объектісін қарау және сипаттау;

2) күрделі кескіндегі заттардың шынайы, силуэттік және контурлы бейнелерімен салыстыру;

3) әртүрлі ракурста заттарды тану (алдынан, артынан, жанынан, жоғарыдан, төменнен);

4) қозғалатын объектілерді тану;

5) күрделі кескіндегі затты және оның бейнесін салыстыру.

279. Сюжеттік бейнелер:

1) екі композициялық жоспары бар сюжеттік бейнені бірізді қабылдау дағдыларын қалыптастыру;

2) сюжетті ашатын информативті белгілер туралы білімді дамыту.

280. Кеңістікті қабылдау:

1) кеңістік тереңдігінің бейнелеуші белгілері туралы ұғымдарды қалыптастыру, қашықтықта орналасқан заттардың көлемін өзгерту; бір объектіні екіншісімен жабу;

2) баланың өзінен бір бағытта орналасқан үш-бес затқа дейін қашықтықты көру арқылы саралауға арналған жаттығу.

281. Көру-моторлы координациялар:

1) контур бойынша бейнелерді айналдырып белгілеу, сызықпен штрихтау дағдыларын жетілдіру;

2) үлгі бойынша графикалық тапсырмаларды орындау.

282. Адам өміріндегі көру. Балалардың көру мүмкіндіктері, көруді сақтау ережесі туралы ұғымдарды дамыту.

283. Күтілетін нәтижелер:

1) геометриялық фигураларды және көлемді денелерді, олардың түстері мен реңктерін, көлемін біледі;

2) біртипті белгілерді саралайды;

3) шынайы заттардың пішінін, түсін, көлемін талдайды;

4) сенсорлы эталондармен әрекет етеді (арақатынасын белгілейді, жинақтайды, жүйелейді);

5) объектіні сызба-алгоритмге сүйеніп қарастырады және сипаттайды;

6) әртүрлі ракурстағы заттарды таниды;

7) сюжетті түсінеді, информативті белгілерді табады;

8) кеңістіктің тереңдігінің бірқатар бейнелеуші белгілері туралы түсініктері бар;

9) үлгі бойынша графикалық тапсырмаларды орындайды.

284. Сипап-сезу және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

285. Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы. Дағдыларға үйрету:

1) алақандар мен саусақтарды шиыршық тәрізді сылау тәсілімен қолды өзіндік уқалауды (массаж) орындау;

2) екі қолдың саусақтарымен бір мезгілде әртипті қимылдарды орындау;

3) әртүрлі бағыттарда қолдың білезігімен толқын тәрізді қимылдарды орындау.

286. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері.

287. Сопақшамен, тік төртбұрышпен таныстыру.

288. Біліктерді жетілдіру:

1) сипап-сезу тәсілі арқылы геометриялық фигураларды (шеңбер, шаршы, үшбұрыш, сопақша, тік төртбұрыш) және көлемді денелерді (шар, куб, цилиндр) ажырату және атау;

2) кескіні бірнеше қарапайым формаларды қамтитын заттың бөлшектерінің пішінін анықтау;

3) заттардың сипап-сезу белгілері мен қасиеттерін қолмен сипау, ысқылау, ұрғылау, қысу, мыжғылау, қолмен өлшеу тәсілдерімен ажырату;

4) заттардың жазықтығының, температурасының, салмағының қарама-қарсы және аралық сипап-сезу сипаттамаларын дененің әртүрлі бөліктерімен ажырату;

5) заттардың жазықтығының, температурасының, салмағының сипап-сезу белгілері бойынша заттарды топтастыру.

289. Біліктерді үйрету:

1) алгоритм бойынша заттарды сипап-сезу арқылы зерттеуді орындау;

2) ені, қалыңдығы бойынша біртекті заттарды салыстыру;

3) ені, қалыңдығының артуы және азаюы ретімен үш заттан қатар құру.

290. Заттық-практикалық іс-әрекет. Біліктіліктерді үйрету:

1) берілген жағдайларға сәйкес жекеленген заттарды конструктордың бөлшектерінен жинау;

2) күрделі пішіндегі рельефті сурет салу үшін ермексаздан дайын бөлшектерді іріктеу, ермексазды рельефтің контуры аясында жағу;

3) геометриялық фигуралардан қарапайым өрнектерді фланелеграфта құрастыру;

4) магниттік тақтада таяқшалардан қарапайым өрнектерді құрастыру;

5) қырлары мен бұрыштарын қиылыстырумен қағазды ортасы және диагоналі бойынша бүктеу;

6) түйіндерді байлау және шешу;

7) ілгектердің алуан түрлерімен әрекет етуді орындау.

291. Тифлографика. Рельефті бейнені оқу. Оқу біліктерін жетілдіру:

1) әртүрлі жазықтықта әртүрлі тәсілдермен орындалған пішіні, ұзындығы, ені бойынша әртүрлі рельефті сызықтар;

2) сызықтардан орындалған суреттер;

3) әртүрлі көлемдегі және әртүрлі кеңістіктік қалыптағы геометриялық фигуралардың рельефті бейнелері (шеңбер, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тік төртбұрыш);

4) геометриялық фигурасы бар заттардың суреттері;

5) бір жазықтықта 1 мм қашықтықта орналасқан екі, үш нүктелерден құрылған комбинациялар.

292. Рельефті-графикалық іс-әрекет. Біліктерді бекіту:

1) приборды жұмысқа дайындау;

2) трафарет, тіректі нүктелер бойынша әртүрлі сызықтарды жүргізу;

3) трафарет бойынша геометриялық фигуралардың контурын қаламмен қоршау және грифельмен тесу;

4) табиғи материалдан, таяқшалардан жайпақ заттардың контурын құру.

293. Біліктерді үйрету:

1) тіректі аппликацияны қолданып заттардың суретін аяқтау;

2) тіректі нүктелер бойынша бұрышты пішіндегі геометриялық фигуралардың суретін салу.

294. Күтілетін нәтижелер:

1) бірізді әрекеттер алгоритміне негізделген объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеу дағдылары бар;

2) сипап-сезу арқылы заттардың жазықтығының пішінін, көлемін, сипаттамасын анықтайды;

3) жазықтықтың пішіні, көлемі, қасиеттері бойынша заттарды салыстыра, топтастыра алады;

4) іс-әрекеттің алуан түрлерінде сипап-сезу ақпаратын қолданады;

5) нұсқау бойынша жетекші және бақылаушы қолды ажырату арқылы рельефті суретті зерттейді;

6) рельефті сызықтарды оқиды, оларды пішіні, ұзындығы, ені, орындау тәсілі бойынша саралайды; сызықтардан күрделі емес суреттерді оқиды;

7) орындалу тәсілі, көлемі және әртүрлі кеңістіктік қалыптағы алуан түрлі геометриялық фигураларды оқиды;

8) табиғи материалдан, таяқшалардан жалпақ заттардың контурын құруды біледі;

9) әртүрлі сызықтардың суретін сала алады, трафарет, тіректі нүктелер бойынша геометриялық фигуралардың суретін сала біледі;

10) педагогтың көмегімен тіректі аппликация бойынша заттың суретін салып аяқтайды.

295. Кеңістікте бағдарлау қамтиды: дененің сызбасында бағдарлау, өзіне және затқа қатысты бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс барысында бағдарлау, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау, кеңістіктің жоспары мен сызбаларының көмегімен бағдарлау.

296. Дененің сызбасында бағдарлау. Қарама-қарсы тұрған адамның денесінің жұптық-қарама-қарсы қырларын анықтау, оларды өз денесінің қырларымен салыстыру білігін қалыптастыру.

297. Өзіне және затқа қатысты бағдарлау:

1) позицияны алмастыруда өзіне қатысты кеңістіктің бағыттарында бағдарлау дағдыларын қалыптастыру;

2) заттар тобында әрбір заттың кеңістіктік орналасуын анықтау білігін дамыту;

3) кеңістіктің әртүрлі бағыттарында орналасқан, өзінен 2 затқа дейін қашықтықты (алыс-жақын) көрудің көмегімен анықтау білігін үйрету.

298. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Орын алмастырушы заттардың көмегімен заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар мен еркін кеңістіктің аумағын модельдеуге үйрету.

299. Қозғалыс барысында бағдарлау. Қозғалыстың бағытын сақтаумен және өзгертумен кез келген бастапқы бағдардан кеңістікте қозғалу дағдыларын дамыту.

300. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағытталу:

1) қоршаған кеңістікте кездесетін иістердің түрлерімен таныстыру;

2) иісті оның шығу көзімен салыстыру білігін жетілдіру, кеңістікте иістің шығу көзінің бағытын жинақтау;

3) әртүрлі заттардың бетінің қасиеттерін алақанмен, қол саусақтарымен сипап-сезу арқылы ажырату, бөлмедегі еденнің төсемін немесе аумақтағы грунттың бетін жалаңаяқ және аяқ-киімнің табанымен ажырату білігіне арналған жаттығу;

4) дыбысталатын заттың қашықтығын бағалау білігін үйрету.

301. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау:

1) балабақшаның кеңістігі туралы жалпылама ұғымдарды қалыптастыру;

2) балабақшаның ғимаратында әртүрлі бастапқы нүктелерден бағдарлау дағдысын жетілдіру.

302. Микрожазықтықта бағдарлау:

1) кеңістіктік ұғымдарды бекіту: оң-сол, жоғары-төмен, бұрыш, ортасы, оң жақ-сол жақ, ортасы, жоғары-төмен, орталық;

2) басқа объектілерге қатысты микрожазықтықта объектінің кеңістіктік орналасуын анықтау білігін дамыту (астында, үстінде, алдында, артында, сол жағында, жоғарыда, төменде, оң жағында, арасында, жанында).

303. Кеңістіктің жоспары мен сызбаларының көмегімен бағдарлау. Біліктерді үйрету:

1) кеңістіктің сызбасы мен кеңістіктің жоспарындағы айырмашылықты ажырату;

2) микрокеңістіктің сызбасы жоспарын құрастыру;

3) жоспар бойынша бағдарланып, шынайы микрокеңістікте заттарды табу және орналастыру.

304. Күтілетін нәтижелер:

1) позицияларды алмастыруда өзіне қатысты кеңістіктің бағытында бағдарлау дағдылары бар;

2) заттар тобындағы заттың кеңістіктік орналасуын анықтай алады;

3) орын алмастырушы заттардың көмегімен еркін кеңістіктің аумағын модельдеу дағдылары бар;

4) кез келген бастапқы бағдардан кеңістікте қозғалу дағдылары бар;

5) сақталған анализаторлардың көмегімен қоршаған кеңістікте бағдар болып саналатын заттарды ажырата алады;

6) балабақшаның кеңістігі туралы жалпылама түсініктері бар;

7) басқа объектілерге қатысты микрокеңістікте объектінің кеңістіктегі орналасуын анықтай алады;

8) сызбаның кеңістіктің жоспарынан айырмашылығы туралы түсініктері бар.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

305. Көру арқылы қабылдау қамтиды: көру-ізденістік іс-әрекеті, сенсорлы эталондар (пішін, көлем, түс), заттар және заттық бейнелер, сюжеттік бейнелер, кеңістікті қабылдау, көру-моторлы координациялар, адам өміріндегі көру.

306. Көру-ізденістік іс-әрекеті. Қабылдау мен тану өрісінде әртүрлі түстегі, пішіндегі, көлемдегі объектілерді табу дағдыларын дамыту.

307. Сенсорлы эталондар. Біліктерді жетілдіру:

1) контурдың жабылуы, толық емес бейнелеу күрделі жағдайларында жазық геометриялық фигуралардың контурлы бейнесін тану;

2) басқа көпшіліктен әртүрлі кеңістіктік қалыпта ұсынылған геометриялық фигуралар мен денелерді жинақтау;

3) пішіннің белгісі бойынша заттар мен олардың бейнесін топтастыру.

308. Балаларды үйрету:

1) күрделі геометриялық пішінді талдау, оның кескінінде қарапайым құрамдас бөліктерді ажырату білігін;

2) тұтас объектінің бөліктерінің көлемін салыстыру;

3) қозғалатын объектілердің көлемін салыстыру;

4) көлемі бойынша айырмашылықты бірте-бірте азайтумен көлемнің берілген параметрін азайту және арттырумен бес және одан көп заттардан қатар құру;

5) негізгі түстердің 5 реңкін және қоңыр, күлгін, қызғылт-сары, көгілдір, сұр түстердің 3 реңкін ажырату қабілетін;

6) негізгі түстердің қою реңктерін қою түстерден, ашық реңктерді ашық түстерден бөліп жинақтау білігін;

7) қоңыр, күлгін, қызғылт-сары, көгілдір, сұр түстердің реңктерін жинақтау білігін (3 түстен);

8) түстің қанықтығының азаюы немесе артуы ретімен түстер қатарын құру білігін (негізгі түстердің 5 градациясы және қоңыр, күлгін, қызғылт-сары, көгілдір, сұр түстердің 3 градациясы);

9) кемпірқосақтың түстерінің бірізділігін білу.

309. Заттар және заттық бейнелер. Дағдыларды жетілдіру:

1) жоспар-алгоритм бойынша қабылдау объектісін қарау және сипаттау;

2) берілген белгісі бойынша заттарды жалпылау және жіктеу.

310. Біліктерді үйрету:

1) күрделі жағдайларда затты тану (толық емес, "күңгірт" бейнелер);

2) тұтас бейнені бөліктерден құрастыру.

311. Сюжеттік бейнелер:

1) екі композициялық жоспары бар сюжеттік бейнені бірізді қабылдау, информативті белгілерді ажырату дағдыларын бекіту;

2) екі сюжеттік картинада бейнеленген оқиғалардың бірізділігін орнату білігін үйрету.

312. Кеңістікті қабылдау. Кеңістіктің тереңдігінің бейнелеуші белгілері туралы білімді бекіту.

313. Көру-моторлы координациялар. Үлгі және көру есі бойынша графикалық тапсырмаларды орындау білігін дамыту.

314. Адам өміріндегі көру. Оптикалық коррекция құралдары және оның балалардың көру мүмкіндіктерін арттырудағы рөлі туралы ұғымдарды дамыту.

315. Күтілетін нәтижелер:

1) объектілердің белгілерін талдау, біріктіру және жүйелеу үшін сенсорлы эталондарды қолданады;

2) түстің қанықтығының өзгеру ретіне қарай түстер қатарын құрай біледі;

3) басқа белгілердің вариативтілігі жағдайында берілген сенсорлы эталонды іздеуді жүзеге асырады;

4) қабылдау объектілерін қарауда жоспарды ұстанады;

5) күрделі жағдайларда затты таниды;

6) шынайы жағдайда және картинада кеңістіктің тереңдігінің және арақашықтығының белгілерін түсінеді;

7) есте сақтау бойынша графикалық бейнені қайта жаңғыртады;

8) оптикалық коррекция құралдары туралы түсініктері бар.

316. Сипап-сезу және ұсақ моторика қамтиды: объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы, сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері, заттық-практикалық іс-әрекет, тифлографика.

317. Қолдың сипап-сезу арқылы объектілерді зерттеуге дайындығы. Біліктерді жетілдіру:

1) алуан түрлі тәсілдерді қолдану арқылы қолды өзіндік уқалауды (массаж) орындау;

2) қолдың білезіктерімен және саусақтарымен статикалық және динамикалық қимылдарды орындау;

3) бір статикалық позадан екіншісіне өтуді орындау.

318. Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері:

1) алгоритм бойынша сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдерін бекіту;

2) сипап-сезу тәсілі арқылы шеңбер, шаршы, үшбұрыш, сопақша, тік төртбұрыш геометриялық фигураларды және шар, куб, цилиндр көлемді денелерді ажырату, оларды дұрыс атау білігіне жаттығу;

3) көлемнің берілген параметрі бойынша пішіннің белгісі бойынша заттарды топтастыру білігін жетілдіру;

4) ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша біртекті және әртекті заттарды салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін бекіту;

5) тұтас заттың бөліктерінің көлемін салыстыру білігін дамыту;

6) жалпы ұзындығы, көлемі, биіктігі, ені, тығыздығының азаюы және артуы ретімен 4-5 заттан қатар құру білігін дамыту;

7) материалды ажырату білігін жаттықтыру (ағаш, шыны, пластмасса, металл, резеңке, қағаздың түрлері, маталар); әртүрлі материалдардан жасалған тұрмыстық заттардың бетін анықтау.

319. Заттық-практикалық іс-әрекет:

1) бөлшектерді қатарға, төртбұрыш, шеңбер бойымен, биіктігі, ұзындығы, ені бойынша орналастырумен құрылыс салуға жаттығу;

2) бірнеше бөліктерден құралатын заттарды илеу білігін жетілдіру;

3) ермексаздан жасалған бөлшек-дайын заттарды күрделі пішіндегі рельефті суретке жапсыру үшін іріктеу білігін дамыту, ермексазды рельефтің контуры аясында жағу білігін дамыту;

4) мозаикадан, таяқшалардан қарапайым өрнектерді құрастыруға арналған жаттығу;

5) қағазбен жұмыс жасау тәсілдерін бекіту (мыжғылау, тегістеу, бүктеу, жырту, қию);

6) бау жіптерді қиылыстырумен және тесіктердің санын арттырумен байлауға үйрету;

7) рельефті-нүктелі шрифтісі бар кітап беттерін басынан аяғына дейін және кері ретте парақтау білігін үйрету.

320. Тифлографика көрмейтін балаларды бедерлі суреттерді және олардың бейнесін тифлографикалық аспаптардың көмегімен оқуға үйретуді қамтиды.

321. Рельефті бейнені оқу:

1) геометриялық пішіні бар заттардың суреттерін оқу білігін жетілдіру;

2) нүктелер мен сызықтар негізінде орындалған өрнектерді оқуға үйрету;

3) екі-үш геометриялық фигуралардан (үйшік, шырша) алуан түрлі комбинацияларды қамтитын заттардың (аппликациялық, контурлы) бейнелерін оқуға үйрету;

4) рельефті бейнені және оның бөліктерін шынайы объектімен (модель) және оның бөліктерімен салыстыру білігін үйрету.

322. Рельефті-графикалық іс-әрекет. Біліктерді үйрету:

1) нүктелер мен сызықтардан қарапайым өрнектердің суретін салу;

2) алгоритм бойынша трафаретте гемоетриялық пішіндегі заттардың суретін салу.

323. Күтілетін нәтижелер:

1) қолдың білезіктері мен саусақтарының үйлестірілген қимылдар орындау дағдылары бар;

2) өзіндік іс-әрекет деңгейінде объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуді орындайды, әрекеттерін сөзбен түсіндіреді;

3) кеңістіктің пішіні, көлемі, құрылымының эталондарына сәйкес заттардың сипап-сезу белгілерін талдайды;

4) кеңістіктің пішіні, көлемі, сипаттамасының берілген белгілері бойынша салыстыру, топтастыру үдерісінде объектілердің тәуелділігін орната біледі;

5) жетекші және бақылаушы қолды айқындаумен, берілген нүктеден заттың контурын қабылдау дағдыларын меңгерген;

6) екі-үш геометриялық фигуралардан құралған комбинацияларды қамтитын заттардың бейнелерін таниды;

7) үлгі бойынша нүктелер мен сызықтардан өрнектің суретін сала алады;

8) алгоритмге сүйеніп, трафаретте жазық геометриялық пішіндегі заттардың суретін сала алады.

324. Кеңістікте бағдарлау қамтиды: дененің сызбасында бағдарлау, өзіне және затқа қатысты бағдарлау, заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу, қозғалыс барысында бағдарлау, сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау, Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау, микрожазықтықта бағдарлау, кеңістіктің сызбасы мен жоспарларының көмегімен бағдарлау.

325. Дененің сызбасында бағдарлау. Өз денесінің кеңістіктік бағыттарын алдында және қарама-қарсы тұрған адамның бағыттарымен салыстыру біліктерін бекіту.

326. Өзіне және затқа қатысты бағдарлау:

1) позицияны алмастыруда өзі мен қоршаған заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау білігін бекіту;

2) заттардың орнын алмастыруда заттар тобындағы заттың кеңістіктегі орнын анықтау білігін дамыту;

3) микро және макрокеңістікте өзінен заттарға дейін арақашықтықтың азаюын және артуын көру арқылы анықтау білігін дамыту.

327. Заттық-кеңістіктік қатынастарды модельдеу. Орын алмастырушы заттардың көмегімен Жабық және еркін кеңістіктің аумағын модельдеу дағдыларын жетілдіру.

328. Қозғалыс барысында бағдарлау. Өзіндік қозғалыс, басқа адамдардың және алуан түрлі объектілердің қозғалысы барысында бағытты анықтау білігін дамыту.

329. Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау:

1) қоршаған еркін кеңістіктің дыбыстарын тану, олардың бағыттарын жинақтау, еркін кеңістікте дыбыс көзінің қашықтығын бағалау білігін дамыту;

2) балабақшаның бөлмелеріндегі дыбыстардың өзгешелігі туралы ұғымдарды қалыптастыру;

3) еденнің төсемі, сипаттамалық иістер мен дыбыстар бойынша бөлмелерді тану білігін үйрету.

330. Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау:

1) балабақшаның аумағы туралы жалпылама ұғымдарды қалыптастыру;

2) балабақшаның аумағында әртүрлі бастапқы нүктелерден бағдарлау дағдыларын жетілдіру.

331. Микрожазықтықта бағдарлау. Есептеу нүктесін алмастыру жағдайында басқа объектілерге қатысты микрожазықтықта объектінің кеңістіктегі орнын анықтау білігін үйрету.

332. Кеңістіктің сызбасы мен жоспарларының көмегімен бағдарлау. Біліктіліктерді үйрету:

1) жабық кеңістіктің сызбасы мен жоспарын құрастыру;

2) жоспар бойынша бағдарланып, шынайы Жабық кеңістікте заттарды табу және орналастыру.

333. Күтілетін нәтижелер:

1) өз денесінің кеңістіктік бағыттарын алдында тұрған және қарама-қарсы тұрған адамның бағыттарымен салыстыра алады;

2) позицияларды алмастыруда өзі және қоршаған заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтайды;

3) көрудің көмегімен өзінен заттарға дейін арақашықтықтың азаюы мен артуын анықтай алады;

4) орын алмастырушы заттардың көмегімен кеңістікті модельдеу дағдылары бар;

5) балабақшаның әртүрлі бөлмелеріндегі дыбыстардың, иістердің, еден төсемінің сипаттамасының өзгешелігі туралы түсініктері бар;

6) негізгі бөлмелерде және балабақшаның аумағында өз бетімен бағдарлау дағдылары бар;

7) есептеу нүктесін алмастыру жағдайында басқа объектілерге қатысты микрожазықтықта объектінің кеңістіктегі орнын анықтай алады;

8) кеңістіктің жоспары бойынша бағдарланып, Жабық кеңістіктің күрделі емес сызбалары мен жоспарларын құрастыра алады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

334. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны әлеуметтік-тұрмыстық бағдар арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

335. Мақсаты - әртүрлі әлеуметтік-тұрмыстық жағдайларда қоршаған адамдармен қарым-қатынас мен өзіндік мінез-құлықты ұйымдастырумен байланысты біліктер мен дағдыларды қалыптастыру.

336. Міндеттері:

1) адамның әлеуметтік-тұрмыстық іс-әрекетінің саласы туралы ұғымдарын дамыту;

2) тұрмыстық және әлеуметтік мінез-құлық ережелері мен нормалары саласында балалардың әлеуметтік бағдарларын қалыптастыру.

5-параграф. 1 - жартыжылдық

337. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар келесіні қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдар, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, қоғамдық-тұрмыстық мекемелер, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

338. Заттық әлем. Біліктерді жетілдіру:

1) ұқсастығы мен айырмашылығының белгілері бойынша бір түрдегі заттарды салыстыру;

2) пішіні, түсі, материалы, қызметі бойынша заттарды топтастыру;

3) заттың қызметі мен құрылысы, дайындалған материалы арасындағы байланысты орнату.

339. Бала және қоршаған адамдар:

1) адамның жеке-дара сырт бейнесінің ерекшеліктері туралы ұғымдарды жетілдіру;

2) өз мінезінің, қызығушылықтарының белгілері туралы тұлғалық ұғымдарды қалыптастыру.

340. Жеке гигиена. Ұғымдарды дамыту:

1) көз гигиенасының ережелері туралы;

2) көзге пайдалы және зиянды әдеттер туралы.

341. Көшедегі мінез-құлық ережесі:

1) көру және сақталған анализаторларға сүйеніп, көлік құралдарын ажыратуға арналған жаттығу;

2) жолаушылар көлігінің (маршруттар, аялдамалар) қозғалыс тәртібі туралы ұғымдарды қалыптастыру;

3) дыбыстық сипаттамасы бойынша жолаушылар көлігінің аялдамасын, есіктердің ашылуы мен жабылуын ажырату білігін үйрету;

4) жолаушылар көлігінің аялдамасында мінез-құлық ережесін бекіту.

342. Қоғамдық-тұрмыстық мекемелер. Ұғымдарды қалыптастыру:

1) дәріхана, кинотеатр туралы;

2) дәріханада, кинотеатрдағы мінез-құлық ережесі туралы.

343. Ересектердің еңбегі. Автобус жүргізушісінің кәсібі, еңбек нәтижелерінің мазмұны мен маңызы туралы ұғымдарды қалыптастыру.

344. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті. Кикілжіңді жағдайларды шешу тәсілдері туралы ұғымдарды қалыптастыру.

345. Қабылдауға және қайта жаңғыртуға үйрету:

1) бет қимылы: өкпе-реніш, кінә;

2) қол қимылы: кел, татуласайық, көрсетпеймін, бер;

3) пантомимикалық қимылдар: гүлдерді суарамын, шұңқыр қазамын, доп ойнаймын;

4) графикалық бейнелер бойынша эмоционалды күйлерді анықтау, эмоцияның графикалық және шынайы бейнелерін салыстыру біліктері.

346. Күтілетін нәтижелер:

1) бір түрдегі заттардың алуан түрлілігіне бағдарланады, оларды қызметі бойынша жіктейді;

2) өзінің және басқа балалардың сырт бейнесінің ерекшеліктерін салыстырады;

3) жолаушылар көлігінің аялдамасында, қоғамдық орындағы мінез-құлық ережелерін біледі;

4) автобус жүргізушісінің кәсібі, оның еңбегінің бағыттылығы мен мазмұны туралы түсініктері бар;

5) кикілжіңді жағдайларды шешу тәсілдерін біледі;

6) графикалық бейнелер бойынша эмоционалды күйлерді анықтай алады, оларды эмоцияның шынайы бейнелерімен арақатынаста белгілей алады.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

347. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар келесіні қамтиды: заттық әлем, өзі туралы ұғымдар, жеке гигиена, көшедегі мінез-құлық ережесі, қоғамдық-тұрмыстық мекемелер, ересектердің еңбегі, мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті.

348. Заттық әлем. Ұғымдарды қалыптастыру:

1) адамның еңбегін тұрмыста жеңілдететін заттар туралы;

2) адам үшін қауіпті тұрмыстық заттар, оларды қолдану ережесі туралы.

349. Бала және қоршаған адамдар:

1) өз отбасының құрамы, туыстық қатынастар, отбасылық міндеттерді бөлу туралы ұғымдарды дамыту;

2) адамның сырт бейнесінде жыныстық және жас ерекшеліктері, олардың мінез-құлық ерекшеліктерінің көрінуін ажырату білігін үйрету.

350. Жеке гигиена:

1) жеке гигиена мен ұқыптылық ережелерін бекіту;

2) жеке гигиена ережелерін орындауда өзіндік бақылау тәсілдерін үйрету.

351. Көшедегі мінез-құлық ережесі. Дыбыстық сипаттамасы бойынша жолаушылар көлігінің аялдамасын, есіктердің ашылуы мен жабылуын ажырату білігін жетілдіру.

352. Қоғамдық-тұрмыстық мекемелер. Ұғымдарды қалыптастыру:

1) кітапхана, пошта туралы (қызметі, құрылғысы, қызметкерлер);

2) кітапханада, поштадағы мінез-құлық ережесі туралы.

353. Ересектердің еңбегі:

1) ересектердің үй шаруашылығы іс-әрекеті туралы ұғымдарды қалыптастыру;

2) еңбек әрекеттерін имитациялауға жаттығу.

354. Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті:

1) әртүрлі өмірлік жағдайларда мінез-құлық және қарым-қатынас ережелері туралы ұғымдарды дамыту;

2) адамдардың эмоционалды күйлері (қызығушылық, ұялу) және оларды мимика, қол қимылы, позалар арқылы көрсету тәсілдерін туралы түсініктерді қалыптастыру;

3) жекеленген айрықша белгілері бойынша эмоцияны тану білігін үйрету;

4) мимикалық және пантомимикалық қимыл дағдысын дамыту.

355. Күтілетін нәтижелер:

1) тұрмыстық техника заттарының қызметін біледі;

2) жеке гигиена ережелерін орындауда өзіндік бақылау тәсілдерін біледі;

3) дыбыстық сипаттамасы бойынша жолаушылар көлігінің аялдамасын, есіктердің ашылуы мен жабылуын ажырата алады;

4) қоғамдық-тұрмыстық мекемелердің бірқатар түрлері туралы түсініктері бар, олардың қызметін біледі;

5) үй еңбегінің бірқатар түрлері мен мазмұнын біледі;

6) нақты жағдайда мінез-құлықтың дұрыс нұсқасын таңдауға қабілетті;

7) эмоцияның айырып-танушы белгілерін біледі;

8) мимикалық және пантомимикалық қимылдарды орындау дағдысын меңгерген.

6-тарау. Мектепалды даярлық сыныбы (6-7 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

356. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады - көру арқылы қабылдау (көрмейтін балалармен - сипап-сезу және ұсақ моторика), кеңістікте бағдарлай білу.

357. Мақсаты: танымдық іс-әрекеттің сенсорлы, перцептивті, психикалық және моторлы компоненттерін дамыту бірлігін қамтамасыз ету; балалардың туындайтын танымдық қажеттіліктерді өз бетімен шешу үшін жағдай жасау.

2-тарау. Көру арқылы қабылдау

358. Мақсаты ретінде балалардың көру мүмкіндіктерін өмір сүру әрекетінде барынша пайдалануға мүмкіндік беретін біліктер мен дағдыларды қалыптастыру болып табылады.

359. Міндеттері:

1) көру әрекетінің бағдарлаушы-ізденістік, ақпараттық-танымдық, реттеуші және бақылаушы функцияларын дамыту;

2) көру ақпаратының негізінде қоршаған әлемнің объектілерімен зерттеу әрекетінің жүйесін дамыту;

3) танымдық және практикалық іс-әрекетте көру арқылы қабылдаудың меңгерген тәсілдерін қолдану білігін жетілдіру.

360. "Көру арқылы қабылдау" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

361. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) сенсорлы эталондар;

2) заттық ұғымдар;

3) сюжеттік бейнелер;

4) кеңістікті қабылдау;

5) көру-моторлы координацияар;

6) адам өміріндегі көру.

362. "Сенсорлы эталондар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) пішін;

2) көлем;

3) түс.

363. "Заттық ұғымдар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттар;

2) заттық бейнелер.

364. "Сюжеттік бейнелер" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сюжеттік картина;

2) сюжеттік картиналар сериясы.

365. "Кеңістікті қабылдау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар;

2) кеңістіктің тереңдігі.

366. "Көру-моторлы координациялар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сызықтарды қадағалау;

2) графикалық іс-әрекет.

367. "Адам өміріндегі көру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) көруді сақтау;

2) коррекция құралдарын күту.

368. Оқыту мақсаттарының жүйесі. "Сенсорлы эталондар" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) пішін: геометриялық фигуралар мен денелерді ажыратады және атайды, оларды көпшіліктен бөліп алады; белгілерді бұрмалау жағдайында геометриялық фигураларды таниды; күрделі геометриялық фигураларды талдай және қайта жаңғырта біледі;

2) көлем: көлемі бойынша заттарды салыстыру тәсілдерін біледі және қолдана алады; көлемі бойынша салыстыру, бөлу, жүйелеу барысында шағын және үлкен кеңістіктің объектілерінің тәуелділігін орната біледі;

3) түс: түстерді, олардың реңктерін біледі; қоршаған кеңістіктегі қозғалмайтын және қозғалатын заттардың түсін анықтайды; белгілі түстер бірізділігіндегі түстер қатарын жүйелей алады; негізгі түстерді араластыру арқылы құрамдас түстерді қалай алуды біледі; жұмсақ және суық түстер туралы түсініктері бар.

1-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Пішін	0.1.1.1 шеңбер, сопақша, шаршы, тік төртбұрыш, үшбұрыш геометриялық фигураларды және шар, куб, цилиндр көлемді денелерді ажырату және атау
	0.1.1.2 күрделенген жағдайларда геометриялық фигуралардың силуэттік және контурлы бейнелерін тану (контурдың жабылуы, толық емес, "күңгірт" бейне)
	0.1.1.3 көпшіліктен әртүрлі кеңістіктік қалыптағы әртүрлі түстегі, көлемдегі геометриялық фигуралар мен денелерді оқшаулау
	0.1.1.4 заттар мен олардың бөліктерінің пішінін талдау
	0.1.1.4 күрделі геометриялық пішінді талдау, қарапайым пішіндерден күрделі пішінді құрастыру
	0.1.1.5 екі қасиеті бойынша геометриялық фигураларды және денелерді топтастыру
1.2 Көлем	0.1.2.1 әртүрлі тәсілдермен ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстыру
	0.1.2.2 заттарға дейін арақашықтықты бірте-бірте арттырумен, көлемнің берілген параметрі бойынша үлкен кеңістіктің біртекті және әртекті объектілерін салыстыру
	0.1.2.3 қозғалатын объектілердің көлемін салыстыру
	0.1.2.4 көпшілік бірдей және әртүрлі орналасқан заттардың көлемінің берілген параметрі бойынша заттарды оқшаулау
	0.1.2.5 заттардың көлемінің артуы және азаюы ретімен қатар құру
1.3 Түс	0.1.3.1 спектрдің түстерін ажырату және атау, қоңыр, сұр, қара, ақ түстерді, түстер реңкін ажырату және атау
	0.1.3.2 қашықтықта орналасқан заттардың түсін ажырату
	0.1.3.3 қозғалатын объектілердің түсін ажырату
	0.1.3.4 бірнеше реңктерден түстер реңкін оқшаулау
	0.1.3.5 кемпірқосақтың түстерінің бірізділігін білу
	0.1.3.6 бір тондағы түстің артушы және азаюшы қанықтығы, үлгі, нұсқау бойынша түстер қатарын құру
	0.1.3.7 негізгі түстерді араластыру жолымен құрамдас түстерді алу
	0.1.3.8 спектрдің жұмсақ және суық түстерін білу

369. "Заттық ұғымдар" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) заттар: заттарды зерттеуде жоспар-алгоритмді өз бетімен ұстанады; заттарды сипаттайды және оларды сипаттамасы бойынша табады; заттарды салыстыру, жалпылау, жіктеу дағдыларын меңгерген, жалпылаушы ұғымдарды қолданады;

2) заттық бейнелер: бейнелерді қарауда жоспар-алгоритмді өз бетімен ұстанады; күрделі жағдайларда және әртүрлі ракурста затты таниды, тану белгілерін айқындайды; күрделі кескіндегі заттың бейнесін талдайды, тұтасты заттық бейненің бөліктерінен құрастырады; затты және оның бейнесін салыстырады, ұқсастық және айырмашылық белгілерін ажыратады.

2-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Заттар	0.2.1.1 жоспар-алгоритм бойынша затты (модель) зерттеу және сипаттау
	0.2.1.2 қозғалыс тәртібінде және әртүрлі қашықтықта заттарды тану
	0.2.1.3 ұқсастық және айырмашылық белгілері бойынша заттарды салыстыру
	0.2.1.4 берілген белгі бойынша заттарды жалпылау және жіктеу
2.2 Заттық бейнелер	0.2.2.1 жоспар-алгоритм бойынша заттың бейнесін қарау және сипаттау
	0.2.2.2 күрделенген жағдайда контурдың жабылуы, толық емес, "күңгірт", сызбалы бейне сияқты затты әртүрлі ракурста тану
	0.2.2.3 затты оның бөліктері бойынша тану, заттық бейненің бөліктерінен тұтасты құрастыру
	0.2.2.4 заттардың шынайы, силуэттік және контурлы бейнелерін салыстыру
	0.2.2.5 ұқсастық және айырмашылық белгілері бойынша шынайы заттардың және олардың бейнелерін салыстыру

370. "Сюжеттік бейнелер" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) сюжеттік картина: жоспарды өз бетімен ұстанып, картинаны қарайды; информативті белгілерді ажырату және ұғыну негізінде себепті-салдарлы өзара байланыстарды құрады;

2) сюжеттік картиналар сериясы: сюжеттік картиналар сериясында оқиғалардың бірізділігін орнатады, өзіндік пайымдауын негіздейді.

3-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Сюжеттік картина	0.3.1.1 сюжеттік картинаны жоспар-алгоритм бойынша екі, үш композициялық жоспармен қарастыру
	0.3.1.2 сюжетті ашатын информативті белгілерді ажырату және түсіну
	0.3.1.3 себепті-салдарлы өзара байланыстарды орнату
	0.3.1.4 бір уақытты және әрекет орнын бейнелейтін, алайда оқиғаның сипатымен айрықшаланатын картиналардың айырмашылығын табу; әртүрлі уақыт бөліктеріндегі бір оқиғалар бейнеленген картиналардың айырмашылығын табу
3.2 Сюжеттік картиналар сериясы	0.3.2.1 сюжеттік картина сериясындағы оқиғалардың бірізділігін орнату

371. "Кеңістікті қабылдау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) кеңістіктік қатынастар: заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды сөйлеуде анықтайды және көрсетеді;

2) кеңістіктің тереңдігі: кеңістіктің тереңдігінің белгілерін түсінеді; шынайы кеңістікте және суреттегі заттардың арақашықтығын анықтайды.

4-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
4.1 Заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар	0.4.1.1 микро және макро кеңістіктегі заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау
	0.4.1.2 екі топтағы заттардың кеңістіктік орналасуын салыстыру
4.2 Кеңістіктің тереңдігі	0.4.2.1 микро және макро кеңістіктің бір және әртүрлі бағыттарында орналасқан өзінен заттарға дейінгі арақашықтықты (алыс-жақын) саралау
	0.4.2.2 үшінші объектіге қатысты екі объектінің қашықтығын анықтау
	0.4.2.3 кеңістік тереңдігінің бейнелеуші белгілерін түсіну
	0.4.2.4 фланелеграфта кеңістіктің тереңдігін бейнелеуші құралдармен көрсету

372. "Көру-моторлы координациялар" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) сызықтарды қадағалау: көру өрісінде көру стимулын ұстап тұрады; қолымен және көздерімен сызықтарды қадағалау дағдыларын меңгерген;

2) графикалық тапсырмалар: жұмыс аумағын талдайды, графикалық элементтерді бөліп көрсетеді; үлгі және нұсқау бойынша графикалық тапсырманы орындайды.

5-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
5.1 Сызықтарды қадағалау	0.5.1.1 көру бақылауымен әртүрлі бағыттағы әртүрлі сызықтарды көрсеткіш таяқшамен қадағалау
	0.5.1.2 көру бақылауымен сызықтар жүйесін көрсеткіш таяқшамен қадағалау
	0.5.1.3 фоннан заттардың контурын бөліп көрсету және оны көру бақылауымен таяқшамен қадағалау
5.2 Графикалық іс-әрекет	0.5.2.1 берілген бастаудан берілген соңына дейін, шекаралар арасында әртүрлі бағыттағы әртүрлі сызықтарды жүргізу
	0.5.2.2 графикалық бейненің көшірмесін жасау
	0.5.2.3 қарапайым графикалық диктанттарды орындау
	0.5.2.4 графикалық суретте заңдылықты табу және оны аналогия бойынша жалғастыру

373. "Адам өміріндегі көру" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) көруді қорғау: көруді қорғау және көру гигиенасының негізгі ережелерін біледі; көрудің шаршауын төмендетуге арналған жаттығуларды орындай біледі;

2) коррекция құралдарын күтім жасау: көзілдірікті күтуге қойылатын гигиеналық талаптарды біледі және орындайды.

6-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
6.1 Көруді қорғау	0.6.1.1 адам өміріндегі көрудің рөлін түсіну
	0.6.1.2 өзіндік көру мүмкіндіктері мен қарсы көрсетілімдерді білу
	0.6.1.3 көз гигиенасының ережесін білу
	0.6.1.4 оптикалық коррекция құралдарын білу, олардың көру мүмкіндіктерін арттырудағы рөлін түсіну
	0.6.1.5 көздің шаршау белгілерін және оның алдын алу құралдарын білу, көру шаршауын төмендету бойынша жаттығу орындау
6.2 Коррекция құралдарына күтім жасау	0.6.2.1 көзілдірікті күту ережесін білу

3-параграф. Сипап-сезу және ұсақ моторика

374. Мақсаты - тактильді-қозғалыс қабылдау негізінде қоршаған әлемнің объектілері және олармен әрекет етудің компенсаторлық тәсілдері туралы ұғымдарды қалыптастыру.

375. Міндеттері:

1) мақсатты бағытталған сипап-сезу арқылы қабылдау дағдыларын қалыптастыру;

2) заттарды тану және олармен әрекет ету барысында талдау, біріктіру, жалпылау, салыстыру, жіктеудің ойлау операцияларын дамыту;

3) практикалық іс-әрекетте сипап-сезу арқылы қабылдау білімдері, біліктері мен дағдыларымен әрекет ету білігін үйрету.

376. "Сипап-сезу және ұсақ моторика" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

377. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы;

2) сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері;

3) заттық-практкалық іс-әрекет;

4) тифлографика.

378. "Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қолды сылау тәсілдері;

2) бұлшық ет тонусын қалыпқа келтіру;

3) қолдың білезіктерінің қозғалысы;

4) затты ұстап тұру тәсілдері;

5) қолдың саусақтары мен білезіктерінің статистикалық координациясы;

6) қолдың саусақтарының қозғалысының динамикалық координациясы;

7) қолдың қимылдарының алмасып қосылуы.

379. "Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттарды зерттеу тәсілдері;

2) пішіннің сенсорлы эталондары;

3) көлемнің сенсорлы эталондары;

4) заттардың сипап-сезуші белгілері мен қасиеттері.

380. "Заттық-практикалық іс-әрекет" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) құрастыру;

2) илеу;

3) аппликациялық илеу;

4) аппликация;

5) мозаикамен жұмыс;

6) таяқшалармен жұмыс;

7) ілгектермен жұмыс;

8) жіптермен, бау жіптермен жұмыс;

9) қағазбен жұмыс;

10) кітаппен жұмыс.

381. "Тифлографика" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) рельефті бейнелерді оқу;

2) рельефті-графикалық іс-әрекет.

382. Оқыту мақсаттарының жүйесі.

383. "Объектілерді сипап-сезу арқылы зерттеуге қолдың дайындығы" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) қолды сылау тәсілдері: доптар, валиктерді, алуан түрлі тәсілдерді қолданып, қолдың саусақтары мен білезіктерімен уқалауды орындайды;

2) бұлшық ет тонусын қалпына келтіру: серпімді заттарды қолмен қысуда босаңсу мен қысымды кезектестіре біледі;

3) қол білезіктерінің қимылдары: үлгі мен нұсқау бойынша заттармен имитациялық қимылдарды әртүрлі бағытта қолдың білезіктерімен орындайды;

4) затты ұстап алу тәсілдері: әртүрлі пішіндегі және көлемдегі заттармен әрекет ету барысында алақанмен және саусақпен ұстап алудың ұтымды тәсілдерін қолданады;

5) қолдың саусақтары мен білезіктерінің қимылдарын статикалық үйлестіру: статистикалық сынақтан өтеді, қолдың саусақтарының тіркесуі мен қиылысуының алуан түрлерін орындайды, қолдың саусақтары мен білезіктерінен фигураларды құрастырады;

6) қолдың саусақтары мен білезіктерінің қимылдарын динамикалық үйлестіру: оң және сол қолдың саусақтарының бір мезгілде олардың функцияларын шектеумен үйлестірілген қимылдарды орындау дағдылары бар;

7) қолдың қимылдарының алмасып қосылуы: бір статикалық позадан басқа позаға отуді орындайды.

7-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Қолды сылау тәсілдері	0.1.1.1 сипалау, илеу, сылау, ұрғылау, соққылау, шымшылау тәсілдерімен қолды уқалауды орындау 0.1.1.2 тығыздығы мен фактурасы әртүрлі доптар, валиктердің бетімен алақанды уқалауды орындау
1.2 Бұлшық ет тонусын қалыпқа келтіру	0.1.2.1 босаңсу мен қысымды кезектестіріп, серпімді материалдардан жасалған заттармен (екі қолмен басып-жаншу, бір қолмен қысу) жаттығу орындау
1.3 Қолдың білезіктерімен қимыл-қозғалыстар	0.1.3.1 әртүрлі бағытта қол білезіктерімен қимылдар орындау (тік, көлденең, айналмалы, толқын тәрізді, бағытты өзгертетін қимылдар)
	0.1.3.2 қол білезіктерімен заттармен имитациялық қимылдарды орындау
1.4 Затты ұстап алу тәсілдері	0.1.4.1 әртүрлі пішіндегі және көлемдегі заттармен әрекет ету барысында алақандық, саусақты ұстап алудың алуан түрлерінің жиынтығын қолдану
1.5 Қолдың саусақтары мен білезігінің қимылдарын статистикалық үйлестіру	0.1.5.1 қол саусақтарының тіркесуі мен қиылысуының алуан түрлерін орындау
	0.1.5.2 жануарларды, құстарды, жиһаз заттарын бейнелейтін пішіндерді қолдың саусақтары мен білезіктерінен құрастыру
1.6 Қолдың саусақтарының қимылдарын динамикалық үйлестіру	0.1.6.1 сығуға, созуға, босаңсытуға арналған қолдың саусақтары мен білезіктерімен қимылдар орындау 0.1.6.2 екі қолдың саусақтарымен бір мезгілде біртипті және әртипті қимылдар орындау
1.7 Қолдың қимылдарының алмасып қосылуы	0.1.7.1 бір статикалық позадан басқа позаға өтуді орындау

384. "Сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдері" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) заттарды зерттеу тәсілдері: заттарды сипап-сезу арқылы зерттеу алгоритмін меңгерген, үлкен объектілерді жанама зерттеу тәсілдерін біледі; қабылданатын объектінің ерекшеліктеріне қарай зерттеу тәсілдерін таңдай алады;

2) пішіннің сенсорлы эталондары: көлемді, жазық геометриялық пішіндерді сипап-сезу тәсілімен ажыратады және атайды, ұқсас пішіндерді саралайды; шынайы заттардың негізгі пішінін және бөлшектерінің пішінін анықтайды; пішіннің белгісі бойынша заттарды біріктіреді;

3) көлемнің сенсорлы эталондары: ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін біледі және қолданады; көлемнің берілген параметрі бойынша заттарды біріктіреді; көлемнің берілген параметрінің азаюы және артуы ретімен заттарды қатарға жүйелейді;

4) заттардың сипап-сезуші белгілері мен қасиеттері: заттардың сипап-сезуші қасиеттерін ажырату тәсілдерін біледі және қолданады; заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының сипап-сезуші сипаттамаларын ажыратады; берілген сипап-сезу белгісі бойынша салыстыру, топтастыру, арақатынасын белгілеу барысында заттар арасындағы қатынастарды орнатады.

8-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Заттарды зерттеу тәсілдері	0.2.1.1 заттарды сипап-сезу арқылы зерттеуді үш кезеңде орындау: бағдарлы, аналитикалық, синтетикалық.
	0.2.1.2 қабылданатын объектінің ерекшеліктеріне қарай зерттеу тәсілдерін таңдай білу
	0.2.1.3 үлкен заттарды жанама зерттеу тәсілдерін білу
2.2 Пішіннің сенсорлы эталондары	0.2.2.1 пішінді ажыратудың сипап-сезу тәсілдерін білу
	0.2.2.2 көлемді (шар, куб, цилиндр, конус) және жазық (шеңбер, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тік төртбұрыш) геометриялық фигураларды ажырату және атау
	0.2.2.3 ұқсас пішіндерді саралау
	0.2.2.4 пішіннің белгісі бойынша заттарды топтастыру
	0.2.2.5 шынайы заттардың негізгі пішінін және бөлшектердің пішінін ажыратып көрсету
2.3 Көлемнің сенсорлы эталондары	0.2.3.1 ұзындығы, биіктігі, ені, тығыздығы бойынша заттарды салыстырудың сипап-сезу тәсілдерін білу (басу, қосу, шартты шараларды қолдану)
	0.2.3.2 заттардың көлемін және тұтас заттың бөлшектерін салыстыру
	0.2.3.3 көлемнің берілген параметрі бойынша заттарды топтастыру
	0.2.3.4 көлемнің берілген параметрінің азаюы және артуы ретімен заттарды орналастыру
2.4 Заттарды сипап-сезу белгілері мен қасиеттері	0.2.4.1 заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының құрылымын сипап-сезу арқылы зерттеу тәсілдерін білу
	0.2.4.2 заттардың жазықтығының, температурасының, икемділігінің, салмағының сипап-сезуші сипаттамаларын ажырату
	0.2.4.3 материалдарды ажырату (ағаш, тері, шыны, пластмасса, металл, резеңке, қағаздың алуан түрлері)
	0.2.4.4 сипап-сезуші белгілері бойынша заттарды салыстыру
	0.2.4.5 бір немесе бірнеше сипап-сезуші белгілерді ескеріп, заттарды топтарға біріктіру

385. "Заттық-практикалық іс-әрекет" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) құрастыру: конструктордың бөлшектерін бекітудің алуан түрлі тәсілдерін қолданып, заттарды құрастыра біледі; берілген шарттарға сәйкес конструктивті тапсырманы орындау үшін шешім табады;

2) илеу: әртүрлі тәсілдер мен әдістерді қолдану арқылы заттарды илей алады;

3) аппликациялық илеу: рельефті суреттің бөліктерінің пішініне сәйкес бөлшектерді илеу дағдыларын меңгерген, рельефтің дайын бөлшектерін толтыра біледі;

4) аппликация: үлгі және көрсету бойынша бірнеше бөліктерден заттардың аппликациясын құрастыра біледі;

5) мозаикамен жұмыс: үлгі бойынша қарапайым өрнектер мен заттарды сала алады;

6) таяқшалармен жұмыс: таяқшалардан геометриялық фигуралардың, заттардың контурларын, қарапайым өрнектерді құрастыра алады;

7) ілгектермен жұмыс: ілгектің түрлерін біледі, ілгектердің алуан түрлерімен әрекет ету дағдыларын меңгерген;

8) жіптермен, баулармен жұмыс: жіптерден байлау, тоқу дағдыларын меңгерген;

9) қағазбен жұмыс: қағаздың бірқатар түрлері мен қасиеттерін біледі; қағазбен жұмыс істеудің тәсілдерін біледі, оларды бұйымдарды жасауда қолданады;

10) кітаппен жұмыс: рельефті-нүктелі шрифті бар кітаптың беттерін қайта парақтау дағдылары бар, беттегі мәтіннің басы мен соңын табады.

9-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Құрастыру	0.3.1.1 конструктордың бөлшектерін бекіту тәсілдерін білу
	0.3.1.2 бөлшектерді бекіту тәсілдерін қолданып, жекеленген заттарды құрастыру және бөлшектеуді орындау
	0.3.1.3 объектілердің кеңістіктік сипаттамаларын ескеріп құрылыс жасау (биіктігі, ені, ұзындығы)
3.2 Илеу	0.3.2.1 әртүрлі тәсілдерді қолданып, пластикалық, конструктивті және құрамдастырылған әдістермен заттарды илеу
3.3 Аппликациялық илеу	0.3.3.1 белгілі пішіндегі дайын бөлшектерді илеу, оларды рельефті суреттің сәйкес бөліктеріне жапсыру, олармен рельефті толтыру
3.4 Аппликация	0.3.4.1 геометриялық фигуралардың негізінде бірнеше бөліктерден заттардың аппликациясын құрастыру
3.5 Мозаикамен жұмыс	0.3.5.1 үлгі бойынша өрнектерді, жекеленген заттарды салу
3.6 Таяқшалармен жұмыс	0.3.6.1 таяқшалардан геометриялық фигураларды, заттарды, өрнектерді құрастыру
3.7 Ілгектермен жұмыс	0.3.7.1 ілгектердің түрлерін білу (түймелер, батырмалар, ілгектер, тоғалар, сыдырмалар, жапсырмалар)
	0.3.7.2 ілгектердің алуан түрлерімен тиектеу және ағыту әрекеттерін орындау
3.8 Жіптермен, баулармен жұмыс	0.3.8.1 заттарды бауларға тізбелеу
	0.3.8.2 түйіндерді байлау және шешу
	0.3.8.3 өрімдердің, байламдардың алуан түрлерін орындау
3.9 Қағазбен жұмыс	0.3.9.1 қағаздың алуан түрлерін және қасиеттерін білу
	0.3.9.2 әртүрлі бағыттар бойынша парақ қағазын бүктеу, бүктеу сызығы, заттардың рельефті суреттерінің контуры бойынша қағазды үзу
	0.3.9.3 қолдан жасалған бұйымның элементтерін саңылауларға салумен бүктелген сызықты бүктеу және тегістеу тәсілімен қарапайым бұйымдарды жасау
3.10 Кітаппен жұмыс	0.3.10.1 басынан соңына дейін және кері ретте рельефті-нүктелі шрифтісі бар кітаптың беттерін қайта парақтау
	0.3.10.2 парақ бетінде мәтіннің басы мен соңын табу

386. "Тифлографика" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) рельефті бейнелерді оқу: рельефті сурет туралы түсініктері бар, рельефті бейнелеудің тәсілдері мен суреттің түрлерін біледі; рельефті суретті сипап-сезу арқылы зерттеу алгоритмін меңгерген; диаметрі бойынша әртүрлі және әртүрлі құрамдағы рельефті нүктелерді ажыратады; сызықтар және олардың қасиеттері туралы түсініктері бар; сызықтар негізінде олардың алуан түрлерін және күрделі емес суреттерді оқиды; форма мен контурдың өзара байланысын түсінеді; геометриялық фигуралардың бейнелерін таниды, олардың орындалу әдісін анықтайды; геометриялық пішіні бар және бірнеше геометриялық фигуралардан тұратын заттардың рельефті бейнелерін таниды; рельефті бейнені шынайы объектімен салыстырады; бірнеше бейнелерден тұратын бейнені таниды;

2) рельефті-графикалық іс-әрекет: приборды жұмысқа дайындау дағдылары бар; аспаптармен жұмыс жасау тәсілдерін біледі, грифель мен қаламды дұрыс ұстауды біледі; контурды құру дағдысы бар; жақтауларды нүктелермен түйрей біледі, әртүрлі сызықтардың суретін сала алады; трафаретті қолданып және тіректі нүктелер бойынша геометриялық фигуралардың суретін алгоритм бойынша салады; трафареттің көмегімен тіректі аппликация бойынша жолақта геометриялық фигуралардын өрнектердің суретін сала алады; трафаретті қолданып, тіректі аппликация бойынша күрделі пішіндегі заттардың суретін аяқтап салады.

10-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
4.1 Рельефті бейнелерді оқу	0.4.1.1 рельефті сурет туралы ұғымдардың болуы
	0.4.1.2 рельефті суреттердің түрлерін білу (контурлы, аппликациялық, барельефті)
	0.4.1.3 рельефті бейнелерді оқу тәсілдерін білу
	0.4.1.4 рельефті бейнелеу тәсілдерін білу (нүктелермен, тұтас сызықтармен, пунктирмен)
	0.4.1.5 әртүрлі диаметрдегі нүктелерді оқу; 1 мм қашықтықта бөлек орналасқан алты нүктеден тұратын алуан түрлі жиынтықтарды оқу
	0.4.1.6 пішіні, бағыты, ұзындығы, ені бойынша рельефті сызықтарды жіктеу, оларды әртүрлі жазықтықта оқу
	0.4.1.7 әртүрлі көлемдегі және әртүрлі кеңістіктік жағдайдағы геометриялық фигуралардың рельефті бейнелерін оқу
	0.4.1.8 әртүрлі сызықтардан құралған суреттерді оқу
	0.4.1.9 геометриялық фигуралар негізінде орындалған жолақта өрнектерді оқу
	0.4.1.10 қарапайым пішіндегі және геометриялық фигуралардың жиынтығын қамтитын заттардың суреттерін оқу
	0.4.1.11 заттың және оның бөліктерінің рельефті бейнесін шынайы затпен (модель) және оның бөліктерімен салыстыру
	0.4.1.12 көпшілік бейнелерден заттың бейнесін тану
4.2 Рельефті-графикалық іс-әрекет	0.4.2.1 рельефті сурет салу үшін приборды жұмысқа дайындау
	0.4.2.2 аспаптармен жұмыс жасау тәсілдерін білу
	0.4.2.3 контурды құру тәсілдерін білу
	0.4.2.4 қағаздағы жақтауды нүктелермен түйреу
	0.4.2.5 трафарет, тіректі нүктелер бойынша, өз бетімен әртүрлі сызықтарды жүргізу
	0.4.2.6 трафарет бойымен қоршау, жетіспейтін бөлшектерді бітіру бойынша әртүрлі сызықтардын қарапайым суреттерді орындау
	0.4.2.7 трафарет, тіректі нүктелер бойынша геометриялық фигуралардың суретін салу
	0.4.2.8 трафаретті қолданып геометриялық фигуралардан жолақта өрнектің суретін салу
	0.4.2.9 алгоритм бойынша трафаретте қарапайым геометриялық пішіндегі заттардың суретін салу
	0.4.2.10 тіректі аппликация бойынша күрделі пішіндегі заттардың суретін аяқтау

4-параграф. Кеңістікте бағдарлау

387. Мақсаты - балаларға кеңістікте еркін және өз бетімен бағдарлауға мүмкіндік беретін дағдыларды қалыптастыру.

388. Міндеттері:

1) кеңістікті меңгеруде бұзылған көруді және сақталған анализаторларды кешенді пайдалануға үйрету;

2) практикалық іс-әрекетте кеңістіктік бағдарлау білімдерімен, біліктері және дағдыларымен әрекет ету білігін үйрету.

389. "Кеңістікте бағдарлау" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

390. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) дененің сызбасында бағдарлау;

2) өзіне және затқа қатысты бағдарлау;

3) қозғалыс барысында бағдарлау;

4) сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау;

5) жабық және еркін кеңістікте бағдарлау;

6) микрожазықтықта бағдарлау;

7) кеңістіктік қатынастарды модельдеу;

8) кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау.

391. "Дененің сызбасында бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өз денесінің қырлары;

2) алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары.

392. "Өзіне және затқа қатысты бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары;

2) өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар;

3) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар.

393. "Қозғалыс барысында бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) берілген бағытта қозғалу;

2) бағдарларды қолданып қозғалу.

394. "Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) көрудің көмегімен бағдарлау;

2) сипап-сезудің көмегімен бағдарлау;

3) естудің көмегімен бағдарлау;

4) иіс сезудің көмегімен бағдарлау;

5) температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау;

6) барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау

395. "Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жабық кеңістікте бағдарлау;

2) еркін кеңістікте бағдарлау.

396. "Микрожазықтықта бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) микрожазықтықтың бағыттары;

2) микрожазықтықта заттардың кеңістіктік орналасуы.

397. "Кеңістіктік қатынастарды модельдеу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жабық кеңістікті модельдеу;

2) еркін кеңістікті модельдеу.

398. "Кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) кеңістіктің сызбасы және жоспары;

2) қозғалыс маршрутының сызбасы.

399. Оқыту мақсаттарының жүйесі.

400. "Дененің сызбасында бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) өз денесінің қырлары: өз денесінің бағыттарында бағдарланады;

2) алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары: алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырларын анықтайды, оларды өз денесінің бағыттарымен салыстырады.

11-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Өз денесінің қырлары	0.1.1.1 өз денесінің қырларын анықтау (алдыңғы, артқы, жоғарғы, төменгі, сол, оң)
1.2 Алдында және қарама-қарсы тұрған адамның денесінің қырлары	0.1.2.1 өз денесінің кеңістіктік бағыттарымен алдында және қарама-қарсы тұрған адамның бағыттарымен арақатынасты белгілеу

401. "Өзіне және затқа қатысты бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары: өзіне қатысты кеңістіктің бағыттарында бағдарланады;

2) өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар: есептеудің алуан түрлі жүйесінде кеңістіктік қатынастардың салыстырмалығын түсінеді және есепке алады, өзі және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды, осы жағдайда объектілердің арасындағы өзінің орнын анықтайды; көрудің көмегімен (көру мүмкіндіктеріне сәйкес) өзімен және басқа объектілермен салыстырмалы тұрғыда кеңістіктің бір және әртүрлі бағыттарында орналасқан объектілердің арақашықтығын анықтайды; заттарға дейін арақашықтықты қадаммен өлшеу тәсілін біледі;

3) заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар: берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтайды; кеңістікте заттардың орналасуын белгілеу үшін кеңістіктік терминдерді қолданады.

12-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Өзіне қатысты кеңістіктің бағыттары	0.2.1.1 өзіне қатысты қоршаған кеңістіктің жұпты қарама-қарсы бағыттарын анықтау
2.2 Өзі мен заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар	0.2.2.1 бағдарлауда өзінің қалпына және есептеу нүктесін алмастыруға қарай кеңістіктік қатынастардың салыстырмалығын түсіну
	0.2.2.2 90Ү және 180Ү бұрылуда өзі мен қоршаған заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды анықтау
	0.2.2.3 көрудің және қадамдарды өлшеу әдісінің көмегімен кеңістіктің бір және әртүрлі бағыттарында орналасқан қашықтықты; объектілердің басқа объектілермен салыстырғандағы арақашықтығын бағалау
2.3 Заттар арасындағы кеңістіктік қатынастар	0.2.3.1 берілген есептеу нүктесімен салыстырғанда заттар арасындағы кеңістіктік қатынастарды орнату (сол, оң, жоғарғы, төменгі, алдында, артында, арасында)

402. "Қозғалыс барысында бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) берілген бағытта қозғалыс: нұсқау бойынша бағытты және қарқынды сақтап және өзгертіп, кеңістікте қозғалады; өзіндік қозғалысының бағытында бағдарланады;

2) бағдарларды қолданып қозғалыс: қозғалатын бағдардың артынан және рельефтің алуан түрлері бойынша кеңістікте қозғалу дағдылары бар; шектелген кеңістікте қозғалудың алуан түрлерін қолданады.

13-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Берілген бағытта қозғалу	0.3.1.1 нұсқауларға сәйкес бағытты және қарқынды өзгертумен кеңістікте қозғалу
	0.3.1.2 өзіндік қозғалысының бағыттарын анықтау
3.2 Бағдарды қолданып қозғалу	0.3.2.1 қозғалатын бағдармен қозғалу (көру, есту)
	0.3.1.2 рельефтің алуан түрлері бойынша қозғалу (кедір-бұдырлылық, көтерілу, түсу)
	0.3.1.3 әртүрлі тәсілдермен шектелген кеңістікте қозғалу (алдымен, қырымен)

403. "Сақталған анализаторлардың көмегімен бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) көрудің көмегімен бағдарлау: кеңістікте объектілер-бағдарларды көру арқылы жинақтап бөледі; олардың белгілерін бөліп көрсетеді және талдайды;

2) сипап-сезудің көмегімен бағдарлау: қоршаған кеңістіктің объектілерінің сипап-сезуші белгілері мен қасиеттерін алақанмен, қолдың саусақтарымен, жалаңаяқ және аяқ киімнің табандарының көмегімен ажыратады;

3) естудің көмегімен бағдарлау: қоршаған кеңістіктің дыбыстарын таниды, оларды күші бойынша ажыратады; дыбысты оның шығу көзімен салыстырады;

4) иіс сезудің көмегімен бағдарлау: дыбыстарды нақты заттармен бөлмелермен және табиғат құбылыстарымен салыстырады; иістің шығу көзінің бағытын анықтайды;

5) температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау: жылудың шығу көзінің орнын қашықтықта анықтайды;

6) барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау: кеңістік туралы полисенсорлы ақпаратты адамдардың іс-әрекетімен және нақты объектілермен салыстырады; кеңістіктік бағдарлауда бұзылған көруді және сақталған анализаторларды кешенді қолданады.

14-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
4.1 Көрудің көмегімен бағдарлау	0.4.1.1 көру арқылы қабылданатын белгілердің ұқсастығы мен айырмашылығы бойынша қоршаған кеңістіктің объектілерін салыстыру
	0.4.1.2 кез келген жағдайда заттарға тән көру арқылы қабылданатын белгілерді бөліп көрсету
	0.4.1.3 Жабық және еркін кеңістікте объектілер-бағдарларды көру арқылы жинақтап бөлу
4.2 Сипап-сезудің көмегімен бағдарлау	0.4.2.1 қоршаған кеңістіктің заттарының бетінің қасиеттерін қолдың саусақтарымен және алақанмен сипап-сезудің көмегімен ажырату
	0.4.2.2 аяқпен сипап-сезудің көмегімен еденнің төсемін (ағаш, кафель, кілем, лнолеум, бетон), грунттың (асфальт, құм, шөп, жапырақтар, қар, жыртылған жер, тастар, ағаштың тамыры), рельефті (тегіс, тегіс емес, көлбеу) ажырату
4.3 Естудің көмегімен бағдарлау	0.4.3.1 қоршаған кеңістіктің дыбыстарын тану және жинақтап бөлу (заттар, адамдардың әрекеті, табиғат, көліктердің әрекеті)
	0.4.3.2 дыбыстың қайнар көзінің орналасқан орнының өзгеруін анықтау
	0.4.3.3 күші бойынша дыбысты ажырату (әлсіз - күшті)
4.4 Иіс сезудің көмегімен бағдарлау	0.4.4.1 қоршаған кеңістіктің иістерін ажырату (тұрмыстық, тағамдар, тірі және өлі табиғат), кеңістікте иістің шығу көзінің бағытын жинақтап бөлу
4.5 Температуралық сезімталдықтың көмегімен бағдарлау	0.4.5.1 жылу көздерінің, жылыту приборларының орнын қашықтықта анықтау
4.6 Барлық сенсорлы саланың көмегімен бағдарлау	0.4.6.1 кеңістіктің бағдарлауда кешенді бағдарларды анықтау және қолдану

404. "Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жабық кеңістікте бағдарлау: әртүрлі бастапқы нүктелерден өз бетімен бағдарланады және таныс бөлмелердің кеңістігінде өзінің орналасқан орнын анықтайды;

2) еркін кеңістікте бағдарлау: қоршаған кеңістікте бағдарлар болып саналатын объектілерді ажыратып көрсетеді; әртүрлі бастапқы нүктелерден таныс еркін кеңістікте еркін бағдарланады.

15-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
5.1 Жабық және еркін кеңістікте бағдарлау	0.5.1.1 бағдарлар жүйесін қолданумен әртүрлі бастапқы нүктелерден бөлмелердің кеңістігінде бағдарлау, өзінің орнын анықтау
5.2 Еркін кеңістікте бағдарлау	0.5.2.1 есептеудің алуан түрлі нүктелерімен салыстырмалы еркін кеңістіктің объектілерінің орналасуын білу, бағдарлар жүйесін қолданумен әртүрлі бастапқы нүктелерде бағдарлау

405. "Микрожазықтықта бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) микрожазықтықтың бағыттары: микрожазықтықтың бағыттарын ажыратады және атайды (орталығы, қырлары, қырлардың ортасы, бұрыштар);

2) микрожазықтықтағы объектінің кеңістіктік орналасуы: берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде кез келген микрожазықтықта бағдарлау дағдыларын меңгерген; кеңістіктік терминдерді қолдану арқылы, микрожазықтықта объектілердің кеңістіктік қатынастарды түсіндіреді.

16-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
6.1 Микрожазықтықтың бағыттары	0.6.1.1 микрожазықтықтың бағыттарын ажырату және атау (орталығы, қырлары, қырлардың ортасы, бұрыштар)
6.2 Микрожазықтықтағы объектінің кеңістіктік орналасуы	0.6.2.1 заттардың кеңістіктік орналасуын анықтау және оларды берілген есептеу нүктесімен салыстырмалы түрде кез келген микрожазықтықта орналастыру (өзінен бастап, заттан бастап)

406. "Кеңістіктік қатынастарды модельдеу" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жабық кеңістікті модельдеу: шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде Жабық кеңістікті және маршруттардың үзінділерін модельдейді;

2) еркін кеңістікті модельдеу: шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде еркін кеңістікті және маршруттардың үзінділерін модельдейді.

17-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
7.1 Жабық кеңістікті модельдеу	0.7.1.1 шынайы кеңістікті және көрсету бойынша тікелей қабылдау негізінде Жабық кеңістікті модельдеу
	0.7.1.2 Жабық кеңістіктегі маршруттардың үзінділерін модельдеу
7.2 Еркін кеңістікті модельдеу	0.7.2.1 еркін кеңістіктің аумақтарын модельдеу
	0.7.2.2 еркін кеңістікте маршруттардың үзінділерін модельдеу

407. "Кеңістіктің сызбасы мен жоспары бойынша бағдарлау" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) кеңістіктің сызбасы және жоспары: жоспардан сызбаның айырмашылығын түсінеді; шынайы кеңістікті тікелей қабылдау негізінде кеңістіктің күрделі емес сызбалары мен жоспарларын құрастырады; сызбалар мен жоспарлар бойынша бағдарланып, шынайы кеңістіктегі заттарды табады және орналастырады;

2) қозғалыс маршрутының сызбасы: маршрут сызбасындағы шартты белгілерді шынайы бағдарлармен салыстырады; сызба бойынша бағдарланып, маршрутты жүріп өтеді.

18-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
8.1 Кеңістіктің сызбасы мен жоспары	0.8.1.1 кеңістіктің сызбасының оның жоспарынан айырмашылығын түсіну
	0.8.1.2 Жабық және еркін кеңістіктің аумақтарының сызбасы мен жоспарларын құрастыру
	0.8.1.3 кеңістіктің сызбалары мен жоспарлары бойынша бағдарлау
8.2 Қозғалыс маршрутының сызбасы	0.8.2.1 шынайы кеңістікті тікелей қабылдау негізінде еркін кеңістіктің аумақтарында және бөлмелерде қозғалыс маршрутының қарапайым сызбаларын құрастыру
	0.8.2.1 шынайы кеңістіктегі бағдарлардың орналасуын сызбалармен салыстыру, маршруттың сызбасы бойынша бағдарланып кеңістікте қозғалу

5-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

408. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны әлеуметтік-тұрмыстық бағдар арнайы түзеу оқу қызметінде жүзеге асырылады.

409. Мақсаты - әлеуметтендірудің табысты болуын қамтамасыз ететін және мектепте оқыту жағдайында дербес іс-әрекеттің негізі болып саналатын әлеуметтік-адаптивті біліктер мен дағдыларды қалыптастыру және дамыту.

410. Міндеттері:

1) адамның тұрмыстық және әлеуметтік өмірінің салалары туралы ұғымдарын дамыту;

2) қоғамдық өмірдің нормалары мен ережелері туралы ұғымдарды дамыту;

3) коммуникативті іс-әрекеттің вербальды және вербальды емес құралдарын дамыту;

4) практикалық іс-әрекетте әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.

411. "Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар" коррекциялық сабақтарының мазмұны бөлікшелерден тұратын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған және күтілетін нәтижелер түріндегі коррекциялық оқытудың мақсаттарын қамтиды. Әрбір бөлікшенің ішінде бірізді ұйымдастырылған коррекциялық оқыту мақсаттары, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға және коррекциялық әсер етудің тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді.

412. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) бала және оның отбасы;

2) жеке гигиена;

3) заттық әлем;

4) мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті;

5) адамның тұрғын үйі;

6) әлеуметтік-тұрмыстық сфера;

7) ересектердің еңбегі;

8) көшедегі мінез-құлық ережесі.

413. "Бала және оның отбасы" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өзі туралы ұғымдар;

2) отбасы.

414. "Жеке гигиена" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жеке гигиена заттары;

2) гигиеналық процедуралар.

415. "Заттық әлем" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) тұрмыстық заттар;

2) заттық-практикалық іс-әрекет.

416. "Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) мінез-құлық мәдениеті;

2) қарым-қатынастың вербальды емес құралдары.

417. "Адамның тұрғын үйі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) тұрғын үй бөлмелері;

2) тұрғын үй бөлмелерінің гигиенасы.

418. "Әлеуметтік-тұрмыстық сфера" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қоғамдық-тұрмыстық мекемелер;

2) қоғамдық орындағы мінез-құлық ережесі.

419. "Ересектердің еңбегі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) кәсіптер;

2) үй еңбегі.

420. "Көшедегі мінез-құлық ережесі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) жаяу жүргіншілердің қозғалыс ережесі;

2) көлік.

421. Оқыту мақсаттарының жүйесі. "Бала және оның отбасы" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) өзі туралы ұғымдары: өз ағзасының бірқатар ерекшеліктерін біледі, өзінің сенсорлы мүмкіндіктерін түсінеді; сырт бейнесі мен мінезінің белгілері бар тұлға ретінде өзі туралы ұғымдары бар;

2) отбасы: туыстық қатынастарды түсінеді, отбасы мүшелерінің есімдері мен әкесінің атын атайды; олардың отбасындағы міндеттерін біледі.

19-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Өзі туралы түсініктері	0.1.1.1 өзінің есімін, тегін, әкесінің атын, жасын, жынысын, мекен-жайын білу
	0.1.1.2 өз ағзасы мен денсаулығының бірқатар ерекшеліктерін түсіну
	0.1.1.3 өзінің сенсорлы мүмкіндіктерін, шынайы және ықтимал жетістіктерін түсіну
	0.1.1.4 өзінің сырт бейнесінің, мінезінің ерекшеліктерін білу
1.2 Отбасы	0.1.2.1 отбасы мүшелерін атау, туыстық қатынастарды түсіну, отбасылық міндеттердің бөлінуін, ата-аналардың жұмыс орнын, отбасылық дәстүрлерді білу

422. "Жеке гигиена" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жеке гигиена заттары: жеке гигиена заттарының қызметін біледі; басқа заттардың арасынан жеке қолданыстағы заттарды таниды;

2) гигиеналық процедуралар: тұрақты гигиеналық дағдылары бар; гигиена ережелерін орындауда өзіндік бақылау тәсілдерін біледі және қолданады.

20-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Жеке гигиена заттары	0.2.1.1 жеке гигиена заттарын, олардың қызметін және сақтау ережесін білу
	0.2.1.2 көру және сақталған анализаторлардың көмегімен басқа заттардың арасынан сипаттамалық белгілері бойынша жеке қолданыстағы заттарды тану
2.2 Гигиеналық процедуралар	0.2.2.1 жеке гигиенаның маңызын түсіну
	0.2.2.2 гигиеналық процедураларды орындаудың мазмұны мен бірізділігін білу
	0.2.2.3 гигиеналық процедараларды және өзінің сырт бейнесін күтуде өзіндік бақылауды көрсету

423. "Заттық әлем" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) тұрмыстық заттар: тұрмыстық заттардың алуан түрлілігінде еркін бағдарланады; заттарды салыстыру, жалпылау, жіктеу дағдылары бар;

2) заттық-практикалық іс-әрекет: таныс заттарды қолдануда заттық-практикалық іс-әрекет тәсілдерін меңгерген; заттармен әрекет етудің меңгерген тәсілдерін жаңа жағдайларға ауыстыруда өзбетінділік танытады.

21-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Тұрмыстық заттар	0.3.1.1 тұрмыста қажетті заттарды және олардың қызметін білу
	0.3.1.2 полсенсорлы негізде заттардың қасиеттерін ажырату
	0.3.1.3 заттың қызметі мен құрылысы, жасалған материалы арасындағы байланысты орнату
	0.3.1.4 сипаттамалық белгілері бойынша заттарды салыстыру және жалпылау
	0.3.1.5 функционалды қызметі бойынша бір түрдегі заттардың ішінде жіктеу
3.2 Заттық-практикалық іс-әрекет	0.3.2.1 заттардың қызметіне сәйкес олармен әрекет ету тәсілдерін білу және орындау
	0.3.2.2 заттармен әрекет етудің меңгерген тәсілдерін жаңа жағдайларға ауыстыру

424. "Мінез-құлық және қарым-қатынас мәдениеті" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) мінез-құлық ережесі: мәдени мінез-құлық ережесін біледі; қабылданған нормаларға сәйкес өзінің мінез-құлқын өзіндік бақылау және өзіндік реттеу дағдылары бар;

2) қарым-қатынастың вербальды емес құралдары: адам өміріндегі және бейнелердегі эмоционалды күйлерді ажыратады; олардың мимикасын, қол қимылын, позаларын көрсете біледі.

22-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
4.1 Мінез-құлық ережесі	4.1.1.1 әртүрлі жағдайларда ересектермен және қатарластармен қарым-қатынастың және мәдени мінез-құлықтың ережелерін білу
	4.1.1.2 өзінің мінез-құлқында қарапайым өзіндік бақылауда бағдарлану
4.2 Қарым-қатынастың вербальды емес құралдары	4.2.1.1 қарым-қатынастың тілдік емес құралдарының маңызын түсіну
	4.2.1.2 негізгі эмоционалды күйлерді сырттай көрсетудің сипаттамалық ерекшеліктерін түсіну
	4.2.1.3 адамның өмірдегі, бейнелердің әртүрлі типіндегі (пиктограмма, сурет, фото) эмоционалды күйлерді анықтау
	4.2.1.4 эмоционалды күйлерді модельдеу
	4.2.1.5 практикалық іс-әрекетте қарым-қатынастың тілдік емес құралдарын қайта жаңғырту

425. "Адамның тұрғын үйі" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) тұрғын үйлер: тұрғын үйлер мен олардың кеңістігін толтыратын заттардың функционалды қызметі туралы ұғымдары бар;

2) тұрғын үйлердің гигиенасы: тұрғын үйлерге қойылатын негізгі гигиеналық талаптарды, тазалықты ұстау тәсілдерін біледі.

23-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
5.1 Тұрғын үйлер	0.5.1.1 тұрғын үйлердің түрлерін білу
	0.5.1.2 тұрғын үйлердің атауын, функционалды қызметін және затпен толтыруды білу
5.2 Тұрғын үйлердің гигиенасы	0.5.2.1 тұрғын үйде тазалық пен тәртіптің адам үшін маңызын түсіну
	0.5.2.2 бөлмелерде тазалықты ұстау тәсілдерін білу

426. "Әлеуметтік-тұрмыстық сфера" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) қоғамдық-тұрмыстық мекемелер: қоғамдық-тұрмыстық мекемелердің бірқатар түрлерінің қызметін түсінеді;

2) қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережесі: мекеме қызметкерлеріне өтінішпен, мәселелермен мәдени қатынастың формалары мен қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережесін біледі.

24-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
6.1 Қоғамдық-тұрмыстық мекемелер	0.6.1.1 қоғамдық-тұрмыстық мекемелердің бірқатар түрлерін (дүкен, емхана, дәріхана, пошта, кинотеатр, кітапхана), олардың қызметін білу
	0.6.1.2 адамның социумдағы орнын түсіну (кинотетарда - көрермен, дүкенде - сатып алушы)
6.2 Қоғамдық орындағы мінез-құлық ережесі	0.6.2.1 қоғамдық орындарда мінез-құлық ережесін білу
	0.6.2.1 мекеме қызметкерлерімен мәдени өзара әрекеттестік формаларын білу

427. "Ересектердің еңбегі" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) кәсіптер: әртүрлі кәсіптегі адамдардың еңбегінің мазмұны туралы ұғымдары бар; олардың еңбегінің маңызын түсінеді;

2) үй еңбегі: үй еңбегінің түрлері, мазмұны және маңызы туралы ұғымдары бар; үй еңбегінің бірқатар түрлерін орындау тәсілдері мен тәртібін біледі.

25-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
7.1 Кәсіптер	0.7.1.1 кәсіптердің алуан түрлілігі, әртүрлі кәсіптегі адамдардың еңбегінің мазмұны мен маңызы туралы ұғымдардың болуы
	0.7.1.1 сюжеттік картина бойынша еңбек әрекеттерін тану және сипаттау
7.2 Үй еңбегі	0.7.2.1 ересектердің үй шаруашылық іс-әрекетінің түрлері туралы ұғымдардың болуы
	0.7.2.2 үй еңбегінің маңызын түсіну
	0.7.2.3 адамның тұрмыстағы еңбегін жеңілдететін заттарды білу
	0.7.2.4 үй еңбегінің нақты түрлерін орындау тәсілдерін білу (шаң сүрту, еден жуу)

428. "Көшедегі мінез-құлық ережесі" бөлімі келесі күтілетін нәтижелерді қарастырады:

1) жаяу жүргіншілердің қозғалыс ережесі: көшеден өту ережесін біледі; бірқатар жол белгілерінің маңызын түсінеді;

2) көлік: жолаушылар көлігінің алуан түрлерін біледі, оның адамдар өміріндегі маңызын түсінеді; көлік қозғалысының дыбыстық сипаттамасына бағдарланады; қоғамдық көліктегі мінез-құлық ережесін біледі.

26-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
8.1 Жаяу жүргіншілердің қозғалыс ережесі	0.8.1.1 жүргіншілер бөлігі мен тротуарды ажырату
	0.8.1.2 көшеде қауіп көздері туралы ұғымдардың болуы
	0.8.1.3 көшеден өту ережесін білу
	0.8.1.4 "жаяу жүргіншілер жолы", "жерасты жолы" жол белгілерінің маңызын түсіну
8.2 Көлік	0.8.2.1 жолаушылар көлігінің түрлерін ажырату және атау
	0.8.2.2 жолаушылар көлігінде қозғалыс ережесін білу (маршруттар, аялдамалар)
	0.8.2.3 дыбыстық сипаттамасы бойынша көліктің қозғалыс жылдамдығын, оның жақындауы мен алыстауын, аялдаманы, есіктердің ашылуы мен жабылуын ажырату
	0.8.2.4 қоғамдық көліктегі мінез-құлық ережесін білу

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 3-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 4-қосымша

Есту қабілеті бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Есту қабілеті бұзылғанбалаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарлама мақсаты: мектеп жасына дейінгі есту қабілеті бұзылған балалардың типологиялық, жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес рухани-адамгершілік құндылықтарын,білім, білік, дағдыларын қалыптастыру.

3. Бағдарлама міндеттері:

1) есту қабілеті бұзылған балаларды түзету-дамыту көмегін көрсетуде педагогтарға көмек беру;

2) есту қабілеті бұзылғанбаланың жалпы дамуын жетілдіру;

3) есту қабілеті бұзылған балаларды мектепке даярлау;

4) білім берудің сабақтастығы мен үздіксіздігі ұстанымдарын қамтамасыз ету, баланың зияткерлік, әлеуметтік және тұлғалық дамуы үшін білім беру салаларын кіріктіру,

5) тәрбиелік, дамытушылық және оқыту міндеттерінің бірлестігін, мектеп, балаларды тәрбиелеуде мектепке дейінгі ұйым мен отбасының ынтымақтастығын қамтамасыз ету.

4. Бағдарлама балалардың коммуникативтік дағдыларының қалыптасуына, танымдық және әлеуметтік мотивтерінің көрінуіне, қызығушылығы мен білім алуға деген құштарлығының дамуына ықпал етеді.

5. Әр саладағы күтілетін нәтижелер оқыту мақсаттарының жүйесі арқылы беріледі.

6. Бағдарлама мазмұны балалардың психологиялық-физиологиялық даму кезеңдерін қамтиды:

1) бірінші кіші топ (2 - 3 жастағы балалар);

2) екінші кіші топ (3 - 4 жастағы балалар);

3) ортаңғы топ (4 - жастағы балалар);

4) мектепке дейінгі ұйымдағы ересектер тобы (5 - 6 жастағы балалар);

5) жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы (6 - 7 жастағы балалар).

2-тарау. Бірінші кіші топ (2-3 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

7. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Тіл дамыту

8. "Тіл дамыту" арнайы түзеу оқу қызметінің базалық мазмұны - мектеп жасына дейінгі есту қабілеті бұзылған балалардың сөйлеу тіліндегі бұзылыстарын жеңуге, тәжірибе жүзінде толыққанды қарым-қатынас жасау және қоғамға кіріктіру үшін коммуникациялық дағдыларды қалыптастыруға ықпал етеді.

9. Мақсаты ақыл-ой мен коммуникативті қызметтің негізгі компоненттерінің бірі ретінде сөйлеу тілін дамыту; тілдің базалық құндылықтарын игеру; мәдени-әлеуметтік өзара қатынас және қоршаған ортамен вербальді (ауызша) және вербальді емес (ауызша емес) құралдардың көмегімен қарым-қатынас жасауды қалыптастыруға дайындау болып табылады.

10. Міндеттер:

1) ересектер және құрдастарымен тілдесуде сөйлеу тілінің вербалды және вербалды емес түрлерін дамыту;

2) нақты сөйлеу жағдайында әр түрлі қарым-қатынас құралдарын қолдана білуді дамыту;

3) сөйлеу әрекетінің түрлерін дамыту (айтылым, тыңдалым, оқылым, жазылым, дактилдеу, естіп-көру түйсігі);

4) сөйлеу тілі арқылы өз әрекеті мен мінез-құлқын реттеу біліктерін қалыптастыру;

5) күнделікті қарым-қатынаста және арнайы ұйымдастырылған сабақтарда тіл мәдениетіне тәрбиелеу;

6) тілдік қабілеттерін дамыту:ауызша сөйлеу тілін қабылдаудың сенсорлық негіздері,ересектердің заттық және сөйлеу іс-әрекеттеріне еліктеу,тілдік қатынаста кез келген игерілген сөйлеу әрекеті мен құралдарды қолдана білу,мағынасы белгілі сөздерді ауызша, жазбаша, дактильмен сәйкестендіру,сөйлеу түрлерінің ұқсас тұстарын таңдап қолдана білу.

11. Тіл дамыту бағдарламасы келесі бөлімдерді қамтиды:

1) қатынас;

2) қабылдау /сөйлеу тілін түсіну;

3) айтылым;

4) оқылым.

3-параграф. 1 - жартыжылдық

12. Ұйымдастырылған оқу қызметінің бірінші жартыжылдығында "Тіл дамыту" жұмыстарының негізгі міндеті қоршаған адамдармен өзара қарым-қатынас процесінде, ауызша сөйлеу тілінің мәнін түсіну, әрі қатынас тәсілдерін және оның процесін бақылау біліктерін дамыту болып табылады. Есту қабілеті бұзылған балалар тиісті есту бейнелер негізінде, әртүрлі тілдік бірліктерді бөліп және ажыратуды үйренеді.

13. Қатынас:

1) қарапайым тапсырмаларды орындау;

2) ауызша амандасу, өтініш, тілек білдіру (шамамен);

3) заттарға деген өзінің қатынасын көрсету;

4) қатынасқа түсу мақсатында вокализацияларды,дыбыс тіркесімдерін, дыбыстық еліктеуді, былдыр сөздерді тілдік емес құралдармен сәйкес пайдалану: табиғи ым-ишара, тілдесу бағытына қатысы бар түрлі типтегі көзқарастар, заттарды көрсету, мимикалық экспрессия;

5) заттармен әрекеттерді бақылау;

6) әртүрлі жағдайда қатынас (коммуникация) процесін бақылау;

7) қатынас (коммуникация) процесін бақылау: мимика (бет қимылы), пантомимика, артикуляция аппаратының қозғалысы, көзқарас арқылы білдіру, заттық әрекет, дене қалпын өзгерту;

8) сәлемдесу және қоштасу;

9) еліктеудегі белсенділік, бірлескен әрекет ету барысында тілдесуге деген қызығушылық, ересектермен байланыс жасауға ынталандыру;

10) айналасындағылардың сөйлеу тілін мұқият тыңдау, сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарау.

14. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) енжар сөздік қорын толықтыру, айналасындағы заттарды, дене мүшелері мен адамның бет-келбетін білдіретін сөздерді меңгеру;

2) енжар сөздік қорын толықтыру, қарапайым ойын және тұрмыстық әрекеттерді білдіретін сөздерді меңгеру;

3) дидактикалық ойындарда кестеге тіркелген тиістісөзге қатыстытаныс заттарды табу (есту-көру арқылы);

4) табиғи және арнайы жасалған қатынас жағдайында кестеге тіркелген тиістісөзге қатысты таныс заттарды табу.

15. Айтылым:

1) айналасындағылардың артикуляциясына, мимикасына және пантомимикасына еліктеу;

2) сөздерді шамамен жақын көрсетілген түрде айту;

3) сөздерді шамамен жақын ұштасқан түрде айту;

4) заттардың аттарын айту, адамдардың есімін фонетикалық ырғақпен айту;

5) фотосуреттерден ата-аналары мен жақын туыстарын тану, ым-ишара білдіру;

6) ата-аналары мен туыстарын, үй жануарларын бейнелеп, байланыстырып шамалап айту;

7) таныс заттарды атау (шамамен).

16. Оқылым және жазылым:

1) тиісті затқа байланысты кестелерді (табличкаларды) іріктеу;

2) сөздерді (таңбалық) белгілеуде кестенің атқаратын қызметін түсіну;

3) затты атағанда кестелермен бірге көрсету (қостау).

17. Күтілетін нәтижелер:

1) қарапайым тапсырмаларды орындайды;

2) тілдік қатынасқа түсу мақсатында тілдік құралдарды пайдаланады;

3) заттың қимылын бақылайды;

4) тілдесім (коммуникация) процесін бақылайды;

5) таныс заттарды жәнеіс-әрекеттерді атайды (шамамен);

6) фотосуреттерден ата-аналары мен жақын туыстарын атайды;

7) сөзбен айтылған таныс заттарды көрсетеді;

8) фотосуреттерден жақындарын, туыстарын тауып, ыммен көрсетеді;

9) затқа сәйкес кестелерді іріктеп, таңдап алады;

10) айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктейді;

11) ауызша сәлемдеседі (шамамен);

12) айналасындағылардың сөйлеу тіліне құлақ түріп, тыңдайды;

13) ауызша өтінішін білдіреді (шамамен);

14) сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарайды.

4-параграф. 2 - жартыжылдық

18. Екінші жарты жылдықта белсенді сөйлеу тілін дамытуға баса назар аударылады. Есту қабілеті бұзылған балалар айналасындағы адамдармен өзара қарым-қатынас тәсілдерін пайдалануды; қатынас барысында қарапайым сөйлеу тілін қолдана білуді үйренулері керек. Балаларды жазбаша сөйлеу тілімен таныстырады.

19. Қатынас:

1) қатынас процесінің ерекшеліктерін бөліп көрсету:көзқарас арқылы білдіру (көз контактісі);мақұлдап немесе қарсы бас изеу;жымию, бас изеу, қолмен тиісті қимыл жасау;дауыстық реакция, сөйлеу тіліне еліктеу, дыбыс үйлестігі, дыбыс ұқсастығы, аморфты және былдыр сөздер,қарапайым сөздер;

2) ауызша-жазбаша қойылған сұрақтарға жауап беру;

3) заттарды қатыстырмай тапсырмаларды орындау;

4) заттарды қатыстырып тапсырмаларды орындау;

5) қанағаттанғанын, қанағаттанбағанын, қалау-қаламауын мимикамен, ым-ишарамен, сөзбен жеткізу;

6) ауызша амандасу, өтініш, тілек білдіру;

7) ауызша-жазбаша немесе ауызша-дактилді формада өтініш, тілектері туралы хабарлау;

8) келісу-келіспеудімимикамен, ым-ишарамен көрсету, сөзбен жеткізу;

9) қатынасқа түсу барысында дауыс белгілерін, қатысты, қатысы жоқ былдырды, сөздердің кескінін көрсету әрекеттерін қолдану;

10) заттық әрекеттерді бақылау, заттарды атау және оларға деген өзінің қатысын білдіру;

11) түрлі жағдайда тілдесім процесін бақылау;

12) қаратпа сөздерге жауап реакциялары:көзқарас арқылы білдіру (көз контактісі);ым-ишара, пантомимика;заттық әрекет, дене қалпын өзгерту;артикуляциялық аппараттың қозғалысы;дауысты қосу;

13) ауызша және ауызша-жазбаша қойылған сұрақтарға жауап беру;

14) ойын барысында ауызша сөйлеу тілін қолдану;

15) бірлескен әрекет ету барысында тілдесуге деген қызығушылық, ересектермен байланыс жасауға ынталандыру;

16) құрдастарымен тілік қатынас жасауға ынталандыру;

17) айналадағылардың сөйлеу тілін мұқият тыңдау, сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарау.

20. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) енжар сөздік қорын етістіктермен толықтыру, қарапайым ойын, тұрмыстық әрекеттерді және тапсырмаларды білдіретін сөздерді меңгеру;

2) енжар сөздік қорын зат есіммен толықтыру: айналасындағы нысандардың, жануарлардың, дене мүшелерінің, адамның бет-әлпетін білдіретін сөздер;

3) айтқанды түсіну және сұрақтарға жауап беру (ым-ишарамен,дауыс реакцияларымен, сөзбен, суреттінемесе заттарды көрсетумен);

4) сұрақтардың мағынасын түсіну;

5) ұғымдардың мәнін түсіну: дәмді, дәмсіз, болады, болмайды;

6) түрлі дыбыстық сигналдарды естіп, тану;

7) заттардың қасиеттерін білдіретін сөздерді түсіну;

8) ауызша және ауызша-дактилді белгілері бойынша объектілерді табу;

9) тек есту арқылы объектілерді табу;

10) тек жазбаша белгілері(кесте) бойынша объектілерді таба білу.

21. Айтылым:

1) қоршаған ортада заттардың орналуына қатысты бөліп айту;

2) орындайтын іс-әрекеттерді атау;

3) бақыланатын іс-қимылдарды атау;

4) сурет, мультфильмдер, фильмдер көрген кездегі іс-қимылдарды атау;

5) сөздер мен дыбыстық еліктеудің көмегімен жануарларды атау;

6) орындайтын іс-әрекеттерді қысқа сөйлемдермен айту;

7) әңгімелесушілердің артикуляциясына, мимикасына және пантомимикасына еліктеу;

8) сөздер мен сөз тіркестерін шамамен жақын көрсетілген түрде айту;

9) сөздер мен сөз тіркестерін шамамен жақын ұштасқан түрде айту;

10) тұрмыстық іс-әрекеттер мен ойынды сөйлеу тілімен ұштастыру;

11) қоршаған ортадағы іс-әрекеттерді, нысандарды сәйкестендіру білігі, оларды тілдік белгілеріне байланысты атау.

22. Оқылым:

1) танып оқу әртүрлі тақырыптық топтамалардан заттардың атын айту;

2) өз бетінше таңдаған кесте бойынша затты көрсету;

3) 2 заттан біреуін таңдау үшін кестелерді іріктеу;

4) кестеге сәйкес сыңарын табу (екеуі бірдей).

23. Күтілетін нәтижелер:

1) қарапайым тапсырмаларды заттармен, заттарсыз,орындайды;

2) келісу-келіспеуді мимикамен, ым-ишарамен білдіреді;

3) 2-3 заттан біреуін таңдау үшін кестелерді іріктейді;

4) қаратпа сөздерге жауап реакцияларын білдіреді;

5) кейбір сөздердің орнына дыбыстық еліктеуді қолданады;

6) түрлі жағдайда тілдесім процесін бақылайды;

7) заттарды іс-әрекетті атайды;

8) тек ауызша немесе жазбаша белгілері бойынша объектілерді табады;

9) ауызша-жазбаша қойылған сұрақтарға жауап береді;

10) айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктейді;

11) қойылған сұрақтардың мағынасын түсініп, сұрақтарға жауап береді;

12) сөздер мен сөз тіркестерін шамамен жақын көрсетілген және жақын ұштасқан түрде айтады;

13) амандасады;

14) кестені көрсетіп ауызшасұрайды;

15) заттардың сапасын, қасиеттерінбілдіретін сөздерді ажыратады;

16) айналадағылардың сөйлеу тілін тыңдайды, сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарайды;

17) қоршаған ортадағы іс-әрекеттерді, нысандарды сәйкестендіреді, оларды тілдік белгілеріне байланысты атайды;

18) ойын, әрекет барысында ауызша сөйлеу тілін қолданады;

19) қоршаған ортадағы түрлі дыбыстық сигналдарды таниды.

5-параграф. Есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту

24. Мақсаты есту қабілеті зақымдалған мектеп жасына дейінгі балалардың естіп қабылдау дағдыларын (есту-көру және есту негізінде) және ауызша сөйлеу тілінің айтылу тараптарын дамыту болып табылады.

25. Міндеттері:

1) есту қызметін дамыту (жетілдіру) және қалыптастыру;

2) тілдік және тілдік емес дыбыстардың табиғаты туралы көзқарастарын байыту;

3) ауызша сөйлеу тілін қабылдаудың сенсорлық негіздерін дамыту;

4) есту зейінін (түйсігін) дамыту;

5) анық, нақты табиғи сөйлеуді қалыптастыру;

26. Жартыжылдыққа бағдарламалық талаптардың көлемін баланың естіп қабылдауы мен сөйлеу тілінің даму деңгейіне және түзете оқыту процесідегі жетістіктеріне байланысты сурдопедагог өз бетінше таңдайды. Бағдарламалық талаптар әліпбилік реттілікпен көрсетілген. Олардың мақсатқа сәйкестілігін сурдопедагог дербес орналастырады.

27. Бір жыл бойы балалар күніге дыбыс күшейткіш құралдармен пайдалануды, сабақта сапқа тұруды, серуендеу уақытында дыбыстық, дауыстық белгіге сурдопедагогқа немесе тәрбиешіге жақындауды үйренуі керек.

28. Дыбыстықынталандырулар дыбыс күшейткіштермен және таза есту арқылы қабылдау үшін беріледі. Баланың естіп қабылдауы мен сөйлеу тілінің даму деңгейіне қарай материал естіп-көру, есту, есту арқылы ауызша, ауызша-жазбаша, ауызша-дактилді түрде қабылдау үшін беріледі. 2-3 дыбыстауды айыру заттар мен бейнелері бар суреттерге сүйене отырып, жүзеге асырылады. Тілдік және тілдік емес дыбыстарды қабылдау, дыбыстау көзінен ара қашықтықты тұрақты арттырып отырып жүзеге асырылады.

29. Оқудың бірінші жылында бала дыбыстар әлемімен, қатынас жағдайларымен танысады, жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру және қарым-қатынасқа түсу үшін, ауызша сөйлеу тілінің қажеттілігін түсіне бастайды.

6-параграф. 1 - жартыжылдық

30. Тілдік емес дыбыстау:

1) дыбысты оқшаулау және оның көзін, орналасқан жерін сөзбен атау немесе оны сұқ саусағымен ымдап көрсету;

2) ойыншықтардың дыбысталуын есту арқылы ажырату;

3) қарама-қарсы сипаты бойынша ойыншықтардың дыбысталуын есту арқылы ажырату;

4) есту-көру арқылы ұсынылған тілдік емес дыбыстауды ажырату;

5) ара қашықтығы тұрақты арттырылған дыбыстауға деген реакциясы;

6) тілдік емес дыбыстауға деген реакциясы: шу және қоршаған ортағы дыбыстар, музыка, ән шырқау, жануарлар дауыстары;

7) музыкалық ойыншықтармен ұсынылған дыбыстық ынталандыруларға деген реакциясы, ойыншықтардың дыбысталуына тиісті қозғалыстармен дыбыс тіркестерін айту;

8) музыкалық ойыншықтармен ұсынылған дыбыстық ынталандыруларды, ойыншықтардың дыбысталуына тиісті қозғалыс ырғағымен дыбыс тіркестерін дәл айту;

9) тілдік емес дыбыстауға шартты-қозғалыс реакциясы.

31. Тілдік дыбыстау:

1) естіп-көру жәнеесту арқылы ұсынылған қарапайым нұсқаулар мен тапсырмаларды орындау;

2) есту арқылы дауысты, дауыссыз дыбыстарды айыру және дәл айту;

3) дыбысқа еліктеулерді дәл көрсету, естіп-көру жәнеесту арқылы айыру;

4) естужәне естіп-көру арқылы былдыр және толық сөздерді айыру;

5) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік дыбыстауға деген реакциясы(дыбыс күшейткішпен және жалаң құлаққа);

6) тілдік дыбыстауға шартты-қозғалыс реакциясы.

32. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) дыбыстарды, буындарды және қысқа сөздерді артикуляциялау және қимыл-қоғалыспен қайталау;

2) дыбысқа еліктеулер, былдыр сөздер мен дыбыстарды дәл айту (шамамен, дыбыстық алмастыруларды пайдалану арқылы);

3) дауысты және дауыссыз дыбыстарды қоюда қолдануға болатын фонетикалық ырғақтық қимыл-қозғалыстары пайдалану;

4) дыбыстар мен буындарды қысқа және ұзақ айту;

5) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен буындарды айту темпін өзгерту;

6) сөйлеудегі тыныс алуды және ұзақ ауызбен дем шығаруды бақылау;

7) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен дауысты және дауыссыз дыбыстарды айту;

8) ауызша сөйлеу (айту) мүмкіндіктерінің деңгейіне қарай ауызша сөйлесу.

33. Күтілетін нәтижелер:

1) дыбыстарды, дыбысқа еліктеуді, былдыр мен толық сөздерді, дәл айтады;

2) естіп-көру жәнеесту арқылы ұсынылған қарапайым нұсқаулар мен тапсырмаларды орындайды;

3) тыңдау реакциясын көрсетеді;

4) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен тілдік емес және тілдік дыбыстау темпін өзгертеді;

5) дыбыстау көзін, орналасқан жерін табады;

6) ауызша айту мүмкіндіктерінің деңгейіне қарай ауызша сөйлеседі;

7) дыбысқа еліктеулер, былдыр сөздерді таниды;

8) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен дауысты және дауыссыз дыбыстарды айтады;

9) естіп-көру жәнеесту арқылыбылдырды, толық сөздерді айырады, ойыншықтардың дыбысталуын ажыратады;

10) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес және тілдік дыбыстауларға реакция білдіреді;

11) тұрмыстық дыбыстарды, қалалық және табиғи шуларды таниды.

7-параграф. 2 - жартыжылдық

34. Тілдік емес дыбыстау:

1) дыбысты оқшаулау және оның көзін, орналасқан жерін сөзбен атау немесе оны сұқ саусағымен ымдап көрсету;

2) есту арқылы дыбысталу ұзақтығын ажырату;

3) есту арқылы дыбысталу темпін ажырату;

4) қоршаған ортағы шынайы дыбыстарға деген реакциясы;

5) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес дыбыстауға деген реакциясы;

6) ұсынылған тілдік емес дыбыстық ынталандыруларға, тиісті қимыл- қозғалыс, дауыссыз және дауыс реакцияларын білдіру;

7) есту арқылы таңдау бойынша 3-4 музыкалық ойыншықтардың дыбысталуын ажырату.

35. Тілдік дыбыстау:

1) ұсынылған тілдік ынталандырулардың сипаттамасын сөздермен, дыбыс тіркестерімен, дауыспен дәл айту, көрсету;

2) дыбысқа еліктеулер, былдыр сөздерді тану;

3) дауыс шыққан жаққа бас немесе денені бұру;

4) былдырды, толық сөздерді, дыбысқа еліктеулерді естіп-көру және есту арқылы айыру;

5) естіп-көру және есту арқылы дауыстың қарқындылығын ажырату;

6) естіп-көру және есту арқылы дауыстың ұзақтығын ажырату;

7) ара қашықтығы тұрақты арттырылған (дербес) тілдік дыбыстауға деген реакциясы;

8) таныстарының, жақындарының дауыстырын тану.

36. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) дыбыстарды, буындар мен қысқа сөздерді артикуляциялау және оны қимыл-қоғалыспен қайталау;

2) әртүрлі қарқынмен, түрлі қимылдардың сүйемелдеуімен буындарды айту;

3) толық сөздерді дәл айту (шамамен, дыбыстық алмастыруларды пайдалану арқылы);

4) екі сөзден тұратын сөз тіркестерін дәл айту (толық, толық емес, былдыр, дыбысқа еліктеу);

5) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен буындарды айту темпін өзгерту;

6) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен дауыс күшін өзгерту;

7) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен бір буындық қатардан, екінші буындық қатарды бөліп, айыру;

8) кемінде 3 дауысты дыбысты айту;

9) кемінде 3 дауыссыз дыбысты айту;

10) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен буындарды бірге қосып айту.

37. Күтілетін нәтижелер:

1) ұсынылған ынталандырулардың сипаттамасын дәл айтады, көрсетеді;

2) толық сөздерді әр түрлі тәсілдермен дәл айтады;

3) екі сөзден тұратын сөз тіркестерін дәл айтады;

4) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен дауыс күшін өзгертеді;

5) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен буындарды айту темпін өзгертеді;

6) есту арқылы дыбысқа еліктеулер, былдыр сөздерді таниды;

7) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен бір буындық қатарды, екінші буындық қатардан бөліп, айырады;

8) дауыс шыққан жаққа бұрылады;

9) кемінде 3 дауысты, дауыссыз дыбыстарды айтады;

10) есту арқылы дыбысталу ұзақтығын ажыратады;

11) есту арқылы таңдау бойынша 3-4 музыкалық ойыншықтардың дыбысталуын ажыратады;

12) есту арқылы дыбысталу темпін ажыратады;

13) естіп-көру және есту арқылы былдырды, толық сөздерді, дыбысқа еліктеулерді ажыратады;

14) естіп-көру және есту арқылы дауыстың қарқындылығын ажыратады;

15) таныстарының, жақындарының дауыстырын таниды.

3-тарау. Екінші кіші топ (3-4 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

38. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Тіл дамыту

39. Екінші оқу жылында, егер балаларды оқытуды 2 жастан бастаса,оларды кестеде жазылған сөздерді танып оқуға, педагогтар айтатын сөздер мен сөйлемшелерді естіп-көріп қабылдауға, нақты сөйлеу жағдайларда ұсынылатын тілдік материалдыөз бетінше шамамен жақын көрсетілген және жақын ұштасқан түрде айтуға үйретеді.Дактиль сөздерді меңгеруге дайындық жұмыстары жүргізіледі.

40. Егер балаларды оқыту 3 жастан басталса,онда бағдарламаның бірінші оқу жылыныңмазмұнынжоспарлау кезінде тіл дамыту жұмыстары жүзеге асырылады және 2-ші оқу жылындабалалардың есту, сөйлеу және интеллектуалды даму деңгейі ескеріледі.

41. Тақырыптық топтамалар бойынша сөздік іс-қимыл, қасиеттері, сапа, кеңістікте орналасқан заттардыңатауларыныңсанын ұлғайту есебіненкеңейеді (сын есім, үстеу, етістіктің түрлері).

3-параграф. 1 - жартыжылдық

42. Қатынас:

1) заттың қимылын бақылау, заттарға деген өзінің қатынасын білдіру;

2) қатынас (коммуникация) процесін бақылау: мимика (бет қимылы), пантомимика, артикуляциялық аппаратының қозғалысы, көзқарас арқылы білдіру, заттық әрекет, дене қалпын өзгерту;

3) "сөйлейтін", "дыбысталатын" ойыншықтарға қызығушылығын ояту, мультфильмдер көрсету, әндер мен әуендерді тыңдау;

4) бірлескен әрекет ету барысында тілдесуге деген қызығушылық, ересектермен байланыс жасауға ынталандыру;

5) құрдастарымен қатынас жасауға ынталандыру, ойын барысында ауызша сөйлеу тілін қолдану;

6) айналадағылардың сөйлеу тілін мұқият тыңдау, сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарау;

7) сөйлесу барысында көрсетілетін жауап реакциялары:мақұлдап немесе қарсы бас изеу; қолмен тиісті қимыл жасау;дауыстық реакция, сөйлеу тіліне еліктеу, дауысты дыбыстарды айту, жекелеген дыбыстарды ұштастыру.

43. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) есту арқылы ауызша, ауызша-жазбаша түрде тапсырмаларды орындау;

2) енжар сөздік қорын зат есімдермен толықтыру, айналасындағы заттарды атау;

3) енжар сөздік қорын етістіктермен сын есімдермен толықтыру;

4) енжар сөздік қорын есімдіктермен толықтыру;

5) үстеудің, септеуліктердің, сын есімдердің мәнін түсіну;

6) уақытты және кеңістіктікті білдіретін сөздердің мәнін түсіну;

7) бүтін сөйлемшелердің мәнін түсіну;

8) сұрақтардың мағынасын түсіну, сұрақтарға жауап беру (қысқаша, толық жауаптар);

9) сұрақтарды түсіну және есту арқылы ауызша, ауызша-жазбаша түрде сұрақтарға жауап беру;

10) сабақта орындалған тапсырмаларды есту арқылы ажырату (балалардың есту мүмкіндіктерін, жеке дара ерекшеліктерін ескеру);

11) есту-көру және есту арқылы таныс сөздер мен қарапайым сөйлемдердіажырату (тапсырма, сұрақтар);

12) есту-көрутүйсігі арқылы тілдік қатынас құралдарын қабылдау;

13) тиісті кестеге сәйкес заттар немесе суреттерді ауызша айту арқылы тану; тек ауызша айту немесе кесте бойынша тану;

14) тек ауызша белгілері бойынша нысанды табу білігі;

15) жекеше және көпше түрдегі зат есімдерді сәйкестендіру, салыстыру.

44. Айтылым:

1) тиісті 2-4 кестеден көрсету арқылы өтініш, тілектері, хабарлама, сұрақтары туралы (шамамен) ауызша жеткізу;

2) сөйлеу тілінде сын есімдер мен үстеуді пайдалану;

3) затты атағанда сөзнемесе қысқа сөз тіркестерібаспа әріптермен жазылған кестелермен бірге көрсетіп айту;

4) заттардың сапасын, қасиеттерін білдіретін сөздерді, іс-әрекеттерді атайды (сын есім, үстеу);

5) сөздерді шамамен жақын көрсетілген түрде фонетикалық ырғақ арқылы айту;

6) айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктеу;

7) сөздер мен сөз тіркестерін шамамен жақын көрсетілген түрде және шамамен жақын ұштасқан түрде айту;

8) тұрмыстық іс-әрекеттерді сөйлеу тілімен сүйемелдеу(ұштастыру);

9) сөздерді шамамен жақын ұштасқан түрде фонетикалық ырғақ арқылы айту;

10) "сөйлейтін" ойыншықтарға қызығушылығын ояту;

11) адамдардың, жануарлардың, заттардың, бейнелерінен тану, айту;

12) саусақтарға арналған жаттығулар орындау (дактилемалардың үйлесімі);

13) кестелердің көмегімен ауызша, ауызша-дактилді заттарды, іс-әрекеттерді атау.

45. Оқылым:

1) үлгі бойынша дактилемаларды еске түсіріп көрсету;

2) қол саусақтары, білезігіне арналған жаттығулар мен заттық әрекеттерді орындау (дактилге дайындау);

3) танып оқу (кестеде жазылған сөздерді танып, көрсету): Әртүрлі тақырыптық топтамалардан заттарды көрсету; іс-әрекет, сұрақтар;

4) қазақ әліппиіндегі әріптермен танысу;

5) заттарға немесе суреттерге қатысты табличкаларды іріктеп, сәйкестендіру, оқу (танып оқу);

6) кітаптағы иллюстрацияларды көрсету;

7) өз бетінше қарапайым фразалар мен сөздерді дактилдеу;

8) үлгі бойынша қима әліппиден сөздер құрастыру;

9) тек ауызша немесе жазбаша белгілері бойынша объектіні (затты) табу білігі (кестеге қарап).

46. Күтілетін нәтижелер:

1) үлгі бойынша сөздерді дактилдің көмегімен көрсетеді;

2) сөйлеу тілін қолдану арқылы ересектермен, құрдастарымен қатынас жасайды;

3) есту арқылы ауызша, ауызша-жазбаша түрде тапсырмаларды орындайды;

4) тиісті 2-4 кестеден көрсету арқылы өтініш, тілектері, хабарлама, сұрақтары туралы (шамамен) ауызша жеткізеді;

5) қазақ әліппиіндегі әріптерді таниды;

6) сөйлеу тілінде сын есімдер мен үстеуді пайдаланады;

7) сөздер мен сөйлемшелерді баспа әріптермен жазылған тиісті кестені көрсету арқылы айтады;

8) үндеуге әртүрлі тәсілдермен жауап береді;

9) айналасындағылардың мимикасына (бет қимылы), пантомимикасына, артикуляциясына еліктейді;

10) қойылған сұрақтардың мағынасын түсініп, сұрақтарға ауызша, ауызша-жазбаша түрде жауап береді;

11) маңызы бар 2-3 сөзден тұратын сөйлемшелердің мағынасын түсінеді;

12) өз бетінше қарапайым фразалар мен сөздерді дактилдейді;

13) тұрмыстық іс-әрекеттерді шынайы, эмоционалды көркемдеп айтады (хабарлама, сұрақ, түрткі);

14) үлгі бойынша қима әліппиден сөздер құрастырады;

15) айналасындағы объекті (затты) бейнесі бойынша таниды, айтады.

4-параграф. 2 -жартыжылдық

47. Қатынас:

1) тілдік қатынасқа деген қажеттілікті сөйлеу тілі арқылы білдіру;

2) сөйлесу барысында көрсетілетін жауап реакциялары: мақұлдап немесе қарсы бас изеу, қолмен тиісті қимыл жасау, дауыстық реакция, сөйлеу тіліне еліктеу, дауысты дыбыстарды айту, жекелеген дыбыстарды ұштастыру;

3) тілдесім (коммуникация) процесін бақылау: мимика (бет қимылы), пантомимика, артикуляциялық аппаратының қозғалысы, көзқарас арқылы білдіру, заттық әрекет, дене қалпын өзгерту;

4) бірлескен әрекет ету барысында тілдесуге деген қызығушылық, ересектермен байланыс жасауға ынталандыру;

5) құрдастарымен тілік қатынас жасауға ынталандыру;

6) ойын барысында ауызша сөйлеу тілін қолдан;

7) айналадағылардың сөйлеу тілін мұқият тыңдау, сөйлеп тұрған адамның жүзіне тұра қарау;

8) сұрақ қою біліктілігі;

9) затпен және заттарды қатыстырмай тапсырмаларды орындау білу;

10) қарапайым тапсырмаларды жеткізе білу.

48. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) енжар сөздік қорын сан есімдермен үстеу, есімдік, сан есім, септеуліктермен толықтыру;

2) ашық райдағы етістіктерді түсіну;

3) жіктеу есімдігін (мен), тәуелдеу есімдігін (менің) түсіну;

4) жекеше және көпше түрдегі зат есімдердің мағынасын түсіну;

5) жалпылама сөздердің мәнін, заттардың бөлікшетерін білдіретін сөздердің мағынасын түсіну;

6) оқиғалар,қалайтын іс-әрекеттері, отбасы туралы сұрақтардың мағынасын түсіну,сұрақтарға жауап беру;

7) 2-4 сөзден тұратын сөйлемшелердің мәнін түсіну;

8) дыбыс, графема, артикулемалардың байланысын түсіну;

9) есту-көру және есту арқылы таныс сөздер мен сөз тіркестерін ажырату;

10) әуен, ән тыңдауға,мультфильмдер көруге деген қызығушылығын ынталандыру;

11) сөздегі бастапқы дауысты дыбысты табу білігі.

49. Айтылым:

1) тиісті 2-3 кестеден көрсету арқылы өтініш, тілектері, хабарлама, сұрақтары туралы (шамамен) ауызша жеткізеді;

2) заттарды атауларына байланысты топтау (жалпылау);

3) заттардың сапасын, қасиеттерін іс-әрекеттерді білдіретін сөздерді, есімдіктерді,септеуліктерді атайды;

4) сұрақтардың көмегімен заттарды немесе суреттерді суреттеу;

5) кестелердің көмегімен заттарды немесе суреттерді суреттеу;

6) айналасындағылардың артикуляциясына, мимикасына и пантомимикасына еліктеу;

7) шамамен сөздер мен фразаларды байланыстырып, біріктіріп айту;

8) шамамен сөздер мен фразаларды бейнелі көрсетіп айту;

9) тұрмыстық іс-әрекеттерді шынайы, эмоционалды көркемдеп айту;

10) толықтауышы бар жайылма сөйлем құрастыру;

11) сұрақтардың көмегімен сөйлемше құрастыру (кестеде, тақтаға жазылған сөздер арқылы);

12) адамдардың бір-бірімен заттарды, құбылыстарды іс-әрекетерді салыстыру білігі;

13) ауызша белгілері немесе кестелер бойынша заттар мен бейнелерді тану;

14) сұраулы сөйлемдерді қолдану;

15) сөйлеуде бұйрық райда етістіктерді енгізе отырып, жекеше, көпше түрде қолдана білу.

50. Оқылым және жазылым:

1) кітаптағы білетін сөздер мен фразаларды танып оқу;

2) танып оқу (кестеде жазылған сөздерді танып, көрсету): Әртүрлі тақырыптық топтамалардан заттарды көрсету; іс-әрекет, сұрақтар;

3) жазылған суреттерге қарап білетін сөздерді танып оқу;

4) қазақ әліппиіндегі әріптермен танысу;

5) ауада, тақтаға, қағазға баспа әріптермен балалардың аттарын жазу;

6) заттарға немесе суреттерге қатысты табличкаларды іріктеп, сәйкестендіру, оқу (танып оқу);

7) қима әріптерден балалардың аттарын құрастырып жазу;

8) үлгі бойынша қима әріптерден сөздер құрастыру;

9) кестеде берілген сөздерді таңдап суретке сәйкестендіріп құрау;

10) 2-3 қатардағы дауыстылардан бірізділікпен дауысты дыбыстарды атау білігі;

11) қолды жазуға дайындауға арналған жаттығулар;

12) өз бетінше фразалар мен сөздерді ауызша-дактилді формада айту.

51. Күтілетін нәтижелер:

1) сөздің дыбыстық құрылымын талдайды;

2) тиісті 2-3 кестеден көрсету арқылы өтініш, тілектері, хабарлама, сұрақтары туралы (шамамен) ауызша жеткізеді;

3) әртүрлі тақырыптық топтамалардан заттардың атын танып оқиды, іс-әрекетке, суретке қатысты сұрақтар;

4) заттарды атауларына байланысты топтайды (жалпылау);

5) қазақ әліппиіндегі әріптерді таныйды;

6) табличкалар мен сұрақтардың көмегімен заттарды немесе суреттерді суреттейді;

7) қойылған сұраққа жауап береді;

8) тапсырманы айтып жеткізеді;

9) ауада, тақтаға, қағазға баспа әріптермен балалардың аттарын жазады;

10) айналасындағылардың артикуляциясына, мимикасына и пантомимикасына еліктейді;

11) ашық райда етістіктерді енгізе отырып, жекеше, көпше түрде қолдана білуді түсінеді;

12) жекеше және көпше түрдегі зат есімдердің мағынасын түсінеді;

13) есімдік, шылау, заттардың сапасын, қасиеттерін білдіретін сөздерді, іс-әрекеттерді түсініп, қолданады;

14) ауызша белгілері бойынша 2-3 сөзден тұратын сөз тікестері мен фразаларды түсініп айтады;

15) қима әріптерден сөздерді құрастырып жазады;

16) тұрмыстық іс-әрекеттерді шынайы, эмоционалды көркемдеп айтады;

17) сұрақтардың көмегімен сөйлемшелер құрастырады;

18) кестеден 100 сөзге дейін (зат есім, етістік, сын есім, үстеу, сан есім), 20-25 тапсырма, сұрақ, хабарламаны таниды;

19) ауызша белгілері немесе кестелер бойынша заттар мен бейнелерді таниды.

5-параграф. Есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту

52. Сөздік екпінді бөлу үшін әр түрлі жаттығулар өткізіледі, оны орындау барысында балалар буындарды айта отырып, шапалақ ұрады, ритмді қағады, дирижерлік етеді.

53. Есту қабілетінің елеулі төмендеуі бар балалардың ауызша сөйлеу тілі бір саздылығымен, ырғақсыздығымен ерекшеленеді, сондықтан оқудың екінші жылында сөйлеу тілінің ырғақ қатарымен жұмысты ең алдымен табиғи, сондай-ақ арнайы ұйымдастырылған жағдайды пайдалана отырып, еліктеу негізінде мақсатты түрде басталады.

6-параграф. 1 - жартыжылдық

54. Тілдік емес дыбыстау:

1) екі буынды ырғақтарды дәл айту;

2) есту және естіп-көру негізінде 3-4 дыбыстаулардың санын анықтау;

3) есту арқылы таңдау бойынша музыкалық ойыншықтардың дыбыстауларын ажырату;

4) есту арқылы дыбысталу темпін ажырату;

5) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес дыбыстауға деген реакциясы (жалаң құлаққа);

6) баланың немесе педагогтің дауыспен, қимыл - қозғалысымен нені бейнелеп, көрсеткенін табу.

55. Тілдік дыбыстау:

1) дыбыс қатарынан дауысты дыбыстарды бөлу;

2) дыбыс қатарынан дауыссыз дыбыстарды бөлу;

3) есту арқылы тапсырмалар мен нұсқауларды орындау;

4) есту арқылы толық сөздерді тану;

5) есту арқылы сөз тіркестерін тану;

6) есту арқылы дыбысқа еліктеулерді, былдыр сөздерді тану;

7) қарама-қарсылық принципі бойынша дауысты дыбыстарды ажырату;

8) артикуляциялануы бойынша ұқсас дауысты дыбыстарды ажырату;

9) есту арқылыдыбысқа еліктеулерді, былдыр және толық сөздерді айыру (2-3 таңдау бойынша);

10) есту арқылы 2 таңдау бойынша қысқа сөз тіркестерін табу;

11) ашық буында артикуляциялануы бойынша ерекшеленетін дауыссыз дыбыстарды ажырату;

12) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік сигналға деген реакциясы (жалаң құлаққа);

13) буынды бірқатардан бір буынды бөлу.

56. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) буындар мен сөздер материалында дауыссыз дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

3) дыбыстарды, буындарды және қысқа сөздерді артикуляциялау және қимыл-қоғалыспен қайталау;

4) буын, сөз, (сөздің бөлшегі) ұғымдарын меңгеру және осы түсініктерді пайдалану білігі;

5) әр түрлі темпен, түрлі қимылдардың сүйемелдеуімен буындарды айту.

6) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

7) еліктеу арқылы дауыс биіктігін өзгерту;

8) эмоциялық жай-күйлерді, адамдарға тән мінездерді, жануарлардың қылықтарын ұқсатырып көрсету;

9) әр түрлі сезімдерді тек дауыспен емес, ым-ишаратпен, дене қимылымен, табиғи ым-ишаралармен көрсету;

10) еліктеу арқылы қалыпты, жоғары, төмен дауыс биіктігімен дауысты дыбыстар мен буындарды айту;

11) І концентр бойынша дауысты, дауыссыз дыбыстарды айту;

12) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен айту темпін өзгертіп қалыпты, тез және баяу қарқынмен буындарды айту;

13) екі сөзден тұратын сөз тіркестерін айту;

14) фонетикалық ырғақтықтың көмегімен буындарды бірге қосып айту;

15) сөздік екпінді сақтау;

16) көру арқылы екі, үшбуынды ашық буындардан тұратын сөздерге ырғақтық сипаттама беру білігі;

17) берілген дыбысқа сөздер таңдау білігі.

57. Күтілетін нәтижелер:

1) екі буынды ырғақтарды дәл айтады;

2) әртүрлі темпен, түрлі қимылдардың сүйемелдеуімен буындарды айтады;

3) сөздегі екпінді буынды сақтап айтады;

4) есту және естіп-көру арқылы тапсырмалар мен нұсқауларды орындайды;

5) дауыс биіктігін өзгертеді;

6) эмоционалдық жай-күйлерді, адамдарға тән мінездерді, жануарлардың қылықтарын ұқсатып көрсетеді;

7) әртүрлі сезімдерді көрсетеді;

8) қоршаған ортағы дыбыстарды таниды;

9) алаң құлақпен);

10) есту арқылы толық сөздерді, сөз тіркестерін таниды;

11) есту және естіп-көру негізінде шамамен 3дыбыстаудың санын анықтайды;

12) бір дем шығаруда 2-3 толық сөздерден тұратын сөз тіркестерін айтады;

13) есту арқылыдыбысқа еліктеулерді, былдыр және толық сөздерді ажыратады (2-3 таңдау бойынша);

14) есту арқылы 3-4-тен таңдау бойынша музыкалық ойыншықтардың дыбысталуын ажыратады (дыбыс күшейткіш құралмен және жалаң құлақпен);

15) есту арқылы 2-ден таңдау бойынша қысқа сөз тіркестерін ажыратады (дыбыс күшейткіш құралмен және жалаң құлақпен);

16) есту арқылы дыбысталу темпін ажыратады (дыбыс күшейткіш құралмен және жалаң құлақпен);

17) баланың немесе педагогтің дауыспен, қимыл - қозғалысымен нені бейнелеп, көрсеткенін табады.

7-параграф. 2 - жартыжылдық

58. Тілдік емес дыбыстау:

1) дыбыстаудың сипатын айтады;

2) есту және естіп-көру негізінде 4 дыбыстаулардың санын анықтау;

3) жануарлардың дауыстарын ажырату;

4) есту арқылы 4-тен таңдау бойынша музыкалық ойыншықтардың дыбыстауларын ажырату;

5) әртүрлі дыбыстаулардың сипатын ажырату (темпі, биіктігі, ұзақтығы, күші, саны);

6) таныс әндерді тану.

59. Тілдік дыбыстау:

1) есту арқылы тапсырмалар мен нұсқауларды орындау;

2) есту арқылы қысқа сөз тіркестерін тану;

3) есту арқылы толық сөздер мен сөз тіркестерін тану;

4) ересектер мен балалардың дауыстарын тану;

5) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік материалды тану, ажырату (дыбыс күшейткіш құралмен және жалаң құлақпен);

6) есту арқылы 2-ден таңдау бойынша қысқа сөз тіркестерін ажырату;

7) буынды бірқатардан бір буынды бөлу.

60. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) буындар мен сөздер материалында дауыссыз дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

3) жағдаятты, дауысты дыбыстар, қарапайым буындармен қоса дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсету;

4) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

5) 4-тен кем емес дауысты дыбыстарды айту;

6) 7-ден кем емес дауыссыз дыбыстарды айту;

7) сөздерді айту (толық, жақын және толық емес);

8) сөйлеудегі тыныс алуды және ұзақ ауызбен дем шығаруды бақылау;

9) сөздік екпінді сақтау;

10) көру арқылы бірбуынды сөздерге ырғақтық сипаттама беру білігі.

61. Күтілетін нәтижелер:

1) дыбыстаудың сипатын айтады;

2) есту арқылы нұсқаулар мен тапсырмаларды орындайды;

3) жағдаятты дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсетеді;

4) есту арқылытолық сөздерді, сөз тіркестерін қысқа сөйлемшелерді ажыратады;

5) есту және естіп-көру негізінде 4 дыбыстаулардың санын анықтайды;

6) кемінде 4 дауысты, 7дауыссыз дыбыстарды айтады;

7) сөздерді толық, жақын айтады;

8) ересектердің, балалардың, жануарлардың дауыстарын ажыратады;

9) тұрақты ара қашықтығы арттырылған тілдік дыбыстауларға реакция білдіреді;

10) есту арқылы таңдау бойынша 4-тен музыкалық ойыншықтардың дыбысталуын ажыратады;

11) есту арқылы 2-ден таңдау бойынша қысқа сөз тіркестерін айтады;

12) әртүрлі дыбыстаулардың сипатын ажыратады (қарқыны/темпі, биіктігі, ұзақтығы, күші, саны);

13) сөздегі екпінді сақтап айтады;

14) таныс әндердітаниды.

4-тарау.Ортаңғы топ (4-5 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

62. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Тіл дамыту

63. Оқытудың 3-жылында балаларды: кітапта, тақтада, қағазда, кестеде баспа әріптермен жазылған сөздерді дактилді талдап оқуға;меңгерілген тілдік материалдың дыбыстық-әріптік белгілерінің құрамынбекіту үшін ауызша-дактилдеп айтуға;ауызша сөйлеу тілін қолдануғаүйретеді.

64. Нашар еститін балаларға арналған топтарда сөйлеу тілінің дактилді түрі талдап оқуды меңгеру процесіндегі сөздің дыбыстық-әріптік құрамын нақтылау үшін,көмекші құрал ретінде пайдаланылады.

65. Тақырыптық топтамалар бойынша сөздік іс-қимыл, қасиеттері, сапа, кеңістікте орналасқан заттардың атауларының санын ұлғайту есебінен кеңейеді (сын есім, үстеу, етістіктің түрлері). Сөздіктің көлемін ұлғайту жекелеген іс-әрекеттерді нақтылау, талдау есебінен жүргізіледі.

3-параграф. 1 - жартыжылдық

66. Қатынас:

1) әңгімелесушіні мұқият тыңдайды;

2) сөйлеу этикетінің ережелерінбіледі;

3) бейтаныс адамдармен сөйлесу;

4) бейтаныс еститін балалармен тілдесу;

5) заттарды, суреттерді, топтағы құрдастарымен болған оқиғаларды талқылау (табличкалар, педагогтың көмегімен);

6) дербес сәлемдесу және әр түрлі жағдайларда қоштасу;

7) әңгіме барысында кезектілік сақтау немесе сөйлеу үшін төзімділік танытып, өз кезегін күту;

8) ауызша немесе ауызша-дактилді формада жасаған әрекеті туралы хабарлау;

9) ауызша сөйлеу тілі арқылы қатынасқа түсуге тырысады;

10) ойын жағдайын "сөйлету" білігі және осы негізде сөйлеу тілінің коммуникативтік қызметін дамыту;

11) сұрақтарға қысқаша және толық жауап беруді білу, сұрақтар қою, диалог жүргізу, бір-бірін соңына дейін тыңдау;

12) танысу-әңгімеге қатысу.

67. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) үлгі бойынша етістіктерді қолданып бейнелік, заттық әрекеттерді орындау;

2) ауызша нұсқау бойынша бейнелік, заттық әрекеттерді (бұйрық райда) орындау;

3) тапсырмаларды орындау;

4) заттарды, суреттерді атауы, дыбысталуы бойынша топтастыру;

5) ауызша немесе ауызша-дактилді формадасұрақтарға жауап беру;

6) жалпылама сөздердің мағынасын түсінеді;

7) етістіктерді қарама-қарсы мәні бойынша ажырату;

8) сын есімдерді, қарама-қарсы мәні бойынша ажырату;

9) 3-4 сөзден тұратын сөйлемшелердің мәнін түсіну;

10) сұраулы, мақұлданған, лепті интонацияларды түсіну, ажырату;

11) мәтіндегі себеп-салдарлық байланыстарды түсіну, сұрақтарға жауап беру;

12) етістіктің осы және өткен шақтағы мәндерін ажырату;

13) сөздердің жекеше, көпше түрдегі мәндерін ажырату;

14) ертегілер, әңгімелер, өлеңдер тыңдау;

15) етістіктің жекеше, көпше түрін осы және өткен шақта зат есіммен үйлестіру;

16) жіктеу есімдігін түсіну;

17) тәуелдеу есімдігін түсіну;

18) тәуелдеу есімдіктерді түсіну;

19) септеу сұрақтарын түсіну.

68. Айтылым:

1) жалпы топтан берілген заттар мен олардың суреттерін тауып айтылған орынға орналастыру;

2) жалпылама қолданылатын сөйлеу түрлерінде қарапайым сөздерді және дыбыстық еліктеулерді алмастыру;

3) қысқа мәтінді, өлең шумақтарын жатқа оқу;

4) жіктеу және тәуелдеу есімдігін қолдану;

5) енжар сөздік қорынан заттың атын, іс-әрекетін білдіретін жаңа сөздерді қолдану;

6) тәуелдеу есімдігін қолдану;

7) сөйлемнің әртүрлі типтерін қолдану;

8) тілдік қатынаста өз қалауын білдіру үшін ауызша, ауызша-дактилді, жазбаша сөйлеу тілін қолдану (сұрақтар, түрткі салу, хабарлама, келіспеу);

9) іс-әрекетін, қасиеттері мен сапасын, есімдерін, септеуліктерін, санын білдіретін таныс заттарды атау;

10) заттардың атын оларға кестеде жазылған сөздер мен қысқа фразаларды қою арқылы атау;

11) бірнеше сөйлемді біріктіріп, қысқа әңгіме құрау;

12) сұрақтар бойынша заттар мен суреттерді ересектердің көмегімен суреттеу;

13) заттар мен суреттегі заттардың бейнесін, іс - қимылды суреттеу;

14) сюжетті суреттерді сипаттау;

15) сөйлеуде жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолданып жауап беру (сұрақ-жауап);

16) тапсырманы орындау туралы есеп беру;

17) таныс заттар мен суреттерге кестені сәйкестендіріп шамалап айту;

18) сөздерді, фразаларды байланыстырып, біріктіріп сөздерді бейнелі көрсетіп шамалап айту;

19) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттар туралы әңгімелеу (3-4 сөйлем);

20) тұрмыстық іс-әрекеттерді шынайы, эмоционалды көркемдеп айту (хабарлама, сұрақтар, түрткі салу);

21) суреттер, сұрақтар, іс-әрекеттер бойынша көмекші сөздер (жанында, қасында, астында, үстінде) көмегімен жалаң және жайылма сөйлем құрау;

22) сөйлеуде жалпылама сөздерді қолдану;

23) етістікті ашық райда осы және өткен шақта қолдану;

24) зат есімді жекеше, көпше түрде қолдану.

69. Оқылым және жазылым:

1) фразаларды, сөз тіркестерін, сөздерді талдап (дактилдеп) оқу (кестеде жазылған сөздер);

2) қысқа әңгімелерді драмалау (3-4 сөйлеммен);

3) сөздерді дыбыстық талдау-жинақтау;

4) берілген мәтінге байланысты сұрақтарға жауап беру;

5) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазу;

6) оқылған мәтінге қатысты суреттерді таңдау (3-4 сөйлем);

7) өз бетінше қысқа сөздерді талдап (дактилдеп) оқу;

8) заттық немесе ілеспе суреттерге қарап 2-3 сөйлемнен тұратын мәтін құрау және оқу (кестенің көмегімен берілген сұрақтар бойынша);

9) ілеспе суреттер бойынша (3-4 сөйлем) әңгіме құрау (таныс сөздер беріледі);

10) қима әріптерден сөздер құрастыру;

11) кітаптағы жазылған суреттерге қарап білетін 2-4 сөздерді, фразаларды тану;

12) кітаптан мәтін оқу, оқыған мәтінді драмалау, суреттерді таңдау (3- 4 сөйлем).

70. Күтілетін нәтижелер:

1) бейтаныс ересек адамдармен, балалармен сөйлеседі;

2) мәтіндегі себеп-салдарлық байланыстарды бөліп көрсетеді, сұрақтарға жауап береді;

3) тапсырманы орындайды, есеп береді;

4) үлкендердің көмегімен қысқа әңгімелерді драмалайды (3-4 сөйлеммен);

5) іс-әрекетін, қасиеттері мен сапасын, есімдерін, септеуліктерін, санын білдіретін таныс заттарды атайды;

6) топтағы құрдастарымен болған оқиғаларды талқылайды;

7) сұрақтар бойынша заттар мен суреттерді ересектердің көмегімен сөз тізбесімен суреттейді;

8) сөйлеуде жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолданып жауап береді;

9) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазады;

10) оқылған мәтінге қатысты суреттерді таңдайды;

11) жалпылама сөздердің, 3-4 сөзден тұратын фразалардың мағынасын түсінеді;

12) сұраулы, мақұлданған, лепті интонацияларды ажыратады;

13) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттар туралы әңгімелейді;

14) өз бетінше қысқа сөздерді талдап (дактилдеп) оқиды;

15) дербес сәлемдеседі, қоштасады;

16) ертегі, өлең, әңгімелерді тыңдайды;

17) ауызша немесе дактилді формада жасаған әрекеті туралы хабарлайды;

18) суретке қима әріптерден сөздер құрастырады;

19) заттық немесе ілеспе (сюжетті) суреттерге қарап 2-3 сөйлемнен тұратын мәтін құрайды;

20) сөйлеуде жалпылама сөздерді қолданады;

21) етістікті ашық райда осы және өткен шақта қолданады;

22) зат есімді жекеше, көпше түрде қолданады;

23) танысу-әңгімеге қатысады;

24) қысқа мәтіндерді талдап (дактилдеп) оқиды.

4-параграф. 2 - жартыжылдық

71. Қатынас:

1) екі құрамдас тапсырмаларды орындау (бұйрық райда етістіктерді енгізе отырып);

2) ауызша, ауызша-дактилді, жазбаша сөйлеу түрлерін түрлі коммуникативтік қажеттілік үшін қолдану (сұрақтар, түрткі салу, хабарлама, теріске шығару);

3) бір-біріне тапсырма беру;

4) өзі туралы әңгімелеу;

5) сұрақ қою біліктілігі;

6) ойын жағдайын "сөйлету" білігі және осы негізде сөйлеу тілінің коммуникативтік қызметін дамыту.

72. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) мазмұны бойынша қысқа әңгімелерді, өлеңдерді қабылдау;

2) жекеше және көпше түрдегі сөздердің мағынасын түсіну;

3) мазмұны бойынша қысқа әңгімелерді, өлеңдерді түсіну;

4) заттардың тәуелді тиістілігіне байланысты түсіну;

5) кішірейту, еркелету сөздерінің мәнін түсіну;

6) жеке-жеке сөздерге бөлмей толық сөйлемшелерді түсіну;

7) кеңістіктік қатынастарды білдіретін үстеу және септеуліктерді түсіну;

8) жекеше және көпше түрдегі зат есімдерді ажырату;

9) өз бетінше оқиғалар, жаңалықтар туралы хабарлау;

10) 3-4 сөйлемшеден тұратын байланыстырып әңгімелеуді естіп-көріп қабылдау (суреттерге сүйеніп, сөздерді таңдау бойынша дактилдеу);

11) шығарма кейіпкелерімен бірге әсерлену, олардың әрекеттеріне қатынасын білдіру;

12) заттарды сипаттау бойынша тану (2-4 сөйлем).

73. Айтылым:

1) зат есімнің көпше түрін қолдану;

2) сөзжасамның кейбір тәсілдерін қолдану;

3) енжар сөздік қорынан заттың атын, іс әрекетін, құрамын, сапасын, санын, есімін, орнын білдіретін жаңа сөздерді қолдану;

4) сөйлемнің әртүрлі типтерін қолдану;

5) тілдік жаттығуларды, дидактикалық ойындарды өткізу барысында тілдік қатынаста өз қалауын білдіру үшін (сұрақтар, түрткі салу, хабарлама, келіспеу) ауызша, ауызша-дактилді, жазбаша сөйлеу тілін қолдану;

6) заттардың атын атау және олардың бейнесін сипаттау, кестемен сәйкестендіру;

7) сюжетті суреттерді 2-3 сөз тізбегімен сипаттау;

8) сұрақтарға 2-3 сөзден тұратын сөз тізбегімен жауап беру;

9) тәжірибеде сөзді өзгерту, сөзжасам, сөйлем құрау үлгілерімен танысу;

10) заттарды, суреттерді толық сипаттау;

11) өз бетімен сұрақ қою;

12) белгілі тақырыпта әңгімелесу барысында қолдау білігі (2-3 тақырыпқа байланысты сұрақтар);

13) зат есім мен етістікті, зат есім мен сын есімді жалғау арқылы тіркестендіру;

14) сұраулы сөйлемдерді әңгімелесу барысында қолдану;

15) сыпайы сөздерді қолдану;

16) сөйлемнің құрылымына мән бермей 1, 2, 3 жақтағы зат есімдерді атау септігінен басқа септіктерде қолдану.

74. Оқылым / жазылым:

1) кітаптан таныс сөздерді, фразаларды талдап оқу;

2) ересектердің өлең, әңгіме оқығанына, ертегі айтқанына, кітаптан көрсеткеніне қызығушылық таныту;

3) ата-анасының, балалардың аты жөнін баспа әріптермен жазу;

4) бір тақырыптық топтамадан заттардың атын жазу. (5-6 сөз);

5) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазу (жасы, тегі, аты, мекен-жайы);

6) ілеспе суреттерге қарап сөйлемдерді (3-4 сөйлем) іріктеу (кестенің көмегімен);

7) қима әріптерден балалардың аттарын құрастырып жазу;

8) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттарға байланысты қысқа әңгімелер құрастыру (3-4 сөйлем);

9) тікелей буындарды дауысты әріпке бағыттап түрлі түсті фишкалардан, әріптерден тізбектеп біріктіріп оқу;

10) қысқа әңгіме оқу (танып оқу);

11) кітаптан мәтін оқу, оқыған мәтінді драмалау, суреттерді таңдау (мәтін мөлшері 3-4 сөйлем).

75. Күтілетін нәтижелер:

1) екі құрамдас тапсырмаларды орындайды;

2) өз бетімен сұрақ қояды;

3) ересектердің оқығанын тыңдайды, кітапқа қызығушылық танытады;

4) зат есімнің көпше түрін сын есіммен қиыстырып қолданады;

5) сөйлеу түрлерін түрлі коммуникативтік қажеттілік үшін қолданады;

6) сюжетті суреттерді 2-3 сөз тізбегімен сипаттайды;

7) сұрақтарға 2-3 сөзден тұратын сөз тізбегімен жауап береді;

8) тапсырманы үшінші жаққа жеткізеді;

9) 3-4 ілеспе суреттерге сөйлемшелерді таңдайды (кесте);

10) берілген тақырыптағы әңгімені сұрақ-жауап түрінде жалғастырады;

11) қысқа өлең, әңгімелерде не туралы айтылатынын түсінеді;

12) өзі туралы әңгімелейді;

13) мәтінге қатысты суреттер таңдайды, өзі салады;

14) өз бетінше жағдайды, жаңалықтарды ақпараттандырады, хабарлайды;

15) қима әріптерден балалардың аты-жөнін, тегін, өзінің мекен-жайын, таныс заттардың аттарын құрастырып жазады;

16) шығарма кейіпкелерімен бірге әсерленеді, олардың әрекеттеріне қатынасын білдіреді;

17) үйде, серуенде, топтағы жағдаяттарға байланысты қысқа әңгімелер құрастырады (3-4 сөйлем);

18) заттарды сипаттау бойынша таниды (2-4 сөйлем);

19) өз бетінше оқиға желісін суреттейді, оқығаны бойынша сахыналық қойылымдарға қатысады;

20) қысқа әңгіме оқиды (аналитикалық оқу).

5-параграф. Есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту

76. Бір жыл бойы балалар дыбыс күшейткіш жеке есту аппараттарын өз бетімен киіп, шешуді, олары қосып, өшіруді, жұмыс істейтін, істемейтінін тексеруді үйренеді; аппараттарындағы дыбыс реттегіштерін орнатуды; кохлеарлы имплантпен қолдануды үйренеді; есту аппараттары мен кохлеарлы импланттардың нашар естіліп тұрғандығы туралы хабарлайдые.

77. Оқудың үшінші жылында ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру; сөздің дыбыстық-буындық құрылымын сақтап айту жұмыстары жалғасады; Балаларға сөздерді дәлме-дәл немесе шамалап айту ұсынылады. Балалар 2-4 таныс сөзден құралған сөзді тіркестіреді.

6-параграф. 1 - жартыжылдық

78. Тілдік емес дыбыстау:

1) есту арқылы дыбыс бағытын анықтау;

2) есту және естіп-көру негізінде 5-тен дыбыстаулардың санын анықтау;

3) есту және естіп-көру арқылы үш буынды ырғақтарды дәл айту;

4) жануарлардың дауыстарын ажырату (4-тен таңдау бойынша);

5) есту арқылы үш буынды ырғақтарды тану, дәл айту;

6) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес дыбыстауға деген реакциясы (жалаң құлақпен).

79. Тілдік дыбыстау:

1) естіп-көру және есту арқылы екі буынды нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындау;

2) есту арқылы сабақты, тұрмыс жағдайын ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды тану;

3) есту арқылы үш буынды ырғақтарды дәл айту;

4) есту арқылы сабақты, тұрмыс жағдайын ұйымдастыруға қатысты тілдік материалдыажырату;

5) ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік дыбыстауға деген реакциясы (жалаң құлақпен);

6) топтағы балалардың дауыстарын тану;

7) екпіні, дауыс ырғағы өзгертілген буындардың тізбегін есте сақтау, айту білігі;

8) еркін ойын және сөйлеу әрекетінде есту арқылы дыбыс, буын, сөз, сөйлемдегі артикуляциялануы бойынша ұқсас дауыссыз дыбыстарды ажырату.

80. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) буындар мен сөздер материалында дауыссыз дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

3) сөздердің дыбыстық-буындық құрамын бұзбай айту;

4) жағдаятты, былдыр, толық сөздермен қоса дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсету;

5) буындар мен сөздер материалында дауыссыз дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

6) дауыс биіктігін өзгерту: ақырын, қатты, қаттырақ;

7) қалыпты биіктіктегі дауысты қолдану;

8) өз дауысынының күші мен биіктігін бақылау, қадағалау;

9) сөздермен сөз тіркестерін қалыпты, жоғары, төмен биіктіктегі дауыспен айту;

10) қалыпты, жылдам, баяу темппен әртүрлі дауысты, дауыссыз дыбыстармен буындарды айту;

11) тілдік материалды бірге, айқын екпінмен, артық дыбыссыз, бір қарқынмен, шынайы дыбыстауға жақын айту;

12) 1 - концентр бойынша дауысты, дауыссыз дыбыстарды айту;

13) сөздер мен қысқа сөз тіркестерін қалыпты, баяу, жылдам темппен айту;

14) әртүрлі буындық күрделі сөздерді айту;

15) буындарды біртіндеп жылдамдатып, баяулатып айту;

16) таныс 2-4 сөздің ішінен сөз тіркестерін біріктіріп айту;

17) сөзделогикалық екпінді сақтау;

18) сөйлеуде қалыпты қарқынды сақтау (еліктеу арқылы);

19) жаттығулар, өлеңдер, күлдіргі әңгімеде ересектердің сөздерін, сөз тіркестерін сөйлемдерін аяқтау біледі;

20) екі буынды ашық буындардан тұратын сөздерді бөлу;

21) көру арқылы екі буыннан тұратын сөздердегі дауыссыз дыбыстарға дыбыстық толықтырулар мен ырғақтық сипаттама беру білігі.

81. Күтілетін нәтижелер:

1) сөздердің дыбыстық-буындық құрамын бұзбай айтады;

2) естіп-көру және есту арқылы екібунды нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындайды;

3) жағдаятты, былдыр, толық сөздермен қоса дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсетеді;

4) дауыстың күші, қарқыны, биіктігін өзгертеді;

5) есту арқылы сабақ, балалардың тұрмыс жағдайын ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды таниды;

6) есту арқылы 5 дыбыстаулардың санын, дыбыс бағытын анықтайды;

7) қалыпты, жылдам, баяу қарқынмен сөздерді толық, жақын айтады;

8) есту арқылы сабақты, тұрмыс жағдайын ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды ажыратады;

9) жануарлардың дауыстарын ажыратады (4-тен таңдау бойынша);

10) есту арқылы үш буынды ырғақты таниды;

11) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік сигналға деген реакциясын білдіреді (жалаң құлаққа);

12) сөйлемшедегі логикалықекпінді сақтайды;

13) топтағы балалардың дауыстарын таниды.

7-параграф. 2 - жартыжылдық

82. Тілдік емес дыбыстау:

1) есту арқылы 5-6 дыбыстаулардың санын анықтау;

2) есту арқылы қоршаған орта дыбыстарын, тұрмыстық шуларды тану;

3) есту арқылы вальс, марш, польканы тану;

4) есту арқылы бірге және үзік-үзік дыбысталуларды тану;

5) дыбыс бағытын анықтау (алдынан - артынан - оң жақта - сол жақта).

83. Тілдік дыбыстау:

1) сөйлеу тіліне деген белсенді ырықты зейін;

2) есту арқылы үш буынды ырғақтарды ажырату;

3) есту арқылы дыбыс бағытын анықтау (оң жақта - сол жақта);

4) сабақты ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды тану;

5) дыбыс бағытын анықтау (алдынан - артынан - оң жақта - сол жақта).

84. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) буындар мен сөздер материалында дауысты дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) буындар мен сөздер материалында дауыссыз дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

3) айталанатын ырғақты дәл айту;

4) жағдаятты, толық сөздер мен сөз тіркестерімен қоса дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсету;

5) буындар мен сөздер материалында дауысты, дауыссыз дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

6) сөйлеу тіл ырғақтылығы мен интонациясын, дауыс модуляциясын бақылау;

7) ырғақ бойынша сөздерді таңдау;

8) дауысты дыбыстарды немесе буындарды айтуда дауысты бірте-бірте күшейту не азайту;

9) өтініш, шаттық, ауырсыну, айыптау, түрткі салу,сұрақ қою ырғағымен дауысты дыбыстарды айту;

10) 14-ден кем емес дауыссыз дыбыстарды айту;

11) 8-тен кем емес дауысты дыбыстарды айту;

12) сөздерді айту (бірге, екпінді қойып, қалыпты қарқынмен, толық, шамалап);

13) сөзде логикалық екпінді бөліп көрсету;

14) суреттегі бейнеленген жағдайды эмоционалды бағалау.

85. Күтілетін нәтижелер:

1) қайталанатын ырғақты дәл айтады;

2) жағдаятты, толық сөздер мен сөз тіркестерімен қоса дене қимылымен, мимикамен, табиғи ым-ишаралармен көрсетеді;

3) есту арқылы (2-3) балаларға таныс тақпақтар мен өлендерді таниды;

4) басқа сабақтардың тілдік материалдарын таниды;

5) есту арқылы дыбыс бағытын анықтайды (алдынан - артынан - оң жақта - сол жақта);

6) ырғақ бойынша сөздерді таниды;

7) өтініш, шаттық, ауырсыну, айыптау, түрткі салу,сұрақ қою ырғағымен айтып жеткізеді;

8) кемінде 14 дауыссыз,кемінде 8 дауысты дыбыстарды айтады;

9) сөздерді екпінді қойып, қалыпты қарқынмен, толық, шамалап бірге айтады;

10) есту арқылы қоршаған орта дыбыстарын, тұрмыстық шуларды таниды, ажыратады;

11) есту арқылы 5-6 дыбыстаулардың санын анықтайды;

12) есту арқылы вальс, марш, польканы ажыратады;

13) есту арқылы бірге және үзік-үзік дыбысталуларды ажыратады;

14) есту арқылы үш буынды ырғақтарды ажыратады;

15) кемінде 8 дауысты,кемінде 14 дауыссыз дыбыстарды айтады;

16) сөйлемшеден логикалық екпінді бөліп көрсетеді.

5-тарау. Ересектер тобы (5-6 жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

86. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Тіл дамыту

87. Ересектер тобында сөйлеу тілінқалыптастыру жұмыстары, олардың қызмет атқару жағдайына сәйкес түрлі формада жүргізіледі. Оқытудың барлық жылдарында дактилология қосалқы, көмекші құрал ретінде қолданылады (саналы сөйлеу, жазу, оқуды игеру үшін).

88. Тақырыптық топтамалар бойынша сөздік іс-қимыл, қасиеттері, сапа, кеңістікте орналасқан заттардың атауларының санын ұлғайту есебінен кеңейеді (сын есім, үстеу, етістіктің түрлері).

3-параграф. 1 - жартыжылдық

89. Қатынас:

1) тапсырмаға, оқиғаға, ойынға деген қатынасын білдіру;

2) сөйлеуде сұраулы, бұйрық сөйлемдерді қатынас міндеттерімен сәйкес қолдану;

3) өзі, өзінің отбасы, мүдделері, тілектері туралы ақпарат алмасу;

4) ақпаратты нақтылауға бағытталған сұрақтарға жауап беру;

5) балалар жасаған бұйымдарды, тапсырмаларды орындауды бағалау;

6) жағдайға байланысты сөйлеу этикет ережелерін сақтау;

7) болғаніс-әрекет, оқиға. туралы хабарлау.

90. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) бөлшектелген тапсырмаларды орындау;

2) екі-үш құрамды тапсырмаларды жеткізу, орындау;

3) жұмбақтарды шешу;

4) антонимдердің,септеуліктердіңмәнін түсіну;

5) "дыбыс", "әріп", "сөз", "буын" сөздерінің мәнін түсіну;

6) синонимдердің мәнін түсіну, сөздерді алмастыру;

7) балалардың айналасында орын алып жатқан жағдайды түсініп, бағалау;

8) зат есімнің көпще, жекеше түрде септік жалғауларыныңбарыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септігінде мәнін түсіну;

9) қалжың сөйлеуді түсіну;

10) өтінішті қайталау, түсіндіру, негіздеу;

11) сөздердің мағыналық реңкін ажырату;

12) жіктеу есімдігінің септіктерін тану;

13) заттарды танып, сипаттау.

91. Айтылым:

1) топтағы балалар алдында хабарлама жасау;

2) өлеңді мәнерлеп оқу;

3) зат есімді септеу;

4) сөйлеуде жалпылама сөздерді қолдану;сөйлеуде жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолдану;

5) сөзжасам тәсілдерінің кейбірін қолдану;

6) сезімді білдіретін сөздерді қолдану;

7) өткен шақта етістіктің жекеше, көпше түрлерін қолдану;

8) қысқа және толық жауаптар;

9) заттардың бөліктерін, жануарлардың дене мүшелерін атау;

10) қосымшаларды жалғау арқылы сөзжасау;

11) ойын барысында фильм,мультфильм, ертегі кейіпкерлерінің бейнесін көрсету, шығарманың атын айту;

12) есімдіктерді дұрыс қолдану (мен, маған, менде);

13) сөзді өзгерту (түрлендіру), сөзжасам, сөйлем жиілілік моделдерімен тәжірибе жүзінде танысу;

14) фразаны толықтыруды ойластыру;

15) өз бетінше сөйлеу барысында қажетті жағдайға қатысты пікір айту түрлерін қолдану (сұрақтар, түрткі салу, хабарлама, келіспеу);

16) атау септікте зат есімнің жекеше, көпше түрін сын есіммен қиыстырып қолдану;

17) тәуелдеу есімдігін зат есіммен, сөздерді шақ, септіктермен қиыстырып қолдану;

18) сюжетті суреттер (сериясы) бойынша қысқа әңгіме құрастыру;

19) сюжетті суреттерге сипаттама беру(5- 6 сөйлем);

20) кестеде көрсетілген сұрақтар көмегімен берілген тақырып бойынша ілеспе (сюжетті) суреттерге қарап 5- 6 сөйлемнен тұратын әңгіме құрау;

21) берілген тақырып бойынша мәтіндегі шашылған сөздерден әңгіме құрастыру (5-6 сөйлем);

22) адамдардың бір-бірімен заттарды, құбылыстарды іс-әрекетерді салыстыру білігі;

23) сөздердің антонимін табу білігі;

24) сөздердің синонимін табу білігі;

25) "бір" сан есімін атау септігінде жекеше, көпше түрде зат есіммен тіркестіру білігі;

26) атау септігінен басқа септіктерде зат есімдердің мәнін ашатын көмекші сөздерді қолданып берілген конструкциялар құру.

92. Оқылым және жазылым:

1) кітаптан қысқа мәтіндерді талдап (дактильдеп) оқу (жазылған суреттер);

2) тақырыптық топтамалардан суреттерге қатысты жазбаларды қима әріптерден құрастыру;

3) тақырыптық топтамалардан сөздерді сөздікке жазу;

4) мәтіннің мазмұны бойынша сурет салу;

5) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазу (жасы, тегі, аты, мекен-жайы);

6) баспа әріптермен сұрақтарға жауап жазу;

7) оқылған мәтінге қатысты суреттерді таңдау (3- 4 сөйлем);

8) берілген әріпке байланысты сөздерді таңдау;

9) қысқа өлең шумақтарын жатқа оқу (ауызша сөйлеу тіліне қойылатын барлық талаптарға сай);

10) оқылған мәтін бойынша қойылымдарға қатысу (әңгіме, ертегі бойынша).

93. Күтілетін нәтижелер:

1) қима әріптерден сөздер мен сөйлемшелер құрастырады;

2) екі-үш құрамдас тапсырмаларды орындайды;

3) тапсырмаға, оқиғаға, ойынға, адамға және олардың әрекеттеріне деген қатынасын білдіреді;

4) өлеңді мәнерлеп оқиды;

5) сөздікке сөздерді тақырыптық топтама бойынша жазады;

6) зат есімдерді септейді;

7) мәтінді суреттеп, сипаттайды;

8) жалпылау сөздерді қолданады;

9) жеке сөздерге бөлмей толық фразаларды қолданады;

10) заттардың бөлшектерін, бөлімдерін атайды;

11) өзі, өзінің отбасы, мүдделері, тілектері туралы ақпаратпен алмасады;

12) жағдаяттарға байланысты қысқа, толық жауап береді;

13) ақпаратты нақтылауға бағытталған сұрақтарға жауап береді;

14) жұмбақтарды шешеді;

15) өзі туралы мәліметтерді баспа әріптермен жазады;

16) синонимдердің мәнін түсінеді, сөздерді алмастырады;

17) қалжың сөйлегенді түсінеді;

18) фразаны толықтыруды ойластырады;

19) өтінішті қайталауды, түсіндіруді, негіздеуді сұрайды;

20) шығарманың тақырыбын, кейіпкелерін атайды, мультфильм, фильм, ертегі желісін ойнатады;

21) өз бетінше сөйлеу барысында қажетті жағдайға қатысты пікір айтады;

22) жағдайға байланысты сөйлеу этикет ережелерін сақтауды біледі;

23) сөздерді септікте, жекеше, көпше түрде жіктейді;

24) берілген тақырыпта сюжетті суреттер, сюжетті суреттер сериясын суреттейді, әңгіме құрастырады;

25) заттарды, құбылыстарды, іс-әрекеттерді адамдарды бірімен-бірін салыстырады;

26) заттарды сипаттау бойынша таниды;

27) кітаптан, тақтадан, қағаз беттерінен мәтіндерді оқиды (жазылған суреттер).

4-параграф. 2 - жартыжылдық

94. Қатынас:

1) болып жатқан жағдайға өз көзқарасын білдіру;

2) сөйлеу этикетінің ережелерін сақтау;

3) әңгімелесу, сұхбатты қолдау сондай-ақ бейтаныс адамдармен де;

4) мәтінге байланысты сұрақтар қоя білу және жауап беру.

95. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) өзінің сөзіндегі қателердітүзету;

2) "дыбыс", "әріп", "сөз", "буын", "дауысты дыбыс", "дауыссыз дыбыс" сөздерінің мәнін түсіну;

3) педагогтың белгілі бір тақырып бойынша байланыстырып айтқан әңгімесін түсіну (естіп-көру арқылы);

4) қалжың сөйлегенді түсінеді;

5) заттарды, адамдарды сипаттау бойынша тану;

6) қаратып айтқан сөздерерді түсінеді, сұхбатты жалғастыру, әңгімелесушіні тыңдай білу;

7) зат есімнің көпше түрін меңгеру.

96. Айтылым:

1) есімдіктерді қолдану;

2) айналасындағылармен қарым-қатынас орнату және өтініш білдіру үшін қажетті сөздерді қолдану;

3) объектілер мен заттардың бөлшектерін, мағызды белгілерін білдіретін сөздерді қолдану;

4) заттың сапасын білдіретін сөздерді сипаттауда үстеу, сын есімді қолдану (түсі, пішіні, көлемі, материалы, сапасы);

5) әңгіме, ертегінің мазмұнын айту;

6) кеңістікте орналасуын, қолданылу бағыттарының мәнін ашатын үстеуді қолданып берілген конструкциялар құру;

7) тәжірибе жүзінде сөзді өзгерту (түрлендіру), сөзжасам, сөйлем құрау үлгілерімен танысу;

8) тәжірибеде сөзді өзгерту (жақ, жалғау, септік, шақ);

9) оқиғалар, жаңалықтар туралы әңгімелеу (сұрақтар, тірек сызбалардың көмегімен, өз бетінше);

10) сан есімді зат есіммен қиыстыру білігі (жалғау, септік);

11) қалауынша суретке негізелген ертегі бойынша қысқаша әңгімелеу;

12) өз бетінше оқыған журнал, кітап, көрген телебағдарлама, фильм, мультфильм, серуендеу барысындағы жағдай мен құбылыстардағы таныс заттарды тану, атау;

13) жайылма сөйлемді қолдану білігі;

14) сан есімді зат есіммен қиыстыру білігі;

15) диалог құру білігі;

16) сөйлегенде сұрақтарды қолдану;

17) әртүрлі септікте сөйлем құрамында зат есімнің жекеше, көпше түрін сын есіммен қиыстырып қолдану;

18) зат есімді үстеумен қиыстырып қолдану.

97. Оқылым және жазылым:

1) кітаптан әңгіме кейіпкерін бөле отырып, мәтінді оқу;

2) кітаптан мәтін оқу, оқыған мәтінді драмалау, суреттерді таңдау;

3) таныс сөздер мен сөз тіркестерін педагогтің айтуы бойынша жазу.

98. Күтілетін нәтижелер:

1) заттың сапасын білдіретін сөздерді сипаттауда сын есімді үстеу, сан есімді қолданады;

2) айналасындағылармен қарым-қатынас орнату және өтініш білдіру үшін қажетті сөздерді қолданады;

3) өзінің сөзіндегі қателерді түзетеді;

4) әңгіме, ертегілерді әңгімелейді, мазмұнын айтады;

5) таныс сөздерді педагогтің айтуы бойынша жатқа жазады;

6) әңгімелесушілердің сөзін түсінеді, талқылау тақырыбын бөліп көрсетеді, сөзге қосылады;

7) оқиғалар, жаңалықтар туралы әңгімелейді;

8) сөйлеу этикетінің ережелерінсақтайды;

9) қалауынша суретке негізелген ертегі, әңгіме құрастырады;

10) оқыған журнал, кітап, көрген телебағдарлама, фильм, мультфильм көру, серуендеу барысындағы жағдай мен құбылыстардағы заттарды таниды, сипаттайды, атайды;

11) әңгімені, сұхбатты қолдауды біледі;

12) жіктелген сөздердің мағынасын түсінеді, сөздерді септікте түрлендіріп сөйлеуде қолданады;

13) мәтінді оқиды, оқиға желісін талқылайды, басты кейіпкелерді бөліп көрсетеді, оқыған мәтінді драмалайды, соған сәйкес сурет салады.

5-параграф. Есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту

99. Қандай да бір дыбысты үйрету 1-2 апта ішінде жүргізіледі. Егер бұл уақытта дыбыс пайда болмаса, онда келесі дыбысқа көшеді, ал біраз уақыттан кейін балалар әлі айтып үйренбеген дыбысқа қайтадан оралады.

100. Оқудың төртінші жылында сөйлеу тілінің фонетикалық жағы нақтыланады; сөзді дәлме-дәл айту дағдылары қалыптасады; фразалық сөйлеу тілі дамиды.

101. Дыбысталудың сандарын дәл айту тәсілі: тиісті санды саусақтарымен және сандармен көрсету, атау, буындарды айта отырып, шапалақ ұру, дыбысталу санын тарсылдату, дыбысталатын ойыншықтарда ойнау.

6-параграф. 1 - жартыжылдық

102. Тілдік емес дыбыстау:

1) дыбысты оқшаулау және оның көзін, шыққан жерін сөзбен атау (жоғарыда, төменде);

2) есту арқылы 6-7 дыбыстаулардың санын ажыратып, айту;

3) есту арқылы жоғары, төмен дыбыстауларды ажырату;

4) есту арқылы сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажырату;

5) есту арқылы ерлер, әйелдер және балалар дауыстарын ажырату;

6) есту арқылы оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажырату;

7) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес сигналға деген реакциясын білдіру (жалаң құлаққа);

8) 3-4 буындық ырғақты ажыратып, айту;

9) есту арқылы жануарлар мен құстардың дауыстарын ажырату (3-4- тен таңдау кезінде).

103. Тілдік дыбыстау:

1) сөйлеу тіліне деген белсенді ырықты зейіннің болуы, қаратып айтылған сөзді тыңдау, әрі оның мазмұнын түсіну;

2) сөздердің, сөз тіркестерінің, сөйлемшелердің айтылу қарқыны бойынша айту;

3) естіп-көру арқылы үш буынды нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындау;

4) есту арқылы балаларға арналған өлеңдер мен әндерді тану;

5) есту арқылы "Қоршаған ортамен танысу" тақырыптары бойынша тілдік материалды тану;

6) есту арқылы "Тіл дамыту" тақырыптары бойынша тілдік материалды тану;

7) есту арқылы "Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру" тақырыптар бойынша тілдік материалды тану;

8) естіп-көру және есту арқылы ұсынылған сұрақтарға жауап беру;

9) есту арқылы таныс фразаларды ажырату;

10) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік сигналға деген реакциясын білдіреді (жалаң құлаққа).

104. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) сөздер мен сөз тіркестерінің қарқыны мен ырғағын өзгерту (үлгі бойынша, сызба бойынша);

2) бір дем шығаруда дауысты бірте-бірте арттыру және төмендету арқылы буындарды айту;

3) қалыпты, тез және баяу қарқынмен таныс сөздердің атауларын айт;

4) сөздер мен сөз тіркестерін әр түрлі күштегі дауыспен айту;

5) тілдік материалды бірге, айқын екпінмен, артық дыбыссыз, орфоэпия нормаларын сақтап, бір қарқынмен, шынайы дыбыстауға жақын айту;

6) суреттегі немесе сюжетті суреттерде бейнеленген сол немесе өзге жағдайға сәйкес түрлі интонациямен сөз тіркестерін айту;

7) сөзде логикалық екпінді бөліп көрсету;

8) сөздік екпінді сақтау білігі;

9) сөйлеуде барлық дауысты және негізгі дауыссыз дыбыстарды қолдану.

105. Күтілетін нәтижелер:

1) сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемшелерді айтылу қарқыны бойынша айтады;

2) естіп-көру арқылы үш буынды нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындайды;

3) қалыпты, тез және баяу қарқынмен таныс сөздердің атауларын айтады;

4) суреттегі немесе сюжетті суреттерде бейнеленген сол немесе өзге жағдайға сәйкес түрлі интонациямен сөз тіркестерін айтады;

5) сөзді айқын екпінмен, артық дыбыссыз, орфоэпия нормаларын сақтап, бір қарқынмен, шынайы дыбыстауға жақын айтады;

6) сөздердің, сөз тіркестерінің айтылу қарқыны мен ырғағын өзгертеді;

7) есту арқылы "Қоршаған ортамен танысу", "Тіл дамыту", "Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру" және т.б. тақырыптар бойынша тілдік материалды таниды;

8) естіп-көру арқылы балаларға арналған өлеңдер мен әндерді таниды;

9) дыбысты оқшаулау және оның шыққан жерін анықтайды (жоғарыда, төменде);

10) естіп-көру және есту арқылы ұсынылған сұрақтарға жауап береді;

11) 3-4 буындық ырғақты ажыратып, айтады;

12) есту арқылы 6-7 дыбыстаулардың санын ажыратады;

13) есту арқылы жоғары, төмен дыбыстауларды ажыратады;

14) есту арқылы жануарлар мен құстардың дауыстарын ажыратады (3-4- тен таңдау кезінде);

15) есту арқылы сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажыратады;

16) есту арқылы ерлер, әйелдер және балалар дауыстарын ажыратады;

17) есту арқылы оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажыратады;

18) есту арқылы таныс фразаларды ажыратады;

19) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған сигналға реакциясын білдіреді (жалаң құлаққа);

20) сөйлеуде сөздік және логикалық екпінді сақтайды;

21) сөйлеуде барлық дауысты және негізгі дауыссыз дыбыстарды қолданады.

7-параграф. 2 -жартыжылдық

106. Тілдік емес дыбыстау:

1) дыбысты оқшаулау және оның көзін, шыққан жерін сөзбен атау (алдыңғы - артқы, алдыңғы - артқы және оң жақ - сол жақта);

2) 3-4 күрделі буындық ырғақты ажыратып, айту;

3) есту арқылы 7-8 дыбыстаулардың санын ажыратып, айту;

4) есту арқылы жоғары, төмен дыбыстауларды ажырату;

5) есту арқылы жануарлар мен құстардың дауыстарын ажырату (4 - тен таңдау кезінде);

6) есту арқылы сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажырату;

7) есту арқылы оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажырату;

8) есту арқылы қайталанатын екі буынды ырғақты дәл айту;

9) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған тілдік емес сигналға деген реакциясын білдіру (жалаң құлаққа).

107. Тілдік дыбыстау:

1) сөйлеу тіліне деген белсенді ырықты зейіннің болуы, қаратып айтылған сөзді тыңдау, әрі оның мазмұнын түсіну, өзінің және өзгелердің сөйлеу тіліндегі қателерді есту;

2) есту арқылы "Қоршаған ортамен танысу" тақырыптары бойынша тілдік материалды тану;

3) есту арқылы "Тіл дамыту" тақырыптары бойынша тілдік материалды тану;

4) есту арқылы "Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру" тақырыптары бойынша тілдік материалды тану;

5) есту арқылы "Мен және менің отбасым" тақырыптар бойынша тілдік материалды тану;

6) есту арқылы ерлер мен әйелдер дауыстарын ажырату;

7) дыбысталуы бойынша ұқсас сөздерді ажырату білігін қалыптастыру.

108. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) Г дыбысын В дыбысымен алмастыру;

2) қалыпты, жоғары, төмен дауысты дауыс тембрін өрескел бұрмалаусыз пайдалану;

3) қатаң дауыссыздардың алдында, сөздердің соңындағы ұяң дауыссыздарды бітеу;

4) А - Ә дыбыстарының айырым белгілері, олардың жуан - жіңішке екендігін ажырату;

5) өтініш, шаттық, түрткі салу, сұрақ қою сөздерін ырғағымен айтып жеткізу;

6) қалыпты, тез және баяу қарқынмен таныс сөздерді атау;

7) айта алмайтын (шақырылмаған) дыбыстарды түсіріп айту;

8) сөйлемдерді шынайы дыбыстауға жақын қарқынмен бірге қосып айту, синтагмаларға жіктеу;

9) сөйлеу тілінді орфоэпияның кейбір нормаларын ұстану;

10) сөзде логикалық екпінді бөліп көрсету;

11) дактилдің сүйемелдеуінсіз дауыссыз дыбыстар ағымында артық қоспа дыбыссыз, орфоэпияның кейбір нормаларын сақтап, айқын екпінмен кем дегенде ауызша 200 сөзді бірге қосып айту;

12) сөйлеу барысында кем дегенде 20-дан астам дыбыстарды пайдалану.

109. Күтілетін нәтижелер:

1) сөздік және логикалық екпінді бөліп көрсетеді;

2) қалыпты, тез және баяу қарқынмен таныс сөздерді айтады;

3) сөйлемдерді шынайы дыбыстауға жақын қарқынмен бірге қосып айтады, синтагмаларға жіктейді;

4) дауыс тембрін өрескел бұрмалаусыз дауыстың қалыпты биіктігін, күшін пайдалану;

5) есту арқылы 7-8 дыбыстаулардың санын ажыратып, айтады;

6) өтініш, шаттық, түрткі салу, сұрақ қою сөздерін ырғағымен айтып жеткізеді;

7) 3-4 күрделі буындық ырғақты ажыратып, айтады;

8) есту арқылы жоғары, төмен дыбыстауларды ажыратады;

9) есту арқылы жануарлар мен құстардың дауыстарын ажыратады (4- тен таңдау кезінде);

10) есту арқылы сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажыратады;

11) есту арқылы ерлер, әйелдер және балалардың дауыстарын ажыратады;

12) есту арқылы оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажыратады;

13) есту арқылы қайталанатын екі буынды ырғақты ажыратады;

14) есту арқылы "Қоршаған ортамен танысу", "Тіл дамыту", "Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру"тақырыптар бойынша тілдік материалды ажыратады;

15) дыбыстың шығу орнынан ара қашықтығы тұрақты арттырылған сигналға реакциясын білдіреді (жалаң құлаққа);

16) орфоэпияның кейбір нормаларын ұстанады;

17) орфоэпия ережелерін сақтайды;

18) сөйлеу барысында кем дегенде 20-дан астам дыбыстарды пайдаланады.

6-тарау. Жапы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы (6-7жастағы балалар)

1-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

110. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - тіл дамыту, есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Тіл дамыту

111. Тақырыптық топтамалар бойынша сөздік іс-қимыл, қасиеттері, сапа, кеңістікте орналасқан заттардың атауларының санын ұлғайту есебінен кеңейеді (сын есім, үстеу, етістіктің түрлері).

112. Дактилология қосалқы, көмекші құрал ретінде қолданылады (саналы сөйлеу, жазу, оқуды игеру үшін).

3-параграф. 1 - жартыжылдық

113. Қатынас:

1) ойынға, тапсырмаға, адамға, болып жатқан жағдайға деген қатынасын білдіру;

2) жағдайға, таныстық деңгейіне қатысты сөйлесу стилінің өзгеруі;

3) жақсы меңгерілген сөйлеу материалы негізінде тікелей қарым-қатынаста ауызша сөйлеу тілін пайдалану;

4) ауызша сөйлеу тілінің көмегімен құрдастарымен ақпарат алмасу;

5) ересек адамдар мен бейтаныс адамдарға "сіз" деп сөйлеу;

6) топтағы басқа балалардың орындаған тапсырмаларын бағалау;

7) кіші жастағы балалар мен құрдастарын қолдау, жұбату, мақтау;

8) қатынастық дағдыларды тәжірибеде пайдалану: сәлемдесу; кешіру; жолдау; қолдауды өтіну; көмек сұрау; қолдау; көмек; қызмет көрсету; алғыс айту, қабыл алмау, кешіру;

9) алғыс айтуды білу, ыңғайсыз жағдай үшін кешірім сұрау.

114. Қабылдау /сөйлеу тілін түсіну:

1) сөйлеу барысында өзге тілді таныс емес сөздерді бөлу;

2) "дыбыс", "әріп", "сөз", "буын", "дауысты дыбыс", "дауыссыз дыбыс", "жіңішкелік белгісі", "жуандық белгісі" сөздерінің мәнін түсіну;

3) дыбысталуы бойынша жақын сөздердің мағынасын ажырату;

4) таныс өлеңдер, әуен, ертегілерді бірінші сөйлемінен тану;

5) мақал-мәтелдердің ауыспалы мағынасының түсіну.

115. Айтылым:

1) құрылымы бойынша күрделі жаңа сөздерді айтып қолдануда ауызша-дактилдісөйлеу тілін қалауынша пайдалану;

2) жұмбақ, жаңылтпаштарды, өлең шумақтарын жатқа, мәнерлеп оқу;

3) өлеңді мәнерлеп оқу;

4) сөйлеу тілінің әртүрлі түрлерін қолдану;

5) есімдіктерді қолданып, зат есімдерді септік, жіктік, көптік, тәуелдік жалғауларында түрлендіру;

6) сын есімдерді септік, жіктік, көптікжалғаулармен түрленген зат есімдермен қолдану;

7) айналасындағы заттарды сипаттау (гүлдер, ағаштар, құстар, жануарлар);

8) заттардың және кейіпкелердің реттілігін сақтап, сюжетті суреттерді сипаттау (10 сөйлемге дейін);

9) тәрбиешінің сұрақтарының көмегімен немесе өз бетімен дауыстап оқылған қысқа мәтіндер мен ертегілерді бірізділікпен, кідірмей мазмұндау;

10) заттардың сапасы толық айтылған сөздермен сөзік қорды толықтыру (материалдар, пішін, түстері, көлемі);

11) сөзді өзгерту (түрлендіру), сөзжасам, сөйлем құрау жиілілік моделдерімен тәжірибе жүзінде танысу;

12) жетекші сұрақтардың көмегімен кеңейтілген пікір айту;

13) берілген тақырыпқа сюжетті суреттер бойынша әңгіме құрау (10 сөйлемге дейін);

14) оқиғанын толықтырып, сурет, суреттер топтамасы бойынша;

15) қарапайым жоспарды сақтай отырып, сюжетті суреттерге сипаттама беру;

16) объектілердің елеулі белгілерін тауып, заттарды салыстыру;

17) келеңсіз жағдайда және құрдастарының іс - әркетіне шағымдана білу;

18) бірізділікпен қисынды байланыстырып, өз өміріндегі қарапайым жағдайларды әңгімелеу;

19) зат есімді сын есіммен, есімдікпен әртүрлі септікте, жекеше, көпше түрін қиыстырып қолдану;

20) зат есімді сын есіммен, сан есіммен әртүрлі септікте, жекеше, көпше түрде қиыстырып қолдану және бірыңғай зат есімге қатысты анықтауышты табу;

21) сөздердің белгілі бір грамматикалық формасын қолдану икемділігі (зат есімнің септелуі, жекеше және көпше түрлері);

22) сөз арасында сұрақтар, ниеттер, хабарламалар, терiске шығаруларды қолдану;

23) етістікті өткен, осы, келер шақта қолдану;

24) сөздердің мағналарын олардыңның салыстыру процесінде анықтау.

116. Оқылым және жазылым:

1) жазба нұсқаулық бойынша түрлі тапсырмалар орындау;

2) тақырыптық топтамалардан сөздерді сөздікке жазу;

3) үйде, серуенде, топтағы балалардың өміріндегі жағдаяттарды суреттеу (балама сұрақтар қою, сурет салу, жағдайды көрсету арқылы);

4) өз бетінше журнал, кітап, интернет-ресурстарын оқу;

5) хат және құттықтау қағаздарын жазу;

6) сөзден дауысты (екпінді) дыбысты табу;

7) дағдыларды меңгеру:сөздерді бөлек жазу, адам аттары, жануарлардың лақап аттарын бас әріптен жазу;

8) сөздерді буынға бөлу, бір буынды, екі буынды сөздердің буындық сұлбасын құру;

9) кітаптан мәтін оқу, оқыған мәтінді драмалау, соған сәйкес суреттерді таңдау, мазмұнға сәйкес сурет салу;

10) жіктеу есімдігін зат есіммен алмастырып немесе керісінше мәтінді оқу.

117. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылымы бойынша күрделі жаңа сөздерді айтып қолдануда ауызша-дактилді сөйлеу тілін пайдаланады;

2) сөйлеу барысында өзге тілді таныс емес сөздерді ажыратады;

3) тапсырмаға, болып жатқан оқиғаларға, ойынға, адамға деген қатынасын білдіреді;

4) құрдастарының жағымсыз әрекеттеріне шағымданады;

5) жіктеу есімдігін зат есіммен алмастырады немесе керісінше;

6) тақырыптық топтамалар бойынша сөздерді сөздікке жазады;

7) жағдайға, таныстық деңгейіне қатысты сөйлесу стилін өзгертеді;

8) зат есімді сын есіммен әртүрлі септікте, жекеше, көпше түрін қиыстырып қолданады;

9) зат есімді сан есіммен әртүрлі септікте, жекеше, көпше түрін қиыстырып қолданады;

10) кешірім сұрайды, ыңғайсыздық үшін кешірім сұрайды;

11) берілген тақырып бойынша сюжетті суреттерді, үйдегі жағдайды әңгімелейді;

12) өз бетінше хат және құттықтау қағаздарын жазады;

13) өз бетінше журнал, кітап, интернет-ресурстарын оқиды;

14) таныс көркем шығармаларды бірінші сөйлемінен таниды;

15) сөздердің белгілі бір грамматикалық формасын қолданады;

16) мәтінді оқиды, безендіреді, суреттейді, оқыған мәтінді драмалайды.

4-параграф. 2 - жартыжылдық

118. Қатынас:

1) педагогпен ұсынылған іс-әрекет алгоритмін орындау;

2) сөйлеу барысында синонимдер мен антонимдерді пайдалану;

3) қатынастық міндеттерге сәйкес сөйлеудің барлық түрлерінпайдалану;

4) сөйлеу этикет түрлерін пайдалану;

5) өзінің және бөгде біреудің сөйлеу тілінің сапасын бағалау;

6) педагогтың көмегімен, топпен және дербес, әңгіменің жалғасын ойлап табу және оны аяқтау.

119. Айтылым:

1) сөздерді (зат есім, етістік, сын есім, сан есім, есімдік, үстеу, жалғаулық, шылау) алмаспайтын 25 тақырып бойынша қолдану;

2) мультфильм, ертігілер желісін қысқа әңгімелеу;

3) байланыстырып әңгімелеу түрде сұрақтарға жауап беру;

4) бақылаған құбылыстар, ертегілер жөнінде қысқаша мазмұндау;

5) сөзді өзгерту, сөзжасам, сөйлем құрау жиілілік моделдерімен тәжірибе жүзінде танысу;

6) сөздерді септікте, жекеше, көпше түрде қиыстыру;

7) айтатын сөздерінің жоспарын құру;

8) берілген тақырыпқа байланысты далада, үйде, серуенде, топтағы жағдаяттарға байланысты өзінің қалауымен безендірген әңгіме құрастыру;

9) шығарманың мазмұнына қатысты сұраулы, мақұлданған, лепті интонацияларды жеткізу білу;

10) отбасы, тұрмыстық жағдай, ұлттық дәстүр, өз қаласы жайында әңгімелеу (өлкесі, ауылы).

120. Оқылым және жазылым:

1) баспа әріптермен мәтін жазу, сұрақтарға жауап жазу;

2) оқыған мәтіннің мазмұнын түсіндірмелермен айту;

3) болған және болатын жағдаяттарды қосып толық әңгімелеу;

4) өз бетімен кітап оқу;

5) жолақша мен фишкалардан сөздің сұлбасын құру білігі;

6) талдаудан кейін және алдын-ала талдаусыз қима әріптерден 3-4 сөзден тұратын сөйлем құрау білігі;

7) сөз, сөйлемді дұрыс құрау дағдыларын меңгеру: сөзде әріптер қатар жазылады; сөздерді бөлек жазу,сөйлемнің соңында нүкте қойылады,адам аттары, жануарлардың лақап аттарын бас әріптен жазу.

121. Күтілетін нәтижелер:

1) педагог ұсынған іс-әрекет алгоритмін орындайды;

2) өзі өзінің отбасы, достары, өз мүддесіне қатысты, өзінің қаласы (кент, ауылы) туралы ақпаратпен бөліседі;

3) қатынастық міндеттерге сәйкес сөйлеудің барлық түрлерін пайдаланады;

4) сөздіктегі зат есім, етістік, сын есім, сан есім, есімдік, үстеу, жалғаулық, шылаусөздерді алмаспайтын 25 тақырып бойынша қолданады;

5) сөйлеу этикет түрлерін пайдаланады;

6) белсенді және енжар сөздік қорының көлемі шамамен 1200-1500 сөз;

7) байланыстырып әңгімелеу түрде сұрақтарға жауап береді;

8) өзінің және бөгде адамның сөйлеу тілінің сапасын бағалайды;

9) болған және болатын жағдайларды түсініктемесімен қоса отырып, мәтіндердің мазмұнын айтады;

10) педагогтың көмегімен, топпен және дербес, әңгіменің жалғасын ойлап табады, аяқтайды;

11) сөздерді септікте, жекеше, көпше түрде жіктейді;

12) берілген тақырыпқа байланысты далада, үйде, серуенде, топтағы жағдаяттарға байланысты жоспар бойынша және өзінің қалауымен безендірген әңгіме құрастырады.

5-параграф. Есту арқылы қабылдау мен айтуды қалыптастыруды дамыту

122. Оқыту процесінде сөйлеу тілінің үш түрі (ауызша, ауызша-дактилді, жазбаша) пайдаланылады. Ауызша сөйлеу тілі тиянақтымеңгерілген сөйлеу материалы негізінде тікелей қарым-қатынаста қолданылады. Ауызша-дактилді сөйлеу тілі көлемді әңгімелеуде және құрылымы бойынша күрделі сөздерді тұтынуда қолданылады. Жазбаша сөйлеу тілі - жаңа пікірлер мен сөздерді жазу мақсатында, әңгімелерді жазу кезінде қолданылады.

123. Балалардың қабылдауы үшін төмендегідей дыбысталу көздерін ұсынады:дауыс, дабыл, дауылпаз, металлофон, күйсандық, сыбызғы.Балалар келесі тәсілдердің көмегімен жауап береді): дирижерлау, шапалақ ұру, тарсылдату, буындап айта отырып дыбысталатын ойыншықтарда ойнау;дауыстық реакция; геометриялық формалар, фишкалар, қағаздар жолақтардың көмегімен ритмді қою.

124. Оқудың бесінші жылында сөйлеу тілінің фонетикалық жағын нақтылау жалғасады; сөзді дәлме-дәл айту дағдылары жетілдіріледі; фразалық сөйлеу тілі дамиды, өз бетінше ауызша қарым-қатынас жандандырылады.

Параграф 6. 1 -жартыжылдық

125. Тілдік емес дыбыстау:

1) есту арқылы сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажырату;

2) оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажырату;

3) есту арқылы қазақтың ұлттық әуендерін, әндерін ажырату;

4) есту арқылы қайталанатын 2-3 буынды ырғақты ажырату;

5) жануарлар мен құстардың дауыстарын ажырату (4-5тен таңдау бойынша).

126. Тілдік дыбыстау:

1) сөйлеу тіліне деген белсенді ырықты зейіннің болуы, қаратып айтылған сөзді тыңдау, әрі оның мазмұнын түсіну, өзінің және өзгелердің сөйлеу тіліндегі қателерді есту;

2) есту арқылы екі буынды тапсырмаларды нұсқау бойынша орындау;

3) естіп-көріп қабылдау арқылы екі буынды тапсырмаларды нұсқау бойынша орындау;

4) өлеңдер мен мәтіндерді тану;

5) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды тану;

6) балаларға арналған таныс өлеңдер мен әндерді тану;

7) педагогтің сөйлеу тілінің дыбыс күшін, биіктігін, қарқынын анықтау;

8) мәтіннің мазбұны бойынша сұрақтарға жауап беру;

9) есту арқылы ерлер, әйелдер және балалардың дауыстарын ажырату;

10) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды ажырату;

11) телехабарлар, мультфильмдер көруде, экскурсия барысында сөйлеу материалын тану.

127. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) сөздер мен сөз тіркестері материалында дауысты дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) сөздер мен сөз тіркестері материалында дауыссыз дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

3) сөздер мен сөз тіркестері материалында дауысты, дауыссыз дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

4) әр түрлі ұйқастағы өлең, тақпақтардың айтылу қарқынын өзгерту;

5) қатты дауысты бірте-бірте сыбдырға дейін әлсірету;

6) сыбдырды бірте-бірте өте қатты дауысқа дейін күшейту;

7) дұрыс айтылатын дыбыстардан тұратын құрылымы бойынша күрделі сөздерді айтудағы қиындықтарды жеңу;

8) жаңылтпаштардың айтылу қарқынын өзгертіп айту;

9) өтініш, шаттық, таң қалу, ауырсыну, айыптау, түрткі салу, сұрақ қоюмен байланысты сөз тіркестерін интонациямен айту;

10) дауысты дыбыстарды, буындарды ақырын, өте ақырын, сыбырлап айту;

11) сөйлеуде диафрагмалды тыныс алуды және ауызбен ұзақ дем шығаруды дербес бақылау;

12) сөзде логикалық екпінді бөліп көрсету;

13) дербес сөйлеу тілінде меңгерілген дағдыларды қолдану білігі;

14) сөздер мен сөз тіркестерін әр түрлі күштегі дауыспен айту.

128. Күтілетін нәтижелер:

1) есту арқылы екі буынды тапсырмаларды нұсқау бойынша орындайды;

2) өтініш, шаттық, таң қалу, ауырсыну, айыптау, түрткі салу, сұрақ қоюмен байланысты сөз тіркестерін интонациямен айтады;

3) айтылу қарқынын, күшін өзгертеді;

4) балаларға арналған таныс өлеңдер мен әндерді таниды;

5) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды таниды;

6) естіп-көру арқылы таныс өлеңдер мен мәтіндерді таниды;

7) сөйлеу тілінің дыбыс күшін, биіктігін, қарқынын таниды;

8) мәтіннің мазбұны бойынша сұрақтарға жауап береді;

9) жаңылтпаштарды айтады;

10) дұрыс айтылатын дыбыстардан тұратын құрылымы бойынша күрделі сөздерді айтады;

11) қайталанатын 2-3 буынды ырғақты ажыратады;

12) жануарлар мен құстардың дауыстарын ажыратады (4-5тен таңдау бойынша);

13) ерлер, әйелдер және балалардың дауыстарын ажыратады;

14) сөйлеу тілін, вокалды, аспаптық музыканы ажыратады;

15) оркестрлік, хормен және жеке орындауды ажыратады;

16) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды ажыратады;

17) сөздік және логикалық екпінді сақтайды.

7-параграф. 2 - жартыжылдық

129. Тілдік емес дыбыстау:

1) есту арқылы жануарлардың дауыстарын ажырату;

2) музыкалық шығармаларды танып, ажырату;

3) есту арқылы күрделі ырғақты, әуеннің ырғағын тану;

4) таныс әндерді тану, қосылып айту.

130. Тілдік дыбыстау:

1) нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындау;

2) "мен және менің отбасым" тақырыбы бойынша тілдік материалды тану;

3) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті (шот) ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды тану;

4) сурет, ертегі, үйдегі оқиғаларға байланысты мәтіндер бойынша сұраққа жауап беру;

5) ерлер, әйелдер және балалардың дауыстарын ажырату;

6) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті (шот) ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды ажырату;

7) таныс өлеңдер мен мәтіндерді тану;

8) есту арқылы таныс мәтіндерді тану;

9) мәтін бойынша сұраққа жауап беру (есту арқылы);

10) есту арқылы таныс өлеңдер мен мәтіндерді тану;

11) есту арқылы 2-3 сөйлемнен тұратын мәтінді ажырату.

131. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру:

1) сөздер мен сөз тіркестері материалында дыбыстарды машықтандыру (автоматтандыру);

2) сөздер мен сөз тіркестері материалында дауысты, дауыссыз дыбыстарды айыру (дифференциациялау);

3) әртүрлі ұйқастағы өлең, тақпақтардың айтылу қарқынын өзгерту;

4) дауыстың күші, қарқыны, биіктігін өзгерту;

5) сөздер мен сөйлемдерді орфоэпияның нормаларын саптап, шынайы дыбыстауға жақын қарқынмен бірге қосып айту;

6) сөйлеуде сөздік және логикалық екпінді сақтау;

7) дербес сөйлеу тілінде меңгерілген дағдыларды қолдану білігі;

8) сөйлеу тілінде барлық дауысты, дауыссыз дыбыстарды пайдалану (жіңішкелікті және аффрикаттарды қоспағанда), дифтонгтар.

132. Күтілетін нәтижелер:

1) есту арқылы нұсқаулықтар мен тапсырмаларды орындайды;

2) сөздер мен сөйлемдерді орфоэпияның нормаларын сақтап, шынайы дыбыстауға жақын қарқынмен бірге қосып айтады;

3) таныс өлеңдер мен әндерді таниды;

4) есту арқылы таныс өлеңдер мен әндерді таниды;

5) есту арқылы 2-3 сөйлемнен тұратын мәтінді ажыратады;

6) сабақ, балалардың іс-әрекеті, есепті (шот) ұйымдастыруға қатысты тілдік материалды ажыратады;

7) сурет, ертегі, үйдегі оқиғаларға байланысты мәтіндер бойынша сұраққа жауап береді;

8) дауыстың күші, қарқыны, биіктігін өзгертуді біледі;

9) тілдік материалды бірге, айқын екпінмен, артық дыбыссыз, бір қарқынмен, орфоэпияның нормаларын сақтап, шынайы дыбыстауға жақын айтады;

10) ерлер, әйелдер және балалардың дауыстарын ажыратады;

11) жануарлардың дауыстарын таниды, ажыратады;

12) есту арқылы таныс мәтіндерді ажыратады;

13) есту арқылы күрделі ырғақты, әуеннің ырғағын ажыратады;

14) таныс әндерді таниды, қосылып айтады;

15) дербес сөйлеу тілінде меңгерілген дағдыларды еркін қолданады;

16) сөйлеуде барлық дауысты, дауыссыз дыбыстарды қолданады (жіңішкелікті және аффрикаттарды қоспағанда), дифтонгтар.

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 4-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 5-қосымша

Зерде бұзылысы бар балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Зерде бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарлама мақсаты: зерде бұзылысы бар балалардың эмоционалды, зияткерлік және әлеуметтік дамуы үшін жағымды жағдай жасау және олардың тұлғалық оң қасиеттерін қалыптастыру.

3. Бағдарлама міндеттері:

1) бала өмірін қорғауды және денсаулығын нығайтуды қамтамасыз ететін заттық-әрекеттік даму ортасын құру;

2) бала бойында адамдармен және қоршаған орта заттарымен әрекеттесу сияқты әлеуметтік тәжірибені меңгеру тәсілдерін қалыптастыру;

3) балаларда қоршаған орта туралы білім жүйесі мен жалпылама түсініктерін қалыптастыру, танымдық белсенділігін дамыту;

4) әрбір жасерекшелік кезеңге тән балалар іс-әрекетінің барлық түрлерін қалыптастыру;

5) баланың жеке ерекшелігі мен мүмкіндіктерін ескере отырып, мектепте оқуға дайындау.

4. Бағдарлама мектепке дейінгі жастағы баланың дене және психикалық денсаулығын нығайтуға, оқытудың тәрбиелік, түзетушілік және білім беру міндеттерінің тұтастығын қамтамасыз етеді.

5. Оқу бағдарламасында күтілетін нәтижелер оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған.

6. Бағдарлама мазмұны балалардың психологиялық-физиологиялық даму кезеңдерін қамтиды:

1) бірінші кіші топ (2 - 3 жастағы балалар);

2) екінші кіші топ (3 - 4 жастағы балалар);

3) ортаңғы топ (4- жастағы балалар);

4) мектепке дейінгі ұйымдағы ересектер тобы (5- 6 жастағы балалар);

5) жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы(6 - 7 (8) жастағы балалар).

7. Бағдарлама зерде бұзылысы бар балаларға арналған арнайы мектепке дейінгі ұйымдар үшін ұсынылады.

2-тарау. Бірінші кіші топ (2 - 3 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

8. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны - дене шынықтыру, мәдени-тазалық дағдылары ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

9. Мақсаты дененің қалыпты өсуін, баланың жеке типологиялық ерекшеліктеріне қарай омыртқасын және толыққанды денесін дамытатын жағдайлармен қамтамасыз ету, жеке гигиеналық бастапқы дағдыларды қалыптастыру болып табылады.

10. Міндеттер:

1) жалпы қимылдық икемділіктерді, еркін түзімдегі, берілген бағыттағы жүру мен жүгіру дағдыларын қалыптастыру;

2) шапшаң қимылды ойындарға және ойын жаттығуларына қатысуға эмоциялық әсер мен ынтасын шақыру;

3) өзінің қимылын үйлестіруге, әрекеттің бағыты мен сипатын тәрбиешінің сигналы мен командасына сәйкес өзгертуге үйрету;

4) ептілікті дамыту, мүсінді қалыптастыру;

5) тамақтану және қарапайым гигиеналық процедураларға баланың қатысуын ынталандыру(ересек адамның көмегімен);

6) өзіне-өзі қызмет ету барысында қарапайым қарым-қатынас әрекетін қалыптастыру.

2-параграф. 1-жартыжылдық

11. Дене шынықтыру негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру:тәрбиешінің артынан және тәрбиешіге қарай топ болып жүру; арқан бойымен тәрбиешінің артынан бірінің соңынан бірі және арқанды қолымен ұстап өздігінен жүру, арқаннан жасалған түзу жол бойымен жүру;

2) жүгіру: тәрбиешінің артынан топ болып жүгіру, "аюдан" қашу, "қоянға" қарай жүгіру; бетін залға қаратып қабырға бойы тұрған бастапқы қалыптан зал бойымен қарама-қарсы қабырғаға қарай топтасып жүгіру;

3) секіру: ересекпен бірге тізесін ырғақты бүгуді орындау; педагогтың, бірі бірінің қолынан ұстап аяқтың ұшымен секіру;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру; тұрған және отырған қалыпта допты екі қолымен домалату (0,5-1 метр қашықтықта); допты тәрбиешіге лақтыру; ойыншыққа, бір-біріне лақтыру; допты екі қолымен ұстау, құлап қалған допты көтеру, үлкен, кіші доптарды еңістен домалату;

5) еңбектеу, өрмелеу; ойыншыққа қарай түзу сызық бойымен еңбектеу; еденге салынған (ені 30-35 см.) кілем, тақтайша бойымен еңбектеу; лентаның, доғаның (биіктігі 70 см.) астымен еңбектеп өту; жерде жатқан заттардан (бөренеден) өрмелеп өту;

6) тепе-теңдік сақтау: шектелген кеңістік бойымен, бір ұшы еденнен 15-20 см. биіктікке көтерілген (ұзындығы 1,5-2м., ені 20-25 см.) еңіс тақтай бойымен жүру және онымен төмен түсу; ішінен бүйіріне, арқасына, арқасынан бүйіріне, ішіне қарай аударылу;

7) жалпы дамытушы жаттығулар: жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - бұрылу (оңға-солға), алға-артқа шалқаю; қол қимылы - алға, жан-жағына, алға, иыққа, белге қою, кеуде тұсында айқастыру, жанына қарай созу, кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу, саусақтарды жұдырыққа түю және жазу; қолды белге қойып, бір аяқты топылдату; екі аяқты топылдату.

12. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға ынта білдіреді;

2) жаттығуларды педагогтың әрекетіне еліктей отырып орындайды;

3) тәрбиешінің артынан топтасып жүреді;

4) допты лақтырады;

5) жол бойымен және ізін баса жүреді;

6) кілем, тақтай бойымен еңбектейді;

7) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді;

8) ішінен бүйіріне, арқасына, арқасынан бүйіріне, ішіне қарай аударылады.

13. Мәдени-гигиеналық дағдылары:

1) тамақтану дағдыларын қалыптастыру: үстел басында өз орнымен танысу және оны есте сақтау; қажет болған жағдайда тамақтануға арналған арнайы алжапқыштарды киюін үйрету; тостағанды ұстай алу білігін қалыптастыру, арнайы екі тұтқасы бар тостағандар қолданылады; балаларда өздігінен тамақ қабылдауды, өздігінен қасық ұстаудыниеттендіру; тамақ ішіп болған соң үстел басынан тұруды балаларға үйрету;

2) тазалық дағдыларын қалыптастыру: балаларды гигиена заттарымен сабын, орамал, тарақ, бет орамалы және оларды қолдану мүмкіндіктерімен таныстыру; ересек адамның көмегімен қол жууды үйрету (алақанды бір-біріне үйкелеу);

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру: өзінің киімін сақтау орнымен, киімге арналған шкафпентанысу; тамақ ішер алдында және дәретханаға барған соң ересектің бақылауында міндетті түрде қол жуу дағдысын қалыптастыру; ересек адамның көмегімен қолды орамалмен сүрте білуін үйрету; баланың түбекке сұрану дағдысын бекіту;

4) киіну және шешіну дағдыларын қалыптастыру: балаларды киіндіру және шешіндіруге қатыса білуін үйрету: қолды алға созу және көтеру, аяқты түсіру және көтеру.

14. Күтілетін нәтижелер:

1) үстел басында өз орнын есте сақтауды;

2) ересектің бақылауымен және жартылай көмегімен үстел басына отыра және шыға алады;

3) гигиенаның негізгі заттарын: сабынды, орамалды, тарақты сәйкестендіре алады;

4) ересек адамның көмегімен қарапайым жуыну әрекеттерін орындайды(алақанды бір-біріне уқалайды);

5) ересектің көмегімен қолды орамалға сүрте алады;

6) тамақтанудың қарапайым әрекетін орындайды: ересектің көмегімен тостағанды ұстайды,қасықты қолдануға тырысады;

7) киіндіруге және шешіндіруге қатысады;

8) қажеттілігі бойынша түбекке сұрана алады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

15. Дене шынықтыру негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру: зал бойымен топтасыпқарама-қарсы қабырғаға дейін жүруге;арқаннан және биік емес заттардан (биіктігі 5 см) аттай жүруге; еденге қойылған арқан бойымен бірінің соңынан бірі жүруге, еденге қойылған баудың бойымен түзу жол бойынша жүруге; еденге жайылған мата (ені 30 см) үстімен жүруге үйрету;

2) жүгіру: зал бойымен қарама-қарсы қабырғаға қарай топтасып жүгіруге; бір-бірінің артынан көрсетілген бағыт бойынша жүгіруге; тәрбиешінің артынан бір-бірден, топтасып жүгіруге үйрету;

3) секіру: педагогтың, бірінің бірі қолынан ұстап, аяқтың ұшымен секіруге үйрету;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру: допты тәрбиешіге, бір-біріне лақтыруға; шарларды (0,5-1 м қашықтықта) бір-біріне сырғытуға; әуе шарын лақтыруға және ұстап алуға; допты екі қолымен шеңберге лақтыруға үйрету;

5) еңбектеу, өрмелеу: гимнастикалық қабырға бойымен еркін тәсілмен өрмелеуге; түсті сызықтар арасындағы жол бойымен кедергілерден өте еңбектеуге; еден бойымен еңбектеуге; арқанның астымен өрмелеп өтуге үйрету;

6) тепе-теңдік сақтау: шектелген кеңістік бойымен, бір ұшы еденнен 15-20 см биіктікке көтерілген (ұзындығы 1,5-2,0 м, ені 20-25 см) еңіс тақтай бойымен жүруге және ересектің көмегімен онымен төмен түсуге; ішінен бүйіріне, арқасына, арқасынан бүйіріне, ішіне қарай аударылуға үйрету;

7) жалпы дамытушы жаттығулар: жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - оңға-солға бұру, алға-артқа иілу; қол қимылы - алға, жан-жағына, жоғарыға, иыққа, белге қою, кеуде тұсында айқастыру, жанына қарай созу; кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу; саусақтарды жұдырыққа түю және жазу; қолды белге қойып, бір аяқты топылдату; екі аяқты топылдату.

16. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға ынта білдіреді;

2) жаттығуларды педагогтың әрекетіне еліктей отырып орындайды;

3) тәрбиешінің артынан топтасып жүреді, жүгіреді;

4) бірінің артынан бірі көрсетілген бағыт бойынша жүгіреді;

5) допты лақтырады;

6) жол бойымен және ізін баса жүреді;

7) тақтайдан секіреді;

8) педагогтың қолынан ұстап аяғының ұшымен секіреді;

9) кілем, тақтай бойымен еңбектейді;

10) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді.

17. Мәдени-тазалық дағдылары:

1) тамақтану дағдыларын қалыптастыру: өздігінен орындыққа (өз орнына) отыру және тұра білуін қалыптастыру; тостаған, қасық ұстай алуы дағдысын жетілдіру;

2) тазалық дағдыларын қалыптастыру: санитария және тазалық заттарын тани алуын қалыптастыру; ересек адамның бақылауымен қол жууға ағып жатқан суға қолын тосуға, алақанды бір-біріне үйкелеуге үйрету; ересек адаммен ұсынылған ашылған беторамалына сүртіне алуын үйрету; балада түбекке сұрана алуын, өз түбегінің тұрған орнын білуін, өз түбегіне ғана отыруын бекіту;

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру: балаға ересектің көмегімен сурет бойынша өз шкафын таба алуын үйрету; ересектің көмегімен дәретханаға барған соң,тамақтанар алдында және кір болуына қарай қол жуу дағдысын бекіту;

4) киіну және шешіну дағдысын қалыптастыру.

18. Күтілетін нәтижелер:

1) өздігінен және ересектің көмегімен үстел басынан тұрып кете және отыра алады;

2) ересек адамның көмегімен жуынудың қарапайым әрекеттерін орындайды, аққан суға қолын тосады, алақанды бір-біріне үйкелейді;

3) ересектің бақылауымен тостаған мен қасықты ұстай алады;

4) өз түбегінін орнын біледі және тек қана өз түбегіне отырады;

5) ересектің көмегімен сурет бойынша өз шкафын таба алады;

6) ересектің көмегімен киімін шеше алады.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

19. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны сөйлеу тілін дамыту, көркем әдебиет ұйымдастырылған оқу қызметіндеіске асырылады.

20. Мақсаты жақын және таныс адамдармен сөзсіз және сөзбен қарым-қатынас жасауға ынталандыруды қалыптастыру, тыңдау мәдениет дағдыларын, қарапайым ертегілерді және тақпақтарды қабылдауын қалыптастыру, балалар көркем әдебиет шығармаларына және халық ауыз әдебиетіне эмоционалды ілтипатын дамыту.

21. Міндеттері:

1) балалардың сөйлеу тілін дамытуға алдын ала жағдай жасау және тілдік қабілеттіліктерін қалыптастыру;

2) балаларды өзі және жақын ортасы жөнінде қарапайым сұрақтарға жауап беруге үйрету;

3) халық ауыз әдебиетінің түрлерімен: ертегілермен, тақпақтармен, өлеңдерментаныстыру, ертегілерді, тақпақтарды тыңдауға және қабылдауға үйрету;

4) халық ауыз әдебиеті шығармаларының интонациялық мәнерлігін қабылдауын дамыту, сөйлеу тіліне еліктеуін белсендіру;

5) халық ауыз әдебиетіне және көркем шығармаларға қызығушылығын қалыптастыру.

5-параграф. 1-жартыжылдық

22. Сөйлеу тілін дамыту:

1) балаларда сөзсіз қарым-қатынас нысандарын дамыту: серіктестің бетіне көз қырын салу икемі, қарым-қатынас жасау кезінде серіктестің көзіне қарау, көз бен қолдың қимылдарын келістіріп, сілтеу ымын пайдалану;

2) педагогтің нұсқауы бойынша заттарды, ойыншықтарды, дене мүшелерін табу, тану және көрсету білігін үйрету;

3) қарапайым нұсқауларды түсіну және орындау біліктерін қалыптастыру;

4) балаларды "бер", "ал", "бар", "отыр" сөздерін түсіну білігіне үйрету;

5) біржақты диалогты жүргізу икемін бекіту (педагог сюжеттік суреттің мазмұны бойынша сұрақ қояды, ал бала оған ыммен жауап береді);

6) ата-анасын, жақын туыстарын (ана, әке, әже) атау икемін дамыту;

7) сұрақтарға жауап беру икеміне үйрету.

23. Күтілетін нәтижелер:

1) сөзсіз қарым-қатынас нысандарын пайдаланады;

2) ересек адамдардың сөз сөйлеулерін, әңгімелерін, өлеңдерін, тақпақтарын, әндерін тыңдайды және қызығушылық танытады;

3) таныс дауыстарға және былдыр сөздерге еліктеуді жүзеге асырады.

24. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну: мазмұны қолжетімді ертегілерді, өлеңдерді, тақпақтарды тыңдауға, қабылдауға үйрету; оқу кезінде ойыншықтарды, суреттерді (фланелеграфта), үстел үсті театры және саусақ қуыршақтарын қоса көрсету; көркем шығарманың иллюстрацияларымен таныстыру, суреттерді қарауға үйрету;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау: сөйлеу тілінің мәнерлілігін: көркем шығарманың мазмұнына қатысты сұраулы интонацияны қабылдауға үйрету; ертегілердің, ойын-өлеңдердің ырғағына және әуезділігіне қарай эмоциональді әрекет етуге үйрету;

3) әңгімелеу және жаттау:оқу кезінде ақындық шығармаларды кішігірім ойын іс-әрекеттерімен қостау;шығармаларды оқу кезінде еліктеу әрекетін орындауға үйрету, дыбыстық жесттерді қайталауға ынталандыру.

25. Күтілетін нәтижелер:

1) қысқа, қарапайым ертегілерді, тақпақтарды тыңдайды;

2) көркем шығармалардың сұраулы интонациясын қабылдайды;

3) кішігірім ертегілерге, өлеңдерге, тақпақтарға эмоциональді әрекет етеді.

6-параграф. 2-жартыжылдық

26. Сөйлеу тіліндамыту:

1) қаратпа сөйлеу тіліне зейін салып тыңдау икемін дамыту;

2) белгілі заттарды көрсету икеміне үйрету; осы сөздермен алғашқы сөйлемдерді құрастыру икемін қалыптастыру;

3) балаларды "бер", "ал", "бар" сөздерімен фразаларды құрастыру икеміне үйрету; балаларды ойыншықтармен әрекет жасау нәтижелері бойынша сөз сөйлеуге талаптандыру;

4) достарының, қуыршақтардың есімдерін атау икеміне үйрету;

5) дене мүшелердің және киімдердің атауларын түсінуді қалыптастыру;

6) қоршаған әлеммен, таныс тұрмыстық немесе ойын жағдайымен байланысты әрекеттерді көрсету және орындау икемдеріне үйрету;

7) суретте бейнеленген қарапайым әрекеттерді түсіну икемін дамыту.

27. Күтілетін нәтижелер:

1) сөйлеу тілінде айналадағы заттардың атауларын және олармен жасайтын әрекеттерді түсінеді және ажыратады;

2) кейбір дене мүшелері мен киімдердің атауларын түсінеді;

3) ересектердің көмегімен қарапайым сөйлемдерді қолданады;

4) қарапайым сұрақтарға бір сөзбен, ым-ишаратпен немесе дыбыстар кешенімен жауап береді.

28. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну: мазмұны қолжетімді өлеңдерді, тақпақтарды, ертегілерді тыңдауға, қабылдауға үйрету; оқу кезінде ойыншықтарды, үстел үсті театры, саусақ қуыршақтарын, суреттерді (фланелеграфта)қоса көрсету; көркем шығарманың иллюстрацияларымен таныстыру, суреттерді қарауға үйрету;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау: өлең-тақпақтардың интонациясын эмоциональді қабылдауға үйрету, сөйлеу тілінің мәнерлігін: көркем шығарманың мазмұнына қатысты сұраулы интонацияны қабылдауға үйрету; өлеңдердің, тақпақтардың ырғағына және әуезділігіне әрекет ету білігін қалыптастыру; қимыл-қозғалыс пен фонация үйлесімділігінің негізіндеырғақ қатарын құру білігін қалыптастыру;

3) әңгімелеу және жаттау: оқу кезінде кішігірім ақындық шығармаларды ойын әрекеттерімен қостау; шығармаларды оқу кезінде еліктеу әрекетін орындауға үйрету, дыбыстық ым-ишараттарды қайталауға ынталандыру.

29. Күтілетін нәтижелер:

1) қысқа ертегілерді, тақпақтарды тыңдайды;

2) көркем шығармалардың мазмұнындағы сұраулы интонацияны қабылдайды;

3) кішігірім ертегілерге, өлеңдерге, тақпақтарға эмоциональді әрекет етеді.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

30. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны сенсорика, құрастыру ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

31. Мақсаты заттардың қасиеттері мен сапаларын ойын және өнімді әрекетте қабылдауға жағдай жасау, құрастыру процесіне, құрылыс материалдарымен ойынғаоң қарым-қатынасты және қызығушылықты қалыптастыру болып табылады.

32. Міндеттері:

1) көріп, естіп, тактильдік-қимылдық қабылдауын және зейіндідамыту;

2) перцептивтік әрекеттерді қалыптастыру (қарастыру, сипау, суыру, салу);

3) заттардың оңай ерекшеленетін қасиеттерін көру, тактильді-қимыл, есту және дәм сезу арқылы саралауға үйрету;

4) бағдарлаудың іздеу тәсілдерін қалыптастыру;

5) қолдың көру-қимылдық үйлесімділігін дамыту;

6) еліктеу бойынша әрекеттенудің қарапайым дағдыларына үйрету;

7) құрастыру әрекетіне эмоциональді әсер ету және қызығушылық тудыру;

8) құрастыруға арналған әртүрлі материалдармен таныстыру;

9) ересекпен бірге құрылыс материалынан қарапайым құрылыстарды орындауға; ересектің іс-әрекетіне еліктеу бойынша құрылыстармен ойнауға үйрету.

8-параграф. 1-жартыжылдық

33. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:жеке заттарды қабылдау, оларды ортадан ерекшелеу;шымылдықтың алдымен бір жерінен, содан кейін белгілі бір екі жерінен бірізділікпен пайда болатын қуыршақты күту, зейінді қалыптастыру;ересектің әрекетін алдымен затсыз, содан кейін затпен (ойыншықтармен) шығару;таныс заттарды тану (өзінің ойыншығын табу);

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту:белгілі бір аспаптың дыбысталуына әсерін әрекетпен білдіре отырып, екі музыкалық аспаптың (дағыра-сыбызғы) дыбысталуын ажырату;дыбысқа еліктеуге құлақ түріп, дыбысталудың сәйкес ойыншыққа қатысын анықтау;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту:геометриялық пішіндерді (шар, текше) сипау арқылы қабылдау;ересектің әрекетіне еліктеу, үлкен заттарды екі қолымен, кіші заттарды бір қолымен алу; өзара байланысты тура және кері әрекеттерді орындауға үйрету (жаю-жинау, алу-салу, бірінен алып, екіншіге қою).

34. Күтілетін нәтижелер:

1) заттарды сезімталдықтың әртүрлі түрлерін тексеруге қатыстыра отырып қарастырады;

2) жақын ортадағы заттарды көру арқылы таниды;

3) геометриялық пішіндерді (шар, текше) сипау арқылы ажыратады;

4) ересектің әрекетін заттармен (ойыншықтармен) шығарады;

5) әрекеттерді ойыншықтармен (жаяды-жинайды, алады-салады, апарып қояды) орындайды;

6) екі музыкалық апспаптың дыбысталуын ажыратады.

35. Құрастыру:

1) балалардың көзінше орындалатын құрастыру әрекеті процесінде ересектің әрекетін бақылауға;балаларды ересек адамның жасаған әртүрлі құрылыстарымен ойнауға;құрылыс материалдардың қасиеттерімен (ағаштан, пластмассадан жасалған конструкторлар, жұмсақ модульдер) және бөліктерімен таныстыруға;көлемді пішінді заттарды екі қолымен зерделеу (заттарды сипап сезу) арқылы қабылдауға; құрылыс материалдармен жұмыстың қарапайым ережелеріне үйрету;

2) құрылыс материалдарынан құрастыру:педагогпен бірлесіп құрылыс конструкторынан қарапайым құрылыстар жасау, оларды ойында пайдалану;конструкцияның құлап қалуына адекватты әсері болу, ойынды жалғастыру үшін оны қалпына келтіругеұмтылу; ойында құрылыс жиынтықтарының элементтеріналмастырушы заттар ретінде қолдану;

3) заттық емес құрастыру:еліктеу бойынша топ бөлмесінің кеңістігінде құрылыс конструкторының бір элементінің орнын ауыстыру;

4) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру:2 бөліктен құралатын нысандарды біріктіру және ажырату;

5) конструктор бөліктерін ұстап алу, ұстап тұру, орнын ауыстыру;затты екі қолымен зерделеу (затты сипап сезу)дағдыларын қалыптастыру.

36. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыс конструкторымен ойынға деген әсері жағымды;

2) конструктор бөліктерін ұстап алады, ұстап тұрады, ауыстырып қояды;

3) 2 бөлікті ойыншықтарды біріктіреді және ажыратады;

4) педагогпен бірге құрылыс конструкторынан қарапайым құрылыстар құрастырады.

9-параграф. 2-жартыжылдық

37. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:жеке заттарды қабылдау, оларды ортадан ерекшелеу;шымылдықтың алдымен бір жерінен, содан кейін белгілі бір екі жерінен бірізділікпен пайда болатын қуыршақты күту, зейінді қалыптастыру;ересектің әрекетін алдымен затсыз, содан кейін затпен (ойыншықтармен) шығару;таныс заттарды тану (өзінің ойыншығын табу), педагог атаған ойыншықты ерекшелеу;"осындай", "ондай емес" салыстыру тәсілдерімен түстердің біртектілігі немесе біртекті еместігіне бағдарлай отырып, түстерді ажырату; таныс ойыншықтарды олардың бейнелерімен сәйкестендіру;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту:есту тітіркендіргіштеріне әсері болуы;белгілі бір аспаптың дыбысталуына әсерін әрекетпен білдіре отырып, екі-үш музыкалық аспаптың дыбысталуын ажырату;дыбысқа еліктеуді ажырату, дыбысталудың сәйкес ойыншыққа қатысын анықтау;дыбыстарды тану және нақты бейнелермен сәйкестендіру;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту: көлемді пішіндерді (шар, текше) еліктеу бойынша практикалық әрекеттер арқылыажырату;ересектің әрекетіне еліктеу, үлкен заттарды екі қолымен, кіші заттарды бір қолымен алу; заттардың көлемін (үлкен, кіші) ұстау арқылы қабылдау;өзара байланысты тура және кері әрекеттерді орындауға үйрету (жаю-жинау, алу-салу, апарып қою).

38. Күтілетін нәтижелер:

1) түстерді салыстырады;

2) заттардың көлемін (үлкен, кіші) ажыратады;

3) геометриялық пішіндерді (шар, текше) сипау арқылы ажыратады;

4) заттарды сезімталдықтың әртүрлі түрлерін тексеруге қатыстыра отырып қарастырады;

5) жақын ортадағы заттарды көру арқылы таниды;

6) таныс ойыншығының бейнесін затпен сәйкестендіреді;

7) екі-үш музыкалық аспаптардың дыбысталуын ажыратады;

8) ойыншықтармен әрекеттерді (жаяды-жинайды, алады-салады, апарып қояды) орындайды.

39. Құрастыру:

1) балалардың көзінше орындалатын құрастыру әрекеті процесінде ересектің әрекетін бақылауға;еліктеу бойынша практикалық әрекеттер арқылы заттарды көлемі (кіші, үлкен) бойынша салыстыруға;

2) құрылыс материалдарынан құрастыру:педагогпен бірлесіп құрылыс конструкторынан қарапайым құрылыстар жасау, оларды ойында пайдалану;ойында құрылыс жиынтығының элементтерін заттармен алмастырушы ретінде қолдану;

3) заттық емес құрастыру:еліктеу бойынша топ бөлмесінің кеңістігінде құрылыс конструкторының бір элементінің орнын ауыстыру;көрсету бойынша сатымен қозғалу (жоғары-төмен), топ бөлмесі кеңістігінде (орындықта тұру, жерге түсу: жоғарыда-төменде) қозғалу;

4) таяқшалардан құрастыру:таяқшалардан қаланған пішіндерден таныс заттардытану;

5) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру: сынған ойыншықты "жөндеу" ынтасын шақыру; ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау;

6) конструктор бөліктерін ұстап алу, ұстап тұру, орнын ауыстыру; затты екі қолымен зерделеу (затты сипап сезу) дағдыларын қалыптастыру.

40. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыс конструкторымен ойынға жағымды әсері;

2) конструтор бөліктерін ұстап алады, ұстап тұрады, ауыстырып қояды;

3) педагогпен бірлесіп құрылыс конструкторынан қарапайым құрылыстар құрастырады;

4) бөліктерден бүтін құрастырады, ойыншықты жинастырады;

5) еліктеу бойынша құрылыс конструкторының элементтерінің топ бөлмесі кеңістігіндегі орындарын ауыстырады.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

41. "Шығармашылық" білім беру саласының базалық мазмұны сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

42. Мақсаты бейнелеу әрекетіне қызығушылығын қалыптастыру, кез-келген қолжетімді құралдармен сурет салу, мүсіндеу қалауын қалыптастыру болып табылады.

43. Міндеттері:

1)бейнелеу әрекетіне жағымды эмоционалды әсерді туындату;

2) ересек адамның әрекетін бақылауға, еліктеу бойынша орындауға үйрету;

3) қолдың көру-қимыл координациясын дамыту;

4) түсті, мөлшерін, пішінін көру арқылы қабылдауын қалыптастыру;

5) әртүрлі сурет салу, мүсіндеу, жапсыру құралдарыментаныстыру;

6) еліктеу бойынша сурет салудың, мүсіндеудің қарапайым дағдыларынаүйрету;

7) жапсырмалаусыз жапсырма жасауды үйрету;

8) түрлі материалдармен жұмыс істеудің қарапайым ережелерін таныстыру;

9) музыкалық аспаптарға қызығушылықты дамыту және музыкалық туындыларға эмоционалды ықыластықты тәрбиелеу.

11-параграф. 1-жартыжылдық

44. Сурет салу:

1) балаларды ересектің сурет салу процесін бақылауға балаларды үйрету; ересектің сурет салуға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беру; ересекпен бірге пішіні әртүрлі заттарды зерделеу (нобайы бойымен жүргізу); қағаздың қасиеттерімен, әртүрлі сурет салу құралдарымен: бояу, қарындаш, фломастер, бор, гуашь танысу танысу;

2) дағдыларды қалыптастыру: сурет салу кезінде үстелде дұрыс отыру; ересек адамның көмегімен қарындашты ұстау және көрінетін із салу мақсатында қарындашпен қағаз бетінде жүргізу; ересек адаммен бірге қағаз бетіне әртүрлі құралдармен (саусақпен, қолмен, мақта таяқшамен, қарындашпен, қылқаламмен) дақ, жағу, сызықтың суретін салу; қағаз сүлгіні пайдалану.

45. Күтілетін нәтижелер:

1) әртүрлі жағындыларды, шимайларды сала алады;

2) сурет салудың әртүрлі құралдары туралы түсінігі болады;

3) сурет салғанда үстелде отырады.

46. Мүсіндеу:

1) балаларды ермексаздан, саздан, түсті қамырдан әртүрлі пішіндерді, ыдыс заттарын, ойыншықтарды мүсіндеу процесіндегі ересектің әрекетін бақылауға үйрету;балаларды ересек адамның жасаған бұйымдарымен ойнату;созылымды материалдың қасиеттерімен таныстыру: илеу, кесектерді үзіп алу, біріктіру, бөліктерін жұлу, тура және айналдыра қимылдау арқылы жаю, жалпайту;мүсіндеу алдында зерделеу (заттарды сипап сезу) арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдау;

2) дағдыларды қалыптастыру:сазды, қамырды, ермексазды жұмсарту; саздың, қамырдың, ермексаздың үлкен бөлігінен кіші бөлігін үзіп алу, оларды үлкен кесекке біріктіру;сазды, қамырды, ермексазды алақандар арасында домалақтау;

3) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым ережелерімен таныстыру.

47. Күтілетін нәтижелер:

1) педагогпен бірге және еліктеу бойынша созылымды материалдармен әрекеттерді (умаждайды, үлкен кесектен үзіп алады, оларды үлкен кесекке біріктіреді) орындайды;

2) еліктеу бойынша сазды, қамырды, ермексазды алақандар арасында тура қимылдармен жаяды;

3) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады;

4) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

48. Аппликация:

1) балаларды оқыту:аппликация орындап отырған ересектің әрекеттерін бақылау;таныс ойыншықтарды, заттарды олардың бейнелерімен сәйкестендіру;еліктеу бойынша практикалық іс-әрекет арқылы көлемді пішіндерді (шар, текше) ажырату;еліктеу бойынша практикалық әрекет арқылы заттарды мөлшері (кіші, үлкен) бойынша салыстыру;

2) фланелеграфтағы жұмысдағдыларын қалыптастыру: педагогтың көмегімен қарапайым пішіндерді салу;фланелеграфтағы жұмыс: педагогтың көмегімен қарапайым композияция құрастыру; педагогтың көмегімен қарапайым пішіндерді қағаз бетіне орналастыру.

49. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) дайын пішіндерді фланелеграфта, қағаз бетінде орналастырады;

3) орындалған жұмысқа қуанады.

50. Музыка:

1) музыканы тыңдау:әртүрлі сипаттағы (байыпты, көңілді, шапшаң қимылды, сергек) музыкаға деген эмоционалды үн қатуға тәрбиелеу;өлеңнен үзіндіні тыңдай білуді дамыту;

2) ән айту:өлең сөздерін тыңдай білуді қалыптастыру;қосылып айтуды және музыканың сүйемелдеуімен дыбысқа еліктей білуді қалыптастыру;

3) музыкалық-ырғақтық қозғалыстар:музыкаға деген әсерін құлақ түруімен және ырғақты қимылмен білдіру; зал кеңістігінде бағдарлау, музыканың сүйемелдеуімен жүру;ересектердің көрсеткен қарапайым қимыл дағдыларын (қол шапалақтау, аяғын тыпырлату) қалыптастыру;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар:музыкалық құралдармен: бубенмен, сылдырмақпен танысу.

51. Күтілетін нәтижелер:

1) музыкалық шығарма сипатын (байыпты және көңілді) ажыратады;

2) өлеңді дыбысқа еліктеу арқылы айтады (ересектермен бірге);

3) ересектер көрсеткен қарапайым қимылдарды орындайды;

4) кейбір музыкалық құралдарды (бубен, сылдырмақ) таниды.

12-параграф. 2-жартыжылдық

52. Сурет салу:

1) балаларды ересектің сурет салу процесін бақылауға үйрету;ересектің сурет салуға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беру;ересекпен бірге пішіні әртүрлі заттарды зерделеу, нобайы бойымен жүргізу;қағаздың қасиеттерімен танысу;сурет салудың әртүрлі құралдарымен: қарындаштармен, бояулармен, фломастерлермен, борлармен, гуашьпен танысу;

2) негізгі түстер туралы білімдерін қалыптастыру, негізгі түстерді қызыл, сары сәйкестендіру;заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы;қолдың қарындашпен, қылқаламмен әрекетінің нәтижесі ретіндегі пайда болатын іздерді байқауға үйрету;

3) сурет салу кезінде үстелде дұрыс отырудағдыларын дамыту;қолына қарындашты ұстау және көрінетін ізді алу үшін онымен қағаз бетінде жүргізу; еліктеу бойынша жағындылардың суретін салу, қағаз бетін толтыру үшін оларды бірнеше рет ырғақты қайталау;түзу үзік сызықтардың суретін салу;ересектің көрсетуі бойынша суретте қарапайым заттар мен құбылыстарды (жаңбыр жауады, жылға ағады) жеткізе білу;қағаз сүлгіні пайдалану.

53. Күтілетін нәтижелер:

1) заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы түсініктері бар;

2) негізгі түстер: қызыл, сары туралы түсініктері бар;

3) әртүрлі жағындының, нүктенің, сызықтардың суретін салады;

4) сурет салғанда үстелде дұрыс отырады.

54. Мүсіндеу:

1) балаларды ермексаздан, саздан, түсті қамырдан әртүрлі пішіндерді, ыдыс заттарын, ойыншықтарды мүсіндеу процесіндегі ересектің әрекетін бақылауға үйрету;балаларды ересек адамның жасаған бұйымдарымен ойнату;созылымды материалдың қасиеттерімен таныстыруды жалғастыру: илеу, кесектерді үзіп алу, біріктіру, бөліктерін жұлу, тура және айналдыра қимылдау арқылы жаю, жалпайтуға;мүсіндеу алдында зерделеу (заттарды сипап сезу) арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдауға үйрету;

2) дағдыларды дамыту:сазды, қамырды, ермексазды жұмсарту; саздың, қамырдың, ермексаздың үлкен кесегінен кіші кесекті үзіп алу; пішін жасау қимылы - жаю; сазды, қамырды, ермексазды алақандар арасында домалақтау, цилиндр пішінді заттарды: таяқшаны, шұжықты мүсіндеу;

3) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым: үстелде дұрыс отыру, жеңді түру, мүсіндеуден кейін қолды жуу ережелерімен таныстыруды жалғастыру.

55. Күтілетін нәтижелер:

1) созылымды материалдармен әрекеттерді (умаждайды, үлкен кесектен үзіп алады, оларды үлкен кесекке біріктіреді) орындайды;

2) пішін жасау қимылын орындайды - педагогпен бірге және еліктеу бойынша жаяды;

3) цилиндр пішінді заттарды (таяқша, шұжық) педагогпен бірге және еліктеу бойынша мүсіндейді;

4) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады, мүсіндегеннен кейін педагогтың көмегімен қолын жуады;

5) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

56. Аппликация:

1) балаларды аппликация орындап отырған ересектің әрекеттерін бақылауға балаларды үйрету;еліктеу бойынша практикалық әрекет арқылы көлемді пішіндерді (шар,текше) ажырату;таныс ойнышықтарды, заттарды олардың бейнелерімен сәйкестендіру;еліктеу бойынша практикалық әрекет арқылызаттарды мөлшері (кіші, үлкен) бойынша салыстыру;түстерді ажырату (қызыл, сары);жазық геометриялық пішіндермен (дөңгелек, шаршы) танысу; қағаздың мүмкіндігі: жыртылуы, оңай умаждалуы туралы түсінікті қалыптастыру;

2) фланелеграфтағы жұмысдағдыларын қалыптастыру:педагогтың көмегімен қарапайым пішіндерді (шар, доп, текше) салу;педагогтың көмегімен қарапайым композияция ("күн мен шырша", "үй мен дуал") құрастыру; педагогтың көмегімен дайын әртүрлі: қызыл, сары түстегі пішіндерді фланелеграфта орналастыру; педагогтың көмегімен таныс пішіндерді қағаз бетіне орналастыру.

57. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) дайын пішіндерді фланелеграфта, қағаз бетінде орналастырады;

3) заттардың мөлшері (кіші, үлкен) туралы түсінігі бар;

4) заттардың негізгі түстері: қызыл, сары туралы түсінігі бар;

5) заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы) туралы түсінігі бар;

6) орындалған жұмысқа қуанады.

58. Музыка:

1) музыканы тыңдау:музыканы аяғына дейін тыңдай білуді қалыптастыру;музыкаға деген қызығушылықты тәрбиелеу;

2) ән айту:әнге қосылу және өлең соңында қайталанатын дыбысқа еліктей білуді қалыптастыру;ересек адаммен бірге өлең айтуды дамыту;

3) музыкалық-ырғақтық қозғалыстар: музыканың сүйемелдеуімен қарапайым ырғақты қимылды қалыптастыру; музыканың сүйемелдеуімен зал ішінде жүру және жүгіру дағдыларын жетілдіру; қарапайым қимылдарды музыканың сүйемелдеуімен орындау дағдыларын қалыптастыру;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: музыкалық құралдармен: қоңыраумен, бубенмен, сылдырмақпен танысу.

59. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс өлеңдерді таниды;

2) өлеңде қайталанылатын сөздерге қосылады;

3) қарапайым қимылдарды музыканың сүйемелдеуімен орындайды;

4) шеңберде орындалатын қарапайым би қимылдарын музыканың сүйемелдеуімен немесе педагогпен бірлесе орындаған өлеңнің мазмұнына сәйкес қайталайды;

5) музыкалық құралдарды (қоңырау, бубен, сылдырмақ) көрсетеді.

3-тарау. Екінші кіші топ (3-4 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

60. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны - дене шынықтыру,мәдени-тазалық дағдылары ұйымдастырылған оқуқызметінде іске асырылады.

61. Мақсаты дененің қалыпты өсуін, баланың жеке типологиялық ерекшеліктеріне қарай омыртқасын дамыту және оның денесін дұрыс қалыптастыру үшін жағымды физиологиялық жағдайлармен қамтамасыз ету, қарапайым мәдени-гигиеналық дағдыларды қалыптастыру болып табылады.

62. Міндеттер:

1) жалпы қимылдық икемділіктерді, еркін түзімдегі, берілген бағыттағы жүру мен жүгіру дағдыларын қалыптастыру;

2) шапшаң қимылды ойындарға және ойын жаттығуларына қатысуға эмоциялық әсер мен ынтасын шақыру;

3) өзінің қимылын үйлестіруге, тәрбиешінің сигналы мен командасына сәйкес іс-әрекет бағыты мен сипатын өзгертуге үйрету;

4) ептілікті дамыту, мүсінді қалыптастыру;

5) балада тамақтану және жуынудың қарапайым дағдыларын дамыту;

6) киіну және шешінудің бастапқы дағдыларын қалыптастыру;

7) өзіне-өзі қызмет ету процесінде құралдармен қарапайым іс-әрекеттерді қалыптастыру.

2-параграф. 1-жартыжылдық

63. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдардықамтиды:

1) жүру:қолдарынан ұстасып, сигнал бойынша тоқтап, шеңбер бойымен жүруге; қол белде, аяқтың ұшымен жүруге; арқаннан жасалған түзу жол бойымен, шеңбер бойымен жүруге; тақтай (ені 30 см, ұзындығы 1,5 м) бойымен жүруге үйрету;

2) жүгіру: зал бойымен қарама-қарсы қабырғаға қарай топтасып жүгіруге; бір-бірінің артынан көрсетілген бағыт бойынша жүгіруге; жол бойымен (ені 30-40 см, ұзындығы 7 м) жүгіруге; тәрбиешінің сигналы бойынша бір-бірден, топтасып жүгіруге үйрету;

3) секіру: педагогтың, бірінің бірі қолынан ұстап секіруге; тәрбиешінің сақтандыруымен және көмегімен тақтайдан (биіктігі 10 см) секіруге үйрету;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру: әрекетті доппен орындау - көлемі мен материалы әртүрлі (үлкен және кіші, үрленген, матадан жасалған, сырты тегіс және бұдыр) доптарды екі қолмен педагогқа, бір-біріне лақтыру; допты екі қолымен тұрған және отырған қалыпта қақпа арқылы (қашықтық - 2 м) домалату;

5) еңбектеу, өрмелеу: ересектің қолдауымен төбешікке шығу және өздігінен түсу; кілем бойымен еңбектеу, бөрене арқылы өрмелеп өту; педагогтың көмегімен гимнастикалық қабырға бойымен өрмелеу және түсу;

6) тепе-теңдік сақтау: шектелген кеңістік бойымен, бір ұшы еденнен 15-20 см биіктікке көтерілген (ұзындығы 1,5-2 м, ені 20-25 см) еңіс тақтай бойымен жүруге және оның бойымен төмен түсуге (ересектің сақтандыруымен және көмегімен орындалады); тәрбиешінің қолынан ұстап ұзын орындық бойымен (биіктігі 20-25 см) жүруге үйрету;

7) сапқа тұру:сапта еркін тұру; арқанды қолымен ұстап тұрып,еденге түзу салынған арқан бойымен тұру;

8) жалпы дамытушы жаттығулар:жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - бұру (оңға, солға), алға қарай иілу, артқа қарай шалқаю; қол қимылы - алға, жан-жағына, жоғарыға, иыққа, белге қою, қолдарын кеуде тұсында айқастыру, жанына қарай созу, кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу; саусақтарды жұдырыққа түю және жазу; қолды белге қойып, бір аяқты топылдату; екі аяғын топылдату; тұрған және отырған қалыпта оңға және солға бұрылу, бір-біріне зат беру, алға еңкею және түзулену, қолдаумен тізесін бүгу, секіру.

64. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға ынта білдіреді;

2) жаттығуларды педагогтың әрекетіне еліктей отырып орындайды;

3) тәрбиешінің артынан топтасып жүреді, жүгіреді;

4) жол бойымен және ізінен жүреді;

5) қол ұстасып шеңбер құрап жүреді; қол белде, аяқ ұшымен жүреді;

6) жол бойымен көрсетілген бағытта бірінің артынан бірі жүгіреді;

7) допты екі қолымен лақтырады;

8) тұрған және отырған қалыпта допты екі қолымен ұстап, қақпа арқылы домалатады;

9) тәрбиешінің көмегімен тақтайдан секіреді;

10) педагогтың қолынан ұстап аяғының ұшымен секіреді;

11) кілем, тақтай бойымен еңбектейді;

12) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді.

65. Мәдени-тазалық дағдылары:

1) мәдени-тазалық дағдыларын дамыту білік пен дағдыларды қалыптастыратын ойындар барысында қамтамасыз етіледі: тамақтану дағдыларын қалыптастыру;тамақтану үшін қажет заттар мен азық-түлікті ажырата алуын үйрету;балаларды қасық және тостағанды сәйкестендіре білуін қалыптастыру;асхана аспаптарын ұстау алу дағдысын дамыту (тостаған, қасық);

2) тазалық дағдыларын қалыптастыру: жуыну алдында бірнеше әрекеттер жолымен киімнің жеңін бүктеу керектігін;ересек адамның көмегімен шүмекті ашуға және жабуға;ересектің көмегі арқылы тамақтанар алдында және дәретханадан кейін қол жуу керектігін, алақанымен беттің төменгі бөлігін жуу керектігін үйрету (қолды сулау, алақанды бір-біріне үйкелеу, сабын көбігін сумен шаю); ересек адамның көмегімен қол және бетті сүрте білуін үйрету;ересектердің көмегімен айна алдында шаш тарай ала білуін үйрету; өздігінен шалбарды шешу және түбекке отыру білігін қалыптастыру;балаларға дәретхана қағазын қолдануды үйрету (ересектің бақылауымен);

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру: балалардың өзінің киімі тұратын шкафты, үстел басындағы орнын, киімін сақтауға арналған шкафты білуін бекіту (ересектің бақылауымен); тамақ ішіп боған соң "рақмет" айтуды үйрету; дәретхананы дер кезінде қолдана білуін қалыптастыру (ересектің ескертуі және дәретханаға апаруы бойынша);

4) киіну және шешіну дағдыларын қалыптастыру: балаларды сурет бойынша өз шкафын таба алуына үйрету (ересектің көмегімен, көрсету немесе ауызша нұсқаулық бойынша);балаларды киіндіру және шешіндіруге қатыса білуін үйрету: ересекпен (ересектің көмегімен) ағытылған (байланған) киімді шешу, оны орындыққа бүктеп қою.

66. Күтілетін нәтижелер:

1) тамақтану үшін қажетті заттар мен азық-түлікті ажырата алады (жеуге жарамды және жарамсызын);

2) ересек адамның көмегімен шүмекті аша және жаба алады;

3) өзінің киімі тұратын шкафты, үстел басындағы орнын, киімін сақтайтын орынды таниды (ересектің бақылауымен);

4) ересектердің көмегімен айна алдында шаш тарау бойынша бірлескен әрекет жасайды;

5) ересектің ескертуі және дәретханаға апарумен дәретхананы дер кезінде қолданады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

67. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру:қолдарынан ұстасып, сигнал бойынша тоқтап, шеңбер бойымен жүру; қол белде, аяқтың ұшымен жүру; арқаннан жасалған түзу жол бойымен жүру; бір-бірден, шағын топпен және барлығы түзу бағытта жұптасып, қол ұстасып жүру;

2) жүгіру: зал бойымен қарама-қарсы қабырғаға қарай топтасып жүгіру; бір-бірінің артынан көрсетілген бағыт бойынша жүгіруге; жол бойымен (ені 30-40 см, ұзындығы 7 м) жүгіру; жан-жаққа шашырап жүгіруге, түзу бағытта бір-бірден, топтасып жүгіруге; шеңбер (еденге салынған арқан) бойымен жүгіруге үйрету;

3) секіру: педагогтың, бірінің қолынан біріұстап секіру; тәрбиешінің сақтандыруымен және көмегімен тақтайдан (биіктігі 10 см) секіру; тіректен ұстанып, тұрған орнында секіру дағдыларын қалыптастыру;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру:доптарды (көлемі және фактурасы әртүрлі) екі және бір қолымен шеңберге лақтыру; допты 1,5-2 м қашықтықтағы қақпаға домалату; допты тәрбиешіге 50 см қашықтықтан лақтыру; көлемі кіші матадан тігілген доптарды 50 см қашықтықтан себетке лақтыру;

5) еңбектеу, өрмелеу: ересектің қолдауымен төбешікке шығу және өздігінен түсу; еденде жатқан тақтай (ені 30 см, ұзындығы 1,5 м) бойымен еңбектеу; бөрене арқылы өрмелеп өту; гимнастикалық қабырға бойымен еркін тәсілмен өрмелеу және түсу; көрсету бойынша үлкен шеңберден (түзу) еңбектеп өту;

6) тепе-теңдік сақтау:шектелген кеңістік бойымен, бір ұшы еденнен 15-20 см биіктікке көтерілген (ұзындығы 1,5-2 м, ені 20-25 см) еңіс тақтай бойымен жүру және оның бойымен төмен түсу (ересектің сақтандыруымен және көмегімен); гимнастикалық орындық бойымен жүру және тақтай ұшынан секіру; аяғын дұрыс қоя отырып, бір орнында тұрып айналу;

7) сапқа тұру:сапта еркін тұру; еденге түзу етіп салынған арқан бойымен тұру, арқанды қолымен ұстап тұру; арқанның немесе жіптің бойымен бірінің артынан бірі сапқа тұру;

8) жалпы дамытушы жаттығулар (затпен және затсыз):жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - бұру (оңға, солға), алға иілу, артқа шалқаю; қол қимылы - алға, жан-жағына, жоғарыға, иыққа, белге қою, қолдарын кеуде тұсында айқастыру және жанына созу; кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу; саусақтарды жұдырыққа түю және жазу; қолды белге қойып, бір аяқты топылдату; екі аяғын топылдату; тұрған және отырған қалыпта оңға және солға бұрылу, бір-біріне зат беру, алға еңкею және түзулену, қолдаумен тізесін бүгу, секіру;

9) тәрбиешінің әрекетіне еліктеу бойынша шапшаң қимылды ойындар.

68. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға ынта білдіреді;

2) жаттығуларды педагогтың әрекетіне еліктей отырып орындайды;

3) тура бағытта жүреді, жүгіреді;

4) шеңбер бойымен қол ұстасып жүреді; қол белде, аяқ ұшымен жүреді;

5) сигнал бойынша тоқтайды, жол бойымен көрсетілген бағытта бірінің артынан бірі жүгіреді;

6) шеңбер бойымен жүреді, жүгіреді;

7) допты бір және екі қолымен лақтырады;

8) тұрған және отырған қалыпта допты екі қолымен ұстап, қақпа арқылы домалатады;

9) тәрбиешінің көмегімен тақтайдан секіреді;

10) тіректен ұстап бір орнында тұрып секіреді;

11) тақтай бойымен еңбектейді;

12) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді;

13) гимнастикалық қабырғаға шығады және түседі;

14) бір орнында тұрып айналады.

69. Мәдени-тазалық дағдылары:

1) тамақтану дағдыларын қалыптастыру:қасық және тостағанды қолдана отырып, ересектің бақылауымен тамақтана алуды қалыптастыру;балаларды төгіп алмай тостағаннан дұрыс ішуге үйрету;

2) гигиеналық дағдыларды қалыптастыру:ересектің бақылауында шүмекті ашуға және жабуға;ересек адамның көмегімен және көрсету бойынша жуынар алдында жеңінтүру керектігін;сурет бойынша өз орамалын таба білуді балаларға үйрету (ересектің көмегімен, көрсету немесе ауызша нұсқаулық бойынша);санитария және гигиена заттарын (сабын салғыш, тіс щеткасы, тіс пастасы)тани алуын және ажыратуын қалыптастыру;тіс пастасын тіс щеткасына жаға отырып, тіс тазалау, ауыз шаю дағдыларына үйрету (бірлескен әрекет); жуынып болған соң қол және бетті сүрту үшін жайылған орамалмен сүртіну керектігін үйрету;автоматты қол кептіргіш көмегімен қолды кептіру;ересектердің көмегімен айна алдында шаш тарай білуін қалыптастыру (еліктеу бойынша);ересектің көмегімен дәретхана қағазын қолдана білуге үйрету;

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру:тамақтан кейін майлықты қолдана білуге,тамақтанып болған соң алғыс білдіруге үйрету;ересектің бақылауымен және көмегімен орындыққа киімді дұрыстап бүктеуді қалыптастыру;дәретханамен дер кезінде қолдану керектігін бекіту (ересектің ескертуі және дәретханаға апаруы бойынша);

4) киіну және шешіну дағдысын қалыптастыру:балаларды сурет бойынша өз шкафын таба алуына үйрету(ересектің көмегі арқылы, көрсету немес ауызша нұсқаулық бойынша);ересектің көмегімен өз киімін сәйкестендіре білуін қалыптастыру; жабысқақ түймелегіштерді (ересектің жартылай көмегімен) шеше алуды қалыптастыру; жабысқақтар көмегімен түймелейтін, ағытатын, біріктіретіндағдыларды қалыптастыру үшін түрлі ойын модульдері бар жаттығулар.

70. Күтілетін нәтижелер:

1) қасық және тостағанмен қолдана отырып, ересектің бақылауымен тамақтана алады;

2) тостағаннан төгіп алмай ішеді;

3) ересектің бірлескен әрекеттерімен ауыз шаю және тіс тазалау процесіне қатысады;

4) автоматты қол кептіргіш көмегімен қолды кептіре алады;

5) ересектің көмегі арқылы өз киімін сәйкестендіре біледі;

6) ересектердің көмегімен айна алдында шаш тарау дағдысына ие болады (еліктеу бойынша);

7) ересектің көмегімен дәретхана қағазын қолдана біледі;

8) жабысқақ түймелегіштерді ересектің жартылай көмегімен шеше алады.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

71. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

72. Мақсаты балаларда сөйлеу белсенділігін ояту үшін жағдайларды жасау,сөйлеу тілін тыңдау және қабылдау біліктілігін қалыптастыру.

73. Міндеттері:

1) қаратпа сөйлеу тілін зейін салып тыңдау икемін дамыту;

2) балаларға тұрмыста жиі кездесетін заттарды, іс-әрекеттерді, кейбір белгілерді атауды үйрету (ересек адаммен бірлесіп және еліктеу бойынша);

3) сөйлеу тілінің көмегімен өз қажеттіліктерін айта білуін қалыптастыру;

4) балаларды екі-үш сөздерден тұратын қарапайым фразаларды белсенді сөйлеу тілінде қолдануға үйрету;

5) ертегілерді, қарапайым әңгімелерді, өлеңдерді, жұмбақтарды тыңдауға және қабылдауға үйрету;

6) ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардың мазмұнын түсінуге және оқиға барысын қадағалауға үйрету;

7) халық ауыз әдебиет шығармаларындағы мәнерлі интонацияны қабылдау біліктілігін дамыту, сөйлеу тіліне еліктеуін белсендірту.

5-параграф. 1-жартыжылдық

74. Сөйлеу тілін дамыту:

1) суретте бейнеленген іс-әрекеттерді түсіну білігіне үйрету;

2) ойыншықпен әрекет жасау бойынша екі сөзден фразаны құрастыру икемділігін дамыту; өз қажеттіліктерін сөйлеу арқылы білдіру икемділіктеріне үйрету;

3) тұрмыстағы заттарды, әрекеттерді, кейбір белгілерді білдіретін бір, екі, үш буыннан тұратын сөздерді атау икеміне үйрету;

4) балалардың өмірімен және практикалық тәжірибесімен байланысты сұрақтарға жауап беру икеміне үйрету;

5) балалармен тақпақтарды, өлеңдерді, санамақтарды жаттау;

6) бейімделген мәтіндерді тыңдау және олардың суреттерін қарау икемділігіне үйрету.

75. Күтілетін нәтижелер:

1) өз қажеттіліктерін қарапайым сөйлеу тілінде білдіреді;

2) кейіпкерлердің әрекеттерін суреттер бойынша таниды;

3) ересек адамның көмегімен бір немесе екі құрамды сөздердің буындық құрылымын қайталайды;

4) екі сөзден тұратын сөз тіркесін құрастырады;

5) бейімделген мәтіндерді тыңдайды және олардың суреттерін қарайды.

76. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардың мазмұнын тыңдай және қабылдай білуге үйрету;сөйлеу тілінің мүмкіндіктеріне сәйкес қарапайым сұрақтарға жауап беруге үйрету; кітаптағы суреттерді қарауға баулу, таныс заттарды атауға, педагогтың сұрауы бойынша көрсетуге ынталандыру;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау:ертегі мазмұнындағы сұраулы интонацияны, тақпақтардың, өлеңдердің ырғақтылығын қабылдауға үйрету, "кап-кап", "тық-тық" дыбыстық ымдарды қайталауға ынталандыру;

3) әңгімелеу және жаттау:таныс тақпақтардағы негізгі (қайталанатын) сөздерді қайталауға, таныс өлеңдерді,тақпақтарды оқу кезінде сөздерді жалғастырып айтуға үйрету (сөйлеу тілінің мүмкіндіктеріне қарай);

4) лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қорын толықтыру; кейіпкерлердің қимыл-қозғалысын жаңғырту (балапандар жем шоқиды, қоян секіреді).

77. Күтілетін нәтижелер:

1) қысқа ертегілерді, жай әңгімелерді, тақпақтарды, жұмбақтарды тыңдайды және қабылдайды;

2) көркем шығарма мазмұнындағы сұраулы сөйлем интонациясын қабылдайды және түсінеді;

3) ертегі кейіпкерлерінің әрекеттеріне және дыбыстауына еліктейді;

4) шығарма мазмұнын эмоциональді қабылдайды және оған ынтасын байқатады.

6-параграф. 2- жартыжылдық

78. Сөйлеу тілін дамыту:

1) балаларды суреттерге қарап екі сөзден тұратын фразаларды құрастыру икеміне үйрету;

2) қимылдарды көрсету және іс-әрекетті бейнелейтін суреттер бойынша сипаттау икеміне үйрету (ересек адамның көмегімен екі-үш сөзден тұратын фразаны құрастыру);

3) топтағы балалардың өміріндегі шынайы жағдайлар нәтижелері бойынша құрастырылған қарапайым әңгімелерді түсіну икеміне үйрету;

4) ересек адамдардың көмегімен заттардың кеңістіктегі орналасуын анықтаумен байланысты нұсқауларды орындау икеміне үйрету;

5) жіктеу есімдіктерін етістіктермен сәйкестендірудің алғашқы дағдыларын қалыптастыру (мен отырмын, сен отырсың, ол отыр).

79. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның көмегімен заттардың кеңістіктегі орналасуын анықтаумен байланысты нұсқауларды орындайды;

2) жіктеу есімдіктерінің етістіктермен сәйкестендірудің алғашқы дағдылары бар;

3) қарапайым сөйлеу нұсқаулары бойынша іс-әрекеттерді орындайды, өзі және жақын ортасы жайында қарапайым сұрақтарға жауап береді.

80. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:ертегілердің, әңгімелердің, өлеңдердің мазмұнын тыңдай білуге үйрету, ертегілердің мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап беруге үйрету (қуыршақ қолғаптарды, ойыншықтарды қолдана отырып);кітаптағы суреттерді қарауға баулу, таныс заттарды атауға, педагогтың сұрауы бойынша көрсетуге ынталандыру;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау:шығармадағы бұйыру интонациясын қабылдауға үйрету;халық ауыз әдебиетінен өлеңдерді ырғағы мен әуезділігі бойынша тануға үйрету; кейіпкерлердің қимыл-қозғалысына, дыбыстауына еліктеуге үйрету;

3) әңгімелеу және жаттау:таныс тақпақтарды қайталауға, таныс туындыларды айтуға қажетті күрделі емес сөздерді жалғастырып айтуға (сөйлеу тілінің мүмкіндіктерін ескеріп), қысқа өлеңдерді жаттауға үйрету.

81. Күтілетін нәтижелер:

1) ертегілердің, өлеңдердің, тақпақтардың мазмұнын тыңдайды және қабылдайды;

2) кішігірім тақпақтарды, өлеңдерді жатқа біледі;

3) кейіпкерлердің қимылдарына және дыбыстауына еліктейді;

4) шығарма мазмұнына эмоциональді түрде ілтипатын көрсетеді.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

82. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - математикалық ұғымдарды қалыптастыру, сенсорика, құрастыру, жаратылыстану ұйымдастырылған оқу қызметіндеіске асырылады.

83. Мақсаты заттардың қасиеттері мен сапасын ойын және өнімді әрекетте қабылдауға жағдай жасау, сәйкестендіруге, салыстыруға, әртүрлі көптіктер мен көптіктердің элементтері арасындағы сәйкестікті жасауға үйрету, құрастыру процесіне жағымды қатынасты және қызығушылығын қалыптастыру, қоршаған әлем туралы қарапайым білімдерінқалыптастыру болып табылады.

84. Міндеттері:

1) балалардың әртүрлі көптіктермен практикалық әрекеттер тәжерибесін жинауына жағдай жасау;

2) заттармен және үздіксіз көптіктермен белсенді әрекеттену негізінде қабылдауды (көру, есту, тактильдік-қимылдық) дамыту;

3) қоғамдық тәжірибені (еліктеу бойынша, үлгі бойынша әрекеттер) меңгеру тәсілдерін қалыптастыру;

4) бағдарлаудың практикалық тәсілдерін (байқап көру, өлшеп көру) қалыптастыру;

5) заттарды берілген белгі бойынша ерекшелеуге және топтастыруға үйрету;

6) әртүрлі талдауыштармен санамай-ақ қабылданатынкөптіктердің санын салыстыруға үйрету;

7) геометриялық пішіндер туралы түсініктерді қалыптастыру;

8) заттардың шамасы туралы түсініктерді қалыптастыру;

9) ересектермен бірге және үлгі бойынша құрылыс материалынан қарапайым құрылыстарды орындауға үйрету;

10) тірі және өлі табиғат, табиғаттағы тәртіп ережелері және қарапайым өзара байланыстар туралы білімдерін қалыптастыру;

11) практикалық әрекет процесінде көкөністер мен жемістер туралы түсініктерін қалыптастыру.

8-параграф. 1-жартыжылдық

85. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандық түсініктерді қалыптастыру:дискретті көптіктермен (заттармен, ойыншықтармен) практикалық әрекеттер;үздіксіз көптіктермен (су, құм, жарма, сусымалы заттар) практикалық әрекеттер;біртекті заттардан көптік құрастыру және көптіктерді жеке заттарға бөлу (педагог "тағы", "көп", "барлығы", сөздерін пайдалана отырып, балалардың әрекеттерін айтып тұрады), еліктеу бойынша топтан "бір және көп"; заттарды бөлу;

2) дискретті және үздіксіз көптіктерді саны бойынша ажырату: "көп - аз";үздіксіз көптіктердің санын "бос-толық" анықтау;

3) сөзбен ("көп", "аз", "біреу") немесе сөзсіз (сәйкес ым-ишараттың көмегімен) жауап бере отырып, "қанша?" сұрағын түсінуге үйрету;

4) екі тең (тең емес) топ заттарын салыстыру;еліктеу бойынша бір текті көптіктен 1, 2 затты ерекшелеу;

5) көлем:заттың көлемін анықтау және бірін біріне салу және жанына қою тәсілдерін пайдаланып көлемі бойынша заттарды салыстыру (үлкен, кіші);

6) геометриялық фигуралар:дөңгелек пішінді заттарды анықтау; заттарды пішініне (шар) қарай топтастыру;

7) кеңістікте бағдарлау:берілген бағыт бойынша:алға, артқа, солға, оңға (ересек адамның көмегімен)қозғалу; нұсқау бойынша заттың орналасу орнын анықтау.

86. Күтілетін нәтижелер:

1) еліктеу немесе үлгі бойынша бір текті немесе әртүрлі элементтерден көптік құрайды;

2) топтан "бір", "көп" заттарды ерекшелейді;

3) үздіксіз көптіктің санын: "бос-толық" анықтайды;

4) дискретті және үздіксіз көптіктерді саны бойынша: "көп - аз" ажыратады;

5) еліктеу бойынша бір текті заттар көптігінен 1, 2 затты ерекшелейді;

6) геометриялық фигураны: дөңгелекті ажыратады;

7) берілген бағыт бойынша: алға, артқа, солға, оңға қозғалады(ересек адамның көмегімен);

8) ересек адамның ұйымдастырушы және бағыттаушы көмегімен жұптық сәйкестікті анықтау тәсілімен элементтерінің саны бойынша тең көптіктерді құрайды.

87. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:ұсынылған 2-3 үлгінің шегінде заттарды олардың бейнелерімен сәйкестендіру;ойын бөлмесінің әртүрлі жерлерінде орналасқан жұп заттарды табу;педагогтың үстеліндегі екі ойыншықтың ішінен таңдау арқылы ойыншықтарды қабылдау; көлемдері бірдей, бірақ пішіндері әртүрлі (дөңгелек, шаршы) қораптарға қақпақтаңдау, байқау арқылы қақпақтың пішінінің қорап пішініне қатысын сәйкестендіру;түстерді (қызыл, сары) ажырату;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: еліктеу бойынша әртүрлі музыкалық аспаптардың дыбысталуына (дағараның дыбысы бойынша жүру, бубеннің дыбысына қол шапалақтау) жауап ретінде әртүрлі қимыл реакцияларын шығару; дыбысқа еліктеуді оларға сәйкес 2-3 суреттердің ішінен таңдай отырып, сәйкестендіру арқылы жіктеу; ойыншықты оған сәйкес дыбысқа еліктеумен сәйкестендіру; фонетикалық талдаусыз буын құрамы әртүрлі сөздерді ажырату;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту:таныс ойыншықтарды үлгісін көрсетпей-ақ сөз бойынша сипап сезіптаңдау, 2 заттан таңдау;көлемді пішіндерді (шар, текше) ажырату, үлгісін көрсете отырып, көру арқылы 2 шардан (үлкен, кіші) таңдау жасау;заттарды сипап сезіп, ажырату (үлкен, кіші), заттар мен нысандарды "дымқыл" - "құрғақ" (сүлгі, ыдыс, шөп, жер) белгілері бойынша жіктеу; заттар мен нысандардың температурасын "ыстық" - "суық" (ыдыс, су, құм) белгілері бойынша ажырату;

4) дәм сезуді дамыту:ыстық және суық тамақ туралы түсінікті қалыптастыру;ыстық және суық сусындарды (шай, шырын) жіктеу.

88. Күтілетін нәтижелер:

1) түстерді (қызыл, сары) сәйкестендіреді;

2) заттардың көлемін (үлкен, кіші) ажыратады;

3) геометриялық пішіндерді (шар, текше) сипап сезу арқылы ажыратады;

4) заттарды сезімталдықтың әртүрлі түрлерін тексеруге қатыстыра отырып қарастырады;

5) жақын ортадағы заттарды көру арқылы таниды;

6) таныс ойыншығының бейнесін затпен сәйкестендіреді;

7) екі-үш музыкалық аспаптардың дыбысталуын ажыратады;

8) ойыншықтарды сәйкес дыбысқа еліктеумен сәйкестендіреді;

9) "ыстық - суық" белгілері бойынша тамақты, сусынды ажыратады;

10) заттарды және нысандарды "дымқыл - құрғақ", "ыстық - суық" белгілері бойынша ажыратады.

89. Құрастыру:

1) балалардың көзінше орындалатын құрастыру әрекеті процесіндегі ересектің әрекетін бақылауға;ересектің көмегімен құрылыс материалынан қарапайым құрылыстарды орындауғаүйрету;ересек адам жасаған әртүрлі құрылыстармен ойнауға;көлемді пішінді заттарды, конструктор бөліктерін екі қолымен сипап сезіп зерделеу арқылы қабылдауға; еліктеу бойынша практикалық әрекеттер арқылы заттарды көлемі (кіші, үлкен) бойынша салыстыруға үйрету;

2) құрылыс материалдарынан құрастыру:құрылыс материалдарының бөліктерімен, оларды құрастыру мүмкіндіктерімен (текше) таныстыру;еліктеу бойынша "Мен сияқты істе" тәсілін пайдалана отырып, 2-3 текшеден мұнара құрастыру;ойында құрылыс жиынтығының элементтерін зат алмастырушысы ретінде пайдалану;

3) заттық емес құрастыру:бөліктерден бүтін құрай отырып,ойыншықты жинастыру;кеңістікте өзінің орналасу жағдайы туралы түсінікті (жоғарыда-төменде) қалыптастыру;еліктеу бойынша топ бөлмесінің кеңістігінде құрылыс конструкторының бір элементінің орнын ауыстыру білігін бекіту ("Мен сияқты қой");

4) таяқшалардан құрастыру:таяқшаларды пішіннің (үй, жалауша) суретінің үстіне қою;

5) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру:үлгі бойынша ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау;қуыршақтың бет-әлпетін және дене мүшелерін көрсету;

6) дағдыларды қалыптастыру:конструктор бөліктерін ұстап алу, ұстап тұру, орнын ауыстыру;бөліктерді бірін біріне орналастыру;затты екі қолымен зерделеу (затты сипау);құрылыс жиынтығының эелементтерін көлемі бойынша (үлкен, кіші) салыстыру.

90. Күтілетін нәтижелер:

1) құрастыру процесіне және нәтижесіне деген әсері жағымды;

2) құрылыс материалынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар құрастырады;

3) ойыншықты жинастырады, бөліктерден бүтін құрастырады;

4) таныс құрылыстарды таниды;

5) бұйымдар мен құрылымдарды әр түрлі бағытта орналастырады;

6) таныс құрылыстарды пайдалана отырып ойнайды.

91. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: қоршаған әлем нысандары мен субъектілеріне деген қызығушылықты қалыптастыру;

2) өсімдіктер әлемі: практикалық әрекет үдерісінде көкөністер (қызанақ) мен жемістер (алма, алмұрт) туралы түсініктерді қалыптастыру;

3) жануарлар әлемі: үй жануарлары (мысық) туралы түсініктерді қалыптастыру; жабайы жануарлар (аю) туралы түсініктерді қалыптастыру.

92. Күтілетін нәтижелер:

1) қоршаған әлем нысандары мен субъектілеріне деген қызығушылығын байқатады;

2) таныс көкөністер мен жемістерді көрсетеді;

3) таныс үй және жабайы жануарларды көрсетеді.

9-параграф. 2- жартыжылдық

93. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандық түсініктерді қалыптастыру:біртекті заттардан көптік құрау және көптіктерді жеке заттарға бөлу (педагог "тағы", "көп", "барлығы", сөздерін пайдалана отырып, балалардың әрекеттерін айтып тұрады); жазықтықта әртүрлі орналасқан заттық көптіктердің құралуы (тігінен, көлденеңінен, үйме);топтардан біртекті заттарды: "көп", "аз", "біреу" (еліктеу бойынша) ерекшелеу ("көп"затты ерекшелегенде заттарды екі қолмен, ал "аз" заттарды бір қолмен, "біреуді" оң қолдың екі саусағымен алу);

2) қолдың қимылын ілестіріп, қорытынды санды атай отырып, екі сан көлеміндегі заттарды санау;екі заттан құрылған көптікті санамай-ақ тану: "Екі саңырауқұлақ қайда, көрсет";түске, пішінге, көлемге бағдарлай отырып, заттарды әртүрлі көптіктерге біріктіру; "көп",арнайы ұйымдастырылған және қоршаған ортадан 1, 2 затты табу;

3) шама:заттың шамасын анықтау және бірін біріне салу және жанына қою тәсілдерін пайдаланып, көлемі бойынша(үлкен, кіші)салыстыру; заттарды көлемі(үлкен, кіші) бойынша топтастыру;

4) геометриялық фигуралар:дөңгелек, шаршы пішінді заттарды анықтау; заттарды пішіндері бойынша: шар, текше топтастыру;геометриялық пішіндерібойынша: дөңгелек, шаршы ажырату;

5) кеңістікте бағдарлау:берілген бағыт бойынша:алға, артқа, соға, оңға(ересек адамның көмегімен) қозғалу;өз дене мүшелерінде бағдарлау: бас, қолдары, аяқтары, кеудесі.

94. Күтілетін нәтижелер:

1) еліктеу немесе үлгі бойынша бір текті немесе әр түрлі текті элементтерден көптік құрайды;

2) топтан "бір", "көп", 1, 2 заттарды ерекшелейді;

3) 2 көлеміндегі заттарды санайды, қорытынды санды атайды немесе саусақпен көрсетеді;

4) ересек адамның ұйымдастырушы және бағыттаушы көмегімен жұптық сәйкестікті анықтау тәсілімен элементтерінің саны тең көптіктерді құрайды;

5) заттарды көлемі бойынша бірін біріне салу және жанына қою тәсілдерін пайдаланып (үлкен, кіші) салыстырады;

6) геометриялық пішіндерді: дөңгелек, шаршы ажыратады;

7) заттарды пішіндерібойынша: шарларды, текшелерді топтастырады;

8) өз дене мүшелерінде (бас, қолдар, аяқтар, кеуде) бағдарлайды.

95. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:ұсынылған 2-3 үлгінің шамасында заттарды олардың бейнелерімен салыстыру; көлемді геометриялық пішіндерді (текше, шар, кірпіш) қораптың сәйкес келетін ойығына байқап көру тәсілімен итеру;көлемдері бірдей, бірақ пішіндері әртүрлі (дөңгелек, шаршы) қораптарға қақпақ таңдау, байқау арқылы қақпақтың пішінінің қорап пішініне қатысын анықтау;педагогтың әрекетіне еліктеу жағдайында (қуыршаққа киімдерді түсіне қарай таңдау) түстерді (қызыл, сары, жасыл) ажырату;2 бөліктен тұратын кесінді суретті жинастыру;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: белгілі бір аспаптардың (дағыра, пианино, бубен үшеуінен таңдау) дыбыстарын жіктей отырып әсерін білдіру; ойыншықты оған сәйкес дыбысқа еліктеумен сәйкестендіру; суретті тірек ете отырып, есту арқылы үш сөздіажырату; фонетикалық талдаусыз буын құрамы әртүрлі сөздерді есту арқылы ажырату;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту:заттарды сөз бойынша ("Маған үлкен допты бер, кіші допты бер") және сипап сезе отырып, пішіні мен көлемі бойынша таңдау; үлгі бойынша көлемі мен пішіні бойынша таңдау; заттарды пішіні, түсі, көлемі бойынша топтастыру;заттар мен нысандарды "дымқыл" - "құрғақ" (сүлгі, тас) белгілері бойынша жіктеу; заттар мен нысандардың температурасын "ыстық" - "суық" (ыдыс, су, құм) белгілері бойынша ажырату;

4) дәм сезуді дамыту:ыстық және суық тамақ туралы түсінікті қалыптастыру;ыстық және суық сусындарды (шай, шырын) жіктеу;әртүрлі дәмдік сезім "тәтті-ащы" туралы түсініктерін қалыптастыру; тамақты "тәтті-ащы" дәмі бойынша анықтау.

96. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс заттарды олардың бейнесімен сәйкестендіреді;

2) түстерді (қызыл, сары, жасыл) сәйкестендіреді;

3) заттардың көлемін (үлкен, кіші) ажыратады;

4) геометриялық пішіндерді (шар, текше, кірпіш) сипап сезіп ажыратады;

5) жақын ортадағы заттарды көру арқылы таниды;

6) 2 бөліктен құралатын заттық кесінді суретті құрастырады;

7) әртүрлі буындардан құралған сөздерді естіп ажыратады;

8) тамақты, сусынды "ыстық-суық", "тәтті-ащы" белгілері бойынша ажыратады;

9) заттарды және нысандарды "дымқыл-құрғақ", "ыстық-суық" белгілері бойынша ажыратады.

97. Құрастыру:

1) балалардың көзінше орындалатын құрастыру әрекеті процесіндегі ересектің әрекетін бақылауға;өзінің жасаған құрылысымен ойнауға;ересектің көмегімен қарапайым құрылыстарды орындауға;көлемді пішінді заттарды, конструктор бөліктерін зерделеу: екі қолымен сипай ұстау, нобайы бойымен қолымен жүргізуарқылы қабылдауға; еліктеу бойынша практикалық әрекеттер арқылы заттарды көлемі бойынша (үлкен, кіші) салыстыруға үйрету;

2) негізгі түстер туралы білімдерін қалыптастыру, түстерді: қызыл, сарысәйкестендіру; заттардың көлемі: үлкен, кіші туралы білімдерін қалыптастыру; заттардың пішіні: текше, кірпіш туралыбілімдерін қалыптастыру;

3) құрылыс материалдарынан құрастыру:құрылыс материалының бөліктерімен, оларды құрастыру мүмкіндіктерімен (текше, кірпіш) таныстыру;үлгі бойынша кезең-кезеңмен құрастыру тәсілін пайдалана отырып, 2-3 текшеден мұнара құрастыру;еліктеу бойынша кірпіштерден мұнара қалау;еліктеу бойынша ені тар ұзын жол салу;ойында құрылыс жиынтығының элементтерін зат алмастырушы ретінде пайдалану;

4) заттық емес құрастыру:ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау;еліктеу бойынша топ бөлмесінің кеңістігінде құрылыс конструкторының бір элементінің орнын ауыстыру ("Мен сияқты қой");көлемдік үлгілер бойынша кеңістіктік қатынасты үлгілеу (әрекетті көлемді модульдермен орындау) дағдыларына үйрету;

5) таяқшалардан құрастыру:таяқшаларды пішіннің суретінің үстіне қою тәсілімен қарапайым пішіндерді салу;

6) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру:еліктеу бойынша ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау;қуыршақтың бет-әлпетін және дене мүшелерін, ойыншық жануарлардың дене мүшелерін көрсету;

7) дағдыларды қалыптастыру: конструктор бөліктерін ұстап алу, ұстап тұру, орнын ауыстыру;бөліктерді бірін біріне орналастыру;затты екі қолымен зерделеу (затты сипап сезу);құрылыс жиынтығының эелементтерін көлемі бойынша (үлкен, кіші) салыстыру;кірпішті тар қысқа қырынан қою.

98. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыстарды салуға және олармен бірге ойнауға деген қызығушылық танытады;

2) құрылыс материалдарынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар салады;

3) таныс құрылыстарды таниды;

4) үлгі бойынша құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды жинастырады;

5) бұйымдар мен құрылымдарды әртүрлі бағытта орналастырады;

6) ойында құрылыстарды пайдаланады.

99. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: қыс және оның қарапайым белгілері (суық, қар) туралы түсініктерді қалыптастыру; жаз және оның қарапайым белгілері (ыстық, күн қыздырады) туралы түсініктерді қалыптастыру;

2) өсімдіктер әлемі: практикалық әрекет процесінде көкөністермен (қияр) және жемістермен(банан) таныстыру; өсімдіктер әлемі: ағаш, шөп туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) жануарлар әлемі: үй жануарымен (ит) танысу; тірі табиғат нысандарына деген қайырымдылық сезімін тәрбиелеу.

100. Күтілетін нәтижелер:

1) педагогтың көмегімен иллюстрациялардан қыс пен жазды көрсетеді;

2) таныс көкөністер мен жемістерді көрсетеді;

3) таныс үй жануарларын көрсетеді.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

101. "Шығармашылық" білім беру саласының базалық мазмұны - сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

102. Мақсаты бейнелеу әрекетіне деген қызығушылықты қалыптастыру, шынайы нысандардың бейнесітуралы түсінікті қалыптастыру болып табылады.

103. Міндеттері:

1) бейнелеуге деген қызығушылықты шақыру;

2) қолдың көру-қимыл үйлесімділігін дамыту;

3) түсті, көлемді, пішінді көру арқылы қабылдауды қалыптастыру;

4) бейнелеудің әртүрлі құралдарымен таныстыруды жалғастыру;

5) ересектің әрекетін бақылауға және әрекетті еліктеу бойынша орындауға үйрету;

6) созылымды материалдарды пайдаланудың бастапқы икемділіктерін қалыптастыру және олардан пішіндер құру;

7) еліктеу бойынша қарапайым заттар мен құбылыстардың суретін салуға үйрету;

8) аппликацияны педагогтың көмегімен және үлгі бойынша орындауға үйрету;

9) музыканы мұқият тыңдау икемі арқылы естіп қабылдауын дамыту;

10) балалардың музыкалық-сенсорлық қабілетін дамыту.

11-параграф. 1- жартыжылдық

104. Сурет салу:

1) балаларды ересектің сурет салуға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беруге үйрету;ересекпен бірге пішіні әртүрлі заттарды зерделеу, нобайы бойымен жүргізуге үйрету;штрихтар мен сызықтарды қисындыру арқылы әртүрлі заттар мен құбылыстарды бейнелеуге болатындығын түсінуді қалыптастыру;дайын бейненің жетіспейтін жеке бөліктерінің суретін салу;жұмыс процесінде эмоцияны байқату, өзінің шығармашылық әрекетінің нәтижелерін бір-біріне көрсету;

2) негізгі түстер, негізгі түстерді: қызыл, сары, көк сәйкестендіру; заттардың көлемі (үлкен, кіші) туралы; заттардың пішіні: дөңгелек туралы білімдерін қалыптастыру;

3) дағдыларды қалыптастыру: үстелде дұрыс отыру;оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау;педагогтың көмегімен қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау;педагогтың көмегімен қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіне тигізу арқылы артық тамшыны алып тастау;бояумен жіңішке және жуан жолақтарды (қылқаламның ұшымен және жалпағынан) жүргізу;сызықты әртүрлі бағытта жүргізу, бейнені бүкіл парақтың бетіне орналастыру; қағаз сүлгіні пайдалану;

4) ересектің көрсетуі бойынша суретте қарапайым заттар мен құбылыстарды (жаңбыр жауады, жылға ағады) салу.

105. Күтілетін нәтижелер:

1) жағынды сала біледі, әртүрлі сызықтарды жүргізеді;

2) дайын бейненің жетіспейтін жеке бөліктерінің суретін салады;

3) геометриялық пішіндер: дөңгелек туралы түсінігі бар;

4) негізгі түстер: қызыл, сары, көк туралы түсініктері бар;

5) заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы түсініктері бар;

6) педагогтың көмегімен қарындашты, қылқаламды үш саусақпен ұстайды;

7) сурет салғанда үстелде дұрыс отырады.

106. Мүсіндеу:

1) балаларды оқыту: ермексаздан, саздан, түсті қамырдан әртүрлі пішіндерді, ыдыс заттарын, ойыншықтарды мүсіндеу процесіндегі ересектің әрекетін бақылау; балаларды ересек адамның жасаған бұйымдарымен ойнату; созылымды материалдың қасиеттерімен таныстыруды жалғастыру: илеу, кесектерді үзіп алу, біріктіру, бөліктерін жұлу, тура және айналдыра қимылдау арқылы жаю, жалпайту; мүсіндеу алдында зерделе: заттарды сипап сезу, негізгі бөліктерін ерекшелеу арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдау; заттың көлемді пішінін ерекшелеу және тану;

2) дағдыларды дамыту:сазды, қамырды, ермексазды жұмсарту; саздың, қамырдың, ермексаздың үлкен кесегінен кіші кесекті үзіп алу;пішін жасау қимылы - жаю;

3) цилиндр пішінді заттарды: таяқшаны, шұжықты мүсіндеу; цилиндр пішінді бөліктерді бір-біріне жабыстыра отырып, біріктіру;

4) сазды (қамырды, ермексазды) алақан арасында домалақтап, жалпайту арқылы дөңгелек пішінді заттарды илеп: шелпек, құймақ жасау;

5) созылымды материалдармен жұмыстың қарапайым ережелерімен (жұмысты арнайы тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, сазды (қамырды, ермексазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу) таныстыруды жалғастыру.

107. Күтілетін нәтижелер:

1) созылымды материалдармен әрекеттерді (умаждайды, үлкен кесектен үзіп алады, оларды үлкен кесекке біріктіреді) орындайды;

2) педагогпен бірге және еліктеу бойынша пішін жасау қимылын орындайды, жаяды;

3) педагогпен бірге және еліктеу бойынша цилиндр пішінді заттарды: таяқшаны, шұжықты мүсіндейді;

4) цилиндр пішінді бөліктерді: сақина, қалаш етіп біріктіреді;

5) сазды (қамырды, ермексазды) алақан арасында домалатып, жалпайту арқылы дөңгелек пішінді заттарды: шелпекті, құймақты илеп жасайды;

6) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады, жұмысты тақтайша үстінде орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың көмегімен қолын жуады;

7) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

108. Аппликация:

1) балаларды ересектің аппликацияны орындау процесін бақылауға үйрету;ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беру;ересекпен бірлескен әрекетпен пішіні (нобай бойымен жүргізу) әртүрлі заттарды зерделеу;

2) қағаздың: жырту, умаждау, бүктеумүмкіндіктерінпайдалану; қағазды текстурасы бойынша(барқыт, жылтыр, тегіс) ажыратуға;аппликацияны шынайы нысандармен сәйкестендіруге үйрету;

3) негізгі түстер: қызыл, сары туралы; заттардың мөлшері (үлкен, кіші) туралы; заттардың пішіні: дөңгелек туралыбілімдерін қалыптастыру;

4) дағдыларды қалыптастыру:сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру;ересектің көмегімен қылқаламды дұрыс пайдалану; ересектің көмегімен дайындамаға клейстерді жағу, дайындаманы аудару;ересекпен бірге қағаз бетіне бір бөліктен тұратын дайын дайындамаларды (алма, алмұрт, лимон) жапсыру;артық клейстерді алып тастау үшінқағаз сүлгіні пайдалану.

109. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) ерсекпен бірге қағаз бетіне аппликацияны жапсырады;

3) заттардың мөлшері (үлкен, кіші) туралы түсінігі бар;

4) негізгі түстер: қызыл, сары туралы түсінігі бар;

5) заттардың пішіні (дөңгелек) туралы түсінігі бар;

6) орындалған жұмысқа қуанады;

7) аппликация жұмысы кезінде үстелде отырады.

110. Музыка:

1) музыканы тыңдау:әртүрлі сипаттағы (байыпты, көңілді, шапшаң қимылды) музыканы тануды қалыптастыру;өлеңді тыңдауын қалыптастыру;

2) ән айту:әнге және дыбысқа, қайталанылатын музыкалық тіркестің интонациясына еліктеуді қалыптастыру;қосылып ән айту дағдысын дамыту;

3) музыкалық-ырғақтық қозғалыстар:музыканың сүйемелдеуімен қарапайым ырғақты қимылдау; зал ішінде жүру және жүгіру, музыкалық сигнал бойынша шашырау және бірге жиналу дағдысын қалыптастыру;музыканың сүйемелдеуімен қарапайым: заттармен ырғақты қимылдарды орындау, алақанын соққылау (тәрбиешінің көмегімен және көрсетуімен), мерекелік ертеңгіліктер мен ойын-сауықтарда ересектермен бірге таныс қимылдарды және әрекеттерді орындауқимылдарын қалыптастыру;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар:дыбыс динамикасы (қатты-ақырын) арқылы естіп қабылдауын дамыту;әртүрлі қарқындағы (жылдам, баяу) ойындар арқылы сенсорлық қабылдауын дамыту.

111. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс әндерді таниды;

2) ересекпен бірлесіп қарапайым әндерді айтуға ынтасын білдіреді;

3) ересекпен бірлескен әрекеттер арқылы музыканың сүйемелдеуімен қарапайым би қимылдарын орындайды;

4) музыкалық аспаптарда (сылдырмақ, бубен, қоңырау, сыбызғы) ойнаудың қарапайым тәсілдері туралы түсінігі бар.

12-параграф. 2 - жартыжылдық

112. Сурет салу:

1) балаларды ересектің сурет салуға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беруге; өз бетінше пішіні әртүрлі заттарды зерделеуге, нобайы бойымен жүргізуге; суретті шынайы затпен сәйкестендіруге үйрету;

2) әртүрлі тік, көлденең, түзу сызықтардың, нүктенің суретін салу; бейнені бүкіл парақтың бетіне толтыра орналастыру; дайын бейненің жетіспейтін жеке бөліктерінің суретін салу; трафаретпен салынған заттардың суретін бояу; жұмыс процесінде эмоцияны байқату, өзінің шығармашылық әрекетінің нәтижелерін бір-біріне көрсету; штрихтар мен сызықтарды қисындыру арқылы әртүрлі заттар мен құбылыстарды бейнелеуге болатындығын түсінуді қалыптастыру;

3) негізгі түстер, негізгі түстерді: қызыл, сары, көк, жасыл сәйкестендіру туралы; заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы; заттардың пішіні: дөңгелек, шаршы туралыбілімдерін қалыптастыру;

4) үстелде дұрыс отыру; оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау; қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау;қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіне тигізу арқылы артық тамшыны алып тастау; майлық қағазды пайдаланудағдыларын қалыптастыру.

113. Күтілетін нәтижелер:

1) затты бейнелемес бұрын оның пішінін зерделейді (нобайы бойынша жүргізеді);

2) әртүрлі тік, көлденең, түзу сызықтардың, нүктенің суретін салады;

3) дайын бейненің жетіспейтін жеке бөліктерінің суретін салады;

4) геометриялық пішіндер: дөңгелек, шаршы туралы түсінігі бар;

5) негізгі түстер: қызыл, сары, көк, жасыл туралы түсініктері бар;

6) заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы түсініктері бар;

7) қарындашты (үш саусақпен) дұрыс ұстайды;

8) қылқаламды дұрыс ұстайды, қылқаламмен бояуды алады, қылқаламды суда жуады;

9) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады, өзінің шығармашылық әрекетінің нәтижесін көрсетеді.

114. Мүсіндеу:

1) балаларды ермексаздан, саздан, түсті қамырдан әртүрлі пішіндерді, ыдыс заттарын, ойыншықтарды мүсіндеу процесіндегі ересектің әрекетін бақылауға үйрету;балаларды ересек адамның жасаған бұйымдарымен ойнату;

2) созылымды материалдың қасиеттерімен таныстыруды жалғастыру: илеу, кесектерді үзіп алу, біріктіру, бөліктерін жұлу, тура және айналдыра қимылдау арқылы жаю, жалпайту;

3) мүсіндеу алдында зерделеу: заттарды сипап сезу, негізгі бөліктерін ерекшелеу арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдау; заттың көлемді пішінін ерекшелеу және тану; сопақша пішінді заттарды зерделеу;

4) негізгі түстер, негізгі түстерді: қызыл, сарысәйкестендіру туралы;заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы;заттардың пішіні: дөңгелек туралыбілімдерін қалыптастыру;

5) сазды, қамырды, ермексазды жұмсарту; саздың, қамырдың, ермексаздың үлкен кесегінен кіші үзіп алу; пішін жасау қимылы - жаю; сазды, қамырды, ермексазды алақан арасында домалақтау, цилиндр пішінді заттарды: таяқшаны, шұжықты мүсіндеу; цилиндр пішінді бөліктерді бір-біріне жабыстыра отырып, біріктірудағдыларынқалыптастыру;

6) домалақ пішінді заттарды: доп, бауырсақ мүсіндеу; сазды (қамырды, ермексазды) алақан арасында домалақтап, жалпайту арқылы дөңгелек пішінді заттарды: шелпекті, құймақты илеп жасау; басу тәсілін (еліктеу бойынша) пайдалана отырып, домалақ пішінді заттарды: алманы, қызанақты мүсіндеу;

7) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым ережелерімен (жұмысты тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, сазды (қамырды, ермексазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу) таныстыруды жалғастыру.

115. Күтілетін нәтижелер:

1) созылымды материалдармен әрекеттерді (умаждайды, үлкен кесектен үзіп алады, оларды үлкен кесекке біріктіреді) орындайды;

2) пішін жасау қимылын орындайды, педагогпен бірге және еліктеу бойынша жаяды;

3) педагогпен бірге және еліктеу бойынша цилиндр пішінді заттарды: таяқшаны, шұжықты мүсіндейді;

4) цилиндр пішінді бөліктерді: сақинаны, қалашты біріктіреді;

5) педагогпен бірге және еліктеу бойынша басу тәсілін пайдалана отырып, домалақ пішінді заттарды мүсіндейді;

6) үстелде дұрыс отырады, жеңін түріп, жұмысты арнайы тақтайша үстінде орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың көмегімен қолын жуады;

7) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

116. Аппликация:

1) балаларды ересектің аппликация құрау процесін бақылауға;ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беруге;ересекпен бірлескен әрекетпен пішіні, мөлшері, түсі әртүрлі заттарды зерделеуге үйрету;

2) қағаздың мүмкіндіктерін (жырту, умаждау, бүктеу)пайдалану; қағазды текстурасыбойынша(барқыт, жылтыр, тегіс)ажырату;аппликацияны шынайы нысандармен сәйкестендіруге үйрету;

3) негізгі түстер, негізгі түстерді: қызыл, сары, көк сәйкестендіру туралы; заттардың мөлшері (үлкен, кіші) туралы;заттардың пішіні: дөңгелек, шаршы туралыбілімдерін қалыптастыру;

4) сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру; қылқаламды пайдалану; дайындамаға клейстерді жағу, дайындаманы аудару; артық клейстерді алып тастау үшін майлықты пайдалану; қағаз бетіне 1-2 бөліктен тұратын қарапайым дайындамаларды (доп, қызанақ, саңырауқұлақ, үй) жапсырудағдыларын қалыптастыру.

117. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) еліктеу бойынша қағаз бетіне 2 бөліктен құралатын дайын пішіндерді жапсырады;

3) заттардың көлемі(үлкен-кіші) туралы түсінігі бар;

4) негізгі түстер: қызыл, сары, көк туралы түсінігі бар;

5) заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы) туралы түсінігі бар;

6) қылқаламды пайдаланады, артық клейстерді алып тастау үшін майлықты пайдаланады;

7) орындалған жұмысқа қуанады;

8) аппликация жұмысы кезінде үстелде отырады.

118. Музыка:

1) музыканы тыңдау: әртүрлі сипаттағы (байыпты, көңілді, шапшаң, баяу) музыканы тануды қалыптастыру; әндерді тыңдай білуінқалыптастыру;

2) ән айту: әнге және дыбысқа, қайталанылатын музыкалық тіркестің интонациясына еліктеуді қалыптастыру; қосылып өлең айту дағдысын дамыту;

3) музыкалық-ырғақтық қозғалыстар: музыканың сүйемелдеуімен қарапайым ырғақты қимылдау; зал ішінде жүру және жүгіру, музыкалық сигнал бойынша шашырау және бірге жиналу дағдысын қалыптастыру; музыканың сүйемелдеуімен қарапайым қимылдарды қалыптастыру: заттармен ырғақты қимылдарды орындау, алақанын соққылау (тәрбиешінің көмегімен және көрсетуімен), мерекелік ертеңгіліктер мен ойын-сауықтарда ересектермен бірге таныс қимылдарды және әрекеттерді орындау;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: дыбыс динамикасы (қатты-ақырын) арқылы есту зейінін дамыту; ересек адамға еліктеу бойынша қатты және ақырын дыбыстарды шығару; әртүрлі қарқындағы (жылдам, баяу) ойындар арқылы сенсорлық қабылдауын дамыту; аспаптардың (бубен, сылдырмақ, қоңырау) дыбысталу тембрін байқау.

119. Күтілетін нәтижелер:

1) педагогтың көмегімен музыка сипатын ажыратады;

2) педагогпен бірге шағын фразаларды әндете айтады;

3) бірлескен әрекет арқылы музыканың сүйемелдеуімен қарапайым би қимылдарын орындайды;

4) музыканың сүйемелдеуімен заттарды ұстап қозғала алады;

5) музыкалық аспаптарда (бубен, сылдырмақ, қоңырау, сыбызғы) ойнайды.

4-тарау. Ортаңғы топ (4-5 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

120. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны - дене шынықтыру, мәдени-гигиеналық дағдылары ұйымдастырылған оқу қызметінде жүзеге асырылады.

121. Мақсаты - денсаулықсақтау технологиясын қолдана отырып, балалардың қимылдық белсенділігін дамыту және дене жаттығуларын орындауға қызығушылықтарын қалыптастыру.

122. Міндеттер:

1) өзінің әрекетін өзгелердің қимылымен үйлестіру: жаттығуды бір мезгілде бастау және аяқтау, ұсынылған қарқынды сақтау;

2) сигналға жауап беру және соларға сәйкес әрекеттену;

3) қарапайым сапқа тұру мен қайтадан сапқа тұруды орындау;

4) дене жаттығуларын тәрбиешінің нұсқауларына сәйкес орындау;

5) шапшаң қимылды ойындарға қатысуға қызығушылықты қалыптастыру, шапшаң қимылды ойындар ережесіне үйрету;

6) ертеде меңгерілген дағдыларды бекіту және олардың орындалуын жоғарылату;

7) өзіне-өзі қызмет ету барысында қарапайым қарым-қатынас әрекеттерін дамыту;

8) ұқыптылықтың алғашқы дағдыларын баулу.

2-параграф. 1-жартыжылдық

123. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру:бір бірінің артынан қолдарына жалауша ұстап жүруге, тар жол бойымен (ені 25 см) жүруге, топтасып залдың қарама-қарсы қабырғасына қарай жүруге; көрсету немесе еліктеу бойынша қолдарын басының артына қойып, жол бойымен жүруге; қол белде, аяқтың ұшымен жүруге; шеңбер бойымен (арқан бойымен) жүруге; қолдарын басының артына қойып,өкшемен жүруге үйрету;

2) жүгіру: қол ұстасып, жұптасып жүгіруге, берілген сигнал бойынша тоқтап бір-бірінің артынан жүгіруге; арқанды ұстап, бірінің артынан бірі жүгіруге; шеңбер (еденге салынған арқан) бойымен жүгіруге үйрету;

3) секіру:бір орнында тұрып секіруге; тәрбиешінің қолынан ұстап арқан, бау арқылы секіруге; тақтай бойымен жүріп, көтерілген ұшынан (биіктігі 10-15 см), тәрбиешінің қолынан ұстап, орындықтан тізесін бүгіп секіруге үйрету;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру:доптарды бір-біріне екі қолымен төменнен лақтыруға; допты нысанаға торлы себетке (50 см) лақтыруға; допты қағып алуға; допты және шарларды еңіс тақтай бойымен домалатуға; допты қақпаға (ені 50-60 см), шеңберге қарай домалатуға үйрету;

5) еңбектеу, өрмелеу:кілемде, орындықта еңбектеуге; қатарлас тұрған (қашықтығы 1,5-2 м) гимнастикалық екі орындықтан өрмелеп өтуге; гимнастикалық қабырға бойымен еркін тәсілмен өрмелеуге; тақтай бойымен (ені 30 см.) еңбектеуге үйрету;

6) тепе-теңдік сақтау:тепе-теңдігін сақтай отырып, (тәрбиешінің көмегімен) көлбеу тақтай бойымен (20-30 см), соңында секіру қажет болатын гимнастикалық орындық бойымен жүруге; қол жағдайын (жоғары көтерілген, белде) өзгерте отырып, бірінің артынан бірі аяғының ұшымен жүруге; басты оңға-солға бұруға, алға июге, артқа шалқайтуға; бір орында тұрып аяғын кезектестіре басып айналуға, дыбыстық сигнал бойынша тізесін бүге айналуға үйрету;

7) сапқа тұру:сапта еркін тұруға; арқан бойымен тұруға, бірінің артынан бірі сапқа және шеңбер құрап тұруға үйрету;

8) жалпы дамытушы жаттығулар (затпен және затсыз):жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - бұру (оңға, солға), алға ию, артқа шалқаю; қол қимылы - алға, жан-жағына, алға, иыққа, белге қою, кеуде тұсында айқастыру, жанына қарай созу, кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу; қол белде, аяқ иық ендігінде бастапқы қалыпта денені оңға және солға қарай бұру; қолды еркін жіберіп жүрелеп отыру; қолды жоғары қарай түзулеп жүрелеп отыру; қолдаумен жүрелеп отырып, қол белде, тұрған орнында аяқ ұшымен секіру; қол белде, аяқты дұрыс басып айналу; қол қимылдары: айналдыру, бұлғау, шапалақтау; қол қалпын өзгерте отырып қимылдау (жоғары, алға, жанына); саусақтарды жұдырыққа түю және саусақтарды жазу;

9) тәрбиешінің әрекетіне еліктеу бойынша шапшаң қимылды ойындар;

10) спорттық жаттығулар:биік емес төбеден ересектің көмегімен шанамен сырғанау; ересектердің көмегімен мұзды жолдармен сырғанау.

124. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларына қимылдық белсенділік пен қызығушылық байқатады;

2) жаттығуларды педагогтың әрекеттеріне еліктей отырып орындайды;

3) шеңбер бойымен, жол бойымен қол ұстасып бірінің артынан бірі жүреді; қол белде, аяқ ұшымен жүреді;

4) жол бойымен, шеңбер бойымен, көрсетілген бағытта бірінің артынан бірі жүгіреді;

5) допты шеңберге лақтырады;

6) тұрған және отырған қалыпта допты екі қолымен ұстап, қақпа арқылы домалатады;

7) тақтайдан секіреді;

8) тіректен ұстап бір орнында тұрып секіреді;

9) тақтай бойымен еңбектейді;

10) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді;

11) гимнастикалық қабырғаға шығады және түседі;

12) педагогтың қолынан ұстап бау арқылы секіреді;

13) аттап өте отырып, бір орнында тұрып айналады.

125. Мәдени-тазалық дағдылары:

1) тамақтану дағдыларын қалыптастыру: тамақ ішу үшін қажетзаттарды сәйкестендіре білуді қалыптастыру (қасық, шанышқы, тәрелке, тостаған, майлық);балаларды ас қасық және шай қасығымен қолдануға үйрету; ұқыпты тамақтанудың қарапайым дағдыларын тәрбиелеу (төгіп-шашпай жеу); балаларды ересектің бақылауында тамақты ұқыпты ішуге үйрету;

2) гигиеналық дағдыларды қалыптастыру:балалардан және ересектен көмек сұрау, бір-біріне көмек көрсету, ересектің ауызша өтініші бойынша және ересек адамның көмегімен жуынар алдында киімнің жеңін түру керектігін бекіту; қажеттілігі бойынша және ересек адамның көмегімен шүмекті аша және жаба білуге үйрету; балаларды бет пен қолдыбірізділікпен жуу қажеттілігіне үйрету; тіс пастасы салынған сықпаны ашу және жабудағдысын қалыптастыру;балаларғатіс пастасын тіс щеткасына жаға отыра, тіс тазалауды, ауыз шаюды үйрету (үлгі бойынша); балаларда қол мен бетті орамалмен құрғатып сүрту дағдысын қалыптастыру; ересектердің көмегімен жуғаннан кейін аяғын сүртуге үйрету;

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру:ересектердің бақылауымен тісті таңертен және кешке тазалауға дағдыландыру; дәретханаға дер кезінде бару дағдысын қалыптастыру (ересектің ауызша нұсқаулығы және өзінің қажеттілігі бойынша);өздігінен және ересектің көмегі арқылы мұрнынбет орамалымен сүрте білуін, оны қалтасынан алужәне қайта салу икемділігін қалыптастыру;

4) киіну және шешіну дағдысын қалыптастыру:ересек адамның көмегі арқылы оң және сол жақ аяқ қиімді ажырата білуге үйрету; өздігінен және ересектің жарым-жартылай көмегі арқылы "жабысқақ" және "сыдырма ілгекті" түймелегіштерді ағыта алуын қалыптастыру; ересектің сәл көмегі арқылы "жабысқақ" және "сыдырма ілгекті" түймелегіштерді түймелей алуын қалыптастыру; сыдырма ілгектер көмегімен біріктіретін, түймелейтін, ағытатын дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік беретінтүрлі ойын модульдері бар жаттығулар.

126. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның көмегімен киім жеңінін түре алады;

2) қажеттілігі бойынша және ересек адамның көмегімен шүмекті аша және жаба алады;

3) үлгі бойынша тіс пастасын тіс щеткасына жаға отыра, тіс тазалау, ауыз шаю әрекетін орындай алады;

4) ересектердің көмегімен қол мен бетін сүлгімен құрғатып сүртеді;

5) ересектің ауызша нұсқауы және өзінің қажеттілігі бойынша дәретханаға дер кезінде барады;

6) ересек адамның көмегі арқылы оң және сол аяқ киімді ажырата біледі;

7) ересектің жарым-жартылай көмегі арқылы сыдырма ілгекті түймелегіштерді ағыта алады;

8) ересектің жарым-жартылай көмегі арқылы "жабысқыш" және "сыдырма ілгекті" түймелегіштерді түймелеудің қарапайым дағдыларына ие болады.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

127. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру:бір бірінің артынан қолдарына жалауша ұстап жүру; топтасып залдың қарама-қарсы қабырғасына қарай жүру; көрсету немесе еліктеу бойынша қолды бастан жоғары ұстап, жол бойымен жүру; қол белде аяқтың ұшымен жүру; шеңбер бойымен (арқан бойымен) жүру; қолды жоғары ұстап өкшемен жүру; бөлменің қабырғасының бойымен, алаң шетімен жұптасып жүру; педагогтың сөздік нұсқауы бойынша бағытты өзгерте отырып, бір-бірлеп жүру;

2) жүгіру:қол ұстасып, жұптасып жүгіру, берілген сигнал бойынша тоқтап, бір-бірінің артынан жүру; арқанды ұстап, бірінің артынан бірі жүгіру; сигнал бойынша жүгіру (жеке), бірінің артынан бірі шеңбер (еденде жатқан арқан) бойымен жүгіру;

3) секіру:бір орнында тұрып аяқ ұшымен секіру, алға қарай қозғала отырып, аяқ ұшымен секіру; тәрбиешінің қолынан ұстап арқан, бау арқылы секіру; тақтай бойымен жүріп, көтерілген ұшынан (биіктігі 10-15 см) секіру; орындықтан тізесін бүге секіру;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру:допты қақпаға (ені 50-60 см), шеңберге қарай домалату; допты екі қолымен торлы себетке (50 см) лақтыру; допты бір-біріне екі қолымен төменнен лақтыру; допты және шариктерді еңіс тақтай бойымен домалату; допты лақтыру және қуып жету, оны басынан асыра көтеру, шеңберде тұрып, допты тәрбиешіге лақтыру шеңберді еркін домалату;

5) еңбектеу, өрмелеу: қатарлас тұрған (қашықтығы 1,5 м) гимнастикалық екі орындықтан өрмелеп өту; гимнастикалық қабырға бойымен еркін тәсілмен өрмелеу; тақтай бойымен (ені 30 см) еңбектеу; шеңберден тура және бүйрілеп өрмелеп өту; арқанның астынан (биіктігі 40 см) өрмелеп өту;

6) тепе-теңдік сақтау:тепе-теңдігін сақтай отырып, көлбеу тақтай бойымен (20-30 см), соңында секіру қажет болатын гимнастикалық орындық бойымен жүру; қол жағдайын (жоғары көтерілген, белде) өзгерте отырып, бірінің артынан бірі аяғының ұшымен жүру; басты оңға-солға бұру, алға қарай ию, артқа қарай шалқайту; бір орында тұрып аяғын дұрыс басып айналу, дыбыстық сигнал бойынша тізесін бүге айналу;

7) сапқа тұру: еркін тұру; арқан бойымен тұру, бірінің артынан бірі сапқа және шеңбер құрап тұру; тәрбиешінің артынан сапқа тұру;

8) жалпы дамытушы жаттығулар (затпен және затсыз):жаттығуларды педагогпен бірге орындау: бас қимылы - бұру (оңға, солға), алға ию, артқа шалқаю; қол қимылы - алға, жан-жағына, алға, иыққа, белге қою, кеуде тұсында айқастыру, жанына қарай созу, кеуде тұсында, бастан асыра шапалақтау; бүгу және жазу; қол белде, аяқ иық ендігінде бастапқы қалыпта денені оңға және солға бұру; қолды еркін жіберіп жүрелеп отыру; қолды жоғары қарай түзулеп жүрелеп отыру; қолдаумен жүрелеп отырып, қол белде, тұрған орнында аяқ ұшымен секіру; қол белде, аяқты дұрыс басып айналу; қол қимылдары: айналдыру, бұлғау, шапалақтау; қол қалпын өзгерте отырып қимылдау (жоғары, алға, жанына); саусақтарын жұдырыққа түю және саусақтарды жазу;

9) тәрбиешінің әрекетіне еліктеу бойынша шапшаң қимылды ойындар;

10) спорттық жаттығулар: биік емес төбеден ересектің көмегімен шанамен сырғанау; ересектердің көмегімен мұзды жолда сырғанау.

128. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларына қимылдық белсенділік пен қызығушылық байқатады;

2) қимыл үйлесімділігінің бастапқы дағдылары бар;

3) жаттығуларды педагогтың әрекетіне еліктей отырып орындайды;

4) шеңбер бойымен, жол бойымен қол ұстасып жүреді; қол белде, аяқ ұшымен жүреді;

5) жол бойымен, шеңбер бойымен, көрсетілген бағытта бірінің артынан бірі жүгіреді;

6) допты шеңберге лақтырады;

7) тұрған және отырған қалыпта допты екі қолымен ұстап, қақпа арқылы домалатады;

8) тақтайдан секіреді;

9) тіректен ұстап бір орнында тұрып секіреді;

10) тақтай бойымен еңбектейді;

11) арқанның, орындықтың астынан өрмелеп өтеді;

12) гимнастикалық қабырғаға шығады және түседі;

13) педагогтың қолынан ұстап бау арқылы секіреді;

14) бір орнында тұрып айналады.

129. Мәдени-тазалық дағдылары:

1) тамақтану дағдыларын қалыптастыру: тамаққа арналған арнайы алжапқыштарды өздігінен (қажеттілік кезінде) киюлерін қалыптастыру, қасыққа қажетті көлемдегі тамақты алуды, тамақтану кезінде және тамақ ішіп болған соң майлықты қолдануды қалыптастыру;

2) гигиеналық дағдыларды қалыптастыру:тіс тазалау барысында тіс щеткасына тіс пастасын жаға білуін қалыптастыру, белгіленген символға бағдарлана отырып, тарақтар тұратын орында өз тарағын таба алуды қалыптастыру, айна алдында жеке тарақпен өздігінен шаш тарауға үйрету; ересектердің көмегі арқылы қағаз орамалдарымен қолдануды үйрету (жырту, қол сүрту, қоқыс салатын себетке тастау); ересек адамның ауызша өтініші және өздігінен шүмекті аша және жаба алуды үйрету; ересектің бақылауымен жуыну барысында жеке гигиена заттарымен (қатты сабын, мөлшерлеуіші бар ыдыстағы сұйық сабын, орамал) қолдана білуді қалыптастыру; ересектің бақылауымен аяқты жууға үйрету; серуендеу алдында, сабақ алдында дәретханаға бару керектігін үйрету (қажеттілігі бойынша), өздігінен және ересектің жарым-жартылай көмегімен беторамалына сіңбіруді, оны қайта қалтаға салуды үйрету;

3) ұқыптылық дағдыларын қалыптастыру: өз шкафын тәртіпте ұстау қажеттігін балаларға үйрету (киімдерді белгілі орындарға қою); ересектің көмегі арқылы сілекей аққан кезде беторамалдарымен, арнайы майлықтармен қолдануды үйрету; балаларды өзінің сырт келбетіне: айнада өзіне, бір-біріне, ересектерге қарауға көңіл бөлуге тарту;

4) киіну және шешіну дағдысын қалыптастыру:сілтеуші ым бойынша, ересектің көмегімен белгілі бірізділікте киіну және шешіну тәртібіне балаларды үйрету;ересектің жартылай көмегімен түймедегі ілгектердің ағыта білуін қалыптастыру;түрлі көлемдегі түймелер көмегімен біріктіретін, түймелейтін, ағытатын дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік беретін,түрлі ойын модульдері бар жаттығулар, киімді атау және көрсете білуді қалыптастыру (өзінің үстіндегі, шкафтағы, орындықтың үстінде бүктелген);ересек адамның көмегімен бауларды шеше алуға үйрету.

130. Күтілетін нәтижелер:

1) ересектің бақылауымен және өздігінен жуыну барысында жеке гигиена заттарымен қолдана алады;

2) қасыққа қажетті көлемдегі тамақты ала алады;

3) тамақтану кезінде және тамақ ішіп болған соң майлықты қолданады;

4) ересектердің көмегімен айна алдында тарақпен шашын тарай алады;

5) ересектердің көмегі арқылы қағаз орамалдарымен қолдана алады;

6) ересектің жартылай көмегімен және өздігінен беторамалымен қолдана алады;

7) ересектің жартылай көмегімен түймедегі ілгектерді ағыта алады;

8) ересектің көмегімен бауларды шеше алады.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

131. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

132. Мақсаты балаларда ересек адамдар мен құрдастарымен қарым-қатынас жасау кезіндегі сөз сөйлеу қажеттілігін қалыптастыруды; балалардың көркем әдебиет және халық ауыз әдебиет шығармаларына эмоциональді ілтипат білдіруін дамыту болып табылады.

133. Міндеттері:

1) балаларда ересек адамдар мен құрдастарымен қарым-қатынас жасаудың тілдік нысандарын дамыту;

2) балаларда сөз сөйлеуде өздерінің тілектері мен эмоционалды толқуларын таныту қажеттілігін тәрбиелеу;

3) ертегілерді, әңгімелерді тыңдай білуін дамыту,

4) ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардың мазмұнын түсінуге және ондағы оқиға желісін қадағалауға үйрету;

5) мәтін бойынша қойылған қарапайым сұрақтарға жауап беру;

6) көркем шығарма кейіпкерінің эмоциональді қалпын қабылдауға үйрету;

7) көркем әдебиетті оқуға қызығушылығын қалыптастыру.

5-параграф. 1 - жартыжылдық

134. Сөйлеуді дамыту:

1) балаларды тәулік бөлімдерін түсіну және ересек адамның көмегімен атау икеміне үйрету; балаларды суреттер бойынша кейіпкерлердің қарапайым қимыл-әрекеттерін тану және атау икеміне үйрету;

2) балаларда сөйлеу кезінде жіктеу есімдіктерінпайдалану дағдысын қалыптастыру;

3) балаларда ересек адамның бақылауымен заттардың кеңістіктегі орналасуын анықтаумен байланысты сөздерді пайдалану икемін дамыту;

4) балаларды сөйлеуде сапалық сын есімдерін пайдалану дағдысына үйрету;

5) суретте бейнеленген кейіпкерлердің бейнеленуі мен қимыл-әрекеттерін түсіну, көрсеткен суреттер бойынша сұрақтарға жауап беру икеміне үйрету;

6) балаларды сөз жасаудың алғашқы дағдыларына үйрету: кішірейткіш- еркелету мәніндегі зат есімдерді құрастыру;

7) балаларды ересек адамның көмегімен негізгі түстердің атауларын түсіну мен пайдалану икеміне үйрету; сөздердің жалпылау мәнін түсінуді қалыптастыру.

135. Күтілетін нәтижелер:

1) екі-үш сөзден тұратын фразаны құрастырады;

2) ересек адамның бақылауында кішірейткіш-еркелету мәніндегі зат есімдерді құрастыра алады;

3) сөйлеу кезінде сапалық сын есімдерді пайдаланады (ересек адамның бақылауында);

4) ересек адамның бақылауында заттардың кеңістіктегі орналасуымен байланысты сөздерді естуде жіктейді.

136. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:ертегілерді, әңгімелерді, тақпақтарды мұқият тыңдай білуге және түсінуге, мазмұны бойынша қойылған жай сұрақтарға жауап беруге үйрету, "Бұл кім (не)" сұрағын қоюға дағдыландыру. Көрнекілікке сүйене отырып, сипаттау жұмбақтарын шешуге үйрету;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау: интонацияны қабылдауға үйрету, шығарма кейіпкерлерінің мінез-құлқы мен әрекеттерін талдау арқылы мейірімділікті танып білуге үйрету;

3) әңгімелеу және түсіну:көрнекілікке сүйене отырып, сипаттау жұмбақтарды шешуге, қысқа тақпақтарды жатқа оқуға үйрету; лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қорын толықтыру және белсендірту; ойыншықтарды қолдана отырып, күрделі емес сюжеттер бойынша сахналау ойынына қатысуға баулу.

137. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс шығармаларды эмоциональді түрде қабылдайды және түсінеді;

2) шығарма мазмұнына эмоциональді түрде әрекет етеді;

3) кішігірім тақпақтарды, өлеңдерді жатқа біледі;

4) шығарма мазмұнына қатысты қарапайым сұрақтарға жауап береді (сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай).

6-параграф. 2 - жартыжылдық

138. Сөйлеуді дамыту:

1) етістіктерді зат есімдермен келістіру икемін қалыптастыру;

2) балаларды жекеше және көпше түрдегі етістіктерді пайдалану икеміне үйрету;

3) балаларды сөйлеу кезінде жеке сан есімдерді (бір, екі, көп) пайдалану және ересек адамның көмегімен оларды зат есімдермен келістіру икеміне үйрету;

4) сын есімдерді зат есімдермен келістіру икемін қалыптастыру;

5) топтағы өмірге, табиғаттағы бақылауларға қатысты сұрақтарға жауап беруге үйрету;

6) сөз таптарын, ыдыстардың, киімдердің, жиһаздардың зат атауын және күнделікті өмірде олармен жасайтын әрекеттерді білдіретін сөздерді пайдалану икеміне үйрету;

7) қарапайым сұрақтарға жауап беру икеміне үйрету;

8) жанды-жансыз санаты бойынша заттардың атауларын жіктеу дағдыларына үйрету;

9) сөздерді тілектері мен сезімдерін білдіру үшін пайдалану икемдерін дамыту: ыңғайсыздыққа (шаршадым, ыстық) және құрдастардың іс-әрекеттеріне (ойыншықты бермейді);

10) ересек адамның көмегімен қарапайым геометриялық пішіндердің атауларын пайдалану икемін дамыту.

139. Күтілетін нәтижелер:

1) сөйлеу кезінде жіктеу есімдіктерін пайдаланады;

2) сөйлеу кезінде жеке реттік сан есімдерін пайдаланады;

3) сын есімдерді зат есіммен келістіре алады (ересек адамның көмегімен);

4) топтағы өмірге, табиғаттағы бақылауларға қатысты сұрақтарға жауап бере алады.

140. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:көрнекілікке сүйене отырып, сипаттау жұмбақтарды шешуге, кейіпкерлердің қарапайым өзара қатынасын анықтауға, оларға жай сипаттама (жақсы-жаман) беруге үйрету; "Бұл кім (не)?", "Не істеді?" сұрақтарын қою біліктілігін дамыту; лексикалық тақырыптар бойынша сөздік қорын толықтыру және белсендірту;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау:интонацияны қабылдауға үйрету, шығарма кейіпкерлерінің мінез-құлқы мен әрекеттерін талдау арқылы мейірімділікті танып білуге үйрету;

3) әңгімелеу және түсіну:қуыршақ қолғаптарын, үстел үсті театрын қолдана отырып, таныс ертегілерді әңгімелеуге, қысқа тақпақтарды жатқа айтуға үйрету (сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай); ойыншықтарды, бетперделерді қолдана отырып, күрделі емес сюжеттер бойынша сахналау ойынына қатысуға баулу.

141. Күтілетін нәтижелер:

1) кішігірім тақпақтарды, өлеңдерді жатқа біледі;

2) мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап береді;

3) шығарма мазмұнына эмоциональді түрде әрекет етеді;

4) педагогтың көмегімен шығарма кейіпкерлеріне жай сипаттама (жақсы-жаман) береді.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

142. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, сенсорика, құрастыру, жаратылыстану ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

143. Мақсаты ойын және өнімді әрекет барысында заттардың қасиеттері мен сапасын қабылдау үшін балаларды әртүрлі көптіктер мен көптіктердің элементтерінің арасындағы сәйкестіктерді табуға, салыстыру, сәйкестендіру икемділіктеріне, әртүрлі көптіктер мен көптіктердің элементтері арасындағы сәйкестікті табуға үйрету; құрастыру процесіне, құрылыс материалдарымен ойнауға жағымды қатынас пен қызығушылықты қалыптастыру; қоршаған болмысқа эмоционалдық-танымдық қызығушылықты дамыту болып табылады.

144. Міндеттері:

1) әртүрлі заттармен және үздіксіз көптіктермен балардың тәжірибелік іс-әрекетін ұйымдастыруды жалғастыру;

2) зерттеушілік бағдарлау тәсілдерін қалыптастыру;

3) теңдік немесе теңсіздікті орната отырып, көптіктерді саны бойынша салыстыруға үйрету;

4) көптіктерді салыстыру және түрлендіру үшін салыстырудың практикалық тәсілдерін (үстіне салу, қабаттастырып қою) пайдалануға үйрету;

5) заттарды санауға және үш көлеміндегі көптіктермен әртүрлі операцияларды (салыстыру, біріктіру және ажырату) орындауға үйрету;

6) геометриялық фигуралар туралы түсініктерді қалыптастыру;

7) заттардың көлемі туралы түсініктерді қалыптастыру;

8) кеңістіктік және мезгілдік түсініктерді қалыптастыру;

9) көру, есту, тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту;

10) жеке заттарды жалпы ортадан ерекшелей отырып қабылдауға үйрету;

11) үлгі бойынша қарапайым құрылыстарды орындауды, ересектің әрекетіне еліктеу бойынша құрылыстармен ойнауға үйрету;

12) құрылыстарды тануға және шынайы нысандармен салыстыруға үйрету;

13) табиғатта құбылыстары,жыл мезгілдері туралы түсініктерді қалыптастыру;

14) көкөністер, жемістер, ағаштар, жануарлар, құстар туралы білімдерін қалыптастыру.

8-параграф. 1 - жартыжылдық

145. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандық түсініктер және санау:дискретті және үздіксіз көптіктермен заттық-практикалық әрекеттерде "көп", "аз", "бос", "толық", 1, 2 саны туралы түсінікті бекіту;элементтерінің сандары 2 көлеміндегі көптікті әрекеттің санымен салыстыру: үстел үстінде неше матрешка болса, алақанды сонша рет шапалақта;

2) үздіксіз көптіктерді саны бойынша салыстыру: "көп"-"аз", "артық"-"кем";үстіне салу және қабаттастырып қою тәсілдерін пайдалана отырып, қандай заттардың артық, кем екенін анықтап, сандары бойынша тең емес екі топты салыстыру;

3) екі көлеміндегі көптіктерді біріктіру және ажырату операцияларын орындау;заттар мен дыбыстарды, заттар мен қимылдарды, дыбыстар мен қимылдарды саны бойынша салыстыру: көп, 1, 2;

4) екі көлеміндегі заттарды санау, заттардың санын саусақтар санымен сәйкестендіру;

5) үздіксіз көптікті саны бойынша салыстыру (үлкен шелекте құм көп, кіші шелекте құм аз); еліктеу бойынша дискретті және үздіксіз көптіктерді түрлендіру (арттыру, кеміту);

6) көлем:заттарды бір-біріне қабаттастыра қою тәсілін пайдалана отырып, биіктігі (биік-аласа) бойынша салыстыру;салыстырылатын екі заттың қайсысының биік (аласа) екенін тану және көрсету;үш заттың арасындағы көлемдік арақатынасты (үлкен-кіші-ең кіші) табу;

7) геометриялық финуралар:геометриялық фигураларды: дөңгелекті, шаршыны, үшбұрышты ажырату;геометриялық фигураларды пішіні, түсі бойынша біріктіру;көлемді геометриялық фигураларды ажырату;

8) кеңістікте бағдарлау:берілген бағыт бойынша: алға, артқа, солға, оңға қозғалу;өз дене мүшелерінде бағдарлау: жоғарыда - бас, мойын, кеуде, төменде - аяқ, алдында - бет, іш, артында - арқа, сол, оң қол;

9) мезгілдік бағдарлау:жыл мезгілдері: күз, қыс;тәулік бөліктері: түн, күн.

146. Күтілетін нәтижелер:

1) дискретті және үздіксіз көптіктермен заттық-практикалық әрекеттерде "көп", "аз", "бос", "толық", 1, 2 саны туралы түсінігі бар;

2) үздіксіз көптіктерді саны бойынша "көп"-"аз", "артық"-"кем" салыстырады;

3) сандары бойынша тең емес екі заттық топты салыстырады;

4) үлгінің негізінде заттарды сандық белгілері бойынша топтастыруды жүзеге асырады;

5) дискретті және үздіксіз көптіктерді түрлендіреді (арттыру, кеміту);

6) 2-3 затты көлемі, биіктігі бойынша салыстырады;

7) геометриялық пішіндерді: дөңгелекті, шаршыны, үшбұрышты ажыратады;

8) көлемді геометриялық пішіндерді ажыратады;

9) берілген бағытта: алға, артқа, солға, оңға қозғалады;

10) өз дене мүшелерінде бағдарлайды;

11) жыл мезгілдері: күз, қыс туралы түсінігі бар;

12) тәулік бөліктері (түн, күн) туралы түсінігі бар.

147. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:суретте бейнеленген әрекеттерді өз әрекеттерімен сәйкестендіру, суреттегі әрекеттерді бейнелеу;ересектің әрекетіне еліктеу бойынша 3 элементтен құрастыру процесінде пішіндерді (шар, текше, үшбұрышты призма) ажырату;ойын барысында практикалық байқап көру тәсілдерін пайдалана отырып, көлемді пішіндерді (текше, шар, кірпіш, үшбұрышты призма) жіктеу;көлемдерді қабылдау: кіші, үлкен, өте үлкен;қызыл, сары, көк, жасыл түстерді салыстыру, түстерді үлгі бойынша ерекшелеу;

2) үшқұрамды пирамиданы көлемін ескере отырып, тәжірибелікөлшеп көру тәсілі арқылы құрастыру;3 бөліктен тұратын кесінді суретті жинастыру;

3) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: дыбысталудың белгілі бір әрекетпен өзгеруіне әсерін білдіре отырып, музыкалық үш аспаптың (дағыра, металлофон, сыбызғы) дыбысталуын жіктеу; 2-3 музыкалық аспаптың дыбысталу дәйектілігін анықтау; қандай да бір аспаптың қатты және ақырын дыбысталуын ажырату;

4) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту: ересектің сөздік тапсырмасы бойынша ойыншықтарды сипай отырып таңдау (үш ойыншықтың ішінен); геометриялық фигураларды (шар, текше, үшбұрышты призма) және заттардың көлемін (үлкен, кіші, өте үлкен) сипай отырып қабылдау; заттарды белгілері бойынша ерекшелей отырып, сипап көру; қатты және жұмсақ нысандарды және 2 көлеміндегі заттарды қабылдау және жіктеу;

5) дәм сезуді дамыту: тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктеу; әртүрлі дәмдік сезімдер "тәтті-ащы", "тәтті-қышқыл" туралы түсінікті қалыптастыру; қышқыл дәмі бар тағам өнімдерімен (лимон, қараөрік) таныстыру;тамақты дәмі "тәтті-ащы", "тәтті-қышқыл" бойынша анықтау.

148. Күтілетін нәтижелер:

1) негізгі түстерді (қызыл, сары, жасыл, көк) сәйкестендіреді;

2) көлемді пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма) ажыратады;

3) берілген сенсорлық белгілері бар нысандарды көптіктің ішінен ерекшелейді;

4) үшқұрамды пирамидканы құрастырады;

5) 3 бөліктен құралатын заттық кесінді суретті құрастырады;

6) геометриялық пішіндерді (шар, текше, үшбұрышты призма) және заттардың көлемін (үлкен, кіші, өте үлкен) сипай отырып жіктейді;

7) сипай отырып заттың жұмсақ, қатты екенін ажыратады;

8) 2-3 музыкалық аспаптың дыбысталу дәйектілігін анықтайды;

9) қандай да бір аспаптың қатты және ақырын дыбысталуын ажыратады.

149. Құрастыру:

1) көлемді пішінді заттарды, конструктор бөліктерін зерделеу: екі қолымен сипай ұстау, нобайы бойымен қолымен жүргізуарқылы қабылдауға; еліктеу бойынша практикалық әрекеттер арқылы заттарды көлемі (кіші, үлкен) бойынша салыстыруға;құрылыстарды шынайы нысандармен және олардың суреттегі бейнелерімен сәйкестендіруге, салған құрылыстарын ойында пайдалануға үйрету;

2) білімді қалыптастыру: негізгі түстертуралы, түстерді: қызыл, сары, көк сәйкестендіру; заттардың көлемі: үлкен, кіші, орташа туралы;заттардың пішіні (текше, кірпіш, пластина) туралы; ағаштан, пластмассадан жасалған құрылыс материалдарының қасиеттері туралы білімдерін қалыптастыру;

3) құрылыс материалдарынан құрастыру: құрылыс материалдарының бөліктерін (текше, кірпіш, пластина) түсі, көлемі, пішіні бойынша ажырату; қандай да бір құрылыс үшін әртүрлі құрылыс материалын пайдалана отырып, үлгі бойынша қарапайым құрылыстарды салу;пішінді үстел жазықтығының жағдайына (тұр, жатыр) тәуелсіз тану; 2-5 текшеден мұнара құрастыру;үлгі бойынша мәшинеге арналған кең жол салу; қарапайым құрылымдарды салу;

4) заттық емес құрастыру: ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау; "жоғарыда", "төменде" кеңістіктік қатынастарды (сатыдағы, топ бөлмесіндегі жаттығулар) үлгілеу; практикалық әрекеттер барысында өз денесінде бағдарлау: "Ойыншықты сол (оң) қолыңда ұста", "Сол аяғыңды, оң аяғыңды бас";

5) таяқшалардан құрастыру: үлгі бойынша таяқшалардан геометриялық фигураларды салу; үлгі бойынша таяқшалардан қарапайым құрылыстарды (жол, дуал, жалауша) салу;

6) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру: заттарды оның бейнесінің сұлбасымен сәйкестендіру; трафареттің сұлбасын саусақпен жүргізу арқылы жазық пішінді ерекшелеу;

7) дағдыларды қалыптастыру:конструктор бөліктерін ұстап алу, ұстап тұру, орнын ауыстыру; затты екі қолымен зерделеу (затты сипау); құрылыс жиынтығының элементтерінің көлемін, пішінін бір-бірінің үстіне қою, қатарластырып қою тәсілдерінің көмегімен салыстыру; кірпішті қысқа қырымен, ұзын қырымен қою.

150. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыстарды салуға және олармен бірге ойнауға деген қызығушылық танытады;

2) құрылыс материалдарынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар салады;

3) таныс құрылыстарды таниды және көрсетеді;

4) үлгі бойынша құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды жинастырады;

5) үлгі бойынша таяқшалардан геометриялық пішіндерді салады;

6) затты оның сұлбасымен және бейнесімен салыстырады;

7) кеңістіктік қатынастарды: жоғарыда, төменде ажыратады;

8) ойында құрылыстарды пайдаланады.

151. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: қоршаған әлемде болып жатқан өзгерістер; табиғат құбылыстары (жаңбыр, бұлт және жел); күз бен қыс туралы түсініктерді қалыптастыру; экологиялық мәдениет негіздерін: табиғатқа ұқыптылықпен қарауға тәрбиелеу;

2) өсімдіктер әлемі: көкөністер (пияз, қырыққабат) туралы білімді кеңейту; жемістер (алма, алмұрт, қараөрік) туралы білімдерін кеңейту; ағаштармен (қайың) таныстыру;

3) жануарлар әлемі: жануарлармен (мысық, ит, түлкі) танысу; оларды дауыстары (дыбысқа еліктеу) бойынша тану; жабайы құстармен (торғай) танысу.

152. Күтілетін нәтижелер:

1) педагогтің көмегімен табиғаттағы мезгілдік өзгерістерді анықтайды;

2) иллюстрациядан күз бен қыстың қарапайым белгілерін көрсетеді;

3) кейбір көкөністер мен жемістерді ажыратады;

4) иллюстрациядағы қайыңды атайды немесе көрсетеді;

5) кейбір үй және жабайы жануарларды біледі;

6) иллюстрациядағы торғайды атайды немесе көрсетеді.

9-параграф. 2 - жартыжылдық

153. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандықтар ұғымдар: теңдік немесе теңсіздікті ажырату арқылы: "тең-тең емес", "соншама-соншама емес"дискретті көптіктерді саны бойынша салыстыру;үш көлеміндегі көптік элементтерін, есту арқылы дыбыстарды, сипау арқылы заттарды, қимылдарды санау;заттар мен дыбыстарды, заттар мен қимылдарды, дыбыстар мен қимылдарды саны бойынша салыстыру: көп, 1, 2, 3; 3 саны көлеміндегі заттарды санау, қорытынды санды атай отырып, таяқшалардың, саусақтардың санымен сәйкестендіру;еліктеу, үлгі және сөздік нұсқау бойынша көптіктен 3 затты ерекшелеу;санауды тексеру тәсілі ретінде пайдалана отырып, 3 затты немесе бейнені санамай-ақ тану; 3 саны көлеміндегі заттар тобын салыстыру: артық немесе кем, артық немесе жетіспейтін элемент;

2) санау: үш көлеміндегі ашық нәтижелі біріктіру және ажырату әрекеттері, нәтижені санау арқылы анықтау; 3 саны көлеміндегі кеңістікте әртүрлі орналасқан, түсі, көлемі әртүрлі заттарды санау;жетіспейтін элементті қосу, артығын алып тастау тәсілімен заттардың екі тобын саны жағынан теңестіру;

3) көлем: заттарды бір-біріне қабаттастыра қою тәсілін пайдалана отырып, биіктігі (биік-аласа) бойынша салыстыру; салыстырылатын екі заттың қайсысының биік (аласа) екенін тану және көрсету; бірінің үстіне бірін қою тәсілімен заттардың енін (енсіз-жалпақ) салыстыру; салыстырылатын екі заттың қайсысының енсіз (жалпақ) екенін тану және көрсету;үш заттың арасындағы көлемдік арақатынасты (үлкен-кіші-ең кіші) табу;

4) геометриялық фигуралар:геометриялық фигураларды:дөңгелекті, шаршыны, үшбұрышты ажыратуға; геометриялық фигураларды пішіні, түсі бойынша біріктіруге; көлемді геометриялық фигураларды ажыратуға; жазық геометриялық фигураларды ажыратуға;үлгі бойынша геометриялық фигураларды белгілі бір дәйектілікпен орналастыруға; геометриялық фигураларды қоршаған заттар сұлбасынан тануға үйрету;

5) кеңістікте бағдарлау:өз дене мүшелерінде бағдарлау: жоғарыда - бас, мойын, кеуде, төменде - аяқ, алдында - бет, іш, артында - арқа, сол, оң қол;педагогтың көрсетуі бойынша заттарды өзіне қатысты орналастыру: алыс-жақын, жанында, онда, мұнда;

6) мезгілдік бағдарлау: жыл мезгілдері (күз, қыс, көктем, жаз); қозғалыс жылдамдығы (жылдам, ақырын); тәулік бөліктері (түн, таңертең, күндіз, кешке).

154. Күтілетін нәтижелер:

1) 3 саны көлеміндегі заттарды санайды, қорытынды санды атайды немесе көрсетеді;

2) үлгі бойынша бір текті және әртүрлі текті көптіктерден 3 көлемінде (1, 2, 3) берілген сандағы заттарды ерекшелейді;

3) үлгінің негізінде заттарды сандық белгілері бойынша топтастыруды жүзеге асырады;

4) дискретті және үздіксіз көптіктерді түрлендіреді (арттырады, кемітеді);

5) үш саны көлеміндегі көптіктерді біріктіру және ажырату әрекеттерін орындайды, нәтижені санау арқылы анықтайды;

6) жетіспейтін элементті қосу, артығын алып тастау тәсілімен заттардың екі тобын саны жағынан теңестіреді;

7) 2-3 затты көлемі, биіктігі бойынша салыстырады;

8) қағаз бетінде (жоғары, төмен, ортасында) бағдарлайды;

9) геометриялық пішіндерді: дөңгелекті, шаршыны, үшбұрышты ажыратады;

10) жыл мезгілдері: күз, қыс, көктем, жаз туралы түсінігі бар;

11) өз дене мүшелерінде бағдарлайды;

12) қозғалыс жылдамдығы (жылдам, ақырын) туралы түсінігі бар;

13) тәулік бөліктері (түн, таңертең, күндіз, кешке) туралы түсінігі бар.

155. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:ересектің әрекетіне еліктеу бойынша 4 элементтен құрастыру процесінде пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма) ажырату; үлгі бойынша пішіні ерекшеленетін пішінді (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) таңдау; бір пішінді басқасына қою тәсілін пайдалана отырып, жазық пішіндерді сәйкестендіру; заттарды берілген бір белгі (пішін, көлем немесе түс) бойынша топтастыру; көлемдерді қабылдауға үйрету: кіші, үлкен, өте үлкен; заттың қолданысынан тыс, пішінді белгі ретінде ерекшелеу ("Қорапқа барлық дөңгелектерді жинаймыз"); заттың қолданысынан тыс, түсті белгі ретінде ерекшелеу ("Жасыл мәшинеге жасыл текшені сал"); практикалық өлшеу тәсілін пайдалана отырып, көлемін ескеріп 3-4 сақиналы пирамидканы, матрешканы жинастыру; 4 бөліктен тұратын кесінді суретті жинастыру; заттар арасындағы кеңістіктік қатынастармен (жоғарыда, төменде) практикалық таныстыру;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: дыбысқа еліктеуді 2-3 ұсынылғанның ішінен таңдап жіктеу; дыбысталуы жағынан жақын дыбысқа еліктеулерді жіктеу; суреттерді пайдалана отырып, буындық құрылымы әртүрлі сөздерді жіктеу; қандай да бір аспаптың қатты және ақырын дыбысталуын ажырату;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту: ересектің сөздік тапсырмасы бойынша ойыншықтарды сипай отырып таңдау (үш ойыншықтың ішінен); заттардың пішіні мен көлемін сипай отырып қабылдау; ересектің сөздік тапсырмасы бойынша заттарды сипай отырып, көлемі бойынша таңдау; заттарды зерделеу, оларға тән белгілерді ерекшелеу; 2 саны көлеміндегі қатты және жұмсақ заттар мен нысандарды қабылдау және жіктеу; материалдың сыртқы беттерінің әртүрлі сапаларымен (темір - суық, ағаш - жылы) таныстыру;

4) дәм сезуді дамыту: тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктеу; тамақты әр түрлі дәмдік белгілер ("тәтті-ащы", "тәтті-қышқыл") бойынша жіктеу; тамақты дәмдік белгісі ("тәтті-тұзды") бойынша жіктеу; қышқыл, тәтті, тұзды дәмі бар тағам өнімдерімен таныстыру; тамақты дәмі "тәтті-ащы-қышқыл-тұзды" бойынша анықтау; ұсынылған тамақтардың ішінен тәтті-ащы-қышқыл-тұзды тағамдарды таңдау.

156. Күтілетін нәтижелер:

1) негізгі түстерді (қызыл, сары, жасыл, көк) сәйкестендіреді;

2) көлемді пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма) ажыратады;

3) берілген сенсорлық белгілері бар нысандарды көптіктің ішінен ерекшелейді;

4) 3-4 құрамды пирамидканы жинастырады;

5) 3-4 бөліктен тұратын матрешканы жинастырады;

6) 4 бөліктен құралатын заттық кесінді суретті құрастырады;

7) заттардың пішіні мен көлемін сипай отырып жіктейді;

8) сипай отырып қатты және жұмсақ нысандарды ажыратады;

9) дыбысталуы жағынан ұқсас дыбысқа еліктеуді жіктейді;

10) музыкалық аспаптың қатты және ақырын дыбысталуын ажыратады;

11) тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктейді;

12) тамақтың "тәтті-ащы-қышқыл-тұзды" дәмін анықтайды.

157. Құрастыру:

1) балаларды үлгі бойынша заттарды көлемі, пішіні, түсі бойынша практикалық әрекет арқылы салыстыруға; құрылыстарды шынайы нысандармен және олардың суреттегі бейнелерімен сәйкестендіруге, салған құрылыстарын ойын барысында пайдалануға үйрету;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл) туралы, түстерді сәйкестендіру; заттардың көлемі (үлкен, кіші, бірдей) туралы; заттардың пішіні (текше, кірпіш, пластина, призма) туралы; ағаштан, пластмассадан жасалған құрылыс материалдарының қасиеттері туралыбілімдерін қалыптастыру;

3) құрылыс материалдарынан құрастыру: құрылыс материалдарының бөліктерін (текше, кірпіш, пластина, призма) түсі, көлемі, пішіні бойынша салыстыру; қандай да бір құрылыс үшін әртүрлі құрылыс материалын пайдалана отырып, үлгі бойынша қарапайым құрылыстарды салу; пішінді үстел жазықтығының жағдайына (тұр, жатыр) тәуелсіз тану;үлгі бойынша қуыршақ үшін тар жол, мәшинеге арналған кең жол салу; үлгі бойынша құрылыстарды призманы пайдаланып (үй, шырша, қала көшесі) салу; үлгі бойынша қарапайым құрылымдарды (жиһаз - үстел, орындық, кереует, диван) салу; құрылымдарды әртүрлі жағдайларда (үстелде, еденде) құру;

4) заттық емес құрастыру:ойыншықты жинастыру, бөліктерден бүтін құрау; 2 элементтердің арасындағы өзгеріп тұратын кеңістіктік қатынастарды "жоғарыда-төменде", "алдында-артында" үлгілеу; практикалық әрекеттер барысында өз денесінде бағдарлау: "Ойыншықты сол (оң) қолыңда ұста", "Сол аяғыңды, оң аяғыңды бас";құрылыс жиынтығының элементтерін олардың графикалық бейнелерімен сәйкестендіру;

5) таяқшалардан құрастыру: үлгі бойынша таяқшалардан геометриялық фигураларды салу; үлгі бойынша таяқшалардан қарапайым құрылыстарды (шырша, үй, қайық) салу;

6) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру: заттарды оның бейнесінің сұлбасымен салыстыру; трафареттің сұлбасын саусақпен жүргізу арқылы жазық пішінді ерекшелеу; заттың бүтін бейнесін жетіспейтін бөліктерін таңдай отырып толықтыру;

7) дағдыларды қалыптастыру: бірін-бірінің үстіне қою, қатарластырып қою тәсілдерін пайдалану; кірпіштерді жіңішке қырымен қатарластырып бір-біріне тығыздап қою; текшені кірпішке қою; текшені пластинаға қою;екі бөлікті үшіншісімен біріктіріп, қарапайым жабын жасау.

158. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыстарды салуға және олармен бірге ойнауға деген қызығушылық танытады;

2) алған дағдыларды пайдалана отырып, құрылыс материалдарынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар салады;

3) таныс құрылыстарды таниды және көрсетеді;

4) үлгі бойынша құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды жинастырады;

5) үлгі бойынша таяқшалардан геометриялық пішіндерді салады;

6) құрылыс жиынтығының элементтерін олардың графикалық бейнесімен салыстырады;

7) кеңістіктік қатынастарды (жоғарыда-төменде, алдында-артында) ажыратады;

8) ойында құрылыстарды пайдаланады.

159. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: жыл мезгілдері (көктем, жаз) туралы түсініктерді қалыптастыру;

2) өсімдіктер әлемі: көкөністер (картоп, сәбіз); жемістер (апельсин, шие, жүзім) туралы білімдерін кеңейту; ағаштармен (шырша) таныстыру; гүлдер (қызғалдақ) туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) жануарлар әлемі: жануарлармен (сиыр, жылқы, мысық, ит, түлкі, қоян) және олардың дене құрылысымен танысу; таныс жануарларды, олардың дауыстарын (дыбысқа еліктеу) тану арқылы естіп қабылдауын дамыту; жануарлардың төлдерімен (бұзау, құлын, марғау, күшік, түлкішек, көжек) танысу; үй құстарымен (әтеш, тауық, шөжелер) танысу. жабайы құстармен (қарға) танысу.

160. Күтілетін нәтижелер:

1) педагогтың көмегімен табиғаттағы мезгілдік өзгерістерді анықтайды;

2) иллюстрациядан көктем мен жаздың қарапайым белгілерін көрсетеді;

3) кейбір көкөністер мен жемістерді ажыратады;

4) иллюстрациядағы шыршаны атайды немесе көрсетеді;

5) иллюстрациядағы қызғалдақты атайды немесе көрсетеді;

6) кейбір үй және жабайы жануарларды және олардың төлдерін біледі;

7) жануарлардың дене мүшелерін атайды немесе көрсетеді;

8) үй құстарын атайды немесе көрсетеді;

9) иллюстрациядағы қарғаны атайды немесе көрсетеді.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

161. "Шығармашылық" білім беру саласыныңбазалық мазмұны ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады - сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка.

162. Мақсаты бейнелеу әрекетіне деген қызығушылықты қалыптастыру, қоршаған заттарды, табиғат нысандарын эстетикалық тұрғыда қабылдауды дамыту болып табылады.

163. Міндеттері:

1) бейнелеу әрекетіне эмоционалдық әсер мен қызығушылық тудыру;

2) қолдың көру-қимыл үйлесімділігін дамыту;

3) қарапайым заттар мен құбылыстардың түсі мен пішінін бере отырып бейнелеу, мүсіндеу дағдысы мен икемділігін қалыптастыру;

4) кеңістіктік түсініктерді қалыптастыру;

5) суреттерді шынайы нысандарымен салыстыруға үйрету;

6) сурет салу, мүсіндеу, аппликация жасау барысында түрлі тәсілдерді қолдану дағдыларын қалыптастыру;

7) өзінің және құрдастарының жұмыстарын бағалай білуге, дайын жұмыстарын үлгімен салыстыра білугеүйрету;

8) музыканы тыңдай білуін дамыту;

9) әншілік интонацияларды қалыптастыру;

10) бейнелі қимылдарды меңгерген кезде қимылдар мен музыканың сәйкестілігін дамыту.

11-параграф. 1 - жартыжылдық

164. Сурет салу:

1) көлем, түс, нысан: заттарды көлемі, пішіні, түсі бойынша салыстыру және жіктеу; түстерді көңіл күйді беру құралы ретінде пайдалану;қағаз бетінде бағдарлау: жоғары, төмен, ортасында;сурет салар алдында заттарды белгілі бір дәйектілікте (ересектің көмегімен) зерделеу;

2) заттық сурет салу: әр түрлі бағыттағы түзу, толқынды және үзік сызықтардың суретін салу, оларды қиыстыру (лента, жолақтар, дуал); қимылды бір бағытта айналдыра жүргізу; алдын ала белдеулеу қимылын пайдалана отырып, дөңгелек пішінді заттардың (шар, доп, алма, қызанақ) суретін салу; бірнеше бөліктен құралатын пішіндері бірдей заттардың (құламайтын ойыншық) суретін салу; суреттердің жетіспейтін элементтерін салып бітіру;

3) сюжеттік сурет салу: күрделі емес сюжеттік композициялардың суретін салу; бейнені бүкіл парақ бетіне орналастыру;

4) сәндік сурет салу: сәндік өрнектерді құрастыру, жолақта қайталанатын элементтерді белгілі бір дәйектілікпен орналастыра отырып, өрнек құрау; қайталану және кезектесу (нүкте, жағынды, дөңгелек, крест, толқынды сызықтар) ырғағын беруге арналған жаттығулар; сәндік ойыншықтарды қарау, қазақ оюларының, хохлома суретінің негізгі элементтерімен таныстыру;

5) негізгі түстер туралы білімді қалыптастыру, негізгі түстерді салыстыру: қызыл, сары, көк, жасыл, қара; заттардың көлемі туралы (үлкен-кіші), заттардың пішіндері (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш) туралы білімді қалыптастыру;

6) дағдыларды қалыптастыру: үстелде дұрыс отыру; оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау; қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау; басу күшін реттеу; қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіндегі артық тамшыны сүрту; майлық қағазды пайдалану.

165. Күтілетін нәтижелер:

1) заттың негізгі қасиеттері (түсі, пішіні, көлемі) туралы түсінігі бар;

2) дөңгелек пішінді заттардың суретін салады;

3) суретте заттардың қасиеттері мен сапасын бере біледі: түсі, пішіні, көлемі;

4) педагогтіңкөмегімен қағаз бетінде (жоғары, төмен, ортасында) бағдарлайды;

5) қайталанатын элементтерден сәндік өрнектерді құрастыра біледі;

6) үстелде дұрыс отырады;

7) оң қолмен сурет салады, сол қолмен парақты ұстайды;

8) педагогтің көмегімен қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстайды.

166. Мүсіндеу:

1) балаларды ересек адамның жасаған түрлі бұйымдарымен ойнату; мүсіндеу алдында зерделеу арқылы (заттарды сипау, негізгі бөліктерін ерекшелеу) көлемді пішінді заттарды аңғару; домалақ, сопақша пішінді заттарды зерделеу; бұйымды үлгімен салыстыруарқылы(педагогтың көмегімен); кеңістікте бағдарлау: жоғарыда, төменде;

2) негізгі түстер туралы білімді қалыптастыру: негізгі түстерді (қызыл, сары) салыстыру; заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы, заттардың пішіндері (дөңгелек, сопақша) туралы білімді қалыптастыру;

3) дағдыларды дамыту: пішін жасау қимылын - жаю, созу; оқтаумен жұмыс жасау және оны ұқсатып қолдану;

4) созу тәсілін пайдалана отырып, сопақша пішінді заттарды (қияр, қараөрік) мүсіндеу; басу тәсілін (еліктеу бойынша) пайдалана отырып, домалақ пішінді заттарды (алма, қызанақ) мүсіндеу; үлгі бойынша ермексаздың екі кесегімен мүсіндеу (үлкен және кішкенитай доп); үлгі бойынша мөлшері бірдей, домалақ пішінді екі бөліктен тұратын заттарды бір-біріне жапсыру жолымен мүсіндеу (құламайтын ойыншық, моншақ);

5) созылымды материалмен жұмыс жасаудың қарапайым ережелерімен таныстыруды жалғастыру: жұмысты тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, пластилинді (қамырды, сазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу.

167. Күтілетін нәтижелер:

1) көлемді пішіндерді ажыратады: шар, сопақша;

2) заттарды көлемі бойынша ажыратады: үлкен-кіші;

3) негізгі түстерді ажыратады: қызыл, сары;

4) педагогпен бірге және еліктеу бойынша басу тәсілін пайдалана отырып, домалақ пішінді заттарды мүсіндейді;

5) педагогпен бірге және еліктеу бойынша созу тәсілін пайдалана отырып, сопақша пішінді заттарды мүсіндейді;

6) педагогпен бірге және еліктеу бойынша мөлшері бірдей, домалақ пішінді екі бөліктен құралатын заттарды бір-біріне жапсыру жолымен мүсіндейді;

7) педагогпен бірге мүсінделіп жасалған бұйымдармен ойнайды;

8) үстелде дұрыс отырады, жұмысты арнайы тақтайша үстіндежеңін түріп орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың көмегімен қолын жуады;

9) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

168. Аппликация:

1) ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беруге балаларды үйрету; пішіні, мөлшері, түсі әр түрлі заттарды зерделеу; қағаздың мүмкіндіктерін пайдалану: жырту, умаждау, бүктеу; қағазды текстурасы бойынша ажырату (барқыт, жылтыр, тегіс); аппликацияны шынайы нысандармен салыстыру; өзінің және басқаның жұмысын дұрыс бағалай білу, үлгімен салыстыру; бір-біріне бөгет жасамай, бірге жұмыс істей білу;

2) негізгі түстер туралы білімді қалыптастыру, негізгі түстерді салыстыру: қызыл, сары, көк, жасыл; заттардың көлемі (үлкен-кіші, орташа) туралы, заттардың пішіндері (дөңгелек, сопақша, тікбұрышты) туралыбілімді қалыптастыру;

3) заттық аппликация: қағаз бетіне қарапайым заттардың (алма, лимон, жапырақ) дайындамаларын орналастыру және желімдеу; қағаз бетіне 2-3 бөліктен құралатын таныс заттардың (машина, шырша) дайындамаларын орналастыру және жапсыру; көрсету бойынша қарапайым заттарды ("Әуе шарлары", "Қуыршақтарға арналған текшелер") қағаз бетінің барлық кеңістігіне орналастыру және жапсыру;

4) сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру дағдыларды қалыптастыру; қылқаламды пайдалану; дайындамағажелім жағу, дайындаманы аудару; артық желімді алып тастау үшін майлықты пайдалану; қағаз бетіне дайындамаларды орналастыру және жапсыру.

169. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) еліктеу бойынша қағаз бетіне 2-3 бөліктен құралатын дайын пішіндерді жапсырады;

3) көрсету бойынша қарапайым заттарды қағаз бетінің барлық кеңістігіне жапсырады;

4) заттардың мөлшері (кіші, үлкен, орташа) туралы түсінігі бар;

5) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл) туралы түсінігі бар;

6) заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш) туралы түсінігі бар;

7) қылқаламды пайдаланады, артық желімді алып тастау үшін майлықты қолданады;

8) орындалған жұмысқа қуанады;

9) аппликация жұмысы кезінде үстелде дұрыс отырады.

170. Музыка:

1) музыканы тыңдау: байыпты, көңілді музыканы мұқият тыңдай білуді қалыптастыру;

2) ән айту: таныс дыбысқа еліктеуді пайдалана отырып, ересек адамға қосылып әндету және мүмкіндігіне қарай ән салу; музыканың сүйемелдеуімен ересек адамның интонациясына еліктей, созып, көңілді әндету;

3) музыкалық-ырғақтық қозғалыстар: дағдыларды қалыптастыру: музыканың ерекшеленген ашық сипатына сәйкес қимыл, қимылды музыканың басталуымен бастау және аяқталуына қарай аяқтау; шеңбер бойымен қол ұстасып жүру; музыканың сүймелдеуімен би қимылдарын орындау; өлең және қол ұстасып шеңбер құрап жүру кезіндегі өлең мәтініне сәйкес қимылдау; алақан соғу, аяқтарын кезекпен тыпырлату және бір аяқпен нық басу, жүрелеп отыру, жалғыз және жұптасып тұрған орнында айналу;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: дыбыстардың дыбысталу күшіне қарай өзгеруімен танысу, балаларға арналған музыкалық құралдарды (бубен, сылдырмақ, қоңырау, дағыра) тану; өлеңді оның мәнтініне сәйкес ойын қимылдарын қоса отырып орындай білуді, шеңбер бойымен қол ұстасып жүруді, қимылды педагогпен бірге музыкалық фразаға сәйкес өзгерте білуді қалыптастыру.

171. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс өлеңдерді әуені бойынша таниды;

2) ересекке еліктей отырып, өлеңдерді әндете, көңілді айтады;

3) ересекпен бірге қарапайым би қимылдарын орындайды;

4) қимылды және шеңбер бойымен қол ұстасып жүруді ересекпен бірге өлең мәтіні бойынша орындайды;

5) музыкалық аспаптарды (бубен, сылдырмақ, қоңырау, даңғыра) таниды.

12-параграф. 2 - жартыжылдық

172. Сурет салу:

1) балаларды заттарды әртүрлі белгілері бойынша салыстыру және жіктеуге оқыту: түсі, пішіні, көлемі; түстерді бекіту және жіктеу, түсті көңіл күйді беру құралы ретінде пайдалану; сурет салар алдында заттарды белгілі бір дәйектілікте (ересектің көмегімен) зерделеу; қағаз бетінде бағдарлау: жоғары, төмен, ортасында; өзінің және басқаның өнімін дұрыс бағалай білу; бір-біріне бөгет жасамай, қатар отырып жұмыс істей білуге үйрету;

2) заттық сурет салу: қағаз бетін ары қарай аппликацияны немесе суретті орындау үшін жалпақтығы әртүрлі қылқаламдармен, поролоннан жасалған тампонмен, губкамен айналдыра, тік, көлденең қиымылдармен бояу; дөңгелек пішінді заттардың суретін салу;бұрышты пішінді заттардың (жалауша, текше) суретін салу; пішіні бірдей, бірақ көлемі әртүрлі бөліктерден құралған заттардың суретін салу; таныс заттарды алдын ала көру-қимыл тәсілімен зерделеуден кейін оның суретін салу; бояумен "сулау" және қылқаламның ұшын тигізу тәсілдерімен сурет салу;

3) сюжеттік сурет салу: бір заттың бейнесін қайталай отырып ("үлескедегі шыршалар"), күрделі емес сюжеттік композициялардың суретін салу; бейнені бүкіл парақ бетіне орналастыруға үйрету; бір суретте ортақ мазмұнмен біріктірілген бірнеше заттардың бейнелерін біріктіру;

4) сәндік сурет салу: сәндік өрнектерді құрастыру, элементтерін белгілі бір дәйектілікпен жолақта орналастыра отырып, өрнек (қазақ оюы, хохлома суретінің элементтері) құрай білу; дөңгелекке, шаршыда өрнек элементтерін симметриялық орналастыру ережелерімен таныстыру;

5) негізгі түстертуралы, негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ) салыстыру туралы; заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тікбұрыш) туралы білімдерді қалыптастыру;

6) үстелде дұрыс отыру; оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау; қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау; басу күшін реттеу; қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіне тигізу арқылы артық тамшыны сүрту; майлық қағазды пайдаланудағдыларын қалыптастыру.

173. Күтілетін нәтижелер:

1) заттың негізгі қасиеттері туралы түсінігі бар;

2) дөңгелек және бұрышты пішінді заттардың суретін салады;

3) суретте заттардың қасиеттері мен сапасын бере біледі:түсі, пішіні, көлемі;

4) қағаз бетінде бағдарлайды (жоғары, төмен, ортасында);

5) қазақ оюы, хохлома суретінің элементтерін пайдалана отырып, сәндік өрнектерді құрастыра біледі;

6 дөңгелекке, шаршыда) өрнек элементтерін симметриялық орналастыру ережелерін біледі;

7) педагогтың көмегімен өзінің және басқалардың өнімін дұрыс бағалай біледі.

174. Мүсіндеу:

1) балаларды ересек адамның жасаған бұйымдарымен ойнату; мүсіндеу алдында зерделеу (заттарды сипау, негізгі бөліктерін ерекшелеу) арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдау;домалақ, сопақша пішінді заттарды зерделеу; педагогтың көмегімен бұйымды үлгімен салыстыруға үйрету; мүсіндегенде заттардың негізгі белгілерін (пішін, көлем, түс) бере білу; мүсінділген заттарды бір қарапайым сюжетке біріктіру; саздан, қамырдан жаслаған бұйымдарды бояу үшін бояу түстерін таңдау; кеңістікте бағдарлау: жоғарыда, төменде, сол жақ, оң жақ;

2) негізгі түстер, негізгі түстерді (қызыл, сары, көк) салыстыру туралы; заттардың көлемі (үлкен-кіші) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш) туралыбілімді қалыптастыру;

3) пішін жасау қимылы - жаю, созу, басу, жапсыру, тегістеу; оқтаумен жұмыс жасау және оны еліктеу бойынша қолдану дағдыларын дамыту;

4) заттық мүсіндеу: созу тәсілін пайдалана отырып, сопақша пішінді заттарды (жұмыртқа) мүсіндеу; еліктеу бойынша шардың, цилиндрдің ортасын басу арқылы қуыс жасап, домалақ пішінді заттарды мүсіндеу;үлгі бойынша мөлшері бірдей, домалақ пішінді екі бөліктен тұратын заттарды бір-біріне жапсыру жолымен мүсіндеу (аққала); үлгі бойынша бір бөлікті басқасына қыса, саусақтардың көмегімен кейбір бөліктерді соза (құс) отырып бұйым бөліктерін біріктіру; мүсінделген заттардың пішіндерінің үстіңгі жағын саусақпен тегістеу;

5) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым ережелерімен таныстыруды жалғастыру: жұмысты тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, пластилинді (қамырды, сазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу.

175. Күтілетін нәтижелер:

1) көлемді пішіндерді (шар, сопақша, үшбұрыш) ажыратады;

2) заттарды көлемі бойынша (үлкен, кіші) ажыратады;

3) негізгі түстерді (қызыл, сары, көк) ажыратады;

4) еліктеу бойынша басу тәсілін пайдалана отырып, домалақ пішінді заттарды мүсіндейді;

5) педагогпен бірге, еліктеу бойынша созу тәсілін пайдалана отырып, сопақша пішінді заттарды мүсіндейді;

6) еліктеу бойынша көлемі әр түрлі, домалақ пішінді екі бөліктен құралатын заттарды бір-біріне жапсыру жолымен мүсіндейді;

7) бүтін кесектен басу тәсілін пайдалана отырып, іші қуыс шар тәріздес және цилиндр пішіндерді мүсіндейді;

8) педагогпен бірге мүсінделіп жасалған бұйымдармен ойнайды;

9) педагогпен бірге бұйымдарды үлгімен салыстырады;

10) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады, жұмысты тақтайша үстінде орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың көмегімен қолын жуады;

11) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

176. Аппликация:

1) ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беруге; пішіні, мөлшері, түсі әртүрлі заттарды зерделеуге; қағаздың мүмкіндіктерін пайдалануға; қағазды текстурасы бойынша ажыратуға; аппликацияны шынайы нысандармен салыстыруға; өзінің және басқаның жұмысын дұрыс бағалай білуге, үлгімен салыстыруға; бір-біріне бөгет жасамай, бірге жұмыс істей білуге балаларды үйрету;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл) туралы; заттардың мөлшері (үлкен, кіші, орташа) туралы; заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) туралы білімдерін қалыптастыру;

3) заттық аппликация: қағаз бетіне қарапайым заттардың (қияр, үлкен және кіші алма) дайындамаларын орналастыру және желімдеу; қағаз бетіне 2-3 бөліктен құралатын таныс заттардың (үш қабатты үй, пирамида) дайындамаларын орналастыру және жапсыру; үлгі бойынша заттарды түсі, пішіні, мөлшері бойынша кезектестіре отырып, өрнек құрау; аппликацияны бейнеленген заттың сұлбасына жапсыру;

4) сюжеттік аппликация: көрсету бойынша заттарды алдын ала дайындалған сюжетке жапсыру; ұжымдық аппликацияны орындау;

5) дағдыларды қалыптастыру: сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру; қылқаламды пайдалану; дайындамаға желім жағу, дайындаманы аудару; артық желімді алып тастау үшін майлықты пайдалану; қағаз бетіне дайындамаларды орналастыру және жапсыру.

177. Күтілетін нәтижелер:

1) аппликацияны орындауға берілген ұсынысты жағымды қабылдайды;

2) еліктеу бойынша қағаз бетіне 2-3 бөліктен құралатын дайын пішіндерді жапсырады;

3) көрсету бойынша қарапайым заттарды қағаз бетінің барлық кеңістігіне жапсырады;

4) аппликацияны бейнеленген заттың нобайына жапсырады;

5) көрсету бойынша заттарды алдын ала дайындалған сюжетке жапсырады;

6) ұжымдық аппликацияны орындауға қатысады;

7) заттардың мөлшері (кіші, үлкен, орташа) туралы түсінігі бар;

8) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл) туралы түсінігі бар;

9) заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) туралы түсінігі бар;

10) қылқаламды пайдаланады, артық клейстерді алып тастау үшін майлықты пайдаланады;

11) аппликация жұмысы кезінде үстелде дұрыс отырады.

178. Музыка:

1) музыканы тыңдау икемділігін қалыптастыру: музыкалық шығарманы аяғына дейін тыңдау; таныс әуендерді жануарлардың бейнесімен (қоян, аю, жылқы) байланыстыру; жоғары және төмен дыбыстарды ажырату;

2) ән салу икемділігін қалыптастыру: таныс дыбысқа еліктеуді пайдалана отырып, ересекпен қосылып әндету; фортепианоның сүйемелдеуімен ересектің интонациясына еліктей көңілді, сергек, еркелей ән салу; оңай өлеңдерді айту, педагогтың көмегімен шағын фразаларды әндете айту;

3) музыкалық-ырғақтық қимылдау дағдыларын қалыптастыру: қарапайым би элементтерін орындау: жеңіл жүгіріс, аяғын тыпырлату, алақан соғу, айналу, еліктеу немесе бірлесе әрекеттену бойынша шеңбер бойымен қол ұстаса жүру; педагогтың көмегімен жұптасып билеу қимылдарын орындау; қимылды және шеңбер бойымен қол ұстасып жүруді ересекпен бірге өлең мәтіні бойынша орындау; зал бойымен бағдарлау икемділігін қалыптастыру;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: музыкалық аспаптарды (бубен, сылдырмақ, қоңырау, дағыра) тани білуді қалыптастыру; музыкалық аспаптарда ойнау арқылы есту зейінін дамыту.

179. Күтілетін нәтижелер:

1) дыбыстардың динамикасын (ақырын-қатты) ажыратады;

2) таныс әуендерді жануарлардың бейнесімен (қоян, аю, жылқы) байланыстырады;

3) педагогтің көмегімен оңай өлеңдерді айтады;

4) педагогтің көмегімен қарапайым би қимылдарын орындайды;

5) музыкалық зал бойымен бағдарлайды;

6) қимылды және шеңбер бойымен қол ұстасып жүруді өлең мәтініне сәйкес еліктеу бойынша немесе педагогпен бірге орындайды;

7) музыкалық аспапты дыбысталу тембрі бойынша таниды.

13-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

180. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны - әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу (шаруашылық-тұрмыстық еңбек, қол еңбегі) ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

181. Мақсаты жеке тұлғаның әлеуметтік дағдыларын жалпы адамзаттық норма мен ережелер негізінде қалыптастыру болып табылады.

182. Міндеттері:

1) ересектердің еңбегі туралы білімді, құрдастырымен және ерсесектермен өзара қатынас ережелері туралы білімді байыту;

2) құрдастарымен өзара достық қарым-қатынасты қалыптастыру;

3) нақты бір жағдайға: орындыққа отыру, сабақта отыру, өзінің төсегіне жату, серуенге шығарда киімін өзінің шкафынан алуға және салуға қатысты барабар тәртіпті қалыптастыру;

4) басқа баланың әрекеттерін және бірнеше құрдастарының ойынын бақылауға үйрету;

5) құрдасына эмоционалды жағымды ниет көрсетіп, онымен бірге әрекеттенуге үйрету;

6) ересектердің еңбектері туралы түсінікті қалыптастыру;

7) ересектердің тапсырмаларын орындауға үйрету;

8) еңбек әрекетіндегі белсенділікті дамыту;

9) ересектердің еңбегін құрметтеу сезімін тәрбиелеу;

10) бұйымдарды өз қолымен жасауға деген қалау мен қызығушылықты дамыту;

11) балалардың ірі, ұсақ қимыл-қозғалыстарын, сөйлеу тілін дамыту.

14-параграф. 1 - жартыжылдық

183. Шаруашылық-тұрмыстық еңбек:

1) шамасы жететін еңбек әрекеттерін орындау; жеке тапсырмаларды орындау дағдыларын қалыптастыру;

2) өзіне-өзі қызмет көрсету (сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салу және шешу); барлық әрекеттерді еліктеу бойынша немесе ересектің жартылай көмегімен орындау; асхана бойынша кезекшілік туралы түсінікті қалыптастыру;

3) ересектердің (тәрбиешінің көмекшісі, аула тазартушы) еңбегін бақылау; ерсектердің еңбегіне құрметпен қарау;

4) өзін әрекеттену субъектісі ретіндегі түсінікті, өзінің эмоцианалды жағдайы туралы, өзінің қажеттілігі, қалауы, қызығушылығы туралы түсініктерді қалыптастыру;

5) нақты бір жағдайға: орындыққа отыру, сабақта отыру, өзінің төсегіне жату, серуенге шығарда киімін өзінің шкафынан алуға және салуға қатысты дағдыны қалыптастыру;

6) қуыршақты жуындыруға, шешіндіру мен киіндіруге, ойыншық ыдыстармен дастарқан дайындауға, қуыршақтың төсегін салуға байланысты ойын әрекеттерінің дәйекті тізбегін орындау дағдыларын қалыптастыру.

184. Күтілетін нәтижелер:

1) ересектің көрсетуі және орындау мысалы бойынша қарапайым еңбек тапсырмаларын (алып кел, жина, орнына қой) орындайды;

2) жай мен ауланы жинау үшін қажетті құралдарды көрсетеді;

3) топ бөлмесіндегі тазалықты сақтай біледі: ойыншықтарды орнына жинайды және жуады, оларды орындарына қояды;

4) асханадағы кезекшілік туралы түсінігі болады;

5) ересектің басшылығымен қуыршақты жуындырады, шешіндіреді және киіндіреді, ойыншық ыдыстармен дастарқан жаяды, қуыршақтың төсегін салады;

6) ересектің жартылай көмегімен сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салады және шешеді;

7) өзінің эмоционалды жағдайын, қалауын, қажеттілігін ым-ишарат, мимика арқылы білдіреді;

8) ересектің жартылай көмегімен орындыққа отырады, сабақта отырады, өзінің төсегіне жатады, серуенге шығарда киімін өзінің шкафынан алады және салады.

185. Қол еңбегі:

1) қағаздың әртүрлі түрлері туралы түсінікті қалыптастыру; қалдық материалдар (сіріңке қораптары, пластик шөлмектер) туралы түсінікті қалыптастыру;

2) ересектің әртүрлі материалдардан бұйым жасаған кездегі еңбегін бақылау; ересектің еңбек әрекетіне, бұйымдарына деген қызығушылықты дамыту;

3) құрлымы әртүрлі қағазды көру-жанасу арқылы қабылдауды дамыту.

186. Күтілетін нәтижелер:

1) қағаздың әртүрлі түрлері туралы, қалдық материалдар (сіріңке қораптары, пластик шөлмектер) туралы түсініктері болады;

2) қағазды, тастайтын материалды ажыратады;

3) ересектің әртүрлі материалдардан бұйым жасауын бақылайды.

15-параграф. 2 - жартыжылдық

187. Шаруашылық-тұрмыстық еңбек:

1) практикалық еңбек дағдыларын қалыптастыру; ұжымдық тапсырмаларды орындау дағдыларын қалыптастыру;

2) еңбек тапсырмаларын орындау, бір-біріне көмектесу дағдыларын қалыптастыру; бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге үйрету;

3) ересектердің тапсырмасын (асханадағы кезекшілік) орындау дағдыларын қалыптастыру);

4) ересектің жартылай көмегімен сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салу және шешу икемділігін қалыптастыру;

5) ересектердің (медбикенің) еңбегін бақылау.

188. Күтілетін нәтижелер:

1) еңбектік тапсырмаларды педагогтың сөздік нұсқауы бойынша орындайды;

2) ұжымдық тапсырмаларды орындайды - ойыншықтары бар сөрелердің шаңын сүртеді, қуыршақтың киімін жуады, ересектермен бірге үлескедегі қоқыстарды жинайды, жаппаның ішіндегі ойыншықтарды жинайды;

3) кезекшілердің міндеттерін орындайды - нан салғышты, майлық қағаз салғышты, ас ішетін құралдарды қояды;

4) ересектің жартылай көмегімен сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салады және шешеді;

5) ересектің сөздік нұсқауы бойынша киімдерін шкафтағы өз орындарына салады;

6) педагогтың басшылығымен қарапайым тапсырманы және әрекетті орындайды;

7) денсаулықты күту үшін медбикенің жұмысының маңызы туралы ("Аурухана" сюжеттік-рөлдік ойын арқылы) түсінігі болады.

189. Қол еңбегі:

1) қағаздың әртүрлі түрлері туралы түсінікті қалыптастыру;

2) қалдық материалдар (сіріңке қораптары, пластик шөлмектер) туралы түсінікті қалыптастыру;

3) табиғи материалмен (бүр, емен жаңғағы, жапырақ, тұқым, жаңғақтардың қабығы, жеміс сүйектері) танысу;

4) ересектің әртүрлі материалдардан бұйым жасаған кездегі еңбегін бақылау;

5) құрлымы әртүрлі қағазды көру-жанасу арқылы қабылдауды дамыту;

6) ересектің еңбек әрекетіне, бұйымдарына деген қызығушылықты дамыту.

190. Күтілетін нәтижелер:

1) қағаздың әртүрлі түрлері туралы, қалдық материалдар (сіріңке қораптары, пластик шөлмектер) туралы, табиғи материалдар (бүр, емен жаңғағы, жапырақ, тұқым, жаңғақтардың қабығы, жеміс сүйектері) туралы түсініктері болады;

2) қағазды, қалдық материалды, табиғи материалды ажыратады;

3) ересектің әртүрлі материалдардан бұйым жасауын бақылайды.

5-тарау. Ересектер тобы (5-6 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

191. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны - дене шынықтыру, қауіпсіздік мінез-құлық негіздері ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

192. Мақсаты: денсаулық сақтау технологиясын қолдана отырып, баланың денсаулығын нығайту және сақтау, дене шынықтыруға қызығушылықтарын, қимыл икемділіктері мен дағдыларын қолдануға ұмтылысын дамыту, қауіпсіз тәртіп ережелері мен салауатты өмір салты туралы білімдерін қалыптастыру.

193. Міндеттер:

1) көрсетілімді жаттығуды өздігінен орындауға арналған үлгі деп қабылдауға үйрету;

2) қимыл техникасының негізгі элементтерін дұрыс орындау икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыру;

3) жүру мен жүгірістегі, секіру мен лақтырудағы, лақтыру мен қағып алудағы, еңбектеу мен өрмелеудегі қимылдың негізгі түрлерін жетілдіру;

4) дене сапасын, икемділікті, ептілікті, төзімділікті, қимыл тепе-теңдігін сақтауды, үйлесімділікті қалыптастыру;

5) шапшаң қимылды ойындардағы ережелерді сақтай білуді қалыптастыру;

6) құрдастарының қимылын бағалауға және олардың қателерін байқауға үйрету;

7) дене жаттығуларын орындауға деген қызығушылыққа тәрбиелеу;

8) көшедегі, жолдағы, үйдегі, табиғаттағы қарапайым тәртіп ережелерін түсінуге көмектесетін ойын әрекеттеріне үйрету.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

194. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру:бір-бірінің артынан қолдарына жалауша ұстап, залды айнала жүру; жүруді жүгіріспен кезектестіре отырып, жұптасып бірінің артынан бірі жүру; қолдың қимылын өзгерте отырып (жоғары, жанына қарай созу, белде), бағытты өзгерте аяқтың ұшымен, өкшемен, дыбыстық сигналдардың аяқталғанына қарай тоқтап жүру;

2) жүгіру: бірінің артынан бірі, бағытты өзгерте, әртүрлі кедергілерді айналып өтіп, дыбыстық сигнал бойынша тоқтап, тізе бүге отырып; жүгірісті жүрумен кезектестіре отырып, жан-жаққа шашырай жүгіру;

3) секіру:бір орнында тұрып, қолдарын белде ұстапсекіру; алға қарай жылжи отырып секіру; тақтайдың көтерілген ұшынан (биіктігі 10-15 см), ұзын орындықтан тізесін бүгіп өз бетінше секіру; бір орнында тұрып, арқаннан, гимнастикалық таяқшадан, еденнен 5-10 см биіктікте керілген жіптен секіру; бір орнында тұрып еденде сызылған (ені 20-30 см) "жылға" бау арқылы ұзындыққа секіру;

4) лақтыру, қағып алу, дәлдеп лақтыру:салмағы, көлемі, материалы әртүрлі доптарды лақтыру және қағып алу, допты қабырғаға, енденге соғу, екі қолымен ұстап алу; допты бір-біріне қашықтықтан (1,5-2 м) лақтыру; құм салынған допты нысанаға лақтыру, сақиналарды өзекке лақтыру;

5) еңбектеу, өрмелеу, асып түсу:керілген жіптің астынан (биіктігі 30-35 см) еңбектеп өту; гимнастикалық орындық бойымен еңбектеу; "Маймыл жүгірісі" (табаны мен қолын тірек ете отырып, жылдам қозғалу); еңкіш саты (биіктігі 1,5-2 м) бойымен өрмелеу; швед қабырғасы бойымен аралықтан аралыққа кезектескен қадаммен өрмелеу; еліктеу бойынша биіктіктері әртүрлі заттардың астымен жер бауырлап еңбектеп өту;

6) тепе-теңдік сақтау:тепе-теңдігін сақтай отырып, еңкіш тақтай бойымен жүру (20-30 см), соңында секіру қажет болатын гимнастикалық орындық, бөрене бойымен жүру; қол жағдайын (жоғары көтерілген, белде) өзгерте отырып, бірінің артынан бірі аяғының ұшымен жүру; басты оңға-солға бұру, алға қарай ию, артқа қарай шалқайту; бір орында тұрып аяғын кезектестіре басып айналу, дыбыстық сигнал бойынша тізесін бүге айналу;

7) сапқа тұру:аяқ ұшын теңестіріп, сызық бойымен сапқа тұру; бір-бірден сапқа тұру, үлкен және кіші шеңбер құрап тұру;

8) музыкалық-ырғақтық жаттығулар: музыкалық сүйемелдеуге сәйкес таныс дене жаттығуларын түрлі қарқында орындау;

9) спорттық жаттығулар: биік емес төбеден ересектің көмегімен шанамен сырғанау; ересектердің көмегімен мұзды жолдармен сырғанау; үш дөңгелекті велосипед, самокат тебу; оңға, солға қарай бұрылу;

10) спорттық ойын элементтері:кегль ойындарына үйрету: бастапқы қалыпта дұрыс тұрып, допты лақтыру, 1,5-2 м арақашықтықтан кегльдерді қағып түсіру;

11) жалпы дамытушы жаттығулар (затпен және затсыз): қолды алға, жоғары көтеру, жанына қарай созу, иыққа, белге қою, төмен түсіру; айқастырылған қолды бастан асыра, төмен қарай сермеу; қолдың қимылын бір мезгілде өзгерте отырып, қол басын айналдыру, бұлғау, жұдырық түю, жазу; қолды белде ұстап, денені оңға, солға бұру, алға қарай еңкею, артқа қарай шалқаю; қол жоғары, аяқ иық ендігіндегі бастапқы қалыптан қолды төмен түсіріп, жанына қарай түзулеп көтеріп, басынан асыра шапалақтау; "қайшы" (отырған, қолды артқа қарай тіреген бастапқы қалыптан аяқтың жоғары-төмен кезектестірілген қимылы); етпетінен жатқан бастапқы қалыптан еңкейіп, қолды артқа қарай айқастыру; қол жоғары көтерілген, білезіктен айналдыру; аяқты кезектестіре басып, тізе бүге отырып айнала бұрылу; аяқтың ұшымен айнала отырып секіру.

195. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға қызығушылық байқатады;

2) жаттығуларды көрсету, еліктеу, сөздік нұсқау бойынша орындайды;

3) көлемі үлкен және орташа допты лақтырады және қағып алады;

4) допты бір-біріне береді;

5) затты (құм толтырылған дорба) нысанаға лақтырады;

6) гимнастикалық орындық арқылы еңбектейді, өрмелейді;

7) швед қабырғасы бойымен жоғары-төмен өрмелейді;

8) қолын жан-жағына қарай созған қылыпта, тақтай, орындық бойымен жүреді;

9) алға қарай секіріп жылжиды;

10) шапшаң қимылды ойындардың ережелерін сақтайды;

11) әртүрлі тапсырмаларды орындай отырып сапта бір-бірден жүреді;

12) ересек адамның көмегімен төбеден шанамен сырғанайды;

13) ересек адамның көмегімен үш дөңгелекті велосипед, самокат тебеді.

196. Қауіпсіз мінез-құлық негіздері:

1) үйдегі (балабақшадағы) қауіпсіз тәртіп негіздері:балабақшадағы балалар үшін оңай және қолжетімді тәртіп ережелерімен (ойын кезінде бір-біріне бөгет жасамау, өзіне де басқаларға да ауыртатын әрекет жасамау) таныстыру; тыйым салатын тәртіп ережелерімен (жеуге жарамсыз заттарды аузына салмау, заттарды құлағына, мұрнына тықпау) таныстыру; топ бөлмесіндегі жиһаздардың арасымен ұқыптылықпен жүре білуге, баспалдақтан таянышынан ұстап түсуге жаттықтыру;ыстық судың шүмегін дұрыс пайдалана білу дағдысын қалыптастыру; үшкір заттармен әрекеттің қауіпсіз тәсілдеріне үйрету;

2) көшедегі қауіпсіз тәртіп негіздері: көшеге экскурсия кезінде жүргіншілердің тәртібін, көліктің қозғалысын бақылау; дидактикалық (көлемді) бағдаршаммен таныстыру; бағдаршамның сигналдары туралы бастапқы түсініктерді қалыптастыру; ойын әрекеттерін бағдаршамның сигналы бойынша (ересектің көмегімен) орындау: қолдарынан ұстасып бағдаршамның сигналын күту, көшеден жасыл сигнал бойынша өту, қызыл түсте тұру; көліктердің дыбыстық сигналдарын ажырату; көшеде бейтаныс адамдармен кездесуі мүмкін жағдайлар туралы түсінікті қалыптастыру, осындай жағдайларда өздерін дұрыс ұстауға (бейтаныс адамдармен сөйлеспеу, бейтаныс адамның мәшинесіне отырмау, олардың ұсынған ойыншықтар мен тәттілерді алмау) үйрету;

3) табиғаттағы қауіпсіз тәртіп негіздері: серуен кезінде әртүрлі өсімдіктерді қарап анықтау және қоршаған табиғат үшін қауіпсіз тәртіп ережелерімен (жапырақтарды, гүлдерді жұлмау, бұтақтарды сындырмау) таныстыру; серуен кезінде құстарды бақылау, өзара әрекеттенудің дұрыс тәсілдеріне (зиян келтірмеуге, үркітпеуге) үйрету; серуен кезінде жануарларды (ит, мысық) бақылау, өзара әрекеттенудің дұрыс тәсілдеріне (жануарлармен кездескенде абай болуға, жақын бармауға, ызаландырмауға, зиян келтірмеуге, үркітпеуге) үйрету.

197. Күтілетін нәтижелер:

1) балабақшадағы қарапайым тәртіп ережелері туралы түсінігі бар;

2) өмір мен денсаулық үшін қауіпті, тек ересектер ғана пайдалануға болатын заттарды біледі;

3) топ бөлмесіндегі жиһаздардың арасымен ұқыптылықпен жүре біледі, баспалдақтан таянышынан ұстап түседі;

4) ыстық судың шүмегін дұрыс пайдалана біледі;

5) үшкір заттармен әрекеттің қауіпсіз тәсілдері туралы түсінігі бар;

6) бағдаршамның сигналдары туралы бастапқы түсініктерді бар;

7) табиғаттағы дұрыс тәртіп (жапырақтарды, гүлдерді жұлмау, бұтақтарды сындырмау) туралы түсінігі бар.

3-параграф. 2 -жартыжылдық

198. Дене шынықтыру төмендегідей негізгі қимылдарды қамтиды:

1) жүру: бір-бірінің артынан қолдарына жалауша ұстап, қол созым арақашықтықты сақтап, залды айнала жүру; жүруді жүгіріспен кезектестіре отырып, жұптасып бірінің артынан бірі жүру; қолдың қимылын өзгерте отырып (жоғары, жанына қарай созу, белде), бағытты өзгерте аяқтың ұшымен, өкшемен, дыбыстық сигналдардың аяқталғанына қарай тоқтап жүру; заттарды аттап жүру; жүргізушінің артынан әртүрлі бағытта жүру; заттарды айнала, әртүрлі бағытта жыланша жүру;

2) жүгіру: бірінің артынан бірі, бағытты өзгерте, әртүрлі кедергілерді айналып өтіп,дыбыстық сигнал бойынша тоқтап, тізе бүге отырып жүгіру; жүгірісті жүрумен кезектестіре отырып шашырай жүгіру; бағытын (оңға, солға) өзгерте отырып, баяу және шапшаң қарқынмен жүгіру; бағытын өзгерте отырып, ұстап алу мен қашып құтылу мақсатына арналған шашырай жүгіру;

3) секіру: бір орнында тұрып, қолын белде ұстап секіру; алға қарай жылжи отырып секіру; қолын басынан асыра шапалақтап секіру; тақтай бойымен жүріп, көтерілген ұшынан (биіктігі 10-15 см) тізесін бүгіп өзі секіру; бір орнында тұрып, арқаннан, гимнастикалық таяқшадан, еденнен 5-10 см биіктікте керілген жіптен секіру; бір орнында тұрып еденде сызылған (ені 20-30 см) "жылға" бау арқылы ұзындыққа секіру; орнынан 30-40 см ұзындыққа секіру; шеңберден шеңберге секіру; заттарды айнала қос аяқтап және бір аяқпен секіру; секіртпе арқылы секіру;

4) лақтыру, қағыпалу, дәлдеплақтыру: салмағы, көлемі, материалы әртүрлі доптарды лақтыру және қағып алу, допты қабырғаға, енденге соғу, екі қолымен ұстап алу; допты қашықтықтан (1,5-2 м) бір-біріне лақтыру; құм салынған дорбаны нысанаға лақтыру, сақиналарды өзекке лақтыру; шариктерді қақпаға (биіктігі 10, 15, 20 см) домалату; допты екі қолымен баскетболдың торлы себетіне (төменнен 50 см қашықтықтан 4,5 м биіктікке) лақтыру; допты екі қолымен, бір қолмен еденге ұру; допты орындықтар арасымен (туннель) домалату;

5) еңбектеу, өрмелеу: керілген жіптің астынан (биіктігі 30-35 см.) еңбектеп өту; гимнастикалық орындық бойымен еңбектеу; көлбеу саты бойымен өрмелеу, аралығын тастап кетпей түсу; швед қабырғасы бойымен аралықтан аралыққа кезектескен қадаммен өрмелеу; еліктеу бойынша биіктіктері әртүрлі заттардың астымен жер бауырлап еңбектеп өту; үлкен орындықтың астынан еңбектеп өту; заттар (орындықтар, бөренелер) арқылы өрмелеп өту;

6) тепе-теңдік сақтау: тепе-теңдігін сақтай отырып, көлбеу тақтай бойымен (20-30 см), соңында секіру қажет болатын гимнастикалық орындық, бөрене бойымен кезектескен қадаммен бүйірлей жүру; аяқтың ұшымен сатының аралықтыры арқылы, текшеге басып жүру; қол белде тізе жоғары көтерілген бір-бірінің артынан жүру; аяқты кезектестіре басып бір орнында айналу; дыбыстық сигнал бойынша тізесін бүге айналу; екі қолын жанына қарай созып, бір аяқпен тұрғанда тепе-теңдігін сақтау;

7) сапқа тұру: аяқ ұшын теңестіріп, сызық бойымен сапқа тұру; бір-бірден сапқа, үлкен және кіші шеңбер құрап тұру, тәрбиешінің сигналы бойынша сапты қайтадан құру;

8) музыкалық-ырғақтық жаттығулар: музыкалық сүйемелдеуге сәйкес таныс дене жаттығуларын түрлі қарқында орындау;

9) спорттық жаттығулар:биік емес төбеден ересектің көмегімен шанамен сырғанау;ересектердің көмегімен мұзды жолдармен сырғанау; үш дөңгелекті велосипед, самокат тебу; оңға, солға қарай бұрылу;

10) спорттық ойын элементтері: кегль ойындарына үйрету: бастапқы қалыпта дұрыс тұрып, допты лақтыру, 1,5-2 м арақашықтықтан кегльдерді қағып түсіру; футбол. Берілген бағытта допты домалату; допты бір-біріне домалату; шөптегі хоккей. Берілген бағытта допты таяқпен домалату; допты қақпаға енгізу;

11) жалпы дамытушы жаттығулар (затпен және затсыз):қолды алға, жоғары көтеру, жағына қарай созу, иыққа, белге қою, төмен түсіру; айқастырылған қолды бастан асыра, төмен қарай сермеу; қолдың қимылын бір мезгілде өзгерте отырып, қол басын айналдыру, бұлғау, жұдырық түю, жазу; қолды белде ұстап денемен оңға, солға бұрылу, алға қарай еңкею, артқа қарай шалқаю, қол жоғары, аяқ иық ендігіндегі бастапқы қалыптан қолды төмен түсіріп, жанына қарай түзулеп көтеріп, басынан асыра шапалақтау; "қайшы" (отырған, қолды артқа қарай тіреген бастапқы қалыптан аяқтың жоғары-төмен қимылын кезектестіру); етпетінен жатқан бастапқы қалыптан еңкейіп, қолды артқа қарай айқастыру; қол жоғары көтерілген, білезіктен айналдыру; аяқты кезектестіре басып, тізе бүге отырып айнала бұрылу; аяқтың ұшымен айнала отырып секіру.

199. Күтілетін нәтижелер:

1) дене жаттығуларын орындауға қызығушылық байқатады;

2) жаттығуларды көрсету, еліктеу, сөздік нұсқау бойынша орындайды;

3) көлемі үлкен және орташа допты лақтырады және қағып алады;

4) допты бір-біріне береді;

5) затты (құм толтырылған қалта) нысанаға лақтырады;

6) гимнастикалық орындық арқылы еңбектейді, өрмелейді;

7) швед қабырғасы бойымен жоғары-төмен өрмелейді;

8) қолын жан-жағына созып, тақтай, орындық бойымен жүреді;

9) алға қарай секіріп жылжиды;

10) шапшаң қимылды ойындардың ережелерін сақтайды;

11) әртүрлі тапсырмаларды орындай отырып сапта бір-бірден жүреді;

12) ересек адамның көмегімен төбеден шанамен сырғанайды;

13) ересек адамның көмегімен үш дөңгелекті велосипед, самокат тебеді.

200. Қауіпсіз мінез-құлық негіздері:

1) үйдегі (балабақшадағы) қауіпсіз тәртіп негіздері: топ бөлмесіндегі жиһаздардың арасымен ұқыптылықпен жүре білуге, баспалдақтан таянышынан ұстап түсуге жаттықтыруды жалғастыру;ыстық судың шүмегін дұрыс пайдалана білу дағдысын бекіту;үшкір заттармен әрекеттің қауіпсіз тәсілдеріне үйретуді жалғастыру;өмір мен денсаулық үшін қауіпті тұрмыстық құралдар туралы білімді бекіту, ондай заттармен (үтік, сіріңке, ток шәйнегі) аңғырттық жасау зардаптары туралы түсінік беру;терезеден, балконнан туындайтын қауіптер (тыйымдарды пайдалану) туралы түсінік беру;қауіпті сұйықтар туралы түсінік беру;

2) көшедегі қауіпсіз тәртіп негіздері: мәшинелер жүретін жолмен, жаяужолмен, өтпе жолмен және олардың қолданысымен таныстыру; балалардың көше қозғалысы ережелері туралы түсініктерін кеңейту: жолдағы мәшинелердің екі жақты қозғалысы, адамдар жаяужолмен жүреді, көшеден бағдаршамның рұқсат беру сигналы бойынша өтпе жол арқылы өтеді; балаларға жолда және жол қиылыстарында ойнау қауіпті болады; көшедегі жүргіншілердің тәртіп ережелерімен таныстыру: жаяу жүргінші, жүргіншілердің өтпе жолы; бағдаршамның сигналдары туралы түсініктерді бекіту;ойын әрекеттерін бағдаршамның сигналы бойынша (ересектің көмегімен) орындау: қолдарынан ұстасып бағдаршамның сигналын күту, көшеден жасыл сигнал бойынша өту, қызыл түсте тұру; қала көшелерінде мүмкін болатын қауіпті жағдайлармен таныстыру; көшедегі тәртіп ережелерімен таныстыру; жол қозғалысының қарапайым ережелерімен таныстыру; ауладағы ойындардың қауіпсіздігі туралы (велосипедті қай жерде тебуге, допты қай жерде ойнауға болады) түсінікті қалыптастыру;

3) табиғаттағы қауіпсіз тәртіп негіздері: қоршаған табиғат үшін қауіпсіз тәртіп ережелерімен (жапырақтарды, гүлдерді жұлмау, бұтақтарды сындырмау) таныстыруды жалғастыру; адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті нысандармен және табиғат құбылыстарымен (улы саңырауқұлақтар, жидектер, бұралқы иттер, жуылмаған көкөністер мен жемістер, лас су) таныстыру; серуен кезінде жануарларды (ит, мысық) бақылау, өзара әрекеттенудің дұрыс тәсілдеріне (жануарлармен кездескенде абай болуға, жақын бармауға, ызаландырмауға, зиян келтірмеуге, үркітпеуге) үйрету; серуен кезінде құстарды бақылау, өзара әрекеттенудің дұрыс тәсілдеріне (зиян келтірмеуге, үркітпеуге) үйрету.

201. Күтілетін нәтижелер:

1) балабақшадағы қарапайым тәртіп ережелері туралы түсініктері бар;

2) өмір мен денсаулық үшін қауіпті, тек ересектер ғана пайдалануға болатын заттарды біледі;

3) топ бөлмесіндегі жиһаздардың арасымен ұқыптылықпен жүре біледі, баспалдақтан таянышынан ұстап түседі;

4) ыстық судың шүмегін дұрыс пайдалана біледі;

5) үшкір заттармен әрекеттің қауіпсіз тәсілдері туралы түсінігі бар;

6) бағдаршамның сигналдары туралы бастапқы түсініктерді бар;

7) көшедегі қозғалыс ережелері туралы түсінігі бар;

8) адамдардың жаяу жолмен жүретінін, көшеден бағдаршамның рұқсат беретін сигналы бойынша өтетінін біледі;

9) қай жерде велосипед теуіп, доп ойнауға болатынын біледі;

10) табиғаттағы дұрыс тәртіп (жапырақтарды, гүлдерді жұлмау, бұтақтарды сындырмау) туралы түсінігі бар;

11) жануарлармен дұрыс тәртіп туралы түсінігі бар.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

202. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны - сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет, сауат ашу негіздері ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

203. Мақсаты балаларда лексикалық-грамматикалық тіл құралдарын қалыптастыру, түрлі жанрдағы әдеби шығармалардың мазмұнын тыңдай білуін және түсіне білуін дамыту, балалар көркем әдебиет және халық ауыз әдебиет шығармаларына эмоционалды ілтипатын дамыту, оптико-кеңістік бағдарланулар, фонема талдау дағдылары, графикалық-моторлық дағдыларды меңгерту болып табылады.

204. Міндеттері:

1) қарапайым жалаң сөйлемдерді пайдалануды үйрету;

2) балаларға кішігірім әңгімелерді құрастыруды үйрету;

3) зат есімдер мен етістіктердің жеке және көпше сандарын түсіну мен пайдалануды үйрету;

4) ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардың мазмұнын түсінуге және ондағы оқиға желісін қадағалауға үйрету;

5) тақпақтар мен өлеңдерді саналы жаттауға үйрету;

6) таныс ертегілердің сюжет реттілігін қадағалауға, педагогтың көмегімен кейіпкердің мінез-құлқын жеткізуге үйрету;

7) сөйлеу тілінің дыбыстық мәдениетін дамыту;

8) дыбыстық сипаты бойынша заттар мен құбылыстыарды тану біліктілігін қалыптастыру;

9) сөздердің қарапайым дыбыстық талдауын жүргізе алуын қалыптастыру;

10) сөйлемде сөздерді ажырата білуіне оқыту;

11) сөздің буындық құрылымын анықтауға үйрету;

12) ырықты зейіні мен есту арқылы есте сақтауын дамыту.

5-параграф. 1-жартыжылдық

205. Сөйлеуді дамыту:

1) ересек адамның көмегімен модель бойынша қарапайым сөздерді құрастыру дағдысын бекіту ("Кім? Не істеп тұр? Не? Немен?");

2) біртекті бастауыштарды, баяндауыштарды, толықтауыштарды енгізу арқылы жайылма сөйлемдерді пайдалану икеміне үйрету; балаларды ойыншықтарды пайдалана отырып, диалог түрінде шағын әңгімелерді құрастыру икеміне үйрету;

3) сөз сөйлеуде грамматикалық санаттарды пайдалану дағдысын қалыптастыру: зат есімдер мен етістіктердің сандары;

4) балаларды заттардың, жануарлардың, құстардың атауларын оларды сипаттау бойынша танып табу икеміне үйрету;

5) балаларды ересек адамның көмегімен негізгі кеңінен тараған материалдардың атауларын пайдалану икеміне үйрету (ағаш, темір, тас);

6) диалог жүргізудің дағдыларын бекіту: сұрақтарға сәйкес жауап беру және сұрақты жолдасына жолдау икемдері;

7) балаларды сөздерді түрлі тәсілдермен құрастыру икеміне үйрету;

8) балаларды заттардың кеңістіктегі орналасуын анықтаумен байланысты сөздерді пайдалану икеміне үйрету.

206. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның көмегімен қарапайым сөйлемдерді құрастырады;

2) ересек адамның көмегімен ойыншықтарды пайдалана отырып, диалог түрінде шағын әңгімелерді құрастырады;

3) сұрақтарға адекватты жауап береді және басқа адамға сұрақты жолдай алады;

4) заттардың, жануарлардың, құстардың атауларын олардың сипаттары бойынша танып таба алады.

207. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:шығарма мазмұнындағы оқиға желісін қадағалауға, сұрақтарды қоюға және оларға жауап беруге үйрету; шығарма кейіпкерлеріне жай сипаттама (мейірімді-ызақор) беру біліктілігін дамыту; шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау:интонацияны қабылдауға үйрету, ертегілердегі, әңгімелердегі, тақпақтардағы бейнелердің кереғарлығын түсінуге үйрету; ертегілерді көркем әдебиеттің басқа жанрларынан ажырата білуге үйрету;

2) әңгімелеу және жаттау: сұрақтарға және көрнекіліктерге сүйене отырып, мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беруге үйрету; кішігірім тақпақтарды жатқа мәнерлеп оқуды үйрету;жақсы таныс шағармалардағы сөздерді/фразаларды жалғастырып айту біліктілігін, ойыншықтарды, үстел үсті театрын қолдана отырып, ертегілердің кішігірім үзіндісін ойнау/сахналау біліктілігін дамыту.

208. Күтілетін нәтижелер:

1) көркем шығармаларды эмоциональді түрде қабылдай біледі;

2) шығарма мазмұнына эмоциональді түрде ілтипатын білдіреді;

3) мәтіннің мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап береді;

4) педагогтың көмегімен шығарма кейіпкерлеріне жай сипаттама (мейірімді-ызақор) береді.

209. Сауат ашу негіздері:

1) естіп қабылдауы: тілдік емес дыбыстарға көңіл аударту; балаларда дыбысқа назар аударуын қалыптастыру; балаларды тұрмыстық шулармен таныстыру (телефон қоңырауы, шаңсорғыш шуы, автокөлік сигналы) және оларды ажырата ала білуге үйрету; есту тітіркендіргіштеріне әрекет ету икемін балаларға оқыту; әртүрлі музыкалық аспаптардың дыбыс шығаруын тани білуін қалыптастыру (балалар күйсандығы, металлофон, дабыл); балаларды дыбыстық сипаттамалары бойынша табиғат құбылыстарын және тұрмыстық шуларды ажырата алуға үйрету(жауын шуы және теңіздің соқпа толқынының дыбысы, құстар сайрауы және желдің гуілдеуі, қосылу тұрған шаңсорғыш дыбысы және кір жуғыш мәшиненің дыбысы); балаларды таныс заттар мен құбылыстарды дыбыстық сипаттамалары бойынша анықтай білуге үйрету ("Мен неде ойнап жатқанымды, тапшы"); бір-біріне жақын және қарама-қарсы тілдік емес дыбыстарды салыстыра білуге үйрету; дыбыс шығып жатқан орынды анықтай білуге үйрету;

2) дыбысқа еліктеу, музыкалық аспаптар, шиқылдайтын ойыншықтарды қолдану арқылы түрлі дауыс қаттылығы(қатты-ақырын), жоғарылағындағы (жоғары-төмен) дыбыстарды қабылдау кезіндегі есту зейінін дамыту; музыкалық аспаптарды қолдану арқылы "ұзын" және "қысқа", "қатты" және "ақырын дауыс шығару" түсініктерін қалыптастыру; балаларды тірі табиғат дыбыстарымен таныстыру (торғайдың шырылдауы, қарғаның қарқылдауы, бұлбұлдың сайрауы; сиырдың мөңіреуі, ешкінің бақылдауы, аттың кісінеуі); қозғалыс арқылы дыбыстың сипатына және оның өзгерісіне балалардың әрекет ете алуын бекіту (марш - маршпен жүреді, би билетін ән - айналып билейді, би күйі - секіреді және билейді); еліктеу бойынша жеңіл ырғақты шапалақтау арқылы жасау; берілген ырғақты (2-3) ересектің көмегімен жүзеге асыруға және есту арқылы оларды бір-бірінен ажырата алуға балаларды үйрету;

3) фонематикалық қабылдау: сөздің дыбыстық қабықшасына деген зейінді дамыту; сөйлеу дыбыстарын тануға, тілдік және тілдік емес дыбыстарды ажырата алуға үйрету; бір сөзді қатты және ақырын айтуға болатыны туралы түсініктерін қалыптастыру;

4) қолды жазуға үйрету: балаларда қолдың аршынды қозғалысын қалыптастыру: солдан оңға, жоғарыдан төмен бағытта тақтадан аршынды қозғалыспен шүберекпен сүрте білу икемділігіне үйрету; қағаз бетінде қолдың буынымен белгілі бір қозғалысты орындай алуға үйрету: қағаз бетінің басынан аяғына дейін жолақша бойынша саусақпен жүргізе алуға үйрету (жолақша кеңдігі 2,5-1-ден 1,5-1 см дейін (еліктеу бойынша, өздігінен); жолақшаның басынан аяғына дейін қарындашпен үздіксіз сызықты сыза алуға балаларды үйрету; балаларды солдан оңға, жоғарыдан төмен белгілі бір нүктеге дейін нүктелі сызықтар бойынша түзу сызықтарды жүргізе алуға үйрету ("Жаңбыр"); қарындашты қолдана отыра саусақпен және білезікпен қозғалысты орындай алуға балаларды үйрету, еліктеу бойынша (үстел үстінде алдымен әр қолмен жеке, кейін екі қолмен бірмезгілде, алақан арасында ойлы-қырлы қарындашты сырғыту, үлкен және сұқ саусақ жастықшалары арасында сырғыту).

210. Күтілетін нәтижелер:

1) айналадағы дыбыстарды тұрмыстық шуларға және табиғат құбылыстарының дыбыстарына ажырата алады;

2) қарапайым заттарды және дыбыстық сипаттамасы бойынша құбылыстарды тани алады;

3) дыбыс шығып жатқан заттың кеңістіктегі орнын таниды және қабылдайды;

4) шиқылдайтын ойыншықтарды қолдану арқылы түрлі қаттылық (қатты-ақырын) және күштіліктегі (жоғары-төмен) дыбыстарды қабылдайды;

5) тілдік және тілдік емес дыбыстарды ажыратады.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

211. Сөйлеуді дамыту:

1) балалардың сөздік қорының тұрмыстық электротехника, ұлттық заттардың атауларымен молаюы; балаларды қимыл-әрекетіне қарай зат есімдерді таңдап алу икеміне үйрету (пісіру - көже, тебу - велосипед, ұшу - ұшақ);

2) диалогты пайдалана отырып балаларды шағын әңгіме құрастыру икеміне үйрету;

3) педагогтың бастаған сөйлемін аяқтау икемін қалыптастыру; екі-үш сөзден тұратын фразаны құрастыру икемін бекіту;

4) ересек адамның бақылауында кейбір көбінесе жиі пайдаланатын сөз алды қосымшалы етістіктерді түсіну және пайдалануды үйрету (жеп болды, ішіп болды, ұйықтап болды);

5) зат есімдерді барыс және көмектес септігінде қолдануға үйрету;

6) ересек адамның бақылауымен сөздің жалпылаушы мәнін пайдалану дағдысын дамыту;

7) балалардың сөздік қорының заттар бөліктері мен бөлшектерін, сапасы мен қасиеттерін білдіретін сөздермен молаюы;

8) балаларды ересек адамның бақылауында тамақ өнімдеріне (алма, жүзім), өсімдіктерге (гүлді), түрлі материалдарға (ағаш, резеңке) қатысы барлығына мәні бар қатысты сын есімдерді құрастыру икеміне үйрету.

212. Күтілетін нәтижелер:

1) өзі, отбасы мүшелері, сүйікті ойыншықтары жөнінде сұрақтарға жауап береді;

2) ересек адамның бақылауында кейбір көбінесе жиі пайдаланатын сөз алды қосымшалы етістіктерді түсінеді және пайдаланады;

3) сөз сөйлеуде қатысты сын есімдерді пайдаланады (ересек адамның бақылауында);

4) ересек адамның бақылауында сөздердің жалпылаушы мәнін пайдаланады.

213. Көркем әдебиет:

1) тыңдау және түсіну:шығарма мазмұнындағы оқиға желісін қадағалауға, мазмұны бойынша қойылған қарапайым сұрақтарға жауап беруге үйрету; шығарма кейіпкерлеріне қарапайым мінездеме (мейірімді-ызақор) беру біліктілігін дамыту;

2) шығарманың интонациялық ырғағын қабылдау: интонацияны қабылдауға үйрету, ертегілердегі, әңгімелердегі, тақпақтардағы бейнелердің кереғарлық екенін түсінуге үйрету; ертегілерді көркем әдебиеттің басқа жанрларынан ажырата білуге үйрету;

3) әңгімелеу және жаттау: сұрақтарға және көрнекіліктерге сүйене отырып, қысқа ғана мазмұндауға, мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беруге үйрету; кішігірім тақпақтарды жатқа мәнерлеп оқуды үйрету; жақсы таныс шағармалардағы сөздерді/фразаларды жалғастырып айту біліктілігін, ойыншықтарды, үстел үсті театрын қолдана отырып, ертегілердің кішігірім үзіндісін ойнау/сахналау біліктілігін дамыту.

214. Күтілетін нәтижелер:

1) ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардың мазмұнын тыңдайды және түсінеді;

2) көркем шығарма мазмұнына эмоционалды түрде ілтипатын білдіреді;

3) педагогтің көмегімен шығарма кейіпкерлеріне қарапайым мінездеме (мейірімді-ызақор) береді;

4) мәтіннің мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап береді;

5) шығарманың кішігірім сюжетін сахналауға қатысады.

215. Сауат ашу негіздері:

1) естіп қабылдауы:балалардың дыбыстық ұғымдарын кеңейту (қағаз сыбдырлауы, жапырақтардың сыбдыры; темір кілт немесе тиын, пластмасса ойыншықтың немесе резеңке доптың дыбысы); балаларды дыбыстық сипаттамалары бойынша заттарды және құбылыстарды саралауға үйрету (қағазбен жасалып жатқан әрекетті есту арқылы тану - жырту, бүктеу, жаныштау; табиғаттың үш-төрт дыбысты бірізділігін анықтауға үйрету); ойыншықтармен және тұрмыстық заттармен әрекет ету барысында шыққан, дыбыстар бойынша құрбыластардың әрекетін анықтауға балаларды үйрету; дыбыстың орнын және қарқындылығын анықтау бойынша балалардың икемділігін бекіту (жақын, алыс, жанында; жоғарыда, төменде; оң жақта, сол жақта); екі-үш ырғақтағы сигналдар материалында есту зейінінің және естіп есте сақтауын дамыту; ауызша нұсқау және үлгі бойынша жүзеге асыруда ырғақты қабылдауға және бағалауға үйрету; ауызша нұсқау және үлгі бойынша жүзеге асырудағы, қысқа және ұзын паузамен бөлінген ырғақтық құрылымдарды бағалауға және қабылдауға үйрету; балалар әндерінің ырғағын соғу; ырғақтық және музыкалық-ырғақтық ойындарда ырғақ сезімін дамыту;

2) фонематикалық қабылдауы: сөйлеу дыбысын қабылдауға бағытталған, дыбыстарды тануды жетілдіру; сөйлеу материалын дұрыс естуін және тыңдауын бекіту; дыбыстың нақты есту образын қалыптастыру; берілген сөйлемдегі аталған сөзді таба алуды балаларға үйрету; сөз тіркесінде немесе сөйлемде аталған сөзді ести сала, қимыл-қозғалыспен (шапалақтау, орнынан тұру, қолын көтеру) әсер етуді балаларда қалыптастыру; сөздер бірдей және әртүрлі дыбыстала алатындығын жайлы түсініктерін қалыптастыру; "дос" сөздерді ажырата алу икемділігін балаларға үйрету(жастық-қастық, жапырақ-топырақ, әзір-мәзір, үйшік-күшік); дыбысталуы бойынша жақын сөздерді ажырата алуға үйрету: мысық - қасық, жастық-қастық; балаларды дыбыстың мағыналық қызметімен таныстыру: кейбір сөздер бір-бірінен бір ғана дыбыспен ажыратылатынын түсіндіру (бант-қант, бас-тас, жол-қол) заттар, ойыншықтар және суреттерді қолдана отыра берілген дыбыспен сөздерді топтай алуға балаларды үйрету; сөздегі орнын ескерусіз берілген дыбыспен сөздерді келтіріп айтуға балаларды үйрету (ересектің көмегімен); балаларда аталған сипаты бойынша сөздерді топтауға және атауға икемділігін қалыптастыру (ұзын-қысқа); берілген дыбысты ересектің интонациямен белгілеу көмегімен сөздердегі бірінші екпінді дауысты дыбысты анықтай алуды балаларға үйрету;

3) қолды жазуға үйрету:қағаз бетінен қарындашты үзбей отыра, бірқалыпты үздіксіз сызықты жүргізе алуды балаларда қалыптастыру; балаларды үздіксіз ирек сызықты айналдырып сызуға үйрету (алдымен саусақпен, кейін берілген үлгі бойынша ересектің бақылауымен қарындашпен сызу); иілімін қайталай отыра, үздіксіз сынық сызықты айналдырып сызуға балаларды үйрету (алдымен саусақпен, кейін берілген үлгі бойынша қарындашпен сызу).

216. Күтілетін нәтижелер:

1) ересектің қадағалауымен сөз ағымындағы жеке сөздерді анықтайды;

2) ересектің қадағалауымен жеке сөздердің құрамындағы дыбыстарды анықтап көрсетеді;

3) сөздегі дыбыстың мағыналық рөлі жайлы түсінігіне ие;

4) ересек адамның көмегімен сөздегі бірінші екпінді дауысты дыбысты анықтайды;

5) екі қатар сызық арасында үздіксіз бірқалыпты сызықты саусақпен және қарындашпен жүргізе алады;

6) иілімін қайталай отыра, сынық және ирек сызықты айналдырып сыза алады.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

217. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, сенсорика, құрастыру, жаратылыстану ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

218. Мақсаты сенсорлық эталондар жүйесін меңгерумен қамтамасыз етуге көмектесетін бағдарлау әрекетін, перцептивтік әрекеттерді қалыптастыру; балаларды салыстыру, сәйкестендіру икемділіктеріне, әртүрлі көптіктер мен көптіктердің элементтерімен арасындағы сәйкестікті табуға үйрету; құрастыру процесіне, құрылыс материалдарымен ойынға деген жағымды қатынасты және қызығушылықты қалыптастыру; қоршаған әлеуметтік, заттық және табиғат әлеміне деген танымдық қызығушылықты дамыту болып табылады.

219. Міндеттері:

1) көру, есту, тактильді - қимылдық қабылдауы мен зейінін дамыту;

2) жалпы фоннан жеке заттарды қабылдауға үйрету;

3) саналуан түрлі балалардың әрекетіндегі заттардың таныс қаситтері мен сапасын практикалық тұрғыда пайдалану үшін жағдай тудыру;

4) көрнекілік-бейнелік ойлау қабілетін дамыту;

5) төрт және бес көлеміндегі көптіктерді санау және олармен әртүрлі операцияларды (қайталап санау, салыстыру, түрлендіру) орындауға үйрету;

6) бес көлемінде көрнекілік материалмен арифметикалық есептерді шығаруға үйрету;

7) қарапайым өлшеу: шартты өлшем көмегімен созылмалы, сусымалы және сұйық заттарды өлшеу және салыстыру дағдыларын қалыптастыру;

8) геометриялық пішіндер туралы түсініктерді қалыптастыру;

9) заттардың көлемі туралы түсініктерді қалыптастыру;

10) кеңістіктік және мезгілдік түсініктерді қалыптастыру;

11) үлгі бойынша құрылыс материалынан құрылыстарды және құрылымдарды орындауды үйретуді жалғастыру;

12) ауа райыныңжағдайы туралы түсініктерді қалыптастыру;

13) көкөністер мен жемістер туралы түсініктерді кеңейту.

8-параграф. 1 - жартыжылдық

220. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандық түсініктер және санау: 4 көлеміндегі заттарды саусақтардың санымен сәйкестендіру, қорытынды санды атай отырып санау; көп заттың ішінен 4-уін еліктеу, үлгісі, сөздік нұсқау бойынша бөлектеп шығару; 4 саны көлеміндегі көптіктермен әрекеттену (арттыру, кеміту, теңестіру), үздіксіз көптікті түрлендіру(тең еместен теңді және керісінше жасау); сандардың түске, көлемге және кеңістікте орналасуына тәуелсіздігі туралы түсінікті қалыптастыру; сұйық және сусымалы денелердің ыдыстардың көлемі мен пішініне тәуелсіздігі; заттарының саны 4 көлеміндегі, қашықтықта тұрған екі топ заттарын саны бойынша салыстыру, тексерудің әртүрлі тәсілдерін пайдалана отырып, қайталап санау негізінде суреттегі бейнеленген заттар тобын салыстыру; 2-4 сандарының жеке бірліктерден және екі кіші саннан құралған құрамы;

2) шама: белгілі бір берілген қасиеттері бар заттардан топ құру;заттарды ұзындығы, биіктігі, жуандығы бойынша салыстыру: ұзын-қысқа, ұзындықтары бірдей: жуан-жіңішке, жуандығы бірдей;

3) геометриялық фигуралар: әртүрлі геометриялық фигураларды ажырату (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш); геометриялық фигураларды түрлендіру, бөліктерден құру;геометриялық фигураларды жалпы белгілері (дөңгелек, бұрышты) бойынша салыстыру;

4) кеңістікте бағдарлау: қимылды сөздік немесе көру белгісі бойынша өзгерту; қағаз бетіндегі жазықтықта бағдарлау: "жоғарыда", "төменде", "ортасында", "сол жақта", "оң жақта"; кеңістіктік түсініктер: "алда", "артында", "жақын", "алыс", "үстінде", "астында", "жанында";

5) мезгілдік бағдарлау: жыл мезгілдері (күз, қыс, көктем, жаз); мезгілдік түсініктер (жылдам-ақырын; алдымен, содан кейін); тәулік бөліктері (түн, таңертең, күндіз, кешке, бүгін, кеше, ертең).

221. Күтілетін нәтижелер:

1) 4 саны көлеміндегі заттарды санайды, қорытынды санды атайды немесе көрсетеді;

2) бір текті және әртүрлі текті көптіктерден 4 көлемінде берілген сандағы заттарды ерекшелейді, ересектің өтініші бойынша қайтадан санау арқылы тексереді;

3) 4 саны көлеміндегі зат топтарын "артық" және "жетіспейтін" санды тірек ете отырып салыстырады;

4) еліктеу немесе педагогтың тапсырмасы бойынша көптіктерді әртүрлі әрекеттерді (арттырады, кемітеді, теңестіреді) орындайды;

5) ересек адам ынталандырған кезде алған білімін еркін ойында және практикалық әрекетте пайдаланады;

6) қағаз бетінде (жоғары, төмен, оң, сол жақтарын, ортасын) бағдарлайды;

7) геометриялық пішіндерді (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тікбұрыш) ажыратады;

8) бөліктерден геометриялық пішіндерді құрастырады;

9) заттарды ұзындығы, биіктігі, жуандығы (ұзын-қысқа, ұзындықтары бірдей; биік-аласа, жуан-жіңішке, жуандығы бірдей) бойынша салыстырады;

10) мезгілдік түсініктердімеңгерген: түн, таңертең, күндіз, кешке, бүгін, кеше, ертең.

222. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту:үлгі бойынша құрастыру процесінде көлемді пішіндерді (шар, текше, призма, овоид) ажырату; жазық пішіндерді (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) жіктеу;көлемді және жазық пішіндерді (шар-дөңгелек, текше-шаршы, кірпіш-тікбұрыш, овоид-сопақша) салыстыру; бағдарлаудың іздеу тәсілдерін (байқап көру, өлшеп көру) қалыптастыру; негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл, ақ, қара) салыстыру, үлгі бойынша таныс түсті ерекшелеу;берілген түстерді қоршаған кеңістіктен табу;заттарды пішіні, көлемі, түсі бойынша топтастыру;заттарды көлемінің кемуі, артуы тәртібінде қатарға жүйелеу; 3-5 құрамды матрешканы практикалық өлшеп көру тәсілі арқылы құрастыру; 5 сақиналы пирамидканы сақиналарының көлемін есепке ала отырып, практикалық өлшеп көру тәсілі арқылы құрастыру; заттардың арасындағы кеңістіктік қатынастармен (жоғарыда, төменде, ортасында) практика жүзінде таныстыру;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: тұрмыстық шулармен және табиғат құбылыстарының дыбыстарымен (телефонның қоңырауы, шаңсорғыштың дыбысы, құстардың әні, ағып жатқан судың сылдыры) таныстыру; таныс заттар мен құбылыстарды олардың дыбыстық сипаттары бойынша ерекшелеу; буындық құрылымы жағынан жақын сөздерді жіктеу; дыбыс көзін көру талдауышын тірек етпей анықтау;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту:педагогтың сөздік нұсқауы бойынша заттардың көлемі мен пішінін сипай отырып қабылдауды жалғастыру; пішіндері әртүрлі заттарды (төртеуінің ішінен таңдау) сипай отырып жіктеу; көлемі әртүрлі заттарды (үшеуінің ішінен таңдау) сипай отырып жіктеу; таныс заттардың сытқы бетін (тікенекті, тегіс, кедір-бұдыр) сипай отырып тану; әртүрлі сусымалы материалдармен және сұйықпен (құм, жарма, су, бояу, май, крем) танысу;

4) дәм сезуді дамыту:ұсынылған тағам өнімдерінің ішінен ащы дәмі бар тамақтарды таңдау; ұсынылған тағам өнімдерінің ішінен қышқыл дәмі бар тамақтарды таңдау; тамақты дәміне (тәтті-ащы-қышқыл) қарай жіктеу; тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктеу.

223. Күтілетін нәтижелер:

1) негізгі түстерді (6 түсті) сәйкестендіреді;

2) көлемді пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма, овоид) ажыратады;

3) жазық пішіндерді (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) ажыратады;

4) заттарды берілген сенсорлық белгілері (пішін, көлем, түс) бойынша топтастырады;

5) заттарды көлемінің кемуі мен артуына қарай жүйелейді;

6) 5 сақиналы пирамидканы жинастырады;

7) 3-5 бөліктен құралатын матрешканы жинастырады;

8) 4 бөліктен құралатын заттық кесінді суретті құрастырады;

9) тұрмыстық шулармен және табиғат құбылыстарының дыбыстарын ажыратады;

10) таныс заттар мен құбылыстарды олардың дыбыстық сипаттары бойынша ерекшелейді;

11) буындық құрылымы жағынан жақын сөздерді жіктейді;

12) заттардың көлемі мен пішінін сипай отырып жіктейді;

13) қатты және жұмсақ нысандарды сипай отырып жіктейді;

14) заттарды сыртқы беті (тегіс, кедір-бұдыр) бойынша ажыратады;

15) сусымалы материалдармен және сұйықты ажыратады;

16) тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктейді;

17) тамақты дәміне (тәтті-ащы-қышқыл-тұзды) қарай анықтайды.

224. Құрастыру:

1) балаларды үлгі бойынша заттарды көлемі, пішіні, түсі бойынша практикалық әрекет арқылы салыстыруға үйрету; әртүрлі материалдардан құрылыс салу; құрылыстарды шынайы нысандармен және олардың суреттегі бейнелерімен сәйкестендіру;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл, қара) туралы, түстерді салыстыру; заттардың көлемі (үлкен, кіші, бірдей, ұзын, қысқа) туралы; заттардың пішіні (текше, кірпіш, пластина, призма, цилиндр) туралы; ағаштан, пластмассадан жасалған құрылыс материалдарының қасиеттері туралы білімдерді қалыптастыру;

3) құрылыс материалдарынан құрастыру: әртүрлі құрылыс материалын пайдалана отырып, үлгі бойынша қарапайым құрылыстарды құру; үлгі бойынша, еліктеу бойынша құрылыс материалдарының бөліктерінен (жиһаз, үй, орындық, көпір) құрастыру; қандай да бір нысанды (үй, дуал, орындық) әртүрлі етіп құру; көлемге деген қажеттілікті ескере отырып, көлемі әртүрлі құрылыстарды құру (жүк машинасына және жеңіл көлікке арналған гараждар; биік және аласа дуал; ұзын, қысқа жолдар); құрылымдармен ұжымдық немесе жұптық ойындар ұйымдастыру;

4) заттық емес құрастыру: үлгі бойынша қозғалмайтын нысанға қатысты құрылыс жиынтығының 3 элементінің алдымен бір элементінің, содан кейін 2 элементінің орнын (жоғарыда, төменде жанында) ауыстыру; жазық үлгі бойынша заттардың арасындағы кеңістіктік қатынасты (балалар көлемді материалдармен үлгілейді) үлгілеу;

5) таяқшалардан құрастыру: педагогтің атаған пішіні бойынша таяқшалардан геометриялық пішіндерді салу; таяқшалардан елестету бойынша қарапайым құрылыстарды орындау;

6) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру: 2-3 бөліктерден құралатын кеспелі заттық суреттерді құрастыру; текшелерден (4 бөліктен) сурет құрастыру;

7) құрылыс материалдарының бөліктерін бірін-бірінің үстіне қою, қатарластырып қою тәсілдерін пайдалану; екі бөлікті үшіншісімен біріктіріп, қарапайым жабын жасау; конструктордың бөліктерін тігінен, қатарынан, көлденеңінен бір-бірінен қандай да бір қашықтықта, бірін-біріне тигізіп қоя отырып, жазықтықта орналастырудағдыларын бекіту.

225. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыстарды салуға және олармен бірге ойнауға деген қызығушылық танытады;

2) алған дағдыларды пайдалана отырып, құрылыс материалдарынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар салады;

3) құрылысты заттардың көлемін ескере отырып салады;

4) қандай да бір нысанның құрылысын әр түрлі нұсқада салады;

5) таныс құрылыстарды таниды және көрсетеді;

6) таяқшалардан геометриялық пішіндерді салады;

7) кеңістіктік қатынастарды (жоғарыда-төменде, алда-артта) ажыратады;

8) 2-3 бөліктен құралатын заттық кесінді суреттерді құрастырады;

9) құрылыстарды ойында пайдаланады.

226. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: өлі табиғат нысандары (құм, саз) туралы білімді қалыптастыру; су туралы білімді қалыптастыру; табиғат құбылыстары (жаңбыр, қар) туралы білімді қалыптастыру; күз бен қыс және олардың қарапайым белгілері туралы түсініктерді қалыптастыру; ауа райы жағдайы (ашық, бұлтты, жаңбырлы, аязды) туралы түсініктерді қалыптастыру; тірі және өлі табиғатқа ұқыпты қарауға тәрбиелеу;

2) өсімдіктер әлемі: көкөністер туралы; жемістер және жидектер туралы білімдерін кеңейту; көкөністер, жемістер мен жидектерден дайындалатын тағамдармен танысу; бөлме өсімдіктері туралы түсініктерді қалыптастыру; жабайы өсетін өсімдіктер туралы түсініктерді қалыптастыру; ағаштармен таныстыру; ағаштардың құрамдас бөліктері (жапырақ, бұтақ, дің) туралы түсініктерді қалыптастыру;

3) жануарлар әлемі: үй жануарларымен және олардың төлдерімен танысу; үй құстарымен және олардың балапандарымен танысу; жәндіктермен танысу.

227. Күтілетін нәтижелер:

1) тірі және өлі табиғатқа ұқыптылықпен қарайды;

2) өлі табиғат нысандары (құм, саз) туралы түсінігі болады;

3) су туралы түсінігі болады;

4) табиғат құбылыстары (жаңбыр, қар) туралы түсінігі болады;

5) суреттерді тірек ете отырып, жыл мезгілдерін (күз, қыс) ажыратады;

6) ауа райы жағдайы туралы туралы түсінігі болады;

7) көкөністер мен жемістерді ажыратады, оларды өсіретін жерлер туралы түсінігі болады;

8) кейбір ағаштар және ағаштардың құрамдық бөліктерін ажыратады;

9) кейбір үй жануарлары мен олардың төлдерін, үй құстары мен олардың балапандарын атайды және көрсетеді;

10) педагогтың көмегімен кейбір жәндіктерді ажыратады.

9-параграф. 2 - жартыжылдық

228. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) сандық түсініктер және санау: 1, 2, 3, 4 цифрлармен танысу, әрбір цифрды саусақтардың санымен, көру және жанасу арқылы қабылданатын заттармен, орындалған әрекеттердің дыбыстарының санымен сәйкестендіру; 2 және 3 сандарының бірліктік құрамдары; есте сақтау бойынша атау жаттығулары: киімдердің бөліктерінің саны (көйлектің неше жеңі бар), көліктердің бөліктерінің немесе негізгі бөліктерінің саны, адам мен жануарлардың дене мүшелері; 4 көлеміндегі заттардың санын елестету бойынша салыстыру; 1-4 сан қатарындағы дәйектілік, 4-ке дейінгі реттік санау, "санағанда нешінші?", "барлығы қанша?" сұрақтарына жауап бере білу; 4-тен көрнекі материалды, саусақтарды тірек ете отырып кері ретте санаутоптағы заттар санының түстен, пішіннен, заттардың арасындағы қашықтықтан және санау бағытынан тәуелсіздігі туралы түсінікті қалыптастыру; соңғы санның соңғыға емес, барлық заттар тобына қатысты екенін түсіну; 4 көлеміндегі қорытынды санды атай отырып, заттарды бір-бірлеп санау және қайтадан санау: "барлығы қанша?", "қанша қалды?"; сан мен заттар санын сәйкестендіру;

2) шама: белгілі бір берілген қасиеттері бар заттардан топ құру; заттарды ұзындығы, биіктігі бойынша салыстыру: ұзын-қысқа, ұзындықтары бірдей: жуан-жіңішке, жуандығы бірдей; бір немесе бірнеше параметрлері бойынша ерекшеленетін заттарды салыстыру;

3) геометриялық фигуралар: әртүрлі геометриялық фигураларды (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) ажырату; геометриялық фигураларды түрлендіру, бөліктерден құру; геометриялық фигураларды жалпы белгілері (дөңгелек, бұрышты) бойынша салыстыру; геометриялық фигураларды жалпы белгілері (дөңгелек, бұрышты) бойынша ажырат;

4) кеңістікте бағдарлау: қимылды сөздік немесе көру белгісі бойынша өзгерту; қағаз бетіндегі жазықтықта бағдарлау: "жоғарыда", "төменде", "ортасында", "сол жақта", "оң жақта"; кеңістіктік түсініктер: "алға", "артқа", "жақын", "алыс", "үстінде", "астында", "жанында", "артында";

5) мезгілдік бағдарлау: жыл мезгілі (күз, қыс, көктем, жаз); мезгілдік түсініктер(жылдам-ақырын; алдымен, содан кейін); тәулік бөліктері(түн, таңертең, күндіз, кешке, бүгін, кеше, ертең).

229. Күтілетін нәтижелер:

1) 4 саны көлеміндегі заттарды көрсету ишаратын пайдаланып санайды, қорытынды санды атайды немесе көрсетеді;

2) бір текті және әр түрлі текті көптіктерден 4 көлемінде берілген сандағы заттарды ерекшелейді, ересектің өтініші бойынша қайтадан санау арқылы тексереді;

3) 4 саны көлеміндегі зат топтарын "артық" және "жетіспейтін" санды тірек ете отырып салыстырады;

4) еліктеу немесе педагогтың тапсырмасы бойынша көптіктерді әр түрлі әрекеттерді (арттырады, кемітеді, теңестіреді) орындайды;

5) 1, 2, 3, 4 цифрларын, олардың сан қатарындағы орнын біледі, заттарды, дыбыстарды, әрекеттерді сәйкес сандармен сәйкестендіреді;

6) 4 көлемінде тура және кері ретте санайды;

7) ересек адам ынталандырған кезде алған білімін еркін ойында және практикалық әрекетте пайдаланады;

8) альбом бетінде және қағаз бетінде (жоғары, төмен, оң, сол жақтарын, ортасын) бағдарлайды;

9) мезгілдік түсініктерді (түн, таңертең, күндіз, кешке, бүгін, кеше, ертең, алдымен, содан кейін) меңгерген.

230. Сенсорика:

1) көріп қабылдау мен зейінді дамыту: суретте бейнеленген әрекетті шынайы әрекетпен сәйкестендіру; басқа белгілеріне (түс, көлем) назар аудармай, үлгі бойынша берілген пішіндегі заттарды таңдау; көлемді және жазық пішіндерді (шар-дөңгелек, текше-шаршы, кірпіш-тікбұрыш, овоид-сопақша) сәйкестендіру; үлгі бойынша 3 ұсынылған нысандардың ішінен шаманы таңдау, практикалық өлшеп көру тәсілімен тексеру; негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл, ақ, қара, қоңыр) сәйкестендіру, үлгі бойынша таныс түсті ерекшелеу; берілген түстерді қоршаған кеңістіктен табу; заттарды пішіні, көлемі, түсі бойынша топтастыру; заттарды көлемінің кемуі, артуы тәртібі бойынша қатарға жүйелеу; пішінді қиылған 4 бөлікті кесінді заттық суретті жинастыру; бейненің сұлбасын тірек ете отырып бүтінді толықтыру; 5 құрамды матрешканы практикалық өлшеп көру тәсілі арқылы құрастыру; 5-7 сақиналы пирамидканы сақиналарының көлемін есепке ала отырып, практикалық өлшеп көру тәсілі арқылы құрастыру; заттардың арасындағы кеңістіктік қатынастармен (жоғарыда, төменде, ортасында, сол жағында, оң жағында) практика жүзінде таныстыру;

2) естіп қабылдау мен зейінді дамыту: тұрмыстық шулармен және табиғат құбылыстарының дыбыстарын (ашылған есіктің сықыры және жыртылған қағаздың дыбысы, ересек адам мен баланың жүрісінің дыбысы) жіктеу; таныс заттар мен құбылыстарды олардың дыбыстық сипаттары бойынша ерекшелеу; ұсынылған тіркестен берілген сөзді табу; дыбыс көзін көру талдауышын тірек етпей анықтау; берілген ырғақты (2-3) шығару және оларды өзара есту арқылы жіктеу;

3) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту:заттарды көру-тактильді (ұстап көру) және көру-қимыл (сұлбасы бойымен жүргізу) тәсілдерімен тексеруге үйрету; пішіндері әртүрлі заттарды (төртеуінің ішінен таңдау) сипай отырып жіктеу; сытқы бетінің (тікенекті, тегіс, кедір-бұдыр) сапасы бойынша топтастыру; әртүрлі сусымалы материалдармен және сұйықпен (құм, жарма, су, бояу, май, крем) жіктеу;

4) дәм сезуді дамыту:ұсынылған тағам өнімдерінің ішінен ащы, қышқыл, тәтті, тұзды дәмі бар тамақтарды таңдау; ұсынылған тағам өнімдерінің ішінен тәтті, ащы, қышқыл, тұзды дәмі бар тамақтарды таңдау; тамақ өнімдерін екі түрлі дәмі бойынша сұрыптауға арналған шартты белгіні пайдалану; тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктеу.

231. Күтілетін нәтижелер:

1) негізгі түстерді сәйкестендіреді;

2) көлемді пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма, овоид) ажыратады;

3) жазық пішіндерді (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) ажыратады;

4) заттарды берілген сенсорлық белгілері (пішін, көлем, түс) бойынша топтастырады;

5) заттарды көлемінің кемуі мен артуына қарай жүйелейді;

6) 6-7 сақиналы пирамидканы жинастырады;

7) 5 бөліктен құралатын матрешканы жинастырады;

8) 4 бөліктен құралатын заттық кесінді суретті құрастырады;

9) бүтінді бейненің сұлбасын тірек ете отырып толықтырады;

10) сипап ұстай отырып заттардың пішіні мен көлемін жіктейді;

11) таныс тұрмыстық шулармен және табиғат құбылыстарының дыбыстарын ажыратады;

12) дыбыс көзін көру талдауышын тірек етпей анықтайды;

13) берілген ырғақты (2-3) шығарады;

14) заттарды материалы (ағаш-темір) бойынша, сыртқы бетінің (тікенекті, тегіс, кедір-бұдыр) сапасы бойынша ажыратады;

15) сусымалы материалдармен және сұйықты ажыратады;

16) тамақты температуралық белгісі бойынша (ыстық, суық, жылы) жіктейді;

17) тамақты тәтті-ащы-қышқыл-тұзды дәмдеріне қарай таңдайды;

18) тамақты дәмі бойынша анықтайды "тәтті-ащы-қышқыл-тұзды".

232. Құрастыру:

1) балаларға үлгі бойынша заттарды көлемі, пішіні, түсі бойынша практикалық әрекет арқылы салыстыруды; әртүрлі материалдардан құрылыс салуды; құрылыстарды шынайы нысандармен және олардың суреттегі бейнелерімен салыстыруды үйрету;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ) туралы, түстерді салыстыру; заттардың көлемі (үлкен, кіші, бірдей, ұзын, қысқа) туралы; заттардың пішіні (текше, кірпіш, пластина, призма, цилиндр, брусок) туралы; ағаштан, пластмассадан жасалған құрылыс материалдарының қасиеттері туралы; бөліктердің, заттардың тұрақтылығының әртүрлі деңгейлері туралы білімді қалыптастыру;

3) құрылыс материалдарынан құрастыру: бір құрылыс үшін әртүрлі құрылыс материалын пайдалана отырып, үлгі бойынша қарапайым құрылыстарды құру; заттардың көлемін есепке ала отырып, әртүрлі көлемдегі құрылыстарды құру (үлкен және кіші қуыршақтарға арналған жиһаз), құрылыстарды бірі-бірімен салыстыру (үстел және орындық); таныс құрылымдарды жазық үлгі бойынша құрастыру;сюжеттік ойындарды құруға арналған таныс құрылыстар мен құрылымдарды біріктіру (машинамен ойынға арналған: гараж, жол, қақпа);

4) заттық емес құрастыру: үлгі бойынша қозғалмайтын нысанға қатысты құрылыс жиынтығының 2-4 элементінінің орнын (жоғарыда, төменде, жанында, артында, алдында) ауыстыру; үлгілерді графикалық үлгілер бойынша (3-5 элемент) құрастыру;

5) таяқшалардан құрастыру: педагогтың атаған пішіні бойынша таяқшалардан геометриялық пішіндерді салу; таяқшалардан елестету бойынша қарапайым құрылыстарды орындау;

6) құрамалы-жиналмалы ойыншықтарды құрастыру: 3-5 бөліктерден құралатын кеспелі заттық суреттерді құрастыру; құрастырылған кеспелі суретке сәйкес ойыншықтар мен заттарды таңдау; текшелерден (4 бөліктен) сурет құрастыру;

7) тәсілдерді қолдану дағдыларын бекіту: құрылыс материалдарының бөліктерін бірін-бірінің үстіне қою, қатарластырып қою; екі бөлікті үшіншісімен біріктіріп, қарапайым жабын жасау, кеңістікті тұйықтау; конструктордың бөліктерін тігінен, қатарынан, көлденеңінен бір-бірінен қандай да бір қашықтықта, бірін-біріне тигізіп қоя отырып, жазықтықта орналастыру.

233. Күтілетін нәтижелер:

1) құрылыстарды салуға және олармен бірігіп ойнауға деген қызығушылық танытады;

2) алған дағдыларды пайдалана отырып, құрылыс материалдарынан және таяқшалардан қарапайым құрылыстар салады;

3) құрылысты заттардың көлемін ескере отырып салады;

4) қандай да бір нысанның құрылысын әртүрлі нұсқада салады;

5) таныс құрылыстарды таниды және көрсетеді;

6) таяқшалардан геометриялық пішіндерді, қарапайым құрылыстарды салады;

7) кеңістіктік қатынастарды (жоғарыда-төменде, алда-артта, жанында, артында, алдында) ажыратады;

8) заттық кесінді суреттерді, 4 бөліктен текшелерді құрастырады;

9) құрылыстарды сюжеттік ойын барысында пайдаланады.

234. Жаратылыстану:

1) табиғат құбылыстары: өлі табиғат нысандары (құм, саз, тас) туралы білімді қалыптастыру; судың маңызы туралы білімді қалыптастыру; табиғат құбылыстары (жел, тұман, жаңбыр, қар) туралы білімді қалыптастыру; көктем мен жаз және олардың қарапайым белгілері туралы түсініктерді қалыптастыру; ауа райы жағдайы (ашық, жылы) туралы түсініктерді қалыптастыру; тірі және өлі табиғатқа ұқыпты қарауға тәрбиелеу;

2) өсімдіктер әлемі: гүлдермен (көкнәр, түймедақ) және олардың құрамдас бөліктерімен танысу; бұталармен танысу; ағаштар мен бұталарды жіктеу; көкөністертуралы білімді қалыптастыру; жемістер және жидектер туралы білімді қалыптастыру; көкөністер, жемістер мен жидектерден дайындалатын тағамдар туралы білімді жетілдіру; бақша мен бақ туралы білімдерін жетілдіру;

3) жануарлар әлемі: үй құстарымен және олардың балапандарымен (үйрек, бәпке, қаз, балапан, күркетауық, күркетауықтың балапаны) танысу; үй жануарлары мен жабайы жануарларды жіктеу; жабайы құстармен (ұзақ, қараторғай, қарлығаш) танысу; Қазақстанның фаунасымен (кірпі, тасбақа) танысу; жәндіктермен (шыбын, маса) танысу; табиғаттағы тәртіп ережелері туралы білімді қалыптастыру; "Қызыл кітап" туралы білімді қалыптастыру; өсімдіктер мен жануарлардың күтімі туралы білімді қалыптастыру.

235. Күтілетін нәтижелер:

1) тірек суреттер бойынша жыл мезгілдерін (көктем, жаз) ажыратады;

2) ауа райы жағдайы туралы түсінігі болады;

3) өлі табиғат нысандары (құм, саз, тас) туралы түсінігі болады;

4) судың маңызы (адам үшін, өсімдік үшін, жануарлар үшін) туралы түсінігі болады;

5) табиғат құбылыстары (жел, тұман, жаңбыр) туралы түсінігі болады;

6) кейбір гүлдерді және олардың құрамдас бөліктерін ажыратады;

7) тірек суреттер бойынша бұталарды және олардың құрамдас бөліктерін көрсетеді;

8) ағаштар мен бұталарды жіктейді;

9) көкөністерді, жемістерді, жидектерді атайды және көрсетеді;

10) бақша мен бақта не өсетіндерін сөйлеу тілінің даму мүмкіндігіне қарай атайды және көрсетеді;

11) үй және жабайы жануарларды жіктейді;

12) кейбір жабайы құстарды атайды немесе көрсетеді;

13) педагогтің көмегімен кейбір жәндіктерді ажыратады;

14) табиғаттағы қарапайым тәртіп ережелері (ағаштардың жапырақтарын жұлмау, гүлді жұлмау, көгалды баспау, ұяны бұзбау, қоқысты тастамау) туралы түсініктері болады;

15) топтағы және үлескедегі өсімдіктерді күтеді.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

236. "Шығармашылық" білім беру саласының базалық мазмұны - сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

237. Мақсатыбейнелеу әрекетіне деген қызығушылықты қалыптастыру, қоршаған заттарды, табиғат нысандарын, музыканы эстетикалық тұрғыда қабылдауын дамыту болып табылады.

238. Міндеттері:

1) бейнелеу әрекетіне эмоционалдық әсер мен қызығушылық тудыру;

2) өнер шығармаларын (көркем сурет өнері, графика, сәндік-қолданбалы өнер) қабылдау қабілетін қалыптастыру;

3) кеңістіктік ұғымдарын дамыту;

4) қарапайым заттардың, құбылыстардың ертегі кейіпкерлерінің пішінін, түсін, бөліктерінің орналасуын бере отырып, бейнелеу икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыру;

5) мүсіндеу, аппликация, сурет салу барысында түрлі тәсілдерді қолдануды бекіту;

6) өзінің жұмыс нәтижелерін дұрыс бағалай білуге үйрету;

7) тыңдаған музыкалық шығармаларды эмоционалды қабылдау және есте сақтауға үйрету;

8) музыка аспаптарында қарапайым орындаушылық дағдыларын қалыптастыру;

9) ынтымақтастық, ұжымда жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.

11-параграф. 1 - жартыжылдық

239. Сурет салу:

1) балаларды әртүрлі бейнелеу құралдарын және құрылғыларын пайдалану; түстердің әдемі үйлесуіне эмоционалды әсерін білдіру; әртүрлі пішінді заттарды қарындашпен, бояумен, бормен салу техникасын жетілдіру; өзінің және басқаның өнімін дұрыс бағалай білу; бір-біріне бөгет жасамай, қатарласып жұмыс істей білуге үйрету;

2) заттық сурет салу:қағаз бетін ары қарай аппликацияны немесе суретті орындау үшін жалпақтығы әртүрлі қылқаламдармен, поролоннан жасалған тампонмен, губкамен айналдыра, тік, көлденең бағыттағы қиымылдармен бояу; дөңгелек, бұрышты пішінді заттардың суретін салу;тікбұрышты пішінді заттардың суретін салу; пішіні бірдей, бірақ көлемі әртүрлі бөліктерден құралған заттардың суретін салу;таныс заттарды алдын ала көру-қимыл тәсілімен зерделеуден кейін олардың суретін салу; заттардың жазықтықта әртүрлі орналасуын (тұру, жату) бере білуге үйрету;

3) сюжеттік сурет салу: бір заттың бейнесін қайталай ("үлескедегі шыршалар") және оларға басқаларын (күн, жауған қар) қоса отырып күрделі емес сюжеттік композициялардың суретін салу; бейнені парақтың төменгі жағындағы жолаққа, бүкіл парақ бетіне орналастыруға үйрету;әдеби шығармалар тақырыбына сюжеттік композиция құрастыру - ұжымдық сурет салу; сюжеттегі әр түрлі заттардың көлемі (үйлер үлкен, ағаштар биік және аласа ) бойынша арақатынасына назар аударуға үйрету;

4) сәндік сурет салу:сәндік өрнектерді құрастыру, элементтерін белгілі бір дәйектілікпен жолақта орналастыра отырып, өрнек (қазақ оюы, хохлома суретінің элементтері) құрай білу; өрнек элементтерін дөңгелекке, шаршыда симметриялық орналастыру ережелерімен таныстыру; өрнектің қайталанатын элементтерін (жағынды, нүкте, доға, жолақ) ырғақпен салу дағдыларын; өрнектерді шаршының төрт бұрышына дәйектілікпен құрастырумен таныстыру; ыдысқа сурет салу; қағаз сұлбасына, ойыншықтарға сурет салу;

5) негізгі түстер, негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ) салыстыру туралы; бейнеленетін заттарға сәйкес түстерді таңдауға үйрету; заттардың көлемі (үлкен, кіші, орташа) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тікбұрыш, сопақша) туралы білімдерін қалыптастыру;

6) дағдыларды қалыптастыру: үстелде дұрыс отыру; оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау; қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау; басу күшін реттеу, қарындаш ұстаған қол қимылының еркін болуына қол жеткізу; қарындашқа түсетін күшті реттей отырып, түс реңктерін бере білу; қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіне тигізу арқылы артық тамшыны алып тастау; басқа түсті бояуға батырмас бұрын, қылқаламды жуу; қылқаламмен әртүрлі тәсілде сурет салу: жалпақ сызықтар - қылқаламды жалпитып басу, жіңішке - қылқаламның ұшымен, қылқаламды қағазға барынша тигізіп жағынды түсіру, қылқаламның ұшымен ұсақ дақтарды салу; майлық қағазды пайдалану.

240. Күтілетін нәтижелер:

1) бояумен және қарындашпен заттың суретін затқа қарап салады;

2) үлгі бойынша ыдысқа, ойыншыққа, қағаз сұлбаларына сурет салады;

3) түстері мен пішіндері әртүрлі заттардың суреттерін салады;

4) қағаз бетінде бағдарлайды, суреттің элементтерін педагогтың сөздік нұсқауына сәйкес орналастырады;

5) затқа қарап салған суреттерде заттардың сыртқы басты белгілерін бере біледі;

6) қарапайым сюжеттік композицияларын құрастырады;

7) сәндік өрнектерді құрайды, элементтерді белгілі бір дәйектілікпен жолаққа, дөңгелекке орналастырады;

8) әрекет нәтижесіне қызығушылық байқатады, өзінің және басқа балалардың суреттерін қарайды.

241. Мүсіндеу:

1) балаларды өзінің жасаған бұйымдарымен (жануар, құс) ойнату; мүсіндеу алдында зерделеу арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдау: заттарды сипау, негізгі бөліктерін ерекшелеу, пішінін анықтау, көлемі, кеңістікте орналасуын салыстыру; түсі бойынша салыстыру; педагогтың көмегімен бұйымды үлгімен салыстыру арқылы бағалау;

2) саздан, қамырдан жасалаған бұйымдарды бояу үшін бояу түстерін таңдау; кеңістікте бағдарлау: жоғарыда, төменде, сол жақ, оң жақ;

3) негізгі түстер, негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл) салыстыру туралы; заттардың көлемі (үлкен, кіші, орташа, ұзын, қысқа) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, тікбұрыш) туралыбілімдерін қалыптастыру;

4) жаю, созу, басу, жапсыру, тегістеу, шымшу тәсілдерін қолдану дағдыларды дамыту; мүсінделген заттардың, пішіндердің үстіңгі жағын саусақпен тегістеу;

5) доғал, дөңгелек пішіндегі заттардың заттық мүсінделуі, тәсілдерді қолдану: заттарды (көкөністер, жемістер, саңырауқұлақ) жаю, созу, басу, жапсыру тәсілдерін пайдалана отырып, шынайы түрден мүсіндеу; еліктеу бойынша шардың, цилиндрдің ортасын басу арқылы қуыс жасап, домалақ пішінді заттарды (ыдыс) мүсіндеу; үлгі бойынша бір бөлікті басқасына қыса, саусақтардың көмегімен кейбір бөліктерді соза (құс) отырып бұйым бөліктерін біріктіру; құсты, жануардың денелерінің негізгі мүшелерін (бас, дене, аяқ, құйрық, тұмсық) ерекшелей отырып мүсіндеу; заттардың ұсақ бөліктерін (мысықтың құлағы, құстың тұмсығы) шымшу тәсілін пайдалана отырып мүсіндеу;

6) сюжеттік мүсіндеу; заттардың шағын топтарын, пішіндерді қарапайым сюжеттерге (ұжымдық композиция) біріктіру;

7) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым ережелерімен таныстыруды жалғастыру (жұмысты тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, сазды (қамырды, ермексазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу).

242. Күтілетін нәтижелер:

1) мүсіндеу алдында затты зерделеу дағдысы бар, пішінін, көлемін және түсін ерекшелейді;

2) мүсіндеу кезінде басу, жалпайту, созу, бөліктерін біріктіру тәсілдерін пайдалана отырып, заттардың басты белгілерін бере біледі;

3) жануарлардың пішіндерін мүсіндейді, таныс ертегілердің сюжеттері бойынша ойнайды;

4) заттардың негізгі бөліктерін (бас, дене, аяқ, құйрық, тұмсық) ерекшелей отырып, заттардың басты белгілерін бере біледі;

5) үлгі бойынша заттарды саздан, қамырдан және ермексаздан құрылымдық тәсілмен мүсіндейді;

6) көлемі әртүрлі 2-3 бөліктен тұратын заттарды мүсіндейді;

7) педагогпен бірге бұйымдарды үлгімен салыстырады;

8) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады, жұмысты арнайы тақтайша үстінде орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың бақылауымен қолын жуады;

9) жұмыс процесінде эмоциясын байқатады.

243. Аппликация:

1) ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беру; пішіні, мөлшері, түсі әртүрлі заттарды зерделеу;қайшыны дұрыс ұстау және оны пайдалану, қысқа және ұзын түзу сызықтар бойынша қию, жолақтардан әртүрлі заттардың (дуал, ағаш, саты) бейнелерін құрастыру; аппликацияны шынайы нысандармен салыстыру; құрастырылған бейнені үлгі бойынша бағалай білу; бір-біріне бөгет жасамай, қатарласа жұмыс істей білу;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл, қара) туралы; заттардың мөлшері (үлкен, кіші, орташа) туралы; заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша, үшбұрыш) туралы білімдерін қалыптастыру;

3) заттық аппликация: сөздік нұсқау бойынша заттарды түсі, пішіні, мөлшері бойынша кезектестіре отырып жапсыру (шыршаға арналған моншақтар, жалаушалар, үлкен, кіші шыршалар); қағаз бетіне 2-3 бөліктен құралатын таныс заттардың (аққала, аю) дайындамаларын орналастыру және жапсыру; жырту тәсілімен орындалатын заттық аппликация;

4) сәндік аппликация: жолақта дайын пішіндерден сәндік өрнектерді құрастыру және жапсыру; үлгі бойынша элементтердің қағаз бетіндегі кеңістіктік орналасуына (жоғары, төмен, ортасы, оң жағы, сол жағы) бағдарлай отырып, сәнді өрнектерді (сүлгі, орамал, майлық) жапсыру;

5) сюжеттік аппликация:үлгі бойынша заттарды алдын ала дайындалған сюжетке жапсыру; ертегілердің басты кейіпкерлерінің пішіндерін сюжетке сәйкес жапсыру; табиғаттағы бақылау нәтижесі бойынша ұжымдық аппликация құрастыру;

6) дағдыларды қалыптастыру: сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру; қайшыны дұрыс ұстау және оны пайдалану, қысқа және ұзын түзу сызықтар бойынша қию; қылқаламды пайдалану; дайындамаға клейстерді жағу, дайындаманы аудару; артық клейстерді алып тастау үшін майлықты пайдалану; қағаз бетіне дайындамаларды орналастыру және жапсыру.

244. Күтілетін нәтижелер:

1) алдын ала заттың өзін талдау немесе зерделеу негізінде таныс заттардың заттық аппликациясын орындайды;

2) заттарды пішіні мен түсі әртүрлі бөліктерден құрастырады;

3) дайын бөліктерден сюжетті аппликация құрастырады;

4) табиғаттағы бақылау нәтижесі бойынша ұжымдық аппликация құрастырады;

5) өрнектерді жолаққа, дөңгелекке жапсырады;

6) үлгі бойынша сәндік аппликацияның өрнектерін құрастырады;

7) жыртық аппликация тәсілдерін меңгерген;

8) ұжымдық аппликацияны орындауға қатысады;

9) заттарды мөлшері (кіші, үлкен, орташа) бойынша ажыратады;

10) негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл) біледі;

11) заттарды пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша) бойынша ажыратады;

12) қылқаламды, қайшыны пайдаланады, артық желімді алып тастау үшін майлықты пайдаланады;

13) аппликация жұмысы кезінде үстелде дұрыс отырады;

14) педагогтың көмегімен өзінің және басқаның өніміне баға береді.

245. Музыка:

1) музыканы тыңдау: музыканың эмоционалды мазмұнын, түрін анықтау; музыкалық жадыны дамыту;

2) ән салу: ересекпен бірге ән салу икемділіктерін қалыптастыру, өлеңнің сөздерін айту, байыптылықпен ән салу, ән салған кезде дұрыс тыныс алу, әнді уақытында бастау және аяқтау; ересектің дауысы мен аспаптың дыбысталуына құлақ салу; қарапайым дыбысқа еліктей білу; өлең мен маршты ажырату;

3) музыкалық-ырғақтық қимылдар: жүру (сергек, байыпты), аяқты ересекпен бірге өкшеге, ұшына қою арқылы серпінді жеңіл қимылдармен жүгіру, маршпен жүру; қарапайым қимылдарды өлең мәтінімен үйлестіру; ересектің көмегімен заттармен (жалаушалар, жапырақтар, орамалдар, шарлар, ойыншықтар) әрекеттену; қазақ би элементтері бар қимылдар дағдыларын қалыптастыру;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: шулы құралдардың дыбысталуына қарапайым ырғақтық қимылдарды ересектің көмегімен орындауға ынталандыру; дыбысты аспапты (бубен, сылдырмақ, қоңырау, металлофон, домбыра, фортепиано) тембрі бойынша анықтау;дыбыс динамикасын (ақырын-қатты) ажырату.

246. Күтілетін нәтижелер:

1) өлең мен маршты ажыратады;

2) аяқты ересекпен бірге өкшеге, ұшына қою арқылы серпінді жеңіл қимылмен жүреді (сергек, байыпты), жүгіреді, маршпен жүреді;

3) музыканы сипатына қарай ажыратады;

4) еліктеу бойынша қарапайым әндердіорындайды;

5) ересектің көмегімен қарапайым би қимылдырын орындайды;

6) ересектің көмегімен заттармен әрекет жасайды;

7) өлең мәтініне сәйкес қимылды және шеңбер бойымен қол ұстасып жүруді, еліктеу бойынша немесе педагогпен бірге орындайды;

8) музыкалық аспапты (қоңырау, дағыра, сыбызғы, металлофон) дыбыс тембрі бойынша таниды.

12-параграф. 2 - жартыжылдық

247. Сурет салу:

1) балаларға әртүрлібейнелеу құралдарын және құрылғыларын пайдалануға; түстердің әдемі үйлесуіне эмоционалды әсерін білдіруге; қағаз бетінде (жоғары, төмен, ортасында) бағдарлауға;бейнелерді көлемі бойынша, олардың бір-біріне қатысты орналасуы бойынша салыстыруға; өзінің және басқаның өнімін дұрыс бағалай білуге; бір-біріне бөгет жасамай, қатарласып жұмыс істей білуге үйрету;

2) заттық сурет салу: дөңгелек, бұрышты, тікбұрышты пішінді заттардың суретін салу; сопақша пішінді заттардың суретін салу; әртүрлі бөліктерден құралған заттардың суретін салу;таныс заттарды алдын ала көру-қимыл тәсілімен зерделеуден кейін олардың суретін салу; заттардың жазықтықта әртүрлі орналасуын бере білуге үйрету; адамның, жануарлардың дене құрылыстарының (пішіндердің қимылы) ерекшеліктерін бере білуге үйрету;

3) сюжеттік сурет салу:күрделі емес сюжеттік композициялардың суретін салу; бейнені парақтың төменгі жағындағы (жерді білдіретін) жолаққа, бүкіл парақ бетіне орналастыруға үйрету; әдеби шығармалар тақырыбына сюжеттік композиция құрастыру - ұжымдық сурет салу; балаларды сюжеттегі әртүрлі заттардың көлемі (үйлер үлкен, ағаштар биік және аласа) бойынша арақатынасына назар аударуға үйрету;құрған бейнелерін безендіру тәсілдерімен таныстыру;

4) сәндік сурет салу: сәндік өрнектерді құрастыру, элементтерін белгілі бір дәйектілікпен жолақта орналастыра отырып, өрнек (қазақ оюы, хохлома суретінің элементтері) құрай білу; өрнек элементтерін дөңгелекке, шаршыда симметриялық орналастыру ережелерімен таныстыру; өрнектің қайталанатын элементтерін (жағынды, нүкте, доға, жолақ) ырғақпен салу дағдыларын; өрнектерді шаршының төрт бұрышына, шаршының ортасына дәйектілікпен құрастырумен таныстыру; ыдысқа сурет салу;қағаз сұлбасына, ойыншықтарға сурет салу;

5) негізгі түстер, негізгі түстерді (қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ) салыстыру туралы; бейнеленетін заттарға сәйкес түстерді таңдауға үйрету; заттардың көлемі (үлкен, кіші, орташа) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тікбұрыш, сопақша) туралы; қазақ оюының, хохлома, дымковтық сурет салудың негізгі элементтері туралы білімді қалыптастыру;

6) үстелде дұрыс отыру; оң қолмен сурет салу, сол қолмен парақты ұстау; қарындашты, қылқаламды дұрыс (үш саусақпен) ұстау; басу күшін реттеу, қарындаш ұстаған қол қимылының еркін болуына қол жеткізу; қарындашқа түсетін күшті реттей отырып, түс реңктерін бере білу; қылқаламды бояуға батыру, құтының шетіне тигізу арқылы артық тамшыны алып тастау; басқа түсті бояуға батырмас бұрын, қылқаламды жуу; қылқаламмен әр түрлі тәсілде сурет салу: жалпақ сызықтар - қылқаламды жалпитып басу, жіңішке - қылқаламның ұшымен, қылқаламды қағазға барынша тигізіп жағынды түсіру, қылқаламның ұшымен ұсақ дақтарды салу; тік және көлденең сызықтардың суретін салудың дұрыс тәсілін; майлық қағазды пайдалану дағдыларын қалыптастыру.

248. Күтілетін нәтижелер:

1) заттың суретін бояумен және қарындашпен затқа қарап салады;

2) үлгі бойынша ыдысқа, ойыншыққа, қағаз сұлбаларына сурет салады;

3) түстері мен ішіндері әр түрлі заттардың суреттерін салады;

4) қағаз бетінде бағдарлайды, суреттің элементтерін педагогтың сөздік нұсқауына сәйкес орналастырады;

5) салған суреттерде заттардың сыртқы басты белгілерін бере біледі;

6) қарапайым сюжеттік композицияларын құрастырады;

7) сәндік өрнектерді құрайды, элементтерді белгілі бір дәйектілікпен жолаққа, дөңгелекке, шаршыға орналастырады;

8) әрекет нәтижесіне қызығушылық байқатады, өзінің және басқа балалардың суреттерін қарайды, үлгімен салыстырады.

249. Мүсіндеу:

1) балаларды өздерінің жасаған бұйымдарымен (жануар, құс) ойнату; мүсіндеу алдында зерделеу арқылы көлемді пішінді заттарды қабылдауға үйрету: заттарды сипау, негізгі бөліктерін ерекшелеу, пішінін анықтау, көлемі, кеңістікте орналасуын салыстыру; түсі бойынша салыстыру; педагогтың көмегімен бұйымды үлгімен салыстыру арқылы бағалау;

2) заттық мүсіндеу: мүсіндегенде заттардың негізгі белгілерін бере білу, денелерінің негізгі мүшелерін: бас, дене, аяқ, құйрық, тұмсық ерекшелей отырып, құсты, жануарды бейнелеу; адам мен жануарлардың қозғалыс кезіндегі фигурасын мүсіндеу; мүсінділген заттарды қарапайым бір сюжетке біріктіру;

3) саздан, қамырдан жасалған бұйымдарды бояу үшін бояу түстерін таңдау; кеңістікте бағдарлау: жоғарыда, төменде, сол жақ, оң жақ;

4) негізгі түстер, негізгі түстерді: қызыл, сары, көк, жасыл, қоңыр сәйкестендіру туралы; заттардың көлемі (үлкен, кіші, орташа, ұзын, қысқа) туралы; заттардың пішіндері (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, тікбұрыш) туралы білімдерін қалыптастыру;

5) дағдыларды дамыту: пішін жасау қимылы - жаю, созу, басу, жапсыру, тегістеу, шымшу; үлгі бойынша сопақша, домалақ пішінді заттарды (көкөністер, жемістер, саңырауқұлақ) жаю, созу, басу, жапсыру тәсілдерін пайдалана отырып, шынайы түрден мүсіндеу; ыдысты тұтас кесек саздан және ермексаздан ленталық тәсілмен мүсіндеу; құсты, жануардың денелерінің негізгі мүшелерін (бас, дене, аяқ, құйрық, тұмсық) ерекшелей отырып мүсіндеу; заттардың ұсақ бөліктеріне (мысықтың құлағы, құстың тұмсығы) шымшу тәсілін пайдалана отырып мүсіндеу; пішіндерді қойғышқа, аяғына орнату; еліктеу бойынша пішіндерді, заттарды қырнауыштың және жапсырудың көмегімен безендіру; мүсінделген заттардың пішіндерінің үстіңгі жағын саусақпен тегістеу;

6) сюжеттік мүсіндеу: заттардың шағын топтарын, пішіндерді қарапайым сюжеттерге (ұжымдық композиция) біріктіру;

7) созылымды материалмен жұмыстың қарапайым ережелерімен (жұмысты арнайы тақтайшада ғана орындау, жеңді түру, сазды (қамырды, ермексазды) шашпау, мүсіндеуден кейін қолды жуу) таныстыруды жалғастыру.

250. Күтілетін нәтижелер:

1) мүсіндеу алдында затты зерделеу дағдысы бар, пішінін, көлемін және түсін ерекшелейді;

2) мүсіндеу кезіндебасу, жалпайту, созу, бөліктерін біріктіру тәсілдерін пайдалана отырып, заттардың басты белгілерін бере біледі;

3) жануарлардың пішіндерін мүсіндейді, таныс ертегілердің сюжеттері бойынша ойнайды;

4) заттардың негізгі бөліктерін (бас, дене, аяқ, құйрық, тұмсық) ерекшелей отырып, заттардың басты белгілерін бере біледі;

5) үлгі бойынша заттарды саздан, қамырдан және ермексаздан құрылымдық тәсілмен мүсіндейді;

6) еліктеу бойынша адамның пішінін мүсіндейді;

7) көлемі әртүрлі 2-3 бөліктен тұратын заттарды мүсіндейді;

8) жұмыста қырнауышты пайдаланады;

9) педагогпен бірге бұйымдарды үлгімен салыстырады;

10) үстелде жеңін түріп, дұрыс отырады, жұмысты арнайы тақтайша үстінде орындайды, мүсіндегеннен кейін педагогтың бақылауымен қолын жуады;

11) жұмыс барысында эмоциясын білдіреді.

251. Аппликация:

1) ересектің аппликация құруға деген ұсынысына эмоционалды жағымды жауап беру; пішіні, мөлшері, түсі әртүрлі заттарды зерделеу; аппликацияны шынайы нысандармен салыстыру; аппликацияны кейбір бөліктер мен дайындамаларды өзі қиып ала отырып құрастырады; қатпарлап бүктелген қағаздан бірдей пішіндерді немесе бөліктерді (гирлянда) қиып алу; ортасынан бүктелген қағаздан симметриялық бейнені кесіп алу (гүл, гүл сауыт); құрастырылған бейнені үлгі бойынша бағалай білу; бір-біріне бөгет жасамай, қатарласып жұмыс істей білу;

2) негізгі түстер (қызыл, сары, көк, жасыл, қара, қоңыр) туралы; негізгі түстерді салыстыру; заттардың мөлшері (үлкен, кіші, орташа) туралы; заттардың пішіні (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, сопақша, үшбұрыш) туралы білімдерін қалыптастыру;

3) заттық аппликация: кейбір бөліктер мен дайындамаларды өзі қиып ала отырып жапсыру (көкністер, жемістер, саңырауқұлақ); қағаз бетіне 3-5 бөліктен тұратын жануарлардың бейнесін (түлкі, қоян, қасқыр), олардың негізгі элементтерін ерекшелей отырып жапсыру; суретті аяқтау тәсілін пайдалана отырып бірнеше бөліктен (тұмсық, көз, аяқ) құралатын құстың (торғай, суықторғай) бейнесін жапсыру; жырту тәсілімен орындалатын заттық аппликация;

4) сәндік аппликация: жолақта дайын пішіндерден сәндік өрнектерді құрастыру және жапсыру; үлгі бойынша сәндік өрнектерді элементтердің қағаз бетіндегі кеңістіктік орналасуына (жоғары, төмен, ортасы, оң жағы, сол жағы) бағдарлай отырып жапсыру;

5) сюжеттік аппликация: бойынша заттарды алдын ала дайындалған сюжетке жапсыру; ертегілердің басты кейіпкерлерінің пішіндерін сюжетке сәйкес жапсыру; табиғаттағы бақылау нәтижесі бойынша ұжымдық аппликация құрастыру;

6) дағдыларды қалыптастыру: сабақ уақытында үстелде дұрыс отыру; қайшыны пайдалану, түзу сызық бойымен, шаршыны қиғаш сызық бойымен кесу, тікбұрыштың бұрыштарын кесу, қиғаштап кесу; екіге бүктелген қағаздан қарапайым пішіндерді қиып алу; қылқаламды пайдалану; дайындамаға клейстерді жағу, дайындаманы аудару; артық желімді алып тастау үшін майлықты пайдалану; қағаз бетіне дайындамаларды орналастыру және жапсыру.

252. Күтілетін нәтижелер:

1) алдын ала заттың өзін талдау немесе зерделеу негізінде таныс заттардың заттық аппликациясын орындайды;

2) дайын бөліктерден сюжетті аппликация құрастырады;

3) табиғаттағы бақылау нәтижесі бойынша ұжымдық аппликация құрастырады;

4) үлгі бойынша өрнектерді, симметриялық өрнектерді жолақта, дөңгелекте, сопақшада құрастырады;

5) заттарды пішіні мен түсі бойынша әртүрлі бөліктерден құрастырады;

6) жануарлардың және ертегі кейіпкерлерінің пішіндерін жапсырады;

7) суретті аяқтау тәсілін пайдалана отырып бірнеше бөліктен (тұмсық, көз, аяқ) құралатын құстың (торғай, суықторғай) бейнесін жапсырады;

8) қайшымен жұмыс істейді (түзу сызық бойымен, шаршыны қиғаш сызық бойымен кеседі, тікбұрыштың бұрыштарын кеседі, қиғаштап кеседі).

253. Музыка:

1) музыканы тыңдау: музыкалық шығарма сипатына эмоциалды әсер білдіру; ересектің көмегімен әуенді есте сақтау және тану;

2) ән салу: ән айту дағдыларын қалыптастыру: қаттылығы бойынша (ақырын-қатты), қарқыны бойынша (жылдам және баяу); әртүрлі сипаттағы әндерді педагогпен бірге орындау;

3) музыкалық-ырғақтық қимылдар, жаттығулар: дағдыларды қалыптастыру: ырғақты тепкілеуді кезектестіру; педагогтың көмегімен қимылдардың бірізділігін орындау; бидегі таныс қимылдарды ("қайық", "серіппе") орындау; дыбысталған музыка сипатындағы қимылдарды орындау; қазақ және орыс билерінің элементтері бар қимылдарды орындау;

4) музыкалық-дидактикалық ойындар: әртүрлі аспаптырды дыбысталу (бубен, сылдырмақ, қоңырау, металлофон, домбыра, фортепиано) тембрі бойынша анықтау; дыбысталу динамикасын (ақырын-қатты) ажырату. 1-2 дыбыстардан құрылған жеңіл әуендерді педагогтың көрсетуі бойынша балаларға арналған музыкалық аспаптарда ырғақты ойнау.

254. Күтілетін нәтижелер:

1) ән мен маршты ажыратады;

2) зал бойымен маршпен жүре алады;

3) әуенді таниды;

4) жақсы таныс әнді қимылды ілестіре отырып, қатты және ақырын, жылдам және баяу орындайды;

5) музыканың сипатына сәйкес қозғала алады;

6) биде "қайық", "серіппе" қимылдарын және аяқпен тебінуді кезектестіре пайдаланады;

7) педагогтің басшылығымен қарапайым би элементтерін меңгереді;

8) музыкалық аспапты (қоңырау, дағыра, сыбызғы, металлофон, домбыра, фортепиано) дыбысталу тембрі бойынша таниды;

9) балаларға арналған музыкалық аспаптарда ойнаудың қарапайым дағдыларын меңгереді.

13-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

255. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны - әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу (шаруашылық-тұрмыстық еңбек, қол еңбегі) ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

256. Мақсаты әлеуметтік дағдыларды қоршаған әлеммен танысу, ерсектермен және құрдастарымен қарым-қатынас негізінде қалыптастыру және дамыту болып табылады.

257. Міндеттері:

1) балаларды дербестікке ұмтылуға ынталандыру және қолдау;

2) қарапайым еңбек дағдыларын дамыту;

3) ересектің аздаған көмегімен киіну және шешіну дағдыларын қалыптастыру;

4) еңбек әрекетіне деген қызығушылықты қалыптастыру;

5) ересектің бақылауымен және көмегімен қарапайым тапсырмаларды (заттарды сөреге қою, қоқысты жинау) орындауға, бір-біріне көмектесуге үйрету;

6) қабылдауды, ойлауды, зейінді, жадты, сөйлеу тілін дамыту;

7) ересектердің кәсіптері туралы түсінікті қалыптастыру;

8) әртүрлі материаладардан бұйым жасау процесінде қарапайым құралдық әрекеттерді қалыптастыру;

9) еңбек мәдениетінің негізін, шаруашылық-тұрмыстық әрекеттер процесінде үнемділікті, ұқыптылықты қалыптастыру;

10) жалпы және қол қимыл-қозғалысын, екі қол қимылының үйлесімділігін, еңбек әрекеті процесіндегі көру-қимыл үйлесімділігін дамыту;

11) бұйымдарды өз қолымен жасауға деген қызығушылық пен ынтаны дамыту;

12) еңбек әрекеттері процесінде өзара көмек көрсетуге, көмек үшін бір-біріне алғыс айта білуге тәрбиелеу;

13) еңбек әрекеттерін орындаған кезде бір-бірімен достық қарым-қатынаста болуға тәрбиелеу.

14-параграф. 1 - жартыжылдық

258. Шаруашылық-тұрмыстық еңбек:

1) дастарқан басындағы тәртіп ережелері туралы білімді қалыптастыру;

2) еңбек етуге деген ынта мен икемділікке тәрбиелеу;

3) икемділіктерді қалыптастыру: топта тәртіпті сақтау; өзінің киіміндегі ретсіздікті байқау; ұсақ заттарды (қол орамал) жуу;ересектің сәл көмегімен киіну және шешіну; кезекшінің міндетін атқару - нан салғышты, майлық қағаз салғышты, ас ішетін құралдарды салады; ересекпен бірге қар күрейді; балалар ұжымында жұмыс істеу;

4) табиғат бұрышындағы жұмысты (гүлдерді суғару, ірі жапырақтарды сүрту) педагогпен бірлесе орындаудағы әрекетті жетілдіру.

259. Күтілетін нәтижелер:

1) ересектің аздаған көмегімен жеке және ұжымыдық тапсырмаларды орындайды;

2) асханадағы және табиғат бұрышындағы кезекшілік міндеттерін орындайды;

3) педагогтың өтініші бойынша ойын бұрышын тәртіпке келтіреді;

4) табиғат бұрышындағы жұмысты педагогпен бірге атқарады;

5) ересекпен бірге қар күрейді;

6) дастарқан басында өзін қалай ұстау керектігін біледі;

7) киім шкафтарын жинастырады;

8) ойыншықтары бар сөрені сүртеді;

9) педагогтың көмегімен ойыншықтарды жуады, еңбек тапсырмаларын орындауда бір-біріне шамалары келгенше көмек көрсетеді;

10) бастаған ісін аяғына дейін жеткізеді.

260. Қол еңбегі:

1) дағдыларды қалыптастыру: қағазбен жұмыс істеу (қағазды ортасынан, түзу сызықпен бүктеу, желімдеу, жырту, мыжғылау), түрлі пішіндегі қағаздарды бүктеу (шаршы, тікбұрышң үшбұрыш, дөңгелек) бүктеу сызығымен саусақпен жүргізу, қырлары мен бұрыштарын сәйкестендіру, ересек адамның көрсетуі мен нұсқауы бойынша ұжымдық жұмыс жасау біліктілігін қалыптастыру;

2) еңбек әрекеттеріне, өзінің бұйымдарына деген қызығушылықты дамыту;

3) сынғыш материалдармен жұмыс дағдысын қалыптастыру - жұмыртқа қабығы (қандай да бір ойыншықты жасау үшін белгілі бір бөліктерді жапсыру);

4) қалдық материалдармен (қораптар, пластик шөлмектер) жұмыс дағдысын қалыптастыру; табиғи материалдармен (бүр, емен жаңғағы, жапырақ, тұқым, жаңғақтардың қабығы, жеміс сүйектері) жұмыс дағдысы мен икемділігін қалыптастыру;

5) жұмысты ұқыпты істей білу, майлық қағазды пайдалану, өзінің жұмыс орнын жинау икемділігін қалыптастыру;

6) бұйымдарды көрсету және бірлесе әрекеттену бойынша әртүрлі материалдардан жасау кезіндегі қарапайым дағдыларды қалыптастыру;

7) педагогтың көмегімен өз жұмысын табу және бағалау икемділігін қалыптастыру.

261. Күтілетін нәтижелер:

1) бұйымдарды еліктеу және бірлесе әрекеттену бойынша жасайды;

2) ересектің басшылығымен әр түрлі табиғи материалдармен (бүр, емен жаңғағы, жапырақ, тұқым, жаңғақтардың қабығы, жеміс сүйектері) жұмыс істейді;

3) сынғыш материалдармен (жұмыртқа қабығы) жұмыс істей біледі;

4) сіріңке қораптарын жапсырады және жиһаз жасай біледі;

5) майлық қағазды және желімді пайдаланады;

6) жұмысты орындауға қызығушылық байқатады;

7) педагогтің сұрақтарына (алдымен не? содан кейін не?) жауап береді;

8) ересектің көмегімен жұмысты талдауға тырысады, қай жұмыстың ұнағаны туралы педагогтің сұрағына жауап береді.

15-параграф. 2 - жартыжылдық

262. Шаруашылық-тұрмыстық еңбек:

1) дастарқан жая білуді (майлық қағаздарды қою, балалардың санына қарай тәрелке, қасықтарды қою) қалыптастыру;

2) педагогтің көмегімен табиғат бұрышындағы жұмыс (гүлдердің топырағын қопсыту, аквариумдегі балықтарды күту) дағдыларын бекіту; еңбек міндеттерін, кезекшілік міндеттерді бөлу, бір-біріне көмектесу;

3) қарды күреу және жолды тазарту икемділігін қалыптастыру;

4) өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын (мойынорағышты, бауды байлау, түймені және сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салу және шешу), өзінің киімін орындықтың арқалығына ілу, аяқ киімін кереуеттің астына ұқыптылықпен қою дағдыларын қалыптастыру;

5) өзінің шкафын тәртіпке келтіру икемділігі мен дағдысын жетілдіру;

6) ересектің көмегімен ойын бұрышын жинау (әртүрлі ойыншықтарды жуу және сүрту, оларды өз орындарына қою, қуыршақтардың киімін жуу) дағдысын бекіту;

7) үлескені тәртіпте ұстау, ересектің көмегімен жерді қопсыту, суғару, гүлді күту дағдылары мен икемділіктерін бекіту;

8) бір-біріне, өзінің заттарына құныттылықпен қарау мен ұқыптылыққа тәрбиелеу.

263. Күтілетін нәтижелер:

1) еліктеу немесе әрекеттену тәсілін көрсету бойынша киіну және шешіну;

2) үстел басында өзін қалай ұстау керектігін біледі;

3) ересек адамның өтініші немесе сөздік нұсқауы бойынша өз денесін күте біледі;

4) ересек адамның сәл көмегімен киімінің түймелерін (түймені және сыдырмалы немесе "жабысқақ" түймелікті салу және шешу) салуды біледі;

5) құрдасына түймесін салуға мойынорағышты байлауға көмектеседі;

6) шкафының ішін тәртіпке келтіреді;

7) ересектің нұсқауы бойынша заттарын салады;

8) кезекшінің міндетін атқарады;

9) ересектің өтініші бойынша ойыншықты жуады және орнына қояды;

10) ересекпен бірге өсімдіктерді (табиғат бұрышындағы, үлескедегі) күтеді;

11) ересекпен бірге қар күрейді, жолды тазартады.

264. Қол еңбегі:

1) дағдыларды қалыптастыру: қағазбен жұмыс (ортасынан, түзу сызық бойымен бүгу, жапсыру, жырту, умаждау); әртүрлі пішіндегі (шаршы, тіктөртбұрыш, үшбұрыш, дөңгелек) қағазды бүктеу, бұрыштары мен қабырғаларын түйістіріп, бүгу сызығы бойымен саусақпен жүргізу,ересек адамның көрсетуі мен нұсқауы бойынша ұжымдық жұмыс жасау біліктілігін қалыптастыру;

2) баланың сөйлеу тілінің мүмкіндігіне қарай байланыстырылған сөйлеу тілін (сен бізге айт және істе, қалай екенін көрсет және айт) дамыту;

3) табиғи материалмен (бүр, жапырақ, емен жаңғағы) жұмыс дағдысын жетілдіру;

4) қалдық материалмен (сіріңке қораптары, пластик шөлмектер) жұмыс дағдысын қалыптастыру;

5) ұқыптылыққа, материалды үнемдеп ұстауға, әрекетке қызығушылық танытуға тәрбиелеу.

265. Күтілетін нәтижелер:

1) әрекетке қызығушылық танытады;

2) өзінің әрекетін қадағалайды;

3) еліктеу бойынша, әрекеттену тәсілін көрсету бойынша бұйымдар жасайды; ересектің көмегімен үлгіні талдайды;

4) педагогтің сұрақтарына (алдымен не? одан кейін не?) жауап береді;

5) бұйымдарды жасауға арналған құралдарды пайдаланады;

6) әрекетті сөзбен айтып отырады (сөйлеу тілінің мүмкіндігіне қарай);

7) ересек адамның басшылығымен қағазбен, табиғи және қалдық материалдармен жұмыс істей алады;

8) бұйымдарды жасаған кезде құрдастарына шамасы жеткенше көмектеседі;

9) ересекпен бірге ұжымдық жұмысты құрады.

6-тарау. Мектепалды даярлық сыныбы (6 -7 (8) жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

266. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны - дене шынықтыру, қауіпсіз мінез-құлық негіздері ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Денешынықтыру

267. Мақсаты: баланың денсаулығын нығайту және сақтау, дене шынықтыруға қызығушылықтарын, қимыл икемділіктері мен дағдыларын денсаулықты сақтау технологиясын қолдана отырып қолдануға ұмтылысын дамыту.

268. Міндеттері:

1) көрсетілімді жаттығуды өздігінен орындауға арналған үлгі деп қабылдауға үйрету;

2) қимыл техникасының негізгі элементтерін дұрыс орындау икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыру;

3) жүру мен жүгірістегі, секіру мен лақтырудағы, лақтыру мен қағып алудағы, еңбектеу мен өрмелеудегі қимылдың негізгі түрлерін жетілдіру;

4) дене сапасын, икемділікті, ептілікті, төзімділікті, қимыл тепе-теңдігін сақтауды, үйлесімділікті қалыптастыру;

5) шапшаң қимылды ойындардағы ережелерді сақтай білуді қалыптастыру;

6) құрдастарының қимылын бағалауға және олардың қателерін байқауға үйрету;

7) дене жаттығуларын орындауға деген қызығушылыққа тәрбиелеу.

269. "Дене шынықтыру" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту тараулары бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

270. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) денсаулық және дене қалпы;

2) қозғала білу және сенімділік.

271. "Денсаулық және дене қалпы" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) денсаулықты нығайту.

272. "Қозғала білу және сенімділік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қимыл-қозғалыс;

2) дене сапасы.

273. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1-кесте

1-бөлім. Денсаулық және дене қалпы
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Денсаулықты нығайту	0.1.1.1 қолға арналған жалпы дамытушы жаттығуларды затсыз орындау
	0.1.1.2 денеге арналған жалпы дамытушы жаттығуларды затсыз орындау
	0.1.1.3 аяққа арналған жалпы дамытушы жаттығуларды затсыз орындау
	0.1.1.4 тепе-теңдікке арналған жалпы дамытушы жаттығуларды затсыз орындау
	0.1.1.5 дұрыс қалыпты қалыптастыруға бағытталған жалпы дамытушы жаттығуларды затсыз орындау
	0.1.1.6 жалпы дамытушы жаттығуларды затпен орындау

274. "Денсаулықты нығайту" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) жалпы дамытушы жаттығуларды орындайды: қолды көтереді, бүгеді, жазады, айналдырады; қол қимылымен бір мезгілде (жоғары, екі жаққа) отырырып, тұрады; етпетінен жатып қолын екі жаққа, жоғары созады; шалқасынан жатып, екі аяғын көтереді, айқастырады; шалқасынан етпетіне аунап түседі және керісінше, әртүрлі қалпында тұрып солға, оңға, алға, артқа еңкейеді; бір орнында тұрып топылдату, аяқтың ұшымен, өкшемен кезектестіре қадам басады;

2) тепе-теңдікті сақтауды дамытуға арналған жаттығуларды орындайды: тепе-теңдігін сақтай отырып, көлбеу тақтай бойымен (20-30 см), соңында секіру қажет болатын гимнастикалық орындық, бөрене бойымен кезектескен қадаммен бүйірлей жүреді; аяқтың ұшымен сатының аралықтыры арқылы, текшеге басып жүреді; қол белде тізе жоғары көтерілген қалыпта бір-бірінің артынан жүреді; аяқты кезектестіре басып бір орнында айналады; дыбыстық сигнал бойынша тізесін бүге айналады; екі қолын жанына қарай созып, бір аяқпен тұрғанда тепе-теңдігін сақтайды;

3) дұрыс мүсінді сақтауға арналған жаттығуларды орындайды: көлбеу тақтай үстінде етпетінен жатып, қолын тіреп кеудесін көтереді; отырған қалыпта табанымен арқанды домалатады; ішімен жатқан қалыпта допты бір-біріне домалатады; кілем үстінде еңбектейді;

4) заттар, дене шынықтыру снарядтары пайдаланылатын жаттығуларды орындайды: гимнастикалық таяқты ұстап жүреді; шеңберді алдында, басынан асыра ұстайды; кіші допты ұстап қолын бүгеді және жазады; қол басын айналдырады; допты лақтырады және ұстап алады.

2-кесте

2-бөлім. Қозғала білу және сенімділік
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Қимыл-қозғалыс	0.2.1.1 бір орнындағы және қозғалыстағы қайтадан құру түрлерін орындау
	0.2.1.2 жүріс пен жүгірістің негізгі түрлерін орындау, оларды кезектестіру, қарапайым дене жаттығуларымен үйлестіру
	0.2.1.3 әртүрлі секіріс түрлерін орындау
	0.2.1.4 өрмелеу мен еңбектеуді, өрмелеп өтудің әр түрлі түрлерін орындау
	0.2.1.5 тік және көлденең нысанаға лақтыру
	0.2.1.6 допты домалату, лақтыру және қағып алу, екі қолмен, оң қолмен еденге ұру, екі қолмен бастан асыра лақтыру және бір қолмен кедергі арқылы лақтыру
2.2 Дене сапасы	0.2.2.1 дене сапасын көрсету: әртүрлі дене әрекетіндегі икемділік, ептілік, тепе-теңдік, үйлесімділік, күш, жылдамдық пен реакция
	0.2.2.2 құрдастарының шағын тобымен таныс ойынды ұйымдастырудағы дербестік пен ынталықты дамыту
	0.2.2.3 кеңістіктік бағдарлауды, мезгілде бағдарлауды, берілген жағдайлар мен орындық, бөрене бойымен жоғары және төмен жүру кезінде тепе-теңдікті сақтау

275. "Қимыл-қозғалыс" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) бір-бірінің артынан қолдарына жалауша ұстап, қол созым арақашықтықты сақтап, залды айнала жүреді; жүруді жүгіріспен кезектестіреді; қолдың қимылын өзгерте отырып (жоғары, жанына қарай созу, белде), бағытты өзгерте аяқтың ұшымен, өкшемен, дыбыстық сигналдардың аяқталғанына қарай тоқтап жүреді; заттарды аттап жүреді; жүргізушінің артынан әртүрлі бағытта жүреді; жыланша, залдың диагоналы бойымен жүреді;

2) бірінің артынан бірі, бағытты өзгерте, әртүрлі кедергілерді айналып өтіп, жүгіреді; жүгірісті жүрумен кезектестіре отырып шашырай жүгіреді; бағытын (оңға, солға) өзгерте отырып, ұстап алу мен қашып құтылуға арналған тәсілде шашырай жүгіреді;

3) бір орнында тұрып секіру; алға қарай жылжи отырып секіреді; қолын басынан асыра шапалақтап секіреді; тақтай бойымен жүріп, көтерілген ұшынан (биіктігі 10-15 см) тізесін бүгіп өзі секіреді; бір орнында тұрып, арқаннан, гимнастикалық таяқшадан, еденнен 5-10 см биіктікте керілген жіптен секіреді; бір орнында тұрып еденде сызылған (ені 20-30 см) "жылға" бау арқылы ұзындыққа секіреді; шеңберден шеңберге секіреді; заттарды айнала қос аяқтап және бір аяқпен секіреді; секіртпе арқылы секіреді;

4) салмағы, көлемі, материалы әртүрлі доптарды лақтырады және қағып алады, допты қабырғаға, енденге соғады, екі қолымен ұстап алады; допты бір-біріне лақтырады; құм салынған допты нысанаға лақтырады, сақиналарды өзекке лақтырады; шариктерді қақпаға домалатады; допты екі қолымен, бір қолмен еденге ұрады; допты орындықтар арасымен домалатады;

5) гимнастикалық орындық бойымен еңбектейді; көлбеу саты бойымен өрмелейді, аралығын тастап кетпей түседі; швед қабырғасы бойымен аралықтан аралыққа кезектескен қадаммен өрмелейді;биіктіктері әртүрлі заттардың астымен жер бауырлап еңбектеп өтеді; заттардың астынан, заттардың үстінен өрмелеп өтеді;

6) аяқ ұшын теңестіріп, сызық бойымен сапқа тұрады; бір-бірден сапқа, үлкен және кіші шеңбер құрап тұрады, тәрбиешінің сигналы бойынша сапты қайтадан құрайды.

276. "Дене сапасы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) икемділіктерді дамытуға арналған жаттығуларды орындайды: пішіні, фактурасы әртүрлі заттармен орындалатын жаттығулар, қимылдың қарқыны мен ырғағын өзгертеді;

2) күш сапасын дамытуға арналған: арқанды тарту, гантельмен әртүрлі жаттығуларды орындайды;

3) ептілікті дамытуға арналған жаттығулар: еңкею, теңселу, сермеу қимылдарын орындайды;

4) төзімділікті дамытуға арналған: бағытын өзгерте отырып, шеңбер бойымен 5 минут жүгіреді, заттарды тасмалдаумен орындалатын әртүрлі эстафеталарға қатысады, әртүрлі шапшаң қимылды ойындарға қатысады;

5) көзбен шамалауды дамытуға арналған жаттығуларды орындайды: "Нысанаға дәл тигіз", "Асық", кегль.

3-параграф. Қауіпсіздік мінез-құлық негіздері

277. Мақсаты тұрмыстағы, әлеуметтегі, табиғаттағы қолжетімді қауіпсіздік ережелерін қалыптастыру болып табылады.

278. Міндеттері:

1) қолжетімді қауіпсіздік ережелерін түсіну үшін сюжетті қимыл ойындары кезінде үйрету;

2) жаяу жүргінші ретінде және көлік ішіндегі адам ретінде қарапайым жол жүру ережелерімен таныстыру;

3) есту зейінділігін дамыту: дыбыстың шығу көзін анықтау;

4) балалардың көшедегі, табиғаттағы әрекеттерін бейнелейтін жағдаяттарды ойнап көрсетуге үйрету;

5) адам мен қоршаған орта үшін қауіпті жағдаяттарға абай болуға баулу;

6) тұрмыстағы, әлеуметтегі, табиғаттағы қолжетімді қауіпсіздік ережелерін жетілдіру.

279. "Қауіпсіз тәртіп негіздері" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту тараулары бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

280. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімді қамтиды:

1) қауіпсіздік ережелері.

281. "Қауіпсіздік ережелері" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) үйдегі (балабақшадағы) қауіпсіздік;

2) көшедегі қауіпсіздік;

3) табиғаттағы қауіпсіздік.

282. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

3-кесте

1-бөлім. Қауіпсіздік ережелері
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1Үйдегі (балабақшадағы) қауіпсіздік	0.1.1.1 балабақшадағы тәртіп ережелерімен (ойын кезінде бір-біріне бөгет жасамау, өзіне де басқаларға да ауыртатын әрекет жасамау) таныстыру
	0.1.1.2 тыйымға (болмайды, қауіпті) адекватты әсер шақыру, сөйлеу тілімен және сөйлеу тілсіз білдірілетін реакция
	0.1.1.3 топ бөлмесіндегі жиһаз заттары арасымен жүруге жаттықтыру
	0.1.1.4 баспалдақтан таянышынан ұстап түсуге жаттықтыру
	0.1.1.5 үшкір заттармен әрекеттегі қауіпсіз тәсілдерге үйрету
	0.1.1.6 ересектер ғана пайдалануға болатын тұрмыстық құралдарды (ток шәйнек, үтік) қарастыру, бұл құралдарды неге өздігінен пайдалануға болмайтынын түсіндіру
	0.1.1.7 өрт шығару қауіпі бар заттармен таныстыру
	0.1.1.8 өрт қауіпі, тыйым салу және көшіру туралы (шығуды көрсету, ауыз су, отпен пайдалануға тыйым салу) белгілермен таныстыру
	0.1.1.9 пиктографиялық кодтармен, белгілермен, көрсеткіштермен таныстыру
1.2 Көшедегі қауіпсіздік	0.1.2.1 экскурсия кезінде көліктердің қозғалысын, жүргіншілердің тәртібін бақылау
	0.1.2.2 ойын әрекетін бағдаршамның сигналы бойынша орындау (ересектің көмегімен)
	0.1.2.3 бағдаршамның түстерін ажырату
	0.1.2.4 әр түрлі жағдайлар бейнеленген сюжеттік суреттерді қарау: "Ұл бала көшеде нені дұрыс (дұрыс емес) істеді?"
	0.1.2.5 "жүргіншілердің өтпе жолы" белгісін ерекшелеу
	0.1.2.6 көлік шуын ажырату: жүріп келе жатқан мәшиненің дыбысы, автомобиль сигналының дыбысы
	0.1.2.7 қоғамдық көліктегі, көшедегі қарапайым тәртіп ережелері туралы әңгімелерді тыңдау
	0.1.2.8 жедел сатыны, экскалаторды пайдалануға жаттықтыру
	0.1.2.9 сюжеттік ойында көшедегі қауіпсіз тәртіп ережесін бейнелейтін әрекеттерді орындау (педагогтың көмегімен)
1.3 Табиғаттағы қауіпсіздік	0.1.3.1 серуен кезінде әртүрлі өсімдіктерді қарау, табиғаттағы тәртіп ережелерін бекіту
	0.1.3.2 табиғат жағдайының (аптап, жаңбыр, қар, жел) өзгеруіне сәйкес қауіпсіздік ережелерін білу
	0.1.3.3 судағы қауіпсіздік ережесін білу
	0.1.3.4 жануарларды, құстарды бақылау, жануарлармен қатынастағы қауіпсіздік ережелерін пайдалану
	0.1.3.5 педагогтің басшылығымен сюжетті ойындарда өсімдіктерге және жидектерге қатысты қауіпсіздік ережелерін пайдалану
	0.1.3.6 педагогтің басшылығымен сюжетті ойындарда жәндіктерге қатысты қауіпсіздік ережелерін пайдалану
	0.1.3.7 үй және жабайы жануарлармен әртүрлі қауіпсіз тәртіп ережелері бейнеленген сюжетті суреттерді қарау
	0.1.3.8 сюжетті ойында табиғаттағы қауіпсіз тәртіпті бейнелейтін әрекеттерді орындау (педагогтің көмегімен)

283. "Үйдегі (балабақшадағы) қауіпсіздік" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) балабақшадағы қарапайым тәртіп ережелері туралы түсінігі бар;

2) топ бөлмесіндегі жиһаз заттары арасымен жүре біледі, баспалдақтан таянышынан ұстап түсе алады;

3) ересектер ғана пайдалануға болатын, өмір мен денсаулық үшін қауіпті заттарды біледі;

4) үшкір заттармен әрекеттегі қауіпсіз тәсілдерді біледі;

5) өрт қауіпі, тыйым салу және көшіру туралы белгілер туралы түсінігі бар.

284. "Көшедегі қауіпсіздік" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) көше қозғалысы ережелері түсінігі бар, адамдардың жаяужолмен жүріп, көшеден бағдаршамның рұқсат беретін сигналы бойынша өтетінін біледі;

2) бағдаршамның сигналдарының мағынасын біледі;

3) кез келген жүріп келе жатқан көліктің адамға қауіп төндіретінін біледі;

4) қай жерде велосипед теуіп, қай жерде доп ойнайтынын біледі.

285. "Табиғаттағы қауіпсіздік" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) табиғаттағы тәртіп ережелерін (жапырақтарды, гүлдерді жұлмау) біледі;

2) жануарларға қатысты қауіпсіз тәртіп ережелерін біледі;

3) көшедегі, бөтен үйдегі жануарлармен қатынаста сақтық ережелерін сақтайды;

4) жәндіктердің (шыбын, маса, тарақан) зияны, олардың алдын алу шаралары туралы түсінігі бар;

5) табиғаттағы тәртіп ережелерін: ересек адамсыз саңырауқұлақты, жидектерді жеуге болмайтындығын біледі;

6) ауа райы өзгергенде (қар, жаңбыр жауғанда, аптап ыстықта, суықта) өзін қалай ұстау керек екендігін біледі.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

286. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны- сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет, сауат ашу ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

5-параграф. Сөйлеу тілін дамыту

287. Мақсаты: балаларда тілдік дағдыларын, ерікті және қисынды пайдалану дағдысын дамытуды.

288. Міндеттері:

1) балалардың эмоционалды, тұрмыстық, заттық және ойын тәжірибесі мазмұнымен байланысты сөздік қорын кеңейту;

2) сөз жасау және сөз өзгерту дағдыларын дамыту;

3) сөз сөйлеуде түрлі типтегі сөйлемдерді (қарапайым және күрделі) пайдалану дағдысын дамыту;

4) ересек адамдармен және балалармен еркін қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру.

289. "Сөйлеу тілін дамыту" сабағының мазмұны бөлімдерден тұрады және күтілетін нәтижелер түріндегі оқыту мақсаттары бар оқу бөлімшелерінен ұйымдастырылды. Әр бөлімшенің ішінде дәйекті түрде ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен қатар оқытудың келесі кезеңдері жөнінде ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

290. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) лексика;

2) грамматикалық құрылымы;

3) байланыстырып сөйлеу тілі.

291. "Лексика" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөйлеу тілін түсінуді дамыту;

2) тілдің лексикалық құралдарын дамыту;

292. "Грамматикалық құрылымы" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) тілдің грамматикалық құралдарын дамыту;

2) фразалық тілді дамыту.

293. "Байланыстырып сөйлеу тілі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) диалогті сөйлеуді дамыту;

2) монологты сөйлеуді дамыту.

294. Оқытумақсаттарының жүйесі:

4-кесте

1-бөлім. Лексика
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Тілдің түсінуін дамыту	0.1.1.1 сөздердің лексикалық маңызы мен мәні бар екендігі туралы түсініктің қалыптасуы
	0.1.1.2 күнделікті, жалпылама сөздердің лексикалық мәні мен маңызын түсіну дағдыларының қалыптасуы
1.2 Тілдің лексикалық құралдарын дамыту	0.1.2.1 мағынасы бойынша жақын және қарама-қарсы сөздері жайында түсініктің қалыптасуы.
	0.1.2.2 заттардың тілдік белгісі, олардың сапалары және қызметтік дағдыларының қалыптасуы

295. "Сөйлеу тілін түсінуді дамыту" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) жолданған сөз сөйлеуді тыңдау;

2) күнделікті пайдаланатын, жалпылама, абстрактылы мағынасы бар қарапайым сөздердің (қуаныш, қыс) лексикалық маңызы мен мәнін түсінеді;

3) мағынасы жақын және қарама-қарсы сөздердің мағынасын түсінеді;

4) ауыспалы мағынасы бар сөздерді түсінеді.

296. "Тілдің лексикалық құралдарының дамуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) тұрмыста жиі кездесетін заттардың атауларын атайды;

2) заттардың қасиеттерін және олармен жасайтын негізгі қимыл-әрекеттерді атай алады;

3) ассоциативті-ситуативті ұстаным бойынша аталған сөзге сөзді таңдай алады (шана-қыс, кеме-теңіз);

4) ересек адамның көмегімен қарама-қарсы мәні бар антонимдерді қолжетімді сөздерді таңдап алады;

5) түсінеді және ересек адамның бақылауында жалпылама сөздерді пайдаланады.

5-кесте

2-бөлім. Грамматикалық құрылымы
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Тілдің грамматикалық құралдарын дамыту	0.2.1.1 қарапайым грамматикалық санаттар жөнінде түсініктің қалыптасуы
	0.2.1.2 сөз жасау мен сөз өзгертудің қарапайым дағдыларының қалпытасуы
2.2 Фразалық сөз сөйлеуді дамыту	0.2.2.1 қарапайым сөз құрамдары мен сөйлемдерді құрастыру туралы түсініктің қалыптасуы
	0.2.2.2 қарапайым жайылма сөйлемдерді құрастыру дағдыларының қалыптасуы

297. "Тілдің грамматикалық құралдарының дамуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қарапайым грамматикалық санаттарды пайдаланады: зат есімдердің саны және тегі, кейбір қарапайым көмекші сөздер мен септіктер;

2) сөз жасау мен сөз өзгертудің қарапайым дағдылары бар.

298. "Фразалық сөз сөйлеудің дамуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қарапайым сөз құрамдары мен сөйлемдерді құрастырады;

2) қарапайым жайылма және одан күрделі сөйлемдерді пайдаланады;

3) айтуы бойынша сөйлемдерді ажырата алады (хабарлы, сұраулы, лепті) және оларды сөйлеу кезінде пайдаланады.

6-кесте

3-бөлім. Байланыстырып сөйлеу тілі
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
3.1 Диалогті сөйлеудің дамуы	0.3.1.1 қарым-қатынас жасаудың түрлі жағдайында сөйлеу этикетінің сөздері жөнінде түсініктің қалыптасуы
	0.3.1.2 диалогтік қарым-қатынас жасау дағдыларының қалыптасуы
3.2 Монологты сөйлеудің дамуы	0.3.2.1 байланысқан монологтік сөз сөйлеулердің құрылымы жөнінде түсініктің қалыптасуы
	0.3.2.2 шығармашылық әңгіме айтудың қарапайым дағдыларының қалыптасуы

299. "Диалогті сөйлеудің дамуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) адамдар арасындағы мәдени қарым-қатынастың негізгі ережелері жөніндегі түсініктің қалыптасуы;

2) қарапайым өтініштер, жолдаулар арқылы өз қажеттіліктері мен тілектерін білдіреді;

3) ересек адамның бақылауында естіген және көрген жайында сұрақтар қояды;

4) оқылған немесе айтылған мәтін бойынша сұрақтарға жауап береді.

300. "Монологты сөйлеудің дамуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) сөйлеу арқылы оқиғалардың бірізділігін жеткізеді;

2) ересек адамның бақылауында тірек суреттер бойынша ертегіні, әңгімені баяндайды;

3) екі-үш сөйлемнен шағын сипаттамалы әңгімелерді құрастырады (педагогтің сұрақтары көмегімен);

4) қарапайым өлеңдерді, санамақтарды, тақпақтарды жаттайды.

6-параграф. Көркем әдебиет

301. Мақсаты балалар көркем әдебиеті мен халық ауыз әдебиет шығармаларын талдау негезінде тұлғаның әлеуметтік қасиеттерін қалыптастыру, кітапқа және оқуға тұрақты қызығушылығын дамыту болып табылады.

302. Міндеттері:

1) түрлі жанрдағы шығармаларды тыңдау қабілетін дамыту;

2) таныс ертегілерді мазмұндау барысында сюжет реттілігін сақтауға, педагогтің көмегімен кейіпкерлердің мінез-құлқын жеткізуге үйрету;

3) көркем әдебиетті оқуға қызығушылығын қалыптастыру.

303. "Көркем әдебиет" сабағының мазмұны бөлімдерден тұрады және күтілетін нәтижелер түріндегі оқыту мақсаттары қамтылған бөлімшелерден ұйымдастырылды. Әр бөлімнің ішінде дәйекті түрде ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтерге өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен қатар оқытудың келесі кезеңдері жөнінде ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

304. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) тыңдалған/көріп шыққан материалды түсінуі;

2) талдау және интерпретациялау.

305. "Тыңдалған/көріп шыққан материалды түсінуі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) көркем шығарма мазмұнын түсіну;

2) жатқа оқу;

3) педагогтың көмегімен тыңдалған мәтінді мазмұндау;

4) жауаптарды құрастыру.

306. "Талдау және интерпретациялау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) әдеби шығарманың жанрын анықтау;

2) кейіпкерлерді сиппаттау.

307. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

7-кесте

1-бөлім. Тыңдалған/көріп шыққан материалды түсінуі
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Көркем шығарма мазмұнын түсіну	0.1.1.1 кішігірім мәтіндердің, ертегілердің, балалар өлеңдерінің мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру; 0.1.1.2 шығармадағы оқиға желісін қадағалауға, кейіпкерлерді өзара қарапайым қатынастарын анықтауға, иллюстрация бойынша әңгімелеуге үйрету; 0.1.1.3 өзінің эмоциональді күйін сөзбен айта білу, ертегілердегі, өзінің эмоциональді күйін жеткізуге; 0.1.1.4 әңгімелердегі, тақпақтардағы бейнелердің кереғарлығын қабылдау
1.2 Жатқа айту	0.1.2.1 кішігірім тақпақтарды жатқа мәерлеп айту; 0.1.2.2 жақсы таныс шығармалардағы фразаларды жалғастырып айта білу
1.3 Мазмұндау	0.1.3.1 иллюстрация бойынша тыңдалған шығарманы мазмұндау; 0.1.3.2 мазмұндау барысында оқиға желесінің реттілігін сақтай білу
1.4 Жауаптарды құрастыру	0.1.4.1 иллюстрация бойынша сұрақтарды құрастыру; 0.1.4.2 оқылғанның мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап беру

308. "Көркем шығарма мазмұнын түсіну" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) көркем шығарманың мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді;

2) кейіпкерлердің өзара қарапайым қатынастарын анықтайды;

3) иллюстрация бойынша әңгімелейді және өзінің эмоциональді күйін айта алады.

309. "Жатқа айту" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) кішігірім тақпақтарды жатқа мәнерлеп оқиды;

2) естігенін баяндап береді;

3) ертегілердің, әңгімелердің, тақпақтардің мазмұнын тыңдайды, түсінеді,шығарма мазмұнына эмоциональді түрде ілтипатын білдіреді.

310. "Мазмұндау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) иллюстрация бойынша тыңдалған шығарманы мазмұндайды;

2) өзіне таныс ертегілердің оқиға желесінің реттілігін бұзбай мазмұндайды.

311. "Жауаптарды құрастыру" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) шығарма мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға (сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай, суреттерді тірек ете отырып) жауап береді.

8-кесте

2-бөлім. Талдау және интепретациялау
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Әдеби шығарманың жанрын анықтау	0.1.2.1 жанрларды ерекшеліктері бойынша (жұмбақ, ертегі, тақпақ): ойдан құрастырылған, сипаттау, ұйқастығын (рифма) тани білу
2.2 Кейіпкерлерді сипаттау	0.2.2.1 кейіпкерлердің әрекеттеріне қатынасын білдіру; 0.2.2.2 көркем шығарма кейіпкерлеріне қарапайым сипаттама беру біліктілігін дамыту (жақсы-жаман, мейірімді-ызақор)

312. "Әдеби шығарманың жанрын анықтау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ертегіні, жұмбақтарды, тақпақтарды оларға тән ерекшеліктері бойынша тани біледі;

2) суреттері бойынша таныс шығармаларды тани біледі.

313. "Кейіпкерлерді сипаттау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) көркем шығарма кейіпкерлеріне қарапайым сипаттама (жақсы-жаман, мейірімді-ызақор) береді.

7-параграф. Сауат ашу негіздері

314. Мақсаты балаларды кейінгі оқу және жазу дағдыларын меңгеруге дайындау болып табылады.

315. Міндеттері:

1) сөздің дыбысталуын тыңдау икемділігін, ішінен дыбыстық кешендер мен жеке дыбыстарды анықтауды және тануды дамыту;

2) дыбысталуы және айтылуы бойынша жақын дыбыстарды ажырата алуды бекіту;

3) "сөйлем", "сөз", "буын", "дыбыс" түсініктерін дифференциациялауға үйрету;

4) сөйлемдегі сөздерді естуге ажырата алуға үйрету;

5) қарапайым дыбыстық талдау дағдыларын дамыту;

6) сөйлемдегі сөздерді анықтай алуды үйрету;

7) сөздердің буындық құрылымын анықтауға үйрету;

8) қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту;

9) қолды жазуға дайындау;

10) мектептегі оқуға уәждемесін қалыптастыру.

316. Сауат ашу негіздеріне оқыту процесінде келесі шарттар ескеріледі:

1) оқыту дұрыс айтылатын дыбыстар мен сөздерде ғана жүргізіледі;

2) барлық дыбыстарды өту қарқыны біршама баяу;

3) барлық ауызша сөйлеу материалы балаларға таныс;

4) сөйлеу материалын жүйелі қайталау және бекіту жүреді;

5) дыбыстық анализ келесі реттілікте жүзеге асырылады: екі дауысты дыбыс ұйқасында;тұйық буындағы дауыстынын дауыссызбен ұйқасында;ашық буындағы дауыссыздың дауыстымен ұйқасында;дауыссыз-дауысты-дауыссыз түрі бойынша бір буынды сөз; ашық буындардан құралған екі және үш буынды сөздер; ашық және бітеу буыннан құралған екі және үш буынды сөздер.

317. "Сауат ашу" сабағы мазмұны күтілетін нәтижелер түрінде берілген оқыту мақсаттарын қамтылған бөлімшелерден тұратын бөлімдер бойынша ұйымдастырылған. Бөлімшелердің ішінде берілген әр оқыту мақсаттары педагогтың өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сонымен бірге оқытудың келесі кезеңдері туралы ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

318. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) фонематикалық есту;

2) жазуға дайындау.

319. "Фонематикалық есту" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау;

2) сөздің буындық құрылымында бағдарлау;

3) сөйлем құрылымында бағдарлау.

320. "Жазуға дайындау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қолды жазуға дайындау;

2) қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлауын дамыту.

321. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

9-кесте

1 - бөлім. Фонематикалық есту
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Сөйлеудің дыбыстық жағында бағдарлау	0.1.1.1 сөйлеудегі дыбыстарды естуге қабылдау
	0.1.1.2 сөздердегі дыбыстарды анықтау және оларды дауысты және дауыссыздарға дифференцияциалау
	0.1.1.3 сөздердің және буындардың дыбыстық талдауын жүгізу
	0.1.1.4 сөздің дыбыстық құрамының модельдерін келтіру
1.2 Сөздің буындық құрылымында бағдарлау	0.1.2.1 сөздерді буындарға бөлу
	0.1.2.2 сөздегі буындардың санын және ретін анықтау
1.3 Сөйлем құрылымында бағдарлау	0.1.3.1 сөйлем ішінде сөздерді естуге ажырата алу; 0.1.3.1 сөйлемдегі сөздердің ретін және санын анықтау

322. "Сөйлеу тілінің дыбыстық жағында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) дыбыстың және сөздің ақырын және қатты, жоғары және төмен айтылу ерекшеліктеріне талдау жасай алады;

2) ересек адамның көмегімен сөздегі дыбыстардың орнын анықтай алады;

3) сөздегі дыбысты ересектің дыбысты интонациямен белгілеген жағдайда және бақылау барысында анықтай алады;

4) екпінді дауысты дыбысты сөздің басында анықтай алады;

5) бейтарап түсті текшелерді: ақшыл сары немесе сұр дыбыстың санын және реттілігін белгілеу үшінқатарластырып қояды;

6) ересек адамның көмегімен сөздегі дыбыстардың реттілігін орната алады;

7) сөздердің және сөз тіркестерініңфонематикалық талдауын және жинақтауын ересектің көмегімен жүзеге асыра алады;

8) сыртқы әрекетіне сүйене отыра фонематикалық талдаудың әрекетін орындай алады;

9) "дауысты" және "дауыссыз" дыбыстарды ажырата алады;

10) ересектің көмегімен "дауысты дыбыс" және оның белгіленуі - қызыл текшені қолданады және түсінеді;

11) "дауыссыз" дыбыстар жайлы түсінігі бар.

323. "Сөздің буындық құрылымында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ересектің интонациямен айтуында екпінді дыбысты естиді және көрсете алады;

2) бір буынды және екі буынды сөздерді ажырата алады;

3) сөздің созылыңқылығын (сөздің буындық құрылымын) шапалақтау, аяқты арқылы анықтайды;

4) сөздерді буынға (бөліктерге) бөле алады, сөздегі буындардың санын анықтай алады;

5) буындық құрамы бойынша сөздерді салыстырады;

6) сызбалар және модельдер бойынша (ересектің көмегімен) сөздерді іріктеп таңдай алады;

7) карточкаға сүйене отыра дыбысталуы бойынша бірдей буындарды және ұқсас дыбысталуы бар буындық қатарларды ажырата алады;

8) жеке буындарды көрнекі бейнелейтін, көмекші құралдарды - ұсақ текшелер, ойыншықтар қолдана алады.

324. "Сөйлем құрылымында бағдарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) "сөйлем", "сөз", "дыбыс" терминдері жайлы алғашқы түсініктерге ие;

2) интонация бойынша сөйлемдерді ажыратады;

3) сөйлеу ағымын сөйлемдерге, сөйлемдерді-жеке сөздерге бөле алады;

4) белгілі бір әрекетпен көрсете отыра(шапалақ, жалаушаны көтеру) берілген сөзді ұсынылған сөйлем ішінен ажырата алады;

5) сөйлемдегі сөздердің санын және олардың ретін анықтайды;

6) 3-5 сөзден құралатын сөйлемдерді талдау дағдысын меңгерген;

7) сөйлемдердің құрылымының сызбасын біледі.

10-кесте

2-бөлім. Қолды жазуға дайындау
Бөлімшелер	Оқыту мақсатттары
2.1 Қолды жазуға дайындау	0.2.1.1 жазу кезінде қарындашты немесе қаламды дұрыс ұстау дағдысының болуы
	0.2.1.2 үзілмейтін сызықтарды сыза алу
2.2 Қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту	0.2.2.1 қағаз бетінде бағдарлану
	0.2.2.2 "жұмыс" жолағында бағдарлану

325. "Қолды жазуға дайындау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) түрлі заттарды әртүрлі бағытта сызықпен түрлейді (солдан оңға, жоғары-төмен);

2) геометриялық фигураларды және таяқшалардан сызықшаларды құру, бауларды және мозаикаларды құрастырып салу, ауада және ұнтақ жарманың жұқа қабатында сурет салу дағдысы бар; шектеуішке сүйене отыра және оның көмегінсіз трафарет көмегімен сызықшаларды салу дағдысы бар;

3) жұмыс жолына сызықшаларды жаза алады;

4) жазу және сурет салу үшін заттарды дұрыс қолданады (бор, фломастерлер, қалам, парақ қағаз, тақта); жазу кезінде қарындашты дұрыс ұстайды;

5) қағаз бетінен қарындашты үзбей отыра, пішіні бойынша заттарды және салынған қарапайым гоеметриялық фигураларды қоршап сыза алады; нүктелер бойынша біршама ірі геометриялық фигураларды біріктіре алады, трафарет бойынша айналдырып сыза алады; ересектің көмегімен үздіксіз қимылдармен нүкте сызық бойынша заттарды айналдырып сыза алады; нүкте сызық бойынша орамаларды қоршап сызады; қарапайым шиеліністер бойымен үздіксіз сызықтармен жүргізе алады;

6) пішіні бойынша әріптерге ұқсас келетін заттарды: "тамшы", "ілгек", "кірпі" салады.

326. "Қағаз бетіндегі кеңістікте бағдарлануын дамыту" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қағаз бетінде заттарды орналастыра алады (жоғарыда, төменде, жан-жақта);

2) ересектің бақылауында қағаз бетінде бағдарлайды;

3) берілген сызықтарға бағдарлана отыра, қағаз бетінде графикалық бейнелерді дұрыс орналастыра алады;

4) дәптердегі ірі торға бағдарлана алады;

5) торларды айналдырып сыза алады, түрлі графикалық өрнеуліктерді орындай отырып, көлденең және тігінен сызықтарды сыза алады;

6) қағаз бетінін жазықтық бейнесінде заттар арасындағы кеңістіктегі қарым-қатынасын аудару бойынша арнайы жаттығуларды ересектің бақылауында орындай алады;

7) жазу кезінде жол үстіндегі қолдың қимыл-козғалысын үйлестіре алады.

8-параграф. Драма

327. Мақсаты театр өнеріне қызығушылығын тәрбиелеу; ересектермен және құрбыларымен өзара әрекеттесу біліктілігін қалыптастыру; ересектің жетекшілігімен рөлге енуге үйрету; қойылым жасау кезінде дұрыс тәртіп дағдыларын қалыптастыру болып табылады.

328. Міндеттері:

1) театрлардың әртүрлі түрлерін пайдалана отырып, ертегі кейіпкерінің рөліне енуді қалыптастыру;

2) "бала - бала", "бала - ересек" типі бойынша қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру;

3) дұрыс тыныс алу дағдысын жетілдіру;

4) негізгі психикалық процестер мен сапаларды (қабылдау, жад, зейін, қиялдау) дамыту;

5) кейіпкерлерді интонациясы бойынша тануды, кеңістікте бағдарлай білуді қалыптастыру;

6) дауыс биіктігін ажырату;

7) сөйлеу тілдік интонацияны дамыту; ересек адамның көмегімен ым-ишарат және мимика арқылы тіршілік иелерінің бейнесін құру;

8) сезімдермен таныстыру: сезімдер және қуаныш, күлкі, қорқыныш, жылау эмоционалды жағдайларды ажырату;

9) практикада қарым-қатынастың сөйлеу тілдік емес құралдарын пайдалана білуді және оларды әрекетте пайдалану икемділігін дамыту;

10) тәртіп мәдениеті дағдыларын қалыптастыру;

11) музыкалық сигналды (бубен) және команда (шапалақ) қабылдау арқылы есту зейінін дамыту;

12) таныс ертегілер бойынша қойылымдарды қойған кездегі дұрыс тәртіп дағдыларын қалыптастыру.

329. "Драма" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

330. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) артикуляциялық дағдылар;

2) қимыл-қозғалыстыңүйлесімділік дағдылары;

3) коммуникативтік-сөйлеу тілдік және ойын дағдылары.

331. "Артикуляциялық дағдылар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) тыныс алу және артикуляция;

2) интонация.

332. "Қимыл-қозғалыстың үйлесімділік дағдылары" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) қимылдың ырғағы мен үйлесімділігі сезімі.

333. "Коммуникативтік-сөйлеу тілдік және ойын дағдылары" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) өзара әрекеттесу тәсілдері.

334. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

11-кесте

1-бөлім. Артикуляциялық дағдылар
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Тыныс алу және артикуляция	0.1.1.1 тыныс алудың ұзақтығы мен күшін жетілдіру
	0.1.1.2 буындар қатары мен сөздерді бір тыныста айту
	0.1.1.3 ауыз және мұрын арқылы тыныс алуды жіктеуді жетілдіру
1.2. Интонация	0.1.2.1 интонацияны ажырату (хабарлау және сұрақтық), оларды ересектің көрсетуі бойынша шығару
	0.1.2.2 ересектің көрсетуімен әр түрлі эмоциялар мен сезімдерді білдіру үшін күші әр түрлі дауысты (қатты, ақырын, мейіріммен, қатаң) пайдалану
	0.1.2.3 дауыстың биіктігін (төмен, жоғары дауыс) ажырату
	0.1.2.4 ақырын және қатты дауысты пайдаланау икемділігін дамыту

335. "Тыныс алу және артикуляция" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) үрлеуге берілген тыныс алу жаттығуларын, сөйлеу тілдік аппаратты дамытуға арналған артикуляциялық жаттығулардыорындайды;

2) тыныс алғанда ауа ағынын дұрыс пайдалана біледі;

3) дұрыс тыныс алу мен тыныс шығаруды бақылай біледі;

4) буындар қатары мен сөздерді бір тыныста айта алады;

5) ауыздық және мұрындық тыныс алуды жіктей біледі.

336. "Интонация" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ересек адамның мысалында дыбыстарды, сөздерді, сөз тіркестерін дауыстың күші мен қарқынын сақтай отырып, дұрыс айта алады;

2) кейіпкердің эмоционалды жағдайын мимика, ым-ишаратты пайдалана отырып бере біледі;

3) ересектің көрсетуімен сан алуан түрлі эмоционалды жағдайларды (көңілсіз, қуанышты, ызалы, таңданған, аянышты) бейнелейтін интонацияны сақтайды;

4) дауыс күшін (төмен, биік) ажыратады;

5) ақырын және қатты дауысты пайдалана біледі.

12-кесте

2-бөлім. Қимылды үйлестіру дағдылары
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Ырғақ сезімі мен қимыл үйлесімділігі	0.2.1.1 дене мүшелерінің кеңістіктік орналасуы туралы түсінікті қалыптастыру: таныс кейіпкерлерді маңызды белгілер бойынша қабылдау және тану
	0.2.1.2 командаға (шапалақ) немесе музыкалық сигналға (ересектің сигналы бойынша: бубенді соғу, дағыра, сылдырмақ) сәйкес әрекеттену
	0.2.1.3 кеңістікте бағдарлау (музыка залында, топта), ересектің көмегімен әр түрлі қарқында (жылдам, ақырын) қозғалу
	0.2.1.4 өзінің әрекеттерін серіктесінің әрекеттерімен үйлестіру (ересектің сөздік нұсқау және көрсетуі бойынша)

337. "Ырғақ сезімі мен қимыл үйлесімділігі" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) мәнерлі және ырғақты қимылдау дағдылары бар;

2) педагогтың көмегімен музыканың сүйемелдеуімен өз қимылын басқара алады;

3) қимылын музыкамен сәйкестендіреді, қимылын ырғаққа сәйкес үйлестіреді;

4) педагогтің көрсетуі бойынша өзінің қимылдарын серіктесінің әрекеттерімен сәйкестендіре алады;

5) ым-ишарат, мимика арқылы тіршілік иелері мен заттардың бейнелерін құрайды;

6) топта және музыка залында бағдарлай алады;

7) педагогтың көрсетуі бойынша әртүрлі қарқында қозғалады.

13-кесте

3-бөлім. Коммуникативтік-сөйлеу тілдік және ойын дағдылары
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Өзара әрекеттену тәсілдері	0.3.1.1 ересектің көмегімен сюжеттік-рөлдік ойындарға қатысу
	0.3.1.2 ересектің пікіріне құлақ салу
	0.3.1.3 үлгі бойынша ойыншық заттармен таныс әрекеттерді ойын жағдайына көшіру
	0.3.1.4 ойыншықтарды, костюмдерді, декорацияларды ұқыптылықпен пайдалану
	0.3.1.5 сөздік нұсқау бойынша басқа кейіпкерлермен өзара рөлдік әрекеттену
	0.3.1.6 ересектің басшылығымен мимиканы, интонацияны, ым-ишаратты, ойын атрибуттарын пайдалана отырып, таныс әдеби сюжеттер бойынша кейіпкерлердің бейнесін құру
	0.3.1.7 эмоционалды жағдайды ым-ишаратты, қалыпты және мәнерлі қимылдарды ілестіре отырып, бет-әлпеттің мимикалық қимылымен беру
	0.3.1.8 ересектің көмегімен ым-ишарат және мимика арқылы тіршілік иелері мен заттардың бейнесін құру
	0.3.1.9 сезімдермен таныстыру: сезімдерді және қуаныш, реніш, қорқыныш, ауру, күлкі, жылау сияқты эмоционалды жағдайларды ажырату
	0.3.1.10 практикада сөйлеу тілдік емес қарым-қатынас құралдарын пайдалана білуді және оларды әрекетте дұрыс шығара білуді қалыптастыру
	0.3.1.11 тәртіп мәдениеті дағдыларын қалыптастыру

338. "Өзара әрекеттену тәсілдері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қойылымда және дарамалауда ересекпен бірге өзінің рөлін ойнайды;

2) кейіпкерлерге тән тәртіп ерекшеліктерін көрсетеді;

3) театр қойылымына қызығушылық танытады;

4) қандай да бір тіркесті немесе ойын өлеңді үлгі бойынша әртүрлі интонациямен айтады;

5) ұжымдық шағын театр қойылымдарына қатысады;

6) мәнерлеу құралдарының көмегімен таныс емес аудиторияда (мерекеде, ересектер отырғанда, басқа топта) көрсетеді;

7) бейнелейтін кейіпкерінің мінезін және оның белгілі бір жағдайдағы әрекеттерін ересектің көмегімен және мәнерлеп айту тәсілдерімен (интонация, мимика, ым-ишарат) бере біледі;

8) кейіпкердің эмоционалды жағдайын ым-ишаратты, қалыпты және мәнерлі қимылдарды ілестіре отырып, бет-әлпеттің мимикалық қимылымен бере біледі;

9) ересектің көмегімен ым-ишарат және мимика арқылы тіршілік иелері мен заттардың бейнесін құрады;

10) сезімдерді және қуаныш, реніш, қорқыныш, ауру, күлкі, жылау сияқты эмоционалды жағдайларды ажырата алады;

11) сөйлеу тілдік емес қарым-қатынас құралдарын пайдалана алады;

12) заттарды, қуыршақтарды, костюмдерді, декорацияны ұқыптылықпен пайдаланады;

13) театрланған ойындарға қызығушылық танытады.

9-параграф. "Таным" білім беру саласы

339. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны - қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, сенсорика, құрастыру, жаратылыстану ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

10-параграф. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру

340. Мақсаты балаларды салыстыру, сәйкестендіру икемділіктеріне, әртүрлі көптіктер мен көптіктердің элементтерімен арасындағы сәйкестікті табуға үйрету.

341. Міндеттері:

1) математикалық түсініктерді әрекеттің басқа түрлерімен (бейнелеу, құрастыру және ойын) өзара әрекетте қалыптастыру;

2) балалардың сабақта алған математикалық білімі мен икемділіктерін өздігінен ойын кезінде және практикалық әрекетте пайдалануы үшін жағдай тудыру;

3) балалардың танымдық қабілеттерін: талдай, жіктей, қорытындылай алуын, салыстыра отырып заңдылықты, байланыс пен қатынасты табуын, алдағы әрекетті жоспарлай білуін дамытуды жалғастыру;

4) арифметикалық есептерді шығарғанда, арифметикалық әрекеттерді орындағанда шартты таңбаларды (цифрларды) пайдалануға үйрету;

5) бес көлеміндегі цифрлармен таныстыру;

6) ауызша онға дейін тура санауға және жетіден кері санауға үйрету;

7) сандардың дәйектілігі мен әрқайсысының сан қатарындағы орны туралы түсінікті қалыптастыру;

8) он саны көлемінде берілген саннан берілген санға дейін санауға үйрету;

9) өлшеу дағдыларын қалыптастыру, құрылымды өлшемдерді пайдаланумен таныстыру.

342. "Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

343. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) кеңістікте бағдарлау;

2) сан мен санау;

3) геометриялық пішіндер.

344. "Кеңістікте бағдарлау" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) заттардың кеңістікте орналасуы.

345. "Сан мен санау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттарды санау;

2) көптік;

3) дәйектілік;

4) көлемдер.

346. "Геометриялық фигуралар" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) фигуралар.

347. Оқыту мақсаттарының жүйесі

14-кесте

1-бөлім. Кеңістікте бағдарлау
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Заттардың кеңістікте орналасуы	0.1.1.1 қағаз бетінде (жоғары, төмен, оң, сол жақтарын, ортасын) бағдарлау
	0.1.1.2 кеңістікте (сол жақта, оң жақта, жоғарыда, төменде, алда, артта, жақын, алыс, арасында, жанында) бағдарлау
	0.1.1.3 өз дене мүшелерінде бағдарлау: жоғарыда - бас, мойын, кеуде, төменде - аяқ, алдында - бет, іш, артында - арқа, сол, оң қол;
	0.1.1.4 педагогтың көрсетуі бойынша заттарды өзіне қатысты (алыс-жақын, жанында, анда, мұнда) орналастыру
	0.1.1.5 көрсету бойынша, сөздік нұсқау бойынша қозғалыстыөзіне қатысты берілген бағытта (алға-артқа, жанына қарай, жоғары-төмен, оңға-солға) орындау

348. "Заттардың кеңістікте орналасуы" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қағаз бетінде бағдарлайды, жоғары, төмен, оң, сол жақтарын, ортасын ажыратады;

2) өз дене мүшелерінде бағдарлайды;

3) мағынасы қарама-қайшы жұптық түсініктерді: "оңға-солға", "алға-артқа" ерекшелейді;

4) көрсетілгенбағытта қозғалады, заттарды үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша орналастырады.

15-кесте

2-бөлім. Сан және санау
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Заттарды санау	0.2.1.1 5 сан көлеміндегі заттарды санау, қорытынды санды саусақ санымен сәйкестендіру
	0.2.1.2 5 көлемінде реттік санау: "Саны бойынша қайсы?"
	0.2.1.3 сан қатары, санның сан қатарындағы орны: көрші сандар, түсіп қалған сан, санау нәтижесінің заттардың көлеміне, арасындағы қашықтыққа, олардың кеңістіктік орналасуына және санау бағытына тәуелсіздігі
	0.2.1.4 көрші сандардың арасындағы қатынасты, көрнекілік үлгілеуді пайдаланып 2 саны 1-ден үлкен екенін анықтау
	0.2.1.5 4, 5 цифрларымен көру және тактильдік-қимылдық тексеру арқылы таныстыру
	0.2.1.6 5 көлемінде берілген саннан берілген санға дейін кері тәртіпте санау
	0.2.1.7 5 көлеміндегі кез-келген саннан бастап, сандардың тура және кері тәртіптегі дәйектілігін шығару
	0.2.1.8 5 көлеміндегі сандардың жеке бірліктерден және екі кіші саннан құралатын құрамы
	0.2.1.9 сандарды салыстыру, заттарды қосу және алу тәсілімен топтағы заттардың арасындағы теңдік пен теңсіздікті анықтау
2.2 Көптік	0.2.2.1 еліктеу, үлгі бойынша, педагогтың сөздік нұсқауы бойынша көптіктен бес затты ерекшелеу
	0.2.2.2 5 көлеміндегі көптіктерді (арттыру, кеміту, теңдестіру) түрлендіру
	0.2.2.3 екі топ заттарын саны бойынша салыстыру
	0.2.2.4 5 көлеміндегі көптіктен берілген сандағы заттарды санап алу
	0.2.2.5 шартты өлшем көмегімен созылмалы, сұйық және сусымалы көптіктерді өлшеу
	0.2.2.6 көптіктегі заттарды белгілі бір қасиеті бойынша біріктіру
	0.2.2.7 үздіксіз шартты өлшемді пайдалана отырып көптікті өлшеу, салыстыру және түрлендіру
2.3 Шамалар	0.2.3.1 заттарды көлемі (үлкен-кіші, мөлшері бойынша бірдей, ең кіші (үлкен) бойынша ерекшелеу, салыстыру
	0.2.3.2 заттарды биіктігі (биік-аласа, биіктігі бойынша бірдей, ең аласа (биік) бойынша ерекшелеу, салыстыру
	0.2.3.3 заттарды ұзындығы (ұзын-қысқа, ұзындығы бойынша бірдей, ең қысқа (ұзын) бойынша ерекшелеу, салыстыру
	0.2.3.4 заттарды жуандығы (жуан-жіңішке, жуандығы бойынша бірдей, ең жіңішке (жуан) бойынша ерекшелеу, салыстыру
	0.2.3.5 заттарды тереңдігі (терең-таяз, тереңдігі бойынша бірдей, ең таяз (терең) бойынша ерекшелеу, салыстыру
	0.2.3.6 шартты өлшем көмегімен қоршаған заттардың ұзындығын, енін, биіктігін және жуандығын өлшеу
	0.2.3.7 шартты өлшем көмегімен сұйық және сусымалы заттардың көлемін анықтау
	0.2.3.8 зат топтарын берілген қасиеттері бойынша құрау
	0.2.3.9 ойын, заттық әрекетте заттардың көлемін есепке алу
2.4 Мезгілдік түсініктер	0.2.4.1 жыл мезгілі: күз, қыс, көктем, жаз
	0.2.4.2 мезгілдік түсініктер: бүгін, кеше, ертең.
	0.2.4.3 тәулік бөліктері: түн, таңертең, күндіз, кешке
	0.2.4.4 апта, апта күндері, кеше аптаның қай күнінің болғанын, бүгін қай күні екенін, ертең қай күні болатындығын анықтау
	0.2.4.5 түзімдік сәттердің (алдымен, содан кейін) дәйектілігі

349. "Заттарды санау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) 5 көлеміндегі заттарды санайды, қорытынды санды саусақ санымен сәйкестендіреді;

2) 5 көлемінде реттік санауды меңгерген, "саны бойынша қайсы?" сұрағына жауап береді;

3) сан қатары, санның сан қатарындағы орны, көрші сандар, түсіп қалған сан туралы түсінігі бар;

4) санау нәтижесінің заттардың көлеміне, арасындағы қашықтыққа, олардың кеңістіктік орналасуына және санау бағытына тәуелсіз екендігі туралы түсінігі бар;

5) 5 көлеміндегі кез-келген саннан бастап, сандардың тура және кері тәртіптегі дәйектілігін шығарады;

6) 1-ден 5-ке дейінгі цифрлар туралы түсінігі бар;

7) заттарды қосу және алу тәсілімен топтағы заттардың арасындағы теңдік пен теңсіздікті анықтайды;

8) 5 көлеміндегі сандардың құрамын біледі.

350. "Көптік" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) еліктеу, үлгі бойынша, педагогтың сөздік нұсқауы бойынша көптіктен бес затты ерекшелейді;

2) 5 көлеміндегі көптіктерді (арттыру, кеміту, теңдестіру) түрлендіреді;

3) екі топ заттарын саны бойынша салыстырады, 5 көлеміндегі көптіктен берілген сандағы заттарды санап алады;

4) шартты өлшем көмегімен созылмалы, сұйық және сусымалы көптіктерді өлшейді;

5) үздіксіз шартты өлшемді пайдалана отырып, көптікті өлшейді, салыстырады және түрлендіреді.

351. "Көлемдер" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) бірінің үстіне бірін салу, қабаттастырып қою тәсілдерімен заттарды көлемі, ұзындығы, ені, биіктігі, жуандығы бойынша салыстырады;

2) шартты өлшемді пайдалана отырып, қоршаған заттардың көлемін, ұзындығын, енін, биіктігін, жуандығын өлшейді;

3) зат топтарын берілген қасиеттер бойынша құрайды.

352. "Мезгілдік түсініктер" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) жыл мезгілдері (күз, қыс, көктем, жаз), тәулік бөліктері (түн, таңертең, күндіз, кешке) туралы түсінігі бар;

2) апта күндері туралы түсінігі бар;

3) мұғалімнің көмегімен кеше аптаның қай күнінің болғанын, бүгін қай күні екенін, ертең қай күні болатындығын анықтайды;

4) балабақшадағы түзімдік сәттердің дәйектілігін біледі.

16-кесте

3-бөлім. Геометриялық фигуралар
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Пішіндер	0.3.1.1 геометриялық фигураларды (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) ажырату
	0.3.1.2 трафарет, қимаүлгінің көмегімен геометриялық фигуралардың бейнесінің суретін аяқтау
	0.3.1.3 геометриялық фигуралардың құрылымдық элементтерін (қабырға, бұрыш) ерекшелеу
	0.3.1.4 геометриялық фигураларды үлгі бойынша құрастыру

353. "Фигуралар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) геометриялық фигураларды (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) ажыратады;

2) трафарет, қимаүлгінің көмегімен геометриялық фигуралардың бейнесінің суретін аяқтайды;

3) геометриялық фигуралардың құрылымдық элементтерін (шаршының қабырғалары, үшбұрыш, тікбұрыштың бұрыштары) ерекшелейді;

4) геометриялық фигураларды үлгі бойынша бөліктерден құрастырады.

11-параграф. Сенсорика

354. Мақсаты сенсорлық эталондар жүйесін меңгерумен қамтамасыз етуге көмектесетін бағдарлау әрекетін, перцептивтік әрекеттерді (қарау, тыңдау, ұстап көру) қалыптастыру болып табылады.

355. Міндеттері:

1) көріп, естіп қабылдау мен зейінді дамыту;

2) тактильдік-қимылдық қабылдауды дамыту;

3) жеке заттарды жалпы ортадан ерекшелей отырып қабылдауға үйрету;

4) практикалық немесе ойын міндеттерін шешу кезінде бағдарлаудың іздеу тәсілдерін (байқап көру, өлшеп көру) қалыптастыру;

5) заттардың бүтін бейнесін, таныс заттар туралы бейнелік түсініктерді, олардың қасиеттері мен сапалары туралы түсініктерді қалыптастыру;

6) заттар туралы тұтас түсінікті қалыптастыру, қандай да бір заттың әртүрлі қасиеттерінің болатындығын түсінуге көмектесу;

7) жазық және көлемді пішіндерді салыстыруға, көлемді пішінді жазық бейне бойынша таңдауға үйрету;

8) заттарды пішіні, көлемі бойынша салыстыруға, таңдаудың дұрыстығын практикалық өлшеу тәсілімен тексеруге үйрету;

9) түстерді жіктеуге және өнімді әрекетте түс туралы түсінікті пайдалануға үйрету;

10) көлемнің қатыстылығы туралы түсінікті қалыптастыру: қандай да бір зат бір затқа қатыстыкіші болады, ал басқа затқа қатысты үлкен (ұзындау-қысқалау, биіктеу-аласалау) болады;

11) өзінің денесінің сызбасында бағдарлауды қалыптастыру, кеңістікте бағдарлауды қалыптастыруды жалғастыру;

12) заттардың көру, тактильді-қимылмен, есту және дәм сезу арқылы оңай жіктеуге болатын қасиеттерін жіктеуге үйрету;

13) қолдың көру-қимылдық үйлесімділігін дамыту;

14) алуан түрлі балалардың әрекетіндегі заттардың таныс қаситтері мен сапасын практикалық тұрғыда пайдалану үшін жағдай тудыру.

356. "Сенсорика" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

357. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) көріп қабылдау және зейін;

2) естіп қабылдау және зейін;

3) тактильдік-қимылдық қабылдау;

4) дәмдік қабылдау.

358. "Көріп қабылдау және зейін" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттың тұтас бейнесін қабылдау;

2) пішінді қабылдау;

3) көлемді қабылдау;

4) түсті қабылдау;

5) кеңістіктік қатынасты қабылдау.

359. "Естіп қабылдау және зейін" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттар мен құбылыстардың дыбыстық сипатын қабылдау;

2) фонематикалық қабылдау.

360. "Тактильдік-қимылдық қабылдау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) нысандарды тактильдік-қимылдық тану;

2) температуралық (жылулық) сезіну.

361. "Дәмдік қабылдау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) дәмдік сипаттама;

2) иіс сезуді қабылдау.

362. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

17-кесте

1-бөлім. Көріп қабылдау және зейін
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Заттың тұтас бейнесін қабылдау	0.1.1.1 педагогтың нұсқауы бойынша ұсынылған суреттер қатарынан алынған суретте бейнеленген белгілі бір әрекетті таңдау
	0.1.1.2 3-4 элементтерден жетіспейтін бөлікті таңдай отырып, заттың тұтас бейнесін құру
	0.1.1.3 затты "puzzle (пазл)" түріндегі ойылып кесілген суреттерден жинастыру
	0.1.1.4 өрнектердің, геометриялық пішіндер мен заттардың суреттерін аяқтау
	0.1.1.5 затты құрамдық бөліктерге бөлу
	0.1.1.6 затты оның сұлбалық бейнесімен салыстыру
1.2 Пішінді қабылдау	0.1.2.1 көлемді пішіндерді үлгі бойынша құрастыру кезінде жіктеу
	0.1.2.2 парктикалық әрекет барысында көлемді және жазық пішіндерді (шар-дөңгелек, текше- шаршы, кірпіш - тікбұрыш, овоид-сопақша) салыстыру
	0.1.2.3 кабинеттен оқылып жатқан геометриялық пішінді табу
	0.1.2.4 көлемді пішінді екі немесе одан да көп бөліктерден құрастыру (мысалы, екі жарты шардан шар құрастыру)
	0.1.2.5 біртекті заттарды көлемі бойынша топтастыруға, зейінді олардың көлеміне шоғырландыруға үйрету, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табудың қарапайым тәсілдерін қалыптастыру
	0.1.2.6 жазық пішінді тірек нүктелер бойынша жаңадан сала отырып, трафарет бойымен жүргізу процессінде қабылдау
	0.1.2.7 суреттен жазық пішінді тану
	0.1.2.8 геометриялық пішіндерді заттармен салыстыру (сопақша - жұмыртқа, домалақ - бауырсақ, күн)
	0.1.2.9 екі геометриялық пішіннен біреу құрау (екі үшбұрыштан шаршы құрау)
	0.1.2.10 ересектің сөздік нұсқауы бойынша сақиналарды бір-біріне сала отырып 5-6 сақиналы пирамидканы жинастыру
	0.1.2.11 4-5 құрылымды матрешканы көру арқылы салыстыру немесе матрешканың бөліктерін өлшеп көру арқылы жинастыру
1.3 Көлемді қабылдау	0.1.3.1 қатыстық көлеммен, "артық-кем" анықтамалармен таныстыру
	0.1.3.2 бір текті заттарды көлемі (4 мөлшер - үлкен, кішірек, кіші, ең кіші) бойынша топтастыру
	0.1.3.3 берілген көлемдегі затты бір текті заттар көптігінен таңдау
	0.1.3.4 берілген көлемдегі нысанды ерекшелеу (биік, аласа)
	0.1.3.5 биіктігі әртүрлі 2-5 нысаннан топтамалық қатар (үй, адам және т.б.) құрау
	0.1.3.6 заттың биіктігін шартты өлшемдермен - таяқшалармен, брусоктармен өлшеу
	0.1.3.7 жуандығы бойынша қарама-қаршы екі нысанды бір-біріне қою, қатарластырып қою тәсілдерімен салыстыру
	0.1.3.8 бір-бірінен салмағы бойынша қатты ерекшеленетін екі нысанды алақанға салып өлшеу арқылы салыстыру (ауыр-жеңіл)
	0.1.3.9 екі заттың массасын салыстыру, массаның көлемге тәуелсіз екендігі туралы түсінікті қалыптастыру
1.4 Түсті қабылдау	0.1.4.1 негізгі түстердіажырату: қызыл, сары, көк, жасыл, ақ, қара, қоңыр, қызғылт сары
	0.1.4.2 қоршаған ортадан таныс түстерді табу
	0.1.4.3 жазық бейнеден белгілі бір түстегі нысанды ерекшелеу
	0.1.4.4 түс туралы түсінікті шынайы заттар туралы түсінікпен біріктіру
	0.1.4.5 берілген түстегі екі нысанды мүмкін болатын төртеуінің ішінен таңдау, әр текті заттарды түсі бойынша салыстыру икемділігін бекіту
	0.1.4.6 заттарды орналастырғанда түстерді біркелкі етіп кезектестіру (екі, үш, төрт)
1.5 Кеңістіктік қатынастарды қабылдау	0.1.5.1 үлгі бойынша құрастрығанда элементтер арасындағы кеңістіктік қатынаста бағдарлау (төменде, жоғарыда, жанында, ортасында, сол жағында, оң жағында)
	0.1.5.2 үстеу сөздердің "үстінде, астында, жанында" көмегімен кеңістіктік қатынасты шығару
	0.1.5.3 таныс жай кеңістігінде бағдарлау, оны дәйектілікпен қарау
	0.1.5.4 өзінің денесіне қатысты кеңістікте бағдарлауға үйрету
	0.1.5.5 қағаз бетінің кеңістігінде бағдарлау
	0.1.5.6 өз денесінің сызбасында: сол жақ, оң жақ бағдарлау

363. "Заттың тұтас бейнесін қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) педагогтың нұсқауы бойынша ұсынылған суреттер қатарынан алынған суретте бейнеленген белгілі бір әрекетті таңдайды;

2) 3-4 элементтерден жетіспейтін бөлікті таңдай отырып, заттың тұтас бейнесін құрады;

3) затты puzzle (пазл) түріндегі ойылып кесілген суреттерден жинастырады, өрнектердің, геометриялық пішіндер мен заттардың суреттерін аяқтайды, затты құрамдық бөліктерге бөледі;

4) затты оның сұлбалық бейнесімен салыстырады.

364. "Пішінді қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) көлемді пішіндерді үлгі бойынша құрастыру кезінде жіктейді;

2) практикалық әрекет барысында көлемді және жазық пішіндерді (шар-дөңгелек, текше-шаршы, кірпіш-тікбұрыш,овоид-сопақша) салыстырады;

3) көлемді геометриялық пішіндерді (шар, текше, кірпіш, үшбұрышты призма, овоид) біледі;

4) көлемді пішінді екі немесе одан да көп бөліктерден құрастырады;

5) біртекті заттарды көлемі бойынша топтастырады, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табады;

6) трафарет бойынша жазық пішін бойымен жүргізеді;

7) геометриялық пішіндердізаттармен сәйкестендіреді;

8) екі басқадан геометриялық пішіндіқұрайды;

9) ересектің сөздік нұсқауы бойынша сақиналарды бір-біріне сала отырып 5-6 сақиналы пирамидканы жинастырады;

10) 4-5 құрылымды матрешканы көру арқылы салыстыру немесе матрешканың бөліктерін өлшеп көру арқылы жинастырады.

365. "Шаманы қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қатыстық көлем (артық-кем) туралы түсінігі бар;

2) бір текті заттарды көлемі (4 мөлшер - үлкен, кішірек, кіші, ең кіші) бойынша топтастырады;

3) берілген көлемдегі нысанды (биік, аласа) ерекшелейді;

4) биіктігі әртүрлі 2-5 нысаннан топтамалық қатар (үй, адам) құрайды;

5) заттың биіктігін шартты өлшемдермен - таяқшалармен, брусоктармен өлшейді;

6) жуандығы бойынша қарама-қарсы екі нысанды бір-біріне қою, қатарластырып қою тәсілдерімен салыстырады, заттарды массасы бойынша салыстырады.

366. "Түсті қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) негізгі түстердіажыратады: қызыл, сары, көк, жасыл, ақ, қара, қоңыр, қызғылт сары;

2) қоршаған ортадан таныс түстерді табады;

3) жазық бейнеден белгілі бір түстегі нысанды ерекшелейді;

4) берілген түстегі екі нысанды мүмкін болатын төртеуінің ішінен таңдайды, әр текті заттарды түсі бойынша салыстырады, заттарды орналастырғанда түстерді (екі, үш, төрт) кезектестіреді.

367. "Кеңістіктік қатынастарды қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) үлгі бойынша құрастырғанда элементтер арасындағы кеңістіктік қатынаста (төменде, жоғарыда, жанында, ортасында, сол жағында, оң жағында) бағдарлайды;

2) таныс жай кеңістігінде, өзінің денесіне қатысты кеңістікте, қағаз бетінде (жоғары, төмен, оң жағы, сол жағы) бағдарлайды.

18-кесте

2-бөлім. Естіп қабылдау және зейін
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Заттар мен құбылыстардың дыбыстық сипаттамасын қабылдау	0.2.1.1 әртүрлі дыбыс көздерін: табиғат құбылыстарынң шуын, музыканы (жаңбыр шуы, жел шуы, аяқ астындағы жапырақтардың сыбдыры) қабылдау және ажырату
	0.2.1.2 дыбыстарды тану және нақты бейнелермен (сыбдыр, ысқырық, тасыр, тықыл, музыка) салыстыру
	0.2.1.3 дыбыстың орналасу орны мен қарқынын (жақын-алыс, жоғарыда, оң жақта, сол жақта) тану
	0.2.1.4 құрдасының әрекетін тұрмыстық заттармен және ойыншықтармен әрекеттену процесінде (доптың тарсылы, секіріс) шыққан дыбыстар бойынша анықтау
2.2 Фонематикалық қабылдау	0.2.2.1 3-4 сөздің ішінен дыбыстық құрамы жағынан басқалардан (мак-бак-так-банан) ерекшеленетін сөзді анықтау
	0.2.2.2 дыбыс көзінің (бубен, дағыра) дыбысталу ырғағын, жиі және сирек соғысын ажырату
	0.2.2.3 сөздерді берілген белгі (ұзын-қысқа) бойынша топтастыру
	0.2.2.4 буындық құрылымы ұқсас сөздерді (ат-от, бала-дала) жіктеу
	0.2.2.5 сөздерді берілген дыбысқа топтастыру
	0.2.2.6 берілген сөзді сөз тіркесінен естігенде әрекетпен (алақанын шапалақтау) жауап беру

368. "Заттар мен құбылыстардың дыбыстық сипаттамасын қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) әртүрлі дыбыс көздерін: табиғат құбылыстарының шуын, музыканы қабылдайды және ажыратады;

2) дыбыстарды таниды және нақты бейнелермен сәйкестендіреді;

3) дыбыстың орналасу орны мен қарқынын (жақын-алыс, жоғарыда, оң жақта, сол жақта) таниды;

4) құрдасының әрекетін тұрмыстық заттармен және ойыншықтармен әрекеттену процесінде (доптың тарсылы, секіріс) шыққан дыбыстар бойынша анықтайды.

369. "Фонематикалық қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) 3-4 сөздің ішінен дыбыстық құрамы жағынан басқалардан (мак-бак-так-банан) ерекшеленетін сөзді анықтайды;

2) дыбыс көзінің (бубен, дағыра) дыбысталу ырғағын, жиі және сирек соғысын ажыратады;

3) сөздерді берілген белгі (ұзын-қысқа) бойынша топтастырады;

4) буындық құрылымы ұқсас сөздерді (ат-от, бала-дала) жіктейді;

5) сөздерді берілген дыбысқа топтастырады;

6) берілген сөзді сөз тіркесінен естігенде әрекетпен (алақанын шапалақтау) жауап береді.

19-кесте

3-бөлім. Тактильдік-қимылдық қабылдау
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
3.1 Заттарды тактильдік-қимылдық тану	0.3.1.1 тактильдік-қимылдық тексеру процесінде заттардың пішінін, түсін, материалын анықтай отырып, сипап ұстау арқылы заттарды тану
	0.3.1.2 педагогтың сөздік тапсырмасы мен көру үлгісі бойынша пішіні әртүрлі (төртеудің ішінен таңдау) заттарды сипап ұстау арқылы жіктеу
	0.3.1.3 ересектің сөздік нұсқауы бойынша көлемі әртүрлі (үшеудің ішінен таңдау) заттарды сипап ұстау арқылы жіктеу
	0.3.1.4 сыртқы беті әр түрлі немесе әр түрлі материалдан жасалған заттарды сипап ұстау арқылы ажырату
	0.3.1.5 заттарды "дымқыл-құрғақ" белгісі бойынша жіктеу
	0.3.1.6 үлгі бойынша сипай отырып жұмсақ және қатты заттарды таңдау
	0.3.1.7 сусымалы материалда тығылған таныс заттарды табу және тану
	0.3.1.8 заттың тактильдік-қимыл бейнесін көру бейнесімен салыстыру - сипау арқылы анықталған затты атау
	0.3.1.9 сипай отырып жұп заттарды (дәл осындайды тап) табу
	0.3.1.10 сипау арқылы қабылданған әр түрдлі заттардың қатарын (текше, қуыршақ, лента, машина) есте сақтау
3.2. Температуралық (жылулық) сезіну	0.3.2.1 суық және ыстық заттарға саусағын тигізе отырып зерделеу және тану
	0.3.2.2 тамақты температуралық белгілері бойынша жіктеу
	0.3.2.3 заттардың жағдайын температуралық параметрдер (суық шәйнек, жылы шәйнек, ыстық шәйнек) бойынша ажырату
	0.3.2.4 сыртқы беттегі сапасы әртүрлі материалдармен (темір - суық, ағаш - жылы) таныстыру
	0.3.2.5 сөздік нұсқау бойынша жылы, суық, ыстық заттарды табу

370. "Заттарды тактильдік-қимылдық тану" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) тактильдік-қимылдық тексеру процесінде заттардың пішінін, түсін, материалын анықтай отырып, сипап ұстау арқылы заттарды таниды;

2) педагогтың сөздік тапсырмасы мен көру үлгісі бойынша пішіні әрүрлі (төртеудің ішінен таңдау) заттарды сипап ұстау арқылы жіктейді;

3) ересектің сөздік нұсқауы бойынша көлемі әртүрлі (үшеудіңішінен таңдау) заттарды сипап ұстау арқылы жіктейді;

4) сыртқы беті әртүрлі немесе әртүрлі материалдан (тегіс, тікенекті, кедір-бұдыр) жасалған заттарды сипап ұстау арқылы ажыратады;

5) заттарды "дымқыл-құрғақ" белгісі бойынша жіктейді;

6) үлгі бойынша сипай отырып жұмсақ және қатты заттарды таңдайды;

7) сусымалы материалда тығылған таныс заттарды табады және таниды;

8) заттың бейнесін тактильдік-қимылдық көру бейнесімен салыстырады, сипау арқылы анықталған затты атайды;

9) сипай отырып жұп заттарды (дәл осындайды тап) табады;

10) сипау арқылы қабылданған әртүрлі заттардың қатарын (текше, қуыршақ, лента, мәшине) есте сақтайды.

371. "Температуралық (жылулық) сезіну" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) суық және ыстық заттарға саусағын тигізе отырып зерделейді және таниды;

2) тамақты температуралық белгілері (суық-ыстық-жылы) бойынша жіктейді;

3) заттардың жағдайын температуралық параметрлер (суық шәйнек, жылы шәйнек, ыстық шәйнек) бойынша ажыратады;

4) сыртқы беттегі сапасы әртүрлі материалдар (темір - суық, ағаш - жылы) туралы түсінігі бар;

5) сөздік нұсқау бойынша жылы, суық, ыстық заттарды табады.

20-кесте

4-бөлім. Дәмдік сезіну
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
4.1 Дәмдік сипаттамалар	0.4.1.1 тамақты дәмдік белгілер (тәтті-тұзды; тәтті-ащы-тұзды-қышқыл) бойынша жіктеу
	0.4.1.2 тамақты температуралық белгісі (суық-ыстық-жылы) бойынша жіктеу
	0.4.1.3 тамақты консистенциясы (сұйық-қатты-желе тәрізді) бойынша жіктеу
	0.4.1.4 тамақ өнімдерін екі дәмдік белгі бойынша топтастыру
	0.4.1.5 тамақ өнімдерін берілген екі дәмдік сипаттама бойынша сұрыптауға арналған шартты таңбаларды пайдалану (қызыл дөңгелектер - тәті тағамдарға арналған; жасыл дөңгелектер - қышқыл тағамдарға арналған)
	0.4.1.6 заттарды белгілі бір дәмдік белгі (жеуге болады - жеуге жарамсыз) бойынша топтастыру
4.2 Иіс арқылы қабылдау	0.4.2.1 жағымды және жағымсыз иістерді ерекшелеу
	0.4.2.2 әртүрлі топ иістерін (хош иісті заттектер, тамақ өнімдерінің иістері) жіктеу
	0.4.2.3 иістің (хош иістің) "қозғалысын" бақылау
	0.4.2.4 иіске деген өз қатысын білдіру
	0.4.2.5 иісі бойынша тамақ өнімдерін, жемістерді, хош иісті заттарды анықтау

372. "Дәмдік сипаттамалар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) тамақты дәмдік белгілер (тәтті-тұзды; тәтті-ащы-тұзды-қышқыл) бойынша жіктейді; тұзды дәмі бар тамақтарды біледі;

2) тамақты температуралық белгісі (суық-ыстық-жылы) бойынша жіктейді;

3) тамақты консистенциясы (сұйық-қатты-желе тәрізді) бойынша жіктейді;

4) тамақ өнімдерін екі дәмдік белгі (тәтті-тұзды; тәтті-ащы; тұзды-қышқыл) бойынша топтастырады;

5) тамақ өнімдерін шартты таңбаларды (қызыл дөңгелектер - тәтті тағамдарға арналған; жасыл дөңгелектер - қышқыл тағамдарға арналған) пайдаланып, берілген екі дәмдік сипаттама бойынша сұрыптайды;

6) жеуге болатын және жеуге жарамсыз тамақ өнімдерін ажыратады.

373. "Иіс арқылы қабылдау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) жағымды және жағымсыз иістерді ажыратады;

2) әртүрлі топ иістерін: хош иісті заттарды (иіссу, крем, дезодорант), тамақ өнімдерін (сарымсақ, пияз, қияр) жіктейді;

3) иіске деген өз қатысын (ұнайды-ұнамайды) білдіреді;

4) иісі бойынша таныс тамақ өнімдерін, жемістерді, хош иісті заттарды анықтай алады.

12-параграф. Құрастыру

374. Мақсаты құрастыру процесіне, құрылыс материалдарымен ойынға деген жағымды қатынасты және қызығушылықты қалыптастыру болып табылады.

375. Міндеттері:

1) құрастыру әрекетіне, құрылыс материалдарымен, құрамалы-жиналмалы ойыншықтармен ойынға деген жағымды қатынасты және қызығушылықты қалыптастыру;

2) үлгі бойынша құрылыс материалынан құрылыстарды және құрылымдарды орындауды үйретуді жалғастыру;

3) балалардың құрылыстары мен құрылымдарын сюжеттік ойын мағынасына ендіру үшін жағдай тудыру;

4) құрылыстар мен құрылымдарды жазық бейнесі бойынша орындауға үйрету;

5) конструктордың бөліктерін жазық бейнеге және оларды үлгінің жанына орналастыру тәсілін пайдаланып, құрастыралатын зат туралы түсінікті қалыптастыру;

6) құрастыру әрекетін меңгеруге, құрылыс материалдарының, конструктор бөліктерінің атауымен байланысты сөздік қорын кеңейту;

7) кеңістіктік түсініктерді қалыптастыру;

8) өзінің құрылысын үлгімен салыстыруға үйрету, өзінің құрастыру әрекеті мен құрдастарының құрылысының нәтижелеріне қатысты бағалау қатынасын тәрбиелеу.

376. "Құрастыру" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

377. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) материалдар және қауіпсіздік;

2) құру және жасау.

378. "Материалдар мен қауіпсіздік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) материалдарды зерделеу;

2) қауіпсіздік пен еңбек мәдениеті.

379. "Құру және жасау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) құрастыру техникасы мен тәсілдері;

2) жұмыс кезеңдерін жоспарлау.

380. Оқыту мақсаттарыныңжүйесі:

21-кесте

1-бөлім. Материалдар мен қауіпсіздік
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Материалдарды зерделеу	0.1.1.1 құрылыс материалдарының түрлерін (ағаштан, пластмассадан, металдан жасалған конструкторлар, көлемді жұмсақ модульдер)
	0.1.1.2 материалдың әр түрлі түрлерін: мозаика, құрамалы-жиналмалы ойыншықтар, кесінді суреттер, пазлдар
	0.1.1.3 құрылыс материалдарының қасиеттерін ажырату
	0.1.1.4 заттарды көлемі бойынша топтастыру
	0.1.1.5 заттарды түсі бойынша топтастыру
	0.1.1.6 заттарды пішіні бойынша топтастыру
1.2 Қауіпсіздік пен еңбек мәдениеті	0.1.2.1 материалдармен және құралдармен жұмыста қауіпсіздік техникасы ережелерін орындау
	0.1.2.2 құрылыс материалдарын қолданысы бойынша пайдалану
	0.1.2.3 жұмыс орнын, материалдарды жұмыс барысында тәртіпке келтіру

381. "Материалдарды зерделеу" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) құрастыруға арналған материалдарды ажыратады: құрылыс конструкторлары (ағаштан, пластмассадан жасалған), көлемді жұмсақ модульдер, мозаика, құрамалы-жиналмалы ойыншықтар, кесінді суреттер, пазлдар;

2) заттарды көлемі бойынша топтастырады: үлкен-кіші, артық-кем, биік-аласа, жоғары-төмен, ұзын-қысқа, жуан-жіңішке;

3) заттарды пішіні бойынша топтастырады: дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, үшбұрыш, сопақша;

4) көлемді пішіндерді ажыратады: шар, кірпіш, текше, пластина, призма, брусок;

5) заттарды түсі бойынша топтастырады: қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ.

382. "Қауіпсіздік пен еңбек мәдениеті" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) материалдармен және құралдармен жұмыста қауіпсіздік техникасы ережелерін орындайды,материалдарды қолданысы бойынша пайдаланады;

2) құрылыс материалдарын балалардың әрбір бөлікті алуы үшін оңай болатындай бөліктердің әрбір түріне арналған бөлімшелері бар арнайы қорапта сақтайды;

3) балалар өзінің жұмыс орнын тәртіпте ұстауға үйренеді: құрылыс материалын үстелде педагог көрсеткен тәртіпте орналастырады;

4) ойын аяқталғаннан кейін, бөліктерді орындарына салады,еңбекке арналған құралдарды, үшкір заттарды дұрыс пайдаланады.

22-кесте

2-бөлім. Құру және жасау
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Құрастыру техникасы мен тәсілдері	0.2.1.1 құрастыру түріне сәйкес құрастырудың әр түрлі техникалары мен тәсілдерін пайдалану
	0.2.1.2 құрылымның қарапайым сызбасында бағдарлау
2.2 Жұмыс кезеңдерін жоспарлау	0.2.2.1 еліктеу бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша құрастыру
	0.2.2.2 құрастырудың алдында салыстыру, топтастыру. Бөліктердің дұрыс орналасуын талдау, үлгі бойынша, еліктеу бойынша,, есте сақтау бойынша әрекеттену
2.3 Жұмысты бағалау	0.2.3.1 орындалған құрылыстар мен құрылымдарды педагогтың жетелеу сұрақтары бойынша талдау
	0.2.3.2 салынған құрылысты үлгімен салыстыру

383. "Құрастыру техникасы мен тәсілдері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) заттарды тексереді; белгілеуге, құрастыруға және құрылымның негізгі бөліктері мен оған тән бөліктерді ерекшелейді;

2) ұсынылған тақырыпқа еліктеу бойынша, сөздік нұсқау бойынша, құрылымды құрады;

3) құрылыс жиынтығының бір элементтерін басқаларымен (іріні ұсаққа, ұзын брусокты екі қысқасына) ауыстырады;

4) шағын жазықтықтарды бір үлкенге біріктіреді;

5) құрылысты мықты етеді, күрделі биік құрылысты бөледі, құрастыру ережесін сақтайды (кіші затты үлкенге салу; бөліктерді біркелкі етіп бөлу арқылы құрылыстың мықтылығын қамтамасыз ету);

6) құрылыс конструкторының бөліктерін графикалық бейнелерімен салыстырады (педагогтың сәл көмегімен);

7) үлгі бойынша, еліктеу бойынша, сөздік нұсқау бойынша, графикалық үлгі бойыншатаныс құрылымдарды (тұрғын үй, жиһаз) құрастырады;

8) құрылыстарды конструктордың әртүрлі түрлерінен әрүрлі жағдайларда (үстелде, еденде) салады;

9) қандай да бір құрылымды көлемі бойынша әртүрлі нұсқада салу икемділігін бекіту; ірі және ұсақ құрылыс материалынан ұжымдық құрылыстарды құрастырады;

10) құрамалы-жиналмалы ойыншықтар бөліктерінен құрастырады ("лего", құрамалы-жиналмалы қағида бойынша жасалаған жиынтықтар); пазлдарды, кесінді суреттерді, текшелерді құрастырады; үлгі бойынша, елестету бойынша таяқшалардан қарапайым құрылыстарды құрастырады.

384. "Жұмыс кезеңдерін жоспарлау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өз жұмыстарын педагогтың көмегімен жоспарлай біледі;

2) құрылысты салмас бұрын оның қандай болатыны туралы түсінікті қалыптастырады;

3) педагогтың бағыттау көмегімен қажетті материалды таңдайды;

4) бастаған ісін соңына дейін жеткізу икемділігін қалыптастырады.

385. "Жұмысты бағалау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) құрылысты үлгімен салыстыру арқылы бағалайды;

2) педагогтың бағыттау сұрақтары бойынша орындалған құрылыстар мен құрылымдарға талдау жүргізеді.

13-параграф. Жаратылыстану

386. Мақсаты заттар мен табиғат құбылыстары туралы бастапқы түсініктерді, физикалық құбылыстар туралы қарапайым түсініктерді қалыптастыру болып табылады.

387. Міндеттері:

1) оқылатын заттар мен құбылыстарды бақылауды, негізгі белгілерін ерекшелей білуді қалыптастыру;

2) балада қоршаған жақын орта заттары мен құбылыстары туралы түсініктер мен білімді қалыптастыру;

3) сөздік қорын толықтыру;

4) өмірдегі әлеуметтік құбылыстармен, әлемдегі адамның қолымен жасалған заттармен таныстыру.

388. "Жаратылыстану" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

389. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) тірі табиғат;

2) өлі табиғат;

3) табиғатты қорғау.

390. "Тірі табиғат" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) әлемді танудың қарапайым тәсілдері;

2) өсімдіктер әлемі;

3) жануарлар әлемі.

391. "Өлі табиғат" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өлі табиғат денелері мен заттары;

2) табиғат құбылыстары.

392. "Табиғатты қорғау" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) табиғат туралы қамқорлық.

393. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

23-кесте

1-бөлім. Тірі табиғат
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Әлемді танудың қарапайым тәсілдері	0.1.1.1 табиғат құбылыстарына бақылау жүргізу
1.2 Өсімдіктер әлемі	0.1.2.1 ағаштарды, бұталарды, гүлдерді, көкөністерді, жемістерді, жидектерді ажырату
	0.1.2.2 ағаштарды (үйеңкі, қарағаш, қарағай, емен) атау немесе көрсету
	0.1.2.3 ағаштардың құрамдас бөліктерін (жапырақ, бұтақ, дің) атау немесе көрсету
	0.1.2.4сөйлеу тілінің мүмкіндігіне тәуелді көкөністерді, жемістерді, жидектерді атау немесе көрсету
	0.1.2.5 бөлме және жабайы өсетін өсімдіктерді атау немесе көрсету
	0.1.2.6 баданалармен көбейетін өсімдіктердің өсуі мен дамуын бақылау
1.3. Жануарлар әлемі	0.1.3.1 үй және жабайы жануарларды, олардың төлдерін атау немесе көрсету
	0.1.3.2 құстармен таныстыру
	0.1.3.3 теңіз әлемінде мекендейтіндермен (балық) таныстыру
	0.1.3.4 жәндіктермен таныстыру
	0.1.3.5 Қазақстан фаунасымен: қар ілбісі, ақбөкенмен таныстыру

394. "Әлемді танудың қарапайым тәсілдері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) сан алуан түрлі заттар мен табиғат құбылыстары туралы түсініктері болады;

2) ересектің көмегімен табиғаттағы мезгілдік өзгерістерді бақылайды, атайды немесе көрсетеді.

395. "Өсімдіктер әлемі" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өсімдіктер туралы, өсімдіктің өмірі үшін қажетті талаптар туралы түсініктері болады;

2) ересектің көмегімен және сөздік нұсқау бойынша тән белгілеріне қарай ағаштар мен бұталардың бірнеше түрлерін ажыратады;

3) ағаштың (жапырақ, бұтақ, дің) құрамдас бөліктерін атайды немесе көрсетеді; бөлме және жабайы өсетін өсімдіктерді көрсетеді;

4) ересектің көмегімен көкөністерді, жемістерді және жидектерді атайды, ажыратады;

5) табиғатты бақылау күнделігін жүргізеді, педагогпен бірге баданалармен (пияз, бұршақтар) көбейетін өсімдіктердің өсуі мен дамуын бақылайды.

396. "Жануарлар әлемі" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) Қазақстанда мекендейтін жабайы жануарлар, қыстап қалатын құстар (қарға, шымшық, торғай, сауысқан) және жыл құстары (қарлығаш, қараторғай, ұзақ) туралы түсінігі болады;

2) жәндіктер (инелік, көбелек, жұлдызқұрт, құмырысқа) және теңізде мекендейтіндер (балық) туралы түсінігі болады.

24-кесте

2-бөлім. Өлі табиғат
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Өлі табиғат денелері мен заттары	0.2.1.1 өлі табиғат нысандары (құм, саз, тас) туралы түсінігін қалыптастыру
	0.2.1.2 судың қарапайым маңызын түсіндіру
2.2 Табиғат құбылыстары	0.2.2.1 табиғат құбылыстарын (жел, тұман, жаңбыр) сипаттау

397. "Өлі табиғат денелері мен заттары" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өлі табиғат нысандары: құм, саз, тас (ірі, ұсақ) туралы түсініктері болалды;

2) ересек адамның көмегімен суреттер бойынша өлі табиғат нысандарының қарапайым қасиеттеріжәне қолданысы,судың маңызы туралы түсініктері болады.

398. "Табиғат құбылыстары" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) көрнекілікті тірек ете отырып, тірі және өлі табиғаттағы мезгілдік өзгерістер туралы біледі;

2) суреттерді тірек ете отырып, табиғат құбылыстары: жел, жаңбыр, тұман, қар, қырау, сүңгі туралы түсініктері болады.

25-кесте

3-бөлім. Табиғатты қорғау
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Табиғатты қорғау	0.3.1.1 табиғаттағы тәртіп ережелері туралы түсіндіру
	0.3.1.2 "Қызыл кітаппен" таныстыру
	0.3.1.3 өсімдіктерді және жануарларды күту тәсілдері туралы түсіндіру, оларды атай білу

399. "Табиғатты қорғау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) табиғаттағы қарапайым тәртіп ережелерін (ағаштардың жапырақтарын жұлмау, гүлді жұлмау, көгалды баспау, ұяны бұзбау, қоқысты тастамау) орындайды;

2) "Қызыл кітап" және кейбір олардың өкілдері туралы түсінігі болады; адам жануарлар мен өсімдіктер әлемін қорғауға міндетті екенін біледі.

14-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

400. "Шығармашылық" білім беру саласының базалық мазмұны - сурет салу, мүсіндеу, аппликация, музыка ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

15-параграф. Сурет салу

401. Мақсаты балаларды бейнелеу әрекетіне қатыстыру арқылы олардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыру, қоршаған заттарды, табиғат нысандарын эстетикалық қабылдауды дамыту болып табылады.

402. Міндеттері:

1) сурет салуға эмоционалды әсер мен қызығушылық шақыру;

2)қарапайым заттардың пішінін, түсін, бөліктерінің орналасуын бере отырып бейнелеу икемділіктері мен дағдыларын қалыптастыру;

3) қағаз бетінде бағдарлай білу: жоғарыда, төменде, ортасында, оң жағы мен сол жағы

4) суреттерді шынайы нысандармен сәйкестеуге үйрету;

5) сюжеттік бейнелерді (үлгі бойынша, ойындағысындай) құру;

6) аппликация пен сурет салудың элементтері үйлескен бейнені құру;

7) қазақ халқы мен басқа да халықтардың сәнді-қолданбалы өнер шығармаларымен таныстыруды жалғастыру;

8) үстелде отырып жұмыс істеген кезде дұрыс қалыпты сақтай білуді бекіту, ұқыптылыққа және жұмыс орнынтаза ұстауға үйрету;

9) өзінің жұмысын және құрдастарының жұмыстарын бағалай білуге үйрету;

10) үлкендермен және құрдастарымен ынтымақтастықта болуға үйрету;

11) ұжымда жұмыс істеу икемділіктерін қалыптастыру.

403. "Сурет" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

404. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) сурет негізі;

2) материалдар және құрал-саймандар.

405. "Сурет негізі" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) түзулер және түзу түрлері;

2) пішін және пропорция;

3) түс;

4) композиция.

406. "Материалдар және құрал-саймандар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) құрал-саймандармен және көркем материалдармен жұмыс тәсілдері;

2) еңбек гигиенасын, құралдармен жұмыстағы қауіпсіздік техникасын сақтау.

407. Оқыту мақсаттарыныңжүйесі:

26-кесте

1-бөлім. Суреттің негізі
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Сызықтар және түрлері	0.1.1.1 сызықтардың түрлерін (түзу, қисық, толқынды, тұйық, иір-иір, ирек) пайдалана отырып, қарапайым заттарды мен сұлбалардың суретін салу
	0.1.1.2 әртүрлі сызықтардың көмегімен қарапайым сәндік өрнектерді және қазақ оюының элементтерінің суретін салу
1.2 Пішін және пропорция	0.1.2.1 біртұтас сюжеттік желіден сурет салуға арналған қарапайым заттарды/олардың бөліктерін бейнелеу үшін негізгі геометриялық пішіндерді пайдалану
	0.1.2.2 көлемі бойынша әр түрлі бір текті заттарды, бөліктерді суретте симметриялық орналастыра отырып бейнелеу
	0.1.2.3 геометриялық пішіндер мен өсімдіктік элементтерді өрнекте 1-2 элементтен кезектестіре отырып ырғақты орналастыру
1.3 Түс	0.1.3.1негізгі түстерді ажырату
1.4 Композиция	0.1.4.1 заттардың жерге, суға, аспанға қатысы бойынша, олардың пішінін, пропорциясын, заттарының және олардың бөліктерінің түстерін есепке ала отырып, заттардың кеңістіктік қатынасын бейнелеу
	0.1.4.2 суреттегі бейненің көңіл-күйін жеткізу үшін үлгі бойынша қағаз фонын және түс үйлесімін таңдайды

408. "Сызықтар және сызық түрлері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) сызықтың түрлерін (түзу, қисық, толқынды, тұйық, иір-иір, ирек) сала біледі;

2) ою элементтерін ажырата алады; түзу сызықтардың түрлі үйлесімімен келтірілген қазақ оюларының элементтерін салады;

3) қарапайым пішіндегі оюларды салады;

4) түзу, қисық, толқынды, тұйық, иір-иір, ирек, жіңішке, жалпақ түзулерді, көлемі әртүрлі дөңгелектерді, жағындыларды, нүктелерді ырғақты орналастырады.

409. "Пішін және пропорция" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) негізгі пішіндерді салады, пропорцияларды сақтайды;

2) көлемі әртүрлі біртектізаттар мен бөліктерінің суретін салады;

3) мұғалімнің көмегімен біртұтас сюжет желісімен сурет құрайды;

4) ағаш бұтақтарына, жапырақты бұталарға қарап отырып суретін салады; гүлдердің суретін салады.

410. "Түс" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) негізгі түстерді сәйкестендіреді(қызыл, сары, көк, жасыл, қара, ақ);

2) үлгі бойынша қағаз түстігін таңдайды;

3) колоритті беру үшін бояуларды үйлестіреді;

4) негізгі түстерді ажыратады.

411. "Композиция" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) мұғалімнің көмегімен заттардың болмысынан суреттер композицияларын құрастырады;

2) үлгі бойынша оюлар мен өрнектер құрастырады;

3) үлгі бойынша бейнелерді қағазда орналастырады;

4) заттардың кеңістіктік қатынасын бере біледі: парақтың төменгі жағындағы бір жолақта, бүкіл парақта.

27-кесте

2-бөлім. Материалдар және құрал-саймандар
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Құралдар-саймандармен және көркем материалдармен жұмыс тәсілдері	0.2.1.1 қарындашпен, бормен саусақтарды ширықтырмай, қарындашты (борды) сәл еңкейте, жеңіл қимылмен бір бағытта, бейненің нобайынан шықпай, штрихты біркелкі етіп сала отырып сурет салу
	0.2.1.2 жіңішке сызықтарды салғанда қылқаламды қағазға қарай сәл еңкейте, ал нүктені салғанда тік ұстау
	0.2.1.3 жапырақтардың және гүлдердің суреттерін салғанда қылқаламды қағазға басу тәсілін пайдалану
	0.2.1.4 суретті қылқаламды бір бағытта, солдан оңға, жоғарыдан төмен жүргізе отырып бояу
	0.2.1.5 үлгі бойынша сюжетке, композицияға, бейненің мөлшері мен түсіне тәуелді қажетті көркем материалдарды және құралдар-саймандарды таңдау
2.2 Құрал-саймандармен жұмыс барысында еңбек гигиенасы мен қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау	0.2.2.1 жұмыс процесінде жұмыс орны мен құралдарды тәртіпке келтіру, материалдарды үнемдеп пайдалану
	0.2.2.2 үшкір құралдармен жұмыс кезінде қауіпсіздік техникасын сақтау, жеке бас гигиена ережелерін орындау

412. "Құралдармен және көркем материалдармен жұмыс тәсілдері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қарындаштарды (графитті және түрлі түсті), бояуларды (гуашь, акварель), борларды пайдаланады;

2) қарындашпен саусақтарды ширықтырмай ұстап,сәл еңкейте, штрихтарды біркелкі етіп, жеңіл қимылмен бір бағытта, бейненің нобайынан шықпай сурет салады;

3) қылқаламды бояуға жақсылап малу; қылқаламмен жалпақ және жіңішке сызықтарды салады; қылқаламды қағазға қарай қарай еңкейте ұстайды, жіңішке сызықтарды салғанда қылқаламды тік ұстайды;

4) суретті бояғанда қылқаламды еңкейте ұстап бір бағытта солдан оңға жоғарыдан төмен қарай жүргізеді;

5) қылқаламды қағаз бетіне жалпайта басу тәсілін қолданады.

413. "Құрал-саймдармен жұмыс барысында еңбек гигиенасы мен қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) педагогтың нұсқауы бойынша тапсырманы орындаудың дәйектілігін жоспарлайды, қажетті материалдарды дайындайды;

2) жұмыс процесінде жұмыс орны мен құралдарды өздігінен тәртіпке келтіреді: құрал-саймандардарды, қарындаштарды, бояуларды, қағаздарды орнына жинайды.

16-параграф. Мүсіндеу

414. Мақсаты мүсіндеу процесіне қызығушылықты қалыптастыру, бұйымдардың шынайы нысандардың бейнесі екені туралы түсініктерді қалыптастыру болып табылады.

415. Міндеттері:

1) мүсіндеуге эмоционалды әсер және қызығушылық шақыру;

2) ересектің әрекетін бақылауға, әрекетті еліктеу бойынша орындауға үйретуді жалғастыру;

3) мүсіндеу алдында заттарды зерделеу тәсілдерін, заттардың пішінін, көлемін түсін анықтауды қалыптастыру;

4) мүсіндеген кезде заттардың негізгі қасиеттері мен қатысын бере білуге үйрету;

5) кеңістіктік қатынасты қалыптастыруды жалғастыру;

6) цилиндр, домалақ, сопақша пішінді заттарды мүсіндеу дағдысын бекіту;

7) мүсіндеу кезінде әртүрлі тәсілдерді пайдалану дағдысын бекіту: жаю, басу, жалпайту, созу, жабыстыру, тегістеу, шымшу;

8) 2-3 бөліктен тұратын пішіндер мен заттардымүсіндеу дағдысын қалыптастыру;

9) сюжеттік мүсіндеудің қарапайым дағдыларын қалыптастыру;

10) сәндік мүсіндеу туралы түсінікті қалыптастыру;

11) ұжымдық бұйымдарды орындауға үйрету;

12) дайын бұйымды үлгімен салыстыруға үйрету;

13) мүсінделіп жасалған бұйымдармен ойынға деген қызығушылықты қалыптастыру;

14) созылымды материалдармен жұмыстың қарапайым ережелері туралы білімді бекіту;

15) жұмысты ұқыптылықпен орындауға тәрбиелеу.

416. "Мүсіндеу" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтерге өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

417. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) мүсіндеудің бағыты;

2) еңбек гигиенасын, құралдармен жұмыстағы қауіпсіздік техникасын сақтау.

418. "Мүсіндеудің бағыты" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттық мүсіндеу;

2) сюжеттік мүсіндеу;

3) сәндік мүсіндеу.

419. "Еңбек гигиенасын, құралдармен жұмыстағы қауіпсіздік техникасын сақтау" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) мүсіндеуге арналған материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс.

420. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

28-кесте

1-бөлім. Мүсіндеудің бағыты
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Заттық мүсіндеу	0.1.1.1 қарапайым геометриялық пішіндердің негізінде пішіні, мөлшері, көлемі әртүрлі жемістердің, көкөністердің, жануарлардың, құстардың үлгілерін, басқа да таныс заттарды пластилин мен саздың кесегінен үзіп ала отырып, шынайы түрінен мүсіндеу
	0.1.1.2 қозғалғанадам мен жануардың денелерінің қарапайым пішіндерін пропорцияны есепке ала, пішінге тік немесе көлденең қалыпты бере отырып, пішіндердің бөліктерін бір-біріне жабыстырып біріктіре, біріктірілген орнын қырнауышпен тегістей отырып мүсіндеу
	0.1.1.3 кейіпкерлерге тән бөліктерді (құлақ, аяқ, қанат) пропорцияны сақтап, қарапайым тәсілдерді (жаю, домалату, қырнауыштың көмегімен басу, жалпайту) пайдаланып, бөліктерін құрамдастырылған тәсілмен біріктіре отырып мүсіндеу
1.2 Сюжеттік мүсіндеу	0.1.2.1 ертегілер мен әңгімелердің сюжеттері бойынша бір текті заттармен бейнелік және сюжеттік композицияны құру(ұжымдық мүсіндеу)
	0.1.2.2 бір тұғырда бірнеше пішіндерді орналастыра отырып, бұйымды тұғырға қою техникасын пайдалану
1.3 Сәндік мүсіндеу	0.1.3.1 Қазақстанның және әлем халықтарының халықтық кәсіптерінің әуені бойынша ойыншықтарды, ыдыстарды мүсіндеу
	0.1.3.2 мүсін бейнесін әлемнің әртүрлі халықтарының халық ойыншықтарының уәждері бойынша шынайы түрден сәндеу тәсілдерін пайдалану (жабыстыру, қырнауышпен кесу немесе тырнау)

421. "Заттық мүсіндеу" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) жемістердің, көкөністердің, жануарлардың, құстардың пішіндерін, таныс заттарды пластилиннің бір кесегінен мүсіндей алады;

2) мүсіндеудің әртүрлі тәсілдері мен қосымша материалды пайдаланады;

3) бөліктерінің шамалық қатысын сақтайды, мүсінделінген пішін бөліктерін біріктіреді, оларды бір-біріне қысып, жабыстырады және біріктірілген жерін тегістейді, пішіннің үстіңгі жағын саусақпен және қырнауышпен тегістейді.

422. "Сюжеттік мүсіндеу" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) еліктеу бойынша қоршаған өмір, таныс ертегілер мен әңгімелердің сюжеттерінің тақырыбы бойынша сюжеттік композияция құрастырады;

2) мүсіндеу барысында көлем, түс, пішін қатынастарын береді;

3) қырнауышты пайдалана отырып, пішіннің үстіңгі жағын безендіреді;

4) бұйымды тұғырға орналастыру техникасын пайдаланад;

5) бірнеше пішіндерді бір тұғырға орналастыру арқылы бір текті заттармен сюжет құрайды;

6) ойынға арналған, мерекелік күндері үйді, жаппаны, жайды және үлескені безендіруге арналған жасалымдарды пайдаланады.

423. "Сәндік мүсіндеу" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) сәндік мүсіндеу туралы түсінігі бар;

2) заттың пішінін өсімдіктік немесе геометриялық өрнекпен безендіреді;

3) табиғи материалардың сәндік элементтерін пайдаланады.

29-кесте

2-бөлім. Еңбек гигиенасын, құрал-саймандармен жұмыстағы қауіпсіздік техникасын сақтау
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Мүсіндеуге арналған материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс	0.2.1.1 мүсіндеуге арналған материалды тиімді пайдалану
	0.2.1.2 үшкір және кесетін құралдармен жұмыстағы қауіпсіздік техникасын, сондай-ақ еңбек гигиенасын сақтау
	0.2.1.3 жұмыс процесінде жұмыс орнын, құрал-саймандарды ретке келтіру

424. "Мүсіндеуге арналған материалдармен және құралдармен жұмыс" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) мүсіндеуге арналған созылымды материалдармен жұмыс істей алады;

2) қырнауышты (ағаштан, пластмассадан жасалған) пайдаланады;

3) көркем және табиғи материалдармен жұмыстағы қарапайым еңбек дағдыларын меңгерген;

4) пайдаланылатын материалдар мен құрал-саймандарға ұқыптылықпен қарайды;

5) жұмыс орнын және құрал-саймандарды ретке келтіреді;

6) жеке бас гигиенасын сақтайды: қолын жуады, жеке сүлгісін пайдаланады, киімін (алжапқыштар) жинайды.

17-параграф. Аппликация

425. Мақсаты аппликацияны орындауға деген жағымды эмоционалды қатынас қалыптастыру, аппликацияның шынайы нысандардың бейнесі екені туралы түсінікті қалыптастыру болып табылады.

426. Міндеттері:

1) аппликацияны орындауға деген жағымды қатынасты және қызығушылықты қалыптастыруды жалғастыру;

2) ересектің әрекетін бақылауға және әрекетті үлгі бойынша орындауға үйретуді жалғастыру;

3) үлгі бойынша аппликацияны түсі, көлемі, пішіні әр түрлі заттарды жапсыру арқылы орындауға үйрету;

4) сюжеттік және сәндік аппликация дағдыларын бекіту;

5) кеңістіктік түсініктерді бекіту: қағаз бетінде бағдарлау(жоғары, төмен, ортасы, оң жағы, сол жағы);

6) көру-қимыл үйлесімділігін дамыту;

7) аппликацияны шынайы нысандармен салыстыруға үйрету;

8) өзінің және құрдастарының жұмысына бағалай қарай білуді қалыптастыру, үлгімен салыстыра білуді қалыптастыру.

427. "Аппликация" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

428. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) аппликация бағыттары;

2) материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс тәсілдері және еңбек гигиенасы мен қауіпсіздік техникасы.

429. "Аппликация бағыттары" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) заттық аппликация;

2) сюжеттік аппликация;

3) сәндік аппликация.

430. "Материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс тәсілдері және еңбек гигиенасы мен қауіпсіздік техникасы" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) қайшымен жұмыс тәсілдері;

2) материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс тәсілдері.

431. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

30-кесте

1-бөлім. Аппликация бағыттары
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Заттық аппликация	0.1.1.1 үлгі бойынша жырту, кесіп алу тәсілімен қарапайым заттардың аппликациясын орындау
	0.1.1.2 бөліктерді жапсырудың дәйектілігін пайдалана отырып, аппликацияны үлгі бойынша, қима үлгі бойынша құрастыру, заттарды түсі, пішіні, көлемі бойынша салыстыру
	0.1.1.3 бөліктерді жапсырудың дәйектілігін пайдалана отырып, аппликацияны геометриялық пішіндердің негізінде бірнеше бөліктерден құрастыру
	0.1.1.4 қағаз бетіне негізгі элементтерін ерекшелей отырып, 3-5 бөліктен құралатын жануарлардың бейнелерін жабыстыру
	0.1.1.5 суретті аяқтау (тұмсығын, көзін, аяғын) тәсілін пайдалана отырып, бірнеше бөліктен (бас, дене, құйрық) құралатын құстардың бейнесін жабыстыру
	0.1.1.6 педагогтың сөздік нұсқауы бойынша аппликация элементтерін орналастыру (үй ортасында, шырша сол жағында, оң жағында қайың, жоғарыда күн, төменде шөп)
	0.1.1.7 орындалған бейнені талдаған кезде бір-біріне сұрақ қоюға үйрету
1.2 Сюжеттік аппликация	0.1.2.1 ұжымдық сюжеттік композиция құрастыру, заттардың кеңістіктік қатынасын, түсін, пішінін, мөлшерін есепке ала отырып, оларды жерге, суға, аспанға қатысы бойынша орналастыру
	0.1.2.2 таныс ертегілер желісі және табиғаттағы бақылау бойынша қарапайым сюжеттік аппликацияны құрастыру
1.3Сәндік аппликация	0.1.3.1 аппликацияның Қазақстан халқының сәндік-қолданбалы өнерінің желісі бойынша геометриялық пішіндер, өсімдік элементтері негізіндегі өрнектерден құрастыру
	0.1.3.2 өрнектерді аппликациядағы өрнектің кеңістіктік қатынасын есепке ала отырып, оюдың пішіндері мен элементтерін кезектестіре отырып, симметриялы, ырғақты орналастыру
	0.1.3.3 қуыршақтарға арналған бұйымдарды және ойыншықтарды, сондай-ақ бұйымдар мен шырша ойыншықтарын қазақ халқы оюларының желісі негізінде безендіру

432. "Заттық аппликация" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қағаздан пішіндер кесіп алады;

2) заттарды қағазға желімдейді;

3) қағазды бүгу сызығы бойынша түзу қияды;

4) шаршының, тікбұрыштың, үшбұрыштың ұштарын дөңгелете кесе отырып дөңгелек пішіндерді қияды;

5) бірнеше рет қабаттап бүктелген қағаз бетінен пішіндерді қиып алады;

6) симметриялық қию тәсілдерін пайдаланады (көбелек, бәйшешек, зымыран);

7) ұжымдық аппликацияға қатысады;

8) жасалымдарды ойынға, мереке күндері жайды безендіруге қолданады.

433. "Сюжеттік аппликация" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) әртүрлі заттарды тақырыпқа немесе сюжетке сәйкес кесіп алады және желімдейді;

2) заттарды негізге дәйектілікпен жапсырады;

3) нысандардың көлемі, пішіні, түсі бойынша өзара қатынасын есепке алады.

434. "Сәндік аппликация" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) безендірудің әртүрлі элементерін(геометриялық, өсімдік тектес пішіндерді) қиып алады және біріктіреді;

2) үлгі бойынша өрнек оюларын құрайды;

3) түстік кеңістігін (жолақты, дөңгелекті, шаршыны) жеке элементтермен біркелкі толтырады.

31-кесте

2-бөлім. Материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс ережелері және еңбек гигиенасы мен қауіпсіздік техникасының негіздері
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Қайшымен жұмыс тәсілдері	0.2.1.1 геометриялық пішіндердің негізінде қарапайым заттарды қиып алу (жолақтардан тікбұрыштарды, шаршыдан үшбұрыштарды қиып алу, шаршының, тікбұрыштың, үшбұрыштың ұштарын дөңгелете кесе отырып дөңгелек және сопақша пішіндерді алу)
	0.2.1.2 симметриялық емес заттарды бейнелеуге арналған сұлбаны суреті бойынша қиып алу
	0.2.1.3 екіге бүктелген қағаздан әртүрлі симметриялық пішіндерді, қатпарлап бүктелген қағаздан әр түрлі заттарды қиып алу
2.2 Материалдармен және құралдармен жұмыс	0.2.2.1 аппликацияға арналған материалдарды (тығыздығы, түсі, текстурасы әр түрлі қағаз түрлері) пайдалану
	0.2.2.2 бірнеше қабаттап бүктелген қағаздан бірнеше геометриялық сәндік элементтерді қиып алу, геометриялық пішіндерді (шаршы, тікбұрыш, дөңгелек, сопақша) ортасынан және қиғаштап кесу
	0.2.2.3 екіге бүктелген қағаздан орта мен бұрышты безендіруге арналған симметриялық пішіндерді, қатпарлап бүктелген қағаздан грилянда, шілтер, қаршық, гүл қиып алу
	0.2.2.4 жұмыс барысында жұмыс орнын, құрал-саймандарды ретке келтіру

435. "Қайшымен жұмыс тәсілдері" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қиып алудың техникалық тәсілін меңгерген;

2) қайшыны дұрыс пайдаланады.

436. "Материалдармен және құрал-саймандармен жұмыс" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) материалды өңдеумен байланысты құралдар (қайшы, желім, қылқалам, майлық) қолдана алады;

2) бүктеу, қиып алу, жапсыру икемділіктерін меңгерген;

3) сабақтарда әртүрлі материалдарды қағаз, ермексаз, мата, кептірілген жапырақтарды пайдаланады;

4) әртүрлі материалдардың қасиеттерін ажыратады;

5) жұмыс орнын тәртіпке келтіреді; жұмыс барысында құрал-саймандарды дұрыс пайдаланады;

6) қайшымен жұмыс істеу қауіпсіздік ережелерін сақтайды.

18-параграф. Музыка

437. Мақсаты баланың музыкалық қабілетін дамыту болып табылады.

438. Міндеттері:

1) балаларды әр түрлі жанрдағы (марш, өлең) музыкалық шығармаларға деген тұрақты қызығушылық пен ықыластылыққа тәрбиелеу;

2) музыкалық әсерді, қарапайым ұжымдық өлеңдерге, билерге, жаттығуларға қатысуды қалыптастыру.

439. "Музыка" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

440. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) музыкалық сауаттылық;

2) ән салу және балаларға арналған музыкалық аспаптарда ойнау;

3) музыкалық шығармашылық.

441. "Музыкалық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) музыкалық мәнерлілік құралдары(әуен, ырғақ, қарқын, динамика);

2) музыкалық жанрлар.

442. "Ән салу және балаларға арналған музыкалық аспаптарда ойнау" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) ән салу;

2) аспаптарда ойнау.

443. "Музыкалық шығармашылық" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) музыкалық-ырғақтық қимылдар.

444. Оқыту мақсаттарының жүйесі

32-кесте

1-бөлім. Музыкалық сауаттылық
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Музыкалық мәнерлілік құралдары(әуен, ырғақ, қарқын, динамика)	0.1.1.1 педагогтың көмегімен таныс өлеңдер мен әндетудің әуенін тану
	0.1.1.2 педагогтың көмегімен өлеңдер мен әндетудің сипатын (көңілді, мұңды, баяу, жылдам) ажырату
	0.1.1.3 музыкалық дыбысты қаттылығы бойынша (қатты-ақырын), тембрі бойынша (жылдам-баяу) тану
	0.1.1.4 есту түсінігін, ырғақ сезімін, тембрін, динамикасын қалыптастыру
1.2 Музыкалық жанрлар	0.1.2.1 музыкалық жанрларды ажырату(өлең, марш)

445."Музыкалық мәнерлілік (әуен, ырғақ, қарқын, динамика, регистр) құралдары" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) әуеннің сипатын (көңілді, асықпай, жылдам) ести біледі;

2) музыкалық дыбысты тембрі бойынша (жылдам-баяу), қаттылығы бойынша (қатты, ақырын) таниды.

446. "Музыкалық жанрлар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) музыкалық жанрларды (өлең, марш) ажырата біледі;

2) таныс өлеңдердің, әндетудің әуендерін, тыңдаған музыкалық шығармалардың (өлеңдер, әндетулер, музыкалық ойындар) сипатын ажыратады.

33-кесте

2-бөлім. Ән салу және балаларға арналған музыкалық аспаптарда ойнау
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Ән салу	0.2.1.1 ересектің басшылығымен оңай әуендерді, таныс әндерді айту
	0.2.1.2 ересектің көмегімен музыкалық шығарманың сипатына (көңілді, қуанышты және мұңды) сәйкес әндету
2.2 Аспаптарда ойнау	0.2.2.1 оңай ырғақтық әуендерді фортепианоның сүйемелдеуінде балаларға арналған музыкалық аспаптармен оркестрде ойнау
	0.2.2.2 кейбір музыкалық аспаптарды (домбыра, фортепиано), сондай-ақ балаларға арналған музыкалық аспаптарды (бубен, дағыра, металлофон, сылдырмақ, қоңырау) дыбысталу тембрі бойынша ажырату

447. "Ән салу" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) таныс өлеңдерді педагогпен бірге айтудың бастапқы дағдылары бар;

2) әндерді ересекпен бірге орындайды.

448. "Аспаптарда ойнау" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1)музыкалық аспаптарды ажыратады: бубен, дағыра, металлофон, сылдырмақ, қоңырау, домбыра, фортепиано;

2) топтағы жұмыс дағдысы бар, бірін-бірі, музыканы тыңдай біледі;

3) музыканың сипатын таниды;

4) таныс музыкалық аспаптардың дыбысталу тембрі бойынша ажыратады;

5) фортепианоның сүйемелдеуінде балаларға арналған музыкалық аспаптармен оркестрде ойнаудың бастапқы дағдылары бар.

34-кесте

3-бөлім. Музыкалық шығармашылық
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Музыкалық-ырғақтық қимылдар	0.3.1.1 музыканың сүйемелдеуімен қарапайым ырғақтық қимылдарды орындау
	0.3.1.2 марштың сипатын жүріспен бере білу
	0.3.1.3 би музыкасының сипатын қарапайым, ырғақты би қимылдарымен бере білу
	0.3.1.4 жүрелеп отыруды ("серіппе") орындау
	0.3.1.5 қарапайым би қимылын ("қайық") орындау
	0.3.1.6 педагогтың көрсетуі бойынша қазақ, орыс би қимылдарының элементтерін орындау

449. "Музыкалық-ырғақтық қимылдар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) педагогтың көрсетуі бойынша театрлық қойылымдарда, өлеңдерді сахналағанда әртүрлі бейнелерді бимен орындау дағдыларын байқатады;

2) марш сипатын жүріспен, би музыкасының сипатын қарапайым, ырғақтақ би қимылдарымен бере біледі;

3) жүрелеп отыруды ("серіппе") орындайды, педагогтың үлгісі бойынша қимылын музыкамен үйлестіреді;

4) қарапайым би қимылын - қайық, педагогтің көрсетуі бойынша қазақ, орыс би қимылдарының элементтерін орындайды.

19-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

450. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны - "Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу" (шаруашылық-тұрмыстық, қол еңбегі) ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асырылады.

451. Мақсаты балалардың еңбектегі шаруашылық-тұрмыстық дағдыларын және өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын дамыту; бұйымдарды жасау дағдыларын қалыптастыру болып табылады.

452. "Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу(шаруашылық-тұрмыстық, қол еңбегі)" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

453. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімді қамтиды:

1) әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу.

454. "Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) мен және қоршаған орта;

2) өзіне-өзі қызмет көрсету;

3) шаруашылық-тұрмыстық еңбек;

4) табиғаттағы еңбек;

5) қол еңбегі.

455. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

35-кесте

1-бөлім. Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Мен және қоршаған орта	0.1.1.1 сезімі мен толқуын байқату үшін жағдай туғызу: топқа келгендегі қуаныш, жаңа ойыншықтың пайда болғанына шаттану, таныс затты, ойыншықты пайдаланудың жаңа тәсіліне таңдану, жылаған құрдасына жанашырлық байқату; 0.1.1.2 суреттерден және фотосуреттерден адамдардың сан алуан түрлі сезімдерін тану(қорқыныш, таңдану, қуаныш, мұңдану); 0.1.1.3 адамның сан алуан түрлі эмоциясын сөзбен және мимикамен бере білу және олардың туындау себебін анықтау (әдеби шығармаларды пайдалана отырып); 0.1.1.4 топтағы және жанұядағы балалардың тұрмысымен байланысты оңай тапсырмаларды орындау, бастаған ісін аяғына дейін жеткізу; 0.1.1.5 құрдастарының тапсырманы орындауын жақсы, жаман, тырысты, тырысқан жоқ деген сөздерімен бағалау; 0.1.1.6 құрдастарымен және ересектермен белгілі бір жағдайға байланысты қарым-қатынасқа түсу(өтініш білдіру, басқа адамды тыңдай білу); 0.1.1.7 жаңа өмірлік жағдайларға сәйкес келетін тәртіп түрлерін қалыптастыру
1.2 Өзіне-өзі қызмет көрсету	0.1.2.1 өздігінен киіну және шешіну; 0.1.2.2 өзінің заттарын ұқыптылықпен қаттап салу; 0.1.2.3 өзінің киіміндегі ретсіздікті жою; 0.1.2.4 киімінің түймеліктерін шешу және салу, бауларын байлау
1.3 Шаруашылық- тұрмыстық еңбек	0.1.3.1 кезекшінің міндеттерін орындау; 0.1.3.2 топтағы еңбектік міндеттемелерді орындайды (тұрмысық заттарды, ойыншықтарды жуу, кітаптарды жөндеу); 0.1.3.3 үлескеде шамасы жететін жұмыстарды орындау(қоқысты жинау, жолды қардан тазарту, қардан әр түрлі бұйымдарды жасау, қалау);
1.4 Табиғаттағы еңбек	0.1.4.1 бөлме өсімдіктерін күту (терезе алдындағы бақша, суғару, топырағын қопсыту, жапырақтарды сүрту); 0.1.4.2 үлескедегі өсімдіктерді күту (отырғызу, суғару, арам шөбін жұлу)
1.5 Қол еңбегі	0.1.5.1 қағаз бен қатырмақағаздан бұйымдар жасау; 0.1.5.2 қалдық материалдардан бұйымдар жасау(қораптар, пластик шөлмектер, тығында, қақпақтар); 0.1.5.3 табиғи материалдардан бұйымдар жасау (бүр, талшын, жапырақ, мүк, емен жаңғағы, жеміс сүйектері, тұқымдар); 0.1.5.4 белсенді сөздік қорын, қолдың ұсақ қимылдарын дамыту

456. "Мен және қоршаған орта" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1)таныс ересектермен және құрдастарымен кездескенде амандасады, кеткенде қоштасады;

2) тамақ ішкеннен кейін алғысын айтады; таныс және таныс емес жағдайларда өзін сол жағдайларға сәйкес ұстайды, таныс және бейтаныс адамдарға достық ниет білдіреді;

3) өмірлік жағдайларға сәйкес өзінің сезімін - қуанышын, таңдануын, ашулануын білдіре біледі;

4) өзінің істері мен әрекеттерін қарапайым тұрғыда бағалай біледі;

5) айналасындағылардың өзіне қатысты тілектестік және теріс ниетті қарым-қатынастарына сәйкес әсерін білдіреді;

6) жақын ересек адамның көңіл күйін байқайды.

457. "Өзіне-өзі қызмет көрсету" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) педагогтың сәл көмегімен киінеді және шешінеді, өзінің киімін тәртіпке келтіреді;

2) түймеліктері әртүрлі (сырма, түйме, батырма, "жабысқақ") киімдерді шешеді және киеді; ересектің сәл көмегімен аяқ киімінің бауын байлайды;

3) өзінің заттарын ұқыптылықпен қаттап салады, өзінің шкафын, үстелін, кереуетін біледі.

458. "Шаруашылық-тұрмыстық еңбек" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) асхана бойынша кезекшінің міндетін орындайды: дастарқан жаяды (майлық қағазды, ас ішетін құралдарды, нан салғышты);

2) сабаққа арналған құралдарды қояды; сыныптағы еңбек міндеттемелерін және тапсырмаларды (ойыншықтарды, шкафтарды, орындықтарды жуады, кітаптарды жөндейді) орындайды;

3) үлескедегі шамасы жететін тапсырмаларды орындайды: ойыншықтарды және ұсақ қоқыстарды жинайды, жолды қардан тазартады; ересектің көмегімен қардан әртүрлі заттарды қалайды.

459. "Табиғаттағы еңбек" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) бөлме өсімдіктерін күту дағдыларын (ересекпен бірге су құяды, топырағын қопсытады, және бөлме өсімдіктерінің жапырақтарын сүртеді) меңгерген;

2) ересекпен бірге терезе алдына бақша (үрме бұршақ, пияз, бидай) отырғызады;

3) ересекпен бірге үлескеде өсімдіктердің көшетін (гүлдер, көкөністер) отырғызады;

4) үлескедегі өсімдіктерді күтеді (арам шөптерін жұлады, суғарады).

460. "Қол еңбегі" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өз қолымен қағаздан және қатырмақағаздан әртүрлі бұйымдарды жасайды; қағазды ортасынан бүктейді;

2) ересекпен бірге түсі әртүрлі жолақтардан кілемше тоқиды;

3) тірек сызықтар мен тілдік нұсқау бойынша қағаздан бұйымдар(оригами) жасайды;

4) қағаз түтікшелер, шиыршықтар (қарындашқа орайды) жасайды;

5) ересектің көмегімен қалдық материалдардан ұжымдық бұйымдар жасайды;

6) педагогтың көмегімен және үлгі бойынша табиғи материалдардан бұйымдар жасайды;

7) бұйымдардың бөліктерін біріктіреді;

8) өзінің бұйымымен ойнайды;

9) бастаған ісін соңына дейін жеткізеді, жұмыс үстелін ретке келтіреді.

20-параграф. Арнайы түзеу оқу қызметі

461. Бағдарлама мазмұны - ойынға үйрету, ойлауын қалыптастыру, қоршаған ортамен таыстыру арнайы түзету оқу қызметінде іске асырылады.

1-тарау. Бірінші кіші топ (2-3 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

462. "Ойынға үйрету" бағдарламасының мазмұны арнайы түзету оқу әрекетінде жүзеге асырылады.

463. Мақсаты балаларда ойыншыққа қызығушылығын және балалардың қарапайым ойын тәжірибесін қалыптастыру болып табылады.

464. Міндеттері:

1) ойыншыққа жағымды қарым-қатынас және қызығушылықты қалыптастыру;

2) балаларға ойын әрекетін орындау үрдісінде функционалдық міндетіне сәйкес, қарапайым ойыншықты қолдануды үйрету;

3) балаларда ересек адамның әрекетті көрсету және еліктеу бойынша заттық-ойын әрекетін орындауға қызығушылығын тәрбиелеу.

2-параграф. 1-жартыжылдық

465. Ойынға үйрету:

1) балаларды ойыншықтармен және олардың әрекетімен таныстыру; ойыншықтарға, заттарға және олармен әрекетке қызығушылықты ынталандыру; қозғалыстағы ойыншыққа (затқа) қөз қарасын тоқтата алуды үйрету, заттың қозғалысын бақылау, қолмен ұстауын қалыптастыру;

2) балаларды ересек адамның заттық-ойын әрекетін бақылауға және ересектің көмегімен оны жүзеге асыра отыра, оның әрекетіне еліктей білуге үйрету; заттың қасиеттерін анықтауға бағытталған, ойыншықтармен ерекше қозғалысқа үйрету;

3) жібінен ұстай отырып, ойыншықтарды сырғытып үйретуді қалыптастыру;

4) жануарларға және автокөлік дыбыстарына тән дыбыс еліктеулерін дамыту;

5) қалақша және күрекшемен дұрыс қолдана білуді (ұстау, қазу), шелекке және қалыпқа құмды (қарды) салуды үйрету; түрлі сындарлы материалмен таныстыру; балаларды затты қорапқа (құтыға, табаққа) салуды, құтыға шарларды салуды, ірі текшелерді қорапқа жинауды үйрету;

6) көлемі және түсі бойынша сәйкестендірмей пирамида негізіне ірі сақиналарды өткізе ала білуін қалыптастыру.

466. Күтілетін нәтижелер:

1) ойыншықтарға, заттарға және олармен әрекетке қызығушылық танытады;

2) қалақша, күрекшені қолданады (ұстайды, қазады);

3) ересектің қадағалауымен шелекке және қалыпқа құмды (қарды) салады;

4) ересек адамның қолдауымен, оның әрекетіне еліктей отыра заттық-ойын әрекетін жүзеге асырады;

5) заттың қасиеттерін анықтауға бағытталған, ойыншықтармен қарапайым ерекше қозғалыстарын меңгереді.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

467. Ойынға үйрету:

1) әдемі ойыншықтан, материал сапасынан (үлпілдек, жұмсақ, жылы, тегіс) эмоционалдық қанағаттануды ынталандыру; машина қозғалтқышы үшін тән дыбыстарға еліктеу және көлбеу жазықтықта, еденде, үстел үстінде қолмен машинаны сырғыта алуды дамыту; қалақша және күрекшені дұрыс қолдана білуді бекіту (ұстау, қазу), дымқыл құмнан "шар", "бәліш" жасау алуға үйрету (құмға арналған қалыптарды қолдану);

2) балаларды ересек адаммен бірлесе отыра және түрлі ойыншықтарға еліктеу бойынша бір ойын тапсырмасын орындауға талаптандыру; ойыншықпен дыбысқа еліктеуді сәйкестендіре білуді үйрету, баланың дыбысқа еліктеуді өздігінен айтуын талаптандыру; доп, вагон, машинаны итеру, жібінен тарта отыра ойыншықты ала білуге үйрету;

3) ересек адаммен бірлесе отырып, ұсақ заттарды қысып алуды, пирамида негізінен сақиналарды шеше алуды, қорапшадан заттарды ала білуді дамыту; көз алдында күрделі емес құрастырылымдарды жасау барысында ересек адамның құрастырылымдық әрекетіне балаларда қызығушылық және эмоционалдық реакция тудыру; ересек адамның бақылауында бола отырып, қимыл-қозғалыс ойындарының басқа қатысушыларымен соқтығысып қалмай, кеңістікте қозғала білуін дамыту.

468. Күтілетін нәтижелер:

1) әдемі ойыншықтан, материал сапасынан (үлпілдек, жұмсақ, жылы, тегіс) жағымды эмоция көрсетеді;

2) дымқыл құмнан ересек адамның көмегі арқылы және бірлескен әрекеттер жолымен қарапайым фигураларды жасап шығарады;

3) бір затпен еліктеу бойынша біртекті ойын әрекеттерін орындайды;

4) дыбысқа еліктеумен ойыншықты сәйкестендіре алады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

469. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны - қоршаған ортамен танысу арнайы түзету оқыту қызметінде іске асырылады.

470. Мақсаты балаларда қоршаған ортаға деген жағымды қатынасы мен мінез-құлқын, эмоциональді ілтипатын,тірі және өлі табиғат туралы түсініктерін қалыптастыру.

471. Міндеттері:

1) жақын айналасындағы заттарды атау немесе көресту біліктілігін қалыптастыру;

2) өзінің денесі, тәулік мезгілдері, азық-түлік туралы білімін қалыптастыру;

3) тұрмыстық заттар туралы қарапайым түсініктерін қалыптастыру;

4) өсімдіктер мен жануарлар туралы білімін қалыптастыру; психикалық үдерістерін дамыту: зейін, ес, ойлау;

5) қарым-қатынастың вербальді емес құралдарын дамыту;

6) отбасына деген махаббатын, үлкендерге құрметін тәрбиелеу.

5-параграф. 1-жартыжылдық

472. Қоршаған ортамен танысу:

1) өзі және туған адамдары туралы түсінігін қалыптастыру;жақын әлеуметтік орта туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру;

2) фотосуретте туған адамдарын: әке, ана; әже, ата тани білуге және көрсете білуге үйрету;

3) өз денесінде бағдарлауын қалыптастыру: қолдары, аяқтары, басы, денесі;

4) балабақшаның іші-жайымен таныстыру: (жатын бөлме, топ), олардың мәні; топтағы ойыншықтармен таныстыру;

5) күнделікті тәжірибе бойынша жақын заттармен таныстыру: киім (көйлек, жейде, шолақ шалбар (шорты), шалбар), ыдыс (қасық, тәрелке);

6) тұрмыс заттарына ұқыпты болуға тәрбиелеу;

7) тұрмыс заттарын суреттен табуға үйрету;

8) өлі табиғат нысаналары (су) мен құбылыстары (жаңбыр);

9) мерекелік күндермен таныстыру: туған күн, Жаңа жыл.

473. Күтілетін нәтижелер:

1) үлкеннің көмегімен өзінің есімі және топтағы құрбыларының есімдері туралы түсінігі бар;

2) үлгі бойынша кейбір дене мүшелері туралы түсінігі бар;

3) педагогтің көмегімен балабақша ішінде бағдарлай алады;

4) таныс ойыншықтарын көрсетеді;

5) киімдердің әне ыдыстардың кейбір түрлерін біледі;

6) табиғаттың кейбір құбылыстары туралы түсінігі бар;

7) мерекелік іс-шараларға эмоционаллдыәсерін білдіреді.

6-параграф. 2-жартыжылдық

474. Қоршаған ортамен танысу:

1) туыстық қатынас туралы білім қалыптастыру: әке, ана, мен;

2) балабақшаның іші-жайымен (әжетхана, шешінетін бөлме),олардың мәнімен таныстыру;

3) балабақша аумағында бағдарлай білуге үйрету (веранда, сырғанау төбешігі, құмсалғыш);

4) беттің негізгі бөліктерімен таныстыру: ауыз, мұрын, көз, құлақ олардың қызметі;

5) азық-түлік түрлерімен таныстыру: нан, сүт, ботқа;

6) ойыншықтармен таныстыруды жалғастыру;

7) тұрмыстық заттар туралы қрапайым түсініктерін қалыптастыру: киім (бөрік, қолғап, тон), аяқ киім (етік, сандалии), ыдыс (бокал, қасық, тәрелке);

8) тұрмыстық заттарға ұқыпты болуға тәрбиелеу;

9) тәулік мезгілдері туралы түсінігін қалыптастыру: күн, түн және олардың қарапайым белгілері;

10) өлі табиғат нысандарымен (құм) және табиғат құбылыстарымен (қар) таныстыруды жалғастыру;

11) мейрамдармен таныстыру: Аналардың мейрамы.

475. Күтілетін нәтижелер:

1) фотосуретте жақын туысқандарын таниды;

2) педагогтің балабақша іші-жайында бағдарлай алады;

3) педагогтің сұрауы бойынша бетінің кейбір бөліктерін көрсетеді;

4) үлгі бойынша таныс азық-түліктерін ажырата алады;

5) таныс ойыншықтарын көрсетеді;

6) педагогтің көмегімен кейбір киімдер мен ыдыстарды ажыратады;

7) тәуілік мезгілдері туралы түсінігі бар: күн және түн, олардың қарапайым белгілерін үлгі бойынша;

8) мерекелік іс-шараларға эмоционаллдыәсерін білдіреді.

2-тарау. Екінші кіші топ (3-4 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

476. "Таным" білім беру саласының мазмұны -ойынға үйрету; ойлау қабілетін қалыптастыру арнайы түзету оқыту қызметінде іске асырылады.

477. Мақсаты балаларда қарапайым ойын тәжірибесін қалыптастыру, белгілі бір ойыншыққа немесе ойын жағдайына баланың жеке қызығушылығына негізделген, практикалық және ойын тапсырмаларын орындау процесінде мақсатты бағытталған құралдық әрекетті қалыптастыру болып табылады.

478. Міндеттері:

1) балаларды заттық және заттық-ойын жағдайында қоғамдық тәжірибені меңгерудің бастапқы тәсілдеріне үйрету;

2) балаларды (ересекпен бірлесе және еліктеу бойынша) функционалдық міндеттеріне сәйкес, қарапайым ойыншықтарды сайма-сай қолдана білуге үйрету: машина, қуыршақ, құрылыс заттарын;

3) көмекші құралдар туралы жалпы түсініктерін қалыптастыру;

4) балаларда құрал- заттармен әрекет етуге қызығушылығын ояту;

5) практикалық жәнеойын әрекеттерін орындау кезінде құрал- заттарды және қосымша құралдарды пайдалануға үйрету;

6) мәселелік-практикалық тапсырмаларды шешу барысында байқап көру әдісін қолдануға үйрету.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

479. Ойынға үйрету:

1) көрнекілік-әрекеттік ойлау қабілетін дамытуға арналған алғышартты құру; балаларда мақсатты бағытталған заттармен әрекетті қалыптастыру;

2) тұрмыста көмекші құралдарды және құрал заттарды (қасық пен шыныаяқ тамақ ішу үшін, қарындаш, фломастер, бор, қылқалам сурет салу үшін; жіп шарды байлап, оны ұстап жүру үшін) пайдалану туралы түсінік қалыптастыру; әртүрлі заттардың (орындық, табуретка) қандай да бір мақсатқа (затты алу) жету үшін көмектесетіні туралы түсінік қалыптастыру;

3) қолданысы бекітілген заттармен (шыныаяқ, қасық, орындық, қарынлаш, сусепкіш, арқан) әрекеттерді орындауға үйрету; балаларды практикалық және ойын тапсырмаларын орындау барысында заттық құралдарды (ау, таяқ, балға, қасық, тор, күрек) пайдалануға үйрету.

480. Күтілетін нәтижелер:

1) заттық құралдармен әрекетке эмоционалдық қызығушылық байқатады;

2) практикалық жағдайларда қолданысы бекітілген заттық құралдарды пайдаланады;

3) педагогтың көмегімен және оған еліктей отырып заттық-құралдық әрекеттерді (қалақпен құмды пішінге салады, бауынан ұстап мәшинені жүргізеді) орындайды.

481. Ойлауды қалыптастыру:

1) балаларда ұсынылған ойыншықтарға және сюжетті-бейнелік ойыншықтарға эмоционалды-жағымды қарым-қатынасты тәрбиелеу; балаларды қуыршақпен таныстыру, қуыршаққа бала ретінде ерекше қарым-қатынасты қалыптастыру (ойында адамның орнын басатын); балаларға қуыршақпен ойын барысында қажетті заттарды көрсету және түсіндіру (жиһаз, ыдыс-аяқ, киім);

2) ересектің өтініші бойынша ойыншықтарды көрсету және таба білуді қалыптастыру; сюжеттік ойыншықтардың ойнауын бақылауға балаларды үйрету; қуыршақпен қарапайым процессуалды әрекеттерді жүзеге асыруды үйрету (тамақтандыру, қуыршақты ұйқыға жатқызу); мәшинемен ойнай білуді дамыту: бөлмеде жүргізу, қуыршақтарды мәшинемен қыдырту, текшелерді тасу, мәшинеден текшелерді түсіру және тиеу;

3) дидактикалық ойыншықтарға және олармен ойнауға қызығушылықты дамыту (матрешкалар, пирамидалар, қосымша парақтар, түрлі-түсті таяқшалар); балаларды бір заттық парақшаларды басқаларына сала білуге үйрету (кішісін үлкеніне); негізге 3-5 бірдей сақинаны өткізе алуды үйрету; құрылыс материалдарынан таныс заттарды бейнелейтін қарапайым құралыстарды сала білуді үйрету:текшенің үстіне текше қою (мұнара), еліктеу бойынша текшеиктерден қатар құрастыру (пойыз, жол);

4) ойынның операциялық-техникалық жағын қалыптастыру: екі қолмен бірдей әрекет ету (ойыншықты қысып алу, ұстау, жақындату,заттың бөліктерін сәйкестендіру);

5) жануарларға, қуыршақ жылауына, машина дауысы үшін тән дыбыстарға еліктеуін дамыту.

482. Күтілетін нәтижелер:

1) ойыншықтарға және олармен әрекетке эмоционалдық қызығушылық байқатады;

2) қуыршақпен және мәшинемен қолданысына жатпайтын әрекеттерді орындамайды;

3) қуыршаққа жағымды эмоционалды қатынасын білдіреді;

4) ересектің бақылауымен ойыншықтармен таныс ойын әрекеттерін жүзеге асырады;

5) ересектің көмегімен бір затты-парақшаларды басқаларына сала білуге үйренеді (кішісін үлкеніне);

6) ересектің бақылауымен құрылыс материалдарынан қарапайым құрылыстарды сала біледі.

3-параграф. 2 - жартыжылдық

483. Ойынға үйрету:

1) балаларды құрбыластарына эмоционалды жағымды әсер етуге және олармен бірлескен әрекеттерге қатысуға үйрету; өзінің бастапқы байланысқан әрекетін ересектердің әрекетімен ынталандыру; балаларда ересектерге еліктей отыра ойыншықтармен бейнелік әрекет жасауына ынталандыру;

2) ойын әрекетінің қарапайым тізбегін, ойыншықпен процессуалды әрекет етуін, ойыншықпен заттық әрекет жасай алуын қалыптастыру; топтық бөлме кеңістігінде баланың бағдарлану дағдысын дамыту: ойыншықты таба алуға үйрету;

3) ойыншықты заттың суретімен сәйкестендіре алуын, дыбысқа еліктеу немесе былдыр сөздерді қолдана отыра атай алуын үйрету;

4) ойыншықты оның заттық суреттегі бейнесімен сәйкестендіре білуге, дыбысқа елікьтеуді немесе былдыр сөздерді пайдалана отырып оны атауға үйрету; қуыршақпен процессуалды әрекетті күрделендіру; "қуыршақ сезіміне" эмоционалдық қарым-қатынасты тәрбиелеу;

5) домалақ тесіктері бар тақтайшаға шарларды, құтыға таяқшаларды салуды, бір қорапшадан екінші қорапшаға заттарды ауыстырып салуды дамыту;

6) балаларды құрылыс ойындарымен таныстыру; бірлесе отыра құрылыс заттарынан қарапайым құрылыстарды құрастыра алуды балаларға үйрету (қақпа, мәшинені оның астынан өткізе алу; гараж, мәшинені гаражға қоя алу);

7) шапшаң қимылды ойындарға деген қызығушылық тәрбиелеу; ойындарға қатысуға қызығушылығын тәрбиелеу; балаларға ересектердің көмегімен киімнің қосымша заттарын (моншақ, орамал, телпек) және аксессуарларын кигізуге үйрету, оларды қолдану барысында сырт келбетінін өзгерістерін бақылау.

484. Күтілетін нәтижелер:

1) таныс ойындарға және ойыншықтарға жағымды қарым-қатынас және қызығушылық білдіреді;

2) басқаларға бөгет жасамай, құрбыларымен ойнап, еліктеу бойынша заттық-ойын әрекет орындайды;

3) ойын әрекетін жүзеге асыру барысында функционалдық міндеттеріне сәйкес қарапайым ойыншықтарды адекватты қолданады;

4) ересектердің өтініші және бірлескен әрекет бойынша ойыншықтармен таныс ойын әрекетін орындайды;

5) байқап көру және қателесу әдісімен қосымша парақтар түріндегі ойындарлы орындайды.

485. Ойлауды қалыптастыру:

1) балаларды практикалық мәселелік жағдаяттармен, мәселелермен таныстыру; балаларды заттық құралдар арнайы жасалмаған және олармен әрекетті орындау тәсілі қарастырылмаған жағдайда (ойыншық баладан алыста немесе биікте орналасқан) заттың орынбасарларын пайдалануға үйрету; бір құралдың әртүрлі жағдайда және әртүрлі мақсат үшін (түтікте кептеліп қалған затты таяқпен итеруге де, сондай-ақ онымен баладан биік немесе алыс тұрған ойыншықты алуға болады) пайдалануы мүмкін екені туралы түсінікті қалыптастыру;

2) балаларда мәселелік-практикалық міндет жағдайында бағдарлау тәсілдерін қалыптастыру; балаларды сынама тәсілін мәселелік-практикалық міндеттерді шешудің негізгі әдісі ретінде пайдалануға үйрету;

3) балаларда сөйлеу тілінің бекіту атқарымын (орындалған әрекеттер туралы айту) дамыту; балалардың заттық құралдармен өздігінен әрекеттенуге деген эмоционалды қатынасын ынталандыру.

486. Күтілетін нәтижелер:

1) практикалық және ойын міндеттерін орындау кезінде заттық құралдарды пайдаланады;

2) таныс жерде өзіне қатысты биік немесе алыс жатқан заттарды өзіне жақындату үшін көмекші құралдарды немесе заттық құралдарды (торлы дорба, бау, балға, орындық) пайдаланады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

487. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны - қоршаған ортамен танысу арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

488. Мақсаты балаларда қоршаған ортаға деген жағымды қатынасы мен мінез-құлқын, эмоционалды ілтипатын қалыптастыру; тірі және өлі табиғат туралы, табиғат нысандарының өзара байланысы туралы түсініктерін қалыптастыру болып табылады.

489. Міндеттері:

1) жақын айналасындағы заттарды атау немесе көресту біліктілігін қалыптастыру;

2) балабақша бөлмелеріжәне олардың мәні туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) уақыт түсініктерін қалыптастыру; өзі және жақын туысы туралы түсініктерін қалыптастыру;

4) негізгі дене мүшелері туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) психикалық үдерістерін дамыту: зейін, ес, ойлау;

6) қарым-қатынастың вербалды емес құралдарын дамыту;

7) отбасына деген махаббатын, үлкендерге құрметін тәрбиелеу.

5-параграф. 1-жартыжылдық

490. Қоршаған ортамен танысу:

1) өзінің және топтағы балалардың есімдерімен таныстыру; өзі және туған адамдары туралы түсінігін қалыптастыру; жақын әлеуметтік орта туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру;

2) өз денесінде бағдарлауын қалыптастыру: қолдары, аяқтары, басы, денесі.

3) балабақшаның іші-жайымен таныстыру: (жатын бөлме, топ), олардың мәні;

4) топтағы ойыншықтармен таныстыру;

5) тұрмыс заттармен таныстыру: киім (көйлек, жейде, шолақ шалбар (шорты), шалбар), ыдыс (қасық, тәрелке).

6) тұрмыс заттарына ұқыпты болуға тәрбиелеу;

7) өлі табиғат нысаналары (су) мен құбылыстары (жаңбыр);

8) мерекелік күндермен таныстыру: туған күн, Жаңа жыл.

491. Күтілетін нәтижелер:

1) өзінің есімі және топтағы құрбыларының есімдері туралы түсінігі бар;

2) үлгі бойынша кейбір дене мүшелері туралы түсінігі бар;

3) педагогтің көмегімен балабақша ішінде бағдарлай алады;

4) таныс ойыншықтарын көрсетеді;

5) киімдердің әне ыдыстардың кейбір түрлерін біледі;

6) табиғаттың кейбір құбылыстары туралы түсінігі бар;

7) мерекелік іс-шараларға эмоционалды әсерін білдіреді.

6-параграф. 2-жартыжылдық

492. Қоршаған ортамен танысу:

1) туыстық қатынас туралы білім қалыптастыру: әке, ана, мен;

2) балабақшаның іші-жайымен таныстыру (әжетхана, шешінетін бөлме), олардың мәні;

3) беттің негізгі бөліктерімен таныстыру: ауыз, мұрын, көз, құлақ олардың қызметі;

4) азық-түлік түрлерімен таныстыру: нан, сүт, ботқа;

5) ойыншықтармен таныстыруды жалғастыру;

6) тұрмыстық заттар туралы қрапайым түсініктерін қалыптастыру: киім (бөрік, қолғап, тон), аяқ киім (етік, сандал), ыдыс (бокал, қасық, тәрелке);

7) тұрмыстық заттарға ұқыпты болуға тәрбиелеу;

8) тәулік мезгілдері туралы түсінігін қалыптастыру: күн, түн және олардың қарапайым белгілері;

9) өлі табиғат нысандарымен (құм) және табиғат құбылыстарымен (қар) таныстыруды жалғастыру;

10) мейрамдармен таныстыру: аналардың мейрамы.

493. Күтілетін нәтижелер:

1) жақын туысқандарын таниды;

2) педагогтің көмегімен балабақша іші-жайында бағдарлай алады;

3) педагогтің сұрауы бойынша бетінің кейбір бөліктерін көрсетеді;

4) таныс азық-түліктерін ажырата алады;

5) таныс ойыншықтарын көрсетеді;

6) педагогтің көмегімен кейбір киімдер мен ыдыстарды ажыратады;

7) тәулік мезгілдеріжәне олардың қарапайым белгілері туралы түсінігі бар: күн және түн;

8) педагогтің көмегімен өлі табиғат нысандарына және табиғат құбылыстарына назар аударады;

9) мерекелік іс-шараларға эмоционалдыәсерін көрсетеді.

3-тарау. Ортаңғы топ (4-5 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

494. "Таным" білім беру саласының мазмұны - ойынға үйрету, ойлау қабілетін қалыптастыру арнайы түзеу оқу қызметіндеіске асырылады.

495. Мақсаты қарапайым ойын әрекетін орындай білуін, оларды тұрмыстық, кәсіби жағдайларды бейнелейтін қарапайым сюжетке біріктере білуін қалыптастыру; практикалық міндеттер жағдайындағы бағдарлау және оларды орындау тәсілдерін қалыптастыру, байқап көру тәсілін мәселелік-практикалық міндеттерді шешудің басты тәсілі ретінде пайдалануға үйрету болып табылады.

496. Міндеттері:

1) ойын барысында ересектің әрекетіне еліктеу бойынша қарпайым бейнелік әрекеттерді жасай алуын қалыптастыру;

2) қарым-қатынастың сөздік және сөздік емес құралдарын қолдана отыра, педагогпен, ойын барысында балалармен эмоционалді қарым-қатынас қажеттілігін қалыптастыру;

3) ойын және тұрмыс жағдаятында орынбасу-заттарын қолдану дағдысын қалыптатыру;

4) мәселе-практикалық тапсырмаларды шешудің негізгі әдісі ретінде байқап көру әдісін қолдануға үйрету;

5) көрнекі-бейнелік ойлауын дамыту үшін алғышарттарын құру.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

497. Ойынға үйрету:

1) табиғи материалдармен және олардың қаситтерімен таныстыру, сумен, құммен, жапырақпен, жемістермен ойын өткізу; ересектің сөздік өтініші бойынша және оның әрекетінің үлгісі бойынша, ересектің қимыл-қозғалысына еліктеу бойынша ойын идеясына сәйкес шынайы тұрмыстық заттық-құралдарды қолдану алуға үйрету;

2) ойын барысында қарапайым бейнелік әрекеттерді жүзеге асыра алуын қалыптастыру; балаларды ойын барысында ым-ишара, мимика, сөйлеу көмегімен қарым-қатынас етуге ынталандыру; ойын әрекетінің бірізді тізбегін орындау және бірнеше қарапайым операцияларды орындау кезінде кезектілік дағдысын қалыптастыру;

3) құрылыс жинағының негізгі бөлшектерінің атауымен балаларды таныстыру; балалармен және педагогпен ойында қолдану мақсатында, ірі құрылыс материалдарынан балалардын көз алдында күрделі емес құрылыстарды құрастыра отырып, ойынның құрылысты-құрылымдық дағдыларын дамыту;

4) педагог қимыл-қозғалысына еліктеп, екі қолды қолдана отыра, заттармен әрекет ете алуын үйрету;

5) жануар, құстар, адамдардың қарапайым қимыл-қозғалысын ұқсастырып жасай алуға үйрету.

498. Күтілетін нәтижелер:

1) ойын әрекетін орындауға қызығушылық білдіреді;

2) ересектердің көмегімен және көрсету бойынша заттық-ойын әрекетін жүзеге асырады;

3) екі немесе үш бөліктен қарапайым тізбекке жеке заттық-ойын әрекетін біріктіреді;

4) ойын бұрышында құрбыластырымен бірге ойнай алады;

5) ойын барысында түрлі табиғи заттарды және олардың модельдерін қолданады;

6) ересектермен бірге ірі құрылыс материалдарынан түрлі құрылыстарды модельдейді;

7) жануар, құстар, адамдардың қарапайым қимыл-қозғалыстарын ұқсастырып жасай алады.

499. Ойлауды қалыптастыру:

1) балаларда заттық құралдарды практикалық әрекетте пайдалануды қалыптастыру;

2) сан алуан көрнекілік-әрекеттік міндеттерді арнайы құрылған мәселелік жағдайларда шешуге үйрету;

3) балаларда ойын және тұрмыстық жағдайларда заттың орынбасарларын пайдалану икемділіктерін қалыптастыру;

4) балаларды нәтижелік, іздеу сынамасына: мәселелік жағдайға (екеуінің біреуін) сәйкес келетін құралды қолдана білуге үйрету;

5) сөйлеу тілінің бекіту атқарымын қалыптастыру(орындалған әрекеттер туралы айту);

500. Күтілетін нәтижелер:

1) заттық құралдарды ойын және тұрмыстық жағдайларда пайдаланады;

2) мәселелік жағдайда екеудің ішінен таңдай отырып, барынша сәйкес келетін құралды қолданады.

3-параграф. 2- жартыжылдық

501. Ойынға үйрету:

1) сәйкес заттар мен ойыншықтарды өздеріне тән бейнесі, дыбысталуы бойынша табуды және осы ойыншықтарды ойын процесінде пайдалана білу икемділігін қалыптастыру; ойын әрекеттерінің тізбегін құруды, ойынға сюжеттік ойын элементтерін ендіре білуді қалыптастыру; балаларды ойын барысында ыи-ишыратты, сөйлеу тілінің көмегімен қатынасқа түсуге үйрету;

2) ойдағы қарапайым ойын жағдайын құра білуді, өзіне рөл алуды және ересек адамның белсенді көмегімен сол рөлге сәйкес әрекет ерте білуді қалыптастыру;

3) құрылыс жиынтығының негізгі бөліктерін атауы бойынша ерекшелей білуін қалыптастыру, өздігінен атағаны үшін қолпаштау; ересек адаммен бірге немесе еліктеу бойынша ірі және ұсақ құрылыс материалдарынан әртүрлі құрылыстарды үлгілеу және олармен ойнауға үйрету; балаларды құрылыстың бұзылып қалуын дұрыс қабылдауға үйрету, оларды ойынды ары қарай жалғастыру үшін қайтадан қалыпына келтіруге деген ұмтылысын шақыру;

4) балада киім таңдауға, өзін айнадан қарауға қызығушылығын тудыру; өзін жан-жағынан қарауға үйрету; балаларды таныс ертегілер кейіпкерлеріне еліктеуге үйрету.

502. Күтілетін нәтижелер:

1) ойыншықтармен заттық әрекеттерді, процесуалді әрекеттерді, ойын әрекетінің тізбегін, еліктеу бойынша сюжет элементі бар ойынәрекеттерін орындайды;

2) ересектермен бірге ойыншықтарды тақпақ-өлеңдерге сәйкестендіреді;

3) ірі және майда құрылыс материалдарынан құрылыс моделін жасайды, кейін оны ересектің көмегімен ойын барысында қолданады;

4) меңгерген ойын тәсілдерін оқу жағдаятынан еркін ойын іс-әрекетіне ересектің көмегімен ауыстыра алады;

5) жақсы таныс ертегі кейіпкерлерінің бейнелерін еліктеп жасайды.

503. Ойлауын қалыптастыру:

1) сынама тәсілін мәселелік-практикалық міндеттерді шешудің негізгі әдісі ретінде пайдалана білуді, мәселелік жағдайда барынша сәйкес келетін құралды (үшеудің ішінен таңдау) қолдануды қалыптастыру;

2) заттар арасындағы себеп-салдарлық байланысты ерекшелеуге байланысты көрнекілік-әрекеттік тапсырмаларды шеше білуге үйрету; құбылыстың әдеттегі барысының бұзылуының жақсы көрініп тұрған себебін анықтай білуге үйрету;

3) балаларды ілмегі бар таяқшаны, акваримуға арналған торлы дорбаны, қасықты, шанышқыны құрал ретінде пайдалана отырып, сауыттың ішіндегі заттарды алуға үйрету;

4) екі көмекші құралды, сондай-ақ мақсатқа қол жеткізу үшін балаларға қарапайым құралдарды (екі қысқа таяқтан бір ұзын таяқ жасау, бір ұзын жіпті алу үшін екі қысқа жіпті байлау) жасауға тура келетін мәселелік-практикалық мәселелерді шеше білуге үйрету;

5) сөйлеу тілінің бекіту атқарымын (орындалған әрекеттердің дәйектілігі туралы айтуға үйрету) қалыптастыру.

504. Күтілетін нәтижелер:

1) мәселелік-практикалық жағдайларда заттардың орынбасарларын пайдаланады;

2) практикалық және ойын міндеттерін шешу үшін байқап көру тәсілін пайдаланады;

3) мәселелік жағдайда үшеудің ішінен таңдай отырып, барынша сәйкес келетін құралды қолданады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

505. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны- қоршаған ортамен танысу арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

506. Мақсаты: нормалар мен ережелер негізінде тұлғаның әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру; тірі және өлі табиғат туралы білімдерін жетілдіру.

507. Міндеттері:

1) айналадағы нысаналармен, заттармен жинақталған өзара әрекеттесу тәжірибесін қолдана отырып, таныс жерлердегі тәртіп ережелері туралы түсініктерін қалптастыру;

2) ересектердің еңбегі, ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасау ережелері туралы білімін толықтыру;

3) мамандықтар туралы білімін қалыптастыру;

4) тұрмыстық заттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) әлеуметтік өмірдің нысаналары туралы түсінігін қалыптастыру;

6) үй-жай ішінде бағдарлай білуге үйрету;

7) қысқы ойындар туралы түсініктерін қалыптастыру;

8) психикалық үдерістерін дамыту: зейін, ес, ойлау;вербальді және вербальді емес қарым-қатынас құралдарын дамыту;

9) белсенді және енжар сөздік қорын жалпылау ұғымдарымен толықтыру;

10) табиғатқа ұқыпты қарауға тәрбиелеу.

5-параграф. 1-жартыжылдық

508. Қоршаған ортамен танысу:

1) өзінің тегін, жасын айта білуін, жынысы туралы түсінігін қалыптастыру;

2) туыстық қатынастар туралы түсініктерді қалыптастыру;

3) топтағы балаларды есімдерімен атап үйрету;

4) бет бөліктері мен дене мүшелерін көрсетіп, олардың қызметін түсіндіру біліктілігін қалыптастыру;

5) белгілі бір мамандық іс-әрекетінің мәні туралы түсінігін қалыптастыру (тәрбиеші, күтуші, дәрігер, жүргізуші);

6) адамның күнделікті өмірдегі және еңбегіндегі іс-әрекеті мен қылығын бақылау біліктілігін қалыптастыру;

7) балабақшаның іші-жайымен таныстыру (кіреберіс, мейірбеке кабинеті, музыкалық зал);

8) таныс заттарды олардың бейнелерімен сәйкестендіру біліктілігін қалыптастыру (ойыншықтар, ыдыс, жиһаз).

9) қоршаған ортадағы нысаналарды ересектің ауызша нұсқауы бойынша көрсету біліктілігін қалыптастыру (ойыншықтар автобус, жүк машинасы, үй, тұрмыстық заттар).

10) азық-түлік түрлерімен таныстыру: нан, сүт, пешене, кәмпиттер;

11) жүріс-тұрыс мәдениеті: қоршаған ортадағы нысаналармен, заттармен өзара әрекеттесу тәжірибесін қолдана отырып, серуен кезіндегі, үйдегі, топтағы таныс жағдаяттарында мінез-құлық ережелері туралы түсінігін қалыптастыру;

12) мейрамдармен таныстыру: Туған күн, Күз мерекесі, спорт мерекесі.

509. Күтілетін нәтижелер:

1) отбасы мүшелері мен жақын адамдар туралы түсінігі бар;

2) өз жынысын біледі;

3) дене мүшелері мен бет бөліктерін көрсетеді немесе атайды;

4) тұрмыстық заттарды ажыратады;

5) көліктер туралы түсініктері бар;

6) балабақша және балабақша қызметкерлері туралы түсінігі бар;

7) азық-түліктерді ажыратады;

8) қоғамдық жерлердегі қарапайым жүріс-тұрыс ережелері туралы түсінігі бар;

9) мерекелік-іс-шараларға эмоционалды әсерін көрсетеді.

6-параграф. 2-жартыжылдық.

510. Қоршаған ортамен танысу

1) өзінің тегі мен жасын айта білуге үйрету;

2) тұрмыстық заттар туралы түсініктерін қалыптастыру: жиһаз түрлері (үстел, орындық және олардың бөліктері, диван, кресло), аяқ киім (бәтеңке);

3) заттарды топтарға жалпылау біліктілігін қалыптастыру: ойыншықтар, жиһаз;

4) құрал-саймандар туралы түсініктерін қалыптастыру (сыпыртқы, күрек, суқұйғыш);

5) қазақтың ұлттық киімдері (тиқия) мен ыдыстары (кесе, қазан) туралы түсініктерін қалыптастыру;

6) мейрамдармен таныстыруды жалғастыру: жаңа жыл, қыс мерекесі, аналар мейрамы;

7) жыл мезгілдері туралы түсініктерін қалыптастыру;

8) қысқы ермек-ойындар туралы түсініктерін қалыптастыру: қар лақтыру, шанамен сырғанау, аққала жасау;

9) мамандығы әртүрлі адамдардың іс-әрекеті туралы түсініктерін қалыптастыру (сатушы, жүргізуші);

10) әлеуметтік өмірдегі нысаналары туралы білімін қалыптастыру: дүкен, көлік;

11) тәулік мезгілдері туралы түсінігін қалыптастыру: таңертең.

511. Күтілетін нәтижелер:

1) өзінің тегі туралы түсінігі бар;

2) тұрмыстық заттарды көрсетеді және ажыратады;

3) жыл мезгілдері мен қысқы ермек-ойындар туралы түсініктері бар;

4) ұлттық киім (тақия) мен ыдыс (кесе, қазан) туралы қарапайым түсініктері бар;

5) мерекелік іс-шараларға және балалардың ермек-ойындарына эмоциональді әрекет етеді;

6) кейбір мамандықтар туралы түсініктері бар;

7) тәулік мезгілінажыратады - таң.

4-тарау. Ересектер тобы (5-6 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

512. "Таным" білім беру саласының оқу мазмұны - ойынға үйрету, ойлауды қалыптастыру арнайы түзеу оқу қызметіндеіске асырылады.

513. Мақсаты балаларға үйрету жағдайынан меңгерілген ойын әрекеттерін еркін ойын әрекетіне көшіру, балаларда көрнекілік-бейнелік ойлауды дамытудың алғышартын құру, өзінің практикалық тәжірибесін тірек ете отырып, сюжеттік суреттерде бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдауын қалыптастыру болып табылады.

514. Міндеттері:

1) белгілі бір рөлмен байланысты, ойын әрекетінің тізбегін қалыптастыру;

2) ересектердің көмегімен сәйкес рөлге байланысты әрекет ету дағдысын дамыту;

3) балаларда ойын міндетін шешу үшін біріге отыра, шағын топтармен бірге ойнау дағдысын қалыптастыру;

4) ойын барысында мәнерлі сипаттағы тұжырымдау сөзді, заттық-орынбасарды қолдануды қалыптастыру;

5) заттық құралдар, олардың қасиеттері мен сапасы, адам әрекетіндегі рөлі туралы жалпы түсініктерді қалыптастыру;

6) балаларды сюжеттік суретте бейнеленген құбылыстың бұзылу барысының болжамды себебін анықтауға үйрету;

7) суретте бейнеленген оқиғалардың дәйектілігін анықтауға үйрету.

2-параграф. 1 - жартыжылдық

515. Ойынға үйрету:

1) балаларда тұрмыстық заттарды, ойыншықтар, сүйікті ойындарды таңдауда қызығушылықтар мен артықшылықтарын қалыптастыру; балаларды бейнелік ойыншықтарды бөлме кеңістігінде, ойын бұрышында, үстел үстінде орналастыруды үйрету (барлық жазықтықта теңестіре отыра; бір қатарға, бірінен кейін бірін қою);

2) балаларға құрбыластарына ойын өтінішімен сұрауды үйрету; ойын барысында ым-ишара, мимика, сөйлеу көмегімен қарым-қатынас етуді дамыту;

3) ойында балалардың отбасы мен балабақшада және ойын барысында ересектермен қарым-қатынасын бейнелейтін ойын әрекетінің логикалық тізбегін құрастыра алуды оқыту;

4) тұрмыстық мазмұны бар орнын басушы заттарды ойында қолдана білуді үйрету (құрылыс материалдарындағы кірпіш);

5) ойында өзгеру техникасымен балаларды таныстыру (түрлендіру); балаларға кейбір жануарлар, құстар, жәндіктер, күннің көзі, әртүрлі көлік қимыл-қозағылысының ұқсастықтарын көрсете білуге үйрету; ойын кейіпкерінің образына сәйкес дауыс және сөйлеу, мимика, қимыл-қозғалысты өзгерте алуды балаларға үйрету (ересек адамның бақылауында); педагог айтып жатқан тақпақтар және өтірік өлеңдер бойынша бір кейіпкерді үнсіз импровизациялы ойындарға қатыса алуды үйрету.

516. Күтілетін нәтижелер:

1) құрбыларына ересектердің өтініші бойынша ойнау қажеттігін сұрай алады;

2) ойын барысында ым-ишара, мимика, сөйлеу көмегімен қарым-қатынас жасайды;

3) белгілі бір рөлдерге тән, бірізді әрекеттер тізбегін ересек адамның бақылауымен жүзеге асыра алады;

4) көлік құралдары, жәндіктер, құстар, жануарлар қимыл-қозғалыстарын ұқсастырып жасай алады;

5) ойында ересектердің көмегімен адамдар арасындағы қарым-қатынасты бейнелейді;

6) ойында тұрмыстық мазмұндағы заттың орынбасарларын қолданады.

517. Ойлауын қалыптастыру:

1) балаларда көрнекілік-бейнелік ойлауды дамытудың алғышартын құру: заттық құралдар, олардың қасиеттері мен сапасы, олардың адамдардың әрекеттеріндегі рөлі туралы жалпы түсініктерді қалыптастыру;

2) сан алуан көрнекілік-әрекеттік міндеттерді арнайы құрылған мәселелік жағдайларда шешуге үйрету; мәселелік жағдайда барынша сәйкес келетін құралды (4-5 заттың ішінен) қолданады;

3) мәселелік-практикалық міндетті сөйлеу тілдік айтылымдарда талдай білуді қалыптастыру;

4) балаларды көрнекілік-бейнелік жоспардағы міндеттерді шешуге үйрету: балаларға олардың өздерінің практикалық тәжірибесінен таныс жағдайлар бейнеленген сюжетті суреттерді ұсыну, оларды жағдайдың мәнін ашып айтуға ынталандыру;

5) балаларда сюжеттік суреттерде бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдауды қалыптастыру;

6) балаларды сюжетті суреттерде бейнеленген нысандар мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланысты және тәуелділікті таба білуге үйрету.

518. Күтілетін нәтижелер:

1) заттық құралдар, олардың қасиеттері мен сапасы туралы жалпы түсініктері бар;

2) мәселелік-практикалық жағдайларды талдайды;

3) өзінің практикалық тәжірибесін тірек ете отырып, нысандар мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланысты және тәуелділікті таба отырып, суреттерде бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдайды.

3-параграф. 2-жартыжылдық

519. Ойынға үйрету:

1) күрделі ойыншықтармен, қарапайым үстелүстілік баспа ойындарымен ойын әрекеттеріне қызығушылық шақыру; балаларды ойын талаптарына бағына отырып, бірге, шағын топтармен ойнай білуге үйрету;

2) балаларды қиялдағы заттармен әрекет жасауға үйрету: еліктеу бойынша "өтірік" шаш тарауға, жуынуға, қолын сүлгімен сүртуге;

3) балаларды әртүрлі бейнелі ойыншықтармен ойнауға арналған орындарды ұйымдастыруға (ересектермен бірге) тарту;

4) ересек адамның тікелей қатысуымен ұжымдық құрылыс салу, ересек адамның әрекетіне еліктеу бойынша және қарапайым үлгі бойынша құрылыс салу;

3) түрлі бейнелі ойыншықтармен ойнау (ересекпен бірге) үшін орын ұйымдастыруға балаларды қатыстыру;

4) ересек адамның тікелей қатысуымке құрылыс салу; ересек адаммен бірге немесе еліктеу бойынша ойында әрі қарай қолданумен ірі және ұсақ құрылыс материалдарынан түрлі құрылыстар салу;

5) балаларды рөлдермен таныстыру(мысықтың, иттің, тауықтың), өзіне рөл алуға жәнееліктеу бойынша оған сәйкес өзін қайта атауға үйрету;

6) қарапайым сюжеті бар сахналауға қатысуға үйрету; ересектің көмегімен сахналау үшін костюмдерді қолдана отырып, рөлді сомдауға үйрету.

520. Күтілетін нәтижелер:

1) күрделі ойыншықтармен, қарапайым үстел үстілік баспа ойын әрекеттеріне қызығушылық байқатады;

2) ойын мәселелерін шешу үшін кіші топтық бірлескен ойын дағдыларын меңгерген;

3) қиялындағы заттармен әрекет етеді;

4) ересектің көмегімен рөлге сәйкес әрекет етеді;

5) ересектің басшылығымен ұжымдыққұрылысқа қатысады;

6) таныс ертегілерді сахналауға қатысады.

521. Ойлауын қалыптастыру:

1) балаларды сюжетті суреттерде бейнеленген нысандар мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланысты таба білуге үйрету;

2) балаларда сюжеттік суретте бейнеленген құбылыстың бұзылу барысының болжамды себебін анықтай білуін, сәйкес келетін заттық суретті (екі-үшеуінің арасынан) таңдауды қалыптастыру; суреттерді оқиға тәртібі бойынша қоя отырып, "басында", "содан кейін" деген сөздерді қолдана отырып, оқиғаның дәйектілігін анықтай білуді қалыптастыру.

522. Күтілетін нәтижелер:

1) сюжеттік суретте бейнеленген құбылыстың бұзылу барысының себебін анықтайды, сәйкес суретті таңдайды;

2) оқиғалардың дәйектілігін анықтайды, суреттерді оқиға ретімен орналастырады.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

523. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны - қоршаған ортамен танысу арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

524. Мақсаты қоршаған ортамен таныстыру негізінде әлеуметтік дағдыларды, ересектермен, құрбыларымен қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру және дамыту болып табылады.

525. Міндеттері:

1) қоршаған орта туралы, тірі және өлі табиғат құбылыстары туралы, қоғамдық өмір туралы түсініктерін кеңейту және тереңдету;

2) балабақша іші-жайында бағдарлай білуін жетілдіру;

3) заттарды олардың қолданысы бойынша жіктеу;

4) өсімдіктер және жануарлар әлемі, табиғаттағы мезгілдік құбылыстар туралы түсініктерін қалыптастыруды жалғастыру;

5) жыл мезгілдерінің ауысуын бақылауға, олардың қарапайым белгілерін білуге, ауа райының қалпын ажыра білуді қалыптастыру;

6) мемлекеттік рәміздер мен мемлекеттік мейрамдар туралы білімін қалыптастыру;

7) ауызша байланыстырылған сөйлеу тілін дамыту;

8) психикалық үдерістерін: зейін, есте сақтау, ойлаудамыту;

9) өсімдіктерге және жануарларға ұқыптылықпен қарауға тәрбиелеу.

5-параграф. 1-жартыжылдық

526. Қоршаған ортамен танысу:

1) отбасы мүшелері туралы білімдерін қалыптастыру: ана, әке, ұл, қыз, әже, ата; ағасының, әпкесінің есімдерімен таныстыру;

2) топ педагогтерін аты-жөнімен атауға үйрету, топтағы балаларды есімдерімен атап үйрету;

3) дене мүшелері мен бет бөліктерін атауға, олардың қызметін түсіндіре білуге үйрету;

4) ересектердің мамандықтары туралы түсініктерін қалыптастыру: мейірбике, дәрігер, сатушы;

5) микроәлеуметтік орта туралы білімін қалыптастыру: дүкен, дәріхана, көлік;

6) қоршаған әлеуметтік және заттық ортаға танымдық қызығушылығын дамыту;

7) қоғамдағы жүріс-тұрыстың қарапайым нормалары туралы түсінігін қалыптастыру;

8) Қазақстан - ел атауымен таныстыру, Қазақстанның мемлекеттік рәміздерімен таныстыру;

9) тұрмыстық заттар туралы түсініктерін кеңейту және тереңдету: ыдыс (шай ыдысы, асханалық), жиһаз (бөліктері);

10) "киім, аяқкиім", "ыдыс-жиһаз" ұғымдарын ажырата білуге үйрету;

11) жыл мезгілдері туралы білімдерін қалыптастыру;

12) өлі табиғат нысандарымен таныстыру: саз балшық, тас, құм;

13) тәулік мезгілдері туралы білімдерін кеңейту: кеш;

14) мейрамдармен: туған күн, күз мерекесі, Қазақстанның туған күнітаныстыруды жалғастыру.

527. Күтілетін нәтижелер:

1) отбасы мүшелерін біледі;

2) дене мүшелері мен бет бөліктерін атайды немесе көрсетеді.

3) ойыншықтарды, автобусты, жүк машинасын, үйді, тұрмыс заттарын атайды;

4) жыл мезгілдері мен олардың қарапайым белгілерін атайды;

5) кейбір мамандықтар туралы түсініктері бар;

6) қоғамда жүріс-тұрыстың қарапайым нормаларын сақтайды;

7) ел атауы туралы түсінігі бар;

8) тұрмыстық заттар туралы түсініктері бар;

9) иллюстрацияға сүйене отырып, тәулік мезгілдерін ажыратады;

10) мейрамдар туралы түсініктері бар.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

528. Қоршаған ортамен танысу:

1) отбасындағы туыстық қатынастар туралы және өзінің әлеуметтік рөлітүсініктерін жетілдіру: аға, әпке;

2) мамандықтарментаныстыру: аспаз, тігінші, сатушы;

3) балабақшаның іші-жайыментаныстыруды жалғастыру: асхана, кір жуатын бөлме, медициналық кабинет;

4) тұрмыстық заттартуралы түсініктерін кеңейту: киім, аяқ киім, (жазғы, қысқы және олардың бөліктері);

5) макроәлеуметтік ортатуралы түсініктерін кеңейту: қала, көшелер, көлік, сауда үйі, аурухана;

6) тұрғын үйдің іші-жайыментаныстыру: зал, асхана, кіреберіс, жуынатын бөлме;

7) тұрмыстық заттартүсініктерін қалыптастыру: ине, жіп, түйме, мататуралы;

8) жүру жеріне және қызметіне қарай көліктердің түрлері туралы түсініктерін иллюстрацияларға сүйене отырып қалыптастыру;

9) байланыс құралдары (телефон, компютер,теледидар) туралы түсініктерін қалыптастыру;

10) тәулік мезгілдері, апта күндері туралы түсініктерін кеңейту;

11) жыл мезгілдері және олардың белгілері туралы білімдерін қалыптастыру;

12) мемлекеттік рәміздерімен, әнұранмен таныстыру;

13) қазақтың ұлттық киімдері туралы түсініктерін қалыптастыру;

14) азық-түлік туралы түсініктерін қалыптастыру;

15) серуен, ертеңгілік кезіндегі, топ ішіндегі жүріс-тұрыс ережелері туралы білімдерін қалыптастыру;

16) мейрамдармен таныстыруды жалғастыру: туған күн, наурыз, достық мейрамы;

17) балалардың сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай ауызша сөйлеу тілін дамыту;

18) психикалық үдерістерін дамыту: зейін, жад, ойлау.

529. Күтілетін нәтижелер:

1) өзін және отбасы мүшелерін біледі;

2) "Сенің жасың нешеде" сұрағына жауап береді немесе көрсетеді;

3) балабақшаның іші-жайы туралы түсінігі бар;

4) тұрмыстық заттар туралы түсінігі бар;

5) тірек суреттер бойынша пәтердегі тұрғын бөлмелерді ажыратады;

6) жүру жеріне және қызметіне қарай көліктердің түрлері туралы түсініктері бар;

7) иллюстрацияға сүйене отырып, байланыс құралдары туралы түсініктері бар (телефон, компьютер, теледидар);

8) жыл мезгілдерін қарапайым белгілері бойынша ажырата алады;

9) апта күндері туралы түсініктері бар;

10) кейбіразық-түліктерді ажыратады;

11) жүріс-тұрыстың қарапайым ережелерін сақтайды;

12) мейрамдар туралы түсініктері бар.

5-тарау. Мектепалды даярлық сыныбы (6 -7 жастағы балалар)

1-параграф. "Таным" білім беру саласы

530. "Таным" білім беру саласының мазмұны - ойынға үйрету, ойлауды қалыптастыру арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

2-параграф. Ойынға үйрету

531. Мақсаты ойын сюжеті негізінде өзара әрекет етуге және ойында қарапайым тәртіп ережелерін сақтауды тәрбиелеу болып табылады.

532. Міндеттері:

1) ересектермен бірге балалардың ойлап тапқан тұрмыстық және ойын жағдайларының негізінде қуыршақ және басқа да ойыншықтармен балалардың әрекет ету аймағын кеңейту;

2) 2-3 адамнан топтарға біріктіре отыра, басқа балалармен және ересектермен бірге ойнауын мадақтау және ынталандыру;

3) балалардың таныс ойындармен өздігінен ойнауын ынталандыру;

4) жаңа ойында меңгерілген ойын дағдыларын қолдана білуді үйрету.

533. "Ойынға үйрету" сабағының мазмұны, күтілетін нәтижелер түрінде оқытудың мақсатынан және бөлімшелерінен құрайтын, оқытудың бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлім ішіндегі бірізді ұйымдастырылған оқытудың мақсаты, оқытудың келесі деңгейі туралы ақпараттандыра отыра, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға мүмкіндік береді.

534. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) табиғи, қалдық материалдар және маталармен ойындар әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу;

2) құрылымдық ойындар;

3) сюжетті-бейнелік ойындар;

4) театрландырылған ойындар.

535. "Табиғи, қалдық материалдар және маталармен ойындар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) табиғи материалдармен ойындар;

2) қалдық материал және маталармен ойындар.

536. "Құрылымдық ойындар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) құрылыс ойындары;

2) кеспелі суреттер және шашпалы - жиналмалы ойыншықтармен ойындар.

537. "Сюжетті-бейнелік ойындар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) адамдардың өмірін және еңбегін бейнелейтін ұжымдық ойындар;

2) қазақ халқының тұрмысын бейнелейтін сюжетті-рөлдік ойындар;

3) мектеп тақырыбындағы ойындар.

538. "Театрландырылған ойындар" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) режиссерлік ойындар;

2) драмаландыру ойындары.

539. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

36-кесте

1-бөлім. Табиғи, қалдық материалдар және маталармен ойындар
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Табиғи материалдармен ойындар	0.1.1.1 түрлі табиғи материалдардың табиғи қасиеттері жайлы және олармен ересектердің көмегімен қалай ойнауға болатыны туралы түсінігі бар
	0.1.1.2 табиғи материалдармен ойын әрекетінің белгілі бір дағдылары бар
1.2 Қалдық материал және маталармен ойындар	0.1.2.1 қалдық материалдар ерекшеліктері жайлы түсініктер бар
	0.1.2.2 қалдық материалдармен ойын әрекетінің белгілі бір дағдылары бар

540. "Табиғи материалдармен ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) табиғи материалмен түрлі әрекетке және ойындарға қызығушылық танытады;

2) ауызша нұсқаубойынша табиғи материалмен ойын әрекетін орындайды;

3) әрі қарай қолдану ойымен, үстел үстілік театр үшін табиғи материалдардан ересектің көмегімен декорация жасайды.

541. "Қалдық материал және маталармен ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қағаз және мата, қалдық материалмен түрлі әрекетке және ойындарға қызығушылық танытады;

2) ересек адамның көмегімен қағаз, мата және түрлі жарамсыз материалмен ойын әрекетін орындайды;

3) әрі қарай қолдану ойымен, сюжетті-рөлді ойындарға, үстел үстілік театрға, театрланған ойындарға ересектің көмегімен декорация жасайды.

37-кесте

2-бөлім. Құрылымдық ойындар
Бөлімшелер	Оқытудың мақсаты
2.1 Құрылыс ойындары	0.2.1.1 құрылыс жинағының негізгі бөліктерінің атауын білу
	0.2.1.2 үлгі бойынша құрылыс материалдарынан құрылыс жасауға бағытталған, бірізді әрекеттер тізбегін орындау
	0.2.1.3 ересектердің қатысуымен ұжымдық құрылысты жасай білу
2.2 Кеспелі суреттер және шашпалы - жиналмалы ойыншықтармен ойындар	0.2.2.1 ересектің көмегімен шашпалы-жиналмалы ойыншықтардың бөліктерін бөлшектей және жинай білу
	0.2.2.2 нұсқаулық бойынша кеспелі суреттерді (үш-төрт бөліктен тұратын) жинай білу
	0.2.2.3 үлгі бойынша суретті текшелерден біртұтас бейнені құрастыра білу

542. "Құрылыс ойындары" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) құрылымдық әрекетке қызығушылық және эмоционалдық реакция танытады;

2) құрылыс материалдарынан құрастырылым құруға бағытталған, бірізді әрекеттер тізбегін орындайды;

3) "толықтыру", "қосу", құрылысты қайта жасау жолымен құрастырылымды құруға қатысады;

4) үлгі бойынша бейнелік ойындарда заттың орнын басушы ретінде құрастырылымды материалды қолданады;

5) ұжымдық құрылысқа қатысады; үлгі бойынша құрылысты жасай алады.

543. "Кеспелі суреттер және шашпалы - жиналмалы ойыншықтармен ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) үлгі бойынша шашпалы-жиналмалы ойыншықтар бөліктерін бөлшектейді және жинайды;

2) үлгі бойынша дәл осы суреттер бейнеленген кеспелі суреттердің бөліктерін бөлшектейді және жинайды;

3) үлгі бойынша және үлгінін үстінен қою тәсілін қолданумен кеспелі суреттерді (үш-төрт бөліктен тұратын) жинайды;

4) суретті текшелерден (төрт текше) біртұтас бейнені құрастыра алады.

38-кесте

3-бөлім. Сюжетті-бейнелік ойындар
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
3.1 Адамдардың өмірін және еңбегін бейнелейтін ұжымдық ойындар	0.3.1.1 адамдар арасындағы қарым-қатынас және тәртіптің негізгі ережелері жайлы түсініктерінің болуы
	0.3.1.2 адамдардың өзара қарым-қатынасын және еңбегін, өмірін бейнелейтін қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната білу
3.2 Қазақ халқының тұрмысын бейнелейтін сюжетті-рөлдік ойындар	0.3.2.1 қазақ халқы тұрмысының негізгі заттарын білу
	0.3.2.2 қазақ халқының тұрмысын және дәстүрін бейнелейтін, ойын әрекеті мағынасы бойынша байланысқан қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната білу
3.3 Мектеп тақырыбындағы ойындар	0.3.3.1 оқу құралдарын тану
	0.3.3.2 ересек адамның көмегімен мектеп өмірін бейнелейтін, мағынасы бойынша байланысқан қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната білу

544. "Адамдардың өмірін және еңбегін бейнелейтін ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ойын атрибуттары және бейнелік ойыншықтармен мағынасы бойынша байналысқан қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната алады.

545. "Қазақ халқының тұрмысын бейнелейтін сюжетті-рөлдік ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қазақ халқының тұрмыстық заттарына қызығушылық және эмоционалдық реакция танытады;

2) ересек даманың көмегімен қазақ халқының тұрмысын және дәстүрін бейнелейтін, ойын әрекетінің қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната алады.

546. "Мектеп тақырыбындағы ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) мектеп тақырыбындағы ойындарға қызығушылық танытады;

2) ересек адамның көмегімен мектеп өмірін бейнелейтін, мағынасы бойынша байланысқан қарапайым сюжетті-тізбектерді ойната алады.

39-кесте

4-бөлім. Театрланған ойындар
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
4.1 Режиссерлік ойындар	0.4.1.1 ертегілерді сахналаудың театрлық құралдары жайлы түсініктері бар
	0.4.1.2 еліктеу бойынша мәнерлілік құралдарын қолдана отырып, ойын кейіпкерінің рөлін жүргізуі
4.2 Драмаландыру ойындары	0.4.2.1 ересектердің көмегімен ойында өзгерудің қарапайым құралдарын меңгеруі
	0.4.2.2 ересек адамның көмегімен мәнерлілік құралдарын қолдана отыра, рөлді қабылдай ала білуі

547. "Режиссерлік ойындар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) түрлі театр құралдарын қолдана отыра, таныс ертегілерді сахналауға қатысуға қызығушылық танытады (үстел үстілік театр, көлеңке театры, түрлі түсті қолғаптар);

2) ересек адамның нұсқаулығы бойынша шығарма мәтініне сәйкес сахналауға ойыншық таңдайды;

3) интонация және ымдаумен қостай отырып, ересектің көмегімен ойын кейіпкерінің рөлін жүргізеді.

548. "Драмаландыру ойындары" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ойын өзгеруінің қарапайым құралдарын меңгереді;

2) ойдан шығарған заттармен әрекет етеді;

3) ересектің көмегімен костюм бөлшектерін және орнын басушы заттарды қолданады;

4) еліктеу бойынша мәнерлілік құралдары - интонация, ым-ишараны қолдана отырып, рөлді қабылдайды және оны ойнайды.

3-параграф. Ойлауды қалыптастыру

549. Мақсаты мәселелік-практикалық және көрнекілік-бейнелік тапсырмаларды таладай білуді бекіту; логикалық ойлау элементтерін: суреттерде бейнеленген кейіпкерлер мен нысандардың арасындағы байланысты табуды, жіктеуді орындауды қалыптастыру болып табылады.

550. Міндеттері:

1) балаларда олардың практикалық, өмірлік тәжірибесі мен көрнекілік-сезімдік түсініктермен арасындағы тығыз тәуелділікті қалыптастыру, бұл байланысты бұл тәжірибені бекіте және оның нәтижесін қорытындылай отырып, сөйлеу тілінде бейнелеу;

2) балаларда мәселелік-практикалық тапсырма жағдайын талдауды және оны практикалық шешу тәсілдерін табуды бекіту;

3) балаларда көру арқылы бағдарлауды және мәселелік-практикалық міндеттерді шешу процесінде сөйлеу тілінің негізгі атқарымдарын (бекіту, ілесу, жоспарлау) қалыптастыру;

4) көрнекілік-бейнелік жоспарындағы міндеттерді шеше білуді қалыптастыру, оларды жағдайдың мәнін ашып айтуға ынталандыру;

5) суреттерде бейнеленген кейіпкерлер мен нысандардың арасындағы байланысты табуға үйрету;

6) талқылауды, қорытынды жасауды және ойын негіздей білуді қалыптастыру;

7) балаларды жасырын мағыналы сюжеттерді талдауға үйрету;

8) мәтінді сәйкес иллюстрациямен салыстыра білуді қалыптастыру;

9) балаларды суреттерді жіктеуге берілген тапсырмаларды орындауға, "төртінші артық" суретті алып тастауға үйрету.

551. "Ойлауды қалыптастыру" сабағының мазмұны оқыту мақсаты мен күтілетін нәтижені қамтитын бөлімшелерден құралатын оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлімшенің ішінде бірізділікпен ұйымдастырылған оқыту мақсаттары педагогтарға өз жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оқытудың келесі кезеңдері туралы хабарлауға мүмкіндік береді.

552. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) көрнекілік-әрекеттік ойлауды қалыптастыру;

2) көрнекілік-бейнелік ойлауды қалыптастыру;

3) логикалық ойлау элементтерін қалыптастыру.

553. "Көрнекілік-әрекеттік ойлауды қалыптастыру" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) мәселелік-практикалық тапсырма жағдайын талдауды және оны шешу тәсілдерін табуды қалыптастыру.

554. "Көрнекілік-бейнелік ойлауды қалыптастыру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) суретте бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдау;

2) сөз бен бейненің арасында өзара байланысты қалыптастыру.

555. "Логикалық ойлау элементтерін қалыптастыру" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) салыстыру, жіктеу, жалпылау операцияларын орындай білуді қалыптастыру.

556. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

40-кесте

1-бөлім. Көрнекілік-әрекеттік ойлауды қалыптастыру
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Мәселелік-практикалық жағдайды талдауды және оны шешу тәсілдерін табуды қалыптастыру	0.1.1.1 көмекші құралдар мен құрылғыларды мәселелік-практикалық жағдайда пайдалану туралы түсінік болу
	0.1.1.2 көмекші заттарды (құралдарды) қолдану және жасауды талап ететін мәселелік-практикалық жағдайдың шешуін табу
	0.1.1.3 мәселелік-практикалық жағдайды шешу үшін сынама тәсілін пайдалану
	0.1.1.4 орындалған әрекеттер туралы сөздік есепті құрау

557. "Мәселелік-практикалық жағдайды талдауды және оны шешу тәсілдерін табуды қалыптастыру" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қандай да бір құралды әртүрлі мақсатқа жету үшін пайдалануға болатынын түсінеді;

2) ересектің көмегімен көмекші заттарды (құралдарды) қолдану және жасауды талап ететін мәселелік-практикалық жағдайдың шешуін табады;

3) практикалық және ойын жағдайды шешу үшін сынама тәсілін пайдаланады.

41-кесте

2-бөлім. Көрнекілік-бейнелік ойлауды қалыптастыру
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
2.1 Суретте бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдауды қалыптастыру	0.2.1.1 көрнекілік-бейнелік жағдайларды талдау
	0.2.1.2 жағдайдың көрнекі бейнелуінің негізінде заттар мен құбылыстардың арасындағы себеп-салдарлық байланысты табу
2.2 Сөз бен бейненің арасында өзара байланысты қалыптастыру	0.2.2.1 заттардың қасиеттері мен сапалары туралы түсінік болу
	0.2.2.2 ойыншықты немесе затты сөздік сипаттама бойынша табу
	0.2.2.3 сөздік сипаттама бойынша кейіпкерлердің әрекеттері бейнеленген сәйкес суретті таңдау
	0.2.2.4 сөздік мәтінді сәйкес иллюстрациямен салыстыру

558. "Суретте бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдауды қалыптастыру" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өзінің практикалық тәжірибесіне сүйене отырып, суретте бейнеленген жағдайды бүтіндей қабылдайды;

2) педагогтің нақтылау сұрақтарының көмегімен суретте бейнеленген кейіпкерлер мен нысандардың арасындағы байланысты табады;

3) педагогтің көмегімен суреттер топтамасы бойынша әңгіме құрастырады.

559. "Сөз бен бейненің арасында өзара байланысты қалыптастыру" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) заттардың қасиеттері мен сапалары туралы түсінігі бар;

2) өнімді және ойын әрекеттері туралы түсініктерін пайдаланады;

3) үлгі бойынша қима суретті 3-4 бөліктен құрастырады; ойыншықты немесе затты сөздік сипаттама бойынша табады;

4) педагогтің сөздік сипаттамасы бойынша кейіпкерлердің әрекеттері бейнеленген сәйкес суретті таңдайды;

5) сөздік мәтінді сәйкес иллюстрациямен сәйкестендіреді.

42-кесте

3-бөлім. Логикалық ойлау элементтерін қалыптастыру
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Салыстыру, жіктеу, жалпылау операцияларын орындай білуді қалыптастыру	0.3.1.1 заттарды олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ерекшелей отырып салыстыру; заттардың негізгі белгісін ерекшелей отырып, белгілі бір тәртіпте орналастыру
	0.3.1.2 заттардың белгілі бір ерекшелігі бойынша жіктеуді орындау, жіктеудің бір қағидасынан басқасына (қасиеттері, сапасы, атқарымдық қолданысы бойынша) көшу және өзінің әрекетін сөйлеу тілдік айтылымда негіздеу
	0.3.1.3 "төртінші артық" суретті алып тастауға берілген жаттығуды орындау, бұны сөйлеу тілдік айтылымда негіздеу

560. "Салыстыру, жіктеу, жалпылау операцияларын орындай білуді қалыптастыру" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) педагогтың көмегімен заттарды олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ерекшелей отырып салыстыру;

2) заттарды белгілі бір тәртіпте орналастыру: үлкен матрешка, біршама кіші, орташа, одан да кіші, ең кіші;

3) педагогтың сөздік нұсқауы және үлгі бойынша заттарды жіктеуге берілген тапсырманы орындайды;

4) заттарды үлгіні тірек ете отырып, түсі, көлемі (кіші, үлкен, өте кіші, өте үлкен), пішіні бойынша, топтастыру;

5) педагогтың көмегімен "төртінші артық" тапсырмасындағы суретті алып тастауға берілген тапсырманы орындайды.

4-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

561. "Әлеумет" білім беру саласының мазмұны -қоршаған ортамен танысу арнайы түзеу оқу қызметінде іске асырылады.

562. Мақсаты балалардың қоршаған орта және адамдардың іс-әрекеті туралы түсініктерін кеңейту болып табылады.

563. Міндеттері:

1) мектеп туралы, мұғалім мамандығы туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) практикалық және ойын тапсырмаларын орындау кезінде заттық-құралдық іс-әрекетін мақсатқа бағытталған түрде қалыптастыру;

3) табиғаттағы мезгілдік құбылыстар туралы түсініктерін қалыптастыруды жалғастыру;

4) жыл мезгілдерінің ауысуын бақылауға үйрету;

5) жыл мезгілдерінің қарапайым белгілері туралы түсініктерін қалыптастыру, ауа райының қалпын ажырата білуге үйрету;

6) иллюстрацияға сүйене отырып, мамандықтар туралы түсініктерін қалыптастыру: жүргізуші, дәрігер,сатушы, шаштаразшы, пошташы;

7) балаларды сюжетті-рөлдік ойын барысында шынайы өмірдегі жағдаяттарды және ересектердің мамандықтарын көрсете білуге үйрету;

8) ойын барысында адамдардың өзарасындағы қатынастарын жеткізе білу қабілетін қалыптастыру;

9) ойын барысындағы жағдаяттарды тұтастай қабылдауға үйрету;

10) сөйлеу тілі мен оның интонациялық мәнерлігін дамыту;

11) танымдық мүмкіндіктеріне қарай есте сақтауын, зейінін, қабылдауын, сөйлеу тілін дамыту;

12) тиллюстрацияға сүйене отырып, жүру жеріне және қызметіне қарай көліктердің түрлерін ажырата білуге үйрету;

13) иллюстрацияға сүйене отырып, байланыс құралдарын (телефон, компьюттттер, теледидар) ажырата білуге үйрету;

14) мемлекеттік рәміздер мен мемлекеттік мейрамдар туралы түсініктерін қалыптастыруды жалғастыру;

15) киіз үй, ұлттық киім, тағам, ыдыс, салт-дәстүрлер, ұлттық қимыл-қозғалыс ойындары туралы түсініктерін қалыптастыру;

16) Қазақстан (Қазақстанның астанасы, Қазақстанның президенті, Алматы қаласы, Алматы қаласының көрікті жерлері) туралы түсініктерін қалыптастыру;

17) сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай ауызша сөйлеу тілін дамыту;

18) психикалық үдерістерді дамыту: зейін, жад, ойлау.

564. "Қоршаған ортамен танысу" сабағының мазмұны, күтілетін нәтижелер түрінде оқытудың мақсатынан және бөлімшелерінен құрайтын, оқытудың бөлімдері бойынша ұйымдастырылған. Әрбір бөлім ішіндегі бірізді ұйымдастырылған оқытудың мақсаты, оқытудың келесі деңгейі туралы ақпараттандыра отыра, педагогтарға өз жұмысын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға мүмкіндік береді.

565. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) мен және қоғам;

2) менің туған өлкем;

3) тарих беттері.

566. "Мен және қоғам" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) менің отбасым;

2) мен - баламын;

3) менің мектебім;

4) мамандықтар;

5) байланыс құралдары және көліктер.

567. "Менің туған өлкем" бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:

1) менің Отаным Қазақстан.

568. "Тарих беттері" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:

1) өнер және мәдениет;

2) тәуелсіз Қазақстан.

569. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

43-кесте

1-бөлім. Мен және қоғам
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
1.1 Мен және менің отбасым	0.1.1.1 отбасында тілектестік өзара қарым-қатынас тәрбиелеу
	0.1.1.2 отбасы мүшелерін білу және атау, отбасы мүшелерімен бірлесе күш жетерлік жұмысты атқару
	0.1.1.3 заттарды білу немесе топтастыру (ойыншықтар, ыдыс, жиһаз, көлік, киім, аяқ киім)
	0.1.1.4 қоғамдық жерлердегі жүріс-тұрыстың қарапайым ережелері туралы түсініктерін қалыптастыру
1.2 Менің мектебім	0.1.2.1 мұғалім мамандығы туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.1.2.2 мектептегі тәртіптің қарапайым ережелері туралы түсініктерінн қалыптастыру
	0.1.2.3 мектеп құрал-жабдықтары туралы түсініктерін қалыптастыру (портфель, дәптер, кітап, қалам, қарындаш, пенал, альбом, түрлі түсті қарындаштар)
	0.1.2.4 мектеп құрал-жабдықтарының мәні туралы түсініктерін қалыптастыру (кітап оқу үшін, қалам жазу үшін)
	0.1.2.5 иллюстрацияға сүйене отырып макроәлеуметтік орта туралы түсініктерін қалыптастыру: мектеп
	0.1.2.6 мұғалім мамандығына құрмет сезімін қалыптастыру
1.3 Мамандықтар	0.1.3.1 иллюстрацияға сүйене отырып, мамандықтар туралы түсініктерін қалыптастыру: жүргізуші, дәрігер,сатушы, шаштаразшы, пошташы
	0.1.3.2 сюжетті-рөлдік ойындарындағы атрибуттар (ерекше белгілер) туралы білімдерін қалыптастыру: дүкен, аурухана, шаштараз, пошта
	0.1.3.3 ойын әрекеттерінің ретін жаңғырту, ойынға сюжетті ойын элементтерін еңгізу
	0.1.3.4 ойын әрекеттерін үлгі бойынша, күрделі емес ауызша тапсырмалар бойынша орындау
	0.1.3.5 балаларды сюжетті-рөлдік ойын барысында шынайы өмірдегі жағдаяттарды және ересектердің мамандықтарын көрсетуге үйретуді жалғастыру
	0.1.3.6 ойын барысында адамдардың өзара қатынастарын жеткізе білу қабілетін қалыптастыру
	0.1.3.7 сюжетті-рөлдік ойындар барысында құрал-сайман заттарын және қосалқы жабдықтарды қолдана білуін қалыптастыру
	0.1.3.8 сюжетті рөлдік ойындар барысында ойын әрекеттерін сөйлеу тілімен қостауға ынталандыру
1.4 Байланыс құралдары және көліктер	0.1.4.1 иллюстрацияға сүйене отырып, жүру жеріне және қызметіне қарай көліктердің түрлерін ажырата білуге үйрету
	0.1.4.2 иллюстрацияға сүйене отырып, байланыс құралдарын ажыратуға үйрету (телефондар - үй, ұялы, компьютер, теледидар)
	0.1.4.3 теледидар, компьютер қарау кезінде көру арқылы қабылдауын дамыту
	0.1.4.4 телефонды қолдану кезінде есту арқылы қабылдауын дамыту

570. "Мен және менің отбасым" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) отбасы мүшелерін біледі және атайды;

2) отбасы мүшелерімен бірлесе күш жетерлік жұмысты атқара алады;

3) заттарды біледі және топтастырады (ойыншықтар, ыдыс, жиһаз, көлік, киім, аяқкиім);

4) қоғамдық жерлердегі қарапайым тәртіп ережелері туралы түсініктері бар.

571. "Менің мектебім" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) мұғалім мамандығы туралы; мектептегі тәртіп қарапайым ережелері туралы түсініктері бар;

2) мектеп құрал-жабдықтары (портфель, дәптер, кітап, қалам, қарандаш, пенал, альбом, түрлі-түсті қарандаштар), олардың мәні туралы түсініктері бар.

572. "Мамандықтар" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) ересек адамдардың еңбегі туралы; мамандықтары туралы (жүргізуші, дәрігер, сатушы, шаштаразшы, пошташы), олардың еңбек әрекеттері туралы түсініктері бар;

2) үлгі немесе педагогтың ұсынысы бойынша таныс рөлдерді орындайды;

3) ойын сюжетіне бағынады; сюжетті-рөлдік ойындарындағы атрибуттарды ажыратады (аурухана,дүкен, шаштараз, пошта).

573. "Байланыс құралдары мен көліктер" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) иллюстрацияға сүйене отырып, көлік түрлері (жердегі, ауадағы, судағы)туралы; арнайы көліктердің түрлері(жедел жәрдем, өрт сөндіру, полиция машинасы) туралы түсініктері бар;

2) телефонның (үй телефоны, ұялы телефон), компьютердің, теледидардың қызметтері туралы түсінігі бар, оларды қолданудың кейбір қарапайым ережелерін біледі.

44-кесте

2-бөлім. Менің туған өлкем
Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Менің Отаным - Қазақстан	0.2.1.1 иллюстарцияға сүйене отырып немесе педагогтің түсіндіруі бойынша жыл мезгілдерін атау немесе көрсету
	0.2.1.2 бала тұратын жердің табиғат жағдайы туралы түсінігін педагогтің көмегімен қалыптастыру
	0.2.1.3 жыл мезгілдерінің ауысымдық өзгерістері туралы түсінігін қалыптастыру (күз, қыс, көктем, жаз, олардың белгілері)
	0.2.1.4 ауа райының қалпы туралы білімдерін жетілдіру (бұлтты, күн шуақты)
	0.2.1.5 апта күндері туралы білімдерін қалыптастыру
	0.2.1.6 табиғат құбылыстары туралы білімдерін кеңейту (күннің күркіреуі, найзағай, кемпірқосақ)
	0.2.1.7 тәулік мезгілдері (таңертең, күндіз, кеш, түн), апта күндері туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.2.1.8 табиғат құбылыстарының дыбыстарын ажырата білу арқылы есту зейінділігін дамыту (жаңбырдың сіркіреуі, желдің соғуы, күннің күркіреуі аудиожазылым)

574. "Қазақстан - менің Отаным" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) иллюстрацияға сүйене отырып немесе педагогтің түсіндіруі бойынша жыл мезгілдерін атайды немесе көрсетеді (баланың сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай);

2) жыл мезгілдерінің негізгі белгілерін атайды;

3) табиғат күнтізбесінен жаңбырды, қарды, күн шуақты, бұлтты күндерді көрсетеді және сөйлеу мүмкіндіктеріне қарай атайды;

4) табиғат құбылыстарын ажыратады: күннің күркіреуі, найзағай, кемпірқосақ; тәулік мезгілдерін ажыратады (таңертең, күндіз, кеш, түн), иллюстрацияға сүйене отырып апта күндерін атайды;

5) ауа райының ағымды қалпын анықтайды: күн шуақты, жаңбырлы, бұлтты, суық, жылы;

6) аудиожазылым бойынша жаңбырдың сіркіреуі, желдің соғуы, күннің күркіреуін ажырата біледі.

45-кесте

3-бөлім. Тарих беттері
Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
3.1 Өнер және мәдениет	0.3.1.1 иллюстрация және ауызша нұсқау бойынша қазақ киіз үйінің құрылымы мен ішкі жабдықталуы туралы бастапқы түсініктерін қалыптастыру
	0.3.1.2 қазақтың ұлттық ыдыс-аяқтары туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.3.1.3 ұлттық киімдер туралытүсініктерін қалыптастыру
	0.3.1.4 қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.3.1.5 ұлттық тағамдартуралы түсініктерін қалыптастыру: бауырсақ бешбармақ, айран, наурыз көже
	0.3.1.6 қазақтың қимыл-қозғалыс ойындарынойнап үйрету: асық, арқан тарту, орамал тастау, бәйге, теңге алу, көтермек
	0.3.1.7 Қазақстан Республикасының мейрамдары (Наурыз, Тәуелсіздік күні, Қала күні, 1 мамыр, 9 мамыр) туралы түсініктерін қалыптастыру
3.2 Тәуелсіз Қазақстан	0.3.2.1 мемлекеттік рәміздер туралы білімін қалыптастыру
	0.3.2.2 қолын кеудеге қойып, қатарда түзу тұруды үйрету
	0.3.2.3 Қазақстанның Әнұранына қосылып әндету арқылы есту қабілетін дамыту
	0.3.2.4 өз елінің атауы туралы түсініктерін қалыптастыру (Қазақстан)
	0.3.2.5 Қазақстанның бас қаласы (Астана), Қазақстан Президенті туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.3.2.6 өзі тұратын қаланың атауы туралы түсініктерін қалыптастыру
	0.3.2.7 иллюстрация бойынша өзі тұратын қаланың көрікті жерлері туралы түсініктерін қалыптастыру (кинотеатлар, театрлар, парктер, мұражайлар)

575. "Өнер және мәдениет" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) қазақ киіз үйінің құрылымы мен ішкі жабдықталуы туралы түсініктері бар; қазақ халқының салт-дәстүрлері туралы түсініктері бар; ұлттық тағамдар туралы түсініктері бар; қазақтың ұлттық ыдыстары туралы түсініктері бар;

2) ересектің қолдауымен қазақтың қимыл-қозғалыс ойындарын ойнауды біледі;

3) үлкендерге және кішілерге сыйластықпен қарайды;

4) Қазақстан Республикасының мейрамдары: Наурыз, Тәуелсіздік күні, Қала күні, 1 мамыр, 9 мамыртуралы түсініктері бар.

576. "Тәуелсіз Қазақстан" бөлімшесін іске асыру бойынша күтілетін нәтижелері:

1) өз елінің атауын біледі;

2) Қазақстанның бас қаласы (Астана) туралы, Алматы - еліміздің ең ірі және өзі тұратын қаласы ретінде түсінігі бар;

3) өзі тұратын қаланың атауын біледі;

4) мемлекеттік рәміздер туралы түсінігі бар; мемлекеттік рәміздерді иллюстрациядан көрсетеді;

5) әнұранды орындайды (сөйлеу тілі мүмкіндіктеріне қарай);

6) иллюстрация бойынша өзі тұратын қаладағы көрікті жерлер(кинотеатрлар, театрлар, саябақтар, мұражайлар) туралы түсініктері бар.

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 5-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 6-қосымша

Тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарламаның мақсаты тірек-қимыл аппараты бұзылысының (бұдан әрі - ТҚАБ) дәрежесі мен балалар церебральды сал ауруының (бұдан әрі - БЦСА) көріністерін есепке ала отырып, балаларда арнайы түзету-компенсаторлы және қоғамдық-бейімді біліктер мен дағдыларды қалыптастыру; жасына сай қозғалыс дағдыларына үйрету; тірек қимыл аппараты бұзылысының алдын алуды қамтамасыз ету; шынайы өмір жағдайларына сәтті тұрмыстық, ойын және қоғамдық бейімделуіне, олардың қоғамға интеграциясына түзетуші физикалық жаттығулар және арнайы қозғалыс тәртібі көмегімен алғышарттар жасау.

3. Бағдарлама міндеттері:

1) бас, мойын, кеуде және аяқ-қолдың дұрыс бақылауын қамтамасыз ететін бойын түзеу және тепе-теңдік реакцияларын дамыту;

2) қол функциясын және заттық-манипулятивтті қызметін дамыту;

3) көру- моторлы координациясын дамыту;

4) дұрыс емес қалып пен күйді тежеу және жою;

5) екіншілік ақаулы қозғалыс стереотипінің қалыптасуының алдын алу;

6) омыртқа қисаюын тұрақтандыру; сколиоз корсетінің доғасын кішірейту;

7) бұлшық еттердің күш шыдамдылығын жоғарылату; табан мен сан бұлшық еттерін қатайту;

8) табан бірігулерін қалыптастыру;

9) дұрыс және уақытында сүйектенуіне, омыртқа бедерлерінің қалыптасуына әсер ету;

10) тыныс алу бұлшық еттерін қатайту;

11) негізгі гимнастиканың жаттығуларын жасау дағдыларын; негізгі қимылдарды қалыптастыру;

12) сапалы дағдыларды тәрбиелеу: ептілік, жылдамдық, икемділік, күш, шыдамдылық, тепе-теңдік;

13) жеке және қоғамдық гигиенаның алғашқы дағдыларын тәрбиелеу;

14) қозғалыс бағыттары жайлы білімін қалыптастыру;

15) рухани, ерік, тұлғалық қасиеттерді тәрбиелеу.

4. Бағдарлама коммуникативті дағдыларын қалыптасуына, балалардың танымдық және әлеуметтік мотивтерін білдіруге, білім алуға деген қызығушылығы мен құштарлығын дамытуға, балаларға қимыл дағдаларды меңгеруге, енжар-қайталмалыдан белсенді-өзіндік қозғалысқа ауысуын іске асыруға мүмкіндік береді.

5. Күтілетін нәтижелер сабақтар бойынша мақсаттар жүйесінде көрсетілген.

6. Бағдарлама мазмұны 3 жастан 7 жасқа дейінгі балалардың психикалық және физикалық дамуының жас кезеңдерін қамтиды:

1) екінші кіші топ - 3-4 жастағы балалар;

2) ортаңғы топ - 4-5 жастағы балалар;

3) мектепке дейінгі ересектер тобы - 5-6 жастағы балалар;

4) жалпы білім беретін мектептегі, лицейдегі, гимназиядағы мектепалды даярлық сыныбы - 6-7(8) жастағы балалар.

2-тарау. Екінші кіші топ (3-4 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

7. "Емдік дене тәрбиесі (суда немесе құрлықта)" бағдарламасының базалық мазмұны арнайы түзеу оқу қызметінде (кіші топтық) іске асырылады:

1) құрғақтағы емдік дене шынықтыру;

2) судағы емдік дене шынықтыру.

8. Мақсат: тірек-қимыл аппараты бұзылысы бар мектепке дейінгі жастағы балалардың қозғалыс мүмкіндіктерін дамыту және түзету болып табылады.

9. Міндеттері:

1) аяқ және қол буындарындағы ерікті қимылды қалыпқа келтіру;

2) тыныс алу фунциясын қалыпқа келтіру;

3) дене мүсінінің дұрыс дағдысын және табанның дұрыс орнатуын қалыптастыру;

4) координациялық бұзылыстарды түзету (білектің ұсақ моторикасы, статикалық және динамикалық тепе-теңдік, қозғалыс ырғақтылығы, кеңістікте бағдарлануы);

5) бұлшық ет-буындық сезімді жаттықтыру;

6) буындық сіресімдерді (контрактураларын) алдын алу және түзету.

2-параграф. 1-жартыжылдық

10. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) дұрыс емес қалып мен бас және аяқ-қол қалпын, жамбасты көтеруін, белді келтіруді түзету;

2) балаларға бастапқы қалыпта жатып, отырып, тұрып әр түрлі бағытқа басты бұруға үйрету;

3) қолдармен бір уақытта алға, артқа, жан-жаққа, жоғарыға, төменге қозғалыс орындауға үйрету;

4) иық алды және қол білектерін бүгу және ашуға, бір уақытта саусақтарын жұдырыққа түю және қозғалыс темпін өзгертіп ашуға үйрету;

5) көзбен бақылаумен және бақылаусыз балаларға бірінші саусағын басқаларымен қарама-қарсы қоюға үйрету;

6) бастапқы қалыпта арқасымен, ішпен, бүйірмен жатып, кезекпен тік немесе бүгілген аяқты көтеру және бүгу, ашу, сондай-ақ оларды айналдыру білігін қалыптастыру;

7) бүкіл табанын қойып, тіреуіш жанында тұрып отырып тұру білігін қалыптастыру;

8) кеудемен алға, артқа, жан-жаққа иілуге үйрету;

9) үйренген қозғалыстардың қарапайым үйлесімдерін орындау дағдысын қалыптастыру;

10) көзбен бағдарлануын, ойын формасындағы сөздік нұсқауларды (жануарлар қозғалысын салу)қолданып, педагогпен бірге жаттығулар орындауға үйрету.

11. Негізгі қозғалыстар: жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

12. Жүру:

1) бастың, кеуденің, аяқ-қолдың қалпын, табан беріктігін қалыптастыру;

2) бас пен кеуденің тігінен орнатуымен жүріп жаттығу, ауырлық күшін тірек аяғына ауыстыру, тірек емес аяғын ауыстыру, табандарын дұрыс қою, әр аяққа тіректе тұру қалпыын сақтау мүмкіндігі, екі табанға дене массасын біркелкі бөлу, қозғалыстың дұрыс бағыты мен ырғағы;

3) жүргенде қолдармен дұрыс қозғалту білігін қалыптастыру.

4) бүйірлік адыммен алға, артқа, брустарды қолдана отырып, тізені жоғарыға көтеріп, сосын байланған арқанға өту, бос арқанға - сосын қабырғада жүру дағдысын қалыптастыру;

5) дұрыс дене мүсінін қалыптастыру; қозғалыс кординациясын, тепе-теңдік сезімін дамыту;

6) кеңістікте бағдарлану білігін қалыптастыру;

7) қозғалу дағдысын, аяқ-қолдың, кеуденің қозғалыс координациясын дамыту;

8) тыныс алу функциясын дамыту.

13. Жүгіру:

1) бас пен кеуде қалпын қалыптастыру: мойын және арқа бұлшық еттері қатаймайды; бас омыртқамен бір сызық бойында, аяқ пен қол сәйкес қимылдары;

2) белгілі бір тапсырмаларды орындаумен жүгіру дағдысын қалыптастыру: бір-бірінің артынан, арақашықтық сақтай отырып, бағытты өзгертіп, шеңбер бойынша, тоқтап, заттардан өтіп, алаңның бір жағынан екінші жағына жүгіру;

3) жеңіл және жылдам, баяу және ауыр қозғалыстар бейнесін жасай алуға үйрету;

4) дұрыс мүсін дағдысын бекіту;

5) көлденең (еңбектеу) және тігінен қалыпта қарапайым қозғалыстар дағдысын дамыту;

6) кеңістікте бағдарлану білігін дамыту.

14. Секірулер:

1) кеудені еңкейту мен түзеумен ырғақты отырып тұру дағдысын Кеудені еңкейту мен тіктеумен ырғақты отырып тұру дағдысынн істеу.Отырып тұру көлемін үлкейту үшін саусақтар астына бір жұмсақ зат салуға болады, бірақ

15 градустан артық емес болады;

2) бір аяқтан екінші аяққа секіру дағдысынқалыптастыру (тірекке сүйеніп тұрып),екі аяқта секіру,тереңдікте (10-15 см биіктіктен);

3) негізгі қозғалыстарды дамыту:жүру, жүгіру, секіру, реакция жылдамдығы;

4) кеңістікте бағдарлану білігін қалыптастыру;

5) қозғалыс үйлесімдігінің дағдыларын, тепе-теңдік сезімін жаттықтыру.

15. Лақтыру, қағып алу:

1) белгілі бір орынға дейін доптарды апару дағдысын, қолдың итеру функциясын, көру-моторлы үйлесімділігін дамыту;

2) отыру қалпында допты бір-біріне (1-1,5 м) лақтыру, (әр түрлі заттар көмегімен (валиктер, құмы бар қапшықтар) әр түрлі құралдар көмегімен аяқтың дұрыс қалпын қабылдау;

3) бастапқы қалыпты дұрыс қабылдау білігін қалыптастыру; үлкен үрленбелі допқа арқасымен сүйеніп, бір балалар отырады, басқаларына аяқтарын дұрыс қалыпта ұстау талап етіледі;

4) доптарды қақпаға апару, кеудесінен екі қолмен допты, екі қолымен жоғарыға, төменге еденге (жерге) лақтыру, допты қағып алу;

5) көлденең нысанаға, алысқа лақтыру, оң және сол қолмен тігінен орналасқан нысанаға лақтыру;

6) қозғалыс координациясын дамыту;

7) доппен ойнауда әр түрлі тәсілдерге үйрету;

8) баланың тігінен және көлденең қалпында түрлі қозғалыстарды жаттықтыру, жан-жақты қозғалыс координациясын дамыту;

9) кеңістікте бағдарлана алу білігін дамыту;

10) тепе-теңдік ұстай алуға үйрету.

16. Еңбектеу, өрмелеу:

1) аяқ пен қолдың үйлесімді қозғалысын түсінуін қалыптастыру;

2) бастың дұрыс қалпын қабылдау білігіне үйрету;

3) алға оң аяғын шығарғанда - сол қолын шығаруды, басын сәл солға бұру білігін дамыту. Алға сол аяғын шығарғанда - оң қолын шығарып, басын сәл оңға бұру;

4) үлкен саусақ қатысымен гимнастикалық қабырғаның кермесін қармау функциясын тәрбиелеу;

5) 2-3 м арақашықтыққа тік бағытта, қойылған заттар арасымен; еденге қойылған тақтай бойынша; биіктігі 50 см арқан астымен; бөрене арқылы, еңіс тақтай бойынша еңбектеу; еңіс баспалдаққа өрмелеу (ТҚАБ балаларға), гимнастикалық қабырғаға міну және түсу (ққолдың қармау функциясы бұзылған балалар жаттығуды нұсқаушы және тәрбиешімен бірге орындайды) дағдыларын қалыптастыру.

17. Тепе-теңдік:

1) әр түрлі бастапқы қалыпта: отырып, еңбектеу қалпында, тұрып, аяқтар табан еніндей; аяқтар қадамда, баспен түрлі қозғалыстарда, сондай-ақ кеуденің иілуімен және бұрылуында тұрақтылығын қалыптастыру;

2) жүріс дағдысын қалыптастыру: тепе-теңдікті жаттықтыру мақсатында екі аяқпен, бір аяқта, аяқ ұшында, жіңішке жолмен, бөренеде, еңіс тақтайда (10-20 см.) тұрғандағы тірек аймағының көлемін біртіндеп азайтады; 8 см арақашықтықта қойылған тақтай бойынша жүру, екі аяқта, бір аяқта, аяқ ұшымен тұру, бір-бірінен арақашықта қойылған тақтайлармен жүру;

3) ірі және ұсақ бұлшық ет топтарындағы қозғалыс жылдамдығын және координациясын дамыту, денені дұрыс қалыпта ұстауын (дұрыс мүсінді) қалыптастыру.

18. Қайта сапқа тұру:

1) кеңістікте бағдарлану білігін қалыптастыру, тежелу реакцияларын жақсарту;

2) шеңбер бойыншааздаған топпен және бүкіл топпен қатарға тұру дағдысынқалыптастыру;

3) негізгі қозғалыстарды дамыту: жүріс, жүгіру, секіру, қатарға тұру элементтері;

4) реакция жылдамдығын, орында бағдарлана алу білігін жаттықтыру;

5) көзбен шамалау дағдыларын, түстерді айыруын дамыту.

19. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау (жеңіл және орташа дәрежедегі БЦСА бар балаларға арналған):қарапайым дағдыларға үйрету: шанаға өзі отыру, биік емес төбешіктен сырғанау, төбешікке шанасыз көтерілу;шанада отыру, артқа шалқая отырып, екі қолмен жіпті ұстап, оны алдынан тарта отыру;

2) велосипедпен жүру (жеңіл және орташа дәрежедегі БЦСА бар балаларға арналған): табан тіреуін, аяқтардағы бұлшық ет күшін дамыту, қолдың қармау функциясын жаттықтыру;

3) бойын тіктеу, тепе-теңдік реакцияларын және қозғалыс координациясын, рөлді ұстауын қалыптастыру, кезекпен біресе бір аяғымен, біресе екінші аяғымен педальды жай басуға үйрету. Гемипарез жағдайында табан және білек бекітіледі.

20. Судағы емдік дене шынықтыру.

1) жүзуге дайындалу;

2) БЦСА бар балалардың бұлшықет тонусы максималды төмендеуі және қозғалыс үйлесімдігін жақсартуға жету үшін +29...32ҮС су температурасында үйрету;

3) суға кіру және ішінде болу дағдысын қалыптастыру.

21. Күтілетін нәтижелер:

1) бұлшық ет-буындық сезім қалыптасқан;

2) аяқ пен қолдың буындарындағы өзінің қозғалыстарын бөлшектеп басқара алады;

3) жаттығуларды орындау кезінде тыныс алуын басқара алады;

4) дене мүсіні дұрыс және табандарды дұрыс қою дағдысына ие;

5) коордиацияланған білік дағдысына ие: білектің ұсақ моторикасы, статикалық және динамикалық тепе-теңдікті, қозғалыс ырғақтылығын, кеңістікте бағдарлануы;

6) буындық сіресімн түзету мен алдын алуға жаттығулар жасай алады;

7) биік емес төбешіктен сырғанай алады, бір-бірін тербете алады;

8) велосипедте отырып тепе-теңдік сақтай алады және педальдарды жай баса алады.

3-параграф. 2 жартыжылдық

22. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) бастың және аяқ-қолдың дұрыс емес қалпын түзету, аяқтың қалпының өзгеруі мен табанды көтеруден аулақ болу;

2) қолды жоғарыға көтеру, жан-жаққа жіберу, алдынан, артынан, басынан жоғары, қолдарының бір бірінен затты ауыстыру, алдынан, басынан жоғары, арқасынан шапалақтау;

3) бір-біріне басынан жоғары допты бере алуға артқа және алға, арқасымен жатып велосипедтегі жүріс секілді, екі аяғын жоғарыға бір уақытта көтеруге, тұру қалпында алға, солға, оңға еңкеюге, арқадан іш жағына және керісінше ауысуға үйрету;

4) жартылай отырып тұру (2- 3 рет), қолды алға қойып, қолын тізеге сүйеп отырып тұру білігін қалыптастыру. Егер жамбас буындармен мәселелер болса, терең отырып тұрудан аулақ болу (шығу, таю), тек сан биіктігіне; тізесін бүгіп, аяқтарын кезекпен көтеру.

23. Негізгі қозғалыстар: жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

24. Жүру:

1) дұрыс және үнемді қозғалыстарын қалыптастыру;

2) жүрген кезде басын төмен түсірмеу және төменге аяқтарына және сол уақытта оны артқа шалқайтпау білігіне үйрету;

3) белгілі бір тапсырмаларды орындағанда: қатарддан біреуден, жұппен, тізесін жоғарыға көтеріп еркін жүру дағдысын қалыптастыру;

4) интервал сақтай отырып, бағытын өзгертіп, шеңбер бойында, жіпті ұстап, тоқтаумен, отырып тұрумен, бұрылыспен, "жылан" секілді, заттарды айналып өтіп, төбешікке және төбешіктен аяқ пен қолдың қозғалысын үйлестіру білігін дамыту;

5) баяулатып және темпін жылдамдатып қозғалу дағдысына үйрету, ырғақ сезімін, ойын бойынша басқа серіктерімен қозғалыс сәйкестігін дамыту;

6) тежелу реакцияларын жаттықтыру;

7) дұрыс дене мүсінін қалыптастыру;

8) омыртқаның бұлшық еттік корсетін қатайту; тепе-теңдік сезімін, ептілікті дамыту.

25. Жүгіру:

1) бас пен кеуде қалпын мойын және арқа бұлшық еттерінің зорлануынсыз қалыптастыру; бас омыртқамен бір сызық бойында, аяқ пен қол сәйкес қимылдары);

2) жүгіру дағдысын (5 тен - 10 метрге дейін), әртүрлі бағытта, жылдам, үздіксіз баяу темпте (40-50 сек. ішінде) қалыптастыру;

3) орын ауыстырудың қарапайым дағдыларын дамыту;

4) кеуде мен аяқ-қолдың бұлшық еттерін қатайту;

5) кеңістікте бағдарлану білігі;

6) қозғалыс координациясын, ептілікті дамыту.

26. Секіру:

1) қозғалыстар координациясы мен бұлшық еттің сәйкес жұмыстарын дамыту;

2) бір аяқтан екінші аяққа секіру дағдысын қалыптастыру (тірекке сүйеніп),екі аяқта секіру (аяқтар бірге - аяқтар бөлек), тереңге секіру (15- 20 см. биіктігінен);

3) аяқ-қолдың, кеуденің қозғалыс координациясын дамыту;

4) тыныс алу функциясын жақсарту;

5) ептілік, реакция және қозғалыстың жылдамдығын, көру және есту анализаторының координациясы, табандардың байланыс-бұлшық ет аппаратын қатайту;

6) дұрыс дене мүсінін қалыптастыру.

27. Лақтыру, қағып алу:

1) қолдың итеру функциясын, көру-моторлы координациясын дамыту;

2) заттарды дұрыс ұстауын, лақтырудың сапасы мен күшін, бағытын бақылау білігіне үйрету;

3) көлденең нысанаға, алысқа лақтыру, оң және сол қолмен тігінен нысанаға лақтыру, 0,5-1 м арақашықтыққа допты, екі қолмен арқаннан үлкен допты, торды (гемипарез жағдайында нұсқаушы немесе тәрбиеші әлсізденген қолмен жаттығу орындауға көмектеседі), лақтыру дағдысын қалыптастыру;

4) қозғалыс координациясын,оның ішінде білек пен қол саусақтарының, кеңістікте бағдарлану білігін дамыту;

5) доппен ойында түрлі тәсілдерге үйрету;

6) қырағылықты, көзбен шамалауын дамыту.

28. Еңбектеу, өрмелеу:

1) ашық білектер мен тізеге сүйене отырып, қалыпты дұрыс ұстау қабілетін қалыптастыру;

2) тепе-теңдік реакциясын, бір аяққа немесе қолға және басқасына сүйені тұрып, дене салмағын ауыстыра алуын жаттықтыру;

3) бастың дұрыс қалпын қалыптастыру;

4) ауырлық күшін ауыстару білігін, тепе-теңдікті сақтау мен аяқ-қол қозғалысын дамыту.

5) контрротацияны қалыптастыру - бір уақытта иықты бір жаққа, ал жамбасты басқа жаққа бұру;

6) еденде тігінен орналасқан, құрсау шеңберге кіру дағдысын, гимнастикалық қабырғаға міну және одан керісінше түсуін қалыптастыру (үлкен саусақпен қоса (үлкен саусақ қалпын түзету үшін, үлкен саусақты бағыттап тұратын, арнайы шиналар қолданылады), гимнастикалық қабырға таяқашаларын ұстау функцияларын тәрбиелеу);

7) қозғалыс координацияларын дамыту;

8) аяқ пен кеуденің бұлшық ет-байланыс аппартын қатайту;

9) реакция жылдамдығын, жылдамдықты, қозғалыс ептілігін, кеңістікте бағдарлана алу білігін жаттықтыру;

10) көлденең қалыпта қозғалыстарды (еңбектеу, еңбектеп кіру), ептілікті, қозғалыс координациясын дамыту;

11) іштің, арқа, омыртқаның бұлшық ет корсетін, аяқ-қол бұлшық еттерін қатайту.

29. Тепе-теңдік:

1) соның негізінде ерікті қозғалыстарға бақылау қалыптасатын, бұлшық еттік сезімдерін дамыту;

2) тік жолда, таяқта, жіп бойынша жүргенде тепе-теңдік сақтау дағдысын қалыптастыру. Құлау қорқынышының пайда болуына жол бермеу.

30. Қайта қатарға тұру:

1) қатарға тұру, қатарда, шеңберде өзінің орнын табу (көріп бағдарлану бойынша) дағдыларын қалыптастыру;

2) көріп есте сақтау, зейінін дамыту;

3) тежелу реакцияларын жақсарту.

31. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау: қарапайым дағдыларға үйрету: өзі шанаға отыруын, биік емес төбешіктен сырғанау, төбешікке шанамен шығу; шанада отырып, алдынан тарта отырып және сәл артқа шалқая отырып, екі қолмен жіпті ұстау; шанада отырып, алдына сәл тартып және аздап артқа шалқайып екі қолмен жіпті ұстау;

2) велосипедпен жүру:төртбасты бұлшық етті, бел бұлшық еттерін және тобық бұлшық еттерін дамыту, кеуде тепе-теңдігін қалыптандыру;үш дөңгелекті велосипедте жүру дағдысын жақсарту.

32. Судағы емдік дене тәрбиесі:

1) жүзуге дайындалу: судағы өзіне сенім сезімін дамыту;

2) барлық мүмкін бұрылыстарға, арқадағы қалыптан отыру немесе тұру қалпына ауысуды, арқадан бүйірге, ішіне және керісінше бұрылуды үйрету;

3) суға кіру және ішінде болу, суда ойнау дағдыларын қалыптастыру.

33. Өзіндік қозғалыстық белсенділік.

1) әр түрлі қозғалыс дағдыларын бекіту, бұлшық ет күшін, ептілікті, жылдамдықты дамыту;

2) өзіндік қозғалыс қызметіне, дене шынықтыру құралы және жабдығы барын қолдануға қызығушылығын жоғарылату.

34. Күтілетін нәтижелер:

1) нұсқаушының сөздік нұсқауы және белгісі бойынша қозғалыстар жасайды;

2) дұрыс тыныс алу жайлы түсінікке ие болады;

3) жүріс кезінде аяқты дұрыс қоя алады, табан бірігуін қалыптастыратын, табан бұлшық еттер бекіген;

4) негізгі түзету жаттығууларын орындау техникасын ммеңгере алады;

5) биік емес төбешіктен шанамен сырғанайды; басқа балаларды сырғанатады;

6) үш дөңгелекті велосипедте жүріп үйренеді;

7) суға түседі, суда ойнайды.

3-тарау. Орта топ (4-5 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

35. Мақсат: түзету физикалық жаттығулар мен арнайы қозғалыс тәртібі көмегімен шынайы өмір жағдайларына ойын, тұрмыстық сәтті бейімделуіне, олардың қоғамдаға араласуына алғышарттар жасау болып табылады.

36. Міндеттер:

1) негізгі қозғалыстарды қалыптастыру үшін бұлшық еттерді қатайту және дамыту;

2) қозғалыста бастапқы кеңістіктік бағдарлануын дамыту;

3) нұсқаушының сөздік нұсқауы немесе белгісі бойынша ерікті қозғалысты бастау мен аяқтауға үйрету;

4) қол білігін, қозғалыс дағдыларын, сенсорлы функцияларды дамыту;

5) өзіндік қозғалыс белсенділігін дамыту;

6) контрактуралардың алдын-алу және түзету;

7) физикалық жаттығуларды орындауға қызығушылығын тәрбиелеу.

2-параграф. 1-жартыжылдық

37. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) бастың асимметриялы қозғалысын, жамбас және тізелік буындардағы аяқтың бүгілуін, жамбасты көтеру, белді қозғалысқа келтіруін түзету;

2) басты көтеру мен ию дағдыларын қалыптастыру;

3) қолдарды алға, жан- жаққа, жоғарыға көтеру (нұсқаушы жаттығуларды орындауда шынтақ буындарын қолдай отырып көмектеседі);

4) тұру қалпынан , білекте бүгілген, қолдарын арқаға бағыттау;

5) арқада жатып жан- жаққа бұрылулар;

6) аяқтың ұшына саусақты тигізіп, алға еңкею;

7) аяқты кезекпен өкшеге, ұшына қойып, аяқты көтеру. Қолды белге қойып, алға, жан- жаққа жартылай отырып тұру (4-5 рет).

38. Құрлықтағы негізгі қозғалыстар: жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

39. Жүру:

1) жұрыс бас қалпымен дұрыс және үнемді қозғалыстарды қалыптастыру (басты түсірмеу және артқа шалқайту);

2) сапта біреуден; жүгірумен кезектестіріп;

3) басқа қозғалыстармен кезектестіріп жүру дағдысын қалыптастыру;

4) өкшеде;

5) қол және аяқ қимыл үйлесімділігін дамыту;

6) табанның ішкі бетінде, аяқ ұшында (диагнозға байланысты жеке мөлшерлеу);

7) ізді жол бойынша;

8) әр түрлі заттарды аттаумен, ойлы-қырлы тақтайшамен;

9) арқанды жолмен;

10) топпен тік бағытта; шеңбер бойынша, қозғалыс бағытын өзгертумен бір-бірден сапта; белгі бойынша тоқтаумен; жүгіруге өту және керісінше; аяқ пен қолдың қозғалыс координациясын дамыту;

11) табандардың байланыс-бұлшық ет аппаратын қатайту;

12) дұрыс дене мүсінін қалыптастыру.

40. Жүгіру:

1) үлкен және ұсақ бұлшық ет топтарындағы қозғалыстың жылдамдығы мен координациясын дамыту;

2) дұрыс дене мүсінін қалыптастыру;

3) зейінді жаттықтыру;

4) көру және есту анализаторының функциясын, олардың кеуде мен аяқ- қол қозғалыстарымен координациясын жақсарту;

5) белгілі бір тапсырмаларды орындауда жүгіру дағдысын қалыптастыру: қарапайым жүгіру, шұлықпен; тізені жоғарыға көтеріп, тар және кең қадамдармен, қатарда біреуден, жұппен, әр түрлі бағытта жүгіру; баяулатқан және жылдамдатқан темппен, жетекшіні ауыстырып жүгіру. Баяу темпте 1-1,5 минут ішінде үздіксіз жүгіру, 30-40 метрге орташа жылдамдықпен жүріспен кезектестіріп жүгіру.

41. Секіру:

1) табанның байланыс- бұлшық ет аппаратын қатайту; оның бірігуін қалыптастыру;

2) ырғақ сезімін дамыту;

3) бұлшық ет және қозғалыс координациясының сай жұмыстарын қалыптастыру;

4) 1-2 метр арақашықтыққа алға жылжып, екі аяқта, екі аяқта секіруді жаттықтыру жүріспен кезектестіріп 5 секіру 2-3 реттен; оңға, солға сақтандырғышпен бұрылумен орында; баланың қолы жететін деңгейде, жоғарыға орнынан затқа тиюмен; ұзындыққа орнынан, 1-2 сызықтан кейін (сызықтардың арақашықтығы 30-40 см), 10-15 см биіктіктен; бір аяқта секіру.

42. Лақтыру, қағып алу:

1) көру моторлы координациясын, қолдың итеру функциясын дамыту;

2) лақтыру сапасын және күшін, бағытты сақтаумен затты дұрыс қармауды қалыптастыру;

3) қозғалыс нақтылығы мен ырғақтылығын, ептілікті дамыту;

4) ұсақ және ірі бұлшық ет топтарындағы қозғалыс координациясын, реакция жылдамдығын дамыту;

5) табиғи қозғалыстардың оңтайлы дағдысын жаттықтыру;

6) допты, құрсау шеңберді бір-біріне заттар арасынан сырғанату; допты бір-біріне астынан лақтыру және оны қағып алу 1,5 м арақашықтықта, оны екі қолмен басынан кедергі арқылы 1 м арақашықтықтан лақтыру дағдысын қалыптастыру;

7) допты жоғарыға лақтыру және оны екі қолмен қағып алу. Ұзаққа заттарды лақтыру. Оң және сол қолмен көлденең нысанаға 1-1,5 м арақашықтықта; 1 м арақашықтықтан тігінен нысанаға нысана орталығының биіктігі 1,5 м лақтыру; кеңістікте бағдарлану білігін дамыту,оппен ойнауда түрлі тәсілдерге үйрету;

8) көзбен шамалауды, қырағылықты дамыту.

43. Еңбектеу, өрмелеу:

1) бастың дұрыс қалпымен, аяқ пен қолдың координацияланған қозғалысына үйрету;

2) үлкен және сұқ саусақтар қатысымен қармау функциясын қалыптастыру.

3) 6 метрге дейінгі арақашықтықта заттар арасында тікелей; көлденең тақтайда, орындықта;

4) түзету жоллағында, алақан мен табанға сүйене отырып, аяқ және қолмен; еңбектеу дағдысын қалыптастыру;

5) оң және сол бүйірмен алға 50 см биіктікке көтерілген, арқан астына еңбектеу. Құрсау шеңберге кіру. Жоғары-төмен кезектескен қадаммен гимнастикалық қабырғада өрмелеу. Қолмен тартылып, ішпен гимнастикалық орындықты еңбектеу. Бөренеден, гимнастикалық орындықтан секіру. Гимнастикалық қабырғаға жоғары-төмен кезектескен қадаммен өрмелеу, оңға, солға аралықтан аралыққа өту.

44. Тепе-теңдік:

1) дененің тұрақты қалпын қалыптастыру;

2) ұсақ және ірі бұлшық ет топтарындағы қозғалыс координациясын дамыту;

3) реакция жылдамдығын жаттықтыру;

4) тепе-теңдік сезімін, кеңістікте бағдарлана алуын дамыту;

5) сызықтар арасындаарақашықтық 20 см, сызық, арқан, тақтай, гимнастикалық орындық, бөрене бойынша жүру;

6) қол жоғарыда, аяқ ұшында тұрып, қол белде, бір аяқта тұрып (нұсқаушы сақтандыруымен), қолдар ерікті (жеке) екі жаққа айналуда тепе-теңдік сақтау;

7) кедір-бұдырлы тақтайда, жоғарыға және төменге еңіс тақтаймен ені 25-30 см, биіктігі 30- 35 см жүру;

8) еденнен 10- 15 см жоғарылатылған, баспалдақ тақтайшасынан; бір-бірінен түрлі қол қалпымен арақашықтықта қойылған, баспа шарлардан аттау.

45. Сапқа тұру, сапқа қайта тұру:

1) кеңістікте бағдарлау білігін қалыптастыру, тежелу реакцияларын жақсарту;

2) қатарға бір-бірден; бөлімдерге екіден, үштен қатарға тұру; бағыт бойынша түзелу дағдыларын қалыптастыру.

46. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар:

1) қозғалыстың дұрыс ырғағын жасауға үйрету;

2) берілген ырғақта, отырып немесе жатып, қолмен және аяқпен еркін қозғалыстарды;

3) әр түрлі темпте музыкалық сүйемелдеумен сәйкес таныс физикалық жаттығуларды орындау білігін қалыптастыру.

47. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау: дағдыларға үйрету: төбешіктен сырғанау; бір-бірін сырғанату; шанамен төбешікке көтерілу, одан түсіп келе жатқанда тежелу; мұз жолдармен сырғанау;

2) велосипедпен, өздігінен сырғанайтын құралмен (самокатпен) жүру; табанның байланыс-бұлшық ет аппаратын қатайту; сирақ-табан буындары және табан буындары мен аяқ саусақтарының қозғалыс амплитудасын үлкейту; дұрыс дене мүсінін қалыптастыру; қозғалыс координациясын, тепе-теңдік сезімін дамыту; кеңістікте бағдарлана алу білігі; батылдыққа тәрбиелеу; екі дөңгелекті және үш дөңгелекті велосипедтерде, самокатта (ТҚАБ бар балаларға) жүруге; оңға, солға бұрылыс жасауға үйрету. Гемипарезде табан және білек фиксацияланады.

48. Судағы емдік дене тәрбиесі:

1) жүзуге дайындалу:баланы жауырынынан жеңіл сүйемелдеп арқамен сырғанауға үйрету;

2) гиперкинетикалық БЦСА бар балаларға суда жатып 2-3 минут бұлшық ет тонусын босаңсыту жаттығуларына үйрету;

3) суға кіру және ішінде болу, суда ойнау білігін қалыптастыру, су шашырауына үйрету;

4) суда отырып, аяқтарымен жоғарыға және төменге қозғалтуды;

5) орындау (ТҚАБ балалар үшін), ерікті тәсілмен жүзуге тырысу.

49. Спорттық ойындар элементтері:

1) кегель ойыны: дұрыс қалыпта тұрып, допты лақтыру. 1-1,5 м қашықтықтан кегельді қағып жіберу;

2) футбол: берілген бағытта допты айналдырып жіберу. Бір-біріне аяқпен допты беру білігі.

50. Өзіндік қозғалыстық белсенділік:

1) балалардың доппен ойынын ынталандыру, дене шынықтыру құралдарын, жабдықтарды, спорттық және қозғалмалы ойындарға арналған атрибуттарды қолдануға ниеттендіру;

2) балаларды педагогпен бірге жаттығуларды орындауға жұмылдыру, қозғалыс талап ететін ойындарға қатысу қызығушылығын ояту;

3) ауа райы жағдайын ескере отырып, балалардың ауадағы қозғалыс қызметіне жағдай жасау.

51. Күтілетін нәтижелер:

1) физикалық жаттығуларды орындауға қызығушылық көрсетеді;

2) қимылды ойындардың ережесін орындайды;

3) әр түрлі тапсырмаларды орындаумен бір-бірден сапқа тұра алады;

4) екіден, үштен бөлімдерге қайта тұра алады;

5) спортық ойындар мен спорттық жаттығуларрдың алғашқы техникаға ие болады.

3-параграф. 2-жартыжылдық

52. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) кеңістікте өзінің денесінің қалпын түсіну;

2) тыныштық кезінде, көлденең, тігінен, ілгері қалыпта денені ұстауды қалыптастыру;

3) шынтақ буындарын бүкпей, саусақтар ашық болғанда, алақанды жоғарыға бұруға үйрету;

4) қолды жан-жаққа жібере және төмен түсіре, оны бас артына қоюға, жоғары жақ арқылы қолды көтеруге;

5) таяқты (құрсау шеңберді) жоғарыға көтеру, иық артына түсіру;қолды жұму және ашуға, қолдың бастапқы қалпынан алдан, жан-жаққа қол білектерін айналдыруға үйрету;

6) отырып тіреумен аяқты көтеру, бүгу және жазу, оларды еденгетүсіру, бір уақытта аяқтарды бүгіп, жазып, тік аяқтарды көтеру және түсіру, қолда жоғарыға қарай затты ұстап, арқадан қарынға бұрылу, ішімен жатып, алға созылған қолды көтеруін қалыптастыру;

7) тізеден бүгілген аяқты көтеруге, еденге аяқ ұшын, өкшесін таяққа тіреп, таяқ бойынша жүру;

8) аяқ саусақтарымен жіпті жинау, бір орыннан екінші орынға құмы бар қапшықты ауыстыру, аяқ өкшесімен айналуға үйрету.

53. Негізгі қозғалыстар:жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

54. Жүру:

1) қатар бойынша бір-бірден, екіден; аяқ ұшымен, өкшемен, табанның сыртқы жағымен жүру, тізені жоғарыға көтеріп, кең және тар қадамдармен;

2) қозғалыс бағытын өзгертумен, "жылан сияқты", бет-бетімен, алға, жан-жаққа бүйірлік қадаммен;

3) жүгірумен, секірумен ауыстырып, темпті, бағытты өзгертумен, белгі бойынша тоқтаумен жүру дағдыларын қалыптастыру.

55. Жүгіру:

1) кеуде мен бас қалпын қалыптастыру (иықтар аздап алға иілген, бас омыртқамен бір сызық бойында);

2) тізені жоғарыға көтерімен, аяқ ұшымен, тар және кең қадамдармен, қатарда бір-бірден және жұппен, әр түрлі бағыттарды, бет-бетімен;

3) темпті баяулату мен жылдамдатумен;

4) жетекшіні өзгертумен жүгіруге үйрету;

5) баяу темпте үздіксіз жүгіру, 50- 60 м жүгіру, 5 метрден 3 рет қайталамалы жүгіру;

6) жүгірудің біркелкілік (ырғақтық) сезімін дамыту;

7) әр түрлі бағытта жүгіру, қағып алумен жүгіру.

56. Секіру:

1) қозғалыс координациясын дамыту, аяқтың және жамбастың бұлшық етін қатайту.

2) орында екі аяқпен, алға жылжумен, орында солға, оңға бұрылумен, орында аяқтар бірге, аяқтарды ашып, бір аяқты алға, екіншісін артқа қойып (сақтандырумен) секіруге үйрету;

3) орыннан жоғарыға, баланың қолына жоғарыға ілінген, затқа қолын тигізіп; 2- 3 заттан кезекпен; 20- 25 см, (БЦСА бар балаларға бұл жас кезеңінде секіру жаттығулары жас алмайды, себебі табанның бұлшық ет-байланыстық аппараты тым әлсіз) биіктіктен; ұзындығы 40 сантиметрден кем емес орыннан, 4-5 сызықтан сызықтар арасындағы арақашықтық 40 см, секіруге үйрету, бір аяқта секіру (сүйенішті ұстап), қысқа скакалкамен секіру (ТҚАБ балаларға арналған).

57. Лақтыру, қағып алу:

1) қозғалыс координациясын (оның ішінде ол білектері мен саусақтары), кеңістікте бағадарлана алуындамыту, доппен ойнауда түрлі тәсілдерге үйрету;

2) білектер мен саусақтардың дұрыс қалпына назарын аудара отырып, әр түрлі өлшемдер мен формадағы заттарды алу, оларды ұстап тұру және екі және бір қолмен алып жүру білігіне үйрету;

3) допты, құрсау шеңберді айналдыруға; бір-біріне төменнен допты лақтыру, бас жақтан және оны қағып алу, басынан жоғары екі қолмен допты және бір қолмен кедергіден лақтыру 2 м қашықтықтан, допты жоғарыға, жерге лақтыру және оны екі қолмен қағып алу, допты жерге ұруға үйрету;

4) затты алысқа лақтыру 2 - 3,5 м кем емес;

5) оң және сол қолмен көлденең нысанаға лақтыру2 м. арақашықтықтан, 1,5 м арақашықтықтан тігінен орналасқан нысанаға (нысана ортасының биіктігі 1,5 м) лақтыру білігін қалыптастыру.

58. Еңбектеу, өрмелеу:

1) көлденең және еңіс орындықта еңбектеуге;

2) қолмен тартылып, қарынмен гимнастикалық орындықта еңбектеуге;

3) алақан мен өкшеге сүйене отырып еңбектеуге (қозғалыс бағытын жоғалтатындарға, қол мен қарама- қарсы аяқты алға шығаруда қиналатындарға нұсқаушшы көмектеседі) үйрету;

4) 50 см. биіктікке көтерілген жіп, доға, таяқ астына алға сол және оң бүйірімен кіре алуын;

5) бөренеден, гимнастикалық орындықтан аттауын қалыптастыру;

6) кезектескен қадаммен гимнастикалық қабырғаға жоғары- төмен өрмелеу, аралықтан оң, сол жақ аралыққа өту (қолдың қармау функциясы бұзылған балалар жаттығуды нұсқаушымен және тәрбиешімен бірге орындайды).

59. Тепе- теңдік:

1) сызықтар арасында жүру (арақашықтық 20-25 см), сызықтар, жіп, тақтай бойынша, гимнастикалық орындықта, бөренеді кедір- бұдырлы тақтайда жүру;

2) еңіс тақтайда жоғары және төмен жүру және жүгіру дағдысын қалыптастыру;

3) бір-бірінен түрлі қашықтықта қойылған, 5- 6 баспа доптардан, әр түрлі қол қалпымен, кезекпен аттау;

4) ептілікті, тепе- теңдік сезімін, көру және есту анаализаторларының координациясын, жүйке процесстерінің сергектігін, зейін тұрақтылығын қалыптастыру;

5) тәртіпке тәрбиелеу;

6) табанның бұлшық ет- байланыс аппаратын қатайту;

7) дұрыс мүсінді қалыптастыру.

60. Сапқа тұру, сапқа қайта тұру:

1) ұйымдасқан қозғалыста кеңістік түсініктерін қалыптастыру;

2) бағанда, сапта, шеңберде бір- бірден тұруға үйрету;

3) екіден, үштен бөлімдерге тұру, бағдар бойынша түзелуін; оңға, солға, айналып бұрылулар; ашу және жабу білігін қалыптастыру;

4) көру, есту, моторлы анализаторларын;

5) кеңістікте бағдарлану білігіін дамыту.

61. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар:

1) музыкалық сүйемелдеуге сәйкес әр түрлі темпте таныс физикалық жаттығуларды орындау;

2) ырғақ сезімін, икемділікті, қозғалыс координациясын дамыту;

3) аяққа арнайы жаттығуларға үйрету, алдымен отырып сосын сүйеніш жанында тұрып, кейбір балалар өз мүмкіндіктерінше үйренеді және қозғалыстарды меңгеруді сүйенішсіз тұрып орындайды.

62. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау:дағдыларға үйрету: төбешіктен сырғанау, бір- бірін сырғанату, шанамен төбешікке көтерілу, одан түскенде тежеу, мұз жолдарда өзі сырғанау;

2) велосипед, самокат тебу: табанның бұлшық ет- байланыс аппаратын қатайту, табан-сирақ буындарында және табан мен аяқ буындарының қозғалыс амплитудасын үлкейту, дұрыс мүсінді қалыптастыру, қозғалыс координациясын, тепе-теңдік сезімін, кеңістікте бағдарлана алуын дамыту, батылдыққа тәрбиелеу, екі дөңгелекті велосипедте және самокатта жүруді (ТҚАБ балаларға),оңға, солға бұрылыстар жасауға үйрету. Гемипарез жағдайында табан және білектер бекіітіледі.

63. Судағы емдік дене шынықтыру:

1) жүзуге дайындалу. Гиперкинетикалық БЦСА түрі бар балаларға суда жатып белгілі бір уақытта (2-3 минут) бұлшық ет тонусын босаңсыту үшін жаттығулар үйрету;

2) суға кіру және болу, суда ойнау, су шашырауына үйрету;

3) суда отырып, аяғымен жоғарыға және төменге қозғалыстар жасау;

4) суда отырып иекке дейін, көзге дейін кіру, ішінде болу, судан шығу білігін қалыптастыру.

64. Спорттық ойындар элементтері:

1) кегель:әр түрлі жағдайда қойылған кегельдерге, дұрыс бастапқы қалыпта допты лақтыру;

2) футбол:берілген бағытта допты айналдырып жүру, допты қақапаларға кіргізу.

65. Өзіндік қозғалыс белсенділігі:

1) доптармен, құрсау шеңбермен, ойыншықтармен балалардың ойынын көтермелеу, дене шынықтыру құралын, жабдығын, спорттық және қозғалмалы ойындарға арналған атрибуттарды қолдануға қызығушылығын ояту;

2) жаттығуларды педагогпен бірге орындауға, қозғалмалы ойындарға қатысу қызығушылығын ынталандыру.

66. Күтілетін нәтижелер:

1) негізгі қозғалыстарды қалыптастыруға бұлшық еттер қатайған (жүру, өрмелеу және еңбектеу, көріп бақылаумен және үлкен саусақты басқаларына қарама-қарсы қойып затты лақтыру және қармау);

2) қозғалыста бастапқы кеңістіктік бағдарлануға ие;

3) белгі бойынша немесе нұсқаушының сөздік нұсқауы бойынша қозғалыстарды орындайды;

4) әр түрлі ойындарды өзі ойнайды және ойын ережесін сақтайды;

5) спорттық ойындар элементтерін орындайды, шынығу түрлерін меңгерген.

4-тарау. Ересектер тобы (5-6 жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

67. Мақсат: тірек- қимыл аппараты бұзылған мектепке дейінгі жастағы балалардың қозғалыс мүмкіндіктерін түзету және дамыту.

68. Міндеттер:

1) тірек- қимыл аппаратының ақаулы орнатуын түзету (аяқ- қолдың, омыртқаның);

2) жеке бұлшық ет топтарының әлсіздігін (гипотрофия, атрофия) жою;

3) буындардағы қозғалуды жақсарту, түзетуді жасау және алдыналу;

4) бұлшық ет тонусын қалыптандыру (позотоникалық реакцияларды түзету);

5) бұлшық ет- буындық сезімді (кинестезияны) және сипап сезуді жақсарту;

6) қолдың заттық- манипулятивті қызметін дамыту;

7) қол мен аяқтың түрлі сүйеніш реакцияларын қалыптастыру; жалпы ағзаның және оның жеке бөліктерін босаңсыту;

8) дұрыс мүсінді қалыптастыру;

9) дұрыс емес қалып пен жағдайды тежеу және жою.

2-параграф. 1-жартыжылдық

69. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) алақанды жоғарыға бұрған кезде, иық алдын бір-біріне жақындатпай, білек буындарында қолды тіктеу, саусақтарды ашық күйде қалдыру;

2) тізені толығымен қолмен ұстауға үйрету;

3) шапалақтауда екі қолдың бірдей қатысуын қалыптастыру. Гемипарезде тәрбиеші зақымдалған қолмен қозғалыстарды орындауға көмектеседі;

4) БЦСА бар балаларды қолмен тізелерін ұстауға үйрету мақсатында, кеуде мен аяқ қозғалысын дамыту;

5) алға- артқа қолды сермеуді, кеуде алдында қолмен айналдыру қозғалыстарын (бір қол екіншісінің айналасында айналады), қолды жан- жаққа сермеу, төменге түсіре алуын қалыптастыру;

6) отыру қалпынла, бөксе сыртқы бұрылыс кезінде (сыртқы ротация) (құмы бар қапшықпен фиксациялау) қалыпты қабылдай алуға үйрету;

7) кезекпен өзіне қарай аяқты тарту білігін қалыптастыру, қажет жағдайда екінші аяқтты құмы бар қапшықпен бекітеді.

70. Негізгі қозғалыстар: жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

71. Жүру.

1) дұрыс және үнемді қозғалыстарды;

2) жүріс кезінде басын түсірмеу және артқа шалқаймау, төменге аяққа қарамау, аяғын көтеріп жүру, еденде сүйретпеу, алға қарауын қалыптастыру. Бұл үшін сызықтарды, кубиктар аттаумен арнайы жаттығулар қолданылады;

3) жүріс кезінде қолды еркін қозғаалтуға үйрету;

4) бағанда жалғыз; аяқ ұшымен, өкшемен; бүгілген тізені жоғарыға көтеріп; заттарды аттап өтумен; әр түрлі темпте; қол қалпын өзгертіп; ересектің белгісі бойынша тоқтаумен; қозғалыс бағытын өзгертіп; бет- бетімен; заттар арасымен; алға аяқ кезектескен қадаммен жүру;

5) кезектесуде қайталанатын жүру және жүгіру.

72. Жүгіру:

1) кеуде мен бас қалпын (иықтар аздап алға, бас омыртқамен бір сызық бойында);

2) қол мен аяқ қозғалысының үйлесімділігін (қолды кеудеге жабыстырмау), кеңістікте бағдарлануын өзіндік бақылауын қалыптастыру;

3) бет-бетімен, жұппен, бағанда біреуден, заттарды аттаумен, кедергілерді аттаумен, табиғи жағдайдағы кедергілерді аттаумен, бір сызықта қойылған заттардан "жылан" секілді, әр түрлі жылдамдықпен - баяу, жылдам,орташа темпте үздіксіз 1,5-2 минут жүгіру.

73. Секіру:

1) әр түрлі ойын тәсілдерін және баланың жеке ерекшеліктерін ескере отырып нұсқаушы үлгісі бойынша салу сипатындағы жаттығуларды қолдана отырып, ұзындыққа секіруге үйрету;

2) орында секіру, 3 метр арақашықтыққа алға жылжумен, заттар арасынан екі аяқпен арақашықтық 4 м, заттар арасынан оң және сол аяқпен кезектестіріп, биіктікке орнынан секіру (ТҚАБ балалар үшін);

3) жіптер, сызықтардан аттап секіру, биіктіктен секіру (жерге түскенде аяқ тізеде бүгілген, табандар параллель, тепе- теңдік сақтау), жоғарыға секіру (ТҚАБ балалар үшін).

74. Лақтыру, қағып алу:

1) құрамның сапалы қалыптасуы: траектория, күш, тепе- теңдік;

2) саусақтар мен білектердің дұрыс қалпына назар аудара отырып, әр түрлі өлшем және формадағы заттарды алу, оларды ұстай алу және екі және бір қолмен;

3) әр түрлі өлшемдегі доптарды қолдана отырып алып жүру білігін бекіту: үлкен доптарды - екі қолмен қармау, кішкентайларын — біреуімен;

4) оң және сол қолмен кезектесіп допты жоғарыға;

5) оң және сол қолмен кезектесіп жерге лақтыру;

6) екі қолмен және кезекпен оң және сол қолмен бінеше рет қатарынан қағып алу (мөлшері диагнозға байланысты);

7) бір қолынан екінші қолына лақтыру;

8) шапалақпен лақтыру және қағып алу;

9) допты бір- біріне лақтыру;

10) тордан допты лақтыру;

11) қабырғаға допты лақтыру және оны қағып алу;

12) алысқа лақтыру; көлденең нысанға допты лақтыру;

13) допты сақинаға лақтыру;

14) допты бір қолмен еденге ұрып жүру;

15) допты заттар арасынан алып жүру, қақпаға оң және сол қолмен кезектесіп допты кіргізу (зақымдалған қолға жүктеме көп).

75. Еңбектеу, өрмелеу:

1) жіп, доға, орындық астына еңбектеп кіру;

2) белгілі бір темпте еңбектеу, қол мен аяқ қозғалысының автоматизациясы дағдысын қалыптастыру;

3) тіктену сипатындағы қозғалыстармен еңбектейтін жаттығуларды (еңбектеп жету және тұру), тепе- теңдікке тапсырмамен (тақтай бойынша еңбектеу) үйлестіру;

4) қолын еденге тигізбей, тік және бүйірден жіп астына еңбектеп кіру;

5) гимнастикалық орындықта қарынмен еңбектеу;

6) еңіс баспалдаққа гимнастикалық қабырғаға өтумен міну және ьаяқшаларын жібермей одан түсу (ТҚАБ балаларға арналған);

7) доға астына еңбектеп кіру, доға астына қолындағы доппен еңбектеп кіру, құрсау шеңберге кіру, еңбектеп доға астынан, басымен допты итеріп өту, кедергілерден еңбектеп өту және доға астына еңбектеп кіру, топпен, еденге қолын тигізбей, доғаның жоғары жағына тимей оң және сол бүйірмен құрсау шеңберге еңбектеп кіру.

76. Тепе-теңдік:

1) дененің тұрақты қалпын сақтау білігін қалыптастыру;

2) кенеттен тоқтау және жылдам қозғалыс кезінде орында тұра алуы дағдысына үйрету;

3) заттарды аттаумен;

4) шектелген бетпен аяқ ұшымен, кубиктерді аттап, орындықта адымдау;

5) арқаннан бүйірмен, адымдап (өкше арқанда, аяқ ұшы еденде), орындақта алға алдынан немесе арқасынан әр қадамда бір қолынан екінші қолына допты ауыстырумен, кедір-бұдырлы бетте жүру.

77. Сапқа тұру, сапқа қайтадан тұру:

1) үйрету жұппен, шеңбердешеңбер ортасын белгілеумен болады;

2) кеңістіктік түсініктерін қалыптастыру;

3) нұсқаушының көрсеткен бағдарында белгілі бір бағытта жүру дағдысын бекіту;

4) бағанға біреуден, екіден, үштен сапқа тұр;

5) саптан бағанға біреулен, екіден, үштен қайтадан тұру;

6) орнында оңға, солға қозғалыста бұрылу, қолын алға созып бағанда, сапта, шеңберде қолы жан- жаққа созылған түрде түзелу;

7) оңға, солға бұрылу, аттаумен және секірумен айналу.

78. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар:

1) музыкалық сүйемелдеумен сәйкес әр түрлі темпте таныс физикалық жаттығуларды орындау;

2) ырғақ, икемділік сезімін, қозғаллыс координациясын дамыту;

3) аяққа арналған арнайы жаттығуларға үйрету (алдымен отырып, сосын сүйеніш жанында тұрып үйренеді және тек кейбір балалар өз мүмкіндіктерінше қозғалыстарды сүйенішсіз орындайды);

4) музыкаға әдемі, көркем таныс физикалық жаттығуларды орындау;

5) аяқ аяқ ұшына кезекпен қою және таптау;

6) отырып тұрумен адымдау;

7) музыканың қарапайым ырғақтық бейнесіне сәйкес шапалақтар;

8) жұппен шеңбер бойынша қозғалыс.

79. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау:төбешіктен біреуден және екеуден сырғанау, шанамен төбешікке көтерілу, мұз жолдармен өзі, жүгіруден соң сырғанау (ТҚАБ балалар үшін);

2) велосипедпен жүру: басқалардың көмегінсіз қозғалуға үйрету, кеңістікте еркін қозғалуын қалыптастыру; кеңістіктік түсініктерін қалыптастыру,тіке жәешеңбер бойынша үш дөңгелекті велосипедте (педальдарда табанды фиксациялау және бекіту, баланың арқасын ұстап тұратын, қапсырмасы бар белбеу, қорғауыш шлем), екі дөңгелекті велосипедте ТҚАБ балалар үшін жүру, оңға және солға бұрылулар.

80. Судағы емдік дене тәрбиесі:

1) суда жүзу:арқада жан- жаққа тербелу (енжар) арқылы бұлшық ет тонусын босаңсытуға жаттығулар 2-3 минут, су бетінде ішпен жату қалпында қол мен аяқты айналдыру қозғалысы көмегімен гиперкинездерді басуға жаттығулар орындау білігін қалыптастыру(2-3 минут);

2) ұсақ орында суда отырып және жатып, сүйенішті ұстап аяқпен қозғалыс орындау (жоғары және төмен);

3) қолмен түбінде алға және артқа жүру (аяқтар көлденең созылған) (ТҚАБ балалар үшін);

4) суға иекке, көзге дейін кіру, отырып тұру;

5) суға бетін кіргізу, суға үрлеу.

81. Спорттық ойындар элементтері.

1) баскетбол: екі қолмен кеудеден бір- біріне допты лақтыруға, оң және сол қолмен алып жүруге үйрету (диагнозға байланысты жеке);

2) бадминтон: белгілі бір жаққа оны бағыттап, допты ракеткамен ұруға үйрету (ТҚАБ балалар үшін);

3) футбол:берілген бағытта оң және сол аяқпен допты тебу, допты қақпаға кіргізу, допты бірнеше рет қатарынан қабырғаға ұру, жеке.

82. Өзіндік қозғалыс белсенділгі:

1) кеңістікте бағдарлануын қалыптастыру;

2) өзіне қаратылған сөзді түсінуін, зейін, есте сақтау, қызметін реттеуді дамыту, сөйлеу тілімен бірге жүру дағдысын жаттықтыру;

3) құрдастарымен жарыс ұйымдастыру, олардың ережелеріне бағыну дағдыларын қалыптастыру;

4) әр түрлі түзету құралдары мен спорттық жабдықтарға толы қозғалыс ортасын жасау;

5) түзету, көп нұсқалы ойындар үшін кеңістік ұйымдастыру.

83. Күтілетін нәтижелер:

1) тірек- қимыл аппаратын дұрыс орнату дағдысына ие;

2) жеке бұлшықет топтарындағы гипотрофияның көрінуі азайған;

3) буындардағы қимыл жақсарған;

4) бұлшықет тонусы қалыптандырылған;

5) бұлшық ет- байланыс сезімі қалыптасқан;

6) аяқ пен қолдың сүйеніш реакциялары қалыптасқан.

3-параграф. 2-жартыжылдық

84. Құрлықтағы емдік дене тәрбиесі:

1) табанның қимылы мен буындарда, бірігуінде қозмалылықты, қозғалыс нақтылығын қалыптастыру;

2) кеңістікте бағдарлануы мен қозғалыс үйлесімдігін (координациясын) дамыту;

3) алдынан, артынан, басынан жоғары затты бір қолынан екінші қолына ауыстыру;

4) алдынна жәе арқа артынан шапалақ, қол білектерін айналдыру, қол саусақтарын жұму және ашу дағдыларын бекіту;

5) аяғын жоғарыға көтеру, велосипедпен жүрген сияқты аяқтарын қозғалту, арқадан ішке және керісінше ауысу, иығын көтері және төмен түсіру, қолын жан- жаққа жіберу білігін бекіту;

6) арқаннан, гимнастикалық таяқтан, өкше ортасына сүйеніп адымдау;

7) табандарды бүгу, тіктеу, айналдыру.

85. Негізгі қозғалыстар:жүру, жүгіру, секірулер, лақтыру, қағып алу, еңбектеу, өрмелеу, тепе-теңдік, қайта сапқа тұру.

86. Жүру:

1) кеуденің бүйірлік тербелуінен және табандардың алыс қойылуынан шектеуге жаттықтыру;

2) ортопедиялық аяқ киімді қолдану;

3) әр түрлі тәсілдермен жүру білігін бекіту: бағанда біреуден; жұппен; топпен; бөксені жоғары көтерімен; жартылай отырып тұрып; шапалақпен; белгі бойынша қозғалыс бағытын өзгертіп, еңіс тақтайда, бөрнеде.

87. Жүгіру:

1) қол мен аяқтың сәйкес қозғалысымен, кеуде мен бастың дұрыс қалпын (иықтар аздап алда, бас омытрқамен бір сызық бойында), кеңістікте бағдарлануын қалыптастыру;

2) бағанда біреуден; тізелерді жоғары көтеріп, заттарды аттаумен;

3) бағдарсыз жыллан секілді;

4) 2 минутқа дейін заттар арасынан; кегельдер арасынан бет- бетімен; жүрумен кезектестіріп, белгіленген орынға дейін жылдамдыққа (ТҚАБ балалар үшін) үш бағанға сапқа тұрумен (жолда кегельдерді алу), белгіленген жерге дейін жылдамдыққа кесінділерден жүгіру (ұзындығы 20 метр), тіректі аттаумен;

5) үш бағанға қайта тұрумен, жылдамдаусыз жүгіруге көшумен жылдамдыққа (ТҚАБ балалар үшін) жүгіруін бекіту.

88. Секіру:

1) қозғалыс координациясын дамыту, жамбас белдеуінің және аяқтың бұлшық еттерін қатайту;

2) дұрыс мүсінді, табан бірігуін қалыптастыру, омыртқаның бұлшық ет корсетін қатайту;

3) тыныс алу актін қалыптастыру (оның тереңдігін, ырғағын);

4) бір және екі аяқта құрсау шеңберден секіру білігін қалыптастыру; ұзындыққа бастап жүгіруден, ұзындыққа орнынан, оң жақ бүйірімен екі аяқта, сосын секіріп 180Ү бұрылу және сол жағымен жалғастыру (ТҚАБ балалар үшін) дағдыларын қалыптастыру.

89. Лақтыру, қағып алу:

1)доппен әр түрлі жаттығуларды координациялы орында алуын бекіту;

2) дұрыс мүсінді қалыптастыру;

3) кеуде мен аяқ- қолдың бұлшық еттерін қатайту;

4) қол білегі мен саусақтарының ұсақ бұлшық ет топтарындағы қозғалыс координациясын дамыту;

5) осы буындардағы қозғалыс амплитудасын үлкейту, көру және есту анализаторларының координациясын жақсарту;

6) реакция жылдамдығын дамыту;

7) затты дұрыс қармауын қалыптастыру;

8) иықтан 3 метр қашықтықтан оң және сол қолмен тігінен нысанаға қапшықты лақтыру дағдысын бекіту;

9) бір қолмен допты еденге ұру және екі қолмен қағып алу.

90. Еңбектеу, өрмелеу:

1) баланың тік және көлденең қалпында әр түрлі қозғалыстарды жаттықтыру, дұрыс мүсінді қалыптастыру;

2) қозғалыстың жан- жақты координациясын, кеңістікте бағдарлана алуын дамыту, тепе- теңдікті ұстауын, жүйке процесстерінің қозғалмалығын дамыту;

3) белгілі бір темпте еңбектеу, аяқ пен қол қозғалысының автоматизациясын;

4) құрсау шеңберді айналдыру, оған кіру;

5) жүрумен кезектесіп орындық арқылы еңбектеп өту;

6) 3- 4 доғалар астына еңбектеп кіру;

7) гимнастикалық қабырғада басқа аралыққа өтумен және төмен түсумен өрмелеу;

8) орындықта арқасындағы қапшықппен еңбектеу;

9) баспалдақ бүйіріне қойылған таяқшалар арасынан еңбектеп өту дағдысын бекіту.

91. Тепе- теңдік:

1) ұсақ және ірі бұлшық ет топтарындағы қозғалыс координациясын дамыту;

2) зейін, реакция жылдамдығы, көру зейіні, қозғалыс сәйкестігін дамыту;

3) биік емес заттарға міну және одан түсу білігін;

4) арқанда, жіпте басындағы қапшықпен, бүйірмен, бүйірмен адымдап, баланың екі қадамдық арақашықтығында қойылған, баспа доптардан аттап, гимнастикалық орындықта жүру, қол ұстасып, жұппен айналу білігін бекіту;

5) жоғарылатылған сүйеніште, баспа доптарды аттаумен, көлденең бөрене бойынша жүру мен жүгіру, "Қарлығаш"жаттығуын орындау білігін қалыптастыру.

92. Сапқа тұру, қайта сапқа тұру:

1) кеңістікте бағдарлану, қозғалыс координациясын, белгіге реакция жылдамдық білігін дамыту;

2) алдында үйренген сапқа тұру мен қайта сапқа тұру тәсілдерін қайталау мен бекіту: жұппен және керісінше, бір бағаннан үш бағанға жүру және жүгіру кезінде, бағаннан бірден бағанға үштен, төрттен.

93. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар:

1) өзін- өзі бақылау, статикалық бөгеліп қалуын жою, ақыл- ой қызметін белсендендіру, жалпы сауығу дағдыларын қалыптастыру;

2) музыкалық сүйемелдеуге сәйкес әр түрлі темпте қозғалыстарды орындау білігін бекіту, жұппен шеңбер бойынша қимылдар, жұпқа қосылу және бөлінумен қайта сапқа тұру. "Серіппе" отырып тұрумен басты жан- жаққа еңкейтумен, қол қимылдары бірге бүйірлік адымдау, музыкалық сүйемелдеумен сәйкес әр түрлі темпте қозғалыстар орындай алуын бекіту.

94. Спорттық жаттығулар:

1) шанада сырғанау:түсіп келе жатқанда тежелу, бір- бірін сырғанату, шаналармен төбешікке көтерілу, мұз жолдармен өзі, жүгіріп бастаған соң сырғанау (ТҚАБ балалар үшін);

2) велосипед және самокатпен жүру:оң және сол аяғымен итеріліп, самокатпен жүруге үйрету; өзіндік, сенімді қозғала алуын қалыптастыру.

95. Судағы емдік дене шынықтыру:

1) жүзу:жүзу тәсіліне үйрету қозғалыс бұзылысының түріне байланысты. Спастикалық диплегия және айқын көрінетін аяқ пен қол буындарындағы тығыз қозғалуы бар балаларды арқада қолдарына үрленген қанаттар арқылы үйрету. Бастың тұрақты қалпы болмай зорлану қозғалыстарында үрлемелі жүзу жағаларын қолдану. Атаксиясы бар балалар жүзуге арқада крольмен үйрету;

2) басымен суға кіру білігіне үйрету;

3) бассейн қабырғасынан екі аяқпен екпінді итеру;

4) арқамен және кеудемен сырғанау, суда тыныс шығаруын орындау дағдысын бекіту;

5) балаға ыңғайлы кез-келген тәсілмен жүзуге үйрету.

96. Спорттық ойындар элементтері:

1) баскетбол: кеудеден екі қолмен допты лақтыру;

2) бадминтон: белгілі бір жаққа бағыттап, шарды ұру;

3) футбол: жұппен бір- біріне допты беру, бірнеше рет қатарынан қабырғаға ұру.

97. Өзіндік қозғалыс белсенділігі:

1) қозғалмалы ойындарды балалар өздері ұйымдастыруларына жағдай жасау, үйренген бекіту;

2) серуендеу орнын дұрыс жабдықтай білу.

98. Күтілетін нәтижелер:

1) кеңістікте өз денесінің қалпын түсінеді;

2) тыныштық кезінде де, үш негізгі бағытқа (көлденең, тігінен, ілгерілмелі) қозғалу кезінде де дененің тепе- теңдігін сақтай алады;

3) ересектер көмегімен еңіс бет бойынша жүре алады;

4) заттардан аттап жүре алады;

5) белгілі бір темпте еңбектей алады, қол және аяқ қозғалыстары машықтандырылған;

6) еденде отырып (сырғанату, итеру, лақтыру), айналасындағы заттардың орнын ауыстыра алады;

7) кермені қолмен қармайды және жібере алады;

8) педагог нұсқауымен физикалық жаттығуларды орындай алады.

5-тарау. Мектепалды даярлық сыныбы (6-7 (8) жастағы балалар)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

99. Мақсат қозғалысты ерікті тежеу қабілетін дамыту, бұлшық ет гипертонусын төмендету, қозғалыс координациясын жақсарту, буындардағы қозғалыс амплитудасын үлкейту, қозғалыс дағдылары мен біліктерін жақсарту болып табылады.

100. Міндеттер:

1) белгілі бір бұлшық ет топтарында компенсаторлы гипотрофияны қалыптастыру (әлсізденген, салданған функцияны өзіне алатын бұлшықет топтарын дамытуды күшейту);

2) тепе-теңдік және кеңістікте бағдарлануын; вестибулярлы және гравитацияға қарсы реакцияларды қалыптастыру;

3) ақаулы екіншілік қозғалыс стереотипін ескерту;

4) әр түрлі қозғалыстарда, ойындарда, тұрмыста қозғалыс тәжірибесіне байыту;

5) дененің, бастың және аяқ- қолдың дұрыс емес қалпы мен қозғалысын ескерту және түзету;

6) қозғалыс кезектілігінде кеңістікте бағдарлануын қалыптастыру;

7) негізгі қозғалыстарды жақсарту арқылы балалардың қозғалыс тәжірибесін байыту.

101. "Дене шынықтыру" сабағының мазмұны, бөлімшелерден құралған және күтілетін нәтижелер түрінде оқыту мақсаттарынан тұратын, оқыту бөлімдерімен ұйымдастырылған.

102. Әр бөлімшенің ішінде кезекпен ұйымдастырылған, оқыту мақсаттары педагогтарға өзінің жұмыстарын жоспарлауға және балалардың жетістіктерін бағалауға, сондай-ақ оларды оқытудың келесі кезеңдерінде ақпараттандыруға мүмкіндік береді.

103. Оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:

1) құрлықтағы емдік дене тәрбиесі. Жүру;

2) қозғала алу және сенімділік;

3) серіктестік және басқару;

4) шығармашылық және ойлау.

104. "Құрғақтағы емдік дене тәрбиесі. Жүру" бөлімі келесі бөлімшелерден құралады:

1) денсаулықты нығайту;

2) физикалық форманы жақсарту.

105. "Қозғала алу және сенімділік" бөлімі келесі бөлімшелерден құралады:

1) қозғалыстар;

2) физикалық қасиеттер.

106. "Серіктестік және басқару" бөлімі келесі бөлімшелерден құралады:

1) командада жұмыс;

2) емдік дене тәрбиесіндегі біліктер мен дағдылар.

107. "Шығармашылық және ойлау" бөлімі келесі бөлімшелерден құралады:

1) ойындағы шығармашылық қабілеттер.

108. "Құрғақтағы емдік дене тәрбиесі. Жүру" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) денсаулықты нығайту:

қолды көтеру дағдысын бекіту: білектер зорланбайды, жұдырықы жұмбайды, бас орташа сызықта; білектер бір- біріне келтірілмейді, бас артқа шалқаймайды. Гемипарез кезінде педагог әлсізденген қолмен жаттыығу орындауда көмектеседі;

тепе- теңдік және тұрақты қалып; кеуде мен аяқ бұрылу (жамбас қозғалмайды); тізелер бүгілмейді, бөксе келтірілмейді (қажет болса аяқтарды құмы бар қапшықтармен фиксациялау) дағдыларын қалыптастыру;

заттармен және оларсыз түзету жаттығуларын орындау білігін бекіту: көтеру, ажырату, бүгу, ию, бір уақытта және әр түрлі темпте кеуде және аяқпен қозғалыс орындаған кезде қолдарды айналдыру;

әр түрлі бастапқы қалыпта кеудені айналдыру;

қолды жан-жаққа жіберіп отырып тұру;

ішпен жатып, бір уақытта (кезекпен) аяқты көтеруімен, аяқты көтерумен, айқастырумен; қарыннан арқаға және керісінше айналу;

иілу; оңға-солға бұрылу, жан-жаққа, алға әр түрлі бастапқы қалыпта еңкею;

алға, артқа, жан- жаққа қолдың әр түрлі қалпымен қозғалыс жасау, орнында, бүйірлік адыммен;

аяқ ұшымен, өкшеде аттау;

2) физикалық форманы жақсарту:

әр түрлі дене бөлігіне, жеке бұлшық ет топтарына, буындарға, байланыстар және жағдайларға (бұлшық еттің босаңсуы, созылуы) түзету жабдығын, заттарды қолданумен физикалық жаттығу орындай алуын жақсарту;

шанада сырғанау:төбешікке шанамен міне алуын; түсіп жатқанда тежелуін; мұз жолда өзі сырғанай алуын жақсарту;

велосипед, самокатпен жүру, оңға және солға бұрылып, тік және шеңбер бойыша екі дөңгелекті велосипедте жүре алуын жақсарту;

суда жүзу: арқада бір жақтан екінші жаққа тербелу (енжар) жолымен бұлшық ет тонусын босаңсытуға жаттығу (2-3 минут), су бетінде ішпен жатып қол мен аяқтың айналдыру қозғалысы көмегімен гиперкинездерді өшіруге жаттығулар (2-3 минут) орындауын жақсарту, суда таяз орында отырып және жатып жаттығу орындау дағдысын, аяқпен қозғалыстарын (жоғарыжәнетөмен), су түбінде қолмен алға және артқа жүру (аяқтар көлденең созылған), отырып тұрып су ішіне иекке, көзге дейін кіру, суға бүкіл бетін кіргізу, суға үрлеу;

таза ауада физикалық жаттығуларды орындау;

ойынның дамуына әсер ететін, әр түрлі жабдықтармен және спорттық құралдарға толы қозғалыстық орта жасау;

көп нұсқалы ойындарға арналған орын ұйымдастыру;

құрдастарымен жарысты ұйымдастыру, олардың ережелеріне бағыну дағдыларын қалыптастыру.

1-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
1.1 Денсаулықты нығайту	0.1.1.1 заттармен және затсыз түзету жаттығуларын орындау
1.2 Физикалық форманы жақсарту	0.1.2.1 меңгерілген дағдыларды жақсарту және жаттығуын жоғарылату үшін біртіндеп жүктемені өсірумен физикалық жаттығуларды орындау.

109. "Қозғала алу және сенімділік" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) қозғалыстар:

алдында үйренген қозғалыстарды қайталау, қозғалыс дағдыларын бекіту және жақсарту;

жүру: табан бірігуін қалыптастыру; омыртқаның бұлшық ет корсетін қатайту; дұрыс мүсінді қалыптастыру, қозғалыс координациясын жаттықтыру; кеңістікте бағдарлана алуы, денені артық зорлаудан, жасқанудан босату; табиғи қозғалыстардың оңтайлы дағдыларына тәрбиелеу, аяқ ұшымен, қарапайым адыммен, түрлі қол қалпымен; жартылай отырумен; отырып тұрумен; арқамен; жартылай отырып тұрумен; шектеуллі бетімен; белгілі бір қалыпта тоқтаумен , жабық көздерімен жүру дағдысын бекіту;

жүгіру: кеуде мен бас қалпын (иықтар сәл алда, бас омыртқамен бір сызық бойында), қол мен аяқ үйлесімділігін (қолды кеудеге жабыстырмау), кеңістіктікте бағдарлануын өзіндік бақылауын бекіту,қарапайым орын ауыстыру дағдыларын бекіту; кеуде мен аяқ- қол бұлшық еттерін қатайту; мүсінді, тыныс алу функциясын, қан айналымын жақсарту; психикалық және қозғалыс процесстерінің жан- жақты координациясы. Аяқ ұшымен; аяқты артқа бүгіп, тік аяқты алға лақтырып, тізені жоғары көтерумен, тар және кең адымдармен жүгіруды бекіту. Әр түрлі бастапқы қалыпта (ТҚАБ балалар үшін), бағанда біреуден, екеуден, түрлі бағытта, әр түрлі тапсырмаларды орындаумен, заттарды аттаумен; айналып тұрған скакалка астымен; 2-3 мин. дейін үздіксіз, орташа жылдамдықпен (2-4 рет жүрумен кезектестіріп) жүгіру; қайталамалы жүгіріс, жарыса жүгіру;

секіру:қозғалыс координациясын, тепе- теңдік сезімін дамыту; аяқтың байланыс- бұлшық ет аппаратын қатайту; табанның рессорлы функциясын жақсарту. Орында секіру, шеңбермен айналып; аяқ арасында зат қысып, алға жылжумен; қатты отырып тұрудан жоғарыға; орында және бала қолынан 25-30 см жоғары ілінген затқа жету мақсатымен; орнынан ұзындыққа; жүгіріп биіктікке; скакалкадан (ТҚАБ балалар үшін); құрсау шеңбер арқылы; сызықтан, жіптерден бір аяғымен (алға, артқа, жан-жаққа алға жылжумен (ТҚАБ балалар үшін) секіру білігін бекіту;

еңбектеу, өрмелеу: координация сезімін жаттықтыру және көлденең жағдайда еңбектеу кезінде қозғалыс ептілігін дамыту, еңбектеуге жаттығулар тіктену сипатындаы қозғалыстармен үнемі үйлеседі.Гимнастикалық орындықта еңбектеуін бекіту: аяқ және қолмен (гемипарезі бар балаларға жеке, білекті фиксациялауға арналған аарнайы құралдарды қолданумен), ішпен және арқада, қолмен тартылып және аяқпенитеріп, заттар арасымен "жылан секілді". Заттар астына еңбектеп кіру, қатарынан бірнеше рет олардың арасынан бірнеше тәсілдермен өту (заттар биіктігі 45- 50 см);

лақтыру, қағып алу: ептілікті, қырағылықты, көз мөлшерін, қозғалыс координациясын дамыту; қолдың, иық белдеуінің, кеуде бұлшық еттерін қатайту; түрлі бастапқы қалыптан допты алға, жоғарыға, жерге лақтыруын, екі қолмен, бір қолмен, бастан жоғары қағып алуын бекіту. Допты заттар арасынан айналдырып өткізу. Допты бір- біріне отырып төменнен; тодан лаақтыру. 5-15 м кем емес қашықтыққа лақтыру;

тепе- теңдікке жаттығу: тепе- теңдік сезімін, қозғалыс координациясы мен жылдамдығын дамыту. Арнайы сызық бойында, әр түрлі қол қалпымен жүргендетепе- теңдік сақтай алу; гимнастикалық орындықта бүйірлік адымдап жүру; отырып тұруды орындау; айналып бұрыла алу және гимнастикалық орындықта жүруды жалғастыру; аяқты жоғарыға көтеріп және шапалақтай отырып жүру; еңіс тақтайда (ені 10-15 см, биіктігі 40 см) әр түрлі қол қалпымен тік және бүйірмен жүру білігін жақсарту;

сапқа тұру, сапқа қайта тұру: кеңістіктік түсініктерін бекіту. Нұсқаушы көрсетккен бағдарда белгілі бір бағытта жүру дағдысын жақсарту; бағанға, сапқа, шеңберге біреуден өзіндік тұруын; бір қатардан екіншісіне өтуін бекіту; бағанға, бір шеңберден бірнешеуіне (2-3) екіден, үштен, төрттен жүріп қайта тұру;

2) физикалық қасиеттер:

ептілікті дамыту үшін: әрлі форма, фактура, салмақтағы заттармен жаттығулар, бірнеше қатысушының үйлескен қимылдарымен орындалатын, қозғалыстың темпі мен ырғағының өзгерісі;

күш қасиетін дамыту үшін:негізгі бұлшық ет топтарын: арқа, кеуде, иық белдеуі, қарын және аяқтарды қатайтуға жаттығулар;

икемділікті дамыту үшін: бұлшық ет топтарын созуға жаттығулар. Буынды созып алғанда тұрақтандыру. Егер жаттығу тіктену немесе бүгілуді қосса, бұрылу және айналу қозғалыстарын қосуғаболмайды;

шыдамдылықты дамыту үшін: кеудені жерден көтеру, тартылу, отырып тұру, айналдыру, жүгіру, жүзу;

көз мөлшерін дамыту үшін. Қандай да бір құралсыз көзбен арақашықтықты анықтай алуын қалыптастыратын жаттығулар.

2-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
2.1 Қозғалыстар	0.2.1.1 орында және қозғалыста орын ауыстыру түрін орындау
	0.2.1.2 жүру және жүгірудің негізгі түрлерін орындау, оларды кезектестіру, қарапайым физикалық жаттығулармен үйлестіру
	0.2.1.3 гимнастикалық орындықта, еңіс тақтайда жүргенде тепе- теңдік сақтау
	0.2.1.4 әр түрлі секірулерді, өзгерген жағдайдағы секіруді орындау
	0.2.1.5 өрмелеу, қайта өрмелеу, еңбектеу түрлерін орындау
	0.2.1.6 алысқа, көлденең және тігінен нысанаға лақтыру
	0.2.1.7 допты айналдырып жүру, допты лақтыру және қағып алу, еденге сол және оң қолмен ұру, бастан жоғары екі қолмен және кедергіден бір қолмен лақтыру
2.2 Физикалық қасиеттер	0.2.2.1 физикалық қасиеттерді көрсету: ептілік, күш, әр жылдамдық пен реакция
	0.2.2.2 құрдастарының аздаған тобымен таныс ойындарды ұйымдастырғанда тәуелсіздік пен қызығушылығын дамыту
	0.2.2.3 кеңістікте бағдарлануын, уақытпен бағдарлануын, берілген қалыпта және жүру кезінде, жоғарыға және төменге орындықта, бөренеде жүргенде тепе- теңдік сақтай алуын дамыту

110. "Серіктестік және басқару" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) командада жұмыс:

командалық спорттық ойындар элементтері;

баскетбол: көзмөлшерін, қырағылықты, ірі және ұсақ бұлшық ет топтарындағы қозғалыс координациясын, реакция жылдамдығын дамыту; табиғи қозғалыстардың оңтайлы дағдыларын жаттықтыру;

бір-біріне допты беру дағдысынбекіту; жүгіріп және қадамдап, оң және сол қолмен допты алып жүру (ТҚАБ бар балаларға арналған), допты себетке лақтыру;

футбол: қозғалыс координациясын дамыту;аяқтың және кеуденің бұлшық ет-байланыс аппаратын бекіту;қырағылықты, реакция жалдамдағын жаттықтыру; белгі бойынша тату әрекеттену білігін дамыту (тежелу реакциялары), оң және сол аяқпен футбол добын айналдыруды; орында және қозғалыста жұппен бір-біріне допты беру; оны заттардың айналасынан алып жүруін; допты тоқтатуын; қақпаға кіргізуін бекіту;

2) емдік дене тәрбиесіндегі біліктер мен дағдылар:

түзету жаттығуларын затпен және затсыз; дененің әр бөліктеріне; бұлшық ет топтарына, буындарға, байланыстар мен жағдайларға (бұлшық еттің босаңсуы, тартылуы); түзету жабдығын қолданумен орындай алады;

жаңа қозғалыс әркеттерін орындайды, оларды көмекпен орындай алады, қозғалысты өзіндік орындауға қызығушылық танытады.

3-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаттары
3.1 Командада жұмыс	0.3.1.1 командалық ойынның тәсілдері мен рөлдерін қолдану
	0.3.1.2 әділ ойын мен әділ соттың белгілерін анықтау
3.2 Емдік дене тәрбиесіндегі біліктер мен дағдылар	?0.3.2.1 түзету жаттығуларын затпен және затсыз; дененің әр бөліктеріне; бұлшық ет топтарына, буындарға, байланыстар мен жағдайларға, түзету жабдығын қолданумен орындай алады.

111. "Шығармашылық және ойлау" бөлімінің мазмұны келесіні қарастырады:

1) ойындағы шығармашылық қабілеттер:

таныс қозғалмалы ойындарды ұйымдастыра алады;

берілген сюжеттерге педагог көмегімен ойындар ойластырады;

эстафета ойындары, көңіл көтеретін ойын, аттракциондарды ұйымдастыру арқылы шығармашылық қабілеттерін көрсетеді.

4-кесте

Бөлімше	Оқыту мақсаты
4.1 Ойындағы шығармашылық қабілеттер	0.4.1.1 ойындарда шығармашылық қабілеттерді дамыту, ойын нұсқаларын ойлап табу, қозғалыстарды үйлестіру
	0.4.1.2 таныс қозғалмалы ойындар мен жаттығуларды өзі өткізу

112. Күтілетін нәтиже:

1) тепе-теңдік дағдысы қалыптасқан және қалып тұрақтандырылған;

2) кеңістікте бағдарлана алады, денені артық зорланудан, бөгеліп қалудан босата алады;

3) омыртқа бұлшық еттері қатайған;

4) бас және кеуде қалпын бақылай алады;

5) табаның рессорлы функциясы жақсарған;

6) бұлшық ет жүйесін қалыпты тонусқа келтіру, дамымаған және әлсізденген бұлшық етті қатайту;

7) буындардағы қозғалыстарды жақсарту;

8) координацияланған функциялар дағдысы, тепе-теңдік ұстай алу білігі қалыптасқан;

9) дене қалпын өзі өзгерте алады (тұру, отыру, қозғалу);

10) қозғалыс белсенділігінің өзіндік дағдысы қалыптасқан (қозғалмалы ойындар, реакцияларды дамыту);

11) спорттық ойындар мен жаттығулар элементтеріне ие;

12) қозғалмалы ойындарда ойын ережесін сақтайды;

13) меңгерген біліктер мен дағдыларды күнделікті өмірде қолданады.

	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 721 бұйрығына 6-қосымша
	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығына 7-қосымша

Дамуында күрделі бұзылыстары бар балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсіндірме жазба

1. Дамуында күрделі бұзылыстары бар балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5 және 14 - баптарына сәйкес әзірленді.

2. Бағдарламаның мақсаты - баланың жас ерекшелігіне, мүмкіндігі мен қабілеттілігіне сәйкес арнайы түзете-компенсаторлық және әлеуметтік ортаға бейімделу біліктілігі мен дағдыларын қалыптастыру, әртүрлі оқу әрекеті, ойын, тұрмыстық әрекетке өздігімен қатысуға, әлеуметтік жағдайларға бейімделуге даярлау.

3. Бағдарламаның міндеттері:

1) өзінің органикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру бойынша өз-өзіне қызмет ету дағдыларын, әлеуметтік ортаға тән мінез-құлық пен дұрыс қарым-қатынас орнатуға үйрету;

2) әртүрлі формадағы коммуникативті дағдыларды қалыптастыру және дамыту (қалдық есту бар балалар үшін ауызша сөйлеу тілі, заттар-белгілер арқылы, дактильді-байланысты сөйлеу, ым-ишараттық сөйлеу);вербалды және вербалды емес құралдармен қарым-қатынас жасау қабілетін қалыптастыру;

3) сезіну тәжірибесін, қоршаған орта туралы білімдерін молайту, шынайы өмірге сәйкес бейнені қалыптастыру; кеңістікте бағдарлана алу; қимыл-қозғалыс, ұсақ моторика және сипап сезуді дамыту;

4) жеке гигиена дағдыларын қалыптастыру; баланың қимыл белсенділігімен байланысты қоршаған ортаны белсенді тану процесіне баланы қосу;

5) заттарды кезең бойынша зерттеу жолы арқылы шығармашылық әрекет процесінде шынайы әлемнің бейнесін қалыптастыру; заттық түсініктерін жалпылау және нақтылау, дәйіктілігін айқындау.

4. Бағдарлама дамуында күрделі кемістігі бар баланың спецификалық ерекшеліктері мен жалпы даму заңнамасын есепке ала отырып құрастырылған және психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттері, оңалту орталықтары, әлеуметтік үйлер, арнайы мектепке дейінгі мекемелер, үй жағдайында оқытуды ұйымдастыру және жеке дамыту бағдарламасын (бұдан әрі - ЖДБ) құрастыру барысында қолдануға болады.

5. Бағдарламаның мазмұны дамуында күрделі бұзылыстары бар баланың дене және психикалық дамуының жас ерекшелік кезеңдерін есепке алады:

1) 1-деңгей - 2 - 4 жас;

2) 2-деңгей - 4 - 6 жас;

3) 3-деңгей - 6 - 7 (8) жас.

6. Жоғарыда берілген даму деңгейлері баланың нақты жасымен шектелмейді, ол маманнан кеңес алу сәтінен бастап даму деңгейінебайланысты болады.

2-тарау. 1-деңгей (2 - 4 жас)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

7. "Денсаулық" білім беру саласының базалық мазмұны дене шынықтыру ұйымдастырылған оқу қызметіарқылы жүзеге асырылады.

8. Мақсаты - дене дамуындағы жетіспеушілігін түзеу; қоршаған ортаны тану мүмкіндігіне сай белсенді қоршаған ортаны тану процесіне қосу; кеңістікте қозғалу барысындағы қорқынышты жеңуге, теріс қимыл дағдыларына жол бермеу; сақталған анализаторлардың негізінде қажетті білік пен дағдыны қалыптастыру; дене дамуындағы ауытқушылықты түзету және компенсациялау.

9. Міндеттері:

1) моторлық мүмкіндіктерін айқындау, оны жаттықтыру, нығайту және ынталандыру;

2) сақталған анализаторлар қызметтерінің негізінде қимыл сфераларын түзеу, қажетті білік пен дағдыны дамыту және қалыптастыру;

3) қимыл стереотип пен кеңістікте қозғалу барысындағы қорқынышты жеңу бойынша жұмыс жасау.

2-тарау. 1-жартыжылдық

10. Дене шынықтыру.

11. Моторлық мүмкіндіктерін айқындау, оны жаттықтыру, нығайту және ынталандыру:

1) ұсынылатын сүйеніштердің көмегімен отыру қалпында тепе-теңдікті сақтауға үйрету;

2) отыру қалпынан өздігімен еденнен тұрып, жиһазды (әртүрлі пішіндегі) айналып өтуге, қол және тіземен еңбектеуге үйрету;

3) сүйеніш ретінде жиһаздар заттарын қолдануға үйрету;

4) әртүрлі биіктіктегі сүйеніштермен қозғалуға үйрету;

5) сатыға немесе төмен баспалдақтарға еңбектеп түсуге және көтерілуге үйрету;

6) биік емес заттарға шығу және түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге, үйрету;

7) секіргіш креслода ересек адам баланы тізесіне отырғызып тербеткенде,ересек адаммен бірге отыру қалпында секіру барысында өз сезімдерін дамытуға ынталандыру;

8) баланың моторлық мүмкіндіктерін айқындау, қимыл мен қалыптың стереотиптік патологияның танылуына қарсы әрекеттер жасау.

12. Моторлық дағдыларын қайта қалпына келтіру, өз денесін саналы түрде түсіну мен қабылдауын дамыту үшін "базалды ынталандыру" әдісін қолдану:

1) вибрациялық базалды ынталандыру тәсілін қолдану: "базалды ынталандыру" - бұл балаға жеке денесін сезінуге көмектесу мақсатында қарқынды тітіркендіргіштермен кешенді педагогикалық ықпал ету әдісі. Пайдаланылатын тітіркендіргіштер өте қарапайым болады және минимумға дейін қысқартылады: тактильді (жанасу, құшақтау); вестибулярлық (дененің бөлек бір бөліктерін шайқау және аудару, жоғары-төмен қимылдау, кейбір қимылдарды жылдамдату-азайту); дірілдік (тербелу, қысым жасау);

2) дірілдейтін жастықтар, ойыншықтар, камертондар көмегімен ауаның қозғалысын сезуін дамыту. Вибрациялық ынталандыру қатты жазықтықта "арқасымен жату" қалпында орындалады. Мөлшері әрбіріне жеке болуы. Вибрациялық жүйені сүйек жүйесіндегі мына органдарға қолданады: саусақ бүйлері, білектік және шынтақтық сүйектер, қолдың шынтақтық, сәулелік және иықтық сүйектері; зеңдік, зеңалды, сандық, балтырлық аяқ сүйектері: қабырғалық доғалар.

13. Сақталған анализаторлар негізінде қимыл-қозғалыс саласын түзетуге бағытталған әрекеттер:

1) қалыпты жағдайдан ауытқуы бар мінез-құлық стереотиптері әдетке айналмай тұрғанда, қалыпты сенсомоторлы дағдыларды дамыту;

2) баланың жауап реакциясын күту;

3) баланың белсенділігін жоғарлату мақсатында басшылық жасауды біртіндеп азайту;

4) белсенді автоматтық қимыл реакцияларын ынталандыру;

5) тепе-теңдікті сақтауға үйрету, басын дұрыс ұстау арқылы тұру дағдысын меңгерту.

14. Үйретілетін біліктер:

1) баланы отырғызу және оның кеудесін отыру қалпында ұстау: кереуетте, үстел басында, аяқтарын төмен түсіріп орындықта отырғызу;

2) бірнеше амалдар арқылы кілемнің үстіне отырғызу;

3) аяғында дұрыс тұру;

4) баланы сүйеп жүргізу;

5) тіреп жүргізу (коляскаға, жүргізгішке);

6) тегіс және еңкіс жазықтықтарда жеке жүруін жаттықтыру (кілем, жол, еден, еңкіс тақтайлар үстінде);

7) табиғи кедергілерден өтуді үйрету: төбе, ор;

8) еденде жатқан заттар арқылы адымдап жүруді үйрету (арқан, таяқ, құрсау шеңбер).

15. Қимыл-қозғалыс саласын, сақталған анализаторлар негізінде қажетті білік пен дағдыны қалыптастыру және дамыту:

1) қалыпты жағдайдан ауытқуы бар мінез-құлық стереотиптері әдетке айналмай тұрғанда, қалыпты сенсомоторлы дағдыларды дамыту;

2) баланың жауапты реакциясын күту;

3) баланың белсенділігін жоғарлату мақсатында басшылық жасауды біртіндеп азайту;

4) белсенді автоматтық қимыл реакцияларын ынталандыру;

5) тепе-теңдікті сақтауға үйрету, басын дұрыс ұстау арқылы тұру дағдысын меңгерту.

16. Күтілетін нәтижелер:

1) жуыну процесіне, өз бетін және қолын жуу және сүрту процесіне қатысу;

2) кеңістікте өз дене бөліктерін саналы түрде түсінеді;

3) өз дене мүшелерін ажыратады және оның қызметін біледі;

4) тыныш қалпында тепе-теңдікті сақтай біледі (балалардың церебралды сал ауруы(бұдан әрі - БЦСА) болғанда мүмкіндігінше);

5) ұсынылатын сүйеніштердің (тұтқаны, орындық, доп) көмегімен отыру қалпында тепе-теңдікті сақтауға үйрету;

6) отыру қалпынан өздігімен еденнен тұрып, жиһазды (алуантүрлі пішіндегі) айналып өтуге, қол және тіземен еңбектеуге үйрету;

7) әртүрлі биіктітегі сүйеніштермен қозғалуға үйрету;

8) сатыға немесе төмен баспалдақтарға еңбектеп түсуге және көтерілуге үйрету;

9) биік емес заттарға шығу және түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге үйрету;

10) секіргіш креслода ересек адам баланы тізесіне отырғызып тербеткенде, ересек адаммен бірге отырған қалпында секіру барысында өз сезімдерін дамытуға ынталандыру.

3-параграф. 2-жартыжылдық

17. Дене шынықтыру.

18. Моторлық мүмкіндіктерін анықтау, жаттықтыру, нығайту, ынталандыру:

1) екі аяқпен секіруге, баспалдақтан атап өтуге, сырғанақтан сырғанауға;

2) тұру қалпында тепе-теңдікті сақтауға үйрету;

3) шынтаққа сүйеніп ішпен жату қалпында сурет салуға үйренеді;

4) биік емес заттардан шығу және түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге үйрету;

5) баспалдақ бойынша әрбір баспалдықты басып түсу, кедергілерден айналып түсуге үйрету;

6) сүйенішпен бір аяқпен (оң және сол жақ), екі аяқпен тұру қалпында қимылдың үйлесімділігін дамыту;

7) саусақтардың ұштарымен (көмегімен) жүру білігін үйрету.

19. Қимыл-қозғалыс саласын түзету, сақталған анализаторлар негізінде қажетті білік пен дағдыны қалыптастыру және дамыту:

1) қалыпты жағдайдан ауытқуы бар мінез-құлық стереотиптері әдетке айналмай тұрғанда, дұрыс сенсомоторлы дағдыларды дамыту;

2) баланың белсенділігін жоғарлатуды жалғастыру, белсенді автоматтық (жылдам) қимыл реакцияларын ынталандыруын жалғастыру;

3) жеке денесін қабылдау мен сезінуін дамытуға, моторлық дағдыларын қалыптастыруға арналған "базальді ынталандыру" әдісін пайдалану;

4) соматикалық базальды ынталандыру тәсілін әрі қарай қолдану;

5) вестибулярлы базальды ынталандыру тәсілін әрі қарай қолдану;

6) дененің тұрған қалпындағы және көлденең жазықтықтағы дене қозғалысы (оңға-солға); тік жазықтықтағы қозғалыс (жоғары-төмен); кіру-қайту қозғалыстар (алға-артқа) қозғалыстағы үш бағытта тепе-теңдікті сақтауды дамыту. Вестибулярлық ынталандыру денені және оның кейбір бөліктерін тербету көмегімен жүзеге асырылады. Бала басының айналуы, жүрегі айнуы, қайта қозуын алдын алу үшін бала денесінің өзгерісі барысында сүйеніштерді пайдаланып, айналмалы қозғалыстардан аулақ болады. Жаттығулардың ұзақтығы жеке анықталады, сондай-ақ сабақтың үштен бір бөлігі демалуға арналады.

20. Қолданылатын жаттығулар:жәй бұрылулар және басын ию; эмбрион қалпында тербелту;денесін жанына қарай бұру;арқадан ішке қарай бұр;денені жан-жағына қарай бұру; қолын және аяғын сілкілеу;қол буындарын және табанын сылап-сипау;денені көлденең қалыпқа түсіру;тізеде, гимнастикалық допта, гамакта тербелу.

21. "Базальды ынталандыру" әдісін қолдану: вибрациялық базальды ынталандыру амалдарын пайдалана отырып, дірілдейтін жастықтар, ойыншықтар, камертондар көмегімен ауаның қозғалысын сезуін дамыту.Дірілдік ықпалдар омыртқаға және бас сүйектеріне жасалмайды.

22. Үйретілетін біліктер:

1) қалыпты жағдайдан ауытқуы бар мінез-құлық стереотиптері әдетке айналмай тұрғанда, дұрыс сенсомоторлы дағдыларды дамытуды жалғастыру;

2) статикалық кеңістікте баланың әрекетін ұйымдастыру;

3) күнде баланың қолын, бетін жуу, шашын тарау;

4) бірлескен әрекеттермен кранды ашып, жабу, қолын жууда жеңін қайыру, қолдарын су астында ұстау, қолын кепкенше сүрту, қолын жуып болған соң жеңін түсіру;

5) баланы отырғызу және оның денесін отырған қалыпта ұстау: кереуетте, үстел басында, орындықтан аяғын түсіріп;

6) басын дұрыс ұстап тұруға дағдыландыру, қалпын сақтауға үйрету.

7) қалыпты сақтау үшін ықпал ететін табандар арасына білікше орналастырады, мұнда қолдар тепе-теңдікті сақтау үшін пайдалану.

8) тербелетін тақталарда жаттығулар: баланы арт жағынан демейді;

9) желке бұлшық еттерін бекіту: басын тіктеу және мойнын қатайту үшін кеуде тұсына білікше қоя отырып, баланы ішіне жатқызады, қолдары алдына жіберіледі;

10) креслоға пенопласттан жасалған блокты орналастырады, оған баланың бетін өзіне қаратып отырғызады, өзінің қолдарымен баланың тізе буындарын, оларды есепке ала отырып құшақтайды; балаға жағымды ырғақпен оның тізелерін оңға, солға ауыстырады;

11) табандардың көмегімен ойыншық автомобильде қозғалуды жаттықтыру;

12) білікшеде (валикте) тұру және онда тербелу.

23. Күтілетін нәтижелер:

1) дене мүшелерінің әр бөліктерінің қызметтері туралы біледі;

2) өзбетінше тұра алады, кеудесін ұстап, отыра алады, өзбетінше еңбектей алады (БЦСА бар балалар мүмкіндігінше);

3) екі аяқпен секіруге, баспалдақтан атап өтуге, сырғанақтан сырғанаай алады;

4) биік емес заттарға шығады, түседі, отырып-тұра алады, еңкейіп өте алады;

5) бір аяқпен (оң және сол жақ), екі аяқпен тұру қалпында қимылдың үйлесімділігін сақтай алады;

6) аяқтың ұшымен жүруге ынталанады (көмекпен);

7) аяғына тұра алады;

8) сүйенішпен өздігінен жүре алады.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

24. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны баланың әр түрлі күн тәртібі сәттерін игеру процесінде кездестіретін қоршаған орта заттары туралы елестерін қалыптастыру мақсатында жағдаяттарды ыммен немесе сөзбен айту арқылы жүргізілетін бала мен ересектердің біріккен заттық-тәжірибелік оқу іс-әрекетін ұйымдастыру. Күнтізбе - коммуникацияның белгілік жүйесін қолдану.

25. Мақсаты - вербальды және вербальды емес қолжетімді құралдар арқылы қоршаған әлеммен қарым-қатынас жасау қабілеттілігін қалыптастыру; әртүрлі формада балалардың мүмкіндіктеріне байланысты коммуникативті дағдыларын дамыту мен қалыптастыру: ым-ишаратпен сөйлеу, көру мен есту қабілетінің бұзылыстары ұштасқан балалар үшін дактильді-қатынас сөйлеу тілін, сөйлеу тілі мүлдем шықпаған балалар үшін зат-белгілер көмегімен, қалдық естуі бар балалар үшін ауызша сөйлеу тілін.

26. Міндеттер:

1) коммуникативті мінез-құлықтың салдарын, коммуникацияның қажеттілігін түсінуін қалыптастыру;

2) өзіне, басқа адамдардың көңілін аударту үшін әртүрлі қарым-қатынас жағдайларында қолдана алу қабілеттілігінжәне коммуникативті дағдыларын қалыптастыру.

5-параграф. 1 - жартыжылдық

27. Ым-ишарат, дактильді-қатынас сөйлеу тілін қалыптастыру (көру мен есту қабілеті бұзылыстарыныңүйлесуі кезінде):

1) нақты тактильды қоздырғыштарға зейінін тұрақтандыруға үйрету (қыдықтау, ақырын шапалақтау); контрасты тактильды қоздырғыштар (ыстық - суық, жұмсақ- қатты);

2) шынайы ым-ишаратты қолдану арқылы баланы күнтәртіп реттілігіне қосу (күнтәртіп сәттерін белгілейтін ым-ишараттарды таңдап алу);

3) баланың зат немесе адаммен дене мүшелерінің байланысын орнататын позицияны табуға үйрету;

4) күтпеген жағдайда нәтиже беретін ("Хандз әдісін" қолдана отырып, шаршыны шаршының үстіне қою; шаршылар құлайды) қоршаған ортамен дене арқылы өзараәрекеттесуіне үйрету;

5) балаға көмекті ұйымдастыра отырып таныс адамның заттарын (қол, сағат, сақина, дауыс) тактильді, көру және есту арқылы тануға үйрету;

6) бала ойыншықты еденге лақтырғанда ересек адамның "болмайды!" деп айтқаны мен ыммен көрсетуі барысында орындауға үйрету;

7) күнтәртіп сәттерін орындау кезінде сәйкес ым-ишаратты қолдану: тамақ жеу, су ішу, отыру, серуендеу;

8) баланың әдейі немесееріксіз қарым-қатынас жасау әрекетіне үнемі жауап қайтару. Егер бала өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында ересек адамның қолын тартып көрсетсе, оның сұраныстарында белгі, ым-ишарат немесе сөздерді қолдануға үйрету;

9) баладан педагог ұсынған белгілі бір іс-әрекетті орындауды ыммен немесе сөзбен айтуды талап ету;

10) баламен жағымды қарым-қатынастық өзара әрекетті пайдалану (құшақтау, өзіне тарту, басынан сипалау);

11) өз дене бөліктеріне қызығушылығын ояту;

12) ересек адаммен бірлескен іс-әрекетті орындау барысында оңды қарым-қатынас орнатуды қалыптастыру: "қолымен көзді жабу" (тығылу), "алақанға қолды жұмып соғу", "басынан жоғары қолын көтеру", "алақандарымен шапалақтау", "қол бұлғау";

13) мимикаға (көзді жабу, жыпылықтау, жалау, тілді шығару, ерінді бір-біріне тигізіп шөпілдету); дауыс интонациясына (үшкіру, жөтелу, күлу), дауыс интонацияларына: "түшкіру", "жөтелу", "күлу", "пысқыру"; дыбысқа еліктеуге үйрету.

28. Үйретілетін біліктер:

1) жүріс-тұрыс реакциясына бақылау жасау: агрессия, өзін-өзі жаралау, бет жүзінің қалпы, күлу, айқайлау, бірнеше ым-ишараттың үйлесімі, айқай, жылау, қозғыштық, адамға жақындау, эхолалия, дене тонусын өзгерту, жыпылықтау;

2) жүріс-тұрысы қарым-қатынас жасау әрекеті ме екенін анықтау;

3) бала ұсынған коммуникацияның белгілік емес құралдарын тану:

заттардың талаптарын (шырыны бар шыныға қолын созады немесе күлшесі бар қорапты көрсетеді);

қарсылық білдіру, қабылдамау (затты итереді, адамнан немесе іс-әрекеттен кері бұрылады, өзіне-өзі агрессия танытады, заттарды лақтырады);

таңдау жасау (заттарға қарайды, заттарға қолын тигізеді, адамға көз тастайды, іс-әрекет, қалаған затына қарай қозғалады);

"маған тағы керек" деп талап ету (бос тәрелкеде тағам алуды жалғастырады, кесесін кері береді);

көмек сұрау (ашқысы келетін ыдысты беріп қолын созады, жүрмей қалған сырмаға үлкеннің қолын қояды);

іс-әрекетін реттеу (үлкеннің қолын жылдам немесе баяу қимылдатуға тырысады);

назар аударуды талап ету (үстелді ұрады, дыбыстар шығарады);

4) баланы жағымды іс-әрекетпен айналыстыру;

5) баланың берген белгілеріне әсер ету: бала белгі берген кезде тоқтау, содан соң іс-әрекетті қайта жаңғырту.

29. Көру мен есту қабілеті бұзылыстарыныңүйлесуі кезінде ым-ишарат дактильді сөйлеу тілін қалыптастыру бойыншакүтілетін нәтижелер:

1) күнтізбе ішіндегі зат-белгілерді қолдана отырып, күн тәртіп реттілігін сақтауға тырысады;

2) балаға көмекті ұйымдастыра отырып таныс адамның заттарын (қол, сағат, сақина, дауысын) тактильды, көру және есту арқылы тануға үйрету;

3) "болмайды!" деген ым-ишараға жауап қайтаруға тырысады;

4) күн тәртіп сәттерін орындау кезінде сәйкес ымды қолдану: тамақ жеу, су ішу, отыру, серуендеу;

5) қажетті жағдайда белгі, ым-ишара немесе сөздерді қолдану;

6) өз дене бөліктеріне қызығушылық танытады;

7) бала педагог ұсынған белгілі бір ым-ишарат немесе сөз бойынша орындайды.

30. Сөйлеу тілі жоқ балалар үшін "күнтізбе" - коммуникацияның белгілік жүйесін қолдану: бұл бала коммуникациясының әр түрлі құралдарын дамытуға негіз болатын және ересек адам мен баланың диалогы үшін тақырыпты өзара түсінуді қамтамасыз ететін күнделікті оқиғалардың реттілігі мен әр түрлі іс-әрекеттерге қосу мақсатында баланы күні бойы іс-әрекеттің негізгі түрлерін көрсету үшін белгілер немесе заттар пайдаланылады.

31. Коммуникациялық "күнтізбелер" баланың интеллектуалды, сенсорлық, сөйлеу тілі мен қимыл-қозғалыс мүмкіндіктеріне қарай таңдалып, келесі түрде болады:

1) заттық күнтізбе - бұл белгілер ретінде шынайы, кішігірім сызбаланған заттар және барельефті, рельефті, контурлыбейнелері қолданылатын күнтізбе. Күнтізбенің бұл түрі тактильді қабылдауға негізделген біріктірілген қораптар немесе терең емес бөлімшелері бар ағаштан жасалған бір қорап түріндегі контейнер немесе шкаф ретінде болғандықтан көру қабілеті терең зақымдалған балаларға қолжетімді;

2) суретті күнтізбе - бұл қандай да бір заттың, әрекет түрі немесе оны жүзеге асырудың орны бейнеленген сурет. Бұл күнтізбенің түрі көру қабілеті сақталған балаларды коммуникацияға (қарым-қатынасқа) үйрету үшін енгізіледі;

3) сөзбен толықтырылған бейнесі бар күнтізбе.

32. Зат-белгілерді, суреттерді/ "күнтізбені" қолданумен байланысты дағдыларды қалыптастыру(сөйлеу тілі жоқ балалар үшін):

1) зат-белгілер қызметтерін, қандай әрекетке бағытталғанын түсіну (қасық-тамақтану, сабын-жуыну, дабыл-жаттығу, қасық-таңғы ас, есту аппараты-сабақ, қалам-жазу, есептеуші таяқша-математика, фигуралар қорабы-құрастырғыштар, кесе- екінші таңертеңгі ас, қалпақ-серуен, жастық-ұйықтау);

2) коммуникацияны кеңейту мен әрекетті жоспарлау мақсатында күнтізбеге зат-белгілерді енгізу;

3) балаға белгілі бір іс-әрекетті орындар алдында күнтізбеден зат-белгілерді көрсету.

33. Коммуникацияның белгілік жүйесін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) қандай да бір әрекетті көрсететін зат-белгілердің қызметін түсіну;

2) өз ниеттерін білдіру үшін зат-белгілерін қолдану арқылы әрекетті жоспарлауға ынталану.

34. Сөйлеу тілін дамыту (ауызша сөйлей алатын баланың ауызша сөйлеу тілін дамыту және қалыптастыру):

1) тыныс алу, дауысты дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындау;

2) жасайтын іс-әрекеттерді сөзбен жетелеуді ұйымдастыру;

3) баланың жауап реакциясын күту;

4) сөйлеу дағдысын дамыту және қалыптастыру;

5) ұзақ бір дауыстан, әр түрлібуындардан құралған дауыстарға еліктеуін белсендіру, өз былдырлау дыбыстарын және ересек адамның айтқан буындарын қайталау;

6) әнді айтуға қатысу, ересек адамның ым-ишараттық әрекетіне еліктеу, кейбіреуіне женілдетілген (былдырлау) сөздер;

7) баланың ауызша сөйлеуін ынталандыру.

35. Үйретілетін біліктер:

1) баламен қарым-қатынас жасауда дұрыс қалыпты ұстау;

2) ересек адамның аузын көре алатындай өз тізеңізге немесе қарама-қарсы отырғызу;

3) бала басын артқа қарай шалқайтпауын қадағалау, қажет жағдайда баланың иығы мен қолын ұстау;

4) баланы былдырлауға үйрету үшін тілдің, еріннің қимылын дамыту үшін ойын кезінде ауызды бақылау;

5) баладан күтетін дыбыстардың үйлесімділігі мен қимылдарды көрсету;

6) баланың аузын жабық ұстауға үйрету;

7) тыныс алу, дауыс, артикуляциялық қимылдарды дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындау.

36. Дыбыстық сөйлеу тілін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) тыныс алу, дауысты дамытуға арналған күрделі емес жаттығуларды орындауға ынталану;

2) ересек адамның артынан қайталау арқылы бір дыбысты, екі буыннан тұратын дыбыстарға еліктеу;

3) әнді айтуға қатысу, ым-ишараттық әрекетке еліктеу, сөздік былдырларды қайталайды.

6-параграф. 2 - жартыжылдық

37. Ым-ишараттық, дактильді-қатынас сөйлеу тілін қалыптастыру (көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстарыболған кезде):

1) ересек адаммен жеке іскерлік қарым-қатынас жасау шеңберінде өз дене бөліктеріне қызығушылығын оятуын жалғастыру;

2) заттық қарым-қатынас шеңберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылық ояту;

3) балаға күтім жасау жағдайындағы күнделікті ересек адамның қатаң тағайындалған әрекетінің ретілігіне көңіл бөлу және түсінуге мүмкіндік жасау: қолды жуу, тісті ысу, серуенге киіну;

4) қарапайым себеп-салдық байланыстарды тануға ықпал ету;

5) "байланыс репликасын" түсінуіне ықпал ету;

6) ересек адамның көтеріңкі дауысына және жағымды және жағымсыз мимикасын ажыратуға және адекватты жауап қайтаруға (бет жүзін, дене қалпын өзгерту, ән айту) үйрету;

7) ауырсынуын, қарнын ашқанын, шаршағанын немесе керсінше жақсы сезінетінін, оған ұнайтынын білдіретін өзінің денсаулық күйін хабарлай алу білігін қалыптастыру;

8) заттық (ішу, жуыну, сурет салу, телефонмен сөйлесу), сәйкес келетін (қораптан ойыншықты алу, алақанға тығып алу, қораптың қақпағын жабу, фигураларға жырық салу), ересек адамның заттық-ойын әрекетті ("Баспалдақпен аю жүреді", "Жануарларды серуендету") қайталауға үйрету;

9) қарым-қатынас жасау барысында ым-ишараттық формадағы жаңа сөздерді енгізу: адамдарды, ойыншықтарды, аяқ киімді, киімдерді, тамақ өнімдерін белгілеу; етістіктер;

10) әрекеттің реттілігін түсінуін қалыптастыру; ойын барысындағы реттілікті сақтай білуге үйрету;

11) өзіндік коммуникациялық репертуарынан қандай да бір әрекетті ересек адаммен кезектілікпен орындауға демеулік беру;

12) ойындағы кезектілікті сақтауды (ересек адам өз кезектілігімен орындау барысында күту) дәлелдейтін коммуникативті сигналдарды белсендіру;

13) есту және көру қабілеті зақымдалуының үйлесуі кезінде қарым-қатынас жасау барысында дактильды байланыс формасындағы жеке сөздерді қосу; жиі және білетін ымдармен қатар дактильді сөздерді қолдану;

14) сөйлеу қарым-қатынасына жылы-суық, үлкен-кішкентай ұғымдарын білдіретін ымдар-бейнелерді, бейнелі сөздерді қосу;

15) іс-әрекет түрлерін кеңейту, күн тәртібіне қуыршақпен ойнау, дене жаттығулары, сабақтарды қосу.

38. Көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі сөйлеу тілінің ым-ишараттық-дактильді формасын меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) ересек адаммен жеке іскерлік қарым-қатынас жасау шеңберінде өз дене бөліктеріне қызығушылығын оятуын жалғастыру;

2) заттық қарым-қатынас шеңберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылық ояту;

3) балаға күтім жасау жағдайындағы күнделікті ересек адамның қатаң тағайындалған әрекетінің ретілігіне көңіл бөлу және түсінуге мүмкіндік жасау: қолды жуу, тісті ысу, серуенге киіну;

4) қарапайым себеп-салдар байланыстарды тану;

5) өзінің денсаулық күйін хабарлауға ынталану;

6) заттық (ішу, жуыну, сурет салу, телефонмен сөйлесу), сәйкес келетін (қораптан ойыншықты алу, алақанға тығып алу, қораптың қақпағын жабу, фигураларға жырық салу), ересек адамның заттық-ойын әрекетті ("Баспалдақпен аю жүреді", "Жануарларды серуендету") қайталау;

7) әрекеттің реттілігін түсінеді; ойында кезектілікті сақтайды.

39. Зат-белгілер, суреттерді қолдануға байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) өз ниеттерін білдіру үшін зат-белгілерді қолдануын жалғастыру;

2) коммуникацияны кеңейту мен әрекетті жоспарлау мақсатында күнтізбеге үш немесе одан да көп зат-белгілерді енгізу;

3) балаға белгілі бір іс-әрекетті орындар алдында күнтізбеден зат-белгіні көрсету;

4) баладан көрсету құралы тұрғысынан зат-белгілерді көрсетуін біртіндеп талап ету; егер үлкендерді далаға шығуға қарай сүйрейтін болса немесе тамақ ішуін қаласа күнтізбенің ішінен осы әрекетке сәйкес келетін зат-белгіні көрсетуін талап ету;

5) жасайтын іс-әрекеттерді сөзбен жетелеуді ұйымдастыру, бұл баланың сөздік қорын кеңейтуге және іс-әрекеттерді жоспарлаудан оларды жүзеге асыруға дейінгі іс-әрекетін қадағалау арқылы оның ойлауының дамуына ықпал етеді.

40. Коммуникацияның белгілік жүйесін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) өз ниеттерін білдіру үшін зат-белгілерді қолданады;

2) коммуникацияны кеңейту мен әрекетті жоспарлау мақсатында күнтізбеге үш немесе одан да көп зат-белгілерді қолданады;

3) баладан көрсету құралы тұрғысынан зат-белгілерді көрсетуге ынталанады.

41. Сөйлеу тілін дамыту (баланың ауызша сөйлеу тілін дамыту және қалыптастыру):

1) тыныс алу, дауысты дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындауын жалғастыру;

2) қарапайым артикуляциялық қимылдарға еліктеуіне көмектесу;

3) әртүрлі дыбыстағы, ырғақты және дауыстың жоғарлығына қарай біркелкі буыннан туратын дыбыстарға еліктеуін белсендіру;

4) оқиғаларға ересек адамның эмоциялық қатынасын, көтеріңкі, қуанышты дауыстарғаеліктеуге үйрету;

5) ересек адаммен жеңілдетілген былдырлау сөздерін қайталауын белсендіру;

6) ересек адамнан кейін бір буынды сөздерді қайталауын белсендіру;

7) ересек адамнан кейін екі буынды сөздерді ("мама", "папа") қайталауын белсендіру.

42. Үйретілетін біліктер:

1) үстел үстіндегі гофрленген қағаздың ұсақ үзіктерін үрлеу;

2) үстел үстіндегі мақта үзіктерін үрлеу;

3) жіпке байланған мақтаны үрлеу;

4) түсті қарындаштарға үрлеу;

5) бала затты еркін,ешқандай қысымсыз үрлеуін қадағалау;

6) тыныс алу жаттығуларына Ф дыбысын қосу;

7) А, О, У дыбыстарын жеке айтуда, олардың қойылу мүмкіндігіне қарай дауысты қосу.

43. Сөйлеу тілінің дыбыстық жағын меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) тыныс алу, дауыстың жоғарлығы мен күшін дамытуға әртүрлі жаттығуларды орындау;

2) қарапайым артикуляциялық қимылдарға еліктеуге ынталанады;

3) әртүрлі дауыстағы бірдей буындарды дыбыстауға еліктейді;

4) оқиғаларға ересек адамның эмоциялық қатынасын, көтеріңкі, қуанышты дауыстарға еліктеуге үйрету;

5) ересек адаммен жеңілдетілген былдырлау сөздерін қайталауға тырысады;

6) ересек адамнан кейін бір буынды сөздерді қайталауға тырысады;

7) ересек адамнан кейін екі буынды сөздерді ("мама", "папа") қайталауға тырысады.

44. 1- деңгейдегі пассивті сөздік:

1) негізгі режимдік сәттер: тұр, дәретханаға бар, жуын, же, іш, дайындалуға бар, серуендеуге бар, ұйқыға жат;

2) өзіне-өзі қызмет көрсетудегі нақты дағдылар: тұр, отыр, киін, шашыңды тара, шешін, аяқ киіміңді ки, суды аш, тісіңді тазала (қолыңды, аяғыңды) жу, (қолыңды, аяғыңды) сүрт, аузыңды сүрт, орындықты итер, алғыс білдір, қалпақ (пальто, шарф, қолғап) ки, пальтоны (сүлгі) іл, жейдені (көйлекті, шалбарды) орындықтың арқасына іл, аяқ киімді орындықтың астына қой, душта (ваннада) жуын;

3) әр түрлі сабақтар мен ойындар: дайындаламыз, бер, жина, қой, ал, аш, жап, жабыстыр, секір, алақан соқ, бар, жүгір, аузыңды аш, болмайды, жақсы, жаман, дұрыс, дұрыс емес, иә, жоқ, соңы, кешіріңіз, жылайды, ауырып тұр;

4) айналасындағылармен танысу.Адамдар: апа, әке, әже, ата, педагог, дәрігер. Ойыншықтар: доп, матрешка, юла, машина, кубиктер, қуыршақ, пирамида, үрленген шар, күрек, шелек. Киім:қалпақ, шарф, пальто, қолғап, бас орамал, колготки, шалбар, жейде, көйлек, алжапқыш. Аяқ киім: бәтеңке, етік, туфли. Ыдыс-аяқ:кесе, тәрелке, қасық, пышақ, шәйнек, табақ. Жиһаз:үстел, орындық, шкаф. Төсек-орындар: жастық, көрпе.Азық-түліктер:сары май, нан, шәй, кәмпит, алма, мандарин (апельсин), жүзім. Жеке гигиеналық заттар:тарақ, сүлгі, сабын, бет орамал, тіс щеткасы. Етістіктер: бер, ұйықта жабыстыру, серуендеу, тамақтану, қолды жуу, киіну, шешіну, жуыну, сүрту (қолды, ауызды, үстелді), сабақ беру. Серуенге арналған заттар:шана, тербелме, құрсау.

45. 1-деңгейдегі белсенді сөздік:

1) адамдар: апа, әке (бала жиі қарым-қатынаста болатын жақын туыстары);

2) ойыншықтар;

3) аяқ киім;

4) жеке гигиеналық заттар;

5) ыдыс-аяқ;

6) жиһаз;

7) азық-түліктер;

8) етістіктер: бер, ұйықта жабыстыру, серуендеу, тамақтану, қолды жуу, киіну, шешіну, жуыну, сүрту (қолды, ауызды, үстелді), сабақ беру, ойнау, тұр,отыр,жүр, алақанмен шапалақта, жылайды, ауырады.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

46. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу әрекетінде жүзеге асырылады: сенсорика; кеңістікте бағдарлай білу; жаратылыстану; қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру.

47. Мақсаты- қоршаған орта туралы сезімдік тәжірибесін, білімдерін және өмірдегі шынайы бейнелерін жинақтау; кеңістікте бағдарлауын қалыптастыру; сезім түйсігі мен ұсақ моторикасын дамыту.

48. Міндеттері:

1) сенсорлық функцияларын дамыту, түстер, пішін, көлемнің сенсорлық эталондарын қалыптастыру;

2) қол білезіктері мен саусақтарының функционалдық мүмкіндіктері мен көру- моторикалық үйлесімділігін дамыту;

3) қоршаған ортамен ойын және заттық әрекет өзара байланысын, сөйлеу тілі, эмоцияның дамуымен байланысты ауытқушылықтарды түзеу кеңістік және уақыт түсініктерін қалыптастыру.

8-параграф. 1- жартыжылдық

49. Сенсорикаға иіс және дәм түйсігін дамыту, тактильды қабылдауын, қалдық көру арқылы қабылдауын, есту арқылы қабылдауын, вестибулярлы аппаратын дамыту кіреді.

50. Дәм түйсігін дамыту:

1) тағамның әр түрлі дәміне, құрамына, қою-сұйықтығына, фактурасына қарай көлемін біртіндеп көбейту: тәтті, қышқыл, тұзды, ащы, сұйық, пюре тәрізді, қатты, тегіс, бұдырлы, жабысқақ;

2) тамақтану барысында дәм сезінуінің дамуын ынталандыру (әр тағамның өз дәмін сақтау үшін араластырмау);

3) ұсынылған ішінен тәтті дәмді ажыратуға үйрету (тәтті-қышқыл).

51. Балалардың дәмдік қорын құруға қажетті материалдар үш негізгі топшаға бөлінеді:

1) негізгі дәмдік сезімдер тобы (тұзды, тәтті, қышқыл, ащы);

2) қосымша дәмдік сезімдер тобы (ащы, жеміс дәмдері, құрғақ жемістер, дәрілік өсімдіктер);

3) әр түрлі консистенциядағы азық-түліктер тобы (кремдер, сұйықтықтар, пюре, жабысқақ азықтар, қатты және сұйық азықтар).

52. Иіс түйсігін дамыту:

1) мұрынның шырышты қабатын қоздырмайтын хош иісті заттарды баланың кезектеп (жалбыз тамшылары, қылқан, дәмдеуіштер, өзіндік иістері бар заттар), хош иісті ауыстырып,иіс өткірлігін төмендетеотырып (өткір хош иістерді қолданбау) иіскей білуін қалыптастыру;

2) иіске деген қатынасын ыммен, эмоция және мимиканы дыбыстай отырып танытуға үйрету;

3) тұрмыстық және тағам иістерін ажыратуға үйрету.

53. Ванна мен душ қабылдауда пайдаланылатын материалдарға хош иісті тұздар, ваннаға арналған әр түрлі көбіктер, дәрі шөптер, денеге арналған гельдер, шашқа арналған шампунь және бальзамдар жатқызылады.

54. Тактильді қабылдауды дамыту:

1) нақты тактильді қоздырғыштарға зейінін тұрақтандыруға ынталандыру (қыдықтау, шапалақтау); контрасты тактильді қоздырғыштар (ыстық - суық, жұмсақ - қатты, тікенек - тегіс);

2) дене бөліктерін тактильді қабылдауын ынталандыру: бет (маңдайды, қасты, ауызды, құлақты, жақты сипау), екі қолымен ортадан периферияға қарайкезекпен қол, іш, аяқ, арқаны сипау арқылы жеңіл қысу;

3) қол білезіктерін, саусақ ұштарын сезінуін дамытуға ынталандыру (шымшып алынатын объектінің әр бөліктерін сезіну үшін заттарды әр саусақпен ұстап көру; крандағы және шарадағы судың температурасын тану);

4) сипау, қыдықтауға эмоциялық жауап қайтаруға ынталандыру;

5) ересек адам баланың қол білегіне, ішіне, иығына тигізетін және қоятын формасы, салмағы, пішіні бойынша заттарды алуға үйрету;

6) жұмсақ, қатты, ағашты, пластмассалы, бөртпелі, қырлары дөңгелектелген - әртүрлі тегістіктен заттарды алақанмен ұстауға ынталандыру;

7) тактильды қабылдау үшін әртүрлі фен, вентилятор, массажерлер, вибраторларды қолдану.

55. Үйретілетін тактильді біліктер:

1) қораптағы бұршақ, макаронды саусақтармен теріп алу, төгу;

2) екі қолын түзу ұстау арқылы қораптың оң жағына, сол жағына бұршақты қазу (бала мүмкіндігінше ересек адамның қимыл бағытына бақылау жасау);

3) саусақтарына бояу жағу және сурет салу;

4) сумен ойнау және жаттығу жасау: суға қолын салу, шариктерді жару, "кір жуу";

5) құммен ойнау және жаттығу жасау: шашу, араластыру.

56. Қалдық көру арқылы қабылдауын дамыту (көру қабілеті бұзылған жағдайда):

1) жарқын жарық көздеріне, жақсы құрастырылған және контрасты картинкаларға, ашық заттарға бақылау жасау мен көз тоқтатуына ынталандыру. Айқын жарығы бар қол-фонаригі мен фонариктің, жалтыраған заттар, өшіп-жанатын ойыншықтар, контрастылы суреттері (ақ-қара суреттер ең контрастты болып келеді) бар заттар көмегімен баланың көңілін аудару;

2) жарық көзіне (қажетті жағдайда дыбыс арқылы затқа бала көңілін аударту: заттарды ұру, сылдырмақ, дабыл) басын және көзін қысқа мерзімге бұрып, қызығушылық танытуға ынталандыру;

3) көзін алмайбаяу қозғалып бара жатқан затқа бақылау жасау (көзден арақашықтығы 0,5-1 метр). Бастапқыда көзін алмай қарап, кейіннен басын бұру арқылы бақылау жасау. Көз арқылы бақылауын төменнен жоғары, оңнан солға және шеңбер бойынша алмастыру;

4) әртүрлі қалыпта баланың көру реакциясын дамыту: арқасымен, ішімен, түзу жату барысында;

5) баланы ересек адамның келбетіне, кейіннен баланың көру аумағындағы затқа көз тоқтатуын ынталандыру;

6) сөйлеп тұрған немесе ыммен қарым-қатынас жасап тұрған ересек адамның аузына,көзіне, қолына көру арқылы байланысын ұстап тұруға, бақылау орнатуға және бақылау жасауға ынталандыру. Таныс (таныс емес) заттарға, ересек адамдарға эмоциялық реакция таныту үшін жағдай құру;

7) қолына ойыншық алуға және 1-2 минут қарауға ниет білдіру. Заттарға көңілін аударту: ойыншық шығаратын дыбыстарға қызығушылық таныту, еліктеу, өз пікірін білдіру;

8)таныс заттарды негізгі белгілері бойынша түрлі ойыншықтардың арасынан ажыратуға үйрету;

9) заттардың ішінен дөңгелек заттарды ажыратып алуға үйрету;

10) заттардың пішінін ажыратуға үйрету (дөңгелек доп-төртбұрышты шаршы);

11) екі көлемде бағдарлана алуға үйрету (үлкен-кіші);

12) түс белгілері бойынша қоршаған ортадағы заттарды табуға үйрету;

13) екі түстегі (қызыл және көк түс) объектілерді салыстыру негізінде нақты түстегі (алдымен қызыл) заттарды анықтауға үйрету;

14) түс бойынша (екі түсте бағдарлану: ақ-қара) заттарды сәйкестендіруге үйрету;

15) баланың бойынан төмен және жоғары заттарды зерттеуге үйрету;

16) түзу кеңістікте орналасу (жоғары, төмен) туралы түсініктерін қалыптастыру;

17) кеңістікте заттардың орналасуы (жақын-алыста, анды-мында) туралы түсініктерін қалыптастыру;

18) өзіне зейін аударуға үйрету: айнадан өзінің бейнесін тану;

19) шынайы өмірде объектілерді тұтастай қабылдауын ұйымдастырып, оларды дифференциациялауға үйрету (тамақ, киім, ойыншық).

57. Есту арқылы қабылдауының дамуы:

1) басын бұру, кейінен арқа, ішпен жату қалпында; отыру, тұру (дыбыс шыққан жаққа басын бұру үшін тактильді нығайтуды қолдануға болады) қалпында дыбыс шыққан жаққа басын бұруға ынталандыру;

2) күнделікті бір орында тұрған затты атау арқылы басын немесе басын бұруға үйрету;

3) тактильді сүйенішсіз дыбыс дереккөзін анықтауға үйрету;

4) дыбыс дереккөзін бағыттап көрсететін (бастапқыда бала бірінші өз алдында тұрған, кейінен оң-сол жақтағы, басының үстінен бағыттауды) дұрыс ымды қолдануға үйрету;

5) сөздік емес дыбыстарды ажырату біліктілігін қалыптастыру: барабан, бубен, үрме;

6) өмірәрекет барысында сөйлеу стимулдарға жауап беруге үйрету: ересек адамға жақында, жүруді бастау;

7) "сөйлейтін" ойыншықтарға (қуыршақ, сиыр, ит) қызығушылық таныту қалыптастыру;

8) ойыншықтар мен заттардың дыбыстарын ажырату мақсатында лақтыру, ұру, зат пен ойыншықты басуға ниет білдіруіне ынталандыру;

9) ересек адамның даусын, музыкалы ойыншықтың, құралдардың дыбыстарын тыңдауға үйрету;

10) музыка сипатына қарай эмоциялық жауап қайтаруға үйрету;

11) әртүрлі амалдармен музыкалық ойыншықтармен әрекет жасауға (ересек адаммен бірге, оған еліктеп, өз жасап көру арқылы)үйрену;

12) қатты және жай дыбыстарды алу үшін жұдырықпен ұру күшімен өлшеуге үйрету;

13) өз атына реакция білдіру, ересек адамды табуға, басын бұруға үйрету.

58. Вестибулярлы аппаратының дамуы:

1) ересек адамның көмегімен ұйымдастырылған пассивті қимылды ынталандырубаланы қолға алу немесе арнайы сөмкеге ("кенгуру") салу, егер бала сіздің жүруіңізге қарсылық білдірмесе, сабақ болып жатқан бөлмеде жүру;

2) "эмбрион" қалыпта тербету: ересек адам баланың кеудесіне бүгілген қолын және ішіне қарай тартылған аяғын бір қолымен (егер балада гиперкинез болмаса) ұстайды, ал екінші қолымен желкені ұстау арқылы басын тік ұстау. Мұндай қалыпта баланы әртүрлі бағытта тербету: алдыға-артқа, оң-солға, шеңбер бойымен;

3) ішпен жатқызу қалпында басын көтеруге және ересек адамға немесе алдында жатқан ойыншыққа басын көтеруге ынталандыру; басын бірінші бір жаққа, кейінен басқа жаққа; басын бір жаққа, кейінен екінші жаққа еңкейту;

4) қолын денесінің ортаңғы жағына қоя білу және ойнау; аяғымен ойнау;

5) баланың жату қалпында (дыбыс шығарушы ойыншықтарды іліп қою: ішінде сылдырмағы бар допты баланың аяғына салып қою, қандай бір әрекет жасау арқылы баланың ілініп тұрған ойыншықты қозғату үшін төмен қарай ілу немесе ойыншықты қолына салып қою) аяқ пен қолдың белсенді қимыл жасауын ынталандыру;

6) затқа қарай бағытталу бойынша (баланың кеуде жағына тігінен, қиғашынан орналастырылған ілгішті баланың денесінің орта бөлігіне орналастыру, ал қозғалғыш ойыншықтар формасы, мөлшері бойынша әртүрлі болуы) іздеу әрекетін жасауға ынталандыру;

7) тербегіш атта тербелуге (алға-артқа), фитболда (жоғары-төмен, оң-сол) тебелуге қызығушылығын ояту, теребелудің жалғасуына қызуғышылығы мен ниет білдіруге қолдау көрсету;

8) басын баяу оң-солға, алдыға-артқа бұруға, сағат тілімен және сағат тіліне қарсы айналдыруға (бастапқыда жаттығу ересек адамның көмегімен, кейіннен өзбетінше орындайды)ниеттерін білдіру;

9) баланы ересек адамның аяғында, әткеншекте, айналғыш орындықта, баяу қозғалатын крелада тербету арқылы вестибулярлы аппаратын дамытуға ынталандыру;

10) бастапқыда көзін ашып тұрып, тепе-теңдікті дамытуға ынталандыру;

11) би элементтерін қолдану арқылы музыканың көмегімен айналу қимылдарын оырндауға үйрету;

12) ұсынылған сүйеніштің көмегімен отыру қалпында тепе-теңдікті сақтауға үйрету;

13) отыру қалпынан өздігімен еденнен тұрып, жиһазды (алуантүрлі пішіндегі) айналып өтуге, қол және тіземен еңбектеуге үйрету;

14) сүйеніш ретінде жиһаздар заттарын қолдануға үйрету;

15) әртүрлі биіктіктегі сүйеніштермен қозғалуға үйрету;

16) сатыға немесе төмен баспалдақтарға еңбектеп түсуге және көтерілуге үйрету;

17) биік емес заттарға шығып, түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге, үйрету;

18) креслоға пенопласттан жасалған блокты орналастырады, оған баланы жүзін өзіне қаратып отырғызады, өзінің қолдарымен баланың тізе буындарын, оларды есепке ала отырып құшақтайды; балаға жағымды ырғақпен оның тізелерін оңға, солға ауыстырады;

19) көру мен кеңістіктің үйлесімділігін дамытуға ынталандыру (допты лақтыру және сырғыту, басқа затты);

20) ересек адамның көмегімен затты бір қолынан екінші қолына алмастыруға үйрету.

59. Сенсорлық даму бойынша күтілетін нәтижелер:

1) тағамның әр түрлі дәміне, құрамына, қою-сұйықтығына, фактурасы бойынша ажыратуға ынталанады;

2) иіске сәйкес дыбысталумен бірге иіске деген қатынасын ыммен, эмоция және мимиканы танытады;

3) нақты тактильды қоздырғыштарға зейінің тұрақтандыруға ынталандыру (қыдықтау); контрасты тактильді қоздырғыштар (ыстық - суық, жұмсақ - қатты, тікенек - тегіс);

4) шымшып алынатын объектінің әр бөліктерін сезіну үшін заттарды әр саусақпен ұстап көру; крандағы және шарадағы судың температурасын тану;

5) ересек адам баланың ішін, иығын, қол білегіне тигізетін және қоятын формасы, салмағы, пішіні бойынша заттарды алуға үйрету;

6) жұмсақ, қатты, ағашты, пластмассалы, бұрмаланған әртүрлі тегістіктен заттарды алақанмен алуға ынталандыру;

7) жарқын жарық көздеріне, жақсы құрастырылған және контрасты картинкаларға, ашық заттарға бақылау жасау мен көз тоқтатуына тырысады;

8) әртүрлі қалыпта баланың көру реакциясын танытуға ынталанады: арқасымен, ішімен, түзу жату барысында;

9) сөйлеп тұрған немесе ыммен қарым-қатынас жасап тұрған ересек адамның аузына, көзіне, қолына көру арқылы байланысын ұстап тұруға, бақылау орнатуға және бақылау жасауға талпынады;

10) таныс заттарды негізгі белгілері бойынша басқа ойыншықтардан ажыратуға үйрету;

11) заттардың формасын ажыратуға талпынады (дөңгелек доп - төртұрышты шаршы);

12) екі көлемде бағдарлана алуға талпынады (үлкен-кіші);

13) түс белгілері бойынша қоршаған ортадағы заттарды табады;

14) баланың бойынан төмен және жоғары заттарды зерттейді;

15) кеңістікте заттардың орналасуы (жақын-алыста, анды-мында) туралы түсініктері қалыптасқан;

16) шынайы өмірде объектілерді тұтастай қабылдайды, оларды дифференциациялайды (тамақ, киім, ойыншық);

17) арқа, ішпен жату; отыру, тұру қалпында дыбыс шыққан жаққа көзін, кейінен басын бұруға талпынады;

18) ойыншықтар мен заттардың дыбыстарын ажырату мақсатында лақтыру, ұру, зат пен ойыншықты басуға ниеттерін білдіреді;

19) ересек адамның даусын, музыкалы ойыншықтың, құралдардың дыбыстарын тыңдауға үйрету;

20) әртүрлі амалдармен музыкалық ойыншықтармен әрекет жасайды (ересек адаммен бірге, оған еліктеп, өз жасап көру арқылы);

21) қимылдайтын ойыншықпен жату қалпында аяқ және қолдың белсенді қимылдарын жасауға талпынады;

22) ішпен жатқызу қалпында басын көтеруге және ересек адамға немесе алдында жатқан ойыншыққа басын көтеруге ынталандыру; басын бірінші бір жаққа, кейінен басқа жаққа; басын бір жаққа, кейінен екінші жаққа еңкейту;

23) қолын денесінің ортаңғы жағына қоя білу және ойнау; аяғымен ойнау;

24) затқа қарай бағытталу бойынша (баланың кеуде жағына тігінен, қиғашынан орналастырылған ілгішті баланың денесінің орта бөлігіне орналастыру, ал қозғалғыш ойыншықтар формасы, мөлшері бойынша әртүрлі болуы) іздеу әрекетін жасауға талпынады;

25) бастапқыда көзін ашып тұрып, тепе-теңдікті дамытуға талпынады;

26) би элементтерін қолдану арқылы музыканың көмегімен айналу қимылдарын орындауға талпынады;

27) ұсынылған сүйеніштің көмегімен (мысалы, доп) отыру қалпында тепе-теңдікті сақтауға талпынады;

28) отыру қалпынан өздігімен еденнен тұрып, жиһазды (алуантүрлі пішіндегі) айналып өтуге, қол және тіземен еңбектеуге талпынады;

29) әртүрлі биіктіктегі сүйеніштермен қозғалады;

30) сатыға немесе төмен баспалдақтарға еңбектеп түседі және көтеріледі;

31) қозғалып бара жатқан затқа көз тоқтатып бақылау жасауға талпынады;

32) ересек адамның көмегімен затты бір қолынан екінші қолына алмастырады.

60. Кеңістікте бағдарлай білу:

1) "Хандз әдісін" пайдаланумен бала өзінің дене бөліктерінде бағдарлану, денесін көру-сезіну арқылы зерттеуге үйрету;

2) өзінің дене бөліктерін табуға үйрету;

3) баланың өзінің дене бөліктерін үлкендердің денесімен салыстыру амалдарын үйрету;

4) дененің тұрған қалпындағы және үш бағыттағы қозғалыстағы: көлденең жазықтықтағы дене қозғалысы (оңға-солға); тік жазықтықтағы қозғалыс (жоғары-төмен); кіру-қайту қозғалыстар (алға-артқа).

5) баланы қоршаған заттар орналасуының қатаң өзгерістері барысында бағдарын біртіндеп кеңейте отырып, жақын айналаға бағдарлауды үйрету;

6) арнайы сүйеніштердің көмегімен таныс бөлме ішінде еркін қозғалу мен бағдарлана алуға үйрету;

7) балаларды жүрудің, жүру барысында қол, аяғы қимылдарының дұрыс амалдарына үйрету;

8) ойыншықтарының орналасқан жерін олардың дыбысталу сипаттамасына қарай (музыка, дауыс, вокалдық) табуға үйрету;

9) әр түрлі жазықтықтарда (кілемдерде, линолеум, ламинат, плитка) аяқпен, шұлықпен, жалаңаяқ жүріп үйрету.

61. Кеңістікте бағдарлай білу бойынша күтілетін нәтижелер:

1) практикалық тұрғыда "өз" дене бөліктері мен келбетінде бағдарлана алады;

2) қоршаған заттар орналасуының қатаң өзгерістері барысында бағдарын біртіндеп кеңейте отырып, жақын айналаға бағдарлана алады;

3) арнайы сүйеніштердің көмегімен таныс бөлме ішінде еркін қозғалу мен бағдарлана алады.

62. Қоршаған ортамен танысу:

1) қоршаған ортаның әр түрлі заттарын зерттеуге беру. Олардың ішкі белгілерімен, формасымен, материалымен танысу;

2) үлкендермен бірлесіп заттық-тәжірибелік іс-әрекеттерде сол затты қолдану тәсілдерін меңгеру;

3) белглі бір заттардың әр түрлерімен танысу;

4) шынайы қоршаған орта туралы түсініктерін жинақтау және тереңдету.

63. Қоршаған ортамен танысудан күтілетін нәтижелер:

1) қоршаған ортаның әр түрлі заттардың ішкі белгілерімен, формасымен, материалын зерттеуге талпынады;

2) үлкендермен бірлесіп заттық-тәжірибелік іс-әрекеттерде сол затты қолдану тәсілдерін меңгеруге талпынады.

64. Қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастыру:

1) баламен бірлесіп қасықпен, кесемен, табақпен сусымалы материалдарды салу;

2) бірлескен іс-әрекетте кесенің, ожаудың көмегімен суды әр түрлі ыдыстарға құю;

3) "Хандз әдісін" пайдалану арқылы үстелдің үстінде заттардың қасында тұрған заттарды қасықпен ұрғылау.

65. Қарапайым математикалық түсініктерін қалыптастыру бойынша күтілетін нәтиже:

1) әртүрлі көлемдегі заттармен сусымалы және сұйық материалдарды төгуге және салуға болатынын түсінеді және ажыратады.

9-параграф. 2-жартыжылдық

66. Сенсорлық даму ішіне иіс және дәм түйсігі, тактильды қабылдауының дамуы, қалдық көру арқылы қабылдауын, есту арқылы қабылдауын, вестибулярлы аппаратының дамуы кіреді.

67. Иіс және дәм түйсігінің дамуы:

1) тірі және өлі объектілері мен заттардың шынайы жеке иістерімен таныстыру;

2) айқын белгілері бар азық-түліктің дәмі мен иістері бойынша ажыратуға үйрету;

3) дәмдік рецепторлардың көмегімен заттардың дәмін зерттеуге үйрету;

4) сұйықтық температурасын ажыратуға үйрету;

5) тұрмыстық және азық-түліктің иістерін дифференциациялауға үйретуді жалғастыру;

6) азық-түліктен сезетін әртүрлі сезімдерін, дәмдік рецепторларын дамыту: жұмсақ және қатты, ыстық және суық, қышқыл немесе тәтті.

68. Тактильды қабылдауының дамуы:

1) дене бөліктерін тактильды қабылдауына талпынуын жалғастыру: сипау арқылы арқасын, бетін, қолын, ішін, аяғын ақырын қысу, басу;

2) алуантүрлі жазық беттерін қолдану арқылы жеңіл массаж қимылының көмегімен баланың сезімін дамыту;

3) қолынан алшақ орналасқан заттарды қолмен қағып алуға талпындыру;

4) форма мен көлемі бойынша әртүрлі заттарды қағып алу біліктілігін бекіту;

5) қол білезіктерін, саусақ ұштарының сезімдерін дамытуды жалғастыру;

6) қысып алынатын объектілердің жеке элементтерін біруақытта сезіну үшін затты әр саусақпен қысуға үйрету;

7) тегіс беттері әртүрі заттарды алақанымен, саусағымен алу амалы арқылы зерттеу біліктілігін қалыптастыру;

8) тактильды байланысқа эмоциялық реакцияны білдіруді жетілдіру;

9) тегіс беттерінің құрылымымен ажыратылатын табиғи материалдар мен заттарды қолдану арқылы тактильды қабылдауын дамытуды жалғастыру;

10) сұйықтықтың және басқа заттардың температурасын ажырату қабілеттілігін дамыту.

69. Қалдық көру арқылы қабылдауын дамыту (көру қабілеті бұзылған кезде):

1) бала көз алдындағы заттарға, ересек адамның бетіне көз тоқтатуына ынталандыру;

2) қозғалып бара жатқан заттарға басын бұру арқылы көзбен бақылау жасауына (ішпен және тігінен жату қалпында) ынталандыру;

3) сөйлеп тұрған немесе ыммен қарым-қатынас жасап тұрған ересек адамға көз тоқтату және қарап тұруға ат салысу;

4) баланың төменгі, жоғарғы, бүйір жағында тұрған ойыншықты алуға, қарауға, қысуға және әртүрлі әрекет жасауға үйрету;

5) ойыншықты картинкадағы бейнесімен салыстыруға үйрету;

6) көз алдында тұрған затты тығып қою арқылы жоғалған затты іздеуге қызығушылығын ояту;

7) таныс затты әртүрлі жерден табуға үйрету және сұраққа жауап беру: "Қайда?" - оның күнделікті тұратын орнына байланысты емес;

8) ересек адамның өтініші немесе үлгісі бойынша ойыншықпен күнделікті істейтін іс-әрекетін орындауға үйрету: алу, салу, жабу, ашу;

9) баланың барлық саусағымен, үлкен және сұқ саусағымен ала алатын әртүрлі көлемдегі заттармен әрекет жасауға үйрету;

10) басқа заттардың ортасынан дөңгелек (шар), төртбұрыш (шаршыны) ерекшелеуге үйрету;

11) заттардың формасын ажыратуға (дөңгелек-төртбұрыш) үйрету;

12) сөздік нұсқау, түс үлгісі бойынша қоршаған ортадан заттарды табуға үйрету: "Түсі бойынша дәл осындайды берші"немесе "Барлық қызыл түсті затты әкеп берші";

13) екі түсті (қызыл және көк) объектіні қою негізінде нақты түстегі (қызыл және көк) заттарды ерекшелеуге үйрету;

14) түс бойынша сәйкес заттарды сәйкестендіруге үйрету (төрт түсте бағдарлана алу: ақ-қара, қызыл-көк);

15) түсі, көлемі, формасы (бір белгісі)бойынша бірдей заттарды топтастыру біліктілігін қалыптастыру;

16) 2-3 сақинадан тұратын пирамиданы жинауға үйрету;

17) еліктеу және үлгі бойынша екі бөліктен тұратын үзік картинканы қосуға үйрету;

18) баладан жоғары және төмен тұрған заттарды зерттеуді үйретуге жалғастыру;

19) түзу кеңістікте орналасу (жоғары, төмен) туралы түсініктерін қалыптастыру;

20) кеңістікте заттардың орналасуы (жақын-алыста, анда-мында) туралы түсініктерін қалыптастыруды жалғастыру;

21) өз дене бөліктерін ерекшелеуге және мүмкіндігінше (симметриялы органдарға ерекше көңіл бөлінеді: қол, аяқ, көз, құлақ) атауға үйрету.

70. Есту арқылы қабылдауының дамуы:

1) шыққан дыбыс жаққа көзін және басын бұруға ынталандыруды жалғастыру;

2) кеңістікте дыбыстарды локализациялау біліктілігін қалыптастыру, өз атына қарау реакциясын бекіту (бұрылып, ересек адамды іздейді);

3) әртүрлі дыбыстық қоздырғыштардың (сылдырмақ, дыбыс кұші мен жоғарлығы бойынша құстың дауысы) көмегімен дыбыстар мен дауыстарға акустиканы құруды дамытуға ықпал ету;

4) баланың адекваты эмоциясын (күлу, қобалжу) таныта отырып, музыканы қаттыдан жай дауысқа дауыс күшін өзгерту арқылы есту дифференциациясын қалыптастыру;

5) көру немесе көру-қимыл сүйеніштерін (бала қандай да бір ерекше дыбыс шықаратын затты көру) қолдану арқылы сөздік емес дыбыстарды ажыратуға үйрету;

6) әртүрлі амалдар арқылы заттардан өзбетінше дыбыс шығартуға үйрету;

7) шумен қарапайым музыкалық дыбыстарды ажыратуға үйрету;

8) қатал және нәзік (мейірімді) интонацияны ажырату, әуен дыбыстарын тыңдауға үйрету;

9) музыканың бітуімен ойынды тоқтатуға үйрету;

10) әртүрлі әрекет амалдарымен музыкалық ойыншықтарды қолдануға үйретуді жалғастыру;

11) қатты және жай дыбыстарды алу үшін жұдырықпен ұру күшімен өлшеуге үйретуді жалғастыру;

12) дыбыс шығарушы ойыншыққа қолын созу ниетін ояту.

71. Вестибулярлы аппаратының дамуы:

1) баланы ересек адамның аяғында, әткеншекте, айналғыш орындықта тербету арқылы вестибулярлы аппаратын дамыту;

2) басын баяу оң-солға, алдыға-артқа бұруға, сағат тілімен және сағат тіліне қарсы айналдыруға (бастапқыда жаттығу ересек адамның көмегімен, кейіннен өзбетінше орындайды) үйрету;

3) екі аяқпен бірге секіруге, баспалда бойынша өтуге сырғанақтан сырғанауға үйрету;

4) отыру қалпында тепе-теңдікті дамытуға мүмкіндік беру;

5) шынтаққа сүйеніп, ішпен жату қалпында сурет салуға үйрету;

6) биік емес заттарға шығып, түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге, үйрету;

7) әрбір сатыны басу арқылы баспалдақтан түсу, тосқауылдардан айналып өтуге үйрету;

8) екі аяқпен бірдей тұру, кейінен сүйеніштің көмегімен бір аяқпен кезекпен (оңмен, солмен) тұру қалпында қимыл үйлесімділігін дамыту;

9) аяғының ұшымен жүру біліктілігіне үйрету (ересек адамның көмегімен);

10) өздігімен затты бір қолынан екінші қолға алмастыруға үйрету.

72. Сенсорика бойынша күтілетін нәтижелер:

1) тірі және өлі табиғаттың (мысалы, пияз, шұжық, дәрі, гүлдің иістері) объектілері мен заттардың шынайы жеке иістерімен таныстыру;

2) айқын белгілері бар азық-түліктің дәмі мен иістері бойынша ажырата алады;

3) дәмдік рецепторлардың көмегімен заттардың дәмін зерттеуге талпынады;

4) сұйықтық температурасын (жылы чай, суық су) ажыратуға талыпнады;

5) қолынан алшақ орналасқан заттарды қолмен қағып алуға талпынады;

6) тегіс беттері әртүрі заттарды алақанымен, саусағымен алу амалы арқылы зерттейді;

7) сұйықтықтың және басқа заттардың температурасына жауап қайтарады;

8) бала көз алдындағы заттарға, ересек адамның бетіне көз тоқтатады;

9) қозғалып бара жатқан заттарға басын бұру арқылы көзбен бақылау жасайды (ішпен және тігінен жату қалпында);

10) сөйлеп тұрған немесе ыммен қарым-қатынас жасап тұрған ересек адамға көз тоқтату және қарап тұруға ат салысуға талпынады;

11) баланың төменгі, жоғарғы, бүйір жағында тұрған ойыншықты алуға, қарауға, қысуға және әртүрлі әрекет жасауға талпынады;

12) ойыншықты картинкадағы бейнесімен сәйкестендіруге талпынады;

13) таныс затты әртүрлі жерден табуға талпынады: "Қайда?" - оның күнделікті тұратын орнына байланысты емес;

14) ересек адамның өтініші немесе үлгісі бойынша ойыншықпен күнделікті істейтін іс-әрекетін орындайды: алу, салу, жабу, ашу;

15) баланың барлық саусағымен, үлкен және сұқ саусағымен ала алатын әртүрлі көлемдегі заттармен әрекет жасауға талпынады;

16) заттардың формасын ажыратады (дөңгелек-төртбұрыш);

17) сөздік нұсқау, түс үлгісі бойынша қоршаған ортадан заттарды табады: "Түсі бойынша дәл осындайды берші" немесе "Барлық қызыл түсті затты әкеп берші";

18) түс бойынша сәйкес заттарды сәйкестендіреді (төрт түсте бағдарлана алу: ақ-қара, қызыл-көк);

19) түсі, көлемі, формасы (бір белгісі) бойынша бірдей заттарды топтастырады;

20) 2-3 сақинадан тұратын пирамиданы жинайды;

21) еліктеу және үлгі бойынша екі бөліктен тұратын үзік картинканы қосу;

22) өз дене бөліктерін ерекшелеу және мүмкіндігінше (симметриялы органдарға ерекше көңіл бөлінеді: қол, аяқ, көз, құлақ) атайды;

23) кеңістікте дыбыстарды локализациялауға, өз атына қарауға талпынады (бұрылып, ересек адамды іздейді);

24) әртүрлі дыбыстық қоздырғыштардың (сылдырмақ, дыбыс кұші мен жоғарлығы бойынша құстың дауысы) көмегімен дыбыстар мен дауыстарға жауап қайтарады;

25) көру немесе көру-қимыл сүйеніштерін қолдану арқылы сөздік емес дыбыстарды ажыратады;

26) қатал және нәзік (мейірімді) интонацияны ажыратады, әуен дыбыстарын тыңдайды;

27) музыканың бітуімен ойынды тоқтатуға талпынады;

28) әртүрлі әрекет амалдарымен музыкалық ойыншықтарды қолдануды жалғастырады;

29) қатты және жай дыбыстарды алу үшін жұдырықпен ұру күшімен өлшейді;

30) өздігімен дыбыс шығарушы ойыншыққа қолын созуға талпынады;

31) басын баяу оң-солға, алдыға-артқа бұруға, сағат тілімен және сағат тіліне қарсы айналдыруға (бастапқыда жаттығу ересек адамның көмегімен, кейіннен өзбетінше орындайды) орындайды;

32) ересек адамның қолдауымен екі аяқпен бірге секіруге, баспалдақ бойынша өтуге сырғанақтан сырғанайды;

33) биік емес заттарға шығып, түсуге, отырып-тұруға, еңкеюге талпынады;

34) әрбір сатыны басу арқылы баспалдақтан түсуге, тосқауылдардан айналып өтуге талпынады;

35) екі аяқпен бірдей тұру, кейінен сүйеніштің көмегімен бір аяқпен кезекпен (оңмен, солмен) тұру қалпында қимыл үйлесімділігін сақтауға талпынады;

36) өздігімен затты бір қолынан екінші қолына салады.

73. Кеңістікте бағдарлай білу:

1) балалардың жүру барысында қол, аяқ қимылдарының дұрыс жүру амалдарына үйретуді жалғастыру;

2) ойыншықтарының орналасқан жерін олардың дыбысталу сипаттамасына қарай (музыка, дауыс, вокалдық) табуға үйретуді жалғастыру;

3) әр түрлі жазықтықтарда (кілемдерде, линолеум, ламинат, плитка) аяқпен, шұлықпен, жалаңаяқ жүріп үйретуді жалғастыру.

74. Кеңістікте бағдарлау бойынша күтілетін нәтиже:

1) патологиялық қалыпты болдырмай дұрыс жүруге талпындыру;

2) ойыншықтардың дыбысталу сипатына қарай орналасқан орнын біледі;

3) әр түрлі жазықтықтарда аяқпен, шұлықпен, жалаңаяқ жүреді.

75. Жаратылыстану:

1) басқа заттардың ортасынан дөңгелек (шар), төртбұрыш (шаршыны) ерекшелеуге үйрету;

2) заттардың формасын ажыратуға (дөңгелек-төртбұрыш) үйрету;

3) көлемдерде бағдарлана алуға үйрету (үлкен-кіші);

4) сөздік нұсқау, түс үлгісі бойынша қоршаған ортадан заттарды табуға үйрету: "Түсі бойынша дәл осындайды берші" немесе "Барлық қызыл түсті затты әкеп берші";

5) екі түсті (қызыл және көк) объектіні қою негізінде нақты түстегі (қызыл және көк) заттарды ерекшелеуге үйрету;

6) түс бойынша сәйкес заттарды сәйкестендіруге үйрету (төрт түсте бағдарлана алу: ақ-қара, қызыл-көк);

7) түсі, көлемі, формасы (бір белгісі) бойынша бірдей заттарды топтастыру біліктілігін қалыптастыру.

76. Жаратылыстану бойынша күтілетін нәтижелер:

1) басқа заттардың ортасынан дөңгелек (шар), төртбұрыш (шаршыны) ерекшелейді;

2) заттардың формасын ажыратады (дөңгелек-төртбұрыш);

3) көлемдерде бағдарлана алады (үлкен-кіші);

4) сөздік нұсқау, түс үлгісі бойынша қоршаған ортадан заттарды табады: "Түсі бойынша дәл осындайды берші" немесе "Барлық қызыл түсті затты әкеп берші";

5) түсі, көлемі, формасы (бір белгісі) бойынша бірдей заттарды топтастырады.

77. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) қарама-қарсы және бірдей өлшемдегі таныс заттарды зерттеу және салыстыру - ұзындығы бойынша (ұзын-қысқа), ені (кең-тар), биіктігі (биік-аласа), көлемі (үлкен-кіші).

78. Үйретілетін біліктер:

1) заттармен танысу барысында формасы, материалы, фактурасы бойынша бірдей болуы;

2) арасындағы айырмашылықтары тек қана көлемі, тек қана биіктігі немесе тек қана ұзындығы бойынша болуы;

3) сипап көруге арналған мынадай заттарды ұсыну: шар, дөңгелек, квадрат, үшбұрыш, тікбұрыш.

79. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) көлемді геометриялық фигураларды зерттей алады.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

80. "Шығармашылық" білім беру саласының базалықкелесі ұйымдастырылған оқу қызметінде жүзеге асырылады: сурет салу, мүсіндеу, музыка.

81. Мақсаты: заттарды кезеңдермен зерттеу жолымен шығармашылық іс-әрекет процесінде шынайы өмір образдарын қалыптастыру; заттық түсініктерін анықтау, нақтылау және жинақтау.

82. Міндеттер:

1) бейнелеуші құралдар мен материалдарды ерекшелей білуін қалыптастыру;

2) бейнелеуші құралдар және материалдармен түрлі әрекет жасауын қалыптастыру;

3) бейнелеуші материалдармен түрлі іс-әрекеттер жасау үшін орта құру, бейнелеуші әрекетке қызығушылығын қалыптастыру;

4) бейнелеу әрекетіне және оның өнімдеріне оңды эмоционалды қатынасын қалыптастыру.

11-параграф. 1-жартыжылдық

83. Сурет салу:

1) сұйық материалдармен, жуан, дөңгелек, тегіс және жалпақ қылқаламмен, штамп және басқа құралдармен әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру;

2) бояумен іс-әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру:бояуды қолына жағу, қағу, қысу;

3) барлық алақанымен (жұдырыққа) қылқаламды ұстау білігін қалыптастыру;

4) штамптарды қолдануға үйрету (ересек адамның көмегімен қағазға жабыстыру);

5) құрғақ қылқаламен іс-әрекет жасауға үйрету (қағазды түкті қысу және басу, қылқаламды жоғарыдан-төменге, оңнан-солға);

6) таңдалған бояуды қылқаламен іс-әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру;

7) барлық қағазға бояу дақтарын жағуға үйрету;

8) қылқаламен әрекет жасау нәтижесінде эмоционалды жауабын қалыптастыру.

84. Күтілетін нәтижелер:

1) бояумен іс-әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру:бояуды қолына жағу, қағу, қысуға талпынады;

2) бояуды қолына жағып қағаз бетіне жағу, қағу, қысу;

3) барлық алақанымен (жұдырыққа) қылқаламды ұстауға талпынады;

4) штамптарды қолдануға талпынады (ересек адамның көмегімен қағазға жабыстыру);

5) құрғақ қылқаламен іс-әрекет жасауға талпынады (қағазды түкті қысу және басу, қылқаламды жоғарыдан-төменге, оңнан-солға);

6) таңдалған бояуды қылқаламен іс-әрекет жасауға талпынады;

7) барлық қағазға бояу дақтарын жаға алады;

8) әрекеті жасауға қатысады, қылқаламен әрекет жасау нәтижесінде эмоционалды жауап қайтарады.

85. Мүсіндеу:

1) мүсіндеу кезінде пластилин, пішін шығарушылармен таныстыру;

2) ересек адаммен бірлесіп жұмыс жасауда пластилинді қолдануға үйрету: біріккен практикалық әрекетте пластилинді илеу;

3) "Хандз әдісін" пайдалану арқылы пластилиннің үзігінен үстел үстінде шар, шұжық илеу;

3) біркелкі іс-әрекетте пластилин үзіктерін алақанда созып, пайда болған форманы бұрап сақина бейнесіне келтіреді;

4) жабыстыру барысында баланың дұрыс отыруын қалыптастыру;

5) ересек адамдармен бірлескен-тәжірибелік іс-әрекетте жабыстыру құралы тұрғысынан қамырмен таныстыру.

86. Үйретілетін біліктер:

1) жұмыс процесі алгоритм бойынша жүргізіледі: баланы жұмыс орнына алып келу, алжапқышын кигізу, үстел басына отырғызу, қолына бір үзік қамыр беру, "жабыстыр" белгісін беру, бірлескен іс-әрекетті бастау;

2) ересек адамдар баламен серіктес болып, өзіне жетекші рөлді иеленеді: бастапқыда бала ересек адамның іс-әрекетін бақылайды, кейін алдын ала дайындалған пластилинмен ересек адам баланың қолынан ұстап жабыстырады, кейінен бала ересек адамның көмегімен немесе басқаруымен бала жабыстыру әрекет орындауға тырысады, соңында өзі жабыстырады;

3) ересек адам баламен серіктес бола отырып, өзіне жетекші рөлді иеленеді: біртіндеп баланың жекелігіне "рөлдері" мүмкіндік бере бастайды.Бала осылайша рөлдердің алмасу жағдайында бірлескен іс-әрекетте жауапкершілігі артады.

87. Мүсіндеуге үйретуде қолданылатын тәсілдер:

1) жұмсақ түйірлер,қопарып алу;

2) жұлып,оны картонға жабыстыру;

3) кесектер мен түйірлерді бір-біріне жабыстыру;

4) дөңгелек картонға (төртбұрыш, үшбұрыш) формаларды кесектерге үймелеу;

5) картонға түйірлерді жағу (пішіні мен түстері әртүрлі);

6) түрлі-түсті түйірлерді бір-біріне жабыстыру;

7) барлық картонға түрлі-түсті түйірлерді орналастырады;

8) шыршаны түсті түйірлермен безендіреміз (шыршаның дайын силуэті);

9) алақанмен үлкен, жұмсақ қамырды (саз,пластилин) басу;

10) жұмсақ қамыр кесегіне (саз, пластилин) қатты затпен (шаршы, үшбұрыш) басамыз.

88. Мүсіндеу бойынша күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның көмегімен пластилинмен жұмыс жасауға талпынады;

2) ересек адаммен біріккен практикалық әрекетте пластилинді илей алады;

3) "Хандз әдісін" пайдалану арқылы пластилиннің үзігінен үстел үстінде шар, шұжықты илеуге талпынады;

4) біркелкі іс-әрекетте пластилин үзіктерін алақанда созып, пайда болған форманы бұрап сақина бейнесіне келтіреді;

5) жабыстыру барысында баланың дұрыс отыруға талпынады;

6) ересек адамдармен бірлескен-тәжірибелік іс-әрекетте жабыстыру құралы тұрғысынан қамырмен жұмыс жасайды.

89. Музыка:

1) музыкалық дыбысталу, ересек адамның даусына эмоционалды күйін және есту қабілетін тұрақтандыруын дамыту;

2) музыка кезінде баланың өзіндік дене мүшелерін - қол, аяқ, бас, дене бөліктерін көрсетуге ынталандыру және көрсету;

3) музыкалық қолдау көрсетумен тығылмаш ойындарға балаларды тарту.

90. Музыкаға үйретуде қолданылатын амалдар:

1) баланың жалпы жандануын қолдау: қуанышты күлкі, белсенді қозғалысы, дауыс шығару, ауызын жыбырлату, аузын ашу және жабу;

2) баланың дауыс реакциясын қолдау. Қарапайым вокализация шығарту, ересек адамның дыбыстары мен буындарын, музыкалық қолдау көрсету мен шум кезінде өзіндік бұлдырлауын қайталау;

3) дауысты дыбыстарды айтуын белсендіру ("у-у-у", "а-а-а"), бірдей буындарды ("да-да-да", "ма-ма-ма").

91. Күтілетін нәтижелер:

1) музыкалық дыбысталу, ересек адамның даусына эмоционалды жақсы күйін танытады және тұрақтандырады;

2) музыкалық қолдау көрсетумен тығылмаш ойындарға қатысуға талпынады.

12-параграф. 2-жартыжылдық

92. Сурет салу:

1) түс қағаздарын әртүрлі құралдар (губка, қылқалам) және форма, көлем, түс дақтарын қолдану арқылы толтыру біліктілігін қалыптастыру;

2) табиғаттың әртүрлі болмыстарын жеткізу үшін қатты қылқаламмен жұмыс жасау және жағу амалын қолдануға үйрету;

3) бояуды орындауға үйрету.

93. Күтілетін нәтижелер:

1) түс қағаздарын әртүрлі құралдар және форма, көлем, түс дақтарын қолдану арқылы толтыруға талпынады;

2) табиғаттың әртүрлі болмыстарын жеткізу үшін қатты қылқаламмен жұмыс жасау және жағу амалын қолдану;

3) бояуды орындау.

94. Мүсіндеу:

1) бүтін кесектен пластилин түйінің қысу, үзіп алуға үйрету;

2) дөңгелек формадағы заттар туралы (шарлар, жаңғақтар, апельсиндер, мандариндер, ақшақар, шарлардан жасалынған пирамида) түсініктерін бір уақытта бекітумен қатар, үзіп алған түйінді шеңберлеу әрекетімен иелеуі амалын үйрету.

95. Күтілетін нәтиже:

1) бүтін кесектен пластилин түйінің қысу, илеуге талпынады;

2) дөңгелек формадағы заттар туралы (шарлар, жаңғақтар, апельсиндер, мандариндер, ақшақар, шарлардан жасалынған пирамида) түсініктерін бір уақытта бекітумен қатар, үзіп алған түйінді шеңберлеу әрекетімен иелеуге талпынады.

96. Музыка (қалдық естуі бар балалар үшін):

1) музыкаға сәйкес сипау, шапалақтау, тербеу қарапайым әрекеттерді орындауға үйрету;

2) дыбыс дереккөзін анықтауға ынталандыру, музыкаға зейінін тұрақтандыру, есту зейінін дамыту;

3) сабақ басында "сәлем" ымды қолдану арқылы (шынтағын бүгіп, ашық алақанымен оң жақ-сол жаққа қимылдату арқылы немесе балаға қолжетімді ыммен) музыкалық сүйемелдеумен ересек адамды қарсы алуға ынталандыру;

4) баланың өзінің немесе құрдасының дене мүшелерін - қол, аяқ, бас, дене бөліктерін көрсетуге ынталандыру.

97. Күтілетін нәтижелер:

1) музыкаға сәйкес сипау, шапалақтау, тербеу қарапайым әрекеттерді орындайды;

2) дыбыс дереккөзін анықтауға ынталандыру, музыкаға зейінін тұрақтандыру;

3) сабақ басында "сәлем" ымды қолдану арқылы (шынтағын бүгіп, ашық алақанымен оң жақ-сол жаққа қимылдату арқылы немесе балаға қолжетімді ыммен) музыкалық сүйемелдеумен ересек адамды қарсы алуға талпынады.

13-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

98. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұныәлеуметтік дамыту және еңбекке баулу ұйымдастырылған оқу қызметінде жүзеге асырылады.

99. Мақсаты күрделі кемістігі барбалаларды әлеуметтік ортадағы органикалық қажеттілігін, мінез-құлқы мен қарым-қатынастарын қанағаттандыру бойынша өзіне-өзі қызмет ету дағдыларына үйрету; баланы әлеуметтік және тұрмыстық ортаға ендіру, оны әр түрлі әлеуметтік мәдени дағдылармен қаруландыру.

100. Міндеттері:

1) жақын ортадағы заттар мен болмыстар туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) қарапайым әлеуметтік-тұрмыстық әрекеттер мен жағдаяттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) қарапайым әлеуметтік-тұрмыстық жүріс-тұрыстың дағдыларын қалыптастыру.

14-параграф. 1-жартыжылдық

101. Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу:

1) көру қабілетінің зақымдалуы мен сақталған анализаторлардың негізінде күнделікті өмірде балалар жиі әрекет жасайтын заттардың қызметі, сапасы және қасиеті туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) заттарды қызметіне сәйкес әрекет жасау амалдарына үйрету;

3) өзі туралы түсініктерін қалыптастыру;

4) өз дене мүшелері мен оның қызметі туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) жеке қолданылатын заттар мен қызметтері туралы түсініктерін қалыптастыру;

6) өзінің сыртқы келбетін күту, жуыну жеке гигиеналық процедураларды орындаумен байланысты әрекеттер туралы түсініктерін қалыптастыру;

7) қоршаған адамдармен өзарақарым-қатынас жасаудың қарапайым ережелері туралы түсініктерін қалыптастыру;

8) балаларды сәлемдесу және қоштасудың вербалды формасымен таныстыру; қарым-қатынастың вербальды емес құралдарымен (ыммен)таныстыру.

102. Біліктерді қалыптастыру:

1) ым-ишараттық қимылдың ("иә", "жоқ", "сау бол","тыныш", "анда", "бер") мәнін анықтау;

2) үлгі бойынша ым-ишараттық әрекетті жасау;

3) адамдардың айқын байқалған эмоциялық күйі мен оның мимикасында (қуану, мұнаю) байқалғанын түсіну.

103. Күтілетін нәтижелер:

1) көру қабілетінің зақымдалуы мен сақталған анализаторлардың негізінде күнделікті өмірде балалар жиі әрекет жасайтын заттардың қызметі, сапасы және қасиеті туралы түсініктері бар;

2) өзі туралы түсініктері бар;

3) өз дене мүшелері мен оның қызметі туралы түсініктері бар;

4) жеке қолданылатын заттар мен қызметтері туралы түсініктері қалыптасқан;

5) өзінің сыртқы келбетін күту, жуыну жеке гигиеналық процедураларды орындаумен байланысты әрекеттер туралы түсініктері қалыптасқан;

6) қоршаған адамдармен өзарақарым-қатынас жасаудың қарапайым ережелері туралы түсініктері бар.

15-параграф. 2-жартыжылдық

104. Әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу:

1) жақын ортадағы заттарды ажырата білуін дамыту;

2) жалпылаушы түсініктерін (ойыншықтар, киімдер, аяқ киімдер, ыдыс-аяқ) қалыптастыру;

3) өз атын атай алуын бекіту;

4) өз дене мүшелері мен негізгі бөліктерінің қызметтері туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) өз отбасының мүшелерін атауға үйрету;

6) жеке гигиенаның маңыздылығы туралы түсініктерін қалыптастыру және дамыту;

7) жеке гигиена заттары мен олардың қызметтері туралы түсініктерін қалыптастыру және дамыту;

8) гигиеналық процедура мен тазалықты сақтауға байланысты әрекеттер туралы түсініктерін қалыптастыру және дамыту;

9) үлкендердің еңбектері туралы түсініктерін қалыптастыру.

105. Үйретілетін біліктер:

1) әрекеті тану, оны орындау реттілігін ерекшелеу;

2) сәлемдесу, қоштасу, өтініш, кешірім сұрау, рахмет айту секілді вербалды форма туралы түсініктерін қалыптастыру және дамыту;

3) суреттегі адамның динамикалық (келе жатыр, жүгіріп барады, билейді, секіреді) және статистикалық (тұр, отыр, жатыр) қалпын тану біліктілігін қалыптастыру;

4) қарым-қатынастың вербалды және вербалды емес құралдарын көрсетуге жаттықтыру.

106. Күтілетін нәтижелер:

1) жақын ортадағы заттарды ажыратады;

2) жалпылаушы түсініктерді (ойыншықтар, киімдер, аяқ киімдер, ыдыс-аяқ) біледі;

3) өз атын атауға талпынады;

4) өз дене мүшелері мен негізгі бөліктерінің қызметтері туралы түсініктері бар;

5) өз отбасының мүшелерін атауға талпынады;

6) жеке гигиенаның маңыздылығы туралы түсініктері бар;

7) жеке гигиена заттары мен олардың қызметтері туралы түсініктері бар;

8) гигиеналық процедура мен тазалықты сақтауға байланысты әрекеттер туралы түсініктері бар;

9) үлкендердің еңбектері туралы түсініктері бар.

16-параграф. Арнайы түзеу оқу қызметі

107. Арнайы түзеу оқу қызметінің мазмұны үстел үстінде және тамақтану барысына байланысты дағдыларды қалыптастыру; киіну және киімді күту дағдыларын қалыптастыру; үй жағдайында және басқа жағдаяттарда мінез-құлықтарына байланысты дағдыларды қалыптастыру бойынша оқу қызметінде жүзеге асырылады.

108. Мақсаты - күрделі кемістігі бар балаларды өз-өзіне қызмет көрсету дағдысын дамыту, балаларды әлеуметтік және тұрмыстық ортаға қосу болып табылады.

109. Міндеттері:

1) үстел үстінде тамақтану мен мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру;

2) киіну және киімге күтім жасау дағдысын қалыптастыру;

3) үй жағдайында және басқа жағдаяттағы мінез-құлыққа байланысты дағдыны қалыптастыру.

110. Дамуындағы күрделі бұзылыстарбаланың қоршаған орта туралы түсініктерін шектейді, олардың әлеуметтік және еңбек бейімділігін қиындатады. Сондықтан да осы саланы ендіру мерзімдері мен әдістемесі баланың өзіне-өзі қызмет ету, оның жеке еңбектену практикалық қажеттілігімен алдын ала анықтайды, өйткені мектепке бару барысында баланың өзбетінше еңбектену мүмкіндігіне даярлай отырып,бұл жұмыс жалғастырылады.

111. Оқытудың мазмұнына бірінші кезекте практикалық өмірге қажетті білімдер, біліктер мен дағдылар енеді.

112. Бірінші кезеңде әлеуметтік-тұрмыстық дағдыларды қалыптастыру дағдылары біріккен іс-әрекеттерде жүргізіледі. Бірлескен іс-әрекеттер арқасында бала педагогпен бірге бір жұмысты істеп жатқандығын жақсы сезіне бастайды:

1) педагог баланы қолынан ұстайды, оның кеудесінен, кейін өзінің кеудесінен қағып тұрып "Сен және мен, белгілі бір әрекеттерді бірге орындаймыз";

2) тәрбиеші сәйкес келетін қимылдарды баламен бірігіп, "Хандз әдісін" орындайды, мысалы: "Сен және мен бірге барабан соғамыз" немесе "Сен және мен бірге тамақтанамыз";

3) педагог баламен қатар немесе онымен бірге сәйкес келетін іс-әрекеттерді орындайды;

4) педагог сол сәтте тікелей модельдейтін бірлескен іс-әрекеттерге орай баланың кең қозғалыс-қимылдары пайда болады;

5) біріккен іс-әрекетінде белсенділікті көрсете отырып, педагог пен бала бірге жуынады, педагог баланың аузына стақанды тақауға немесе шұлығын киюге көмектеседі. Біргеліктегі іс-әрекеттер балаға сенімділік береді және кедергілерді азайтады;

6) көру қабілеті зақымдалған бала үшін киімдер қиын меңгерілетін заттар болып табылады және ол оның бірқатар кедергілерге тап болуына әкеп соғады. Сондықтан да біріккен іс-әрекеттер жақсы нәтижелер береді;

7) ағылшын әдебиетінде бұл әдіс "Хандз әдіс" атымен танымал болған, өйткені педагог өзінің қолын баланың қолының үстіне қойып, оны қимылдарын басқарады. Барлық уақыттағы тәрбиедегідей, мұнда да "балаға қаншалықты көмек қажет болса, сонша көмек беру" қағидасы негізге алынады;

8) педагогтың "баланың қолынан өзінің қолын алу" барысын ерекше атап өту. Бұл процесс аса абайлылықты қажет етеді, өйткені оның негізіне баланың өзінің педагогына деген сенімділігі жатады.

113. Екінші кезеңдебасты міндет имитациялық жаттығулар болып табылады:

1) мұндағы маңыздылық тек қана біріккен қимылдар емес "алдымен сен қозғаласың, содан кейін мен қозғаламын", "алдымен сен бір үзім же, содан кейін - мен" сұлбасымен орындалатын әрекеттерге ие болады. Мұнда алдыңғы жаттығулармен байланыстар өте көп болады, бірақ кейбір "ара қашықтық" сақталады;

2) нақты имитацияны бала белгілі бір іс-әрекетті бақылай алатын болғанда (бұл қалған көруінің немесе сезімінің көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін) ғана қолдануға болады, оны тұтас меңгеріп болғаннан кейін осы іс-әрекетті қайталауына болады;

3) БЦСА бар балаларды оқыту барысында "Бобат-терапия" кеңінен қолданылуы мүмкін. "Бобат-терапия" баланың "түйінді нүктелеріне" (бас, дене, иықтық бел, бел) ықпал ете отырып, оның жағдайын және теңсалмағын, тепе-теңдігін сақтауға реакциясын дамытуды білдіреді. Осылайша автоматты түрде қалаған реакцияларының пайда болуын ынталандыруға және қалыпты емес қозғалыс стереотиптерін бақылауға мүмкіндік туады.

114. Оқытудың үшінші кезеңінің міндеті баланы рөлдермен алмасуға үйрету:

1) әңгімелесудің мәнді элементі саналатын "үзіліспен рөлдерді алмасуды" бастан кешіреді. Бір немесе бірнеше балаларға арналған әр түрлі заттарды пайдалану арқылы немесе заттарсыз көптеген жақсы, мәнді имитациялық жаттығуларды қолдану;

2) егер бала қуыршақпен жаттығу түрлерін орындайтын болса, онда ол белгілі бір уақытқа дейін осы шақтағы және орындағы нақты дүниеден белгілі бір дәрежеде қол үзеді.

17-параграф. 1-жартыжылдық

115. Тамақтану және үстел басындағы мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) азық-түліктің иісі, дәмімен қоса, дене бөліктерінің қызметімен таныстыру;

2) қасықты ұстап ерінімен су ішуге үйрету;

3) ерінімен қасықтағы тамақты алу, пюре тәріздес тамақты қабылдау және жұтубіліктілігін қалыптастыру;

4) жартылай өткзіліген тамақты шайнау және жұтуға үйрету;

5) жұмсартылған тамақты жеуге, қолына берілген тамақты ұстап тұруға үйрету;

6) баланың қолына беретін тамақты тістеу және жеуге үйрету;

7) үстел үстінен тамақ үзігін өздігімен алу біліктілігін қалыптастыру;

8) қолымен алуға болатын кесек кесек бөлікке бөлінген тамақты (жеміс, көкініс, нан) қолымен алып жеу біліктілігін қалыптастыру;

9) кесемен баланы таныстыру;

10) ересек адам ұстап тұрған кеседен дұрыс ішу біліктілігін қалыптастыру.

116. Күтілетін нәтижелер:

1) сору және жұту үйлесімді жүргізеді;

2) өткізілген барлық тағамдарды жейді;

3) қатты тағам кесегін қолында ұстайды;

4) тамақты тістейді, шайнайды және жұтады;

5) алуантүрлі сұйық тағамдарды жейді;

6) нақты уақытылы күніне үш рет тамақтанады;

7) толыққанды тамақтануға қажетті алуантүрлі тағамдарды қолданады;

8) үстел үстінде бейімдеуіш орындықта отыра алады.

117. Киіну және киімді күту дағдыларын қалыптастыру:

1) жеке дене мүшелерінің қызметтерімен таныстыру;

2) киіну және шешіну процесіне баланы ынталандыру;

3) қалпақты шешуге, ересек адам жартылай шешкен жейде, шұлық, шалбарды шешу біліктілігін қалыптастыру.

118. Күтілетін нәтижелер:

1) жеке дене мүшелерінің қызметін біледі;

2) киіну және шешіну процесіне қатысуына талпынады;

3) қалпақты шешуге, ересек адам жартылай шешкен жейде, шұлық, шалбарды шешуге талпынады.

119. Басқа жағдайларда мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру және үй еңбегі.

120. Үйретілетін біліктер:

1) столдың үстелге жақындату;

2) тамақ алдында қасық, салфетканы қою;

3) ойыншықты жуу, оны құрақ орамалмен сүрту;

4) қуыршақты жуындыру;

5) ойыншықты серуенге алып шығуға көмектесу.

121. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамға көмектесуге тырысады;

2) өз-өзіне қызмет көрсету бойынша ересек адамның өтінішін орындайды.

18-параграф. 2-жартыжылдық

122. Тамақтану және үстел басындағы мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) азық-түліктің дәмі мен иісі туралы білімдерін бекіту;

2) қолымен алуға болатын кесек-кесек бөлікке бөлінген тамақты (жеміс, көкініс, нан) қолымен үзіп жеу білігін қалыптастыру;

3) кесемен баланы таныстыруды жалғастыру;

4) ересек адам ұстап тұрған ұстамасы жоқ кеседен (пластмассалы стакан) дұрыс ішу білігін қалыптастыру;

5) баланы қасықпен таныстыру;

6) қасықты дұрыс ұстау, көмекпен қасыққа тамақ алып аузына апару біліктілігін қалыптастыру;

7) үстел басында орындықта дұрыс отыруға үйрету;

8) майлықпен қолдануды үйрету;

9) ересек адамның көмегімен тарелканы өзінен итеруге, жинауға үйрету.

123. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адам ұстап тұрған ұстамасы жоқ кеседен (пластмассалы стакан) дұрыс ішу;

2) қасықты дұрыс ұстау, көмекпен қасыққа тамақ алып аузына апару;

3) үстел басында орындықта дұрыс отыру;

4) майлықты қолдану;

5) ересек адамның көмегімен тарелканы өзінен итеруге, жинау.

124. Киіну және киімді күту дағдыларын қалыптастыру:

1) жеке дене мүшелерінің қызметтері туралы білімдерін бекіту;

2) киімді сақтау орны мен атауын білдіретін графикалық белгілермен таныстыру;

3) қалпақты шешуге, ересек адам жартылай шешкен жейде, шұлық, шалбарды, аяқ киімді шешу дағдысын бекіту;

4) шапканы кию біліктілігін қалыптастыру; шұлықты тарту, етікке аяғын салу, шалбарды тізеден беліне дейін тарту (аяқ ұшынан беліне дейін), ересек адамның көмегімен жартылай киілген жемпірді немесе блузканы кию;

5) "сыдырма" ілгекті негізгісіне дейін ашуға үйрету;

6) жабысқыштағы қарсы ілгегін ашуға үйрету.

125. Күтілетін нәтижелер:

1) жеке дене мүшелерінің қызметтері;

2) киімді сақтау орны мен атауын білдіретін графикалық белгілерін таниды;

3) ересек адам шешіндіру әрекетін жалғастырады.

4) "сыдырма" ілгекті негізгісіне дейін ашады;

5) жабысқыштағы қарсы ілгегін ашады.

126. Басқа жағдайларда мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру және үй еңбегі.

127. Үйретілетін біліктер:

1) серуеннен кейін ылғалды қолғаптарын кептіру үшін жайып қою;

2) ұйықтар алдында үлкендердің көмектесуімен төсек даярлау; жастықты алу, жамылғыны алу, төсекті ашу, жастықты қою;

3) ұйқыдан тұрған соң үлкеннің көмегімен төсегін жинау: ақжайманы қағу, оны төсеу, ақжайманың шетін матрастың астынан жіберу, көрпені жаю, үстіне жастықты қою;

4) қоқыстарды қоқыс кәрзеңкесіне салу.

128. Күтілетін нәтиже:

1) өз артынан жинайды;

2) өз-өзіне қызмет көрсету бойынша ересек адамның өтінішін орындайды.

3-тарау. 2-деңгей (4-6 жас)

1-параграф. "Денсаулық" білім беру саласы

129. Білім беру саласының базалық мазмұны дене дамуындағы ауытқушылықты түзету мен екінші ауытқушылықтың пайда болуын алдын алуға бағытталған күрделі кемістігі бар балаларды жүйелі мақсатты бағдарлау арқылы дене шынықтыру, қауіпсіз жүріс-тұрыс негіздері ұйымдастырылған оқу қызметінде жүзеге асырылады.

130. Мақсаты - баланың қимыл белсенділігіне байланысты қоршаған ортаны белсенді тану процесіне қосу, қоғамдағы негізгі әлеуметтік және қауіпсіздік мінез-құлық ережелеріне үйрету.

131. Міндеттер:

1) баланың дене дамуы;

2) денсаулықты сақтау мен нығайту.

2-параграф. 1-жартыжылдық

132. Дене шынықтыру:

1) баланы стереотипті қимылды қайталамауға үйрету;

2) баланың баспалдақтан және сатыдан еңбектеп түсуге үйрету;

3) ересек адамның қолынан баспалдақ таянышын ұстап, баспалдақтан түсуге үйрету;

4) сатының соңғы қатарынан үлкеннің қолына сүйеніп, сүйеніштен ұстап секіріп түсуді үйрету (БЦСА бар балалар мүмкіндігінше);

5) баламен бірге екі аяқтап секіру, біртіндеп баланың өзі жасауына мүмкіндік беру;

6) қол ұстасып айналып жүруді үйрету;

7) баланы аяқ ұшымен жүргізу;

8) қолдардың синхрондық қимылдарын үйлестіру (допты қағу, оны итеру, өзіне құрсау кию, қағазды жырту);

9) педагогтың нұсқауы бойынша қимыл жаттығулары мен тапсырмаларын орындауды бақылау;

10) жүру, жүгіру барысында қолдар мен аяқтар қимылдарын үйлестіруді үйрету;

11) баладан денесін дұрыс ұстауды талап ету;

12) педагогтың белгі беруі бойынша қимыл бағыттарын ауыстыруды үйрету;

13) әр түрлі жаттығулар арқылы жүруге, сырғанауға жаттықтыру.

133. Үйретілетін біліктер:

1) қолды алдыға, қолды жан-жаққа;

2) қолды үстіге, артқа;

3) қолды жан-жаққа, шынтақ буындарын бүгу, қолды төмен түсіру, жоғары көтеру;

4) қолды алдыға, жоғары, жан-жаққа, төмен түсіру;

5) қолды басының артына қою, қолды түсіру, қолды басына қою, қолды төмен қарай түсіру;

6) аяқ қимылы: алдыға- артқа, жан-жаққа; бүгілген аяғын көтеру;

7) кеудені төмен қарай еңкейту: алдыға- артқа, оңға,солға;

8) басты еңкейту: алдыға- артқа, оңға,солға. Басты бұру. Шеңбермен басты айналдыру;

9) отырып тұру: аяқтар бірге, аяқтар ашық, қолдарыя белде.

10) тіректеп отыру: тіректер отыру - солға, оң аяқ артқа, тірек отыру - солға, оң аяқ жанына қарай;

11) қолдар мен дененің, қолдар мен аяқтардың, дене мен аяқтар қимылының қарапайым үйлесуі (белдікте қолдар, отырып-тұру, тікею, қолдарды түсіру. Қолдар алға, оң аяқты жанына, екінші аяқты қою, қолдарды төмен түсіру).

134. Күтілетін нәтижелер:

1) өзін-өзі стереотипті қимылдардан ұстай алады;

2) еңбектеп баспалдақтан және сатыдан түсуге талпынады;

3) ересек адамның қолынан баспалдақ таянышын ұстап, баспалдақтан түсуге талпынады;

4) сатының соңғы қатарынан үлкеннің қолына сүйеніп, сүйеніштен ұстап секіріп түсуге талпынады (БЦСА бар балалар мүмкіндігінше);

5) бір орында екі аяқтап секіруге талпынады;

6) педагогтың немесе баланың қол ұстап айналып жүреді;

7) баланы аяқ ұшымен жүруге талпынады;

8) қолдардың синхрондық қимылдарын үйлестіре алады (допты қағу, оны итеру, өзіне құрсау кию, қағазды жырту);

9) педагогтың нұсқауы бойынша қимыл жаттығулары мен тапсырмаларын орындауға талпынады;

10) жүру, жүгіру барысында қол мен аяқты үйлестіре алады;

11) денесін дұрыс ұстауға талпынады;

12) педагогтың белгі беруі бойынша қимыл бағыттарын ауыстырады.

135. Қауіпсіз жүріс-тұрыс негіздері:

1) көру қабілетінің зақымдалуы барысында ересек адаммен жұп қозғалуға үйрету;

2) сақталған анализаторлардың көмегімен (қалдық көру қабілеті арқылы кеңістіктегі таныс заттарды тану, соның бағыты бойынша жүру: дауысы бойынша таныс адамдарджы ажырату, қозғалмай тұрған жерден шыққан дыбысты локализациялау, сол бағытта жүру) бағдарлана алуға үйрету;

3) сақталған анализаторлар арқылы (топтық бөлмеде орналасқан: кеңістікті топпен толықтырылған заттар) оңашаланған кеңістікте бағдарлана алу;

4) топтық бөлмедегі заттар арасында қозғала алу, баспалдақ таянышынан ұстап баспалдақтан түсуге үйрету;

5) бөлмедегі өзінің қауіпсіз жүру (терезені ашуға болмайды, ашық терезеге жақындауға болмайды, кіре беріс есікті ашуға және ересек адамсыз сыртқа шығуға болмайды, тоққа жақындауға болмайды, өткір және кескіш заттарға, газ және электр плитаға жақындауға болмайды) біліктілігін қалыптастыру;

6) көшеде өзін қауіпсіз жүріс-тұрыс (далада өзін байсалды ұстау, ересек адамның немесе жанындағы жүрген адамның қолынан ұстап жүру, танцыс емес адамдарға бармау, жердегі жатқан затты алып аузына салмау) біліктілігін қалыптастыру;

7) табиғатта өзін қауіпсіз жүріс-тұрыс (құмды, тасты аузына салуға болмайды, көзге шашуға, лақтыруға болмайды) дағдыларын қалыптастыру;

8) өсімдіктерге қауіпсіз қарым-қатынас (аузына гүл, жапырақты салуға, көзге апаруғаболмайды, жуылмаған жемістер мен көкіністерді жеуге болмайды) дағдыларын қалыптастыру.

136. Күтілетін нәтижелер:

1) кеңістікте бағдарлануда таныс заттарды бағдарлаудың бағыты ретінде қолданады;

2) таныс адамдардың даусын ажыратады, дауыс бойынша бағыты анықтайды;

3) топ бөлмесінде бағдарлана алады;

4) бөлмедегі қауіпсіз жүріс-тұрыс ережелерімен таныс;

5) көшедегі қауіпсіз жүріс-тұрыс ережелерімен таныс;

6) табиғатта өзін қауіпсіз жүріс-тұрыс дағдыларын меңгерген;

7) өсімдіктермен қауіпсіз қатынас жасау дағдыларын меңгерген.

3-параграф. 2-жартыжылдық

137. Дене шынықтыру:

1) баланың дербестігін ұлғайта отырып, денені шынықтыру процедурасын орындау;

2) үш бағытта қозғалу мен тыныштық күйде тепе-теңдікті сақтау сезімін дамытуды жалғастыру;

3) тұрақты және өзгертілген кеңістікте еркін бағдарлана алу дағдыларын шығару;

4) белгі беру арқылы балаларды қатарға қою, көрсетілген бағыт бойынша жеке қимылдауға үйрету, қимыл тарсымаларының сериясын орындау;

5) қимыл жаттығулары уақтысында қолдары мен аяқтарының қимылдарын үйлестіруді жаттықтыру;

6) жалпы дамыту жаттығуларын, гимнастикалық жаттығуларды, денені тік ұстап жүруге арналған жаттығуларды, заттармен жаттығуларды көрсету.

138. Үйретілетін біліктер:

1) қабырғадағы жаттығулар: қабырғаға желкемен, иықпен, жамбаспен, өкшемен жанаса арқамен тұру. Шегіну, дене қалыбын сақтап қабырғаға қайта келу. Қабырғаға желкемен және денемен жанаса отырып-тұру. Қабырғаға арқамен тұрып, қолдарын жан-жағына және жоғары көтеру;

2) басқа жүк ұстаумен жаттығулар (кубик, құммен қалташа, 150-200 гр салмақ): аяқтың ұшымен көтерілу, табанмен түсу, қолдар белде. Үлкен емес қашықтықтан өту (3м-ге дейін). Скамейкаға тұру, одан түсу, қолдардың әр түрлі бастапқы жағдайы;

3) еденде жатқан тақта үстімен жүру;

4) гимнастикалық таяқша бойынша қосымша адымдармен жанымен жүру;

5) гимнастикалық таяқшаның төменгі тақтайы бойынша қосымша адымдармен жанымен жүру;

6) қанат үстінде аяқтарын кезе-кезек топырлату (басу);

7) қанат бойымен қосымша адымдармен жанымен жүру;

8) кедір-бүдір тақта үстімен жүру;

9) отырып, аяқтың өкшесімен канатамен сырғанау;

10) скамейкада жатып қолдарын тарту;

11) еңкіс тақтада жатып қолдары арқылы тартылу (көтеріңкі биіктігінің жиегі 25-30 см).

139. Жүруді орындаудың түрлері:

1) орнында жәй жүру;

2) орнында жылдам жүру;

3) жай және жылдам жүруді орнында ауыстыру;

4) жүрістің аяқтардың қимылына сәйкестігі;

5) қолдардың әр түрлі жағдайында аяқтың ұшымен жүру;

6) қолдардың әр түрлі жағдайында өкшемен жүру;

7) қол ұстасып бір колоннада, бір айналымда жүру;

8) дірілдік және дауыстық сигналына сәйкес қимылдың жәй және жылдам темпімен жүру;

9) белгі бойынша жүрістен жүгіруге көшу;

10) бағыттарын өзгерту жүрісі: тәрбиешінің соңынан, "жыланша", арқан қиылысымен;

11) дірілдік және дауыстық белгілердің шыққан жеріне қарай жүру.

140. Күтілетін нәтижелер:

1) үш бағытта қозғалу мен тыныштық күйде тепе-теңдікті сақтауға талпынады;

2) тұрақты және өзгертілген кеңістікте еркін бағдарлана алуға талпынады;

3) белгі беру арқылы балаларды қатарға қою, көрсетілген бағыт бойынша жеке қимылдауға үйрету, қимыл тарсымаларының сериясын орындауға талпынады;

4) қимыл жаттығулары уақтысында қолдары мен аяқтарының қимылдарын үйлестіруге талпынды.

141. Сөздік. Заттар: доп, жалауша, таяқша, саты, арқан, скамейка, бөрене, шаңғы, барабан, мат, кілем, тақта, доп (үлкен, орта, кішкентай). Іс-әрекеттер:жүру - тура, алға, орындық үстімен, бөренемен, кілем үстімен. Отыру - орындыққа, еденге, матқа, кілемге. Жүгір - жылдам, баяу, алға. Еңбекте - орындық үстімен, кілем, мат үстімен, жылдам - баяу. Секір - жоғары, орындық, кілем үстімен, жіп арқылы, арқан арқылы. Кір - жоғары, жылдам, баяу. Өт - орындық арқылы, бөрене арқылы. Допты лақтыр - кәрзеңкеге, жоғары. Сөз тіркестері:қолдарыңды жоғары, жан-жағыңа көтер. Қолдарыңды төмен түсір. Тіке, қабырғаның, арқанның, орындықтыңқасында тұр. Орындыққа, бөренеге, кілемге тұр. Жылдам, баяу жүр. Орындық, кілем үстімен еңбекте. Бір аяқпен, екі аяқпен секір. Оң және сол аяқпен секір. Жіп, арқан, таяқ арқылы секір. Сатымен жоғары шық. Допты, таяқты, жалаушаны беріп жібер. Мен жүгірдім. Мен шаршадым.

142. Қауіпсіз мінез-құлық негіздері:

1) ересек адамның қолынан баспалдақ таянышын ұстап, баспалдақтан түсу дағдысын қалыптастыру;

2) сақталған анализаторлардың көмегімен (кеңістікте бағдарлану үшін әртүрлі түс, форма, көлемдегі заттарды қолдану: қозғалмай тұрған жерден шыққан дыбысты локализациялау, сол бағытта жүру) бағдарлана алуға үйрету;

3) топтық бөлмедегі заттар арасында қозғала алу, баспалдақ таянышынан ұстап баспалдақтан түсуге үйренуді жалғастыру;

4) ашық және оңашаланған кеңістікте бағдарлана алуға үйретуді жалғастыру;

5) бөлмедегі өзінің қауіпсіз жүру (терезені ашуға болмайды, ашық терезеге жақындауға болмайды, кіре беріс есікті ашуға және ересек адамсыз сыртқа шығуға болмайды, тоққа жақындауға болмайды, өткір және кескіш заттарға, газ және электр плитаға жақындауға болмайды) біліктілігін бекіту;

6) көшеде өзін қауіпсіз жүріс-тұрыс (далада өзін байсалды ұстау, ересек адамның немесе жанындағы жүрген адамның қолынан ұстап жүру, танцыс емес адамдарға бармау, жердегі жатқан затты алып аузына салмау) біліктілігін бекіту;

7) тұрмыстық заттарды (үтік, сіріңке, тоқ шайнигі) дұрыс қолданбаудың салдары туралы түсінік беру;

8) табиғатта өзіндік қауіпсіз жүріс-тұрыс (құмды, тасты аузына салуға болмайды, көзге шашуға, лақтыруға болмайды) дағдыларын бекіту;

9) өсімдіктерге қауіпсіз қарым-қатынас (аузына гүл, жапырақты салуға, көзге апаруға болмайды, жуылмаған жемістер мен көкіністерді жеуге болмайды) дағдыларын бекіту.

143. Күтілетін нәтижелер:

1) кеңістікте бағдарлану үшін әртүрлі түс, форма, көлемдегі заттарды қолдана алады;

2) қозғалмай тұрған жерден шыққан дыбысқа қарай жүреді, дыбысы бойынша ойыншықтарды таниды;

3) серуендеуге арналған алаңда бағдарлана алады;

4) бөлмедегі қауіпсіз жүрыс-тұрыс ережелерімен біледі;

5) көшедегі қауіпсіз жүрыс-тұрыс ережелерімен біледі;

6) тұрмыстық заттарды (үтік, сіріңке, тоқ шайнигі) дұрыс қолданбаудың салдары туралы түсінігі бар;

7) табиғаттағы қауіпсіз жүрыс-тұрыс ережелерімен таныс;

8) өсімдіктерге қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін біледі.

4-параграф. "Коммуникация" білім беру саласы

144. "Коммуникация" білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу қызметінде ыммен, дактильды-қатынастық сөйлеу тілін (көру және есіту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кезде) қалыптастыру; заттық белгілерді (сөйлемейтін балалар үшін) қолданумен байланысты дағдыларын; сөйлеу тілін қалыптастыруды жүзеге асырады.

145. Мақсаты ауытқушылықтың түріне қарай (ым-ишараттық сөйлеу, дактильді-қатынас сөйлеу, зат-белгілердің көмегімен ауызша сөйлеу: қалдық естуі бар бала үшін) әртүрлі формада коммуникативті дағдыларын дамыту және қалыптастыру; вербальды және вербальды емес құралдар арқылы қоршаған ортамен қарым-қатынас жасау қабілетін қалыптастыруболып табылады.

146. Міндеттері:

1) коммуникативті мінез-құлықтың салдарын, коммуникацияның қажеттілігін түсінуін қалыптастыру;

2) өзіне, басқа адамдардың көңілін аударту үшін әртүрлі қарым-қатынас жағдайларында қолдана алу қабілеттілігін және коммуникативті дағдыларын қалыптастыру.

5-параграф. 1-жартыжылдық

147. Көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі ым-ишараттық, дактильді-қатынас сөйлеуді қалыптастыру:

1) заттық-жағдаятты қарым-қатынастың жаңа формасын енгізу;

2) дактильді-қатынас формасындағы сөздер қорын кеңейту, оның мәнін түсіну, өздігімен қолдануды үйретуге жалғастыру;

3) балалардың көзқарасын кеңейте отырып айналасындағы адамдармен және қоршаған ортамен жанасу өзара әрекеттерін ұйымдастыру.

4) нақты ұғымдағы (мысалы, әрекет, күнтәртібіндегі оқиғалар) тактильды қабылданатын белгілерді сәйкестендіруге үйретуді жалғастыру;

5) жағымды іс-әрекеттер көлемін шектеуді ұсыну, қалаған нәтижесіне қол жеткізу барысында тосқаулдар туғызу (сүйікті ойыншығын таңдап алу және баланың сөйлеу қарым-қатынасына қол жеткізу үшін оны қолдау);

6) ересек адам қолына ұстап тұрған ойыншықққа баланың көңіл бөліп қалайтын ойыншығын алғанға дейін ұстап тұру;

7) тактильды қабылданатын затқа, оның кішігірім көшірмесіне баланың көру қабілетін тұрақтандыру;

8) дұрыс және бұрыс таңдаудың шынайы салдарын түсінуге мүмкіндік беру;

9) тактильды қабылданатын белгілерді, сонын ішінде "сөйлеуші батырма" бекітілген қолжетімді амалмен "көрсету" үйретуді жалғастыру;

10) "үстел үстінде" нақты жағдаяттарда белгілерді затқа алмастыру білігін; қарама-қарсы отырған ересек адаммен көру байланысын құруға үйрету, өзі қалайтын затты өздігімен немесе түрту, қағып алу, ыммен сұрау біліктілігін қалыптастыру;

11) тактильді қабылданатын белгілердің көпсалалығын түсінуін қалыптастыру;

12) нақты әрекет шеңберінде реттілікке "бірінші-кейін" үйрету;

13) "үстел басында" жағдайында коммуникативті серіктесіне сәйкес объектіге қолды немесе сұқ саусақпен көрсету жолы арқылы ым-ишараттық қарым-қатынасқа жауап ретінде "Не қалайсың?"тактильды қабылданатын белгілер арқылы қалайтын және қаламайтын заттарды таңдауды жүзеге асыру біліктілігін қалыптастыру;

14) 3-5 объект ішінен таңдауды жүзеге асыруға қатысу;

15) тактильды қабылданатын белгілерді қолжетімді амалдармен таңдауды үйрету (қолына алу және әңгімелесушіге беру; қолмен көрсету немесе саусағымен ұстау; коммуникатордың сәйкес басқышын басу);

16) қиын жағдайда ересек адамнан көмек сұрауға үйрету.

148. Күтілетін нәтижелер (көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі):

1) қарым-қатынаста ым/немесе сөздер тіркесін белсенді қолданады;

2) кейбір объектілердің мәні дактильды формада берілетін түсінеді;

3) қарым-қатынаста дактильды-байланыстыру формасын қолданады; дактильды сөздер алғашқы ыммен жұп қолданады;

4) дактильды қабылданатын белгілердің мазмұнын (мысалы, "кесе" бұл зат және су ішуді қалау) түсінеді;

5) нақты әрекет шеңберінде (мысалы, "Жуыну" үшін "сабын"-"тіс щеткасы", "стақан"-"бет орамал") реттілікті "бірінші-кейін" біледі;

6) қиын жағдайда ересек адамнан көмек сұрайды.

149. Зат-белгілерін, суреттерді пайдаланумен байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) коммункацияға деген бала қажеттілігін құруды жалғастыру;

2) зат-белгілер, сурет сиволдар көлемін кеңейту;

3) графикалық суреттерге (фота, картинка, пиктограмма, коммункациялық сурет белгілер) көз тоқтатуын іске асыру;

4) графикалық сиволдарды тануға мүмкіндік беру;

5) қарапайым сюжеті бар, заттық бейнелерді, кітап, фотоальбом, "сөйлейтін фотоальбом", "Жағдайлар күнделігі" қарауға қызығушылығын ояту;

6) суреттегі бейне мен шынайы ортадағы заттарды сәйкестендіруге үйрету;

7) суреттегі бейнені өзіне тән белгісі бойынша заттарды ерекшелеуге үйрету;

8) қызметтік белгілеріне сәйкес заттар ішінен 4-6 затты таңдауға үйрету;

9) қарапайым сюжеттік суреттер бойынша екі әрекет ішінен біреуін таңдауға үйрету;

10) суреттегі 15 және одан да көп таныс заттарды атаулары бойынша іздеуді жүзеге асыруды үйрету;

11) "Ойыншық", "Киім", "Тамақ" жалпылау түсініктерін қалыптастыру;

12) коммуникативті кітап, тақта ішінен графикалық белгілерді ерекшелеп, коммуникативті серіктесіне жақындау және графикалық белгіні беруге үйрету;

13) графикалық белгіге сәйкес нұсқаумен "Бер", "Ал" қолжетімді формада ымның көмегімен ойыншық, затты ұсыну/сұрау біліктілігін қалыптастыру;

14) "Кешіктірілген көмек" стратегиясымен ым арқылы адамға немесе басқа біреуге көмек көрсетуді сұрау біліктілігін қалыптастыру;

15) әрекетті орындау туралы өтінішке жауап қайтару біліктілігін қалыптастыру; сұрақ, ұсынылатын жауап "Иә"/ "Жоқ";

16) бірлесіп кітапты көру барысында ересек адаммен ақпарат алмасу біліктілігін қалыптастыру;

17) өзінің "күн тәртібін", "Мен-графикалық бейнемін", "Менің қалауларымның бейнесі", "сөйлейтін фотоальбомды" ересек адаммен бірлесіп құруға қатысудыбелсендіру;

18) "Бұл не?", "Бұл кім?" сұрағына жауап беру ретінде затты немесе адамды атау біліктілігін қалыптастыру; "Не істеп жатыр?" сұрағына жауап беру ретінде хабарлау; "Қайда?" сұрағына жауап беру ретінде зат немесе адамның орналасқан орнын сипаттау;

19) адам, әрекет, орналасқан орны (көзбен ересек адамға немесе күтілетін жауап орнына қарау) туралы сұрау біліктілігін қалыптастыру;

20) "сөйлеуші батырманың" көмегімен сөздік хабарлама, сөз немесе ым арқылы бөлме ішіндегі отбасы мүшелері, жақын таныстарымен сәлемдесуге, қоштасуға үйрету;

21) баланың қоршаған ортадағы адамдарға уайымдайтынын, мейірімділік танытуын көрсететін мінез-құлықты белсендіру: ересек адамның қамын ойлайды, оған көмектеседі, мінедетті түрде кезектілігі бар әрекетті жасайды.

150. Коммуникацияның белгілер жүйесін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) қоршаған ортаны графикалық белгілермен белгілеуге болатынын түсінеді;

2) қызметтік белгілеріне сәйкес заттар ішінен 4-6 затты таңдайды;

3) қарым-қатынас жасауда белгілік коммункацияларды белсенді қолданады;

4) графикалық белгілерді таниды;

5) коммуникативті кітап, тақта ішінен графикалық белгілерді ерекшелеп, коммуникативті серіктесіне жақындау және графикалық белгіні береді;

6) әрекетті орындау туралы өтінішке жауап қайтарады; сұрақ, ұсынылатын жауап "Иә"/ "Жоқ";

7) бірлесіп кітапты көру барысында ересек адаммен ақпаратпен алмасады;

8) өзінің "күн тәртібін" құруға қатысады;

9) "Бұл не?", "Бұл кім?" сұрағына жауап беру ретінде затты немесе адамды атайды және көрсетеді; "Не істеп жатыр?" сұрағына жауап беру ретінде хабарлау; "Қайда?" сұрағына жауап беру ретінде зат немесе адамның орналасқан орнын сипаттайды;

10) адам, әрекет, орналасқан орны (көзбен ересек адамға немесе күтілетін жауап орнына қарау) туралы сұрайды;

11) "сөйлеуші батырманың" көмегімен сөздік хабарлама, сөз немесе ым арқылы бөлме ішіндегі отбасы мүшелері, жақын таныстарымен сәлемдеседі, қоштасады;

12) баланың қоршаған ортадағы адамдарға уайымдайды, мейірімділік танытады: ересек адамның қамын ойлайды, оған көмектеседі, міндетті түрде кезектілігі бар әрекетті жасайды.

151. Сөйлеуді дамыту (баланың ауызша (дыбыстық) сөйлеу тілін қалыптастыру және дамыту):

1) педагогтың сөйлеу және заттық әрекетіне еліктеуге үйрету: дыбысқа еліктеуді айту, дидактикалық ойын, заттармен әрекет жасау барысында толық сөздік қорын қолдана білу;

2) ойыншықтарды, заттарды, әрекеттерді атау (дидактикалық ойын жүргізу, пиктограмма қою арқылы ауызша айту жолы арқылы) талпынысын ынталандыру;

3) ауызша сөйлеу тіліне былдырлау, толық сөздер, қысқа сөз тізбектерді қолдануға рұқсат беріледі;

4) ересек адам мен балаға (педагогқа еліктеу бойынша) өтініш "бер,берші допты" білдіруге үйрету;

5) педагогқа еліктеу бойынша саусақтың (саусақ гимнастикасы) әртүрлі қалпын орындауға, бұлдырлау мен толық формада жануарлардың атауымен саусақ қалпын сәйкестендіруге үйрету.

152. Үлгі ретіндегі сабақ тақырыптары: үлкендер мен балалардың есімдері; отбасы; ойыншықтар;жемістер;көкіністер;киім және аяқ киім;азық-түлік;мейрам; жануарлар.

153. Сөйлеуді дамыту (баланың ауызша (дыбыстық) сөйлеу тілін қалыптастыру және дамыту) бойынша күтілетін нәтижелер:

1) сабақта және тұрмыстық жағдайда қолданылатын сөздер мен сөз тіркесінің мәнін түсінеді;

2) сабақта және тұрмыстық жағдайда қолданылатын сөз тіркесінің мәнін түсінеді.

154. Сөйлеу материалдары баланың мүмкіндігіне қарай таңдалынып алынады.

6-параграф. 2-жартыжылдық

155. Көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі ым-ишараттық, дактильді-қатынас сөйлеуді қалыптастыру:

1) "күн тәртібі" құрамындағы тактильды қабылданатын белгілерді түзу (көлдеңнен) реттілігінде тұрақтануға жәрдемдесу;

2) коммуникативті кітапта "таңдау тақтасынан" ұқсас белгілерді тануға үйрету;

3) соңғы ақпаратты ересек адамнан балаға немесе керісінше жеткізу кезінде ересек адам мен тактильды қабылданатын ымдар арасындағы зейінді анықтауға үйретуді жалғастыру;

4) кеңістіктегі шарттарды күрделендіру кезеңін де дактильды формада ым/сөздерге сәйкес коммуникативті серіктесінің қолындағы қалаған заттар арасына зейін қоюды анықтауға үйретуді жалғастыру;

5) тактильды қабылданатын ымның маңыздылығын түсінуіне жәрдемдесу: нақты заттар мен жағдаяттарда ("тісті ысу"): "тіс пастасының түтігі" "тіс щеткасы"оларды сәйкес жағдаяттарға сәйкестендіру ( "тісті жуу");

6) шынайы өмірдің заттары мен нақты түсініктеріне сай тактильды қабылданатын ымды сәйкестендіруге үйрету;

7) қарама-қарсы мәні бар (үлкен-кіші, таза-кір) белгілерді түсінуге жәрдемдесу;

8) болып жатқан оқиғаның орнына және басқа да орынға орналастырылған тактильды қабылданатын белгілер арасында байланыс орнатуға үйрету;

9) өзінің ниетін нақтылауға келісу/келіспеу немесе бас тарту/ келісімін бермеуін қарапайым "сөз тіркесімен" айтуға жәрдемдесу: мысалы, аюға көрсету-ым "Иә" - "Мен аюмен ойнағым келеді";

10) әңгімелесушінің сөзінен келістім/келіспедімді айтуға үйрену;

11) коммуникативті кітаптағы "басынан-содан соң" жағдайында, күн тәртібін "Бастапқы да не істейміз?" құру кезінде "таңдау тақтасындағы" тактильды қабылдау белгілерін таңдау жағдайындағы ересек адамның қатынасына сәйкес нақты және жалпылауыш талаптарды "қалыптастыру" біліктілігн қалыптастыру;

12) сөйлеу тілінің ым-ишараттық-байланыс формасынан, дактильды байланыс формасына көшу бойынша жұмыс дағдысын қалыптастыру;

13) "Кешіктірілген көмек" стратегиясымен ым арқылы адамға немесе басқа біреуге көмек көрсетуді сұрау біліктілігін қалыптастыру;

14) коммуникативті кітапта ересек адамның ым-ишараттық/немесе сөздік қатынасына жауап ретінде "тақта таңдауынан" кеңейтілген көрнекілікті таңдауда жағдайында тактильды қабылданатын белгілерді таңдауға үйрету.

156. Көру және есту қабілеттерінің қатар бұзылыстары болған кездегі ым-ишараттық, дактильді-қатынас сөйлеуді қалыптастыру бойынша күтілетін нәтиже:

1) "күн тәртібі" құрамындағы тактильды қабылданатын белгілерді түзу (көлдеңнен) реттілігінде тұрақтандырады;

2) коммуникативті кітапта, "таңдау тақтасынан" ұқсас белгілерді біледі;

3) тактильді қабылданатын ымның маңыздылығын түсінеді: нақты заттар мен жағдаяттарда ("тісті ысу"): "тіс пастасының түтігі" "тіс щеткасы" оларды сәйкес жағдаяттарға сәйкестендіру ( "тісті жуу");

4) қарама-қарсы мәні бар (мысалы, үлкен-кіші, таза-кір) белгілерді түсінеді;

5) болып жатқан оқиғаның орнына және басқа да орынға орналастырылған тактильды қабылданатын белгілер арасында байланыс орнатады;

6) келіседі/келіспейтінін айтады;

7) "коммуникативті кітаптағы "басынан-содан соң" жағдайында, күн тәртібін "Бастапқыда не істейміз?" құру кезінде "таңдау тақтасындағы" тактильді қабылдау белгілерін таңдау жағдайындағы ересек адамның қатынасына сәйкес нақты және жалпылауыш талаптарды қалыптастырады;

8) "Тежелуге байланысты көмек" стратегиясын іске асыруда ым-ишарат арқылы қызмет (көмек) көрсету туралы сұрайды;

9) коммуникативті кітапта ересек адамның ым-ишараттық/немесе сөздік қатынасына жауап ретінде "тақта таңдауынан" кеңейтілген көрнекілікті таңдауда жағдайында тактильды қабылданатын белгілерді таңдайды.

157. Зат-белгілерін, суреттерді пайдалануымен байланысты дағдыларды қалыптастыру:

1) тұрмыстық және заттық әрекеттерді, құрдастаы мен ересек адамның мимикасы мен интонациясына еліктеуге; артикуляциялық қимылдарға еліктеу; иллюстрациялық әрекеттерге еліктеуге үйретуді жалғастыру;

2) музыка мен есептеу бойынша таныс қимылды қайталауға үйрету;

3) ойын барысында өз кезегін күту, кезектілікті сақтау біліктілігін бекіту;

4) ересек адамның балаға қарасты айтылған ым және ым-ишараттық сындарын имитациялауға жәрдемдесу;

5) әрекетін реттілігі, оны орындаудың басталуы мен аяқталуына қарасты ересек адамның сөздік және ым-ишараттық сынын түсінуге ынталандыру;

6) келбеті мен дене бөлігінің, ойыншықтың, азық-түліктің,киімдер, аяқ киімдер, ыдыс-аяқ, жиһаз, көліктер қызметтері; заттарды, әрекеттерді, белгілерді, іздеу құрамы бар оқиғаларды ым-ишараттық, сөздік белгілеу (Қайда? Қашан? Қандай?), нақты көрнекі таңдалған жағдаятта (2-12 суреттен, 2-7 заттар ішінен) ересек адамның өтініші мен репродуктивті сұрақтар ("Бер,әкел көрсет") туралы түсініктерін қалыптастыру;

7) сөздік қатынас және нұсқаушы ым негізінде ересек адамның өтінішін орындауға үйрету: "Маған бер.....және " (бөлмеде бар 4 заттан 2 затты табу);

8) бір затқа қарасты ("Қуыршақты ал, тамақтандыр, төсекке жатқыз"); үш затқа байланысты екі сатылы нұсқау ("Қуыршақты төсекке жатқыз және бөтелке бер") үш сатылы нұсқауды түсіну және орындауға жәрдемдесу;

9) заттардың күйі, белгісіне қарасты нұсқауды орындау біліктілігін қалыптастыру: екі заттан - кіші және үлкен - оның ішінен үлкен, кішіні таңдау; ым-ишараттық және сөздік өтініш бойынша затты басқа затқа салу; топтан бірдей затты таңдау: "осындай", "ондай емес";

10) ым-ишараттық-сөздік тұрғыдағы мақтау мен мадақтауды түсіндіруді жалғастыру; таныс, қайталанатын оқиғаларды қарапайым түрде айтып бере алу;

11) бір-екі фигура түріндегі сюжеттік картинканы түсінуге жәрдемдесу: "сен және мен серуенге шығуға киінеміз";

12) келбеті мен дене бөлігін, ойыншықтарды, азық-түлікті,киімдер, аяқ киімдер, көліктер, жануарлар, адамдардың кәсібін, ауа райының негізгі күйін; ересек адамның сұрағына жауап беру кезінде тұрмыстық жағдаяттарды, әрекеттерді, кейбір белгілер мен күйлерді ым-ишараттық (сурет немесе сөйлеу тілі) белгілеуге жәрдемдесу;

13) "Сәлеметсіз бе", "Рахмет", "Сау болыңыз" әлеуметтік маңызы бар түсініктерді меңгеруге жәрдемдесу;

14) "Қалын қалай?", "Үйде не істедің?", "Кім сені әкелді?", "Сен қуыршақпен ойнайсын ба?", "Не қалайсын?"; деген қатынасқа ? ым-ишараттық және сөзбен жауап беруге көмектесу;

15) "Мен", "Сен", "Ол"; "Менікі", "Сенікі", "Маған", "Саған" деген сөзді түсіну және әрі қарай ым-ишарат (сөзді) дифференциациялауға жәрдемдесу.

158. Коммуникацияның белгілер жүйесін меңгеру бойынша күтілетін нәтижелер:

1) коммуникацияны белгілік құралдарын қатынаста белсенді қолдану;

2) қайда? қашан? қандай? деген сұраққа заттардың (адамдардың) бағытын, қасиетін орналасқан орнын сипатай алады;

3) "Иә"/"Жоқ", мысалы, "Қуыршақты алуға бола ма?" жауабын талап ететін сұраққа әрекетті, орналасқан орны туралы сұрақтарды қолданады;

4) "сөйлеуші батырманың" көмегімен сөздік хабарлама, сөз немесе ым арқылы бөлме ішіндегі отбасы мүшелері, жақын таныстарымен сәлемдеседі, қоштаса алады;

5) сөздік қатынас және нұсқаушы ым негізінде ересек адамның өтінішін орындайды: "Маған бер.....және " (бөлмеде бар 4 заттан 2 затты табу);

6) бір затқа қарасты ("Қуыршақты ал, тамақтандыр, төсекке жатқыз"); үш затқа байланысты екі сатылы нұсқау ( "Қуыршақты төсекке жатқыз және бөтелке бер") үш сатылы нұсқауды түсінеді және орындайды;

7) заттардың күйі, белгісіне қарасты нұсқауды түсінеді және орындайды: екі заттан - кіші және үлкен - оның ішінен үлкен, кішіні таңдау; ым-ишараттық және сөздік өтініш бойынша затты басқа затқа салу; топтан бірдей затты таңдау: "осындай", "ондай емес";

8) ым-ишараттық-сөздік тұрғыдағы мақтау мен мадақтауды түсіндіруді жалғастыру; таныс, қайталанатын оқиғаларды қарапайым түрде айтып береді;

9) бір-екі фигура түріндегі сюжеттік картинканы түсінеді: "Ваня және Таня серуенге шығу үшін киініп жатыр";

10) келбеті мен дене бөлігін, ойыншықтарды, азық-түлікті,киімдер, аяқ киімдер, көліктер, жануарлар, адамдардың кәсібін, ауа райының негізгі күйін; ересек адамның сұрағына жауап беру кезінде тұрмыстық жағдаяттарды, әрекеттерді, кейбір белгілер мен күйлерді ым-ишараттық (сурет немесе сөйлеу тілі) белгілеуге талпынады;

11) "Қалың қалай?", "Үйде не істедін?", "Кім сені әкелді?", "Сен қуыршақпен ойнайсын ба?", "Не қалайсын?"; деген қатынасқа ? ым-ишараттық және сөзбен жауап береді;

12) "Мен", "Сен", "Ол", "Менікі", "Сенікі", "Маған", "Саған"сияқты ым-ишарат/сөздерді түсінеді және ажыратады;

13) қажетті коммуникациялық құралдармен диалогқа түседі және аяқтайды.

159. Сөйлеуді дамыту(баланың ауызша сөйлеу тілін дамыту және қалыптастыру):

1) сөздік материалды (педагогпен бірге, педагогтан кейін) бейнелейтін-ілесетін сөздермен айтып беру дағдыларын қалыптастыруды жалғастыру;

2) баланы барлық сабақтарда, тұрмыста бейнелейтін-ілесімді сөздер мен сөз тіркесін айтуға үйрету;

3) баланы сабақта және тұрмыста ауызша сөздерді (бер, ал, көрсет, көмектес) айтуға үйрету;

4) сабақ пен тұрмыстық жағдайды (жуу, қолды сүрт, дәретханаға барыңыз) ұйымдастырумен байланысты нұсқаулықтарды түсінуге және орындауға үйрету;

5) көру-есту арқылы қабылдау кезінде таныс сөздер мен сөз тіркесін жақсы ажыратуға үйрету;

6) күнтәртіп сәттерін және сабақ процесінде педагогтың көмегімен "Бұл не? Мұнда не бар?" сұрағын қолдануға (ауызша және карточка бойынша), заттардың атын айқындау;

7) қысқа сөз тіркестерін және сөздерді бейнелі айтуын немесе өздігімен әрекеттенуін қалыптастыру ;

8) ауызша нұсқаулықтарды (бұйрық райдағы етістікті қолдану) түсінуге және орындауға үйрету: "Бер, берд оп (алма…), басты көрсет (аяқ,қол), шаршыны ал (қуыршақты )";

9) ашық райдағы етістікті қолдануы бар сөйлемді түсіну және ажыратуға үйрету: "Аю құлады","Бала жүгіріп барады". Суреттегі бейнеленген әрекетті көрсету.

160. Сөздік материал (сабақтар мен тұрмыста қолданылады): жуу, сүрт, маған кел, бар серуенде, ал, көрсет, қой, сөйле, жабыстыр, сурет сал, жүгіреді, жейді, ішеді, жүріп келеді, отыр; апа, (атай), ата, аға, ұл, қыз; сүт, компот; қияр, қызанақ; апельсин; пальто, тон, қалпақ, қолғап, орамал, шұлық; етік, пима; бас, қол, аяқ, көз, құлақ, ауыз, мұрын; сиыр, ат, үйрек, әтеш, қоян, түлкі, қасқыр, көбелек, қоңыз; кесе, тәрелке, қасық; үстел, шкаф, орындық, төсек; қыс, суық, қар (жаңбыр) жауды, көктем, күн жарқырап тұр, жел соғым тұр, жылы, шөп,гүл, жапырақ, үлкен, кіші, таза, кір, қызыл,жасыл, көк, сары, тәтті, дәмді. Қайда? Қандай? Не бар? Жуу (сүрт) қолыңды (аяғыңды..). Тәте (мама),бер (ал) доп (қуыршақ, қоян). Аяғыңды көрсет (көз, құлақ, ауыз). Қасықты қой (қалпақты…). Ұл ( қыз) жүгіреді (отыр, құлады).

161. Үйретілетін біліктер:

1) дауыс ырғақ күшін өзгертіп (қатты-жай) сөздер буындарды айту;

2) сөйлеу мүшелерінің қимылын және ірі қимылдардағы ырғақ сезіміне тәрбиелеу, ырғақпен жұмыс: айтылған сөздің қолмен үйлесімділігі (шапалақтау);

3) жүрумен сөздің үйлесімділігі;

4) әуен мен сөйлеу тілін ажырату;

5) дем алу мен дауысты дамыту үшін дауссыз дыбысы жоқ күрделі сөз қолданылады.

162. Күтілетін нәтижелер:

1) бейнелеуші ілеспелі айта алады;

2) барлық сабақтарда, тұрмыста сөздер мен сөйлемдерді айта алады;

3) сөздер айтады (бер, ал, көмектес, көрсет);

4) сабақ пен тұрмыстық жағдайды (жуу, қолды сүрт, дәретханаға барыңыз) ұйымдастырумен байланысты нұсқаулықтарды түсінеді және орындайды;

5) көру-есту арқылы қабылдау кезінде таныс сөздер мен сөз тіркесін жақсы ажыратады.

7-параграф. "Таным" білім беру саласы

163. "Таным" білім беру саласының базалық мазмұны келесі ұйымдастырылған оқу қызметтерінде жүзеге асырылады: сенсорика, кеңістікте бағдарлай білу, жаратылыстану, қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, құрастыру.

164. Мақсаты - сенсорлық емес психикалық функциялармен бірге сақталған анализаторлардың негізінде баланың танымдық қабілетін дамыту және түзету.

165. Міндеттері:

1) озаттардың мәнді белгілерін ерекшелеу, салыстыру, бақылау біліктілігін қалыптастыру негізінде танымдық тәжірибесін молайту;

2) түсінік қалыптастыру мақсатында заттар туралы білімдерін жалпылау және топтастыру амалдарын үйрету;

3) перцептивті әрекетті қалыптастырудың негізі ретінде заттық-тәжірибелік әрекетті дамыту;

4) кеңістікте бағдарлану дағдыларын дамыту.

8-параграф. 1-жартыжылдық

166. Сенсорика.

167. Иіс пен дәм сезуді дамыту:

1) қарапайым иістерді ажыратуға үйрету;

2) қолданылатын тамақтар әртүрлі дәмде болатыны туралы білімдерін бекіту (тәтті кәмпит, қышқыл алма);

3) ас азық-түлікке тән иістерді ажыратуға үйрету;

4) бірнеше иістерден бірдей иістерді табуға ынталандыру;

5) тірі және өлі табиғат объектілері мен заттардың шынайы иістерімен таныстыру;

6) тұрмыстық және тамақ иістерін ажыратуға үйрету;

7) қоршаған кеңістіктегі иісті заттармен сәкестендіруге үйрету.

168. Тактильды қабылдауының дамуы:

1) нақты және контрастылы тактильды қоздырғыштарға зейіндерін тұрақтандыруға үйрету;

2) заттың көлемі мен формасын ескере отырып, затты алу біліктілігін бекіту;

3) беткі жамылғысының құрылымымен ерекшеленетін табиғи матриалдарды қолдану арқылы тактилды қабылдауын дамытуды жалғастыру;

4) ашық көзімен беткі жамылғысы әртүрлі заттарды қолмен қысуға үйрету;

5) арнайы қозғалғыш қимылмен зерттеуге үйрету;

6) алақан, қол, саусақтарымен заттарды зерттеу біліктілігін қалыптастыру;

7) өз-өзіне қолына және массаж жасау арқылы тактильды қабылдауын дамытуға жәрдемдесу; масаж щеткасының көмегімен арқаға массаж жасау.

169. Қалдық көру арқылы қабылдауының дамуы:

1) қолмен қағып алуды қалыптастыру, қол мен көз қимылын бақылау, затқа көз тоқтатуға үйрету;

2) ересек адаммен қарым-қатынас жасау шенберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылығын дамытуды жалғастыру;

3) диалог бойынша серіктесіне зейінін тұрақтандыруға жәрдемдесу;

4) тактильды қабылданатын графикалық белгілер (фота, сурет) және ойыншықтарға, оның бөліктеріне,заттарға көз тоқтатуына ынтасын шақыру ;

5) кеңістікте орналасуына қарай заттардың бі-біріне қатынасына қарай зататрдың бөліктерін орналастыруға үйрету;

6) заттарды формасы бойынша (дөңгелек, төртбұрыш, тіктөртбұрыш) түсі бойынша (көк,қызыл, сары), мөлшері бойынша (үлкен-кіші) дифференцациялауға үйрету;

7) сандық белгіге (біреу-көп)бағдарланауға үйрету;

8) есептеуші таяқшаның көмегімен ересек адамның әрекетіне еліктеу арқылы құрастыру элементтерін кеңістікте орналастыруға үйрету;

9) еліктеу бойынша қарапайым құрылыс құру біліктілігін бекіту;

10) еңкею тегістігінде баланың бормен сурет салуға ынталандыру;

11) форма және көлемі бойынша бірдей заттарды сәйкестендіру біліктілігін бекіту;

12) көлемі бойынша үш зат арасындағы (үлкен,кіші-ең кіші) сәйкесті туралы түсініктерін қалыптастыру;

13) үш мүмкіндіктен берілген сенсорлық қасиеті бойынша затты таңдауға үйрету.

170. Есту қабілетін дамыту:

1) сөздік емес дыбыстарға қызығушылығын ояту, оған жауап қайтаруын дамыту;

2) сөздік емес дыбыстарды дифференциациялау біліктілігін дамыту;

3) әртүрлі қашықтықта (жақын-алыс) дыбыс дереккөзін табуға үйрету;

4) бағытты дұрыс табуға, қайдан дыбыс шығып жатқанын, өз орналасқан жерін анықтау, қимыл бағытын анықтауға үйрету;

5) шулы ортада ересек адамның даусын тыңдауға үйрету;

6) заттың дыбысталуы бойынша (ойыншық, сылдырмақ, музыкалық ойыншық) дұрыс дыбысталған ойыншықты табуға үйрету;

7) еліктеу бойынша дұрыс дыбысталған ойыншықты табуға, өздігімен дыбысқа еліктеуді жасауға үйрету;

8) ақырын және қатты дауысты шығару үшін дыбыс күшін өлшеуге үйретуді жалғастыру;

9) шум сипаты бойынша ажырату, оларға эмоционалды жауап қайтаруға үйрену: қуанышты дыбысқа қуанышты мимика, сәйкес қимылғаестуін тұрақтандыру.

171. Вестибулярлы аппаратын дамыту:

1) шынтаққа тіреліп, ішпен жату қалпында (ойнау, сурет салу) жұмыс жасауға баланы үйрету;

2) алдындағы ойыншықты итеру арқылы тосқауылдан айналып қозғалуға үйрену;

3) аяқтың ұшында жүруді бекіту;

4) тізқатар тұруға үйрету;

5) аяқтың кезектілігімен баспалдақ бойынша түсуге үйрету;

6) сүйенішпен бір аяқта тұру қалпында қимыл үйлесімділігінің дамуына жәрдемдесуді жалғастыру (оң және солға бөлек);

7) допты аяқпен тебуге үйрету;

8) допты екі қолымен ұстап көлдеңнен лақтыруға үйрету;

9) екі қолымен допты ұстап алуға үйрету;

10) таяқша арқылы атап өтуге үйрету; зат астына еңбектеу;

11) ересектің көмегімен гимнастикалық таяқша бойынша жүруге үйрету;

12) гимнастикалық таяқшадан атап өтуге үйрету;

13) тік және көлдеңнен жазықтықта сурет салуға үйретуді жалғастыру.

172. Күтілетін нәтижелер:

1) қарапайым иістерді ажырату;

2) қолданылатын тамақтар әртүрлі дәмде болатыны туралы біледі (тәтті кәмпит, қышқыл алма);

3) азық-түліктерге тән иістерді ажыратады;

4) бірнеше иістерден бірдей иістерді табады;

5) тұрмыстық және тамақ иістерін ажыратады;

6) қоршаған кеңістіктегі иісті заттармен сәкестендіруге үйрету;

7) нақты және контрастылы тактильды қоздырғыштарға зейіндерін тұрақтандырады;

8) заттың көлемі мен формасын ескере отырып, затты алады

9) ашық көзімен беткі жамылғысы әртүрлі заттарды қолмен қысады;

10) арнайы қозғалғыш қимылмен зерттеуді қолданады;

11) алақан, қол, саусақтарымен заттарды зерттейді;

12) қолмен қағып алуды қалыптастыру, қол мен көз қимылын бақылау, затқа көз тоқтатады;

13) ересек адаммен қарым-қатынас жасау шенберінде заттар мен ойыншықтарға қызығушылық танытады;

14) диаолог бойынша серіктесіне зейінін тұрақтандырады;

15) тактильды қабылданатын графикалық белгілер (фота, сурет) және ойыншықтарға, оның бөліктеріне,заттарға көз тоқтатады;

16) кеңістікте орналасуына қарай заттардың бір-біріне қатынасына қарай заттардың бөліктерін орналастырады;

17) заттарды формасы бойынша (дөңгелек, төртбұрыш, тіктөртбұрыш) түсі бойынша (көк,қызыл, сары), мөлшері бойынша (үлкен-кіші) дифференцациялайды;

18) сандық белгіге (біреу-көп)бағдарланады;

19) есептеуші таяқшаның көмегімен ересек адамның әрекетіне еліктеу арқылы құрастыру элементтерін кеңістікте орналастырады;

20) еліктеу бойынша қарапайым құрылыс құрады;

21) еңкею тегістігінде баланың бормен сурет салуға талпынады;

22) форма және көлемі бойынша бірдей заттарды сәйкестендіреді;

23) көлемі бойынша үш зат арасындағы (үлкен,кіші-ең кіші) сәйкестіндіруге талпынады;

24) үш мүмкіндіктен берілген сенсорлық қасиеті бойынша затты таңдайды.

25) сөздік емес дыбыстарға қызығушылығын ояту, оған жауап қайтарады;

26) сөздік емес дыбыстарды дифференциациялайды;

27) әртүрлі қашықтықта (жақын-алыс) дыбыс дереккөзін табады;

28) бағытты дұрыс табуға, қайдан дыбыс шығып жатқанын, өз орналасқан жерін анықтау, қимыл бағытын анықтайды;

29) шулы ортада ересек адамның даусын тыңдайды;

30) заттың дыбысталуы бойынша (ойыншық, сылдырмақ, музыкалық ойыншық) дұрыс дыбысталған ойыншықты табады;

31) еліктеу бойынша дұрыс дыбысталған ойыншықты табуға, өздігімен дыбысқа еліктейді;

32) ақырын және қатты дауысты шығару үшін дыбыс күшін өлшейді;

33) шуды сипаты бойынша ажыратып, оларға эмоционалды жауап қайтарады: қуанышты дыбысқа қуанышты мимика, сәйкес қимылға естуін тұрақтандырады;

34) шынтаққа тіреліп, ішпен жату қалпында (ойнау, сурет салу) жұмыс жасайды;

35) алдындағы ойыншықты итеру арқылы тосқауылдан айналып өтеді;

36) аяқтың ұшында жүруге талпынады;

37) тізқатар тұруға талпынады;

38) аяқтың кезектілігімен баспалдақ бойынша түседі;

39) сүйенішпен бір аяқта тұру қалпында қимыл үйлесімділігіне талпынады (оң және солға бөлек);

40) допты аяқпен тебуге талпынады;

41) допты екі қолымен ұстап көлдеңнен лақтырады;

42) екі қолымен допты ұстап алады;

43) таяқша арқылы атап өтеді; зат астынан еңбектейді;

44) ересектің көмегімен гимнастикалық таяқша бойынша жүреді;

45) гимнастикалық таяқшадан аттап өтеді;

46) тік және көлдеңнен жазықтықта сурет салады.

173. Кеңістікте бағдарлай білу:

1) балаға қоршаған кеңістікте қозғалу үшін өз денесінен қарай жүру нүктесі екенін санасына жеткізу;

2) кеңістікте бағдарлану үшін қалдық көруін қолдану дағдысын қалыптастыру;

3) өз дене бөлігін ересек адамның, қуыршақтың дене бөлігімен сәйкестендіруге үйрету ;

4) дене бөліктерінің кеңістікте орналасу туралы түсініктерін қалыптастыруды (бас-жоғары, аяқ-төмен, сол қол, оң қол) дамыту;

5) үй, бөлме ішінен шығу негізінде жақын ортада бағдарлана алуын жалғастыру;

6) баланы бөлме кеңістігінде және заттардың кеңістікте орналасуына (анда, мында), қоршаған орта, сурет салу, жапыстыру, құрастыру, заттық-ойын әрекетіне бағдарлана алуға үйрету;

7) топ кеңістігінде бағдарлана алуға үйрету, ұйықтан тұруды түсіну: дәретханаға бар, топқа бар; пиктограмманы қолдану;

8) бөлмеден және балбақшадан тыс кеңістікте бағдарлануға үйрету;

9) жүру амалын, жүру кезінде қол мен аяқтың үйлесімділігін сақтауын жалғастыру;

10) баспалдаққа дұрыс түму мен шығу біліктілігін дамыту (өз әрекетін дактильды-ым-ишараттық немесе сөздік (қалдық естуі бар кезде) формада тұтқадан ұстау, бір аяғын қою, бір аяғын баспалдаққа қою: "Мен жоғарыдамын. Мен төменге түсемін";

11) баланы ауыспалы кеңістікпен таныстыру, мысалы, үстелге жету үшін алдындағы ойыншықты алу.

174. Күтілетін нәтижелер:

1) балаға қоршаған кеңістікте қозғалу үшін өз денесінен қарай жүру нүктесі екенін біледі;

2) кеңістікте бағдарлану үшін қалдық көруін қолданады;

3) өз дене бөлігін ересек адамның, қуыршақтың дене бөлігімен сәйкестендіреді;

4) дене бөліктерінің кеңістікте орналасу туралы түсініктері бар;

5) үй, бөлме ішінен шығу негізінде жақын ортада бағдарлана алуға талпынады;

6) жүру амалын, жүру кезінде қол мен аяқтың үйлесімділігін ұштастырады;

7) баспалдаққа дұрыс түсуді, шығады (өз әрекетін дактильды-ым-ишараттық немесе сөздік (қалдық естуі бар кезде) формада тұтқадан ұстау, бір аяғын қою, бір аяғын баспалдаққа қою: "Мен жоғарыдамын. Мен төменге түсемін";

8) баланы ауыспалы кеңістікпен таныс, мысалы, үстелге жету үшін алдындағы ойыншықты алу;

9) баланы бөлме кеңістігінде және заттардың кеңістікте орналасуына (анда, мында), қоршаған орта, сурет салу, жапыстыру, құрастыру, заттық-ойын әрекетіне бағдарланады;

10) топ кеңістігінде бағдарлана алады, ұйықтан тұруды түсінеді: дәретханаға бар, топқа бар; пиктограмманы қолдану;

175. Жаратылыстану.

176. Мен және қоршаған орта:

1) топ педагогын тану, атымен сәйкестендіре алу біліктілігін қалыптастыру;

2) топ балаларын тану, атымен сәйкестендіре алу біліктілігін қалыптастыру;

3) таныс және таныс емес адамдарды тану біліктілігін қалыптастыру.

177. Мен және табиғат.

178. Тәулік бөліктері:

1) бала орындайтын тәжірибелік әрекет негізінде тәулік (күн-түн) бөліктері туралы білімдерін қалыптастыру;

2) күн мен түннің белгілері туралы білімдерін қалыптастыру (күндіз-жарық, күн шығады, түнде-қараңғы);

3) тәулік бөлігімен (күндіз-ойнайды, тамақ ішеді; түнде-ұйықтайды) күн тәртібінде нақты әрекетті сәйкестендіру біліктілігін қалыптастыру;

4) графикалық бейнелерді қолдану арқылы тәулік бөлігін (сөйлеу мүмкіндігі бар балаға сәйкес) атауға, күн мен түнді ажырату біліктілігін қалыптастыру.

179. Жыл мезгілдері:

1) бала орындайтын (жазда-құмда ойнаймыз, қыста-қармен ойнаймыз) тәжірибелік әрекет негізінде жыл мезгілдері (жаз-қыс) туралы білімдерін қалыптастыру;

2) жаз-қыс мезгілінің белгілері туралы (жазда-жылоы, ағаштарда жасыл жапырақтар; қыста-суық, қар бар) білімдерін қалыптастыру;

180. Өлі табиғаттың объектілері:

1) тірі емес табиғат объектілері туралы білімдерін қалыптастыру (құм, тас);

2) тәжірибелік әрекетте (құм-құрғақ, дымқыл) құмның қасиеті мен ерекшеленетін белгілері туралы білімдерін қалыптастыру;

3) құммен (себу, салу, қазу, жапыстыру) әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру;

4) таспен таныстыру: кішкентай тастар- балабақша алаңында, аквариумде; үлкен тастар-далада. Кішкентайлар- жеңіл, үлкендер-ауыр;

181. Өсімдіктер:

1) жақын ортадағы өсімдіктеріне (ағаш, шөп, бөлме гүлдері) қызығушылығын ояту;

2) жемістер (алма, алмұрт) және көкіністер (қияр, қырыққабат) туралы білімдерін қалыптастыру;

3) көкініс пен жемісті сыртқы келбеті мен дәмінен тану біліктілігін қалыптастыру;

4) өсімдіктерге (шыбықтарды сындыруға, гүлдерді үзуге болмайды: өсімдіктерге күтім жасау) мейірімділік қатынас жасау біліктілігін қалыптастыру;

5) графикалық бейнелердің көмегімен өсімдіктерді көрсету мен атау (сөйлеу тілінде мүмкіндігі бар балаға) біліктілігін қалыптастыру.

182. Күтілетін нәтижелер:

1) топ педагогын таниды, атымен сәйкестендіреді;

2) топ балаларын таниды, атымен сәйкестендіреді;

3) таныс және таныс емес адамдарды таниды;

4) бала орындайтын тәжірибелік әрекет негізінде тәулік (күн-түн) бөліктері туралы білімдері бар

5) күн мен түннің белгілері туралы білімдері бар (күндіз-жарық, күн шығады, түнде-қараңғы);

6) тәулік бөлігімен (күндіз-ойнайды, тамақ ішеді; түнде-ұйықтайды) күн тәртібінде нақты әрекетті сәйкестендіреді;

7) графикалық бейнелерді қолдану арқылы тәулік бөлігін (сөйлеу мүмкіндігі бар балаға сәйкес) атауға, күн мен түнді ажыратады;

8) бала орындайтын (жазда-құмда ойнаймыз, қыста-қармен ойнаймыз) тәжірибелік әрекет негізінде жыл мезгілдері (жаз-қыс)туралы білімдері бар;

9) жаз-қыс мезгілінің белгілері туралы (жазда-жылы, ағаштарда жасыл жапырақтар; қыста-суық, қар бар) білімдері бар;

10) өлі табиғат объектілерін біледі (құм, тас);

11) тәжірибелік әрекетте (құм-құрғақ, дымқыл) құмның қасиеті мен ерекшеленетін белгілері туралы біледі;

12) құммен (себу, салу, қазу, жапыстыру) әрекет жасайды;

13) тастың қасиеттерімен таныс: кішкентай тастар- балабақша алаңында, аквариумде; үлкен тастар-далада. Кішкентайлар- жеңіл, үлкендер-ауыр;

14) жақын ортадағы өсімдіктеріне (ағаш, шөп, бөлме гүлдері) қызығушылығы бар;

15) жемістер және көкіністер туралы білімдері бар;

16) көкініс пен жемісті сыртқы келбеті мен дәмінен таниды;

17) өсімдіктерге (шыбықтарды сындыруға, гүлдерді үзуге болмайды: өсімдіктерге күтім жасау) мейірімділік қатынас жасайды;

18) графикалық бейнелердің көмегімен өсімдіктерді көрсетеді,атайды (сөйлеу тілінің мүмкіндігі бар балаға).

183. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) ұзындықтары әр түрлі таяқшаларды, қағаз жолақтарын бір-біріне қою барысында ұштарын сәйкестендіруге үйрету;

2) мынадай заттарды сипап көруге беру: куб, цилиндр, конус, параллелелипед;

3) өздікті қолдану (сөз және/немесе ым): тең-тең емес (саны бойынша), жоғары-төмен, ұзын-қысқа, жуан-жіңішке (белгілі жағдаяттарда), шар, куб, цилиндр, конус. Үшке дейінгі есеппен таныстыру;

4) үшке дейінгі есеппен таныстыру;

5) еліктеу, үлгі, сөз бойынша бірдей заттар ішінен біреу және көпті ерекшелеуге үйрету;

6) "біреу", "көп" сөзімен таныстыру;

7) үш сан шамасында сөздік сипатсыз көптікті тәжірибелік салыстыруға үйрету;

8) саусақтың санымен заттарды сәйкестендіруге қолдану;

9) ойын және тұрмыста сан бойынша көптіктен бір немесе екі затты сәйкестендіріп, таңдауды жүзеге асыруға үйрету;

10) күнделікті біріктірілетін заттарды сәйкестендіру;

11) ойын жағдайында (қуыршақ үлкен-төсек кішкентай, кішкентай үй-аю үлкен, қақпа кішкентай-машина үлкен) заттарды көлемі бойынша сәйкестендіруге үйрету;

12) "кішкентай", "үлкен" сөзімен таныстыру;

13) көлемі бойынша бірдей заттарды сәйкестендіруге үйрету (сабақта және тұрмыста);

14) бір біріне қою және салу арқылы көлем бойынша заттарды сәйкестендіру;

15) нақты кезектілікпен (үлгі бойынша) тізбекке 3-4 (4-6) пирамида сақиналырын салу, үй жасау және тізбекті толтыру;

16) 2-3 дидактикалық ойыншықтан таңдау жұмысы кезінде шар және шаршыны ажыратуға және формасын ескеруді үйрету;

17) "шар", "текше" сөздерімен таныстыру;

18) "Дәл осындай бер" нұсқауы мен еліктеу бойынша көлемді формаларды ажырату.

184. Күтілетін нәтижелер:

1) ұзындықтары әр түрлі таяқшаларды, қағаз жолақтарын бір-біріне қою барысында ұштарын сәйкестендіреді;

2) өздікті қолдану (сөз және/немесе ым): тең-тең емес (саны бойынша), жоғары-төмен, ұзын-қысқа, жуан-жіңішке (белгілі жағдаяттарда), шар, куб, цилиндр, конус. Үшке дейінгі есеппен таныс.

3) еліктеу, үлгі, сөз бойынша бірдей заттар ішінен біреу және көпті ерекшелейді;

4) "біреу", "көп" сөзімен таныс;

5) үш сан шамасында сөздік сипатсыз көптікті тәжірибелік салыстырады;

6) саусақтың санымен заттарды сәйкестендіреді;

7) ойын және тұрмыста сан бойынша көптіктен бір немесе екі затты сәйкестендіріп, таңдайды;

8) күнделікті біріктірілетін заттарды сәйкестендіреді (кесе - ыдыс, тарелка - қасықтар, қорап - қақпақ, 2-3 бөліктен тұратын матрешка);

9) ойын жағдайында заттарды көлемі бойынша сәйкестендіреді;

10) "кішкентай", "үлкен" сөзімен таныс;

11) көлемі бойынша бірдей заттарды сәйкестендіреді (сабақта және тұрмыста);

12) бір біріне қою және салу арқылы көлем бойынша заттарды сәйкестендіру;

13) нақты кезектілікпен (үлгі бойынша) тізбекке 3-4 (4-6) пирамида сақиналырн салу, үй жасау және тізбекті толтырады;

14) 2-3 дидактикалық ойыншықтан таңдау жұмысы кезінде шар және шаршыны ажыратады және формасын ескереді (игры "Не домалайды, не домаламайды", "Терезені тап"-коропка қиығына әртүрлі геометриялық фигураларды салу);

15) "шар", "шаршы" сөзімен таныс;

16) "Дәл осындай бер" нұсқауы мен еліктеу бойынша көлемді формаларды ажыратады.

185. Құрастыру:

1) құрастыру материалдармен жұмыс жасау ниеттерін ояту;

2) ұзақ мерзімді емес ойынды қолнау мақсатында (қуыршаққа, машинаға жиһаз; машинаға гараж, қақпа құру; қуыршаққа үй) баланың көз алдында күрделі емес құрастыруларды құрастыру;

3) басқа балалармен құрастырулар құруға үйрету;

4) объектілердің кеңістік қасиеттерін (форма, көлем, орналасуы) қабылдауын дамытуға жаттығулар мен арнайы дидактикалық ойындар жүргізу;

5) үлгі бойынша құрастыруға қажетті элементтер жинағын фоннан ерекшелеу (мынандай қайда?);

6) тегіс (графикалық) үлгілерді қолдану;

7) "толықтыру" амалын амалын қолдану;

8) графикалық, үлгі және ересек адамға еліктеу бойынша құрастыруды құруға үйрету;

9) сабақтан тыс, заттық-құрылыс ойындар барысында құрастыру бойынша дағдыларын бекіту.

186. Күтілетін нәтижелер:

1) құрастыру материалдармен жұмыс жасайды;

2) басқа балалармен құрастырулар құрастырады;

3) үлгі бойынша құрастыруға қажетті элементтер жинағын фоннан ерекшелейді (мынандай қайда?);

4) тегіс (графикалық) үлгілерді қолданады;

5) "толықтыру" амалын (үйге есік пен терезені бекіту), сонымен қатар "қосу" амалын қолданады;

6) графикалық, үлгі және ересек адамға еліктеу бойынша құрастыруды құрады;

7) сабақтан тыс, заттық-құрылыс ойындар барысында құрастыру бойынша меңгерген дағдыларын қолданады.

9-параграф. 2 - жартыжылдық

187. Сенсорлық даму ішіне иіс және дәм түйсігі, тактильды қабылдауының дамуы, қалдық көру арқылы қабылдауын, есту арқылы қабылдауын, вестибулярлы аппаратының дамуы кіреді.

188. Дәм мен иістің дамуы:

1) қышқыл, тәтті дәмді ажыратуға үйрету;

2) қолданылатын тамақтың бірдей және әртүрлі дәмі болатыны туралы білімдерін бекіту;

3) күрделі иістерді дифференциациялауға үйрету;

4) қоршаған кеңістіктегі иісі бар заттарды сәйкестендіруге үйретуді жалғасытру;

5) иіс бойынша кеңістікте орналасу орнын (асхана, кір жуу бөлмесі, дәрігер бөлмесі) анықтауға үйрету.

189. Тактильды қабылдауының дамуы:

1) өзіне массаж жасауды қолдану арқылы тактильды қабылдауын дамыту;

2) форма мен көлемді ескере отырып, затты қолмен алу біліктілігін бекіту;

3) оң және сол қолын ауыстыру арқылы қысып көрумен таныс затты тануға үйрету;

4) қысып көру арқылы көлемді (шар, шаршы), тегіс (төртбұрыш, дөңгелек, үшбұрыш), геометриялық фигураларды атауға үйрету;

5) алақанның сыртқы және ішкі жағымен, саусағымен сұйық және басқа заттардың температурасын анықтауын дамытуын жалғастыру;

6) әртүрлі ауырлықтағы заттарды ажыратуға үйрету;

7) салмақты әрекет арқылы бағалауға үйрету: бір қолмен, екі қолмен көтеріп көру; бір немесе екі алақанда "өлшеп" көру; қолынан затты түсіріп, оның баяу және тез құлағанын бақылау;

8) көлдеңнен кеңістікте алақанмен "сурет салуға" үйрету.

190. Қалдық көру арқылы қабылдауының дамуы:

1) қоршаған ортадағы заттарға, олардың түстерін, формаларын байқауға көру реакйиясын дамыту, заттармен әрекет жасауын қалыптастыру, қоршаған ортаға қызығушылығын оятуға тәрбиелеу;

2) көру амалы арқылы заттарды зерттеуді қалыптастыру: геометриялық фигуралардың формаларын атауға және ажыратуға (дөңгелек, төртбұрыш, үшбұрыш) және тегіс бейнелердің формаларымен және геометриялық денемен сәйкестендіруге, шынайы көлемді заттардан формаларымен сәйкестендіру;

3) қоршаған ортадан геометриялық фигураның нақты көлем, түс, формасы бойынша заттарды табуға үйрету;

4) қозғалып бара жатқан объектіні табуға үйрету (доп домалап барады, құс ұшып барады; машина жүріп барады);

5) негізгі түстерді (қызыл, сары, жасыл, көк) атауға және ажыратуға, түстердің сенсорлық эталондарын шынайы заттардың түстерімен сәйкестендіру;

6) заттың көлемін салыстыру және ерекшелеу, ажырату (үлкен-кіші) қою және салу жолы арқылы заттардың көлемін көзбен салыстыру; үлкен және кіші заттарды табу;

7) геометриялық фигуралар бейнесі бар қиындыны (дөңгелек, төртбұрыш, үшбұрыш) өлшем, түсіне сәйкес толтыруға үйрету;

8) үстіне қою және салу амалы арқылы екі затты өлшеу біліктілігін бекіту;

9) көзбен өлшеуін дамыту;

10) заттар тобынан ең үлкен және ең кіші затты таңдауға, бір сенсорлық белгісі бойынша (форма, көлем, түс) бірдей заттарды топтастыруға үйрету;

11) суреттегі бейнелердегі заттарды атау және ажыратуға, реттілікпен негізгі белгілерін атауға үйрету;

12) еліктеу бойынша күрделі емес құрастыруларды құру біліктілігін бекіту;

13) қолмен жасалытн әрекетті көзбен бақылау жасауға үйрету;

14) түзу және көлдеңнен кеңістік және фронталды кеңістікте орналасу (алдында, артында, алыста, жақында) туралы түсініктерін қалыптастыру;

15) әрекетке бағдарлана отырып, уақыт тәулігі туралы түсініктерін қалыптастыру: танертен - жуынамыз, күндіз - түстенеміз, кешке -ұйықтаймыз;

16) табиғаттың мезгіл уақыттарымен танысу шамасына қарай жыл мезгілдері туралы түсініктерін қалыптастыру.

190. Есту арқылы қабылдауын дамыту:

1) бірден шыққан екі түрлі музыкалық аспаптың даусын ажыратуға үйрету (барабан, баян);

2) шулы ортада естілген дыбысты ажыратуға үйрету;

3) сөздік және сөздік емес дыбыстарды дифференциациялауға үйрету;

4) ырғақ сезімін қалыптастыруға жәрдемдесу;

5) дыбыстың жоқтығы мен бар болуына реакциясын көрсете отырып, сөздік емес дыбыстарды шығаруын дамыту;

6) әртүрлі аспаптардың дыбыстарының әртүрлігін азыратуға және әрекет жасауға, оның әртүрлілігіне (барабан-адымдау, топырлату; баян-секіру, шапалақтау) үйрету;

7) сөздік дыбыстарды тыңдауға, оларды заттармен сәйкестендіруге үйрету;

8) дыбысқа еліктеуге үйрету;

9) адамның даусын тыңдау, таныс адамның дауысын ажыратуға үйрету;

10) дыбыс күшін өлшеу арқылы баяу және қатты дауыстарды ажыратуға үйретуді жалғастыру.

191. Вестибулярлы аппартын дамыту:

1) отыру қалпында, кейінен тұру қалпында баяу тербелуге үйрету (алдыға-артқа, солдан оңға қарай);

2) үстел, барабанды алақанмен немесе екі қолымен соғуға үйрету;

3) еңкейтілген және көлдеңнен кеңістікте қол құралдарымен сурет салуға үйретуді жалғастыру;

4) көлдеңнен бағытта екі қолымен допты лақтыруға үйрету;

5) допты екі қолымен қағып алуға үйрету;

6) аяғымен допты ұруға үйрету;

7) нақты реттілікпен қимылды орындауға үйрету;

8) қимыл бағытын өзгертуге үйрету (солға қарай адымда, бұрылды, оңға қарай адымдады);

9) қарапайым әрекеттерді (кезектілікпен қимылдау) қол саусақтарымен, аяқ өкшесімен дұрыс қайталауға үйрету;

10) әртүрлі темпіде қимылдарды орындауға үйрету;

11) тосқауылды айналып өтуге үйрету;

12) нақты кеңістікте заттар бөліктерін бір-біріне сәйкестендіруге үйрету;

13) бауды байлауға үйрету.

192.Сенсорлық дамуы бойынша күтілетін нәтиже:

1) қышқыл, тәтті дәмді ажыратады;

2) қолданылатын тамақтың бірдей және әртүрлі дәмі болатыны туралы біледі;

3) күрделі иістерді дифференциациялайды;

4) қоршаған кеңістіктегі иісі бар заттарды сәйкестендіреді;

5) иіс бойынша кеңістікте орналасу орнын (асхана, кір жуу бөлмесі, дәрігер бөлмесі) анықтайды.

6) форма мен көлемін ескере отырып заттарды ұстайды;

7) оң және сол қолы ауыстыру арқылы ұстап көру арқылы таниды;

8) қысып көру арқылы көлемді (шар, шаршы), тегіс (төртбұрыш, дөңгелек, үшбұрыш), геометриялық фигураларды таниды;

9) алақаның сыртқы және ішкі жағымен, саусағымен сұйық және басқа заттардың температурасын анықтайды;

10) әртүрлі ауырлықтағы заттарды ажыратады (бастапқыды өте контрастылы: қанат, алма);

11) салмақты әрекет арқылы бағалайды: бір қолмен, екі қолмен көтеріп көру; бір немесе екі алақанда "өлшеп" көреді; қолынан затты түсіріп, оның баяу және тез құлағанын бақылайды;

12) көлдеңнен кеңістікте алақанмен "сурет салуға" салады.

13) қоршаған ортадағы заттарға, олардың түстерін, формаларын байқауға көру реакиясын дамытады, заттармен әрекет жасайды, қоршаған ортаға қызығушылығын оятады;

14) көру амалы арқылы заттарды зерттейді: геометриялық фигуралардың формаларын атауға және ажыратуға (дөңгелек, төртбұрыш, үшбұрыш) және тегіс бейнелердің формаларымен және геометриялық денемен сәйкестендіруге, шынайы көлемді заттардан формаларымен сәйкестендіру;

15) қоршаған ортадан геометриялық фигураның нақты көлем, түс, формасы бойынша заттарды табады;

16) қозғалып бара жатқан объектіні табады(доп домалап барады, құс ұшып барады; машина жүріп барады);

17) негізгі түстерді (қызыл, сары, жасыл, көк) атайды және ажыратады, түстердің сенсорлық эталондарын шынайы заттардың түстерімен сәйкестендіреді;

18) заттың көлемін салыстырады және ерекшелейді, ажыратады (үлкен-кіші) қою және салу жолы арқылы заттардың көлемін көзбен салыстырады; үлкен және кіші заттарды табады (ойыншықтар, жиһаздар, киімдер);

19) геометриялық фигуралар бейнесі бар қиындыны (дөңгелек, төртбұрыш, үшбұрыш) өлшем, түсіне сәйкес толтырады;

20) үстіне қою және салу амалы арқылы екі затты өлшейді;

21) заттар тобынан ең үлкен және ең кіші затты таңдайды, бір сенсорлық белгісі бойынша (форма, көлем, түс) бірдей заттарды топтастырады;

22) суреттегі бейнелердегі заттарды атау және ажыратуға, реттілікпен негізгі белгілерін атайды;

23) еліктеу бойынша күрделі емес құрастыруларды құрады;

24) қолмен жасалатын әрекетті көзбен бақылау жасайды;

25) түзу және көлдеңнен кеңістік және фронталды кеңістікте орналасу (алдында, артында, алыста, жақында) туралы түсініктері бар;

26) әрекетке бағдарланады, уақыт тәулігі туралы түсініктерін қалыптастыру: танертен - жуынамыз, күндіз - түстенеміз, кешке - ұйықтаймыз;

27) табиғаттың мезгіл уақыттарымен танысу шамасына қарай жыл мезгілдері туралы түсініктері бар;

28) бірден шыққан екі түрлі музыкалық аспаптың даусын ажыратады (барабан, баян);

29) шулы ортада естілген дыбысты ажыратады;

30) сөздік және сөздік емес дыбыстарды дифференциациялайды;

31) дыбыстың жоқтығы мен бар болуына реакциясын көрсете отырып, сөздік емес дыбыстарды айтады;

32) әртүрлі аспаптардың дыбыстарының әртүрлігін ажыратады және әрекет жасайды, оның әртүрлілігіне (барабан-адымдау, топырлату; баян-секіру, шапалақтау);

33) сөздік дыбыстарды тыңдайды, оларды заттармен сәйкестендіреді;

34) дыбысқа еліктеуге үйрету;

35) адамның даусын тыңдайды, таныс адамның дауысын ажыратады;

36) дыбыс күшін өлшеу арқылы баяу және қатты дауыстарды ажыратады;

37) отыру қалпында, кейінен тұру қалпында баяу тербеледі (алдыға-артқа, солдан оңға қарай);

38) үстел, барабанды алақанмен немесе екі қолымен соғады;

39) еңкейтілген және көлдеңнен кеңістікте қол құралдарымен сурет салады;

40) көлдеңнен бағытта екі қолымен допты лақтырады;

41) допты екі қолымен қағып алады;

42) аяғымен допты ұрады;

43) нақты реттілікпен қимылды орындайды;

44) қимыл бағытын өзгертеді (солға қарай адымда, бұрылды, оңға қарай адымдады);

45) қарапайым әрекеттерді (кезектілікпен қимылдау) қол саусақтарымен, аяқ өкшесімен дұрыс орындайды;

46) әртүрлі темпіде қимылдарды орындайды;

47) тосқауылды айналып өтуге үйрету;

48) нақты кеңістікте заттар бөліктерін бір-біріне сәйкестендіреді;

49) бауды байлайды.

193. Кеңістікте бағдарлай білу:

1) балабақша мен бөлмеде бағдарлана алу біліктілігін бекіту;

2) басқарушы қолымен оңға солға әріптерді, сандарды орналастыруға үйрету;

3) қимыл бағытын шартты белгілерді (сызық), заттардың орналасуын (пиктограмма) қолдану;

4) адамның схема түріндегі бейнеленген қалпын түсінуге үйрету (пиктограмма, сызба бойынша қалыпты орындау);

5) заттар-ойыншықтардың қарапайым схема-сызбада орналасуын қолдану (Қуыршаққа жиһазды орналастыру);

6) қағаз бетіндегі жоғарыда-төменде бағдарлана алуын түсінуге, бұл қатынасты көлемде (ойын, тұрмыста), жазықтықта (сурет салу, аппликация, жоспар-схемада) қолдануға үйрету;

7) әрекетті темпіде орындауын түсіну: баяу, тез;

8) ойыншықтар, заттар, басқа адамның (өзіне қарай жақын, әлде алыс) орналасқан орнын анықтау біліктілігін қалыптастыру;

9) қоршаған заттардың қызметі (жиһаздар, топтық бөлменің құралдары) туралы түсініктерін қалыптастыру;

10) баладан біртіндеп көру және сипап сезу арқылы таныс заттарды (3 және одан көп) табуды талап ету;

11) микрооратада бағдарлана алу дағдыларын қалыптастыру (қағаз бетінде).

194. Күтілетін нәтижелер:

1) балабақша мен бөлмеде бағдарлана алады;

2) басқарушы қолымен оңға солға әріптерді, сандарды орналастырады;

3) қимыл бағытын шартты белгілерді (сызық), заттардың орналасуын (пиктограмма) қолданады;

4) адамның схема түріндегі бейнеленген қалпын түсінеді (пиктограмма, сызба бойынша қалыпты орындау);

5) заттар-ойыншықтардың қарапайым схема-сызбада орналасуын қолданады (Қуыршаққа жиһазды орналстыр);

6) қағаз бетіндегі жоғарыда-төменде бағдарлана алуын түсінеді, бұл қатынасты көлемде (ойын, тұрмыста), жазықтықта (сурет салу, аппликация, жоспар-схемада) қолданады;

7) қоршаған заттардың қызметі (жиһаздар, топтық бөлменің құралдары) туралы түсініктері бар;

8) баладан біртіндеп көру және сипап сезу арқылы таныс заттарды (3 және одан көп) табады;

9) микрооратада бағдарлана алу алғашқы дағдылары бар (қағаз бетінде).

195. Жаратылыстану.

196. Мен және қоршаған орта.

1) топтағы педагогтардың, балалардың аттары туралы түсініктерін қалыптастыруды жалғастыру;

2) таныс және таныс емес адамдарды тануға үйретуді жалғастыру.

197. Мекен жайы:

1) мекен жайы ретінде үй туралы түсініктерін қалыпастыру;

2) үйдегі бөлменің қызметтері мен түрелі туралы білімдерін қалыптастыру;

3) үйдегі заттармен олардың функцианалды қызметтері туралы білімдерін қалыптастыру;

4) үйде орындалатын әрекеттер туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) ересек адамның көмегімен баланы қоршаған заттарды қызметтері бойынша адекваты қолдану біліктілігін қалыптастыру.

198. Оқу орны:

1) балабақша бөлмелерінің қызметтері мен түрелі туралы білімдерін қалыптастыру;

2) алаң территориясы туралы білімдерін қалыптастыру;

3) ересек адамның көмегімен баланы қоршаған заттардың қызметтері бойынша адекваты қолдану біліктілігін қалыптастыру.

199. Тәулік бөліктері:

1) бала орындайтын тәжірибелік әрекет негізінде тәулік бөліктері (күн-түн) туралы білімдерін бекіту;

2) күн мен түннің белгілері туралы білімдерін(күндіз - жарық, күн жарқырайды, түнде-қараңғы) бекіту;

3) графикалық бейнелерді қолдану арқылы тәулік бөлігін (сөйлеу мүмкіндігі бар балаға сәйкес) атауға, күн мен түнді ажырату біліктілігін қалыптастыру.

200. Жыл мезгілдері:

1) бала орындайтын (жазда-құмда ойнаймыз, қыста-қармен ойнаймыз) тәжірибелік әрекет негізінде жыл мезгілдері (жаз-қыс)туралы білімдерін бекіту;

2) графикалық бейнелерді қолдану арқылы жыл мезгілдерін (қыс-жаз) ажыратуға, жыл мезгілдерін (сөйлеу мүмкіндігі бар балаға сәйкес) атау біліктілігін қалыптастыру.

201. Өлі табиғаттың объектілері:

1) құммен әрекет жасау (себу, салу, қазу, жапыстыру) біліктілігін қалыптастыруды жалғастыру;

2) өлі табиғатың объектілері туралы білімдерін қалыптастыру (су, қар);

3)сумен, оның қызметімен таныстыру (ішу, жуыну, өсімдікті суғару үшін);

4) судың температурасын анықтау біліктілігін қалыптастыру (жылы-суық);

5) тәжірибелік әрекетте қардың қасиеті мен ерекшеленетін белгісі туралы білімдерін қалыптастыру;қармен әрекет жасау (қарды тазалау, ақшақар жасау) біліктілігін қалыптастыру.

202. Өсімдіктер:

1) жақын ортадағы өсімдіктеріне (ағаш, шөп, бөлме гүлдері) қызығушылығын оятуды жалғастыру;

2) жемістер және көкіністер туралы білімдерін бекіту;

203. Күтілетін нәтиже:

1) жақын ортадағы адамды таниды;

2) өзі тұратын жерді біледі;

3) үй жағдайындағы заттардың қызметтерін біледі;

4) үйде орындалатын әрекеттер туралы түсініктері бар;

5) ересек адамның көмегімен баланы қоршаған заттарды қызметтері бойынша адекваты қолданады;

6) бала бақша бөлмелерінің мақсаты туралы түсініктері бар;

7) ересек адамның көмегімен баланы қоршаған заттардың қызметтері бойынша қолданады;

8) графикалық бейнелерді қолдану арқылы тәулік бөлігін (сөйлеу мүмкіндігі бар балаға сәйкес) атауға, күн мен түнді ажыратады;

9) бала орындайтын практикалық әрекеттер (жазда құммен, қыста қармен ойнаймыз)негізінде жыл мезгілдері (жаз-қыс) туралы біледі;

10) өлі табиғат объектілері (су, қар) туралы түсінігі бар;

11) судың қызметі туралы біледі (ішу, жуыну, шомылу, гүлдерді суару үшін);

12) практикалық әрекет процесінде қардың айқын, ерекше қасиеттері туралы біледі (қар - суық, таза);

13) қармен жұмыс істей алады (қар жинау, қар кесегін жасау);

14) жемістер мен көкөністер туралы біледі.

204. Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру:

1) саусақ санына (үш шамасында) сәйкес қосу және алу амалымен сан жағынан кіретін заттарды топпен салыстыру;

2) "қанша", "тең" (бірдей), "көп", "аз" сөзін қолдануға үйрету;

3) сөз (ауызша және кестелік түрде), сан, үлгі, еліктеу, бойынша көптіктің ішінен 1,2,3 затты ерекшелеуге үйрету;

4) үш саны шамасында санау арқылы саусақ санына сәйкестендіру;

5) сан бұл түс, форма, көлем, кеңістікте орналасқан орнына тәуелді еместігін түсінуге үйрету;

6) заттардың тек біртүрлі емес, алуан түрлі топтары бойынша салыстыру;

7) 1 саны және цифрімен таныстыру (1 цифрі және "бір" сөзі жазылған кесте);

8) 2 саны және цифрімен таныстыру;

9) 3 саны және цифрімен таныстыру;

10) 2 және 3 санын құрамын түсінуге жеткізу;

11) 3 шамасындағы заттарды ашу және жабу арқылы заттарды қосу және алуға үйрету;

12) сан, нұсқау, еліктеу, форма, көлем, өлшем бойынша әртүрлі 2-3 заттан бірнешеу құруды үйрету;

13) көлемі бойынша бірдей және котрастылы заттарды салыстыруға үйрету;

14) ойында көлемді ескере оытырп, тәжірибелік әрекетте заттарды салыстыруға үйрету;

15) баланы "бірдей" сөзімен таныстыру;

16) көлемді және жазық формаларды сәйкестендіруге үйрету;

17) "дөңгелек", "төртбұрыш" сөзін қолдануға үйрету;

18) заттарды салыстыру кезінде үстіне қою, алу, көру және тактильды қимылдар арқылы зерттеу;

19) мерзім ұзартуды таңдаумен (5-7 сек.дейін) үлгі бойынша форманы есте сақтауға үйрету;

20) бір формадағы фигураның түсі, көлемі, жасалған материалы әртүрлі болатыны туралы түсініктерін қалыптастыру;

21) қоршаған ортадағы ойыншық пен заттың формасын ерекшелеуге үйрету;

22) қорап қиығына геометриялық фигураны кіргізуге үйрету.

205. Күтілетін нәтижелер:

1) саусақ санына (үш шамасында) сәйкес қосу және алу амалымен қол саусақтарының көмегімен заттарды топпен салыстырады;

2) "қанша", "тең" (бірдей), "көп", "аз" сөзін қолданады;

3) сөз (ауызша және кестелік түрде), сан, үлгі, еліктеу, бойынша көптіктің ішінен 1, 2, 3 затты ерекшелейді;

4) саусақпен санау арқылы үш санын сәйкестендіреді;

5) сан бұл түс, форма, көлем, кеңістікте орналасқан орнына тәуелді еместігін түсінеді;

6) сан құрамын түсінеді;

7) көлемі бойынша бірдей және котрастылы заттарды салыстыруады;

8) ойында көлемді ескере оытырп, тәжірибелік әрекетте заттарды салыстырады;

9) көлемді және жазық формаларды сәйкестендіреді;

10) "дөңгелек", "төртбұрыш" сөзін қолданады;

11) заттарды салыстыру кезінде үстіне қою, алу, көру және тактильды қимылдар арқылы зерттейді;

12) мерзім ұзартуды таңдаумен (5-7 сек.дейін) үлгі бойынша форманы есте сақтайды;

13) бір формадағы фигураның түсі, көлемі, жасалған материалы әртүрлі болатыны туралы түсініктері бар;

14) қоршаған ортадағы ойыншық пен заттың формасын ерекшелейді;

15) қорап қиығына геометриялық фигураны кіргізеді.

206. Құрастыру

1) объектілердің кеңістіктегі қатынасы мен өлшемі, формасын айту мен қабылдауын дамыту үшін арнайы жаттығулар мен ойындар жүргізу;

2) еліктеу және қарапайым үлгі бойынша құрылыс үстел жұмысының жинағын (қуыршаққа жиһаз, қақпасы бар үй, жануарларға арналған қоршаулар, сырғанақ, көпір) жасауға үйрету;

3) бір объектіні құрудың бірнеше амалдарымен таныстыру;

4) ересектің көмегімен үлгіні талдауға үйрету (бөліктерін ерекшелеу, орналасқан орнын анықтау, жұмыстың реттілігін белгілеу);

5) 5 элементке дейін үлгіні күрделендіру (дәл сол объектіні қолдану);

6) таныс тапсырмаларды орындау үшін алуантүрлі құрылыс материалдарын қолдану;

7) жазық үлгі бойынша құрастырғыштармен таныстыру (объектіні құрайтын элементері бар фронтальды тегіс бетін көрсететін);

8) нәтижені бағалау үшін заттар мен құрастырғышты сәйкестендіруге үйрету;

9) құрастыруды ойын әрекетіне қосу.

207. Күтілетін нәтижелер:

1) еліктеу және қарапайым үлгі бойынша құрылыс үстел жұмысының жинағын (қуыршаққа жиһаз, қақпасы бар үй, жануарларға арналған қоршаулар, сырғанақ, көпір) жасайды;

2) ересектің көмегімен үлгіні талдайды (бөліктерін ерекшелеу, орналасқан орнын анықтау, жұмыстың реттілігін белгілеу);

3) таныс тапсырмаларды орындау үшін алуантүрлі құрылыс материалдарын қолданады;

4) нәтижені бағалау үшін заттар мен құрастырғышты сәйкестендіреді;

5) құрастыруды ойын әрекетіне қосады.

10-параграф. "Шығармашылық" білім беру саласы

208. "Шығармашылық" білім беру саласының мазмұны сурет салу, мүсіндеу, музыка,тифлографика (біріншілік көру қабілетінің бұзылысы бар балалар үшін)ұйымдастырылған оқу қызметтерінде жүзеге асырылады.

209. Мақсаты - заттарды кезеңмен зерттеу жолы арқылы шығармашылық әрекет процесінде шынайы әлемнің бейнесін қалыптастыру; заттық түсініктерін нақтылау және жалпылау.

210. Міндеттері:

1) бейнелеуші құралдар мен материалдарды ерекшелеу біліктілігін қалыптастыру;

2) бейнелеуші құралдар және материалдармен әртүрлі әрекеттер жасауын қалыптастыру;

3) бейнелеуші материалдармен әрекеттер жасау үшін жағдай құру, бейнелеуші әрекетке қызығушылығын қалыптастыру;

4) бейнелеуші әрекет пен оның өнімдеріне оңды эмоционалды қатынас қалыптастыру.

11-параграф. 1-жартыжылдық

211. Сурет салу:

1) "Дәл осындай қайда?" үлгісі бойынша қарапайым мазмұны бар бейнені (заттар, жануарлар, адамдар) ерекшелеуге, тануын дамыту;

2) бейненің статистикалық мазмұнымен бірге динамикамен бейнеленген фигураны (жұбын табу) сәйкестендіруге үйрету;

3) тығыздығы, түсі бойынша, көлемін үстіне қою және алу бойынша заттарды салыстыруға үйрету ("қолымен көрсету");

4) баланы өздігімен бейнелеуші әрекетке ынталануына жәрдемдесу;

5) баланы сурет салуға назарын аудару, баланың қолымен бірге сурет салу, оның нәтижесін қабылдау барысындағы ортақ қуанышын білдіру (салған сапасына қарамастан);

6) бейнелеуші әркеттің құрадарымен таныстыру;

7) бет кеңістігін толықтыруға ынталандыратындай үлкен кеңістікте (тақта бормен салу, үлкен парақта қалын қылқаламен салу) сурет салу;

8) баланы нұсқаушы ым немесе былдыр сөздер жолымен "объектілерді" бейнелеуге бағыттау;

9) ассоциативті үлгіде балалармен бірге қуану;

10) баланы өз жетістігіне қуануға, басқа жұмыстардан өзінің жұмысын ерекшелеуге, оны ересек адамдар мен балаларға көрсетуге үйрету;

11) "жағу" және "жанасу" амалымен таныстыру.

212. Күтілетін нәтижелер:

1) бейненің статистикалық мазмұнымен бірге динамикамен бейнеленген фигураны (жұбын табу) сәйкестендіреді;

2) тығыздығы, түсі бойынша, көлемін үстіне қою және алу бойынша заттарды салыстырады ("қолымен көрсету");

3) өздігімен бейнелеуші әрекетке ынталанады; бейнелеуші әркеттің құрадарымен таныс;

4) бет кеңістігін толықтыруға ынталандыратындай үлкен кеңістікте (тақта бормен салу, үлкен парақта қалын қылқаламен салу) сурет салады;

5) баланы нұсқаушы ым немесе былдыр сөздерді атайды.

213. Мүсіндеу:

1) пластикалық материалдарда жеңіл орындалатын, қарапайым объектілерді зерттеу және ерекшелеу біліктілігін қалыптастыру;

2) пластилинді үзіп сырғанақ формасын жасау;

3) пластикалық матреиалдардың (кімге шар керек, шарды домалақтаймыз) формасын өзгерту процесінде жапыстыруға қызығушылығын қалыптастыру;

4) геометриялық фигура бейнесін алу үшін қажетті формаларды зерттеу біліктілігін қалыптастыру;

5) геометриялық фигура бейнесін алу үшін қажетті формалармен жұмыс жасау біліктілігін қалыптастыру;

6) түс, көлем бойынша шарларды сырғыту және пластилин үзігімен салыстыру.

214. Күтілетін нәтижелер:

1) пластикалық материалдарда жеңіл орындалатын, қарапайым объектілерді зерттеу және ерекшелейді;

2) пластилинді үзіп сырғанақ формасын жасайды;

3) пластикалық матреиалдардың (кімге шар керек, шарды домалақтаймыз) формасын өзгерту процесінде жапыстыруға қызығушылығық танытады;

4) геометриялық фигура бейнесін алу үшін қажетті формаларды зерттейді;

5) геометриялық фигура бейнесін алу үшін қажетті формалармен жұмыс жасайды;

6) түс, көлем бойынша шарларды сырғыту және пластилин үзігімен салыстырады.

215. Музыка:

1) адамның ән айтуын, музыкалық аспапты есту арқылы ажырату біліктілігін қалыптастыру;

2) темпі бойынша әртүрлі әуендерді көрсетеді (баяу, жылдам).

216. Күтілетін нәтиже:

1) музыкалық дыбысталу дереккөзін (адамның ән айтуын, музыкалық аспапты) ажыратады;

2) музыкалық шығармалар темпін ажыратады.

217. Тифлографика (біріншілік көру бұзылыстары бар балалар үшін).

218. Рельефті бейнелерді оқу;

1) қағаз бетінде бағдарлана алу дағдысын қалыптастыру;

2) рельефті суретті зерттеу амалымен таныстыру;

3) нақты заттардың амалының нүктесі туралы түсініктерін қалыптастыру (бисер, дән);

4) бейнелеуші жазықтықтың әртүрлі бөліктерінде орналсақан, бірдей және әртүрлі диаметрдегі рельфтік нүктелерді оқуға үйрету;

219. Рельефті-графикалық әрекет:

1) рельефті сурет салу үшін құралдармен, құралдармен жұмыс жасаудың қарапайым амалдарымен таныстыру;

2) приборлар тұрған жұмыс үстелінде бағдарлануға үйрету;

3) приборларды жұмысқа даярлау дағдысын қалыптастыру;

4) нүктені тесуге үйрету.

220. Күтілетін нәтиже:

1) қол саусақтарының атын және орналасуын біледі;

2) екі қолмен екі затты ұстайды және ұстап тұра алады;

3) сипап сезудің көмегімен геометриялық фигураларды ажыратады (дөңгелек, төртбұрыш, үшбұрыш);

4) жазықтықтың құрылымы, көлемі бойынша заттарды салыстыру үшін сипап сезу амалын қолдана алады;

5) тану деңгейінде сипап сезуін саралайды;

6) бейнелеуші жазықтықта рельефті бейнелік нүктені табады;

7) қолында грифельды ұстай алады;

8) тифлопедагогпен бірге нүктені теседі (басады).

12-параграф. 2-жартыжылдық

221. Сурет салу:

1) сенсорлық қабылдау бойынша (форма, мөлшері, түсі, үлгі және атауы бойынша затты таңдайды) арнайы ойындар мен жаттығулар жүргізеді;

2) затты контуры бойынша (форманы көру-қимылдаумен пішіндеу) қарындашпен, саусағымен жүргізу арқылы анықтауға үйренеді;

3) көмекші құрал ретінде үстінен басып жүргізуді пайдаланып, орындаушы және жүргізу қимылын байланыстыруға үйрету;

4) сурет салуды аяқтау (мысалы, бала ағаштың суретін салды, ересек адам ағаштың астына баланың суретін бейнелейді немесе бірнеше баланы) арқылы балалар сурет салу мазмұнын кеңейтеді.

222.Күтілетін нәтижелер:

1) арнайы ойындар мен жаттығу барысында форма, мөлшері, түсі, үлгі және атауы бойынша затты таңдайды;

2) затты контуры бойынша (форманы көру-қимылдаумен пішіндеу) қарындашпен, саусағымен жүргізеді.

223. Мүсіндеу:

1) көлемді формалар мен пластикалық материалдар қасиеттерін салыстыру (қамыр жұмсақ, сондықтан түсті қылуға болады; үзіктерін алмастыру арқылы түсті пластилин алуға болады; кепкеткеннен кейін бояуға болады) процесінде жапыстыруға қызығушылығын қалыптастыру;

2) арнайы формаларды қолданумен (үшбұрыш, дөңгелек, төртбұрыш) алуантүрлі тегіс бейнелерді алу біліктілігін қалыптастыру;

3) нақты сурет алу үшін тегіс бейненің бұрыштарын, саусағымен ортасын басу тегіс бейнені өзгерту біліктілігін қалыптастыру;

4) тегіс бейнелерді мәні бойынша таңдалған композициядан құру;

5) жұққа пластилинге ересек адаммен бірге пластикалық материалды жаю;

6) шар тәріздес формадағы заттарды жапыстыру; бейнеленген заттардың қосымша бөліктерін, ерекшеленіп тұрған шарларды жасау;

7) бірнеше бөлінген бұйымды, жіппен (моншақ) бұйым жасауға үйрету;

8) басқа бейнелерді алу үшін кесілген шар амалын қолдана алу біліктілігін қалыптастыру;

9) бірнеше кесілген шарлардан (торт, күлше) жапыстыру жұмыстарын құруға үйрету;

10) кесілген шарды табиғи материалдармен безендіруге, жаңартуға үйрету;

11) бағанаға пластикалық материалдардан түйін жаюға үйрету;

12) басқа формадағы (сақина) бағананы құруға үйрету;

13) көлемі бойынша (ағаш, бұлт, күн, қақпақ) әртүрлі үрленген және қатарланған рельефті бейнелерді құру біліктілігін қалыптастыру.

224. Күтілетін нәтижелер:

1) көлемді формалар мен иілгіш материалдардың қасиеттерін салыстыру (қамыр жұмсақ, сондықтан түсті қылуға болады; үзіктерін алмастыру арқылы түсті ермексаз алуға болады; кепкеннен кейін бояуға болады) процесінде жабыстыруға қызығушылық танытады, біледі;

2) арнайы формаларды қолданумен (үшбұрыш, дөңгелек, төртбұрыш) алуантүрлі тегіс бейнелерді алуды біледі;

3) жұқа ермексазға ересек адаммен бірге иілгіш материалды жаяды;

4) шар тәріздес формадағы заттарды жапыстыру; бейнеленген заттардың қосымша бөліктерін, ерекшеленіп тұрған шарларды жасайды;

5) бірнеше бөлінген бұйымды, жіппен (моншақ) бұйым жасайды;

6) басқа бейнелерді алу үшін кесілген шар амалын қолдана алады;

7) бірнеше кесілген шарлардан (торт, күлше) жапыстыру жұмыстарын құрады;

8) кесілген шарды табиғи материалдармен безендіреді, жаңартады;

9) бағанаға пластикалық материалдардан түйінін жаяды;

10) басқа формадағы (сақина) бағананы құрады;

11) көлемі бойынша (ағаш, бұлт, күн, қақпақ) әртүрлі үрленген және қатарланған рельефті бейнелерді құрады.

225. Музыка:

1) марш, вальс, ән ырғақтарын есту арқылы ажырату;

226. Күтілетін нәтижелер:

1) марш, вальс, ән ырғақтарын есту арқылы ажыратады.

227. Тифлографика (біріншілік көруінде бұзылысы бар балалар үшін).

228. Рельефті бейнені оқу:

1) "сызық" ұғымын қалыптастыру;

2) рельефті суреттер түрімен таныстыру (аппликация, контурлы);

3) сызықты (нүкте, түзу сызық) бейнелеу амалымен таныстыру;

4) түзу және көлдеңнен сызық туралы түсініктерін қалыптастыру;

5) әртүрлі материалдарда (қағаз, лавсандық пленка) әртүрлі амалдармен орындалатын түзу және көлдеңнен сызықтарды оқуға үйрету;

229. Рельефті-графикалық әрекет:

1) жұмысқа приборларды дайындау біліктілігін дамыту;

2) геометриялық фигуралар трафаретінің ішіне нүктені басуға үйрету;

3) трафарет бойынша түзу және көлдеңнен сызықты жүргізу дағдысын қалыптастыру.

230. Күтілетін нәтижелер:

1) нұқсаулық және үлгі бойынша қол саусақтары және қылқаламмен әрекетті орындай алады;

2) заттардың формасы мен көлемін ескере отырып, затқа сәйкес ұстай алады;

3) үлгі бойынша заттарды сипап сезу арқылы зерттейді;

4) сипап сезу белгісі бойынша объектілердің ұқсастығы мен айырмашылығын құрады;

5) өлшемнің ұлғаю ретілігінде үш объектіні қатарға құрай алады;

6) үлгі және нұсқау бойынша әртүрлі заттық-тәжірибелік түрлерін орындайды;

7) тифлопедагогтың көмегімен прибор жұмыс жасауға дайындайды;

8) өз еркімен нүкте баса алады;

9) әртүрлі материалдарда (қағаз, лавсандық пленка) әртүрлі амалдармен орындалатын түзу және көлдеңнен сызықтарды саралайды.

13-параграф. "Әлеумет" білім беру саласы

231. "Әлеумет" білім беру саласының базалық мазмұны әлеуметтік дамыту және еңбекке баулу ұйымдастырылған оқу әрекетінде жүзеге асырылады.

232. Мақсаты - күрделі кемістігі барбалаларды әлеуметтік ортадағы мінез-құлқы мен қарым-қатынастарын қанағаттандыру бойынша өзіне-өзі қызмет ету дағдыларына үйрету.

233. Міндеттері:

1) жақын ортадағы заттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) қарапайым әлеуметтік-тұрмыстық жағдаяттар туралы түсініктерін қалыптастыру;

3) қарапайым әлеуметтік-тұрмыстық мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру.

14-параграф. 1-жартыжылдық

234. Әлеуметтік дамыту мен еңбекке баулу:

1) тұрмыста, сонымен қатар дидактикалық ойын барысындағы сабақтарда өз-өзіне қызмет көрсету дағдыларын, суреттерді зейін қойып қарап, нұсқауды орындауын қалыптастыру;

2) баланың әртүрлі тұрмыстық жағдайда үстел басында өзінің орнын табуға, тамақтанған кейін үстелін жылжытып қоюға үйрету;

3) ойыншықтарды, құрылыс материалдарын, кітаптарын өз орнына қоюға үйрету;

4) қарапайым нұсқауды орындауға үйрету: алаңдағы құлаған жапырақты нақты орынға жинау, гүл суғару, қар тазалау, топқа ойыншықты жинау, орындықтарды үстелге жақындатып қою;

5) ересек адамның еңбегіне қатысуға үйрету.

235. Күтілетін нәтижелер:

1) баланың әртүрлі тұрмыстық жағдайда үстел басында өзінің орнын табуға, тамақтанған кейін үстелін жылжытып қояды;

2) ойыншықтарды, құрылыс материалдарын, кітаптарын өз орнына қою;

3) қарапайым нұсқауды орындайды: алаңдағы құлаған жапырақты нақты орынға жинау, гүл суғару, қар тазалау, топқа ойыншықты жинау, орындықтарды үстелге жақындатып қояды;

4) ересек адамның еңбегіне қатысады.

15-параграф. 2-жартыжылдық

236. Әлеуметтік дамыту мен еңбекке баулу:

1) тәрбиешінің әрекетіне еліктеп, үстел даярлауға үйрету;

2) топтық бөлмені тазалауына ат салысуға үйрету;

3) бөлме өсімдігі, балыққа күтім жасауға , шан сүртуге үйрету;

4) тәрбиешіге топтағы ойыншықты жинауға, сөреге салу, ойын бұрышын ретке келтіруге көмектесу;

5) тұрмыста мінез-құлық дағдыларын - ұжымда өзін ұстауын қалыптастыру: басқа балалармен мейірімділік қатынаста болу; оларға кедергі келтірмей, көмек қажет болған жағдайда тұрмыстық әеркеттерді орындау (киіну, шешіну, ойыншықты жинау);

6) нақты әрекетті орындау барысында сөздер мен сөздік немесе ым-ишараттық, дактильді формада жеткізуге үйрету: тамақтану, шұлықты кию, шалбарды шешу, шығу есігінен далаға шығу, кәмпит қабығын ашу, таныс заттармен сәлемдесу, қоштасу, сұраққа жауап беру;

7) нақты әрекетті орындауға және оны сәйкес ым, ауызша белгілеуге үйрету: түсіну және айта білу.

237. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның әрекетіне еліктеп, үстел даярлайды;

2) топтық бөлмені тазалауына қатысады;

3) бөлме өсімдігі, балыққа күтім жасайды , шан сүртеді;

4) ересек адамға ойыншықты жинауға, сөреге салуға, ойын бұрышын реттеуге көмектеседі;

5) тұрмыстық әрекеттерді орындауға (киіну, шешіну, ойыншықты жинау) көмектеседі;

6) нақты әрекетті орындау барысында сөздер мен сөздік немесе ым-ишараттық, дактильді формада жеткізеді: тамақтану, шұлықты кию, шалбарды шешу, шығу есігінен далаға шығады, кәмпит қабығын ашады, таныс заттармен сәлемдесуеді, қоштасады, сұраққа жауап береді;

7) нақты әрекетті орындайды және оны сәйкес ым, ауызша белгілейді: түсінеді және айтады.

16-параграф. Арнайы түзеу оқу қызметі

238. Арнайы түзете оқу әрекетінің мазмұны үстел үстінде және тамақтану барысына байланысты дағдыларды қалыптастыру; киіну және киімді күту дағдыларын қалыптастыру; үй жағдайында және басқа жағдаяттарда мінез-құлықтарына байланысты дағдыларды қалыптастыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыру.

239. Мақсаты - күрделі кемістігі бар балаларды өз-өзіне қызмет көрсету дағдысын дамыту, балаларды әлеуметтік және тұрмыстық ортаға қосу болып табылады.

240. Міндеттері:

1) үстел үстінде тамақтану мен мінез-құлыққа байланысты дағдыларды қалыптастыру;

2) киіну және киімге күтім жасау дағдысын қалыптастыру:

3) үй жағдайында және басқа жағдаяттағы мінез-құлыққа байланысты дағдыны қалыптастыру.

17-параграф. 1-жартыжылдық

241. Үстел үстінде мінез-құлық ережесі мен тамақтану дағдыларын қалыптастыру.

242. Тамақтану:

1) азық-түліктің иісі, дәмімен қоса, дене бөліктерінің қызметі туралы білімдерін бекіту;

2) әртүрлі көлемдегі және формадағы кесемен таныстыруды жалғастыру;

3)әртүрлі көлемдегі қасықтармен таныстыруды жалғастыру;

4) кеседен дұрыс ішуге (екі қолымен ұстап, аузына апару, кесені бүгіп ішу, қайтадан кесені үстелге қою) біліктілігн қалыптастыру;

5) қасықпен дұрыс әрекет жасау біліктілігін қалыптастыру (қасықты алу, қолына ұстау, тамақты алу, тамағы бар қасықты аузына апару);

6) алуантүрлі тамақты қасықпен жеуге үйрету;

7) жемісті және сүтті шырынды түтіктен ішу біліктілігін бекіту;

8) күрделі емес орауларды (кәмпит, печенье, шоколад) буып-тию біліктілігін бекіту;

9) жемістерді тазалау біліктілігін бекіту (банан, мандарин);

10) тәтті және тәтті емес объектілерді ажырату біліктілігін бекіту;

11) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын ыдыс-аяқ заттарын ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіре алу біліктілігін қалыптастыру; ( сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - ыдыс-аяқ заттарын белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу);

12) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын азық-түлікті ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіре алу біліктілігін қалыптастыру; (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - азық-түлікті белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу).

243. Күтілетін нәтижелер:

1) азық-түліктің иісі мен дәмі туралы біледі;

2) кеседен дұрыс ішуге (екі қолымен ұстап, аузына апару, кесені бүгіп ішу, қайтадан кесені үстелге қою) талпынады;

3) қасықпен дұрыс әрекет жасауға талпынады (қасықты алу, қолына ұстау, тамақты алу, тамағы бар қасықты аузына апару);

4) алуантүрлі тамақты қасықпен тырысады;

5) жемісті және сүтті шырынды түтіктен ішуге талпынады;

6) күрделі емес орауларды (кәмпит, печенье, шоколад) буады;

7) жемістерді тазалауға талпынады (банан, мандарин);

8) тәтті және тәтті емес объектілерді ажыратады.

244. Киімді кию мен күту дағдыларын қалыптастыру.

245. Киіну және шешіну:

1) жеке дене мүшелерінің қызметтері туралы білімдерін бекіту, киімді сақтау орны мен атауын білдіретін графикалық белгілермен атау;

2) киіну барысында өз киімдерін әкелу біліктілігін қалыптастыру, оның қызметін білу;

3) қалпақты шешуге, ересек адам жартылай шешкен жейде, шұлық, шалбарды, аяқ киімді шешу дағдысын бекіту;

4) "сыдырма" ілгекті негізгісіне дейін ашу, жабу (сыдырма тілін тауап жоғары және төмен қарай түсіреді);

5) үлкен түймелерді ағыту біліктілігін қалыптастыру.

246. Күтілетін нәтижелер:

1) жеке дене мүшелерінің қызметтерін,киімді сақтау орны мен атауын білдіретін графикалық белгілерді біледі;

2) өз киімдерін әкеледі, оның қызметтерін біледі;

3) қалпақты шешеді, ересек адам жартылай шешкен жейде, шұлық, шалбарды, аяқ киімді шеше алады

4) "сыдырма" ілгекті негізгісіне дейін ашады, жабады (сыдырма тілін тауап жоғары және төмен қарай түсіреді);

5) үлкен түймелерді ағытуға тырысады.

6) өз киімін қалыпқа келіп, таза ұстайды.

247. Үй және басқа да жағдаяттарда мінез-құлқына байланысты дағдыны қалыптастыру:

1) ересек адамның қарапайым нұсқаулықтарын орындауға үйретуді жалғастыру;

2) сәлемдесу және қоштасуға тән сөздер (ымды) пайдалануға үйрету;

3) "Мынаны сен қалайсың ба?" деген сұраққа жауап ретінде "жоқ, иә" деп сөзбен/ыммен айтуға үйрету;

4) ересек адамның көмегімен төсекті салу кезіне қатысуға үйрету;

5) ересек адамға өз төсек орнын салу кезіне қатысуға үйрету;

6) жиі кездестіретін адамдарды сәлемдесуге үйрету.

248. Күтілетін нәтижелер:

1) ересек адамның қарапайым нұсқаулықтарын орындайды;

2) сәлемдесу және қоштасуға тән сөздер (ымды) пайдаланады;

3) "Мынаны сен қалайсын ба?" деген сұраққа жауап ретінде "жоқ, иә" деп сөзбен/ыммен айтады;

4) ересек адамның көмегімен төсекті салуға қатысады;

5) ересек адамға өз төсек орнын салуға қатысады;

6) жиі кездестіретін адамдарды сәлемдеседі.

18-параграф. 2-жартыжылдық

249. Үстел үстінде мінез-құлық ережесі мен тамақтану дағдыларын қалыптастыру.

250. Тамақтану:

1) кеседен дұрыс ішуге (екі қолымен ұстап, аузына апару, кесені бүгіп ішу, қайтадан кесені үстелге қою) біліктілігін бекіту;

2) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын ыдыс-аяқ заттарын ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіре алу біліктілігін бекіту (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - ыдыс-аяқ заттарын белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу);

3) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын азық-түлікті ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіре алу біліктілігін бекіту; (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - азық-түлікті белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу).

251. Күтілетін нәтижелер:

1) кеседен дұрыс ішеді (екі қолымен ұстап, аузына апару, кесені бүгіп ішу, қайтадан кесені үстелге қою);

2) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын ыдыс-аяқ заттарын ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіреді; ( сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - ыдыс-аяқ заттарын белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу);

3) бұзылыстың түріне қарай жиі қолданылатын азық-түлікті ым/графикалық белгілер/сөздермен сәйкестендіреді; (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - азық-түлікті белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу).

252. Киіну және киімді күтудағдыларын қалыптастыру:

1) шапканы кию біліктілігін бекіту; шұлықты тарту, етікке аяғын салу, шалбарды тізеден беліне дейін тарту (аяқ ұшынан беліне дейін), ересек адамның көмегімен жартылай киілген жемпірді немесе блузканы кию;

2) "сыдырма" ілгекті негізгісіне дейін ашу, жабуды бекіту (сыдырма тілін тауап жоғары және төмен қарай түсіреді);

3) үлкен түймелерді ағыту біліктілігін бекіту;

4) қолданылатын киім заттарын пиктограммамен сәйкестендіру; (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - киімді белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу);

5) ересек адамның көмегімен аяқ киімді кию және шешу біліктілігін қалыптастыру;

6) ересек адамның көмегімен дала мен бөлме үшін аяқ киім және киімді таңдау біліктілігін қалыптастыру;

7) ересек адамның көмегімен киімдерін ілгішке ілуге үйрету.

253. Күтілетін нәтижелер:

1) қалпақ, шұлық, аяқ киімді шеше алады;

2) ересек адамның көмегімен жартылай киіне алады;

3) негізігі сіне дейін "сыдырманы" ашады және жабады;

4) үлкен түймелерді шешеді;

5) қолданылатын киім заттарын пиктограммамен сәйкестендіреді (сөйлеу мүмкіндігіне сәйкес балаларға арналған - киімді белгілейтін белсенді сөздік қорын кіргізу);

6) ересек адамның көмегімен аяқ киімді киеді және шешеді;

7) ересек адамның көмегімен дала мен бөлме үшін аяқ киім және киімді таңдайды;

8) ересек адамның көмегімен киімдерін ілгішке іледі.

254. Үй және басқа да жағдаяттарда мінез-құлқына байланысты дағдыны қалыптастыру:

1) өз киімдерін қолмен жуу барысында ересек адамға көмектесуге үйрету;

2) үй тұрмысында мінез құлық дағдыларын қалыптастыру; тұрмыстық әрекеттерді орындауға көмектесу (киіну, шешіну, ойыншықты жинау).

255. Күтілетін нәтижелер:

1) өз киімдерін қолмен жуу барысында ересек адамға көмектесу;

2) тұрмыстық әрекеттерді орындауға көмектесу.

О внесении изменений и дополнений в приказ исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499 "Об утверждении Типовой учебной программы дошкольного воспитания и обучения"

Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 4 января 2019 года № 18152.

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499 "Об утверждении Типовой учебной программы дошкольного воспитания и обучения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан под № 14235, опубликован 28 сентября 2016 года в Информационно-правовой системе нормативных правовых актов Республики Казахстан "Әділет") следующие изменения и дополнения:

заголовок изложить в следующей редакции:

"Об утверждении Типовых учебных программ дошкольного воспитания и обучения";

пункт 1 изложить в следующей редакции:

"1. Утвердить:

1) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения согласно приложению 1 к настоящему приказу;

2) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (с общим недоразвитием речи) согласно приложению 2 к настоящему приказу;

3) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (с нарушением зрения) согласно приложению 3 к настоящему приказу;

4) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (с нарушениями слуха) согласно приложению 4 к настоящему приказу;

5) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (с нарушением интеллекта) согласно приложению 5 к настоящему приказу;

6) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (с нарушением опорно-двигательного аппарата) согласно приложению 6 к настоящему приказу;

7) типовую учебную программу дошкольного воспитания и обучения для детей с особыми образовательными потребностями (со сложными нарушениями развития) согласно приложению 7 к настоящему приказу.";

в Типовой учебной программе дошкольного воспитания и обучения, утвержденный указанным приказом:

правый верхний угол изложить в следующей редакции:

"Приложение 1 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от "12" августа 2016 года № 499";

дополнить приложениями 2, 3, 4, 5, 6 и 7 согласно приложениям 1, 2, 3, 4, 5 и 6 к настоящему приказу.

2. Департаменту дошкольного и среднего образования Министерства образования и науки Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан направление копий настоящего приказа в периодические печатные издания для официального опубликования, а также в республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" Министерства юстиции Республики Казахстан для внесения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства образования и науки Республики Казахстан;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства образования и науки Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра образования и науки Республики Казахстан Суханбердиева Э.А.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечению десяти календарных дней после дня его официального опубликования.

Министр образования и науки Республики Казахстан

Е. Сагадиев

	Приложение 1 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 2 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с общим недоразвитием речи

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с общим недоразвитием речи (далее - Программа) разработана в соответствии со статьями 5 и 14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы формирование у детей с общим недоразвитием речи (далее – ОНР) базовых процессов и функций речевой активности и культуры общения, которые будут содействовать общему развитию, социальной адаптации к окружающему миру и их качественной подготовке к дальнейшему усвоению родного языка по программе начальной школы.

3. Задачи Программы:

1) воспитание интереса к окружающим людям и повышение уровня потребности в общении;

2) развитие импрессивной и экспрессивной речи (обогащение и систематизация пассивного и активного словаря);

3) развитие устной связной (диалогической и монологической) речи;

4) формирование и активизация лексико-грамматических средств устной коммуникации;

5) развитие невербальных и вербальных средств общения в различных жизненных ситуациях со сверстниками и взрослыми с ориентацией на гармонизацию интересов;

6) формирование навыков составления и пересказа рассказов, умения узнавать различные образцы связной речи и их признаки;

7) формирование кинестетических и кинетических основ движений артикуляторной моторики;

8) формирование полноценных произносительных навыков (уточнение сохранных звуков, вызывание отсутствующих звуков, коррекция искаженно произносимых звуков, автоматизация и дифференциация звуков в речи);

9) формирование произвольного слухового и зрительного восприятия и внимания;

10) развитие фонематического слуха и фонематического восприятия;

11) совершенствование навыков владения интонационными средствами выразительности речи;

12) развитие активности, самостоятельности, организаторских действий в процессе коммуникативной, игровой и разных видов деятельности;

13) формирование школьной мотивации и подготовка к школе.

4. Программа способствует развитию у детей с речевыми нарушениями устной связной речи, формированию лексико-грамматических и фонетико-фонематических средств общения, исправлению речевых недостатков, преодолению незрелости эмоционально-волевой и познавательной сферы, подготавливая дошкольников с ОНР к школьному обучению и предупреждая появление школьных проблем.

5. Ожидаемые результаты в каждой области представлены системой целей обучения.

6. Содержание Программы охватывает возрастные периоды физического и психического развития детей:

1) первая младшая группа – дети 2-3-х лет;

2) вторая младшая группа – дети 3-4-х лет;

3) средняя группа – дети 4-5-и лет;

4) старшая группа в дошкольной организации – дети 5-6-и лет;

5) класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее и гимназии – дети 6-7-и лет.

Глава 2. Первая младшая группа (дети 2-3-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

7. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в данной группе в специальной коррекционной учебной деятельности - развитие речи.

8. Целью является развитие интереса к речи окружающих и навыков речевого общения доступными речевыми средствами.

9. Задачи:

1) развивать понимание речи;

2) расширять пассивный и активный словарь;

3) формировать лексико-грамматические средства языка;

4) формировать предпосылки устной связной речи в различных формах и видах деятельности;

5) побуждать детей к общению друг с другом.

Параграф 2. 1 полугодие

10. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, формирование предпосылок фонематических представлений, воспитание общих речевых умений.

11. Развитие импрессивной речи:

1) расширение объема понимания речи окружающих людей и накопление пассивного словаря по доступным лексическим темам;

2) обучение умению соотносить предметы и действия с их словесным обозначением, формирование понимания различных действий;

3) дифференциация утвердительных и отрицательных приказаний с частицей "не";

4) понимание значения предлогов "на", "в", "у";

5) развитие умения различать единственное и множественное число существительных;

6) развитие умения понимать простые предложения: "подлежащее + сказуемое", "подлежащее + сказуемое + дополнение";

7) формирование понимания вопросов косвенных падежей;

8) обучение детей пониманию простейших вопросов по сюжетным и предметным картинкам.

12. Формирование экспрессивной речи (при этом допускается любое фонетическое оформление речи):

1) вызывание потребности подражать речи взрослых словами, словосочетаниями, короткими предложениями;

2) развитие умения произносить односложные, двусложные, трехсложные слова с открытыми слогами;

3) развитие умения называть свое имя, имена детей в группе, родных людей, предметы по лексическим темам;

4) расширение глагольного словаря;

5) развитие умения обозначать цвет, размер, вкус при помощи прилагательных для описания предметов;

6) обучение умению отвечать на простейшие вопросы и более сложные;

7) формирование умения строить словосочетания по вопросам: "Какой?", "Какая?";

8) обучение умению в употреблении предлогов "на", "у";

9) упражнения: на образование существительных с уменьшительно – ласкательными суффиксами; на согласование местоимений "мой", "моя" с существительными;

10) обучение составлению словосочетаний по схеме: прилагательное + существительное; существительное + глагол по картинкам;

11) обучение умению договаривать слова небольших детских потешек и стишков;

12) формирование умения отвечать на вопросы короткой фразой или простым предложением из 2-3 слов.

13. Формирование предпосылок фонематических представлений:

1) формирование умения определять местонахождение звука и его направление;

2) развитие умения различать характер звучащих предметов;

3) обучение подражанию неречевым и речевым звукам.

14. Воспитание общих речевых умений:

1) обучение детей пониманию контактно-устанавливающих вопросов;

2) развитие понимания невербальных средств общения: интонации удивления, восхищения, сожаления, вопросительной интонации с простейшими эмоциями, жестами, движениями и мимикой;

3) обучение умению выполнять имитационные движения руками; жестовое приветствие или прощание; интонация: в соответствии с мимикой и жестами, активизация доступных детям вербальных средств.

15. Ожидаемые результаты:

1) вступает в контакт со сверстниками, вслушивается в речь взрослых и понимает основное ее содержание;

2) понимает простые невербальные средства общения: интонации удивления, восхищения, сожаления, вопросительной интонации;

3) понимает слова, обозначающие предметы по пройденным лексическим темам, бытовые и игровые действия, контрастные качества при описании больших и маленьких предметов;

4) понимает простые контактно-устанавливающие вопросы;

5) понимает элементарные вопросы по сюжетным, предметным картинкам;

6) понимает вопросы косвенных падежей;

7) различает единственное и множественное число существительных в именительном падеже;

8) применяет в речи элементарные глаголы повелительного и изъявительного наклонения;

9) понимает простейшие предложения;

10) соотносит элементарные предметы и действия с их словесным обозначением;

11) называет свое имя, имена детей в группе, родных людей, предметы по изученным лексическим темам и бытового окружения;

12) подражает неречевым и речевым звукам, речи взрослых словами, словосочетаниями, короткими предложениями в любом фонетическом оформлении речи.

Параграф 3. 2 полугодие

16. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, формирование предпосылок фонематических представлений, воспитание общих речевых умений.

17. Развитие импрессивной речи:

1) расширение объема понимания речи окружающих и осуществление накопления пассивного словаря по лексическим темам;

2) закрепление умения соотносить слова, обозначающие предметы и действия с ними в повседневной жизни;

3) формирование понимания значения предлогов "под", "с", "за";

4) обучение детей пониманию простых вопросов по содержанию прочитанной сказки;

5) упражнение на различение в речи рода и числа глаголов прошедшего времени.

18. Формирование экспрессивной речи (с любым фонетическим оформлением речи):

1) обучение умению в употреблении предлогов "под", "с", "за";

2) развитие диалогической формы речи на основе ответов детей короткими фразами на простые вопросы взрослых;

3) введение в речь наречий, типа: "тут-там", "много-мало";

4) закрепление умения пользоваться двух–трехсловными предложениями;

5) обучение умению договаривать начатые взрослым предложения на основе зрительной опоры;

6) заучивание простых потешек и стихотворений, содержащих звукоподражания.

19. Формирование предпосылок фонематических представлений:

1) формирование умения запоминать последовательность звучаний предметов;

2) развитие умения различать голоса животных, голоса детей;

3) обучение умению запоминать цепочку звукоподражаний.

20. Воспитание общих речевых умений:

1) обучение воспроизведению соответствующей интонации, ритмического рисунка речи;

2) формирование навыков произношения гласных звуков и звуков раннего онтогенеза в слогах, словах и фразах;

3) развитие навыка использования форм вежливости при приветствии и прощании;

4) формирование умения определять значение мимики, жеста, позы и эмоциональные состояния на картинке;

5) активизация вербальных средств общения.

21. Ожидаемые результаты:

1) понимает речь окружающих и вступает в контакт со сверстниками;

2) имеет в пассивном запасе слова по некоторым лексическим темам и слова, обозначающие элементарные действия;

3) соотносит слова, обозначающие предметы бытового назначения, и действия с ними в повседневной жизни;

4) понимает элементарные грамматические формы речи;

5) понимает вопросы по содержанию прочитанной сказки;

6) различает голоса животных-звукоподражания, голоса детей;

7) умеет произносить гласные звуки и согласные звуки раннего онтогенеза в слогах, словах и фразах;

8) заучивает простые потешки и стихотворения, содержащие звукоподражания;

9) отвечает на вопросы о себе, о семье, любимых игрушках;

10) пользуется двухсоставными предложениями и предложениями из нескольких слов.

Глава 3. Вторая младшая группа (дети 3-4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

22. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в данной группе через специальную коррекционную учебную деятельность – развитие речи.

23. Целью является обогащение словарного запаса, развитие устной связной речи и интереса к речи окружающих.

24. Задачи:

1) развивать понимание речи;

2) формировать лексико-грамматические средства языка;

3) развивать фонематический слух и звуковую культуру речи;

4) формировать элементарные навыки связной речи;

5) побуждать детей к общению со сверстниками.

Параграф 2. 1 полугодие

25. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, формирование связной речи, формирование предпосылок фонематических представлений, развитие коммуникативных навыков.

26. Развитие импрессивной речи:

1) дальнейшее развитие пассивного словаря по лексическим темам, формирование умения соотносить понятия "один - много";

2) обучение детей пониманию существительных и глаголов единственного и множественного числа;

3) обучение умению понимать суффиксы, вносящие значение уменьшительности и ласкательности;

4) обучение различению близких по ситуации действий, противоположных по значению действий и признаков;

5) обучение пониманию притяжательных прилагательных;

6) формирование понимания грамматических категорий единственного и множественного числа существительных и глаголов.

27. Формирование экспрессивной речи:

1) формирование умения различать и называть части целого предмета;

2) обучение умению группировать предметы по общим признакам;

3) обогащение речи детей словами, обозначающими качества и свойства предметов;

4) обучение произнесению двухсложных слов с ударением на первом слоге;

5) обучение произнесению односложных слов;

6) обучение умению пользоваться двусоставным предложением и предложениями из нескольких слов;

7) обучение первоначальным навыкам словообразования;

8) различение и называние предметов с уменьшительно-ласкательными суффиксами;

9) обучение усвоению винительного, родительного, дательного, творительного, предложного падежей существительных;

10) понимание и использование в речи глаголов в повелительной форме;

11) обучение умению согласовывать существительные с прилагательными в роде, числе.

28. Формирование связной речи (с любым фонетическим оформлением речи):

1) обучение освоению двусоставного предложения;

2) обучение составлению простого нераспространенного предложения на основе демонстрации действий, по картинам, повседневной деятельности детей;

3) обучение составлению простых вопросительных предложений;

4) упражнения в договаривании стихотворений, потешек.

29. Формирование предпосылок фонематических представлений:

1) воспитание умения различать неречевые и речевые звуки;

2) обучение выполнению простых артикуляционных упражнений;

3) обучение произнесению одно-, двух-, трехсложных слов с открытыми и закрытыми слогами, состоящими из правильно произносимых звуков.

30. Развитие коммуникативных навыков:

1) обучение умению восприятию и воспроизведению невербальных и вербальных средств в ситуативно-деловой форме общения;

2) обучение диалогическому общению по вербально выраженным вопросам, используя игровые ситуации;

3) обучение пониманию и использованию контактно-устанавливающих вопросов;

4) обучение формулам выражения вежливой просьбы, благодарности, выражения дружеских чувств с помощью мимики и пантомимики.

31. Ожидаемые результаты:

1) вступает в контакт со взрослыми;

2) соотносит предметы с их качественными признаками и функциональным назначением;

3) различает притяжательные прилагательные, уменьшительно-ласкательные суффиксы;

4) различает действия и признаки, близкие по ситуации и противоположные по значению;

5) понимает грамматические категории числа существительных и глаголов, именительного, родительного, дательного, винительного падежей, некоторых простых предлогов;

6) использует словосочетания, двусоставные и простые нераспространенные предложения;

7) составляет вопросительные предложения;

8) выполняет простые артикуляционные упражнения;

9) умеет проговаривать одно-, двух-, трехсложные слова с открытыми и закрытыми слогами, состоящими из правильно произносимых звуков;

10) договаривает стихотворения, потешки.

Параграф 3. 2 полугодие

32. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, формирование связной речи, формирование предпосылок фонематических представлений, развитие коммуникативных навыков.

33. Развитие импрессивной речи:

1) уточнение, обогащение пассивного словаря по лексическим темам в процессе игр и дидактических упражнений;

2) обучение различению действий, выраженных личными и возвратными глаголами;

3) формирование умения различать глаголы прошедшего времени единственного числа мужского и женского рода;

4) развитие понимания некоторых падежных форм существительных;

5) развитие понимания приставок, изменяющих значения глаголов;

6) обучение умению различать притяжательные прилагательные; уменьшительно-ласкательные суффиксы, приставки, изменяющие значения глаголов.

34. Формирование экспрессивной речи:

1) обогащение активного словаря в процессе усвоения лексических тем через игры и дидактические упражнения;

2) обучение произнесению двухсложных слов с ударением на втором слоге;

3) обучение произнесению трехсложных слов;

4) развитие умения отвечать на вопросы по сюжету картины и содержанию сказки простыми предложениями;

5) формирование умения преобразовывать глаголы повелительной формы 2 лица единственного числа в глаголы настоящего времени;

6) использование усвоенных глагольных форм в двухсловном и двусоставном предложении;

7) обучение умению использовать в речи предлоги "в", "на", "за".

35. Формирование связной речи с любым фонетическим оформлением речи, но с обращением внимания на наличие в речи детей морфологических элементов:

1) обучение умению составлять распространенные предложения: с помощью дополнения в винительном падеже и дополнениями в других падежах по опорным предметным картинкам и вопросам;

2) заучивание наизусть коротких стишков.

36. Формирование предпосылок фонематических представлений:

1) различение звукоподражания животных и произношения отдельных звуков;

2) обучение дифференциации на слух слов, сходных по звуко-слоговой структуре;

3) обучение произношению двух-трех сложных слов различной звуконаполняемости.

37. Развитие коммуникативных навыков:

1) обучение умению определять эмоциональные состояния у героев сюжетных изображений: умение воспринимать и воспроизводить эмоциональные состояния персонажей сюжетных изображений;

2) активизация коммуникативных умений в ситуации общения с членами семьи, используя игровые ситуации;

3) обучение умению описывать собственные действия и действия членов семьи;

4) побуждение детей к общению со сверстниками через создание игровых ситуаций;

5) закрепление навыков понимания и использования контактно-устанавливающих вопросов, выражения вежливой просьбы, благодарности, выражения дружеских чувств с помощью мимики и пантомимики.

38. Ожидаемые результаты:

1) отвечает на понятийные вопросы о себе, о семье, любимых игрушках;

2) понимает грамматические категории повелительного и изъявительного наклонений глаголов, некоторых простых предлогов;

3) различает приставки, изменяющие значения глаголов;

4) задает простые вопросы;

5) делится элементарной информацией;

6) использует распространенные предложения с дополнениями;

7) произносит двух-трехсложные слова различной звуконаполняемости;

8) заучивает наизусть короткие стихотворения, потешки, тексты пальчиковой гимнастики.

Глава 4. Средняя группа (дети 4-5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

39. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в данной группе через специальную коррекционную учебную деятельность "Развитие речи".

40. Целью является активизация лексико-грамматических средств языка.

41. Задачи:

1) обогащать пассивный и активный словарь детей за счет общеупотребительных существительных, глаголов, прилагательных, наречий;

2) активизировать грамматические средства языка;

3) формировать навыки свободного общения с взрослыми и детьми;

4) развивать диалогическую фразовую речь.

Параграф 2. 1 полугодие

42. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, формирование связной речи, развитие звуковой культуры речи, развитие невербальных и вербальных средств общения.

43. Развитие импрессивной речи:

1) обучению пониманию утвердительных и отрицательных приказаний;

2) обучение умению различать действия, противоположные по значению;

3) понимание значений прилагательных, противоположных по смыслу.

44. Формирование экспрессивной речи:

1) обучение использованию в речи простого распространенного предложения;

2) развитие умения использовать в речи падежное и предложно-падежное словоизменение;

3) обучение детей согласованию местоимений "мой", "моя", "моҰ", "мои" с существительными;

4) развитие навыков согласования прилагательных с существительными в роде и числе;

5) развитие умения образовывать притяжательные прилагательные;

6) развитие умения использовать прилагательные, противоположные по значению;

7) закрепление умения называть предметы с уменьшительно-ласкательными суффиксами.

45. Развитие связной речи:

1) обучение использованию самостоятельной фразовой речи;

2) развитие умения распространять предложения дополнениями без предлогов и с предлогами, определениями, обстоятельствами;

3) обучение договариванию слов в предложениях и фразах по содержанию сказки или небольшого рассказа;

4) развитие умения читать наизусть небольшие по объему стихотворения, потешки, отрывки из сказок.

46. Развитие звуковой культуры речи:

1) развитие предпосылок фонематических представлений и произносительной стороны речи;

2) обучение проговариванию слов заданной слоговой структуры: слова со стечением согласных в начале слов, в середине слов, в конце слов.

47. Развитие невербальных и вербальных средств общения:

1) создание условий, при которых ребенок может устанавливать контакты с взрослыми, детьми, выслушивать других детей;

2) закрепление умения отвечать и задавать вопросы в ходе диалога, обучение умению выражения элементарных форм вежливости при высказывании просьбы и благодарности;

3) развитие умения своевременно вступать в диалог и завершать разговор.

48. Ожидаемые результаты:

1) использует основную форму общения – диалогическую;

2) умеет вступать в контакт со сверстниками и взрослыми, отвечать на вопросы и просьбы, называть старших на "Вы";

3) понимает значение прилагательных и глаголов, противоположных по смыслу;

4) использует общеупотребительные существительные, глаголы, прилагательные, наречия;

5) умеет согласовывать местоимения с существительными; прилагательные с существительными в роде и числе;

6) умеет выполнять некоторые артикуляционные упражнения;

7) проговаривает слова заданной слоговой структуры: слова со стечением согласных в начале, в середине слов и в конце слов;

8) умеет составлять распространенные предложения.

Параграф 3. 2 полугодие

49. Развитие речи: развитие импрессивной речи, формирование экспрессивной речи, развитие связной речи, развитие звуковой культуры речи, развитие невербальных и вербальных средств общения.

50. Развитие импрессивной речи:

1) накопление пассивного словаря словами, обобщающего характера, названий времен года, частей суток;

2) обучение пониманию пространственных отношений, выраженных предлогами "под", "около";

3) обучение пониманию значений наречий "внизу – вверху", "впереди – сзади – сбоку", "далеко-близко";

4) формирование умения различать действия, обозначающие похожие ситуации;

5) обучение различению глаголов совершенного и несовершенного вида.

51. Формирование экспрессивной речи:

1) обогащение активного словаря за счет общеупотребительных существительных, глаголов, прилагательных, наречий по лексическим темам;

2) развитие умения использовать в речи падежное и предложно-падежное словоизменение;

3) обучение умению согласования числительных с существительными в пределах трҰх, образованию возвратных глаголов;

52. Развитие связной речи:

1) обучение составлению предложений по заданной графической схеме: "кто? – действие – признак - предмет";

2) обучение составлению сложносочиненных предложений с союзами "и", "а";

3) обучение составлению кратких рассказов-описаний по схеме и по опорным картинкам;

4) обучение пересказу небольших сказок и рассказов по схеме и по опорным картинкам;

5) обучение инсценировке по предложенному сюжету или отрывку из сказки.

53. Развитие звуковой культуры речи:

1) развитие предпосылок фонематических представлений и произносительной стороны речи;

2) обучение проговариванию двухсложных и трехсложных слов со стечением согласных звуков.

54. Развитие невербальных и вербальных средств общения:

1) обучение умению делить высказывания на речевые отрезки, имеющие свой смысл и логическое ударение;

2) обучение элементарным ситуациям общения.

55. Ожидаемые результаты:

1) вступает в контакт со сверстниками и взрослыми, выполняет их просьб;

2) понимает значение некоторых наречий; различает действия, обозначающие похожие ситуации;

3) владеет некоторыми словообразовательными умениями;

4) проговаривает двухсложные и трехсложные слова со стечением согласных звуков;

5) использует в речи распространенные предложения, простые предлоги;

6) составляет и пересказывает краткие рассказы – описания, составляет предложения по сюжетным картинам.

Глава 5. Старшая группа (дети 5-6-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

56. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в данной группе через специальную коррекционную учебную деятельность - развитие речи, основы грамоты и письма, произношение.

57. Целью является развитие устной связной речи и творческой активности детей, развитие фонематического слуха и полноценных произносительных навыков, формирование элементарных навыков чтения.

58. Задачи:

1) активизировать лексико-грамматические средства устной коммуникации;

2) формировать навыки свободного общения с окружающими людьми;

3) развивать устную связную речь (диалогическую и монологическую) в различных видах деятельности;

4) формировать правильное звукопроизношение;

5) формировать фонетико-фонематические представления;

6) готовить руку к письму;

7) воспитывать культуру общения и поведения в различных бытовых ситуациях;

8) развивать творческую активность, самостоятельность, организаторские действия в процессе коммуникативной, игровой и разных видах деятельности.

Параграф 2. 1 полугодие

59. Развитие речи: дальнейшее развитие импрессивной и экспрессивной речи, развитие диалогической и монологической связной речи, развитие коммуникативных навыков.

60. Дальнейшее развитие импрессивной и экспрессивной речи:

1) развитие умения использовать названия предметов, действий, признаков, необходимых для описания различных объектов окружающего мира;

2) обучение пониманию и употреблению слов – обобщений по группам предметов, синонимов, антонимов;

3) расширение, обогащение и обобщение активного словаря по лексическим темам;

4) стимулирование детей к употреблению всех частей речи;

5) обучение пониманию и использованию специальных слов – терминов, типа: "пересказ", "предложение";

6) обучение умению подбирать признаки и действия к определенному предмету и предметы к заданному действию.

61. Развитие диалогической и монологической связной речи:

1) обучение составлению и пересказу рассказов-описаний и рассказов-сравнений предметов, рассказов по сюжетной картине и серии картин, пересказу прочитанного текста;

2) обучение составлению рассказа по образцу, данному педагогом, по плану, по представлениям, по выполненному рисунку;

3) обучение построению связных, последовательных монологических высказываний с опорой на схему;

4) развитие умения обыгрывать сюжет прочитанного произведения по ролям, передавая эмоциональное состояние персонажа;

5) обучение умению придумывать продолжение и окончание рассказа с помощью взрослого, упражнение в составлении простых распространенных предложений;

6) развитие умения употреблять притяжательные прилагательные;

7) обучение умению образовывать относительные прилагательные со значением соотнесенности к продуктам питания, растениям, различным материалам;

8) закрепление умений употреблять предлоги: на, под, в, из, к, от, с в сочетаниях с существительными;

9) формирование умения распространять предложения однородными членами, закрепление умения согласования слов в предложении в роде, числе, падеже;

10) обучение умению образования глаголов с приставками;

11) обучение умению различения предложений по интонации: вопросительные, восклицательные, повествовательные;

12) закрепление правильного употребления существительных множественного числа в родительном падеже.

62. Развитие коммуникативных навыков:

1) развитие диалогического общения по вопросам, состоящих из 3-4 слов;

2) развитие умения делить высказывания на речевые отрезки, имеющие свой смысл и логическое ударение;

3) обучение умению различать в речевом потоке вопросительную интонацию, использовать в речи вопросительные слова.

63. Ожидаемые результаты:

1) использует слова обобщающего значения;

2) употребляет в самостоятельной речи простые и сложные предложения;

3) образовывает относительные прилагательные;

4) умеет различать в потоке речи предложения по интонации: вопросительные, восклицательные, повествовательные;

5) применяет простые и некоторые сложные предлоги;

6) распространяет предложения однородными членами;

7) составляет и пересказывает описательные и сравнительные рассказы о предметах и явлениях, повествовательные рассказы по сюжетной картине и серии картин с опорой на наглядный материал;

8) умеет делить высказывания на речевые отрезки, имеющие свой смысл и логическое ударение;

9) умеет обыгрывать сюжет прочитанного произведения по ролям, передавая эмоциональное состояние персонажа.

64. Основы грамоты и письма: формирование представления о звуке как единице речи, формирование понимания структуры предложений, воспитание чувства ритма, знакомство со слоговым делением слов, развитие фонематического восприятия, развитие простых форм фонематического анализа, формирование фонематических представлений, интонационное выделение звуков.

65. Формирование представления о звуке как единице речи:

1) привлечение внимания к неречевым звукам, формирование у детей сосредоточения на звуке, обучение умению определять местонахождение источника звука;

2) обучение умению сравнивать контрастные и близкие по звучанию неречевые звуки, развитие слухового внимания при восприятии звуков различной громкости, высоты с использованием звучащих игрушек, музыкальных инструментов, звукоподражаний;

3) формирование понятий "длинное" и "короткое", "громкое" и "тихое звучание" с использованием музыкальных инструментов, воспитание слухового внимания к речи, развитие слухового внимания к звуковой оболочке слова, слуховой памяти, обучение распознаванию звуков речи;

4) формирование четкого слухового образа звука;

5) формирование представлений о том, что одно и то же слово можно произнести громко и тихо и что слова могут звучать похоже и различно;

6) обучение детей умению подбирать похожие и различные по звучанию слова - "друзья", знакомство детей со смыслоразличительной функцией звука: объяснение того, что некоторые слова отличаются друг от друга лишь одним звуком.

66. Формирование понимания структуры предложений:

1) формирование умения различать в предложении слова на слух, определять их количество и последовательность;

2) обучение умению использовать в качестве вспомогательного средства заместителей, наглядно изображающих отдельные слова.

67. Воспитание чувства ритма:

1) обучение ритмическим движениям в соответствии с характером звучания музыки, прохлопывание простого ритма по подражанию, развитие слухового внимания и слуховой памяти на материале из двух-трех ритмических сигналов (до пяти ритмических сигналов);

2) обучение восприятию, оценке ритмов и их воспроизведению по образцу и по словесной инструкции, обучение восприятию и оценке неакцентированных ритмических структур, разделенных длинными и короткими паузами, и их воспроизведению по образцу и по словесной инструкции;

3) отстукивание ритма детских песен, развитие чувства ритма в ритмических и музыкально-ритмических играх.

68. Знакомство со слоговым делением слов:

1) обучение детей пониманию деления слов на слоги на основе выделения гласных звуков;

2) обучение детей слоговому членению слов, выделению слогов из слова, постановке ударения в словах, определению ударного слога;

3) знакомство детей стермином "слог" и графической записью слогового деления;

4) обучение детей умению различать односложные и многосложные слова, обучение детей умению определять слоговую структуру слов хлопками, шагами;

5) на основе использования словообразования и словоизменения формирование представлений детей о том, как изменение звуковой оболочки слова меняет количество слогов и значение;

6) формирование звукослоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в двухсложных словах, состоящих сначала из открытого, затем из открытых и закрытых слогов в следующей последовательности: с ударением на гласные звуки [А], [У], [И], [О], [Ы];

7) восприятие и воспроизведение ритмов простых слов с одновременным проговариванием и отхлопыванием;

8) обучение воспроизведению звукослоговой структуры глаголов при произнесении пар глаголов: в форме повелительного наклонения 2-го лица единственного числа и изъявительного наклонения 3-го лица единственного числа настоящего времени. Использование специальных дидактических игр на деление слов на части, прохлопывание, отстукивание или прошагивание ритмико-слоговой структуры одно-, двух– и трехсложных слов.

69. Развитие фонематического восприятия:

1) формирование умения определять наличие звука в слове;

2) формирование умения осуществлять слуховую и слухопроизносительную дифференциацию ненарушенных в произношении звуков, а в дальнейшем – звуков, в отношении которых проводилась коррекционная работа. Обучение умению распределять предметные картинки, названия которых включают: дифференцируемые звуки; определенный заданный материал.

70. Развитие простых форм фонематического анализа:

1) формирование навыка простого фонематического анализа путем выделения слова из высказывания, затем деления слова на слоги, после этого - выделения одного звука на фоне слова в легкой позиции;

2) выделение ударного гласного в начале слова; выделение согласного звука из слова; определение последнего и первого согласных звуков в слове;

3) знакомство детей со специальными символами-фишками нейтральных цветов для обозначения звуков, знакомство детей с основными свойствами фонематического строения слова;

4) обучение проведению фонематического анализа и синтеза звукосочетаний из двух гласных звуков и двух звуковых слов, типа согласный-гласный и гласный-согласный с учетом поэтапного формирования умственных действий по П.Я. Гальперину: выполнение действия фонематического анализа с опорой на графические схемы и фишки, использование картинок, готовой графической схемы, фишек;

5) обучение детей при анализе хорошо знакомых слов, последовательному выделению звуков и умению закрывать клеточки фишками;

6) обучение детей умению различать "гласные" и "негласные" звуки, знакомство детей с "волшебными" гласными звуками, которые можно петь, долго тянуть голосом, при произнесении которых воздух свободно выходит изо рта. Введение термина "гласный звук" и его обозначения – красная фишка. Формирование у детей представлений о "негласных" звуках, которые нельзя пропеть, при их произнесении воздух встречает преграды: язык, зубы, губы;

7) обучение детей дифференциации звуков: глухие - звонкие по участию голоса;

8) формирование первоначальных умений по различению на слух твердых и мягких согласных звуков;

9) обучение умению сравнивать слова по звучанию, различать пары звуков по твердости и мягкости и называть их соответственно "старшими" и "младшими братцами";

10) формирование представлений у детей, что "большой мотор" звучит твердо, а "маленький" – мягко. Использование для решения данной задачи игр и игровых заданий, в которых дети оперируют предметными картинками, группируя их в соответствии с заданными звуками, заключенными в словах-названиях;

11) обучение умению использовать картинки-схемы звукового состава слов, фишки, указки при проведении звукового анализа слова;

12) формирование умения детей под контролем взрослого строить условно-символические модели различной сложности.

71. Формирование фонематических представлений: обучение умению отбирать и подбирать слова на заданные педагогом звуки.

72. Интонационное выделение звуков:

1) привлечение внимания к произнесению таких звуков, которые можно произнести протяжно: свистящие, шипящие, сонорные и другие, обучение детей умению протяжно произносить данные звуки;

2) привлечение внимания к произнесению таких звуков, которые нельзя тянуть голосом: взрывные, губные;

3) обучение детей обобщенному способу интонационного выделения звуков в словах, который позволяет вычленить звук любой качественной характеристики;

4) развитие творческой инициативы интонационного "окрашивания" речи, произвольной выразительности, модуляции голоса посредством специальных игр, хороводов, доступных детям небольших стихотворных диалогов.

73. Ожидаемые результаты:

1) имеет первоначальные представления о терминах "предложение", "слово", "звук";

2) умеет делить слова на слоги;

3) имеет первоначальное представление осущественных, опознавательных признаках двух основных групп звуков русского языка – гласных и согласных ("негласных");

4) умеет с помощью взрослого устанавливать последовательность звуков в слове;

5) умеет проводить звуковой анализ двухзвуковых сочетаний и слов определенной звуковой структуры;

6) умеет анализировать особенности тихого и громкого, высокого и низкого звучания слова и звука;

7) понимает и использует модели-схемы слов и предложений;

8) понимает и использует специальные символы-фишки нейтрального и красного цвета для обозначения звуков.

74. Произношение: преодоление речевого негативизма, формирование произвольного слухового восприятия и внимания, развитие фонематического восприятия, формирование кинестетической и кинетической основы движений в процессе развития общей и ручной моторики, формирование кинестетической основы артикуляционных движений, обучение речевому дыханию, развитие силы голоса, формирование произношения, формирование слоговой структуры слова, обучение фонематическому анализу и синтезу.

75. Преодоление речевого негативизма:

1) установление эмоционального контакта с ребенком;

2) включение ребенка в совместную деятельность и формирование навыков взаимодействия, воспитание у ребенка уверенности в своих силах, формирование интереса к игровой деятельности и умения участвовать в игре;

3) развитие органов артикуляции.

76. Формирование произвольного слухового восприятия и внимания:

1) привлечение внимания к неречевым звукам: формирование сосредоточения на звуке, определение местонахождения источника звука;

2) сравнение контрастных по звучанию неречевых звуков, сравнение близких по звучанию неречевых звуков;

3) определение местонахождения звука и его направления;

4) запоминание последовательности звучаний предметов;

5) развитие умения переключать слуховое внимание, выполнять действия согласно различному звучанию сигнала;

6) развитие умения узнавать и различать бытовые шумы в ряду из 2-х сигналов;

7) дифференциация тихого и громкого звучания музыкальных инструментов;

8) дифференциация темпа звучания музыкальных инструментов, реагирование на начало и конец звучания музыкальных инструментов.

77. Развитие фонематического восприятия:

1) различение изолированных гласных фонем по принципу контраста;

2) различение изолированных гласных фонем, близких по артикуляции;

3) дифференциация близких по звучанию слогов, различение сходных по звучанию звукоподражаний;

4) различение сходных по звучанию двухсложных слов;

5) выделение гласных звуков среди других гласных звуков.

78. Формирование кинестетической и кинетической основы движений в процессе развития общей и ручной моторики:

1) развитие праксиса позы (по подражанию);

2) развитие кистей рук в специальных упражнениях: сжимание, разжимание, встряхивание, помахивание кистями с постепенным увеличением амплитуды движений.

79. Развитие органов артикуляции:

1) знакомство с основными органами артикуляционного аппарата;

2) подготовка артикуляционного аппарата к формированию правильного звукопроизношения в процессе выполнения артикуляторных игровых упражнений по подражанию;

3) развитие движений мимической мускулатуры по подражанию.

80. Формирование кинестетической основы артикуляционных движений:

1) уточнение представлений о положении губ, определение положения губ при артикуляции гласных звуков, определение изменений в положении губ при артикуляции звуков;

2) уточнение кинестетических представлений о положении поднятого и опущенного кончика языка, с опорой на зрительно-слуховые представления о звуке, определение положения кончика языка при произнесении звука [а], определение положения кончика языка при произнесении звука [д], определение изменений в положении кончика языка при произнесении слога [ад];

3) формирование кинетической основы артикуляционных движений: обучение статическим упражнениям по развитию артикуляционной моторики, направленным на выработку необходимого объема движений: артикуляционные упражнения для губ; артикуляционные упражнения для языка;

4) развитие подвижности органов артикуляционного аппарата, способности к переключению движений;

5) выполнение артикуляционных укладов по образцу логопеда.

81. Обучение речевому дыханию:

1) формирование правильного физиологического дыхания: учить правильному диафрагмально-реберному дыханию по подражанию с использованием ладони ребенка для контроля;

2) развитие ротового выдоха, развитие длительности целенаправленного ротового дыхания, выработка дифференцированного ротового и носового дыхания;

3) формирование направленной воздушной струи.

82. Развитие силы голоса:

1) развитие умения пользоваться тихим и громким голосом;

2) обучение умению изменять силу голоса, на одном выдохе менять силу голоса от тихого до громкого.

83. Формирование произношения:

1) уточнение правильного произношения гласных звуков;

2) произнесение ряда гласных звуков на твердой и мягкой атаке, с различной силой голоса и интонацией изолированно, в слогах, словах, в предложениях; автоматизация и дифференциация гласных звуков в различных фонетических условиях;

3) уточнение правильного произношения согласных звуков раннего онтогенеза: м,м',н,н’, п, п’, т, т’, к, к’, ф, ф’, д, д’, в,в’,б,б’, г, г’, автоматизация и дифференциация согласных звуков в различных фонетических условиях;

4) формирование правильной артикуляции отсутствующих или искаженно произносимых согласных звуков: х,х’,л’,й,ы,с,с’,з,з’,л, автоматизация поставленных звуков: изолированно, в открытых слогах (звук в ударном слоге), в обратных слогах, в закрытых слогах, в стечении с согласными, в словах, предложениях;

5) дифференциация согласных звуков в различных фонетических условиях.

84. Формирование слоговой структуры слова:

1) обучение восприятию и воспроизведению ритмов простых усвоенных слов с одновременным проговариванием и отхлопыванием;

2) проигрывание сочетаний слогов с разным ударением, интонацией, силой голоса;

3) обучение произнесению слогов в чистоговорках с одновременным проговариванием и отхлопыванием слов;

4) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в словах, состоящих из 2-х открытых слогов;

5) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в словах, состоящих из 3-х открытых слогов;

6) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ритмического рисунка в односложных словах.

85. Обучение фонематическому анализу и синтезу:

1) выделение начального ударного гласного из состава слова;

2) выделение гласного звука, который слышится в конце слова;

3) выделение гласного звука, который слышится в середине слова;

4) анализ звукового ряда, состоящего из двух гласных звуков.

86. Ожидаемые результаты:

1) определяет местонахождение источника звука;

2) сравнивает контрастные и близкие по звучанию неречевые звуки;

3) переключает слуховое внимание, выполняет действия согласно различному звучанию сигнала;

4) узнает и различает бытовые шумы в ряду из 2-х сигналов;

5) различает тихое и громкое звучание музыкальных инструментов;

6) различает быстрый и медленный темп звучания музыкальных инструментов;

7) различает изолированные фонемы;

8) дифференцирует близкие по звучанию слоги;

9) различает сходные по звучанию звукоподражания, слова;

10) выделяет гласный звук среди других гласных звуков;

11) знает основные органы артикуляционного аппарата;

12) выполняет упражнения для губ;

13) выполняет упражнения для языка;

14) выполняет артикуляционные уклады по образцу логопеда;

15) производит длительный целенаправленный ротовой выдох;

16) умеет пользоваться тихим и громким голосом;

17) правильно произносит гласные звуки;

18) правильно произносит согласные звуки раннего онтогенеза;

19) воспроизводит ритмический рисунок в односложных, двух и трехсложных словах.

Параграф 3. 2 полугодие

87. Развитие речи: дальнейшее развитие импрессивной речи, развитие диалогической и монологической связной речи, развитие коммуникативных навыков.

88. Дальнейшее развитие импрессивной речи:

1) развитие умения пользоваться обобщающими словами, относящимися к различным логическим группам, называть части целого предмета или явления;

2) обучение практическому использованию всех частей речи;

3) обучение умению употреблять специальные слова – термины, синонимы, антонимы в активной речи;

4) формирование умения использовать в речи многозначные слова;

5) закрепление умения образовывать слова разными способами и употребления их в активной речи;

6) умение составлять и употреблять простые и сложные предложения, согласовывая слова в роде, числе, падеже;

7) развитие навыков использования доступных конструкций сложносочиненных и сложноподчиненных предложений;

8) обучение умению образования однокоренных слов;

9) закрепление умения различения предложений по интонации и употребление их в речи.

89. Развитие диалогической и монологической связной речи:

1) развитие умения самостоятельно составлять и пересказывать рассказы-описания, рассказы - сравнения предметов с опорой на схему и по памяти, рассказы по сюжетной картине и серии картин;

2) умение формулировать основную мысль, придумывать заглавие к рассказу;

3) дальнейшее обучение умению пользоваться формами речевого этикета при выстраивании диалога;

4) закрепление умения последовательного выстраивания самостоятельных высказываний, совершенствование монологических высказываний;

5) развитие умения придумывания продолжения и окончания рассказа на заданную тему;

6) обучение использованию в речи образных слов, эпитетов, сравнений;

7) дальнейшее обучение умению поддерживать разговор, выступать перед незнакомыми людьми.

90. Развитие коммуникативных навыков:

1) обучение умению участвовать в коллективном разговоре, обсуждения при рассматривании наглядного материала;

2) обучение умению давать распоряжение, команду одному или нескольким лицам в форме полного высказывания;

3) обучение умению описывать собственные действия и действия других детей;

4) обучение умению в процессе диалога возражать, соглашаться, отрицать или одобрять мнение своего собеседника, проявляя сдержанность и такт.

91. Ожидаемые результаты:

1) умеет составлять и использовать простые и сложные предложения, согласовывая слова в роде, числе, падеже;

2) использует наиболее доступные конструкции сложносочиненных и сложноподчиненных предложений;

3) использует словообразовательные формы разных частей речи;

4) умеет самостоятельно составлять и пересказывать рассказы-описания, рассказы - сравнения предметов с опорой на схему и по памяти, рассказы по сюжетной картине и серии картин;

5) умеет формулировать основную мысль, придумывать заглавие к рассказу, продолжение и окончание к рассказу, сказке, событию;

6) умеет поддерживать разговор, выступать перед незнакомыми людьми;

7) может возражать, соглашаться, отрицать или одобрять мнение своего собеседника в процессе диалога;

8) высказывает простые оценочные суждения по поводу своих поступков и поступков других людей.

92. Обучение основам грамоты и письма: формирование представления о звуке как единице речи, формирование понимания структуры предложений, воспитание чувства ритма, знакомство со слоговым делением слов, развитие фонематического восприятия.

93.Формирование представления о звуке как единице речи:

1) развитие внимания детей к звуковой стороне речи, активизация слухового внимания;

2) совершенствование умения детей распознавать звуки, направленного восприятия звучания речи;

3) развитие умения сравнивать слова по звучанию;

4) обучение детей умению правильно слушать и слышать речевой материал;

5) формирование четкого слухового образа звука;

6) обучение детей обозначению различных по длительности и громкости звучаний графическими знаками.

94. Формирование понимания структуры предложений:

1) знакомство с понятием "предложение";

2) формирование у детей умения составлять предложения, в том числе и с заданным количеством слов;

3) обучение составлению графических схем предложения (простое двусоставное предложение без предлога, простое предложение из трех-четырех слов без предлога, простое предложение из трех-четырех слов с предлогом).

95. Воспитание чувства ритма:

1) обучение восприятию, оценке до шести ритмических сигналов и их воспроизведению по речевой инструкции без опоры на зрительное восприятие;

2) обучение детей восприятию, оценке неакцентированных и акцентированных ритмических структур и их громкому и тихому, длинному и короткому воспроизведению по образцу и по речевой инструкции.

96. Знакомство со слоговым делением слов:

1) совершенствование умения выделять слова из фразы и делить слова на слоги, закрепление понятий "слово" и "слог, как часть слова";

2) закрепление знаний детей о моделях-схемах слов и предложений;

3) определение слогового состава слова с опорой на вспомогательные приемы: отхлопывание, отстукивание;

4) определение слогового состава слова с опорой на гласные звуки;

5) определение количества слогов во внутренней речи;

6) формирование у детей: осознания принципа слогового строения слова на материале слов, произношение и написание которых совпадает; умения слышать гласные в слове, называть количество слогов, определять их последовательность; составлять слова из заданных слогов: двухсложные слова, состоящие из прямых открытых слогов, из открытого и закрытого слогов, трехсложные слова, состоящие из прямых открытых слогов, односложные слова;

7) обучение умению составлять схемы слова с выделением ударного слога, формирование умения подбирать слова к соответствующей графической схеме, выбирать графической схему к соответствующему слову;

8) обучение умению преобразовывать слова за счет замены одного звука или слога. Использование слоговых упражнений, где один согласный сочетается с разными гласными звуками, наблюдая смену звучания согласного при смене гласного.

97. Развитие фонематического восприятия:

1) обучение умению различать твердые и мягкие согласные звуки на слух;

2) формирование фонематического восприятия на основе четкого различения звуков по признакам: глухость — звонкость; твердость — мягкость;

3) формирование умения различать и оценивать правильные эталоны произношения в чужой и в собственной речи;

4) обучение детей различению на слух сначала разных по звучанию слогов, а потом в слоговых рядах со сходным звучанием;

5) дифференциация на слух сохранных звуков без проговаривания: по твердости-мягкости, по глухости-звонкости, в обратных слогах, в слогах со стечением двух согласных, в словах и фразах.

98. Совершенствование простых форм фонематического анализа и развитие сложных форм фонематического анализа:

1) совершенствование простых форм фонематического анализа;

2) совершенствование навыка фонематического анализа и синтеза звукосочетаний и слов;

3) совершенствование умения определять местоположение и позиции звуков в слове, выделения ударного звука, определения количества слогов в слове, количества слов в предложении;

4) обучение детей умению сравнивать гласные, твердые и мягкие согласные, глухие и звонкие согласные звуки по их качественным характеристикам, сопоставлять слова по звуковому составу;

5) введение понятий "твердые" и "мягкие согласные" и их обозначений – синие и зеленые фишки;

6) формирование способности осуществлять сложные формы фонематического анализа: обучение детей умению определять местоположение звука в слове;

7) формирование умения определять последовательность и количество звуков в словах с учетом поэтапного формирования умственных действий по П.Я. Гальперину: выполнение действия фонематического анализа в речевом плане; анализ звукового состава слова по представлению;

8) формирование умения определять порядок следования звуков в слове;

9) обучение детей умению определять звуки, стоящие перед или после определенного звука;

10) формирование у детей навыков звукового анализа и синтеза прямого и обратного слова, односложных и двусложных слов;

11) формирование умения проводить звуковой анализ трехзвуковых и четырехзвуковых слов различной звуковой структуры;

12) совершенствование умения использовать схемы и модели звукового состава слова, развитие умения подбирать слова к определенной модели;

13) обучение детей осуществлению фонематического синтеза: составлению слов из заданной последовательности звуков.

99. Формирование фонематических представлений:

1) формирование у детей умения называть и подбирать слова, обозначающие названия предметов, действий, признаков предмета, на определенный звук, с определенным местом звука слова, количеством слогов в слове;

2) совершенствование фонематических представлений по картинкам и по представлениям.

100. Интонационное выделение звуков:

1) совершенствование умения детей интонационно выделять заданные звуки в словах;

2) формирование умения выделять ударный звук в слове.

101. Ожидаемые результаты:

1) умеет различать ударные и безударные гласные звуки;

2) различает твердые и мягкие согласные звуки;

3) умеет сравнивать слова по звучанию, находит сходство и различие;

4) умеет составлять слова из фишек, соответствующих звукам;

5) слышит и выделяет ударный слог;

6) определяет местоположение звуков в слове;

7) определяет количество слогов в слове;

8) определяет количество слов в предложении;

9) умеет подбирать слова на заданный звук;

10) умеет проводить звуковой анализ трехзвуковых слов различной звуковой структуры;

11) умеет анализировать особенности произношения и звучания звука;

12) характеризует звуки;

13) имеет навыки использования готовых схем, моделей предложения и звукового состава слова и самостоятельного их построения.

102. Формирование произношения: преодоление речевого негативизма, формирование произвольного слухового восприятия и внимания, развитие фонематического восприятия, развитие фонематических представлений, развитие органов артикуляции, формирование кинестетической основы артикуляционных движений, обучение речевому дыханию, формирование слоговой структуры слова, обучение фонематическому анализу и синтезу.

103. Преодоление речевого негативизма:

1) включение ребенка в совместную деятельность и формирование навыков взаимодействия;

2) воспитание у ребенка уверенности в своих силах;

3) продолжение формирования интереса к игровой деятельности и умения участвовать в игре.

104. Формирование произвольного слухового восприятия и внимания:

1) развитие умения узнавать и различать звуковые сигналы в ряду из 3-4-х вариантов;

2) дифференциация высокого и низкого звучания музыкальных инструментов, показ высоты звука жестом руки;

3) различение понижения и повышения голоса;

4) различение минорных и мажорных (грустных и веселых) мелодии.

105. Развитие фонематического восприятия:

1) различение похожих по звучанию слов;

2) выделение гласного звука среди других гласных звуков;

3) выделение сохранного в речи согласного звука среди других согласных звуков;

4) выделение дефектного в речи согласного звука в ряду сохранных согласных звуков;

5) воспроизведение слогового ряда со сменой ударного слога;

6) воспроизведение слоговых сочетаний с одним гласным и разными согласными звуками;

7) воспроизведение слоговых сочетаний с согласными, различающимися по звонкости-глухости;

8) воспроизведение слоговых сочетаний с согласными, различающимися по мягкости-твердости.

106. Развитие фонематических представлений:

1) подбор слов на заданный звук, состоящих из 2-х слогов;

2) подбор картинок с заданным звуком;

107. Формирование кинестетической и кинетической основы движений в процессе развития общей и ручной моторики:

1) развитие праксиса позы по словесной инструкции;

2) развитие кистей рук в специальных упражнениях: сжимание, разжимание, встряхивание, помахивание кистями с постепенным увеличением амплитуды движений.

108. Развитие органов артикуляции:

1) закрепление знаний об основных органах артикуляционного аппарата;

2) подготовка артикуляционного аппарата к формированию правильного звукопроизношения в процессе выполнения артикуляторных игровых упражнений по подражанию;

3) развитие движений мимической мускулатуры по подражанию и словесной инструкции;

4) укрепляющий массаж для губ, языка, щек.

109. Формирование кинестетической основы артикуляционных движений:

1) закрепление представлений о положении губ, дифференциация положения губ при артикуляции гласных звуков;

2) уточнение кинестетических представлений о положении поднятого и опущенного кончика языка, с опорой на зрительно-слуховые представления о звуке;

3) формирование кинетической основы артикуляционных движений: обучение статическим упражнениям по развитию артикуляционной моторики, направленным на выработку необходимого объема движений: артикуляционные упражнения для губ; артикуляционные упражнения для языка;

4) развитие подвижности органов артикуляционного аппарата, способности к переключению движений, развитие умения удерживать артикуляционные органы в заданном положении, выполнение артикуляционных укладов по образцу логопеда под счет, по словесной инструкции.

110. Обучение речевому дыханию:

1) формирование правильного физиологического дыхания: учить правильному диафрагмально-реберному дыханию по подражанию;

2) развитие ротового выдоха: развитие длительности целенаправленного ротового дыхания, выработка дифференцированного ротового и носового дыхания), формирование направленной воздушной струи.

111. Развитие силы голоса:

1) развитие умения пользоваться тихим и громким голосом;

2) обучение изменения силы голоса, на одном выдохе изменения силы голоса от тихого до громкого и наоборот.

112. Формирование произношения:

1) автоматизация и дифференциация гласных звуков в различных фонетических условиях;

2) закрепление навыка правильного произношения согласных звуков раннего онтогенеза в предложениях и коротких текстах, автоматизация и дифференциация согласных звуков раннего онтогенеза в различных фонетических условиях;

3) уточнение правильной артикуляции согласных звуков: к,к’,г,г’,х,х’,л’,й, ы, с,с’,з,з’,л;

4) формирование правильной артикуляции отсутствующих или искаженно произносимых согласных звуков: ц,ш,ж,ч,щ, автоматизация поставленных звуков: изолированно, в открытых слогах, в обратных слогах, в закрытых слогах, в стечении с согласными, в словах, предложениях;

5) дифференциация на слух сохранных согласных звуков различающихся по твердости-мягкости, дифференциация на слух сохранных согласных звуков различающихся по глухости-звонкости.

113. Формирование слоговой структуры слова:

1) обучение восприятию и воспроизведению ритмов простых усвоенных слов с одновременным проговариванием и отхлопыванием;

2) обучение произнесению слогов в чистоговорках с одновременным проговариванием и отхлопыванием слов;

3) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в словах, состоящих из 2-х слогов со стечением согласных;

4) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в словах, состоящих из 3-х слогов с закрытым слогом;

5) формирование слоговой структуры слова с правильным воспроизведением ударного слога и ритмического рисунка в словах, состоящих из 3-х слогов со стечением согласных;

6) проговаривание стечений согласных звуков.

114. Обучение фонематическому анализу и синтезу:

1) закрепление умения выделять гласный звук в начале, середине, конце слова;

2) выделение согласного звука в звуковом потоке: выделение согласного звука в начале слова, выделение согласного звука в конце слова, выделение согласного звука в середине слова;

3) формирование представления о гласных и согласных звуках, дифференциация гласных и согласных звуков в слогах, словах и предложениях;

4) определение количества и последовательности звуков в звукосочетаниях гласного и согласного звуков;

5) обучение умению определять количество звуков в слове.

115. Ожидаемые результаты:

1) переключает слуховое внимание, выполняет действия согласно различному звучанию сигнала;

2) узнает и различает бытовые шумы в ряду из 3-4-х сигналов;

3) различает тихое и громкое звучание музыкальных инструментов;

4) различает быстрый и медленный темп звучания музыкальных инструментов;

5) различает изолированные фонемы;

6) дифференцирует близкие по звучанию слоги;

7) различает сходные по звучанию звукоподражания, слова;

8) выделяет гласный звук среди других гласных звуков;

9) знает основные органы артикуляционного аппарата;

10) выполняет упражнения для губ;

11) выполняет упражнения для языка;

12) выполняет артикуляционные уклады по образцу логопеда;

13) производит длительный целенаправленный ротовой выдох;

14) умеет пользоваться тихим и громким голосом;

15) правильно произносит гласные звуки;

16) правильно произносит согласные звуки раннего онтогезеза;

17) правильно использует вызванные согласные звуки в слогах, словах, предложениях;

18) дифференцирует на слух согласные звуки, различающиеся по твердости-мягкости;

19) дифференцирует на слух сохранные согласные звуки, различающиеся по глухости-звонкости;

20) воспроизводит ритмический рисунок в односложных, двух и трехсложных словах;

21) выделяет гласный звук в начале, середине, конце слова;

22) выделяет согласный звук в начале, середине, конце слова;

23) имеет представление о гласных и согласных звуках.

Глава 6. Класс предшкольной подготовки (дети 6-7-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

116. Целью является формирование полноценных произносительных навыков, развитие умения адекватного отбора необходимых лексических и грамматических языковых средств в различных формах и видах детской деятельности, а также подготовка детей с ОНР к овладению навыками чтения и письма.

117. Предлагаются следующие виды занятий в образовательной области "Коммуникация":

1) развитие речи;

2) основы грамоты и письма;

3) произношение.

Параграф 2. Развитие речи

118. Целью является развитие умения адекватного отбора необходимых лексических и грамматических языковых средств в различных формах и видах детской деятельности.

119. Задачи:

1) совершенствовать лексико-грамматический строй речи;

2) развивать навыки речевого общения (диалог, монолог);

3) развивать адекватную оценочную деятельность и анализ собственного поведения, поступков окружающих;

4) развивать творческую активность, самостоятельность, организаторские действия в процессе коммуникативной, игровой и других видах деятельности;

5) формировать внеситуативно-личностную форму общения;

6) прививать нормы речевого этикета.

120. Содержание занятия "Развитие речи" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

121. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) лексика;

2) грамматический строй;

3) связная речь;

122. Раздел "Лексика" включает следующие подразделы:

1) уточнение и расширение словарного запаса;

2) активизация лексических средств языка

123. Раздел "Грамматический строй" включает следующие подразделы:

1) совершенствование грамматических категорий языка;

2) практическое овладение в соответствии с нормами языка.

124. Раздел "Связная речь" включает следующие подразделы:

1) развитие диалогической речи;

2) развитие монологической речи

125. Содержание раздела "Лексика" предусматривает:

1) уточнение и расширение словарного запаса. Вслушивается в обращенную речь. Проявляет интерес и внимание к слову. Понимает и объясняет лексическое значение и смысл слов, использует их в активной речи. Понимает и знает, как использовать разные части речи, антонимы, синонимы и многозначные слова, простые сравнения при высказываниях. Использует обобщающие слова по тематическим группам предметов. Использует слова специальной терминологии, относящиеся к школьному обучению;

2) активизация лексических средств языка. Умеет подбирать слова для обозначения предметов, действий, признаков, свойств и качеств предметов окружающей действительности. Подбирает к словам наиболее доступные синонимы, антонимы. Использует лексические средства языка для обобщения сказанного, вводит слова соединительного характера, вопросительные слова. Умеет различать слова и предложения по интонации: вопросительные, восклицательные, повествовательные и использовать их в речи.

таблица 1

Подраздел	Цели обучения
1.1 Уточнение и расширение словарного запаса	0.1.1.1 понимать и объяснять лексическое значение и смысл слов, использовать их в активной речи
	0.1.1.2 понимать лексическое значение и смысл обобщающих слов, некоторых слов и выражений с переносным значением, использовать их в своих высказываниях
1.2 Активизация лексических средств языка	0.1.2.1 понимать близкие и противоположные по значению слова, использовать их в речи
	0.1.2.2 понимать и применять слова, относящиеся ко всем частям речи, для обозначения предметов, их свойств и функционального назначения

126. Содержание раздела "Грамматический строй" предусматривает:

1) совершенствование грамматических категорий языка. Использует в речи грамматические категории: число, род, падежи существительных и прилагательных, время и наклонение глаголов, предлоги, в том числе сложные: "из-за", "из-под". Владеет навыками словообразования и словоизменения. Упражняется в образовании сложных слов, родственных слов, в подборе однородных определений, сказуемых, дополнений. Образовывает притяжательные и относительные прилагательные, упражняется в образовании сравнительной степени прилагательных, существительных от глаголов. Упражняется в согласовании числительных с существительными, прилагательных и числительных с существительными;

2) практическое овладение в соответствии с нормами языка. Умеет согласовывать слова в роде, числе, падеже при составлении предложений. Использует предлоги для обозначения совместности действия, пространственного расположения предметов. Упражняется в составлении предложений с однородными определениями, сказуемыми, дополнениями. Составляет распространенные, сложносочиненные и сложноподчиненные предложения доступных конструкций в соответствии с нормами языка.

таблица 2

Подраздел	Цели обучения
2.1 Совершенствование грамматических категорий языка	0.2.1.1 иметь представление о грамматических категориях, уметь использовать их в речи
	0.2.1.2 иметь представление о различных формах словоизменения и способах словообразования, упражняться использовать их в речи
2.2 Практическое овладение в соответствии с нормами языка	0.2.2.1 уметь согласовывать все части речи при составлении предложений
	0.2.2.2 иметь навыки составления распространенных, сложносочиненных и сложноподчиненных предложений доступных конструкций

127. Содержание раздела "Связная речь" предусматривает:

1) развитие диалогической речи. Владеет диалогической речью. Слушает и понимает обращенную речь. Участвует в диалоге на заданную тему, может поддержать беседу. Применяет речевые средства в изменяющейся ситуации общения. Использует сформированные коммуникативно-речевые навыки в новых игровых и бытовых ситуациях, предполагающих диалог. Умеет говорить в нормальном темпе, делить высказывания на речевые отрезки, имеющие свой смысл и логическое ударение, культурно и тактично ведет себя во время диалога. Использует в речи "волшебные слова", владеет элементарными нормами речевого этикета;

2) развитие монологической речи. Умеет узнавать образцы связной речи. Составляет рассказ из не менее 5 предложений. Пересказывает описательные, сравнительные и повествовательные рассказы по сюжетной картине, схеме, серии картинок, по представлению. Составляет рассказ на заданную тему из 4-5 предложений самостоятельно. Умеет обыгрывать заданный сюжет сказки или рассказа, эмоционально передавая образ и настроение персонажа. Имеет навыки творческого рассказывания, может придумывать заглавие, продолжение и окончание к рассказу, сказке, событию. Упражняется в творческом пересказе текста с изменением действующего лица, времени действия, начала и конца. Умеет давать элементарные оценки действиям героев сказок, рассказов, высказывать собственное мнение. Заучивает наизусть короткие стихотворения, потешки, поговорки, считалки.

таблица 3

Подраздел	Цели обучения
3.1 Развитие диалогической речи	0.3.1.1 уметь отвечать и формулировать вопросы в процессе диалога на заданную тему
	0.3.1.2 участвовать в различных ситуациях общения с соблюдением речевого этикета
3.2 Развитие монологической речи	0.3.2.1 составлять и пересказывать описательные, сравнительные и повествовательные рассказы по сюжетной иллюстрации, схеме, серии картинок, по представлению, самостоятельно
	0.3.2.2 иметь навыки творческого рассказывания, уметь обыгрывать заданный сюжет сказки или рассказа, эмоционально передавая образ и настроение персонажа

Параграф 3. Основы грамоты и письма

128. Целью является подготовка детей с общим недоразвитием речи к овладению навыками чтения и письма в процессе освоения ими фонетической и графической систем языка.

129. Задачи:

1) совершенствовать фонематический слух и фонематическое восприятие;

2) формировать навыки графического начертания печатных букв;

3) обучать детей по слоговому слитному чтению слов, предложений и коротких текстов;

4) формировать у детей знание элементарных правил правописания: раздельное написание слов в предложении, точка, восклицательный, вопросительный знаки в конце предложения, употребление заглавной буквы в начале предложения;

5) предупреждать появление дисграфии и дислексии;

6) формировать мотивацию к школьному обучению;

7) подготовка руки к письму.

130. Содержание занятия "Основы грамоты и письма" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения. В процессе обучения у детей с общим недоразвитием речи основам грамоты и письму необходимо учитывать следующие условия:

1) обучение ведется только на правильно произносимых звуках и словах; предлагается иной порядок изучения звуков и букв по сравнению с методиками обучения грамоте детей без речевой патологии;

2) темп прохождения всех звуков более медленный;

3) развивается навык быстрой ориентации в звуко-буквенном составе слова; весь словесный материал знаком детям;

4) проводится углубленная работа по формированию морфологических обобщений;

5) происходит систематическое повторение и закрепление речевого материала;

6) параллельно с изучением звуков и букв даются элементарные правила грамматики и правописания;

7) изучается одни и те же звук и буква;

8) ознакомление с новой буквой осуществляется путем анализа ее элементов;

9) проводится широкое использование аналитико-синтетической работы с разрезной азбукой. Знакомятся с гласными буквами, с согласными; складывают из букв разрезной азбуки слоги, слова по следам звукового анализа и синтеза; преобразовывают слова путем добавления, перестановки, замены звуков; овладевают осмысленным чтением простых фраз.

131. Составление, печатание и чтение букв осуществляется в следующей последовательности:

1) сочетаний из двух букв, обозначающих гласные звуки;

2) сочетаний гласных с согласными в обратном слоге;

3) сочетаний согласных с гласным в прямом слоге;

4) односложных слов по типу согласный-гласный-согласный;

5) двухсложных и трехсложных слов, состоящих из открытых слогов;

6) двухсложных и трехсложных слов, состоящих из открытого и закрытого слогов;

7) двухсложных слов со стечением согласных;

8) трехсложных слов со стечением согласных;

9) предложений из двух-четырех слов без предлога и с предлогом состоящих из открытых слогов.

132. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) фонематический слух;

2) чтение;

3) письмо.

133. Раздел "Фонематический слух" включает следующие подразделы:

1) ориентирование в звуковой стороне речи;

2) ориентирование в слоговой структуре слов;

3) ориентирование в структуре предложений.

134. Раздел "Чтение" включает следующие подразделы:

1) дифференциация букв по оптико-пространственным признакам;

2) владение навыками плавного послогового чтения;

3) осознанное понимание прочитанного.

135. Раздел "Письмо" включает следующие подразделы:

1) дифференциация букв по кинетическому сходству;

2) соблюдение орфографических и пунктуационных норм;

3) подготовка руки к письму.

136. Система целей обучения. Содержание раздела "Фонематический слух" предусматривает:

1) ориентирование в звуковой стороне речи. Выделяет звуки из речевого потока, различает их признаки: ударность-безударность, твердость-мягкость, глухость-звонкость, сравнивает твердые и мягкие согласные, правильно произносит их, называет слова с определенным звуком. Имеет навыки различения на слух мягкого и твердого произношения согласного звука в конце слова. Имеет первоначальные понятия о слоге, слове, ударении, членит слова на слоги, определяет их количество и порядок слогов в слове. Определяет ударение в словах. Понимает звуко-буквенный анализ и синтез обратных и прямых, закрытых слогов, односложных слов. Умеет производить звуко-буквенный анализ и синтез слогов со стечением согласных, двусложных, трехсложных слов и предложений из двух, трех, четырех слов. Оперирует условно символическими моделями: составляет звуковые модели слов из цветных фишек-заместителей, подбирает к различным звуковым моделям соответствующие слова, состоящие из трех, четырех и пяти звуков. С помощью логически построенных вопросов и заданной звуковой конструкции слова отгадывает задуманное педагогом или ребенком слово. Имеет представление о слогообразующей роли гласных звуков;

2) ориентирование в слоговой структуре слов. Сравнивает слова по слоговому составу. Имеет навыки изменения слов путем замены одних слогов другими, с помощью перестановки звуков и слогов, их дополнения или исключения. Умеет образовывать новые слова путем выделения слоговых фрагментов из других слов при помощи взрослого. Имеет представление о преобразовании слогов путем замены, перестановки, добавления букв. Умеет придумывать слова с определенным количеством слогов. Составляет слова из слогов, данных вразбивку. Узнает слова, предъявленные в виде последовательно произнесенных слогов. Умеет подбирать слова по схемам и моделям. Имеет навыки перестановки слогов в слове для получения нового слова. Имеет навыки распределения картинок в соответствии с количеством слогов в слове;

3) ориентирование в структуре предложений. Различает слова и предложения, понимает значение слов и смысл предложений. Отвечает на простые вопросы по содержанию небольших текстов. Различает предложения по интонации. Делит речевой поток на предложения, предложения – на отдельные слова. Определяет количество слов в предложении и их последовательность. Придумывает предложения, состоящие из определенного количества слов. Делает графическую запись, моделирующую последовательность слов в предложении. Владеет анализом предложений, состоящих из 3–5 слов. Умеет графически изображать схему предложения на доске и листах бумаги. Анализирует предложения, состоящие из 3–5 слов, включая предлоги и союзы, знает правила написания предложений о раздельном написании предлогов, написании большой буквы в начале предложения. Владеет навыком составления предложений по определенной схеме, используя различные знаки препинания. Передает интонацию повествовательных, вопросительных и побудительных предложений.

таблица 4

Подраздел	Цели обучения
1.1 Ориентирование в звуковой стороне речи	0.1.1.1 воспринимать на слух звуки речи, выделять их из потока речи и произносить вне слова
	0.1.1.2 выделять звуки в словах и различать их признаки (гласные ударные/безударные; согласные твердые/мягкие, глухие/звонкие), правильно произносить их
	0.1.1.3 проводить звуко-буквенный анализ и синтез слогов и слов
	0.1.1.4 применять условно символические схемы и модели звукового состава слова
1.2 Ориентирование в слоговой структуре слов	0.1.2.1 делить слова на слоги, определять количество и порядок слогов в слове
	0.1.2.2 определять ударный слог
	0.1.2.3 составлять слова, в том числе с заданным количеством слогов и на определенный звук
1.3 Ориентирование в структуре предложений	0.1.3.1 различать в предложении слова на слух, определять их количество и последовательность. 0.1.3.1 составлять предложения, в том числе и с заданным количеством слов.

137. Содержание раздела "Чтение" предусматривает:

1) дифференциация букв по оптико-пространственным признакам. Соотносит звук с его буквенным обозначением, имеет представления о том, чем звук отличается от буквы. Обозначает звук буквой, используя печатание. Понимает обозначения букв, соответствующих гласным и согласным звукам. Соотносит образ буквы с реальными предметами, фигурами. Определяет, из каких элементов состоит буква. Выкладывает из подручного материала образ буквы или лепит, находит образ буквы в различных сюжетных материалах. Умеет выделять гласные и согласные буквы из состава слова, определять их место в слове. Дифференцирует буквы по оптико-кинетическим признакам. Умеет находить в предложении слова с заданной буквой. Находит пропущенные буквы в словах. Узнает "зашумленные" изображения букв; букв, изображенных с недостающими элементами. Находит знакомые буквы в ряду правильно и зеркально изображенных букв. Выполняет упражнения на определение пропущенной буквы в слове. Умеет узнавать буквы из разных шрифтов, различать правильно и неправильно напечатанные буквы; буквы, наложенные друг на друга. Заполняет схемы, обозначающие буквенный анализ слова, выполнение упражнений;

2) владение навыками плавного послогового чтения. Имеет первоначальные навыки чтения при работе с разрезной азбукой. Умеет составлять слова из букв разрезной азбуки, из данных слогов, дополняет слова недостающими буквами по следам устного анализа. Преобразовывает слова за счет замены одной буквы. Определяет буквенный состав слов с йотированными гласными. Имеет навыки чтения слогов, составления слов из слогов. Читает слоги и слова со стечением согласных, предложения. Владеет навыками чтения обратных, прямых, закрытых слогов. Умеет читать слоги и слова со стечением согласных; отвечать на вопросы о прочитанном, ставить вопросы, пересказывать прочитанное. Имеет представление о плавном слоговом чтении слов, предложений, текстов. Имеет навыки слогового чтения слов заданной сложности и отдельных более сложных слов с правильным произнесением всех звуков в меру громким, отчетливым произнесением слов. Соблюдает при чтении паузы на точках;

3) осознанное понимание прочитанного. Понимает чтение обратных, прямых, закрытых слогов. Понимает смысл прочитанного, отвечает на вопросы по прочитанному и пересказывает прочитанный текст под контролем и с помощью взрослого. При помощи взрослого пересказывает прочитанное. Способен выполнять различные задания по дополнению прочитанного предложения недостающими словами.

таблица 5

Подраздел	Цели обучения
2.1 Дифференциация букв по оптико-пространственным признакам	0.2.1.1 соотносить звук с его буквенным обозначением
	0.2.1.2 узнавать графический образ буквы в зашумленных условиях
2.2 Владение навыками плавного послогового чтения	0.2.2.1 иметь навыки чтения слогов, составления слов из слогов
2.3 Осознанное понимание прочитанного	0.2.3.1 понимать смысл прочитанного, отвечать на вопросы по прочитанному и пересказывать прочитанный текст

138. Содержание раздела "Письмо" предусматривает:

1) дифференциация букв по кинетическому сходству. Выкладывает из букв разрезной азбуки и печатает слова различного слогового состава, предложения с применением всех усвоенных правил правописания. Имеет представления о преобразовании слогов, слов путем замены, перестановки, добавления букв с использованием разрезной азбуки. Умеет дифференцировать буквы по оптико-кинетическим признакам; находить пропущенные буквы в словах. Различает графические и оптико-пространственные признаки изученных букв. Дорисовывает недостающие элементы букв;

2) соблюдение орфографических и пунктуационных норм. Имеет представление о написании безударных гласных, под контролем взрослого проверяет безударную гласную путем изменения слов, Имеет представление о правописании парных звонких и глухих согласных в конце слова: в простейших случаях проверяет правописание звонких и глухих согласных в конце слов за счет изменения слов и с помощью родственных слов. Имеет представление о написании некоторых слов, правописание которых не проверяется правилами. Имеет представление о написании ши, жи, чу, ча, щу, ща. Знает основные правила написания слов и предложений: буквы в слове пишутся рядом, слова в предложении пишутся отдельно. Имеет представление о раздельном написании предлогов, написании большой буквы в именах людей, знакомы с основными правилами написания предложения. Ставит знаки препинания в конце схемы предложения: точка, вопросительный, восклицательный знаки;

3) подготовка руки к письму. Устанавливает пространственные взаимоотношения, ориентирования на плоскости листа тетради: рабочая строка, межстрочное пространство, верхняя и нижняя линии рабочей строки, вертикальные наклонные линии. Имеет навык составления букв из палочек, выкладывания из шнурочка и мозаики, лепки из пластилина, "рисования" по тонкому слою манки и в воздухе. Имеет навык письма букв с помощью трафаретов, а также навык печатания букв с опорой на ограничители и без них. Умеет вписывать буквы в рабочую строку в соответствии с заданными условиями высоты, длины, ширины и количества. Умеет конструировать письменные буквы из отдельных элементов. Знаком с правильным положением спины и руки при письме. Имеет навыки правильного удержания ручки или карандаша при письме. Следит и осуществляет контроль за ходом двигательных актов во время письма. Имеет представления об "опорных", сигнальных признаках, отличающих смешиваемые буквы и, соответственно, обозначаемые ими звуки. Под контролем взрослого выполняет упражнения: на анализ состава и структуры графического знака; на синтез его из элементов; на сравнительный анализ букв. Обозначает звук буквой, используя печатание.

таблица 6

Подраздел	Цели обучения
3.1 Дифференциация букв по кинетическому сходству	0.3.1.1 составлять схемы слов, предложений, записывать их с помощью моделирования или на основе предложенных моделей
3.2 Соблюдение орфографических и пунктуационных норм	0.3.2.1 соблюдать элементарные правила орфографии
	0.3.2.2 ставить знаки препинания в конце схемы предложения: точка, вопросительный, восклицательный знаки
3.3 Подготовка руки к письму	0.3.3.1 ориентироваться на странице прописи, различать рабочую строку и межстрочное пространство; печатать в рабочей тетради в клетку/широкую линейку, писать элементы букв
	0.3.3.2 правильно держать ручку или карандаш при письме

Параграф 4. Произношение

139. Цель: формирование полноценных произносительных навыков: уточнение сохранных звуков, вызывание отсутствующих звуков, коррекция искаженно произносимых звуков; формирование фонематического слуха и фонематического восприятия, фонетико-фонематических представлений

140. Задачи:

1) формировать эмоционально положительное отношение к речевой деятельности;

2) формировать произвольное слуховое восприятие и внимание;

3) формировать произвольное зрительное восприятие, внимание и память;

4) формировать кинестетические и кинетические основы движений артикуляторной моторики;

5) формировать слухозрительное и слухомоторное взаимодействие в процессе восприятия и воспроизведения ритмических рисунков;

6) уточнять произношение сохранных гласных и согласных звуков;

7) вызывать отсутствующие звуки;

8) коррекция искаженно произносимых звуков;

9) автоматизировать звуки в слогах, словах;

10) автоматизировать звуки в предложениях, связной речи;

11) формировать звуко-слоговую структуру слова;

12) обучение речевому дыханию;

13) развивать голос;

14) развивать интонационную выразительность, ритмичность речи;

15) воспитывать уверенность в своих силах.

141. Содержание занятия "Произношение" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения:

1) на этапе закрепления правильного произношения изучаемого звука необходимо при подборе лексического материала предусмотреть его разнообразие, насыщенность изучаемым звуком, при этом исключить по возможности дефектные и смешиваемые звуки. Рекомендуется включать упражнения на употребление усвоенных детьми лексико-грамматических категорий, а также различные виды работ, направленные на развитие связной речи. В процессе выработки правильного произношения звуков логопед учит детей сопоставлять изучаемые звуки, делать определенные выводы о сходстве и различии между ними в артикуляционном укладе, способе их артикулирования и звучания;

2) при отработке звука в сочетании с другими звуками рекомендуется придерживаться определенной системы: сначала учат произносить звук в слоге и сразу же в слове, из которого выделяется заданный звук: в открытых слогах; в обратных слогах; в закрытых слогах; в стечении с согласными; в словах, где изучаемый звук находится в безударном слоге;

3) мягкий звук отрабатывается после твердого звука в той же последовательности. Используются слоговые упражнения с постепенным наращиванием слогов, с попеременным ударением.

142. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) фонематический слух;

2) формирование просодической стороны речи;

3) формирование произносительной стороны речи.

143. Раздел "Фонематический слух" включает следующие подразделы:

1) слуховое восприятие;

2) фонематическое восприятие;

3) фонематические представления;

4) фонематический анализ и синтез;

5) слоговая структура слова.

144. Раздел "Формирование просодической стороны речи" включает следующие подразделы:

1) формирование речевого дыхания;

2) развитие голоса.

145. Раздел "Формирование произносительной стороны речи" включает следующие подразделы:

1) формирование кинестетической и кинетической основы движений ручной моторики;

2) развитие органов артикуляции;

3) формирование произношения.

146. Содержание раздела "Фонематический слух" предусматривает:

1) слуховое восприятие. Переключает слуховое внимание, выполняет действия согласно различному звучанию сигнала. Узнает и различает бытовые шумы в ряду из 3-4-х сигналов. Различает тихое и громкое звучание музыкальных инструментов. Различает темп звучания музыкальных инструментов. Реагирует на начало и конец звучания речи;

2) фонематическое восприятие. Воспроизводит слоговой ряд со сменой ударного слога. Воспроизводит слоговые сочетания с одним гласным и разными согласными звуками. Воспроизводит слоговые сочетания с согласными, различающимися по звонкости-глухости, воспроизводит слоговые сочетания с согласными, различающимися по мягкости-твердости. Воспроизводит похожие односложные двухсложные слова. Различает правильное звучание слова, изображенного на картинке, от неправильного. Определяет из 3-4 слов то слово, которое по звуковому составу отличается от других;

3) фонематические представления. Подбирает картинки с заданным звуком. Подбирает двухсложные слова на заданный звук. Подбирает трехсложные слова на заданный звук. Подбирает слова, в которых заданный звук слышится в начале слова, в конце слова, в середине слова;

4) фонематический анализ и синтез. Имеет представление о гласных и согласных звуках, дифференцирует гласные и согласные звуки. Дифференцирует согласные звуки сходные по звучанию и артикуляции. Определяет позицию названного звука в слове, определяет последовательность звуков в слове. Составляет звуковые модели слов из цветных фишек-заместителей, подбирает к различным звуковым моделям соответствующие слова. С помощью вопросов и заданной звуковой конструкции слова отгадывает задуманное педагогом или ребенком слово;

5) слоговая структура слова. Проговаривает стечения согласных звуков. Проговаривает стечения согласных звуков и подбирает к ним слова. Имеет навык восприятия и воспроизведения сложных слоговых структур, состоящих из правильно произносимых звуков, проговаривает трехсложные слова с закрытым слогом, проговаривает трехсложные слова со стечением согласных. Имеет понятия "слог", "слово", делит на слоги двух и трехсложные слова. Делит на слоги слова, состоящие из трех и четырех слогов со стечением согласных. Произносит слова со сложной слоговой структурой. Использует восклицательную, вопросительную, повествовательную интонации при произнесении слов и предложений.

таблица 7

Подраздел	Цели обучения
1.1 Слуховое восприятие	0.1.1.1 переключать слуховое внимание, выполнять действия согласно различному звучанию сигнала
	0.1.1.2 узнавать и различать звуковые сигналы в ряду из 3-4-х вариантов
	0.1.1.3 реагировать на начало и конец звучания речи
1.2 Фонематическое восприятие	0.1.2.1 воспроизводить слоговой ряд со сменой ударного слога
	0.1.2.2 воспроизводить слоговые сочетания с одним гласным и разными согласными
	0.1.2.3 воспроизводить слоговые сочетания с согласными, различающимися по звонкости-глухости
	0.1.2.4 воспроизводить слоговые сочетания с согласными, различающимися по мягкости-твердости (по 2-3)
	0.1.2.5 воспроизводить похожие односложные двухсложные слова (мак-бак-так)
	0.1.2.6 различать правильное звучание слова, изображенного на картинке, от неправильного
	0.1.2.7 определять из 3-4 слов, то которое по звуковому составу отличается от других
1.3 Фонематические представления	0.1.3.1 подбирать картинки с заданным звуком
	0.1.3.2 подбирать двухсложные слова на заданный звук
	0.1.3.3 подбирать трехсложные слова на заданный звук
	0.1.3.4 подбирать слова, в которых заданный звук слышится в начале слова
	0.1.3.5 подбирать слова, в которых заданный звук слышится в конце слова
	0.1.3.6 подбирать слова, в которых заданный звук слышится в середине слова
1.4 Фонематический анализ и синтез	0.1.4.1 дифференцировать гласные и согласные звуки;
	0.1.4.2 определять количество и последовательность звуков в звукосочетаниях ГС (гласный-согласный)
	0.1.4.3 определять количество звуков в слове
	0.1.4.4 определять одинаковые звуки в двух названных словах
	0.1.4.5 определять место названного звука в слове
	0.1.4.6 определять последовательность звуков в слове
	0.1.4.7 составлять слово из заданного числа звуков
	0.1.4.8 дифференцировать согласные звуки по месту образования
	0.1.4.9 дифференцировать согласные звуки по акустическим признакам
	0.1.4.10 имеет понятия "слог", "слово"
1.5 Слоговая структура слова	0.1.5.1 проговаривать стечения согласных звуков
	0.1.5.2 проговаривать стечения согласных звуков и подбирать к ним слова
	0.1.5.3 проговаривать трехсложные слова с закрытым слогом
	0.1.5.4 проговаривать трехсложные слова со стечением согласных
	0.1.5.5 делить на слоги двух и трехсложные слова
	0.1.5.6 делить на слоги слова, состоящие из трех и четырех слогов со стечением согласных
	0.1.5.7 произносить слова со сложной слоговой структурой
	0.1.5.8 использует разные интонации

147. Содержание раздела "Формирование просодической стороны речи" предусматривает:

1) формирование речевого дыхания. Использует правильное диафрагмально-реберное дыхание с использованием ладони для контроля. Умеет выполнять короткий плавный вдох и плавный длительный выдох без речевого сопровождения и с речевым сопровождением. Различает ротовое и носовое дыхание. Произносит на одном выдохе ряд слогов, слов, постепенно удлиняет речевой выдох при произнесении фраз;

2) развитие голоса. Различает силу и высоту голоса. Произвольно изменяет силу голоса: говорить шепотом, тихо, громко.

таблица 8

Подраздел	Цели обучения
2.1 Формирование речевого дыхания	0.2.1.1 использовать правильное диафрагмально-реберное дыхание (с использованием ладони ребенка для контроля)
	0.2.1.2 выполнять короткий плавный вдох (не надувая щеки, не поднимая плечи) и плавный длительный выдох без речевого сопровождения
	0.2.1.3 выполнять короткий плавный вдох (не надувая щеки, не поднимая плечи) и плавный длительный выдох с речевым сопровождением
	0.2.1.4 дифференцировать ротовое и носовое дыхание
	0.2.1.5 произносить на одном выдохе ряд слогов, слов
	0.2.1.6удлинять речевой выдох при произнесении фразы
2.2 Развитие голоса	0.2.2.1 различать силу голоса
	0.2.2.2 различать высоту голоса
	0.2.2.3 произвольно изменять силу голоса: говорить шепотом, тихо, громко

148. Содержание раздела "Формирование произносительной стороны речи" предусматривает:

1) формирование кинестетической и кинетической основы движений ручной моторики. Выполняет различные упражнения на развитие движений пальцев рук при зрительном восприятии, удерживает разные пальчиковые позы по словесной инструкции. Выполняет в специальных упражнениях движения для кистей рук: сжимание, разжимание, встряхивание и помахивание кистями с постепенным увеличением амплитуды движений. Выполняет разные движения пальцев рук в процессе последовательно организованных движений и конструктивного праксиса: игры с конструктором, составление узоров из мозаики, изображение предметов с помощью палочек, складывание разрезных картинок, обводка, раскрашивание, штриховка трафаретов;

2) развитие органов артикуляции. Знает основные органы артикуляции. Выполняет артикуляционные уклады по образцу логопеда под счет, по словесной инструкции. Удерживает артикуляционные позы, выполняет артикуляционные игровые упражнения для губ, языка. Выполняет упражнения на подвижность и переключаемость органов артикуляции. Определяет изменения положения языка при произнесении разных звуков. Выполняет мимические упражнения по словесной инструкции: зажмуривание глаз, надувание щек;

3) формирование произношения. Правильно произносит гласные звуки в слогах, словах, предложениях и коротких рассказах. Правильно произносит согласные звуки в словах, предложениях и коротких рассказах. Дифференцирует согласные звуки по звонкости – глухости, твердости – мягкости на слух и в произношении.

таблица 9

Подраздел	Цели обучения
3.1 Формирование кинестетической и кинетической основы движений ручной моторики	0.3.1.1 выполнять различные упражнения на развитие пальцев рук
	0.3.1.2 удерживать разные пальчиковые позы
	0.3.1.3 выполнять движения для кистей рук: сжимание, разжимание, встряхивание и помахивание.
	0.3.1.4 складывать по образцу фигурки из палочек
	0.3.1.5 выполнять разного вида штриховку
3.2 Развитие органов артикуляции	0.3.2.1 знать основные органы артикуляции
	0.3.2.2 выполнять артикуляционные уклады по образцу логопеда под счет, по словесной инструкции
	0.3.2.3 удерживать артикуляционные позы
	0.3.2.4 выполнять артикуляционные упражнения для губ
	0.3.2.5 выполнять артикуляционные упражнения для языка
	0.3.2.6 выполнять упражнения на переключаемость органов артикуляции
	0.3.2.7 выполнять точные и дифференцированные движения артикуляционного аппарата
	0.3.2.8 выполнять мимические упражнения по словесной инструкции
3.3 Формирование произношения	0.3.3.1 правильно произносить гласные звуки на слух и в произношении
	0.3.3.2 правильно произносить согласные звуки раннего онтогенеза в словах, предложениях
	0.3.3.3 произносить согласные звуки: [с,с’,з,з’,ц,б,б’,д,д’,г,г’,ш,л,ж,р,р’,ч,щ] на слух и в произношении
	0.3.3.4 дифференцировать гласные – согласные звуки
	0.3.3.5 дифференцировать звуки [к-х, л-й, ы-и] на слух и в произношении
	0.3.3.6 дифференцировать согласные звуки: звонкие – глухие на слух и в произношении
	0.3.3.7 дифференцировать согласные звуки: твердые – мягкие на слух и в произношении
	0.3.3.8 дифференцировать согласные звуки [ч-т’, ч-с’, ц-с, щ-ш, ч-щ, щ-с’] на слух и в произношении
	0.3.2.9 дифференцировать согласные звуки: [т -т’-ч], [ц -с’-т], [ч-с-ш], [ч-т’-с’-щ, щ-ч-с’-ш] на слух и в произношении

	Приложение 2 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 3 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением зрения

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением зрения (далее – Программа) разработана в соответствии со статьями 5 и 14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы - формирование у детей специальных коррекционно-компенсаторных и социально-адаптивных умений и навыков в соответствии с их возрастными и индивидуальными возможностями и потребностями; подготовка к самостоятельному участию в различных видах учебной, игровой, бытовой деятельности; адаптация к социальным условиям.

3. Задачи Программы:

1) обеспечение принципа индивидуально-дифференцированного подхода к организации коррекционной помощи детям с различной структурой и степенью выраженности зрительной патологии;

2) обеспечение единства коррекционных, профилактических и развивающих задач;

3) обеспечение взаимосвязи коррекционно-развивающей работы с лечебно-восстановительным процессом;

4) создание коррекционно-развивающей среды, адекватной сенсорным возможностям детей в восприятии окружающей действительности;

5) сотрудничество тифлопедагога и ближайшего социального окружения ребенка.

4. Программа способствует формированию мотивационного компонента учебно-познавательной деятельности, исследовательского подхода к объектам окружающего мира, развитию мыслительной деятельности и речи.

5. Ожидаемые результаты представлены системой целей обучения по занятиям.

6. Содержание Программы охватывает возрастные периоды физического и психического развития детей:

1) первая младшая группа – дети 2-3-х лет;

2) вторая младшая группа – дети 3-4-х лет;

3) средняя группа – дети 4 – 5-и лет;

4) старшая группа в дошкольной организации – дети 5-6-и лет;

5) класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии – дети 6-7-и лет.

Глава 2. Первая младшая группа (дети 2-3-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

7. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – зрительное восприятие (с незрячими детьми вместо развития зрительного восприятия проводится коррекционная учебная деятельность по развитию осязания и тонкой моторики), ориентировка в пространстве.

8. Целью является формирование умений пользоваться нарушенным зрением и сохранными анализаторами для получения адекватной информации об окружающем мире.

9. Задачи:

1) формировать приемы целенаправленного зрительного и осязательного восприятия;

2) формировать и развивать представления об окружающем мире, свойствах и качествах объектов;

3) формировать представления о пространстве и пространственных отношениях.

Параграф 2. 1 полугодие

10. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации.

11. Зрительно-поисковая деятельность развивается в процессе поиска, обнаружения, локализации объектов окружающего пространства. Формирование способности:

1) фиксировать взгляд на предмете в ближайшем пространстве;

2) зрительно локализовать заданный объект среди других.

12. Сенсорные эталоны включают формирование и развитие зрительной ориентировки в форме, величине, цвете, развитие внимания и мышления. Обучение детей:

1) способам зрительно-осязательного обследования объемной округлой и угольной формы (шар, куб);

2) умению соотносить между собой однородные объемные формы;

3) умению группировать однородные объемные формы вокруг образца, осуществляя выбор из 2-х форм;

4) умению сравнивать однородные предметы по величине (большой-маленький) приемами наложения плоскостных предметов, приложения и вложения объемных предметов;

5) умению различать основные цвета (красный, желтый, зеленый, синий);

6) умению соотносить эталоны цвета с цветом окружающих предметов в ближайшем пространстве.

13. Предметы и предметные изображения. Обучение детей:

1) узнаванию предметов в ближайшем окружении и на картинках;

2) умению подбирать предметную картину к объемному предмету простой конфигурации.

14. Восприятие пространства. Обучение детей:

1) различению последовательности линейного расположения трех предметов в ближайшем пространстве;

2) умению последовательно (линейно) размещать 3 предмета в ближайшем пространстве по образцу и инструкции.

15. Зрительно-моторные координации. Обучение детей:

1) прослеживанию глазами за действием руки;

2) умению обводить указательным пальцем прямые вертикальные, горизонтальные и наклонные линии под контролем зрения.

16. Ожидаемые результаты:

1) фиксирует взгляд на предмете;

2) выполняет действия зрительно-осязательного обследования по образцу;

3) зрительно соотносит однородные объемные формы;

4) отбирает заданные объемные формы, осуществляя выбор из 2-х форм;

5) умеет сравнивать два однородных предмета по величине;

6) различает основные цвета;

7) умеет соотносить между собой основные цвета;

8) зрительно узнает знакомые предметы;

9) умеет последовательно размещать 3 предмета по образцу;

10) умеет прослеживать линии рукой под контролем зрения.

17. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность.

18. Готовность руки к осязательному обследованию объектов обеспечивается в процессе формирования и развития представлений о строении и возможностях рук, развития тонких движений кистей и пальцев рук.

19. Ознакомление детей:

1) со строением (ладонь, пальцы) рук;

2) с возможностями рук.

20. Обучение выполнению:

1) массажа рук приемами поглаживания кистей рук, растирания и похлопывания ладоней друг о друга;

2) горизонтальных и вертикальных движений кистями рук;

3) захвату и удерживанию предмета двумя руками, одной рукой;

4) соединению кистей рук реберной стороной ("чашечка", "тарелка");

5) переплетению пальцев обеих рук ("замок");

6) круговых движений указательным пальцем по ладони другой руки, сгибательных (в кулак) и разгибательных движений пальцами рук.

21. Способы осязательного обследования. Обучение детей:

1) приемам осязательного обследования формы (шар, куб), величины (большой-маленький), осязательных признаков предметов (гладкий-шершавый, твердый-мягкий);

2) включению в обследование остаточного зрения совместно с активным осязанием;

3) умению соотносить однородные предметы по форме, величине, качеству поверхности;

4) приемам осязательного обследования простых симметричных предметов;

5) умению выбирать тождественный образцу предмет простой формы из двух.

22. Предметно-практическая деятельность включает формирование навыков использования осязания в процессе оперирования предметами в игровой, продуктивной деятельности. Обучение детей:

1) группировке деталей конструктора с учетом формы;

2) сооружению построек с размещением деталей конструктора по горизонтали и вертикали;

3) простейшим приемам лепки (разминание, отрывание, раскатывание прямыми движениями ладоней рук);

4) разрыванию бумаги, сминанию и разглаживанию смятой бумаги;

5) перекладыванию палочек из одной коробки в другую попеременно правой и левой рукой;

6) наматыванию шнура на стержень (катушку);

7) действиям с застежками-липучками.

23. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления о строении рук (ладонь, пальцы);

2) выполняет движения кистью руки влево-вправо, вверх-вниз; сгибательные (в кулак) и разгибательные движения пальцами рук;

3) захватывает и удерживает предметы двумя руками, одной рукой;

4) дифференцирует объемные геометрические формы (шар, куб), резко различные осязательные свойства поверхности однородных предметов (гладкий-шершавый, твердый-мягкий);

5) умеет использовать осязательные приемы сравнения двух однородных предметов по величине;

6) выполняет предметно-практические действия с помощью тифлопедагога.

24. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя, технику передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом пространстве, ориентировку на микроплоскости.

25. Ориентировка в схеме тела. Обучение детей:

1) различению и называнию частей собственного тела;

2) определению их пространственного расположения (вверху-внизу, впереди-сзади).

26. Ориентировка относительно себя. Обучение умению различать и показывать пространственные направления с точкой отсчета "от себя": вверх-вниз, вперед-назад.

27. Техника передвижения. Обучение детей:

1) правильной постановке стоп, положению тела при ходьбе;

2) передвижению незрячих детей в паре с взрослыми.

28. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов. Обучение умениям:

1) узнавать предметы знакомого пространства с помощью зрения, передвигаться в их направлении;

2) различать по голосам окружающих людей, локализовать направление неподвижного источника голоса, передвигаться в его направлении.

29. Ориентировка в замкнутом пространстве.

30. Формирование знаний:

1) о расположении групповых помещений;

2) о предметах, наполняющих пространство группы.

31. Обучение ориентировке в помещениях группы на основе непосредственного чувственного восприятия.

32. Ориентировка на микроплоскости. Обучение умениям:

1) определять с помощью зрения и осязания и показывать середину, края стола;

2) размещать предметы на поверхности стола в соответствии с образцом и по инструкции.

33. Ожидаемые результаты:

1) знает части своего тела;

2) различает пространственные направления "вверх - вниз", "вперед - назад";

3) использует при ориентировке предметы знакомого пространства в качестве ориентиров;

4) различает по голосам окружающих людей, локализует направление по голосу;

5) ориентируется в помещениях группы;

6) имеет навыки ориентировки на столе.

Параграф 3. 2 полугодие

34. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации.

35. Зрительно-поисковая деятельность. Развитие способности:

1) удерживать в поле зрения зрительный стимул;

2) зрительно локализовать заданный объект среди других.

36. Сенсорные эталоны.

37. Развитие умений:

1) соотносить и группировать однородные объемные формы (шар, куб);

2) сравнивать однородные предметы по величине приемами наложения плоскостных предметов, приложения и вложения объемных предметов;

3) узнавать, называть в окружающем пространстве (с увеличением расстояния до предмета) основные цвета.

38. Обучение умениям:

1) группировать однородные предметы по величине;

2) локализовать заданный цвет из основных цветов (выбор из 2-х цветов);

3) группировать предметы по цвету вокруг образца (выбор из 2-4 цветов).

39. Предметы и предметные изображения. Развитие умений:

1) находить знакомые предметы в окружающем пространстве, на картинках;

2) соотносить предмет и его изображение.

40. Восприятие пространства. Развитие умений:

1) выделять и показывать по порядку пространственное (линейное) расположение предметов;

2) определять изменение места его расположения.

41. Зрительно-моторные координации. Обучение умению проводить прямые линии от заданной точки.

42. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия зрительно-осязательного обследования по образцу;

2) понимает слова, обозначающие форму, величину и цвет предметов;

3) умеет соотносить однородные предметы по заданному сенсорному признаку;

4) осуществляет группировку предметов вокруг образца по одному из сенсорных признаков;

5) умеет локализовать заданный цвет из основных цветов;

6) учитывает сенсорные свойства предметов в предметно-практической деятельности;

7) соотносит изображение с предметом.

43. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность.

44. Готовность руки к осязательному обследованию объектов. Обучение выполнению:

1) массажа рук приемами постукивания кулачками друг о друга, прокатывания карандаша с ребристой поверхностью между ладонями;

2) круговых движений кистями рук вовнутрь и наружу;

3) захвата предмета двумя, тремя пальцами;

4) соединения кистей рук в прямолинейном положении ладоней;

5) составления простых фигур из пальцев и ладоней ("флажок");

6) поочередного загибания и разгибания каждого пальца.

45. Способы осязательного обследования. Обучение детей:

1) группировке однородных предметов по форме, величине, осязательному признаку поверхности;

2) умению определять материал, из которого изготовлены предметы (бумага, дерево);

3) приемам осязательного обследования простых асимметричных предметов;

4) умению выбирать тождественный образцу предмет асимметричной формы из двух.

46. Предметно-практическая деятельность. Обучение детей:

1) раскатыванию пластического материала круговыми движениями ладоней;

2) выполнению действий с кнопочной мозаикой: вкладывание, вынимание кнопки, заполнение фишками рабочего поля в произвольном порядке;

3) выкладыванию аппликации из 2-х готовых частей на фланелеграфе;

4) сгибанию листа бумаги без совмещения углов и сторон;

5) продеванию шнура вместе с рукой в большое отверстие с перехватом другой рукой.

47. Ожидаемые результаты:

1) выполняет элементарные приемы массажа кистей и ладоней рук;

2) умеет захватывать предмет двумя, тремя пальцами;

3) выполняет осязательное обследование предметов с помощью тифлопедагога;

4) группирует однородные предметы по форме, величине, осязательному признаку поверхности под руководством тифлопедагога;

5) дифференцирует материалы (дерево, бумага);

6) ориентируется на осязательные свойства предметов в предметно-практической деятельности.

48. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя, моделирование предметно-пространственных отношений, технику передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости.

49. Ориентировка в схеме тела. Закрепление навыков ориентировки в пространственном расположении частей собственного тела (вверху-внизу, впереди-сзади).

50. Ориентировка относительно себя. Обучение умениям:

1) соотносить расположение объектов окружающего пространства с направлениями собственного тела (вверху-внизу, впереди-сзади);

2) находить и размещать предметы в ближайшем пространстве вокруг себя по образцу и инструкции.

51. Моделирование предметно-пространственных отношений. Обучение детей моделированию элементарных пространственных отношений из 2-х-3-х кубиков, игрушек по образцу, инструкции.

52. Техника передвижения. Обучение детей:

1) сохранению правильной позы при передвижении с игрушками-каталками;

2) умению подниматься и спускаться по лестнице, держась за перила.

53. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов. Обучение умениям:

1) передвигаться в пространстве с использованием предметов разного цвета, формы и величины в качестве ориентиров;

2) различать игрушки по звукам, сопровождающим действие с ними;

3) локализовать направление неподвижного источника звука, передвигаться в его направлении.

54. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах

1) закрепление навыков ориентировки в помещениях группы;

2) формирование знаний о предметах, наполняющих пространство участка для прогулки;

3) обучение ориентировке на участке для прогулки на основе непосредственного чувственного восприятия.

55. Ориентировка на микроплоскости:

1) закрепление навыков ориентировки на столе;

2) формирование навыков ориентировки в книге при рассматривании иллюстраций.

56. Ожидаемые результаты:

1) определяет пространственное расположение частей своего тела (вверху-внизу, впереди-сзади);

2) соотносит расположение объектов окружающего пространства с направлениями собственного тела;

3) умеет моделировать простейшие предметно-пространственные отношения из кубиков, игрушек по образцу;

4) умеет использовать при передвижении предметы разного цвета, формы и величины в качестве ориентиров;

5) узнает игрушки по звукам, передвигается в направлении неподвижного источника звука;

6) ориентируется на участке для прогулки;

7) имеет навыки ориентировки в книге.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

57. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – социально-бытовая ориентировка.

58. Целью является формирование навыков ориентировки в элементарных видах бытовой и социальной деятельности с рациональным использованием всех сохранных анализаторов.

59. Задачи:

1) формировать представления о предметах ближайшего окружения;

2) формировать представления об элементарных социально-бытовых ситуациях;

3) формировать простейшие навыки социально-бытового поведения.

Параграф 5. 1 полугодие

60. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, труд взрослых, культура поведения и общения.

61. Предметный мир:

1) формирование знаний о свойствах и качествах предметов, с которыми дети действуют в повседневной жизни, на основе нарушенного зрения и сохранных анализаторов; о назначении предметов;

2) обучение способам действий с предметами в соответствии с назначением.

62. Представления о себе. Обучение детей называнию своего имени, фамилии, пола.

63. Личная гигиена. Формирование знаний:

1) о предметах индивидуального пользования и их назначении;

2) о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур умывания, ухода за внешним видом.

64. Правила поведения на улице:

1) формирование знаний об источниках опасности на участке для прогулки, о правилах безопасного поведения на участке для прогулки;

2) обучение безопасному передвижению на участке для прогулки с опорой на зрение и сохранные анализаторы.

65. Труд взрослых. Формирование знаний:

1) о труде воспитателя и помощника воспитателя в детском саду, его значении;

2) о предметах их труда и простейших трудовых действиях.

66. Культура поведения и общения.

67. Ознакомление детей:

1) с элементарными правилами взаимоотношений с окружающими людьми;

2) с вербальными формами приветствия и прощания.

68. Обучение умениям:

1) определять значение жестовых движений ("да", "нет", "до свидания");

2) воспроизводить жестовые движения по образцу.

69. Ожидаемые результаты:

1) знает назначение предметов ближайшего окружения и предметов гигиены;

2) знает свое имя, относит себя к определенному полу;

3) понимает действия, связанные с выполнением гигиенических процедур;

4) узнает простейшие трудовые действия воспитателя и его помощника;

5) знает и использует вербальные формы приветствия и прощания;

6) понимает значение жестовых движений ("да", "нет", "до свидания"), воспроизводит их по образцу.

Параграф 6. 2 полугодие

70. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, труд взрослых, культура поведения и общения.

71. Предметный мир:

1) формирование и развитие представлений о свойствах, назначении предметов ближайшего окружения на полисенсорной основе;

2) закрепление способов действий с предметами в соответствии с их назначением.

72. Ребенок и окружающие люди:

1) развитие личностных представлений детей о себе (имя, фамилия, пол, возраст);

2) формирование представлений о частях своего тела и их назначении;

3) обучение умению определять по внешним признакам (одежда, прическа) половую принадлежность других детей.

73. Личная гигиена. Обучение умениям:

1) выделять характерные признаки личных предметов индивидуального пользования с помощью зрения и сохранных анализаторов;

2) узнавать их среди других предметов.

74. Правила поведения на улице:

1) закрепление правил безопасного поведения на участке для прогулки;

2) упражнение в передвижении по дорожкам детского сада и на участке для прогулки с опорой на зрение и сохранные анализаторы.

75. Труд взрослых. Формирование знаний:

1) о труде взрослых в детском саду (повар, дворник), его значении;

2) о предметах их труда и простейших трудовых действиях.

76. Культура поведения и общения.

77. Обучение умениям:

1) определять значение жестовых движений ("тише", "там", "дай");

2) понимать ярко выраженные эмоциональные состояния людей и их внешнее выражение в мимике (радость, грусть);

3) воспроизводить мимические и жестовые движения.

78. Ознакомление с правилами знакомства с другими детьми и правилами совместной игры.

79. Ожидаемые результаты:

1) знает предметы ближайшего окружения, действует с ними в соответствии с назначением;

2) знает свою фамилию, возраст, части своего тела;

3) узнает личные предметы гигиены среди других предметов;

4) понимает элементарные правила безопасного поведения на участке для прогулки;

5) узнает предметы труда и простейшие трудовые действия дворника, повара;

6) знает правила знакомства с другими детьми;

7) понимает эмоциональные состояния людей (радость, грусть) и значение жестовых движений ("тише", "там", "дай"), воспроизводит их по образцу.

Глава 3. Вторая младшая группа (дети 3-4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

80. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – зрительное восприятие (с незрячими детьми – осязание и тонкая моторика), ориентировка в пространстве.

81. Целью является формирование специальных способов деятельности в познании окружающего мира на основе полисенсорного восприятия.

82. Задачи:

1) формировать умения и навыки рационального взаимодействия нарушенного зрения, осязания и других анализаторов в познавательной деятельности;

2) развивать представления о свойствах и качествах предметов;

3) развивать способность ориентироваться в пространстве посредством освоения пространственных представлений.

Параграф 2. 1 полугодие

83. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации, зрение в жизни человека.

84. Зрительно-поисковая деятельность. Формирование навыков нахождения объектов с помощью зрения в поле восприятия (в микро и макро пространствах).

85. Сенсорные эталоны. Развитие умений:

1) соотносить эталоны цвета с цветом реальных предметов;

2) локализовать основные цвета (выбор из 3-х цветов) с постепенным уменьшением размера локализуемых объектов и увеличением множества, из которого производится выбор;

3) группировать однородные и разнородные предметы по признаку цвета.

86. Обучение умениям:

1) обследовать с помощью зрения и осязания форму плоскостных геометрических фигур;

2) узнавать и называть геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник);

3) соотносить между собой однородные геометрические фигуры;

4) локализовать заданные геометрические фигуры в силуэтном изображении (выбор из 2-3 фигур);

5) выбирать из двух предметов меньший или больший по величине в большом пространстве;

6) выбирать из 3-х предметов два одинаковых по величине;

7) выстраивать ряд из трех-пяти предметов в порядке убывания и возрастания величины.

8) локализовать основные цвета (выбор из 3-х цветов) с постепенным уменьшением размера локализуемых объектов и увеличением множества, из которого производится выбор.

87. Предметы и предметные изображения. Обучение детей:

1) планомерному зрительному обследованию объектов окружающего мира, использованию сохранных анализаторов для уточнения и дополнения зрительной информации;

2) умению узнавать предметы простой конфигурации в силуэтном и контурном изображении, выделять признаки опознания;

3) умению соотносить реальное, силуэтное и контурное изображения;

4) умению сравнивать предметы, выявлять общие и отличительные признаки.

88. Восприятие пространства. Обучение умениям:

1) зрительным способом выделять пространственное положение предмета в группе из 3-х предметов, оценивать положение одного относительно других;

2) изменять положение предмета в группе предметов по образцу и инструкции.

89. Зрительно-моторные координации:

1) совершенствование умений прослеживать линии разных видов рукой и указкой под контролем зрения; обводить и рисовать прямые линии в разных направлениях.

2) обучение умению проводить линии между границами.

90. Зрение в жизни человека. Ознакомление детей с ролью зрения в познании окружающего мира.

91. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия зрительно-осязательного обследования по последовательно предложенной инструкции;

2) имеет представления о понятиях "цвет", "форма", "величина";

3) знает и называет геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник), основные цвета;

4) умеет выстраивать ряд из нескольких предметов в порядке убывания и возрастания величины по образцу;

5) имеет навыки группировки предметов по одному из сенсорных признаков;

6) узнает предметы в силуэтном и контурном изображении;

7) определяет пространственное положение предмета в группе предметов;

8) имеет навыки прослеживания и проведения прямых линий в разных направлениях;

9) имеет представление о роли зрения в жизни человека.

92. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

93. Готовность руки к осязательному обследованию объектов.

94. Закрепление умений:

1) выполнять вертикальные, горизонтальные и круговые движения кистями рук;

2) сгибать в кулак и разгибать пальцы рук (одновременно двумя руками и поочередно каждой рукой), поочередно загибать и разгибать каждый палец.

95. Обучение детей:

1) называнию пальцев рук, выделению отдельно каждого пальца на своей руке по инструкции;

2) самомассажу рук приемом разминания ладони;

3) одновременному захвату и удержанию двух предметов обеими руками;

4) соединению кистей рук в наклонном положении ладоней;

4) соединению одноименных пальцев обеих рук.

96. Способы осязательного обследования. Закрепление умений:

1) выполнять осязательное обследование симметричных и несложных асимметричных предметов по образцу и инструкции;

2) включать в обследование остаточное зрение совместно с активным осязанием.

97. Обучение умениям:

1) различать с помощью осязания и называть геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник);

2) соотносить и группировать однородные геометрические фигуры;

3) соотносить разнородные предметы по величине (большой-маленький);

4) различать резко различные осязательные свойства поверхности предмета (мокрый-сухой), температуры (холодный-горячий).

98. Предметно-практическая деятельность. Ознакомление детей:

1) с видами бумаги: салфеточная, туалетная, альбомная;

2) с видами застежек: пуговицы, кнопки, молнии, застежки-липучки.

99. Обучение детей:

1) конструированию отдельных предметов мебели (стол, стул, диван) из деталей конструктора;

2) лепке простых предметов приемом сплющивания шарика между ладонями;

3) размазыванию пальцами пластилина по дощечке, по картону;

4) выкладыванию из палочек вертикального, горизонтального рядов (столбик, дорожка) на магнитной доске;

5) нанизыванию бусин с крупным отверстием на шнур;

6) действиям с застежками разных видов;

7) действиям с бумагой разных видов (разрывание, сминание, разглаживание).

100. Тифлографика включает обучение незрячих детей чтению рельефных рисунков и их изображению с помощью тифлографических приборов.

101. Чтение рельефного изображения:

1) формирование навыков ориентировки на листе бумаги;

2) ознакомление с приемами обследования рельефного рисунка;

3) формирование представлений о точке на примере конкретного предмета (крупа, песчинка, бисер);

4) обучение чтению рельефных точек одинакового и разного диаметра, расположенных линейно и в разных частях изобразительной плоскости.

102. Рельефно-графическая деятельность:

1) ознакомление с приборами и инструментами для рельефного рисования, элементарными приемами работы с инструментами;

2) обучение ориентировке на рабочем поле прибора;

3) формирование навыков подготовки прибора к работе;

4) обучение накаливанию точек.

103. Ожидаемые результаты:

1) выделяет отдельно каждый палец на своей руке по инструкции;

2) умеет захватывать и удерживать два предмета двумя руками;

3) различает с помощью осязания геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник);

4) умеет использовать осязательные приемы сравнения предметов по величине, структуре поверхности;

5) дифференцирует осязательные ощущения на уровне узнавания;

6) находит рельефные изображения точек на изобразительной плоскости;

7) умеет держать грифель в руке;

8) накалывает точки совместно с тифлопедагогом.

104. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку в одежде, ориентировку относительно себя, моделирование предметно-пространственных отношений, технику передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости.

105. Ориентировка в схеме тела. Обучение умениям:

1) определять парные части своего тела, тела куклы;

2) ориентироваться в их пространственном расположении.

106. Ориентировка в одежде. Обучение умениям:

1) различать и называть детали одежды;

2) ориентироваться в пространственном расположении деталей своей одежды.

107. Ориентировка относительно себя. Обучение умениям:

1) определять и словесно обозначать парно-противоположные направления пространства (вперед-назад, вверх-вниз, направо-налево);

2) определять расположение предметов в ближайшем пространстве по отношению к себе.

108. Моделирование предметно-пространственных отношений. Совершенствование умений моделировать пространственные отношения из нескольких игрушек по образцу и инструкции.

109. Техника передвижения:

1) развитие навыков самостоятельного передвижения вдоль постоянного ориентира (перила лестницы, стена);

2) обучение незрячих детей передвижению в паре с зрячими сверстниками.

110. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов.

111. Совершенствование умений:

1) использовать зрительные ориентиры в пространственной ориентировке;

2) локализовать направление неподвижного источника звука (с зрительным контролем и без него) и передвигаться в его направлении.

112. Обучение умениям:

1) узнавать предметы по звукам, сопровождающим действие с ними, локализовать направление источника звука;

2) различать подошвами ног твердое и мягкое (ковровое) покрытие пола в помещении, использовать осязательные ориентиры (характер напольного покрытия) в пространственной ориентировке.

113. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах.

114. Формирование знаний:

1) о пространственном расположении своей группы, музыкального и спортивного залов, кабинета окулиста в пространстве детского сада; участка для прогулки на территории детского сада;

2) о предметах, наполняющих пространство, и их пространственном расположении.

115. Обучение использованию этих предметов в качестве ориентиров в практической ориентировке.

116. Ориентировка на микроплоскости. Обучение умениям:

1) определять стороны и середину микроплоскости;

2) определять пространственное положение предмета на микроплоскости.

117. Ожидаемые результаты:

1) знает направления пространства по отношению к себе, определяет пространственное расположение предметов относительно себя;

2) умеет моделировать пространственные отношения из нескольких игрушек по образцу и инструкции;

3) знает пространственное расположение знакомых помещений детского сада;

4) умеет использовать зрительные, осязательные, звуковые ориентиры в пространственной ориентировке;

5) определяет стороны и середину микроплоскости.

Параграф 3. 2 полугодие

118. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации.

119. Зрительно-поисковая деятельность. Развитие способности находить и удерживать зрительный стимул в поле зрения.

120. Сенсорные эталоны. Совершенствование умений:

1) узнавать геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник) в силуэтном и контурном изображении;

2) локализовать геометрические фигуры в силуэтном и контурном изображении и объемные тела (шар, куб) из множества других.

121. Обучение умениям:

1) соотносить эталонную форму (шар, куб, круг, квадрат, треугольник) с формой реальных предметов и плоскостных изображений простой конфигурации, определять основную форму предмета;

2) группировать предметы и их изображения по признаку формы;

3) сравнивать два контрастных и одинаковых предмета по длине, высоте;

4) группировать однородные предметы по длине, высоте;

5) дифференцировать цвета, близкие в цветовой гамме (красный-желтый-оранжевый);

6) локализовать цвета из близких в цветовой гамме (выбор из 2-3 цветов) с постепенным уменьшением размера локализуемых объектов и увеличением множества, из которого производится выбор;

7) использовать сенсорные эталоны при анализе свойств и качеств предметов окружающего мира.

122. Предметы и предметные изображения:

1) развитие умений узнавать предметы, предложенные для восприятия в разных модальностях (натуральный предмет, реальное, силуэтное, контурное изображение);

2) развитие умений сравнивать предметы по общим и отличительным признакам;

3) обучение умению узнавать предмет и его изображение в разных ракурсах (спереди, сзади);

4) формирование обобщающих понятий.

123. Восприятие пространства. Формирование способности зрительно определять расстояние от себя до 2-х предметов в ближайшем и большом пространствах с последующим уменьшением расстояния между ними.

124. Зрительно-моторные координации. Обучение умению обводить по контуру, трафарету, опорным точкам изображения геометрических фигур, предметов простой конфигурации.

125. Зрение в жизни человека:

1) ознакомление детей с назначением очков;

2) формирование адекватного отношения к необходимости их использования в повседневной жизни.

126. Ожидаемые результаты:

1) умеет локализовать геометрические фигуры в силуэтном и контурном изображении;

2) определяет форму предметов простой конфигурации;

3) дифференцирует цвета, близкие в цветовой гамме;

4) умеет сравнивать однородные предметы по длине, высоте;

5) умеет устанавливать простейшие отношения между предметами по сенсорным признакам;

6) умеет соотносить предмет простой конфигурации с его реальным, контурным, силуэтным изображением;

7) определяет с помощью зрения удаленность двух предметов от себя;

8) имеет навыки обведения несложных изображений по контуру, трафарету;

9) понимает необходимость ношения очков в повседневной жизни.

127. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

128. Готовность руки к осязательному обследованию объектов. Обучение детей:

1) самомассажу рук приемом "пиления" ладони и тыльной стороны руки ребром ладони другой руки;

2) массажу ладоней разными по упругости, фактуре поверхности мячами, валиками;

3) переплетению пальцев обеих рук с выпрямленными вверх пальцами;

4) удерживанию статической позы из 2-х, 3-х пальцев;

5) "ходьбе" по столу двумя пальцами (указательным и средним) в разных направлениях в медленном и быстром темпе;

6) выполнению ладонных и пальцевых захватов в процессе действий с предметами разной формы и размера

129. Способы осязательного обследования:

1) закрепление приемов осязательного обследования симметричных и асимметричных предметов;

2) закрепление знаний о геометрических фигурах (круг, квадрат, треугольник).

130. Обучение умениям:

1) выбирать предмет заданной величины по предъявленному образцу и инструкции (из 3-х);

2) выстраивать ряд из трех предметов в порядке убывания и возрастания размера (по общему объему);

3) различать материалы (бумага, дерево, стекло, пластмасса), определять поверхности предметов, выполненных из различных материалов;

4) группировать предметы по общему осязательному признаку.

131. Предметно-практическая деятельность. Закрепление умений:

1) сооружать из деталей строительного конструктора отдельные предметы мебели;

2) сгибать лист бумаги без совмещения углов и сторон.

132. Обучение умениям:

1) лепить предметы путем соединения концов палочки друг с другом, прижимания и сглаживания места соединения деталей (баранка);

2) заполнять изображение предмета простой формы пластилином от центра до линии его рельефного контура;

3) выкладывать горизонтальные и вертикальные линии (дорожка, столбик) из деталей кнопочной мозаики;

4) составлять геометрические фигуры из палочек на магнитной доске.

5) шнуровать заготовки сверху вниз без перекрещивания шнура (дождик);

6) обрывать лист бумаги по сгибу;

7) перелистывать страницы плоскопечатной книги приемом опускания каждого листа.

133. Тифлографика. Чтение рельефного изображения:

1) формирование понятия "линия";

2) ознакомление с видами рельефных рисунков (аппликационный, контурный);

3) ознакомление со способами изображения линий (точками, сплошной линией, пунктиром);

4) формирование понятий о вертикальных и горизонтальных линиях;

5) обучение чтению горизонтальных и вертикальных линий, выполненных разными способами на различных материалах (бумага, лавсановая пленка).

134. Рельефно-графическая деятельность:

1) развитие умения готовить прибор к работе;

2) обучение накалыванию точек во внутреннем трафарете геометрических фигур;

3) формирование навыков проведения горизонтальных и вертикальных линий по трафарету.

135. Ожидаемые результаты:

1) умеет выполнять движения кистями и пальцами рук по образцу и инструкции;

2) умеет использовать соответствующий захват предметов с учетом их формы, величины;

3) использует приемы осязательного обследования предметов по образцу;

4) устанавливает сходство и различие объектов по осязательному признаку;

5) умеет выстраивать ряд их трех объектов в порядке убывания и возрастания размера;

6) умеет выполнять разные виды предметно-практической деятельности по образцу и инструкции;

7) подготавливает прибор к работе с помощью тифлопедагога;

8) умеет накалывать точки в произвольном порядке;

9) дифференцирует вертикальные и горизонтальные линии, находит их изображения на различных материалах (бумаге, пленке).

136. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку в одежде, ориентировку относительно себя, ориентировку в пространственных признаках предметов, моделирование предметно-пространственных отношений, технику передвижения, ориентировку в процессе передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости.

137. Ориентировка в схеме тела. Совершенствование умений определять пространственное расположение парно-противоположных частей своего тела, частей тела куклы.

138. Ориентировка в одежде. Развитие умения ориентироваться в пространственном расположении деталей своей одежды.

139. Ориентировка относительно себя:

1) закрепление умений определять направления пространства и пространственное расположение предметов по отношению к себе;

2) формирование понятий "далеко-близко";

3) обучение умению определять зрительно-осязательным способом расстояние (ближе-дальше) от себя до 2-х разно удаленных предметов ближайшего пространства.

140. Ориентировка в пространственных признаках предметов. Обучение умению определять пространственные отношения между частями одного предмета.

141. Моделирование предметно-пространственных отношений. Обучение детей моделированию пространственных отношений по картинке-плану.

142. Техника передвижения. Развитие техники собственного передвижения с одновременным передвижением различных игрушек.

143. Ориентировка в процессе передвижения. Обучение умениям:

1) определять направление собственного передвижения;

2) передвигаться в заданном направлении, сохранять и изменять направление движения.

144. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов. Обучение умениям:

1) локализовать направление перемещающегося источника звука (со зрительным контролем и без него), ориентироваться в процессе передвижения на звуковые сигналы;

2) различать подошвами ног покрытия на участке для прогулки (земля, трава), использовать осязательные ориентиры в пространственной ориентировке.

145. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах. Совершенствование навыков самостоятельного ориентирования в знакомых помещениях детского сада и на участке для прогулки.

146. Ориентировка на микроплоскости. Совершенствование умения ориентироваться на микроплоскости стола, листа бумаги, фланелеграфа.

147. Ожидаемые результаты:

1) ориентируется в пространственном расположении деталей своей одежды;

2) определяет зрительно-осязательным способом удаленность предметов относительно себя в ближайшем пространстве;

3) определяет пространственные отношения между частями одного предмета;

4) умеет моделировать пространственные отношения по картинке-плану;

5) имеет навыки самостоятельного ориентирования в знакомых помещениях детского сада и на участке для прогулки;

6) учитывает в процессе ориентировки информацию, получаемую с помощью сохранных анализаторов;

7) умеет находить и размещать предметы в заданных направлениях микроплоскости.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

148. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – социально-бытовая ориентировка.

149. Целью является формирование социально-бытовых умений и навыков, необходимых в повседневной жизни.

150. Задачи:

1) формировать первоначальные представления о бытовой и социальной сферах жизни человека;

2) развивать и систематизировать представления о предметах окружающего мира;

3) формировать и развивать личностные представления детей о себе;

4) формировать навыки общения и взаимодействия с окружающими людьми.

Параграф 5. 1 полугодие

151. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, труд взрослых, культура поведения и общения.

152. Предметный мир. Развитие умений:

1) различать и называть предметы ближайшего окружения;

2) выделять их свойства на основе полисенсорного восприятия;

3) пользоваться ими по назначению;

4) использовать обобщающие понятия (игрушки, одежда, обувь, посуда).

153. Ребенок и окружающие люди:

1) закрепление умения называть свое имя, фамилию, возраст, пол;

2) формирование представлений о функциях основных частей и органов своего тела;

3) обучение умению называть членов своей семьи.

154. Личная гигиена. Формирование знаний:

1) о значении личной гигиены;

2) о предметах личной гигиены и их назначении;

3) о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур и поддержанием опрятности.

155. Правила поведения на улице. Ознакомление детей:

1) с понятиями "улица", "тротуар";

2) с правилами передвижения по тротуару.

156. Труд взрослых:

1) развитие представлений о труде взрослых в детском саду (воспитатель, помощник воспитателя, повар, дворник), его значении;

2) обучение умениям узнавать и называть предметы труда, трудовые действия; выделять порядок их выполнения.

157. Культура поведения и общения:

1) формирование и развитие представлений о вербальных формах выражения приветствия, прощания, просьбы, извинения, благодарности;

2) развитие мышечного аппарата, участвующего в воспроизведении мимических, жестовых и пантомимических движений;

3) развитие представлений об эмоциональных состояниях людей (радость, грусть, спокойное состояние) и способах их выражения через мимику, жесты, позы;

4) формирование умения узнавать статические (стоит, сидит, лежит) и динамические (идет, бежит, танцует, прыгает) позы человека в рисунке;

5) упражнение в выражении вербальных и невербальных средств общения.

158. Ожидаемые результаты:

1) умеет выделять признаки предметов на основе полисенсорного восприятия, понимает назначение предметов ближайшего окружения;

2) знает функции основных частей и органов своего тела;

3) понимает необходимость соблюдения личной гигиены;

4) знает правила передвижения по тротуару;

5) знает вербальные формы выражения приветствия, прощания, просьбы, извинения, благодарности;

6) понимает характерные особенности внешнего проявления основных эмоциональных состояний.

Параграф 6. 2 полугодие

159. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, труд взрослых, культура поведения и общения.

160. Предметный мир:

1) ознакомление с правилами хранения игрушек, книг, одежды, обуви;

2) формирование умения различать по характерным признакам свои вещи (одежду, обувь, игрушки), узнавать их среди других вещей;

3) закрепление обобщающих понятий;

4) упражнение в способах действий с предметами.

161. Ребенок и окружающие люди:

1) формирование представлений об особенностях своей внешности;

2) развитие умения называть членов своей семьи, понимать родственные взаимоотношения.

162. Личная гигиена. Формирование умений выделять последовательность действий при умывании, уходе за полостью рта, за внешним видом.

163. Правила поведения на улице. Ознакомление детей:

1) с понятием "проезжая часть";

3) с значением сигналов светофора в передвижении пешеходов и транспорта.

164. Труд взрослых:

1) формирование знаний о труде прачки и медсестры в детском саду, его значении;

2) обучение умениям узнавать и называть предметы труда, отдельные трудовые действия.

165. Культура поведения и общения:

1) расширение знаний о правилах культурно-бытового поведения в детском саду;

2) формирование алгоритма восприятия схемы лица;

3) развитие мышечного аппарата, участвующего в воспроизведении мимических, жестовых и пантомимических движений.

166. Обучение восприятию и воспроизведению:

1) мимики: страх;

2) жестов: это я, нельзя, большой, маленький;

3) пантомимических движений: мою лицо и руки, ем суп, баюкаю куклу, катаю машинку, листаю книгу, играю на дудочке;

4) умению понимать значение мимики, жеста, позы персонажа на объектной картинке.

167. Ожидаемые результаты:

1) узнает по характерным признакам свои вещи среди других вещей;

2) имеет представление о некоторых особенностях своей внешности;

3) знает последовательность действий при умывании, чистке зубов, уходе за внешним видом;

4) понимает значение сигналов светофора;

5) понимает содержание и значение основных трудовых действий взрослых в детском саду; знает и называет орудия труда;

6) знает основные правила культурно-бытового поведения;

7) понимает значение мимики, жеста, позы персонажа на объектной картинке;

8) умеет воспроизводить элементарные эмоции, жесты, позы.

Глава 4. Средняя группа (дети 4-5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

168. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – зрительное восприятие (с незрячими детьми – осязание и тонкая моторика), ориентировка в пространстве.

169. Целью является коррекция и развитие познавательных способностей детей на основе системного взаимодействия нарушенного зрения и сохранных анализаторов в единстве с развитием несенсорных психических функций.

170. Задачи:

1) обогащать познавательный опыт на основе формирования умений наблюдать, сравнивать, выделять существенные признаки предметов;

2) обучать приемам группировки, классификации и обобщения знаний о предметах с целью формирования понятий;

3) развивать предметно-практическую деятельность как основу формирования перцептивных действий;

4) развивать навыки пространственной ориентировки.

Параграф 2. 1 полугодие

171. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, сюжетные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации, зрение в жизни человека.

172. Зрительно-поисковая деятельность. Совершенствование умения осуществлять поиск зрительных стимулов в окружающем пространстве и удерживать их в поле зрения.

173. Сенсорные эталоны. Закрепление умений:

1) различать и называть плоскостные геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник) и объемные геометрические тела (куб, шар);

2) соотносить предметы по длине, высоте;

3) выделять основные цвета в окружающем пространстве с увеличением расстояния до предмета.

174. Ознакомление детей:

1) с цилиндром;

2) с понятием "оттенок цвета".

175. Обучение умениям:

1) воспринимать силуэтные и контурные изображения плоскостных геометрических фигур на прямом и обратном контрасте;

2) соотносить между собой геометрические фигуры и геометрические тела;

3) выстраивать ряд из трех предметов в порядке убывания и возрастания длины, высоты;

4) различать светлые и темные оттенки основных цветов;

5) соотносить основные цвета и их оттенки с цветом реальных предметов;

6) локализовать оттенки основных цветов (из 2-х оттенков) на прямом и обратном контрасте.

176. Предметы и предметные изображения. Закрепление умений:

1) рассматривать предметы и их изображения по плану;

2) узнавать предмет и его изображение в разных ракурсах (спереди, сзади, сбоку);

3) узнавать предметы в силуэтном и контурном изображении.

177. Обучение умениям:

1) совмещать контурное и силуэтное изображения предмета сложной конфигурации;

2) сравнивать предмет и его изображение по общим и отличительным признакам.

178. Сюжетные изображения. Обучение детей:

1) последовательному восприятию сюжетного изображения с одним композиционным планом;

2) умению выделять информативные признаки, раскрывающие сюжет;

3) умению устанавливать элементарные логические взаимосвязи.

179. Восприятие пространства:

1) совершенствование умения определять пространственные отношения в группе из трех-пяти предметов;

2) упражнение в зрительной дифференцировке расстояния от себя до двух-трех предметов в замкнутом и свободном пространствах (дальше-ближе, выше-ниже).

180. Зрительно-моторные координации. Обучение умениям:

1) прослеживать за линией в системе линий (2-3 линии разного цвета);

2) соединять точки прямой линией в разных направлениях;

3) обводить рисунок простой и сложной конфигурации по контуру, трафарету.

181. Зрение в жизни человека. Формирование представлений о зрительных возможностях детей.

182. Ожидаемые результаты:

1) умеет рассматривать объекты по последовательно предложенному плану;

2) понимает значение понятия "оттенок цвета";

3) пользуется сенсорными эталонами на уровне узнавания, называния, оперирования (соотнесения, локализации, группировки);

4) опознает объекты в разных ракурсах, в силуэтном и контурном изображении;

5) понимает сюжет, описывает его по вопросам тифлопедагога;

6) умеет обводить рисунок простой и сложной конфигурации по контуру, трафарету;

7) имеет представление о собственных зрительных возможностях.

183. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

184. Готовность руки к осязательному обследованию объектов.

185. Развитие представлений о строении и возможностях рук.

186. Обучение умениям:

1) выполнять самомассаж рук приемами растирания ладони одной руки от середины к краям большим пальцем другой руки, пощипывания тыльной стороны руки и ладони пальцами другой руки;

2) захватывать два небольших предмета одной рукой;

3) выполнять различные приемы сцеплений пальцев рук;

4) выполнять одновременное и поочередное прикосновение пальцев правой руки к одноименным пальцам левой руки.

187. Способы осязательного обследования. Закрепление способов взаимодействия обеих рук при осязательном обследовании объектов.

188. Формирование умений:

1) различать с помощью осязания и называть объемные формы (шар, куб, цилиндр) и плоскостные геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник);

2) определять форму предметов простой конфигурации;

3) сравнивать однородные предметы по длине, высоте;

4) различать разными частями тела противоположные и промежуточные осязательные характеристики поверхности (гладкий-шершавый-колючий; твердый - мягкий, пушистый; сухой-влажный-мокрый), температуры (холодный-теплый-горячий), веса (легкий-тяжелый) предметов.

189. Предметно-практическая деятельность. Обучение умениям:

1) сооружать конструкции одного и того же объекта в соответствии с заданными условиями (высокая и низкая башни, длинная и короткая дорожки);

2) скреплять детали конструктора разными способами;

3) лепить предметы простой формы с использованием приемов раскатывания, вдавливания, расплющивания, загибания краев расплющенной формы;

4) составлять на фланелеграфе аппликации предметов из нескольких готовых частей;

5) сгибать лист бумаги с совмещением углов и сторон.

190. Тифлографика включает обучение незрячих детей чтению рельефных рисунков и их изображению с помощью тифлографических приборов.

191. Чтение рельефного изображения:

1) формирование понятия "контур";

2) ознакомление со способами создания контура;

3) ознакомление с видами линий, разных по направлению (горизонтальные, вертикальные, наклонные), длине;

4) обучение чтению линий, расположенных в разных направлениях, выполненных разными способами на разных поверхностях;

5) обучение чтению рельефных изображений геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник), выполненных разными способами на разных поверхностях.

192. Рельефно-графическая деятельность. Закрепление умений:

1) накалывать точки во внутреннем трафарете геометрических фигур;

2) проводить горизонтальные и вертикальные линии по трафарету.

193. Обучение умениям:

1) создавать контур фигур с помощью природного материала, палочек;

2) обкалывать грифелем контуры геометрических фигур по трафарету.

194. Ожидаемые результаты:

1) выполняет статические и динамические движения пальцами рук;

2) знает и умеет использовать осязательные способы выделения формы, величины, осязательных признаков предметов;

3) умеет сравнивать и группировать предметы по форме, величине, структуре поверхности;

4) выполняет осязательное обследование объектов по последовательно предложенной инструкции;

5) умеет использовать осязание в предметно-практической деятельности;

6) знает виды рельефных линий по направлению и способы их изображения;

7) читает разные по направлению линии, геометрические фигуры (квадрат, прямоугольник, треугольник), выполненные разным способом;

8) умеет создавать контур геометрических фигур из палочек, природного материала;

9) умеет проводить горизонтальные и вертикальные линии по трафарету;

10) обкалывает контуры фигур во внутреннем трафарете совместно с тифлопедагогом.

195. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя и относительно предмета, ориентировку в пространственных признаках предметов, моделирование предметно-пространственных отношений, технику передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости, ориентировку по схемам пространства.

196. Ориентировка в схеме тела. Обучение умению соотносить парно-противоположные направления собственного тела с направлениями стоящего впереди (перед ним) ребенка.

197. Ориентировка относительно себя и относительно предмета:

1) закрепление умений определять расположение предметов окружающего пространства по отношению к себе;

2) развитие способности определять расстояние (ближе – дальше) от себя до 2-х разно удаленных предметов окружающего пространства с последующим измерением расстояния шагами;

3) обучение умению определять пространственные отношения между предметами.

198. Ориентировка в пространственных признаках предметов. Обучение умению определять парно-противоположные стороны предметов (передняя – задняя, верхняя – нижняя, правая – левая).

199. Моделирование предметно-пространственных отношений. Обучение моделированию замкнутого пространства и пространственных отношений между предметами, в нем расположенными, с помощью кукольной мебели.

200. Техника передвижения. Обучение умению принимать правильную позу при обследовании предметов, находящихся выше и ниже роста ребенка, при обследовании больших предметов.

201. Ориентировка в процессе передвижения. Формирование умений:

1) определять направления в процессе собственного передвижения;

2) передвигаться с преодолением препятствий.

202. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов.

203. Формирование представлений о значении зрения и сохранных анализаторов в пространственной ориентировке.

204. Совершенствование умений:

1) различать с помощью зрения окружающие предметы по признакам, представленным в различных вариантах (однородные предметы разного размера, формы и цвета);

2) различать звуки окружающего пространства (голоса, действия человека, звуки природы), локализовать неподвижный и перемещающийся источник звука в замкнутом и свободном пространствах;

3) использовать в процессе ориентировки информацию, получаемую с помощью сохранных анализаторов.

205. Формирование умений:

1) различать подошвами ног характер покрытия пола в помещении (ковер, линолеум, кафель), соотносить конкретные признаки с помещениями;

2) различать подошвами ног покрытия на участке для прогулки (асфальт, песок, трава, земля, снег);

3) определять с помощью обоняния запахи, встречающиеся в быту.

206. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах:

1) развитие пространственных представлений детей на основе практической ориентировки в помещениях детского сада и на участке;

2) обучение умению рассказывать о пути передвижения.

207. Ориентировка на микроплоскости:

1) развитие умений определять направления микропроскости (стороны, середина, углы) и пространственное положение предмета на микроплоскости;

2) обучение умению размещать предметы в названных направлениях микроплоскости.

208. Ориентировка по схемам пространства:

1) формирование представлений о простейшем схематичном, условном обозначении предметов;

2) обучение умению соотносить предметы с их условными обозначениями;

3) формирование представлений о простейшей схеме пространства (стол, скамейка – вид сверху).

209. Ожидаемые результаты:

1) определяет пространственные отношения между предметами;

2) имеет навыки моделирования замкнутого пространства и пространственных отношений между предметами, в нем расположенными, с помощью предметов кукольной мебели;

3) понимает и использует пространственные термины;

4) различает с помощью сохранных анализаторов признаки окружающих предметов, использует их в качестве ориентиров;

5) рассказывает о пути передвижения по вопросам тифлопедагога;

6) определяет направления микропроскости и пространственное положение предмета на микроплоскости;

7) умеет соотносить предметы с их условными обозначениями.

Параграф 3. 2 полугодие

210. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, сюжетные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации, зрение в жизни человека.

211. Зрительно-поисковая деятельность. Формирование умения находить и удерживать в поле зрения движущийся зрительный стимул.

212. Сенсорные эталоны. Обучение детей:

1) умению опознавать контурные изображения плоскостных геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник) в усложненных условиях (перекрытие контура);

2) умению локализовать заданные геометрические фигуры и тела в разном пространственном положении;

3) умению сравнивать и группировать однородные предметы по ширине, толщине;

4) различать 3 оттенка основных цветов;

5) группировать предметы по оттенкам основных цветов;

6) различать и называть ахроматические (черный, белый), коричневый, оранжевый цвета;

7) дифференцировать коричневый - красный, коричневый-оранжевый, коричневый - черный цвета;

8) локализовать коричневый цвет из 2-3 цветов;

9) соотносить эталоны коричневого и оранжевого цветов с цветом предметов замкнутого и свободного пространств.

213. Предметы и предметные изображения. Обучение умениям:

1) узнавать изображения предметов в усложненных условиях (перекрытие контура, отсутствие цветности);

2) различать и узнавать движущиеся предметы;

3) обобщать и классифицировать предметы по заданным признакам.

214. Сюжетные изображения:

1) закрепление умения последовательно воспринимать сюжетное изображение с одним композиционным планом;

2) развитие умения устанавливать причинно-следственные связи и отношения на основе выделения информативных признаков;

3) обучение умению сравнивать две сюжетные картины по содержанию.

215. Восприятие пространства. Упражнение в определении удаленности, взаимного расположения объектов в замкнутом и свободном пространствах.

216. Зрительно-моторные координации:

1) развитие умения прослеживать за линией в системе линий (2-4 линии разного и одинакового цвета);

2) обучение умению выполнять штриховку изображений предметов простой конфигурации.

217. Зрение в жизни человека. Формирование знаний о правилах охраны зрения.

218. Ожидаемые результаты:

1) различает и называет ахроматические (черный, белый) и хроматические (красный, желтый, синий, зеленый, оранжевый, коричневый) цвета, оттенки основных цветов; форму геометрических фигур и объемных тел;

2) имеет представления о понятиях "ширина", "толщина";

3) умеет устанавливать зависимости объектов в процессе соотнесения, сравнения, локализации, группировки по заданному сенсорному признаку;

4) опознает изображения объектов в усложненных условиях (перекрытие контура, отсутствие цветности);

5) относит предмет к определенной группе, использует обобщающие понятия;

6) устанавливает логические взаимосвязи в сюжетной картине на основе выделения информативных признаков;

7) определяет удаленность, взаимное расположение объектов в пространстве;

8) имеет навыки штриховки, прослеживания за линией в системе линий;

9) знает элементарные правила охраны зрения.

219. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

220. Готовность руки к осязательному обследованию объектов. Обучение умениям:

1) выполнять самомассаж рук приемом растирания подушечек пальцев в направлении от кончиков к ладони;

2) переплетать пальцы обеих рук в положении ладоней, прижатых друг к другу тыльной стороной;

3) выполнять поочередное единичное соприкосновение подушечек пальцев с большим пальцем, поочередное присоединение пальцев к большому пальцу;

4) выполнять переходы из одной статической позы в другую.

221. Способы осязательного обследования. Развитие умений:

1) различать материалы (бумага, дерево, стекло, пластмасса, металл, ткань), определять поверхности предметов, выполненных из различных материалов;

2) группировать предметы по признаку формы, заданного параметра величины, осязательного признака поверхности.

222. Обучение умениям:

1) определять форму деталей предмета, конфигурация которого включает две простые формы;

2) выстраивать ряд из трех предметов в порядке убывания и возрастания длины, высоты;

3) использовать осязание в процессе ориентировки в реальной обстановке (фактура стен, характер напольного покрытия).

223. Предметно-практическая деятельность. Совершенствование умений:

1) соединять и скреплять детали конструктора разными способами;

2) выкладывать фишками линии в разных направлениях;

3) составлять геометрические фигуры из палочек на магнитной доске;

4) выполнять шнуровку сверху вниз без перекрещивания шнура с постепенным увеличением числа отверстий;

5) перелистывать страницы плоскопечатной книги разной толщины и из разного материала приемом опускания каждого листа от начала до конца и в обратном порядке.

224. Обучение детей:

1) лепке предметов, состоящих из 2-х частей;

2) умению подбирать детали-заготовки из пластилина для наложения их на рельефный рисунок простой формы, размазывать пластилин в пределах контуров рельефа;

3) умению выполнять простые поделки из бумаги приемом сгибания и заглаживания линии сгиба (альбом, открытка).

225. Тифлографика включает обучение незрячих детей чтению рельефных рисунков и их изображению с помощью тифлографических приборов.

226. Чтение рельефного изображения:

1) совершенствование умения читать рельефные изображения геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник), выполненные разными способами на разных поверхностях;

2) ознакомление с видами линий по форме (прямые, волнообразные, ломаные);

3) обучение чтению линий разных видов, выполненных разными способами на разных поверхностях; простых рисунков из линий; рисунков предметов, имеющих геометрическую форму;

4) обучение умению соотносить простейшие рельефные изображения с реальными объектами (моделями).

227. Рельефно-графическая деятельность:

1) закрепление умения обкалывать грифелем контуры геометрических фигур по трафарету;

2) обучение умению проводить линии разных видов по трафарету, опорным точкам;

3) обучение умению обводить геометрические фигуры по трафаретам (ручкой на пленке).

228. Ожидаемые результаты:

1) умеет выполнять различные движения кистями и пальцами рук;

2) умеет выполнять самомассаж рук приемами поглаживания, похлопывая, растирания, пощипывания;

3) пользуется осязательными сенсорными эталонами на уровне узнавания, называния, оперирования;

4) анализирует форму предмета, состоящего из 2-х простых форм;

5) умеет выстраивать ряд из трех предметов в порядке убывания и возрастания общего объема, длины, высоты по образцу и инструкции;

6) имеет навыки использования осязательных ощущений в предметно-практической деятельности;

7) знает виды рельефных линий по форме;

8) имеет навык осязательного прослеживания за линией от заданной точки;

9) соотносит простейшие рельефные изображения с реальными объектами;

10) имеет навык проведения рельефных линий разных видов по трафарету;

11) обводит ручкой контуры фигур во внутреннем трафарете совместно с тифлопедагогом.

229. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя и относительно предмета, моделирование предметно-пространственных отношений, технику передвижения, ориентировку в процессе передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости, ориентировку по схемам пространства.

230. Ориентировка в схеме тела. Развитие умений соотносить пространственные направления собственного тела и тела стоящего впереди ребенка.

231. Ориентировка относительно себя и относительно предмета:

1) совершенствование умений выполнять практические действия, связанные с ориентировкой в пространстве относительно себя и предмета, по образцу и инструкции;

2) развитие зрительной дифференцировки расстояния (ближе-дальше) от себя до 3-х предметов, расположенных в одном пространственном направлении;

3) формирование умения определять направление движущихся предметов относительно себя с помощью зрения и слуха.

232. Моделирование предметно-пространственных отношений. Обучение моделированию замкнутого пространства и пространственных отношений между предметами с помощью деталей строительного конструктора.

233. Техника передвижения. Обучение сохранению правильной позы при обнаружении и преодолении препятствий.

234. Ориентировка в процессе передвижения. Формирование навыков передвижения в различных направлениях в заданном темпе (быстро, медленно).

235. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов.

236. Совершенствование умений:

1) узнавать различные поверхности с помощью осязания (ладонью, пальцами руки, подошвами ног);

2) различать звуки окружающего пространства.

237. Формирование умений:

1) соотносить бытовые запахи с их источником;

2) локализовать направление источника запаха в пространстве;

3) использовать различные ориентиры (зрительные, звуковые, осязательные, обонятельные) в практической ориентировке.

238. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах:

1) совершенствование навыков ориентировки на основе полисенсорного восприятия (расположение разных помещений детского сада и предметов, наполняющих пространство помещений; коридоров, лестниц, выходов; участков для прогулки, спортивного участка);

2) развитие умения рассказывать о пути передвижения.

239. Ориентировка на микроплоскости. Обучение умению размещать предметы в названных направлениях микроплоскости и в определенном положении по отношению друг к другу (рядом, под, над, между, сбоку).

240. Ориентировка по схемам пространства:

1) развитие представлений о простейшей схеме пространства (вид сверху и сбоку);

2) обучение умению размещать предметы в реальном пространстве по отметке, указанной на схеме.

241. Ожидаемые результаты:

1) умеет соотносить парно-противоположные направления собственного тела с направлениями тела стоящего впереди (перед ним) ребенка;

2) выполняет практические действия, связанные с ориентировкой в пространстве относительно себя и предмета;

3) имеет навыки моделирования замкнутого пространства и пространственных отношений между предметами с помощью предметов-заместителей;

4) имеет навыки ориентировки с использованием различных ориентиров;

5) знает расположение разных помещений детского сада и участков для прогулки, предметов, наполняющих знакомое пространство;

6) имеет навыки размещения предметов в названных направлениях микроплоскости и в определенном положении по отношению друг к другу;

7) имеет представления о простейшей схеме пространства;

8) умеет размещать предметы в реальном пространстве по отметке, указанной на схеме.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

242. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – социально-бытовая ориентировка.

243. Целью является формирование умений и навыков, обеспечивающих самостоятельность детей в ближайшем бытовом и социальном окружении.

244. Задачи:

1) обучать самостоятельности в бытовой деятельности;

2) развивать представления о труде взрослых и его значении;

3) развивать представления о правилах установления взаимоотношений со сверстниками и взрослыми в ближайшем социальном окружении;

4) совершенствовать вербальные и невербальные способы коммуникативной деятельности.

Параграф 5. 1 полугодие

245. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, общественно-бытовые учреждения, труд взрослых, культура поведения и общения.

246. Предметный мир:

1) упражнение в выделении свойств и признаков предметов с помощью зрения и сохранных анализаторов;

2) расширение круга обобщающих понятий.

247. Обучение умениям:

1) различать и называть детали предметов;

2) сравнивать предметы близких видов (кофта-свитер, бокал-стакан);

3) группировать предметы по форме, цвету, материалу, назначению.

248. Ребенок и окружающие люди. Развитие представлений:

1) о функциях основных частей и органов своего тела;

2) об индивидуальных особенностях своей внешности.

249. Формирование представлений:

1) о различии людей по возрасту;

2) о характерных особенностях внешности, одежды, поведения детей разного возраста.

250. Личная гигиена. Формирование представлений:

1) о взаимосвязи между соблюдением правил гигиены и состоянием своего организма;

2) о полезных и вредных привычках.

251. Правила поведения на улице:

1) закрепление понятия "проезжая часть";

2) ознакомление с правилами перехода улицы.

252. Общественно-бытовые учреждения. Ознакомление детей:

1) со сферой социально-бытовой деятельности человека (магазин, поликлиника);

2) с правилами поведения в магазине, поликлинике;

3) формами обращения к сотрудникам учреждений с вопросами, просьбами, выражением.

253. Труд взрослых. Формирование знаний о профессиях продавца, врача, содержании и значении результатов труда.

254. Культура поведения и общения:

1) обучение детей умениям вступать во взаимодействие с сверстниками и взрослыми в различных социально-бытовых ситуациях;

2) формирование алгоритма восприятия схемы лица и тела человека;

3) закреплений представлений об эмоциональных состояниях людей (радость, грусть, спокойное состояние, страх) и способах их выражения через мимику, жесты, позы;

4) обучение умению устанавливать связь между эмоциональным состоянием человека и причиной, вызвавшей это состояние.

255. Обучение восприятию и воспроизведению:

1) мимики: удивление;

2) жестов (возьми, больше нет, не знаю, не дам, это мое, низкий, высокий, длинный, короткий);

3) пантомимических движений (болит живот, хочу спать, подметаю, вытираю пыль).

256. Ожидаемые результаты:

1) различает и называет предметы близких видов;

2) умеет группировать предметы по форме, цвету, материалу, назначению;

3) понимает различие людей по возрасту;

4) имеет представления о полезных и вредных привычках;

5) имеет представления о направленности и содержании труда продавца, врача;

6) знает формы культурного взаимодействия с окружающими;

7) ориентируется в схеме лица и тела человека;

8) знает и воспроизводит способы выражения эмоциональных состояний человека через мимику, жесты, позы;

9) понимает взаимосвязь между эмоциональным состоянием человека и причиной, вызвавшей это состояние.

Параграф 6. 2 полугодие

260. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, общественно-бытовые учреждения, труд взрослых, культура поведения и общения.

261. Предметный мир:

1) формирование представлений о взаимосвязи между назначением предмета и его строением, материалом, из которого он изготовлен;

2) обучение умению выбирать предметы для осуществления деятельности с ними в соответствии с их качествами, свойствами, назначением.

262. Ребенок и окружающие люди. Развитие представлений:

1) о себе (имя, фамилия, пол, возраст, домашний адрес, индивидуальные особенности внешности);

2) о своей семье (состав семьи, имена членов семьи, родственные отношения);

3) об индивидуальных сенсорных возможностях детей.

263. Личная гигиена. Ознакомление:

1) с правилами гигиены глаз;

2) с приемами самоконтроля за своим внешним видом.

264. Правила поведения на улице:

1) закрепление правил перехода улицы;

2) ознакомление с правилами поведения на остановке пассажирского транспорта.

265. Общественно-бытовые учреждения:

1) развитие представлений о разнообразии видов магазинов;

2) формирование представлений о парикмахерской (роль в жизни людей, сотрудники, оборудование).

266. Труд взрослых. Формирование знаний о профессии парикмахера, содержании и значении результатов труда.

267. Культура поведения и общения:

1) ознакомление с правилами поведения в общественных местах;

2) обучение умению выражать собственное отношение детей к конкретным действиям и поступкам;

3) закрепление алгоритма восприятия схемы лица и тела человека.

268. Обучение восприятию и воспроизведению:

1) мимики: злость;

2) жестов: иди ко мне, бранить кого-то, стучать в дверь, немножко;

3) пантомимических движений: чищу зубы, мою посуду, устал, холодно;

4) умению определять значение мимики, жеста, позы персонажей в сюжетном изображении.

269. Ожидаемые результаты:

1) понимает взаимосвязь между назначением предмета и его строением, материалом, из которого он изготовлен;

2) знает состав своей семьи, понимает родственные отношения в семье;

3) знает способы осуществления гигиены глаз;

4) знает правила перехода улицы;

5) имеет представления о некоторых общественно-бытовых учреждениях (магазин, поликлиника, парикмахерская);

6) имеет представления о правилах поведения в общественных местах;

7) узнает по позе совершаемое действие;

8) понимает проявления эмоционального состояния персонажей в сюжетном изображении.

Глава 5. Старшая группа (от 5 до 6 лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

270. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – зрительное восприятие (с незрячими детьми – осязание и тонкая моторика), ориентировка в пространстве.

271. Целью является развитие коррекционно-компенсаторных способов восприятия на полисенсорной основе, создание условий для применения их детьми в самостоятельной познавательной деятельности.

272. Задачи:

1) формировать исследовательский подход к объектам окружающего мира;

2) развивать представления об объектах окружающего пространства через целенаправленное полисенсорное восприятие на основе алгоритмизации;

3) обучать использованию полученной полисенсорной информациио пространстве и расположенных в нем объектах в практической деятельности;

4) развивать мыслительные операции (анализа, синтеза, сравнения, обобщения, классификации).

Параграф 2. 1 полугодие

273. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, сюжетные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации, зрение в жизни человека.

274. Зрительно-поисковая деятельность. Развитие умений осуществлять поиск и удерживать в поле зрения движущийся зрительный стимул.

275. Сенсорные эталоны. Совершенствование умений:

1) сравнивать предметы по длине, высоте, ширине, толщине с постепенным уменьшением разницы по величине;

2) локализовать предметы по заданному параметру величины из множества одинаково расположенных предметов;

3) выбирать одинаковые по заданному параметру величины предметы из множества;

4) выстраивать ряд из трех-пяти предметов в порядке убывания и возрастания длины, высоты, ширины, толщины;

5) различать 3 оттенка основных цветов при увеличении поля восприятия и расстояния между цветными объектами.

276. Ознакомление с прямоугольником на основе сравнения его с квадратом, с овалом на основе сравнения его с кругом. Упражнение в умении различать и называть геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник, прямоугольник, овал) и объемные тела (шар, куб, цилиндр).

277. Обучение умениям:

1) локализовать прямоугольник в силуэтном и контурном изображении из множества квадратов;

2) локализовать овал в силуэтном и контурном изображении из множества кругов;

3) сравнивать 2 однородных объекта большого пространства по заданному параметру величины с постепенным увеличением расстояния до предметов;

4) различать и называть серый, голубой, фиолетовый цвета;

5) дифференцировать голубой-синий, голубой-белый, голубой-серый, фиолетовый-черный, фиолетовый-синий цвета;

6) локализовать голубой цвет из сине-фиолетовых и серо-белых; серый из бело-голубых, фиолетовый из красно-синих и черно-синих;

7) соотносить эталоны серого, голубого, фиолетового цветов с цветом окружающих предметов;

8) выстраивать цветовой ряд в порядке убывания и возрастания насыщенности цвета (3 градации основных цветов);

9) различать светлые и темные оттенки коричневого, фиолетового, оранжевого, голубого, серого цветов;

10) локализовать оттенки коричневого, фиолетового, оранжевого, голубого, серого цветов (из 2-х оттенков).

278. Предметы и предметные изображения. Обучение умениям:

1) рассматривать и описывать объект восприятия по плану-алгоритму;

2) соотносить реальное, силуэтное и контурное изображения предметов сложной конфигурации;

3) узнавать предмет в разных ракурсах (спереди, сзади, сбоку, сверху, снизу);

4) узнавать движущиеся объекты;

5) сравнивать предмет сложной конфигурации и его изображение.

279. Сюжетные изображения:

1) формирование навыков последовательного восприятия сюжетного изображения с двумя композиционными планами;

2) развитие знаний об информативных признаках, раскрывающих сюжет.

280. Восприятие пространства:

1) формирование знаний об изобразительных признаках глубины пространства (изменение размеров предметов, расположенных в удалении; перекрытие одного объекта другим);

2) упражнение в зрительной дифференцировке расстояний от себя до трех-пяти предметов, расположенных в одном направлении.

281. Зрительно-моторные координации:

1) совершенствование навыков штриховки, обведения изображений по контуру;

2) обучение выполнению графических заданий по образцу.

282. Зрение в жизни человека. Развитие представлений о зрительных возможностях детей, знаний о правилах охраны зрения.

283. Ожидаемые результаты:

1) знает геометрические фигуры и объемные тела, цвета и их оттенки, величины;

2) дифференцирует однотипные признаки;

3) анализирует форму, цвет, величину реальных предметов;

4) оперирует сенсорными эталонами (соотносит, локализует, систематизирует);

5) рассматривает и описывает объект с опорой на схему-алгоритм;

6) узнает предметы в разных ракурсах;

7) понимает сюжет, устанавливает информативные признаки;

8) имеет представления о некоторых изобразительных признаках глубины пространства;

9) выполняет графические задания по образцу.

284. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

285. Готовность руки к осязательному обследованию объектов. Обучение умениям:

1) выполнять самомассаж рук приемами спиралевидного растирания ладоней и пальцев;

2) выполнять одновременные разнотипные движения пальцами обеих рук;

3) выполнять волнообразные движения кистями рук в разных направлениях.

286. Способы осязательного обследования.

287. Ознакомление с овалом, прямоугольником.

288. Совершенствование умений:

1) различать осязательным способом и называть геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник, овал, прямоугольник) и объемные тела (шар, куб, цилиндр);

2) определять форму деталей предмета, конфигурация которого включает несколько простых форм;

3) выделять осязательные признаки и свойства предметов приемами поглаживания, потирания, постукивания, сжимания, разминания, взвешивания руками;

4) различать разными частями тела противоположные и промежуточные осязательные характеристики поверхности, температуры, веса предметов;

5) группировать предметы по осязательному признаку поверхности, температуры, веса предметов.

289. Обучение умениям:

1) выполнять осязательное обследование предметов по алгоритму;

1) сравнивать однородные предметы по ширине, толщине;

2) выстраивать ряд из трех предметов в порядке убывания и возрастания ширины, толщины.

290. Предметно-практическая деятельность. Обучение умениям:

1) собирать отдельные предметы из деталей конструктора в соответствии с заданными условиями;

2) подбирать детали-заготовки из пластилина для наложения их на рельефный рисунок сложной формы, размазывать пластилин в пределах контуров рельефа;

3) составлять на фланелеграфе простейшие орнаменты из геометрических фигур;

4) составлять простейшие орнаменты из палочек на магнитной доске;

5) складывать бумагу пополам и по диагонали с совмещением сторон и углов;

6) связывать и развязывать узлы;

7) выполнять действия с разными видами застежек.

291. Тифлографика. Чтение рельефного изображения. Совершенствование умений читать:

1) рельефные линии разные по форме, длине, ширине, выполненные разными способами на разных поверхностях;

2) рисунки из линий;

3) рельефные изображения геометрических фигур (круг, овал, треугольник, квадрат, прямоугольник) разного размера и в разных пространственных положениях;

4) рисунки предметов, имеющих геометрическую форму;

5) комбинации из двух, трех точек, расположенных в одной плоскости на расстоянии в 1 мм.

292. Рельефно-графическая деятельность. Закрепление умений:

1) готовить прибор к работе;

2) проводить линии разных видов по трафарету, опорным точкам;

3) обкалывать грифелем и обводить ручкой контуры геометрических фигур по трафарету;

4) создавать контур плоских предметов из природного материала, палочек.

293. Обучение умениям:

1) дорисовывать предметы с использованием опорной аппликации;

2) рисовать геометрические фигуры угольной формы по опорным точкам.

294. Ожидаемые результаты:

1) имеет навыки осязательного обследования объектов, основанные на алгоритме последовательных действий;

2) определяет форму, величину, характеристики поверхности предметов с помощью осязания;

3) умет соотносить, сравнивать, группировать предметы по форме, величине, свойствам поверхности;

4) использует осязательную информацию в различных видах деятельности;

5) обследует рельефный рисунок с выделением ведущей и контролирующей руки по инструкции;

6) читает рельефные линии, дифференцирует их по форме, длине, ширине, способу выполнения; читает несложные рисунки из линий;

7) читает геометрические фигуры, разные по способу выполнения, размеру и в разных пространственных положениях;

8) умеет создавать контур плоских предметов из палочек, природного материала;

9) умеет рисовать линии разных видов, геометрические фигуры по трафарету, опорным точкам;

10) дорисовывает предмет по опорной аппликации с помощью тифлопедагога.

295. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя и относительно предмета, моделирование предметно-пространственных отношений, ориентировку в процессе передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости, ориентировку по схемам и планам пространства.

296. Ориентировка в схеме тела. Формирование умения определять парно-противоположные стороны тела стоящего напротив человека, соотносить их со сторонами своего тела.

297. Ориентировка относительно себя и относительно предмета:

1) формирование навыков ориентировки в направлениях пространства относительно себя при смене позиции;

2) развитие умения определять пространственное положение каждого предмета в группе предметов;

3) обучение умению определять с помощью зрения расстояния (ближе-дальше) от себя до 2-х предметов, расположенных в разных направлениях пространства.

298. Моделирование предметно-пространственных отношений. Обучение моделированию участков свободного пространства и пространственных отношений между предметами с помощью предметов-заместителей.

299. Ориентировка в процессе передвижения. Развитие навыков передвижения в пространстве от любого исходного ориентира с сохранением и изменением направления движения.

300. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов:

1) ознакомление с видами запахов, встречающихся в окружающем пространстве (пища, бытовые запахи, запахи природы);

2) совершенствование умений соотносить запах с источником, локализовать направление источника запаха в пространстве;

3) упражнение в умении различать с помощью осязания ладонью, пальцами рук свойства поверхности различных предметов, подошвами босых и обутых ног - характер покрытия пола в помещении или покрытия грунта на участке;

4) обучение умению оценивать удаленность звучащего предмета.

301. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах:

1) формирование обобщенного представления о пространстве детского сада;

2) совершенствование навыков ориентировки от разных исходных точек в здании детского сада.

302. Ориентировка на микроплоскости:

1) закрепление пространственных понятий: правый-левый, верхний-нижний угол, середина справа-слева, середина вверху-внизу, центр;

2) развитие умения определять пространственное положение объекта на микроплоскости относительно других объектов (под, над, перед, за, слева от, сверху от, снизу от, справа от, между, сбоку).

303. Ориентировка с помощью схем и планов пространства. Обучение умениям:

1) отличать схему пространства от плана пространства;

2) составлять схемы и планы микропространства;

3) находить и размещать предметы в реальном микропространстве, ориентируясь по плану.

304. Ожидаемые результаты:

1) имеет навыки ориентировки в направлениях пространства относительно себя при смене позиции;

2) умеет определять пространственное положение предмета в группе предметов;

3) имеет навыки моделирования участков свободного пространства с помощью предметов-заместителей;

4) имеет навыки передвижения в пространстве от любого исходного ориентира;

5) умеет с помощью сохранных анализаторов выделять в окружающем пространстве предметы, являющиеся ориентирами;

6) имеет обобщенное представление о пространстве детского сада;

7) умеет определять пространственное положение объекта на микроплоскости относительно других объектов;

8) имеет представление об отличии схемы от плана пространства.

Параграф 3. 2 полугодие

305. Зрительное восприятие включает: зрительно-поисковую деятельность, сенсорные эталоны (форма, величина, цвет), предметы и предметные изображения, сюжетные изображения, восприятие пространства, зрительно-моторные координации, зрение в жизни человека.

306. Зрительно-поисковая деятельность. Развитие навыков нахождения объектов разного цвета, формы, размера в поле восприятия и узнавания.

307. Сенсорные эталоны. Совершенствование умений:

1) опознавать контурные изображения плоскостных геометрических фигур в усложненных условиях (перекрытие контура, неполное изображение);

2) локализовать заданные геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник, прямоугольник, овал) и тела (шар, куб, цилиндр) в разном пространственном положении из множества других;

3) группировать предметы и их изображения по признаку формы.

308. Обучение детей:

1) умению анализировать сложную геометрическую форму, выделять в ее конфигурации простые составные части;

2) умению сравнивать величину частей целого объекта;

3) умению сравнивать размеры движущихся объектов;

4) умению выстраивать ряд из пяти и более предметов в порядке убывания и возрастания заданного параметра величины с постепенным уменьшением различий по величине;

5) способности различать 5 оттенков основных цветов и 3 оттенка коричневого, фиолетового, оранжевого, голубого, серого цветов;

6) умению локализовать темные оттенки основных цветов из темных, светлые из светлых;

7) умению локализовать оттенки коричневого, фиолетового, оранжевого, голубого, серого цветов (из 3-х оттенков);

8) умению выстраивать цветовой ряд в порядке убывания и возрастания насыщенности цвета (5 градаций основных цветов и 3 градации коричневого, фиолетового, оранжевого, голубого, серого цветов);

9) знанию последовательность и цветов радуги.

309. Предметы и предметные изображения. Совершенствование навыков:

1) рассматривания и описывания объекта восприятия по плану-алгоритму;

2) обобщения и классификации предметов по заданному признаку.

310. Обучение умениям:

1) узнавать предмет в усложненных условиях (неполное, "зашумленное" изображения);

2) составлять целое изображение из частей.

311. Сюжетные изображения:

1) закрепление навыков последовательного восприятия сюжетного изображения с двумя композиционными планами, выделения информативных признаков;

2) обучение умению устанавливать последовательность событий, изображенных в 2-х сюжетных картинах.

312. Восприятие пространства. Закрепление знаний об изобразительных признаках глубины пространства.

313. Зрительно-моторные координации. Развитие умений выполнять графические задания по образцу и зрительной памяти.

314. Зрение в жизни человека. Развитие знаний о средствах оптической коррекции и их роли в повышении зрительных возможностей детей.

315. Ожидаемые результаты:

1) использует сенсорные эталоны для анализа, синтеза и систематизации признаков объектов;

2) умеет выстраивать цветовой ряд в порядке изменения насыщенности цвета;

3) производит поиск заданного сенсорного эталона в условиях вариативности других признаков;

4) придерживается плана при рассматривании объектов восприятия;

5) узнает предмет в усложненных условиях;

6) понимает признаки глубины пространства и удаленности в реальной обстановке и на картине;

7) воспроизводит графический образец по памяти;

8) имеет представления о средствах оптической коррекции.

316. Осязание и тонкая моторика включает: готовность руки к осязательному обследованию объектов, способы осязательного обследования, предметно-практическую деятельность, тифлографику.

317. Готовность руки к осязательному обследованию объектов. Совершенствование умений:

1) выполнять самомассаж рук с использованием разнообразных приемов;

2) выполнять статические и динамические движения кистями и пальцами рук;

3) выполнять переходы из одной статической позы в другую.

318. Способы осязательного обследования:

1) закрепление способов осязательного обследования по алгоритму;

2) упражнение в умении различать осязательным способом геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник, овал, прямоугольник) и объемные тела (шар, куб, цилиндр), правильно называть их;

3) совершенствование умения группировать предметы по признаку формы, по заданному параметру величины;

4) закрепление осязательных приемов сопоставления однородных и разнородных предметов по длине, высоте, ширине, толщине;

5) развитие умения соотносить размер частей целого предмета;

6) развитие умения выстраивать ряд из 3-5 предметов в порядке убывания и возрастания общего объҰма, длины, высоты, ширины, толщины;

7) упражнение в умении различать материалы (дерево, стекло, пластмасса, металл, резина, различные виды бумаги, ткани); определять поверхности бытовых предметов, выполненных из различных материалов.

319. Предметно-практическая деятельность:

1) упражнение в сооружении построек с размещением деталей в ряд, по кругу, четырехугольнику, в высоту, длину, ширину;

2) совершенствование умения лепить предметы, состоящие из нескольких частей;

3) развитие умений подбирать детали-заготовки из пластилина для наложения их на рельефный рисунок сложной формы, размазывать пластилин в пределах контуров рельефа;

4) упражнение в составлении простейших орнаментов из деталей мозаики, из палочек, геометрических фигур;

5) закрепление способов работы с бумагой (сминание, разглаживание, складывание, обрывание, разрезание);

6) обучение шнуровке с перекрещиванием шнура и постепенным увеличением числа отверстий;

7) обучение умению перелистывать страницы книги с рельефно-точечным шрифтом от начала до конца и в обратном порядке.

320. Тифлографика включает обучение незрячих детей чтению рельефных рисунков и их изображению с помощью тифлографических приборов.

321. Чтение рельефного изображения:

1) совершенствование умения читать рисунки предметов, имеющих геометрическую форму;

2) обучение чтению орнаментов, выполненных на основе точек и линий;

3) обучение чтению изображений предметов (аппликационных, контурных), включающих в себя различные комбинации из двух-трех геометрических фигур (домик, елка);

4) обучение умению соотносить рельефное изображение и его части с реальным объектом (моделью) и его частями.

322. Рельефно-графическая деятельность. Обучение умениям:

1) рисовать простейшие орнаменты из точек и линий;

2) рисовать предметы геометрической формы в трафарете по алгоритму.

323. Ожидаемые результаты:

1) имеет навыки координированных движений кистями и пальцами рук;

2) выполняет осязательное обследование объектов на уровне самостоятельной деятельности, словесно поясняет действия;

3) анализирует осязательные признаки предметов в соответствии с эталонами формы, размера, структуры поверхности;

4) умеет устанавливать зависимости объектов в процессе соотнесения, сравнения, группировки по заданному признаку формы, величины, характеристик поверхности;

5) владеет навыками восприятия контура предмета от заданной точки с выделением ведущей и контролирующей руки;

6) узнает изображения предметов, включающих в себя комбинации из двух-трех геометрических фигур;

7) умеет рисовать орнамент из точек и линий по образцу;

8) умеет рисовать предметы плоской геометрической формы в трафарете, придерживаясь алгоритма.

324. Ориентировка в пространстве включает: ориентировку в схеме тела, ориентировку относительно себя и относительно предмета, моделирование предметно-пространственных отношений, ориентировку в процессе передвижения, ориентировку с помощью сохранных анализаторов, ориентировку в замкнутом и свободном пространствах, ориентировку на микроплоскости, ориентировку по схемам и планам пространства.

325. Ориентировка в схеме тела. Закрепление умения соотносить пространственные направления собственного тела с направлениями стоящего впереди и напротив человека.

326. Ориентировка относительно себя и относительно предмета:

1) закрепление умения определять пространственные отношения между собой и окружающими предметами при смене позиции;

2) развитие умения определять пространственное положение предмета в группе предметов при смене их расположения;

3) обучение умению определять с помощью зрения уменьшение и увеличение расстояния от себя до предметов в микро и макро пространствах.

327. Моделирование предметно-пространственных отношений. Совершенствование навыков моделирования замкнутого и участков свободного пространств с помощью предметов-заместителей.

328. Ориентировка в процессе передвижения. Развитие умения определять направление в процессе собственного передвижения, передвижения других людей и различных объектов.

329. Ориентировка с помощью сохранных анализаторов:

1) развитие умений узнавать звуки окружающего свободного пространства, локализовать их направление, оценивать удаленность источника звука в свободном пространстве;

2) формирование представлений о специфике запахов в помещениях детского сада (кухня, кабинет врача);

3) обучение умению узнавать помещения по характерным запахам и звукам, покрытию пола.

330. Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах:

1) формирование обобщенного представления о территории детского сада;

2) совершенствование навыков ориентировки от разных исходных точек на территории детского сада.

331. Ориентировка на микроплоскости. Обучение умению определять пространственное положение объекта на микроплоскости относительно других объектов в ситуации смены точки отсчета.

332. Ориентировка с помощью схем и планов пространства. Обучение умениям:

1) составлять схемы и планы замкнутого пространства;

2) находить и размещать предметы в реальном замкнутом пространстве, ориентируясь по плану.

333. Ожидаемые результаты:

1) умеет соотносить пространственные направления собственного тела с направлениями стоящего впереди и напротив человека;

2) определяет пространственные отношения между собой и окружающими предметами при смене позиции;

3) умеет определять с помощью зрения уменьшение и увеличение расстояния от себя до предметов;

4) имеет навыки моделирования пространства с помощью предметов-заместителей;

5) имеет представления о специфике звуков, запахов, характере напольного покрытия в разных помещениях детского сада;

6) имеет навыки самостоятельного ориентирования в основных помещениях и на территории детского сада;

7) умеет определять пространственное положение объекта на микроплоскости относительно других объектов в ситуации смены точки отсчета;

8) умеет составлять несложные схемы и планы замкнутого пространства, ориентироваться по планам пространства.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

334. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – социально-бытовая ориентировка.

335. Целью является формирование у детей умений и навыков, связанных с организацией собственного поведения и общения с окружающими людьми в различных социально-бытовых ситуациях.

336. Задачи:

1) развивать представления о сфере социально-бытовой деятельности человека;

2) формировать социальные ориентации детей в области правил и норм бытового и социального поведения.

Параграф 5. 1 полугодие

337. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, общественно-бытовые учреждения, труд взрослых, культура поведения и общения.

338. Предметный мир. Совершенствование умений:

1) сравнивать предметы одного вида по признакам сходства и различия;

2) группировать предметы по форме, цвету, материалу, функциональному назначению;

3) устанавливать связь между назначением предмета и его строением, материалом, из которого он изготовлен.

339. Ребенок и окружающие люди:

1) совершенствование представлений об индивидуальных особенностях внешности человека;

2) формирование личностных представлений о чертах своего характера, интересах.

340. Личная гигиена. Развитие представлений:

1) о правилах гигиены глаз;

2) о полезных и вредных для глаз привычках.

341. Правила поведения на улице:

1) упражнение в различении транспортных средств с опорой на зрение и сохранные анализаторы;

2) формирование представлений о порядке движения пассажирского транспорта (маршруты, остановки);

3) обучение умениям различать по звуковой характеристике остановку пассажирского транспорта, открывание и закрывание дверей;

4) закрепление правил поведения на остановке пассажирского транспорта.

342. Общественно-бытовые учреждения. Формирование представлений:

1) об аптеке, кинотеатре (назначение, устройство, сотрудники);

2) о правилах поведения в аптеке, кинотеатре.

343. Труд взрослых. Формирование представлений о профессии водителя автобуса, содержании и значении результатов труда.

344. Культура поведения и общения. Формирование представлений о способах разрешения конфликтных ситуаций.

345. Обучение восприятию и воспроизведению:

1) мимики: обида, вина;

2) жестов: давай помиримся, не покажу, отдай;

3) пантомимических движений: поливаю цветы, копаю яму, играю в мяч;

4) умениям определять эмоциональные состояния по графическим изображениям, соотносить графическое и реальное изображение эмоции.

346. Ожидаемые результаты:

1) ориентируется в многообразии предметов одного вида, классифицирует их по назначению;

2) сравнивает особенности своей внешности и внешности других детей;

3) знает правила поведения на остановке пассажирского транспорта, в общественных местах;

4) имеет представления о профессии водителя автобуса, направленности и содержании его труда;

5) знает способы разрешения конфликтных ситуаций;

6) умеет определять эмоциональные состояния по графическим изображениям, соотносит их с реальными изображениями эмоций.

Параграф 6. 2 полугодие

347. Социально-бытовая ориентировка включает: предметный мир, представления о себе, личная гигиена, правила поведения на улице, общественно-бытовые учреждения, труд взрослых, культура поведения и общения.

348. Предметный мир. Формирование представлений:

1) о предметах, облегчающих труд человека в быту;

2) об опасных для человека бытовых предметах, правилах обращения с ними.

349. Ребенок и окружающие люди:

1) развитие представлений о составе своей семьи, родственных отношениях, распределении семейных обязанностей;

2) обучение умению различать проявления возрастных и половых особенностей во внешнем облике людей, особенностях их поведения.

350. Личная гигиена:

1) закрепление правил личной гигиены и опрятности;

2) обучение приемам самоконтроля при выполнении правил личной гигиены.

351. Правила поведения на улице. Совершенствование умений различать по звуковой характеристике остановку пассажирского транспорта, открывание и закрывание дверей.

352. Общественно-бытовые учреждения. Формирование представлений:

1) о библиотеке, почте (назначение, устройство, сотрудники);

2) о правилах поведения в библиотеке, на почте.

353. Труд взрослых:

1) формирование представлений о домашней хозяйственной деятельности взрослых (виды труда, предметы труда, трудовые действия, результаты труда);

2) упражнение в имитации трудовых действий.

354. Культура поведения и общения:

1) развитие представлений о правилах поведения и общения в различных жизненных ситуациях (просьба, ссора, спор, вручение подарков, разговор по телефону);

2) формирование представлений об эмоциональных состояниях людей (интерес, стыд) и способах их выражения через мимику, жесты, позы;

3) обучение умению узнавать эмоцию по отдельным опознавательным признакам;

4) развитие навыков мимических и пантомимических движений.

355. Ожидаемые результаты:

1) знает назначение предметов бытовой техники;

2) знает приемы самоконтроля при выполнении правил личной гигиены;

3) различает по звуковой характеристике остановку пассажирского транспорта, открывание и закрывание дверей;

4) имеет представления о некоторых видах общественно-бытовых учреждений, понимает их назначение;

5) знает некоторые виды и содержание домашнего труда;

6) способен выбрать правильный вариант поведения в конкретной ситуации;

7) знает опознавательные признаки эмоций;

8) владеет навыками мимических и пантомимических движений.

Глава 6. Класс предшкольной подготовки (дети 6-7-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

356. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – зрительное восприятие (с незрячими детьми – осязание и тонкая моторика), ориентировка в пространстве.

357. Цель: обеспечение единства развития сенсорных, перцептивных, психических и моторных компонентов познавательной деятельности; создание условий для самостоятельного решения детьми возникающих познавательных потребностей.

Параграф 2. Зрительное восприятие

358. Целью является формирование умений и навыков, позволяющих детям максимально использовать свои зрительные возможности в жизнедеятельности.

359. Задачи:

1) развивать ориентировочно-поисковую, информационно-познавательную, регулирующую и контролирующую функции зрительной деятельности;

2) развивать систему исследовательских действий с объектами окружающего мира на основе зрительной информации;

3) совершенствовать умения применять освоенные способы зрительного восприятия в познавательной и практической деятельности.

360. Содержание коррекционных занятий "Зрительное восприятие" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели коррекционного обучения в виде ожидаемых результатов. Цели коррекционного обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу, оценивать достижения детей и эффективность коррекционного воздействия.

361. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) сенсорные эталоны;

2) предметные представления;

3) сюжетные изображения;

4) восприятие пространства;

5) зрительно-моторные координации;

6) зрение в жизни человека.

362. Раздел "Сенсорные эталоны" включает следующие подразделы:

1) форма;

2) величина;

3) цвет.

363. Раздел "Предметные представления" включает следующие подразделы:

1) предметы;

2) предметные изображения.

364. Раздел "Сюжетные изображения" включает следующие подразделы:

1) сюжетная картина;

2) серия сюжетных картин.

365. Раздел "Восприятие пространства" включает следующие подразделы:

1) пространственные отношения между предметами;

2) глубина пространства.

366. Раздел "Зрительно-моторные координации" включает следующие подразделы:

1) прослеживание за линией;

2) графическая деятельность.

367. Раздел "Зрение в жизни человека" включает следующие подразделы:

1) охрана зрения;

2) уход за средствами коррекции.

368. Система целей обучения. Раздел "Сенсорные эталоны" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) форма: различает и называет геометрические фигуры и тела, локализует их из множества; узнает геометрические фигуры в условиях искажения признаков; умеет анализировать и воспроизводить сложную геометрическую форму;

2) величина: знает и умеет применять способы соотнесения предметов по величине; умеет устанавливать зависимости объектов малого и большого пространств в процессе соотнесения, сравнения, локализации, систематизации по величине;

3) цвет: знает цвета, их оттенки; определяет цвет неподвижных и движущихся предметов окружающего пространства; умеет систематизировать цветовой ряд в определенной цветовой последовательности; знает, как получать составные цвета путем смешивания основных цветов; имеет представления о холодных и теплых цветах.

таблица 1

Подраздел	Цели обучения
1.1 Форма	0.1.1.1 различать и называть геометрические фигуры (круг, овал, квадрат, прямоугольник, треугольник) и объемные тела (шар, куб, цилиндр)
	0.1.1.2 опознавать силуэтные и контурные изображения геометрических фигур в усложненных условиях (перекрытие контура, неполное, "зашумленное" изображение)
	0.1.1.3 локализовать геометрические фигуры и тела разного цвета, размера, в разном пространственном положении из множества
	0.1.1.4 анализировать форму предметов и их частей
	0.1.1.4 анализировать сложную геометрическую форму, составлять сложную форму из простых форм
	0.1.1.5 группировать геометрические фигуры и тела по двум свойствам
1.2 Величина	0.1.2.1 соотносить предметы по длине, высоте, толщине, ширине разными способами
	0.1.2.2 сравнивать однородные и разнородные объекты большого пространства по заданному параметру величины с постепенным увеличением расстояния до предметов
	0.1.2.3 сравнивать величину движущихся объектов
	0.1.2.4 локализовать предметы по заданному параметру величины из множества одинаково и разно расположенных предметов
	0.1.2.5 выстраивать ряд в порядке возрастания и убывания величины предметов
1.3 Цвет	0.1.3.1 различать и называть цвета спектра, коричневый, серый, черный, белый цвета, оттенки цветов
	0.1.3.2 различать цвет предметов, находящихся на расстоянии
	0.1.3.3 различать цвет движущихся объектов
	0.1.3.4 локализовать оттенки цвета из нескольких оттенков
	0.1.3.5 знать последовательность цветов радуги
	0.1.3.6 выстраивать цветовой ряд по образцу, по инструкции, по убывающей и возрастающей насыщенности цвета одного тона
	0.1.3.7 получать составные цвета путем смешивания основных цветов
	0.1.3.8 знать теплые и холодные цвета спектра

369. Раздел "Предметные представления" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) предметы: самостоятельно придерживается плана-алгоритма при обследовании предметов; описывает предметы и находит их по описанию; владеет навыками сравнения, обобщения, классификации предметов, использует обобщающие понятия;

2) предметные изображения: самостоятельно придерживается плана-алгоритма при рассматривании изображений; узнает предмет в усложненных условиях, в разных ракурсах, выделяет признаки опознания; анализирует изображение предмета сложной конфигурации, составляет целое из частей предметного изображения; соотносит предмет и его изображение, выделяет признаки сходства и различия.

таблица 2

Подраздел	Цели обучения
2.1 Предметы	0.2.1.1 обследовать и описывать предмет (модель) по плану-алгоритму
	0.2.1.2 узнавать предметы в режиме движения и при разной удаленности
	0.2.1.3 сравнивать предметы по признакам сходства и различия
	0.2.1.4 обобщать и классифицировать предметы по заданному признаку
2.2 Предметные изображения	0.2.2.1 рассматривать и описывать изображение предмета по плану-алгоритму
	0.2.2.2 узнавать предмет в усложненных условиях (перекрытие контура, неполное, "зашумленное", схематичное изображение), в разных ракурсах
	0.2.2.3 опознавать предмет по его части, составлять целое из частей предметного изображения
	0.2.2.4 соотносить реальное, силуэтное и контурное изображения предметов
	0.2.2.5 сравнивать реальные предметы и их изображения по признакам сходства и различия

370. Раздел "Сюжетные изображения" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) сюжетная картина: рассматривает картину, самостоятельно придерживаясь плана; устанавливает причинно-следственные взаимосвязи на основе выделения и осмысления информативных признаков;

2) серия сюжетных картин: устанавливает последовательность событий в серии сюжетных картин, обосновывает собственные суждения.

таблица 3

Подраздел	Цели обучения
3.1 Сюжетная картина	0.3.1.1 рассматривать сюжетную картину с двумя, тремя композиционными планами по плану-алгоритму
	0.3.1.2 выделять и понимать информативные признаки, раскрывающие сюжет
	0.3.1.3 устанавливать причинно-следственные взаимосвязи
	0.3.1.4 устанавливать разницу в содержании картин, изображающих одно время и место действия, но отличающиеся характером событий; одни и те же события в разные временные отрезки
3.2 Серия сюжетных картин	0.3.2.1 устанавливать последовательность событий в серии сюжетных картин

371. Раздел "Восприятие пространства" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) пространственные отношения: определяет и отражает в речи пространственные отношения между предметами;

2) глубина пространства: понимает изобразительные признаки глубины пространства; определяет удаленность предметов в реальном пространстве и в рисунке.

таблица 4

Подраздел	Цели обучения
4.1 Пространственные отношения между предметами	0.4.1.1 определять пространственные отношения между предметами в микро и макро пространствах
	0.4.1.2 сравнивать пространственное положение предметов в двух группах
4.2 Глубина пространства	0.4.2.1 дифференцировать расстояния (ближе-дальше) от себя до предметов, расположенных в одном и в разных направлениях микро и макро пространства
	0.4.2.2 определять удаленность двух объектов относительно третьего объекта
	0.4.2.3 понимать изобразительные признаки глубины пространства
	0.4.2.4 отражать изобразительными средствами глубину пространства на фланелеграфе

372. Раздел "Зрительно-моторные координации" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) прослеживание за линией: удерживает в поле зрения зрительный стимул; имеет навыки прослеживания линий рукой и глазами;

2) графические задания: анализирует рабочее поле, выделяет графические элементы; выполняет графические задания по образцу и инструкции.

таблица 5

Подраздел	Цели обучения
5.1 Прослеживание за линией	0.5.1.1 прослеживать указкой линии разных видов и в разных направлениях под контролем зрения
	0.5.1.2 прослеживать указкой за линией в системе линий под контролем зрения
	0.5.1.3 выделять контур предметов из фона и прослеживать его указкой под контролем зрения
5.2 Графическая деятельность	0.5.2.1 проводить линии разных видов в разных направлениях от заданного начала к заданному концу, между границами
	0.5.2.2 копировать графический образец
	0.5.2.3 выполнять простые графические диктанты
	0.5.2.4 находить в графическом рисунке закономерность и продолжать его по аналогии

373. Раздел "Зрение в жизни человека" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) охрана зрения: знает основные правила гигиены и охраны зрения; умеет выполнять упражнения по снятию зрительного утомления;

2) уход за средствами коррекции: знает и выполняет гигиенические требования к уходу за очками.

таблица 6

Подраздел	Цели обучения
6.1 Охрана зрения	0.6.1.1 понимать роль зрения в жизнедеятельности человека
	0.6.1.2 знать собственные зрительные возможности и противопоказания
	0.6.1.3 знать правила гигиены глаз
	0.6.1.4 знать средства оптической коррекции, понимать их роль в повышении зрительных возможностей
	0.6.1.5 знать признаки утомления глаз и средства его предупреждения, выполнять упражнения по снятию зрительного утомления
6.2 Уход за средствами коррекции	0.6.2.1 знать правила ухода за очками

Параграф 3. Осязание и тонкая моторика

374. Целью является формирование представлений об объектах окружающего мира и компенсаторных способов оперирования ими на основе тактильно-двигательного восприятия.

375. Задачи:

1) формировать навыки целенаправленного осязательного восприятия;

2) развивать мыслительные операции анализа, синтеза, обобщения, сравнения, классификации в процессе опознания и действий с предметами;

3) обучать умению оперировать знаниями, умениями и навыками осязательного восприятия в практической деятельности.

376. Содержание коррекционных занятий "Осязание и тонкая моторика" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели коррекционного обучения в виде ожидаемых результатов. Цели коррекционного обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу, оценивать достижения детей и эффективность коррекционного воздействия.

377. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) развитие готовности руки к осязательному обследованию объектов;

2) способы осязательного обследования;

3) предметно-практическая деятельность;

4) тифлографика.

378. Раздел "Развитие готовности руки к осязательному обследованию объектов" включает следующие подразделы:

1) приемы массажа рук;

2) нормализация мышечного тонуса;

3) движения кистями рук;

4) способы захвата предмета;

5) статистическая координация движений пальцев и кистей рук;

6) динамическая координация движений пальцев рук;

7) переключаемость движений рук.

379. Раздел "Способы осязательного обследования" включает следующие подразделы:

1) приемы обследования предметов;

2) сенсорные эталоны формы;

3) сенсорные эталоны величины;

4) осязательные признаки и свойства предметов.

380. Раздел "Предметно-практическая деятельность" включает следующие подразделы:

1) конструирование;

2) лепка;

3) аппликационная лепка;

4) аппликация;

5) работа с мозаикой;

6) работа с палочками;

7) работа с застежками;

8) работа с нитями, шнурами;

9) работа с бумагой;

10) работа с книгой.

381. Раздел "Тифлографика" включает следующие подразделы:

1) чтение рельефных изображений;

2) рельефно-графическая деятельность.

382. Система целей обучения.

383. Раздел "Развитие готовности руки к осязательному обследованию объектов" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) приемы массажа рук: выполняет массаж пальцев и кистей рук с помощью разнообразных приемов, использования мячей, валиков;

2) нормализация мышечного тонуса: умеет чередовать напряжение с расслаблением при сжимании руками упругих предметов;

3) движения кистями рук: выполняет движения кистями рук в различных направлениях и имитационные движения с предметами по образцу и инструкции;

4) способы захвата предмета: использует рациональные способы ладонных и пальцевых захватов в процессе действий с предметами разной формы и размера;

5) статистическая координация движений пальцев и кистей рук: удерживает статические пробы, выполняет различные виды сцеплений и переплетений пальцев рук, составляет фигуры из пальцев и кистей рук;

6) динамическая координация движений пальцев рук: имеет навыки координированных движений пальцев правой и левой рук с одновременным разграничением их функций;

7) переключаемость движений рук: выполняет переходы из одной статической позы в другую.

таблица 7

Подраздел	Цели обучения
1.1 Приемы массажа рук	0.1.1.1 выполнять массаж рук приемами поглаживания, разминания, растирания, постукивания, похлопывания, пощипывания; 0.1.1.2 выполнять массаж ладоней с помощью разных по упругости, фактуре поверхности мячей, валиков
1.2 Нормализация мышечного тонуса	0.1.2.1 выполнять упражнения с предметами из упругих материалов (сдавливание двумя руками, сжатие одной рукой), чередуя напряжение с расслаблением
1.3 Движения кистями рук	0.1.3.1 выполнять движения кистями рук в различных направлениях (вертикальные, горизонтальные, круговые, волнообразные, со сменой направления движения)
	0.1.3.2 выполнять кистями рук имитационные движения с предметами
1.4 Способы захвата предмета	0.1.4.1 использовать комбинации различных видов ладонных, пальцевых захватов в процессе действий с предметами разной формы и размера
1.5 Статистическая координация движений пальцев и кистей рук	0.1.5.1 выполнять различные виды сцеплений и переплетений пальцев рук
	0.1.5.2 составлять из пальцев и кистей рук фигуры, изображающие животных, птиц, предметы мебели
1.6 Динамическая координация движений пальцев рук	0.1.6.1 выполнять движения кистями и пальцами рук на сжатие, растяжение, расслабление; 0.1.6.2 выполнять одновременные однотипные и разнотипные движения пальцами обеих рук
1.7 Переключаемость движений рук	0.1.7.1выполнять переходы из одной статической позы в другую

384. Раздел "Способы осязательного обследования" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) приемы обследования предметов: владеет алгоритмом осязательного обследования предметов, знает приемы опосредованного обследования больших объектов; выбирает способы обследования в зависимости от особенностей воспринимаемого объекта;

2) сенсорные эталоны формы: различает осязательным способом и называет объемные и плоскостные геометрические формы, дифференцирует сходные формы; определяет основную форму и форму деталей реальных предметов; объединяет предметы по признаку формы;

3) сенсорные эталоны величины: знает и использует осязательные приемы сопоставления предметов по высоте, длине, ширине, толщине; объединяет предметы по заданному параметру величины; систематизирует ряд в порядке убывания и возрастания заданного параметра величины;

4) осязательные признаки и свойства предметов: знает и использует приемы выделения осязательных свойств предметов; различает осязательные характеристики поверхности, температуры, гибкости, веса предметов; устанавливает отношения между предметами в процессе соотнесения, сравнения, группировки по заданному осязательному признаку.

таблица 8

Подраздел	Цели обучения
2.1 Приемы обследования предметов	0.2.1.1 выполнять осязательное обследование предметов в три этапа: ориентировочный, аналитический, синтетический
	0.2.1.2 уметь выбирать способы обследования в зависимости от особенностей воспринимаемого объекта
	0.2.1.3 знать приемы опосредованного обследования больших предметов
2.2 Сенсорные эталоны формы	0.2.2.1 знать осязательные способы выделения формы
	0.2.2.2 различать и называть объемные (шар, куб, цилиндр, конус) и плоскостные (круг, овал, треугольник, квадрат, прямоугольник) геометрические формы
	0.2.2.3 дифференцировать сходные формы
	0.2.2.4 группировать предметы по признаку формы
	0.2.2.5 выделять основную форму и форму деталей реальных предметов
2.3 Сенсорные эталоны величины	0.2.3.1 знать осязательные приемы сравнения предметов по длине, высоте, ширине, толщине (наложение, приложение, использование условных мер)
	0.2.3.2 сопоставлять величину предметов и частей целого предмета
	0.2.3.3 группировать предметы по заданному параметру величины
	0.2.3.4 размещать предметы в порядке убывания и возрастания заданного параметра величины
2.4 Осязательные признаки и свойства предметов	0.2.4.1 знать осязательные приемы обследования структуры поверхности, температуры, гибкости, веса предметов
	0.2.4.2 различать осязательные характеристики поверхности, температуры, гибкости, веса предметов
	0.2.4.3 различать материалы (дерево, кожа, стекло, пластмасса, металл, резина, различные виды бумаги)
	0.2.4.4 сравнивать предметы по осязательным признакам
	0.2.4.5 объединять предметы в группы с учетом одного или нескольких осязательных признаков

385. Раздел "Предметно-практическая деятельность" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) конструирование: умеет конструировать предметы, используя разные способы скрепления деталей конструктора; находит решения для выполнения конструктивной задачи в соответствии с заданным условием;

2) лепка: умеет лепить предметы с применением различных способов и приемов;

3) аппликационная лепка: владеет навыками лепки деталей, соответствующих форме частей рельефного рисунка, умеет заполнять заготовками рельеф;

4) аппликация: умеет составлять аппликации предметов из нескольких частей по образцу и по представлению;

5) работа с мозаикой: умеет выкладывать по образцу простые орнаменты и предметы;

6) работа с палочками: составляет из палочек контуры геометрических фигур, предметов, простые орнаменты;

7) работа с застежками: знает виды застежек, имеет навыки действий с разными видами застежек;

8) работа с нитями, шнурами: имеет навыки шнуровки, плетения из нитей;

9) работа с бумагой: знает некоторые виды и свойства бумаги; знает приемы работы с бумагой, применяет их при создании поделок;

10) работа с книгой: имеет навыки перелистывания страниц книги с рельефно-точечным шрифтом, находит начало и конец текста на странице.

таблица 9

Подраздел	Цели обучения
3.1 Конструирование	0.3.1.1 знать способы скрепления деталей конструктора
	0.3.1.2 выполнять сборку и разборку отдельных предметов, используя способы скрепления деталей
	0.3.1.3 создавать постройки с учетом пространственных характеристик объектов (высота, ширина, длина)
3.2 Лепка	0.3.2.1 лепить предметы пластическим, конструктивным и комбинированным способами с использованием разных приемов
3.3 Аппликационная лепка	0.3.3.1лепить детали-заготовки определенной формы, накладывать их на соответствующие части рельефного рисунка, заполнять ими рельеф
3.4 Аппликация	0.3.4.1 составлять аппликации предметов из нескольких частей на основе геометрических фигур
3.5 Работа с мозаикой	0.3.5.1 выкладывать по образцу орнаменты, отдельные предметы
3.6 Работа с палочками	0.3.6.1составлять из палочек геометрические фигуры, предметы, орнаменты
3.7 Работа с застежками	0.3.7.1 знать виды застежек (пуговицы, кнопки, крючки, пряжки, молнии, липучки)
	0.3.7.2 выполнять действия застегивания и расстегивания со всеми видами застежек
3.8 Работа с нитями, шнурами	0.3.8.1нанизывать предметы на шнур
	0.3.8.2 связывать и развязывать узлы
	0.3.8.3 выполнять различные виды плетений, шнуровок
3.9 Работа с бумагой	0.3.9.1 знать разные виды и свойства бумаги
	0.3.9.2 сгибать лист бумаги по различным направлениям, обрывать бумагу по линии сгиба, по контуру рельефных рисунков предметов
	0.3.9.3 создавать простые поделки приемом сгибания и заглаживания линии сгиба с закладыванием элементов поделки в пазы
3.10 Работа с книгой	0.3.10.1 перелистывать страницы книги с рельефно-точечным шрифтом от начала до конца и в обратном порядке
	0.3.10.2 находить на странице начало и конец текста

386. Раздел "Тифлографика" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) чтение рельефных изображений: имеет представление о рельефном рисунке, знает виды рисунков и способы изображения рельефа; владеет алгоритмом осязательного обследования рельефного рисунка; различает рельефные точки, разные по диаметру и в разных комбинациях; имеет представление о линии и ее свойствах; читает разные виды линий и несложные рисунки на основе линий; понимает взаимосвязь формы и контура; узнает изображения геометрических фигур, определяет способ их выполнения; узнает рельефные изображения предметов, имеющих геометрическую форму и состоящих из нескольких геометрических фигур; соотносит рельефное изображение с реальным объектом; узнает изображение предмета из нескольких изображений;

2) рельефно-графическая деятельность: имеет навыки подготовки прибора к работе; знает приемы работы с инструментами, умеет правильно держать грифель и ручку; имеет навык создания контура; умеет накалывать точками рамочки, рисовать линии разных видов; рисует по алгоритму геометрические фигуры с использование трафаретов и по опорным точкам; умеет рисовать орнамент из геометрических фигур в полосе по опорной аппликации с помощью трафаретов; дорисовывает предметы сложной формы по опорной аппликации, используя трафареты.

таблица 10

Подраздел	Цели обучения
4.1 Чтение рельефных изображений	0.4.1.1 иметь представление о рельефном рисунке
	0.4.1.2 знать виды рельефных рисунков (контурный, аппликационный, барельефный)
	0.4.1.3 знать приемы чтения рельефных изображений
	0.4.1.4 знать способы изображения рельефа (точками, сплошными линиями, пунктиром)
	0.4.1.5 читать точки разного диаметра; различные комбинации из нескольких точек, расположенных раздельно на расстоянии в 1 мм
	0.4.1.6 классифицировать рельефные линии по форме, направлению, длине, ширине, читать их на разных поверхностях
	0.4.1.7 читать рельефные изображения геометрических фигур разного размера и в разных пространственных положениях
	0.4.1.8 читать рисунки из различных линий
	0.4.1.9 читать орнаменты в полосе, выполненные на основе геометрических фигур
	0.4.1.10 читать рисунки предметов простой формы и включающие сочетание геометрических фигур
	0.4.1.11 соотносить рельефное изображение предмета и его частей с реальным предметом (моделью) и его частями
	0.4.1.12 узнавать изображение предмета из множества изображений
4.2 Рельефно-графическая деятельность	0.4.2.1 готовить прибор для рельефного рисования к работе
	0.4.2.2 знать приемы работы с инструментами
	0.4.2.3 знать способы создания контура
	0.4.2.4 накалывать точками рамочки на бумаге
	0.4.2.5 проводить линии разных видов по трафарету, по опорным точкам, самостоятельно
	0.4.2.6 выполнять простые рисунки из различных линий путем обводки по трафарету, дорисовки недостающих деталей
	0.4.2.7 рисовать геометрические фигуры по трафаретам, по опорным точкам
	0.4.2.8 рисовать в полосе орнамент из геометрических фигур с использованием трафаретов
	0.4.2.9 рисовать предметы простой геометрической формы в трафарете по алгоритму
	0.4.2.10 дорисовывать предметы сложной формы по опорной аппликации

Параграф 4. Ориентировка в пространстве

387. Целью является формирование навыков, позволяющих детям свободно и самостоятельно ориентироваться в пространстве.

388. Задачи:

1) обучать комплексному использованию нарушенного зрения и сохранных анализаторов при освоении пространства;

2) обучать умению оперировать знаниями, умениями и навыками пространственной ориентировки в практической деятельности.

389. Содержание коррекционных занятий "Ориентировка в пространстве" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели коррекционного обучения в виде ожидаемых результатов. Цели коррекционного обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу, оценивать достижения детей и эффективность коррекционного воздействия.

390. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) ориентировка в схеме тела;

2) ориентировка относительно себя и относительно предмета;

3) ориентировка в процессе передвижения;

4) ориентировка с помощью сохранных анализаторов;

5) ориентировка в замкнутом и свободном пространствах;

6) ориентировка на микроплоскости;

7) моделирование пространственных отношений;

8) ориентировка по схемам и планам пространства.

391. Раздел "Ориентировка в схеме тела" включает следующие подразделы:

1) стороны собственного тела;

2) стороны тела стоящего впереди и напротив человека.

392. Раздел "Ориентировка относительно себя и относительно предмета" включает следующие подразделы:

1) направления пространства относительно себя;

2) пространственные отношения между собой и предметами;

3) пространственные отношения между предметами.

393. Раздел "Ориентировка в процессе передвижения" включает следующие подразделы:

1) передвижение в заданном направлении;

2) передвижение с использованием ориентиров.

394. Раздел "Ориентировка с помощью сохранных анализаторов" включает следующие подразделы:

1) ориентировка с помощью зрения;

2) ориентировка с помощью осязания;

3) ориентировка с помощью слуха;

4) ориентировка с помощью обоняния;

5) ориентировка с помощью температурной чувствительности;

6) ориентировка с помощью всей сенсорной сферы.

395. Раздел "Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах" включает следующие подразделы:

1) ориентировка в замкнутом пространстве;

2) ориентировка в свободном пространстве.

396. Раздел "Ориентировка на микроплоскости" включает следующие подразделы:

1) направления микроплоскости;

2) пространственное положение предметов на микроплоскости.

397. Раздел "Моделирование пространственных отношений" включает следующие подразделы:

1) моделирование замкнутого пространства;

2) моделирование свободного пространства.

398. Раздел "Ориентировка по схемам и планам пространства" включает следующие подразделы:

1) схема и план пространства;

2) схема маршрута передвижения.

399. Система целей обучения.

400. Раздел "Ориентировка в схеме тела" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) стороны собственного тела: ориентируется в направлениях собственного тела;

2) стороны тела стоящего впереди и напротив человека: определяет стороны стоящего впереди и напротив него человека, соотносит их с направлениями собственного тела.

таблица 11

Подраздел	Цели обучения
1.1 Стороны собственного тела	0.1.1.1 определять стороны своего тела (передняя, задняя, верхняя, нижняя, правая, левая)
1.2 Стороны тела стоящего впереди и напротив человека	0.1.2.1 соотносить пространственные направления собственного тела с направлениями стоящего впереди и напротив человека

401. Раздел "Ориентировка относительно себя и относительно предмета" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) направления пространства относительно себя: ориентируется в направлениях пространства относительно себя;

2) пространственные отношения между собой и предметами: понимает и учитывает относительность пространственных отношений при различных системах отсчета, определяет пространственные отношения между собой и предметами, свое положение среди объектов в этих ситуациях; определяет с помощью зрения (в соответствии с зрительными возможностями) удаленность объектов, расположенных в одном и в разных направлениях пространства, относительно себя и относительно других объектов; знает способ измерения шагами расстояния до предметов;

3) пространственные отношения между предметами: определяет пространственные отношения между предметами относительно заданной точки отсчета; использует пространственные термины для обозначения положения предметов в пространстве.

таблица 12

Подраздел	Цели обучения
2.1 Направления пространства относительно себя	0.2.1.1 определять парно противоположные направления окружающего пространства по отношению к себе
2.2 Пространственные отношения между собой и предметами	0.2.2.1 понимать относительность пространственных отношений в зависимости от положения самого себя, от смены точки отсчета при ориентировке
	0.2.2.2 определять пространственные отношения между собой и окружающими предметами при поворотах на 90° и 180°
	0.2.2.3 оценивать с помощью зрения и способа измерения шагами расстояние от себя до предметов, расположенных в одном и в разных направлениях пространства; удаленность объектов относительно других объектов
2.3 Пространственные отношения между предметами	0.2.3.1 устанавливать пространственные отношения между предметами (слева, справа, вверху, внизу, впереди, сзади, между) относительно заданной точки отсчета

402. Раздел "Ориентировка в процессе передвижения" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) передвижение в заданном направлении: передвигается в пространстве, сохраняя и изменяя направление и темп по инструкции; ориентируется в направлении собственного передвижения;

2) передвижение с использованием ориентиров: имеет навыки передвижения в пространстве за движущимся ориентиром и по различным видам рельефа; использует различные способы передвижения в ограниченном пространстве.

таблица 13

Подраздел	Цели обучения
3.1 Передвижение в заданном направлении	0.3.1.1 передвигаться в пространстве с изменением направления и темпа в соответствии с инструкциями
	0.3.1.2 определять направления собственного передвижения
3.2 Передвижение с использованием ориентиров	0.3.2.1 передвигаться за движущимся ориентиром (зрительным, слуховым)
	0.3.1.2 передвигаться по различным видам рельефа (неровности, подъем, спуск)
	0.3.1.3 передвигаться в ограниченном пространстве различными способами (вперед, боком)

403. Раздел "Ориентировка с помощью сохранных анализаторов" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) ориентировка с помощью зрения: зрительно локализует объекты-ориентиры в пространстве, выделяет и анализирует их признаки;

2) ориентировка с помощью осязания: различает с помощью осязания ладонью, пальцами рук, подошвами босых и обутых ног осязательные признаки и свойства объектов окружающего пространства;

3) ориентировка с помощью слуха: узнает звуки окружающего пространства, различает их по силе, соотносит звук с его источником, определяет его направление;

4) ориентировка с помощью обоняния: соотносит запахи с конкретными предметами, помещениями и явлениями природы, определяет направление источника запаха;

5) ориентировка с помощью температурной чувствительности: определяет на расстоянии местонахождение источника тепла;

6) ориентировка с помощью всей сенсорной сферы: соотносит полисенсорную информацию о пространстве с конкретными объектами и деятельностью людей; комплексно использует нарушенное зрение и сохранные анализаторы в пространственной ориентировке.

таблица 14

Подраздел	Цели обучения
4.1 Ориентировка с помощью зрения	0.4.1.1 сравнивать объекты окружающего пространства по сходству и различию зрительно воспринимаемых признаков
	0.4.1.2 выделять зрительно воспринимаемые признаки, свойственные предметам в любой ситуации и при любых условиях
	0.4.1.3 зрительно локализовать объекты-ориентиры в замкнутом и свободном пространствах
4.2 Ориентировка с помощью осязания	0.4.2.1 различать с помощью осязания ладонями и пальцами рук свойства поверхности предметов окружающего пространства
	0.4.2.2 различать с помощью осязания ногами свойства покрытия пола (дерево, кафель, ковер, линолеум, бетон), грунта (асфальт, песок, трава, листья, снег, взрыхленная земля, камни, корни деревьев), рельеф (ровный, неровный, наклонный)
4.3 Ориентировка с помощью слуха	0.4.3.1 узнавать и локализовать звуки окружающего пространства (предметов, действий людей, природы, транспорта)
	0.4.3.2 определять изменение местонахождения источника звука
	0.4.3.3 различать звук по силе (слабее – сильнее)
4.4 Ориентировка с помощью обоняния	0.4.4.1 различать запахи окружающего пространства (бытовые, пищи, живой и неживой природы), локализовать направление источника запаха в пространстве
4.5 Ориентировка с помощью температурной чувствительности	0.4.5.1 определять на расстоянии местонахождение источника тепла, нагревательных приборов
4.6 Ориентировка с помощью всей сенсорной сферы	0.4.6.1 определять и использовать комплексные ориентиры в пространственной ориентировке

404. Раздел "Ориентировка в замкнутом и свободном пространствах" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) ориентировка в замкнутом пространстве: самостоятельно ориентируется от разных исходных точек и определяет свое местонахождение в пространстве знакомых помещений;

2) ориентировка в свободном пространстве: выделяет в окружающем пространстве объекты, являющиеся ориентирами; свободно ориентируется в знакомом свободном пространстве от разных исходных точек.

таблица 15

Подраздел	Цели обучения
5.1 Ориентировка в замкнутом пространстве	0.5.1.1ориентироваться в пространстве помещений от разных исходных точек с использованием системы ориентиров, определять свое местонахождение
5.2 Ориентировка в свободном пространстве	0.5.2.1знать расположение объектов свободного пространства относительно различных точек отсчета, ориентироваться от разных исходных точек с использованием системы ориентиров

405. Раздел "Ориентировка на микроплоскости" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) направления микроплоскости: различает и называет направления микроплоскости (центр, стороны, середины сторон, углы);

2) пространственное положение объекта на микроплоскости: владеет навыками ориентировки на любой микроплоскости относительно заданной точки отсчета; поясняет пространственные отношения объектов на микроплоскости с использованием пространственных терминов.

таблица 16

Подраздел	Цели обучения
6.1 Направления микроплоскости	0.6.1.1 различать и называть направления микроплоскости (центр, стороны, середины сторон, углы)
6.2 Пространственное положение объекта на микроплоскости	0.6.2.1 определять пространственное положение предметов и размещать их на любой микроплоскости относительно заданной точки отсчета (от себя, от предмета)

406. Раздел "Моделирование пространственных отношений" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) моделирование замкнутого пространства: моделирует замкнутое пространство и отрезки маршрутов в нем на основе непосредственного восприятия реального пространства и по представлению;

2) моделирование свободного пространства: моделирует участки свободного пространства и отрезки маршрутов в нем на основе непосредственного восприятия реального пространства и по представлению.

таблица 17

Подраздел	Цели обучения
7.1 Моделирование замкнутого пространства	0.7.1.1 моделировать замкнутое пространство на основе непосредственного восприятия реального пространства и по представлению
	0.7.1.2 моделировать отрезки маршрутов в замкнутом пространстве
7.2 Моделирование свободного пространства	0.7.2.1 моделировать участки свободного пространства
	0.7.2.2 моделировать отрезки маршрутов в свободном пространстве

407. Раздел "Ориентировка по схемам и планам пространства" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) схема и план пространства: понимает отличие схемы от плана: составляет несложные схемы и планы пространства на основе непосредственного восприятия реального пространства; находит и размещает предметы в реальном пространстве, ориентируясь по схемам и планам;

2) схема маршрута передвижения: соотносит условные обозначения на схеме маршрута с реальными ориентирами; проходит маршрут, ориентируясь по схеме.

таблица 18

Подраздел	Цели обучения
8.1 Схема и план пространства	0.8.1.1 понимать отличие схемы от плана пространства
	0.8.1.2 составлять схемы и планы замкнутого и участков свободного пространства
	0.8.1.3 ориентироваться по схемам и планам пространства
8.2 Схема маршрута передвижения	0.8.2.1 составлять простейшие схемы маршрута передвижения в помещениях и на участках свободного пространства на основе непосредственного восприятия реального пространства
	0.8.2.1 соотносить расположение ориентиров в реальном пространстве со схемой, передвигаться в пространстве, ориентируясь по схеме маршрута

Параграф 5. Образовательная область "Социум"

408. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – социально-бытовая ориентировка.

409. Целью является формирование и развитие социально-адаптивных умений и навыков, являющихся основой самостоятельной деятельности в условиях школьного обучения и обеспечивающих успешность социализации.

410. Задачи:

1) развивать представления о сферах бытовой и социальной жизни человека;

2) развивать представления о нормах и правилах жизни в обществе;

3) развивать вербальные и невербальные средства коммуникативной деятельности;

4) создавать условия для применения умений и навыков социально-бытовой ориентировки в практической деятельности.

411. Содержание коррекционных занятий "Социально-бытовая ориентировка" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели коррекционного обучения в виде ожидаемых результатов. Цели коррекционного обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу, оценивать достижения детей и эффективность коррекционного воздействия.

412. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) ребенок и его семья;

2) личная гигиена;

3) предметный мир;

4) культура поведения и общения;

5) жилье человека;

6) социально-бытовая сфера;

7) труд взрослых;

8) правила поведения на улице.

413. Раздел "Ребенок и его семья" включает следующие подразделы:

1) представления о себе;

2) семья.

414. Раздел "Личная гигиена" включает следующие подразделы:

1) предметы личной гигиены;

2) гигиенические процедуры.

415. Раздел "Предметный мир" включает следующие подразделы:

1) предметы быта;

2) предметно-практическая деятельность.

416. Раздел "Культура поведения и общения" включает следующие подразделы:

1) культура поведения;

2) невербальные средства общения.

417. Раздел "Жилье человека" включает следующие подразделы:

1) жилые помещения;

2) гигиена жилых помещений.

418. Раздел "Социально-бытовая сфера" включает следующие подразделы:

1) общественно-бытовые учреждения;

2) правила поведения в общественных местах.

419. Раздел "Труд взрослых" включает следующие подразделы:

1) профессии;

2) домашний труд.

420. Раздел "Правила поведения на улице" включает следующие подразделы:

1) правила движения пешеходов;

2) транспорт.

421. Система целей обучения. Раздел "Ребенок и его семья" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) представления о себе: знает некоторые особенности своего организма, понимает свои сенсорные возможности; имеет представления о себе как о личности, имеющей свои черты внешности и характера;

2) семья: понимает родственные отношения, называет имена и отчества членов семьи, знает их обязанности в семье.

таблица 19

Подраздел	Цели обучения
1.1 Представления о себе	0.1.1.1 знать свое имя, отчество, фамилию, возраст, пол, домашний адрес
	0.1.1.2 понимать некоторые особенности своего организма и здоровья
	0.1.1.3 понимать свои сенсорные возможности, реальные и возможные достижения
	0.1.1.4 знать особенности своей внешности, характера
1.2 Семья	0.1.2.1 называть членов семьи, понимать родственные отношения, знать распределение семейных обязанностей, место работы родителей, семейные традиции

422. Раздел "Личная гигиена" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) предметы личной гигиены: знает назначение предметов личной гигиены; узнает личные предметы индивидуального пользования среди других предметов;

2) гигиенические процедуры: имеет устойчивые гигиенические навыки; знает и применяет приемы самоконтроля при выполнении правил гигиены.

таблица 20

Подраздел	Цели обучения
2.1 Предметы личной гигиены	0.2.1.1 знать предметы личной гигиены, их назначение и правила хранения
	0.2.1.2 узнавать по характерным признакам личные предметы индивидуального пользования среди других предметов с помощью зрения и сохранных анализаторов
2.2 Гигиенические процедуры	0.2.2.1 понимать значение личной гигиены
	0.2.2.2 знать содержание и последовательность выполнения гигиенических процедур
	0.2.2.3 проявлять самоконтроль при выполнении гигиенических процедур и уходе за своим внешним видом

423. Раздел "Предметный мир" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) предметы быта: свободно ориентируется в многообразии бытовых предметов; имеет навыки сравнения, обобщения, классификации предметов;

2) предметно-практическая деятельность: владеет способами предметно-практической деятельности при использовании знакомых предметов; проявляет самостоятельность в ходе переноса усвоенных способов действий с предметами в новые условия.

таблица 21

Подраздел	Цели обучения
3.1 Предметы быта	0.3.1.1 знать предметы, необходимые в быту, их назначение
	0.3.1.2 различать свойства предметов на полисенсорной основе
	0.3.1.3 устанавливать связь между назначением предмета и его строением, материалом, из которого он изготовлен
	0.3.1.4 сравнивать и обобщать предметы по характерным признакам
	0.3.1.5 классифицировать предметы внутри одного вида по функциональному назначению
3.2 Предметно-практическая деятельность	0.3.2.1 знать и выполнять способы действий с предметами в соответствии с их назначением
	0.3.2.2 переносить усвоенный способ действий с предметами в новые условия

424. Раздел "Культура поведения и общения" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) правила поведения: знает правила культурного поведения; имеет навыки самоконтроля и саморегуляции своего поведения в соответствии с принятыми нормами;

2) невербальные средства общения: различает эмоциональные состояния человека в жизни и изображениях; умеет выражать их через мимику, жесты, позы.

таблица 22

Подраздел	Цели обучения
4.1 Правила поведения	4.1.1.1 знать правила культурного поведения и общения с взрослыми и сверстниками в различных ситуациях
	4.1.1.2 ориентироваться в своем поведении на элементарный самоконтроль
4.2 Невербальные средства общения	4.2.1.1 понимать значение неречевых средств общения
	4.2.1.2 понимать характерные особенности внешнего проявления основных эмоциональных состояний
	4.2.1.3 определять эмоциональные состояния человека в жизни, в разных типах изображений (пиктограмма, рисунок, фотография)
	4.2.1.4 моделировать эмоциональные состояния
	4.2.1.5 воспроизводить неречевые средства общения в практической деятельности

425. Раздел "Жилье человека" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) жилые помещения: имеет представление о функциональном назначении домашних помещений и предметов, наполняющих их пространство;

2) гигиена жилых помещений: знает основные гигиенические требования, предъявляемые к жилым помещениям, способы поддержания чистоты.

таблица 23

Подраздел	Цели обучения
5.1 Жилые помещения	0.5.1.1 знать виды жилых помещений
	0.5.1.2 знать название, функциональное назначение и предметное наполнение домашних помещений
5.2 Гигиена жилых помещений	0.5.2.1 понимать значение для человека чистоты и порядка в жилом помещении
	0.5.2.2 знать способы поддержания чистоты в помещении

426. Раздел "Социально-бытовая сфера" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) общественно-бытовые учреждения: понимает назначение некоторых видов общественно-бытовых учреждений;

2) правила поведения в общественных местах: знает правила поведения в общественных местах и формы культурного обращения с вопросами, просьбами к сотрудникам учреждений.

таблица 24

Подраздел	Цели обучения
6.1 Общественно-бытовые учреждения	0.6.1.1 знать некоторые виды общественно-бытовых учреждений (магазин, поликлиника, аптека, почта, кинотеатр, библиотека), понимать их назначение
	0.6.1.2 понимать положение человека в социуме (в кинотеатре – зритель, в магазине - покупатель)
6.2 Правила поведения в общественные места х	0.6.2.1 знать правила поведения в общественных местах
	0.6.2.1 знать формы культурного взаимодействия с сотрудниками учреждений

427. Раздел "Труд взрослых" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) профессии: имеет представления о содержании труда людей разных профессий, понимает значимость их труда;

2) домашний труд: имеет представления о видах, содержании и значении домашнего труда; знает способы и порядок выполнения некоторых видов домашнего труда.

таблица 25

Подраздел	Цели обучения
7.1 Профессии	0.7.1.1 иметь представления о разнообразии профессий, содержании и значении результатов труда людей разных профессий
	0.7.1.1 узнавать и описывать трудовые действия по сюжетной картине
7.2 Домашний труд	0.7.2.1 иметь представления о видах домашней хозяйственной деятельности взрослых
	0.7.2.2 понимать значение домашнего труда
	0.7.2.3 знать предметы, облегчающие труд человека в быту
	0.7.2.4 знать способы выполнения конкретных видов домашнего труда

428. Раздел "Правила поведения на улице" предусматривает следующие ожидаемые результаты:

1) правила движения пешеходов: знает правила перехода улицы; понимает значение некоторых дорожных знаков;

2) транспорт: знает разные виды пассажирского транспорта, понимает его значение в жизни людей; ориентируется на звуковую характеристику движения транспорта; знает правила поведения в общественном транспорте.

таблица 26

Подраздел	Цели обучения
8.1 Правила движения пешеходов	0.8.1.1 различать проезжую часть и тротуар
	0.8.1.2 иметь представления об источниках опасности на улице
	0.8.1.3 знать правила перехода улицы
	0.8.1.4 понимать значение дорожных знаков "пешеходный переход", "подземный переход"
8.2 Транспорт	0.8.2.1 различать и называть виды пассажирского транспорта
	0.8.2.2 знать правила движения пассажирского транспорта (маршруты, остановки)
	0.8.2.3 различать по звуковой характеристике скорость движения транспорта, его приближение и удаление, остановку, открывание и закрывание дверей
	0.8.2.4 знать правила поведения в общественном транспорте

	Приложение 3 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 4 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушениями слуха

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением слуха (далее - Программа) разработана в соответствии со статьями 5 и 14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы: формирование у дошкольников с нарушениями слуха духовно-нравственных ценностей, знаний, умений и навыков в соответствии с их типологическими, возрастными и индивидуальными возможностями.

3. Задачи Программы:

1) оказание помощи педагогам в оказании коррекционно-развивающей помощи детям с нарушениями слуха;

2) обогащение общего развития ребенка с нарушением слуха;

3) подготовка детей с нарушениями слуха к обучению в школе;

4) обеспечение принципов преемственности и непрерывности в образовании, интеграция образовательных областей для интеллектуального, социального и личностного развития ребенка;

5) обеспечение единства воспитательных, развивающих и обучающих задач, сотрудничества дошкольной организации, школы и семьи в воспитании детей.

4. Программа способствует формированию коммуникативных навыков, проявлению познавательных и социальных мотивов детей, развитию увлеченности и интереса к получению знаний.

5. Ожидаемые результаты в каждой области представлены системой целей обучения.

6. Содержание Программы охватывает следующие возрастные периоды физического и психического развития детей:

1) первая младшая группа (дети 2 – 3-х лет);

2) вторая младшая группа (дети 3-4-х лет);

3) средняя группа (дети 4 – 5-и лет);

4) старшая группа (дети 5-6-и лет);

5) класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии (дети 6-7-и лет).

Глава 2. Первая младшая группа (дети 2-3-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

7. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – развитие речи, развитие слухового восприятия и формирование произношения.

Параграф 2. Развитие речи

8. Базовое содержание специальной коррекционной учебной деятельности "Развитие речи" способствует преодолению отклонений в развитии речи дошкольников с нарушением слуха, формированию практических навыков коммуникации для полноценного общения и интеграции в социум.

9. Целью является развитие речи как одного из основных компонентов умственной и коммуникативной деятельности; освоение базовых ценностей языка; формирование готовности к социокультурному взаимодействию и общению с окружающим миром вербальными и невербальными средствами.

10. Задачи:

1) развитие вербальных и невербальных форм общения с взрослыми и сверстниками;

2) развитие умения пользоваться различными средствами общения в конкретных речевых условиях;

3) развитие различных видов речевой деятельности (говорение, слушание, чтение, письмо, дактилирование, слухо-зрительного восприятие);

4) формирование умения регулировать свою деятельность и поведение посредством речи;

5) воспитание культуры речи в повседневном общении и на специально организованных занятиях;

6) развитие языковых способностей: сенсорной основы восприятия словесной речи, подражания предметным и речевым действиям взрослого, умения применять в общении любые усвоенные речевые действия и средства, умения соотносить устное, письменное, дактильное слово с обозначаемым содержанием и умения находить аналогии в языковых формах.

11. Программа по развитию речи состоит из следующих подразделов:

1) коммуникация;

2) восприятие / понимание речи;

3) говорение;

4) чтение.

Параграф 3. 1 полугодие

12. В первом полугодии основной задачей организованной учебной деятельности "Развитие речи" является развитие понимания назначения словесной речи в процессе взаимодействия с окружающими людьми, умения наблюдать за процессом и способами коммуникации. Дети с нарушением слуха учатся выделять и дифференцировать различные речевые единицы на основе соответствующих слуховых образов.

13. Коммуникация:

1) выполнение простых поручений;

2) выражение приветствий, просьб, желаний в устной форме (приближенно);

3) демонстрация своего отношения к предметам;

4) использование в целях коммуникации вокализаций, звукосочетаний, звукоподражаний, лепетных слов в сочетании с неречевыми средствами общения: естественными жестами, различными типами взглядов, имеющими коммуникативную направленность, мимической экспрессией;

5) наблюдение за действиями с предметами;

6) наблюдение за процессом коммуникации в разных условиях;

7) наблюдение процессов коммуникации: мимика, пантомимика, движения органов артикуляции, зрительный контакт, предметные действия, изменения позы;

8) приветствие и прощание;

9) стимуляция контактов со взрослыми, активности в его поддержании, заинтересованности в общении в процессе совместной деятельности;

10) умение внимательно слушать речь окружающих, смотреть на лицо говорящего.

14. Восприятие / понимание речи:

1) накопление пассивного словаря, усвоение слов, обозначающих части тела и лица человека, предметы ближайшего окружения;

2) накопление пассивного словаря, усвоение слов, обозначающих простейшие игровые и бытовые действия;

3) нахождение знакомого предмета по слову (слухозрительно), подкрепленному соответствующей табличкой в дидактических играх;

4) нахождение знакомого предмета по слову, подкрепленному соответствующей табличкой в естественных и специально созданных ситуациях общения.

15. Говорение:

1) подражание артикуляции, мимике и пантомимике окружающих;

2) приближенное сопряженное произнесение слов;

3) приближенное отраженное произнесение слов;

4) проговаривание названий предметов, имен людей с фонетической ритмикой;

5) узнавание на фотографиях родителей и близких родственников, показ жестом;

6) называние приближенно сопряженно-отраженно родителей и близких родственников, домашних животных;

7) называние знакомых предметов (приближенно).

16. Чтение и письмо:

1) подбор таблички к соответствующему предмету;

2) понимание функции таблички с рядом знаков-слов;

3) сопровождение называния предмета подбором таблички.

17. Ожидаемые результаты:

1) выполняет простые поручения;

2) использует разные средства в целях коммуникации;

3) наблюдает за действиями с предметами;

4) наблюдает за коммуникацией;

5) называет знакомые предметы и действия (приближенно);

6) называет родителей и близких родственников на фотографиях;

7) находит знакомый предмет по слову;

8) находит на фотографии близких и родных, показывает жестом;

9) подбирает табличку к соответствующему предмету;

10) подражает артикуляции, мимике и пантомимике окружающих;

11) приветствует в устной форме (приближенно);

12) прислушивается к речи окружающих;

13) просит в устной форме (приближенно);

14) смотрит на лицо говорящего.

Параграф 4. 2 полугодие

18. Во втором полугодии особое внимание следует уделять развитию активной речи. Дети с нарушениями слуха учатся пользоваться различными средствами взаимодействия с окружающими; использовать элементарную словесную речь в процессе коммуникации. Детей знакомят с письменной формой речи.

19. Коммуникация:

1) выделение особенностей процессов коммуникации: зрительный контакт; утвердительное и отрицательное движение головой, улыбка, кивание; соответствующий жест рукой; голосовая реакция, подражание речи, звукосочетания, звукоподражания, аморфные и лепетные слова, простые слова;

2) выполнение поручений, предъявленных в устно-письменной форме;

3) выполнение простых поручений без предметов;

4) выполнение простых поручений с предметами;

5) выражать мимикой, жестом, словом удовольствие-неудовольствие, желание-нежелание;

6) выражение приветствий, просьб, желаний в устной форме;

7) в устно-письменной и устно-дактильной форме, выражение простых просьб, желаний;

8) демонстрировать согласие-отрицание мимикой, жестом, словом;

9) использование в процессе общения голосовых сигналов, не отнесенного и отнесенного лепета, попыток дать контур слов;

10) наблюдение за действиями с предметами, демонстрация своего отношения к ним, называние;

11) наблюдение различных ситуаций речевого общения;

12) ответные реакции на обращение: зрительный контакт; мимика и пантомимика; предметные действия и изменения позы; движения органов артикуляции; включение голоса;

13) ответы на вопросы, предъявленные в устной форме и в устно-письменной форме;

14) применение словесной речи в процессе игры;

15) стимуляция контактов со взрослыми, активности, заинтересованности в общении в процессе совместной деятельности;

16) стимуляция контактов со сверстниками;

17) умение внимательно слушать речь окружающих, смотреть на лицо говорящего.

20. Восприятие / понимание речи:

1) накопление пассивного словаря глаголов, обозначающих простые игровые и бытовые действия; инструкции;

2) накопление пассивного словаря существительных: слова, обозначающие части тела и лица человека, объекты ближайшего окружения, животных;

3) понимание и ответы на вопросы (жестом, голосовыми реакциями, словами, показ на предмет или картинку);

4) понимание назначения вопросов;

5) понимание понятий: вкусно, невкусно, можно, нельзя;

6) прислушивание и узнавание различных звуковых сигналов;

7) понимание слов, обозначающих свойства предметов;

8) умение находить объект по устному обозначению и по устно-дактильному обозначению;

9) умение находить объект только на слух;

10) умение находить объект только по письменному его обозначению (табличке).

21. Говорение:

1) выделение и называние положения предмета по отношению к окружающим;

2) называние выполняемых действий;

3) называние наблюдаемых действий;

4) называние действий на картинках, при просмотре мультфильмов, фильмов;

5) называние животных с помощью звукоподражаний и слов;

6) называние выполняемых действий короткими предложениями;

7) подражание артикуляции, мимике и пантомимике беседующих;

8) приближенное отраженное произнесение слов и словосочетаний;

9) приближенное сопряженное произнесение слов и словосочетаний;

10) сопровождение бытовых действий, игры речью;

11) умение соотносить объекты ближнего круга, действия с их словесным обозначением (называние).

22. Чтение:

1) глобальное чтение (узнавание) слов-названий предметов из разных тематических групп;

2) обозначение предмета самостоятельно выбранной табличкой;

3) подбор табличек к предмету при выборе из 2-х;

4) подбор пары к табличке (две одинаковых).

23. Ожидаемые результаты:

1) выполняет простые поручения без предметов и с предметами;

2) выражает мимикой, жестом, словом удовольствие-неудовольствие, желание-нежелание, согласие-отрицание;

3) узнает слова, подбирает таблички к предмету при выборе из 2-3-х;

4) демонстрирует ответные реакции на обращение;

5) использует звукоподражания вместо некоторых слов;

6) наблюдает за речевым общением в различных ситуациях;

7) называет предметы и действия;

8) находит объект только по устному или только по письменному его обозначению;

9) отвечает на вопросы, предъявленные в устно-письменной форме;

10) подражает артикуляции, мимике и пантомимике окружающих;

11) понимает значение вопросов, отвечает на вопросы;

12) приближенно отраженно и сопряженно произносит слова и словосочетания;

13) приветствует;

14) просит в устной форме с показом таблички;

15) различает свойства и качества предметов и действий;

16) слушает речь окружающих, смотрит на лицо говорящего;

17) соотносит объекты ближнего круга, действия с их словесным обозначением;

18) сопровождает бытовые действия, игры речью;

19) узнает различные звуковые сигналы окружающего мира.

Параграф 5. Развитие слухового восприятия и формирование произношения

24. Целью является развитие у дошкольников с нарушениями слуха навыков слухового восприятия (на слухо-зрительной и слуховой основе) и произносительной стороны устной речи.

25. Задачи:

1) формирование и совершенствование слуховой функции;

2) обогащение представлений о мире неречевых и речевых звуков;

3) развитие сенсорной основы восприятия словесной речи;

4) формирование внятной, членораздельной, естественной речи;

5) развитие слухового внимания;

6) формирование внятной, членораздельной, естественной речи.

26. Объем программных требований на полугодие определяется сурдопедагогом самостоятельно в зависимости от уровня развития слухового восприятия и речи детей и их достижений в процессе коррекционного обучения. Программные требования указаны в алфавитном порядке. Сурдопедагог самостоятельно располагает их в зависимости от целесообразности.

27. В течение года дети учатся пользоваться звукоусиливающей аппаратурой в течение всего дня, строиться на занятия, подходить к сурдопедагогу и воспитателю в группе, во время прогулки по звуковому и словесному сигналу.

28. Стимулы предъявляются для восприятия с звукоусилением и на голое ухо. Материал для восприятия предъявляется слухозрительно и на слух в устно-письменной форме, устно-дактильной форме или в устной форме в зависимости от уровня развития слухового восприятия, речи. Различение звучаний осуществляется при выборе из 2-3 с опорой на предметы и картинки с их изображениями. Восприятие неречевых и речевых звучаний осуществляется с постоянным увеличением расстояния от источника звучания.

29. На первом году обучения ребенок знакомится с миром звуков, коммуникативными ситуациями, начинает понимать, что устная речь необходима для общения и удовлетворения личных потребностей.

Параграф 6. 1 полугодие

30. Неречевые звучания:

1) локализация звука и показ указательным жестом или называние словом местонахождение его источника;

2) различение на слух звучаний игрушек;

3) различение на слух резко противоположных по характеру звучания игрушек;

4) различение неречевых звучаний, предъявленных слухо-зрительно;

5) реакции на звучания при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука;

6) реакции на неречевые звучания: шумы и звуки окружающего мира, музыка, пение, голоса животных;

7) реакция на предъявленные слуховые стимулы на музыкальных игрушках, соответствующими движениями под звучание игрушки, с произнесением слогосочетаний;

8) воспроизведение предъявленных слуховых стимулов на музыкальных игрушках, соответствующими движениями под звучание игрушки, с произнесением слогосочетаний;

9) условно-двигательная реакция на неречевые звучания.

31. Речевые звучания:

1) выполнение простых инструкций и заданий, предъявленных слухо-зрительно и на слух;

2) различение и воспроизведение гласных и согласных звуков на слух;

3) различение слухо-зрительно и на слух и воспроизведение звукоподражаний;

4) различение слухо-зрительно и на слух лепетных и простых полных слов;

5) реакции на речевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (с звукоусилением и на голое ухо);

6) условно-двигательная реакция на речевые звучания.

32. Формирование произношения:

1) артикуляционное и двигательное репродуцирование звуков, слогов и коротких слов;

2) воспроизведение звуков, звукоподражаний и лепетных слов (приближенно, с использованием звуковых замен, усеченно);

3) выполнение движений фонетической ритмики, которые используются при вызывании гласных и согласных звуков;

4) долгое и краткое произнесение звуков и слогов;

5) изменение темпа произнесения слогов с помощью фонетической ритмики;

6) контроль речевого дыхания и длительного ротового выдоха;

7) произнесение гласных и согласных звуков с помощью фонетической ритмики;

8) устное общение на уровне произносительных возможностей.

33. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит звуки, звукоподражания, лепетные и полные слова;

2) выполняет простые инструкции, предъявленные слухо-зрительно и на слух;

3) демонстрирует реакцию прислушивания;

4) изменяет темп неречевых и речевых звучаний;

5) находит место нахождения источника звучания;

6) общается на уровне произносительных возможностей;

7) опознает звукоподражания, лепетные слова;

8) произносит гласные и согласные звуки с помощью фонетической ритмики;

9) различает слухо-зрительно и на слух звукоподражания, лепетные и полные слова, звучания игрушек;

10) реагирует на неречевые и речевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука;

11) узнает бытовые, городские и природные шумы и звуки.

Параграф 7. 2 полугодие

34. Неречевые звучания:

1) локализация звука и показ указательным жестом или называние словом местонахождение его источника;

2) различение на слух длительности звучания;

3) различение на слух темпа звучания;

4) реакция на звуки окружающей действительности;

5) реакция на неречевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука;

6) реакция на неречевые стимулы соответствующими движениями, действиями с голосовыми реакциями и без них;

7) различение на слух звучаний музыкальных игрушек при выборе из 3-4.

35. Речевые звучания:

1) воспроизведение голосом, звукосочетаниями, словами характера предъявленных стимулов;

2) опознавание на слух звукоподражаний и лепетных слов;

3) поворот головы / тела в сторону источника голоса;

4) различение слухо-зрительно и на слух звукоподражаний, лепетных и полных слов;

5) различение слухо-зрительно и на слух интенсивности звучания голоса;

6) различение слухо-зрительно на слух длительности звучания голоса;

7) реакция на речевые сигналы при постоянно увеличивающемся (индивидуально) расстоянии от источника звука;

8) узнавание голосов знакомых и близких.

36. Формирование произношения:

1) артикуляционное и двигательное репродуцирование звуков, слогов и коротких слов;

2) воспроизведение разнообразных движений в разном темпе с сопровождением произнесением слогов;

3) воспроизведение полных слов (приближенно, с использованием звуковых замен, усечено, точно);

4) воспроизведение фраз из двух слов (полных, усеченных, лепетных, звукоподражаний);

5) изменение темпа произнесения слогов по подражанию с помощью фонетической ритмики;

6) изменение силы голоса по подражанию с помощью фонетической ритмики;

7) отделение одного слога от ряда слогов с помощью фонетической ритмики;

8) произнесение не менее 3 гласных звуков;

9) произнесение не менее 3 согласных звуков;

10) слитное произнесение слогов с помощью фонетической ритмики.

37. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит характер предъявленных стимулов;

2) воспроизводит полные слова различными способами;

3) воспроизводит фразы из двух слов;

4) изменяет силу голоса по подражанию с помощью фонетической ритмики;

5) изменяет темп произнесения слогов по подражанию с помощью фонетической ритмики;

6) опознает на слух звукоподражания и лепетные слова;

7) отделяет один слог от ряда слогов с помощью фонетической ритмики;

8) поворачивается в сторону источника голоса;

9) произносит не менее 3 гласных, 3 согласных звуков;

10) различает на слух длительность звучания;

11) различает на слух звучания музыкальных игрушек при выборе из 3-4;

12) различает на слух темп звучания;

13) различает слухо-зрительно и на слух звукоподражания, лепетные и полные слова;

14) различает слухо-зрительно и на слух интенсивность, длительность звучания голоса;

15) узнавание голосов знакомых и близких.

Глава 3. Вторая младшая группа (дети 3-4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

38. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – развитие речи, развитие слухового восприятия и формирование произношения.

Параграф 2. Развитие речи

39. На втором году обучения детей, если начинают обучение с 2-х лет, их учат глобальному чтению слов на табличках, слухо-зрительному восприятию произносимых педагогами слов, фраз, самостоятельному приближенному произношению предъявляемого речевого материала в конкретных речевых ситуациях. Ведется подготовительная работа к усвоению дактильного слова.

40. Если дети начинают обучение с 3-х лет, то содержание программы первого года обучения используется при планировании работы по развитию речи и на 2-ом году обучения с учетом уровня слухового, речевого и интеллектуального развития детей.

41. Словарь по тематическим группам расширяется за счет увеличения количества названий действий, качеств, пространственного расположения предметов (прилагательные, наречия, глаголы в разных формах).

Параграф 3. 1 полугодие

42. Коммуникация:

1) наблюдение за действиями с предметами, демонстрация своего отношения к ним;

2) наблюдение процессов коммуникации: мимика, пантомимика, движения органов артикуляции, зрительный контакт, предметные действия, изменения позы;

3) стимуляция интереса к "говорящим", "звучащим" игрушкам; просмотр мультфильмов, слушание мелодий, песен;

4) стимуляция контактов со взрослыми, активности в его поддержании, заинтересованности в общении в процессе совместной деятельности;

5) стимуляция контактов со сверстниками; применение словесной речи в процессе игры;

6) умение внимательно слушать речь окружающих, смотреть на лицо говорящего;

7) демонстрация ответных реакций на обращение: утвердительное и отрицательное движение головой; соответствующий жест рукой; голосовая реакция, подражание речи, произношение гласных, отдельных звукосочетаний.

43. Восприятие / понимание речи:

1) выполнение поручений в устной, в устно-письменной форме, на слух;

2) накопление пассивного словаря существительных, названий объектов ближнего круги;

3) накопление пассивного словаря глаголов, прилагательных;

4) накопление пассивного словаря местоимений;

5) понимание значений наречий, предлогов, прилагательных;

6) понимание значений слов, означающих временные и пространственные представления;

7) понимание значений целых фраз;

8) понимание значения вопросов и ответы на вопросы (краткий, полный ответы);

9) понимание и ответы на вопросы в устной, в устно-письменной форме, на слух;

10) различение на слух слов, отработанных на занятиях (с учетом индивидуальных слуховых возможностей детей);

11) различение слухо-зрительно и на слух знакомых слов и простых фраз (поручения, вопросы);

12) слухо-зрительное восприятие речевых средств общения;

13) узнавание предметов или изображений по устному называнию с соответствующей табличкой; только по устному обозначению или по табличке;

14) умение находить объект только по устному его обозначению;

15) сравнение и сопоставление существительных единственного и множественного числа.

44. Говорение:

1) выражение просьб, желаний, сообщений, вопросов в форме устной речи (приближенно) с показом соответствующей таблички при выборе из 2-4-х;

2) использование прилагательных и наречий в речи;

3) называние предметов путем подкладывания к ним табличек с напечатанными словами или короткими фразами;

4) называние свойств и качеств предметов и действий (прилагательные, наречия);

5) отраженное произнесение слов с помощью фонетической ритмики;

6) подражание артикуляции, мимике и пантомимике окружающих;

7) приближенно устно сопряженно или отраженно проговаривать слова и фразы;

8) сопровождение бытовых действий речью;

9) сопряженное произнесение слов с помощью фонетической ритмики;

10) стимуляция интереса к "говорящим" игрушкам;

11) узнавание людей, животных, предметов по их изображениям и называние;

12) выполнение упражнений для пальцев (сочетание дактилем);

13) устно-дактильное, устное называние предметов, действий с подкреплением табличкой.

45. Чтение:

1) воспроизведение дактилем по образцу;

2) выполнение предметных действий и упражнений для кистей и пальцев рук (подготовка к дактилированию);

3) глобальное чтение (узнавание слов на табличках): названия предметов из разных тематических групп; действия, вопросы;

4) знакомство с буквами русского алфавита;

5) подкладывание табличек к соответствующим предметам или картинкам с последующим их прочитыванием (глобальное чтение);

6) рассматривание иллюстраций в книгах;

7) самостоятельное дактилирование слов и простых фраз;

8) составление слов из разрезной азбуки по образцу;

9) умение находить объект только по устному или только по письменному его обозначению (табличке).

46. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит слова с помощью дактильной речи по образцу;

2) вступает в контакт со взрослыми, сверстниками с использованием словесной речи;

3) выполняет поручения в устной, в устно-письменной форме, на слух;

4) выражает просьбы, желания, сообщения, вопросы в форме устной речи (приближенно) с показом соответствующей таблички при выборе из 2-4-х;

5) знает буквы русского алфавита;

6) использует прилагательные и наречия в речи;

7) называет предметы, подкладывает к ним таблички с напечатанными словами или короткими фразами;

8) отвечает на обращение разными способами;

9) подражает артикуляции, мимике и пантомимике, интонации окружающих;

10) понимает значение вопросов и отвечает на них в устной и в устно-письменной форме, на слух;

11) понимает значения фраз из 2-3 слов;

12) самостоятельно дактилирует слова и простые фразы;

13) сопровождает бытовые действия естественной, эмоционально окрашенной речью (сообщениями, вопросами, побуждениями);

14) составляет слова из разрезной азбуки по образцу;

15) узнает и называет объекты окружающей действительности по их изображениям.

Параграф 4. 2 полугодие

47. Коммуникация:

1) выражение потребности в общении с помощью словесной речи;

2) демонстрация ответных реакций на обращение: утвердительное и отрицательное движение головой, соответствующий жест рукой, голосовая реакция, подражание речи, произношение гласных, отдельных звукосочетаний;

3) наблюдение процессов коммуникации: мимика, пантомимика, движения органов артикуляции, зрительный контакт, предметные действия, изменения позы;

4) стимуляция контактов со взрослыми, активности в его поддержании, заинтересованности в общении в процессе совместной деятельности;

5) стимуляция контактов со сверстниками;

6) применение словесной речи в процессе игры;

7) умение внимательно слушать речь окружающих, смотреть на лицо говорящего;

8) умение задавать вопросы;

9) умение выполнять поручения с предметом и без.

10) умение передавать простое поручение.

48. Восприятие / понимание речи:

1) накопление пассивного словаря числительных, наречий, местоимений, числительных, предлогов;

2) понимание глаголов в изъявительном наклонении;

3) понимание личных местоимений (я), притяжательных местоимений (мой);

4) понимание значений существительных в единственном и множественном числе;

5) понимание значения обобщающих слов и слов, означающих детали предметов, их части;

6) понимание и ответы на вопросы о семье, любимых занятиях, событиях;

7) понимание значений фраз из 2-4 слов;

8) понимание связи фонемы, графемы и артикулемы;

9) различение слухо-зрительно и на слух знакомых слов и фраз;

10) стимуляция интереса к просмотру мультфильмов, слушанию мелодий, песен;

11) умение выделять начальный гласный в слове.

49. Говорение:

1) выражение просьб, желаний, сообщений, вопросов с показом соответствующей таблички при выборе из 2-3-х;

2) группировка (обобщение) предметов по слову;

3) называние предметов, действий, признаков предметов и действий, местоимений, предлогов;

4) описание предмета или картинки с помощью по вопросам;

5) описание предмета или картинки с помощью табличек;

6) подражание артикуляции, мимике и пантомимике окружающих;

7) приближенное отраженное произнесение слов и простых фраз;

8) приближенное сопряженное произнесение слов и простых фраз;

9) сопровождение бытовых действий естественной, эмоционально окрашенной речью;

10) составление простого распространенного предложения с прямым дополнением;

11) составление фраз по наводящим вопросам (с использованием табличек, записи на доске);

12) узнавание предметов или изображений по устному называнию с соответствующей табличкой;

13) узнавание предметов или изображений по устному обозначению или по табличке;

14) употребление в речи вопросительных предложений;

15) умение образовывать и использовать в речи формы повелительного наклонения глаголов в единственном и множественном числе.

50. Чтение и письмо:

1) глобальное чтение знакомых слови фраз в книге;

2) глобальное чтение (узнавание слов на табличках): названия предметов из разных тематических групп; действия, вопросы;

3) глобальное чтение знакомых слов в подписях к картинкам;

4) знакомство с буквами русского алфавита;

5) письмо имен детей печатными буквами на бумаге, доске, в воздухе;

6) подкладывание табличек к соответствующим предметам или картинкам с последующим их прочитыванием (глобальное чтение);

7) складывание имен детей из разрезной азбуки;

8) складывание слов из разрезной азбуки по образцу;

9) составление подписи к картинкам путем выбора слов на табличках;

10) умение последовательно называть гласные в ряду из 2-3 гласных;

11) упражнения для подготовки руки к письму;

12) устно-дактильное проговаривание слов и фраз.

51. Ожидаемые результаты:

1) анализирует звуковой состав слова;

2) выражает просьбы, желания, делает сообщения, задает вопросы устно (приближенно) с показом соответствующей таблички при выборе из 2-3-х;

3) глобально читает названия предметов из разных тематических групп; действия, вопросы в подписях к картинкам;

4) группирует предметы по слову, выделяет признак группировки (обобщения);

5) знает буквы русского алфавита;

6) описывает предметы или картинки с помощью табличек, по вопросам;

7) отвечает и задает вопросы;

8) передает поручения;

9) пишет имена детей печатными буквами на бумаге, доске, в воздухе;

10) подражает артикуляции, мимике и пантомимике, интонации окружающих;

11) понимает глаголы в изъявительном наклонении, в настоящем и прошедшем времени;

12) понимает значение существительных в единственном и множественном числе;

13) понимает и использует в речи названия предметов, действий, признаки предметов и действий, местоимения, предлоги;

14) понимает словосочетания и фразы из 2-3 слов, предъявленные в устной форме;

15) складывает слова из разрезной азбуки;

16) сопровождает бытовые действия естественной, эмоционально окрашенной речью;

17) составляет фразу по наводящим вопросам;

18) узнает на табличках до 100 слов (существительные, глаголы, прилагательные, наречия, числительные), 20-25 поручений, вопросов, сообщений;

19) узнает предметы или изображения по устному называнию с соответствующей табличкой; только по устному обозначению или по табличке.

Параграф 5. Развитие слухового восприятия и формирование произношения

52. Для умения выделять словесное ударение проводятся разнообразные упражнения, в ходе которых дети отхлопывают, отстукивают ритмы, изображают их дирижированием и проговариванием слогов.

53. Произношение детей со значительным снижением слуха отличается монотонностью, неинтонированностью, поэтому на втором году обучения следует начать целенаправленную работу над интонационным строем речи сначала на основе подражания, используя как естественные ситуации, так и специально создаваемые.

Параграф 6. 1 полугодие

54. Неречевые звучания:

1) воспроизведение двусложных ритмов;

2) определение на слухо-зрительной и слуховой основе количества звучаний в пределах 3;

3) различение на слух звучаний игрушек при выборе из 3-4;

4) различение на слух темпа звучаний;

5) реакция на неречевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

6) угадывание, кого изображает движениями и голосом педагог или ребенок.

55. Речевые звучания:

1) выделение гласных звуков из ряда звуков;

2) выделение согласных звуков из ряда звуков;

3) выполнение инструкций и заданий на слух;

4) опознавание на слух полных слов;

5) опознавание на слух словосочетаний;

6) опознавание слухо-зрительно и на слух звукоподражаний и лепетных слов;

7) различение гласных звуков по принципу контраста;

8) различение гласных звуков, близких по артикуляции;

9) различение на слух звукоподражаний, лепетных и полных слов (при выборе из 2-3);

10) различение на слух коротких фраз при выборе из 2;

11) различение согласных звуков, отличающихся по артикуляции, в открытых слогах;

12) реакция на речевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

13) умение отделять один слог от ряда слогов.

56. Формирование произношения:

1) автоматизация гласных звуков на материале слогов и слов;

2) автоматизация согласных звуков на материале слогов и слов;

3) артикуляционное и двигательное репродуцирование звуков, слогов и коротких слов;

4) владение понятиями слово, слог (часть слова) и умение оперировать этим понятием;

5) воспроизведение разнообразных движений в разном темпе с сопровождением слогов;

6) дифференциация гласных и согласных звуков на материале слогов и слов;

7) изменение высоты голоса по подражанию;

8) имитация повадок различных животных, характерные черты людей, эмоциональных состояний;

9) имитация различных чувств, передавая их не только голосом, но и мимикой лица, телодвижениями, естественными жестами;

10) произнесение высоким, низким и нормальным голосом различных гласных и слогов по подражанию;

11) произнесение гласных и согласных звуков I концентра;

12) произнесение слогов в нормальном, быстром и медленном темпе с помощью фонетической ритмики;

13) произношение фраз из 2–3 полных слов;

14) слитное произнесение слогов с помощью фонетической ритмики;

15) соблюдение словесного ударения;

16) умение передавать ритмический рисунок двухсложных и трехсложных слов, состоящих из открытых слогов со зрительной опорой;

17) умение подбирать слова с заданным звуком.

57. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит двусложные ритмы;

2) воспроизводит разнообразные движения в разном темпе с сопровождением слогов;

3) выделяет ударный слог в слове;

4) выполняет инструкции и задания слухо-зрительно и на слух;

5) изменяет высоту голоса;

6) имитирует повадки различных животных, характерные черты людей, эмоциональные состояния;

7) имитирует различные чувства;

8) опознает звучания окружающего мира;

9) опознает на слух короткие фразы (на голое ухо и с звукоусиливающей аппаратурой);

10) опознает на слух полные слова, словосочетания;

11) определяет на слух количество звучаний в пределах 3;

12) произносит фразы из 2–3 полных слов на одном выдохе;

13) различает на слух звукоподражания, лепетные и полные слова (при выборе из 2-3);

14) различает на слух звучания игрушек при выборе из 3-4 (на голое ухо и с звукоусиливающей аппаратурой);

15) различает на слух короткие фразы при выборе из 2 (на голое ухо и с звукоусиливающей аппаратурой);

16) различает на слух темп звучаний (на голое ухо и с звукоусиливающей аппаратурой);

17) угадывает, кого изображает движениями и голосом педагог или ребенок.

Параграф 7. 2 полугодие

58. Неречевые звучания:

1) воспроизведение характера звучания;

2) определение на слухо-зрительной и слуховой основе количества звучаний в пределах 4;

3) различение голосов животных;

4) различение на слух звучаний игрушек при выборе из 4;

5) различение различных характеристик звучаний (темп, высота, длительность, сила, количество);

6) узнавание знакомых песен.

59. Речевые звучания:

1) выполнение инструкций и заданий на слух;

2) опознавание на слух коротких фраз;

3) опознавание на слух полных слов и словосочетаний;

4) различение голосов детей и взрослых;

5) различение и опознавание речевого материала при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо и с звукоусиливающей аппаратурой);

6) различение на слух коротких фраз при выборе из 2;

7) умение отделять на слух один слог от ряда слогов.

60. Формирование произношения:

1) автоматизация гласных звуков на материале слогов и слов;

2) автоматизация согласных звуков на материале слогов и слов;

3) выражение состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами, которые сопровождаются произнесением гласных и простых слогов;

4) дифференциация звуков на материале слогов и слов;

5) произношение не менее 4 гласных звуков;

6) произношение не менее 7 согласных звуков;

7) произношение слов (полное, приближенное и усеченное);

8) соблюдение правильного речевого дыхания и длительного ротового выдоха;

9) соблюдение словесного ударения;

10) умение передавать ритмический рисунок односложных слов со зрительной опорой.

61. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит характер звучания;

2) выполняет инструкции и задания на слух;

3) выражает состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами;

4) опознает на слух полных слов, словосочетаний и коротких фраз;

5) определяет на слухо-зрительной и слуховой основе количество звучаний в пределах 4;

6) произносит не менее 4 гласных звуков; 7 согласных звуков;

7) произносит слова полно, приближенно и усеченно;

8) различает голосов животных, детей и взрослых;

9) различает и опознает речевой материал при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука;

10) различает на слух звучания игрушек при выборе из 4;

11) различает на слух короткие фразы при выборе из 2;

12) различает различные характеристики звучаний (темп, высота, длительность, сила, количество);

13) соблюдает словесное ударение;

14) узнает знакомую песенку.

Глава 4. Средняя группа (дети 4-5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

62. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – развитие речи, развитие слухового восприятия и формирование произношения.

Параграф 2. Развитие речи

63. На 3 году обучения детей учат: аналитическому дактильному чтению слов на табличках с печатным шрифтом, в книге, на доске, полотне; устно-дактильному проговариванию усвоенного речевого материала для закрепления представлений о звуко-буквенном составе слов; использованию речи в устной форме.

64. В группах для слабослышащих детей дактильная форма речи используется в качестве вспомогательного средства в процессе овладения аналитическим чтением, для уточнения звуко-буквенного состава слов.

65. Словарь по тематическим группам расширяется за счет увеличения количества названий действий, качеств, пространственного расположения предметов (прилагательные, наречия, глаголы в разных формах). Увеличение объема словаря идет также за счет детализации и уточнения отдельных действий.

Параграф 3. 1 полугодие

66. Коммуникация:

1) внимательно слушает собеседника;

2) знает правила речевого этикета;

3) контакты с незнакомыми людьми;

4) контакты с незнакомыми слышащими детьми;

5) обсуждение предмета, картинки, события со сверстниками в группе (с помощью табличек, по подсказке педагога);

6) самостоятельное приветствие и прощание в различных ситуациях;

7) соблюдение очередности в беседе, терпеливо ждет очереди для высказывания;

8) сообщение о выполненном действии в устной или устно-дактильной форме;

9) старается общаться с помощью словесной речи;

10) умение "оречевлять" игровую ситуацию и на этой основе развивать коммуникативную функцию речи;

11) умение отвечать на вопросы кратко и полно, задавать вопросы, вести диалог, выслушивать друг друга до конца;

12) участие в беседе-знакомстве.

67. Восприятие / понимание речи:

1) выполнение действий с предметами и их изображениями по образцу с использованием глагола;

2) выполнение действий с предметами и их изображениями по словесной инструкции (глагол в повелительном наклонении);

3) выполнение поручений;

4) группировка знакомых предметов и картинок по названию, звучанию;

5) ответы на вопросы в устной и дактильной форме;

6) понимание значений обобщающих слов;

7) различение глаголов, противоположных по значению;

8) различение прилагательных, противоположных по значению;

9) понимание значения фраз из 3-4 слов;

10) понимание и различение вопросительных, утвердительных, восклицательных интонаций;

11) понимание причинно-следственных связей в тексте, ответы на вопросы;

12) различение значений глаголов в настоящем и прошедшем времени;

13) различение значений слов в единственном и множественном числе;

14) слушание сказок, стихотворений, рассказов;

15) согласование глаголов единственного и множественного числа настоящего времени с существительными;

16) понимание личных местоимений;

17) понимание притяжательных местоимений;

18) понимание притяжательных прилагательных;

19) понимание вопросов косвенных падежей.

68. Говорение:

1) выбор заданных предметов или их изображений из общей группы, размещение их в указанных местах;

2) замена облегченных слов и звукоподражаний общеупотребительными речевыми формами;

3) заучивание стихов и коротких текстов наизусть;

4) использование личных и притяжательных местоимений;

5) использование новых слов, обозначающих предметы и действия, из пассивного словаря;

6) использование притяжательных прилагательных;

7) использование разных моделей предложений;

8) использование устной, устно-дактильной, письменной формы речи для выражения различных коммуникативных намерений (вопросы, побуждения, сообщения, отрицания);

9) называние знакомых предметов, действий, их свойств и качеств, местоимений, предлогов, числительных;

10) называние предметов с путем подкладывания к ним табличек словами или короткими фразами;

11) объединение нескольких предложений в небольшие рассказы;

12) описание предмета или картинки по вопросам с помощью взрослого;

13) описание предметов и картинок с изображениями предметов и действий;

14) описание сюжетных картинок;

15) отвечать целыми фразами разговорного типа без членения их на отдельные слова (вопросы и ответы);

16) отчет о выполнении поручений;

17) приближенное называние и подкладывание табличек к знакомым предметам или их изображениям;

18) приближенное сопряженное и отраженное проговаривание слов и фраз;

19) рассказ о событиях дома, на прогулке, в группе (3–4 предложения);

20) сопровождение бытовых действий естественной, эмоционально окрашенной речью (сообщениями, вопросами, побуждениями);

21) составление простых распространенных предложений с предлогами на, у, в, под, над, с по картинке, по демонстрации действий, по вопросам;

22) потребление в речи обобщающих слов;

23) употребление глаголов в изъявительном наклонении, в настоящем и прошедшем времени;

24) употребление существительных в единственном и множественном числе.

69. Чтение и письмо:

1) аналитическое (дактильно) чтение слов, словосочетаний и фраз (подписи к картинкам);

2) драматизация коротких рассказов (3–4 предложения);

3) звуковой анализ и синтез слов;

4) ответы на вопросы по составленному тексту;

5) письмо печатными буквами данные о себе;

6) подбор картинки к прочитанному тексту (3–4 предложения);

7) самостоятельно аналитически (дактильно) читать короткие слова;

8) составление и чтение текста из 2-3 предложений по предметной или сюжетной картинке (по вопросам с помощью табличек);

9) составление коротких рассказов (3-4 предложения) по сюжетной картинке (из знакомых слов);

10) составление слов из букв разрезной азбуки;

11) узнавание знакомых слов и фраз из 2-4 слов в подписях к картинкам в книгах;

12) чтение текстов по книге с драматизацией прочитанного и подбором картинок (3–4 предложения).

70. Ожидаемые результаты:

1) вступает в контакты с незнакомыми взрослыми и детьми;

2) выделяет причинно-следственные связи в тексте, отвечает на вопросы;

3) выполняет поручения и отчитывается о выполнении;

4) драматизирует короткие рассказы (3–4 предложения) с помощью взрослого;

5) называет знакомые предметы, действия, их свойства и качества, местоимения, предлоги, числительные;

6) обсуждает события со сверстниками в группе;

7) описывает фразами предмет или картинки по вопросам с помощью взрослого;

8) отвечает на вопросы целыми фразами разговорного типа без членения их на отдельные слова;

9) пишет печатными буквами данные о себе;

10) подбирает картинки к прочитанному тексту;

11) понимает значения обобщающих слов, значения фраз из 3-4 слов;

12) различает вопросительные, утвердительные, восклицательные интонации;

13) рассказывает о событиях дома, на прогулке, в группе;

14) самостоятельно аналитически (дактильно) читает короткие слова;

15) самостоятельно приветствует и прощается;

16) слушает сказки, стихотворения, рассказы;

17) сообщает о выполненном действии в устной и дактильной форме;

18) составляет подписи к картинкам из разрезной азбуки;

19) составляет текст из 2-3 предложений по предметной или сюжетной картинке;

20) употребляет в речи обобщающие слова;

21) употребляет глаголы в изъявительном наклонении, в настоящем и прошедшем времени;

22) употребляет существительные в единственном и множественном числе;

23) участвует в беседе-знакомстве;

24) читает аналитически (дактильно) короткие тексты.

Параграф 4. 2 полугодие

71. Коммуникация:

1) выполнение двусоставных поручений (с включением глаголов в повелительном наклонении);

2) использование устной, устно-дактильной, письменной форм речи для выражения различных коммуникативных намерений (вопросы, побуждения, сообщения, отрицания) в конкретных речевых ситуациях;

3) передача поручения друг другу;

4) рассказ о себе;

5) умение задавать вопросы;

6) умение "оречевлять" игровую ситуацию и на этой основе развивать коммуникативную функцию речи.

72. Восприятие / понимание:

1) восприятие коротких, простых по содержанию рассказов, стихотворений;

2) понимание значений слов в единственном и множественном числе;

3) понимание коротких, простых по содержанию рассказов, стихотворений;

4) понимание родовой принадлежности предметов;

5) понимание слов с уменьшительно-ласкательным значением;

6) понимание целых фраз разговорного типа без членения их на отдельные слова;

7) понимание предлогов и наречий, выражающих пространственные отношения;

8) различение значений существительных в единственном и множественном числе;

9) самостоятельное сообщение о событиях, новостях;

10) слухо-зрительное восприятие связного рассказа из 3–4 фраз (с выборочным дактилированием слов, опорой на картинки);

11) сопереживание героям произведений, выражение отношения к их поступкам;

12) узнавание предметов по их описанию (2–4 предложения).

73. Говорение:

1) использование множественного числа существительных;

2) использование некоторых способов словообразования;

3) использование новых слов из пассивного словаря, обозначающих предметы, действия, их свойства и качества, числительных, местоимений и наречий;

4) использование разных моделей предложений;

5) использование устной, устно-дактильной, письменной форм речи для выражения различных коммуникативных намерений (вопросы, побуждения, сообщения, отрицания) при проведении дидактических игр, речевых упражнений;

6) называние предметов и их изображений, подбор таблички;

7) описание сюжетных картинок 2-3 фразами;

8) ответы на вопросы фразой из 2-3 слов;

9) практическое знакомство с наиболее частотными моделями словоизменения и словообразования, построения предложений;

10) развернутое описание предметов и картинок;

11) самостоятельная постановка вопросов;

12) умение поддерживать разговор (2–3 тематически связанных вопросов) на заданную тему;

13) умение согласовывать существительные и прилагательные, существительные и глаголы в роде, числе падеже;

14) употребление вопросительных предложений в процессе общения;

15) употребление слов с уменьшительно-ласкательным значением;

16) употребление существительных мужского, женского и среднего рода в косвенных падежах в беспредложных конструкциях.

74. Чтение / письмо:

1) аналитическое чтение знакомых слов и фраз в книге;

2) интерес к чтению взрослыми стихов, рассказов, к рассказыванию сказок, показу книг;

3) письмо имен, фамилий детей, родителей печатными буквами;

4) письмо названий знакомых предметов одной тематической группы (5–6 слов);

5) письмо печатными буквами данных о себе (возраст, фамилия, имя, адрес);

6) подбор предложений к серии сюжетных картинок при выборе из 3-4 (таблички);

7) складывание имен детей из разрезной азбуки;

8) составление коротких рассказов (3–4 предложения) о событиях дома, на прогулке, в группе;

9) умение выкладывать из цветных фишек и букв и слитно читать прямые слоги с ориентировкой на гласную букву;

10) чтение короткого рассказа (аналитическое чтение);

11) чтение текстов по книге с драматизацией прочитанного и подбором картинок (объем текста 3–4 предложения).

75. Ожидаемые результаты:

1) выполняет двусоставные поручения;

2) задает вопросы;

3) интересуется книгами, слушает чтение взрослых;

4) использует множественное число существительных, согласует с прилагательными;

5) использует различные виды речи для выражения различных коммуникативных намерений;

6) описывает сюжетные картинки 2-3 фразами;

7) отвечает на вопросы фразой из 2-3 слов;

8) передает поручение третьему лицу;

9) подбирает фразы к серии сюжетных картинок при выборе из 3-4 (таблички);

10) поддерживает разговор в форме вопрос–ответ на заданную тему;

11) понимает, о чем идет речь в коротком рассказе, стихотворении;

12) рассказывает о себе;

13) рисует, подбирает картинки к тексту;

14) самостоятельно сообщает / информирует о событиях, новостях;

15) складывает из разрезной азбуки и пишет имена, фамилии, свой адрес печатными буквами; названия знакомых предметов и действий;

16) сопереживает героям произведений, выражает отношение к их поступкам;

17) составляет короткие рассказы (3–4 предложения) о событиях дома, на прогулке, в группе;

18) узнает предметы по их описанию (2–4 предложения);

19) участвует в инсценировках прочитанного, самостоятельно изображает и описывает сюжеты;

20) читает короткий рассказ (аналитическое чтение).

Параграф 5. Развитие слухового восприятия и формирование произношения

76. В течение года дети учатся самостоятельно надевать и снимать индивидуальные слуховые аппараты, включать и выключать их, проверять, работает ли аппарат; устанавливать регуляторы громкости на аппаратуре; пользоваться кохлеарным имплантом; сообщать о плохой слышимости слуховых аппаратов и кохлеарных имплантов.

77. На третьем году обучения продолжается работа по формированию навыка устного общения; воспроизведения слова с сохранением его звуко-слогового состава. Детям предлагается произносить слова точно или приближенно. Дети используют фразы, составленные из 2–4 знакомых слов.

Параграф 6. 1 полугодие

78. Неречевые звучания:

1) определение на слух направления звука;

2) определение на слухо-зрительной и слуховой основе количества звучаний в пределах 5;

3) различение и воспроизведение слухо-зрительно и на слух трехсложных ритмов;

4) различение на слух голосов животных (при выборе из 4);

5) различение на слух и воспроизведение трехсложных ритмов;

6) реакция на неречевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо).

79. Речевые звучания:

1) выполнение двухсложных инструкций и заданий слухо-зрительно и на слух;

2) опознавание на слух речевого материала, относящегося к организации занятия и быта детей;

3) различение на слух и воспроизведение трехсложных ритмов;

4) различение на слух речевого материала, относящегося к организации занятия и быта детей;

5) реакция на речевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

6) узнавание голосов детей из группы;

7) умение запоминать и воспроизводить цепочки слогов со сменой ударения и интонации;

8) умение различать на слух согласные звуки, близкие по артикуляционным признакам в ряду звуков, слогов, слов, в предложениях, свободной игровой и речевой деятельности.

80. Формирование произношения:

1) автоматизация гласных звуков на материале слогов и слов;

2) автоматизация согласных звуков на материале слогов и слов;

3) воспроизведение слов с сохранением его звуко-слогового состава;

4) выражение состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами, произнесением лепетных и полных слов;

5) дифференциация гласных и согласных звуков на материале слогов и слов;

6) изменение силы голоса: тихо, громче, громко;

7) использование голоса нормальной высоты;

8) контроль силы и высоты собственного голос;

9) произнесение слов и фраз высоким голосом, голосом нормальной высоты и низким голосом;

10) произношение в нормальном, быстром и замедленном темпе слоги с различными согласными и гласными;

11) произношение речевого материала слитно, с выраженным ударением, без призвуков, в темпе, близком к естественному;

12) произнесение гласных и согласных звуков I концентра;

13) произношение слов и коротких фраз в замедленном, нормальном и быстром темпе;

14) произношение слов различной слоговой сложности;

15) произношение слогов с постепенным убыстрением и замедлением;

16) слитное произнесение фраз из 2–4 знакомых слов;

17) соблюдение логического ударения в фразе;

18) соблюдение правильного умеренного темпа речи (по подражанию);

19) умение заканчивать фразу, договаривать за взрослым слова и словосочетания в потешках, упражнениях, стихотворениях;

20) умение делить на слоги двусложные слова, состоящие из открытых слогов и составлять слов из двух данных открытых слогов;

21) умение передавать ритмический рисунок двухсложных слов со стечением согласных с простым звуковым наполнением со зрительной опорой.

81. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит слова с сохранением его звуко-слогового состава;

2) выполняет двухсложные инструкции и задания слухо-зрительно и на слух;

3) выражает состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами, произнесением лепетных и полных слов;

4) изменяет силу, темп и высоту голос;

5) опознает на слух речевой материал, относящийся к организации занятия и быта детей;

6) определяет на слух направления звука, количество звучаний в пределах 5;

7) произносит слова слитно, с выраженным ударением, в темпе, близком к естественному; точно, полно, приближенно и усеченно;

8) различает и опознает речевой материал, относящийся к организации занятия и быта детей;

9) различает на слух голосов животных (при выборе из 4);

10) различает на слух трехсложные ритмы;

11) реагирует на сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

12) соблюдает логическое ударение в фразе;

13) узнавание голосов детей из группы.

Параграф 7. 2 полугодие

82. Неречевые звучания:

1) различение на слух количества звучаний в пределах 5-6;

2) различение на слух бытовых шумов, звуков окружающего мира;

3) различение на слух марша, вальса и польки;

4) различение на слух слитных и прерывистых звучаний;

5) определение направления звучания (спереди – сзади – справа – слева).

83. Речевые звучания:

1) активное произвольное внимание к речи;

2) различение на слух трехсложных ритмов;

3) определение на слух направления звука (справа, слева);

4) опознавание речевого материала, относящегося к организации занятий;

5) определение направления звучания (спереди – сзади – справа – слева).

84. Формирование произношения:

1) автоматизация гласных звуков на материале слогов и слов;

2) автоматизация согласных звуков на материале слогов и слов;

3) воспроизведение повторяющихся ритмов;

4) выражение состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами, произнесением полных слов и фраз;

5) дифференциация гласных и согласных звуков на материале слогов и слов;

6) контроль ритмичности и интонационной выразительности речи, модуляции голоса;

7) подбор слов по ритму;

8) постепенное усиление голоса и его ослабление при произнесении гласного или слогосочетаний;

9) произнесение гласных звуков с интонацией просьбы, радости, боли, осуждения, побуждения, осуждения, вопроса;

10) произношение не менее 12 согласных звуков;

11) произношение не менее 5 гласных звуков;

12) произношение слов (слитное, с выраженным выделением ударения, в естественном темпе, точное, полное, приближенное и усеченное);

13) умение выделять логическое ударение во фразе;

14) эмоциональная оценка изображенной на картинке ситуации.

85. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит повторяющиеся ритмы;

2) выражает состояния пластикой тела, мимикой лица, естественными жестами, произнесением полных слов и фраз;

3) опознает на слух знакомые детские стихи и песенки (из 2–3);

4) опознает речевой материал других занятий;

5) определяет на слух направления звука (спереди – сзади – справа – слева);

6) подбирает слова по ритму;

7) передает интонации просьбы, радости, боли, осуждения, побуждения, осуждения, вопроса;

8) произносит не менее 12 согласных звуков; 5 гласных звуков;

9) произносит слова слитно, с выраженным выделением ударения, в естественном темпе, точное, полно, приближенно и усеченно;

10) различает и опознает на слух бытовые шумы, звуки окружающего мира;

11) различает на слух количество звучаний в пределах 5-6;

12) различает на слух марш, вальс и польку;

13) различает и воспроизводит на слух слитные и прерывистые звучания;

14) различает на слух трехсложные ритмы;

15) произносит не менее 5 гласных и 12 согласных;

16) умеет выделять логическое ударение во фразе.

Глава 5. Старшая группа (дети 5 – 6-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

86. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – развитие речи, развитие слухового восприятия и формирование произношения.

Параграф 2. Развитие речи

87. В старшей группе проводится работа по формированию речи в разных формах в соответствии с условиями их функционирования. Дактилология на всех годах обучения используется как вспомогательное средство (для овладения чтением, осознанным говорением, письмом).

88. Словарь по тематическим группам расширяется за счет увеличения количества названий действий, качеств, пространственного расположения предметов (прилагательные, наречия, глаголы в разных формах).

Параграф 3. 1 полугодие

89. Коммуникация:

1) выражение отношения к игре, к заданию, к событию;

2) использование в речи вопросительных, побудительных и отрицательных предложений в соответствии с коммуникативными задачами;

3) обмен информацией о себе, своей семье, интересах, предпочтениях;

4) ответы на вопросы, направленные на уточнение информации;

5) оценка выполнения заданий, продуктов детской деятельности;

6) соблюдение правил речевого этикета в зависимости от ситуации;

7) сообщение о выполненном действии, событии.

90. Восприятие / понимание:

1) выполнение детализированных заданий;

2) выполнение и передача двух-трехсоставных поручений;

3) отгадывание загадок;

4) понимание значений антонимов, предлогов;

5) понимание значений слов: "звук", "буква", "слово", "слог";

6) понимание значения синонимов, замены слов;

7) понимание и оценка происходящих вокруг детей событий;

8) понимание падежных окончаний существительных мужского и женского рода в единственном числе в винительном, родительном, дательном, творительном, предложном падежах;

9) понимание шуточного тона высказывания;

10) просьба повторить, разъяснить, растолковать;

11) различение оттенков значений слов;

12) различение падежных форм личных местоимений;

13) узнавание предметов по описанию.

91. Говорение:

1) выступление с сообщениями перед группой детей;

2) декламация стихотворений;

3) изменение существительных по падежам;

4) использование в речи слов-обобщений, целых фраз без членения их на отдельные слова;

5) использование некоторых способов словообразования;

6) использование слов, передающих ощущения;

7) использование формы глаголов прошедшего времени мужского и женского рода, единственного и множественного числа;

8) краткие и полные ответы;

9) называние частей тела животных, деталей предметов;

10) образование слов способом присоединения приставок;

11) отражение в играх образов персонажей мультфильмов, фильмов, сказок, называние персонажей и названий произведений;

12) правильное употребление местоимения меня, мне;

13) практическое знакомство с наиболее частотными моделями словоизменения и словообразования, построения предложений;

14) придумывание продолжения фразы;

15) самостоятельное употребление в речи необходимых по ситуации типов высказываний (вопросы, побуждения, сообщения, отрицания);

16) согласование прилагательных с существительными мужского и женского рода единственного числа в именительном падеже;

17) согласование притяжательных местоимений с существительными; согласование слов в роде, числе, падеже;

18) составление коротких рассказов по сюжетной картинке, серии сюжетных картинок;

19) составление описания сюжетной картинки (5–6 предложений);

20) составление рассказа на заданную тему (5–6 предложений) с опорой на картинки, из табличек со словами, с помощью вопросов;

21) составление рассказа на заданную тему из рассыпного текста (5-6 предложений);

22) сравнение предметов, явлений, действий, людей друг с другом;

23) умение подбирать антонимы к слову;

24) умение подбирать синонимы к слову;

25) умение согласовывать числительное "один" с существительными в роде и числе в именительном падеже;

26) употребление существительных мужского, женского и среднего рода в косвенных падежах в предложных конструкциях с простыми предлогами.

92. Чтение и письмо:

1) аналитическое (дактильное) чтение коротких текстов по книге (подписи к картинкам);

2) выкладывание из разрезной азбуки подписей к картинкам;

3) запись слов в словарики по тематическим группам;

4) зарисовки содержания текста;

5) письмо печатными буквами данных о себе (возраст, фамилия, имя, адрес);

6) письмо печатными буквами ответов на вопросы;

7) подбор картинок к прочитанному тексту (3–4 предложения);

8) подбор слов на заданную букву;

9) чтение наизусть короткие стихотворения (с соблюдением всех требований к произношению);

10) участие в инсценировках по прочитанному тексту (сказке, рассказу).

93. Ожидаемые результаты:

1) выкладывает из разрезной азбуки слова и фразы;

2) выполняет и передает двух-трехсоставные поручения;

3) выражает отношение к игре, к заданию, к событию, к людям и их поступкам;

4) декламирует стихотворения;

5) записывает слова в словарики по тематическим группам;

6) изменяет существительных по падежам;

7) иллюстрирует текст;

8) использует слова-обобщения;

9) использует целые фразы без членения на отдельные слова;

10) называет части, детали предметов;

11) обменивается информацией о себе, своей семье, интересах, предпочтениях;

12) отвечает кратко и полно в зависимости от ситуации;

13) отвечает на вопросы, направленные на уточнение информации;

14) отгадывает загадки;

15) пишет печатными буквами данные о себе;

16) понимает значения синонимов, замены слов;

17) понимает шуточный тон высказывания;

18) придумывает продолжения фразы;

19) просит повторить, разъяснить, растолковать;

20) разыгрывает сюжеты из мультфильмов, фильмов, сказок, называет персонажей и названия произведений;

21) самостоятельно употребляет в речи необходимые по ситуации типов высказывания;

22) соблюдает правила речевого этикета в зависимости от ситуации;

23) согласует слова в роде, числе, падеже;

24) составляет описания, рассказ на заданную тему, по сюжетной картинке, серии сюжетных картинок;

25) сравнивает предметы, явления, действия, людей друг с другом;

26) узнает предметы по описанию;

27) читает тексты в книге, на полотне, доске (подписи к картинкам).

Параграф 4. 2 полугодие

94. Коммуникация:

1) выражение своего отношения к происходящему;

2) соблюдение правил речевого этикета;

3) умение поддержать беседу;

4) умение задавать вопросы и отвечать в зависимости от контекста.

95. Восприятие / понимание:

1) исправление ошибок в собственной речи;

2) понимание значений слов: "звук", "буква", "слово", "слог", "гласный звук", "согласный звук";

3) понимание связного рассказа педагога на определенную тему (слухо-зрительно);

4) понимание шуточного тона высказывания;

5) узнавание предметов, людей по описанию;

6) умение слушать собеседника и понимать обращенную к ним речь, поддерживать разговор;

7) усвоение форм множественного числа родительного падежа существительных.

96. Говорение:

1) использование местоимений;

2) использование слов, необходимых для выражения желаний и налаживания взаимоотношений с окружающими;

3) использование слов, обозначающих существенные части, детали предметов и объектов;

4) описание предметов с использованием прилагательных, наречий необходимых для раскрытия свойств и качеств предмета (цвет, форма, величина, материал, качество);

5) пересказ сказки или рассказа;

6) построение предложных конструкций с простыми предлогами со значением пространственного расположения, направления действия;

7) практическое знакомство с наиболее частотными моделями словоизменения и словообразования, построения предложений;

8) практическое словоизменение (по родам, числам, падежам, временам);

9) рассказ о событиях, новостях (по вопросам, опорным схемам, самостоятельно);

10) сочетание числительных с существительными в роде, числе, падеже;

11) сочинение короткого рассказа, сказки по картинке, собственному замыслу;

12) узнавание, называние, описание знакомых предметов, явлений, событий при просмотре и чтении книг, журналов, телепередач, мультфильмов и фильмов, на прогулке;

13) умение пользоваться распространенными предложениями;

14) умение согласовывать числительные с существительными мужского и женского рода;

15) умение строить диалог;

16) употребление в речи вопросов;

17) употребление сочетаний прилагательных с существительными единственного и множественного числа в составе предложения в разных падежах;

18) употребление существительных с предлогами.

97. Чтение и письмо:

1) чтение текста по книге с выделением героя рассказа;

2) чтение текстов в книге с драматизацией прочитанного и подбором картинок;

3) письмо знакомых слов и фраз под диктовку.

98. Ожидаемые результаты:

1) использует прилагательные, наречия, числительные для раскрытия свойств и качеств предмета;

2) использует слова, необходимые для выражения желаний и налаживания взаимоотношений с окружающими;

3) исправляет ошибки в собственной речи;

4) пересказывает, рассказывает сказку или рассказ;

5) пишет знакомые слова и фразы под диктовку;

6) понимает речь беседующих, выделяет тему обсуждения, подключается к разговору;

7) рассказывает о событиях, новостях;

8) соблюдает правила речевого этикета;

9) сочиняет рассказ, сказку по картинке, собственному замыслу;

10) узнает, называет, описывает предметы, явления, события при просмотре и чтении книг, журналов, телепередач, мультфильмов и фильмов, на прогулке;

11) умеет поддержать беседу;

12) понимает значение слов с предлогами, использует их в речи, изменяя по падежам;

13) читает тексты, обсуждает сюжет, выделяет главных героев, выражает отношение, драматизирует, делает зарисовки.

Параграф 5. Развитие слухового восприятия и формирование произношения

99. Вызывание того или иного звука проводится в течение 1-2 недель. Если за это время звук не появится, то переходят к следующему, а через некоторое время вновь возвращаются к тому звуку, который дети еще не научились произносить.

100. На четвертом году обучения уточняется фонетическая сторона речи; формируются навыки точного воспроизведения слова; развивается фразовая речь.

101. Способ воспроизведения количества звучаний: показ соответствующего количества пальцев и цифры, называние (самостоятельное или по табличке), отхлопывание, отстукивание количества звучаний с одновременным произнесением слогов, игра на звучащих игрушках.

Параграф 6. 1 полугодие

102. Неречевые звучания:

1) локализация звука и называние словом местонахождение его источника (вверху, внизу);

2) различение и воспроизведение на слух количества звучаний в пределах 6-7;

3) различение на слух высоких и низких звучаний;

4) различение на слух инструментальной, вокальной музыки и речи;

5) различение на слух мужских, женских и детских голосов;

6) различение на слух оркестрового, хорового и сольного исполнения;

7) реакция на неречевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

8) различение и воспроизведение 3-4-сложных ритмов;

9) различение на слух голосов птиц и животных (при выборе из 3–4).

103. Речевые звучания:

1) активное произвольное внимание к речи, умение вслушиваться в обращенную речь, понимать ее содержание;

2) воспроизведение темпа произнесения слов, словосочетаний или фраз;

3) выполнение трехсложных инструкций и заданий слухо-зрительно;

4) опознавание на слух знакомых детских стихов и песенок;

5) опознавание на слух речевого материала по темам "Ознакомления с окружающим";

6) опознавание на слух речевого материала по темам "Развития речи";

7) опознавание на слух речевого материала по темам "Формирования элементарных математических представлений";

8) ответы на вопросы, предъявленных слухо-зрительно и на слух;

9) различение на слух знакомых фраз;

10) реакция на речевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо).

104. Формирование произношения:

1) изменение темпа и ритма произнесения слов и фраз (по образцу, по схеме);

2) постепенное повышение и понижение голоса – произнесение слогов на одном выдохе;

3) произнесение в нормальном, быстром и медленном темпе знакомых слов;

4) произнесение слов и коротких фраз голосом разной силы;

5) произношение речевого материала слитно, с выраженным ударением, без призвуков, соблюдением норм русской орфоэпии, в темпе, близком к естественному;

6) произношение фраз с различными интонациями, соответствующими той или иной ситуации, изображенной на картинке или серии картинок;

7) умение выделять логическое ударение во фразе;

8) умение соблюдать словесное ударение;

9) употребление в речи всех гласных и основных согласных звуков.

105. Ожидаемые результаты:

1) воспроизводит темп произнесения слова, словосочетаний или фраз;

2) выполняет трехсложные инструкции и задания слухо-зрительно;

3) говорит в нормальном, быстром и медленном темпе знакомые слова;

4) говорит с различными интонациями, соответствующими той или иной ситуации, изображенной на картинке или серии картинок;

5) говорит слитно, с выраженным ударением, без призвуков, соблюдением норм русской орфоэпии, в темпе, близком к естественному;

6) изменяет темп и ритм произнесения слов и фраз;

7) опознает на слух речевой материал по темам "Ознакомления с окружающим", "Развития речи", "Формирования элементарных математических представлений";

8) опознает слухо-зрительно знакомые детские стихи и песенки;

9) определяет месторасположение источника звучания (вверху, внизу);

10) отвечает на вопросы, предъявленные слухо-зрительно и на слух;

11) различает и воспроизводит 3-4-сложные ритмы;

12) различает и воспроизводит на слух количество звучаний в пределах 6-7;

13) различает на слух высокие и низкие звучания;

14) различает на слух голоса птиц и животных (при выборе из 3–4);

15) различает на слух инструментальную музыку, вокал и речи;

16) различает на слух мужские, женские и детские голоса;

17) различает на слух оркестровое, хоровое и сольное исполнение;

18) различает слухо-зрительно и на слух знакомые фразы;

19) реагирует на сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

20) соблюдает словесное и логическое ударение;

21) употребляет в речи все гласные и основные согласные звуки.

Параграф 7. 2 полугодие

106. Неречевые звучания:

1) локализация звука и называние словом местонахождение его источника (спереди – сзади, спереди – сзади – справа – слева);

2) различение и воспроизведение 3-4-сложных ритмов;

3) определение на слух (счет) количества звучаний в пределах 7-8;

4) различение на слух высоких и низких звучаний;

5) различение на слух голосов птиц и животных (при выборе из 4);

6) различение на слух инструментальной, вокальной музыки и речи;

7) различение на слух оркестрового, хорового и сольного исполнения;

8) различение на слух повторяющихся двусложных ритмов;

9) реакция на неречевые сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо).

107. Речевые звучания:

1) активное произвольное внимание к речи, умение вслушиваться в обращенную речь, понимать ее содержание, слышать ошибки в чужой и своей речи;

2) различение на слух речевого материала по темам "Ознакомления с окружающим";

3) различение на слух речевого материала по темам "Развития речи";

4) различение на слух речевого материала по темам "Формирования элементарных математических представлений";

5) различение речевого материала к теме "Я и моя семья";

6) различение на слух мужских и женских голосов;

7) формировать умение различать слова, сходные по звучанию.

108. Формирование произношения:

1) замена звука Г звуком В;

2) использование голоса нормальной высоты, силы, без грубых нарушений тембра;

3) оглушение звонких согласных в конце слова и перед глухими согласными;

4) произнесение безударного О произносить как А;

5) произнесение слов с интонацией просьбы, радости, побуждения, вопроса;

6) произношение в нормальном, быстром и медленном темпе хорошо знакомых фраз;

7) пропуск непроизносимых звуков;

8) слитное произнесение предложений в темпе, близком к естественному; деление на синтагмы;

9) соблюдать в речи некоторых норм русской орфоэпии;

10) умение выделять логическое ударение во фразе;

11) употребление в устной форме без дактильного сопровождения не менее 200 слов слитно, с выраженным ударением, с соблюдением некоторых орфоэпических норм, без призвуков в стечениях согласных звуков;

12) употребление в речи не менее 20 звуков.

109. Ожидаемые результаты:

1) выделяет словесное и логическое ударение;

2) говорит в нормальном, быстром и медленном темпе знакомые фразы;

3) говорит слитно, в темпе, близком к естественному; делит фразы на синтагмы;

4) использует голос нормальной высоты, силы, без грубых нарушений тембра;

5) определяет на слух (счет) количество звучаний в пределах 7-8;

6) передает интонацию просьбы, радости, побуждения, вопроса;

7) различает и воспроизводит 3-4-сложные ритмы;

8) различает на слух высокие и низкие звучания;

9) различает на слух голоса птиц и животных (при выборе из 4);

10) различает на слух инструментальную музыку, вокал и речи;

11) различает на слух мужские, женские и детские голоса;

12) различает на слух оркестровое, хоровое и сольное исполнение;

13) различает на слух повторяющиеся двусложные ритмы;

14) различает на слух речевой материал по темам "Ознакомления с окружающим", "Развития речи", "Формирования элементарных математических представлений";

15) реагирует на сигналы при постоянно увеличивающемся расстоянии от источника звука (на голое ухо);

16) соблюдает некоторые нормы русской орфоэпии;

17) соблюдает правила орфоэпии;

18) употребляет в речи до 20 звуков.

Глава 6. Класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии (дети 6-7-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Коммуникация"

110. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – развитие речи, развитие слухового восприятия и формирование произношения.

Параграф 2. Развитие речи

111. Словарь по тематическим группам расширяется за счет увеличения количества названий действий, качеств, пространственного расположения предметов (прилагательные, наречия, местоимения, глаголы в разных формах).

112. Дактилология используется как вспомогательное средство (для овладения чтением, осознанным говорением, письмом).

Параграф 3. 1 полугодие

113. Коммуникация:

1) выражение отношения к игре, к заданию, человеку, к происходящим событиям;

2) изменение стиля общения в зависимости от степени знакомства, ситуации;

3) использование устной речи в непосредственном общении на основе хорошо усвоенного речевого материала;

4) обмен информацией со сверстниками с помощью словесной речи;

5) обращение к взрослым и незнакомым людям на "вы";

6) оценка выполнения заданий других детей в группе;

7) поощрение, утешение, поддержка сверстников и младших детей;

8) применение коммуникативных умений на практике: приветствие; прощание; обращение; просьба о поддержке, помощи, об услуге; оказание поддержки, помощи, услуги; благодарность; отказ; прощение;

9) умение благодарить, просить прощение, извиняться за неудобство.

114. Восприятие / понимание:

1) выделение в речи незнакомых слов, иного языка;

2) понимание значений слов: "звук", "буква", "слово", "слог", "гласный звук", "согласный звук", "твердый звук", "мягкий звук";

3) различение значений слов, близких по звучанию.

4) узнавание знакомых стихов, песенок, сказок по первому предложению.

5) понимание переносного смысла в пословицах и поговорках.

115. Говорение:

1) выборочное использование устно-дактильной речи в развернутых высказываниях или при употреблении новых и сложных по структуре слов;

2) выразительное чтение наизусть стихотворения, загадки, скороговорки;

3) декламация стихов с выражением;

4) использование высказываний различных типов;

5) использование местоимений; изменение по падежам; согласование в роде, числе, падеже с существительными;

6) использование числительных; согласование в роде, числе, падеже с существительными;

7) описание окружающих предметов (цветы, деревья, птиц, зверей);

8) описание сюжетных картинок с указанием первого и последующего планов расположения предметов и действующих лиц (до 10 предложений);

9) пересказ небольших текстов и сказок, прочитанных вслух последовательно, без пропусков, перестановок, с помощью вопросов воспитателя и самостоятельно;

10) пополнение словаря точными названиями качеств предметов (материал, форма, цвет, размер);

11) практическое знакомство с наиболее частотными моделями словоизменения и словообразования, построения предложений;

12) распространенные высказывания с помощью наводящих вопросов;

13) рассказ на заданную тему, по сюжетной картинке (до 10 предложений);

14) рассказывание по картинкам или сериям картин с дополнением сюжет;

15) составление описания сюжетной картины с соблюдением элементарного плана;

16) сравнение предметов, выделение и называние существенных признаков объектов;

17) умение пожаловаться на неудобство и действия сверстников;

18) умение связно, последовательно рассказать о простых случаях из собственной жизни;

19) умение согласовывать прилагательные и числительные с существительными в роде, числе, падеже;

20) умение согласовывать прилагательные и числительные с существительными в роде, числе и падеже; подбирать однородные определения к существительным;

21) умение употреблять определенную грамматическую форму слов (единственное и множественное число, падежные формы существительных);

22) употребление в речи вопросов, побуждений, сообщений, отрицаний;

23) употребление глаголов настоящего, прошедшего, будущего времени;

24) уточнение значений слов в процессе их сопоставления.

116. Чтение и письмо:

1) выполнение различных поручений по письменной инструкции;

2) запись слов в словарики по тематическим группам;

3) описания событий из жизни детей в группе и дома (по наводящим вопросам, зарисовкам, демонстрации действий);

4) самостоятельное чтение журналов, книг, интернет-ресурсов;

5) составление писем и поздравительных открыток;

6) умение находить в слове ударный гласный;

7) усвоение навыков: слова пишутся раздельно, имена людей и клички животных пишутся с заглавной буквы;

8) членение слов на слоги, составление слоговой схемы односложных и двусложных слов;

9) чтение и драматизация текста, подбор картинок по содержанию, зарисовки содержания;

10) чтение текста с заменой личных местоимений существительными и наоборот.

117. Ожидаемые результаты:

1) выборочно использует устно-дактильную речь в развернутых высказываниях или при употреблении новых и сложных по структуре слов;

2) выделяет в речи незнакомые слова, слова иного языка;

3) выражает отношение к игре, к заданию, человеку, к происходящим событиям;

4) жалуется на неудобство и действия сверстников;

5) заменяет личные местоимения существительными и наоборот;

6) записывает слова в словарики по тематическим группам;

7) изменяет стиль общения в зависимости от степени знакомства, ситуации;

8) использует местоимения; изменяет по падежам; согласует в роде, числе, падеже с существительными;

9) использует числительные; согласует в роде, числе, падеже с существительными;

10) просит прощения, извиняется за неудобство;

11) рассказывает на заданную тему, по сюжетной картинке, о событиях дома;

12) самостоятельно пишет письма и поздравительные открытки;

13) самостоятельно читает журналы, книги, пользуется интернет-ресурсам;

14) узнает знакомые художественные произведения по первому предложению;

15) употребляет определенную грамматическую форму слов;

16) читает, иллюстрирует и драматизирует тексты.

Параграф 4. 2 полугодие

118. Коммуникация:

1) выполнение алгоритма действий, предложенного педагогом;

2) использование в речи синонимов и антонимов;

3) использование всех типов высказываний в соответствии с коммуникативными задачами;

4) использование форм речевого этикета;

5) оценка качества собственной и чужой речи;

6) придумывание продолжения и окончания рассказа с помощью педагога, коллективно и самостоятельно.

119. Говорение:

1) использование словаря существительных, глаголов, прилагательных, числительных, местоимений, наречий, предлогов, союзов по 25 сквозным темам;

2) краткий пересказ сюжета сказки, мультфильма;

3) ответы на вопросы в виде связного рассказа;

4) пересказ небольших сказок и рассказов о наблюдаемых явлениях;

5) практическое знакомство с наиболее частотными моделями словоизменения и словообразования, построения предложений;

6) согласование слов в роде, числе, падеже;

7) составление плана высказывания;

8) составление рассказа о событиях в группе, дома, на улице, на заданную тему, по собственному замыслу с иллюстрированием;

9) умение передавать вопросительные, утвердительные, восклицательные интонации, выражающие отношение к содержанию произведения;

10) умение рассказать о семье, семейном быте, народных традициях, о своем городе (поселке, селе).

120. Чтение и письмо:

1) записывает печатными буквами текст, ответы на вопросы;

2) пересказ прочитанного текста с комментариями;

3) развернутый пересказ с добавлением предшествующих и последующих событий;

4) самостоятельное чтение книг;

5) умение составить схему слова из полосок и фишек;

6) умение составлять из букв разрезной азбуки предложения из 3-4 слов после анализа и без предварительного анализа;

7) усвоение навыка правильного оформления слов и предложений: буквы в слове пишутся рядом; слова в предложении пишутся отдельно; в конце предложения ставится точка; начало предложения - имена, фамилии людей, клички животных, названия городов пишутся с большой заглавной буквы.

121. Ожидаемые результаты:

1) выполняет алгоритм действий, предложенного педагогом;

2) делится информацией о себе, своей семье, друзьях, интересах, своем городе (поселке, селе);

3) использует все типы высказываний в соответствии с коммуникативными задачами;

4) использует словарь существительных, глаголов, прилагательных, числительных, местоимений, наречий, предлогов, союзов по 25 сквозным темам;

5) использует формы речевого этикета;

6) объем активного и пассивного словаря составляет примерно 1200-1500 слов;

7) отвечает на вопросы в виде связного рассказа;

8) оценивает качество собственной и чужой речи;

9) пересказывает тексты с комментариями, с добавлением предшествующих и последующих событий;

10) придумывает продолжения и окончания рассказа с помощью педагога, коллективно и самостоятельно;

11) согласует слова в роде, числе, падеже;

12) составляет рассказ о событиях в группе, дома, на улице, на заданную тему, по плану и собственному замыслу с иллюстрированием.

Параграф 5. Развитие слухового восприятия и формирование произношения

122. В процессе обучения используется речь в трех формах (устной, устно-дактильной, письменной). Устная речь используется в непосредственном общении на основе хорошо усвоенного речевого материала. Устно-дактильная речь – при использовании развернутых высказываний или употреблении новых и сложных по структуре слов. Письменная речь – при написании рассказов, с целью записи новых слов и выражений.

123. Для восприятия предлагают такие источники звучания: барабан, бубен, металлофон, пианино, дудка, голос. Дети отвечают с помощью следующих способов воспроизведения детьми: дирижирование, отхлопывание, отстукивание, игра на звучащих игрушках с проговариванием слогосочетаний; голосовая реакция; выкладывание ритма с помощью фишек, геометрических форм, полосок бумаги.

124. На пятом году обучения продолжается уточнение фонетической стороны речи; совершенствуются навыки произнесения слов; развивается фразовая речь; активизируется самостоятельное устное общение.

Параграф 6. 1 полугодие

125. Неречевые звучания:

1) различение инструментальной, вокальной музыки и речи;

2) различение оркестрового, хорового и сольного исполнения;

3) различение на слух казахских народных мелодий и песен;

4) различение 2–3-сложных и повторяющихся 2-сложных ритмов;

5) различение голосов птиц и животных (при выборе из 4-5).

126. Речевые звучания:

1) активное произвольное внимание к речи, умение вслушиваться в обращенную речь, понимать ее содержание, слышать ошибки в чужой и своей речи;

2) выполнение двухсоставных поручений по инструкции на слух;

3) выполнение двухсоставных поручений по инструкции при слухо-зрительном восприятии;

4) опознавание знакомых текстов и стихов;

5) опознавание речевого материала по организации, занятий и деятельности детей, к счету;

6) опознавание слухо-зрительно знакомых детских стихов и песенок;

7) определение высоты, громкости, силы, темпа речи педагога;

8) ответы на вопросы по содержанию текстов;

9) различение звучаний мужских, женских и детских голосов;

10) различение речевого материала по организации, занятий и деятельности детей, к счету;

11) распознавание речевого материала при просмотре телепередач, мультфильмов, на экскурсии.

127. Формирование произношения:

1) автоматизация гласных звуков на материале слов и фраз;

2) автоматизация согласных звуков на материале слов и фраз;

3) дифференциация гласных и согласных звуков на материале слов и фраз;

4) изменение темпа произнесения разнородного рифмованного и стихотворного материала;

5) постепенное ослабление голоса от громкого до шепота;

6) постепенное усиление голоса от шепота до очень громкого;

7) преодоление затруднений в произношении сложных по структуре слов, состоящих из правильно произносимых звуков;

8) проговаривание скороговорок с изменением темпа;

9) произнесение фраз с интонацией просьбы, радости, боли, осуждения, побуждения, вопроса, удивления;

10) произношение гласных звуков слогов тихо, очень тихо и шепотом;

11) самоконтроль речевого диафрагмального дыхания и длительного ротового выдоха;

12) умение выделять логическое ударение во фразе;

13) умение пользоваться приобретенными навыками в самостоятельной речи;

14) умение произносить отдельные слова и короткие фразы голосом разной высоты.

128. Ожидаемые результаты:

1) выполняет двухсоставные поручения по инструкции на слух;

2) говорит с интонацией просьбы, радости, боли, осуждения, побуждения, вопроса, удивления.

3) изменяет силу и темп произнесения.

4) опознавание на слух знакомых детских стихов и песенок;

5) опознает речевой материал по организации, занятий и деятельности детей, счету;

6) опознает слухо-зрительно знакомые тексты и стихи;

7) определяет и воспроизводит высоту, громкость, силу, темп речи;

8) отвечает на вопросы по содержанию текстов;

9) проговаривает скороговорки;

10) проговаривает сложные по структуре слова, состоящие из правильно произносимых звуков;

11) различает 2–3-сложные и повторяющиеся 2-сложные ритмы;

12) различает голоса птиц и животных (при выборе из 4-5);

13) различает звучания мужских, женских и детских голосов;

14) различает инструментальную музыку, вокал и речь;

15) различает оркестровое, хоровое и сольное исполнение;

16) различает речевой материал по организации, занятий и деятельности детей, счету;

17) соблюдает словесное и логическое ударение во фразе.

Параграф 7. 2 полугодие

129. Неречевые звучания:

1) различение на слух голосов животных;

2) узнавание и опознавание музыкальных произведений;

3) различение на слух сложных ритмов, ритмов мелодий;

4) узнавание знакомых песен, подпевание, воспроизведение.

130. Речевые звучания:

1) выполнение заданий, инструкций на слух;

2) опознавание речевого материала к теме "Я и моя семья";

3) опознавание речевого материала по организации, занятий и деятельности детей, к счету;

4) ответы на вопросы по тексту и картинке, сказке, событиям дома;

5) различение звучаний мужских, женских и детских голосов;

6) различение речевого материала по организации, занятий и деятельности детей, к счету;

7) опознавание знакомых стихов и песенок;

8) опознавание на слух знакомых текстов;

9) ответы на вопросы к тексту (на слух);

10) опознавание на слух знакомых стихов и песен;

11) различение на слух текстов из 2-3 фраз.

131. Формирование произношения:

1) автоматизация звуков на материале слов и фраз;

2) дифференциация гласных и согласных звуков на материале слов и фраз;

3) изменение темпа произнесения разнородного рифмованного и стихотворного материала;

4) произвольное изменение темпа, силы голоса;

5) слитное, в темпе, близком к естественному, с выраженным ударением и соблюдением норм орфоэпии произнесение слов и фраз;

6) умение выделять словесное и логическое ударение в речи;

7) умение свободно пользоваться приобретенными навыками в самостоятельной речи;

8) употребление в речи всех гласных, согласных (за исключением мягких и аффрикат), дифтонгов

132. Ожидаемые результаты:

1) выполняет задания, инструкции на слух;

2) говорит слитно, в темпе, близком к естественному, с выраженным ударением и соблюдением норм орфоэпии;

3) опознает знакомые стихи и песенки;

4) опознает на слух знакомые стихи и песни;

5) опознает на слух тексты из 2-3 фраз;

6) опознает речевой материал по организации, занятий и деятельности детей, к счету;

7) отвечает на вопросы к тексту, картинке, сказке, событиям дома;

8) произвольно изменяет темп, силу голоса;

9) произносит речевой материал слитно, с выраженным ударением, без призвуков, соблюдая нормы русской орфоэпии, в темпе, близком к естественному;

10) различает звучания мужских, женских и детских голосов;

11) различает и опознает на слух голоса животных;

12) различает на слух знакомые тексты;

13) различает на слух сложные ритмы, ритмы мелодий;

14) узнает знакомые песни, подпевает, воспроизводит;

15) умеет свободно пользоваться приобретенными навыками в самостоятельной речи;

16) употребляет в речи все гласные, согласные (за исключением мягких и аффрикат), дифтонгов.

	Приложение 4 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 5 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением интеллекта

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением интеллекта (далее - Программа) разработана в соответствии со статьями5 и14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы: создание благоприятных условий для эмоционального, интеллектуального и социального развития ребенка с нарушением интеллекта и формирование его позитивных личностных качеств.

3. Задачи Программы:

1) формирование предметно-развивающей среды, обеспечивающей охрану жизни и укрепление здоровья ребенка;

2) формирование у детей способов усвоения социального опыта взаимодействия с людьми и предметами окружающей действительности;

3) формирование у детей системы знаний и обобщенных представлений об окружающей действительности, развитие познавательной активности;

4) формирование всех видов детской деятельности, характерных для каждого возрастного периода;

5) подготовка детей к школьному обучению с учетом индивидуальных особенностей и возможностей.

4. Программа способствует укреплению физического и психического здоровья детей дошкольного возраста, обеспечению единства воспитательных, коррекционных и обучающих задач воспитания и обучения детей.

5. Ожидаемые результаты в каждой области представлены системой целей обучения.

6. Содержание Программы охватывает следующие возрастные периоды физического и психического развития детей:

1) первая младшая группа (дети 2-3-х лет);

2) вторая младшая группа (дети 3-4-х лет);

3) средняя группа (дети 4-5-и лет);

4) старшая группа (дети 5-6-и лет);

5) класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии (6, 7 (8)-и лет).

7. Программа рекомендована для специальных дошкольных организаций для детей с нарушением интеллекта.

Глава 2. Первая младшая группа (от 2до 3 лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

8. Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется в организованной учебной деятельности - физическая культура, культурно-гигиенические навыки.

9. Целью является обеспечение благоприятных физиологических условий для нормального роста тела, развития позвоночника и восстановления правильного положения тела ребенка, исходя из его индивидуально-типологических особенностей, формирование первоначальных навыков личной гигиены.

10. Задачи:

1) формировать общедвигательные умения, навыки ходьбы и бега в свободном режиме, в заданном направлении;

2) вызвать эмоциональный отклик и желание участвовать в подвижных играх и игровых упражнениях;

3) обучать координировать свои движения, изменять направление и характер действия в соответствии с сигналом и командой воспитателя;

4) развивать ловкость, формировать осанку;

5) стимулировать ребенка к участию в элементарных гигиенических процедурах и приеме пищи (при помощи взрослого);

6) формировать в процессе самообслуживания элементарные орудийные действия.

Параграф 2. 1 полугодие

11. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе стайкой вслед за воспитателем и к воспитателю; ходьбе друг за другом вдоль каната за воспитателем и самостоятельно друг за другом, держась руками за веревку; ходьбе по прямой дорожке, выложенной из веревки;

2) бег: обучение бегу стайкой за воспитателем; бегу группой вдоль зала к противоположной стороне- из исходного положения, стоя вдоль стены лицом к залу;

3) прыжки: выполнение ритмичных приседаний, вместе со взрослым; подпрыгивание на носках, взявшись за руки с педагогом, друг с другом;

4) метание, бросание, ловля: обучение прокатыванию мяча двумя руками из положения стоя и сидя (расстояние 0,5-1 метр); бросанию мяча воспитателю, игрушке, друг другу; ловле мяча двумя руками; подниманию упавшего мяча; скатыванию больших, маленьких мячей со ската;

5) ползание, лазание, перелезание: обучение ползанию к игрушке на четвереньках по прямой линии; по ковровой дорожке, доске, положенной на пол (ширина 30-35 см.); проползанию на четвереньках под лентой, дугой (высота 70 см.); перелезанию через лежащие на полу предметы (бревно);

6) равновесие: обучение ходьбе по ограниченной поверхности, по доске, приподнятой одним концом на 15 - 20 см. над полом (длина 1,5 - 2 м., ширина 20 -25 см.), и сходить по ней вниз; учить переворачиваться с живота на бок, спину, со спины на бок, живот;

7) общеразвивающие упражнения: выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой- повороты (вправо- влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание, сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев; притопывание одной ногой с положением рук на поясе; притопывание двумя ногами.

12. Ожидаемые результаты:

1) проявляет желание выполнять физические упражнения;

2) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

3) ходит стайкой за воспитателем;

4) бросает мяч;

5) ходит по дорожке и следам;

6) ползает по ковровой дорожке, доске;

7) проползает под веревкой, скамейкой;

8) переворачивается с живота на бок, спину, со спины на бок, живот.

13. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: знакомство и запоминание своего места за столом; приучение к надеванию при необходимости специальных фартуков для еды; формирование умения удерживать чашку, использовать специальные чашки с двумя ручками; побуждение детей к самостоятельному приему пищи, самостоятельному использованию ложки; приучение детей выходить из-за стола после окончания еды;

2) формирование гигиенических навыков: знакомство детей с назначением предметов гигиены: мыло, полотенце, расческа, носовой платочек, возможностями их использования; обучение умению мыть руки при помощи взрослого (тереть ладонь о ладонь);

3) формирование навыков опрятности: знакомство с местом хранения своих вещей, со своим шкафчиком для одежды; формирование навыка мытья рук под контролем взрослого после посещения туалета и перед едой; обучение умению с помощью взрослого вытирать руки полотенцем; закрепление умения ребенка проситься на горшок;

4) формирование навыков одевания и раздевания: обучение детей умению участвовать в раздевании и одевании: поднимать или вытягивать руки, поднимать и опускать ножку.

14. Ожидаемые результаты:

1) помнит свое место за столом;

2) умеет садиться и выходить из-за стола под контролем и частичной помощью взрослого;

3) идентифицирует основные предметы гигиены: мыло, полотенце, расческа;

4) выполняет элементарные действия умывания при помощи взрослого (трет ладонь о ладонь);

5) умеет с помощью взрослого вытирать руки полотенцем;

6) выполняет элементарные действия приема пищи: удерживает при помощи взрослого чашку, пытается пользоваться ложкой;

7) участвует в раздевании и одевании;

8) просится при необходимости на горшок.

Параграф 3. 2 полугодие

15. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе группой вдоль зала к противоположной стене; ходьбе, переступая через веревку и другие невысокие предметы (высота 5 см); ходьбе друг за другом вдоль каната, положенного на пол; ходьбе по прямой дорожке, выложенной из шнура на полу; ходьбе по дорожке из ткани (ширина 30 см), положенной на пол;

2) бег: обучение бегу группой вдоль зала к противоположной стороне; бегу друг за другом в указанном направлении; бегу стайкой, гурьбой за воспитателем;

3) прыжки: учить подпрыгивать на носках, взявшись за руки с педагогом, друг с другом;

4) метание, бросание, ловля: обучение навыкам бросать мяч воспитателю, друг другу; катать шарики друг другу (расстояние 1,5 м); подбрасывать и ловить воздушный шар; бросать мяч в обруч двумя руками;

5) ползание, лазание, перелезание: обучение навыкам лазать по гимнастической стенке произвольным способом; ползать по дорожке между цветными линиями с последующим перелезанием через препятствия; ползать на четвереньках на полу; проползать под веревкой;

6) равновесие: обучение ходьбе по ограниченной поверхности, ходьбе по доске, приподнятой одним концом на 15 -20 см над полом (длина 1,5 - 2 м, ширина 20-25 см), и сходить по ней вниз с помощью взрослого; переворачиваться с живота на бок, спину, со спины на бок, живот;

7) общеразвивающие упражнения: выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой - повороты (вправо-влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание; сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев; притопывание одной ногой с положением рук на поясе; притопывание двумя ногами.

16. Ожидаемые результаты:

1) проявляет желание выполнять физические упражнения;

2) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

3) ходит, бегает стайкой за воспитателем;

4) бегает друг за другом в указанном направлении;

5) бросает мяч;

6) ходит по дорожке и следам;

7) спрыгивает с доски;

8) подпрыгивает на носках, взявшись за руки с педагогом;

9) ползает по ковровой дорожке, доске;

10) проползает под веревкой, скамейкой.

17. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: закрепление умения самому садиться на стул (на свое место) и вставать с него; совершенствование навыка удерживания ложки, чашки;

2) формирование гигиенических навыков: формирование умения узнавать предметы санитарии и гигиены; умения мыть руки под контролем взрослого, подставлять руки под поток воды, тереть ладонь о ладонь; обучение умению сморкаться в развернутый взрослым человеком платок; закрепление умений ребенка проситься на горшок, знать место своего горшка, садиться только на свой горшок;

3) формирование навыков опрятности: обучение детей умению находить свой шкафчик по картинке с помощью взрослого; закрепление навыка мытья рук после посещения туалета, по мере загрязнения и перед едой c помощью взрослого;

4) формирование навыков одевания и раздевания.

18. Ожидаемые результаты:

1) умеет самостоятельно и с небольшой помощью взрослого садиться и выходить из-за стола;

2) выполняет элементарные действия умывания при помощи взрослого, подставляет руки под поток воды, трет ладонь о ладонь;

3) удерживает под контролем взрослого чашку и ложку;

4) знает место своего горшка и садится только на свой горшок;

5) находит свой шкафчик по картинке с помощью взрослого;

6) с помощью взрослого снимает одежду.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

19. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности- развитие речи, художественная литература.

20. Целью является формирование мотивации невербального и вербального общения с близкими и знакомыми людьми, формирование навыков культуры слушания, восприятия простых сказок и потешек, развитие эмоциональной отзывчивости ребенка на произведения детской художественной литературы и устного народного творчества.

21. Задачи:

1) создавать предпосылки к развитию речи и формировать языковые способности детей;

2) учить отвечать на простейшие вопросы о себе и ближайшем окружении;

3) знакомить с различными видами устного народного творчества: сказками, потешками, стихотворениями, учить слушать и воспринимать сказки, потешки;

4) развивать восприятие интонационной выразительности произведения устного народого творчества, активизация речевого подражания;

5) формировать интерес к произведениям устного народного творчества и литературным произведениям.

Параграф 5. 1 полугодие

22. Развитие речи:

1) развитие невербальных форм общения: умения фиксировать взгляд на лице партнера, смотреть в глаза партнеру по общению, пользоваться указательным жестом, согласовывая движения глаза и руки;

2) развитие умения находить по инструкции педагога, узнавать и показывать предметы, игрушки, части тела;

3) развитие умения понимать и выполнять простые инструкции;

4) формирование понимания слов действий "дай", "на", "возьми", "иди", "сядь";

5) закрепление навыка ведения одностороннего диалога (педагог задает вопрос по содержанию сюжетной картинки, ребенок жестом отвечает на него);

6) развитие умения называть родителей, родственников;

7) развитие умения отвечать на вопросы.

23. Ожидаемые результаты:

1) пользуется невербальными формами коммуникации;

2) слушает и проявляет интерес к речевым высказываниям взрослых, рассказам, стихам, потешкам, песенкам;

3) воспроизводит знакомые звукоподражания и лепетные слова.

24. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение слушанию, восприятию доступных по содержанию сказок, стихотворений, потешек; сопровождение чтения показом игрушек, картинок (фланелеграф), персонажей настольного театра, пальчиковых кукол; ознакомление с иллюстрациями к художественным произведениям, обучение рассматриванию картинок;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение детей восприятию выразительной речи: вопросительные интонации, выражающие отношение к содержанию художественного произведения; обучение эмоционально откликаться на ритм и мелодичность сказок, песенок-потешек;

3) рассказывание и разучивание: сопровождение чтения небольших поэтических произведений игровыми действиями; обучение выполнению действий-имитаций в процессе чтения произведения, стимулирование повторения звуковых жестов.

25. Ожидаемые результаты:

1) слушает короткие, простые сказки, потешки;

2) воспринимает вопросительные интонации художественного произведения;

3) эмоционально откликается на небольшие сказки, стихотворения, потешки.

Параграф 6. 2 полугодие

26. Развитие речи:

1) развитие умения вслушиваться в обращенную речь;

2) обучение умению указывать на определенные предметы;формирование умения составлять с этими словами первые предложения;

3) обучение умению строить фразы со словами "дай", "на", "иди"; побуждение детей к речевому высказыванию по результатам действий с игрушками;

4) обучение умению называть имена друзей, кукол;

5) формирование понимания названий частей тела и одежды;

6) обучение умению показывать и выполнять действия, связанные с окружающим миром, знакомой бытовой или игровой ситуацией;

7) развитие умения понимать простейшие действия, изображенные на картинке.

27. Ожидаемые результаты:

1) понимает и выделяет из речи названия окружающих предметов и действий с ними;

2) понимает названия некоторых частей тела и одежды;

3) использует при помощи взрослого простейшие предложения;

4) отвечает на простые вопросы одним словом, жестом или звукокомплексом.

28. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение слушанию, восприятию доступных по содержанию стихотворений, потешек, сказок; сопровождение чтения показом игрушек, персонажей настольного театра, пальчиковых кукол, картинок (фланелеграф); ознакомление с иллюстрациями к художественным произведениям, обучение рассматриванию картинок;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение эмоционально воспринимать интонацию песенок-потешек, обучение восприятию выразительной речи: вопросительные интонации, выражающие отношение к содержанию художественного произведения; формирование умения откликаться на ритм и мелодичность стихотворений, потешек; формирование умения выстраивать ритмический ряд на основе координации движений и фонации;

3) рассказывание и разучивание: сопровождение чтения небольших поэтических произведений игровыми действиями; обучение выполнению действий-имитаций в процессе чтения произведения, стимулирование повторения звуковых жестов.

29. Ожидаемые результаты:

1) слушает короткие стишки, потешки;

2) воспринимает вопросительные интонации художественного произведения;

3) эмоционально откликается на небольшие сказки, стихотворения, потешки.

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

30. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – сенсорика, конструирование.

31. Целью является создание условий для восприятия свойств и качеств предметов в игровой и продуктивной деятельности, формирование положительного отношения и интереса к процессу конструирования, играм со строительным материалом.

32. Задачи:

1) развивать зрительное, слуховое, тактильно-двигательное восприятие и внимание;

2) формировать перцептивные действия (рассматривать, ощупывать, вынимать, вкладывать);

3) обучать дифференцировать легко вычленяемые зрительно, тактильно-двигательно, на слух и на вкус свойства предметов;

4) формировать поисковые способы ориентировки;

5) развивать зрительно-моторную координацию рук;

6) обучать элементарным навыкам действовать по подражанию;

7) вызывать эмоциональный отклик и интерес к конструктивной деятельности;

8) знакомить с различными материалами для конструирования;

9) обучать совместно со взрослым выполнять простейшие постройки из строительного материала, играть с постройками по подражанию действиям взрослого.

Параграф 8. 1 полугодие

33. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: восприятие отдельных предметов, выделение их из общего фона; формирование внимания, ожидание появления куклы из-за ширмы вначале в одном и том же месте, затем последовательно в двух определенных местах; воспроизведение действий взрослого сначала без предметов, потом с предметами (игрушками); узнавание знакомых предметов (находить свою игрушку);

2) развитие слухового восприятия и внимания: различение звучания двух музыкальных инструментов (барабан - дудочка), реагирование действиями на звучание определенного инструмента; прислушивание к звукоподражаниям, соотнесение звучания с соответствующими игрушками;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: восприятие на ощупь геометрических форм (шар, куб); подражание действиям взрослого, брать большие предметы двумя руками, маленькие - одной рукой; обучение выполнению взаимосвязанных прямых и обратных действий (раскладывать-собирать, вынимать-вкладывать, перекладывать).

34. Ожидаемые результаты:

1) рассматривает предметы, привлекая к обследованию разные виды чувствительности;

2) зрительно опознает предметы ближайшего окружения;

3) различает на ощупь геометрические формы (шар, куб);

4) воспроизводит действия взрослого с предметами (игрушками);

5) выполняет действия с игрушками (раскладывает-собирает, вынимает-вкладывает, перекладывает);

6) различает звучание двух музыкальных инструментов.

35. Конструирование:

1) обучение наблюдению за действиями взрослого в процессе конструктивной деятельности, производимую на глазах у детей; обыгрывание с детьми различных построек, сделанных взрослым; знакомство со свойствами и деталями строительного материала (деревянный, пластмассовый конструкторы, мягкие модули); обучение восприятию объемной формы предметов путем обследования двумя руками (ощупывание предметов); обучение элементарным правилам работы со строительными материалами;

2) конструирование из строительных материалов: создание совместными действиями с педагогом простых построек из строительных конструкторов, использовать их в игре; адекватное реагирование на разрушение конструкций, вызывание стремления восстанавливать постройки для продолжения игры; использование в игре элементов строительных наборов в качестве предметов-заместителей;

3) непредметное конструирование: перемещение в пространстве групповой комнаты одного элемента строительного конструктора по подражанию;

4) конструирование сборно-разборных игрушек: объединять и разъединять объекты из 2-х частей;

5) формирование навыков захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов; обследовать предметы двумя руками (ощупывание предметов).

36. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на игру со строительными конструкторами;

2) умеет захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов;

3) объединяет и разъединяет игрушки из 2-х частей;

4) совместными действиями с педагогом создает простые постройки из строительных конструкторов.

Параграф 9. 2 полугодие

37. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: восприятие отдельных предметов, выделение их из общего фона; формирование внимания, ожидание появления куклы из-за ширмы вначале в одном и том же месте, затем последовательно в двух определенных местах; воспроизведение действий взрослого сначала без предметов, потом с предметами (игрушками); узнавание знакомых предметов (находить свою игрушку), выделять названную педагогом игрушку; различение цветов, ориентируясь на их однородность или неоднородность способом примеривания: "такой", "не такой"; соотнесение знакомых игрушек с их изображением;

2) развитие слухового восприятия и внимания: реагирование на слуховые раздражители; различение звучания двух-трех музыкальных инструментов, реагирование действиями на звучание определенного инструмента; различение звукоподражаний, соотнесение звучания с соответствующими игрушками; узнавание и соотнесение звуков с конкретными образами;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: различение объемных форм (шар, куб) через практические действия по подражанию; подражание действиям взрослого, брать большие предметы двумя руками, маленькие - одной рукой; восприятие на ощупь величины предметов (большой, маленький); обучение выполнению взаимосвязанных прямых и обратных действий (раскладывать-собирать, вынимать-вкладывать, перекладывать).

38. Ожидаемые результаты:

1) соотносит цвета (красный, желтый);

2) различает величину предметов (большой-маленький);

3) различает на ощупь геометрические формы (шар, куб);

4) рассматривает предметы, привлекая к обследованию разные виды чувствительности;

5) зрительно опознает предметы ближайшего окружения;

6) соотносит изображение знакомых игрушек с предметом;

7) различает звучание двух-трех музыкальных инструментов;

8) выполняет действия с игрушками (раскладывает-собирает, вынимает-вкладывает, перекладывает).

39. Конструирование:

1) обучение наблюдению за действиями взрослого в процессе конструктивной деятельности, производимую на глазах у детей; сравнение предметов по величине (маленький, большой) через практические действия по подражанию;

2) конструирование из строительных материалов: создание простых построек из строительных конструкторов совместными действиями с педагогом; использование построек в игре; использование в игре элементов строительных наборов в качестве предметов-заместителей;

3) непредметное конструирование: закрепление умение перемещать в пространстве групповой комнаты элементы строительного конструктора по подражанию; перемещение по показу на лестнице (вверх-вниз), в пространстве групповой комнаты (встать на стул, спускаться на пол: наверху-внизу);

4) конструирование из палочек: узнавание в сложенных из палочек фигурах знакомых предметов;

5) конструирование сборно-разборных игрушек: вызывание желания "починить" сломанную игрушку; собирать игрушку, соединение части в целое;

6) формирование навыков захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов; обследовать предметы двумя руками (ощупывание предметов).

40. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на игру со строительными конструкторами;

2) умеет захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов;

3) совместными действиями с педагогом создает простые постройки из строительных конструкторов;

4) соединяет части в целое, собирает игрушку;

5) перемещает в пространстве групповой комнаты элементы строительного конструктора по подражанию.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

41. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности – рисование, лепка, аппликация, музыка.

42. Целью является формирование интереса к изобразительной деятельности, формирование желания рисовать, лепить любыми доступными средствами.

43. Задачи:

1) вызывать эмоциональный отклик и интерес к изобразительной деятельности;

2) учить наблюдать за действиями взрослого, совершать действия по подражанию;

3) развивать зрительно-моторную координацию рук;

4) формировать зрительное восприятие цвета, величины, формы;

5) ознакомить с разными средствами рисования, лепки, аппликации;

6) обучать элементарным навыкам рисования, лепки по подражанию;

7) учить выполнять аппликацию без наклеивания;

8) ознакомить с элементарными правилами работы с различными материалами;

9) развивать интерес к музыкальным инструментам и воспитывать эмоциональную отзывчивость на музыкальные произведения.

Параграф 11. 1 полугодие

44. Рисование:

1) обучение наблюдению за процессом рисования взрослого; эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого порисовать; совместными действиями со взрослым обследовать предметы разной формы (обведение по контуру); знакомство со свойствами бумаги, с разными средствами рисования: карандаши, краски, фломастеры, мелки, гуашь;

2) формирование навыков: правильно сидеть за столом во время рисования; с помощью взрослого удерживать карандаш в руке и водить им по бумаге, для получения видимых следов; совместными действиями со взрослым рисовать пятна, мазки, линии на бумаге различными средствами (пальцем, рукой, ватной палочкой, карандашом, кисточкой); пользоваться салфеткой.

45. Ожидаемые результаты:

1) умеет рисовать разные мазки, каракули;

2) имеет представление о разных средствах рисования;

3) сидит за столом во время рисования.

46. Лепка:

1) обучение детей: наблюдению за действиями взрослого в процессе лепки из пластилина, глины, цветного теста различных фигурок, предметов посуды, игрушек; обыгрывание с детьми различных поделок, сделанных взрослым; знакомство со свойствами пластических материалов: разминать, рвать на части, соединять, отщипывать куски, раскатывать прямыми и круговыми движениями, расплющивать; восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой (ощупывание предметов);

2) формирование навыков: разминать глину, тесто, пластилин; отрывать кусочек глины, теста, пластилина от большого куска, соединять их в целый кусок; скатывать глину, тесто, пластилин между ладонями;

3) знакомство с элементарными правилами работы с пластическими материалами.

47. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия с пластичными материалами (мнет, отрывает куски от большого кома, соединяет их в целый кусок) совместно с педагогом и по подражанию;

2) по подражанию раскатывает пластилин, глину между ладонями прямыми движениями;

3) правильно сидит за столом, засучив рукава;

4) проявляет эмоции в процессе работы.

48. Аппликация:

1) обучение детей наблюдению за действиями педагога, выполняющего аппликацию; соотнесению знакомых игрушек, предметов с их изображением; различению объемных форм (шар, куб) через практические действия по подражанию; сравнению предметов по величине (маленький, большой) через практические действия по подражанию;

2) формирование навыков работы на фланелеграфе: выкладывание простых фигур с помощью педагога; составление простых композиций с помощью педагога; выкладывание на листе бумаги простых фигур с помощью педагога.

49. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) выкладывает готовые формы на фланелеграфе, на листе бумаги;

3) радуется выполненной работе.

50. Музыка:

1) слушание музыки: воспитание эмоционального отклика на музыку разного характера (спокойную, веселую, подвижную, бодрую); формирование умения слушать отрывок из песни;

2) пение: формирование умения прислушиваться к словам песен; формирование умения подпевания и звукоподражания в сопровождении движений;

3) музыкально-ритмические движения: формирование умения реагировать на музыку сосредоточением и ритмическим движением; ориентироваться в пространстве зала, ходить под музыку; формирование элементарных навыков движения, показываемых взрослым (хлопает в ладоши, притоптывает ногой);

4) музыкально-дидактические игры: ознакомление с музыкальными инструментами: бубном, погремушкой.

51. Ожидаемые результаты:

1) различает характер музыкальных произведений (спокойные и веселые);

2) подпевает звукоподражанием в песне (совместно со взрослым);

3) воспроизводит элементарные движения, показываемые взрослым;

4) узнает некоторые музыкальные инструменты (бубен, погремушка).

Параграф 12. 2 полугодие

52. Рисование:

1) обучение детей наблюдению за процессом рисования взрослого; эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого порисовать; по подражанию обследовать предметы разной формы, обводить по контуру; знакомство со свойствами бумаги; ознакомление с разными средствами рисования: карандаши, краски, фломастеры, мелки, гуашь;

2) формирование знаний об основных цветах, соотнесение основных цветов: красный, желтый; о величине предметов (большой-маленький); научить замечать появляющиеся следы как результат действий руки с карандашом, кистью;

3) формирование навыков правильно сидеть за столом во время рисования; удерживать карандаш в руке и водить им по бумаге, для получения видимых следов; по подражанию рисовать мазки, повторять их ритмично несколько раз, заполняя лист бумаги; рисование прямых прерывистых линий; воспроизводить в рисунке не сложные предметы и явления по показу взрослого (дождик капает, ручеҰк течет); пользоваться салфеткой.

53. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о величине предметов (большой-маленький);

2) имеет представление об основных цветах: красный, желтый;

3) рисует разные мазки, точки, линии;

4) правильно сидит за столом при рисовании.

54. Лепка:

1) обучение детей наблюдению за действиями взрослого в процессе лепки из пластилина, глины, цветного теста различных фигурок, предметов посуды, игрушек; обыгрывание с детьми различных поделок, сделанных взрослым; продолжение знакомства со свойствами пластических материалов: разминать, рвать на части, соединять, отщипывать куски, раскатывать прямыми и круговыми движениями, расплющивать; восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой (ощупывание предметов);

2) формирование навыков: разминать глину, тесто, пластилин; отрывать кусочек глины, теста, пластилина от большого куска; формообразующего движения – раскатывания; скатывать глину, тесто, пластилин между ладонями, лепка предметов цилиндрической формы: палочки, колбаски;

3) продолжать знакомство с элементарными правилами работы с пластическими материалами: правильно сидеть за столом, засучив рукава, мыть руки после лепки.

55. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия с пластичными материалами (мнет, отрывает куски от большого кома, соединяет их в целый кусок);

2) выполняет формообразующее движение – раскатывает совместно с педагогом и по подражанию;

3) лепит предметы цилиндрической формы: палочки, колбаски, совместно с педагогом и по подражанию;

4) правильно сидит за столом, засучив рукава, с помощью педагога моет руки после лепки;

5) проявляет эмоции в процессе работы.

56. Аппликация:

1) обучение детей наблюдению за действиями педагога, выполняющего аппликацию; различению объемных форм (шар, куб) через практические действия по подражанию; соотнесению знакомых игрушек, предметов с их изображением; сравнению предметов по величине (маленький, большой) через практические действия по подражанию; различению цветов (красный, желтый); знакомство с плоскостными геометрическими фигурами (круг, квадрат); формирование представлений о возможностях бумаги: рвется, легко сминается;

2) формирование навыков: работы на фланелеграфе: выкладывание простых фигур с помощью педагога (шар, мяч, кубик); составление простых композиций с помощью педагога ("солнышко и елочка", "домик и забор"); выкладывание на фланелеграфе готовых форм разного цвета: красный, желтый; выкладывание на листе бумаги простых фигур с помощью педагога.

57. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) выкладывает готовые формы на фланелеграфе, на листе бумаги;

3) имеет представление о величине предметов (большой-маленький);

4) имеет представление об основных цветах: красный, желтый;

5) имеет представление о форме предметов (круг, квадрат);

6) радуется выполненной работе.

58. Музыка:

1) слушание музыки: формирование умения слушать музыку до конца; воспитание интереса к музыке;

2) пение: формирование умения подпевания и звукоподражания, повторяющиеся интонации в конце песни; развитие умения петь со взрослым;

3) музыкально-ритмические движения: формирование элементарной ритмичности в движениях под музыку; совершенствование навыка ходьбы и бега по залу под музыку; формирование навыка выполнения простейших движений под музыку;

4) музыкально-дидактические игры: ознакомление с музыкальными инструментами - колокольчиком, бубном, погремушкой.

59. Ожидаемые результаты:

1) узнает знакомые песни;

2) подпевает повторяющие слова в песне;

3) выполняет простейшие движения под музыку;

4) повторяет элементарные плясовые движения в кругу с характером музыки или содержания песни совместно с педагогом;

5) показывает музыкальные инструменты (колокольчик, бубен, погремушка).

Глава 3. Вторая младшая группа (дети 3-4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

60. Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется в организованной учебной деятельности – физическая культура, культурно-гигиенические навыки.

61. Целью является обеспечение благоприятных физиологических условий для нормального роста тела, развития позвоночника и восстановления правильного положения тела ребенка, исходя из его индивидуально-типологических особенностей, формирование элементарных культурно-гигиенических навыков.

62. Задачи:

1) формировать общедвигательные умения, навыки ходьбы и бега в свободном режиме, в заданном направлении;

2) вызвать эмоциональный отклик и желание участвовать в подвижных играх и игровых упражнениях;

3) обучать координировать свои движения, изменять направление и характер действия в соответствии с сигналом и командой воспитателя;

4) развивать ловкость, формировать осанку;

5) развивать элементарные навыки умывания и приема пищи;

6) формировать первоначальные навыки одевания и раздевания;

7) формировать в процессе самообслуживания элементарные орудийные действия.

Параграф 2. 1 полугодие

63. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе по кругу, держась за руки, с остановкой по сигналу; ходьбе на носках, руки на поясе; ходьбе по шнуру, положенному на пол прямо, по кругу; ходьбе по доске (ширина 30 см, длина 1,5 м);

2) бег: обучению бегу группой вдоль зала к противоположной стороне; бегу друг за другом в указанном направлении; бегу по дорожке (ширина 30-40 см, длина 7 м); бегу по одному, стайкой по сигналу воспитателя;

3) прыжки: обучение навыкам прыгать друг с другом, с воспитателем; спрыгивать со страховкой и с помощью воспитателя с доски (высота 10 см.);

4) метание, бросание, ловля: выполнение действий с мячом - бросать мячи, разные по размеру и материалу (большие и маленькие, надувные, матерчатые, с гладкой и шероховатой поверхностью) педагогу, друг другу, с обруч) двумя руками; прокатывание мяча двумя руками из положения стоя и сидя, через ворота (расстояние – 2 м);

5) ползание, лазание, перелезание: обучать навыкам залезать на горку с поддержкой взрослого и самостоятельно спускаться с нее; ползать по ковровой дорожке, перелезать через бревно; влезать на гимнастическую стенку и спускаться с нее с помощью педагога;

6) равновесие: обучение ходьбе по ограниченной поверхности, по доске, приподнятой одним концом на 15 -20 см. над полом (длина 1,5 - 2 м, ширина 20-25 см), сходить по ней вниз (выполняется со страховкой и помощью взрослого); ходьбе по скамейке держась за руку воспитателя (высота 20-25 см);

7) построение: построение без равнения в шеренгу; построение вдоль каната (веревки), положенной на пол по прямой линии, держась за веревку рукой;

8) общеразвивающие упражнения: выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой - повороты (вправо- влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание; сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев; притопывание одной ногой с положением рук на поясе; притопывание двумя ногами; стоя и сидя поворачивание вправо и влево, передача друг другу предметов, наклоны вперед и выпрямление, приседание с поддержкой, подпрыгивание.

64. Ожидаемые результаты:

1) проявляет желание выполнять физические упражнения;

2) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

3) ходит, бегает стайкой за воспитателем;

4) ходит по дорожке и следам;

5) ходит по кругу, держась за руки; ходит на носках, руки на поясе;

6) бегает друг за другом в указанном направлении, по дорожке;

7) бросает мяч двумя руками;

8) прокатывает мячи двумя руками через ворота из положения стоя и сидя;

9) спрыгивает с доски с помощью воспитателя;

10) подпрыгивает на носках, взявшись за руки с педагогом;

11) ползает по ковровой дорожке, доске;

12) проползает под веревкой, скамейкой.

65. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: обучение умению различать продукты питания и предметы, необходимые для приема пищи; развитие навыков удержания столовых приборов (чашка, ложка);

2) формирование гигиенических навыков: обучение умению подворачивать рукава одежды путем совмещенных действий перед умыванием, открывать и закрывать кран с помощью взрослого; мыть руки при помощи взрослого после туалета и перед едой (смочить руки, тереть ладонь о ладонь, смывать мыльную пену водой), мыть ладонью нижнюю часть лица; обучение умению с помощью взрослого вытирать лицо и руки полотенцем, расчесыванию волос перед зеркалом с помощью взрослого (совмещенные действия); формирование умения самостоятельно спускать штанишки и садиться на унитаз (горшок); обучение детей умению пользоваться туалетной бумагой (под контролем взрослого);

3) формирование навыков опрятности: закрепление знания детьми места хранения своих вещей, своего места за столом, своего шкафчика для одежды (под контролем взрослого); обучение умению благодарить после еды; формирование умения своевременного пользования туалетом (по напоминанию взрослого и при сопровождении в туалет взрослым);

4) формирование навыков одевания и раздевания: обучение умению находить свой шкафчик по картинке (с помощью взрослого, по указательному жесту или по словесной инструкции); участвовать в раздевании и одевании: снимать (при помощи взрослого) расстегнутую (развязанную) взрослым одежду, складывать ее на стульчик.

66. Ожидаемые результаты:

1) различает продукты питания и предметы, необходимые для приема пищи (съедобное-несъедобное);

2) с помощью взрослого открывает и закрывает кран;

3) узнает (под контролем взрослого) место хранения своих вещей, своего места за столом, своего шкафчика для одежды;

4) с помощью взрослого совершает совмещенные действия по расчесыванию волос перед зеркалом;

5) по напоминанию взрослого и при сопровождении своевременно пользуется туалетом.

Параграф 3. 2 полугодие

67. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе по кругу, держась за руки с остановкой по сигналу; ходьбе на носках, руки на поясе; ходьбе по шнуру, положенному на пол прямо; ходьбе по одному, небольшими группами и всей группой в прямом направлении, ходьбе парами, держась за руки;

2) бег: обучение бегу группой вдоль зала к противоположной стороне; бегу друг за другом в указанном направлении; бегу по дорожке (ширина 30-40 см, длина 7 м); бегу врассыпную, бегу по одному и всей группой в прямом направлении; бегу по кругу (канату, положенному на пол);

3) прыжки: формирование навыков прыгать друг с другом, с воспитателем; спрыгивать со страховкой и с помощью воспитателя с доски (высота 10 см); подпрыгивать на месте, держась за опору;

4) метание, бросание, ловля: формирование навыков бросать мячи в обруч двумя руками и одной (разные по размеру и фактуре); прокатывать мячи в ворота с расстояния 1,5 -2 м (ширина 1 м); бросать мяч воспитателю с расстояния 50 см; бросать тряпичные мячи маленького размера в корзину с расстояния 50 см;

5) ползание, лазание, перелезание: формирование навыков залезать на горку с поддержкой взрослого и самостоятельно спускаться с нее; ползать на четвереньках по лежащей на полу доске (ширина 30 см, длина 1,5 м), перелезать через бревно; влезать на гимнастическую стенку и спускаться с нее произвольно; пролезать в большой обруч (прямо) – по показу;

6) равновесие: обучение ходьбе по ограниченной поверхности, ходить по доске, приподнятой одним концом на 15 – 20 см. над полом (длина 1,5 – 2 м, ширина 20 – 25 см), и сходить по ней вниз (выполняется со страховкой и помощью взрослого); ходьбе по гимнастической скамейке с соскоком в конце; кружение на месте с переступанием;

7) построение: построение без равнения в шеренгу; построение вдоль каната (веревки), положенной на пол по прямой линии, держась за веревку рукой; в колонну друг за другом, в круг вдоль каната или веревки;

8) общеразвивающие упражнения (с предметами и без предметов): выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой- повороты (вправо- влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание; сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев; притопывание одной ногой с положением рук на поясе; притопывание двумя ногами; стоя и сидя поворачивание вправо и влево, передача друг другу предметов, наклоны вперед и выпрямление, приседание с поддержкой, подпрыгивание;

9) подвижные игры по подражанию действиям воспитателя.

68. Ожидаемые результаты:

1) проявляет желание выполнять физические упражнения;

2) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

3) ходит, бегает в прямом направлении;

4) ходит по кругу, держась за руки; ходит на носках, руки на поясе;

5) бегает друг за другом в указанном направлении, останавливается по сигналу;

6) ходит, бегает по кругу;

7) бросает мяч одной и двумя руками;

8) прокатывает мячи двумя руками через ворота из положения стоя и сидя;

9) спрыгивает с доски с помощью воспитателя;

10) подпрыгивает на месте держась за опору;

11) ползает на четвереньках по доске;

12) проползает под веревкой, скамейкой;

13) влезает и спускается с гимнастической стенки;

14) кружится на месте.

69. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: формирование умения под контролем взрослого принимать пищу, пользуясь ложкой и чашкой; приучение детей аккуратно пить из чашки, не обливаясь;

2) формирование гигиенических навыков: обучение умению открывать и закрывать кран под контролем взрослого, подворачивать рукава одежды перед умыванием по образцу и с помощью взрослого, находить свое полотенце по картинке (с помощью взрослого, по указательному жесту, по словесной инструкции); узнавать и различать предметы санитарии и гигиены (мыльница, зубная щетка, зубная паста, мыло, расческа); обучение навыкам чистить зубы щеткой с нанесенной зубной пастой, полоскать рот (совмещенные действия), пользоваться развернутым полотенцем для вытирания лица и рук после умывания; сушка рук с помощью автоматической сушилки; формирование умения расчесывать волосы перед зеркалом с помощью взрослого (по подражанию); обучение умению пользоваться туалетной бумагой с помощью взрослого;

3) формирование навыков опрятности: обучение умению пользоваться салфеткой после еды, благодарить после еды; формирование умения правильно складывать одежду на стульчик с помощью взрослого под контролем взрослого; закрепление умения своевременного пользования туалетом (по напоминанию взрослого и при сопровождении в туалет взрослым);

4) формирование навыков одевания и раздевания: обучение умению находить свой шкафчик по картинке (с помощью взрослого, по указательному жесту); формирование умений узнавать и различать свою одежду с помощью взрослого; расстегивать застежки на липучках (с частичной помощью взрослого); упражнения с различными игровыми модулями для формирования навыков расстегивания, застегивания, присоединения с помощью липучек.

70. Ожидаемые результаты:

1) умеет под контролем взрослого принимать пищу, пользуясь ложкой и чашкой;

2) пьет из чашки, не обливаясь;

3) участвует в процессе чистки зубов и полоскании рта путем совмещенных действий с взрослым;

4) умеет сушить руки с помощью автоматической сушилки;

5) с помощью взрослого идентифицирует свою одежду;

6) имеет навыки расчесывания волос перед зеркалом с помощью взрослого (по подражанию);

7) умеет пользоваться туалетной бумагой с помощью взрослого;

8) умеет с частичной помощью взрослого расстегивать застежки на липучках.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

71. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности - развитие речи, художественная литература.

72. Целью является создание условий для пробуждения речевой активности детей, формирование умения слушать и воспринимать речь.

73. Задачи:

1) развивать умение вслушиваться в обращенную речь;

2) обучать детей (совместно с взрослым и по подражанию) называть часто встречающиеся в быту предметы, действия, некоторые признаки;

3) формировать умение высказывать свои потребности при помощи речи;

4) обучать детей использовать в активной речи фразы, состоящие из двух-трех слов;

5) развивать умение слушать и воспринимать сказки, простые рассказы, стихотворения, загадки;

6) учить понимать содержание сказок, рассказов, стишков и прослеживать за развитием действий;

7) развивать восприятие интонационной выразительности произведений устного народного творчества.

Параграф 5. 1 полугодие

74. Развитие речи:

1) обучение умению понимать действия, изображенные на картинке;

2) развитие умения составлять фразу из двух слов по действиям с игрушками; обучение умению высказывать в речи свои потребности;

3) обучение умению называть слова одно-, двух-, трехсложной слоговой структуры, обозначающие часто встречающиеся в быту предметы, действия, некоторые признаки;

4) обучение умению отвечать на вопросы, связанные с жизнью и практическим опытом детей;

5) разучивание с детьми потешек, стихов, считалочек;

6) обучение умению слушать адаптированные тексты и рассматривать иллюстрации к ним.

75. Ожидаемые результаты:

1) высказывает свои потребности в виде элементарной речи;

2) узнает действия персонажей по картинкам;

3) повторяет с помощью взрослого слоговую структуру одно-, двухсложных слов;

4) строит фразу, состоящую из двух слов;

5) слушает адаптированные тексты и рассматривает иллюстрации к ним.

76. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение умению слушать и воспринимать содержание сказок, рассказов, стихов; умению отвечать на простые вопросы в соответствии с речевыми возможностями; приобщение к рассматриванию картинок в книгах, стимулирование называть знакомые предметы, показывать их по просьбе педагога;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию вопросительной интонации в сказках, ритмичности потешек, стихотворений, стимулирование повторения звуковых жестов "кап-кап", "тик-так";

3) рассказывание и разучивание: обучение повторению основных (повторяющихся) слов из знакомых потешек (с учетом речевых возможностей), договариванию слова при чтении знакомых стихотворений, потешек;

4) пополнение словарного запаса по лексическим темам; воспроизведение действий (движений) персонажа (цыплята клюют зернышки, зайчик прыгает).

77. Ожидаемые результаты:

1) слушает и воспринимает короткие сказки, простые рассказы, потешки, загадки;

2) воспринимает и понимает вопросительные интонации в содержании художественного произведения;

3) воспроизводит действия-имитации и звукоподражание персонажей сказок;

4) эмоционально воспринимает и откликается на содержание произведений.

Параграф 6. 2 полугодие

78. Развитие речи:

1) обучение детей умению составлять фразы по картинкам из двух слов;

2) обучение умению описывать действия по их демонстрации и по картинкам, изображающим действия (построение фразы из двух-трех слов при помощи взрослого);

3) обучение умению понимать простейшие рассказы, созданные по результатам реальных событий из жизни детей в группе;

4) обучение умению выполнять инструкции, связанные с определением пространственного расположения предметов при помощи взрослого;

5) формирование первоначальных навыков согласования личных местоимений с глаголами (я сижу, ты сидишь, он сидит).

79. Ожидаемые результаты:

1) выполняет инструкции, связанные с определением пространственного расположения предметов при помощи взрослого;

2) имеет первоначальные навыки согласования личных местоимений с глаголами;

3) выполняет действия по простым речевым инструкциям, отвечает на простые вопросы о себе и ближайшем окружении.

80. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение умению слушать содержания сказок, рассказов, стихов и прослеживанию за развитием действий, обучение умению отвечать на простые вопросы по содержанию сказки (с использованием перчаточных кукол, игрушек); приобщение к рассматриванию картинок в книгах, стимулирование называть знакомые предметы, показывать их по просьбе педагога;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию утвердительной интонации в произведений; обучение узнаванию стихотворений по рифмовке и мелодичности от произведений народного творчества; воспроизведение действий-имитаций и звукоподрожания персонажа;

3) рассказывание и разучивание: обучение повторению знакомых потешек, договариванию слов и несложных для воспроизведения из знакомых произведений (с учетом речевых возможностей), чтению наизусть коротких стихотворений.

81. Ожидаемые результаты:

1) слушает и воспринимает содержание сказок, стихотворений, потешек;

2) знает наизусть небольшие потешки, стихотворения;

3) подражает действиям и звукам персонажей;

4) эмоционально откликается на содержание произведений.

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

82. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – формирование элементарных математических представлений, сенсорика, конструирование, естествознание.

83. Целью является создание условий для восприятия свойств и качеств предметов в игровой и продуктивной деятельности, обучение умениям сопоставлять, сравнивать, устанавливать соответствие между различными множествами и элементами множеств, формирование положительного отношения и интереса к процессу конструирования, формирование элементарных знаний об окружающем мире.

84. Задачи:

1) создавать условия для накопления детьми опыта практических действий с различными множествами;

2) развивать восприятие (зрительное, слуховое, тактильно-двигательное) на основе активных действий с предметами и непрерывными множествами;

3) формировать способы усвоения общественного опыта (действия по подражанию, по образцу);

4) формировать практические способы ориентировки (пробы, примеривание);

5) обучать выделять, различать, группировать предметы по заданному признаку;

6) обучать сопоставлять численность множеств, воспринимаемых различными анализаторами без пересчета;

7) формировать представления о геометрических фигурах;

8) формировать представления о величине предметов;

9) учить совместно со взрослым и по образцу выполнять простейшие постройки из строительного материала;

10) формировать знания о живой и неживой природе, правилах поведения в природе и простейших взаимосвязях;

11) формировать представления об овощах и фруктов в процессе практической деятельности.

Параграф 8. 1 полугодие

85. Формирование элементарных математических представлений:

1) формирование количественных представлений: практические действия с дискретными множествами (предметами, игрушками); практические действия с непрерывными множествами (вода, песок, крупа, сыпучие вещества); составление множества из однородных предметов и раскладывание множества на отдельные предметы (педагог комментирует действия детей, используя слова "еще", "много", "все"); выделение "один и много" предметов из группы по подражанию;

2) различение дискретных и непрерывных множеств по количеству: "много – мало"; определение количества непрерывных множеств: "пустой – полный";

3) обучение пониманию вопроса "сколько?", отвечая на него вербально (используя слова "много", "мало", "один") или не вербально (с помощью соответствующих жестов);

4) сравнивание двух равных (неравных) группы предметов; выделять 1,2 предметов из множества однородных предметов по подражанию;

5) величина: определение размера предмета и сравнение предметов по величине, используя приемы наложения и приложения (большой, маленький);

6) геометрические фигуры: определение предметов круглой формы; группировка предметов по форме (шар);

7) ориентировка в пространстве: обучение навыкам двигаться в заданном направлении: вперед, назад, влево, вправо (с помощью взрослого); определять местоположение предметов.

86. Ожидаемые результаты:

1) образовывает множества из однородных или разнородных элементов по подражанию или по образцу;

2) выделяет "один", "много" предметов из группы;

3) определяет количество непрерывных множеств: "пустой – полный";

4) различает дискретные и непрерывные множества по количеству: "много – мало";

5) выделяет 1,2 предметов из множества однородных предметов по подражанию;

6) различает геометрические фигуры: круг;

7) двигается в заданном направлении: вперед, назад, влево, вправо (с помощью взрослого);

8) составляет равные по количеству элементов множества путем установления попарного соответствия с организующей и направляющей помощью взрослого.

87. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: соотнесение предметов с их изображением в пределах 2-3 предъявляемых образцов; нахождение парных предметов, расположенных в разных местах игровой комнаты; восприятие игрушек, находящихся на столе у педагога, при выборе из двух; подбор крышек к коробочкам одинаковой величины, но разной формы (круглая, квадратная), соотнесение формы крышки и форму коробки с помощью проб; различение цветов (красный, желтый);

2) развитие слухового восприятия и внимания: вырабатывание разных двигательных реакций по подражанию в ответ на звучание различных инструментов (шагать под барабан, хлопать под бубен); дифференцирование звукоподражаний, соотнося их с соответствующей картинкой при выборе из 2-3; соотнесение игрушки с соответствующим звукоподражанием; различение на слух слов с разным слоговым составом без фонетического анализа;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: выбор знакомых игрушек на ощупь по слову без предъявления образца, выбор из 2-х предметов; различение объемных форм (шар, куб), выбор из 2-х шаров (большого, маленького) с предъявлением образца, зрительно; различение на ощупь величины предметов (большой, маленький), дифференцирование предметов и объектов по признаку "мокрый" - "сухой" (полотенце, посуда, трава, земля); различение температуры предметов и объектов: "горячий" - "холодный" (посуда, вода, песок);

4) развитие вкусовой чувствительности: формирование представления о горячей и холодной пищи; дифференцирование горячих и холодных напитков (чай, сок).

88. Ожидаемые результаты:

1) соотносит цвета (красный, желтый);

2) различает величину предметов (большой-маленький);

3) различает на ощупь геометрические формы (шар, куб);

4) рассматривает предметы, привлекая к обследованию разные виды чувствительности;

5) зрительно опознает предметы ближайшего окружения;

6) соотносит изображение знакомых игрушек с предметом;

7) различает звучание двух-трех музыкальных инструментов;

8) соотносит игрушку с соответствующим звукоподражанием;

9) различает пищу, напитки по признаку "горячий-холодный";

10) различает предметы и объекты по признаку "мокрый-сухой", "горячий-холодный".

89. Конструирование:

1) обучение детей наблюдению за действиями взрослого в процессе конструктивной деятельности, производимую на глазах у детей; конструирование простейших построек с помощью взрослого из строительного материала; обыгрывание различных построек, сделанных взрослым; восприятие объемной формы предметов, деталей конструктора, путем обследования: ощупывание предметов двумя руками; сравнение предметов по величине (маленький, большой) через практические действия по подражанию;

2) конструирование из строительных материалов: знакомство с деталями строительного материала, его конструктивными возможностями (кубик); обучение навыкам по подражанию строить башню из 2-3 кубиков, используя прием поэтапного конструирования "Делай как я"; использование в игре элементов строительных наборов в качестве предметов-заместителей;

3) непредметное конструирование: сборка игрушек, соединяя части в целое; формирование представления о собственном расположении в пространстве (наверху-внизу); закрепление умения перемещать в пространстве групповой комнаты элементы строительного конструктора по подражанию ("Переставь, как я");

4) конструирование из палочек: накладывание палочек на рисунок фигуры (дом, флажок);

5) конструирование сборно-разборных игрушек: сборка игрушек по подражанию, соединение частей в целое; показывание частей лица и тела на кукле;

6) формирование навыков захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов; устанавливать детали друг на друге; обследовать предметы двумя руками (ощупывание предметов); сравнивать по размеру элементы строительных наборов (большой-маленький).

90. Ожидаемые результаты:

1) положительно относится к процессу и результатам конструирования;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек;

3) собирает игрушки, соединяя части в целое;

4) узнает знакомые постройки;

5) перемещает поделки и конструкции в разных направлениях;

6) играет, используя знакомые постройки.

91. Естествознание:

1) явления природы: формирование интереса к объектам и субъектам окружающего мира;

2) растительный мир: формирование представлений об овощах (помидор) и фруктов (яблоко, груша) в процессе практической деятельности;

3) животный мир: формирование представлений о домашних животных (кошка); формирование представлений о диких животных: медведь.

92. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к объектам и субъектам окружающего мира;

2) показывает знакомые овощи и фрукты;

3) показывает знакомых домашних и диких животных.

Параграф 9. 2 полугодие

93. Формирование элементарных математических представлений:

1) формирование количественных представлений: составление множества из однородных предметов и раскладывание множества на отдельные предметы (педагог комментирует действия детей, используя слова "еще", "много", "все"); обучение навыкам образовывать предметные множества, по-разному расположенных предметов на плоскости (в ряд горизонтально, вертикально, в кучку); выделение (по подражанию) однородных предметов из группы: "много", "мало", "один" (выделяя "много" предметов, использовать захват предметов двумя руками, "мало" предметов брать одной рукой, "один"- двумя пальцами правой руки);

2) пересчет предметов в пределах двух, сопровождая обводящим движением руки, с называнием итогового числа; узнавание множества из 2-х предметов без пересчета: "Покажи, где 2 грибочка"; объединение предметов в различные множества, ориентируясь на цвет, форму, величину; нахождение "много", 1, 2 предметов в специально организованной и окружающей обстановке;

3) величина: определение размера предмета и сравнение по величине, используя приемы наложения и приложения (большой, маленький); группировка предметов по величине (большой, маленький);

4) геометрические фигуры: определение предметов круглой, квадратной формы; группировка предметов по форме: шары, кубики; различение геометрических фигур: круг, квадрат;

5) ориентировка в пространстве: обучение навыкам двигаться в заданном направлении: вперед, назад, влево, вправо (с помощью взрослого); ориентироваться в частях собственного тела: голова, руки, ноги, туловище.

94. Ожидаемые результаты:

1) образовывает множества из однородных или разнородных элементов по подражанию или по образцу;

2) выделяет "много", "мало", 1, 2 предмета из группы;

3) пересчитывает предметы в пределах 2-х, называет или показывает на пальцах итоговое число;

4) составляет равные по количеству элементов множества путем установления попарного соответствия с организующей и направляющей помощью взрослого;

5) сравнивает предметы по величине, используя приемы наложения и приложения (большой, маленький);

6) различает геометрические фигуры: круг, квадрат;

7) группирует предметы по форме: шары, кубики;

8) ориентируется в частях своего тела (голова, руки, ноги, туловище).

95. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: соотнесение предметов с их изображением в пределах 2-3 предъявляемых образцов; проталкивание объемных геометрических форм (куб, шар, кирпичик) в соответствующие прорези коробки методом проб; подбор крышек к коробочкам одинаковой величины, но разной формы (круглая, квадратная), соотнесение формы крышки и формы коробки с помощью проб; различение цветов (красный, желтый, зеленый) в ситуации подражания действиям педагога (подбор одежды для кукол по цвету); складывание из 2-х частей разрезной предметной картинки;

2) развитие слухового восприятия и внимания: обучение навыкам дифференцированно реагировать на звучание определенных инструментов (выбор из трех: барабан, пианино, бубен); соотносить игрушку с соответствующим звукоподражанием; различать на слух три слова с опорой на картинки; различать на слух слова с разным слоговым составом без фонетического анализа;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: обучение умениям производить выбор по величине и форме по слову ("Дай большой мяч, дай маленький мяч") на ощупь; производить выбор по величине и форме по образцу; группировать предметы по форме, цвету, величине; дифференцировать предметы и объекты по признаку "мокрый" - "сухой" (полотенце, камешки); различать температуру предметов и объектов: "горячий" - "холодный" (посуда, вода, песок);

4) развитие вкусовой чувствительности: формирование представления о горячей и холодной пищи; дифференцирование горячих и холодных напитков (чай, сок); формирование представлений о различных вкусовых характеристиках "сладкий-горький"; определение пищи на вкус "сладкий-горький";

96. Ожидаемые результаты:

1) соотносит знакомые предметы с их изображением;

2) соотносит цвета (красный, желтый, зеленый);

3) различает величину предметов (большой-маленький);

4) различает на ощупь геометрические формы (шар, куб, кирпичик);

5) зрительно опознает предметы ближайшего окружения;

6) складывает разрезную предметную картинку из 2-х частей;

7) различает на слух слова с разным слоговым составом;

8) различает пищу, напитки по признаку "горячий-холодный", "сладкий-горький";

9) различает предметы и объекты по признаку "мокрый-сухой", "горячий-холодный".

97. Конструирование:

1) обучение наблюдению за действиями взрослого в процессе конструктивной деятельности, производимую на глазах у детей; обыгрыванию собственных построек; конструированию простейших построек с помощью взрослого; восприятию объемной формы предметов, деталей конструктора, путем обследования: ощупывание предметов двумя руками, обведение по контуру; сравнению предметов по величине (большой, маленький) через практические действия по подражанию;

2) формирование знаний об основных цветах, соотнесение цветов: красный, желтый; формирование знаний о величине предметов: большой, маленький; формирование знаний о форме предметов (кубик, кирпич);

3) конструирование из строительных материалов: знакомство с деталями строительного материала, его конструктивными возможностями (кубик, кирпич); обучение навыкам по образцу строить башню из 2-3 кубиков, используя прием поэтапного конструирования; по подражанию строить башню из кирпичиков; по подражанию строить узкую длинную дорогу; использование в игре элементов строительных наборов в качестве предметов-заместителей;

4) непредметное конструирование: обучение навыкам собирать игрушку, соединять части в целое; закреплять умение перемещать в пространстве групповой комнаты элементы строительного конструктора по подражанию ("Переставь, как я"); моделирование пространственных отношений по объемным образцам (воспроизводить действия с объемными модулями);

5) конструирование из палочек: обучение навыкам выкладывать простые фигуры методом приложения палочек под рисунком;

6) конструирование сборно-разборных игрушек: сборка игрушек по подражанию, соединение частей в целое; показывание частей лица и тела на кукле, на игрушечных животных;

7) формирование навыков: захватывать, удерживать, перемещать детали конструкторов; устанавливать детали друг на друге; обследовать предметы двумя руками (ощупывание предметов); сравнивать по размеру элементы строительных наборов (большой, маленький); приставлять кирпичи узкой короткой гранью.

98. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению построек и совместной игре с ними;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек;

3) узнает знакомые постройки;

4) собирает по образцу сборно-разборные игрушки;

5) перемещает поделки и конструкции в разных направлениях;

6) использует постройки в игре.

99. Естествознание:

1) явления природы: формирование представления о зиме и ее элементарных признаках (холодно, снег); формирование представления о лете и его элементарных признаках (жарко, солнышко греет);

2) растительный мир: ознакомление с овощами (огурец) и фруктами (банан) в процессе практической деятельности; формирование представлений о растительном мире: дерево, трава;

3) животный мир: ознакомление с домашними животными (собака); воспитание добрых чувств к объектам живой природы.

100. Ожидаемые результаты:

1) показывает на иллюстрациях зиму и лето с помощью педагога;

2) показывает знакомые овощи и фрукты;

3) показывает знакомых домашних животных.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

101. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности – рисование, лепка, аппликация, музыка.

102. Целью является формирование интереса к изобразительной деятельности, формирование представлений об изображении реальных объектов;

103. Задачи:

1) побуждать интерес к изобразительной деятельности;

2) развивать зрительно-моторную координацию рук;

3) формировать зрительное восприятие цвета, величины, формы;

4) продолжать ознакомление с разными изобразительными средствами;

5) продолжать учить наблюдать за действиями взрослого, совершать действия по подражанию;

6) формировать первоначальные умения пользоваться пластичными материалами и создавать из них формы;

7) обучать рисованию простейших предметов и явлений по подражанию;

8) выполнять аппликацию с помощью педагога и по образцу;

9) развивать слуховое восприятие через умение внимательно слушать музыку;

10) формировать музыкально-сенсорные способности детей.

Параграф 11. 1 полугодие

104. Рисование:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого порисовать; обучение навыкам по подражанию обследовать предметы разной формы, обведение по контуру; формировать понимание того, что комбинации из штрихов и линий изображают разные предметы и явления; дорисовывание отдельных недостающих частей готового изображения; обучение проявлять эмоции в процессе работы, показывать друг другу результаты своей творческой деятельности;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий; о величине предметов (большой, маленький); о форме предметов: круг;

3) формирование навыков: правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; с помощью педагога правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); с помощью педагога обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; проводить узкие и широкие полосы краской (концом кисти и плашмя); проводить линии в разных направлениях, располагать изображение на всей поверхности листа; пользоваться салфеткой;

4) воспроизводить в рисунке не сложные предметы и явления по показу взрослого (дождик капает, ручеҰк течет).

105. Ожидаемые результаты:

1) умеет наносить мазки, рисует различные линии;

2) дорисовывает отдельные недостающие части готового изображения;

3) имеет представление о геометрических формах: круг;

4) имеет представление об основных цветах: красный, желтый, синий;

5) имеет представление о величине предметов (большой-маленький);

6) держит карандаш, кисточку тремя пальцами с помощью педагога;

7) правильно сидит за столом при рисовании.

106. Лепка:

1) обучение детей наблюдению за действиями взрослого в процессе лепки из пластилина, глины, цветного теста различных фигурок, предметов посуды, игрушек; обыгрывание с детьми различных поделок, сделанных взрослым; продолжение знакомства со свойствами пластических материалов: разминать, рвать на части, соединять, отщипывать куски, раскатывать прямыми и круговыми движениями, расплющивать; обучение восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей; выделение и узнавание объемной формы предметов;

2) формирование навыков: разминать глину, тесто, пластилин; отрывать кусочек глины, теста, пластилина от большого куска; формообразующего движения – раскатывания;

3) лепка предметов цилиндрической формы: палочки, колбаски; соединять части цилиндрической формы, плотно прижимая их друг к другу: колечко, баранки;

4) лепка предметов округлой формы, раскатывая глину (тесто, пластилин) между ладонями и расплющивать ее: лепешка, блин;

5) продолжение знакомства с элементарными правилами работы с пластическими материалами (лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки).

107. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия с пластичными материалами (мнет, отрывает куски от большого кома, соединяет их в целый кусок);

2) выполняет формообразующее движение – раскатывание, совместно с педагогом и по подражанию;

3) лепит предметы цилиндрической формы: палочки, колбаски, совместно с педагогом и по подражанию;

4) соединяет части цилиндрической формы: колечки, баранки;

5) лепит предметы округлой формы, раскатывая глину (тесто, пластилин) между ладонями и расплющивая ее: лепешка, блин;

6) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, с помощью педагога моет руки после лепки;

7) проявляет эмоции в процессе работы.

108. Аппликация:

1) обучение детей наблюдению за процессом создания аппликации взрослым; эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; совместными действиями со взрослым обследование предметов разной формы (обведение по контуру);

2) использование возможностей бумаги: рвать, сминать, складывать; обучение различению бумаги по текстуре (бархатная, глянцевая, гладкая); соотнесению аппликации с реальными объектами;

3) формирование знаний: об основных цветах: красный, желтый; о величине предметов (большой, маленький); о форме предметов: круг;

4) формирование навыков: правильно сидеть за столом во время занятия; с помощью взрослого правильно пользоваться кисточкой; с помощью взрослого наносить на заготовку клейстер, переворачивать заготовку; совместными действиями со взрослым наклеивать на листе бумаги готовые заготовки из одной части (яблоко, груша, лимон); пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера.

109. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) с помощью взрослого наклеивает аппликацию на лист бумаги;

3) имеет представление о величине предметов (большой, маленький);

4) имеет представление об основных цветах: красный, желтый;

5) имеет представление о форме предметов (круг);

6) радуется выполненной работе;

7) сидит за столом во время аппликации.

110. Музыка:

1) слушание музыки: формирование умения узнавания музыки разного характера (спокойная, веселая, быстрая); формирование умения слушать песни;

2) пение: формирование умения подпевания и звукоподражаний, повторяющихся интонаций музыкальной фразы; развитие навыка совместного пения;

3) музыкально-ритмические движения: формирование навыка элементарного ритмичного движения под музыку, ходить и бегать по залу, расходиться и собираться вместе по музыкальному сигналу; формирование простейших движений под музыку: выполнять ритмические движения с предметами, постукивать по ладошке (с помощью и по показу воспитателя), выполнять знакомые движения и действия совместно с взрослым на праздничных утренниках, развлечениях;

4) музыкально-дидактические игры: развитие слухового восприятие через динамику звука (громкий - тихий); развитие слухового восприятия через игры на различению темпа музыки (быстрый - медленный).

111. Ожидаемые результаты:

1) узнает знакомые песни;

2) проявляет желание петь простые песни совместно со взрослыми;

3) выполняет простейшие движения под музыку совместными действиями с взрослым;

4) имеет представление о простейших способах игры на музыкальных инструментах (колокольчик, бубен, погремушка, дудочка).

Параграф 12. 2 полугодие

112. Рисование:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого порисовать; самостоятельно обследовать предметы разной формы, обведение по контуру; соотнесение рисунка с реальным предметом;

2) рисование разных линий: горизонтальных, вертикальных, прямых, точек; располагать изображение на всей поверхности листа; дорисовывание отдельных недостающих частей готового изображения; раскрашивание предметов, нарисованных трафаретом; показывать друг другу результаты своей творческой деятельности; формирование понимания того, что комбинации из штрихов и линий изображают разные предметы и явления;

3) формирование знаний: об основных цветах, соотнесение основных цветов: красный, желтый, синий, зеленый; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, квадрат;

4) формирование навыков: правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; пользоваться салфеткой.

113. Ожидаемые результаты:

1) обследует форму предмета перед его изображением (обведение по контуру);

2) рисует прямые, горизонтальные, вертикальные линии и точки;

3) дорисовывает отдельные недостающие части готового изображения;

4) имеет представление о геометрических формах: круг, квадрат;

5) имеет представление об основных цветах: красный, желтый, синий, зеленый;

6) имеет представление о величине предметов (большой-маленький);

7) правильно держит карандаш (тремя пальцами);

8) правильно держит кисточку, набирает краску, промывает кисточку в воде;

9) проявляет эмоции в процессе работы, показывает результаты своей творческой деятельности.

114. Лепка:

1) обучение детей наблюдению за действиями взрослого в процессе лепки из пластилина, глины, цветного теста различных фигурок, предметов посуды, игрушек; обыгрывание с детьми различных поделок, сделанных взрослым;

2) продолжение знакомства со свойствами пластических материалов: можно разминать, рвать на части, соединять, отщипывать куски, раскатывать прямыми и круговыми движениями, расплющивать;

3) восприятие объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей; выделение и узнавание объемной формы предмета; обследование предметов овальной формы;

4) формирование знаний: об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг;

5) формирование навыков: разминать глину, тесто, пластилин; отрывать кусочек глины, теста, пластилина от большого куска; формообразующего движения – раскатывания; лепка предметов цилиндрической формы: палочки, колбаски; соединять части цилиндрической формы, плотно прижимая их друг к другу: колечко, баранки;

6) лепка предметов округлой формы: мяч, колобок, раскатывая глину (тесто, пластилин) между ладонями и расплющивая ее: лепешка, блин; лепка предметов круглой формы, используя прием вдавливания (по подражанию): яблоко, помидор;

7) продолжать знакомство с элементарными правилами работы с пластическими материалами (лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки).

115. Ожидаемые результаты:

1) выполняет действия с пластичными материалами (мнет, отрывает куски от большого кома, соединяет их в целый кусок);

2) выполняет формообразующее движение – раскатывание, совместно с педагогом и по подражанию;

3) лепит предметы цилиндрической формы: палочки, колбаски, совместно с педагогом и по подражанию;

4) соединяет части цилиндрической формы: колечки, баранки;

5) лепит предметы округлой формы, используя прием вдавливания, совместно с педагогом и по подражанию;

6) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, с помощью педагога моет руки после лепки;

7) проявляет эмоции в процессе работы.

116. Аппликация:

1) обучение детей наблюдению за процессом создания аппликации взрослым; эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; совместными действиями со взрослым обследовать предметы разной формы, величины, цвета;

2) обучение детей использованию возможностей бумаги (рвать, сминать, складывать); различению бумаги по текстуре (бархатная, глянцевая, гладкая), соотнесению аппликации с реальными объектами;

3) формирование знаний: об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, квадрат;

4) формирование навыков: правильно сидеть за столом во время занятия; пользоваться кисточкой; наносить на заготовку клей, переворачивать заготовку; пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера; наклеивать простые заготовки знакомых предметов, состоящие из 1-2-х частей (мячик, помидор, гриб, дом).

117. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) по подражанию наклеивает готовые формы из 2-х частей на лист бумаги;

3) имеет представление о величине предметов (большой-маленький);

4) имеет представление об основных цветах: красный, желтый, синий;

5) имеет представление о форме предметов (круг, квадрат);

6) использует кисточку, пользуется салфеткой для удаления остатков клейстера;

7) радуется выполненной работе;

8) сидит за столом во время аппликации.

118. Музыка:

1) слушание музыки: формирование узнавания музыки разного характера (спокойная, веселая, быстрая, тихая); формирование умения слушать песни;

2) пение: формирование умения подпевания и звукоподражаний, повторяющихся интонаций музыкальной фразы; развитие навыка совместного пения;

3) музыкально-ритмические движения: развитие ритмичных движений под музыку, ходьба и бег по залу, расходиться и собираться вместе по музыкальному сигналу; развитие простейших движений под музыку: постукивать по ладошке, по полу, помахивать, поднимать руки вверх, опускать вниз, прятать за спину (с помощью и по показу воспитателя); выполнение знакомых движений и действий совместно с взрослым на праздничных утренниках, развлечениях;

4) музыкально-дидактические игры: развитие слухового внимания через динамику звука (громкий - тихий); воспроизведение по подражанию взрослому громкие и тихие звуки; развитие сенсорного восприятия через игры на различение темпа музыки (быстрый - медленный); улавливание тембрового звучания инструментов (бубен, погремушка, колокольчик).

119. Ожидаемые результаты:

1) при помощи педагога различает характер музыки;

2) подпевает небольшие фразы совместно с педагогом;

3) выполняет элементарные танцевальные движения под музыку совместными действиями;

4) умеет двигаться с предметами под музыку;

5) играет на музыкальных инструментах (колокольчик, бубен, погремушка, дудочка).

Глава 4. Средняя группа (дети 4-5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

120. Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется через организованную учебную деятельность – физическая культура, культурно-гигиенические навыки.

121. Цель - развитие у детей двигательной активности и формирование интереса к выполнению физических упражнений с применением здоровьесберегающей технологии.

122. Задачи:

1) согласовывать свои действия с движениями других: начинать и заканчивать упражнения одновременно, соблюдать предложенный темп;

2) реагировать на сигнал и действовать в соответствии ним;

3) выполнять простейшие построения и перестроения;

4) в соответствии с указаниями воспитателя выполнять физические упражнения;

5) формировать у детей интерес к участию в подвижных играх, обучать правилам подвижных игр;

6) закреплять ранее усвоенные гигиенические навыки и повышать качество их выполнения;

7) развивать в процессе самообслуживания элементарные орудийные действия;

8) прививать первоначальные навыки аккуратности.

Параграф 2. 1 полугодие

123. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе друг за другом с флажком, ходьбе по узкой дорожке (ширина 25 см), ходьбе группой к противоположной стене зала; ходьбе по дорожке, руки за головой; ходьбе на носках, руки на поясе; ходьбе по кругу (вдоль каната); ходьбе на пятках, руки за головой - по показу или по подражанию;

2) бег: обучение бегу парами, держась за руки, бегу друг за другом с остановкой на сигнал; бегу друг за другом, держась за веревку; бегу вдоль каната по кругу;

3) прыжки: обучение навыкам подпрыгивать на месте; перепрыгивать через шнур, канат, держась за руку воспитателя; спрыгивать с приподнятого края доски (высота 10 - 15 см.), со скамейки на полусогнутые ноги, держась за руку воспитателя;

4) метание, бросание, ловля: обучение навыкам бросать мячи друг другу снизу двумя руками; бросать мяч в цель одной и двумя руками в корзину (50 см.); ловить мяч; скатывать шарики и мячи по наклонной доске; прокатывать мячи в ворота (ширина 50- 60 см.), в обруч;

5) ползание и лазанье: обучение навыкам ползать по ковровой дорожке, по скамейке; перелазить через две гимнастические скамейки, стоящие параллельно (расстояние 1,5-2 м.); лазать по гимнастической стенке произвольным способом; лазить на четвереньках по доске (ширина 30 см.);

6) равновесие: обучение ходьбе (с помощью воспитателя) по наклонной доске (20-30см) сохраняя равновесие, по гимнастической скамейке с соскоком в конце; ходьбе друг за другом на носках с изменением положения рук (вверху, на поясе); обучение поворотам головы вправо-влево, наклонам вперед-назад; кружению на месте с переступанием, кружению с последующим приседанием по звуковому сигналу;

7) построение: обучение построению без равнения, в шеренгу, вдоль каната (веревки), в колонну по одному и в круг;

8) общеразвивающие упражнения (с предметами и без предметов): выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой- повороты (вправо- влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание; повороты туловища вправо-влево из исходного положения руки на поясе, ноги на ширине плеч, наклоны вперед и выпрямление; приседания со свободным опусканием рук вниз, приседания с выпрямлением рук вверх; приседание с поддержкой, подпрыгивание на носках на месте, руки на поясе, кружение на месте с переступанием, руки на поясе; движения кистями: покручивание, помахивание, похлопывания; движения кистями с изменением положения рук (вверх, вперед, в стороны); сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев;

9) подвижные игры по подражанию действиям воспитателя;

10) спортивные упражнения: катание на санках с невысокой горки с помощью взрослого; скольжение по ледяным дорожкам с помощью взрослого.

124. Ожидаемые результаты:

1) проявляет двигательную активность интерес к физическим упражнениям;

2) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

3) ходит друг за другом, по дорожке, по кругу, держась за руки; ходит на носках, руки на поясе;

4) бегает друг за другом в указанном направлении, по дорожке, по кругу;

5) бросает мяч в обруч;

6) прокатывает мячи двумя руками через ворота из положения стоя и сидя;

7) спрыгивает с доски;

8) подпрыгивает на месте держась за опору;

9) ползает на четвереньках по доске;

10) проползает под веревкой, скамейкой;

11) влезает и спускается с гимнастической стенки;

12) перепрыгивает через шнур, взявшись за руку педагога;

13) кружится на месте с переступанием.

125. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: формирование умения к идентификации предметов, необходимых для приема пищи; обучение умению пользоваться столовой и чайной ложками; воспитание элементарных навыков аккуратной еды (есть, не расплескивая еду); обучение под контролем взрослого умению аккуратно принимать пищу;

2) формирование гигиенических навыков: закрепление умения подворачивать рукава одежды перед умыванием с помощью взрослого и по словесной просьбе взрослого, помогая друг другу, обращаясь за помощью к взрослому и детям; обучение умению открывать и закрывать кран с помощью взрослого и самостоятельно по мере необходимости; обучение умыванию лица и рук в определенной последовательности; формирование умения открывать и закрывать тюбик с зубной пастой; обучение чистке зубов щеткой с уже нанесенной зубной пастой, полосканию рта (по образцу); формирование умения вытирать полотенцем руки и лицо насухо; обучение умению вытиранию вымытых ног с помощью взрослого;

3) формирование навыков опрятности: стимулирование детей под контролем взрослого чистить зубы утром и вечером; формирование умения своевременно пользоваться туалетом (по словесной рекомендации взрослого и самостоятельно при необходимости); формирование умения при напоминании самостоятельно и с помощью взрослого вытирать носовым платком нос, самому вынимать его из кармана и убирать в карман;

4) формирование навыков одевания и раздевания: обучение умению различать обувь для правой и левой ноги с помощью взрослого; расстегивать застежки на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого и самостоятельно; формирование умения застегивать застежки на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого; упражнения с различными игровыми модулями, позволяющими формировать навыки расстегивания, застегивания, присоединения с помощью замков-молний.

126. Ожидаемые результаты:

1) умеет подворачивать рукава одежды перед умыванием с помощью взрослого;

2) умеет открывать и закрывать кран с помощью взрослого и самостоятельно по мере необходимости;

3) выполняет действия по образцу по чистке зубов щеткой с уже нанесенной зубной пастой и полосканию рта;

4) вытирает полотенцем руки и лицо насухо с помощью взрослого;

5) по словесной рекомендации взрослого и самостоятельно при необходимости своевременно пользуется туалетом;

6) с помощью взрослого различает обувь для правой и левой ноги;

7) умеет расстегивать застежки на молниях с частичной помощью взрослого;

8) имеет элементарные навыки застегивания застежек на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого.

Параграф 3. 2 полугодие

127. Физическая культура включает основные движения:

1) ходьба: обучение ходьбе друг за другом с флажком, ходьбе группой к противоположной стене зала; ходьбе по дорожке, руки за головой; ходьбе на носках, руки на поясе; ходьбе по кругу (вдоль каната); ходьбе на пятках, руки за головой - по показу или по подражанию; ходьбе парами вдоль стен комнаты, по краю площадки; ходьбе по одному со сменой направления по речевой инструкции педагога;

2) бег: обучение бегу парами, держась за руки, бегу друг за другом с остановкой на сигнал, бегу друг за другом, держась за веревку; бегу по сигналу (индивидуально), бегу друг за другом вдоль каната по кругу;

3) прыжки: обучение навыкам подпрыгивать на носках на месте, подпрыгивать на носках с небольшим продвижением вперед; перепрыгивать через шнур, взявшись за руку педагога; перешагивать через веревку, канат, самостоятельно спрыгивать с приподнятого края доски (высота 10 - 15 см), со скамейки на полусогнутые ноги;

4) метание, бросание, ловля: обучение навыкам прокатывать мячи в ворота (ширина 50- 60 см), в обруч; бросать мячи двумя руками в корзину (50 см); бросать мячи друг другу снизу двумя руками; скатывать шарики и мячи по наклонной доске; бросать и догонять мяч, поднимать его над головой, бросать мяч воспитателю, стоя в кругу; произвольно катать обруч;

5) ползание и лазанье: обучение умению перелазить через две гимнастические скамейки, стоящие параллельно (расстояние 1,5 м); лазать по гимнастической стенке произвольным способом; лазить на четвереньках по доске (ширина 30 см); пролезать в обруч прямо и боком; ползать под веревку (высота 40 см);

6) равновесие: обучение ходьбе по наклонной доске (20-30 см) сохраняя равновесие, по гимнастической скамейке с соскоком в конце; ходьбе друг за другом на носках с изменением положения рук (вверху, на поясе); поворотам головы вправо-влево, наклонам вперед-назад; кружению на месте с переступанием, кружению с последующим приседанием по звуковому сигналу;

7) перестроение: обучение построению без равнения в шеренгу; построению вдоль каната (веревки), в колонну по одному, вкруг; строиться в колонну за воспитателем;

8) общеразвивающие упражнения (с предметами и без предметов): выполнение упражнений совместно с педагогом: движения головой- повороты (вправо- влево), наклоны вперед-назад; движения руками вперед, в стороны, вверх, к плечам, на пояс, скрещивание рук перед грудью и разведение в стороны; хлопки перед собой, над головой; сгибание и разгибание; повороты туловища вправо-влево из исходного положения руки на поясе, ноги на ширине плеч, наклоны вперед и выпрямление; приседания со свободным опусканием рук вниз, приседания с выпрямлением рук вверх; приседание с поддержкой, подпрыгивание на носках на месте, руки на поясе, кружение на месте с переступанием, руки на поясе; движения кистями: покручивание, помахивание, похлопывания; движения кистями с изменением положения рук (вверх, вперед, в стороны); сжимание пальцев в кулаки и разжимание пальцев;

9) подвижные игры по подражанию действиям воспитателя;

10) спортивные упражнения: катание на санках с невысокой горки с помощью взрослого; скольжение по ледяным дорожкам с помощью взрослого.

128. Ожидаемые результаты:

1) проявляет двигательную активность и интерес к физическим упражнениям;

2) имеет первоначальные навыки координации движений;

3) выполняет упражнения по подражанию действиям педагога;

4) ходит друг за другом, по дорожке, по кругу, держась за руки; ходит на носках, руки на поясе;

5) бегает друг за другом в указанном направлении, по дорожке, по кругу;

6) бросает мяч в обруч;

7) прокатывает мячи двумя руками через ворота из положения стоя и сидя;

8) спрыгивает с доски;

9) подпрыгивает на месте держась за опору;

10) ползает на четвереньках по доске;

11) проползает под веревкой, скамейкой;

12) влезает и спускается с гимнастической стенки;

13) перепрыгивает через шнур, взявшись за руку педагога;

14) кружится на месте с переступанием.

129. Культурно-гигиенические навыки:

1) формирование навыков приема пищи: формирование умения самостоятельно надевать (при необходимости) специальные фартуки для еды; формирование умения брать в ложку необходимое количество еды, пользоваться салфеткой во время еды и после приема пищи;

2) формирование гигиенических навыков: формирование умения наносить зубную пасту на щетку при чистке зубов; находить свою расческу, ориентируясь на соответствующий символ; обучение самостоятельному расчесыванию волос индивидуальной расческой перед зеркалом; обучение умению при помощи взрослого пользоваться бумажными полотенцами (отрывание, вытирание рук, выбрасывание в мусорную корзину); обучение умению открывать и закрывать кран самостоятельно и по словесной просьбе взрослого; под контролем взрослого пользоваться предметами личной гигиены в процессе умывания (твердое мыло, жидкое мыло во флаконе с дозатором, полотенце); обучение мытью ног под контролем взрослого; обучение умению посещать туалет перед занятиями, перед прогулкой при необходимости; обучение умению самостоятельно и при частичной помощи взрослого сморкаться в носовой платок, складывать его в кармашек;

3) формирование навыков опрятности: обучение умению соблюдать порядок в своҰм шкафу (раскладывать одежду в определҰнные места); пользоваться специальными салфетками, носовыми платками при слюнотечении с помощью взрослого; привлечение внимания детей к внешнему виду: смотреть на себя в зеркало, друг на друга, на взрослого;

4) формирование навыков одевания и раздевания: обучение порядку одевания и раздевания в определенной последовательности с помощью взрослого, по указательному жесту; формирование умения расстегивать застежки на пуговицах с частичной помощью взрослого; упражнения с различными игровыми модулями, позволяющими формировать навыки расстегивания, застегивания, присоединения с помощью пуговиц разного размера; формирование умения показывать и называть одежду (на себе, в шкафчике, разложенную на стуле); обучение умению расшнуровывать шнурки с помощью взрослого.

130. Ожидаемые результаты:

1) умеет самостоятельно и с помощью взрослого пользоваться предметами личной гигиены в процессе умывания;

2) умеет брать в ложку необходимое количество еды;

3) пользуется салфеткой во время еды и после приема пищи;

4) умеет с помощью взрослого расчесывать волосы расческой перед зеркалом;

5) умеет при помощи взрослого пользоваться бумажными полотенцами;

6) умеет самостоятельно и при частичной помощи взрослого пользоваться носовым платком;

7) умеет с частичной помощью взрослого расстегивать застежки на пуговицах;

8) умеет расшнуровывать шнурки с помощью взрослого.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

131. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности – развитие речи, художественная литература.

132. Целью является формирование у детей потребности в речевом высказывании с целью общения со взрослыми и сверстниками, развитие эмоциональной отзывчивости ребенка на произведения детской художественной литературы и устного народного творчества.

133. Задачи:

1) развивать у детей речевые формы общения со взрослыми и сверстниками;

2) воспитывать у детей потребность выражать свои мысли, наблюдения и эмоциональные переживания в речевых высказываниях;

3) развивать умение слушать сказки, рассказы;

4) учить понимать содержание сказок, рассказов, стишков и прослеживать за развитием действий;

5) отвечать на простые вопросы по содержанию текста;

6) учить восприятию эмоционального состояния персонажей художественного произведения;

7) формировать интерес к чтению художественной литературы.

Параграф 5. 1 полугодие

134. Развитие речи:

1) обучение пониманию и при помощи взрослого умению называть части суток; обучение детей умению узнавать и называть простые действия персонажей по картинкам;

2) формирование навыка употребления в речи личных местоимений;

3) развитие умения использовать слова, связанные с определением пространственного расположения предметов под контролем взрослого;

4) обучение навыку использования в речи качественных прилагательных;

5) обучение умению понимать изображение и действия персонажей, нарисованных на картинке, отвечать на вопросы по демонстрируемым картинкам;

6) обучение первоначальным навыкам словообразования: учить образовывать существительные уменьшительно-ласкательного значения;

7) обучение умению понимать и употреблять с помощью взрослого названия основных цветов, формирование понимания обобщающего значения слов.

135. Ожидаемые результаты:

1) строит фразу, состоящую из двух-трех слов;

2) умеет под контролем взрослого образовывать существительные уменьшительно-ласкательного значения;

3) использует в речи качественные прилагательные (под контролем взрослого);

4) дифференцирует на слух слова, связанные с определением пространственного расположения предметов под контролем взрослого.

136. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение умению внимательно слушать и понимать сказки, рассказы, стихи, умению отвечать на простые вопросы по содержанию, умению задавать вопросы: "Кто (что) это?"; обучение разгадыванию описательных загадок с опорой на наглядность;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию интонации; обучение умению отмечать проявление доброты на анализе поступков и поведения литературных героев;

3) рассказывание и разучивание: обучение разгадыванию описательных загадок с опорой на наглядность, чтению наизусть коротких стихотворений; пополнение и активизация словарного запаса по лексическим темам; обучение участию в играх-инсценировках по несложным сюжетам с использованием игрушек.

137. Ожидаемые результаты:

1) эмоционально воспринимает и понимает содержание знакомых произведений;

2) эмоционально откликается на содержание произведений;

3) знает наизусть небольшие потешки, стихотворения;

4) отвечает на простые вопросы по содержанию произведений (с учетом речевых возможностей).

Параграф 6. 2 полугодие

138. Развитие речи:

1) формирование умения согласовывать глаголы с существительными;

2) обучение умению употреблять глаголы в единственном числе и множественном числе;

3) обучение умению использовать в речи отдельные порядковые числительные (один, два, много) и согласования их с помощью взрослого с существительными;

4) формирование умения согласовывать прилагательные с существительными;

5) обучение умению подбирать однородные подлежащие в ответ на вопрос;

6) обучение умению использовать части речи, слова, обозначающие предметы посуды, одежды, мебели и действия с ними в повседневной жизни;

7) развитие умения отвечать на простейшие вопросы;

8) обучение навыкам дифференциации названий предметов по категории одушевленности-неодушевленности;

9) развитие умения пользоваться словами для выражения желаний, чувств, мысли: жаловаться на неудобство (устал, жарко) и действия сверстников (не дает игрушку);

10) развитие умения употреблять с помощью взрослого названия геометрических фигур.

139. Ожидаемые результаты:

1) употребляет в речи личные местоимения;

2) использует в речи отдельные порядковые числительные;

3) согласовывает прилагательные с существительным (при помощи взрослого);

4) отвечает на вопросы, касающиеся жизни в группе, наблюдений в природе.

140. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение пониманию и разгадыванию описательных загадок с опорой на наглядность, определению простых взаимоотношений героев, развитие умения давать простую характеристику (хороший-плохой) героям литературных произведений, развитие умения задавать вопросы: "Кто (что) это?", "Что делает?"; пополнение и активизация словарного запаса по лексическим темам;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию интонации; обучение умению отмечать проявление доброты на анализе поступков и поведения литературных героев;

3) рассказывание и разучивание: обучение рассказыванию знакомых сказок используя перчаточный, настольный кукольный театр (с учетом речевых возможностей), выразительному чтению наизусть коротких стихотворений; обучение участию в играх-инсценировках по несложным сюжетам с использованием игрушек, масок.

141. Ожидаемые результаты:

1) знает наизусть небольшие потешки, стихотворения;

2) отвечает на простые вопросы по содержанию;

3) эмоционально откликается на содержание произведений;

4) с помощью педагога дает простую характеристику героям произведений (хороший-плохой).

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

142. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – формирование элементарных математических представлений, сенсорика, конструирование, естествознание.

143. Целью является создание условий для восприятия свойств и качеств предметов в игровой и продуктивной деятельности, обучение детей умениям сопоставлять, сравнивать, устанавливать соответствие между различными множествами и элементами множеств, формирование положительного отношения и интереса к процессу конструирования, играм со строительным материалом, развивать эмоционально-познавательный интерес к окружающей действительности.

144. Задачи:

1) продолжать организовывать практические действия детей с различными предметами и непрерывными множествами;

2) формировать поисковые способы ориентировки;

3) обучать сравнивать множества по количеству, устанавливая равенство или неравенство;

4) обучать осуществлять преобразования множеств, изменяющих и сохраняющих количество, используя практические способы проверки - приложение и наложение;

5) обучать пересчитывать предметы и выполнять различные операции с множествами (сравнение, объединение и разъединение) в пределах трех;

6) формировать представления о геометрических фигурах;

7) формировать представления о величине предметов;

8) формировать пространственные и временные представления;

9) развивать зрительное, слуховое, тактильно-двигательное восприятие и внимание;

10) обучать воспринимать отдельные предметы, выделяя их из общего фона;

11) учить выполнять простейшие постройки по образцу, играть с постройками по подражанию действиям взрослого;

12) учить узнавать и соотносить постройки с реально существующими объектами;

13) формировать представления о явлениях природы, о временах года;

14) формировать знания об овощах, фруктах, деревьях, животных, птицах.

Параграф 8. 1 полугодие

145. Формирование элементарных математических представлений:

1) количественные представления и счет: закрепление представлений о количествах "много", "мало", "пустой", "полный", 1, 2 в предметно-практической деятельности с дискретными и непрерывными множествами; соотнесение количества элементов множества в пределах 2-х с количеством действий: хлопнуть в ладоши столько раз, сколько матрешек на столе;

2) сравнение по количеству непрерывных множеств: "много"- "мало", "больше" - "меньше"; сравнение двух неравных групп предметов по количеству, определение, каких предметов больше, меньше, используя приемы наложения и приложения;

3) выполнение операций объединения и разъединения множеств в пределах двух; соотнесение по количеству предметов и звуков, предметов и движений, звуков и движений: много, 1,2;

4) пересчитывание предметов в пределах двух, соотнесение количества предметов с количеством пальцев на руке;

5) сравнение по количеству непрерывных множеств (в большом ведерке больше песка, в маленьком-меньше); преобразование (увеличивать, уменьшать) дискретных и непрерывных множеств по подражанию;

6) величина: сравнение предметов по высоте, используя прием сопоставления (высокий-низкий); узнавание и показывание высоких (низких) предметов из двух сравниваемых; установление отношений по величине между тремя предметами (большой- маленький-самый маленький);

7) геометрические фигуры: различение геометрических фигур: круг, квадрат, треугольник; объединение геометрических фигур по форме, цвету; различение объемных геометрических форм;

8) ориентировка в пространстве: движение в заданном направлении: вперед, назад, влево, вправо; ориентировка в частях собственного тела: вверху- голова, шея, грудь, внизу- ноги, спереди-лицо, живот, сзади-спина, левая, правая рука;

9) ориентировка во времени: формирование знаний о временах года: осень, зима; частях суток: ночь, день.

146. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о количествах "много", "мало", "пустой", "полный", 1,2;

2) сравнивает по количеству непрерывные множества: "много"- "мало", "больше" - "меньше";

3) сравнивает две неравные группы предметов по количеству;

4) осуществляет группировку предметов по количественному признаку на основе образца;

5) преобразовывает дискретные и непрерывные множества (увеличивает, уменьшает);

6) сравнивает 2-3 предмета по величине, высоте;

7) различает геометрические фигуры: круг, квадрат, треугольник;

8) различает объемные геометрические формы;

9) двигается в заданном направлении: вперед, назад, влево, вправо;

10) ориентируется в частях собственного тела;

11) имеет представление о временах года: осень, зима;

12) имеет представление о частях суток (ночь, день).

147. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: соотнесение действий, изображенных на картинках, с собственными действиями; изображение действия по картинкам; различение формы в процессе конструирования по подражанию действиям взрослого из 3-х элементов (шар, куб, треугольная призма); дифференцирование объемных форм (шар, куб, кирпичик, треугольная призма) в ходе игровой деятельности, пользуясь практическими пробами; восприятие величины: маленький, большой, очень большой; различение цветов: красный, желтый, синий, зеленый, выделение цвета по образцу;

2) складывание трехсоставной пирамидки, с учетом величины, пользуясь методом практического примеривания; складывание разрезной предметной картинки из 3-х частей;

3) развитие слухового восприятия и внимания: обучение навыкам дифференцировать звучание трех музыкальных инструментов (барабан, металлофон, дудочка), реагируя на изменение звучания определенным действием; определять последовательность звучания 2-3-х музыкальных инструментов; различать громкое и тихое звучание одного и того же инструмента;

4) развитие тактильно-двигательного восприятия: выбор игрушки на ощупь по словесному заданию взрослого (выбор из 3-х); восприятие на ощупь геометрических форм (шар, куб, кирпичик, треугольная призма) и величины предметов (маленький, большой, очень большой); ощупывание предметов, выделяя характерные признаки; восприятие и дифференцировка твердых и мягких объектов и предметов в пределах 2-х;

5) развитие вкусового восприятия: обучение умениям дифференцировать пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый); формирование представлений о различных вкусовых характеристиках "сладкий-горький", "сладкий-кислый"; знакомство с продуктами, имеющими кислый вкус (лимон, слива); определение пищи на вкус "сладкий-горький", "сладкий-кислый".

148. Ожидаемые результаты:

1) соотносит основные цвета (красный, желтый, зеленый, синий);

2) различает объемные фигуры (шар, куб, кирпичик, треугольная призма);

3) выделяет объекты заданного сенсорного признака из множества;

4) составляет 3-х составную пирамидку;

5) складывает разрезную предметную картинку из 3-х частей;

6) дифференцирует на ощупь геометрические формы (шар, куб кирпичик, треугольная призма) и величину предметов (маленький, большой, очень большой);

7) различает на ощупь твердые и мягкие объекты;

8) определяет последовательность звучания 2-3-х музыкальных инструментов;

9) различает тихое и громкое звучание музыкальных инструментов.

149. Конструирование:

1) обучение восприятию объемной формы предметов, деталей конструктора, путем обследования: ощупывание предметов двумя руками, обведение по контуру; сравнению предметов по величине, форме, цвету через практические действия по подражанию; соотнесение постройки с реально существующими объектами и их изображениями на картинке, использование в игре созданных построек;

2) формирование знаний: об основных цветах, соотносить цвета: красный, желтый, синий; о величине предметов: большой, маленький, средний; о форме предметов (кубик, кирпич, пластина); о свойствах деревянных, пластмассовых строительных материалах;

3) конструирование из строительных материалов: различение деталей строительного материала (кубик, кирпич, пластина) по форме, величине, цвету; конструирование простых построек по образцу, используя различный строительный материал для одной и той же конструкции; узнавание форм независимо от положения на плоскости стола (стоит, лежит); построение башни из 2-5 кубиков; построение широкой дороги для машины по образцу; построение простых конструкций;

4) непредметное конструирование: обучение умению собирать игрушку, соединять части в целое; моделирование пространственных отношений "наверху", "внизу" (упражнения на лестнице, в групповой комнате); ориентирование в собственном теле в практических действиях: "Возьми игрушку в правую (левую) руку", "Топни правой, левой ногой";

5) конструирование из палочек: обучение умению выкладывать из палочек геометрические фигуры по образцу; выполнять простейшие постройки из палочек по образцу (дорожка, заборчик, флажок);

6) конструирование сборно-разборных игрушек: соотнесение предмета с его контурным изображением; выделение плоскостной формы путем обведения пальцем контура трафарета;

7) формирование навыков: захватывать, удерживать, перемещать, устанавливать детали конструкторов; обследовать предметы двумя руками (ощупывание предметов); сравнивать элементы строительных наборов по размеру, форме с помощью приема накладывания и прикладывания; приставлять кирпичи узкой короткой, длинной узкой гранью; размещение по горизонтали кирпичиков, пластин.

150. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению построек и совместной игре с ними;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек;

3) узнает и показывает знакомые постройки;

4) собирает по образцу сборно-разборные игрушки;

5) выкладывает из палочек геометрические фигуры по образцу;

6) соотносит предмет с его контурным изображением;

7) различает пространственные отношения: наверху-внизу;

8) использует постройки в игре.

151. Естествознание:

1) явления природы: формирование представлений об изменениях, происходящих в окружающем мире; о явлениях природы (дождь, тучи и ветер); о временах года (осень, зима); воспитание основы экологической культуры: бережное отношение к природе;

2) растительный мир: расширение знаний об овощах (лук, капуста); расширение знаний о фруктах (яблоко, груша, слива); ознакомление с деревьями (береза);

3) животный мир: ознакомление с животными (кошка, собака, лиса); узнавать их по голосам (звукоподражание); ознакомление с дикими птицами (воробей).

152. Ожидаемые результаты:

1) определяет сезонные изменения в природе с помощью педагога;

2) показывает по иллюстрации элементарные признаки осени и зимы;

3) различает некоторые овощи и фрукты;

4) называет или показывает березу на иллюстрации;

5) знает некоторых домашних и диких животных;

6) называет или показывает воробья на иллюстрации.

Параграф 9. 2 полугодие

153. Формирование элементарных математических представлений:

1) количественные представления: сравнение дискретных множеств по количеству, определяя равенство или неравенство: "поровну - не поровну", "столько же - не столько же"; пересчитывание элементов множеств, воспринимаемых на слух звуков, на ощупь предметов, движений в пределах трех; соотнесение по количеству предметов и звуков, предметов и движений, звуков и движений: много, 1,2,3; пересчитывание предметов в пределах 3-х с называнием итогового числа, соотнесение с количеством пальцев, палочек; выделение из множества 3-х предметов по подражанию, образцу, словесной инструкции; узнавание 3-х предметов или изображений без пересчета, используя пересчет как способ проверки; сравнивание группы предметов по количеству в пределах 3-х: больше или меньше, лишний и недостающий элемент;

2) счет: обучение навыкам объединять и разъединять предметы с открытым результатом в пределах трех, результат определять путем пересчета; пересчет предметов в пределах 3-х, имеющих различное расположение в пространстве, разный цвет, величину; уравнивать по количеству две группы предметов, путем добавления недостающего элемента, удаления лишнего;

3) величина: закрепление умения сравнивать предметы по высоте, пользоваться приемом сопоставления (высокий-низкий); учить узнавать и показывать высокий (низкий) предмет из двух сравниваемых; закрепление навыков сравнивать предметы по ширине, пользоваться приемом сопоставления (узкий-широкий); узнавать и показывать узкий (широкий) предмет из двух сравниваемых; устанавливать отношения по величине между тремя предметами (большой- маленький-самый маленький);

4) геометрические фигуры: различение геометрических фигур: круг, квадрат, треугольник, треугольник; учить объединять геометрические фигуры по форме, цвету; обучение навыкам различать объемные геометрические формы; различать плоские геометрические фигуры; раскладывать геометрические фигуры в определенной последовательности по образцу; узнавать геометрические фигуры в контурах окружающих предметов;

5) ориентировка в пространстве: обучение в ориентировке в частях собственного тела: вверху- голова, шея, грудь, внизу- ноги, спереди-лицо, живот, сзади-спина, левая, правая рука; перемещение предметов относительно себя: далеко-близко, рядом, около, там, здесь по показу педагога;

6) ориентировка во времени: формирование знаний о временах года: (осень, зима, весна, лето); скорости движения (быстро, медленно); частях суток (ночь, утро, день, вечер).

154. Ожидаемые результаты:

1) пересчитывает предметы в пределах 3-х называет или показывает итоговое число;

2) выделяет из множества однородных и разнородных предметов заданное количество предметов в пределах 3-х (1, 2, 3) по образцу;

3) осуществляет группировку предметов по количественному признаку на основе образца;

4) преобразовывает дискретные и непрерывные множества (увеличивает, уменьшает);

5) выполняет операции объединения и разъединения множеств в пределах 3-х, определяет результат путем пересчета;

6) уравнивает по количеству две группы предметов, путем добавления недостающего элемента, удаления лишнего;

7) сравнивает 2-3 предмета по величине, высоте;

8) ориентируется на листе бумаги (верх, низ, середина);

9) различает геометрические фигуры: круг, квадрат, треугольник.

10) имеет представление о временах года: осень, зима, весна, лето;

11) ориентируется в частях собственного тела;

12) имеет представление о скорости движения: быстро, медленно;

13) имеет представление о частях суток (ночь, утро, день, вечер).

155. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: различение формы в процессе конструирования по подражанию действиям взрослого из 4-х элементов (шар, куб, кирпичик, треугольная призма); обучение умениям выбирать по образцу резко отличающиеся формы (круг, квадрат, прямоугольник, овал); соотносить плоскостные формы, используя прием накладывания одной формы на другую; группировать предметы по одному заданному признаку: форма, величина или цвет; обучение восприятию величины: маленький, большой, очень большой; вычленение формы как признака, отвлекаясь от назначения предмета ("Соберем в коробку все круглое"); вычленение цвета как признака, отвлекаясь от назначения предмета ("В зеленую машину положи зеленый кубик"); складывание пирамидки из 3-4-х колец, матрешки с учетом величины, пользуясь методом практического примеривания; складывание разрезной предметной картинки из 4-х частей; практическое ознакомление с пространственными отношениями между предметами (наверху, внизу);

2) развитие слухового восприятия и внимания: обучение навыкам дифференцировать звукоподражания при выборе из 2-3-х предъявлений; дифференцировать близкие по звучанию звукоподражания; дифференцировать слова, разные по слоговому составу, с использованием картинок; различать громкое и тихое звучание одного и того же инструмента;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: выбор игрушки на ощупь по словесному заданию взрослого (выбор из 3-х); восприятие на ощупь формы и величины предметов; выбор по величине на ощупь по словесному заданию; обследование предметов, выделяя характерные признаки; восприятие и дифференцировка твердых и мягких объектов и предметов в пределах 2-х; ознакомление с различными качествами поверхностей материалов: (железо - холодное, дерево-теплое);

4) развитие вкусового восприятия: обучение умениям дифференцировать пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый); дифференцировать пищу по вкусовым признакам "сладкий-горький", "сладкий-кислый"; дифференцировать пищу по вкусовым признакам "сладкий-соленый"; знакомство с продуктами, имеющими кислый, сладкий, соленый вкус; определение пищи на вкус "сладкий-горький-кислый- соленый"; выбор из ряда предложенных продуктов, имеющих сладкий-горький-кислый- соленый вкус.

156. Ожидаемые результаты:

1) соотносит основные цвета (красный, желтый, зеленый, синий);

2) различает объемные фигуры (шар, куб, кирпичик, треугольная призма);

3) выделяет объекты заданного сенсорного признака из множества;

4) составляет 3-4-х составную пирамидку;

5) составляет матрешки из 3-4 частей;

6) складывает разрезную предметную картинку из 4-х частей;

7) дифференцирует на ощупь объемные формы и величину предметов;

8) различает на ощупь твердые и мягкие объекты;

9) дифференцирует близкие по звучанию звукоподражания;

10) различает тихое и громкое звучание музыкальных инструментов.

11) дифференцирует пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый);

12) определяет пищу на вкус "сладкий-горький-кислый-соленый".

157. Конструирование:

1) обучение детей сравнению предметов по величине, форме, цвету через практические действия по подражанию; соотнесение постройки с реально существующими объектами и их изображениями на картинке, использование в игре созданных построек;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить цвета: красный, желтый, синий, зеленый; о величине предметов: большой, маленький, одинаковый; о форме предметов (кубик, кирпич, пластина, призма); о свойствах деревянных, пластмассовых строительных материалах;

3) конструирование из строительных материалов: сравнение деталей строительного материала (кубик, кирпич, пластина, призма) по форме и величине; конструирование простых построек по образцу, используя различный строительный материал для одной и той же конструкции; узнавание форм независимо от положения на плоскости стола (стоит, лежит); построение узкой дороги для куклы и широкой дороги для машины по образцу; создание постройки по образцу с использованием призмы (дом, елка, улица города); построение простых конструкций по образцу: (мебель-стол, стул, кровать, диван); создание конструкции в разных условиях на столе, на полу;

4) непредметное конструирование: моделирование изменяющихся пространственных отношений между 2-мя элементами - "наверху-внизу", "спереди-сзади"; ориентирование в собственном теле в практических действиях: "Возьми игрушку в правую (левую) руку", "Топни правой, левой ногой"; соотнесение элементов строительных наборов с их графическим изображением;

5) конструирование из палочек: выкладывание из палочек геометрических фигур по образцу; выполнение простейших построек из палочек по образцу (елка, дом, лодка);

6) конструирование сборно-разборных игрушек: соотнесение предмета с его контурным изображением; выделение плоскостной формы путем обведения пальцем контура трафарета; дополнение целостного изображения предмета, подбирая недостающие части;

7) формирование навыков: использовать приемы накладывания и прикладывания; приставлять кирпичики в ряд на узкую длинную грань, плотно приставляя их друг к другу; прикладывать кубик к кирпичику; накладывать кубики на пластину; соединять две детали третьей, делать простейшие перекрытия.

158. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению построек и совместной игре с ними;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек, используя полученные навыки;

3) узнает и показывает знакомые постройки;

4) собирает по образцу сборно-разборные игрушки;

5) выкладывает из палочек геометрические фигуры по образцу;

6) соотносит элементы строительных наборов с их графическим изображением;

7) различает пространственные отношения: наверху-внизу, спереди-сзади;

8) использует постройки в игре.

159. Естествознание:

1) явления природы: формирование представлений о временах года (весна, лето);

2) растительный мир: расширение знаний об овощах (картофель, морковь); фруктах (апельсин, вишня, виноград); ознакомление с деревьями (ель); формирование представлений о цветах (тюльпан);

3) животный мир: ознакомление с животными и строением их тела (корова, лошадь, кошка, собака, лиса, заяц); развитие слухового восприятия, через узнавание знакомых животных по их голосам (звукоподражание); ознакомление с детенышами животных (теленок, жеребенок, котенок, щенок, лисенок, зайчонок); ознакомление с домашними птицами (петух, курица, цыплята); ознакомление с дикими птицами (ворона).

160. Ожидаемые результаты:

1) определяет сезонные изменения в природе с помощью педагога;

2) показывает по иллюстрации элементарные признаки весны и лета;

3) различает некоторые овощи и фрукты;

4) называет или показывает ель на иллюстрации;

5) называет или показывает тюльпан на иллюстрации;

6) знает некоторых домашних и диких животных и их детенышей;

7) называет или показывает части тела животных;

8) называет или показывает домашних птиц;

9) называет или показывает ворону на иллюстрации.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

161. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности – рисование, лепка, аппликация, музыка.

162. Целью является формирование интереса к изобразительной деятельности, развитие эстетического восприятия окружающих предметов, объектов природы.

163. Задачи:

1) вызывать эмоциональный отклик и интерес к изобразительной деятельности;

2) развивать зрительно-моторную координацию рук;

3) формировать навыки и умения изображать простые предметы и явления, передавая их цвет и форму;

4) формировать пространственные представления;

5) учить соотносить рисунки, поделки с реальными объектами;

6) закреплять навыки использовать при рисовании, лепке, аппликации различные приемы;

7) формировать оценочное отношение к своим работам и работам сверстников, формировать умение сравнивать готовые поделки с образцом;

8) развивать умение вслушиваться в музыку;

9) формировать певческие интонации;

10) развивать согласованность движений и музыки при освоении образных движений.

Параграф 11. 1 полугодие

164. Рисование:

1) величина, цвет, форма: сравнение и дифференциация предметов по величине, форме, цвету; использование цвета в качестве средства передачи настроения; ориентировка на листе бумаги: вверху, внизу, в середине; обследование предметов перед рисованием в определенной последовательности (с помощью взрослого);

2) предметное рисование: рисование прямых, волнистых и прерывистых линий в разных направлениях, перекрещивать их (лента, полоски, забор); проводить вращательные однонаправленные движения; рисование предметов округлой формы (шар, мяч, яблоко, помидор) с использованием предварительного обводящего движения; рисование предметов, состоящих из нескольких частей одинаковой формы (неваляшка); дорисовывание недостающих элементов в рисунках;

3) сюжетное рисование: рисование несложных сюжетных композиций: коллективная работа; расположение изображения по всему листу;

4) декоративное рисование: составление декоративных узоров, умение строить узор из повторяющихся элементов, располагая его элементы в определҰнной последовательности на полосе; упражнения на передачу ритма повторности и чередования (точек, мазков, кружков, крестиков, волнистых линий); рассматривание декоративных игрушек, знакомство с основными элементами казахского орнамента, хохломской росписи;

5) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый, черный; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, квадрат, треугольник;

6) формирование навыков: правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); регулировать силу нажима; обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; пользоваться салфеткой.

165. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления об основных свойствах предметов (цвет, форма, величина);

2) рисует предметы округлой формы;

3) передает в рисунках свойства и качества предметов: форма, величина, цвет;

4) с помощью педагога ориентируется на листе бумаги (вверху, внизу, в середине);

5) умеет составлять декоративные узоры, из повторяющихся элементов;

6) правильно сидит за столом;

7) рисует правой рукой, левой придерживать лист;

8) с помощью педагога правильно держит карандаш, кисточку (тремя пальцами).

166. Лепка:

1) обучение обыгрыванию с детьми различных поделок, сделанных взрослым; восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей; обследование предметов круглой, овальной формы; сравнение поделки с образцом (с помощью педагога); ориентировка в пространстве: вверху, внизу;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, овал;

3) формирование навыков: формообразующего движения – раскатывания, оттягивание; работы со скалкой и способы ее использования по подражанию;

4) лепка предметов овальной формы, используя прием оттягивания (огурец, слива); лепка предметов круглой формы, используя прием вдавливания (по подражанию): яблоко, помидор; лепка по образцу из двух кусков пластилина (большой и маленький мяч); лепка по подражанию предметов из 2-х частей округлой формы одинакового размера, путем прижимания друг к другу (неваляшка, бусы);

5) продолжать знакомство с элементарными правилами работы с пластическими материалами: лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки.

167. Ожидаемые результаты:

1) различает объемные фигуры: шар, овал;

2) различает предметы по величине: большой-маленький;

3) различает основные цвета: красный, желтый;

4) лепит предметы округлой формы, используя прием вдавливания, совместно с педагогом и по подражанию;

5) лепит предметы овальной формы, используя прием оттягивания, совместно с педагогом и по подражанию;

6) лепит предметы, состоящие из 2-х частей округлой формы, одинакового размера, совместно с педагогом и по подражанию;

7) совместно с педагогом играет с лепными поделками;

8) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, с помощью педагога моет руки после лепки;

9) проявляет эмоции в процессе работы.

168. Аппликация:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; обследованию предметов разной формы, величины, цвета; использовать возможности бумаги: рвать, сминать, складывать; различению бумаги по текстуре (бархатная, глянцевая, гладкая); соотнесению аппликации с реальными объектами; умению адекватно оценивать свою собственную и чужую продукцию, сравнивать с образцом; умению работать рядом, не мешая друг другу;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый; о величине предметов (большой-маленький, средний); о форме предметов: круг, квадрат, прямоугольник;

3) предметная аппликация: обучение умениям располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки простых предметов (яблоко, лимон, листок); располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки знакомых предметов, состоящих из 2-3х частей (машина, елочка); располагать и наклеивать простые предметы на всем пространстве листа по показу ("Воздушные шары", "Кубики для куклы");

4) формирование навыков правильно сидеть за столом во время занятия; пользоваться кисточкой; наносить на заготовку клей, переворачивать заготовку; пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера; располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки.

169. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) по подражанию наклеивает готовые формы из 2-3-х частей на лист бумаги;

3) по показу наклеивает простые предметы на всем пространстве листа;

4) имеет представление о величине предметов (большой-маленький, средний);

5) имеет представление об основных цветах: красный, желтый, синий, зеленый;

6) имеет представление о форме предметов (круг, квадрат, прямоугольник);

7) использует кисточку, пользуется салфеткой для удаления остатков клейстера;

8) радуется выполненной работе;

9) правильно сидит за столом во время аппликации.

170. Музыка:

1) слушание музыки: формирование умения внимательно слушать спокойную, веселую музыку;

2) пение: формирование умения подпевать взрослому и по возможности петь, используя знакомые звукоподражания; петь с музыкальным сопровождением напевно, протяжно, весело, подражая интонациям взрослого;

3) музыкально-ритмические движения: формирование навыков движения в соответствии с ярко выраженным характером музыки, начинать движения с началом музыки и завершать с ее окончанием; формирование навыков ходьбы по кругу, взявшись за руки; плясовых движений под музыку; движений в соответствии с текстом песен и хороводов; формирование умения хлопать в ладоши, притопывать попеременно ногами и одной ногой, делать полуприседания, кружиться на месте по одному, в парах;

4) музыкально-дидактические игры: ознакомление с изменением звуков по силе звучания, узнавать детские музыкальные инструменты (бубен, колокольчик, погремушка, барабан); формирование умения исполнять песню, сопровождая ее игровыми движениями в соответствии с текстом песни, вести хоровод по кругу, менять движение в соответствии с музыкальными фразами совместно с педагогом.

171. Ожидаемые результаты:

1) узнает знакомые песни по мелодии;

2) поет напевно, весело, подражая интонациям взрослого;

3) выполняет простые плясовые движения совместно со взрослым;

4) выполняет движения по тексту песен и хороводов совместно со взрослым;

5) узнает музыкальные инструменты (бубен, колокольчик, погремушка, барабан).

Параграф 12. 2 полугодие

172. Рисование:

1) обучение детей сравнению и дифференциации предметов по различным признакам: цвет, форма, величина; закрепление и дифференциация цветов, использовать цвет в качестве средства передачи настроения; обследование предметов перед рисованием в определенной последовательности (с помощью взрослого); ориентировке на листе бумаги: вверху, внизу, в середине; умению адекватно оценивать свою собственную и чужую продукцию; учить работать рядом, не мешая друг другу;

2) предметное рисование: закрашивание листа бумаги кистями разной ширины, тампонами из поролона, губкой круговыми, вертикальными, горизонтальными движениями для последующего выполнения аппликации или рисунка; рисование предметов округлой формы; рисование предметов угловатой формы (флажок, кубики); рисование предметов, состоящих из частей одинаковой формы, но разных по величине; рисование с натуры знакомых предметов после предварительного зрительно-двигательного обследования; рисование красками приемами "примакивания" и касания кончиком кисти;

3) сюжетное рисование: создание несложных сюжетных композиций, с повторением изображений одного предмета ("елочки на участке"); учить располагать изображение по всему листу; соединение в одном рисунке изображения нескольких предметов, объединенных одним общим содержанием;

4) декоративное рисование: составление декоративных узоров, умение строить узор, располагая его элементы в определҰнной последовательности на полосе (казахский орнамент; элементы хохломской росписи); знакомство с правилами симметричного расположения элементов узора в круге, квадрате;

5) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, квадрат, треугольник, прямоугольник;

6) формирование навыков правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); регулировать силу нажима; обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; пользоваться салфеткой.

173. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления об основных свойствах предметов;

2) рисует предметы округлой и угловатой формы;

3) передает в рисунках свойства и качества предметов: форма, величина, цвет;

4) ориентируется на листе бумаги (вверху, внизу, в середине);

5) умеет составлять декоративные узоры, используя элементы казахского орнамента и хохломской росписи;

6) знает правила симметричного расположения элементов узора в круге, квадрате;

7) с помощью педагога оценивает свою собственную и чужую продукцию.

174. Лепка:

1) обучение детей обыгрывать собственные поделки; восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей, определение формы, цвета; обследование предметов круглой, овальной формы; оценивание поделки путем сравнения с образцом (с помощью педагога); передавать при лепке основные признаки предметов: форма, величина, цвет; объединение вылепленных предметов в один элементарный сюжет; подбор цветов красок для раскрашивания поделок из глины, теста; ориентировка в пространстве: вверху, внизу, слева, справа;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий; о величине предметов (большой-маленький); о форме предметов: круг, овал, треугольник;

3) формирование навыков формообразующего движения – раскатывания, вдавливания, оттягивания, прижимания, сглаживания; работы со скалкой и способы ее использования по подражанию;

4) предметная лепка: лепка предметов овальной формы, используя прием оттягивания (яйцо); лепка предметов круглой формы, используя прием вдавливания по подражанию середины шара, цилиндра для получения полой формы; лепка по подражанию предметов из 2-х частей округлой формы разного размера, путем прижимания друг к другу (снеговик); по подражанию соединять части поделки, прижимая одну часть к другой и при помощи пальцев оттягивая некоторые детали (птичка); сглаживать пальцами поверхности вылепленного предмета, фигурки;

5) продолжать знакомство с элементарными правилами работы с пластическими материалами: лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки.

175. Ожидаемые результаты:

1) различает геометрические фигуры (круг, овал, треугольник);

2) различает предметы по величине: большой-маленький;

3) различает основные цвета (красный, желтый, синий);

4) лепит предметы округлой формы, используя прием вдавливания по подражанию;

5) лепит предметы овальной формы, используя прием оттягивания, сглаживания совместно с педагогом и по подражанию;

6) лепит предметы, состоящие из 2-х частей округлой формы, разного размера по подражанию;

7) лепит из целого куска полые формы путем вдавливания в шарообразной и цилиндрической форме;

8) совместно с педагогом играет с лепными поделками;

9) совместно с педагогом сравнивает поделки с образцом;

10) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, под наблюдением педагога моет руки после лепки;

11) проявляет эмоции в процессе работы.

176. Аппликация:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; обследованию предметов разной формы, величины, цвета; использование возможности бумаги: рвать, сминать, складывать; различение бумаги по текстуре (бархатная, глянцевая, гладкая); соотнесение аппликации с реальными объектами; обучение умению адекватно оценивать свою собственную и чужую продукцию, сравнивать с образцом; умению работать рядом, не мешая друг другу;

2) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый; о величине предметов (большой-маленький, средний); о форме предметов: круг, квадрат, прямоугольник, овал;

3) предметная аппликация: обучение умениям располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки простых предметов (огурец, большое и маленькое яблоко); располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки знакомых предметов, состоящих из 2-3х частей (дом из 3 этажей, пирамида); составление узоров по образцу, чередуя предметы по цвету, форме, величине; наклеивать аппликацию на контурный силуэт изображенного предмета;

4) сюжетная аппликация: наклеивание предметов на заранее подготовленный сюжет по показу; выполнение коллективной аппликации;

5) формирование навыков правильно сидеть за столом во время занятия; пользоваться кисточкой; наносить на заготовку клей, переворачивать заготовку; пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера; располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки.

177. Ожидаемые результаты:

1) положительно реагирует на предложение выполнить аппликацию;

2) по подражанию наклеивает готовые формы из 2-3-х частей на лист бумаги;

3) по показу наклеивает простые предметы на всем пространстве листа;

4) наклеивает аппликацию на контурный силуэт изображенного предмета;

5) наклеивает предметы на заранее подготовленный сюжет по показу;

6) принимает участие в коллективной аппликации;

7) имеет представление о величине предметов (большой-маленький, средний);

8) имеет представление об основных цветах: красный, желтый, синий, зеленый;

9) имеет представление о форме предметов (круг, квадрат, прямоугольник, овал);

10) использует кисточку, пользуется салфеткой для удаления остатков клейстера;

11) правильно сидит за столом во время аппликации.

178. Музыка:

1) слушание музыки: формирование умения слушать музыкальные произведения до конца; связывать знакомые мелодии с образами животных (заяц, медведь, лошадка); различать высокие и низкие звуки;

2) пение: формирование умения подпевать взрослому, используя знакомые звукоподражания; петь с сопровождением фортепиано весело, подвижно, ласково подражая интонациям взрослого; петь простые песни, подпевать небольшими фразами с помощью педагога.

3) музыкально-ритмические движения: формирование навыков исполнения элементарных танцевальных движений: легкий бег, притопы, хлопки, кружение, хоровод по подражанию или совместными действиями; выполнения движений парных танцев с помощью педагога; выполнения движения по тексту песен и хороводов по подражанию или совместно с педагогом; формирование умения ориентироваться по залу;

4) музыкально-дидактические игры: формирование умения узнавать детские музыкальные инструменты (бубен, колокольчик, погремушка, барабан); развитие слухового внимания через игры на музыкальных инструментах.

179. Ожидаемые результаты:

1) различает динамику звуков (тихо - громко);

2) связывает знакомые мелодии с образами животных (заяц, медведь, лошадка);

3) поет простые песни с помощью педагога;

4) выполняет элементарные танцевальные движения с помощью педагога;

5) ориентируется по музыкальному залу;

6) выполняет движения по тексту песен и хороводов по подражанию или совместно с педагогом;

7) узнает музыкальный инструмент по тембру звучания.

Параграф 13. Образовательная область "Социум"

180. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в организованной учебной деятельности - социальное развитие и трудовое воспитание (хозяйственно-бытовой труд, ручной труд).

181. Целью является формирование социальных навыков личности, на основе общечеловеческих норм и правил.

182. Задачи:

1) обогащать знания о труде взрослых, о правилах взаимоотношения со сверстниками и взрослыми;

2) формировать дружеские взаимоотношения со сверстниками;

3) формировать адекватное поведение в конкретной ситуации: садиться на стульчик, сидеть на занятии, ложиться в свою постель, класть и брать вещи из своего шкафчика при одевании на прогулку;

4) обучать наблюдать за действиями другого ребенка и игрой нескольких сверстников;

5) обучать эмоционально положительно реагировать на сверстника и включаться в совместные действия с ним;

6) формировать представления о труде взрослых;

7) обучать выполнять поручения взрослого;

8) развивать в трудовой деятельности активность;

9) воспитывать уважение к труду взрослых;

10) развивать интерес, желание изготавливать своими руками поделки;

11) развивать общую и мелкую моторику, речь детей.

Параграф 14. 1 полугодие

183. Хозяйственно-бытовой труд:

1) формирование навыков выполнения посильных трудовых действий; выполнения индивидуальных поручений;

2) формирование навыков самообслуживания (расстегивать и застегивать застежки на "липучках" и молниях), выполнять все действия по подражанию или с частичной помощью взрослого; формирование представления о дежурстве по столовой;

3) наблюдение за трудом взрослых (помощника воспитателя, дворника); воспитание уважения к труду взрослых;

4) формирование представления о себе как о субъекте деятельности, о собственных эмоциональных состояниях, о своих потребностях, желаниях;

5) формирование адекватное поведение в конкретной ситуации: садиться на стульчик, сидеть на занятии, ложиться в свою постель, класть и брать вещи из своего шкафчика при одевании на прогулку;

6) формирование навыка выполнения последовательной цепочки игровых действий, связанных с мытьем кукол, раздеванием и одеванием, сервировкой стола кукольной посуды, застилкой кукольной постели.

184. Ожидаемые результаты:

1) выполняет элементарные трудовые поручения по показу и личному примеру взрослого (принеси, убери, поставь на место);

2) показывает предметы, необходимые для уборки помещения и территории (помощника воспитателя, дворника);

3) умеет поддерживать порядок в групповой комнате: убирает и моет игрушки, расставляет их на свое место;

4) имеет представления о дежурстве по столовой;

5) моет куклы, раздевает и одевает куклу, сервирует стол кукольной посуды, застилает кукольную постель под руководством взрослого;

6) умеет расстегивать и застегивать застежки на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого;

7) выражает эмоциональное состояние, желание, потребности через жесты, мимику;

8) садиться на стульчик, сидит на занятии, ложиться в свою постель, кладет и берет вещи из своего шкафчика при одевании на прогулку с небольшой помощью взрослого.

185. Ручной труд:

1) формирование представлений о различных видах бумаги; формирование представления о бросовом материале (спичечные коробки, пластиковые бутылки);

2) наблюдение за взрослым при изготовлении поделок из различных материалов; развитие интереса к трудовой деятельности, к поделкам взрослого;

3) развитие зрительно-тактильного восприятия при ощупывании бумаги различной структуры.

186. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления о различных видах бумаги, о бросовом материале (спичечные коробки, пластиковые бутылки);

2) различает бумагу, бросовый материал;

3) наблюдает за взрослым при изготовлении поделок из различных материалов.

Параграф 15. 2 полугодие

187. Хозяйственно-бытовой труд:

1) формирование практических трудовых навыков; формирование навыков выполнения коллективных поручений;

2) формирование навыков выполнения трудовых поручений, помогать друг другу; обучение доводить начатое дело до конца;

3) формирование навыков выполнения поручений взрослого (дежурить по столовой);

4) формирование умения застегивать и расстҰгивать застежки на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого;

5) наблюдение за трудом взрослых (медсестры).

188. Ожидаемые результаты:

1) выполняет трудовые поручения по словесной инструкции педагога;

2) выполняет коллективные поручения – протирает пыль на стеллажах с игрушками, стирает кукольное белье, убирает мусор на участке совместно с взрослыми, собирает игрушки в беседке;

3) выполняет обязанности дежурных – расставляет хлебницы, салфетницы, раскладывает столовые приборы;

4) расстегивает и застегивает застежки на "липучках" и молниях с частичной помощью взрослого;

5) по словесной инструкции взрослого раскладывает свои вещи в шкафчики на свои места;

6) выполняет простые поручения и действия под руководством педагога;

7) имеет представление о значимости работы медсестры для поддержания здоровья (через сюжетно-ролевую игру "Больница").

189. Ручной труд:

1) формирование представлений о различных видах бумаги;

2) формирование представления о бросовом материале (спичечные коробки, пластиковые бутылки);

3) знакомство с природным материалом (шишки, желуди, листья, семена, скорлупы орехов, косточки);

4) наблюдение за взрослым при изготовлении поделок из различных материалов;

5) развитие зрительно-тактильного восприятия при ощупывании бумаги различной структуры;

6) развитие интереса к трудовой деятельности, к поделкам взрослого.

190. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления о различных видах бумаги, о бросовом материале (спичечные коробки, пластиковые бутылки), о природном материале (шишки, желуди, листья, семена, скорлупы орехов, косточки);

2) различает бумагу, бросовый материал, природный материал;

3) наблюдает за взрослым при изготовлении поделок из различных материалов.

Глава 5. Старшая группа (дети 5-6-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

191. Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется в организованной учебной деятельности – физическая культура, основы безопасного поведения.

192. Цель: укрепление и охрана здоровья ребенка, развитие интереса к физической культуре, стремление применять двигательные умения и навыки с применением здоровьесберегающей технологии, формирование знаний о правилах безопасного поведения и здоровом образе жизни.

193. Задачи:

1) обучать воспринимать показ, как образец для самостоятельного выполнения упражнения;

2) формировать умения и навыки правильного выполнения основных элементов техники движений;

3) совершенствовать основные виды движений в ходьбе и беге, прыжках и метании, бросании и ловле, ползании и лазаньи;

4) формировать физические качества, ловкость, выносливость, умение сохранять координацию движений, равновесие, гибкость;

5) формировать умение соблюдать правила в подвижных играх;

6) приучать оценивать движения сверстников и замечать их ошибки;

7) воспитывать интерес к выполнению физических упражнений;

8) обучать игровым образным действиям, которые помогают понять элементарные правила поведения на улице, на дороге, в доме, на природе.

Параграф 2. 1 полугодие

194. Физическая культура включает основные виды движений:

1) ходьба: обучение ходьбе друг за другом в обход зала, с флажками друг за другом, парами друг за другом, ходьбе в чередовании с бегом; ходьбе с изменением положения рук (вверх, в стороны, на пояс) на носках, на пятках с изменением направления, с остановками по окончании звуковых сигналов;

2) бег: обучение бегу друг за другом, с изменением направления, огибанием различных предметов, с остановками и приседанием по звуковому сигналу; бегу в рассыпную при чередовании с ходьбой;

3) прыжки: подпрыгивание на месте с поворотами при положении рук на поясе; подпрыгивание с продвижением вперед; самостоятельно спрыгивать с приподнятого края доски (высота 10 - 15 см.), со скамейки на полусогнутые ноги; перепрыгивание с места через канат, гимнастическую палку, веревку натянутую над полом (5-10 см.); прыжки в длину с места через шнуры, "ручеек", начерченный на полу (ширина 20-30 см.);

4) метание, ловля, бросание: обучение умениям удерживать, бросать и ловить мячи разные по весу, размеру, материалу, ударять мячом об стену, пол и ловить его двумя руками; перебрасывать мячи друг другу на расстоянии (1,5-2 м.); бросать в цель мешочки с песком, бросать кольца на стержень;

5) ползание, лазанье, перелезание: обучение умению ползать на четвереньках с проползанием под натянутой веревкой (высота 30-35 см); ползать по гимнастической скамейке на четвереньках; "Обезьяний бег" (быстрое передвижение с опорой стопами и кистями о пол); обучение лазанью по наклонной лестнице (высота 1,5-2 м); лазанью по шведской стенке приставными шагами на другой пролет; ползанию по-пластунски по подражанию и под различными предметами разной высоты;

6) равновесие: обучение ходьбе по наклонной доске (20-30см) сохраняя равновесие, по гимнастической скамейке, бревну с соскоком в конце; ходьбе друг за другом на носках с изменением положения рук (вверху, на поясе); повороты головы вправо-влево, наклоны вперед-назад; кружение на месте с переступанием, кружение с последующим приседанием по звуковому сигналу;

7) построение и перестроение: построение в шеренгу вдоль черты, с равнением по носкам; в колонну по одному, в круг большой и маленький;

8) музыкально-ритмические упражнения: выполнение знакомых физических упражнений в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением;

9) спортивные упражнения: катание на санках с невысокой горки с помощью взрослого; скольжение по ледяным дорожкам с помощью взрослого; катание на трехколесном велосипеде, на самокате; выполнять повороты вправо, влево;

10) элементы спортивных игр: обучение игре в кегли: бросать мяч, занимая правильное исходное положение, выбивать кегли с расстояния 1,5-2 м;

11) обучение выполнению общеразвивающих упражнений (с предметами и без предметов): поднимание руки вперед, вверх, в стороны, к плечам, на пояс, вниз; скрестные широкие размахивания руками вверху над головой, внизу перед собой; движения кистями – сжимание, разжимание, покручивание, помахивание и одновременное изменение положения рук; повороты туловища в стороны (вправо-влево), держа руки на поясе, разводя их в стороны; наклоны влево, вправо, вперед, откидываясь назад; приседания с опусканием рук вниз, с выпрямлением рук через стороны, с хлопком над головой из исходного положения руки вверху, ноги на ширине плеч; "ножницы" (поочередные движения ног вверх-вниз из исходного положения сидя, руки в упоре сзади); заведение рук за спину, прогнувшись, из исходного положения лежа на животе, руки вперед; повороты кругом с переступанием, с последующим приседанием, с выпрямлением рук вверх, покручиванием кистями; подпрыгивания на носках с поворотом кругом.

195. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению физических упражнений;

2) выполняет упражнения по показу, по подражанию, речевой инструкции;

3) ловит и бросает мяч большого и среднего размера;

4) передает друг другу мяч;

5) метает в цель предмет (мешочки с песком);

6) ползает, подлезает и перелезает через гимнастическую скамейку;

7) лазает вверх и вниз по шведской стенке;

8) ходит по доске и скамейке, вытянув руки в стороны;

9) передвигается прыжками вперед;

10) соблюдает правила подвижных игр;

11) ходит в колонне по одному с выполнением различных заданий;

12) катается на санках с горки с помощью взрослого;

13) катается на трехколесном велосипеде и на самокате с помощью взрослого.

196. Основы безопасного поведения:

1) основы безопасного поведения в доме (детском саду): ознакомление с простыми и доступными для детей правилами поведения в детском саду (во время игры не мешать друг другу, не причинять боль себе и другим детям); объяснение запрещающих правил поведения (нельзя брать в рот несъедобные предметы, опасно засовывать предметы в нос, ухо); формирование умения аккуратно перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила; формирование навыка правильно пользоваться краном с горячей водой; обучение способам безопасного обращения с колющими предметами;

2) основы безопасного поведения на улице: во время экскурсий на улицу, наблюдение за поведением пешеходов, движущимся транспортом; знакомство с дидактическим (объемным) светофором; формирование первоначальных представлений о сигналах светофора; выполнение игровых действий по сигналу светофора (с помощью взрослого): ждать сигнала светофора держась за руку, переходить улицу по зеленому сигналу, стоять на красный свет; различение звуковых сигналов транспортных средств; формирование представлений о ситуации возможных контактов с незнакомыми людьми на улице, научить правильно вести себя в таких ситуациях (не разговаривать с незнакомыми людьми, не садиться в машину к незнакомому человеку, не брать игрушки и сладости);

3) основы безопасного поведения в природе: рассматривание на прогулке различных растений, ознакомление с правилами безопасного для окружающей природы поведения (не рвать листья, срывать цветы); наблюдение во время прогулки за поведением птиц, привитие правильных способов взаимодействия (не наносить вреда, не пугать); наблюдение во время прогулки за поведением животных (кошек, собак), привитие правильных способов взаимодействия (приучать к осторожности при встрече с животными, не подходить близко, не дразнить, не пугать).

197. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о простых правилах поведения в детском саду;

2) знает предметы, опасные для жизни и здоровья, пользуются которыми только взрослые;

3) умеет перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила;

4) умеет пользоваться краном с горячей водой;

5) имеет представление о способах безопасного обращения с колющими предметами;

6) имеет первоначальные представления о сигналах светофора;

7) имеет представление о правильном поведении на природе (не рвать листья, срывать цветы).

Параграф 3. 2 полугодие

198. Физическая культура включает основные виды движений:

1) ходьба: обучение ходьбе друг за другом в обход зала, соблюдая интервал вытянутой руки, с флажками друг за другом, парами друг за другом, ходьбе в чередовании с бегом; ходьбе с изменением положения рук (вверх, в стороны, на пояс) на носках, на пятках с изменением направления, с остановками по окончании звуковых сигналов; ходьба с перешагиванием через предметы; ходьбе в разных направлениях за водящим; ходьбе змейкой - обходя предметы и в разных направлениях;

2) бег: обучение бегу друг за другом, с изменением направления, огибанием различных предметов, с остановками и приседанием по звуковому сигналу; бегу в рассыпную при чередовании с ходьбой; бегу подскоками, бегу галопом (вправо, влево), меняя направление; бегу врассыпную с ловлей и увертыванием;

3) прыжки: подпрыгивание на месте с поворотами при положении рук на поясе; подпрыгивание с продвижением вперед; подпрыгивание вверх с хлопками над головой; самостоятельно спрыгивать с приподнятого края доски (высота 10 - 15 см.), со скамейки на полусогнутые ноги; перепрыгивание с места через канат, гимнастическую палку, веревку натянутую над полом (5-10 см.); прыжки в длину с места через шнуры, "ручеек", начерченный на полу (ширина 20-30 см.); обучение прыжкам в длину с места на 30 - 40 см.; прыжкам из обруча в обруч; прыжкам на двух ногах вокруг предметов и на одной ноге; прыжкам через скакалку;

4) метание, ловля, бросание: обучение умениям удерживать, бросать и ловить мячи разные по весу, размеру, материалу, ударять мячом об стену, пол и ловить его двумя руками; перебрасывать мячи друг другу на расстоянии (1,5-2 м); бросать в цель мешочки с песком, бросать кольца на стержень; прокатывать шарики в воротца (высота 10, 15, 20 см); забрасывать мяч в баскетбольное кольцо двумя руками (снизу, из-за головы с расстояния 50 см на высоту 1,5 м); отбивать мяч об пол двумя руками, одной рукой; прокатывать мяч между стульями (туннель);

5) ползание, лазанье, перелезание: обучение умениям ползать на четвереньках с проползанием под натянутой веревкой (высота 30-35 см); ползать по гимнастической скамейке на четвереньках; влезать на наклонную лесенку и спускаться с нее, не пропуская реек; лазанье по шведской стенке приставными шагами на другой пролет; ползание по-пластунски по подражанию и под различными предметами разной высоты; пролезать под большим стулом; перелазить через предметы (скамейки, бревнышки);

6) равновесие: обучение ходьбе по наклонной доске (20-30см) сохраняя равновесие, по гимнастической скамейке, бревну с соскоком в конце; ходьбе по доске и скамейке боком приставным шагом; ходьбе на носках с перешагиванием через рейки лестницы, кубики, с наступанием на кубы; ходьбе друг за другом с высоким подниманием колен, руки на поясе; кружению на месте с переступанием, кружению с последующим приседанием по звуковому сигналу; сохранение равновесия в положении стоя на одной ноге, руки в стороны;

7) построение и перестроение: построение в шеренгу вдоль черты, с равнением по носкам; в колонну по одному, в круг большой и маленький; перестраивание в колонны по сигналу воспитателя;

8) музыкально-ритмические упражнения: выполнение знакомых физических упражнений в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением;

9) спортивные упражнения: катание на санках с невысокой горки с помощью взрослого; скольжение по ледяным дорожкам с помощью взрослого; катание на трехколесном велосипеде, на самокате; выполнять повороты вправо, влево;

10) элементы спортивных игр: обучение игре в кегли: бросать мяч, занимая правильное исходное положение, выбивать кегли с расстояния 1,5-2 м; игре в футбол –прокатывать мяч в заданном направлении; закатывать мяч в ворота; игре в хоккей на траве –прокатывать шайбы клюшкой в заданном направлении; закатывать шайбу в ворота;

11) обучение выполнению общеразвивающих упражнений (с предметами и без предметов): поднимание руки вперед, вверх, в стороны, к плечам, на пояс, вниз; скрестные широкие размахивания руками вверху над головой, внизу перед собой; движения кистями – сжимание, разжимание, покручивание, помахивание и одновременное изменение положения рук; повороты туловища в стороны (вправо-влево), держа руки на поясе, разводя их в стороны; наклоны влево, вправо, вперед, откидываясь назад; приседания с опусканием рук вниз, с выпрямлением рук через стороны, с хлопком над головой из исходного положения руки вверху, ноги на ширине плеч; "ножницы" (поочередные движения ног вверх-вниз из исходного положения сидя, руки в упоре сзади); заведение рук за спину, прогнувшись, из исходного положения лежа на животе, руки вперед; повороты кругом с переступанием, с последующим приседанием, с выпрямлением рук вверх, покручиванием кистями; подпрыгивания на носках с поворотом кругом.

199. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению физических упражнений;

2) выполняет упражнения по показу, по подражанию, речевой инструкции;

3) ловит и бросает мяч большого и среднего размера;

4) передает друг другу мяч;

5) метает в цель предмет (мешочки с песком);

6) ползает, подлезает и перелезает через гимнастическую скамейку;

7) лазает вверх и вниз по шведской стенке;

8) ходит по доске и скамейке, вытянув руки в стороны;

9) передвигается прыжками вперед;

10) соблюдает правила подвижных игр;

11) ходит в колонне по одному с выполнением различных заданий;

12) катается на санках с горки с помощью взрослого;

13) катается на трехколесном велосипеде и на самокате с помощью взрослого.

200. Основы безопасного поведения:

1) основы безопасного поведения в доме (детском саду): продолжение формирования умений аккуратно перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила; закрепление навыка правильно пользоваться краном с горячей водой; обучение способам безопасного обращения с колющими предметами; закрепление знаний о бытовых приборах, опасных для жизни и здоровья, формирование представлений о последствиях неосторожного обращения с такими предметами (утюг, спички, электрический чайник); формирование представлений об опасности, исходящей от окон, балконов (использование прямых запретов); об опасных жидкостях;

2) основы безопасного поведения на улице: знакомство с проезжей частью, тротуаром, пешеходным переходом и их назначением; расширение представлений о правилах уличного движения: двустороннее движение машин на дороге, люди ходят по тротуарам, переходят улицу по переходам при разрешающем сигнале светофора; детям играть у дорог и на перекрҰстках опасно; знакомство с правилами поведения пешеходов на улице, с понятиями: пешеход, пешеходный переход; закрепление представлений о сигналах светофора; выполнение игровых действий по сигналу светофора (с помощью взрослого): ждать сигнала светофора держась за руку, переходить улицу по зеленому сигналу, стоять на красный свет; знакомство с возможными опасными ситуациями на улицах города; с правилами поведения на улице; с элементарными правилами дорожного движения; формирование представлений о безопасности игр во дворе (где можно кататься на велосипеде, играть в мяч;

3) основы безопасного поведения в природе: продолжение знакомства с правилами безопасного для окружающей природы поведения (не рвать листья, срывать цветы); знакомство с объектами и явлениями природы, представляющими угрозу здоровью и жизни человека (ядовитые грибы, ягоды, бездомные животные, немытые овощи и фрукты, грязная вода); наблюдение во время прогулки за поведением животных (кошек, собак), привитие правильных способов взаимодействия (приучать к осторожности при встрече с животными, не подходить близко, не дразнить, не пугать); наблюдение во время прогулки за поведением птиц, привитие правильных способов взаимодействия (не наносить вреда, не пугать).

201. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о простых правилах поведения в детском саду;

2) знает предметы, опасные для жизни и здоровья, пользуются которыми только взрослые;

3) умеет перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила;

4) умеет пользоваться краном с горячей водой;

5) имеет представление о способах безопасного обращения с колющими предметами;

6) имеет первоначальные представления о сигналах светофора;

7) имеет представление о правилах уличного движения;

8) знает, что люди ходят по тротуарам, переходят улицу по переходам при разрешающем сигнале светофора;

9) знает где можно кататься на велосипеде, играть в мяч;

10) имеет представление о правильном поведении на природе (не рвать листья, срывать цветы);

11) имеет представление о безопасном поведении с животными.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

202. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности - развитие речи, художественная литература, основы грамоты.

203. Целью является формирование у детей лексико-грамматических средств языка, развитие умения слушать и понимать содержание литературных произведений различного жанра, развитие оптико-пространственной ориентации, навыков фонемного анализа, графо-моторных навыков.

204. Задачи:

1) учить использовать распространенные предложения;

2) учить составлять небольшие рассказы;

3) учить понимать и использовать некоторые наиболее часто употребляемые приставочные глаголы;

4) учить понимать содержание сказок, рассказов, стишков и прослеживать за развитием действий;

5) учить осмысленному запоминанию потешек и стихотворений;

6) учить умению прослеживать последовательность сюжета знакомых сказок, передавать характер персонажей с помощью педагога;

7) развивать звуковую культуру речи;

8) формировать умения опознавать предметы и явления по звуковым характеристикам;

9) формировать умения проводить элементарный звуковой анализ слов;

10) учить выделять слова в предложении;

11) обучать умению определять слоговую структуру слов;

12) развивать произвольное внимание и слуховую память.

Параграф 5. 1 полугодие

205. Развитие речи:

1) закрепление навыка составления с помощью взрослого простых предложений по модели: "Кто? Что делает? Что? (Чем?)";

2) обучение умению использовать распространенные предложения за счет введения в них однородных подлежащих, сказуемых, дополнений; обучение умению составлять небольшие рассказы в форме диалога с использованием игрушек;

3) формирование навыков употребления в речи грамматических категорий: числа имен существительных, прилагательных и глаголов;

4) обучение умению отгадывать названия предметов, животных, птиц по их описанию;

5) обучение умению употреблять с помощью взрослого названия основных распространенных материалов (дерево, железо, камень);

6) закрепление навыков ведения диалога: умения адекватно отвечать на вопросы и переадресовывать вопрос товарищу;

7) обучение умению образовывать слова разными способами;

8) обучение умению применять слова, связанные с определением пространственного расположения предметов.

206. Ожидаемые результаты:

1) умеет с помощью взрослого составлять простые предложения;

2) умеет с помощью взрослого составлять небольшие рассказы в форме диалога с использованием игрушек;

3) адекватно отвечает на вопросы и переадресовать вопрос другому человеку;

4) умеет отгадывать названия предметов, животных, птиц по их описанию.

207. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение умению прослеживания за развитием действий в содержании произведений, умению отвечать на вопросы и задавать их; развитие умения давать простую характеристику (добрый-злой) героям литературных произведений; восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию интонации; пониманию контрастности образов в сказках, рассказах, стихах; обучение различению сказок от других жанров художественной литературы;

2) рассказывание и разучивание: обучение краткому пересказыванию с опорой на вопросы и наглядности; умению отвечать на вопросы по содержанию, чтению наизусть коротких стихотворений; развитие умения договаривать слова/фразы из хорошо знакомых произведений, играть (инсценировать и драматизировать) небольшие отрывки сказок с использованием игрушек, настольного театра.

208. Ожидаемые результаты:

1) умеет эмоционально воспринимать художественные произведения;

2) эмоционально откликается на содержание произведений;

3) умеет отвечать на простые вопросы по содержанию текста;

4) с помощью педагога дает простую характеристику героям произведения (добрый-злой).

209. Основы грамоты:

1) слуховое восприятие: привлечение внимания к неречевым звукам; формирование у детей сосредоточения на звуке; знакомство детей с бытовыми шумами (звонок телефона, шум пылесоса, сигнал автомобиля) и обучение умению их дифференцировать; обучение умению реагировать на слуховые раздражители (звонок, колокольчик, бубен); формирование умения узнавать звучание разных музыкальных инструментов (детское пианино, металлофон, барабан); обучение умению дифференцировать бытовые шумы и природные явления по звуковым характеристикам (шум дождя и звук морского прибоя, пение птиц и шум ветра, звук работающего пылесоса и звук стиральной машины); обучение детей умению выделять знакомые предметы и явления по их звуковым характеристикам ("Угадай, на чем я играю"); обучение умению сравнивать контрастные и близкие по звучанию неречевые звуки; обучение умению определять местонахождение источника звука;

2) развитие слухового внимания при восприятии звуков различной громкости (громкий-тихий), высоты (высокий-низкий) с использованием звучащих игрушек, музыкальных инструментов, звукоподражаний; формирование понятий "длинное" и "короткое", "громкое" и "тихое звучание" с использованием музыкальных инструментов; знакомство детей со звуками живой природы (чириканье воробья, карканье вороны, пение соловья; мычание коровы, блеяние козы, ржание лошади); закрепление умения детей реагировать с помощью движений на характер звука и его изменение (марш – маршируют, танцевальная музыка – кружатся, плясовая – топают и пляшут); прохлопывание простого ритма по подражанию; обучение детей умению воспроизводить при помощи взрослого заданные ритмы (2 – 3) и дифференцировать их между собой на слух;

3) фонематическое восприятие: развитие внимания к звуковой оболочке слова; обучение распознаванию звуков речи, умению различать речевые и неречевые звуки; формирование представлений о том, что одно и то же слово можно произнести громко и тихо;

4) подготовка руки к письму: формирование у детей размашистых движений рук: обучение умению размашистыми движениями стирать тряпкой с доски в направлении сверху вниз, слева направо; обучение детей выполнять определенные движения кистями рук на бумаге: обучение умению проводить пальцами по дорожке на листе бумаги, от ее начала до конца (ширина дорожки от 2,5-2 до 1,5-1 см); обучение детей умению проводить карандашом непрерывную линию от ее начала до конца дорожки (ширина дорожки от 2,5-2 до 1,5-1 см (по подражанию, самостоятельно); обучение детей умению проводить прямые линии по пунктирам до определенной точки сверху вниз, слева направо ("Дождик"); обучение детей умению выполнять движения кистями и пальцами рук, используя карандаш, по подражанию (катание ребристого карандаша между ладошек, по столу вначале отдельно каждой рукой, а потом двумя руками одновременно, катание между подушечками большого пальца и указательного.

210. Ожидаемые результаты:

1) дифференцирует звуки окружающей действительности на бытовые шумы и звуки явлений природы;

2) опознает простые предметы и явления по звуковым характеристикам;

3) воспринимает и узнает пространственное местоположение звучащего предмета;

4) воспринимает звуки различной громкости (громкий-тихий), высоты (высокий-низкий) с использованием звучащих игрушек;

5) различает речевые и неречевые звуки.

Параграф 6. 2 полугодие

211. Развитие речи:

1) обогащение словаря названиями предметов бытовой электротехники, национальных предметов; обучение детей умению подбирать существительные к названию действия (варить – суп, кататься – велосипед, летать - самолет);

2) обучение умению составлять небольшой рассказ по двум игрушкам с использованием диалога;

3) формирование умения заканчивать предложение, начатое педагогом; закрепление умения строить фразу, состоящую из двух-трех слов;

4) обучение пониманию и использованию под контролем взрослого некоторых наиболее часто употребляемых приставочных глаголов (поел, попил, поспал);

5) обучение умению употреблять существительные в дательном и творительном падежах;

6) развитие навыка использования под контролем взрослого обобщающего значения слов;

7) обогащение словаря детей существительными, обозначающими названия частей и деталей предметов, качества и свойства предметов;

8) обучение детей умению образовывать относительные прилагательные со значением соотнесенности к продуктам питания, растениям, различным материалам (под контролем взрослого).

212. Ожидаемые результаты:

1) отвечает на вопросы о себе, членах семьи, любимых игрушках;

2) понимает и использует под контролем взрослого наиболее часто употребляемые приставочные глаголы;

3) использует в речи относительные прилагательные (под контролем взрослого);

4) использует под контролем взрослого обобщающее значение слов.

213. Художественная литература:

1) слушание и понимание: обучение умению прослеживанию за последовательностью действий, умению отвечать на простые вопросы по содержанию произведений; развитие умения давать простую характеристику (добрый-злой) героям литературных произведений;

2) восприятие интонационной окраски произведения: обучение восприятию интонации; пониманию контрастности образов в сказках, рассказах, стихах; обучение различению сказок от других жанров художественной литературы;

3) рассказывание и разучивание: обучение краткому последовательному пересказыванию с опорой на вопросы и наглядности; умению отвечать на вопросы по содержанию, чтению наизусть коротких стихотворений; развитие умения договаривать слова/фразы из хорошо знакомых произведений, играть (инсценировать и драматизировать) небольшие отрывки сказок с использованием игрушек, настольного театра.

214. Ожидаемые результаты:

1) слушает и понимает содержание сказок, рассказов, стихотворений;

2) эмоционально откликается на содержание произведений;

3) дает простую характеристику героям художественного произведения (добрый-злой);

4) правильно отвечает на простые вопросы по содержанию прочитанного;

5) участвует в инсценировках простых сюжетов произведения.

215. Основы грамоты:

1) слуховое восприятие: расширение звуковых представлений детей (шуршание бумаги, шелест листьев; звук металлического ключа или монеты, пластмассовой игрушки и резинового мяча); обучение детей дифференциации предметов и явлений по звуковым характеристикам (узнавать на слух производимые действия с бумагой — мять, рвать, складывать; учить опознавать последовательность трех-четырех звуков природы); обучение опознавать действия сверстника по звукам, произведенным в процессе действия с бытовыми предметами и игрушками; закрепление умения опознавать местоположение и интенсивность звука (близко, далеко, рядом; вверху, внизу; слева, справа); развитие слухового внимания и слуховой памяти на материале из двух-трех ритмических сигналов; обучение восприятию, оценке ритмов и их воспроизведению по образцу и по словесной инструкции. обучение восприятию и оценке ритмических структур, разделенных длинными и короткими паузами, и их воспроизведению по образцу и по словесной инструкции; отстукивание ритма детских песен; развитие чувства ритма в ритмических и музыкально-ритмических играх;

2) фонематическое восприятие: совершенствование распознавания звуков, направленного восприятия звучания речи; закрепление умения правильно слышать и слушать речевой материал; формирование четкого слухового образа звука; обучение умению находить заданное слово в предложенном предложении; реагировать действием (хлопнуть, встать, поднять руки), услышав заданное слово в словосочетании или предложении; формирование понимания, что слова звучат похоже и различно. обучение детей умению различать слова-"друзья"; обучение умению дифференцировать слова, близкие по звучанию: удочка – уточка, мишка– миска, мишка – шишка); знакомство со смыслоразличительной функцией звука: объяснение того, что некоторые слова отличаются друг от друга лишь одним звуком; обучение умению группировать слова с заданным звуком, используя знакомые предметы, игрушки и картинки; обучение умению подбирать слова с заданным звуком без учета его положения в слове (при помощи взрослого); называть и группировать слова по заданному признаку (длинные – короткие); определять первый ударный гласный звук в слове при помощи интонационного выделения взрослым данного звука;

3) подготовка руки к письму: формирование умения проводить плавную непрерывную линию, не отрывая карандаша от бумаги; обучение умению обводить непрерывную волнистую (сначала пальцем, затем карандашом под контролем взрослого по заданному образцу); обводить непрерывные ломаные линии, повторяя их изгиб (сначала проводить линии пальцем, а затем по образцу карандашом).

216. Ожидаемые результаты:

1) выделяет под контролем взрослого отдельные слова в речевом потоке;

2) выделяет под контролем взрослого звуки в составе отдельных слов;

3) имеет представление о смыслоразличительной роли звука в слове;

4) определяет первый ударный гласный звук в слове при помощи взрослого;

5) проводит непрерывную плавную линию пальцем и карандашом между двумя параллельными линиями;

6) обводит ломаные и волнистые линии, повторяя их изгиб.

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

217. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – формирование элементарных математических представлений, сенсорика, конструирование, естествознание.

218. Целью является формирование ориентировочной деятельности, перцептивных действий, способствующих обеспечению освоения систем сенсорных эталонов, обучение детей умениям сопоставлять, сравнивать, устанавливать соответствие между различными множествами и элементами множеств, развитие познавательного интереса к окружающему социальному, предметному и природному миру, формирование интереса к процессу конструирования, играм со строительным материалом.

219. Задачи:

1) развивать зрительное, слуховое, тактильно-двигательное восприятие и внимание;

2) обучать воспринимать отдельные предметы, выделяя их из общего фона;

3) формировать поисковые способы ориентировки: пробы, примеривание, при решении практических или игровых задач;

4) развивать наглядно-образное мышление;

5) обучать осуществлять счет и различные операции с множествами (пересчет, сравнение, преобразование) в пределах четырех и пяти;

6) обучать решать арифметические задачи на наглядном материале в пределах пяти;

7) формировать простейшие измерительные навыки: учить измерять, отмерять и сравнивать протяженные, сыпучие и жидкие тела с помощью условной мерки;

8) формировать представления о геометрических фигурах;

9) формировать представления о величине предметов;

10) формировать пространственные и временные представления;

11) продолжать учить выполнять конструкции из сборно-разборных игрушек, собирать их по образцу, формировать целостный образ предмета;

12) формировать представления о состоянии погоды;

13) расширять представления об овощах и фруктах.

Параграф 8. 1 полугодие

220. Формирование элементарных математических представлений:

1) количественные представления и счет: пересчет предметов в пределах 4-х, с называнием итогового числа и соотнесением с количеством пальцев; выделение из множества 4-х предметов по подражанию, образцу, словесной инструкции педагога; оперирование множествами в пределах 4-х (увеличение, уменьшение, уравнивание), преобразование непрерывных множеств (из неравных делать равные и наоборот); формирование представлений о независимости количества от цвета, величины и пространственного расположения; о независимости количества жидких и сыпучих тел от объема и формы сосудов; сравнение по количеству двух групп предметов в пределах 4-х, находящихся на расстоянии, и групп предметов, изображенных на картинках, на основе пересчета, используя различные способы проверки; состав чисел 2-4 из отдельных единиц и из двух меньших чисел;

2) величина: составление группы из предметов с заданными свойствами; сравнение предметов по длине, высоте, толщине: длинный-короткий, одинаковые по длине; высокий-низкий, толстый-тонкий, одинаковые по толщине;

3) геометрические фигуры: различение геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник, прямоугольник); преобразование геометрических фигур, составление из частей; сравнение геометрических фигур по общим признакам (круглые, угольные);

4) ориентировка в пространстве: обучение умению изменять движение по словесному или зрительному сигналу; ориентироваться на плоскости листа бумаги: "вверху", "внизу", "в середине", "слева", "справа"; формирование пространственных представлений: "вперед", "назад" "близко", "далеко", "на", "под", "рядом", "за";

5) ориентировка во времени: формирование знаний о временах года (осень, зима, весна, лето); временных представлениях (медленно-быстро, сначала, потом); частях суток (день, ночь, утро, вечер, сегодня, вчера, завтра).

221. Ожидаемые результаты:

1) пересчитывает предметы в пределах 4-х с использованием указательного жеста, называет (показывает) итоговое число;

2) выделяет из множества однородных и разнородных предметов заданное количество предметов в пределах 4-х, делает проверку путем пересчета по просьбе взрослого;

3) сравнивает группы предметов в пределах 4-х, опираясь на количество: "лишний" и "недостающий" предмет;

4) оперирует множествами (увеличивает, уменьшает, уравнивает) по подражанию или словесному заданию педагога;

5) использует полученные знания в свободной игровой и практической деятельности при побуждении к этому со стороны взрослого;

6) ориентируется на листе бумаги (различает верх, низ, левую, правую часть, середину);

7) различает геометрические фигуры: круг, квадрат, треугольник, прямоугольник;

8) составляет геометрические фигуры из частей;

9) сравнивает предметы по длине, высоте, толщине: длинный-короткий, одинаковые по длине; высокий-низкий, толстый-тонкий, одинаковые по толщине;

10) владеет временными представлениями: день, ночь, утро, вечер, сегодня, вчера, завтра.

222. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: обучение умению дифференцировать объемные фигуры в процессе конструирования по образцу (шар, кубик, кирпичик, призма, овоид); дифференцировать плоскостные фигуры (круг, квадрат, прямоугольник, овал); соотносить объемные и плоскостные формы (шар - круг, куб - квадрат, кирпичик-прямоугольник, овоид - овал); формирование поисковых способов ориентировки: пробы, примеривание; соотнесение основных цветов (красный, желтый, синий, зеленый, белый, черный); выделение знакомых цветов по образцу; нахождение заданных цветов в окружающем пространстве; группировка предметов по форме, величине, по цвету; систематизация в ряд предметов в порядке убывания, возрастания размера; складывание предметных разрезных картинок из 4-х частей с разной конфигурацией разреза; собирание 3-5-ти составной матрешки, методом практического примеривания; складывание пирамидки из 5-ти колец с учетом их величины, пользуясь методом практического примеривания; практическое ознакомление с пространственными отношениями между предметами (наверху, внизу, посередине);

2) развитие слухового восприятия и внимания: знакомство с бытовыми шумами и звуками явлений природы (звонок телефона, шум пылесоса, пение птиц, шум бегущей воды); выделение знакомых предметов и явлений по их звуковым характеристикам; дифференцирование слов, близких по слоговой структуре; определение источника звука без опоры на зрительный анализатор;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: формирование восприятия на ощупь величины и формы предметов по словесной инструкции педагога; дифференцирование предметов на ощупь разных по форме, величине (выбор из 4-х); узнавание на ощупь знакомых предметов с опорой на качество поверхности (колючий, гладкий, шероховатый); ознакомление с разными сыпучими материалами и жидкостями (песок, крупы, вода, краска, масло, крем);

4) развитие вкусового восприятия: выбор из ряда предложенных продуктов тех, которые имеют горький, кислый вкус; дифференцирование продуктов по вкусовым качествам (сладкий - горький - кислый); дифференцирование пищи по температурному признаку (горячий, холодный, теплый).

223. Ожидаемые результаты:

1) соотносит основные цвета (6 цветов);

2) различает объемные фигуры (шар, куб, кирпичик, треугольная призма, овоид);

3) различает плоскостные геометрические формы (круг, квадрат, прямоугольник, овал);

4) группирует предметы по заданному сенсорному признаку (форма, величина, цвет);

5) систематизирует предметы в порядке убывания и возрастания размера;

6) составляет пирамидку из 5-ти колец;

7) составляет матрешки из 3-5 частей;

8) складывает разрезную предметную картинку из 4-х частей;

9) различает бытовые шумы и звуки явлений природы;

10) выделяет знакомые предметы и явления по их звуковым характеристикам;

11) дифференцирует слова, близкие по слоговой структуре;

12) дифференцирует на ощупь объемные формы и величину предметов;

13) различает на ощупь твердые и мягкие объекты;

14) различает предметы по качеству поверхности (гладкий-шероховатый);

15) различает сыпучие материалы и жидкости;

16) дифференцирует пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый);

17) определяет пищу на вкус (сладкий-горький-кислый-соленый).

224. Конструирование:

1) обучение детей сравнению предметов по величине, форме, цвету через практические действия по образцу; создание построек из разных материалов; соотнесение постройки с реально существующими объектами и их изображениями на картинке;

2) закрепление знаний об основных цветах, соотносить цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный); о величине предметов (большой, маленький, одинаковый, длинный-короткий); о форме предметов (кубик, кирпич, пластина, призма, цилиндр); о свойствах деревянных, пластмассовых строительных материалах;

3) конструирование из строительных материалов: конструирование простых построек по образцу, используя различный строительный материал для одной и той же конструкции; конструирование из деталей строительного набора по подражанию, по образцу: мебель, дома, скамейки, мост; постройка различных вариантов одного и того же объекта (дом, забор, скамейка); постройки разной величины с учетом потребности в размерах (гараж для грузовика и маленькой машины; высокий и низкий забор; короткая, длинная дорожка); обыгрывание конструкций коллективно и парами;

4) непредметное конструирование: перемещение 3-х элементов строительного набора относительно неподвижного объекта (наверху, внизу, рядом) сначала одного элемента, затем 2-х элементов по образцу; моделирование пространственных отношений между предметами по плоскостным образцам (дети воспроизводят образец на объемном материале);

5) конструирование из палочек: выкладывание из палочек геометрических фигур по данному педагогом названию фигур; выполнение простейших построек из палочек по представлению;

6) конструирование сборно-разборных игрушек: складывание предметных разрезных картинок из 2-3-х частей; складывание картинки из кубиков (4-х частей);

7) закрепление навыков использования приемов накладывать, прикладывать, приставлять детали строительных материалов; соединять две детали третьей, делать простейшие перекрытия; располагать детали конструктора на плоскости по горизонтали, в ряд, на некотором расстоянии друг от друга, плотно приставляя друг к другу, по вертикали.

225. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению построек и совместной игре с ними;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек, используя полученные навыки;

3) создает постройки с учетом величины предметов;

4) создает постройка различных вариантов одного и того же объекта;

5) узнает и показывает знакомые постройки;

6) выкладывает из палочек геометрические фигуры;

7) различает пространственные отношения (наверху-внизу, спереди-сзади);

8) складывает предметные разрезные картинки из 2-3-х частей;

9) использует постройки в игре.

226. Естествознание:

1) явления природы: формирование знаний об объектах неживой природы (песок, глина); формирование знаний о воде; формирование представлений о явлениях природы (дождь, снег); о временах года (осень, зима), их элементарных признаках; формирование представлений о состоянии погоды (солнечная, пасмурная, дождливая, морозная); воспитание бережного отношения к живой и неживой природе;

2) растительный мир: расширение представлений об овощах; о фруктах и ягодах; ознакомление с блюдами из овощей и фруктов, ягод; с местами выращивания овощей и фруктов; формирование знаний о комнатных растениях; формирование представлений о дикорастущих растениях; ознакомление с деревьями; формирование знаний о составных частях дерева (листья, ветки, ствол);

3) животный мир: ознакомление с домашними животными и их детенышами; ознакомление с домашними птицами и птенцами; ознакомление с насекомыми.

227. Ожидаемые результаты:

1) бережно относится к живой и неживой природе;

2) имеет представления об объектах неживой природы (песок, глина);

3) имеет представления о воде;

4) имеет представления о явлениях природы (дождь, снег)

5) различает времена года (осень, зима) при помощи опорных картинок;

6) имеет представление о состоянии погоды;

7) различает некоторые овощи и фрукты, имеет представление о месте их выращивания;

8) различает некоторые деревья и их составные части;

9) называет или показывает некоторых домашних животных и птиц и их детенышей;

10) различает с помощью педагога некоторых насекомых.

Параграф 9. 2 полугодие

228. Формирование элементарных математических представлений:

1) количественные представления и счет: знакомство с цифрами 1, 2, 3, 4 соотносить каждую цифру с соответствующим количеством пальцев, предметов, воспринимаемых зрительно и тактильно, с количеством звуков, выполненных действий; состав чисел 2 и 3 из единиц; упражнение в назывании по памяти: количества деталей одежды (сколько рукавов у платья), количества деталей или основных частей у транспортных средств, частей тела у человека и животных; сравнение количества предметов в пределах 4-х по представлению; последовательность числового ряда 1-4, порядковый счет до 4-х, формирование умения отвечать на вопросы: "какой по счету?", "сколько всего?"; обратный счет от 4-х с опорой на наглядный материал, пальцы рук; формирование преставления о независимости количества предметов в группе от цвета, формы, расстояния между предметами и направления счета; формирование понимания того, что последнее числительное относится ко всей группе предметов, а не к последнему из них; присчитывание и отсчитывание предметов по одному с называнием итога в пределах 4-х: "сколько всего?", "сколько осталось?"; соотнесение числа и количества;

2) величина: обучение умениям составлять группы из предметов с заданными свойствами; сравнивать предметы по длине, высоте, толщине: длинный-короткий, одинаковые по длине; высокий-низкий, толстый-тонкий, одинаковые по толщине; сравнивать предметы, отличающиеся одним или несколькими параметрами;

3) геометрические фигуры: различение геометрических фигур: круг, квадрат, треугольник, прямоугольник; преобразование геометрических фигур, составление из частей; сравнение геометрических фигур по общим признакам (круглые, угольные); различение структурных элементов геометрических фигур (сторона, угол);

4) ориентировка в пространстве: обучение умениям изменять движение по словесному или зрительному сигналу; ориентироваться на плоскости листа бумаги: "вверху", "внизу", "в середине", "слева", "справа"; формирование пространственных представлений: "вперед", "назад", "близко", "далеко", "на", "под", "рядом", "за";

5) ориентировка во времени: формирование знаний о временах года (осень, зима, весна, лето); временных представлениях (медленно-быстро, сначала, потом); частях суток (день, ночь, утро, вечер, сегодня, вчера, завтра).

229. Ожидаемые результаты:

1) пересчитывает предметы в пределах 4-х с использованием указательного жеста, называет (показывает) итоговое число;

2) выделяет из множества однородных и разнородных предметов заданное количество предметов в пределах 4-х, делает проверку путем пересчета по просьбе взрослого;

3) сравнивает группы предметов в пределах 4-х, опираясь на количество: "лишний" и "недостающий" предмет;

4) оперирует множествами (увеличивает, уменьшает, уравнивает) по подражанию или словесному заданию педагога;

5) знает цифры 1, 2, 3, 4 их последовательность в числовом ряду, соотносит с соответствующим количеством предметов, звуков, действий;

6) осуществляет счет в прямом и обратном порядке в пределах 4-х;

7) использует полученные знания в свободной игровой и практической деятельности при побуждении к этому со стороны взрослого;

8) ориентируется на странице альбома и листе бумаги (различает верх, низ, левую, правую часть, середину);

9) владеет временными представлениями (день, ночь, утро, вечер, сегодня, вчера, завтра, сначала-потом).

230. Сенсорика:

1) развитие зрительного восприятия и внимания: формирование умения соотносить изображҰнное на картинке действие с реальным действием; выбирать предметы заданной формы по образцу, отвлекаясь от других признаков (цвета и величины); соотносить объемные и плоскостные формы (шар - круг, куб - квадрат, кирпичик-прямоугольник, овоид - овал); производить выбор величины по образцу из 3-х предложенных объектов, проверяя правильность выбора приемом практического примеривания; соотнесение основных цветов (красный, желтый, синий, зеленый, белый, черный, коричневый) выделяя знакомый цвет по образцу; нахождение заданных цветов в окружающем пространстве; группировка предметов по форме, величине, по цвету; систематизация в ряд предметов в порядке убывания, возрастания размера; складывание предметных разрезных картинок из 4-х частей с разной конфигурацией разреза; дополнение целого с опорой на контур изображения; собирание 5-ти составной матрешки, пирамидки из 5-7-ми колец методом практического примеривания; практическое ознакомление с пространственными отношениями между предметами (наверху, внизу, посередине, слева, справа);

2) развитие слухового восприятия и внимания: обучение умениям дифференцировать бытовые шумы и звуки явлений природы (скрип открываемой двери и звук рвущейся бумаги, шум шагов взрослого и ребенка); выделять знакомые предметы и явления по их звуковым характеристикам; находить заданное слово, в предложенной фразе; определять источник звука без опоры на зрительный анализатор; воспроизводить заданные ритмы (2-3) и дифференцировать их между собой на слух;

3) развитие тактильно-двигательного восприятия: обучение способам обследования предметов: зрительно-тактильный (ощупывать) и зрительно-двигательный (обводить по контуру); дифференцирование предметов на ощупь разные по форме, величине, материалу (выбор из 4-х); по качеству поверхности (колючий, гладкий, шероховатый); дифференцировать разные сыпучие материалы и жидкости (песок, крупы, вода, краска, масло, крем);

4) развитие вкусового восприятия: обучение умению выбирать из ряда предложенных продуктов те, которые имеют горький, кислый, сладкий, соленый вкус; выбирать из ряда предложенных продукты, имеющие сладкий - горький – кислый-соленый вкус; использовать условный сигнал для сортировки продуктов по двум вкусовым характеристикам; дифференцировать пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый).

231. Ожидаемые результаты:

1) соотносит основные цвета;

2) различает объемные фигуры (шар, куб, кирпичик, треугольная призма, овоид);

3) различает плоскостные геометрические формы (круг, квадрат, прямоугольник, овал);

4) группирует предметы по заданному сенсорному признаку (форма, величина, цвет);

5) систематизирует предметы в порядке убывания и возрастания размера;

6) составляет пирамидку из 6-7-ми колец;

7) составляет матрешки из 5 частей;

8) складывает разрезную предметную картинку из 4-х частей;

9) дополняет целое с опорой на контур изображения;

10) дифференцирует на ощупь объемные формы и величину предметов;

11) различает знакомые бытовые шумы и звуки явлений природы;

12) определяет источник звука без опоры на зрительный анализатор;

13) воспроизводит заданные ритмы (2-3);

14) различает предметы по материалу (деревянный-железный), по качеству поверхности (колючий, гладкий, шероховатый);

15) различает сыпучие материалы и жидкости;

16) дифференцирует пищу по температурному признаку (горячий, холодный, теплый);

17) выбирает продукты, которые имеют горький, кислый, сладкий, соленый вкус;

18) определяет пищу на вкус "сладкий-горький-кислый-соленый".

232. Конструирование:

1) обучение детей сравнению предметов по величине, форме, цвету через практические действия по словесной инструкции; созданию построек из разных материалов; соотносить постройки с реально существующими объектами и их изображениями на картинке;

2) закрепление знаний об основных цветах (красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый); о величине предметов (большой-маленький, одинаковый, длинный-короткий); о форме предметов (кубик, кирпич, пластина, призма, цилиндр, брусок); о свойствах деревянных, пластмассовых строительных материалах; о разной степени устойчивости деталей, предметов;

3) конструирование из строительных материалов: конструирование простых построек по образцу, используя различный строительный материал для одной и той же конструкции; обучение умению делать постройки разных размеров с учетом величины предметов (мебель для большой и маленькой куклы), соизмерять постройки между собой (стол и стул); постройки знакомых конструкций по плоскостному образцу; соединять знакомые постройки и конструкции для создания сюжетной игры (для игры с машиной: гараж, дорога, ворота);

4) непредметное конструирование: перемещение 2-4-х элементов строительного набора относительно неподвижного объекта (наверху, внизу, рядом, за, перед), сначала одного элемента, затем 2-4х элементов по образцу; создавать модели по графическим образцам (3-5 элементов);

5) конструирование из палочек: выкладывание из палочек геометрических фигур по данному педагогом названию фигур; выполнение простейших построек из палочек по представлению;

6) конструирование сборно-разборных игрушек: обучение умению складывать предметные разрезные картинки из 3-5-ти частей; подбирать к составленным разрезным картинкам соответствующих игрушек и предметов; складывать картинку из кубиков (4-х частей);

7) закрепление навыков использовать приемы: накладывать, прикладывать, приставлять детали строительных материалов; соединять две детали третьей, делать простейшие перекрытия, замыкать пространство; располагать детали конструктора на плоскости по горизонтали, в ряд, на некотором расстоянии друг от друга, плотно приставляя друг к другу, по вертикали.

233. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению построек и совместной игре с ними;

2) создает простейшие постройки из строительного материала и палочек, используя полученные навыки;

3) создает постройки с учетом величины предметов;

4) создает постройка различных вариантов одного и того же объекта;

5) узнает и показывает знакомые постройки;

6) выкладывает из палочек геометрические фигуры, простые постройки;

7) различает пространственные отношения (наверху-внизу, спереди-сзади, рядом, за, перед);

8) складывает предметные разрезные картинки, кубики из 4-х частей;

9) использует постройки в сюжетной игре.

234. Естествознание:

1) явления природы: формирование знаний об объектах неживой природы (песок, глина, камень); формирование знаний о значении воды, представлений о явлениях природы (ветер, туман, дождь, снег); формирование представлений о временах года (весна, лет),их элементарных признаках; ознакомление с состоянием погоды (солнечная, теплая, жаркая); воспитание бережного отношения к живой и неживой природе;

2) растительный мир: ознакомление с цветами (мак, ромашка) и их составными частями, ознакомление с кустарниками; дифференциация деревьев и кустарников; формирование знаний об овощах, фруктах и ягодах; совершенствование знаний о блюдах из овощей, фруктов, ягод; совершенствование знаний об огороде и саде;

3) животный мир: ознакомление с домашними птицами и птенцами (утка, утенок, гусь, гусенок, индюк, индюшонок); дифференциация домашних и диких животных; ознакомление с дикими птицами (грач, скворец, ласточка); ознакомление с фауной Казахстана (еж, черепаха); ознакомление с насекомыми (муха, комар); формирование знаний о правилах поведения в природе; формирование представлений о "Красной книге"; формирование знаний по уходу за растениями и животными.

235. Ожидаемые результаты:

1) различает времена года (весна, лето) по опорным картинкам;

2) имеет представление о состоянии погоды;

3) имеет представления об объектах неживой природы (песок, глина, камень);

4) имеет представления о значении воды (необходима для человека, для растений, для животных);

5) имеет представления о явлениях природы (ветер, туман, дождь);

6) различает некоторые цветы и их составные части;

7) показывает кустарники и их составные части по опорным картинкам;

8) дифференцирует деревья и кустарники;

9) называет и показывает овощи, фрукты, ягоды;

10) показывает и в зависимости от произносительных возможностей называет что растет на огороде и в саду;

11) дифференцирует домашних и диких животных;

12) называет или показывает некоторых диких птиц;

13) различает с помощью педагога некоторых насекомых;

14) имеет представления об элементарных правилах поведения в природе (не обрывать листья с деревьев, не рвать цветы, не вытаптывать газоны, не разорять гнезда, не бросать мусор);

15) ухаживает за растениями в группе и на участке.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

236. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности – рисование, лепка, аппликация, музыка.

237. Целью является формирование интереса к изобразительной деятельности, развитие эстетического восприятия окружающих предметов, объектов природы, музыки.

238. Задачи:

1) вызывать эмоциональный отклик и интерес к изобразительной деятельности;

2) формировать способность воспринимать произведения искусства (музыка, живопись, декоративно-прикладное искусство);

3) формировать пространственные представления;

4) формировать умения и навыки изображать простые предметы, явления, сказочных персонажей передавая форму, цвет, расположение частей;

5) закреплять навык использовать при лепке, аппликации, рисовании различные приемы;

6) обучать умению оценивать результаты своей работы;

7) учить эмоционально воспринимать и запоминать прослушанные музыкальные произведения;

8) формировать простейшие исполнительские навыки игры на музыкальных инструментах;

9) формировать навыки сотрудничества, умения работать в коллективе.

Параграф 11. 1 полугодие

239. Рисование:

1) обучение детей пользоваться различными изобразительными средствами и приспособлениями; эмоционально реагировать на красивые сочетания цветов; совершенствование техники рисования карандашами, красками, мелками предметов разной формы; умению адекватно оценивать свою собственную и чужую продукцию; работать рядом, не мешая друг другу;

2) предметное рисование: закрашивание листа бумаги кистями разной ширины, тампонами из поролона, губкой круговыми, вертикальными, горизонтальными движениями для последующего выполнения аппликации или рисунка; рисование предметов округлой, угловатой формы; рисование предметов прямоугольной формы; рисование предметов, состоящих из частей одинаковой формы, но разных по величине; рисование с натуры знакомых предметов после предварительного зрительно-двигательного обследования; учить передавать разное расположение предметов на плоскости (стоять, лежать);

3) сюжетное рисование: создание несложных сюжетных композиций, повторяя изображение одного предмета ("елочки на участке") и добавляя к ним другие (солнышко, падающий снег); обучение умению располагать изображение на полосе внизу листа, по всему листу; создание сюжетных композиций на темы литературных произведений – коллективное рисование; соотносить по величине разные предметы в сюжете (дома большие, деревья высокие и низкие);

4) декоративное рисование: составление декоративных узоров, умение строить узор, располагая его элементы в определҰнной последовательности на полосе (казахский орнамент; элементы хохломской росписи); знакомство с правилами симметричного расположения элементов узора в круге, квадрате; формирование навыков ритмично наносить повторяющееся элементы узора- мазки, точки, дуги, полоски; знакомство с последовательностью построения узора в четырех углах квадрата; роспись посуды; роспись бумажных силуэтов, игрушек;

5) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый); обучение умению подбирать цвета, соответствующие изображаемому предмету; формирование знаний о величине предметов (большой-маленький, средний); о форме предметов (круг, квадрат, треугольник, прямоугольник, овал);

6) формирование навыков: правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); регулировать силу нажима, добиваться свободного движения руки с карандашом; передавать оттенки цвета, регулируя нажим на карандаш; обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; промывать кисть, прежде чем набрать краску другого цвета; рисовать кистью разными способами: широкие линии – всем ворсом, тонкие- концом кисти, наносить маски, прикладывая кисть всем ворсом к бумаге, рисовать концом кисти мелкие пятнышки; пользоваться салфеткой.

240. Ожидаемые результаты:

1) рисует с натуры красками и карандашами;

2) расписывает по образцу посуду, игрушки, бумажные силуэты;

3) рисует предметы разные по цвету и форме;

4) ориентируется на листе бумаги, располагает элементы рисунка в соответствии с речевой инструкцией педагога;

5) передает в рисунках с натуры основные внешние признаки предметов;

6) создает несложные сюжетные композиции;

7) составляет декоративные узоры, располагает элементы в определҰнной последовательности на полосе, круге;

8) проявляет интерес к результатам деятельности, рассматривает свои и рисунки других.

241. Лепка:

1) обучение умению обыгрывать с детьми собственные поделки животных, птиц; восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей, определение формы, соотнесение по величине, расположению в пространстве; соотнесение по цвету; оценивать поделки путем сравнения с образцом (с помощью педагога);

2) обучение умению подбирать цвета красок для раскрашивания поделок из глины, теста; ориентировка в пространстве: вверху, внизу, слева, справа;

3) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый); о величине предметов (большой-маленький, средний, длинный, короткий); о форме предметов (круг, овал, треугольник, прямоугольник);

4) формирование навыков использовать приемы лепки раскатывания, вдавливания, оттягивания, прижимания, сглаживания, прищипывания; формирование навыка работы со стекой и способы ее использования по подражанию; навыка сглаживать пальцами поверхности вылепленного предмета, фигурки;

5) предметная лепка с натуры предметов овальной, круглой формы, использование приемов: раскатывания, вдавливания, оттягивания, прижимания по образцу (овощи, фрукты, грибы); лепка с натуры предметов круглой формы, используя прием вдавливания по подражанию середины шара, цилиндра для получения полой формы (посуда); обучение навыкам по подражанию соединять части поделки, прижимая одну часть к другой и при помощи пальцев оттягивая некоторые детали (птичка); лепка фигуры животных, птиц, выделяя основные части тела (голова, туловище, лапки, хвост, клюв); лепка предметов, с использованием приема прищипывания мелких деталей (ушки у кошки, клюв у птицы);

6) сюжетная лепка: объединение небольших групп предметов, фигур в несложные сюжеты (коллективная композиция);

7) продолжение знакомства с элементарными правилами работы с пластическими материалами: лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки.

242. Ожидаемые результаты:

1) имеет навык обследования предмета перед лепкой, выделяет форму, величину и цвет;

2) передает при лепке основные внешние признаки предметов, используя приемы вдавливания, сплющивания, оттягивания, соединения частей;

3) лепит фигурки животных с последующим обыгрыванием по мотивам знакомых сказок;

4) умеет передавать основные признаки предметов, выделяя основные части (туловище, голова, хвост, лапки);

5) лепит предметы из глины, теста и пластилина конструктивным способом лепки по образцу;

6) лепит предметы разные по величине из 2-3-х частей;

7) совместно с педагогом сравнивает поделки с образцом;

8) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, под наблюдением педагога моет руки после лепки;

9) проявляет эмоции в процессе работы.

243. Аппликация:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; обучение умениям обследовать предметы разной формы, величины, цвета; правильно держать ножницы и пользоваться ими, разрезать по прямой короткие и длинные полоски, составлять из полосок изображения разных предметов (забор, дерево, лесенка); соотнесению аппликации с реальными объектами; умению оценивать созданное изображение с образцом; умению работать рядом, не мешая друг другу;

2) формирование знаний: об основных цветах, соотносить основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный); о величине предметов (большой-маленький, средний); о форме предметов (круг, квадрат, прямоугольник, овал, треугольник);

3) предметная аппликация: по речевой инструкции наклеивание разных по цвету, форме, величине предметов, чередуя их (бусы для елки, флажки, большие-маленькие елочки); обучение навыкам располагать и наклеивать на листе бумаги фигурки предметов, состоящих из 2-3х частей (снеговик, мишка); предметная аппликация с приемами рваной аппликации;

4) декоративная аппликация: составление и наклеивание на полосе декоративных узоров из готовых форм; наклеивание по образцу декоративных узоров, ориентируясь на пространственное расположение элементов на листе бумаги: вверху, внизу, посередине, справа, слева (полотенце, платок, салфетка);

5) сюжетная аппликация: наклеивание предметов на заранее подготовленный сюжет по образцу; наклеивание фигур основных персонажей сказки в соответствии с сюжетом; выполнение коллективной аппликации, по итогам наблюдений в природе;

6) формирование навыков: правильно сидеть за столом во время занятия; пользоваться ножницами, разрезать по прямой короткие и длинные полоски; пользоваться кисточкой; наносить на заготовку клей, переворачивать заготовку; пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера; располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки.

244. Ожидаемые результаты:

1) выполняет предметную аппликацию знакомых предметов на основе предварительного анализа или обследования натуры;

2) наклеивает предметы из частей, разные по форме и цвету;

3) создает сюжетную аппликацию из готовых деталей,

4) создает коллективную аппликацию, по итогам наблюдений в природе;

5) наклеивает узор в полосе, круге;

6) составляет узор в декоративной аппликации по образцу;

7) владеет приемами рваной аппликации;

8) принимает участие в коллективной аппликации;

9) различает предметы по величине (большой-маленький, средний);

10) знает основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый;

11) различает предметы по форме (круг, квадрат, прямоугольник, овал);

12) использует ножницы, кисточку, пользуется салфеткой для удаления остатков клейстера;

13) правильно сидит за столом во время аппликации.

14) с помощью педагога оценивает свою собственную и чужую продукцию.

245. Музыка:

1) слушание музыки: определение эмоционального содержания, характера музыки; развитие музыкальной памяти;

2) пение: формирование умения петь со взрослыми, произносить слова песни, петь плавно, правильно дышать во время пения, вовремя начинать и заканчивать пение; прислушиваться к звучанию голоса взрослого и инструмента; импровизировать простейшие звукоподражания; различать песню и марш;

3) музыкально-ритмические движения: формирование навыков ходьбы (бодро, спокойно), бега, марша, легких пружинящих движений ног с выставлением ноги на пятку, на носок совместно со взрослыми; согласование элементарных движений с текстом песен; выполнение действий с предметами (флажками, листьями, платочками, шарами, игрушками) с помощью взрослого; движения с элементами казахского танца;

4) музыкально-дидактические игры: побуждение к выполнению простейших ритмических движений на шумовых инструментах с помощью взрослого; определение по тембру звучащего инструмента (бубен, погремушка, колокольчик, металлофон, домбра, фортепиано); различие динамики звучания (тихо - громко).

246. Ожидаемые результаты:

1) различает песню и марш;

2) умеет ходить (бодро, спокойно), бегать, маршировать, с легкими пружинящими движениями ног с выставлением ноги на пятку, на носок под руководством взрослого;

3) различает музыку по характеру;

4) поет простые песни по подражанию;

5) выполняет элементарные танцевальные движения согласованно с текстом песни с помощью взрослого;

6) выполняет движения с предметами с помощью взрослого;

7) выполняет движения по тексту песен и хороводов по подражанию или совместно с педагогом;

8) различает по тембру звучащий инструмент (колокольчик, барабан, дудочка, металлофон).

Параграф 12. 2 полугодие

247. Рисование:

1) обучение детей пользоваться различными изобразительными средствами и приспособлениями; эмоционально реагировать на красивые сочетания цветов; ориентировка на листе бумаги: вверху, внизу, по середине; соотнесение изображений по величине, расположению их относительно друг друга; обучение умению адекватно оценивать свою собственную и чужую продукцию; работать рядом, не мешая друг другу;

2) предметное рисование: рисование предметов округлой, угловатой, прямоугольной формы; рисование предметов овальной формы; рисование предметов, состоящих из разных частей; рисование с натуры знакомых предметов после предварительного зрительно-двигательного обследования; учить передавать разное расположение предметов на плоскости (стоять, лежать); учить передавать особенности строения человека, животных (движения фигур);

3) сюжетное рисование: создание несложных сюжетных композиций; обучение умениям располагать изображение на полосе внизу листа (обозначающей землю), по всему листу; создание сюжетных композиций на темы литературных произведений – коллективное рисование; соотносить по величине разные предметы в сюжете (дома большие, деревья высокие и низкие); знакомство с приемами украшения созданных изображений;

4) декоративное рисование: составление декоративных узоров, формирование умения строить узор, располагая его элементы в определҰнной последовательности на полосе (казахский орнамент; элементы хохломской росписи); знакомство с правилами симметричного расположения элементов узора в круге, квадрате; обучение навыкам ритмично наносить повторяющееся элементы узора- мазки, точки, дуги, полоски; знакомство с последовательностью построения узора в четырех углах квадрата, в середине квадрата; роспись посуды; роспись бумажных силуэтов, игрушек;

5) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый); обучать умению подбирать цвета, соответствующие изображаемому предмету; формирование знаний о величине предметов (большой-маленький, средний); о форме предметов (круг, квадрат, треугольник, прямоугольник, овал); об основных элементах казахского орнамента, хохломской, дымковской росписи;

6) формирование навыков правильно сидеть за столом; рисовать правой рукой, левой придерживать лист; правильно брать карандаш, кисточку (тремя пальцами); регулировать силу нажима, добиваться свободного движения руки с карандашом; передавать оттенки цвета, регулируя нажим на карандаш; обмакивать кисть в краску, снимать лишнюю каплю прикосновением к краю баночки; промывать кисть, прежде чем набрать краску другого цвета; рисовать кистью разными способами: широкие линии – всем ворсом, тонкие- концом кисти, наносить маски, прикладывая кисть всем ворсом к бумаге, рисовать концом кисти мелкие пятнышки; правильного способа рисования вертикальных и горизонтальных линий; пользоваться салфеткой.

248. Ожидаемые результаты:

1) рисует с натуры красками и карандашами;

2) расписывает по образцу посуду, игрушки, бумажные силуэты;

3) рисует предметы разные по цвету и форме;

4) ориентируется на листе бумаги, располагает элементы рисунка в соответствии с речевой инструкцией педагога;

5) передает в рисунках с натуры основные внешние признаки предметов;

6) создает несложные сюжетные композиции;

7) составляет декоративные узоры, располагает элементы в определҰнной последовательности на полосе, круге, квадрате;

8) проявляет интерес к результатам деятельности, рассматривает свои и рисунки других, сравнивает с образцом.

249. Лепка:

1) обучение обыгрывать с детьми собственные поделки животных, птиц; обучение восприятию объемной формы предметов путем обследования перед лепкой: ощупывание предметов, выделение основных частей, определение формы, соотнесение по величине, расположению в пространстве; соотнесение по цвету; оценивать поделки путем сравнения с образцом с помощью педагога;

2) предметная лепка: обучение умениям передавать при лепке основные признаки предметов- изображать птиц, животных, выделяя основные части тела: голова, туловище, лапки, хвост, клюв; лепить фигуры человека и животных в движении; объединять вылепленные предметы в один элементарный сюжет;

3) обучение умениям подбирать цвета красок для раскрашивания поделок из глины, теста; ориентировка в пространстве: вверху, внизу, слева, справа;

4) формирование знаний об основных цветах, соотносить основные цвета: (красный, желтый, синий, зеленый, коричневый); о величине предметов (большой-маленький, средний, длинный, короткий); о форме предметов (круг, овал, треугольник, прямоугольник);

5) формирование навыков: использовать приемы лепки раскатывания, вдавливания, оттягивания, прижимания, сглаживания, прищипывания; лепки с натуры предметов овальной, круглой формы, используя приемы: раскатывания, вдавливания, оттягивания, прижимания по образцу (овощи, фрукты, грибы); лепки посуды из целого куска глины и пластилина ленточным способом; лепки фигуры животных, птиц, выделяя основные части тела (голова, туловище, лапки, хвост, клюв); лепки предметов, с использованием приема прищипывания мелких деталей (ушки у кошки, клюв у птицы); установки фигуры на подставке, на ногах; украшения фигурок, предметов с помощью стеки и налепов по подражанию; сглаживать пальцами поверхности вылепленного предмета, фигурки;

6) сюжетная лепка: объединение небольших групп предметов, фигур в несложные сюжеты (коллективная композиция);

7) формирование навыков использования элементарных правил работы с пластическими материалами: лепить только на дощечке, засучив рукава, не разбрасывать пластилин (глину, тесто), мыть руки после лепки.

250. Ожидаемые результаты:

1) имеет навык обследования предмета перед лепкой, выделяет форму, величину и цвет;

2) передает при лепке основные внешние признаки предметов, используя приемы вдавливания, сплющивания, оттягивания, соединения частей;

3) лепит фигурки животных с последующим обыгрыванием по мотивам знакомых сказок;

4) умеет передавать основные признаки предметов, выделяя основные части (туловище, голова, хвост, лапки);

5) лепит предметы из глины, теста и пластилина конструктивным способом лепки по образцу;

6) лепит фигуру человека по подражанию;

7) лепит предметы разные по величине из 2-3-х частей;

8) использует стеку в работе;

9) совместно с педагогом сравнивает поделки с образцом;

10) правильно сидит за столом, лепит на дощечке, засучив рукава, под наблюдением педагога моет руки после лепки;

11) проявляет эмоции в процессе работы.

251. Аппликация:

1) обучение детей эмоционально положительно откликаться на предложение взрослого создать аппликацию; обучение обследованию предметов разной формы, величины, цвета; обучение соотнесению аппликации с реальными объектами; созданию аппликации, самостоятельно вырезая некоторые детали и заготовки; обучение вырезанию одинаковых фигур или деталей из бумаги, сложенной гармошкой (гирлянда); вырезанию симметричных изображений из бумаги сложенной пополам (цветок, ваза); умению оценивать созданное изображение с образцом; умению работать рядом, не мешая друг другу;

2) закрепление знаний об основных цветах, соотносить основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный, коричневый); о величине предметов (большой, маленький, средний); о форме предметов (круг, квадрат, прямоугольник, овал, треугольник);

3) предметная аппликация: обучение умениям наклеивать разные предметы самостоятельно вырезая некоторые детали и заготовки (овощи, фрукты, грибы); наклеивать на листе бумаги изображения животных, состоящих из 3-5 частей, выделяя основные элементы (лиса, заяц, волк); наклеивать изображения птиц, состоящих из нескольких частей (голова, туловище, хвост) с использованием приема дорисовывания (клюв, глазки, лапки), (воробей, снегирь); предметная аппликация с приемами рваной аппликации;

4) декоративная аппликация: обучение умениям составлять и наклеивать на полосе декоративные узоры из готовых форм; наклеивать по образцу декоративные узоры, ориентируясь на пространственное расположение элементов на листе бумаги: вверху, внизу, посередине, слева, справа;

5) сюжетная аппликация: обучение умениям наклеивать предметы на заранее подготовленный сюжет по образцу; наклеивать фигуры основных персонажей сказки в соответствии с сюжетом; выполнять коллективную аппликацию, по итогам наблюдений в природе;

6) формирование навыков: правильно сидеть за столом во время занятия; пользоваться ножницами, резать по прямой, разрезать квадрат по диагонали, срезать углы у прямоугольника, делать косой срез; вырезать простые формы из бумаги, сложенной вдвое; пользоваться кисточкой; наносить на заготовку клей, переворачивать заготовку; пользоваться салфеткой для удаления остатков клейстера; располагать и наклеивать на листе бумаги заготовки.

252. Ожидаемые результаты:

1) выполняет предметную аппликацию знакомых предметов на основе предварительного анализа или обследования натуры;

2) создает сюжетную аппликацию из готовых деталей;

3) участвует в коллективной аппликации, создает сюжет из наблюдений в природе;

4) составляет узор в декоративной аппликации по образцу: узор в полосе, круге, овале, симметричные узоры;

5) наклеивает предметы из частей, разные по форме и цвету;

6) наклеивает фигурки животных и сказочных персонажей;

7) наклеивает изображения птиц, состоящих из нескольких частей (голова, туловище, хвост) с использованием приема дорисовывания (клюв, глазки, лапки);

8) работает с ножницами (режет по прямой, разрезает квадрат по диагонали, срезает углы у прямоугольника, делает косой срез).

253. Музыка:

1) слушание музыки: развитие умения эмоционально реагировать на характер музыкального произведения; запоминать и узнавать мелодии с помощью взрослого;

2) пение: формирование навыков пения песни: по громкости (тихо – громко), по темпу (быстро и медленно); исполнение песен разного характера совместно с педагогом;

3) музыкально - ритмические движения, упражнения: формирование навыков чередования ритмичных притопов; выполнения последовательности движений при помощи педагога; выполнения знакомых движений в танцах ("лодочка", "пружинка"), движений в соответствии с характером звучащей музыки, выполнение движений с элементами казахского и русского танца;

4) музыкально-дидактические игры: формирование умения узнавать по тембру звучания разные музыкальные инструменты (бубен, погремушка, колокольчик, металлофон, домбра, фортепиано); различать динамику звучания (тихо - громко); ритмично играть на детских музыкальных инструментах простейшие мелодии, построенные на 1-2 звуках по показу педагога.

254. Ожидаемые результаты:

1) различает песню и марш;

2) умеет маршировать по залу;

3) узнает мелодию;

4) исполняет хорошо знакомую песню громко и тихо, быстро и медленно, сопровождая движением;

5) умеет двигаться под музыку в соответствии с ее характером;

6) использует в танцах движения – "лодочка", "пружинка" и чередование притопа;

7) владеет элементарными танцевальными движениями под руководством педагога;

8) узнает по тембру звучания разные музыкальные инструменты (бубен, погремушка, колокольчик, металлофон, домбра, фортепиано);

9) владеет простейшими навыками игры на детских музыкальных инструментах.

Параграф 13. Образовательная область "Социум"

255. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в организованной учебной деятельности- социальное развитие и трудовое воспитание (хозяйственно-бытовой труд, ручной труд).

256. Целью является формирование и развитие социальных навыков на основе ознакомления с окружающим миром, общения со взрослыми и сверстниками.

257. Задачи:

1) стимулировать и поощрять стремление детей к самостоятельности;

2) развитие элементарных трудовых навыков;

3) формировать навык одевания и раздевания с небольшой помощью взрослого;

4) формировать интерес к трудовой деятельности;

5) обучать элементарным бытовым поручениям (уложить вещи на полку, убрать мусор) под контролем и с помощью взрослого, помогать друг другу;

6) развивать восприятия, мышления, внимания, памяти, речи,

7) формировать представления о профессиях взрослых;

8) формировать элементарные орудийные действия в процессе изготовления поделок из различных материалов;

9) формировать основы культуры труда, бережливости, аккуратности в процессе хозяйственно-бытовых действий;

10) развивать общую и ручную моторику, координацию движений обеих рук, зрительно-двигательную координацию в процессе трудовых действий;

11) развивать интерес, желание изготавливать своими руками поделки;

12) воспитывать взаимопомощь в процессе трудовых действий, умение благодарить друг друга за помощь;

13) воспитывать доброжелательное отношение друг к другу при выполнений трудовых действий.

Параграф 14. 1 полугодие

258. Хозяйственно-бытовой труд:

1) формирование знаний о правилах поведения за столом;

2) воспитание желание и умение трудиться;

3) формирование умения: поддерживать порядок в группе; замечать непорядок в своей одежде; стирать мелкие вещи (носовые платки); одеваться и раздеваться с небольшой помощью взрослого; выполнять обязанности дежурных – расставляет хлебницы, салфетницы, раскладывать столовые приборы; сгребать снег совместно с взрослым; работать в детском коллективе;

4) совершенствование совместных действий с педагогом при выполнении работы в уголке природы (поливать цветы, протирать крупные листья).

259. Ожидаемые результаты:

1) выполняет индивидуальные и коллективные поручения с небольшой помощью взрослого;

2) выполняет обязанности дежурного по столовой и в уголке природы;

3) наводит порядок в игровом уголке по просьбе педагога;

4) проводит работу в уголке природы совместно с взрослым;

5) сгребает снег совместно с взрослым;

6) знает, как вести себя за столом;

7) проводит уборку в раздевальных шкафах;

8) вытирает пыль на полочках с игрушками;

9) моет игрушки с помощью педагога, по возможности оказывает помощь друг другу при выполнении трудовых поручений;

10) доводит начатое дело до конца.

260. Ручной труд:

1) формирование навыка: работы с бумагой (складывать пополам, по прямой линии, склеивать, рвать, мять); складывать бумагу различной формы (квадрат, прямоугольник, треугольник, круг), совмещать углы и стороны, проводить пальчиком по линии сгиба; формирование умения создавать поделки из бумаги; формирование умения создавать коллективную работу по показу и инструкции взрослого; формирование умения оценивать свою работу и работы других детей по инструкции взрослого;

2) развитие интереса к трудовой деятельности, к собственным поделкам и изделиям;

3) формирование навыка работы с хрупкими материалами – яичная скорлупа (наклеивать определенные детали для получения той или иной игрушки);

4) формирование умения работать с бросовым материалом (спичечные коробки, пластиковые бутылки), с природным материалом (шишки, желуди, листья, семена, скорлупы орехов, косточки);

5) формирование умение работать аккуратно, пользоваться салфеткой, убирать свое рабочее место;

6) формирование элементарных навыков при изготовлении поделок из различных материалов по показу и совместными действиями;

7) формирование умения находить и оценивать свою работу с помощью педагога.

261. Ожидаемые результаты:

1) изготавливает поделки по подражанию и совместными действиями;

2) умеет работать с разными природными материалами под руководством взрослого (шишки, желуди, листья, семена, скорлупы орехов, косточки);

3) умеет работать с хрупким материалом (яичная скорлупа);

4) умеет наклеивать спичечные коробки и изготавливать мебель;

5) пользуется салфеткой и клеем;

6) проявляет интерес к выполнению работы;

7) отвечает на вопросы педагога (что сначала? что потом?);

8) проводит небольшой анализ работ с помощью взрослого, отвечает на вопрос какая из работ понравилась.

Параграф 15. 2 полугодие

262. Хозяйственно-бытовой труд:

1) формирование умения сервировать стол (класть салфетки, ставить тарелки, ложки по количеству детей);

2) закрепление навыка работы в уголке природы (рыхлить почву у цветов, ухаживать за рыбками в аквариуме) с помощью педагога; распределять трудовые обязанности, обязанности дежурных, помогать друг другу;

3) формирование умения сгребать снег и расчищать дорожку;

4) формирование навыка самообслуживания – ухаживать за собой и помогать друг другу (завязывать шарфы, шнурки, застегивать и расстегивать пуговицы, застежки на молнии и на "липучках") вывешивать свою одежду на спинку стульчика, аккуратно ставить обувь под кроваткой;

5) совершенствование умения и навыка наводить порядок в своих шкафчиках;

6) закрепление навыка уборки кукольного уголка (мытье и протирание различных игрушек, их расстановка на свои места, стирка кукольного белья) с помощью взрослого;

7) закрепление навыка и умения поддерживать порядок на участке и с помощью взрослого рыхлить, поливать землю, ухаживать за цветами;

8) воспитание бережного отношения к друг друге, к своим вещам и аккуратность.

263. Ожидаемые результаты:

1) одевается и раздевается по подражанию или по показу способа действия;

2) знает, как вести себя за столом;

3) ухаживает за своим телом по просьбе взрослого или по речевой инструкции;

4) умеет застегивать застежки на одежде (пуговицы, застежки на молнии и на "липучках") с небольшой помощью взрослого;

5) помогает сверстнику застегнуть застежку, завязать шарф;

6) наводит порядок в шкафу;

7) раскладывает вещи по инструкции взрослого;

8) выполняет посильные обязанности дежурного;

9) расставляет и моет игрушки по просьбе взрослого;

10) ухаживает за растениями совместно с взрослым (в уголке природы, на участке);

11) сгребает снег и расчищает дорожку совместно с взрослым.

264. Ручной труд:

1) формирование навыка: работы с бумагой (складывать пополам, по прямой линии, склеивать, рвать, мять); складывать бумагу различной формы (квадрат, прямоугольник, треугольник, круг), совмещать углы и стороны, проводить пальчиком по линии сгиба; формирование умения создавать коллективную работу по показу и инструкции взрослого;

2) развитие связной речи (ты рассказывай нам и делай, покажи и расскажи, как) в зависимости от произносительных возможностей ребенка;

3) совершенствование навыка работы с природным материалом (шишки, листья, желуди);

4) формирование навыка работы с бросовым материалом (коробочки, катушки, бутылки);

5) воспитание аккуратности, бережного отношения к материалам, интерес к деятельности.

265. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к деятельности;

2) следит за своими действиями;

3) поделки мастерит по подражанию, после показа способа действия; анализирует образец с помощью взрослого;

4) отвечает на вопросы педагога (что сначала? что потом?);

5) пользуется орудиями труда для выполнения поделок;

6) сопровождает действия речью (в зависимости произносительных возможностей);

7) умеет работать с бумагой, природным и бросовым материалом под руководством взрослого;

8) оказывает посильную помощь сверстникам при выполнении поделок;

9) создает коллективные работы совместно с взрослым.

Глава 6. Класс предшкольной подготовки (дети 6-7 (8)-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

266.Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется в организованной учебной деятельности – физическая культура, основы безопасного поведения.

Параграф 2. Физическая культура

267. Цель: укрепление и охрана здоровья ребенка, развитие интереса к физической культуре, стремление применять двигательные умения и навыки с применением здоровье сберегающей технологии.

268. Задачи:

1) обучать воспринимать показ, как образец для самостоятельного выполнения упражнения;

2) формировать умения и навыки правильного выполнения основных элементов техники движений;

3) совершенствовать основные виды движений в ходьбе и беге, прыжках и метании, бросании и ловле, ползании и лазаньи;

4) формировать физические качества ловкость, выносливость, умение сохранять координацию движений, равновесие, гибкость;

5) формировать умение соблюдать правила в подвижных играх;

6) приучать оценивать движения сверстников и замечать их ошибки;

7) воспитывать интерес к выполнению физических упражнений.

269. Содержание занятия "Физическая культура" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

270. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) здоровье и физическая форма;

2) умение двигаться и уверенность.

271. Раздел "Здоровье и физическая форма" включает следующий подраздел:

1) укрепление здоровья.

272. Раздел "Умение двигаться и уверенность" включает следующие подразделы:

1) движения;

2) физические качества.

273. Система целей обучения:

таблица 1

Раздел 1. Здоровье и физическая форма
Подраздел	Цели обучения
1.1 Укрепление здоровья	0.1.1.1 выполнять общеразвивающие упражнения без предметов для рук
	0.1.1.2 выполнять общеразвивающие упражнения без предметов для туловища
	0.1.1.3 выполнять общеразвивающие упражнения без предметов для ног
	0.1.1.4 выполнять общеразвивающие упражнения для равновесия
	0.1.1.5 выполнять общеразвивающие упражнения, направленные на формирование правильной осанки
	0.1.1.6 выполнять общеразвивающие упражнения с предметами

274. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Укрепление здоровья":

1) выполняет общеразвивающие упражнения: поднимает, разводит, разгибает, сгибает, вращает руки; приседает с одновременным движением рук (вверх, в стороны), лежа на животе, разводит руки в стороны, вверх, лежа на спине поднимает ноги, подтягивает ноги, скрещивает; переворачивается со спины на живот и обратно, выполняет повороты вправо-влево, наклоны в стороны, вперед, назад с различным исходным положением, переступает на месте, ходит приставным шагом, на носках, на пятках;

2) выполняет упражнения для развития равновесия: ходит по наклонной доске (20-30см) сохраняя равновесие, по гимнастической скамейке; ходит по скамейке боком приставным шагом; ходит на носках, руки на поясе; кружится на месте с переступанием и приседанием по звуковому сигналу; сохраняет равновесие в положении стоя на одной ноге, руки в стороны;

3) выполняет упражнения на формирование правильной осанки: подтягивается на руках по наклонной доске, лежа на животе; катает канат стопами в положении сидя; катает мяч друг другу; ползает по ковру;

4) выполняет физические упражнения с использованием предметов, физкультурных снарядов: удерживает гимнастическую палку при ходьбе; удерживает обруч перед собой; с маленьким мячом в руках сгибает и разгибает кисти; вращает кисти; подбрасывает мяч перед собой и ловит руками.

таблица 2

Раздел 2. Умение двигаться и уверенность
Подразделы	Цели обучения
2.1 Движения	0.2.1.1 выполнять виды перестроений на месте и в движении
	0.2.1.2 выполнять основные виды ходьбы и бега, чередовать их, сочетать с простыми физическими упражнениями
	0.2.1.3 выполнять прыжки разных видов
	0.2.1.4 выполнять лазание, перелезание, разные виды подлезаний и пролезаний
	0.2.1.5 метать на дальность, метать в горизонтальную и вертикальную цель
	0.2.1.6 катать мяч, бросать и ловить мяч, отбивать об пол двумя руками, правой рукой, перебрасывать мяч двумя руками из-за головы и одной рукой через препятствия
2.2Физические качества	0.2.2.1 демонстрировать физические качества: ловкость, равновесие, координацию, силу, скорость и реакцию в различных видах физической деятельности
	0.2.2.2 развивать самостоятельность и инициативность в организации знакомых игр с небольшой группой сверстников
	0.2.2.3 развивать пространственную ориентировку, ориентировку во времени, умения сохранять равновесие в заданных положениях и при ходьбе, по скамейке/бревну вверх и вниз

275. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Движения":

1) ходит друг за другом в обход зала, соблюдая интервал вытянутой руки, ходит с флажками друг за другом, парами друг за другом, ходьбу чередует сбегом; ходит с изменением положения рук (вверх, в стороны, на пояс) на носках, на пятках с изменением направления, с остановками по окончании звуковых сигналов; ходит с перешагиванием через предметы; ходит за водящим в разных направлениях; ходит змейкой, по диагонали зала;

2) бегает друг за другом, с изменением направления, огибает различные предметы; бегает в рассыпную, чередует бег с ходьбой по сигналу; бегает врассыпную с ловлей и увертыванием;

3) подпрыгивает на месте; подпрыгивает с продвижением вперед; подпрыгивает вверх с хлопками над головой; спрыгивает с приподнятого края доски (высота 10 - 15 см.), со скамейки на полусогнутые ноги; перепрыгивает с места через канат, гимнастическую палку; прыгает в длину с места через шнуры, "ручеек", начерченный на полу; прыгает из обруча в обруч; прыгает на двух ногах вокруг предметов; прыгает через скакалку;

4) бросает и ловит мячи разные по весу, размеру, материалу, ударяет мячом об стену, пол и ловит его двумя руками; перебрасывает мячи друг другу; бросает в цель мешочки с песком, бросает кольца на стержень; прокатывает шарики в воротца; отбивает мяч об пол двумя, одной рукой; прокатывает мяч между стульями;

5) ползает на четвереньках, ползает по гимнастической скамейке на четвереньках; влезает на наклонную лесенку и спускается с нее, не пропуская реек; лазает по шведской стенке приставными шагами; ползает по-пластунски; пролезает под предметами; перелазит через предметы;

6) строится в шеренгу вдоль черты, с равнением по носкам; в колонну по одному, в круг большой и маленький; перестраивается в колонны по сигналу воспитателя.

276. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Физические качества":

1) выполняет упражнения для развития ловкости: упражнения с предметами разной формы, фактуры, массы, изменяет темп и ритм движений;

2) выполняет упражнения для развития силовых качеств: перетягивает канат, выполняет упражнения с гантелями;

3) выполняет упражнения для развития гибкости: выполняет наклоны, покачивания, маховые движения;

4) выполняет упражнения для развития выносливости: бегает 5 минут по кругу со сменой направления, участвует в эстафете с переносом предметов, участвует в подвижных играх;

5) выполняет упражнения для развития глазомера: "Попади в цель", "Асыки", кегли.

Параграф 3. Основы безопасного поведения

277. Целью является формирование доступных для детей правил безопасного поведения в быту, социуме, природе.

278. Задачи:

1) обучать доступным для понимания детьми правилам безопасного поведения в процессе сюжетных подвижных игр;

2) ознакомить с элементарными правилами дорожного движения в качестве пешехода и пассажира транспортного средства;

3) развивать слуховое внимание: определение местонахождения источника звука;

4) обучать разыгрывать ситуации, отражающие поведение детей на улице, на природе;

5) формировать осторожное отношение к потенциально опасным для человека и окружающего мира природы ситуациям;

6) совершенствовать навыки безопасного поведения в быту, на улице, в условиях природы.

279. Содержание занятия "Основы безопасного поведения" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

280. Содержание учебной программы включает следующий раздел:

1) правила безопасности.

281. Раздел "Правила безопасности" включает следующие подразделы:

1) безопасность дома (в детском саду);

2) безопасность на улице;

3) безопасность на природе.

282. Система целей обучения:

таблица 3

Раздел 1. Правила безопасности
Подразделы	Цели обучения
1.1 Безопасность дома (в детском саду)	0.1.1.1 знакомить с простыми правилами поведения в детском саду: во время игры не мешать друг другу, не причинять боль себе и другим детям
	0.1.1.2 вызывать адекватную реакцию на запреты (нельзя, опасно), выражаемые вербально и невербально
	0.1.1.3 упражнять перемещаться между предметами мебели в групповой комнате
	0.1.1.4 упражнять спускаться по лестнице, держась за перила
	0.1.1.5 обучать способам безопасного обращения с колющими предметами
	0.1.1.6 рассматривать бытовые приборы, которыми пользуются только взрослые (электрический чайник, утюг), объяснять почему нельзя самостоятельно пользоваться этими предметами
	0.1.1.7 знакомить с пожароопасными предметами
	0.1.1.8 знакомить со знаками пожарной безопасности, запрещающими и эвакуационными знаками (указатель выхода, питьевая вода, запрещение пользоваться огнем)
	0.1.1.9 знакомить с пиктографическими кодами, знаками, указателями
1.2 Безопасность на улице	0.1.2.1 наблюдать во время экскурсии за движущимся транспортом, поведением пешеходов
	0.1.2.2 выполнять игровые действия по сигналу светофора (с помощью взрослого)
	0.1.2.3 различать цвета светофора
	0.1.2.4 рассматривать сюжетные картинки с изображением разных ситуаций: Что мальчик делает правильно (не правильно) на улице?"
	0.1.2.5 выделять знак "пешеходного перехода"
	0.1.2.6 различать транспортные шумы: шум движущейся машины, звук автомобильного сигнала
	0.1.2.7 слушать рассказы об элементарных правилах поведения в общественном транспорте, на улице
	0.1.2.8 упражнять пользоваться лифтом, эскалатором
	0.1.2.9 выполнять действия, отражающие безопасное поведение на улице, в сюжетной игре (с помощью педагога)
1.3. Безопасность на природе	0.1.3.1 рассматривать различные растения во время прогулки, закреплять правила поведения на природе
	0.1.3.2 знать правила безопасности согласно изменениям погодных условий (жара, дождь, снег, ветер)
	0.1.3.3 знать правила безопасности на воде
	0.1.3.4 наблюдать за поведением животных, птиц использовать правила безопасности при контакте с животными
	0.1.3.5 использовать правила безопасности в обращении с растениями и ягодами в сюжетных играх по руководством педагога
	0.1.3.6 использовать правила безопасности при контакте с насекомыми в сюжетных играх по руководством педагога
	0.1.3.7рассматривать сюжетные картинки с изображением разных ситуаций безопасного поведения с домашними и дикими животными
	0.1.3.8 выполнять действия, отражающие безопасное поведение на природе, в сюжетной игре (с помощью педагога)

283. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Безопасность дома (в детском саду)":

1) имеет представление о простых правилах поведения в детском саду;

2) умеет перемещаться между предметами мебели в групповой комнате; спускается по лестнице держась за перила;

3) знает предметы, опасные для жизни и здоровья, пользуются которыми только взрослые;

4) имеет представление о способах безопасного обращения с колющими предметами;

5) имеет представление о пожароопасных предметах, запрещающих и эвакуационных знаках.

284. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Безопасность на улице":

1) имеет представление о правилах уличного движения, знает, что люди ходят по тротуарам, переходят улицу по переходам при разрешающем сигнале светофора;

2) знает значение сигналов светофора;

3) имеет представление, что любой движущийся транспорт - угроза безопасности человека;

4) знает где можно кататься на велосипеде, играть в мяч.

285. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Безопасность на природе":

1) знает правила поведения на природе (не рвать листья, не срывать цветы, не мусорить);

2) имеет представление о безопасном поведении с животными;

3) соблюдает предосторожность при обращении с животными на улице и в чужом доме;

4) имеет представление о вреде насекомых (мухи, комары, тараканы), о мерах предосторожности;

5) знает правила поведения на природе: не пробовать сырых грибов, ягод;

6) знает, как вести себя при изменении погоды (в снег, в дождь, в жару, холод).

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

286. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности – развитие речи, художественная литература, основы грамоты.

Параграф 5. Развитие речи

287. Цель: развитие у детей навыков свободного и уместного использования языковых единиц в социуме.

288. Задачи:

1) расширять номинативный и глагольный словарь детей, связанный с содержанием их эмоционального, бытового, предметного и игрового опыта;

2) развивать навыки словообразования и словоизменения;

3) развивать навык использования в речи разных типов предложений (простые и сложные);

4) формировать навыки свободного общения с взрослыми и детьми.

289. Содержание занятия "Развитие речи" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

290. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) лексика;

2) грамматический строй;

3) связная речь.

291. Раздел "Лексика" включает следующие подразделы:

1) развитие понимания речи;

2) развитие лексических средств языка.

292. Раздел "Грамматический строй" включает следующие подразделы:

1) развитие грамматических средств языка;

2) развитие фразовой речи.

293. Раздел "Связная речь" включает следующие подразделы:

1) развитие диалогической речи;

2) развитие монологической речи.

294. Система целей обучения:

таблица 4

Раздел 1. Лексика
Подразделы	Цели обучения
1.1 Развитие понимания речи	0.1.1.1 иметь представление о том, что слова имеют лексическое значение и смысл
	0.1.1.2 иметь навыки понимания лексического значения и смысла обиходных, обобщающих и простых слов с абстрактным значением
1.2 Развитие лексических средств языка	0.1.2.1 иметь представление о схожих и противоположных по значению словах
	0.1.2.2 иметь навыки речевого обозначения предметов, их качеств и функционального назначения

295. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие понимания речи":

1) вслушивается в обращенную речь;

2) понимает лексическое значение обиходных, обобщающих слов и простых слов с абстрактным значением (радость, зима);

3) понимает близкие и противоположные по значению слова;

4) понимает слова с переносным значением.

296. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие лексических средств языка":

1) называет часто встречающиеся в быту названия предметов;

2) умеет называть качества предметов и основные действия с ними;

3) подбирает слова к названному слову по ассоциативно-ситуативному принципу (санки-зима, корабль-море);

4) при помощи взрослого подбирает наиболее доступные антонимы;

5) понимает и под контролем взрослого использует обобщающие слова.

таблица 5

Раздел 2. Грамматический строй
Подразделы	Цели обучения
2.1 Развитие грамматических средств языка	0.2.1.1 иметь представление о простых грамматических категориях
	0.2.1.2 иметь элементарные навыки словообразования и словоизменения
2.2 Развитие фразовой речи	0.2.2.1 иметь представление о конструировании простых словосочетаний и предложений
	0.2.2.2 иметь навыки составления простых распространенных предложений

297. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие грамматических средств языка":

1) использует простые грамматические категории: число существительных, наклонение глаголов, некоторые простые предлоги и падежи;

2) имеет элементарные навыки словообразования и словоизменения.

298. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие фразовой речи":

1) конструирует простые словосочетания и предложения;

2) использует простые распространенные предложения;

3) различает предложения по интонации (повествовательные, вопросительные, восклицательные).

таблица 6

Раздел 3. Связная речь
Подраздел	Цели обучения
3.1 Развитие диалогической речи	0.3.1.1 иметь представления о словах речевого этикета в разных ситуациях общения
	0.3.1.2 иметь навыки диалогического общения
3.2 Развитие монологической речи	0.3.2.1 иметь представления о построении связных монологических высказываний
	0.3.2.2 иметь элементарные навыки творческого рассказывания

299. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие диалогической речи":

1) имеет представление об основных правилах адекватного общения между людьми;

2) высказывает свои потребности и желания в речи с помощью простых просьб, обращений;

3) задает под контролем взрослого вопросы о прочитанном и увиденном;

4) отвечает на вопросы по прочитанному или рассказанному тексту.

300. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие монологической речи":

1) передает под контролем учителя последовательность событий;

2) пересказывает сказку, рассказ по опорным иллюстрациям под контролем взрослого;

3) составляет небольшие описательные рассказы по игрушке из двух-трех предложений (с помощью вопросов педагога);

4) заучивает наизусть простые стихи, считалочки, поговорки.

Параграф 6. Художественная литература

301. Целью является формирование социальных качеств личности через анализ произведений детской художественной литературы и устного народного творчества, развитие устойчивого интереса к книге и чтению.

302. Задачи:

1) развивать способность слушать литературные произведения разных жанров;

2) учить умению сохранять последовательность сюжета при пересказывании знакомых сказок, передавать характер персонажей с помощью педагога;

3) формировать интерес к чтению художественной литературы.

303. Содержание занятия "Художественная литература" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

304. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) понимание прослушанного/увиденного материала;

2) анализ и интерпретация.

305. Раздел "Понимание прослушанного/увиденного материала" включает следующие подразделы:

1) понимание содержания художественного произведения;

2) чтение наизусть;

3) пересказывание прослушанного с помощью педагога;

4) формулирование ответов.

306. Раздел "Анализ и интерпретация" включает следующие подразделы:

1) определение жанра литературного произведения;

2) характеристика героев.

307. Система целей обучения:

таблица 7

Раздел 1. Понимание прослушанного/увиденного материала
Подразделы	Цели обучения
1.1 Понимание содержания художественного произведения	0.1.1.1 отвечать на вопросы по содержанию небольших текстов, сказок, рассказов, детских стихотворений; 0.1.1.2 прослеживать за последовательностью действий, определять простые взаимоотношения героев с помощью педагога, рассказывать о содержании иллюстраций; 0.1.1.3 словесно высказывать свое эмоциональное состояние; 0.1.1.4 воспринимать контрастности образов в сказках, рассказах, стихах (добрый-злой, хороший-плохой)
1.2 Чтение наизусть	0.1.2.1 читать выразительно наизусть короткие стихотворения; 0.1.2.2 уметь договаривать фразы из хорошо знакомых произведений
1.3 Пересказывание прослушанного	0.1.3.1 пересказывать прослушанный материал по иллюстрациям; 0.1.3.2 уметь сохранять последовательность событий при пересказывании знакомых сказок
1.4 Формулирование ответов	0.1.4.1 формулировать вопросы по иллюстрациям; 0.1.4.2 отвечать на простые вопросы по содержанию прочитанного

308. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Понимание содержания художественного произведения":

1) отвечает на вопросы по содержанию художественного произведения;

2) определяет простые взаимоотношения героев;

3) рассказывает о содержании иллюстраций и высказывает свое эмоциональное состояние.

309. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Чтение наизусть":

1) читает наизусть небольшие стихи, рифмовки;

2) пересказывает прослушанное;

3) слушает и понимает содержание сказок, рассказов, стихотворений; эмоционально откликается на содержание произведений.

310. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Пересказывание прослушанного":

1) пересказывает прослушанный материал по иллюстрациям;

2) пересказывает знакомые сказки не нарушая последовательности событий.

311. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формулирование ответов":

1) отвечает на простые вопросы по содержанию произведения (с учетом речевых возможностей, с опорой на картинки).

таблица 8

Раздел 2. Анализ и интепретация
Подраздел	Цели обучения
2.1 Определение жанра литературного произведения	0.1.2.1 распознавать жанры (загадка, сказка, стихотворение) по их характерным особенностям: вымысел, описание, рифма
2.2 Характеристика героев	0.2.2.1 высказывать отношение к поступкам героев 0.2.2.2 уметь давать простую характеристику героям художественной литературы (добрый-злой, хороший-плохой)

312. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формулирование ответов":

1) отличает стихотворение, сказку от других произведений художественной литературы;

2) узнает знакомые произведения по картинкам.

313. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Характеристика героев":

1) дает простую характеристику героям художественного произведения (добрый-злой).

Параграф 7. Основы грамоты

314. Целью является подготовка детей к овладению в последующем навыками чтения и письма.

315. Задачи:

1) развивать умение вслушиваться в звучание слова, узнавать и выделять из него отдельные звуки и звуковые комплексы;

2) закреплять умение различать звуки, близкие по произнесению и звучанию;

3) обучать дифференцировать понятия "звук", "слог", "слово", "предложение";

4) обучать умению различать на слух слова в предложении;

5) развивать навыки элементарного звукового анализа;

6) обучать умению выделять слова в предложении;

7) обучать умению определять слоговую структуру слов;

8) развивать ориентировку в пространстве листа бумаги;

9) готовить руку к письму;

10) формировать мотивацию к школьному обучению.

316. В процессе обучения основам грамоты учитываются следующие условия:

1) обучение ведется только на правильно произносимых звуках и словах;

2) темп прохождения всех звуков более медленный;

3) весь словесный материал знаком детям;

4) происходит систематическое повторение и закрепление речевого материала;

5) звуковой анализ осуществляется в следующей последовательности: сочетаний из двух гласных звуков; сочетаний гласных с согласными в обратном слоге; сочетаний согласных с гласным в прямом слоге; односложных слов по типу; двухсложных и трехсложных слов, состоящих из открытых слогов; двухсложных и трехсложных слов, состоящих из открытого и закрытого слогов.

317. Содержание занятия "Основы грамоты" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

318. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) фонематический слух;

2) подготовка к письму.

319. Раздел "Фонематический слух" включает следующие подразделы:

1) ориентирование в звуковой стороне речи;

2) ориентирование в слоговой структуре слов;

3) ориентирование в структуре предложений.

320. Раздел "Подготовка к письму" включает следующие подразделы:

1) подготовка руки к письму;

2) развитие ориентировки в пространстве листа бумаги.

321. Система целей обучения:

таблица 9

Раздел 1. Фонематический слух
Подразделы	Цели обучения
1.1 Ориентирование в звуковой стороне речи	0.1.1.1 воспринимать на слух звуки речи
	0.1.1.2 выделять звуки в словах и дифференцировать их на гласные и негласные
	0.1.1.3 проводить звуковой анализ слогов и слов
	0.1.1.4 применять модели звукового состава слова
1.2 Ориентирование в слоговой структуре слов	0.1.2.1 делить слова на слоги
	0.1.2.2 определять количество и порядок слогов в слове
1.3 Ориентирование в структуре предложений	0.1.3.1 различать в предложении слова на слух 0.1.3.1 определять количество и последовательность слов в предложении

322. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Ориентирование в звуковой стороне речи":

1) различает тихое, громкое, высокое, низкое звучание слова и звука;

2) определяет с помощью взрослого местоположение звуков в слове;

3) определяет интонационно выделенный звук в слове;

4) выделяет ударный гласный звук в начале слова;

5) выкладывает фишки нейтральных цветов: бежевого или серого для обозначения количества и последовательности звуков;

6) умеет с помощью взрослого устанавливать последовательность звуков в слове;

7) с помощью взрослого проводит фонематический анализ и синтез звукосочетаний и слов;

8) проводит анализ хорошо знакомых слов, последовательно выделяя звуки и закрывая клеточки фишками;

9) умеет различать "гласные" и "негласные" звуки;

10) понимает и с помощью взрослого использует термин "гласный звук" и его обозначение – красная фишка;

11) имеет представление о "негласных" звуках.

323. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Ориентирование в слоговой структуре слов":

1) слышит и выделяет ударный слог при интонационном утрированном произнесении взрослого;

2) различает односложные и многосложные слова;

3) определяет протяженность слова (слоговую структуру слов) хлопками, шагами;

4) делит слова на слоги (части), определяет количество слогов в слове;

5) сравнивает слова по слоговому составу;

6) подбирает слова по схемам и моделям (с помощью взрослого); распределяет картинки в соответствии с количеством слогов в слове;

7) различает с опорой на карточку разные по звучанию слоги;

8) использует в качестве вспомогательного средства заместители – мелкие фишки, игрушки, наглядно изображающих отдельные слоги.

324. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Ориентирование в структуре предложений":

1) имеет представления о терминах "предложение", "слово", "звук";

2) различает предложения по интонации;

3) делит речевой поток на предложения, предложения – на отдельные слова;

4) выделяет заданное слово из предложенной фразы, отмечая это каким-либо действием (хлопком, поднятием флажка);

5) определяет количество слов в предложении и их последовательность;

6) владеет навыком анализа предложений, состоящих из 3–5 слов;

7) знает схему состава предложения.

таблица 10

Раздел 2. Подготовка руки к письму
Подразделы	Цели обучения
2.1 Подготовка руки к письму	0.2.1.1 иметь навыки правильного удержания ручки или карандаша при письме
	0.2.1.2 уметь рисовать непрерывные линии
2.2 Развитие ориентировки в пространстве листа бумаги	0.2.2.1 Ориентировка на листе бумаги
	0.2.2.2 Ориентировка на "рабочей" строке

325. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Подготовка руки к письму":

1) штрихует простые предметы в разном направлении (слева направо, вверх-вниз);

2) составляет геометрические фигуры из палочек, выкладывает фигуры из шнурочка и мозаики, "рисует" по тонкому слою манки и в воздухе; рисует черточки с помощью трафаретов; умеет вписывать черточки в рабочую строку;

3) знает правила посадки при письме;

4) правильно использует предметы для рисования и письма (мел, фломастеры, ручка, лист бумаги, доска); правильно держит карандаш при письме;

5) обводит нарисованные геометрические фигуры и предметы по контуру, не отрывая карандаша от бумаги; обводит по трафарету, соединяет по точкам различные геометрические фигуры; при помощи взрослого обводит предметы по пунктирным линиям непрерывными движениями; обводит клубочки по пунктирным линиям; проводит непрерывные линии по простым лабиринтам;

6) рисует предметы, по форме напоминающие буквы - "капельки", "петельки", "ежики".

326. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Развитие ориентировки в пространстве листа бумаги":

1) располагает предметы на листе бумаги (вверху, внизу, по сторонам);

2) ориентируется на листе бумаги под контролем взрослого;

3) располагает графические изображения на листе бумаги, ориентируясь на заданные линии;

4) ориентируется в тетради в крупную клетку;

5) обводит клетки, проводит горизонтальные и вертикальные линии, графические узоры;

6) выполняет под контролем взрослого специальные упражнения по переносу пространственных отношений между предметами на плоскостное изображение листа бумаги;

7) координирует движение руки вдоль строки во время письма.

Параграф 8. Драма

327. Целью является воспитание интереса к театральной деятельности; формирование умения взаимодействовать с взрослыми и сверстниками; формирование умения входить в роль под руководством взрослого; формирование навыка правильного поведения при постановки театров.

328. Задачи:

1) формировать умения вхождения в роль сказочного образа, используя разные виды театров;

2) формировать навыки общения по типу "ребенок - ребенок", "ребенок - взрослый";

3) формировать правильную выработку дыхания;

4) развивать основные психические процессы и качества (восприятие, память, внимание, воображение);

5) формировать умения узнавать персонажей по интонации, умения ориентироваться в пространстве;

6) различать высоту голоса;

7) развивать речевую интонацию; создавать образы живых существ и предметов через жесты и мимику с помощью взрослого;

8) знакомить с чувствами: различать чувства и эмоциональные состояния радости, огорчения, страха, боли, смеха, плача;

9) формирование умения пользоваться неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности;

10) формировать навыки культурного поведения;

11) развивать слуховое внимание через реагирование на музыкальный сигнал (бубен) и команду (хлопок);

12) формировать навыки правильного поведения в постановке театров по знакомым сказкам.

329. Содержание занятия "Драма" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

330. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) артикуляционные навыки;

2) навыки координации движения;

3) коммуникативно-речевые и игровые навыки.

331. Раздел "Артикуляционные навыки" включает следующие подразделы:

1) дыхание и артикуляция;

2) интонация.

332. Раздел "Навыки координации движения" включает следующий подраздел:

1) чувство ритма и координация движений.

333. Раздел "Коммуникативно-речевые и игровые навыки" включает следующий подраздел:

1) способы взаимодействия.

334. Система целей обучения:

таблица 11

Раздел 1. Артикуляционные навыки
Подразделы	Цели обучения
1.1 Дыхание и артикуляция	0.1.1.1 выработать длительность и силу выдоха
	0.1.1.2 произносить на одном выдохе ряд слогов и слов
	0.1.1.3 вырабатывать дифференцированное ротовое и носовое дыхание
1.2 Интонация	0.1.2.1 различать интонации (повествовательные и вопросительные), воспроизводить их по показу взрослого
	0.1.2.2 использовать голос различной силы (громко, тихо, ласково, сердито) для выражения различных эмоций и чувств по показу взрослого
	0.1.2.3 различать высоту голоса (низкий, высокий голос)
	0.1.2.4 развивать умение пользоваться тихим и громким голосом

335. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Дыхание и артикуляция":

1) выполняет дыхательные упражнения, артикуляционные упражнения на развитие речевого аппарата;

2) умеет правильно использовать воздушную струю при дыхании;

3) с помощью учителя контролирует правильный вдох и выдох;

4) произносит на одном выдохе ряд слогов и слов;

5) дифференцирует ротовое и носовое дыхание.

336. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Интонация":

1) произносит звуки, слова, фразы соблюдая темп, силу голоса по образцу взрослого;

2) передает эмоциональное состояние персонажа, используя мимику, жесты;

3) соблюдает интонацию, выражающую разнообразные эмоциональные состояния (грустно, радостно, сердито, удивленно, жалобно) по показу взрослого;

4) различает высоту голоса (низкий, высокий голос);

5) пользуется тихим и громким голосом.

таблица 12

Раздел 2. Навыки координации движения
Подраздел	Цели обучения
2.1 Чувство ритма и координация движений	0.2.1.1 формировать представления о пространственном расположении частей тела: воспринимать и узнавать по значимым чертам знакомых персонажей
	0.2.1.2 реагировать соответственно команде (хлопок) или музыкальному сигналу (по сигналу взрослого: удар в бубен, барабан, погремушка)
	0.2.1.3 ориентироваться в пространстве (в музыкальном зале, группе), двигаться в разном темпе с помощью взрослого (быстро, медленно)
	0.2.1.4 согласовывать свои действия с действиями партнера (по словесной инструкции и по показу взрослого)

337. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Чувство ритма и координация движений":

1) имеет навыки выразительного и ритмического движения;

2) умеет управлять своими движениями под музыку с помощью педагога;

3) согласовывает движения с музыкой, умеет координировать движения в соответствие с ритмом;

4) согласовывает свои действия с действиями партнера по показу педагога;

5) создает образы живых существ и предметов через жесты, мимику;

6) ориентируется в группе и в музыкальном зале;

7) двигается в разном темпе по показу педагога.

таблица 13

Раздел 3. Коммуникативно-речевые и игровые навыки
Подраздел	Цели обучения
3.1 Способы взаимодействия	0.3.1.1 участвовать в сюжетно-ролевых играх с помощью взрослого
	0.3.1.2 прислушиваться к мнению взрослого
	0.3.1.3 переносить знакомые действия с предметами игрушками на игровые ситуации по образцу
	0.3.1.4 бережно относиться к игрушкам, костюмам, декорации
	0.3.1.5 вступать в ролевое взаимодействие с другими персонажами по словесной инструкции
	0.3.1.6 создавать образы героев по знакомым литературным сюжетам, используя, мимику, интонацию, жесты, игровые атрибуты под руководством взрослого
	0.3.1.7 воспроизводить эмоциональные состояния, мимическими движениями лица, сопровождая их жестами, позой и выразительными движениями
	0.3.1.8 создавать образы живых существ и предметов через жесты и мимику с помощью взрослого
	0.3.1.9 знакомить с чувствами: различать чувства и эмоциональные состояния радости, огорчения, страха, боли, смеха, плача
	0.3.1.10 формировать умения пользоваться неречевыми средствами общения на практике и правильно воспроизводить их в деятельности
	0.3.1.11 формировать навыки культурного поведения.

338. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Способы взаимодействия":

1) совместно с взрослым играет свою роль в инсценировках и драматизациях;

2) показывает особенности поведения, характерные для знакомых персонажей;

3) проявляет интерес к постановке театра;

4) произносит одну и ту же фразу или потешку с разными интонациями по образцу;

5) участвует в коллективных показах небольших театральных постановках;

6) выступает перед незнакомой аудиторией (на празднике, в присутствии взрослых, в другой группе);

7) передает характер изображаемого персонажа, его действия в определенных условиях, с помощью педагога и средств выразительности (интонации, мимики, жеста);

8) воспроизводит эмоциональное состояние, мимическими движениями лица, сопровождая их жестами, позой и выразительными движениями;

9) создает образы живых существ и предметов через жесты и мимику с помощью взрослого;

10) различает чувства и эмоциональные состояния: радости, огорчения, страха, боли, смеха, плача;

11) пользуется неречевыми средствами общения;

12) бережно относится к предметам-куклам, костюмам, декорации;

13) проявляет интерес к театральным играм.

Параграф 9. Образовательная область "Познание"

339. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – формирование элементарных математических представлений, сенсорика, конструирование, естествознание.

Параграф 10. Формирование элементарных математических представлений

340. Целью является обучение детей умениям сопоставлять, сравнивать, устанавливать соответствие между различными множествами и элементами множеств.

341. Задачи:

1) формировать математические представления во взаимодействии с другими видами деятельности (изобразительной, конструктивной и игровой);

2) создавать условия для использования детьми полученных на занятиях математических знаний и умений в самостоятельной игровой и практической деятельности;

3) продолжать развивать познавательные способности детей: умение анализировать, классифицировать, обобщать, сравнивать, устанавливать закономерности, связи и отношения, планировать предстоящие действия;

4) обучать пользоваться условными символами (цифрами) при решении арифметических задач, выполнении арифметических действий;

5) знакомить с цифрами в пределах пяти;

6) обучать устному счету до десяти в прямом порядке и от семи в обратном порядке;

7) формировать представления о последовательности чисел и места каждого из них в числовом ряду;

8) обучать счету от заданного до заданного числа, в пределах десяти;

9) формировать измерительные навыки, знакомить с использованием составных мерок.

342. Содержание занятия "Формирование элементарных математических представлений" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

343. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) ориентирование в пространстве;

2) количество и счет;

3) геометрические фигуры.

344. Раздел "Ориентирование в пространстве" включает следующий подраздел:

1) пространственное расположение предметов.

345. Раздел "Количество и счет" включает следующие подразделы:

1) счет предметов;

2) множества;

3) последовательности;

4) величины.

346. Раздел "Геометрические фигуры" включает следующий подраздел:

1) фигуры.

347. Система целей обучения:

таблица 14

Раздел 1. Ориентирование в пространстве
Подраздел	Цели обучения
1.1Пространственное расположение предметов	0.1.1.1 Ориентироваться на листе бумаги (верх, низ, левую, правую часть, середину)
	0.1.1.2 Ориентироваться в пространстве: слева, справа, вверху, внизу, впереди, сзади, близко, далеко, между, рядом
	0.1.1.3 ориентироваться в частях собственного тела: вверху- голова, шея, внизу-ноги, спереди-лицо, живот, грудь, сзади-спина, по бокам-руки
	0.1.1.4 перемещать предметы относительно себя: далеко-близко, рядом, около, там, здесь по показу педагога
	0.1.1.5 выполнять движения в заданном направлении (вперед- назад, в сторону, вверх-вниз, вправо-влево) по показу, словесной инструкции

348. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Пространственное расположение предметов":

1) ориентируется на плоскости листа бумаги, различает верх, низ, левую, правую часть, середину;

2) ориентируется в частях собственного тела;

3) выделяет парные противоположные понятия: "налево - направо", "вперед - назад";

4) передвигается в указанном направлении, перемещает предметы по образцу, словесной инструкции.

таблица 15

Раздел 2. Количество и счет
Подразделы	Цели обучения
2.1 Счет предметов	0.2.1.1 пересчет предметов в пределах 5-ти, с называнием итогового числа и соотнесением с количеством пальцев
	0.2.1.2 порядковый счет в пределах 5-ти: "Который по счету?"
	0.2.1.3 числовой ряд, место числа в ряду: числа-соседи, пропущенное число, независимость результата счета от величины предметов, расстояния между ними, их пространственного расположения и направления счета
	0.2.1.4 определять отношения между смежными числами: 2 больше 1, используя наглядное моделирование числового ряда
	0.2.1.5 знакомить с цифрами 4, 5, путем зрительного и тактильно- двигательного обследования
	0.2.1.6 счет в обратном порядке, от заданного до заданного числа в пределах 5-ти
	0.2.1.7 воспроизводить последовательность чисел в прямом и обратном порядке, начиная с любого числа в пределах 5-ти
	0.2.1.8 состав чисел в пределах 5из отдельных единиц и из двух меньших чисел
	0.2.1.9 сравнивать числа, устанавливать равенство и неравенства предметов в группах, добавляя или удаляя предметы
2.2 Множества	0.2.2.1 выделять из множества пять предметов по подражанию, образцу, словесной инструкции педагога
	0.2.2.2 преобразовывать множества в пределах 5-ти (увеличение, уменьшение, уравнивание)
	0.2.2.3 сравнивать по количеству две группы предметов
	0.2.2.4 отсчитывать заданное количество предметов из множества в пределах 5-ти
	0.2.2.5 измерять протяженные, жидкие и сыпучие множества с помощью условной мерки
	0.2.2.6 объединять предметы во множество по определенному свойству
	0.2.2.7 измерять, отмерять, сравнивать и преобразовывать непрерывные множества, используя условную мерку
2.3 Величины	0.2.3.1 выделять, сравнивать предметы по величине: большой-маленький, одинаковые по размеру, самый маленький (большой)
	0.2.3.2 выделять, сравнивать предметы по высоте: высокий-низкий, одинаковые по высоте, самый низкий (высокий)
	0.2.3.3 выделять, сравнивать предметы по длине: длинный-короткий, одинаковые по длине, самый короткий (длинный)
	0.2.3.4 выделять, сравнивать предметы по толщине: толстый-тонкий, одинаковые по толщине, самый тонкий (толстый)
	0.2.3.5 выделять, сравнивать предметы по глубине: глубокий-мелкий, одинаковые по глубине, самый мелкий (глубокий)
	0.2.3.6 измерять длину, ширину, высоту и толщину окружающих предметов с помощью условной мер
	0.2.3.7 определять объем жидких и сыпучих тел с помощью условной мерки
	0.2.3.8 составлять группы предметов с заданными свойствами
	0.2.3.9 учитывать величину предметов в игровой, предметной деятельности
2.4 Временные представления	0.2.4.1 времена года: осень, зима, весна, лето
	0.2.4.2 временные представления: сегодня, вчера, завтра
	0.2.4.3 части суток: день, ночь, утро, вечер
	0.2.4.4 неделя: дни недели, определение, какой день недели был вчера, какой наступил сегодня, какой будет завтра
	0.2.4.5 последовательность режимных моментов: сначала, потом

349. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Счет предметов":

1) пересчитывает предметы в пределах 5-ти, с называнием итогового числа и соотнесением с количеством пальцев рук;

2) владеет порядковым счетом в пределах 5-ти, отвечает на вопрос "который по счету?";

3) имеет представление о числовом ряде, определяет место числа в ряду, числа-соседей, пропущенное число;

4) имеет представление о независимости результата счета от величины предметов, расстояния между ними, их пространственного расположения и направления счета;

5) воспроизводит последовательность чисел в прямом и обратном порядке, начиная с любого числа в пределах 5-ти;

6) имеет представление о цифрах от 1 до 5-ти;

7) сравнивает числа, устанавливает равенство и неравенства предметов в группах, добавляя или удаляя предметы;

8) знает сосав чисел в пределах 5-ти.

350. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Множества":

1) выделяет из множества пять предметов по подражанию, образцу, словесной инструкции педагога;

2) преобразовывает множества в пределах 5-ти (увеличение, уменьшение, уравнивание);

3) сравнивает по количеству две группы предметов, отсчитывает заданное количество предметов из множества в пределах 5-ти;

4) имеет простейшие измерительные навыки: измерять протяженные, жидкие и сыпучие множества с помощью условной мерки;

5) измеряет, отмеряет, сравнивает и преобразовывает непрерывные множества, используя условную мерку.

351.Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Величины":

1) сравнивает предметы по величине, длине, ширине, высоте, толщине с помощью приемов наложения и приложения;

2) измеряет длину, ширину, высоту и толщину окружающих предметов с помощью условной мерки;

3) составляет группы предметов с заданными свойствами.

352.Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Временные представления":

1) имеет представления о временах года (осень, зима, весна, лето), частях суток (день, ночь, утро, вечер);

2) имеет представление о днях недели;

3) с помощью педагога определяет какой день недели был вчера, какой наступил сегодня, какой будет завтра;

4) знает последовательность режимных моментов в детском саду.

таблица 16

Раздел 3. Геометрические фигуры
Подраздел	Цели обучения
3.1 Фигуры	0.3.1.1 различать геометрические фигуры (круг, овал, треугольник, квадрат, прямоугольник)
	0.3.1.2 дорисовывать изображения геометрических фигур по трафаретам, шаблонам
	0.3.1.3 выделять структурные элементы геометрических фигур (сторона, угол)
	0.3.1.4 составлять геометрические фигуры по образцу

353. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Фигуры":

1) различает геометрические фигуры (круг, овал, треугольник, квадрат, прямоугольник);

2) дорисовывает изображения геометрических фигур по трафаретам, шаблонам;

3) выделяет структурные элементы геометрических фигур (стороны квадрата, угол у треугольника, прямоугольника);

4) по образцу составляет геометрические фигуры из частей.

Параграф 11. Сенсорика

354. Целью является формирование ориентировочной деятельности, перцептивных действий (рассматривания, выслушивания, ощупывания) способствующих обеспечению освоения систем сенсорных эталонов.

355. Задачи:

1) развивать зрительное, слуховое восприятие и внимание;

2) развивать тактильно-двигательное восприятие;

3) обучать воспринимать отдельные предметы, выделяя их из общего фона;

4) формировать поисковые способы ориентировки: пробы, примеривание, при решении практических или игровых задач;

5) формировать целостные образы предметов, образы-представления о знакомых предметах, их свойствах и качествах;

6) формировать целостное представление о предметах, подводить к пониманию того, что один и тот же предмет имеет разные свойства;

7) обучать соотносить плоскостную и объемные формы: выбирать объемные формы по плоскостному образцу;

8) обучать производить сравнение предметов по форме, величине, цвету проверяя правильность выбора практическим примериванием;

9) обучать дифференцировать цвета и использовать представление о цвете в продуктивной деятельности;

10) формировать представление об относительности величины: один и тот же предмет по отношению к одним предметам является маленьким, а по отношению к другим - большим (длиннее - короче, выше - ниже);

11) формировать ориентировку в схеме собственного тела, продолжать формировать ориентировку в пространстве;

12) обучать дифференцировать легко вычленяемые зрительно, тактильно-двигательно, на слух и на вкус свойства предметов;

13) развивать зрительно-моторную координацию рук;

14) создавать условия для практического использования знакомых свойств и качеств предметов в разнообразных видах детской деятельности.

356. Содержание занятия "Сенсорика" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

357.Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) зрительное восприятие и внимание;

2) слуховое восприятие и внимание;

3) тактильно-двигательное восприятие;

4) вкусовое восприятие

358. Раздел "Зрительное восприятие и внимание" включает следующие подразделы:

1) восприятие целостного образа предметов;

2) восприятие формы;

3) восприятие величины;

4) восприятие цвета;

5) восприятие пространственных отношений.

359. Раздел "Слуховое восприятие и внимание" включает следующие подразделы:

1) восприятие звуковых характеристик предметов и явлений;

2) фонематическое восприятие.

360. Раздел "Тактильно-двигательное восприятие" включает следующие подразделы:

1) тактильно-двигательное узнавание объектов;

2) температурные (термические) ощущения.

361. Раздел "Вкусовое восприятие" включает следующие подразделы:

1) вкусовые характеристики;

2) обонятельное восприятие.

362. Система целей обучения:

таблица 17

Раздел 1. Зрительное восприятие и внимание
Подраздел	Цели обучения
1.1 Восприятие целостного образа предметов	0.1.1.1 выбор определенного действия, изображенного на картинке, из ряда предложенных по словесной инструкции педагога
	0.1.1.2 воссоздавать целостное изображение предмета, выбирая недостающие части из 3-4-х элементов
	0.1.1.3 собирать предмет из вырубных картинок по типу "puzzle (пазл)"
	0.1.1.4 дорисовывать узоры, геометрические фигуры и предметы
	0.1.1.5 раскладывать предмет на составляющие части
	0.1.1.6 соотносить предмет с его контурным изображением
1.2 Восприятие формы	0.1.2.1 дифференцировать объемные формы в процессе конструирования по образцу
	0.1.2.2 соотносить объемные и плоскостные формы (шар - круг, куб - квадрат, треугольная призма - треугольник, овоид - овал) в ходе практической деятельности
	0.1.2.3 находить в кабинете объекты изучаемой геометрической формы
	0.1.2.4 составлять объемную форму из двух и более частей (например, шар – из двух полушарий)
	0.1.2.5 учить группировать однородные предметы по величине, фиксировать внимание на их размере, формировать простейшие приемы установления их тождества и различия
	0.1.2.6 воспринимать плоскостную форму: в процессе обводки трафарета; воссоздавая по опорным точкам
	0.1.2.7 узнавать на рисунке плоскостную форму
	0.1.2.8 соотносить геометрические формы с предметами (овал – яйцо, круг – колобок, солнце)
	0.1.2.9 складывать одну геометрическую форму из двух других (квадрат из двух треугольников)
	0.1.2.10 складывать пирамидки из 5-6 колец по словесной инструкции взрослого, используя метод прикладывания колец друг к другу
	0.1.2.11 складывать 4-5-составные матрешки, пользуясь зрительным соотнесением или примериванием частей матрешки
1.3 Восприятие величины	0.1.3.1 знакомить с относительностью величины, с определениями "больше - меньше"
	0.1.3.2 группировать однородные предметы по величине (4 размера-большой, поменьше, маленький, самый маленький)
	0.1.3.3 подбирать предметы заданной величины среди множества однородных предметов
	0.1.3.4 выделять объект заданной величины (высокий, низкий)
	0.1.3.5 устанавливать сериационные ряды из 2- 5 объектов разной высоты (дом, человек)
	0.1.3.6 измерять высоту предмета с условными мерками – палочками, брусками
	0.1.3.7 сравнивать два объекта контрастных по толщине путем приложения и наложения
	0.1.3.8 сравнивать два объекта резко отличающиеся друг от друга своей массой путем взвешивания их на ладонях рук (тяжелый – легкий)
	0.1.3.9 сравнивать массу двух предметов, формировать представление о независимости массы от объема
1.4. Восприятие цвета	0.1.4.1 различать основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый, белый, черный, коричневый, оранжевый
	0.1.4.2 находить знакомые цвета в окружающей обстановке
	0.1.4.3 выделять объект определенного цвета на плоскостном изображении
	0.1.4.4 соединять представление о цвете с представлением о реальных предметах
	0.1.4.5 выбирать объекты двух заданных цветов из четырех возможных, закреплять умение соотносить разнородные предметы по цвету
	0.1.4.6 равномерно чередовать (два, три, четыре) цвета при раскладывании предметов
1.5. Восприятие пространственных отношений	0.1.5.1 ориентировка в пространственных отношениях между элементами при конструировании по образцу (внизу, наверху, рядом, посредине, слева, справа)
	0.1.5.2 воспроизводить пространственные отношения с помощью предлогов "на, под, рядом"
	0.1.5.3 ориентироваться в пространстве знакомых помещений, последовательно рассматривая его
	0.1.5.4 обучать ориентировке в пространстве относительно собственного тела
	0.1.5.5 ориентировка пространственных отношений на листе бумаги
	0.1.5.6 ориентировка в схеме собственного тела: слева, справа

363. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие целостного образа предметов":

1) производит выбор определенного действия, изображенного на картинке, из ряда предложенных по словесной инструкции педагога;

2) создает целостное изображение предмета, выбирая недостающие части из 3-4-х элементов;

3) собирает предмет из вырубных картинок по типу puzzle (пазл), дорисовывает узоры, геометрические фигуры и предметы, раскладывает предмет на составляющие части;

4) соотносит предмет с его контурным изображением.

364. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие формы":

1) дифференцирует объемные формы в процессе конструирования по образцу;

2) соотносит объемные и плоскостные формы (шар - круг, куб - квадрат, треугольная призма - треугольник, овоид - овал);

3) различает объемные геометрические формы (шар, куб, кирпичик, треугольная призма, овоид);

4) составляет объемную форму из двух и более частей;

5) группирует однородные предметы по величине, устанавливает их тождества и различия;

6) обводит по трафарету плоскостную форму;

7) соотносит геометрические формы с предметами;

8) складывает геометрическую форму из двух других;

9) складывает пирамидки из 5-6 колец по словесной инструкции взрослого, используя метод прикладывания колец друг к другу;

10) складывает 4-5-составные матрешки, пользуясь зрительным соотнесением или примериванием частей матрешки.

365. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие величины":

1) имеет представление об относительности величины (больше - меньше);

2) группирует однородные предметы по величине (4 размера-большой, поменьше, маленький, самый маленький);

3) выделяет объект заданной величины (высокий, низкий);

4) устанавливает сериационные ряды из 2- 5 объектов разной высоты (дом, человек);

5) измеряет высоту предмета с условными мерками – палочками, брусками;

6) сравнивает два объекта контрастных по толщине путем приложения и наложения, сравнивает предметы по массе.

366. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие цвета":

1) различает основные цвета: красный, желтый, синий, зеленый, белый, черный;

2) находит знакомые цвета в окружающей обстановке;

3) выделяет объект определенного цвета на плоскостном изображении;

4) выбирает объекты двух заданных цветов из четырех возможных; соотносит разнородные предметы по цвету, чередует (два, три, четыре) цвета при раскладывании предметов.

367. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие пространственных отношений":

1) ориентируется в пространственных отношениях между элементами при конструировании по образцу (внизу, наверху, рядом, посредине, слева, справа);

2) ориентируется в пространстве знакомых помещений, в пространстве относительно собственного тела, на листе бумаги (вверх, низ, правая сторона, левая сторона).

таблица 18

Раздел 2. Слуховое восприятие и внимание
Подразделы	Цели обучения
2.1 Восприятие звуковых характеристик предметов и явлений	0.2.1.1 воспринимать и различать различные источники звука: шумы природных явлений, музыка (шум дождя, шум ветра, шуршание листьев под ногами)
	0.2.1.2 узнавать и соотносить звуки с конкретными образами (шорох, свист, топот, стук, музыка)
	0.2.1.3 опознавать местоположения и интенсивность звука (близко-далеко, вверху, внизу, слева, справа)
	0.2.1.4 опознавать действия сверстника по звукам, произведенным в процессе действия с бытовыми предметами и игрушками (стук мяча, прыжки)
2.2 Фонематическое восприятие	0.2.2.1 определять из 3-4 слов, то которое по звуковому составу отличается от других (мак-бак-так- банан)
	0.2.2.2 различать ритм звучания, частые и редкие удары источников звука: бубен, барабан
	0.2.2.3 группировать слова по заданному признаку (длинные-короткие)
	0.2.2.4 дифференцировать слова близкие по слоговой структуре (мальчик-пальчик, мишка-миска)
	0.2.2.5 группировать слова с заданным звуком
	0.2.2.6 реагировать действием (хлопнуть в ладоши) услышав заданное слово в словосочетании

368. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Восприятие звуковых характеристик предметов и явлений":

1) различает разные источники звука: шумы природных явлений, музыка;

2) узнает и соотносит звуки с конкретными образами;

3) опознает местоположение и интенсивность звука (близко-далеко, вверху, внизу, слева, справа);

4) в процессе действия с бытовыми предметами и игрушками различает действия сверстников по произведенным звукам (стук мяча, прыжки).

369. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Фонематическое восприятие":

1) определяет из 3-4 слов, то которое по звуковому составу отличается от других (мак-бак-так- банан);

2) различает ритм звучания, частые и редкие удары источников звука: бубен, барабан;

3) группирует слова по заданному признаку (длинные-короткие);

4) дифференцирует слова близкие по слоговой структуре (мальчик-пальчик, мишка-миска);

5) группирует слова с заданным звуком;

6) реагирует действием (хлопает в ладоши) услышав заданное слово в словосочетании.

таблица 19

Раздел 3. Тактильно-двигательное восприятие
Подразделы	Цели обучения
3.1 Тактильно-двигательное узнавание предметов	0.3.1.1 опознавать предметы на ощупь, определяя их форму, цвет, материал в процессе тактильно-двигательного обследования
	0.3.1.2 дифференцировать на ощупь предметы разные по форме (выбор из 4-х) по зрительному образцу и по словесному заданию педагога
	0.3.1.3 дифференцировать на ощупь предметы разные по величине (выбор из 3-х) по словесной инструкции взрослого
	0.3.1.4 различать на ощупь предметы имеющие разную поверхность или сделанные из разного материала
	0.3.1.5 дифференцировать предметы по признаку "мокрый – сухой"
	0.3.1.6 выбирать мягкие и твердые предметы по образцу на ощупь
	0.3.1.7 находить и узнавать знакомые предметы, спрятанные в сыпучем материале
	0.3.1.8 соотносить тактильно-двигательный образ предмета со зрительным образом - называть предмет, опознанный на ощупь
	0.3.1.9 находить парные фигурки на ощупь (достать такую же)
	0.3.1.10 запоминать ряд различных предметов, воспринимаемых на ощупь (кубик, кукла, ленточка, машина)
3.2 Температурные (термические) ощущения	0.3.2.1 исследовать и узнавать прикосновением пальцев рук холодные и горячие предметы
	0.3.2.2 дифференцировать пищу по температурным признакам (холодный-горячий-теплый)
	0.3.2.3 различению состояния предметов по температурным параметрам (холодный чайник, теплый чайник, горячий чайник)
	0.3.2.4 знакомить с различными качествами поверхностей материалов: железа, дерева (железо – холодное, дерево – теплое)
	0.3.2.5 находить по словесной инструкции теплый, холодный, горячий предметы

370. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Тактильно-двигательное узнавание предметов":

1) узнает предметы на ощупь, определяя их форму, цвет, материал в процессе тактильно-двигательного обследования;

2) различает на ощупь предметы разные по форме (выбор из 4-х) по зрительному образцу и по словесному заданию педагога;

3) различает на ощупь предметы разные по величине (выбор из 3-х) по образцу или словесной инструкции взрослого;

4) различает на ощупь предметы имеющие разную поверхность или сделанные из разного материала (гладкие, колючие, шершавые);

5) дифференцирует предметы по признаку "мокрый – сухой";

6) выбирает мягкие и твердые предметы по образцу на ощупь;

7) находит и узнает знакомые предметы, спрятанные в сыпучем материале;

8) соотносит тактильно-двигательный образ предмета со зрительным образом - называть предмет, опознанный на ощупь;

9) находит парные фигурки на ощупь (достать такую же);

10) запоминает ряд различных предметов, воспринимаемых на ощупь (кубик, кукла, ленточка, машина).

371. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Температурные (термические) ощущения":

1) узнает прикосновением пальцев рук холодные и горячие предметы;

2) дифференцирует пищу по температурным признакам (холодный-горячий-теплый);

3) различает состояния предметов по температурным параметрам (холодный чайник, теплый чайник, горячий чайник);

4) имеет представление о различных качествах поверхностей материалов: железа, дерева (железо – холодное, дерево – теплое);

5) находит по образцу или по словесной инструкции теплый, холодный, горячий предметы.

таблица 20

Раздел 4. Вкусовое восприятие
Подразделы	Цели обучения
4.1 Вкусовые характеристики	0.4.1.1 дифференцировать пищу по вкусовым признакам (сладкий - соленый; сладкий - горький – соленый-кислый)
	0.4.1.2 дифференцировать пищу по температурным признакам (холодный-горячий-теплый)
	0.4.1.3 дифференцирование пищи по консистенции (жидкая-твердая-желеобразная)
	0.4.1.4 группировка продуктов по двум вкусовым признакам
	0.4.1.5 использовать условные символов для сортировки продуктов по двум заданным вкусовым характеристикам (красные круги - для сладких продуктов; зеленые - для кислых продуктов)
	0.4.1.6 группировать предметы по определенному вкусовому признаку: съедобное – несъедобное
4.2Обонятельное восприятие	0.4.2.1 выделять приятные и неприятные запахи
	0.4.2.2 дифференцировать запахи различных групп: ароматические средства, запахи продуктов питания
	0.4.2.3 прослеживать “движение ” запаха (аромата)
	0.4.2.4 выражать свое отношение к запахам
	0.4.2.5 определять по запаху: продукты питания, фрукты; ароматические средства

372. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Вкусовые характеристики":

1) дифференцирует пищу по вкусовым признакам (сладкий - соленый; сладкий - горький – соленый-кислый); знает продукты, имеющие соленый вкус;

2) дифференцирует пищу по температурным признакам (холодный-горячий-теплый);

3) различает пищу по консистенции (жидкая-твердая-желеобразная);

4) группирует продукты по двум вкусовым признакам;

5) сортирует продукты по двум заданным вкусовым характеристикам, используя условные символы (красные круги - для сладких продуктов; зеленые - для кислых продуктов);

6) различает съедобные и несъедобные продукты.

373. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Обонятельное восприятие":

1) различает приятные и неприятные запахи;

2) дифференцирует запахи различных групп: ароматические средства (духи, крем, дезодорант), запахи продуктов питания (чеснок, лук, огурец);

3) выражает свое отношение к запахам (нравится - не нравится);

4) определяет по запаху: знакомые продукты питания, фрукты, ароматические средства.

Параграф 12. Конструирование

374. Целью является формирование положительного отношения и интереса к процессу конструирования, играм со строительным материалом.

375. Задачи:

1) формировать положительное отношение и интерес к процессу конструирования, играм со строительным материалом, сборно-разборными игрушками;

2) продолжать учить выполнять постройки и конструкции по образцу из строительного материала;

3) создавать условия для включения детьми постройки или конструкции в замысел сюжетной игры;

4) учить выполнять постройки и конструкции по плоскостному образцу;

5) формировать представления о конструируемом предмете, используя приемы наложения деталей конструктора на плоскостной образец и расположения их рядом с образцом;

6) расширять словарный запас, связанный с овладением конструктивной деятельностью, названием деталей строительного материала, конструкторов;

7) формировать пространственные представления;

8) учить сравнивать свои постройки с образцом, воспитывать оценочное отношение к результату собственной конструктивной деятельности и постройкам сверстников.

376. Содержание занятия "Конструирование" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

377. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) материалы и безопасность;

2) создание и изготовление

378. Раздел "Материалы и безопасность" включает следующие подразделы:

1) изучение материалов;

2) безопасность и культура труда.

379. Раздел "Создание и изготовление" включает следующие подразделы:

1) техники и приемы конструирования;

2) планирование этапов работы.

380. Система целей обучения:

таблица 21

Раздел 1. Материалы и безопасность
Подразделы	Цели обучения
1.1 Изучение материалов	0.1.1.1 различать виды строительных материалов (деревянные, пластмассовые, металлические конструкторы, мягкие объемные модули)
	0.1.1.2 различать разные виды материалов: мозаика, сборно-разборные игрушки, разрезные картинки, пазлы
	0.1.1.3отличать свойства строительных материалов
	0.1.1.4 группировать предметы по величине
	0.1.1.5 группировать предметы по цвету
	0.1.1.6 группировать предметы по форме
1.2 Безопасность и культура труда	0.1.2.1 выполнять правила техники безопасности при работе с материалами и инструментами
	0.1.2.2использовать строительные материалы по назначению
	0.1.2.3 приводить в порядок рабочее место, материалы в процессе работы

381. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Изучение материалов":

1) различает материалы для конструирования: строительные конструкторы (деревянный, пластмассовый), мягкие объемные модули, мозаика, сборно-разборные игрушки, разрезные картинки, пазлы;

2) группирует предметы по величине: большой-маленький, больше-меньше, высокий-низкий, выше-ниже, длинный-короткий, толстый-тонкий;

3) группирует предметы по форме: круг, квадрат, прямоугольник, треугольник, овал;

4) различает объемные фигуры: шар, кирпичик, кубик, пластина, призма, брусок;

5) группирует предметы по цвету: красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый.

382. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Безопасность и культура труда":

1) выполняет правила техники безопасности при работе с материалами; использует материалы по назначению;

2) хранит строительный материал в специальных коробках с отделениями для каждого вида деталей;

3) дети сохраняют порядок на своем рабочем месте: раскладывают строительный материал на столах, в том порядке, в каком показал педагог;

4) по окончанию игр разбирают постройку, собирают детали по местам; правильно использует инструменты для труда, колющие предметы.

таблица 22

Раздел 2. Создание и изготовление
Подраздел	Цели обучения
2.1 Техники и приемы конструирования	0.2.1.1 использовать различные техники и приемы конструирования согласно видам конструирования
	0.2.1.2 ориентироваться в элементарных схемах конструкций
2.2 Планирование этапов работы	0.2.2.1конструировать по подражанию, по образцу, по словесной инструкции
	0.2.2.2 сравнение, группировка перед созданием конструкции. Анализ правильного расположения деталей, действие по образцу, по подражанию, по памяти
2.3 Оценивание работ	0.2.3.1 анализ выполненных построек и конструкций по наводящим вопросам педагога
	0.2.3.2 сравнение созданной постройки с образцом

383. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Техники и приемы конструирования":

1) обследует предметы; выделяет основные части и характерные детали конструкции;

2) строит конструкции по образцу, по словесной инструкции, на предложенную тему;

3) заменяет одни элементы строительного набора другими (крупные мелкими, длинный брусок – двумя короткими);

4) соединяет небольшие плоскости в одну большую;

5) делает постройки прочными, распределяет сложную постройку в высоту, соблюдает правила конструирования (меньший предмет накладывают на больший; обеспечивает устойчивость постройки за счет равномерного распределения деталей);

6) соотносит детали строительного конструктора с графическим изображением (с помощью педагога);

7) создает знакомые конструкции (жилой дом, мебель) по графическому образцу, по подражанию, по словесной инструкции;

8) создает постройки из разных видов конструкторов в разных условиях (на столе, на полу);

9) создает варианты одной и той же конструкции разные по величине; создает коллективные постройки из крупного и мелкого строительного материала;

10) конструирует из деталей сборно-разборных игрушек ("лего", наборы по сборно-разборному принципу); составляет пазлы, составляет разрезные картинки, кубики; конструирует из палочек простейшие постройки по образцу, по представлению.

384. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Планирование этапов работы":

1) планирует свою работу с помощью педагога;

2) имеет представление, какой будет постройка, прежде чем выполнить ее;

3) с направляющей помощью педагога выбирает нужный материал;

4) доводит начатую работу до конца.

385. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Оценивание работ":

1) оценивает созданные постройки путем сравнения с образцом;

2) проводит анализ выполненных построек и конструкций по наводящим вопросам педагога.

Параграф 13. Естествознание

386. Целью является формирование первоначальных представлений о предметах и явлениях природы, элементарные представления о физических явлениях.

387. Задачи:

1) формирование умения наблюдать, выделять существенные признаки изучаемых предметов и явлений;

2) формирование представления и знания о предметах и явлениях ближайшего окружения ребенка;

3) пополнение словаря;

4) ознакомление с явлениями социальной жизни, с предметным миром, созданным человеком.

388. Содержание занятия "Естествознание" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

389. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) живая природа;

2) неживая природа;

3) защита природы.

390. Раздел "Живая природа" включает следующие подразделы:

1) элементарные методы познания мира;

2) растительный мир;

3) животный мир.

391. Раздел "Неживая природа" включает следующие подразделы:

1) тела и вещества неживой природы;

2) явления природы;

392. Раздел "Защита природы" включает следующий подраздел:

1) забота о природе.

393. Система целей обучения:

таблица 23

Раздел 1. Живая природа
Подразделы	Цели обучения
1.1 Элементарные методы познания мира	0.1.1.1 проводить наблюдения за явлениями природы
1.2 Растительный мир	0.1.2.1 различать деревья, кустарники, цветы, овощи, фрукты, ягоды
	0.1.2.2 называть или показывать деревья (клен, карагач, сосна, дуб)
	0.1.2.3 называть или показывать составные части дерева (листья, ветки, ствол)
	0.1.2.4 называть или показывать овощи, фрукты, ягоды в зависимости от произносительных возможностей речи
	0.1.2.5 называть или показывать комнатные и дикорастущие растения
	0.1.2.6 наблюдать за ростом и развитием растений, размножающихся луковицами
1.3 Животный мир	0.1.3.1 называть или показывать домашних и диких животных, их детенышей
	0.1.3.2 знакомить с птицами
	0.1.3.3 знакомить с обитателями морского мира: рыба
	0.1.3.4 знакомить с насекомыми
	0.1.3.5 знакомить с фауной Казахстана: снежный барс, сайгак

394. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Элементарные методы познания мира":

1) имеет представление о разнообразных предметах и явлениях природы;

2) наблюдает, называет или показывает сезонные изменения в природе с помощью взрослого.

395. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Растительный мир":

1) имеет представления о растениях, об условиях необходимые для жизни растений;

2) различает несколько видов деревьев, кустарников по характерным признакам по словесной инструкции и с помощью взрослого;

3) называет или показывает составные части дерева (листья, ветки, ствол); показывает комнатные и дикорастущие растения;

4) называет, различает овощи и фрукты, ягоды с помощью взрослого;

5) ведет календарь природы, отмечает рост и развитие растений, размножающихся луковицами (лук, бобовые) совместно с педагогом.

396. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Животный мир":

1) имеет представление о диких животных, характерных для Казахстана; имеет представление о зимующих (ворона, синица, воробей, сорока и другие) и перелетных (ласточка, скворец, грач) птицах;

2) имеет представление о насекомых (стрекоза, бабочка, гусеница, муравей) и морских обитателях (рыба).

таблица 24

Раздел 2. Неживая природа
Подразделы	Цели обучения
2.1 Тела и вещества неживой природы	0.2.1.1 формировать знания об объектах неживой природы (песок, глина, камень).
	0.2.1.2 объяснять элементарное значение воды
2.2Явления природы	0.2.2.1 характеризовать явления природы (ветер, туман, дождь)

397. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Тела и вещества неживой природы":

1) имеет представление об объектах неживой природы: песок, глина, камень (крупный, мелкий);

2) имеет представления об элементарных свойствах и назначении объектах неживой природы по картинкам с помощью взрослого, о значении воды.

398. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Явления природы":

1) различает сезонные изменения в живой и неживой природе с опорой на наглядность;

2) имеет представление об явлениях природы: ветер, дождь, туман, снег, иней, сосульки по опорным картинам.

таблица 25

Раздел 3. Защита природы
Подраздел	Цели обучения
3.1 Забота о природе	0.3.1.1 объяснять правила поведения в природе
	0.3.1.2 знакомить с "Красной книгой"
	0.3.1.3 объяснять способы ухода за растениями и животными, уметь называть их

399. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Забота о природе":

1) выполняет элементарные правила поведения в природе (не обрывать листья с деревьев, не рвать цветы, не вытаптывать газоны, не разорять гнезда, не бросать мусор);

2) имеет представление о "Красной книге" и некоторых ее представителях; знает, что человеку необходимо оберегать животный и растительный мир.

Параграф 14. Образовательная область "Творчество"

400. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности – рисование, лепка, аппликация, музыка.

Параграф 15. Рисование

401. Целью является формирование творческих способностей детей посредством приобщения к изобразительной деятельности, развитие эстетического восприятия окружающих предметов, объектов природы.

402. Задачи:

1) вызывать эмоциональный отклик и интерес к изобразительной деятельности;

2) закреплять умения и навыки изображать простые предметы передавая форму, цвет, величину;

3) закреплять умение ориентироваться в пространстве листа (вверху, внизу, посередине, слева-справа);

4) учить соотносить рисунки с реальными объектами;

5) создавать сюжетные изображения (по образцу);

6) создавать изображения, сочетающие элементы аппликации и рисования;

7) продолжать знакомить с произведениями декоративно-прикладного искусства казахского и других народов;

8) закреплять умение сохранять правильную позу при работе за столом, приучать быть аккуратным и сохранять свое рабочее место в порядке;

9) формировать оценочное отношение к своим работам и работам сверстников, умение сравнивать с образцом;

10) поддерживать желание сотрудничать со взрослыми и сверстниками;

11) формировать умения работать в коллективе.

403. Содержание занятия "Рисование" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

404. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) основы рисунка;

2) материалы и инструменты.

405. Раздел "Основы рисунка" включает следующие подразделы:

1)линии и виды линий;

2) форма и пропорции;

3) цвет;

4) композиция.

406. Раздел "Материалы и инструменты" включает следующие подразделы:

1) приемы работы с инструментами и художественными материалами;

2) соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами.

407. Система целей обучения:

таблица 26

Раздел 1. Основы рисунка
Подразделы	Цели обучения
1.1 Линии и виды линий	0.1.1.1 рисовать простые предметы и несложные силуэты, используя различные виды линий (прямые, кривые, волнистые, замкнутые, зигзагообразные, извилистые)
	0.1.1.2 рисовать с помощью различных видов линий простые декоративные узоры и элементы казахского орнамента
1.2 Форма и пропорции	0.1.2.1 использовать основные геометрические формы для изображения простых предметов/их деталей для создания рисунка с единой сюжетной линией
	0.1.2.2 изображать разные по величине однородные предметы, детали, симметрично располагая их на рисунке
	0.1.2.3 ритмично располагать в узоре геометрические формы и растительные элементы, чередуя их по 1-2 элемента
1.3 Цвет	0.1.3.1 различать основные цвета
1.4 Композиция	0.1.4.1 изображать пространственные отношения предметов, располагая их по принадлежности к земле, к воде, к небу, учитывая форму, пропорции, цвет предметов и их деталей
	0.1.4.2 по образцу подбирать фон бумаги и сочетание цвета для передачи настроения изображения в рисунке

408. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Линии и виды линий":

1) рисует различные виды линий (прямые, кривые, зигзагообразные, замкнутые, извилистые);

2) различает элементы узоров; рисует элементы казахского орнамента, построенные на различных сочетаниях прямых линий;

4) составляет узоры на простых форм;

5) ритмично располагает прямые, волнистые, узкие, широкие линии, кольца, круги разной величины, мазки, точки.

409. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Форма и пропорции":

1) рисует основные формы, соблюдает пропорции;

2) изображает разные по величине однородные предметы и их детали;

3) с помощью учителя создает рисунок с единой сюжетной линией;

4) рисует с натуры ветки деревьев, кустарников с листьями; рисует цветы.

410. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Цвет":

1) соотносит основные цвета (красный, желтый, синий, зеленый, черный, белый);

2) по образцу подбирает фон бумаги для рисунка;

3) сочетает краски для передачи колорита;

4) различает основные цвета.

411. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Композиция":

1) создает с помощью учителя композиции рисунков с натуры из отдельных предметов;

2) составляет узоры, орнамент по образцу;

3) по образцу располагает изображение на листе бумаги;

4) передает пространственные отношения предметов: на одной полосе внизу листа, на всем листе.

таблица 27

Раздел 2. Материалы и инструменты
Подразделы	Цели обучения
2.1 Приемы работы с инструментами и художественными материалами	0.2.1.1 рисовать карандашами, мелками не напрягая пальцы, держа карандаш (мелок) наклонно, легкими движениями в одном направлении, накладывая равномерно штрихи, не выходя за контуры изображения
	0.2.1.2 держать кисть наклонно к бумаге при рисовании тонких линий, точек – вертикально
	0.2.1.3 использовать прием прижимания кисти к бумаге, плашмя при рисовании листьев и цветов
	0.2.1.4 раскрашивать рисунок, проводя кистью в одном направлении, слева направо, сверху вниз
	0.2.1.5 по образцу выбирать необходимые художественные материалы и инструменты в зависимости от сюжета, композиции, размера, цвета изображений
2.2 Соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами	0.2.2.1 приводить в порядок рабочее место и инструменты в процессе работы, экономно работать с материалами
	0.2.2.2 соблюдать технику безопасности при работе с острыми инструментами, выполнять правила личной гигиены

412. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Приемы работы с инструментами и художественными материалами":

1) использует разные материалы: карандаши (графитные и цветные), краски (гуашь, акварель), мелки;

2) рисует карандашами не напрягая пальцы; держит карандаш наклонно; накладывает штрихи равномерно, легким движением в одном направлении, не выходит за пределы контура;

3) набирает краску кистью; проводит узкие и широкие линии кистью; держит кисть наклонно к бумаге; при рисовании тонких линий, точек держит кисть вертикально;

4) проводит кистью в одном направлении, слева направо, сверху вниз;

5) использует прием прижимания кисти к бумаге плашмя.

413. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами":

1) по инструкции педагога планирует последовательность выполнения задания; готовит необходимые материалы для работы;

2) самостоятельно приводит в порядок рабочее место и инструменты; убирает на место инструменты, карандаши, краски, бумаги.

Параграф 16. Лепка

414. Целью является формирование интереса к процессу лепки, формирование представлений о поделках, как об изображениях реальных объектов

415. Задачи:

1) вызывать эмоциональный отклик и интерес к лепке;

2) продолжать учить наблюдать за действиями взрослого, совершать действия по подражанию;

3) совершенствовать способы обследования предметов перед лепкой: определение формы, величины и цвета предметов;

4) учить при лепке передавать основные свойства и отношения предметов;

5) продолжать формировать пространственные представления;

6) закреплять навык лепить предметы цилиндрической, округлой, овальной формы;

7) закреплять навык использовать при лепке различные приемы: раскатывания, вдавливания, сплющивание, оттягивания, прижимания, сглаживания, прищипывания;

8) формировать навык лепки предметов и фигурок из 2-3-х частей;

9) формировать элементарные навыки сюжетной лепки;

10) формировать представления о декоративной лепке;

11) учить выполнять коллективные поделки;

12) учить сравнивать готовую поделку с образцом;

13) формировать интерес к игре с лепными поделками;

14) закреплять знания элементарных правил работы с пластическими материалами;

15) воспитывать умение аккуратного выполнения работы.

416. Содержание занятия "Лепка" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

417. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) направления лепки;

2) соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами.

418. Раздел "Направления лепки" включает следующие подразделы:

1) предметная лепка;

2) сюжетная лепка;

3) декоративная лепка.

419. Раздел "Соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами" включает следующий подраздел:

1) работа с материалами и инструментами для лепки.

420. Система целей обучения:

таблица 28

Раздел 1. Направления лепки
Подразделы	Цели обучения
1.1 Предметная лепка	0.1.1.1 лепить с натуры, вытягивая части из целого куска пластилина глины знакомые предметы, модели фруктов и овощей, животных, птиц разной формы, размера, объема на основе простых геометрических фигур
	0.1.1.2 лепить простую фигуру человека и животных в движении, учитывая элементарные пропорции тела, придавая фигуре вертикальное или горизонтальное положение, скрепляя части фигуры, прижимая их к друг другу, сглаживая места скрепления с помощью стеки
	0.1.1.3 лепить характерные детали персонажей (уши, лапы, крылья), соблюдая пропорции, используя простые приемы (скатывания, раскатывания, расплющивания, выдавливания с помощью стека), соединяя детали комбинированным способом
1.2 Сюжетная лепка	0.1.2.1 создавать образы и сюжетные композиции с однородными предметами по сюжетам сказок, рассказов (коллективная лепка)
	0.1.2.2 использовать технику установки изделий на подставке, располагая несколько фигурок на одной подставке
1.3 Декоративная лепка	0.1.3.1 лепить игрушки, посуду по мотивам народных промыслов Казахстана и народов мира
	0.1.3.2 использовать приемы декорирования лепного образа по мотивам народных игрушек разных народов мира с натуры (налепы, прорезание или процарапывание стекой)

421. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Предметная лепка":

1) умеет лепить фигуры людей, животных, птиц, модели фруктов и овощей из одного куска пластилина;

2) использует различные приемы лепки и дополнительный материал;

3) соблюдает относительную величину частей, скрепляет части вылепленной фигуры, прижимает их одну к другой и сглаживает места скреплений; обрабатывает поверхность формы движениями пальцев и стекой.

422. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Сюжетная лепка":

1) по подражанию создает сюжетные композиции на темы окружающей жизни, по сюжетам знакомых сказок и рассказов;

2) передает при лепке соотношения размера, цвета, формы;

3) украшает поверхность фигур, применяя стеку;

4) использует технику установки изделий на подставке;

5) создает сюжет с однородными предметами, располагая фигурки на одной подставке;

6) использует поделки для игры, для украшения помещения и участка в дни праздников.

423. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Декоративная лепка":

1) имеет представление о декоративной лепке;

2) украшает форму предмета растительным или геометрическим орнаментом;

3) использует декоративные элементы из природных материалов.

таблица 29

Раздел 2. Соблюдение правил гигиены труда, техники безопасности при работе с инструментами
Подраздел	Цели обучения
2.1 Работа с материалами и инструментами для лепки	0.2.1.1 рационально использовать материалы для лепки
	0.2.1.2 соблюдать правила техники безопасности при работе с острыми и режущими инструментами, а также правила личной гигиены
	0.2.1.3 приводить в порядок рабочее место, инструменты в процессе работы

424. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Работа с материалами и инструментами для лепки":

1) умеет работать с пластическими материалами для лепки;

2) пользуется стеками (деревянными, пластмассовыми);

3) владеет элементарными трудовыми навыками при работе с художественным и природным материалами;

4) бережно относится к используемым материалам и инструментам;

5) приводит в порядок рабочее место и инструменты;

6) соблюдает правила личной гигиены: моет руки, пользуется личным полотенцем, убирает одежду (фартуки).

Параграф 17. Аппликация

425. Целью является формирование положительного эмоционального отношения к выполнению аппликаций, представлений об аппликации как об изображении реальных объектов.

426. Задачи:

1) продолжать формировать положительное отношение и интерес к выполнению аппликации;

2) продолжать учить наблюдать за действиями взрослого и совершать действия по словесной инструкции;

3) учить выполнять аппликацию по образцу, наклеивая предметы разной формы, величины и цвета;

4) закреплять навыки сюжетной и декоративной аппликации;

5) закреплять пространственные представления: ориентироваться на листе бумаги: вверху, внизу, по середине, справа, слева;

6) развивать зрительно-моторную координацию;

7) учить соотносить аппликацию с реальными объектами;

8) формировать оценочное отношение к своим работам и работам сверстников, формировать умение сравнивать с образцом.

427. Содержание занятия "Аппликация" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

428. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) направления аппликации;

2) приемы работы с материалами и инструментами и основы гигиены труда и техники безопасности.

429. Раздел "Направления аппликации" включает следующие подразделы:

1) предметная аппликация;

2) сюжетная аппликация;

3) декоративная аппликация.

430. Раздел "Приемы работы с материалами и инструментами и основы гигиены труда и техники безопасности" включает следующие подразделы:

1) приемы работы с ножницами;

2) работа с материалами и инструментами.

431. Система целей обучения:

таблица 30

Раздел 1. Направления аппликации
Подразделы	Цели обучения
1.1 Предметная аппликация	0.1.1.1 выполнять по образцу аппликацию простых предметов способом обрывания, вырезания
	0.1.1.2 составлять аппликацию по образцу, шаблону, соотносить цвет, форму, величину предметов, правильно используя последовательность наклеивания деталей
	0.1.1.3 составлять по образцу аппликации предметов из нескольких частей, на основе геометрических фигур, правильно используя последовательность наклеивания деталей
	0.1.1.4 наклеивать на листе бумаги изображения животных, состоящих из 3-5 частей, выделяя основные элементы
	0.1.1.5 наклеивать изображения птиц, состоящих из нескольких частей (голова, туловище, хвост) с использованием приема дорисовывания (клюв, глазки, лапки)
	0.1.1.6 располагать элементы аппликации по речевой инструкции педагога (дом посередине, слева- елка, справа – березки, вверху-солнце, внизу-трава)
	0.1.1.7 учить при анализе выполненных изображений, задавать друг другу вопросы
1.2 Сюжетная аппликация	0.1.2.1 составлять коллективную сюжетную композицию, располагать предметы по принадлежности к земле, к воде, к небу, учитывая их пространственные отношения, цвет, форму, величину
	0.1.2.2 создавать простейшие сюжетные аппликации по мотивам знакомых сказок и наблюдений в природе
1.3 Декоративная аппликация	0.1.3.1 составлять аппликации из узоров на основе геометрических фигур, элементов растений по мотивам народного декоративно-прикладного искусства Казахстана; 0.1.3.2 располагать узоры симметрично, ритмично, с чередованием форм и элементов орнамента, учитывая пространственные отношения элементов узора в аппликации;
	0.1.3.3 украшать изделия для кукол и игрушек, а также поделки, елочные украшения, поздравительные открытки по образцу на основе мотивов казахских народных узоров

432. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Предметная аппликация":

1) вырезает из бумаги фигуры;

2) наклеивает на фон предметы;

3) разрезает листа бумаги ровно по линии сгиба;

4) вырезает круглые формы закругляя углы квадрата;

5) вырезает фигуры из сложенного несколько раз листа бумаги;

6) использует прием симметричного вырезания (бабочка, тюльпан, ракета);

7) участвует в коллективной аппликации;

8) использует поделки для игры, для украшения помещения в дни праздников.

433. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Сюжетная аппликация":

1) вырезает и наклеивает различные предметы в соответствии с темой, сюжетом;

2) последовательно наклеивает предметы на основу;

3) учитывает соотношение объектов по величине, форме, цвету.

434. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Декоративная аппликация":

1) вырезает и объединяет различные элементы украшения (геометрические, растительные формы);

2) по образцу создает узоры орнамента;

3) равномерно заполняет отдельными элементами пространство фона (на полосе, круге, квадрате).

таблица 31

Раздел 2. Приемы работы с материалами и инструментами и основы гигиены труда и техники безопасности
Подразделы	Цели обучения
2.1 Приемы работы с ножницами	0.2.1.1 вырезать простые предметы на основе геометрических форм (резать полоски на прямоугольники, разрезать квадраты на треугольники, вырезать круглую и овальную формы, срезая уголки у квадрата или прямоугольника)
	0.2.1.2 вырезать силуэты по нарисованному контуру для изображения несимметричных предметов
	0.2.1.3 вырезать разные симметричные формы из бумаги, сложенной вдвое, гармошкой различные предметы
2.2 Работа с материалами и инструментами	0.2.2.1 использовать материалы для аппликации (различные виды бумаги по плотности, цвету, текстуре)
	0.2.2.2 вырезать несколько геометрических декоративных элементов из бумаги, сложенной в несколько слоев, разрезать пополам и по диагонали геометрические фигуры (квадраты, прямоугольники, круги, овалы)
	0.2.2.3 вырезать из бумаги, сложенной вдвое, симметричные формы для украшения центра и углов, из бумаги, сложенной гармошкой, хороводы, кружева, снежинки, цветы
	0.2.2.4 приводить в порядок рабочее место, инструменты в процессе работы

435. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Приемы работы с ножницами":

1) владеет техническим приемом вырезания;

2) правильно пользуется ножницами.

436. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Работа с материалами и инструментами":

1) владеет умениями складывание, вырезание, наклеивание;

2) правильно использует инструменты (ножницы, клей, кисточка, салфетка);

3) использует различные материалы: бумага, пластилин, ткани, засушенные листья;

4) различает свойства разных материалов;

5) приводит в порядок рабочее место; правильно пользуется инструментами в процессе работы;

6) соблюдает правила безопасной работы с ножницами.

Параграф 18. Музыка

437. Целью является развивать музыкальные способности ребенка.

438. Задачи:

1) воспитывать у детей устойчивый интерес и отзывчивость на музыкальные произведения разного жанра (марш, песня);

2) формировать музыкальные впечатления, участвовать в элементарных коллективных песнях, плясках, упражнениях.

439. Содержание занятия "Музыка" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

440. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) музыкальная грамотность;

2) пение и игра на детских музыкальных инструментах;

3) музыкальное творчество.

441. Раздел "Музыкальная грамотность" включает следующие подразделы:

1) средства музыкальной выразительности (мелодия, ритм, темп, динамика);

2) музыкальные жанры.

442. Раздел "Пение и игра на детских музыкальных инструментах" включает следующие подразделы:

1) пение;

2) игра на инструментах.

443. Раздел "Музыкальное творчество" включает следующий подраздел:

1) музыкально-ритмические движения.

444. Система целей обучения:

таблица 32

Раздел 1. Музыкальная грамотность
Подразделы	Цели обучения
1.1 Средства музыкальной выразительности (мелодия, ритм, темп, динамика)	0.1.1.1 узнавать мелодии знакомых песен и попевок с помощью педагога
	0.1.1.2 различать характер песен, попевок (весело, грустно, тихо, быстро) с помощью педагога
	0.1.1.3 узнавать музыкальный звук по громкости (громко, тихо), по тембру (быстро-медленно)
	0.1.1.4 формировать слуховые представления, чувство ритма, тембра, динамики
1.2 Музыкальные жанры	0.1.2.1 различать музыкальные жанры (песня, марш)

445. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Средства музыкальной выразительности (мелодия, ритм, темп, динамика)":

1) умеет слышать характер мелодий (весело, не спеша, быстро);

2) узнает музыкальный звук по тембру (быстро-медленно), по громкости (громко, тихо).

446. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Музыкальные жанры":

1) умеет различать музыкальные жанры: песня, марш;

2) различает мелодии знакомых песен и попевок, характер прослушанного музыкального произведения (песни, попевки, музыкальные игры).

таблица 33

Раздел 2. Пение и игра на детских музыкальных инструментах
Подразделы	Цели обучения
2.1 Пение	0.2.1.1 петь простые мелодии, попевки, знакомые песни под руководством взрослого
	0.2.1.2 петь в соответствии с характером музыкального произведения (весело, радостно и грустно) с помощью взрослого
2.2Игранаинструментах	0.2.2.1 играть на детских музыкальных инструментах несложные ритмические мелодии в оркестре в сопровождении фортепиано
	0.2.2.2 различать по тембру звучания некоторые музыкальные инструменты (домбра, фортепиано), а также детские музыкальные инструменты (бубен, барабан, металлофон, погремушка, колокольчик)

447. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Пение":

1) имеет первоначальные навыки пения знакомых песен и попевок, совместно с педагогом;

2) исполняет песни совместно со взрослым.

448. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игра на инструментах":

1) различает музыкальные инструменты: металлофон, бубен, погремушка, колокольчик, фортепиано, домбра;

2) имеет навыки работы в группе; умеет слушать друг друга, музыку;

3) узнает характер музыки;

4) различает по тембру звучания знакомые музыкальные инструменты;

5) владеет первоначальными навыками игры в оркестре на детских музыкальных инструментах в сопровождении фортепиано.

таблица 34

Раздел 3. Музыкальное творчество
Подраздел	Цели обучения
3.1 Музыкально-ритмические движения	0.3.1.1 выполнять под музыку элементарные ритмичные движения
	0.3.1.2 передавать характер марша ходьбой
	0.3.1.3 передавать характер танцевальной музыки простыми, ритмичными танцевальными движениями
	0.3.1.4 выполнять полуприседания ("пружинку")
	0.3.1.5 выполнять простые танцевальные движения – лодочка
	0.3.1.6 выполнять элементы казахских, русских танцевальных движений по показу педагога

449. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Музыкально-ритмические движения":

1) проявляет навыки танцевального исполнения различных образов при инсценировании песен, театральных постановок по показу педагога;

2) умеет передавать характер марша ходьбой, характер танцевальной музыки простыми, ритмичными танцевальными движениями;

3) выполняет полуприседания ("пружинку"), согласовывает движения с музыкой по образцу педагога;

4) выполняет простые танцевальные движения – лодочка, элементы казахских, русских танцевальных движений по показу педагога.

Параграф 19. Образовательная область "Социум"

450. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в организованной учебной деятельности – "Социальное развитие и трудовое воспитание (хозяйственно-бытовой, ручной труд)".

451. Целью является развитие у детей хозяйственно-бытовых навыков в труде и навыков самообслуживания; формирование навыков изготовления поделок.

452. Содержание занятия "Социальное развитие и трудовое воспитание (хозяйственно-бытовой, ручной труд)" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

453. Содержание учебной программы включает следующий раздел:

1) социальное развитие и трудовое воспитание.

454. Раздел "Социальное развитие и трудовое воспитание" включает следующие подразделы:

1) я и окружающая среда;

2) самообслуживание;

3) хозяйственно-бытовой труд;

4) труд в природе;

5) ручной труд.

455. Система целей обучения:

таблица 35

Раздел 1 Социальное развитие и трудовое воспитание
Подразделы	Цели обучения
1.1 Я и окружающая среда	0.1.1.1 создавать условия для проявления чувств и переживаний: радость на приход в группу, восторг на появление новой игрушки, удивление на новый способ использования знакомого предмета, игрушки, сочувствие к плачущему сверстнику; 0.1.1.2 узнавать на картинках и фотографиях выражение разнообразных эмоций у людей (страх, удивление, радость, печаль); 0.1.1.3 выражать словами и мимикой разнообразные человеческие эмоции и определять причину их появления (используя литературные произведения); 0.1.1.4 выполнять несложные поручения, связанные с бытом детей в группе и в семье, доводить порученное дело до конца; 0.1.1.5 оценивать словами хорошо, плохо, старался, не старался выполнение сверстниками поручения; 0.1.1.6 общаться с детьми и с взрослыми в определенной ситуации (обращаться с просьбой, уметь выслушать другого человека); 0.1.1.7 формировать адекватные формы поведения в новых жизненных ситуациях
1.2 Самообслуживание	0.1.2.1 одеваться и раздеваться самостоятельно; 0.1.2.2 аккуратно складывать свои вещи; 0.1.2.3 устранять неполадки в своей одежде; 0.1.2.4 расстегивать и застегивать застежки на одежде, зашнуровывать шнурки
1.3 Хозяйственно-бытовой труд	0.1.3.1 выполнять обязанности дежурных; 0.1.3.2 выполнять трудовые обязанности в группе (мытье предметов быта, игрушек, ремонт книг); 0.1.3.3 выполнять посильные трудовые обязанности на участке (сбор мусора, чистка дорожек от снега, постройка поделок из снега)
1.4 Труд в природе	0.1.4.1 уход за комнатными растениями (огород на окне, полив, рыхление, протирание листьев); 0.1.4.2 уход за растениями на участке (посадка, полив, прополка)
1.5 Ручной труд	0.1.5.1 изготовление поделок из бумаги и картона; 0.1.5.2 изготовление поделок из бросового материала (коробки, пластиковые бутылки, пробки, крышки); 0.1.5.3 изготовление поделок из природного материала (шишки, каштаны, листья, мох, желуди, косточки, семена); 0.1.5.4 развитие активного словаря, мелкой моторики рук

456. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Я и окружающая среда":

1) здоровается при встрече со взрослыми и сверстниками, прощается при расставании;

2) благодарит за еду; адекватно ведет себя в знакомой ситуации, проявляет доброжелательное отношение к знакомым и незнакомым людям;

3) выражает свои чувства - радость, удивление, злость в соответствии с жизненной ситуацией;

4) проявляет элементарную самооценку своих поступков и действий;

5) адекватно реагирует на доброжелательное и недоброжелательное отношение к себе со стороны окружающих;

6) замечает настроения близкого взрослого.

457. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Самообслуживание":

1) одевается и раздевается; наводит порядок в своей одежде с небольшой помощью педагога;

2) умеет застегивать и расстегивать одежду с различными застежками (молнии, пуговицы, кнопки, "липучки");

3) умеет зашнуровывать шнурки с небольшой помощью взрослого; складывает вещи аккуратно, знает свой шкафчик, стол, кровать.

458. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Хозяйственно-бытовой труд":

1) выполняет обязанности дежурного по столовой: сервирует стол (салфетки, столовые приборы, хлебницы);

2) раскладывает оборудование для занятий; выполняет трудовые обязанности и поручения по группе (мытье игрушек, шкафов, стульчиков, починка книг, протирание столов);

3) выполняет посильные трудовые поручения на участке: собирает игрушки и мелкий мусор, очищает дорожки от снега; строит снежные поделки с помощью взрослого.

459. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Труд в природе":

1) владеет навыками ухода за комнатными растениями (совместно со взрослым поливает, рыхлит и протирает листья комнатных растений);

2) высаживает огород на окне совместно со взрослым (бобовые, лук, пшеница);

3) высаживает на участке совместно с взрослым рассаду растений (цветы, овощи);

4) ухаживает за растениями на участке (пропалывает, поливает).

460. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Ручной труд":

1) изготавливает своими руками поделки из бумаги и картона; складывает бумагу пополам;

2) совместно с взрослым плетет коврики из полосок разного цвета;

3) выполняет поделки из бумаги (оригами) по опорным линиям и речевой инструкции;

4) изготавливает бумажные трубочки, спирали (накручиваются на карандаш);

5) выполняет с помощью взрослого коллективные поделки из бросового материала;

6) изготавливает поделки из природного материала с помощью педагога и по образцу;

7) соединяет части деталей поделки;

8) обыгрывает свою поделку;

9) доводит начатое дело до конца, наводит порядок на рабочем столе.

Параграф 20. Специальная коррекционная учебная деятельность

461. Содержание программы реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - обучение игре, формирование мышления, ознакомление с окружающим миром.

Глава 1. Первая младшая группа (дети 2-3-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

462. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - Обучение игре.

463. Целью является формирование у детей интереса к игрушкам и формирование элементарного игрового опыта.

464. Задачи:

1) формировать интерес и положительное отношение к игрушкам;

2) обучать детей адекватно, в соответствии с функциональным назначением, использовать простые игрушки в процессе выполнения игровых действий;

3) воспитывать у детей интерес к выполнению предметно-игровых действий по подражанию и показу действий взрослым.

Параграф 2. 1 полугодие

465. Обучение игре:

1) знакомство детей с игрушками и действиями с ними; стимулирование интереса к игрушкам, предметам и действиям с ними; обучение умению фиксировать взгляд на движущейся игрушке (предмете), прослеживать за движением предмета, формировать захват руки;

2) обучение умению наблюдать за предметно-игровыми действиями взрослого и воспроизводить их, подражая его действиям; обучение специфическим манипуляциям игрушками, которые направлены на выявление свойств предмета;

3) формирование умения прокатывать игрушки, держа за веревочку;

4) развитие звукоподражания животным и характерным для машин звукам;

5) обучение умению правильно пользоваться совком и лопатой (держать, копать), насыпать песок (снег) в ведерко и формочки; знакомство с различными конструктивными материалами; обучение умению класть предметы в коробку (банку, миску), собирать крупные кубики в коробку;

6) формирование умения нанизывать крупные кольца на стержень пирамидки без соотнесения по цвету и величине.

466. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к игрушкам, предметам и действиям с ними;

2) использует совок, лопатку (держит, копает);

3) насыпает под контролем взрослого песок (снег) в ведерко и формочки;

4) воспроизводит при поддержке взрослого простые предметно-игровые действия, подражая его действиям;

5) владеет элементарными специфическими манипуляциями игрушками, направленными на выявление свойств предмета.

Параграф 3. 2 полугодие

467. Обучение игре:

1) стимулирование эмоционального удовольствия от красивой игрушки, от качества материала (пушистый, мягкий, теплый, гладкий); развитие умения прокатывать машину рукой на столе, на полу, по наклонной плоскости и подражание звукам, характерным для двигателя машины; закрепление умения правильно пользоваться совком и лопатой (держать, копать), обучение умению делать из сырого песка "шарик", "пирожок" (использовать формочки для песка);

2) побуждение детей выполнять одну и ту же игровую задачу совместно с взрослым и по подражанию с разными игрушками; обучение умению соотносить игрушку со звукоподражанием; побуждение ребенка к произвольному произнесению звукоподражания; обучение умению доставать игрушку, потянув ее за веревочку, толкать машину, вагончик, мяч;

3) развитие умения доставать предмет из коробки, снимать кольца со стрежня пирамидки, захватывать мелкий предмет щепоткой совместно с взрослым; вызывание интереса и эмоциональной реакции на конструктивную деятельность взрослого в процессе создания на глазах у детей несложных конструкций; развитие умения под контролем взрослого находиться и двигаться в пространстве, не сталкиваясь с другими участниками подвижных игр.

468. Ожидаемые результаты:

1) проявляет положительные эмоции от красивой игрушки, от качества материала (пушистый, мягкий, теплый, гладкий);

2) лепит из сырого песка простейшие фигуры при помощи взрослого и путем совмещенных действий;

3) совершает по подражанию однообразные игровые действия с одним предметом;

4) соотносит игрушку со звукоподражанием.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

469. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - ознакомление с окружающим миром.

470. Целью является формирование у детей способности к позитивному поведению и отношению к окружающему миру, эмоциональной отзывчивости, представлений о живой и неживой природе.

471. Задачи:

1) формировать умение называть или показывать предметы ближайшего окружения;

2) формировать знания о собственном теле, о частях суток, о продуктах питания;

3) формировать элементарные представления о предметах быта;

4) формировать знания о растениях и животных; развивать психические процессы: внимание, память, мышление;

5) развивать невербальные средства общения;

6) воспитывать любовь к семье, уважение к старшим.

Параграф 5. 1 полугодие

472. Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование представлений о себе и родных людях; формирование первоначальных представлений о ближайшем социальном окружении;

2) обучение умению узнавать и показывать на фотографиях родных: папа, мама, бабушка, дедушка;

3) формирование ориентирования в собственном теле: руки, ноги, голова, туловище;

4) ознакомление с помещениями детского сада (спальня, группа), их назначением; ознакомление с игрушками в группе.

5) ознакомление с предметами близкими по ежедневному опыту: одежда (платье, рубашка, брюки, шорты), посуда (ложка, тарелка);

6) воспитание бережного отношения к предметам быта;

7) формирование умения находить предметы быта на картинках;

8) ознакомление с объектами неживой природы (вода) и явлениями природы (дождь);

9) ознакомление с праздниками: День рождения, Новый год.

473. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о своем имени и именах сверстников группы с помощью взрослого;

2) имеет представление о некоторых частях тела по образцу;

3) ориентируется с помощью педагога в помещениях детского сада;

4) показывает знакомые игрушки;

5) имеет представление о некоторых предметах одежды и посуды;

6) имеет представление о некоторых явлениях природы;

7) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия.

Параграф 6. 2 полугодие

474. Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование знаний о родственных отношениях: папа, мама, я;

2) ознакомление с помещениями детского сада (туалет, раздевалка), их назначением;

3) формирование умения ориентироваться на участке (веранда, горка, песочница);

4) ознакомление с основными частями лица: рот, нос, глаза, уши и их назначение;

5) ознакомление с продуктами питания: хлеб, молоко, каша;

6) продолжение знакомства с игрушками;

7) формирование элементарных представлений о предметах быта: одежда (шапка, варежки, шуба), обувь (сапоги, сандалии), посуда (бокал, ложка, тарелка);

8) воспитание бережного отношения к предметам быта;

9) формирование представления о частях суток: день, ночь и их элементарных признаках;

10) продолжение знакомства с объектами неживой природы (песок) и явлениями природы (снег);

11) ознакомление с праздниками: Праздник мам.

475. Ожидаемые результаты:

1) узнает ближайших родственников по фотографиям;

2) ориентируется с помощью педагога в помещениях детского сада;

3) показывает по просьбе педагога некоторые части лица;

4) различает знакомые продукты питания по образцу;

5) показывает знакомые игрушки;

6) различает с помощью педагога некоторые предметы одежды и посуды;

7) имеет представление о частях суток: день, ночь и их элементарных признаках по образцу;

8) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия.

Глава 2. Вторая младшая группа (дети 3- 4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

476. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - обучение игре; формирование мышления.

477. Целью является формирование элементарного игрового опыта детей, обучение предметно-отобразительной игре, основанной на личностном интересе ребенка к той или иной игрушке или игровой ситуации, формирование целенаправленной предметно-орудийной деятельности в процессе выполнения практических и игровых заданий.

478. Задачи:

1) обучение детей первичным способам усвоения общественного опыта в предметной и предметно-игровой ситуации;

2) обучение детей (совместно с взрослым и по подражанию) адекватно, в соответствии с функциональным назначением, использовать простые игрушки: машины, куклы, строительный материал;

3) формировать обобщенные представления о вспомогательных средствах;

4) пробудить у детей интерес к действиям с предметами-орудиями;

5) учить использовать предметы- орудия и вспомогательные средства при выполнении практических и игровых задач;

6) учить пользоваться методом проб как основным способом решения проблемно-практических задач.

Параграф 2. 1 полугодие

479. Обучение игре:

1) создание предпосылок для развития наглядно-действенного мышления; формирование у детей целенаправленных действий с предметами;

2) формирование представлений об использовании в быту вспомогательных средств и предметов-орудий (ложка и чашка нужны для еды; карандаш, фломастер, мел, кисточка - для рисования; веревочка - привязать воздушный шарик и его удерживать); формирование представлений о том, что разные орудия (стул, скамейка, табуретка) служат для достижения одной и той же цели (достать предмет);

3) обучение выполнению действий с предметами, имеющими фиксированное назначение (чашка, ложка, стул, карандаш, лейка, веревка); обучение детей пользоваться предметами-орудиями (сачками, палочками, молоточками, ложками, совочками, лопатками) при выполнении практических и игровых задач.

480. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к действиям с предметами - орудиями;

2) использует предметы-орудия с фиксированным назначением в практических ситуациях;

3) выполняет предметно-орудийные действия с помощью педагога, подражая его действиям: насыпает песок совочком в формочки, возит машинку за привязанную к ней веревочку.

481. Формирование мышления:

1) воспитание у детей эмоционально-положительного отношения к предложенным предметам и сюжетно-образным игрушкам; знакомство детей с куклой, формирование особого отношения к кукле как к ребенку (игровому заместителю человека); показ и объяснение детям назначение предметов, необходимых для игры с куклой (мебель, посуда, одежда);

2) формирование умения находить игрушки по просьбе взрослого и показывать их; обучение детей умению наблюдать за обыгрыванием сюжетных игрушек; обучение умению производить простые процессуальные действия с куклой (кормление, укладывание куклы спать); развитие умения играть с машиной: возить по комнате, катать в машине кукол, возить кубики, загружать и выгружать кубики из машины;

3) развитие интереса к дидактическим игрушкам и желания играть с ними (матрешки, пирамиды, вкладыши, цветные столбики); обучение детей умению вкладывать одни предметы-вкладыши в другие (меньшие в большие); обучение умению нанизывать на стержень 3-5 одинаковых колец; обучение умению сооружать простые постройки из строительного материала (кубики, кирпичики), изображающие знакомые предметы: кубик на кубик (башня), составлять ряд из кубиков (поезд, дорога) по подражанию;

4) формирование операционально-технической стороны игры: действовать двумя руками (захватывать, удерживать, приближать, поворачивать игрушку совмещать части предмета);

5) развитие звукоподражания животным, гулению, плачу куклы, подражание характерным для машин звукам.

482. Ожидаемые результаты:

1) проявляет эмоциональный интерес к игрушкам и действиям с ними;

2) не совершает неадекватных действий с куклой и машиной;

3) выражает положительное эмоциональное отношение к кукле;

4) под контролем взрослого производит с игрушками знакомые игровые действия;

5) умеет при помощи взрослого вкладывать одни предметы-вкладыши в другие (меньшие в большие);

6) умеет под контролем взрослого сооружать простейшие постройки из строительного материала.

Параграф 3. 2 полугодие

483. Обучение игре:

1) обучение детей эмоционально положительно реагировать на сверстников и включаться в совместные действия с ними; стимулирование первоначального ассоциирования собственных действий с действиями взрослых; побуждение детей совершать отражательные действия с игрушками за взрослым;

2) формирование умения совершать: предметные действия с игрушкой, процессуальные действия с игрушкой, простую цепочку игровых действий;

3) развитие навыка ориентировки ребенка в пространстве групповой комнаты: учить находить игрушку;

4) обучение умениям соотносить игрушку с ее изображением на предметной картинке, называть ее, используя звукоподражание или лепетные слова; усложнение процессуальных действий с куклой; воспитание эмоционального отношения к "чувствам куклы";

5) развитие умения перекладывать предметы из одной коробки в другую, класть палочки в банку, вкладывать шары в круглые отверстия доски форм;

6) знакомство детей со строительными играми; обучение детей умению строить из строительного материала простые постройки (ворота, прокатывать под ними машину; гараж, ставить машину в гараж) совместными действиями;

7) воспитывать интерес к участию в подвижных играх; обучение детей при помощи взрослых надевать аксессуары и дополнительные предметы одежды (косыночка, бусы, шапочка), наблюдать за изменениями во внешнем виде при их использовании.

484. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес и положительное отношение к знакомым играм и игрушкам;

2) выполняет предметно-игровые действия по подражанию, играя рядом со сверстниками, не мешая другим;

3) адекватно, в соответствии с функциональным назначением, использует простые игрушки в процессе выполнения игровых действий;

4) по просьбе взрослого и совмещенными действиями производит с игрушками знакомые игровые действия;

5) выполняет игры по типу вкладыши методом проб и ошибок.

485. Формирование мышления:

1) знакомство с практическими проблемными ситуациями и задачами; обучение детей использованию предметов-заместителей в тех случаях, когда предметы-орудия специально не изготавливаются и способ действия с ними не предусматривается (игрушка-цель находится далеко или высоко от ребенка); формирование представлений о том, что одно орудие используется в разных условиях и для разных целей (палкой можно протолкнуть предмет, застрявший в трубке, достать игрушку находящуюся высоко или далеко от ребенка);

2) формирование у детей способов ориентировки в условиях проблемно-практической задачи; обучение детей методу проб как основному способу решения проблемно- практических задач;

3) развитие фиксирующей функции речи (рассказывать о выполненных действиях); стимулирование эмоционального отношения детей к самостоятельным действиям с предметами-орудиями.

486. Ожидаемые результаты:

1) использует предметы-орудия при выполнении практических и игровых задач;

2) использует в знакомой обстановке вспомогательные средства или предметы-орудия (сачок, тесьму, молоточек, стул) для приближения к себе высоко или далеко лежащих предметов.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

487. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - ознакомление с окружающим миром.

488. Целью является формирование представлений о ближайшем социальном окружении, о живой и неживой природе, о взаимосвязи объектов природы.

489. Задачи:

1) формировать умение показывать предметы ближайшего окружения;

2) формировать представления о помещениях детского сада, их назначением;

3) формировать временные представления; формировать представления о себе и родных людях;

4) формировать знания об основных частях тела;

5) развивать психические процессы: внимание, память, мышление;

6) развивать невербальные средства общения;

7) воспитывать любовь к семье, уважение к старшим.

Параграф 5. 1 полугодие

490. Ознакомление с окружающим миром:

1) ознакомление с собственным именами и сверстниками по группе. формирование представлений о себе и родных людях. формирование первоначальных представлений о ближайшем социальном окружении;

2) формирование знаний об основных частях тела: руки, ноги, голова, туловище;

3) ознакомление с помещениями детского сада (спальня, группа), их назначением;

4) ознакомление с игрушками в группе;

5) ознакомление с предметами: одежда (платье, рубашка, брюки, шорты), посуда (ложка, тарелка);

6) воспитание бережного отношения к предметам быта;

7) ознакомление с объектами неживой природы (вода) и явлениями природы (дождь);

8) ознакомление с праздниками: День рождения, Новый год.

491. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о своем имени и именах сверстников группы;

2) имеет представление о некоторых частях тела;

3) ориентируется с помощью педагога в помещениях детского сада;

4) показывает знакомые игрушки;

5) имеет представление о некоторых предметах одежды и посуды;

6) имеет представление о некоторых явлениях природы;

7) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия.

Параграф 6. 2 полугодие

492.Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование знаний о родственных отношениях: папа, мама, я;

2) ознакомление с помещениями детского сада (туалет, раздевалка), их назначением;

3) формирование представлений об основных частях лица: рот, нос, глаза, уши и их назначение;

4) ознакомление с продуктами питания: хлеб, молоко;

5) продолжение знакомства с игрушками;

6) формирование элементарных представлений о предметах быта: одежда (шапка, варежки, шуба), обувь (сапоги, сандалии), посуда (бокал, ложка);

7) воспитание бережного отношение к предметам быта;

8) формирование представлений о частях суток: день, ночь и их элементарных признаках;

9) продолжение знакомства с объектами неживой природы (песок) и явлениями природы (снег);

10) ознакомление с праздниками: праздник мам.

493. Ожидаемые результаты:

1) узнает ближайших родственников;

2) ориентируется с помощью педагога в помещениях детского сада;

3) показывает по просьбе педагога некоторые части лица;

4) различает знакомые продукты питания;

5) показывает знакомые игрушки;

6) различает с помощью педагога некоторые предметы одежды и посуды;

7) имеет представление о частях суток: день, ночь и их элементарных признаках;

8) обращает внимание с помощью педагога на объекты неживой природы и явления природы;

9) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия.

Глава 3. Средняя группа (дети 4-5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

494. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - обучение игре, формирование мышления.

495. Целью является формирование умения выполнять простые игровые действия, соединять их в простой сюжет, отображающий бытовые, профессиональные ситуации, формирование способов ориентировки в условиях практической задачи и способов ее выполнения, обучение использованию метода проб как основного способа решения проблемно-практических задач.

496. Задачи:

1) формирование умения производить простые воображаемые действия по подражанию действиям взрослого по ходу игры;

2) привитие потребности к эмоциональному общению с педагогом, с детьми по ходу игры, используя речевые и неречевые средства общения;

3) формировать навык использования предметов-заместителей в игровых и бытовых ситуациях;

4) учить пользоваться методом проб как основным методом решения проблемно-практических задач;

5) создавать предпосылки для развития наглядно-образного мышления;

Параграф 2. 1 полугодие

497. Обучение игре:

1) знакомство с природным материалом и его свойствами, проведение игр с водой, песком, листьями, плодами; обучение умению использовать реальные бытовые предметы-орудия в соответствии с игровым замыслом по подражанию действиям взрослого, по образцу его действий ибо словесной просьбе взрослого;

2) формирование умения производить простые воображаемые действия по ходу игры; стимулирование детей общаться по ходу игры с помощью жестов, мимики, речи; формирование навыка очередности при выполнении нескольких простых операций и выполнение последовательной цепочки игровых действий;

3) знакомство детей с названиями основных деталей строительных наборов; развитие навыков строительно-конструктивной игры с созданием на глазах у детей несложных конструкций из крупного строительного материала с целью незамедлительного их игрового использования педагогом и детьми;

4) обучение детей умению манипулировать предметами, пользуясь обеими руками, подражая действиям педагога;

5) обучение детей умению имитировать простейшие действия человека, животных и птиц.

498. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению игровых действий;

2) производит предметно-игровые действия с помощью взрослого и по показу;

3) соединяет отдельные предметно-игровые действия в простую цепочку из двух или трех звеньев;

4) умеет играть рядом со сверстниками в игровом уголке;

5) использует в ходе игры различные натуральные предметы и их модели;

6) совместно с взрослым моделирует различные постройки из крупного строительного материала;

7) имитирует простейшие действия человека, животных и птиц.

499. Формирование мышления:

1) формирование у детей умения использовать в практической деятельности предметы-орудия;

2) обучение решению разнообразных наглядно-действенных задач в условиях специально созданных проблемных ситуаций;

3) формирование умений использовать предметы-заместители в игровых и бытовых ситуациях;

4) обучение детей результативным, поисковым пробам: умению применять наиболее подходящее орудие в проблемной ситуации (выбор из двух);

5) формирование фиксирующей функции речи (учить рассказывать о выполненных действиях).

500. Ожидаемые результаты:

1) использует предметы-орудия в игровых и бытовых ситуациях;

2) применяет наиболее подходящее орудие в проблемной ситуации, выбирая из двух.

Параграф 3. 2 полугодие

501. Обучение игре:

1) формирование умения находить соответствующие предметы и игрушки по характерному образу, звучанию и использовать эти игрушки в процессе игровых действий; формирование умения воспроизводить цепочку игровых действий, вводить в игру элементы сюжетной игры; обучение детей умению общаться по ходу игры с помощью жестов, мимики, речи;

2) формирование умения создавать простейшую воображаемую игровую ситуацию, брать на себя роль и действовать в соответствии с нею при активной помощи со стороны взрослого;

3) обучение умению выделять основные детали строительных наборов по названию, поощрение самостоятельного называния; совместно с взрослым или по подражанию моделировать различные постройки из крупного и мелкого строительного материала с дальнейшим использованием их в игре; обучение детей адекватно реагировать на разрушение конструкций, вызывание стремления восстанавливать их для продолжения игры;

4) вызывание у ребенка интереса к подбору наряда, к рассматриванию себя в зеркале; учить рассматривать себя с разных сторон; обучение детей умению имитировать образы хорошо знакомых сказочных персонажей по подражанию.

502. Ожидаемые результаты:

1) совершает с игрушкой: предметные действия, процессуальные действия, цепочку игровых действий, игру с элементами сюжета по подражанию;

2) соотносит игрушки с потешками и стихами совместно с взрослым;

3) моделирует различные постройки из крупного и мелкого строительного материала с дальнейшим использованием их в игре с помощью взрослого;

4) осуществляет перенос усвоенных способов игровых действий из ситуации обучения в свободную игровую деятельность (с помощью взрослого);

5) имитирует образы хорошо знакомых сказочных персонажей по подражанию.

503. Формирование мышления:

1) формирование умения пользоваться методом проб как основным способом решения проблемно-практических задач; применять наиболее подходящее орудие в проблемной ситуации (выбор из трех);

2) обучение умению решать наглядно-действенные задачи, связанные с вычленением причинно- следственных связей между предметами; формирование умения определять причину нарушения обычного хода явления, когда причина хорошо видна;

3) обучение детей умению доставать предметы из сосуда, используя в качестве орудия палку с крючком, сачок для аквариума, ложку, вилку;

4) обучение умению находить решение проблемно - практической задачи, требующей применения двух вспомогательных средств, изготовление детьми простейшего орудия для достижения цели (сделать из двух коротких палок одну длинную, связать две короткие веревки, чтобы получить одну длинную);

5) формирование фиксирующей и сопровождающей функций речи (учить рассказывать о последовательности выполненных действий).

504. Ожидаемые результаты:

1) использует предметы-заместители в проблемно-практических ситуациях;

2) использует метод проб для решения практических и игровых задач;

3) применяет наиболее подходящее орудие в проблемной ситуации, выбирая из трех.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

505. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - ознакомление с окружающим миром.

506. Цель: формирование социальных навыков личности, на основе норм и правил; совершенствование знаний о живой и неживой природе.

507. Задачи:

1) формировать представления о правилах поведения в знакомых, используя накопленный практический опыт взаимодействия с объектами и предметами окружающего мира;

2) обогащать знания о труде взрослых, правилах взаимоотношения со сверстниками и взрослыми;

3) формировать знания о профессиях;

4) формировать представления детей о предметах быта;

5) формировать представления об объектах социальной жизни;

6) формировать умения ориентироваться в помещениях;

7) формировать представления о зимних забавах;

8) развивать психические процессы: внимание, память, мышление; развивать вербальные и невербальные средства общения;

9) активизировать активный и пассивный словарь обобщающими понятиями;

10) воспитывать бережное отношение к природе.

Параграф 5. 1 полугодие

508. Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование умения называть свое имя, формирование представлений о половой принадлежности;

2) формирование знаний о родственных отношениях: папа, мама, сын, дочь;

3) формирование умения называть по именам детей группы;

4) формирование умения показывать части тела и лица с объяснением их назначения;

5) формирование представлений о значении деятельности какой-либо профессии (воспитатель, няня, врач, шофер);

6) формирование умения наблюдать за деятельностью и поведением человека в повседневной жизни и труде;

7) ознакомление с помещениями детского сада (прихожая, кабинет медсестры, музыкальный зал);

8) формирование умения соотносить знакомые предметы с их изображением (игрушки, посуда, мебель);

9) формирование умения показывать по словесному заданию взрослого объекты окружающего мира: игрушки, автобус, грузовая машина, дом, предметы быта;

10) ознакомление с продуктами питания: хлеб, молоко, печенье, конфеты;

11) культура поведения: формирование представлений о правилах поведения в знакомых ситуациях на прогулке, дома, в группе, используя накопленный практический опыт взаимодействия с объектами и предметами окружающего мира;

12) ознакомление с праздниками: День рождения, Праздник Осени, Спортивный праздник.

509. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о членах семьи и ближайшего окружения;

2) осознает половую принадлежность;

3) показывает или называет части тела и лица;

4) различает предметы быта;

5) имеет представления о транспортных средствах;

6) имеет представление о детском саде, сотрудниках детского сада;

7) различает продукты питания;

8) имеет представления об элементарных правилах поведения в общественных местах;

9) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия.

Параграф 6. 2 полугодие

510.Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование умения называть свою фамилию, возраст;

2) формирование представлений о предметах быта: предметы мебели (стол, стул и их части; диван, кресло), обуви (ботинки);

3) формирование умения обобщать группы: игрушки, мебель;

4) формирование представлений об инструментах (веник, лопата, лейка);

5) формирование представлений о предметах казахской национальной одежды (такия) и посуды (кесе, казан);

6) продолжение ознакомления с праздниками: новый год, праздник зимы, мамин день;

7) формирование представлений о временах года;

8) формирование представлений о зимних забавах: игра в снежки, катание на санках, лепка снеговика;

9) формирование представлений о деятельности людей разных профессий (продавец, шофер);

10) формирование знаний об объектах социальной жизни: магазин, транспорт;

11) формирование представлений о частях суток: утро.

511. Ожидаемые результаты:

1) имеет представление о своей фамилии;

2) различает и показывает предметы быта;

3) имеет представления о временах года и играх в зимнее время;

4) имеет элементарные представления о национальной одежде (такия) и посуде (кесе, казан);

5) эмоционально реагирует на праздничные мероприятия и детские забавы;

6) имеет представления о некоторых профессиях;

7) выделяет часть суток – утро.

Глава 4. Старшая группа (дети 5-6-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

512. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - обучение игре, формирование мышления.

513. Целью является обучение детей умению осуществлять перенос усвоенных способов игровых действий из ситуации обучения в свободную игровую деятельность, создание предпосылок для развития у детей наглядно-образного мышления, формирование целостного восприятия ситуаций, изображенных на сюжетных картинках с опорой на собственный практический опыт.

514. Задачи:

1) формирование цепочки игровых действий, связанных с определенной ролью;

2) развитие умения действовать в соответствии с ролью при помощи взрослого;

3) формирование у детей умения играть вместе, небольшими группами, объединяясь для решения игровой задачи;

4) формирование умения использовать предмет-заместитель, фиксирующую речь, носящую экспрессивный характер, в процессе игры;

5) формировать обобщенные представления о предметах-орудиях, их свойствах и качествах, роли в деятельности людей;

6) учить определять предполагаемую причину нарушенного хода явления, изображенного на сюжетной картинке;

7) учить определять последовательность событий, изображенных на картинках.

Параграф 2. 1 полугодие

515. Обучение игре:

1) формирование у детей интересов и предпочтений в выборе любимых занятий игр, игрушек, предметов быта; обучение умению располагать образные игрушки в пространстве комнаты, в игровом уголке, на плоскости стола (равномерно по всей поверхности; в ряд, с чередованием один к одному);

2) обучение умению обращаться к сверстникам с просьбой поиграть; развитие умения детей общаться по ходу игры с помощью жестов, мимики, речи;

3) обучение умению воссоздавать в игре логическую цепочку игровых действий с отражением в ходе игры отношений между взрослыми и детьми в семье и детском саду;

4) обучение умению использовать в игре предметы-заменители бытового содержания (мыло-кирпичик из строительного материала);

5) знакомство детей с техникой игрового превращения (преобразования); обучение детей умению имитировать движения некоторых животных, птиц, насекомых, солнца, разных средств транспорта; обучение умению изменять движения, мимику, голос и речь в соответствии с образом игрового персонажа (под контролем взрослого); обучение детей участвовать в бессловесных играх-импровизациях с одним персонажем по текстам стихов и прибауток, которые рассказывает педагог.

516. Ожидаемые результаты:

1) обращается к сверстникам с просьбой поиграть по просьбе взрослого;

2) общается по ходу игры с помощью жестов, мимики, речи;

3) умеет под контролем взрослого совершать цепочку последовательных действий, характерных для определенных ролей;

4) имитирует движения животных, птиц, насекомых, средств транспорта;

5) отражает в играх взаимоотношения между людьми с помощью взрослого;

6) применяет в игре предметы-заменители бытового содержания.

517. Формирование мышления:

1) создание предпосылок для развития у детей наглядно-образного мышления: формирование обобщенных представлений о предметах-орудиях, их свойствах и качествах, роли в деятельности людей.

2) закрепление умения решать наглядно-действенные задачи в условиях специально созданных проблемных ситуаций; обучение детей умению применять наиболее подходящее орудие в проблемной ситуации (выбор из 4-5);

3) формирование умения анализировать проблемно-практическую задачу в речевых высказываниях;

4) обучение детей умению решать задачи наглядно-образного плана: предлагать детям сюжетные картинки с изображением ситуаций, знакомых из собственного практического опыта, стимулировать их высказывания, раскрывающие смысл ситуаций;

5) формирование у детей восприятия целостной сюжетной ситуации, изображенной на картинках;

6) обучение детей умению устанавливать причинно-следственные связи и зависимости между объектами и явлениями, изображенными на сюжетных картинках.

518. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления о предметах-орудиях, их свойствах и качествах;

2) анализирует проблемно-практические задачи;

3) воспринимает целостные сюжеты (ситуацию), изображенные на картинках, с опорой на собственный практический опыт, устанавливая причинно-следственные связи и зависимости между объектами и явлениями.

Параграф 3. 2 полугодие

519. Обучение игре:

1) вызывание интереса к игровым действиям со сложными игрушками, простейшими настольно-печатными играми; обучение детей умению играть вместе, небольшими группами, подчиняясь требованиям игры;

2) обучение детей действовать с воображаемыми предметами: "понарошку" расчесываться, умываться, вытирать полотенцем руки по подражанию;

3) привлечение детей к организации (вместе с взрослым) места для игры с различными образными игрушками;

4) создание коллективной постройки с непосредственным участием взрослого, создание постройки по подражанию действиям взрослого и по простейшему образцу;

5) знакомство детей с ролью (кошки, собаки, курочки), обучение умению брать на себя роль, переименовывать себя в соответствии с нею по подражанию;

6) формирование умения участвовать в драматизации сказок с простым сюжетом. Обучение детей принимать роль с использованием костюмов для драматизации при активной помощи со стороны взрослого.

520. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к игровым действиям со сложными игрушками, простейшим настольно-печатным играм;

2) имеет навыки совместной игры небольшими группами для решения игровой задачи;

3) умеет действовать с воображаемыми предметами;

4) умеет действовать в соответствии с ролью при помощи взрослого;

5) принимает участие в коллективной постройке под руководством взрослого;

6) участвует в драматизации знакомых сказок.

521. Формирование мышления:

1) обучение детей умению устанавливать причинно-следственные связи между объектами и явлениями, изображенными на сюжетных картинках;

2) формирование умения определять предполагаемую причину нарушенного хода явления, изображенного на сюжетной картинке, подбирать соответствующую предметную картинку (выбор из двух-трех); формирование умения определять последовательность событий, употребляя слова "сначала", "потом" после раскладывания картинок по порядку событий.

522. Ожидаемые результаты:

1) определяет причину нарушенного хода явления, изображенного на сюжетной картинке, подбирает соответствующую картинку;

2) определяет последовательность событий, раскладывает картинки по порядку событий.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

523. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - ознакомление с окружающим миром.

524. Целью является формирование и развитие социальных навыков на основе ознакомления с окружающим миром, общения с взрослыми и сверстниками.

525. Задачи:

1) расширять и углублять представления об окружающем мире, явлениях живой и неживой природе, общественной жизни;

2) совершенствовать умение ориентироваться в помещении детского сада,

3) классифицировать предметы по их назначению;

4) продолжать формировать представления детей о растительном и животном мире, о сезонных явлениях в природе;

5) формировать умение наблюдать смену времен года и знать их элементарные признаки, различать состояние погоды;

6) формировать знания о государственных символах и государственных праздниках;

7) развивать устную связную речь;

8) развивать психические процессы: внимание, память, мышление;

9) воспитывать бережное отношение к растениям и животным.

Параграф 5. 1 полугодие

526.Ознакомление с окружающим миром:

1) формирование знаний о членах семьи: мама, папа, сын, дочь, бабушка, дедушка; ознакомление с именами брата (сестры);

2) формирование умения называть по имени и отчеству педагогов группы, детей в группе по именам;

3) формировать умения показывать части тела и лица, объяснять их назначение;

4) формирование знаний о профессиях взрослых: медсестра, врач, продавец;

5) формирование знаний о макросоциальном окружении: магазин, аптека, транспорт;

6) развитие познавательного интереса к окружающему социальному и предметному миру, воспитание элементарной любознательности;

7) формирование знаний об элементарных нормах поведения в обществе;

8) ознакомление с названием страны - Казахстан; ознакомление с государственными символами Казахстана;

9) расширение и углубление представлений о предметах быта: посуда (чайная, столовая), мебель (части);

10) формирование умения дифференцировать понятия "одежда - обувь", "посуда - мебель".

11) уточнение знаний о временах года;

12) ознакомление с объектами неживой природы: глина, камни, песок;

13) расширение временных представлений о частях суток;

14) продолжение ознакомления с праздниками: День рождения, Праздник осени, День рождения Казахстана.

527. Ожидаемые результаты:

1) знает членов семьи;

2) называет или показывает части тела и лица;

3) называет игрушки, автобус, грузовая машина, дом, предметы быта;

4) называет время года и элементарные его признаки

5) имеет представления о некоторых профессиях;

6) придерживается элементарных норм поведения в обществе;

7) имеет представление о названии страны;

8) имеет представления о предметах быта;

9) различает части суток с опорой на иллюстрации;

10) имеет представление о праздниках.

Параграф 6. 2 полугодие

528. Ознакомление с окружающим миром:

1) совершенствование представлений о родственных отношениях в семье и своей социальной роли: брат, сестра;

2) ознакомление с профессиями: повар, швея, продавец;

3) продолжение ознакомления с помещениями детского сада: кухня, прачечная, медицинский кабинет;

4) расширение представлений о предметах быта: одежда, обувь (летняя, зимняя и ее части).

5) расширение представлений о макросоциальном окружении: город, улицы, транспорт, торговый дом, больница;

6) ознакомление с названием жилых помещений – зал, кухня, прихожая, ванная комната;

7) формирование представлений о предметах быта – игла, нитки, пуговицы, ткань;

8) формирование представлений о видах транспорта по среде передвижения и по назначению с опорой на иллюстрации;

9) формирование представлений о средствах связи (телефон, компьютер, телевизор) с опорой на иллюстрации;

10) расширение временных представлений о частях суток, днях недели;

11) формирование знаний о временах года и их признаках;

12) ознакомление с государственной символикой, гимном;

13) формирование представлений о предметах казахской национальной одежды;

14) формирование знаний о продуктах питания;

15) формирование знаний о правилах поведения на прогулке, в группе, на утреннике;

16) продолжение ознакомления с праздниками: День рождения, Наурыз, Праздник дружбы;

17) развитие устной речи в зависимости от произносительных возможностей детей;

18) развитие психических процессов: внимание, память, мышление.

529. Ожидаемые результаты:

1) знает членов семьи и себя;

2) показывает или отвечает на вопрос: "Сколько тебе лет?";

3) имеет представление о помещениях детского сада;

4) имеет представление о предметах быта;

5) различает жилые помещения в квартире по опорным картинкам;

6) имеет представления о видах транспорта по среде передвижения и по назначению с опорой на иллюстрации;

7) имеет представления о средствах связи (телефон, компьютер, телевизор) с опорой на иллюстрации;

8) различает времена года и их элементарные признаки;

9) имеет представления о днях недели;

10) различает некоторые продукты питания;

11) соблюдает элементарные правила поведения;

12) имеет представление о праздниках.

Глава 5. Класс предшкольной подготовки (дети 6-7-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Познание"

530. Содержание образовательной области "Познание" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности – обучение игре, формирование мышления.

Параграф 2. Обучение игре

531. Целью является воспитание умения соблюдать в игре элементарные правила поведения и взаимодействия на основе игрового сюжета.

532. Задачи:

1) расширять круг действий детей с куклой и другими образными игрушками на основе бытовых и игровых ситуаций, придуманных детьми вместе с взрослым;

2) стимулировать и поощрять стремление детей играть вместе с взрослыми и с другими детьми, объединяться в группы по 2-3 человека;

3) стимулировать желание детей самостоятельно играть в знакомые игры;

4) учить детей использовать приобретенные игровые умения в новой игре.

533. Содержание занятия "Обучение игре" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

534. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) игры с природными, бросовыми материалами и тканью;

2) конструктивные игры;

3) сюжетно-отобразительные игры;

4) театрализованные игры.

535. Раздел "Игры с природными, бросовыми материалами и тканью" включает следующие подразделы:

1) игры с природными материалами;

2) игры с бросовыми материалами и тканью.

536. Раздел "Конструктивные игры" включает следующие подразделы:

1) строительные игры;

2) игры с разрезными картинками и сборно-разборными игрушками.

537. Раздел "Сюжетно-отобразительные игры" включает следующие подразделы:

1) коллективные игры, отражающие жизнь и труд людей;

2) сюжетно-ролевые игры, отображающие быт казахского народа;

3) игры на школьную тематику.

538. Раздел "Театрализованные игры" включает следующие подразделы:

1) режиссерские игры;

2) игры-драматизации

539. Система целей обучения:

таблица 36

Раздел 1. Игры с природными, бросовыми материалами и тканью
Подразделы	Цели обучения
1.1 Игры с природными материалами	0.1.1.1 иметь представление об основных свойствах разнообразных природных материалов и как с ними можно играть с помощью взрослого
	0.1.1.2 иметь определенные навыки игровых действий с природными материалами
1.2 Игры с бросовыми материалами и тканью	0.1.2.1 иметь представление о характерных особенностях бросового материала
	0.1.2.2 иметь навыки игровых действий с бросовыми материалами

540. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры с природными материалами":

1) проявляет интерес к играм и разнообразным действиям с природным материалом;

2) выполняет игровые действия с природным материалом по словесной инструкции;

3) при помощи взрослого изготавливает декорации из природных материалов для настольного театра с последующим их использованием.

541. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры с бросовыми материалами и тканью":

1) проявляет интерес к играм и разнообразным действиям с бросовыми материалами, тканью и бумагой;

2) выполняет игровые действия с бумагой, тканью и разнообразным бросовым материалом;

3) с помощью взрослого изготавливает декорации из бросовых материалов, бумаги и ткани для театрализованных игр, настольного театра, сюжетно-ролевых игр с последующим их использованием.

таблица 37

Раздел 2. Конструктивные игры
Подразделы	Цели обучения
2.1 Строительные игры	0.2.1.1 знать названия основных деталей строительных наборов
	0.2.1.2 выполнять последовательную цепочку действий, направленных на создание конструкций из строительного материала по показу
	0.2.1.3 создавать коллективную постройку с участием взрослого
2.2Игры с разрезными картинками и сборно-разборными игрушками	0.2.2.1 разбирать и собирать части сборно-разборных игрушек в целое с помощью взрослого
	0.2.2.2 складывать разрезные картинки (из трех-четырех частей) по инструкции
	0.2.2.3 конструировать целое изображение из иллюстрированных кубиков по показу

542. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Строительные игры":

1) проявляет интерес и эмоциональную реакцию на конструктивную деятельность;

2) выполняет последовательную цепочку действий, направленных на создание конструкций из строительного материала;

3) участвует в создании функциональных построек путем "дополнения", "включения", обыгрывания постройки;

4) использует конструктивный материал в качестве предметов-заместителей в образных играх по показу;

5) участвует в коллективной постройке; создает постройки по образцу.

543. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры с разрезными картинками и сборно-разборными игрушками":

1) разбирает и собирает части сборно-разборных игрушек в целое по образцу;

2) разбирает и собирает части разрезных картинок, на которых изображены эти же игрушки по образцу;

3) складывает разрезные картинки (из трех-четырех частей) с использованием приема накладывания на образец и по образцу;

4) конструирует целое изображение из иллюстрированных кубиков (четыре кубика).

таблица 38

Раздел 3. Сюжетно-отобразительные игры
Подразделы	Цели обучения
3.1 Игры, отражающие жизнь и труд людей	0.3.1.1 иметь представление об основных правилах адекватного поведения и общения между людьми
	0.3.1.2 уметь проигрывать простые сюжеты-цепочки отражающих жизнь, труд и взаимоотношения людей
3.2 Сюжетно-ролевые игры, отображающие быт казахского народа	0.3.2.1 знать основные предметы быта казахского народа
	0.3.2.2 уметь проигрывать простые сюжеты-цепочки связанных по смыслу игровых действий, отражающих быт и традиции казахского народа
3.3 Игры на школьную тематику	0.3.3.1 узнавать школьные принадлежности
	0.3.3.2 уметь проигрывать простые сюжеты-цепочки связанных по смыслу игровых действий, отражающих школьную жизнь с помощью взрослого

544. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры, отражающие жизнь и труд людей":

1) умеет проигрывать простые сюжеты-цепочки связанных по смыслу игровых действий с образными игрушками и атрибутами для игры.

545. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Сюжетно-ролевые игры, отображающие быт казахского народа":

1) проявляет интерес и эмоциональную реакцию на предметы казахского быта;

2) умеет проигрывать простые сюжеты-цепочки игровых действий, отражающих быт и традиции казахского народа с помощью взрослого.

546. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры на школьную тематику":

1) проявляет интерес к играм на школьную тематику;

2) умеет проигрывать простые сюжеты-цепочки связанных по смыслу игровых действий, отражающих школьную жизнь с помощью взрослого.

таблица 39

Раздел 4. Театрализованные игры
Подразделы	Цели обучения
4.1 Режиссерские игры	0.4.1.1 иметь представления о театральных средствах инсценировки сказок
	0.4.1.2 уметь вести роль игрушечного персонажа, используя средства выразительности по подражанию
4.2 Игры-драматизации	0.4.2.1 владеть элементарными средствами игрового превращения (преображения) с помощью взрослого
	0.4.2.2 уметь принимать роль, используя средства выразительности с помощью взрослого

547. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Режиссерские игры":

1) проявляет интерес к участию в инсценировках знакомых сказок с использованием различных театральных средств (настольный театр, теневой театр, цветные варежки);

2) по инструкции взрослого выбирает для инсценировки игрушку в соответствии с текстом произведения;

3) ведет роль игрушечного персонажа с помощью взрослого, сопровождая интонацией и мимикой.

548. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Игры-драматизации":

1) владеет элементарными средствами игрового превращения (преображения);

2) действует с воображаемыми предметами;

3) использует предметы-заместители и детали костюма с помощью взрослого;

4) принимает роль и играет ее, используя средства выразительности - интонацию, мимику по подражанию.

Параграф 3. Формирование мышления

549. Целью является закрепление умения производить анализ проблемно-практических и наглядно-образных задач; формирование элементов логического мышления: устанавливать связи между персонажами и объектами, изображенными на картинках, выполнять классификацию.

550. Задачи:

1) формировать у детей тесную зависимость между их практическим, жизненным опытом и наглядно-чувственными представлениями, отражать эту связь в речи, фиксируя этот опыт и обобщая его результаты;

2) закреплять умения анализировать условия проблемно-практической задачи и находить способы ее решения;

3) формировать зрительную ориентировку и основные функции речи (фиксирующую, сопровождающую, планирующую) в процессе решения проблемно-практических задач;

4) формирование умения решать задачи наглядно-образного плана, стимулировать их высказывания, раскрывающие смысл ситуаций;

5) учить выявлять связи между персонажами и объектами, изображенными на сюжетных картинках;

6) формировать умение рассуждать, делать вывод и обосновывать суждение;

7) учить анализировать сюжеты со скрытым смыслом;

8) формировать умение соотносить текст с соответствующей иллюстрацией;

9) учить выполнять задания на классификацию картинок, исключение "четвертой лишней" картинки.

551. Содержание занятия "Формирование мышления" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

552. Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) формирование наглядно-действенного мышления;

2) формирование наглядно-образного мышления;

3) формирование элементов логического мышления.

553. Раздел "Формирование наглядно-действенного мышления" включает следующий подраздел:

1) формирование умений анализировать условия проблемно-практической задачи и находить способы ее решения.

554. Раздел "Формирование наглядно-образного мышления" включает следующие подразделы:

1) целостное восприятие ситуаций, изображенных на картинах;

2) формирование взаимосвязи между словом и образом.

555. Раздел "Формирование элементов логического мышления" включает следующий подраздел:

1) формирование умений выполнять операции сравнения, классификации, обобщения.

556. Система целей обучения:

таблица 40

Раздел 1. Формирование наглядно - действенного мышления
Подраздел	Цели обучения
1.1 Формирование умений анализировать условия проблемно-практической задачи и находить способы ее решения	0.1.1.1 иметь представления об использовании вспомогательных средств и орудий в проблемной практической ситуации.
	0.1.1.2 находить решение проблемно-практической ситуации, требующей изготовления и применения вспомогательных предметов (средств)
	0.1.1.3 использовать метод проб для решения проблемно - практических задач
	0.1.1.4 составлять словесный отчет о выполненных действиях

557. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формирование умений анализировать условия проблемно-практической задачи и находить способы ее решения":

1) понимает, что одно и то же орудие используется для достижения разных целей;

2) с помощью взрослого находит решение проблемно-практической ситуации, требующей изготовления и применения вспомогательных предметов (средств);

3) пользуется методом проб для решения практических и игровых задач;

таблица 41

Раздел 2. Формирование наглядно - образного мышления
Подразделы	Цели обучения
2.1 Формирование целостного восприятия ситуаций, изображенных на картинке	0.2.1.1 анализировать наглядно-образные задачи
	0.2.1.2 устанавливать причинно-следственные связи между предметами и явлениями на основе наглядного изображения ситуации
2.2 Формирование соотношения между словом и образом	0.2.2.1 иметь представления о свойствах и качествах предметов
	0.2.2.2 находить игрушку или предмет по словесному описанию
	0.2.2.3 выбирать соответствующую картинку с изображением действий персонажей по словесному описанию
	0.2.2.4 соотносить словесный текст с соответствующей иллюстрацией

558. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формирование целостного восприятия ситуаций, изображенных на картинке":

1) воспринимает изображенную на картинке ситуацию как целостную с опорой на собственный практический опыт;

2) устанавливает связи между персонажами и объектами, изображенными на картинках с помощью уточняющих вопросов педагога;

3) составляет рассказ по серии картинок с помощью педагога.

559. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формирование соотношения между словом и образом":

1) имеет представления о свойствах и качествах предметов;

2) складывает разрезную картинку из 3-4 частей по образцу;

3) находит игрушку (предмет) по словесному описанию;

4) выбирает соответствующую картинку, изображающую действия персонажей, по словесному описанию педагога;

5) соотносит словесный текст с соответствующей иллюстрацией.

таблица 42

Раздел 3. Формирование элементов логического мышления
Подраздел	Цели обучения
3.1Формирование умений выполнять операции сравнения, классификации, обобщения	0.3.1.1 сравнивать предметы, выделяя в них сходство и различие; располагать предметы в определенном порядке, выделив при этом существенный признак
	0.3.1.2 выполнять классификацию предметов по заданному признаку, переключаться с одного принципа классификации на другие (по свойствам, качествам, функциональному назначению) и обосновывать свои действия в речевых высказываниях
	0.3.1.3 выполнять упражнения на исключение "четвертой лишней" картинки, обосновывать в речевых высказываниях это исключение

560. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Формирование умений выполнять операции сравнения, классификации, обобщения":

1) с помощью педагога сравнивает предметы, выделяет сходство и различие;

2 располагает предметы в определенном порядке: большая матрешка, немного поменьше, средняя, еще меньше, самая маленькая;

3) выполняет задания на классификацию предметов по образцу и речевой инструкции педагога;

4) группирует предметы по цвету, величине (маленький, большой, очень маленький, очень большой), форме, ориентируясь на образец;

5) с помощью педагога выполняет упражнения на исключение "четвертой лишней" картинки.

Параграф 4. Образовательная область "Социум"

561. Содержание образовательной области "Социум" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности - ознакомление с окружающим миром.

562. Целью является расширение представлений детей об окружающем мире, деятельности людей.

563. Задачи:

1) формировать представления о школе, о профессии - учитель;

2) формировать целенаправленную предметно - орудийную деятельность в процессе выполнения практического и игрового задания;

3) продолжать формировать представления о сезонных явлениях в природе;

4) формировать умения наблюдать за изменением времени года;

5) формировать представления об элементарных признаках времен года, различать состояние погоды;

6) формировать представление о профессиях: шофера, врач, продавец, парикмахер, почтальон с опорой на иллюстрации;

7) продолжать учить детей отражать в сюжетно-ролевых играх события реальной жизни, профессии взрослых: шофера, врача, продавца, парикмахера, почтальона;

8) формировать способность передавать в игре взаимоотношения между людьми;

9) формировать целостное восприятие ситуаций, происходящих в игре;

10) развивать речь и ее интонационную выразительность;

11) развивать память, внимание, восприятие, речь в силу познавательных возможностей;

12) различать виды транспорта по среде передвижения и по назначению с опорой на иллюстрации;

13) различать средства связи (телефон, компьютер, телевизор) с опорой на иллюстрации;

14) продолжать формировать представления о государственных символах и государственных праздниках;

15) формировать представления о юрте, национальной одежде, блюдах, посуде, традициях и обычаях, национальных подвижных играх;

16) формировать представления о Казахстане (столице Казахстана, Президенте Казахстана, о городе Алматы, о достопримечательностях родного города);

17) развивать устную речь в зависимости от произносительных возможностей детей;

18) развивать психические процессы: внимание, память, мышление.

564. Содержание занятия "Ознакомление с окружающим миром" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, а также информировать их о следующих этапах обучения.

565.Содержание учебной программы включает следующие разделы:

1) я и общество;

2) мой родной край;

3) страницы истории.

566. Раздел "Я и общество" включает следующие подразделы:

1) моя семья;

2) Я-ребенок;

3) моя школа;

4) профессии;

5) средства связи и транспорт.

567. Раздел "Мой родной край" включает следующий подраздел:

1) моя родина Казахстан

568. Раздел "Страницы истории" включает следующие подразделы:

1) искусство и культура;

2) независимый Казахстан.

569. Система целей обучения:

таблица 43

Раздел 1. Я и общество
Подразделы	Цели обучения
1.1 Я и моя семья	0.1.1.1 воспитывать доброжелательное взаимоотношение в семье
	0.1.1.2 знать и называть членов семьи, выполнять посильную совместную работу с членами семьи
	0.1.1.3 знать или группировать предметы (игрушки, посуда, мебель, транспорт, одежда, обувь)
	0.1.1.4 формировать представления об элементарных правилах поведения в общественных местах
1.2 Моя школа	0.1.2.1 формировать представления о профессии – учитель
	0.1.2.2 формировать представление об элементарных правилах поведения в школе
	0.1.2.3 формировать представления о школьных принадлежностях (портфель, тетрадь, книга, ручка, карандаш, пенал, альбом, цветные карандаши)
	0.1.2.4 формировать представление о назначении школьных принадлежностях (книга – чтобы читать, ручка – чтобы писать)
	0.1.2.5 формировать представления о макросоциальном окружении: школа с опорой на иллюстрации
	0.1.2.6 воспитывать уважение к профессии - учитель
1.3 Профессии	0.1.3.1 формировать представление о профессиях: шофер, врач, продавец, парикмахер, почтальон с опорой на иллюстрации
	0.1.3.2 формировать знания об атрибутах в сюжетно-ролевых играх: магазин, больница, парикмахерская, почта
	0.1.3.3 воспроизводить цепочку игровых действий, вводить в игру элементы сюжетной игры
	0.1.3.4 выполнять игровые действия по образцу, по несложным словесным заданиям
	0.1.3.5 продолжать учить детей отражать в сюжетно-ролевых играх события реальной жизни, профессии взрослых: шофера, врача, продавца, парикмахера, почтальона
	0.1.3.6 формировать способность передавать в игре взаимоотношения между людьми
	0.1.3.7 формировать умения использовать предметы-орудия и вспомогательные средства в сюжетно – ролевых играх
	0.1.3.8 стимулировать сопровождение игровых действий речью в процессе сюжетно ролевой игры
1.4 Средства связи и транспорт	0.1.4.1 различать виды транспорта по среде передвижения и по назначению с опорой на иллюстрации
	0.1.4.2 различать средства связи (телефон – домашний, сотовый, компьютер, телевизор) с опорой на иллюстрации и в игре
	0.1.4.3 развивать зрительный анализатор через просмотр телевизора и компьютера
	0.1.4.4 развивать слуховое восприятие через использование телефона

570. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Я и моя семья":

1) знает и называет членов семьи;

2) выполняет посильную совместную работу с членами семьи;

3) называет и группирует предметы (игрушки, посуда, мебель, транспорт, одежда, обувь);

4) имеет элементарные представления о правилах поведения в общественных местах.

571. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Моя школа":

1) имеет представления о профессии – учитель; об элементарных правилах поведения в школе;

2) имеет представления о школьных принадлежностях (портфель, тетрадь, книга, ручка, карандаш, пенал, альбом, цветные карандаши), о назначении школьных принадлежностях.

572. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Профессии":

1) имеет представление о труде взрослых; о профессиях людей (шофера, врач, продавец, парикмахер, почтальон), их трудовых действиях; воспроизводит цепочку игровых действий;

2) участвует в ролевых играх; выполняет знакомые роли по образцу или по предложению взрослого;

3) под руководством взрослого подчиняется сюжету игры; различает атрибуты в сюжетно-ролевых играх: магазин, больница, парикмахерская, почта.

573. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Средства связи и транспорт":

1) имеет представления о видах транспорта (наземный, воздушный, водный) с опорой на иллюстрации; о видах специальных транспортных средств (скорая помощь, пожарная машина, полицейская машина) с опорой на иллюстрации;

2) имеет представление о назначении телефона (домашний телефон, сотовый), компьютера, телевизора, знает простые правила их использования.

таблица 44

Раздел 2. Мой родной край
Подраздел	Цели обучения
2.1 Моя родина - Казахстан	0.2.1.1 называть или показывать времена года с опорой на иллюстрации и по объяснению педагога
	0.2.1.2 формировать представления о природных условиях, где живет ребенок с помощью педагога
	0.2.1.3 формировать представления о сезонных изменениях времен года (осень, зима, весна, лето; их признаки)
	0.2.1.4 совершенствовать знания о состоянии погоды (пасмурно, солнечно)
	0.2.1.5 формировать знания о днях недели
	0.2.1.6 расширять представления о явлениях природы (гром, молния, гроза, радуга)
	0.2.1.7 формировать представления о частях суток (утро, день, вечер, ночь), о днях недели
	0.2.1.8 развивать слуховое внимание через умения дифференцировать шумы природных явлений (шум дождя, шум ветра, звучание грома по аудиозаписи)

574. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Моя родина – Казахстан":

1) называет или показывает времена года с опорой на иллюстрации и по объяснению педагога (в зависимости от произносительных возможностей речи ребенка);

2) называет основные признаки времен года с опорой на иллюстрацию;

3) показывает (в зависимости от произносительных возможностей называет) по календарю природы природные явления дождь, снег, пасмурно, солнечно;

4) различает явления природы: гром, молния, гроза, дождь, радуга; различает части суток (утро, день, вечер, ночь), называет дни недели с опорой на иллюстрацию;

5) определяет текущее состояние погоды: солнечная, дождливая, пасмурная, холодная, теплая;

6) различает шум дождя, шум ветра, звучание грома по аудиозаписи.

таблица 45

Раздел 3. Страницы истории
Подразделы	Цели обучения
3.1 Искусство и культура	0.3.1.1 формировать первоначальные представления об устройстве и внутреннем убранстве казахской юрты по иллюстрации и по словесной инструкции
	0.3.1.2 формировать представления о казахской национальной посуде по иллюстрации
	0.3.1.3 формировать представления о национальной одежде
	0.3.1.4 формировать представления о традициях и обычаях казахского народа
	0.3.1.5 формировать представления о национальных блюдах: баурсаки, бешбармак, айран, наурыз-көже
	0.3.1.6 формировать умения играть в подвижные казахские игры: асыки, аркан тарту, платок с узелком, байга, тенге алу, котермек
	0.3.1.7 формировать представления о праздниках Республики Казахстана (Наурыз, День Независимости, День города, 1 мая, 9 мая)
3.2 Независимый Казахстан	0.3.2.1 формировать знания о государственных символах
	0.3.2.2 формировать умения стоять прямо в строю с прикладыванием руки к груди
	0.3.2.3 развитие слуховое восприятие через умение подпевать гимн Казахстана
	0.3.2.4 формировать представление о названии своей страны (Казахстан)
	0.3.2.5 формировать представления о столице Казахстана (Астана), о Президенте Казахстана
	0.3.2.6 формировать знания о названии города, в котором проживает
	0.3.2.7 формировать представления о достопримечательностях города, в котором проживает (кинотеатры, театры, парки, музеи) по иллюстрации

575. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Искусство и культура":

1) имеет представления: по иллюстрации об устройстве и внутреннем убранстве казахской юрты; о казахских народных традициях и обычаях; национальных блюдах; о казахской национальной посуде по иллюстрации;

2) умеет играть в подвижные казахские игры в сопровождении взрослого;

3) уважительно относится к старшим и младшим;

4) имеет представления о праздниках Республики Казахстан: Наурыз, День Независимости, День города, 1 мая, 9 мая.

576. Ожидаемые результаты по реализации подраздела "Независимый Казахстан":

1) знает название своей страны;

2) имеет представления о столице нашей страны - Астана, об Алматы, как крупнейшем городе Казахстана;

3) знает название города, в котором живет;

4) имеет представления о государственных символах; показывает государственную символику на иллюстрациях;

5) исполняет гимн (в зависимости от произносительных возможностей ребенка);

6) имеет представления о достопримечательностях города, в котором проживает (кинотеатры, театры, парки, музеи) по иллюстрации.

	Приложение 5 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 6 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением опорно-двигательного аппарата

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нарушением опорно-двигательного аппарата (далее - Программа) разработана в соответствии со статьями 5 и 14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы формирование специальных коррекционно-компенсаторных и социально-адаптивных умений и навыков с учетом выраженности нарушений опорно-двигательного аппарата (далее - НОДА) и проявлений детского церебрального паралича (далее - ДЦП); обучение двигательным навыкам в соответствии с возрастом; обеспечение профилактики нарушений опорно-двигательного аппарата; создание предпосылок для успешной бытовой, игровой и социальной адаптации к реальным условиям жизни, их интеграции в обществе.

3. Задачи Программы:

1) развивать реакции выпрямления и равновесия, обеспечивающих правильный контроль головы, шеи, туловища и конечностей;

2) развивать функции руки и предметно-манипулятивной деятельности;

3) развивать зрительно-моторную координацию;

4) способствовать торможению и преодолению неправильных поз и положений;

5) предупреждать формирование вторичного порочного двигательного стереотипа;

6) способствовать стабилизации искривления позвоночника; уменьшение дуги сколиоза корсета;

7) увеличивать силовую выносливость мышц, укреплять мышцы стопы и голени;

8) формировать своды стопы;

9) способствовать правильному и своевременному окостенению, формированию изгибов позвоночника;

10) укреплять дыхательную мускулатуру;

11) формировать навыки выполнения упражнений основной гимнастики, основных движений;

12) воспитывать качественные навыки: ловкость, быстрота, гибкость, сила, выносливость, равновесие;

13) воспитывать первоначальные навыки личной и общественной гигиены;

14) формировать знания о направлениях движений;

15) воспитывать нравственные, волевые, личностные качества.

4. Программа способствует формированию коммуникативных навыков, проявлению познавательных и социальных мотивов детей, развитию увлеченности и интереса к получению знаний, овладению детьми двигательными навыками; переводу пассивно-сопряженных в активно-самостоятельные движения.

5. Ожидаемые результаты в каждой области представлены системой целей обучения.

6. Содержание Программы охватывает возрастные периоды физического и психического развития детей:

1) вторая младшая группа – дети 3-4-х лет;

2) средняя группа – дети 4- 5-и лет;

3) старшая группа в дошкольной организации – дети 5-6-и лет;

4) класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии – дети 6 - 7 (8)-и лет.

Глава 2. Вторая младшая группа (дети 3-4-х лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

7. Базовое содержание программы "Лечебная физическая культура (на суше или в воде)" реализуется в специальной коррекционной учебной деятельности (подгрупповая):

1) лечебная физическая культура на суше;

2) лечебная физическая культура в воде.

8. Цель: коррекция и развитие двигательных возможностей детей дошкольного возраста, имеющих нарушения опорно-двигательного аппарата и детский церебральный паралич легкой и средней степени.

9. Задачи:

1) нормализация произвольных движений в суставах верхних и нижних конечностей;

2) нормализация дыхательной функции;

3) формирование навыка правильной осанки и правильной установки стоп;

4) коррекция координационных нарушений (мелкой моторики кисти, статического и динамического равновесия, ритмичности движений, ориентировки в пространстве);

5) тренировка мышечно-суставного чувства;

6) профилактика и коррекция контрактур.

Параграф 2. 1 полугодие

10. Лечебная физическая культура на суше:

1) коррекция неправильных поз и положений головы и конечностей, поднимание таза, приведение бедер;

2) обучение умению в исходном положении лежа, сидя, стоя выполнять движения головой в разных направлениях;

3) обучение выполнению одновременных движений руками вперед, назад, в стороны, вверх, вниз;

4) обучение сгибанию и разгибанию предплечий и кистей рук, поочередному и одновременному сгибанию пальцев в кулак и разгибанию с изменением темпа движения;

5) обучение противопоставлению первого пальца остальным с контролем зрения, а также без него;

6) формирование умения в исходных положениях лежа на спине, на животе, на боку поочередному подниманию и отведению прямых или согнутых ног, сгибанию, разгибанию, круговым движениям ими;

7) формирование умения приседать на всей ступне, стоя у опоры;

8) обучение наклонам туловища вперед, назад, в стороны;

9) формирование навыка выполнения простейших сочетаний изученных движений;

10) обучение выполнению упражнений вместе с педагогом, используя зрительные ориентиры, словесные указания в игровой форме (имитация движений животных).

11. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

12. Ходьба:

1) формирование правильного положения головы, туловища, конечностей, опорности стоп;

2) тренировка ходьбы с вертикальной установкой головы и туловища; перемещение центра тяжести на опорную ногу, перемещение неопорной ноги, правильная постановка стоп, возможность сохранять позу стоя при опоре на каждую ногу, равномерное распределение массы тела на обе стопы, правильное направление движения и ритм;

3) формирование умения правильно двигать руками при ходьбе;

4) формирование навыков ходьбы приставным шагом вперед, приставным шагом назад, с высоким подниманием колен используя брусья, затем переходить на туго натянутый канат, ослабленный канат - затем у стены;

5) формирование правильной осанки;

6) развитие координации движений, чувства равновесия;

7) формирование умения ориентироваться в пространстве;

8) развитие навыков передвижения, координации движений, конечностей, туловища;

9) улучшение функции дыхания.

13. Бег:

1) формирование положения головы и туловища: мышцы шеи и спины не напрягаются, голова на одной линии с позвоночником, согласованные движения рук и ног;

2) формирование навыков бега с выполнением определенных заданий: друг за другом, соблюдая интервал, меняя направление, по кругу, с остановкой, обходя предметы, бег с одной стороны площадки на другую;

3) обучение умению создать образы легкого и быстрого, медленного и тяжелого движения;

4) закрепление навыков правильной осанки;

5) развитие навыков элементарных передвижений в горизонтальном (ползание) и вертикальном положении;

6) развитие умения ориентироваться в пространстве.

14. Прыжки:

1) отработка навыка ритмичных приседаний со сгибанием и выпрямлением туловища. Для увеличения объема приседаний под пальцы подкладывается что- либо мягкое, но не более чем на 15 градусов;

2) формирование навыков прыжков с ноги на ногу (держась за опору), прямой галоп, подпрыгивание на двух ногах, в глубину (с высоты 10-15 см);

3) развитие основных движений: ходьба, бег, прыжки, быстроты реакции;

4) формирование умения ориентироваться в пространстве;

5) тренировка навыков координации движений, чувства равновесия.

15. Метание, бросание, ловля:

1) формирование навыка катания мячей до определенного места, развитие отталкивающей функции рук, зрительно-моторной координации;

2) формирование навыка катания мяча друг другу (1-1,5 м) в положении сидя, принимать правильное положение ног при помощи различных приспособлений (валики, мешочки с песком);

3) формирование умения правильно принимать исходную позу: одни дети сидят, опираясь спиной о большой надувной мяч, другим, требуется фиксация ног в правильном положении;

4) формирование навыка катания мячей в ворота, бросание мяча двумя руками от груди, двумя руками вверх, вниз об пол (землю), ловля мяча;

5) формирование навыка метания в горизонтальную цель, вдаль, метание в вертикальную цель правой и левой рукой;

6) развитие координации движений;

7) обучение разным приемам игры в мяч;

8) тренировка разнообразных движений в горизонтальном и вертикальном положении ребенка, развитие разносторонней координации движений;

9) развитие умения ориентироваться в пространстве;

10) обучение держать равновесие.

16. Ползание, лазанье:

1) формирование умения координированию движений рук и ног;

2) обучение детей умению принимать правильное положения головы;

3) развитие умения при выносе вперед правой ноги - выносить левую руку, голову слегка поворачивать влево. При выносе вперед левой ноги – выносить правую руку, голова слегка поворачивать вправо;

4) воспитание функции захвата перекладины гимнастической стенки с участием большого пальца;

5) формирование навыков ползания в прямом направлении на расстояние 2–3 м, между расставленными предметами, по доске, положенной на пол, под веревку, дугу высотой 50 см, по наклонной доске, через бревно, лазание по наклонной лестнице (для детей с НОДА), влезание на гимнастическую стенку и спуск (дети с нарушением хватательной функции рук выполняют упражнение совместно с инструктором и воспитателем).

17. Равновесие:

1) формирование устойчивости в различных исходных положениях: сидя, стоя на четвереньках, стоя на коленях, стоя, ноги на ширине ступни, ноги в шаге, при различных движениях головой, при наклонах и поворотах туловища;

2) формирование навыков ходьбы: с целью тренировки равновесия постепенно уменьшают величину площади опоры стояние на двух ногах, на одной ноге, на носках, ходьба по узкой доске, бревну, по наклонной доске (10-20 см.), ходьба по дощечкам, положенным на расстоянии 8 см. одна от другой;

3) развитие координации и быстроты движений в крупных и мелких мышечных группах, формирование правильной осанки.

18. Перестроение:

1) формирование умения ориентироваться в пространстве, улучшение тормозных реакций;

2) формирование навыков построения в круг, небольшими группами и всей группой;

3) развитие основных движений: ходьба, бег, прыжки, элементы построения;

4) тренировка быстроты реакции, умения ориентироваться на местности;

5) развитие глазомера, умения различать цвета.

19. Спортивные упражнения:

1) катание на санках (для детей с легкой и средней степенью ДЦП): обучение простейшим навыкам: самостоятельно сесть в санки, скатиться с невысокой горки, подняться на горку без санок; сидя на санках, держатся обеими руками за веревку, натягивая ее перед собой и отклонившись при этом слегка назад, но не запрокидываясь;

2) катание на велосипеде (для детей с легкой и средней степенью ДЦП): развитие опорности стоп, мышечной силы в ногах, тренировка хватательной функции рук;

3) формирование реакции выпрямления, равновесия и координации движений, удерживание руля, обучение плавному нажиму на педали попеременно то одной, то другой ногой. При гемипарезах стопа и кисть фиксируются.

20. Лечебная физическая культура на воде:

1) подготовка к плаванию;

2) обучение плаванию детей с ДЦП при температуре воды +29...32°С для достижения максимального снижения мышечного тонуса и улучшения координации движений;

3) формирование навыка вхождения и погружения в воду, игры в воде.

21. Ожидаемые результаты:

1) сформировано мышечно-суставное чувство;

2) умеет частично контролировать собственные движения в суставах верхних и нижних конечностей;

3) умеет контролировать дыхание при выполнении упражнений;

4) имеет навык правильной осанки и правильной установки стоп;

5) имеет навык координационных умений: мелкой моторики кисти, статического и динамического равновесия, ритмичности движений, ориентировки в пространстве;

6) умеет выполнять упражнения для профилактики и коррекции контрактур;

7) умеет кататься с невысокой горки, катать друг друга;

8) умеет удерживать равновесие сидя на велосипеде и плавно нажимать на педали.

Параграф 3. 2 полугодие

22. Лечебная физическая культура на суше:

1) коррекция неправильных поз и положений головы и конечностей, изменения положения ног и приподнимания стоп;

2) обучение подниманию рук вверх, вытягиванию рук вперед, разведению в стороны, перекладыванию предмета из одной руки в другую перед собой, за спиной, над головой, хлопки перед собой, над головой, за спиной;

3) обучение умению передавать друг другу мяч над головой назад и вперед, одновременному подниманию обеих ног вверх, движению ногами, имитируя езду на велосипеде из положения лежа на спине, наклоны вперед, влево, вправо, из положения стоя, перевороты со спины на живот и обратно;

4) формирование умения полуприседанию (2-3 раза), приседанию, вынося руки вперед, опираясь руками о колени. Избегать глубокие приседания, если есть проблемы с тазобедренными суставами (вывих, подвывих), только на высоту голени; поочередное поднимание ног, согнутых в коленях.

23. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

24. Ходьба:

1) формирование правильных и экономных движений;

2) обучение умению при ходьбе не опускать голову и не смотреть вниз на ноги и в то же время не закидывать ее назад;

3) формирование навыков свободной ходьбы с выполнением определенных заданий: в колонне по одному, друг за другом, с высоким подниманием колен;

4) развитие умения координировать движения рук и ног, соблюдая интервал, меняя направление, по кругу, взявшись за руки, держась за веревку, с остановкой, приседанием, поворотом, "змейкой", обходя предметы, в горку и с горки;

5) обучение навыку передвижения с ускорением и замедлением темпа, развитие чувства ритма, согласованности движений с другими партнерами по игре;

6) тренировка тормозных реакций;

7) формирование правильной осанки;

8) укрепление мышечного корсета позвоночника; развитие чувства равновесия, ловкости.

25. Бег:

1) формирование положения головы и туловища без напряжения мышц шеи и спины, голова на одной линии с позвоночником, согласованные движения рук и ног;

2) формирование навыков бега (до 5 – 10 м), в разных направлениях, в быстром, непрерывно в медленном темпе (в течение 40-50 секунд);

3) развитие навыков элементарных передвижений;

4) укрепление мышц туловища и конечностей;

5) развитие умения ориентироваться в пространстве;

6) развитие координации движений, ловкости.

26. Прыжки:

1) развитие согласованной работы мышц и координаций движений;

2) формирование навыка прыжков с ноги на ногу (держась за опору), прямой галоп, подпрыгивание на двух ногах (ноги вместе – ноги врозь), в глубину (с высоты 15–20 см);

3) развитие координации движений конечностей, туловища;

4) улучшение функции дыхания;

5) развитие ловкости, быстроты реакции и движений, чувства равновесия, координации зрительного и слухового анализаторов, укрепление связочно-мышечного аппарата стоп;

6) формирование правильной осанки.

27. Метание, бросание, ловля:

1) развитие отталкивающей функции рук, зрительно-моторной координации;

2) обучение умению следить за правильным захватом предмета, соблюдением направления, силой и качеством броска;

3) формирование навыков метания в горизонтальную цель, вдаль, метание в вертикальную цель правой и левой рукой, бросание мяча на расстоянии 0,5-1 м., большого мяча двумя руками через веревку, сетку (при гемипарезах инструктор или воспитатель помогают выполнить упражнение ослабленной рукой;

4) развитие координации движений, в том числе кистей и пальцев рук, умения ориентироваться в пространстве;

5) обучение разным приемам игры в мяч;

6) развитие меткости, глазомера.

28. Ползание, лазанье:

1) формирование способности правильно удерживать позу, опираясь на раскрытые кисти;

2) отработка реакции равновесия, умения переносить массу тела, опираясь то на одну руку или одну ногу, то на другую;

3) формирование правильного (разогнутого) положения головы;

4) развитие умения перемещать центр тяжести, сохранять равновесие и движение конечностями;

5) формирование контрротации – одновременного поворота плеч в одну сторону, а таза в другую;

6) формирование навыка вползания в обруч, расположенного вертикально на полу, лазанья под дугой, влезания на гимнастическую стенку и обратно с нее (воспитание функции захвата перекладины гимнастической стенки, с участием большого пальца (для коррекции положения большого пальца используются специальные шины, отводящие большой палец);

7) развитие координации движений;

8) укрепление мышечно-связочного аппарата ног и туловища;

9) тренировка быстроты реакции, скорости, ловкости движений, умения ориентироваться в пространстве;

10) развитие движений в горизонтальном положении (ползания, подлезания), ловкости, координации движений;

11) укрепление мышц живота, спины, мышечного корсета позвоночника, мышц конечностей.

29. Равновесие:

1) развитие мышечных ощущений, на основе которых формируется контроль над произвольными движениями;

2) формирование навыка сохранения равновесия при ходьбе по прямой дорожке, по дощечкам, по веревке. Не допускать появления страха падения.

30. Перестроение:

1) формирование навыков построения, находить свое место в строю, круге (по зрительным ориентирам);

2) развитие зрительной памяти, внимания, выдержки;

3) улучшение тормозных реакций.

31. Спортивные упражнения:

1) катание на санках: обучение простейшим навыкам: самостоятельно сесть в санки, скатиться с невысокой горки, подняться с санками на горку; сидя на санках, держатся обеими руками за веревку, натягивая ее перед собой и отклонившись при этом слегка назад, но не запрокидываясь;

2) катание на велосипеде: развитие четырехглавой мышцы, бедренных мышц и мышц лодыжки, стабилизирование равновесия туловища; совершенствование навыков езды на трехколесном велосипеде.

32. Лечебная физическая культура в воде:

1) подготовка к плаванию: развитие чувства уверенности в воде;

2) обучение всевозможным поворотам, переходу из положения на спине в положение сидя или стоя, поворотам со спины на бок, на живот и наоборот;

3) формирование навыков вхождения и погружения в воду, игр в воде.

33. Самостоятельная двигательная активность:

1) закрепление различных навыков движений, развитие быстроты, ловкости, мышечной силы;

2) стимулирование интереса к самостоятельной двигательной деятельности, к использованию имеющегося физкультурного оборудования и инвентаря.

34. Ожидаемые результаты:

1) выполняет движения по сигналу и словесной инструкции инструктора;

2) имеет представление о правильном дыхании;

3) умеет правильно ставить ногу во время ходьбы, укрепились мышцы, формирующие свод стопы;

4) умеет владеть техникой выполнения основных корригирующих упражнений;

5) катается на санках с невысокой горки; катает других детей;

6) учится кататься на трехколесном велосипеде;

7) погружается в воду, играет в воде.

Глава 3. Средняя группа (дети 4 – 5-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

35. Цель: создание при помощи коррекционных физических упражнений и специальных двигательных режимов предпосылок для успешной бытовой, игровой адаптации к реальным условиям жизни, их интеграции в обществе.

36. Задачи:

1) развитие и укрепление мышц для формирования основных движений;

2) развитие начальных пространственных ориентировок в движении;

3) обучение произвольному началу и прекращению движений по сигналу или словесной инструкции инструктора;

4) развитие ручной умелости, двигательных навыков, сенсорных функций;

5) развитие самостоятельной двигательной активности;

6) профилактика и коррекция контрактур;

7) воспитание интереса к выполнению физических упражнений.

Параграф 2. 1 полугодие

37. Лечебная физическая культура на суше:

1) коррекция асимметричных движений головы, сгибание ног в тазобедренных и коленных суставах, поднимание таза, приведение бедер;

2) формирование навыков наклона и поднимания головы;

3) формирование навыков поднимания рук вперед, в стороны, вверх, (инструктор помогает в выполнении упражнений, поддерживая их за локтевой сустав);

4) формирования навыка отведения рук за спину из положения стоя, выполнение круговых движений руками, согнутыми в локтях;

5) формирование навыков выполнения поворотов в стороны лежа на спине;

6) наклоны вперед, доставая пальцами носки ног;

7) формирования навыка поднимания на носки, поочередно выставляя ногу вперед на пятку, на носок. Полуприседания (4–5 раза); держа руки на поясе, вперед, в стороны.

38. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

39. Ходьба:

1) формирование правильных и экономных движений с правильным положением головы (не опускать голову и не закидывать назад);

2) формирование навыков ходьбы в колонне по одному;

3) формирование навыков ходьбы в чередовании с бегом;

4) формирование навыков ходьбы в чередовании с другими движениями;

5) развитие координации движений рук и ног;

6) формирование навыков ходьбы на пятках, внешней стороне стопы, на носках (дозировка индивидуальная, в зависимости от диагноза);

7) формирование навыков ходьбы по следовой дорожке;

8) формирование навыков ходьбы с перешагиванием различных предметов, по ребристой доске;

9) формирование навыков ходьбы по канатной дорожке;

10) формирование навыков ходьбы группами в прямом направлении, по кругу, в колонне по одному с изменением направления движения, с остановкой по сигналу, с переходом на бег и обратно;

11) укрепление связочно-мышечного аппарата стоп;

12) формирование правильной осанки.

40. Бег:

1) развитие координации и быстроты движений в крупных и мелких мышечных группах;

2) формирование правильной осанки;

3) тренировка внимания;

4) улучшение функции зрительного и слухового анализаторов, их координации с движениями туловища и конечностей;

5) формирование навыков бега с выполнением определенных заданий: обычный бег, на носках, с высоким подниманием колен, мелким и широким шагом, в колонне по одному, в разных направлениях, бег с ускорением и замедлением темпа, со сменой ведущего. Непрерывный бег в медленном темпе в течение 1-1,5 минут, бег на 30-40 м, со средней скоростью в чередовании с ходьбой.

41. Прыжки:

1) укрепление связочно-мышечного аппарата стопы, формирование ее свода;

2) развитие чувства ритма;

3) формирование согласованной работы мышц и координации движений;

4) отработка прыжков на месте на двух ногах 5 прыжков 2-3 раза в чередовании с ходьбой, на двух ногах с продвижением вперед на расстояние 1-2 метра, прыжки на месте с поворотами направо, налево со страховкой, вверх с места с касанием предмета, подвешенного на уровне поднятых рук ребенка, в длину с места, через 1-2 линии (расстояние между линиями 30-40 см), с высоты 10-15 см, на одной ноге.

42. Метание, ловля, бросание:

1) развитие отталкивающей функции рук, зрительно моторной координации;

2) формирование правильного захвата предмета с соблюдением направления, силы и качества броска;

3) развитие ловкости, ритмичности и точности движений;

4) развитие координации движений в мелких и крупных мышечных группах, быстроты реакции;

5) тренировка рациональных навыков естественных движений;

6) формирование навыков в катании мячей, обручей друг другу между предметами; бросание мяча друг другу снизу, и ловля его на расстоянии 1,5 м, перебрасывание мяча двумя руками из-за головы через препятствия с расстояния 1 м;

7) формирование навыков в бросании мяча вверх, и ловля его двумя руками. Метание предметов на дальность. Метание в горизонтальную цель с расстояния 1-1,5 м правой и левой рукой; в вертикальную цель высота центра мишени 1,5 м с расстояния 1 м; развитие умения ориентироваться в пространстве, обучение разным приемам игры в мяч;

8) развитие глазомера, меткости.

43. Ползание, лазанье:

1) обучение координированным движениям рук и ног, с правильным положением головы;

2) формирование функции захвата с участием большого и указательного пальцев;

3) формирование навыков ползания на четвереньках по прямой на расстояние до 6 метров между предметами, по горизонтальной доске, скамейке;

4) формирование навыков ползания на четвереньках, опираясь на стопы и ладони, по коррекционным дорожкам;

5) формирование навыков подлезания под веревку, поднятую на высоту 50 см, правым и левым боком вперед. Пролезание в обруч. Лазанье по гимнастической стенке вверх-вниз чередующимся шагом. Ползание по гимнастической скамейке на животе, подтягиваясь руками. Перелезание через бревно, гимнастическую скамейку. Лазанье по гимнастической стенке вверх-вниз чередующимся шагом, переход с пролета на пролет вправо.

44. Равновесие:

1) формирование устойчивого положения тела;

2) развитие координации движений в мелких и крупных мышечных группах;

3) тренировка быстроты реакции;

4) развитие чувства равновесия, умения ориентироваться в пространстве;

5) развитие навыков ходьбы между линиями расстояние 20 см, по линии, веревке, по доске, гимнастической скамейке, бревну;

6) развитие навыков сохранения равновесия, стоя на носках, руки вверх, стоя на одной ноге, руки на поясе (со страховкой инструктора), кружение в обе стороны, руки произвольно (индивидуально);

7) развитие навыков ходьбы по ребристой доске, ходьба по наклонной доске вверх и вниз ширина 25-30 см, высота 30–35 см;

8) развитие навыков перешагивания через рейки лестницы, приподнятой на 10–15 см. от пола, через набивные мячи, положенные на расстоянии друг от друга с разными положениями рук.

45. Построение, перестроение:

1) формирование умения ориентироваться в пространстве, улучшение тормозных реакций;

2) формирование навыков построения в колонну по одному; перестроение в звенья по два, по три; равнение по ориентирам.

46. Музыкально-ритмические упражнения:

1) обучение правильному воспроизведению ритма движений;

2) формирование умения выполнять свободные движения руками и ногами в заданном ритме, сидя или лҰжа;

3) формирование умения выполнять знакомые физические упражнения в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением.

47. Спортивные упражнения:

1) катание на санках: обучение навыкам: катания с горки, катание друг друга, поднимание с санками на горку, торможение при спуске с нее, скольжение по ледяным дорожкам;

2) катание на велосипеде, самокате: укрепление связочно-мышечного аппарата стопы; увеличение амплитуды движений в голеностопных суставах и суставах стоп и пальцев ног; формирование правильной осанки; развитие координации движений, чувства равновесия; развитие умения ориентироваться в пространстве; воспитание смелости; обучение катанию на трехколесном и двухколесном велосипедах, на самокате (для детей с НОДА), выполнению поворотов вправо, влево. При гемипарезах стопа и кисть фиксируются.

48. Лечебная физическая культура на воде:

1) подготовка к плаванию: обучение скольжению на спине с легкой поддержкой ребенка под лопатки;

2) обучение упражнениям на расслабление мышечного тонуса лежа на воде на круге 2-3 минуты для детей с гиперкинетической формой ДЦП;

3) формирование умения входить и погружаться в воду, играть в воде; приучение к брызгам;

4) формирование умения выполнять движения ногами вверх и вниз, сидя в воде;

5) формирование умения погружаться, приседая в воду до подбородка, до глаз, выходить из воды, опускать в воду лицо, погружаться в воду с головой (для детей с НОДА), пытаться плавать произвольным способом.

49. Элементы спортивных игр:

1) кегли: бросание мяча, занимая правильное исходное положение; выбивание кегли с расстояния 1 - 1,5 м;

2) футбол: прокатывание мяча в заданном направлении; умение передавать мяч ногой друг другу.

50. Самостоятельная двигательная активность:

1) поощрение игры детей с мячами, побуждение к использованию физкультурного инвентаря, оборудования, атрибутов для спортивных и подвижных игр;

2) привлечение детей к выполнению упражнений вместе с педагогом, стимулирование интереса к участию в подвижных играх;

3) создание условий для двигательной деятельности детей на воздухе с учетом состояния погоды.

51. Ожидаемые результаты:

1) проявляет интерес к выполнению физических упражнений;

2) выполняет правила подвижных игр;

3) умеет строиться в колонну по одному с выполнением различных заданий;

4) перестраивается в звенья по два, по три;

5) владеет первоначальной техникой спортивных упражнений и спортивных игр.

Параграф 3. 2 полугодие

52. Лечебная физическая культура на суше:

1) осознание положения собственного тела в пространстве;

2) формирование удерживания тела в состоянии покоя, при движении в горизонтальном, вертикальном, поступательном;

3) обучение повороту ладоней вверх, не сгибая рук в локтевых суставах, пальцы кистей рук разогнуты;

4) обучение закладыванию рук за голову, разводя их в стороны и опуская, поднимание рук через стороны вверх;

5) обучение подниманию палки (обруча) вверх, опускание за плечи; сжимание и разжимание кистей рук, вращение кистей рук из исходного положения руки вперед, в стороны;

6) формирование приподнимания ног над полом в упоре сидя, сгибание и выпрямление, опускание их на пол, поднимание и опускание прямых ног, одновременно сгибая и разгибая их, перевороты со спины на живот, держа в вытянутых вверх руках предмет, приподнимание вытянутых вперед рук, лежа на животе;

7) обучение подниманию согнутых ног в колене, ходьба по палке, опираясь носками о пол, пятками о палку;

8) обучение навыку собирать пальцами ног веревку, перекладывать с места на место мешочки с песком, вращение стопами ног.

53. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

54. Ходьба:

1) формирование навыков ходьбы в колонне по одному, по два, на носках, пятках, на внешней стороне стопы, с высоким подниманием коленей, мелким и широким шагом;

2) формирование навыков ходьбы с изменением направления движения, "змейкой", врассыпную, приставным шагом вперед, в сторону;

3) формирование навыков ходьбы в чередовании с бегом, прыжками, с изменением направления, темпа, с остановкой по сигналу.

55. Бег:

1) формирование положения головы и туловища (плечи слегка наклонены, голова на одной линии с позвоночником);

2) обучение бегу на носках, с высоким подниманием колен, мелким и широким шагом, в колонне по одному и парами, в разных направлениях, врассыпную;

3) обучение бегу с ускорением и замедлением темпа;

4) обучение бегу со сменой ведущего;

5) обучение непрерывному бегу в медленном темпе, бегу на 50–60 м, челночному бегу 3 раза по 5 м;

6) развитие чувства равномерности (ритмичности) бега;

7) обучение бегу в разных направлениях, бегу с ловлей.

56. Прыжки:

1) развитие координации движений, укрепление мышц нижних конечностей и тазового пояса;

2) обучение прыжкам на месте на двух ногах, с продвижением вперед, на месте с поворотами направо, налево, на месте ноги вместе, ноги врозь, одну ногу вперед, другую назад (со страховкой);

3) обучение прыжкам вверх с места, с касанием предмета, подвешенного выше рук ребенка, прыжки поочередно через 2–3 предмета; прыжки с высоты 20–25 см, (для детей с ДЦП упражнения по спрыгиванию на этом возрастном этапе не проводятся, так как мышечно-связочный аппарат стопы слишком слаб), в длину с места не менее 40 см, через 4–5 линий расстояние между линиями 40 см, прыжки на одной ноге (держась за опору), прыжки с короткой скакалкой (для детей с НОДА).

57. Метание, ловля, бросание:

1) развитие координации движений (в том числе кистей и пальцев рук), умения ориентироваться в пространстве, обучение разным приемам игры в мяч;

2) обучение умению брать предметы разного размера и формы, обращая внимание на правильное положение кисти и пальцев, удерживать их и переносить двумя и одной рукой;

3) обучение катанию мячей, обручей; бросанию мяча друг другу снизу, из-за головы и ловля его, перебрасывание мяча двумя руками из-за головы и одной рукой через препятствия с расстояния 2 м, бросание мяча вверх, об землю и ловля его двумя руками, отбивание мяча о землю;

4) формирование умения метать предметы на дальность не менее 2 - 3,5 м;

5) метание в горизонтальную цель с расстояния 2 м. правой и левой рукой, в вертикальную цель (высота центра мишени 1,5 м) с расстояния 1,5–2 м.

58. Ползание, лазанье:

1) обучение ползанию на четвереньках по горизонтальной и наклонной скамейкам;

2) обучение ползанию по гимнастической скамейке на животе, подтягиваясь руками;

3) обучение ползанию на четвереньках, опираясь на стопы и ладони (инструктор помогает тем, кто затрудняется в одновременном выносе вперед руки и противоположной ноги, кто теряет направление движения);

4) формирование умений в подлезании под веревку, дугу, палку, поднятую на высоту 50 см правым и левым боком вперед;

5) формирование умений перелезанию через бревно, гимнастическую скамейку;

6) формирование умений лазанью по гимнастической стенке вверх-вниз чередующимся шагом, переход с пролета на пролет вправо, влево (дети с нарушением хватательной функции рук выполняют упражнение совместно с инструктором и воспитателем).

59. Равновесие:

1) формирование навыков ходьбы между линиями (расстояние 20-25 см), по линии, веревке, по доске, гимнастической скамейке, бревну, по ребристой доске;

2) формирование навыков ходьбы и бега по наклонной доске вверх и вниз;

3) формирование умений перешагивания поочередно через 5–6 набивных мячей, положенных на расстоянии друг от друга, с разными положениями рук;

4) формирование ловкости, чувства равновесия, координации зрительного и слухового анализаторов, подвижности нервных процессов, устойчивого внимания;

5) воспитание дисциплины;

6) укрепление связочно-мышечного аппарата стоп;

7) формирование правильной осанки.

60. Построение, перестроение:

1) формирование пространственных представлений при организованном передвижении;

2) обучение построению в колонну по одному, в шеренгу, круг;

3) формирование умений перестраиваться в звенья по два, по три, равнение по ориентирам, повороты направо, налево, кругом, размыкание и смыкание;

4) развитие координации зрительного, слухового, моторного анализаторов;

5) умение ориентироваться в пространстве.

61. Музыкально-ритмические упражнения:

1) выполнение знакомых физических упражнений в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением;

2) развитие чувства ритма, гибкости, координации движений;

3) обучение специальным упражнениям для ног сначала изучают сидя, затем у опоры стоя, и лишь некоторые дети по мере их возможностей и освоения движений выполняют их без опоры стоя.

62. Спортивные упражнения:

1) катание на санках: обучение навыкам: катания с горки, катание друг друга; поднимание с санками на горку, торможение при спуске с нее; скольжение по ледяным дорожкам самостоятельно;

2) катание на велосипеде, самокате: укрепление связочно-мышечного аппарата стопы, увеличение амплитуды движений в голеностопных суставах и суставах стоп и пальцев ног, формирование правильной осанки; развитие координации движений, чувства равновесия, умение ориентироваться в пространстве, воспитание смелости, обучение катанию на двухколесном велосипеде и самокате (для детей с НОДА), выполнению поворотов вправо, влево. При гемипарезах стопа и кисть фиксируются.

63. Лечебная физическая культура на воде:

1) подготовка к плаванию: обучение упражнениям на расслабление мышечного тонуса лежа на воде на круге (2-3 минут) для детей с гиперкинетической формой ДЦП;

2) формирование умения входить и погружаться в воду, играть в воде, приучать к брызгам;

3) формирование умения выполнять движения ногами вверх и вниз, сидя в воде;

4) умения погружаться, приседая в воду до подбородка, до глаз, выходить из воды.

64. Элементы спортивных игр:

1) кегли: бросание мяча, занимая правильное исходное положение, в расставленные в разном положении кегли;

2) футбол: прокатывание мяча в заданном направлении, закатывание мяча в ворота.

65. Самостоятельная двигательная активность:

1) поощрение игры детей с мячами, обручами, игрушками, побуждение к использованию физкультурного инвентаря, оборудования, атрибутов для спортивных и подвижных игр;

2) привлечение детей к выполнению упражнений вместе с педагогом, стимулирование интереса к участию в подвижных играх.

66. Ожидаемые результаты:

1) укрепились мышцы для формирования основных движений (ходьбы, лазанья и ползания, бросания и захвата предметов с противопоставлением большого пальца остальным и под контролем зрения);

2) имеет начальные пространственные ориентировки в движении;

3) выполняет движения по сигналу или словесной инструкции инструктора;

4) самостоятельно играет в различные игры и соблюдает правила игры;

5) выполняет элементы спортивных игр, владеет видами закаливания.

Глава 4. Старшая группа (от 5 до 6 лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

67. Цель: коррекция и развитие двигательных возможностей детей дошкольного возраста, имеющих нарушения опорно-двигательного аппарата.

68. Задачи:

1) коррекция порочных установок опорно-двигательного аппарата (конечностей, отделов позвоночного столба);

2) преодоление слабости (гипотрофии, атрофии) отдельных мышечных групп;

3) улучшение подвижности в суставах (профилактика или разработка контрактур);

4) нормализация тонуса мышц, коррекция позотонических реакций;

5) улучшение мышечно-суставного чувства (кинестезии) и тактильных ощущений;

6) развитие предметно-манипулятивной деятельности рук;

7) формирование различных опорных реакций рук и ног; общая релаксация организма и отдельных его конечностей;

8) формирование правильной осанки;

9) торможение и преодоление неправильных поз и положений.

Параграф 2. 1 полугодие

69. Лечебная физическая культура на суше:

1) формирование умения выпрямлять руки в локтевых суставах при повороте ладоней вверх, не приближая предплечья друг к другу, фиксировать пальцы рук разогнутыми;

2) обучение умению полностью охватывать колени кистями рук;

3) формирование умения равномерного участия обеих рук в хлопке. При гемипарезах педагог помогает выполнять движение пораженной рукой;

4) развитие движений туловища и ног, с целью обучения детей с ДЦП ощупывать руками колени;

5) формировать умения размахивать руками вперед-назад, выполнять круговые движения руками перед грудью (одна рука вращается вокруг другой), разводить руки в стороны, опускать вниз;

6) обучение умению принимать позу в положении сидя, когда бедра в состоянии отведения и наружного поворота (наружной ротации) (фиксировать мешочками с песком);

7) формирование умения подтягивания ног к себе поочередно, вторая нога при необходимости фиксируется мешочком с песком.

70. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

71. Ходьба:

1) формирование правильных и экономных движений;

2) формирование умения при ходьбе не опускать голову и не закидывать ее назад, не смотреть вниз на ноги, поднимать ноги, не волочить их по полу, смотреть вперед, с использованием специальных упражнений с переступанием линий, кубиков;

3) обучение свободным движениям рук во время ходьбы;

4) ходьба в колонне по одному, на носках, пятках, высоко поднимая согнутую в колене ногу с перешагиванием через предметы, в разном темпе, с изменением положения рук, с остановкой по сигналу взрослого, изменением направления движения, врассыпную, между предметами, приставными шагами вперед;

5) ходьба и бег, повторяющиеся в чередовании.

72. Бег:

1) формирование самоконтроля за положением головы и туловища (плечи слегка наклонены, голова на одной линии с позвоночником);

2) формирование самоконтроля за согласованностью движений рук и ног (руки не прижимать к туловищу);

3) формирование самоконтроля за ориентировкой в пространстве;

4) бег врассыпную, парами, в колонне по одному, с перешагиванием через предметы, "змейкой" между расставленными в одну линию предметами, с преодолением препятствий, с преодолением препятствий в естественных условиях, с разной скоростью - медленно, быстро, в среднем темпе непрерывный бег 1,5-2 минуты.

73. Прыжки:

1) обучение подпрыгиванию и прыжкам в длину, используя различные игровые приемы и упражнения имитационного характера по образцу инструктора с учетом индивидуальных особенностей ребенка;

2) подпрыгивание на месте, прыжки с продвижением вперед на расстояние 3 м, на двух ногах между предметами расстояние 4 м, на правой и левой ноге поочередно между предметами (для детей с НОДА), в высоту с места;

3) перепрыгивание через шнуры, линии, спрыгивание с высоты (при приземлении ноги согнуты в коленях, стопы параллельно, сохраняет равновесие), запрыгивание на возвышение до 10 см, для детей с НОДА.

74. Метание, ловля, бросание:

1) качественное формирование составляющих: траектория, сила броска, равновесие;

2) закрепление умения брать предметы разного размера и формы, обращая внимание на правильное положение при этом кисти и пальцев, удерживать их и переносить двумя и одной рукой;

3) закрепление умения использования мячей разных размеров: большие мячи – захват двумя руками, маленькие – одной;

4) закрепление умения бросания мяча вверх поочередно правой и левой руками;

5) закрепление умения бросания мяча о землю поочередно правой и левой руками;

6) закрепление умения ловить двумя руками и поочередно правой и левой руками несколько раз подряд (дозировка зависит от диагноза);

7) закрепление умения перебрасывания из одной руки в другую;

8) подбрасывание и ловля с хлопками; бросание мяча друг другу;

9) закрепление умения перебрасывания мяча через сетку;

10) закрепление умения бросания мяча о стену и ловля после отскока;

11) закрепление умения бросание вдаль;

12) закрепление умения метание мяча в горизонтальную цель;

13) закрепление умения забрасывания мяча в кольцо;

14) закрепление умения отбивания мяча одной рукой о пол в ходьбе;

15) закрепление умения катания мяча между предметами, катания в ворота поочередно правой и левой руками (нагрузка на пораженную руку больше).

75. Ползание, лазанье:

1) формирование навыка подлезания под веревку, дугу, скамью;

2) формирование навыка ползание в определенном темпе, автоматизация движений рук и ног;

3) формирование навыка сочетание упражнений в ползании с движениями выпрямляющего характера (доползти и встать), с заданиями на равновесие (ползание по доске);

4) формирование навыка подлезания под шнур, не касаясь руками пола, по прямой и боком;

5) формирование навыка ползания на животе по гимнастической скамейке;

6) формирование навыка влезания на наклонную лесенку с переходом на гимнастическую стенку и спуск с нее, не пропуская реек (для детей с НОДА);

7) формирование навыка подлезания под дугу, подлезания под дугу с мячом в руках, пролезание в обруч, проползание под дугами на четвереньках, толкая головой мяч, переползание через препятствие и подлезание под дугу, не касаясь руками пола, пролезание в обруч правым и левым боком, не касаясь руками пола, не касаясь верхнего края обода, в группировке.

76. Равновесие:

1) формирование умения сохранять устойчивое положение тела;

2) обучение навыку внезапно останавливаться и удерживаться на месте во время быстрых движений;

3) ходьба с перешагиванием через предметы;

4) ходьба по ограниченной поверхности приставным шагом, на носках, по скамейке, перешагивая кубики;

5) ходьба по канату боком, приставным шагом (пятки на канате, носки на полу), по скамейке с перекладыванием на каждый шаг вперед мяча из руки в руку перед собой или за спиной, по ребристой поверхности.

77. Построение, перестроение:

1) обучение становиться парами, в круг, с обозначением центра круга;

2) формирование пространственных представлений;

3) закрепление навыка ходить в определенном направлении к указанным инструктором ориентирам;

4) построение в колонну по одному, по два, по три;

5) перестроение из шеренги в колонну по одному, по два, по три;

6) повороты на месте налево, направо, в движении, равнение в колонне на вытянутые руки вперед, в шеренге и в кругу на вытянутые руки в стороны;

7) повороты направо, налево, кругом переступанием и прыжком.

78. Музыкально-ритмические упражнения:

1) выполнение знакомых физических упражнений в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением;

2) развитие чувства ритма, гибкости, координации движений;

3) обучение специальным упражнениям для ног (сначала изучают сидя, затем у опоры стоя, и лишь некоторые дети по мере их возможностей и освоения движений выполняют их без опоры стоя);

4) красивое, грациозное выполнение знакомых физических упражнений под музыку;

5) поочередное выставление ног на пятки и притопывание;

6) приставные шаги с приседанием;

7) хлопки в соответствии с простейшим ритмическим рисунком музыки;

8) шаг прямого галопа, движение парами по кругу.

79. Спортивные упражнения:

1) катание на санках: катание на санках с горки по одному и по двое; поднимание с санками на горку; скольжение по ледяным дорожкам самостоятельно, после разбега (для детей с НОДА);

2) катание на велосипеде: обучение передвижению без посторонней помощи, формирование свободного передвижения в пространстве; формирование пространственных представлений; катание на трехколесном велосипеде (фиксация и закрепление стоп на педалях, ремень с застежкой, поддерживающий спину ребенка, защитный шлем), двухколесном велосипеде для детей с НОДА по прямой и по кругу; повороты вправо и влево.

80. Лечебная физическая культура на воде:

1) плавание: формирование умений выполнять упражнения на расслабление мышечного тонуса путем покачивания (пассивно) из стороны в сторону на спине 2-3 минуты, упражнения на гашение гиперкинезов с помощью вращательных движений рук и ног на поверхности воды в положении лежа на животе (2-3 минут);

2) сидя и лежа в воде на мелком месте, держась за поручни выполнять движения ногами (вверх и вниз);

3) хождение по дну на руках вперед и назад, ноги вытянуты горизонтально (для детей с НОДА);

4) приседание, погружение в воду до подбородка, до глаз;

5) опускание в воду лица, дутье на воду.

81. Элементы спортивных игр:

1) баскетбол: обучение перебрасыванию мяча друг другу двумя руками от груди, ведению мяча правой и левой рукой (индивидуально, в зависимости от диагноза);

2) бадминтон: обучение навыку отбивания волана ракеткой, направляя его в определенную сторону (для детей с НОДА);

3) футбол: прокатывание мяча правой и левой ногой в заданном направлении; закатывание мяча в ворота; отбивание мяча о стену несколько раз, подряд индивидуально.

82. Самостоятельная двигательная активность:

1) формирование ориентировки в пространстве;

2) развитие понимания обращенной речи, внимания, памяти, словесной регуляции деятельности, тренировка навыка ходьбы сопряженного с речью;

3) формирование навыков организации соревнований со сверстниками, подчинения их правилам;

4) создание двигательной среды, насыщенной различным коррекционным оборудованием и спортивным инвентарем;

5) организация пространства для коррекционных, многовариантных игр.

83. Ожидаемые результаты:

1) имеет навык правильной установки опорно-двигательного аппарата;

2) уменьшилось проявление гипотрофии в отдельных мышечных группах;

3) улучшилась подвижность в суставах;

4) нормализовался тонус мышц;

5) сформировано мышечно-суставное чувство;

6) формированы опорные реакции рук и ног.

Параграф 3. 2 полугодие

84. Лечебная физическая культура на суше:

1) формирование подвижности в суставах, свода и подвижности стоп, точности движений;

2) развитие пространственной ориентировки и координации движений;

3) закрепление навыка перекладывания предмета из одной руки в другую перед собой, за спиной, над головой;

4) закрепление навыка хлопка перед собой и руки за спину, вращение кистями рук, сжимание и разжимание пальцев рук;

5) закрепление умения поднимать ноги вверх, двигать ногами, как при езде на велосипеде, переворачиваться со спины на живот и обратно, прогибать и приподнимать плечи, разводить руки в стороны;

6) закрепление навыка переступания приставными шагами в сторону через канат, гимнастическую палку, опираясь серединой ступни;

7) закрепление навыка сгибание, выпрямление, вращение стоп.

85. Основные движения на суше: ходьба, бег, прыжки, метание, бросание, ловля, ползание, лазанье, равновесие, перестроение.

86. Ходьба:

1) упражнять в ограничении боковых раскачиваний туловища и широкой расстановки стоп;

2) закрепление навыка использования ортопедической обуви;

3) закрепление умения ходить разными способами: в колонне по одному, парами, группами, с высоким подниманием бедра, в полуприсяде, с хлопками, изменяя направление движения по сигналу, по наклонной доске, по бревну.

87. Бег:

1) формирование правильного положения головы и туловища (плечи слегка наклонены, голова на одной линии с позвоночником), согласованных движений рук и ног, ориентировки в пространстве;

2) закрепление бега в колонне по одному;

3) закрепление навыка бега с перешагиванием через предметы, высоко поднимая колени; змейкой без ориентира;

4) закрепление навыка бега между предметами до 2 минут, врассыпную между кеглями, в чередовании с ходьбой, пробегание отрезков (длина 20 м) на скорость (для детей с НОДА) до обозначенного места;

5) закрепление навыка бегав колонне по одному в среднем темпе, с перешагиванием через бруски, с перестроением в три колонны (на ходу взять кегли), на скорость (для детей с НОДА) с переходом на бег без ускорения.

88. Прыжки:

1) развитие координации движений, укрепление мышц нижних конечностей и тазового пояса;

2) формирование сводов стоп, правильной осанки, укрепление мышечного корсета позвоночника; формирование дыхательного акта (его глубины, ритма);

3) формирование умения прыгать из обруча в обруч на одной и на двух ногах;

4) закрепление навыка прыжков в высоту с разбега, в длину с разбега, в длину с места, на двух ногах правым боком, затем поворот в прыжке на 180 и продолжение прыжков левым боком (для детей с НОДА).

89. Метание, ловля, бросание:

1) закрепление умения координированно выполнять различные упражнения с мячом;

2) формирование правильной осанки;

3) укрепление мышц туловища и конечностей;

4) развитие координации движений в мелких мышечных группах пальцев рук и кистей;

5) увеличение амплитуды движений в этих суставах, улучшение координации зрительного и слухового анализаторов;

6) развитие быстроты реакции;

7) формирование правильного захвата предмета;

8) закрепление навыка метания мешочка в вертикальную цель правой и левой рукой от плеча с расстояния 3 метра;

9) отбивание мяча об пол одной рукой и ловля двумя руками.

90. Ползание, лазанье:

1) тренировка разнообразных движений в горизонтальном и вертикальном положении ребенка, формирование правильной осанки;

2) развитие разносторонней координации движений, умения ориентироваться в пространстве, держать равновесие, развитие подвижности нервных процессов;

3) закрепление навыка ползания в определенном темпе, автоматизации движений рук и ног;

4) закрепление навыка в прокатывании обручей, пролезании в них;

5) закрепление навыка переползании через скамейку в чередовании с ходьбой;

6) закрепление навыка подлезании под 3-4 дуги;

7) лазании по гимнастической стенке с переходом на другой пролет и спуском вниз;

8) закрепление навыка ползании по скамейке с мешочком на спине;

9) пролезании между рейками поставленной на бок лестницы.

91. Равновесие:

1) развитие координации движений в крупных и мелких мышечных группах;

2) развитие внимания, быстроты реакции, зрительной памяти, развитие согласованности движений;

3) закрепление умения влезания на невысокие предметы и спуск с них;

4) закрепление навыка ходьбы по канату, шнуру с мешочком на голове, боком, приставным шагом, ходьбы по гимнастической скамейке с перешагиванием через набивные мячи, положенные на расстоянии двух шагов ребенка, кружение парами, держась за руки;

5) формирование умения ходьбы на повышенной опоре, по гимнастической скамейке с перешагиванием через набивные мячи, ходьбы и бега по горизонтальному бревну, выполнение упражнения "Ласточка".

92. Построение, перестроение:

1) развитие умения ориентироваться в пространстве, координации движений, быстроты реакции на сигнал;

2) повторение и закрепление ранее изученных способов построения и перестроения: в пары и обратно, из одной колонны в три в процессе ходьбы и бега, на ходу, из колонны по одному в колонну по трое, по четверо.

93. Музыкально-ритмические упражнения:

1) формирование навыков самоконтроля, преодоление статической скованности, активизация умственной деятельности, общее оздоровление;

2) закрепление умений выполнять движения в разном темпе в соответствии с музыкальным сопровождением: шаг прямого галопа; движение парами по кругу, перестроение с расхождением и схождением в парах, приставной шаг с приседанием "пружинка" с наклоном головы в стороны, движение рук вместе.

94. Спортивные упражнения:

1) катание на санках: торможение при спуске; катание друг друга; поднимание с санками на горку; скольжение по ледяным дорожкам самостоятельно, после разбега (для детей с НОДА);

2) катание на велосипеде и самокате: обучение катанию на самокате, отталкиваясь правой и левой ногой; формирование самостоятельного, уверенного передвижения.

95. Лечебная физическая культура в воде:

1) плавание: обучение способу плавания зависит от характера двигательного нарушения. Детей со спастической диплегией и выраженной тугоподвижностью в суставах рук и ног начинать обучать плавать на спине с помощью надувных плавательных крыльев. При насильственных движениях с отсутствием стабильного положения головы использовать надувные плавательные воротники. Детей с атаксией обучать плаванию на спине кролем;

2) обучение умению погружаться в воду с головой;

3) закрепление навыка энергичного отталкивания от стенки бассейна двумя ногами;

4) закрепление навыка скольжения на груди и спине, выполнения выдоха в воду;

5) обучение плаванию любым удобным для ребенка способом.

96. Элементы спортивных игр:

1) баскетбол: бросание мяча двумя руками от груди;

2) бадминтон: отбивание волана ракеткой, направляя его в определенную сторону;

3) футбол: передача мяча ногой друг другу в парах, отбивание о стенку несколько раз подряд.

97. Самостоятельная двигательная активность:

1) создание условий для самостоятельной организации детьми подвижных игр, закрепление усвоенных двигательных умений и навыков во время прогулки;

2) умение правильно оборудовать место прогулки.

98. Ожидаемые результаты:

1) осознает положение собственного тела в пространстве;

2) умеет удерживать равновесие тела, как в состоянии покоя, так и при движении в трех основных направлениях (горизонтальном, вертикальном, поступательном);

3) умеет ходить по наклонной поверхности с помощью взрослого;

4) умеет перешагивать через предметы;

5) умеет ползать в определенном темпе, автоматизированы движения рук и ног;

6) умеет передвигать предметы вокруг себя, сидя на полу (катать, отталкивать, бросать);

7) умеет захватывать рукой перекладину и отпускать ее;

8) умеет выполнять физические упражнения по инструкции педагога.

Глава 5. Класс предшкольной подготовки (дети 6 – 7 (8)-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

99. Цель: развитие способности к произвольному торможению движений, снижение гипертонуса мышц, улучшение координации движений, увеличение амплитуды движений в суставах совершенствование двигательных навыков и умений.

100. Задачи:

1) формирование компенсаторной гипертрофии определенных мышечных групп (усиление развития той группы мышц, которая вынуждена взять на себя функции ослабленной, парализованной);

2) формирование вестибулярных и антигравитационных реакций; равновесия и ориентировки в пространстве;

3) предупреждение формирования порочного вторичного двигательного стереотипа;

4) обогащение двигательного опыта в разнообразных движениях, в играх, в быту;

5) корригирование и предупреждение неправильных движений и положения тела, головы и конечностей;

6) формирование пространственной ориентировки и последовательности движений;

7) обогащение двигательного опыта детей через совершенствование основных движений.

101. Содержание занятия "Физическая культура" организовано по разделам обучения, которые состоят из подразделов и содержат в себе цели обучения в виде ожидаемых результатов.

102. Цели обучения, организованные последовательно внутри каждого подраздела, позволяют педагогам планировать свою работу и оценивать достижения детей, информировать их о следующих этапах обучения.

103. Содержание Программы включает следующие разделы:

1) лечебная физическая культура на суше. Ходьба;

2) умение двигаться и уверенность;

3) сотрудничество и управление;

4) творчество и мышление.

104. Раздел "Лечебная физическая культура на суше. Ходьба" включает следующие подразделы:

1) укрепление здоровья;

2) совершенствование физической формы.

105. Раздел "Умения двигаться и уверенность" включает следующие подразделы:

1) движения;

2) физические качества.

106. Раздел "Сотрудничество и управление" включает следующие подразделы:

1) работа в команде;

2) умения и навыки в лечебной физической культуре.

107. Раздел "Творчество и мышление" включает следующие подразделы:

1) творческие способности в играх.

108. Содержание раздела "Лечебная физическая культура на суше. Ходьба" предусматривает:

1) укрепление здоровья:

закрепление умения поднимать руки: кисти не напрягаются, кулаки не сжимаются, голова на средней линии, локти не приводятся друг к другу, голова не закидывается назад. При гемипарезах педагог помогает в выполнении упражнение ослабленной рукой;

формирование навыков равновесия и стабилизации позы; поворотов туловища и ног (таз остается неподвижным); колени не сгибаются, бедра не приводятся (при необходимости ноги фиксировать мешочками с песком);

закрепление умений выполнять корригирующие упражнения с предметами и без них: поднимание, разведение, разгибание, сгибание, вращение рук одновременно и поочередно в разном темпе с одновременным выполнением движений туловищем и ногами;

вращение туловищем из разных исходных положений;

присед с одновременным движением рук в стороны;

лежа на животе, с прогибанием туловища, разводя руки в стороны, вверх, лежа на спине, с одновременным (попеременным) подниманием ног, подтягиванием ног, скрещиванием;

перевороты со спины на живот и обратно;

прогибание; повороты вправо-влево, наклоны в стороны, вперед, назад с различным исходным положением;

выпады вперед, назад, в стороны с разным положением рук;

переступание на месте, приставным шагом, на носках, на пятках;

2) совершенствование физической формы:

совершенствование умения выполнять физические упражнения на различные части тела, отдельные мышечные группы, суставы, связки и состояния (расслабление, растяжение мышц), с использованием предметов, коррекционного оборудования;

катание на санках: совершенствование умения подниматься с санками на горку; торможения при спуске, катания друг друга; скольжения по ледяным дорожкам самостоятельно;

катание на велосипеде и самокате: совершенствование умения кататься на двухколесном велосипеде по прямой и по кругу, делая повороты вправо и влево;

плавание: совершенствование умений выполнять упражнения на расслабление мышечного тонуса путем покачивания (пассивно) из стороны в сторону на спине (2-3 минут), упражнения на гашение гиперкинезов с помощью вращательных движений рук и ног на поверхности воды в положении лежа на животе (2-3 минут); совершенствование навыка выполнения упражнений сидя и лежа в воде на мелком месте, движения ногами (вверх и вниз);совершенствование навыка хождения по дну на руках вперед и назад (ноги вытянуты горизонтально), приседая, погружаться в воду до подбородка, до глаз, опустить в воду все лицо, дуть на воду;

выполнение физических упражнений на свежем воздухе;

создание двигательной среды, насыщенной различным оборудованием и спортивным инвентарем, способствующим развитию игры;

организация пространства для многовариантных игр;

формирование навыков организации соревнований со сверстниками, подчинения их правилам.

таблица 1

Подраздел	Цели обучения
1.1 Укрепление здоровья	0.1.1.1 выполнять корригирующие упражнения с предметами и без них
1.2 Совершенствование физической формы	0.1.2.1 выполнять физические упражнения с постепенным наращиванием различных нагрузок для повышения тренированности и совершенствования приобретенных навыков

109. Содержание раздела "Умение двигаться и уверенность" предусматривает:

1) движения:

повторение ранее изученных упражнений, закрепление и совершенствование двигательных навыков;

ходьба: формирование сводов стоп; укрепление мышечного корсета позвоночника; формирование правильной осанки, тренировка координации движений, умения ориентироваться в пространстве, освобождать тело от излишнего напряжения, скованности; воспитание рациональных навыков естественных движений; закрепление навыка хождения на носках, обычным шагом, гимнастическим с разными положениями рук; с выпадами, в приседе, спиной, приставным шагом вперед и назад, перекатом с пятки на носок, в полуприседе, по ограниченной поверхности; с остановкой в определенной позе (на носках, в полуприседе), с закрытыми глазами;

бег: закрепление самоконтроля за положением головы и туловища (плечи слегка наклонены, голова на одной линии с позвоночником), за согласованностью движений рук и ног (руки не прижимать к туловищу), за ориентировкой в пространстве; закрепление навыков элементарных передвижений; укрепление мышц туловища и конечностей; улучшение осанки, функции дыхания, кровообращения; разносторонняя координация психических и двигательных процессов; закрепление бега на носках, с высоким подниманием колен, сгибая ноги назад, выбрасывая прямые ноги вперед, мелким и широким шагом. Бег из разных исходных положений (для детей с НОДА), в колонне по одному, по двое, в разных направлениях, с выполнением различных заданий, с перешагиванием через предметы; под вращающей скакалкой; непрерывный до 2-3 мин., со средней скоростью (2-4 раза в чередованием с ходьбой), челночный бег, наперегонки;

прыжки: развитие координации движений, чувства равновесия;

укрепление связочно-мышечного аппарата ног; улучшение рессорной функции стопы; закрепление умения прыгать на месте, с поворотом кругом, продвигаясь вперед, с зажатым между ног предметом, вверх из глубокого приседа, на месте и с разбега с целью достать предмет, подвешанный на 25-30 см поднятой руки ребенка; в длину с места, в высоту с разбега, через скакалку (для детей с НОДА), через обруч, на одной ноге через линии, веревки (вперед, назад, в стороны с продвижением вперед (для детей с НОДА);

ползание, лазанье: тренировка чувства координации и развитие ловкости движений в горизонтальном положении во время подлезания, перелезания, упражнения в ползании постоянно сочетаются с движениями выпрямляющего характера; закрепление умения ползать по гимнастической скамейке: на четвереньках (для детей с гемипарезами индивидуально, с использованием специальных приспособлений для фиксации кисти), на животе и спине, подтягиваясь руками и отталкиваясь ногами, "змейкой" между предметами. Подлезать под предметы, пролезать между ними несколькими способами подряд (высота предметов 45–50 см);

бросание, ловля, метание: развитие ловкости, меткости, глазомера координации движений; укрепление мышц рук, плечевого пояса, грудной клетки; закрепление умения бросать мяч вперед, вверх, о землю, ловить двумя руками, одной рукой, из-за головы; из разных исходных положений. Прокатывать мяч между предметами. Перебрасывать мяча друг другу снизу, из положения сидя; через сетку. Метать вдаль не менее 5-15 м.;

упражнения в равновесии: развитие чувства равновесия, координации и скорости движений; совершенствование умения сохранять равновесие при ходьбе по специальной линии, с предметом на голове, с разными положениями рук; ходьбе по гимнастической скамейке боком приставным шагом; выполнять приседания; повороты кругом и продолжение ходьбы по гимнастической скамейке; ходить высоко поднимая ногу и делая под ней хлопок; ходить по наклонной доске (ширина 10-15 см, высота 40 см) прямо и боком с разным положением рук;

построение, перестроение: закрепление пространственных представлений; совершенствование навыка хождения в определенном направлении к указанным инструктором ориентирам; закрепление умения построения самостоятельно в колонну по одному, в круг, шеренгу; переходить из одного строя в другой; закрепление умения перестроения в колонну по два, по три, по четыре на ходу, из одного круга в несколько (2-3);

2) физические качества:

выполняет упражнения для развития ловкости: упражнения с предметами разной формы, фактуры, массы, изменение темпа и ритма движений, выполнение согласованных действий с несколькими участниками;

выполняет упражнения для развития силовых качеств: упражнения на укрепление основных мышечных групп: спины, груди, плечевого пояса, живота и нижних конечностей;

выполняет упражнения для развития гибкости: упражнения на растягивание мышечных групп. При растягивании сустав стабилизировать. Если упражнение включает выпрямление или сгибание, нельзя включать в движение повороты и перекручивания;

выполняет упражнения для развития выносливости: отжимания, подтягивания, приседания, скручивание, бег, плавание;

выполняет упражнения для развития глазомера: упражнения, формирующие умение определять расстояние на глаз без каких-либо приборов.

таблица 2

Подраздел	Цели обучения
2.1 Движения	0.2.1.1 выполнять виды перестроений на месте и в движении
	0.2.1.2 выполнять основные виды ходьбы и бега, чередовать их, сочетать с простыми физическими упражнениями
	0.2.1.3 сохранять равновесие при ходьбе по гимнастической скамейке, наклонной доске
	0.2.1.4 выполнять прыжки разных видов, прыжки в измененных условиях, сохраняя равновесие
	0.2.1.5 выполнять лазание, перелазание, виды подлезаний и пролезаний
	0.2.1.6 метать на дальность, метать в горизонтальную и вертикальную цель
	0.2.1.7 катать мяч, бросать и ловить мяч, отбивать об пол правой и левой рукой, перебрасывать двумя руками из-за головы и одной рукой через препятствия
2.2 Физические качества	0.2.2.1 демонстрировать физические качества: ловкость, силу, скорость и реакцию в различных видах физической деятельности
	0.2.2.2 развивать самостоятельность и инициативность в организации знакомых игр с небольшой группой сверстников
	0.2.2.3 развивать пространственную ориентировку, ориентировку во времени, умения сохранять равновесие в заданных положениях и при ходьбе, по скамейке/бревну вверх и вниз

110. Содержание раздела "Сотрудничество и управление" предусматривает:

1) работа в команде:

элементы командных спортивных игр;

баскетбол: развитие глазомера, меткости, координации движений в мелких и крупных мышечных группах, быстроты реакции; тренировка рациональных навыков естественных движений; закрепить умение передачи мяча друг другу; закрепить умение ведения мяча правой и левой рукой (для детей с НОДА) шагом и бегом, забрасывания мяча в корзину;

футбол: развитие координации движений; укрепление мышечно-связочного аппарата ног и туловища; тренировка меткости, быстроты реакции; умение дружно действовать по сигналу (тормозные реакции); закрепить прокатывание футбольного мяча правой и левой ногой; передачу мяча в парах друг другу на месте и в движении; умение обведения его вокруг предметов, остановку мяча; закатывание в ворота;

2) умения и навыки в лечебной физической культуре:

умеет выполнять корригирующие упражнения с предметами и без них на различные части тела, отдельные мышечные группы, суставы, связки и состояния (расслабление, растяжение мышц), с использованием коррекционного оборудования;

выполняет новые двигательные действия, умеет выполнять их с помощью, проявляет интерес к самостоятельному выполнению движений.

таблица 3

Подраздел	Цели обучения
3.1 Работа в команде	0.3.1.1 применять способы и роли командной игры
	0.3.1.2 определять признаки честной игры и честного судейства
3.2 Умения и навыки в лечебной физической культуре	0.3.2.1 уметь выполнять корригирующие упражнения с предметами и без них; на различные части тела, отдельные мышечные группы, суставы, связки и состояния, с использованием коррекционного оборудования

111. Содержание раздела "Творчество и мышление" предусматривает:

1) творческие способности в играх: умеет организовывать знакомые подвижные игры; придумывает с помощью педагога игры на заданные сюжеты; проявляет творческие способности через организацию игр-эстафет, игр-забав, аттракционов.

таблица 4

Подраздел	Цели обучения
4.1 Творческие способности в играх	0.4.1.1 развивать творческие способности в играх, придумывание вариантов игр, комбинирование движений
	0.4.1.2 проводить самостоятельно знакомые подвижные игры и упражнения

112. Ожидаемый результат:

1) сформированы навыки равновесия и стабилизации позы;

2) умеет ориентироваться в пространстве, освобождать тело от излишнего напряжения, скованности;

3) укрепились мышцы позвоночника;

4) умеет контролировать положение головы и туловища;

5) улучшилась рессорная функция стопы;

6) приведение мышечной системы в нормальный тонус, укрепление неразвитой и ослабленной мускулатуры;

7) улучшение движений в суставах;

8) сформирован навык координационных функций, умения поддерживать равновесие;

9) умеет самостоятельно менять положение тела (стояния, сидения, передвижений);

10) сформирован самостоятельный навык двигательной активности (подвижные игры, развитие реакции);

11) владеет элементами спортивных игр и упражнений;

12) соблюдает правила игры в подвижных играх;

13) применяет полученные умения и навыки в повседневной жизни.

	Приложение 6 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 721
	Приложение 7 к приказу исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499

Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей со сложными нарушениями развития

Глава 1. Пояснительная записка

1. Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей со сложными нарушениями развития (далее - Программа) разработана в соответствии со статьями 5 и 14 Закона Республики Казахстан от 27 июля 2007 года "Об образовании".

2. Цель Программы - формирование у детей со сложными нарушениями коррекционно-компенсаторных и социально-адаптивных умений и навыков в соответствии с их возрастными и индивидуальными возможностями и потребностями, подготовка к самостоятельному участию в различных видах учебной, игровой, бытовой деятельности, адаптация к социальным условиям.

3. Задачи Программы:

1) обучение навыкам самообслуживания по удовлетворению органических нужд, поведению и отношениям в социуме; включение в социальное и бытовое окружение, вооружение его разнообразными социокультурными навыками;

2) формирование и развитие коммуникативных навыков в различных формах (жестовая речь, с помощью предметов-символов, дактильно-контактная речь, устная речь: для имеющих остаточный слух); формирование способности общаться с окружающим миром вербальными и невербальными средствами;

3) накопление чувственного опыта, знаний об окружающем мире, формирование адекватных образов действительности; ориентирование в пространстве; развитие движений, мелкой моторики и осязания;

4) формирование навыков личной гигиены; коррекция недостатков физического развития; включение ребенка в процесс активного познания окружающего мира, который связан с его двигательной активностью;

5) формирование образов реального мира в процессе творческой деятельности путем поэтапного обследования предметов; уточнение, конкретизация и обобщение предметных представлений.

4. Программа разработана с учетом общих закономерностей развития и специфических особенностей детей, имеющих сложные нарушения в развитии, используется в кабинетах психолого-педагогической коррекции, реабилитационных центрах, социальных домах, в специальных дошкольных организациях, при организации надомного обучения и служит основой при составлении индивидуально-развивающей программы (далее - ИРП).

5. Содержание Программы охватывает возрастные периоды физического и психического развития детей со сложными нарушениями в развитии:

1) 1 ступень- 2 - 4 года;

2) 2 ступень- 4 - 6 лет;

3) 3 ступень- 6 - 7 (8) лет.

6. Указанные ступени развития не ограничиваются определенным возрастом ребенка, а зависят от его уровня развития на момент обращения к специалистам.

Глава 2. 1 ступень (2 - 4 года)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

7. Базовое содержание образовательной области "Здоровье" реализуется в организованной учебной деятельности – физическая культура.

8. Цель - коррекция недостатков физического развития; включение в процесс активного познания окружающего мира; работа на ликвидацию отрицательных двигательных навыков, и преодоление страха перед движением в пространстве; формирование и развитие необходимых умений и навыков на основе деятельности сохранных анализаторов; коррекция и компенсация недостатков физического развития.

9. Задачи:

1) выявление моторных возможностей, их тренировка, закрепление и стимулирование;

2) формирование и развитие необходимых умений и навыков на основе деятельности сохранных анализаторов, коррекция двигательной сферы;

3) работа на преодоление страха перед пространством и двигательных стереотипов.

Параграф 2. 1 полугодие

10. Физическая культура.

11. Выявление моторных возможностей, их тренировка, закрепление и стимулирование:

1) учить удерживать равновесие в положении сидя с помощью предлагаемой опоры;

2) учить из положения сидя на полу самостоятельно вставать, обходить вокруг мебели (разнообразных модулей), ползать на руках и коленках;

3) учить использованию в качестве опоры предметы мебели;

4) учить передвигаться около опоры разной высоты;

5) учить заползать и (или) подниматься на выступ или низкую ступеньку;

6) учить приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

7) стимулировать развитие чувства баланса совместным с взрослым подпрыгиванием в положении сидя на пружинящем кресле, когда взрослый качает бедрами сидящего у него на коленях ребенка;

8) выявлять моторные возможности ребенка, противодействовать проявлению патологических стереотипных положений и движений.

12. Использование метода "базальной стимуляции" для развития восприятия и осознания собственного тела, становления моторных навыков:

1) использовать прием вибрационной базальной стимуляции: "базальная стимуляция" - метод комплексного педагогического воздействия интенсивными раздражителями с целью оказания ребенку помощи в осознании собственного тела. Используются очень простые и сокращенные до минимума раздражители: тактильные (прикасания, обхватывания); вестибулярные (покачивания и поворачивания отдельных частей тела, движение вверх-вниз, ускорение-замедление некоторых движений); вибраторный (колебания, надавливания);

2) развивать вибрационную чувствительность колебания воздуха при помощи вибрирующих подушек, игрушек, камертонов: вибрационная стимуляция выполняется на твердой поверхности в положении ребенка "лежа на спине" при индивидуальной дозировке, применяется к органам костной системы: фаланги пальцев, пястные и запястные кости, локтевая, лучевая и плечевая кости рук; фаланги пальцев, плюсневые, предплюсневые, бедренные и берцовые кости ног; реберные дуги.

13. Деятельность на основе сохранных анализаторов, коррекция двигательной сферы:

1) развивать нормальные сенсомоторные навыки, прежде чем отклоняющиеся от нормы поведенческие стереотипы войдут в привычку;

2) ожидать ответную реакцию со стороны ребенка;

3) постепенно ослаблять контроль с целью повышения активности ребенка;

4) стимулировать активные автоматические двигательные реакции;

5) обучать равновесию, прививать навык стоять, правильно держа голову.

14. Обучение умениям:

1) сажать ребенка и удерживать его туловище в сидячем положении: на кроватке, за столом, спустив ноги со стула;

2) сажать на ковер в несколько приемов;

3) правильно подниматься на ноги;

4) водить ребенка с поддержкой;

5) водить с опорой (за колясочку, ходунки);

6) тренировать в самостоятельной ходьбе по прямой и наклонной поверхности (по ковру, дорожке, полу, по наклонной доске);

7) учить преодолевать естественные препятствия: бугорки, канавки;

8) учить перешагивать через предметы, лежащие на полу (веревка, палка, обруч).

15. Формирование и развитие необходимых умений и навыков на основе деятельности сохранных анализаторов, коррекция двигательной сферы:

1) развивать нормальные сенсомоторные навыки, прежде чем отклоняющиеся от нормы поведенческие стереотипы войдут в привычку;

2) ожидать ответную реакцию со стороны ребенка;

3) постепенно ослаблять контроль с целью повышения активности ребенка;

4) стимулировать активные автоматические двигательные реакции;

5) обучать равновесию, прививать навык стоять, правильно держа голову.

16. Ожидаемые результаты:

1) участвует в процессе умывания и вытирания своего лица и рук, в процессе купания;

2) осознаҰт границы собственного тела в пространстве;

3) различает отдельные части собственного тела и понимает их функции;

4) умеет сохранять равновесие в состоянии покоя (при детском церебральном параличе (далее - ДЦП) по возможности);

5) удерживает равновесие в положении сидя с помощью предлагаемой опоры (поручень, стул, мяч);

6) из положения сидя на полу самостоятельно встаҰт, обходит вокруг мебели (разнообразных модулей), ползает на руках и коленках;

7) передвигается около опоры разной высоты;

8) заползает и (или) поднимается на выступ или низкую ступеньку;

9) старается приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

10) старается совместно со взрослым подпрыгивать в положении сидя на пружинящем кресле, когда взрослый качает бедрами сидящего у него на коленях ребенка.

Параграф 3. 2-полугодие

17. Физическая культура.

18. Выявление моторных возможностей, их тренировка, закрепление и стимулирование:

1) учить прыгать на двух ногах, переступать по ступенькам, кататься с горки;

2) способствовать развитию равновесия в положении стоя;

3) учить рисовать в положении лежа на животе, опираясь на локти;

4) учить приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

5) учить обходить вокруг препятствия, спускаться по лестнице, наступая на каждую ступеньку отдельно;

6) развивать координацию движений в положении стоя на двух ногах, затем на одной ноге (правой и левой отдельно) с опорой;

7) учить умению хождения на кончиках пальцев (с помощью).

19. Формирование и развитие необходимых умений и навыков на основе деятельности сохранных анализаторов, коррекция двигательной сферы:

1) продолжать развивать нормальные сенсомоторные навыки, прежде чем отклоняющиеся от нормы поведенческие стереотипы войдут в привычку;

2) продолжать стимулировать активные автоматические двигательные реакции;

3) продолжать использовать метод "базальной стимуляции" для развития восприятия и осознания собственного тела, становления моторных навыков;

4) продолжать использовать прием соматической базальной стимуляции;

5) продолжать использовать прием вестибулярной базальной стимуляции;

6) развивать равновесие тела, как в состоянии покоя, так и при движении в трех основных направлениях: движение тела в горизонтальной плоскости (вправо-влево); движение в вертикальной плоскости (вверх-вниз); поступательно-возвратные движения (вперед-назад). Вестибулярная стимуляция осуществляется при помощи покачивании тела и его отдельных частей. Во избежание возможного у детей с сочетанными нарушениями головокружения, тошноты, перевозбуждения использовать опоры при изменении тела ребенка, избегать вращательных движений. Длительность упражнений определятся индивидуально, при этом треть времени занятия отводится на отдых.

20. Используемые упражнения: медленные повороты и наклоны головы; покачивание в позе эмбриона; повороты туловища набок; повороты со спины на живот; повороты туловища в стороны; встряхивание рук и ног; массаж кистей рук и стоп; приведение тела в вертикальное положение; покачивание на коленях, гимнастическом мяче, гамаке.

21. Использование метода "базальной стимуляции": продолжать использовать прием вибрационной базальной стимуляции - развитие чувствительности колебания воздуха при помощи вибрирующих подушек, игрушек, камертонов. Вибрационные воздействия на позвоночник и кости черепа исключаются.

22. Обучение умениям:

1) продолжать развивать нормальные сенсомоторные навыки, прежде чем отклоняющиеся от нормы поведенческие стереотипы войдут в привычку;

2) организовывать деятельность ребенка в статичном пространстве;

3) регулярно мыть руки, лицо ребенку, причесывать его;

4) совместными действиями открывать и закрывать кран, при мытье засучивать рукава, учить подставлять руки под струю воды, вытирать руки насухо, спускать рукава после мытья;

5) сажать ребенка и удерживать его туловище в сидячем положении: на кроватке, за столом, спустив ноги со стула;

6) продолжать прививать навык стоять, правильно держа голову.

7) способствовать приложению усилий, установив валик между ног, для сохранения равновесия, при этом руки использовать для балансирования;

8) учить выполнять упражнения на качающейся доске при поддержке ребенка сзади;

9) укреплять мускулатуру затылка: для выпрямления головы и укрепления шеи в положении "лежа на животе" на уровне груди ребенка подкладывается валик, руки отведены вперед;

10) выполнять упражнение: на кресло положить блок из пенопласта, посадить на него ребенка лицом к себе, обхватить коленные суставы ребенка своими руками, фиксируя их; перемещать колени вправо-влево в приятном для ребенка ритме;

11) упражнять в передвижении с помощью ступней на игрушечном автомобиле;

12) учить вставать на валик и покачиваться на нем.

23. Ожидаемые результаты:

1) знает о функциях отдельных частей тела;

2) умеет самостоятельно стоять, садиться и удерживает туловище, ползает самостоятельно при детском церебральном параличе по возможности;

3) прыгает на двух ногах, переступает по ступенькам, катается с горки;

4) приседает, наклоняется, залезает на невысокие предметы и слезает с них;

5) координирует движения в положении стоя на двух ногах, затем на одной ноге, правой и левой отдельно, с опорой;

6) старается ходить на кончиках пальцев (с помощью).

7) поднимается на ноги;

8) ходит с опорой, самостоятельно.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

24. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности при совместной предметно-практической деятельности ребенка и взрослого, сопровождаемой жестами или проговариванием ситуации, с целью создания у ребенка образов окружающих его предметов, с которыми он встречается в процессе усвоения различных режимных моментов; использования символической системы коммуникации – календаря.

25. Цель - сформировать способности общаться с окружающим миром доступными вербальными и невербальными средствами; формировать и развить коммуникативные навыки в различных формах в зависимости от возможностей детей: жестовую речь, дактильно-контактную речь для детей с сочетанным нарушением зрения и слуха; с помощью предметов-символов для без речевых детей; устную речь для имеющих остаточный слух.

26. Задачи:

1) формирование понимания необходимости коммуникации, преимуществ коммуникативного поведения;

2) формирование коммуникативных навыков и способности к их актуализации в различных ситуациях общения, связанных с необходимостью привлечения внимания к себе, другим людям, объектам и событиям.

Параграф 5. 1 полугодие

27. Формирование жестовой, дактильно-контактной речи (при сочетанном нарушении зрения и слуха):

1) учить сосредоточивать внимание на конкретных тактильных раздражителях (щекотание, пошлепывание); контрастных тактильных раздражителях (горячий - холодный, мягкий - твердый);

2) включать ребенка в последовательный режим дня с использованием естественных жестов (подобрать жесты, обозначающие режимные моменты);

3) учить находить позиции, которые включают контакт тела ребенка с предметом или человеком;

4) учить физическому взаимодействию с окружающей обстановкой, который дает неожиданный результат (используя "Хандз метод", выкладывают кубики друг на друга; кубики падают);

5) учить узнавать знакомых людей тактильным, зрительным и слуховым исследованием предметов этого человека (рука, часы, кольцо, голос), организовывая помощь ребенку;

6) учить реагировать на взрослого, когда он говорит и показывает жест: "нельзя!", когда ребенок бросает игрушку на пол;

7) использовать соответствующий жест непосредственно перед выполнением режимных моментов: есть, пить, садись, гулять, заниматься;

8) постоянно реагировать на попытки ребенка общаться как намеренные, так и непреднамеренные. Учить использовать символ, жест или слово когда ребенок берет взрослого за руку и тянет, чтобы показать, чего он хочет;

9) требовать от ребенка выполнения определенного действия по предложенному педагогом жесту или слову;

10) использовать приятное контактное взаимодействие с ребенком (обнимание, прижимание, поглаживание);

11) стимулировать интерес к частям собственного тела;

12) формировать положительное отношение к выполнению совместных действий с взрослым: "закрывать глаза руками" (прятаться), "стучать кулачком по ладошке", "поднимать руки над головой", "хлопать в ладоши", "махать рукой";

13) учить подражать мимике (закрывать глаза, моргать, облизываться, высовывать язык, причмокивать губами), голосовым интонациям: "чихать", "покашливать", "смеяться", "фыркать"; звукам.

28. Обучение умениям:

1) наблюдать за поведенческими реакциями: агрессия, самоповреждения, самостимуляция, выражение лица, показ, жест, смех, крик, сочетание нескольких жестов, стон, плач, раздражение, приближение к человеку, эхолалия, смена тонуса тела, моргание;

2) определять, является ли поведение попыткой общения;

3) распознавать предъявляемые ребенком средства несимволической коммуникации:

требование предмета (тянется к банке с соком или показывает на коробку с печеньем);

протест, отвержение (отталкивает предмет, отворачивается от человека или деятельности, проявляет самоагрессию, бросает предметы);

определение выбора (смотрит на предмет, дотрагивается до предмета, смотрит на человека, деятельность, двигается к желаемому предмету);

требование "еще" (продолжает зачерпывать пищу из пустой тарелки, поднимает и протягивает чашку);

требование помощи (протягивает банку, которую хочет открыть, кладет руку взрослого на застрявшую молнию);

регулирование деятельности (старается двигать руками взрослого быстрее или медленнее);

требование внимания (стучит по столу, воспроизводит звуки);

4) занимать ребенка приятной деятельностью;

5) реагировать на сигналы ребенка: останавливаться - когда ребенок даст сигнал; после возобновлять деятельность.

29. Ожидаемые результаты по овладению жестово-дактильной формой общения при сочетанных нарушениях зрения и слуха:

1) старается следовать режиму дня, используя предметы – символы из календаря;

2) пытается узнать знакомых людей тактильным, зрительным и слуховым исследованием предметов этого человека (рука, часы, кольцо, голос), при организованной помощи ребенку;

3) пытается реагировать на жест: "нельзя!";

4) использует соответствующий жест непосредственно перед выполнением режимных моментов: есть, пить, садись, гулять, заниматься;

5) при необходимости использует символ, жест или слово;

6) проявляет интерес к частям собственного тела;

7) выполняет действие по предложенному педагогом жесту или слову.

30. Использование системы "календарь" - символической системы коммуникации для безречевых детей, в которой символы или предметы используются для представления основных видов деятельности в течение дня с целью включения ребенка в ежедневную последовательность событий и видов деятельности, что становится основой для развития различных средств коммуникации и обеспечивает ребҰнка и взрослого взаимно понимаемой темой для диалога.

31. Коммуникационные "календари" подбираются в зависимости от интеллектуальных, сенсорных, речевых и двигательных возможностей ребенка и будут следующих видов:

1) предметный календарь, в котором в качестве символов задействованы как натуральные, так и миниатюрные схематизированные предметы, и их изображения - барельефные, рельефные, контурные. Этот вид календаря доступен для лиц с глубоким нарушением зрения, так как основан на тактильном восприятии - представляет контейнер в виде скрепленных коробок или одной деревянной с разграниченными неглубокими отделениями, или шкафчик;

2) картинный календарь с изображением какого-либо предмета, вида деятельности или места ее осуществления - этот вид календаря вводится для обучения коммуникации детей с сохранными зрительными возможностями;

3) календарь, в котором изображение дополнено словом.

32. Формирование навыков, связанных с использованием предметов-символов, картинок/ "календаря" (для безречевых детей):

1) понимать назначение предметов-символов, на какое действие они указывают (ложка- есть, мыло-умывание, бубен–зарядка, ложка- завтрак, слуховой аппарат-занятия, ручка-письмо, счетные палочки-математика, мешочек с фигурками-конструирование, чашка-второй завтрак, шапка-прогулка, подушка-сон);

2) вводить предметы-символы в календарь, в целях планирования деятельности и расширения коммуникации;

3) предъявлять ребенку перед определенным видом деятельности предмет-символ из календаря.

33. Ожидаемые результаты по овладению символической системой коммуникации:

1) понимает назначение предметов-символов, на какое действие они указывают;

2) старается планировать деятельность, высказать пожелание, используя предмет-символ для обозначения своего желания.

34. Развитие речи (формирование и развитие устной речи у детей, владеющих устной речью):

1) выполнять различные упражнения на развитие дыхания, голоса;

2) организовывать речевое сопровождение производимых действий;

3) ожидать ответной реакции ребенка;

4) формировать и развивать речевые навыки;

5) активизировать имитацию членораздельных звукоподражаний из одного продолжительного звука, из разных слогов, повторение за взрослым слогов и звуков собственного лепета;

6) содействовать интонированию песенки, подражанию жестам и жестовым комментариям взрослого, некоторым облегченным (лепетным) словам;

7) стимулировать словесную речь ребенка.

35. Обучение умениям:

1) занимать правильное положение при общении с ребенком;

2) усаживать ребенка напротив или к себе на колени, так чтобы он мог видеть ваш рот;

3) следить за тем, чтобы ребҰнок не запрокидывал голову, в случае необходимости поддерживать малыша за плечи и руки;

4) контролировать рот при играх на развитие движений языка, губ, которые помогают малышу учиться лепетать;

5) показывать ребенку движения и сочетания звуков, которые ждете от него;

6) приучать ребенка держать рот закрытым;

7) выполнять упражнения на развитие дыхания, голоса, артикуляционных движений.

36. Ожидаемые результаты по овладению звуковой речью:

1) старается выполнить несложные упражнения для развития голоса, дыхания;

2) имитирует звукоподражания из одного звука, двух слогов, повторяя за взрослым;

3) старается подражать жестам, интонированию песенки, повторяет лепетные слова.

Параграф 6. 2 полугодие

37. Формирование жестовой, дактильно-контактной речи (при сочетанном нарушении зрения и слуха):

1) продолжать стимулировать интерес к частям собственного тела в рамках личностно-делового (ситуативного) общения со взрослым;

2) вызывать интерес к игрушкам и предметам в контексте предметного общения;

3) способствовать пониманию, предвосхищению и отклику на строго заданную последовательность действий взрослого в ежедневных, часто повторяемых ситуациях ухода за ребенком: мытье рук, чистка зубов, одевание на прогулку;

4) способствовать распознаванию элементарных причинно-следственных связей;

5) содействовать пониманию "реплик контакта";

6) учить различать и адекватно реагировать (менять выражение лица, положение тела, вокализировать) на положительно или отрицательно окрашенные мимику и возгласы взрослого;

7) формировать умение сообщать о своем физическом состоянии, когда испытывает боль, обмочился, голоден, устал, чем-то недоволен или, наоборот, ему приятно и хорошо;

8) учить подражать предметным (пить, умываться, рисовать, говорить по телефону), соотносящим (доставать игрушку из мешочка, прятать ее в ладошку, закрывать коробочку крышкой, вставлять в прорези фигурки), орудийным и предметно-игровым действиям ("Мишка топает по лесенке", "Покатаем зверюшек") взрослого;

9) включать в контекст общения новые слова в жестовой форме: обозначения людей, игрушек, обуви, одежды, продуктов питания; глаголы;

10) формировать понимание очередности действий; умение соблюдать очередность в играх;

11) содействовать поочередному с взрослым выполнению какого-либо действия из собственного коммуникативного репертуара;

12) активизировать коммуникативные сигналы, свидетельствующие о соблюдении очередности в игре (ждет, пока взрослый совершит действие в свою очередь);

13) включать в контекст общения для детей с сочетанным поражением зрения и слуха отдельные слова в дактильно-контактной форме; использовать дактильные слова в паре с привычными жестами многократно и в постоянной манере;

14) включать в контекст общения жесты-образы, образные слова, отображающие понятия: тепло-холодно, большой-маленький;

15) расширять виды деятельности, включать их в режим дня: игра с куклой, физические упражнения, занятия.

38. Ожидаемые результаты по овладению жестово-дактильной формой речи при сочетанных нарушениях зрения и слуха:

1) продолжает проявлять интерес к частям собственного тела в рамках личностно-делового (ситуативного) общения с взрослым;

2) проявляет интерес к игрушкам и предметам в контексте предметного общения;

3) понимает и выполняет последовательно действия с взрослым в ежедневных ситуациях: мытье рук, чистка зубов, одевание на прогулку;

4) распознаҰт элементарные причинно-следственные связи;

5) старается сообщать о своем физическом состоянии;

6) подражает предметным (пить, умываться, рисовать, говорить по телефону), соотносящим (доставать игрушку из мешочка, прятать ее в ладошку, закрывать коробочку крышкой, вставлять в прорези фигурки), орудийным и предметно-игровым действиям ("Мишка топает по лесенке", "Покатаем зверюшек") взрослого;

7) понимает очередность действий; соблюдает очередность в играх.

39. Формирование навыков, связанных с использованием предметов-символов, картинок:

1) продолжать использовать предмет-символ для обозначения своего желания;

2) вводить до трех и более предметов-символов в календарь, в целях планирования деятельности и расширения коммуникации;

3) предъявлять ребенку перед определенным видом деятельности предмет-символ из календаря;

4) постепенно требовать от ребенка предъявления предмета-символа взамен непосредственного показа; если ребенок тянет взрослого на улицу, требовать показать соответствующий символ из календаря;

5) организовывать речевое сопровождение производимых действий, способствующих расширению словарного запаса ребенка и развитию его мышления путем прослеживания деятельности от планирования действий до их реализации.

40. Ожидаемые результаты по овладению символической системой коммуникации:

1) использует предмет-символ для обозначения своего желания;

2) использует до трех и более предметов-символов в календарь, в целях планирования деятельности и расширения коммуникации;

3) старается предъявить предмет-символ взамен непосредственного показа.

41. Развитие речи (формирование и развитие устной речи у детей):

1) продолжать выполнять различные упражнения на развитие дыхания, силы и высоты голоса;

2) содействовать подражанию элементарным артикуляционным движениям;

3) активизировать имитацию звукоподражаний из одинаковых слогов разной громкости, темпа и высоты голоса;

4) учить подражать радостным возгласам, эмоциональному отношению взрослого к ситуации;

5) активизировать повторение за взрослым облегченных лепетных слов;

6) активизировать повторение за взрослым односложных слов;

7) активизировать повторение за взрослым двусложных слов с одинаковыми и разными слогами.

42. Обучение умениям:

1) сдувать со стола мелких кусочков гофрированной бумаги;

2) сдувать со стола кусочки ваты;

3) поддувать вату, привязанную к нитке;

4) поддувать цветные карандаши;

5) следить за тем, чтобы ребҰнок дул на предмет естественно, без напряжения;

6) включить в дыхательные упражнения звук Ф;

7) включить голос при изолированном произнесении звуков А, О, У, по мере их постановки.

43. Ожидаемые результаты по овладению звуковой формой речи:

1) выполняет различные упражнения на развитие дыхания, силы и высоты голоса;

2) старается подражать элементарным артикуляционным движениям;

3) имитирует звукоподражаниям из одинаковых слогов разной громкости;

4) подражает радостным возгласам, эмоциональному отношению взрослого к ситуации;

5) старается повторить за взрослым облегчҰнные лепетные слова;

6) старается повторить за взрослым односложные слова;

7) старается повторить за взрослым двусложные слова с одинаковыми и разными слогами.

44. Пассивный словарь 1 ступени:

1) основные режимные моменты: вставай, иди в туалет, умывайся, ешь, пей, иди заниматься, иди гулять, ложись спать;

2) конкретные навыки самообслуживания: встань, сядь, одевайся, причешись, раздевайся, обувайся, окрой кран, чисть зубы, мой (руки, ноги), вытри (руки, ноги), вытри рот, задвинь стул, поблагодари, надень шапку (шарф, пальто, варежки), повесь пальто (полотенце), повесь рубашку (платье, штаны) на спинку стула, поставь обувь под стул, мойся под душем (в ванной);

3) различные занятия и игры: будем заниматься, дай, убери, положи, возьми, открой, закрой, лепи, прыгай, хлопай в ладоши, иди, беги, играй, открой рот, нельзя, хорошо, плохо, верно, неверно, да, нет, конец, извините, плачет, больно;

4) ознакомление с окружающим: люди: мама, папа, бабушка, дедушка, педагог, врач. Игрушки: мяч, матрешка, юла, машина, кубики, кукла, пирамида, надувной шар, лопата, ведро; одежда: шапка, шарф, пальто, варежки, платок (головной), колготки, штаны, кофта, платье, фартук; обувь: ботинки, сапоги, туфли (тапочки; посуда: чашка, тарелка, ложка, нож, чайник, таз; мебель: стол, стул, шкаф, кровать; постельные принадлежности: подушка, одеяло; продукты питания: масло, хлеб, чай, конфета, яблоко, мандарин (апельсин), виноград; предметы личной гигиены: горшок, туалет, расческа, полотенце, мыло, носовой платок, зубная щетка; предметы для прогулки: санки, качели, обруч.

45. Активный словарь 1 ступени обучения:

1) люди: мама, папа (родные, с кем чаще всего соприкасается ребенок);

2) игрушки;

3) обувь;

4) предметы личной гигиены;

5) посуда;

6) мебель;

7) питания;

8) глаголы: дай, спать, лепить, гулять, есть, пить, мыть руки, одеваться, раздеваться, обуваться, умываться, вытирать (руки, рот, стол), заниматься, играть, встань, сядь, иди, беги, хлопай в ладоши, плачет, болит.

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

46. Базовое содержание образовательной области "Познание" реализуется в организованной учебной деятельности – сенсорике; ориентировке в пространстве; естествознании; формировании элементарных математических представлений.

47. Цель - накопить чувственный опыт, знания об окружающем мире, сформировать адекватные образы действительности; ориентировать в пространстве; развить движения, мелкую моторику и осязание.

48. Задачи:

1) развитие сенсорных функций, формирование сенсорных эталонов цвета, формы, величины;

2) развитие зрительно-моторной координации и функциональных возможностей кисти и пальцев рук;

3) формирование пространственных и временных представлений и коррекция их нарушений во взаимосвязи с развитием эмоционального, речевого, предметно-действенного и игрового взаимодействия с окружающими.

Параграф 8. 1 полугодие

49. Сенсорика включает развитие обоняния и вкуса, развитие тактильного восприятия, остаточного зрительного восприятия, слухового восприятия, вестибулярного аппарата.

50. Развитие вкуса:

1) постепенно увеличивать объем разной по вкусу, составу, консистенции и фактуре пищи: сладкая, кислая, соленая, острая, горькая; жидкая, пюреобразная, твердая; гладкая, шероховатая, вязкая;

2) стимулировать развитие вкусовой чувствительности во время приема пищи (не перемешивать блюда между собой, чтобы каждое сохранило свой вкус);

3) учить вычленять сладкий вкус из предложенных (сладкий-кислый).

51. Материалы, необходимые для создания у ребенка банка вкусов подразделяются на три основные подгруппы:

1) группа основных вкусовых ощущений (соленое, кислое, сладкое, горькое);

2) группа дополнительных вкусовых ощущений (острое, фруктовые вкусы, сухофрукты, лекарственные растения);

3) группа продуктов различной консистенции (кремы, жидкости, пюре, вязкие продукты, твердые и жидкие продукты).

52. Развитие обоняния:

1) формировать умение нюхать пахучие вещества, поочередно предъявляемые ребенку, которые не раздражают слизистую носа (мятные капли, хвоя, специи, предметы с характерными запахами), меняя ароматы и делая их все менее резкими (не использовать ароматических веществ с резкими запахами);

2) учить проявлять эмоционально, мимикой, жестами, со звуковым сопровождением отношение к запахам;

3) учить дифференцировать бытовые запахи и запахи пищи.

53. В группу материалов, используемых при приеме ванны или душа, включаются ароматические соли, различные виды пены для ванны, брикеты пахучих лекарственных трав, гели для тела, шампуни и бальзамы для волос.

54. Развитие тактильного восприятия:

1) стимулировать сосредоточение внимания на конкретных тактильных раздражителях (щекотание, пошлепывание); контрастных тактильных раздражителях (горячий - холодный, мягкий- твердый, колючий - гладкий);

2) стимулировать тактильное восприятие частей тела: лица (поглаживание лба, бровей, рта, челюстных суставов, ушей, подбородка), рук, живота, ног, спины через поглаживание, легкое сжимание попеременно обеими руками от центра к периферии;

3) стимулировать развитие чувствительности кончиков пальцев, кистей рук (ощупывать предмет разными пальцами, чтобы одновременно ощущались отдельные элементы ощупываемого объекта; распознавать температуру воды в кране и тазике);

4) стимулировать к проявлению эмоциональных реакций на щекотание, поглаживание;

5) учить ребенка брать разные по форме, текстуре и весу предметы, которыми взрослый касается кистей, живота, предплечий, коленей ребенка;

6) побуждать к захвату ладонью предметов с различной поверхностью - закругленными ребрышками, пупырышками, мягкие, твердые, деревянные, пластмассовые;

7) использовать для тактильного восприятия вибраторы, различные массажеры, фены, вентиляторы.

55. Обучение тактильным умениям:

1) перебирание, пересыпание пальцами, насыпанных в коробку фасоли, макарон;

2) одновременно двумя выпрямленными руками сгребание фасоли то к правой, то к левой стенке коробки (ребенок по возможности следует направлению движений взрослого);

3) намазывание на пальцы краски и рисование ими;

4) упражнения и игры с водой: опускание рук в воду, лопание пузырей, "стирка";

5) упражнения и игры с песком: пересыпание, перемешивание.

56. Развитие остаточного зрительного восприятия (при нарушении зрения):

1) стимулировать зрительное сосредоточение и прослеживание за ярким источником света, картинками с хорошо структурированным и контрастным рисунком, яркими предметами, привлекать внимание ребенка с помощью фонарика, фонарика-ручки с хорошо сфокусированным лучом, блестящих предметов, флуоресцентных игрушек, предметов с контрастным рисунком (максимальным контрастом обладает черно-белый рисунок);

2) стимулировать появление кратковременного рефлекса поворота глаз и головы к источнику света(при необходимости привлечь внимание ребенка к предмету звуком: постукиванием по предмету, погремушкой, бубенчиком);

3) стимулировать слежение за медленно движущимся предметом (на расстоянии 0,5-1 метра от глаз, в горизонтальной плоскости вверх, вниз, вправо, влево и по кругу), не отрывая взгляда: сначала только взглядом, а позднее - и поворотом головы;

4) развивать зрительные реакции ребенка в разных положениях: лежа на спине, на животе, в вертикальном положении;

5) стимулировать зрительное сосредоточение на лице взрослого, а затем на предмете в поле зрения ребенка;

6) стимулировать установление и удержание зрительного контакта с говорящим и (или) жестикулирующим взрослым, наблюдение за его ртом (губами), глазами, руками, создавать условия для проявления эмоциональной реакции на появление знакомого (незнакомого) предмета, взрослого;

7) стимулировать желание брать игрушку в руку и рассматривать ее в течение 1-2 минут, привлекать внимание к предмету: комментируя его появление интонацией, имитацией звуков, которые он издает;

8) учить вычленять знакомые игрушки среди разных предметов по основным признакам;

9) учить вычленять круглые предметы среди предметов;

10) учить различать форму предмета (круглый мяч - квадратный куб);

11) учить ориентироваться в двух величинах (большой-маленький);

12) учить находить предметы в окружающем по цветовому образцу;

13) учить вычленять предметы определенного цвета (сначала красного) на основе сопоставления объектов двух цветов (красного и синего цвета);

14) учить соотносить предметы по цвету (ориентировка в двух цветах: белый - черный);

15) учить обследовать предметы выше и ниже роста ребенка;

16) формировать представления о вертикальном пространственном расположении (вверху, внизу);

17) формировать представление о пространственном расположении предмета (далеко-близко, тут-там);

18) учить фиксировать внимание на себе; узнавать собственное отражение в зеркале;

19) организовывать восприятие объектов окружающей действительности целостно, уметь их дифференцировать (еда, одежда, игрушки).

57. Развитие слухового восприятия:

1) стимулировать поворот глаз, затем поворот головы в сторону источника звука в положении лежа на спине, животе; в положении сидя; стоя (для развития навыка поворота головы в сторону источника звука можно использовать тактильное подкрепление);

2) учить поворачивать голову или глаза в сторону названного предмета, находящегося на постоянном месте;

3) учить определять источник звука без тактильной опоры;

4) учить использованию правильного жеста, указывающему направление источника звука (сначала ребенок должен усвоить направление перед собой, затем - справа, слева и над головой);

5) формировать умения различать неречевые звуки: барабан, бубен, дудка;

6) учить реагировать на речевые стимулы в процессе жизнедеятельности: реакции типа подойти ко взрослому, начать ходьбу;

7) формировать интерес к "говорящим" игрушкам (кукле, корове, собачке);

8) стимулировать желание извлекать различные звуки из игрушек и предметов, бросать, стучать, нажимать на игрушки и предметы;

9) учить вслушиваться в звуки голоса взрослого, музыкальных игрушек, инструментов;

10) учить эмоционально реагировать на характер музыки;

11) учить действовать с музыкальными игрушками различными способами (совместно действуя со взрослым, подражая ему, путем собственных проб);

12) учить соизмерять силу удара, извлекая тихие и громкие звуки;

13) учить поворачиваться, искать взрослого, реагировать в ответ на свое имя.

58. Развитие вестибулярного аппарата:

1) стимулировать пассивные движения, организованные с помощью взрослого (взять ребенка на руки или поместить его в специальный рюкзачок ("кенгуру") и, если позволяет вес ребенка, передвигаться с ним в помещении, где проходят занятия;

2) покачивать в позе "эмбриона": одной рукой взрослый придерживает скрещенные на груди руки и согнутые, подтянутые к животу, ноги ребенка (если у ребенка нет гиперкинезов), а другой — поддерживает голову под затылком. Покачивания выполняются в различных направлениях: вперед-назад, вправо-влево, по кругу;

3) стимулировать ребенка в положении лежа на животе приподнять голову и посмотреть на взрослого или игрушку перед собой; повернуть голову сначала в одну сторону, а потом - в другую; наклонить голову в одну, затем - в другую сторону;

4) способствовать сведению рук к средней линии тела и игре с ними; игре с ногами;

5) стимулировать активные движениями ног и рук в положении ребенка лежа (подвешивать звучащие игрушки: мячик с колокольчиком внутри, погремушку над ногами ребенка, подвешивать низко, для того чтобы при любом движении ногой ребенок задевал висящий предмет, подвешивать игрушки нужно либо над руками, либо над ногами, но не одновременно);

6) стимулировать поисковые действия по направлению к предмету (изменить расположение подвесок, которые располагались горизонтально, над грудью ребенка, вертикально, над средней линией тела ребенка, подвешенные предметы должны быть разными по форме, размеру, текстуре);

7) стимулировать интерес к качанию на игрушечной лошадке-качалке (вперед-назад), фитболе (вверх-вниз, вправо-влево), способствовать поддержанию интереса и желания к продолжению движений;

8) стимулировать желание делать медленные повороты головы слева направо, вперед-назад, делать круговые вращения по часовой и против часовой стрелки (сначала упражнения выполняются с помощью взрослого, затем по подражанию, потом самостоятельно);

9) стимулировать развитие вестибулярного аппарата качанием ребенка на коленях взрослого, на качелях, каруселях, вращающихся стульях, медленным качанием в кресле;

10) стимулировать развитие равновесия, сначала стоя ровно с открытыми глазами;

11) учить выполнять вращательные движения под музыку с элементами танца;

12) учить удерживать равновесие в положении сидя с помощью предлагаемой опоры;

13) учить из положения сидя на полу самостоятельно вставать, обходить вокруг мебели (разнообразных модулей), ползать на руках и коленках;

14) учить использованию в качестве опоры предметы мебели;

15) учить передвигаться около опоры разной высоты;

16) учить заползать и (или) подниматься на выступ или низкую ступеньку;

17) учить приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

18) стимулировать развитие чувства баланса совместным с взрослым подпрыгиванием в положении сидя на пружинящем кресле, когда взрослый качает бедрами сидящего у него на коленях ребенка;

19) стимулировать развитие зрительно-пространственной координации (катание и бросание мяча, другого предмета);

20) учить перекладывать предметы из одной руки в другую с помощью взрослого.

59. Ожидаемые результаты по сенсорике:

1) старается различить разную по вкусу, составу, консистенции и фактуре пищу;

2) проявляет эмоционально, мимикой, жестами, со звуковым сопровождением отношение к запахам;

3) старается сосредоточить внимание на конкретных тактильных раздражителях (щекотание, пошлепывание); контрастных тактильных раздражителях (горячий-холодный, мягкий- твердый, колючий-гладкий);

4) ощупывает предмет разными пальцами, распознаҰт температуру воды в кране и тазике;

5) берҰт разные по форме, текстуре и весу предметы, которыми взрослый касается кистей, живота, предплечий, коленей ребенка;

6) старается захватить ладонью предметы с различной поверхностью- закругленными ребрышками, пупырышками, мягкие, твердые, деревянные, пластмассовые;

7) старается зрительно сосредоточить и проследить за ярким источником света, картинками с хорошо структурированным и контрастным рисунком, яркими предметами;

8) старается проявить зрительные реакции в разных положениях: лежа на спине, на животе, в вертикальном положении;

9) старается установить и удержать зрительный контакт с говорящим и (или) жестикулирующим взрослым, наблюдает за его ртом (губами), глазами, руками;

10) старается выделить знакомые игрушки среди других предметов по основным признакам;

11) старается различить форму предмета (круглый мяч - квадратный куб);

12) пытается ориентироваться в двух величинах (большой-маленький);

13) находит предметы в окружающем по цветовому образцу;

14) обследует предметы выше и ниже своего роста;

15) имеет представление о пространственном расположении предмета (далеко-близко, тут-там);

16) воспринимает объектов окружающей действительности целостно, умеет их дифференцировать (еда, одежда, игрушки).

17) старается повернуть глаза, затем повернуть голову в сторону источника звука в положении лежа на спине, животе; в положении сидя; стоя;

18) проявляет желание извлечь звуки их музыкальных игрушек: бросает, стучит, нажимает на игрушки и предметы;

19) вслушивается в звуки голоса взрослого, музыкальных игрушек, инструментов;

20) действует с музыкальными игрушками различными способами (совместно действуя со взрослым, подражая ему, путем собственных проб);

21) старается совершить активные движения ног и рук в положении лҰжа с подвешенной игрушкой;

22) старается в положении лежа на животе приподнять голову и посмотреть на взрослого или игрушку перед собой; повернуть голову сначала в одну сторону, а потом - в другую; наклонить голову в одну, затем - в другую сторону;

23) пытается свести руки к средней линии тела и игре с ними; игре с ногами;

24) старается совершить поисковые действия по направлению к предмету (изменить расположение подвесок, которые располагались горизонтально, над грудью ребенка, вертикально, над средней линией тела ребенка, подвешенные предметы должны быть разными по форме, размеру, текстуре);

25) старается удержать равновесие, сначала стоя ровно с открытыми глазами;

26) пытается выполнять вращательные движения под музыку с элементами танца;

27) старается удержать равновесие в положении сидя с помощью предлагаемой опоры (например, мяч);

28) старается из положения сидя на полу самостоятельно встать, обойти вокруг мебели (разнообразных модулей), ползать на руках и коленках;

29) передвигается около опоры разной высоты;

30) заползает и (или) поднимается на выступ или низкую ступеньку;

31) старается удержать зрительную концентрацию на движущемся предмете;

32) перекладывает предмет из одной руки в другую с помощью взрослого.

60. Ориентировка в пространстве:

1) учить ребенка ориентироваться на собственном теле с использованием зрительно-осязательного обследования ребенком собственного тела с использованием "Хандз метода";

2) учить нахождению частей собственного тела;

3) учить приҰмам на соотнесение ребенком частей своего тела с телом взрослого;

4) развивать равновесие тела, как в состоянии покоя, так и при движении в трех основных направлениях: движение тела в горизонтальной плоскости (вправо-влево); движение в вертикальной плоскости (вверх-вниз); поступательно-возвратные движения (вперед-назад);

5) учить ориентироваться в ближайшем окружении, постепенно расширяя ареал ориентировки;

6) учить по возможности свободно передвигаться и ориентироваться в знакомом помещении при помощи специальных приспособлений;

7) учить детей правильным приемам ходьбы, движениям рук и ног при ходьбе;

8) учить узнавать направление расположения игрушек по их звуковой характеристике (музыка, звон, вокализация);

9) тренировать в хождении в обуви, носках, босиком по разным видам поверхностей (ковровое покрытие, линолеум, ламинат, плитка).

61. Ожидаемые результаты по ориентировке:

1) умеет практически ориентироваться на "себе", находить части тела, лица;

2) ориентируется в ближайшем окружении, постепенно расширяя ареал ориентировки;

3) по возможности свободно передвигается и ориентируется в знакомом помещении при помощи специальных приспособлений.

62. Ознакомление с окружающим миром:

1) давать обследовать различные предметы окружающей действительности, знакомить с их внешними признаками, формой, материалом;

2) совместно с взрослым в предметно-практической деятельности овладевать способами употребления данного предмета;

3) знакомить с различными видами определенного предмета;

4) накапливать и углублять представления о предметах окружающей действительности.

63. Ожидаемые результаты по ознакомлению с окружающим миром:

1) старается обследовать предметы окружающей действительности, исследуя внешние признаки, форму, материал;

2) в предметно-практической деятельности, совместно со взрослым, старается овладеть способами использования этих предметов.

64. Формирование элементарных математических представлений:

1) совместно с ребенком отсыпать ложкой, чашкой, мисочкой сыпучие материалы;

2) в совместной деятельности разливать с помощью чашки, ковшика воду по различным сосудам;

3) используя "Хандз метод" ударять ложкой по предметам, расставленным в ряд на столе, около предметов.

65. Ожидаемые результаты по овладению элементарными математическими представлениями:

1) понимает, что емкостями различного объема можно отсыпать и (или) разливать сыпучие и жидкие материалы.

Параграф 9. 2 полугодие

66. Сенсорика включает развитие обоняния и вкуса, развитие тактильного восприятия, остаточного зрительного восприятия, слухового восприятия, вестибулярного аппарата.

67. Развитие обоняния и вкуса:

1) знакомить с характерными запахами отдельных реальных предметов и объектов живой и неживой природы;

2) учить различать по запаху и вкусу продукты питания с ярко выраженными характерными признаками;

3) учить исследовать вкус предмета с помощью вкусовых рецепторов;

4) учить различать температуру жидкости;

5) продолжать учить дифференцировать бытовые запахи и запахи пищи;

6) развивать вкусовые рецепторы, испытывая различные ощущения от продуктов: твердое или мягкое, горячее или холодное, кислое или сладкое.

68. Развитие тактильного восприятия:

1) продолжать стимулировать тактильное восприятие частей тела: лица, рук, живота, ног, спины через поглаживание, легкое сжимание, надавливание;

2) развивать ощущения ребенка с использованием различных поверхностей, с помощью легких массажных движений;

3) стимулировать захват рукой предметов, находящихся в поле досягаемости руки;

4) закреплять умение захватывать предметы, различные по форме и величине;

5) продолжать стимулировать развитие чувствительности кончиков пальцев, кистей рук;

6) учить ощупывать предмет разными пальцами, чтобы одновременно ощущались отдельные элементы ощупываемого объекта;

7) формировать умение исследовать пальцевым, кистевым и ладонным способом предметы с различной поверхностью;

8) содействовать проявлению эмоциональных реакций на тактильный контакт;

9) продолжать развивать тактильное восприятие с использованием природного материала и предметов, отличающихся структурой поверхности;

10) развивать способности распознавать температуру жидкости и других предметов.

69. Развитие остаточного зрительного восприятия (при нарушении зрения):

1) стимулировать зрительное сосредоточение на лице взрослого, на предмете в поле зрения ребенка;

2) стимулировать прослеживание за движущимся предметом, не отрывая взгляда с поворотом головы (в положении лежа на животе, в вертикальном положении);

3) содействовать установлению и удержанию зрительного контакта с говорящим и (или) жестикулирующим взрослым;

4) учить брать в руку игрушку из разных положений — сверху, снизу, сбоку от ребенка, рассматривать ее, ощупывать, манипулировать ею;

5) учить соотносить игрушку с ее изображением на картинке;

6) стимулировать интерес к пропавшему из поля зрения предмету, поиску предмета, спрятанного за экраном;

7) учить находить знакомые предметы в разных местах на вопрос: "Где?"- независимо от их постоянного местонахождения;

8) учить по просьбе и (или) образцу взрослого выполнять разученные действия с игрушками: вынимать и выкладывать, открывать и закрывать;

9) учить действовать с предметами разного размера, которые ребенок может взять всеми пальцами; большим и указательным пальцами;

10) учить вычленять круг (шар), квадрат (куб) среди других предметов;

11) учить различать форму предмета (круглый-квадратный);

12) учить находить предметы в окружающем по цветовому образцу, по словесной инструкции: "Дай такой же по цвету" или "Принеси все красные предметы";

13) учить вычленять предметы определенного цвета (красного, синего) на основе сопоставления объектов двух цветов (красного и синего);

14) учить соотносить предметы по цвету (ориентировка в четырех цветах: белый - черный, красный- синий);

15) формировать умение группировать однородные предметы по величине, форме, цвету (по одному признаку);

16) учить собирать пирамидку из 2-3 колец;

17) учить складывать разрезную картинку из двух частей (по подражанию, по образцу);

18) продолжать учить обследовать предметы выше и ниже роста ребенка;

19) продолжать формировать представления о вертикальном пространственном расположении (вверху, внизу);

20) продолжать формировать представление о пространственном расположении предмета (далеко-близко, здесь-там);

21) учить выделять и по возможности называть части своего тела (особое внимание уделять симметричным органам: руки, ноги, уши, глаза).

70. Развитие слухового восприятия:

1) продолжать стимуляцию поворота глаз и головы в сторону источника звука, формировать умения локализовать звуки в пространстве, закрепляя реакцию реагировать на свое имя (поворачиваться, искать взрослого);

2) способствовать развитию акустической установки на звуки и голос с помощью различных звуковых раздражителей (погремушка, птичка — звуки различны по высоте и силе звучания);

3) формировать слуховые дифференцировки, меняя силу голоса от громкого до шепота, при этом обязательно вызывать адекватные эмоции ребенка (улыбка, настороженность);

4) учить различать неречевые звуки с использованием зрительной или зрительно-двигательной опоры (ребенок должен видеть предмет, который издает какой-то необычный звук);

5) учить самостоятельно попробовать извлекать из предмета звук разными способами;

6) учить различать звучание шумов и простейших музыкальных инструментов;

7) учить прислушиваться к звукам музыки, различать строгую и ласковую интонации;

8) учить заканчивать игру с окончанием музыки;

9) продолжать учить использовать музыкальные игрушки различными способами действия;

10) продолжать учить соизмерять силу удара, извлекая тихие и громкие звуки;

11) стимулировать желание дотянуться до звучащей игрушки.

71. Развитие вестибулярного аппарата:

1) развивать вестибулярный аппарат качанием на коленях взрослого, качелях, каруселях, вращающихся стульях;

2) учить выполнять медленные повороты головы слева направо, вперед - назад, делать круговые вращения по часовой и против часовой стрелки (с помощью взрослого, по подражанию, самостоятельно);

3) учить прыгать на двух ногах, переступать по ступенькам, кататься с горки;

4) способствовать развитию равновесия в положении стоя;

5) учить рисовать в положении лежа на животе, опираясь на локти;

6) учить приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

7) учить обходить вокруг препятствия, спускаться по лестнице, наступая на каждую ступеньку отдельно;

8) развивать координацию движений в положении стоя на двух ногах, затем на одной ноге (правой и левой отдельно) с опорой;

9) учить умению хождения на кончиках пальцев (с помощью взрослого);

10) учить перекладывать предметы из одной руки в другую самостоятельно.

72. Ожидаемые результаты по сенсорике:

1) старается отличить характерные запахи отдельных реальных предметов и объектов живой и неживой природы (например, запах лука, колбасы, кофе, лекарства, цветов);

2) различает по запаху и вкусу продукты питания с ярко выраженными характерными признаками;

3) исследует вкус предмета с помощью вкусовых рецепторов;

4) различает температуру жидкости (теплый чай, холодная вода);

5) старается захватить предмет, находящийся в поле досягаемости руки;

6) исследует предмет пальцевым, кистевым и ладонным способом предметы с различной поверхностью;

7) реагирует на температуру жидкости и предметов.

8) сосредоточивается на лице взрослого, на предмете в поле своего зрения;

9) прослеживает за движущимся предметом, не отрывая взгляда с поворотом головы (в положении лежа на животе, в вертикальном положении);

10) старается установить и удержать зрительный контакт с говорящим и (или) жестикулирующим взрослым;

11) старается взять в руку игрушку из разных положений — сверху, снизу, сбоку от себя, рассматривать ее, ощупывать, манипулировать ею;

12) старается соотнести игрушку с ее изображением на картинке;

13) старается найти знакомые предметы в разных местах на вопрос: "Где?" - независимо от их постоянного местонахождения;

14) по просьбе и (или) образцу взрослого выполняет разученные действия с игрушками: вынимает и выкладывает, открывает и закрывает;

15) старается действовать с предметами разного размера, которые может взять всеми пальцами; большим и указательным пальцами;

16) учить различать форму предмета (круглый-квадратный);

17) находит предметы по цветовому образцу, по словесной инструкции: "Дай такой же по цвету" или "Принеси все красные предметы";

18) соотносит предметы по цвету, ориентировка в четырех цветах: белый-черный, красный-синий;

19) группирует однородные предметы по величине, форме, цвету (по одному признаку);

20) собирать пирамидку из 2-3 колец;

21) складывает разрезную картинку из двух частей (по подражанию, по образцу);

22) выделяет и по возможности называет части своего тела (руки, ноги, уши, глаза).

23) старается локализовать звуки в пространстве, старается реагировать на свое имя (поворачиваться, искать взрослого);

24) реагирует на звуки и голоса с помощью различных звуковых раздражителей (погремушка, птичка — звуки различны по высоте и силе звучания);

25) различает неречевые звуки на основе зрительной или зрительно-двигательной опоры;

26) прислушивается к звукам музыки, различает строгую и ласковую интонации;

27) старается закончить игру с окончанием музыки;

28) продолжает использовать музыкальные игрушки различными способами действия;

29) соизмеряет силу удара, извлекая тихие и громкие звуки;

30) старается самостоятельно дотянуться до звучащей игрушки.

31) выполняет медленные повороты головы слева направо, вперед—назад, делать круговые вращения по часовой и против часовой стрелки (с помощью взрослого, по подражанию, самостоятельно);

32) прыгает на двух ногах, переступает по ступенькам, скатывается с горки с поддержкой взрослого;

33) старается приседать, наклоняться, залезать на невысокие предметы и слезать с них;

34) старается обойти вокруг препятствия, спуститься по лестнице, наступая на каждую ступеньку отдельно;

35) старается скоординировать движения в положении стоя на двух ногах, затем на одной ноге (правой и левой отдельно) с опорой;

36) перекладывает предметы из одной руки в другую самостоятельно.

73. Ориентировка в пространстве:

1) продолжать учить детей правильным приемам ходьбы, движениям рук и ног при ходьбе;

2) продолжать учить узнавать направление расположения игрушек по их звуковой характеристике (музыка, звон, вокализация);

3) продолжать тренировать в хождении в обуви, носках, босиком по разным видам поверхностей (ковровое покрытие, линолеум, ламинат, плитка).

74. Ожидаемые результаты по ориентировке в пространстве:

1) старается правильно ходить, сдерживая патологические позы;

2) узнаҰт расположение игрушек по звуковой характеристике;

3) ходит по разным поверхностям в обуви, на носочках, босиком.

75. Естествознание:

1) учить вычленять круг (шар), квадрат (куб) среди других предметов;

2) учить различать форму предмета (круглый-квадратный);

3) учить ориентироваться в двух величинах (большой-маленький);

4) учить находить предметы в окружающем по цветовому образцу, по словесной инструкции: "Дай такой же по цвету" или "Принеси все красные предметы";

5) учить вычленять предметы определенного цвета (красного, синего) на основе сопоставления объектов двух цветов (красного и синего);

6) учить соотносить предметы по цвету (ориентировка в четырех цветах: белый - черный, красный-синий);

7) формировать умение группировать однородные предметы по величине, форме, цвету (по одному признаку).

76. Ожидаемые результаты по естествознанию:

1) умеет выделять круг (шар), квадрат (куб) среди других предметов;

2) различает форму предмета (круглый, квадратный);

3) ориентируется в величинах (большой-маленький);

4) находит предметы по цветовому образцу, по словесной инструкции: "Дай такой же по цвету" или "Принеси все красные предметы";

5) группирует предметы по форме, величине, цвету (по одному признаку).

77. Формирование элементарных математических представлений:

1) обследовать и сравнивать знакомые предметы контрастных и одинаковых размеров – по длине (длиннее-короче), ширине (шире-уже), высоте (выше-ниже), величине (больше-меньше).

78. Обучение умениям:

1) ознакомление и обследование одинаковых по форме, фактуре, материалу предметов;

2) обследование и сравнение различных по одному признаку: только по величине, только по высоте или только по длине;

3) ощупывать следующие формы: шар, круг, квадрат, треугольник, прямоугольник.

79. Ожидаемые результаты по овладению элементарными математическими представлениями:

1) умеет обследовать объемные геометрические фигуры.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

80. Базовое содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности - рисовании, лепке, музыке.

81. Цель: формировать образы реального мира в процессе творческой деятельности путем поэтапного обследования предметов; уточнять, конкретизировать и обобщать предметные представления.

82. Задачи:

1) формирование умения выделять изобразительные инструменты и материалы;

2) формирование манипулятивных действий с изобразительными материалами и инструментами;

3) формирование интереса к изобразительной деятельности, создавая условия для манипуляций с изобразительными материалами;

4) формирование эмоционально-положительного отношения к изобразительной деятельности и ее продуктам.

Параграф 11. 1 полугодие

83. Рисование:

1) формировать умения действовать с жидкими материалами, толстыми, круглыми, широкими и плоскими кистями, штампами и другими инструментами;

2) формировать умения действовать с красками: набирать краски на пальчики и ударять, прижимать и протягивать по листку бумаги;

3) формировать умения захватывать кисть всеми пальцами (в кулак);

4) учить пользоваться штампами (прижимать к листу бумаги с помощью взрослого);

5) учить манипулировать сухими кистями (топать и прижимать ворс к бумаге, проводить кистью сверху вниз, слева направо);

6) формировать умения манипулировать кистями с набранной краской;

7) учить наносить цветные пятна по всему листу;

8) формировать эмоциональный отклик на результат действий кистью, обыгрывая действия.

84. Ожидаемые результаты:

1) пытается работать с жидкими материалами, толстыми, круглыми, широкими и плоскими кистями, штампами и другими инструментами;

2) старается набрать краски на пальчики и ударять, прижимает и протягивает по листку бумаги;

3) старается захватить кисть всеми пальцами (в кулак);

4) старается пользоваться штампами (прижимать к листу бумаги с помощью взрослого);

5) пытается манипулировать сухими кистями (топать и прижимать ворс к бумаге, проводить кистью сверху вниз, слева направо);

6) пытается манипулировать кистями с набранной краской;

7) наносит цветные пятна по всему листу;

8) эмоционально реагирует на результат действий кистью, участвует в обыгрываемых действиях.

85. Лепка:

1) знакомить с пластилином и формообразующими движениями при лепке;

2) учить пользоваться пластилином при совместной деятельности со взрослым: разминать пластилин в совместно-практической деятельности;

3) учить раскатывать колбаску, шар на столе из куска пластилина, используя "Хандз метод";

4) учить совместно со взрослым раскатывать комочки пластилина продольными движениями в ладонях, сворачивать полученную форму в виде колец;

5) формировать у ребенка правильную позу во время лепки;

6) знакомить с тестом как средством для лепки в совместно-практической деятельности со взрослым;

86. Обучение умениям:

1) выполнять совместную со взрослым практическую работу в процессе лепке. Порядок подготовки: ребенка подвести к рабочему месту, надеть фартук, посадить за стол, дать в руки кусок теста, дать жест "лепи", начать работу;

2) осуществлять деловое сотрудничество со взрослым. Сначала ребенок только наблюдает за действиями взрослого, потом из заранее подготовленного пластилина, взрослый руками ребенка лепит предмет, позже ребенок пытается лепить сам с помощью взрослого или под его контролем, наконец, лепит сам;

3) брать инициативу в процессе совместной работы. Сотрудничая с ребенком, взрослый сначала берет на себя роль ведущего, постепенно уступая место инициативе ребенка: ребенок познает смену позиций, "ролей", увеличивается доля его ответственности в совместной деятельности.

87. Используемые приемы обучения лепке:

1) комочки мягкие, разрываются;

2) оторви и налепи на картон;

3) налепим много кусочков-комочков друг на друга;

4) нагромождение комочков на картоне круглой (квадратной, треугольной) формы;

5) размажем комочки на картонной основе (форма и цвет разные);

6) налепим друг на друга разноцветные комочки;

7) разноцветные комочки разместим по всему картону;

8) цветные комочки украшают елку (готовый силуэт елки);

9) нажми ладошкой на большой мягкий ком теста (глины, пластилина);

10) вдавим твердый предмет (кубик, шар) в мягкий ком теста (глины, пластилина).

88. Ожидаемые результаты по лепке:

1) старается с помощью взрослого работать с пластилином;

2) разминает пластилин в совместно-практической деятельности со взрослым;

3) старается раскатать колбаску, шар на столе из куска пластилина, используя "Хандз метод";

4) совместно со взрослым раскатывает комочки пластилина продольными движениями в ладонях, сворачивает полученную форму в виде колец;

5) старается удержать правильную позу во время лепки;

6) работает с тестом как средством для лепки в совместно-практической деятельности со взрослым.

89. Музыка:

1) развивать слуховое сосредоточение и эмоциональную отзывчивость на звучание голоса взрослого, музыкальное звучание;

2) под музыку показывать на ребҰнке и побуждать показывать части собственного тела - руки, ноги, голову, части тела;

3) привлекать ребҰнка к участию в играх-прятках с музыкальным сопровождением.

90. Используемые приемы музыкальной деятельности:

1) поддерживать общее оживление ребенка, радостную улыбку, двигательную активность, проявления голоса (вокализации), шевеление ребенком губами, открывание и закрывание рта;

2) поддерживать голосовые реакции ребенка. Вызывать элементарные вокализации, повторение за взрослым звуков и слогов, собственного лепета под шумовое, музыкальное сопровождение;

3) активизировать распевание гласных звуков ("у-у-у", "а-а-а"), одинаковых слогов ("да-да-да", "ма-ма-ма").

91. Ожидаемые результаты:

1) сосредотачивается и проявляет эмоциональную отзывчивость на звучание голоса взрослого, музыкальное звучание;

2) старается участвовать в играх-прятках с музыкальным сопровождением.

Параграф 12. 2 полугодие

92. Рисование:

1) формировать умение заполнять лист цветом, используя разные по форме, величине и цвету пятна и разные инструменты;

2) учить использовать прием примакивания и работу жесткой кистью тычком для передачи разных явлений природы;

3) учить выполнять заливку.

93. Ожидаемые результаты:

1) старается заполнить лист цветом, используя разные по форме, величине и цвету пятна и разные инструменты;

2) старается использовать прием примакивания и работу жесткой кистью тычком для передачи разных явлений природы;

3) старается выполнить заливку.

94. Лепка:

1) учить отрывать, отщипывать кусочки пластилина от цельного куска;

2) учить приемам раскатывания круговыми движениями отщипнутого куска, одновременно закрепляя представления о предметах округлой формы (шарики, орешки, апельсины, мандарины, снеговик, пирамида из шаров).

95. Ожидаемые результаты:

1) старается размять пластилин, отщипнуть кусочек;

2) старается раскатать круговыми движениями отщипнутый кусок, закрепляя представления о предметах округлой формы (шарики, орешки, апельсины, мандарины, снеговик, пирамида из шаров).

96. Музыка (для детей с остаточным слухом):

1) учить выполнять простые движения, поглаживания, похлопывания, покачивания в такт музыке;

2) развивать слуховое внимание, сосредоточение на музыке, побуждать определять источник звука;

3) побуждать приветствовать взрослого под музыкальное сопровождение в начале занятия, используя жест "привет" (либо движением вправо-влево повернутой от себя открытой ладонью, согнутой в локте руки, либо любым доступным для ребенка жестом);

4) побуждать показывать части собственного тела - руки, ноги, голову, части тела на взрослом или сверстнике.

97. Ожидаемые результаты:

1) выполняет простые движения, поглаживания, похлопывания, покачивания в такт музыке;

2) сосредотачивается на музыке, определяет источник звука;

3) старается приветствовать взрослого под музыкальное сопровождение в начале занятия, используя жест "привет" (либо движением вправо-влево повернутой от себя открытой ладонью, согнутой в локте руки, либо любым доступным для ребенка жестом).

Параграф 13. Образовательная область "Социум"

98. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в организованной учебной деятельности – социальное развитие и трудовое воспитание.

99. Целью является научить детей со сложными нарушениями в развитии навыкам самообслуживания по удовлетворению органических нужд, поведению и отношениям в социуме; включить детей в социальное и бытовое окружение, вооружить разнообразными социокультурными навыками.

100. Задачи:

1) формирование представления о предметах и явлениях ближайшего окружения;

2) формирование представления об элементарных социально-бытовых действиях и ситуациях;

3) формирование простейших навыков социально-бытового поведения.

Параграф 14. 1 полугодие

101. Социальное развитие и трудовое воспитание:

1) формировать представления о свойствах и качествах, назначении предметов, с которыми дети действуют в повседневной жизни, на основе нарушенного зрения и сохранных анализаторов;

2) обучить способам действий с предметами в соответствии с назначением;

3) формировать представления о себе;

4) формировать представления о частях своего тела и их назначении;

5) формировать представления о предметах индивидуального пользования и их назначении;

6) формировать представления о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур умывания, ухода за внешним видом;

7) формирование представлений об элементарных правилах взаимоотношений с окружающими людьми;

8) ознакомление детей с вербальными формами приветствия и прощания; с невербальными средствами общения (жестами).

102. Формирование умений:

1) определять значение жестовых движений ("да", "нет", "до свидания", "тише", "там", "дай");

2) воспроизводить жестовые движения по образцу;

3) понимать ярко выраженные эмоциональные состояния людей и их внешнее выражение в мимике (радость, грусть);

103. Ожидаемые результаты:

1) имеет представления о свойствах и качествах, назначении предметов, с которыми дети действуют в повседневной жизни, на основе нарушенного зрения и сохранных анализаторов;

2) имеет представления о себе;

3) имеет представления о частях своего тела и их назначении;

4) имеет представления о предметах индивидуального пользования и их назначении;

5) имеет представления о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур умывания, ухода за внешним видом;

6) имеет представления об элементарных правилах взаимоотношений с окружающими людьми.

Параграф 15. 2 полугодие

104. Социальное развитие и трудовое воспитание:

1) развивать умения различать предметы ближайшего окружения;

2) формировать обобщающие понятия (игрушки, одежда, обувь, посуда);

3) закрепление умения называть свое имя;

4) формировать представлений о функциях основных частей и органов своего тела;

5) обучать умению называть членов своей семьи;

6) формировать и развивать представления о значении личной гигиены;

7) формировать и развивать представления о предметах личной гигиены и их назначении;

8) формировать и развивать представления о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур и поддержанием опрятности;

9) развивать представлений о труде взрослых.

105. Обучение умениям:

1) узнавать действия, выделять порядок их выполнения;

2) применять вербальные формы выражения приветствия, прощания, просьбы, извинения, благодарности;

3) узнавать статические (стоит, сидит, лежит) и динамические (идет, бежит, танцует, прыгает) позы человека в рисунке;

4) выражать вербальные и невербальные средства общения.

106. Ожидаемые результаты:

1) различает предметы ближайшего окружения;

2) умеет обобщать понятия (игрушки, одежда, обувь, посуда);

3) старается назвать свое имя;

4) имеет представления о функциях основных частей и органов своего тела;

5) старается называть членов своей семьи;

6) имеет представления о значении личной гигиены;

7) имеет представления о предметах личной гигиены и их назначении;

8) имеет представления о действиях, связанных с выполнением гигиенических процедур и поддержанием опрятности;

9) имеет представление о труде взрослых.

Параграф 16. Специальная коррекционная учебная деятельность

107. Содержание специальной коррекционной учебной деятельности реализуется в коррекционной работе по формированию навыков, связанных с приҰмом пищи и поведением за столом; по формированию навыков одевания и ухода за одеждой, формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд.

108. Цель - обучить детей со сложными нарушениями в развитии навыкам самообслуживания, включить детей в социальное и бытовое окружение.

109. Задачи:

1) формирование навыков, связанных с приҰмом пищи и поведением за столом;

2) формирование навыков одевания и ухода за одеждой;

3) формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд.

110. Подготовка ребенка к самообслуживанию начинается задолго до школьного обучения и постоянно продолжается в период всего обучения, подготавливая его к возможности трудиться самостоятельно. Известно, что сложные нарушения в развитии с самого начало ограничивают представления детей об окружающей действительности, затрудняют их социальную и трудовую адаптацию.

111. В содержание обучения в первую очередь входят знания, умения и навыки, необходимые для практической жизни.

112. На первом этапе формирование социально-бытовых навыков заключается в совместных действиях. Благодаря совместным действиям ребенок осознаҰт, что он вместе с педагогом занимается одним делом:

1) педагог берет ребенка за руку, похлопывает рукой по его груди, затем по своей груди, как бы говоря: "Ты и я, мы вместе будем выполнять определенное действие";

2) воспитатель делает соответствующее движение, например, "Ты и я будем вместе барабанить" или "Ты и я вместе поедим";

3) педагог находится рядом с ребенком и вместе с ним выполняет соответствующие действия;

4) благодаря совместным действиям, которые педагог должен подчас прямо-таки моделировать, у ребенка появляется более широкий двигательный репертуар;

5) проявляя совместную активность, педагог и ребенок вместе умываются, педагог помогает ребенку поднести стакан ко рту или надеть носки. Совместные действия дают ребенку чувство уверенности и уменьшают количество фрустраций;

6) для ребенка с нарушенным зрением предметы одежды являются объектами, которыми ему трудно овладеть, и это вызывает у него много фрустраций. Совместные действия приводят к хорошим результатам;

7) в английской литературе этот метод известен как "Хандз метод", так как педагог кладет свои руки на руки ребенка и управляет его движениями. Как и всегда в воспитании, здесь речь также идет о том, чтобы помогать ребенку в той мере, в какой это ему необходимо;

8) следует особо подчеркнуть, что задача педагога заключается в том, чтобы "убрать руки от ребенка". Это очень тонкий процесс, в основе которого лежит доверие ребенка к своему педагогу.

113. На втором этапе преобладающим является выполнение имитационных упражнений:

1) важное значение приобретают теперь не совместные движения, а действия, выполняемые по следующей схеме: "сначала двигаешься ты, а затем — я", "сначала ты съешь кусочек, затем — я". Здесь еще очень много связи с предыдущими упражнениями, но уже появляется некоторая "дистанция";

2) о настоящей имитации можно говорить только в том случае, если ребенок может наблюдать какое-то определенное действие (это может осуществляться с помощью остаточного зрения или осязания), может освоить его в целом, а затем это действие повторить;

3) при ДЦП возможно широкое применение "Бобат-терапии". Суть "Бобат-терапии" состоит в следующем: необходимо пытаться развивать реакции положения и равновесия, воздействуя на так называемые "ключевые точки" (голова, туловище, плечевой пояс, туловище, талия). Таким образом стимулировать проявление автоматических, желаемых реакций, и контролировать ненормальные двигательные стереотипы.

114. Задача третьего этапа обучения научить ребенка меняться ролями.

1) существенный элемент беседы, заключающийся в "попеременной смене роли". Существует множество хороших и осмысленных имитационных упражнений, с использованием различных предметов или без них, для одного ребенка или нескольких детей;

2) если ребенок в состоянии выполнять такого рода упражнения с куклой, то он до известной степени приобретает способность отрываться от конкретного мира, связанного с данным временем и данным местом.

Параграф 17. 1 полугодие

115. Формирование навыков, связанных с приемом пищи и правилами поведения за столом

1) знакомство с функциями отдельных частей тела, со вкусом и запахом продуктов;

2) учить пить губами воду с ложки;

3) формировать умения принимать и проглатывать пюреобразную пищу, забирать еду с ложки губами;

4) учить жевать и проглатывать полупротертую пищу;

5) учить есть размятую пищу, удерживать вложенную в руки пищу;

6) учить откусывать и жевать пищу, которую вкладывают в руки ребенка;

7) формировать умения брать самостоятельно кусочки еды со стола;

8) формировать умения есть руками нарезанную на кусочки (фрукты, овощи, хлеб) пищу, которую принято брать руками;

9) знакомство детей с чашкой;

10) формировать умения правильно пить из чашки, которую держит взрослый.

116. Ожидаемые результаты:

1) координирует сосание и глотание;

2) ест различные виды протертой пищи;

3) удерживает в руке твердые куски пищи;

4) откусывает, прожевывает и глотает пищу;

5) ест разнообразную жидкую пищу;

6) есть три раза в день в определенное время;

7) употребляет разнообразную пищу, необходимую для полноценного питания;

8) умеет сидеть на адаптивном стуле за столом.

117. Формирование навыков одевания и ухода за одеждой:

1) знакомство с функциями отдельных частей тела;

2) стимулирование ребенка к участию в процессе одевания и раздевания;

3) формирование умения снимать шапку, частично снятую взрослым рубашку, носки, штанишки.

118. Ожидаемые результаты:

1) знает функции отдельных частей тела;

2) старается участвовать в процессе одевания и раздевания;

3) старается стянуть шапку, частично снятую взрослым рубашку, носки, штанишки.

119. Формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд.

120. Обучение умениям:

1) поставить стульчик к столу;

2) разложить ложки, салфетки перед едой;

3) вымыть игрушки, протереть их сухой тряпкой;

4) искупать куклу;

5) помочь вынести игрушки на прогулку.

121. Ожидаемые результаты:

1) старается помочь взрослому;

2) выполняет несложные поручения взрослого по самообслуживанию.

Параграф 18. 2 полугодие

122. Формирование навыков, связанных с приемом пищи и правилами поведения за столом:

1) закрепить знания о вкусе и запахе продуктов;

2) продолжить формирование умения есть руками нарезанную на кусочки (фрукты, овощи, хлеб) пищу, которую принято брать руками;

3) продолжить знакомство с чашкой;

4) формировать умения захватывать двумя руками чашку без ручки (пластмассовый стакан) и с помощью взрослого пить из нее;

5) знакомить ребенка с ложкой;

6) формировать умения правильно захватывать ложку, с помощью набирать в нее еду и подносить ее ко рту;

7) учить сидеть на стуле за столом;

8) учить пользоваться салфеткой;

9) учить складывать тарелки, отодвигать их от себя с помощью взрослого.

123. Ожидаемые результаты:

1) старается захватить двумя руками чашку без ручки (пластмассовый стакан) и с помощью взрослого пить из нее;

2) старается правильно захватить ложку, с помощью набирать в нее еду и поднести ее ко рту;

3) сидит на стуле за столом;

4) пользуется салфеткой;

5) складывает тарелки, отодвигает их от себя с помощью взрослого.

124. Формирование навыков одевания:

1) закрепить знания о функциях отдельных частей тела;

2) знакомить с графическим символом, обозначающим название и место хранения одежды;

3) закрепить навык снимать шапку, частично снятую взрослым рубашку, носок, штанишки, обувь;

4) формировать умения надевать шапку; подтягивать носки, всовывать в ботинки пальцы ног, натягивать штанишки от колен до бедер (или от лодыжек до бедер), опускать частично надетые джемпер или блузу вниз при помощи взрослого;

5) учить расстегивать застежки "молния" до основания;

6) учить расстегивать застежки на липучках.

125. Ожидаемые результаты:

1) знает о функциях отдельных частей тела;

2) узнаҰт графический символ, обозначающий название и место хранения одежды;

3) продолжает действия взрослого при раздевании;

4) умеет расстҰгивать застежки "молния" до основания;

5) умеет расстегивать застежки на липучках.

126. Формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд.

127. Обучение умениям:

1) разложить для просушки мокрые варежки после прогулки;

2) готовить постель перед сном - с незначительной помощью взрослого: снимать подушку, снимать покрывало, раскладывать одеяло, класть подушку;

3) заправлять постель после сна с помощью взрослого: встряхивать простыню, расправлять ее по кровати, убирая края простыни под матрас, расстилать одеяло, класть сверху подушку;

4) убирать мусор в мусорную корзину.

128. Ожидаемые результаты:

1) убирает за собой;

2) выполняет несложные поручения взрослого по самообслуживанию.

Глава 3. 2 ступень (дети 4-6-и лет)

Параграф 1. Образовательная область "Здоровье"

129. Базовое содержание образовательной области реализуется через систематическое целенаправленное воспитание детей со сложными нарушениями развития, направленное на коррекцию недостатков физического развития и предупреждение вторичных отклонений в организованной учебной деятельности – физическая культура, основы безопасного поведения.

130. Цель: включить ребенка в процесс активного познания окружающего мира, который связан с его двигательной активностью; обучить основам социального и безопасного поведения в обществе.

131. Задачи:

1) физическое развитие ребенка;

2) укрепление и охрана здоровья.

Параграф 2. 1 полугодие

132. Физическая культура:

1) учить ребҰнка удерживаться от навязчивых стереотипных движений;

2) учить тренировать ребҰнка в подъеме и спуске с лестницы ползком;

3) учить тренировать ребҰнка в спуске с лестницы с опорой на руку взрослого, держась за перила;

4) учить спрыгивать с последней ступеньки лестницы, слегка приседая, держась за перила или руку педагога (при ДЦП по возможности);

5) вместе с ребенком подпрыгивать на месте на двух ногах, постепенно предоставляя ему большую самостоятельность;

6) учить ходить по кругу, взявшись за руки;

7) водить ребенка на носочках;

8) учить координировать синхронные движения рук (ловить мяч, отталкивать его, надевать обруч на себя);

9) учить контролировать выполнение двигательных упражнений и заданий по инструкции педагога;

10) учить координировать движения рук и ног во время ходьбы, бега;

11) требовать от ребенка держать правильную осанку;

12) учить менять направление движения по сигналу педагога;

13) тренировать в различных упражнениях на ходьбу, катание, лазание.

133. Обучение умениям:

1) руки вперед, руки в стороны;

2) руки вверх, руки назад;

3) руки в стороны, согнуть в локтевых суставах, опустить руки, руки вверх;

4) руки вперед, вверх, в стороны, опустить вниз;

5) руки за голову, опустить руки, руки за голову, опустить вниз;

6) движение ноги: вперед, назад, в сторону; поднимание согнутой ноги;

7) наклоны туловища: вперед, назад, вправо, влево; повороты туловища: направо, налево; вращение туловища кругом;

8) наклоны головы: вперед, назад, вправо, влево; повороты головы; вращение головы кругом;

9) приседание: ноги вместе, ноги врозь, руки на поясе;

10) упоры присев: упор присев - левая, правая нога назад, упор присев - левая, правая нога в сторону;

11) простейшее сочетание движений рук и туловища, рук и ног, туловища и ног.

134. Ожидаемые результаты:

1) удерживается от навязчивых стереотипных движений;

2) старается подняться и спуститься с лестницы ползком;

3) спускается с лестницы с опорой на руку взрослого, держась за перила;

4) пытается спрыгнуть с последней ступеньки лестницы, слегка приседая, держась за перила или руку педагога (при ДЦП по возможности);

5) пытается подпрыгнуть на месте на двух ногах;

6) ходит по кругу, взявшись за руки педагога или детей;

7) старается ходить на носочках;

8) координирует синхронные движения рук при ловле мяча, при отталкивании его, при надевании обруча на себя;

9) старается контролировать выполнение двигательных упражнений и заданий по инструкции педагога;

10) координирует движения рук и ног во время ходьбы, бега;

11) старается держать правильную осанку; меняет направление движения по сигналу педагога.

135. Основы безопасного поведения:

1) учить детей при сочетанных поражениях зрения передвижению в паре со взрослыми;

2) учить ориентироваться с помощью сохранных анализаторов (узнавать предметы знакомого пространства с помощью остаточного зрения, передвигаться в их направлении; различать по голосам окружающих людей, локализовать направление неподвижного источника голоса, передвигаться в его направлении);

3) учить ориентироваться в замкнутом пространстве, с опорой на сохранные анализаторы (в расположении групповых помещений; в предметах, наполняющих пространство группы);

4) учить аккуратно, перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила;

5) формировать умения безопасного поведения в помещении (нельзя открывать окна и подходить к открытым окнам, нельзя самостоятельно открывать входную дверь и выходить из помещения без сопровождения взрослых, нельзя прикасаться к розеткам и электроприборам, нельзя трогать острые и режущие предметы, газовую или электрическую плиту);

6) формировать умения безопасного поведения на улице (на улице нужно вести себя спокойно, ходить, взявшись за руку взрослого или рядом с ним, нельзя подходить близко к проезжей части, нельзя уходить с незнакомыми людьми, поднимать с земли предметы и брать их в рот);

7) формировать навыки безопасного поведения в природе (с песком и камнями - нельзя брать в рот, сыпать в глаза, бросаться);

8) формировать навыки безопасного обращения с растениями (нельзя брать в рот листья, цветы, нельзя бросаться ветками, подносить их к глазам, нельзя есть немытые овощи и фрукты).

136. Ожидаемые результаты:

1) использует при ориентировке предметы знакомого пространства в качестве ориентиров;

2) различает по голосам окружающих людей, локализует направление по голосу;

3) ориентируется в помещениях группы;

4) знаком с правилами безопасного поведения в помещении;

5) знаком с правилами безопасного поведения на улице;

6) владеет навыками безопасного поведения в природе;

7) владеет навыками безопасного обращения с растениями.

Параграф 3. 2 полугодие

137. Физическая культура:

1) выполнять закаливающие процедуры, постепенно увеличивая самостоятельность ребенка;

2) продолжать развивать чувство равновесия в состоянии покоя и при движении в трех направлениях;

3) вырабатывать навык свободной ориентировки в статичном и изменяющемся пространстве;

4) строить детей по сигналу, приучать самостоятельно, двигаться в указанном направлении, выполнять серию двигательных заданий;

5) тренировать в координации движений рук и ног во время двигательных упражнений;

6) предъявлять общеразвивающие упражнения, гимнастические упражнения, упражнения для формирования осанки, упражнения с предметами.

138. Обучение умениям:

1) выполнять упражнения у стены: встать спиной к стене, касаясь ее затылком, плечами, ягодицами, пятками. Отойти, вернуться к стенке, сохраняя положение тела. Приседания, касаясь стенки затылком и туловищем. Поднимание рук в стороны и вверх, стоя спиной к стенке;

2) выполнять упражнения с удержанием груза на голове (кубик, мешочек с песком, вес до 150-200 гр): поднятья на носки, опуститься на всю ступню, руки на поясе. Пройти небольшое расстояние (до 3 м). Встать на скамейку, сойти с нее, с различным исходным положением рук;

3) ходьба по доске, лежащей на полу;

4) ходьба боком, приставными шагами по гимнастической палке;

5) ходьба боком, приставными шагами по нижней рейке гимнастической стенки;

6) топтание на канате;

7) ходьба боком, приставными шагами по канату;

8) ходьба по ребристой доске;

9) катание каната стопами, сидя;

10) подтягивание на руках, лежа на скамейке;

11) подтягивание на руках, лежа на наклонной доске (высота приподнятого края 25-30 см).

139. Виды выполняемой ходьбы:

1) медленная ходьба на месте;

2) быстрая ходьба на месте;

3) чередование медленной и быстрой ходьбы на месте;

4) ходьба с согласованным движением и ног;

5) ходьба на носках, с различным положением рук;

6) ходьба на пятках, с различным положением рук;

7) ходьба в колонне по одному и по кругу, держась за руки;

8) ходьба с замедлением и ускорением темпа движения согласно вибрационному и звуковому сигналу;

9) ходьба с переходом на бег по сигналу;

10) ходьба с изменением направления, за воспитателем, "змейкой", с пересечением каната;

11) ходьба на источник вибрационного и звукового сигнала.

140. Ожидаемые результаты:

1) старается сохранить чувство равновесия в состоянии покоя и при движении в трех направлениях;

2) старается ориентироваться в статичном и изменяющемся пространстве;

3) самостоятельно по сигналу двигается в указанном направлении, выполняет серию двигательных заданий;

4) старается координировать движения рук и ног во время двигательных упражнений.

141. Словарь. Предметы: мяч, флаг, палка, лестница, веревка, скамейка, бревно, лыжи, барабан, мат, ковер, доска, канат, мяч (большой, средний, маленький). Действия: иди – прямо, вперед, по скамейке, по бревну, по ковру. Сядь – на скамейку, на пол, на мат, на ковер. Беги – быстро, медленно, вперед. Ползи – по скамейке, по ковру, по мату, быстро – медленно. Прыгай – высоко, на скамейке, на ковре, через веревку, через канат. Лезь – высоко, быстро, медленно. Перелезай – через скамейку, через бревно. Бросай мяч – в корзину, вверх. Фразы: подними руки вверх, в стороны. Опусти руки вниз. Встань прямо, около стены, каната, скамейки. Встань на скамейку, на бревно, на ковер. Иди быстро, медленно. Ползи по скамейке, по ковру. Прыгай на одной ноге, на двух ногах. Прыгай на левой, на правой ноге. Прыгай через веревку, канат, палку. Лезь по лестнице высоко. Предай мяч, флаг, палку. Я бегал(а). Я устал(а) - не устал(а).

142. Основы безопасного поведения:

1) формировать умения подниматься и спускаться по лестнице, держась за перила;

2) учить ориентироваться с помощью сохранных анализаторов (передвигаться в пространстве с использованием предметов разного цвета, формы и величины в качестве ориентиров; различать игрушки по звукам, сопровождающим действие с ними; локализовать направление неподвижного источника звука, передвигаться в его направлении);

3) продолжать учить аккуратно перемещаться между предметами мебели в групповой комнате, спускаться по лестнице держась за перила;

4) продолжать учить ориентироваться в замкнутом и свободном пространствах;

5) закреплять умения безопасного поведения в помещении (нельзя открывать окна и подходить к открытым окнам, нельзя самостоятельно открывать входную дверь и выходить из помещения без сопровождения взрослых, нельзя прикасаться к розеткам и электроприборам, нельзя трогать острые и режущие предметы, газовую или электрическую плиту);

6) закреплять умения безопасного поведения на улице (на улице нужно вести себя спокойно, ходить, взявшись за руку взрослого или рядом с ним, нельзя подходить близко к проезжей части, нельзя уходить с незнакомыми людьми, поднимать с земли предметы и брать их в рот);

7) дать представления о последствиях неосторожного обращения с бытовыми приборами (утюг, спички, электрический чайник);

8) закреплять умения безопасного поведения в природе (с песком и камнями- нельзя брать в рот, сыпать в глаза, бросаться);

9) закреплять навыки безопасного обращения с растениями (нельзя брать в рот листья, цветы, нельзя бросаться ветками, подносить их к глазам; нельзя есть немытые овощи и фрукты).

143. Ожидаемые результаты:

1) умеет использовать при передвижении предметы разного цвета, формы и величины в качестве ориентиров;

2) узнает игрушки по звукам, передвигается в направлении неподвижного источника звука;

3) ориентируется на участке для прогулки;

4) знает правила безопасного поведения в помещении;

5) знает правила безопасного поведения на улице;

6) имеет представления о последствиях неосторожного обращения с бытовыми приборами (утюг, спички, электрический чайник);

7) знает правила безопасного поведения в природе;

8) знает правила безопасного обращения с растениями.

Параграф 4. Образовательная область "Коммуникация"

144. Базовое содержание образовательной области "Коммуникация" реализуется в организованной учебной деятельности – формирование жестовой, дактильно-контактной речи (при сочетанном нарушении зрения и слуха); формирование навыков, связанных с использованием предметов-символов (для неречевых детей), картинок; развитие речи.

145. Целью является cформировать и развить коммуникативные навыки в различных формах в зависимости от вида нарушения (жестовая речь, дактильно-контактная речь, с помощью предметов-символов, устная речь: для имеющих остаточный слух); сформировать способности общаться с окружающим миром вербальными и невербальными средствами.

146. Задачи:

1) формирование понимания необходимости коммуникации, последствий коммуникативного поведения;

2) формирование коммуникативных навыков и способности к их актуализации в различных ситуациях общения, связанных с необходимостью привлечения внимания к себе, другим людям, объектам и событиям.

Параграф 5. 1 полугодие

147. Формирование жестовой, дактильно-контактной речи (при сочетанном нарушении зрения и слуха):

1) вводить новые формы предметно-ситуативного общения;

2) продолжать расширять объемы слов в дактильно-контактной форме, понимание их значения, самостоятельное использование;

3) организовывать физическое взаимодействие с окружающими людьми и окружающей обстановкой, расширяя кругозор ребенка;

4) продолжать учить соотносить тактильно воспринимаемый символ с конкретным понятием (деятельностью, событием в режиме дня);

5) предоставлять ограниченное количество приятной деятельности, создать препятствия на пути к желаемому результату (выбирать любимую игрушку и поощрять коммуникацию ребенка с целью получить ее);

6) удерживать предмет, который желает ребенок до тех пор, пока ребенок уделяет внимание взрослому, держащему предмет;

7) вызывать зрительное сосредоточение на тактильно воспринимаемых предметах, их миниатюрных копиях, частях предметов;

8) способствовать пониманию естественных последствий верного и ошибочного выбора;

9) продолжать учить доступным способам "указывания" на тактильно воспринимаемые символы, в том числе прикрепленные к "говорящей кнопке";

10) формировать умение осуществлять физический обмен символа на предмет в конкретной ситуации "за столом": учить устанавливать зрительный контакт с сидящим напротив взрослым, "просить" жестом у него желаемый предмет, самостоятельно либо с помощью путем касания, захвата, передачи и вручения символа коммуникативному партнеру;

11) формировать понимание полисемантичности содержания тактильно воспринимаемых символов;

12) учить последовательности "сначала-потом" в рамках конкретной деятельности;

13) формировать умение осуществлять мотивированный выбор из предпочитаемого и не предпочитаемого тактильно воспринимаемых символов в ситуации "за столом" в ответ на жестовое обращение коммуникативного партнера "Что ты хочешь?" путем указания рукой или пальцем на соответствующий объект; например, "Ты хочешь кушать (предмет "Ложка"/картинка "Ложка" или "Кушать"/жест "Кушать") или играть (предмет "Кукла"/картинка "Кукла" или "Играть", "Игрушки"/жест "Играть")?";

14) содействовать реализации выбора из 3-5 объектов;

15) учить доступному способу выбора тактильно воспринимаемого символа (брать в руки и передавать собеседнику; указывать рукой или дотрагиваться пальцем; нажимать на соответствующую кнопку коммуникатора);

16) учить обращаться к взрослому в затруднительных ситуациях.

148. Ожидаемые результаты (при сочетанном нарушении зрения и слуха):

1) активно употребляет в общении жесты и/или фразы;

2) понимает, что обозначение некоторых объектов дается в дактильной форме;

3) в общении использует дактильно-контактную форму общения; дактильные слова использует в паре с привычными жестами;

4) понимает содержание тактильно воспринимаемых символов (например, "чашка" это и сам предмет, и желание пить);

5) знает последовательность конкретной деятельности (например, для "умывания": "мыло" - "зубная щетка" - "стаканчик" - "полотенце");

6) обращается за помощью к взрослому.

149. Формирование навыков, связанных с использованием предметов-символов, картинок:

1) продолжать создавать у ребенка потребность в коммуникации;

2) расширить объемы предметов-символов, картинок-символов;

3) вызывать зрительное сосредоточение на графических символах (фотографии, картинки, картинные символы коммуникации, пиктограммы);

4) способствовать узнаванию графических символов;

5) стимулировать интерес к рассматриванию предметных изображений, иллюстраций с простым сюжетом, книги, фотоальбома, "говорящего фотоальбома", "Дневника событий";

6) учить соотносить предметы окружающей действительности с их изображением на картинках;

7) учить выделять предметы по функциональному признаку, узнавая их изображения на картинках;

8) учить выбирать предмет из 4-6 предметов в соответствии с функциональными признаками;

9) учить выбирать одно из двух действий по простым лаконичным сюжетным картинкам;

10) учить осуществлять поиск по названию 15 и более знакомых предметов на картинках;

11) формировать понимание обобщений "Игрушки", "Одежда", "Еда";

12) учить извлекать графический символ из коммуникативной книги, доски, приближаться к коммуникативному партнеру и вручать ему графический символ;

13) формировать умение просить/предлагать предмет, игрушку, любимое занятие при помощи жеста с оречевлением в доступной форме "Дай!" "Возьми", указания на соответствующий графический символ;

14) формировать умение просить об оказании услуги (помощи) тем или иным человеком посредством жестов при реализации стратегии "Помощь с задержкой";

15) формировать умение отвечать на просьбу о выполнении действия; вопросы, предполагающие ответ "Да"/ "Нет";

16) формировать умение делиться информацией с взрослым в ходе совместного рассматривания книги;

17) активизировать совместное с взрослым участие в составлении собственного "распорядка дня", "Я – графические изображения", "Изображения моих предпочтений", "говорящего фотоальбома";

18) формировать умение называть предметы (людей) в ответ на вопросы "Что это?", "Кто это?"; сообщать о действиях в ответ на вопрос "Что делает?"; описывать местонахождение, направление предметов (людей) в ответ на вопросы "Где?", "Куда?";

19) формировать умение спрашивать о человеке, действиях, местонахождении (переводить взгляд то на взрослого, то на место в ожидании ответа);

20) учить приветствовать, прощаться с членами семьи и знакомыми, людьми, входящими в помещение соответствующей вокализацией, словом или жестом, голосовым сообщением, воспроизводимым при помощи "говорящей кнопки";

21) активизировать репертуар поведения, свидетельствующего, что ребенок сопереживает, сочувствует окружающим; заботится о взрослом, помогает ему, что-то для него делает с обязательным оречевлением.

150. Ожидаемые результаты по овладению символической системой коммуникации:

1) осознаҰт то, что окружающий мир можно обозначать графическим символом;

2) выбирает предмет из 4-6 предметов в соответствии с функциональными признаками;

3) активно использует в общении средства символической коммуникации;

4) узнаҰт графические символы;

5) извлекает графический символ из коммуникативной книги, доски, приближается к коммуникативному партнеру и вручает ему графический символ;

6) отвечает на просьбу о выполнении действия; вопросы, предполагающие ответ "Да"/ "Нет";

7) делиться информацией с взрослым доступными средствами коммуникации (словом, жестами) в ходе совместного рассматривания книги;

8) принимает участие в составлении собственного "распорядка дня";

9) называет и/или показывает предметы (людей) ответ на вопросы "Что это?", "Кто это?"; сообщать о действиях в ответ на вопрос "Что делает?"; описывать местонахождение, направление предметов (людей) в ответ на вопросы "Где?", "Куда?" доступными средствами коммуникации;

10) спрашивает о человеке, действиях, местонахождении (переводить взгляд то на взрослого, то на место в ожидании ответа);

11) приветствует, прощается с членами семьи и знакомыми, людьми, входящими в помещение соответствующей вокализацией, словом или жестом, голосовым сообщением, воспроизводимым при помощи "говорящей кнопки";

12) сопереживает, сочувствует окружающим; заботится о взрослом, помогает ему, что-то для него делает.

151. Развитие речи (формирование и развитие устной (звуковой) речи у детей):

1) учить подражать предметным и речевым действиям педагога: артикулировать, воспроизводить звукоподражания, усеченные и полные слова в процессе обыгрывания игрушек, действий с предметами, дидактических игр;

2) стимулировать попытки называния (путем устного сопряженного проговаривания и подкладывания табличек и пиктограмм, и проведения дидактических игр) игрушек, предметов, действий с ними;

3) устной речи допускается использование сопряженного проговаривания лепетных и полных слов, коротких фраз;

4) учить (по подражанию педагогу) обращаться к взрослым и детям с просьбой "дай, дай мяч, на …");

5) учить по подражанию педагогу воспроизводить различные положения пальцев (пальчиковая гимнастика), соотносить положение пальцев с называнием животных в лепетной и полной форме.

152. Примерная тематика занятий: имена детей и взрослых; семья; игрушки; фрукты; овощи; одежда и обувь; продукты питания; праздник; животные.

153. Ожидаемые результаты (формирование и развитие устной (звуковой) речи у детей):

1) понимает значения слов и фразы, используемые в бытовых ситуациях и на занятиях;

2) понимает значения фраз, используемых в бытовых ситуациях и на занятиях.

154. Речевой материал предъявляется дифференцированно, исходя из возможностей детей.

Параграф 6. 2 полугодие

155. Формирование жестовой, дактильно-контактной речи (при сочетанном нарушении зрения и слуха):

1) содействовать сосредоточению на вертикальной (горизонтальной) последовательности тактильно воспринимаемых символов в составе "распорядка дня";

2) учить узнаванию похожих символов на "доске выбора", в коммуникативной книге;

3) продолжать учить распределять внимание между взрослым и тактильно воспринимаемым жестом при передаче последнего от взрослого к ребенку и наоборот;

4) продолжать учить распределять внимание между желаемым предметом в руках коммуникативного партнҰра и соответствующим жестом/словом в дактильной форме при усложнении условий ориентировки;

5) способствовать пониманию значения тактильно воспринимаемых жестов: подобных ("чистить зубы") с определенными предметами и ситуацией: "тюбик с зубной пастой" "зубная щетка" их соотнесению с соответствующей ситуацией, событием (в данном случае "чистить зубы");

6) учить соотносить тактильно воспринимаемый жест с конкретным понятием и предметами окружающей действительности;

7) содействовать понимаю символов, имеющих противоположные значения (например, большой - маленький, чистый - грязный);

8) учить устанавливать связь между теми или иными тактильно воспринимаемыми символами, размещенными в тех или иных местах с непосредственно происходящими в них событиями;

9) способствовать конкретизации собственных желаний при выражении принятия/согласия или отклонения/несогласия в контексте простой "комбинированной фразы": например, указание на машинку + жест "Да" - "Я хочу играть с машинкой";

10) учить выражать согласие/несогласие со словами собеседника;

11) формировать умение "формулировать" обобщенное и конкретное требование на соответствующие обращения взрослого в ситуации выбора тактильно воспринимаемого символа на "доске выбора", в коммуникативной книге в ситуации "сначала - потом" при составлении распорядка дня: "Что будем делать сначала?";

12) формировать навыки работы с перехода от жестово-контактной формы речи к дактильно-контактной форме;

13) формировать умение просить об оказании услуги (помощи) тем или иным человеком посредством жестов при реализации стратегии "Помощь с задержкой";

14) учить осуществлению мотивированного выбора тактильно воспринимаемых символов в ситуации расширенного наглядного выбора на "доске выбора", в коммуникативной книге в ответ на словесное и/или жестовое обращение взрослого.

156. Ожидаемые результаты по овладению жестово-дактильной формой речи при сочетанных нарушениях зрения и слуха:

1) сосредотачивается на вертикальной (горизонтальной) последовательности тактильно воспринимаемых символов в составе "распорядка дня";

2) узнаҰт похожие символы на "доске выбора", в коммуникативной книге;

3) понимает значение тактильно воспринимаемых символов: подобных ("любая зубная щетка") или ситуативно связанных ("тюбик с зубной пастой"), их соотнесению с соответствующей ситуацией, событием (в данном случае "чистить зубы");

4) понимает символы с противоположным значением (большой - маленький, чистый - грязный);

5) устанавливает связь между теми или иными тактильно воспринимаемыми символами, размещенными в тех или иных местах с непосредственно происходящими в них событиями;

6) выражает согласие/несогласие;

7) "формулирует" обобщенное и конкретное требование на соответствующие обращения взрослого в ситуации выбора тактильно воспринимаемого символа на "доске выбора", в коммуникативной книге в ситуации "сначала - потом" при составлении распорядка дня: "Что будем делать сначала?";

8) просит об оказании услуги (помощи) посредством жестов при реализации стратегии "Помощь с задержкой";

9) выбирает тактильно воспринимаемые символы в ситуации расширенного наглядного выбора на "доске выбора", в коммуникативной книге в ответ на словесное и/или жестовое обращение взрослого.

157. Формирование навыков, связанных с использованием предметов-символов, картинок:

1) учить подражать бытовым и предметным действиям, мимике и интонации взрослых и сверстников; подражать артикуляционным движениям; иллюстрированным действиям;

2) учить повторять знакомые движения под музыку и счет;

3) закреплять умение соблюдать очередность, дожидаться своей очереди в играх;

4) содействовать имитации адресованных ребенку жестов и жестовых комментариев взрослого;

5) стимулировать понимание речевых и жестовых комментариев взрослого относительно последовательности действий, начала их выполнения и завершенности;

6) формировать понимание назначения частей лица и тела, игрушек, продуктов, предметов одежды, обуви, посуды, мебели, транспорта, животных; словесных, жестовых обозначений предметов, действий, признаков, событий в составе поисковых ("Где?", "Куда?", "Когда?", "Какой?"), репродуктивных вопросов и просьб взрослого ("Дай, принеси, покажи мне …") в ситуации ограниченного наглядного конкретного выбора (из 2-7 предметов, 2-12 картинок);

7) учить выполнять просьбу взрослого на основе указательного жеста и словесного обращения: "Дай (принеси) мне … и …!" (2 предмета из 4 и из тех, что находятся в помещении);

8) способствовать пониманию и выполнению трехступенчатой инструкции в отношении одного предмета (например, "Возьми куклу, покорми и положи в кроватку"; двухступенчатой инструкции в отношении трех предметов (например, "Положи куклу в кроватку и дай ей бутылочку");

9) формировать умение выполнять указания относительно признака, состояния предмета: из двух предметов - большого и маленького - выбирать большой, маленький; класть предмет в другой предмет по словесной и/или жестовой просьбе; отбирать из группы предметов одинаковые: "такой", "не такой";

10) продолжать содействовать пониманию, отклику на слова/жесты похвалы и упрека; восприятию несложного повествования со знакомыми, повторяющимися событиями;

11) способствовать пониманию сюжета одно-, двух фигурной картинки типа: "я и ты одеваемся на прогулку";

12) способствовать жестовому (картинному или речевому) обозначению частей лица и тела, игрушек, предметов одежды, обуви и быта, транспорта, животных, профессий людей, основных состояний погоды; действий, некоторых признаков и состояний, бытовых ситуаций при ответе на вопросы взрослого;

13) способствовать усвоению социально значимых понятий типа "Здравствуйте", "Спасибо", "До свидания";

14) содействовать "ответам" 1-2 словами/жестами на обращения типа: "Как дела?", "Что ты делал дома?", "Кто тебя привел?", "Ты будешь играть с куклой? Что тебе надо для игры?", "Что ты хочешь?";

15) способствовать пониманию и последующей дифференциации жестов (слов): "Я", "Ты", "Он", "Она"; "Мой", "Твой", "Мне", "Тебе".

158. Ожидаемые результаты по овладению символической системой коммуникации:

1) активно использует в общении средства символической коммуникации;

2) может описать местонахождение, направление предметов (людей), свойства предмета в ответ на вопросы "Где?", "Куда?", "Какой?";

3) использует вопросы о действиях, местонахождении, вопросы, требующие ответа "Да"/"Нет";

4) умеет приветствовать, прощаться с членами семьи и знакомыми, людьми, входящими в помещение соответствующей вокализацией, словом или жестом, голосовым сообщением, воспроизводимым при помощи "говорящей кнопки"; использовать формы вежливого обращения;

5) выполняет просьбу взрослого на основе указательного жеста и словесного обращения: "Дай (принеси) мне … и …!" (2 предмета из 4 и из тех, что находятся в помещении);

6) понимает и выполняет трехступенчатую инструкцию в отношении одного предмета ("Возьми куклу, покорми и положи в кроватку"); двухступенчатой инструкции в отношении трех предметов ("Положи куклу в кроватку и дай ей бутылочку");

7) понимает и выполнят указания относительно признака, состояния предмета: из двух предметов - большого и маленького - выбирает большой, маленький; кладҰт предмет в другой предмет по словесной и/или жестовой просьбе; отбирает из группы предметов одинаковые: "такой", "не такой";

8) понимает и откликается на слова/жесты похвалы и упрека; восприятию несложного повествования со знакомыми, повторяющимися событиями;

9) понимает сюжет одно-, двух фигурной картинки типа: "Ваня и Таня одеваются на прогулку";

10) способствовать жестовому (картинному или речевому) обозначению частей лица и тела, игрушек, предметов одежды, обуви и быта, транспорта, животных, профессий людей, основных состояний погоды; действий, некоторых признаков и состояний, бытовых ситуаций при ответе на вопросы взрослого;

11) отвечает 1-2 словами/жестами на обращения типа: "Как дела?", "Что ты делал дома?", "Кто тебя привел?", "Ты будешь играть с куклой? Что тебе надо для игры?", "Что ты хочешь?";

12) понимает и дифференцирует жесты /слова: "Я", "Ты", "Он", "Она"; "Мой", "Твой", "Мне", "Тебе";

13) поддерживает и завершает диалог приемлемыми средствами коммуникации.

159. Развитие речи (формирование и развитие устной (звуковой) речи у детей):

1) продолжать формирование навыков сопряженно-отраженного проговаривания речевого материала (вместе с педагогом, вслед за педагогом);

2) учить детей сопряженно-отраженно воспроизводить слова и фразы на всех занятиях, в быту;

3) учить детей в быту и на всех занятиях устно воспроизводить слова (дай, на, возьми, помоги, покажи);

4) учить понимать и выполнять инструкции, связанные с организацией занятий и быта (вымой, вытри руки, идите в туалет);

5) учить детей различать хорошо знакомые слова и фразы при слухо-зрительном восприятии;

6) выяснение названий предметов, употребление (устно и по табличкам) вопросов с помощью педагога "Что это? Что там?" в процессе занятий и проведения режимных моментов;

7) формировать попытки самостоятельного или отраженного проговаривания слов и коротких фраз;

8) учить пониманию и выполнению устных инструкций (с использованием глаголов в повелительном наклонении): "Дай, дай мяч (яблоко…), покажи голову (руки, ноги), возьми кубик (куклу…);

9) учить понимать и глобально различать фразы с глаголами в изъявительном наклонении типа: "Мишка упал", "Мальчик бежит"; учить демонстрировать изображенные на картинках действия.

160. Речевой материал (используется в быту и на занятиях): вымой, вытри, иди ко мне, иди гулять, возьми, покажи, поставь, говори, лепи, рисуй, бежит, ест, пьет, идет, сидит; бабушка, (бабуля), дедушка (дедуля), дядя, мальчик, девочка; молоко, компот; огурец, помидор; апельсин; пальто, шуба, шапка, варежки, платок, колготки, носки; сапоги, валенки; голова, руки, ноги, глаза, уши, рот, нос; корова, лошадь, утка, петух, зайка, лиса, волк, бабочка, жук; чашка, ложка, тарелка; стол, шкаф, стул, кровать; зима, холодно, идет снег (дождь), весна, солнце светит, дует ветер, тепло, трава, цветок, листья, большой, маленький, чистый, грязный, красный, зеленый, синий, желтый, вкусный, сладкий. Вопросы: где? какой? что там? Фразы: вымой (вытри) руки (ноги..); тетя (мама), дай (возьми) мяч (куклу, зайку); покажи ноги (глаза, уши, рот); положи ложку (шапку…); мальчик ( девочка) бежит (сидит, упал).

161. Обучение умениям:

1) произнесение слогов (слов) с изменением силы голоса (громко-тихо);

2) работа над ритмом, воспитание чувства ритма в крупных движениях и в движениях речевых органов: сочетание произношения с движениями рук в соответствии с количеством слогов (хлопки);

3) сочетание произношения с ходьбой;

4) различение мелодии и разговорной речи;

5) для развития дыхания и голоса используются двух-трехсложные слова без стечения согласных звуков.

162. Ожидаемые результаты:

1) умеет сопряженно-отраженно проговариваривать;

2) воспроизводит слова и фразы на всех занятиях, в быту;

3) воспроизводит слова (дай, на, возьми, помоги, покажи);

4) понимает и выполняет инструкции, связанные с организацией занятий и быта (вымой, вытри руки, идите в туалет);

5) различает хорошо знакомые слова и фразы при слухо-зрительном восприятии.

Параграф 7. Образовательная область "Познание"

163. Базовое содержание образовательной области реализуется в организованной учебной деятельности: сенсорика, ориентировка в пространстве, естествознание, формирование элементарных математических представлений, конструирование.

164. Цель: коррекция и развитие познавательных способностей детей на основе сохранных анализаторов в единстве с развитием несенсорных психических функций.

165. Задачи:

1) обогащение познавательного опыта на основе формирования умений наблюдать, сравнивать, выделять существенные признаки предметов;

2) обучение приемам группировки, классификации и обобщения знаний о предметах с целью формирования понятий;

3) развитие предметно-практической деятельности как основу формирования перцептивных действий;

4) развивать навыки пространственной ориентировки.

Параграф 8. 1 полугодие

166. Сенсорное развитие.

167. Развитие обоняния и вкуса:

1) учить различать простые запахи;

2) закреплять знание о том, что употребляемые продукты имеют разный вкус (сладкая конфета, кислое яблоко);

3) учить различать характерные запахи пищевых продуктов;

4) побуждать находить среди нескольких запахов одинаковые;

5) знакомить с характерными запахами отдельных реальных предметов и объектов живой и неживой природы;

6) учить различать бытовые запахи и запахи пищи;

7) учить соотносить запахи окружающего пространства с предметом.

168. Развитие тактильного восприятия:

1) учить сосредоточивать внимание на конкретных и контрастных тактильных раздражителях;

2) закреплять умение захватывать предмет, учитывая его форму и величину;

3) продолжать развитие тактильного восприятия с использованием природного материала и предметов, отличающихся структурой поверхности;

4) учить ощупывать предметы с различной поверхностью с открытыми глазами;

5) учить специальным обследующим движениям;

6) формировать умение исследовать предметы пальцевым, кистевым и ладонным способами;

7) способствовать развитию тактильного восприятия с использованием самомассажа рук, ног; массажа спины с помощью массажных щеток.

169. Развитие остаточного зрительного восприятия

1) учить фиксировать взгляд на предмете, прослеживать его движение взглядом и рукой, формировать захват руки;

2) продолжать развивать интерес к игрушкам и предметам в рамках общения со взрослым;

3) содействовать сосредоточению внимания на партнере по диалогу;

4) вызывать зрительное сосредоточение на тактильно воспринимаемых предметах, их частях, игрушках и графических символах (фотографии, картинки);

5) учить совмещать части предметов в определенной последовательности относительно друг друга в пространственном расположении;

6) учить дифференцировать предметы по форме (круглые, квадратные, треугольные), цвету (синий, красный, желтый), размеру (большой-маленький);

7) учить ориентироваться на количественный признак (один - много);

8) учить воспроизводить пространственное расположение элементов конструкции по подражанию действиям взрослого, с помощью конструктора, счетных палочек;

9) закреплять умение воспроизводить несложные постройки по подражанию;

10) стимулировать ребенка к рисованию мелом (карандашом) на наклонных плоскостях;

11) закреплять умение соотносить разнородные предметы по форме и величине;

12) формировать представления о соотношениях по величине между тремя предметами (большой-меньше-самый маленький);

13) учить выбирать предметы по заданным сенсорным свойствам из трех возможных.

170. Развитие слухового восприятия:

1) развивать интерес к неречевым звукам, реагировать на них;

2) развивать умение дифференцировать неречевые звуки;

3) учить находить источник звука на различном расстоянии (далеко-близко);

4) учить правильно определять направления, откуда идет звук, определять свое местонахождение, направление движения;

5) учить вслушиваться в голос взрослого в шумной обстановке;

6) учить выбирать правильно игрушки, звучащие предметы по их звучанию (погремушка, колокольчик, музыкальные игрушки);

7) учить находить правильно игрушку по звукоподражанию, самостоятельно произносить звукоподражания;

8) продолжать учить соизмерять силу удара, извлекая тихие и громкие звуки, заканчивать игру с окончанием музыки;

9) учить различать разные по характеру шумы, эмоционально на них реагировать: на приятные звуки отвечать радостной мимикой, слуховым сосредоточением, соответствующими движениями.

171. Развитие вестибулярного аппарата:

1) продолжать учить ребенка заниматься (игра, рисование) в положении лежа на животе, опираясь на локти;

2) учить передвигаться вокруг препятствия, толкая перед собой игрушку;

3) закреплять умение ходить на кончиках пальцев;

4) учить вставать на цыпочки;

5) учить спускаться по лестнице, чередуя ноги;

6) продолжать стимулировать развитие координации движений в положении стоя на одной ноге (правой и левой отдельно) с опорой;

7) учить бить ногой по мячу;

8) учить бросать мяч обеими руками с последующим бросанием в горизонтальную цель;

9) учить ловить мяч обеими руками;

10) учить перешагивать через палку; подлезать под предмет;

11) учить ходить по гимнастической скамейке с помощью взрослого;

12) учить перелазить через гимнастическую скамейку;

13) продолжить учить рисовать каракули на горизонтальной и вертикальной плоскости.

172. Ожидаемые результаты:

1) различает простые запахи;

2) знает о том, что употребляемые продукты имеют разный вкус (сладкая конфета, кислое яблоко);

3) различает характерные запахи пищевых продуктов;

4) старается найти среди нескольких запахов одинаковые;

5) различает бытовые запахи и запахи пищи;

6) соотносит запахи окружающего пространства с предметом;

7) сосредотачивает внимание на конкретных и контрастных тактильных раздражителях;

8) захватывает предмет, учитывая его форму и величину;

9) ощупывает предметы с различной поверхностью с открытыми глазами;

10) использует специальные обследующие движения;

11) исследует предметы пальцевым, кистевым и ладонным способами;

12) фиксирует взгляд на предмете, прослеживает его движение взглядом и рукой, сформирован захват руки;

13) проявляет интерес к игрушкам и предметам в рамках общения со взрослым;

14) сосредотачивает внимание на партнере по диалогу;

15) зрительно сосредотачивает взгляд на тактильно воспринимаемых предметах, их частях, игрушках и графических символах (фотографии, картинки);

16) совмещает части предметов в определенной последовательности относительно друг друга в пространственном расположении;

17) дифференцирует предметы по форме (круглые, квадратные, треугольные), цвету (синий, красный, желтый), размеру (большой-маленький);

18) ориентируется на количественном признаке (один-много);

19) воспроизводит пространственное расположение элементов конструкции по подражанию действиям взрослого, с помощью конструктора, счетных палочек;

20) воспроизводит несложные постройки по подражанию;

21) старается рисовать мелом (карандашом) на наклонных плоскостях;

22) соотносит разнородные предметы по форме и величине;

23) старается соотносить предметы по величине между тремя (большой-меньше-самый маленький);

24) выбирает предметы по заданным сенсорным свойствам из трех возможных;

25) проявляет интерес к неречевым звукам, реагирует на них;

26) дифференцирует неречевые звуки;

27) находит источник звука на различном расстоянии (далеко-близко);

28) определяет направления, откуда идет звук, определяет свое местонахождение, направление движения;

29) вслушивается в голос взрослого в шумной обстановке;

30) правильно выбирает игрушки, звучащие предметы по их звучанию (погремушка, колокольчик, музыкальные игрушки);

31) находит игрушку по звукоподражанию, самостоятельно произносит звукоподражания;

32) соизмеряет силу удара, извлекая тихие и громкие звуки, заканчивает игру с окончанием музыки;

33) различает разные по характеру шумы, эмоционально на них реагирует: на приятные звуки отвечает радостной мимикой, слуховым сосредоточением, соответствующими движениями;

34) занимается (игра, рисование) в положении лежа на животе, опираясь на локти;

35) передвигается вокруг препятствия, толкая перед собой игрушку;

36) старается ходить на кончиках пальцев;

37) старается вставать на цыпочки;

38) старается спускаться по лестнице, чередуя ноги;

39) старается скоординировать движения в положении стоя на одной ноге (правой и левой отдельно) с опорой;

40) старается бить ногой по мячу;

41) бросает мяч обеими руками с последующим бросанием в горизонтальную цель;

42) ловит мяч обеими руками;

43) перешагивает через палку; подлезает под предмет;

44) ходит по гимнастической скамейке с помощью взрослого;

45) перелазит через гимнастическую скамейку;

46) рисует каракули на горизонтальной и вертикальной плоскости.

173. Ориентировка в пространстве:

1) доводить до сознания ребҰнка, что при ориентировке в окружающем пространстве, точкой отсчета является собственное тело;

2) формировать навык использования остаточного зрения при ориентировке;

3) соотносить части тела ребенка с частями тела взрослого, с частями тела куклы;

4) развивать представления о пространственном расположении частей тела;

5) продолжать ориентировать в ближайшей обстановке, выходя за пределы комнаты, дома;

6) учить детей ориентироваться в пространстве комнаты и пространственном расположении предметов (тут, там) в ознакомлении с окружающим, в рисовании, лепке, в конструировании, в предметно-игровой деятельности;

7) учить ориентироваться в помещениях группы, понимать побуждения типа: иди в туалет, иди в группу; использовать пиктограммы и таблички;

8) учить детей ориентироваться в пространстве вне комнаты и детского сада;

9) продолжать вырабатывать правильные приемы ходьбы, координировать движения рук и ног при ходьбе;

10) развивать умение правильно подниматься по лестнице и спускаться с нее (держаться за перила, ставить одну ногу на одну ступеньку, а другую на следующую, обозначая при этом свои действия в дактильно-жестовой или словесной (при остаточном слухе) форме: "Я иду вверх. Я иду вниз");

11) знакомить ребҰнка с меняющимся пространством.

174. Ожидаемые результаты:

1) знает, что при ориентировке в окружающем пространстве, точкой отсчета является собственное тело;

2) использует остаточное зрение при ориентировке в пространстве;

3) соотносит части своего тела с частями тела взрослого, с частями тела куклы;

4) имеет представления о пространственном расположении частей тела;

5) старается ориентироваться в ближайшей обстановке, выходя за пределы комнаты, дома;

6) следит за правильной ходьбой, координируя движения рук и ног при ходьбе;

7) правильно поднимается по лестнице, и спускаться с нее (держится за перила, ставит одну ногу на одну ступеньку, а другую на следующую, обозначая при этом свои действия в дактильно-жестовой или словесной (при остаточном слухе) форме: "Я иду вверх. Я иду вниз");

8) знаком с меняющимся пространством;

9) ориентируется в пространстве комнаты и пространственном расположении предметов (тут, там) в ознакомлении с окружающим, в рисовании, лепке, в конструировании, в предметно-игровой деятельности;

10) ориентируется в помещениях группы, понимает побуждения типа: иди в туалет, иди в группу; использует пиктограммы и таблички.

175. Естествознание.

176. Я и люди вокруг:

1) формировать умения узнавать педагогов группы лично, показывая их, соотнося с названным именем;

2) формировать умения узнавать детей группы лично, показывая их, соотнося с названным именем;

3) формировать умения распознавать знакомых и незнакомых людей;

177. Я и природа.

178. Части суток:

1) формировать знания о частях суток (день-ночь) на основе практических действий, выполняемых ребенком;

2) формировать знания о признаках дня и ночи (днем - светло, светит солнце, ночью - темно);

3) формировать умения соотносить определенные действия в режиме дня с частями суток (днем - играем, кушаем; ночью - спим);

4) формировать умения различать день и ночь, показывать с помощью графических изображений, называть части суток (для детей с соответствующими речевыми возможностями).

179. Времена года:

1) формировать знания о временах года (лето-зима) на основе практических действий, выполняемых ребенком (летом - играем в песочнице, зимой-со снегом);

2) формировать знания о признаках времен года лето - зима (летом - тепло, на деревьях зеленые листья; зимой - холодно, снег);

180. Объекты неживой природы:

1) формировать знания об объектах неживой природы (песок, камни);

2) формировать знания о ярких, отличительных признаках и свойствах песка в процессе практической деятельности (песок - сухой, мокрый, сыпучий);

3) формировать умения действовать с песком (сыпать, копать, строить, лепить);

4) знакомить с камнями: маленькие камешки - на дорожке детского сада, в аквариуме; большие - на улице. Маленькие - легкие, большие – тяжелые.

181. Растения:

1) формировать интерес к растениям ближайшего окружения (деревья, трава, комнатные цветы);

2) формировать знания о фруктах (яблоко, груша) и овощах (огурец, капуста);

3) формировать умения узнавать овощ и фрукт по внешнему виду, вкусу;

4) формировать умения бережного отношения к растениям (нельзя ломать ветки, срывать цветы; нужно ухаживать за растениями);

5) формировать умения показывать с помощью графических изображений, называть растения (для детей с соответствующими речевыми возможностями).

182. Ожидаемые результаты:

1) узнаҰт педагогов группы лично, показывая их, соотнося с названным именем;

2) узнаҰт детей группы лично, показывая их, соотнося с названным именем;

3) распознаҰт знакомых и незнакомых людей;

4) имеет представления о частях суток (день-ночь) на основе практических действий, выполняемых ребенком;

5) имеет представления о признаках дня и ночи (днем - светло, светит солнце, ночью - темно);

6) соотносит определенные действия в режиме дня с частями суток (днем - играем, кушаем; ночью - спим);

7) умеет различать день и ночь, показывать с помощью графических изображений, называет части суток (для детей с соответствующими речевыми возможностями);

8) имеет представления о временах года (лето-зима) на основе практических действий, выполняемых ребенком (летом - играем в песочнице, зимой-со снегом);

9) знает о признаках времен года лето - зима (летом - тепло, на деревьях зеленые листья; зимой - холодно, снег);

10) имеет представления об объектах неживой природы (песок, камни);

11) знает о ярких, отличительных признаках и свойствах песка в процессе практической деятельности (песок - сухой, мокрый, сыпучий);

12) умеет действовать с песком (сыпать, копать, строить, лепить);

13) знаком со свойствами камней: маленькие камешки - на дорожке детского сада, в аквариуме; большие - на улице; маленькие - легкие, большие – тяжелые;

14) проявляет интерес к растениям ближайшего окружения (деревья, трава, комнатные цветы);

15) имеет представления о фруктах (яблоко, груша) и овощах (огурец, капуста);

16) узнаҰт овощ и фрукт по внешнему виду (на ощупь), вкусу;

17) знает о бережном отношении к растениям (нельзя ломать ветки, срывать цветы; нужно ухаживать за растениями);

18) показывает с помощью графических изображений, называет растения (для детей с соответствующими речевыми возможностями).

183. Формирование элементарных математических представлений:

1) учить совмещать концы разных по длине палочек, полосок бумаги при наложении и приложении их друг к другу;

2) давать ощупывать следующие предметы: куб, цилиндр, конус, параллелепипед;

3) использовать словарь (слово и/или жест): равны-неравны (по количеству), выше-ниже, длиннее-короче, толще-тоньше (в определенной ситуации), шар, куб, цилиндр, конус;

4) знакомить со счетом в пределах трех;

5) учить выделять один и много из группы однородных предметов по подражанию, образцу, слову;

6) знакомить со словами "один", "много";

7) учить практическому сравнению множеств без словесного определения в пределах трех;

8) использовать соотнесение предметов с количеством пальцев;

9) учить осуществлять выбор одного и двух предметов из множества, проводить соотнесение по количеству в игре и быту;

10) сопоставлять привычно объединяемые предметы;

11) учить сопоставлять предметы по величине в игровой ситуации (например, кукла большая – кровать маленькая, дом маленький – мишка большой, ворота маленькие – машина большая);

12) познакомить со словами "большой", "маленький";

13) учить соотносить одинаковые предметы по величине (на занятиях и в быту);

14) соотносить предметы по величине путем прикладывания и накладывания их друг на друга;

15) строить башни и заполнять вкладки, собирать пирамидки из 3-4 (4-6) колец в определенной последовательности (по образцу);

16) учить различать шар и куб и учитывать форму при работе с дидактическими игрушками при выборе из 2-3-х;

17) познакомить со словами "шар", "кубик";

18) различать объемные формы по подражанию и инструкции "Дай такой".

184. Ожидаемые результаты:

1) совмещает концы разных по длине палочек, полосок бумаги при наложении и приложении их друг к другу;

2) использует слово и/или жест: равны-неравны (по количеству), выше-ниже, длиннее-короче, толще-тоньше (в определенной ситуации), шар, куб, цилиндр, конус;

3) выделяет один и много из группы однородных предметов по подражанию, образцу, слову;

4) знаком со словами "один", "много";

5) сравнивает множества без словесного определения в пределах трех;

6) использует соотнесение предметов с количеством пальцев;

7) осуществляет выбор одного и двух предметов из множества, соотносит по количеству в игре и быту;

8) сопоставляет привычно объединяемые предметы;

9) сопоставляет предметы по величине в игровой ситуации;

10) знаком со словами "большой", "маленький";

11) соотносит одинаковые предметы по величине (на занятиях и в быту);

12) соотносит предметы по величине путем прикладывания и накладывания их друг на друга;

13) строит башни и заполняет вкладки, собирает пирамидки из 3-4 (4-6) колец в определенной последовательности (по образцу);

14) различает шар и куб и учитывает форму при работе с дидактическими игрушками при выборе из 2-3-х (игры "Что катится, что не катится", "Найди окошко"-проталкивание различных геометрических форм в прорези коробки);

15) знаком со словами "шар", "кубик";

16) различает объемные формы по подражанию/инструкции "Дай такой".

185. Конструирование:

1) вызывать у детей желание играть со строительными материалами;

2) на глазах у них создавать несложные конструкции с целью незамедлительного игрового использования (мебель для куклы, мишки; гараж и ворота для машины; загородки для животных, домики для кукол);

3) учить обыгрывать постройки вместе с другими детьми;

4) проводить специальные дидактические игры и упражнения на развитие восприятия пространственных свойств объектов (формы, величины, расположения);

5) выделять из фона по образцу необходимые элементы строительного набора (где такой?);

6) использовать плоскостные (графические) образцы;

7) применять прием "дополнения" (прикреплять окна и двери к дому), а также "включения";

8) учить создавать постройки по подражанию действиям взрослого и по простейшему образцу, в том числе и графическому;

9) закреплять навыки, приобретенные на занятиях по конструированию вне занятий, в ходе предметно-строительной игры.

186. Ожидаемые результаты:

1) играет со строительными материалами;

2) обыгрывает постройки вместе с другими детьми;

3) выделяет из фона по образцу необходимые элементы строительного набора (где такой?);

4) использует плоскостные (графические) образцы;

5) дополняет (прикреплять окна и двери к дому), а также включает (например, вокруг построенного "дома" располагают деревья, песочницы и пр., расстилают тротуары, дороги, по которым едут игрушечные машины.);

6) создаҰт постройки по подражанию действиям взрослого и по простейшему образцу, в том числе и графическому;

7) использует приобретенные на занятиях по конструированию вне занятий, в ходе предметно-строительной игры.

Параграф 9. 2 полугодие

187. Сенсорное развитие включает развитие обоняния и вкуса, развитие тактильного восприятия, остаточного зрительного восприятия, слухового восприятия, вестибулярного аппарата.

188. Развитие обоняния и вкуса:

1) учить различать на вкус сладкое, кислое;

2) закреплять знания детей о том, что употребляемые продукты имеют разный либо одинаковый вкус;

3) учить дифференцировать сложные запахи;

4) продолжать учить соотносить с предметом запахи окружающего пространства;

5) учить определять по запаху месторасположение в пространстве (кухня, прачечная, медицинская комната).

189. Развитие тактильного восприятия:

1) развивать тактильное восприятие с использованием самомассажа;

2) закрепить умение захватывать предмет, учитывая его форму и величину;

3) учить узнавать знакомые предметы на ощупь правой и левой рукой попеременно;

4) учить узнавать на ощупь объемные (шар, куб) и плоскостные (квадрат, треугольник, круг) геометрические фигуры;

5) продолжать развивать способности распознавать температуру жидкости и других предметов с помощью пальцев рук, внешней и внутренней части ладони;

6) учить различать предметы разной тяжести;

7) учить оценивать вес с помощью действий: поднять одной рукой, двумя руками; "взвесить" на обеих или на одной ладони; взять в руку предмет и, опуская его, наблюдать, как он падает - быстро или медленно;

8) учить "рисовать" ладошкой на горизонтальной поверхности.

190. Развитие остаточного зрительного восприятия:

1) развивать зрительную реакцию на предметы окружающего мира, замечать их форму, цвет, формировать действия с предметами, воспитывать интерес к окружающему миру;

2) формировать у детей зрительные способы обследования предметов: различать и называть форму геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник, овал) и соотносить их форму с формой плоскостных изображений и объемных геометрических тел, соотносить, находить их форму в реальных объемных предметах;

3) учить детей находить предметы, геометрические фигуры определенной формы, цвета, величины в окружающем мире;

4) учить видеть движущиеся объекты (мяч катится, птица летит; машина едет);

5) различать и называть основные цвета (красный, желтый, зеленый, синий), соотносить сенсорные эталоны цвета с цветом реальных предметов;

6) различать, выделять и сравнивать величину предметов (большой-маленький), зрительно сравнивать величину предметов путем наложения, приложения; находить большие и маленькие предметы;

7) учить заполнять прорези с изображением геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник) соответствующими фигурами по размеру, цвету;

8) закреплять умения измерять два предмета путем наложения и приложения;

9) развивать глазомер;

10) учить выбирать из группы предметов самый большой и самый маленький, группировать однородные предметы по одному из сенсорных признаков (форме, величине, цвету);

11) учить детей различать и называть предметы с изображением на картинке, последовательно выделять основные признаки;

12) закреплять умение воспроизводить несложные постройки по подражанию;

13) учить контролировать зрительно действия, выполняемые руками;

14) продолжать формировать представления о вертикальном пространственном расположении, о фронтальном пространственном расположении (впереди, сзади, далеко, близко);

15) формировать представления о времени суток, ориентируясь на непосредственные действия: утром - умываемся, днем - обедаем, вечером - ложимся спать;

16) формировать представления о временах года по мере знакомства с сезонными явлениями природы.

190. Развитие слухового восприятия:

1) учить различать звучание двух резко различных инструментов (барабан, гармонь);

2) учить различать звуки, которые слышны в шумном месте;

3) учить дифференцировать речевые и неречевые звуки;

4) способствовать формированию чувства ритма;

5) развивать восприятие неречевых звуков, показывая реакцию на наличие или отсутствие звуков;

6) учить различать звучание различных инструментов и действовать на каждое звучание по-разному (барабан - шагать, топать; гармонь- прыгать, хлопать);

7) учить прислушиваться к речевым звукам, соотносить их с предметами;

8) учить звукоподражанию;

9) учить прислушиваться к голосу человеческого голоса, различать голоса знакомых людей;

10) продолжать учить соизмерять силу удара, извлекая тихие и громкие звуки; заканчивать игру по определенному звуковому сигналу.

191. Развитие вестибулярного аппарата:

1) учить раскачиваться медленно в положении сидя, затем в положении стоя (вперед-назад, слева направо);

2) учить стучать ладошками попеременно или одновременно двумя руками по столу, барабану;

3) продолжать учить рисовать руками и подручными средствами на наклонных и горизонтальных плоскостях;

4) учить бросать мяч обеими руками с последующим бросанием в горизонтальную цель;

5) учить ловить мяч обеими руками;

6) учить бить ногой по мячу;

7) учить выполнять движения в определенной последовательности;

8) учить изменять направление движения (шагали налево, повернулись, пошагали направо);

9) учить повторять правильно простые движения (последовательные движения) пальцами рук, кистями рук и стопой ног;

10) учить выполнять движения в разном темпе;

11) учить обходить препятствие;

12) учить совмещать части предметов, приводя их, относительно друг друга, в определенное пространственное положение;

13) учить завязывать шнурки.

192. Ожидаемые результаты по сенсорике:

1) различает на вкус сладкое, кислое;

2) знает о том, что употребляемые продукты имеют разный либо одинаковый вкус;

3) дифференцирует сложные запахи;

4) соотносит с предметом запахи окружающего пространства;

5) определяет по запаху месторасположение в пространстве (кухня, прачечная, медицинская комната);

6) захватывает предмет, учитывая его форму и величину;

7) узнаҰт знакомые предметы на ощупь правой и левой рукой попеременно;

8) узнаҰт на ощупь объемные (шар, куб) и плоскостные (квадрат, треугольник, круг) геометрические фигуры;

9) распознаҰт температуру жидкости и других предметов с помощью пальцев рук, внешней и внутренней части ладони;

10) различает предметы разной тяжести;

11) оценивает вес с помощью действий: поднимает одной рукой, двумя руками; "взвешивает" на обеих или на одной ладони; берҰт в руку предмет и, опуская его, наблюдает, как он падает - быстро или медленно;

12) "рисует" ладошкой на горизонтальной поверхности;

13) зрительно и тактильно реагирует на предметы окружающего мира, замечает их форму, цвет, действует с предметами, интересуется окружающим миром;

14) зрительно и тактильно обследует предметы: различает и называет форму геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник, овал) и соотносит их форму с формой плоскостных изображений и объемных геометрических тел, соотносит, находит их форму в реальных объемных предметах;

15) находит предметы, геометрические фигуры определенной формы, цвета, величины в окружающем мире;

16) видит движущиеся объекты (мяч катится, птица летит; машина едет);

17) различает и называет основные цвета (красный, желтый, зеленый, синий) соотносит сенсорные эталоны цвета с цветом реальных предметов;

18) различает, выделяет и сравнивает величину предметов (большой-маленький), зрительно сравнивает величину предметов путем наложения, приложения; находит большие и маленькие предметы;

19) заполняет прорези с изображением геометрических фигур (круг, квадрат, треугольник) соответствующими фигурами по размеру, цвету;

20) измеряет два предмета путем наложения и приложения;

21) выбирает из группы предметов самый большой и самый маленький, группирует однородные предметы по одному из сенсорных признаков (форме, величине, цвету);

22) различает и называет предметы с изображением на картинке, последовательно выделяя основные признаки;

23) воспроизводит несложные постройки по подражанию;

24) контролирует действия, выполняемые руками;

25) имеет представления о вертикальном пространственном расположении, о фронтальном пространственном расположении (впереди, сзади, далеко, близко);

26) имеет представления о времени суток, ориентируется на непосредственные действия: утром- умываемся, днем - обедаем, вечером - ложимся спать;

27) имеет представления о временах года по мере знакомства с сезонными явлениями природы;

28) различает звучание двух резко различных инструментов (барабан, гармонь);

29) различает звуки, которые слышны в шумном месте;

30) дифференцирует речевые и неречевые звуки;

31) воспринимает неречевые звуки, реагируя на наличие или отсутствие звуков;

32) различает звучание различных инструментов и действует на каждое звучание по-разному (барабан - шагает, топает; гармонь - прыгает, хлопает);

33) прислушивается к речевым звукам, соотносит их с предметами;

34) самостоятельно воспроизводит звукоподражания;

35) прислушивается к человеческому голосу, различает голоса знакомых людей;

36) соизмеряет силу удара, извлекая тихие и громкие звуки; заканчивает игру по определенному звуковому сигналу.

37) раскачивается медленно в положении сидя, затем в положении стоя (вперед-назад, слева направо);

38) стучит ладошками попеременно или одновременно двумя руками по столу, барабану;

39) рисует руками и подручными средствами на наклонных и горизонтальных плоскостях;

40) бросает мяч обеими руками с последующим бросанием в горизонтальную цель;

41) ловит мяч обеими руками;

42) бьҰт ногой по мячу;

43) выполняет движения в определенной последовательности;

44) изменяет направление движения (шагали налево, повернулись, пошагали направо);

45) правильно выполняет простые движения (последовательные движения) пальцами рук, кистями рук и стопой ног;

46) выполняет движения в разном темпе;

47) обходит препятствия;

48) совмещает части предметов, приводит их, относительно друг друга, в определенное пространственное положение;

49) старается завязать шнурки.

193. Ориентировка в пространстве:

1) закреплять умение ориентироваться в пространстве помещений группы и детского сада;

2) учить располагать предметы, цифры, буквы ведущей рукой слева направо;

3) использовать условные обозначения направления движения (стрелки), расположения предметов (пиктограмма);

4) учить детей понимать схематическое изображение позы человека (воспроизводить позу по схематическому изображению, по пиктограмме);

5) использовать в играх простейшие планы-схемы расположения предметов игрушек ("Расставь мебель для куклы");

6) учить понимать отношения внизу-наверху, в пространстве листа бумаги, учить воспринимать эти отношения в объеме (в быту, в играх) и на плоскости (в рисовании, аппликации, плане-схеме);

7) учить понимать темп выполнения деятельности (в движениях): быстро, медленно;

8) формировать умение определять расположение игрушек, предметов, других людей (далеко или близко по отношению от себя);

9) формировать представления о назначении окружающих предметов (мебели, оборудования групповых помещений);

10) постепенно требовать от ребенка узнавания с помощью зрения и осязания знакомых игрушек (3 и более);

11) формировать начальные навыки микроориентировки (на поверхности листа бумаги).

194. Ожидаемые результаты:

1) ориентируется в пространстве помещений группы и детского сада;

2) располагает предметы, цифры, буквы ведущей рукой слева направо;

3) использует условные обозначения направления движения (стрелки), расположения предметов (пиктограмма);

4) понимает схематическое изображение позы человека (воспроизводит позу по схематическому изображению, по пиктограмме);

5) использует в играх простейшие планы-схемы расположения предметов игрушек ("Расставь мебель для куклы");

6) понимает отношения внизу-наверху, в пространстве листа бумаги, учить воспринимать эти отношения в объеме (в быту, в играх) и на плоскости (в рисовании, аппликации, плане-схеме);

7) понимает темп выполнения деятельности (в движениях): быстро, медленно;

8) определяет расположение игрушек, предметов, других людей (далеко или близко по отношению от себя);

9) имеет представления о назначении окружающих предметов (мебели, оборудования групповых помещений);

10) старается с помощью остаточного зрения и осязания узнать знакомые игрушки (3 и более);

11) имеет начальные навыки микроориентировки (на поверхности листа бумаги).

195. Естествознание.

196. Я и окружение:

1) продолжать формировать знания об именах педагогов группы; детей;

2) продолжать учить распознавать знакомых и незнакомых людей.

197. Место жительства:

1) формировать знания о доме как о месте жительства;

2) формировать знания о виде и функциях помещений дома;

3) формировать знания о вещах в доме и их функциональном назначении;

4) формировать знания о видах действий, совершаемых дома;

5) формировать умения с помощью взрослого адекватно и по назначению использовать предметы, окружающие ребенка;

198. Место учебы:

1) формировать знания о виде и функциях помещений детского сада;

2) формировать знания о территории участка;

3) формировать умения с помощью взрослого адекватно и по назначению использовать предметы, окружающие ребенка.

199. Части суток:

1) закреплять знания о частях суток (день-ночь) на основе режима дня и практических действий, выполняемых ребенком

2) закреплять знания о признаках дня и ночи (днем - светло, светит солнце, ночью - темно)

3) закреплять умения различать день и ночь, показывать с помощью графических изображений, называть части суток (для детей с соответствующими речевыми возможностями);

200. Времена года:

1) закреплять знания о временах года (лето-зима) на основе практических действий, выполняемых ребенком (летом- играем в песочнице, зимой - со снегом);

2) формировать умения различать времена года (лето-зима), показывать с помощью графических изображений, называть время года (для детей с соответствующими речевыми возможностями).

201. Объекты неживой природы:

1) продолжать формировать умения действовать с песком (сыпать, копать, строить, лепить);

2) формировать знания об объектах неживой природы (вода, снег);

3) знакомить с водой, ее назначением (для питья, умывания, купания, полива растений);

4) формировать умения определять температуру воды (теплая-холодная);

5) формировать знания о ярких, отличительных признаках и свойствах снега в процессе практической деятельности (снег - холодный, чистый); - формировать умения действовать со снегом (сметать снег, лепить снежки).

202. Растения:

1) продолжать формировать интерес к растениям ближайшего окружения (деревья, трава, комнатные цветы);

2) закреплять знания о фруктах и овощах;

203. Ожидаемые результаты:

1) узнаҰт людей ближайшего окружения;

2) знает место своего проживания;

3) знает о функциональной принадлежности предметов дома;

4) имеет представления о видах действий, совершаемых дома;

5) умеет с помощью взрослого адекватно и по назначению использовать предметы, окружающие ребенка;

6) имеет представления функциях помещений детского сада;

7) использует с помощью взрослого по назначению предметы, окружающие ребенка;

8) различает день и ночь, показывает с помощью графических изображений, называет части суток (для детей с соответствующими речевыми возможностями);

9) знает о временах года (лето-зима) на основе практических действий, выполняемых ребенком (летом- играем в песочнице, зимой - со снегом);

10) имеет представления об объектах неживой природы (вода, снег);

11) знает о назначении воды (для питья, умывания, купания, полива растений);

12) знает о ярких, отличительных признаках и свойствах снега в процессе практической деятельности (снег - холодный, чистый);

13) умеет действовать со снегом (сметать снег, лепить снежки);

14) знает о фруктах и овощах.

204. Формирование элементарных математических представлений:

1) учить сравнивать группы по количеству входящих в них предметов, используя приемы наложения и приложения (в пределах трех) с количеством пальцев;

2) учить использовать слова: "сколько", "поровну" (одинаково), "больше", "меньше";

3) учить выделять 1,2,3 предмета из множества по подражанию, по образцу, по цифре, по слову (при устном предъявлении и по табличке);

4) соотносить количество пальцев с числительными в пределах трех;

5) учить понимать, что количество не зависит от цвета, формы и величины предметов, от расположения в пространстве;

6) сравнивать по количестве не только однородные, но и разнородные группы предметов;

7) знакомство с числом и цифрой 1 (цифра 1 и табличка со словом "один");

8) знакомство с числом и цифрой 2;

9) знакомство с числом и цифрой 3;

10) подводить детей к пониманию состава чисел 2 и 3;

11) учить детей объединять и разъединять предметы с открытым и закрытым результатом в пределах 3-х;

12) учить составлению множеств из 2-3 предметов, разных по величине, цвету, размеру, форме по подражанию, по инструкции, по цифре;

13) учить сравнивать предметы контрастных и одинаковых размеров по величине;

14) учить сопоставлять предметы в практической ситуации, учитывать величину в играх;

15) познакомить детей со словом "одинаковые";

16) учить соотносить объемные и плоскостные формы;

17) учить использовать слова "круг", "квадрат";

18) при сопоставлении предметов пользоваться приложением, наложением, зрительным и тактильно-двигательным обследованием;

19) учить запоминать формы по образцу с отсроченным выбором (до 5-7 сек);

20) формировать представление о том, что фигуры одной формы могут иметь различный цвет, величину, могут быть изготовлены из разного материала;

21) учить выделять форму в окружающих предметах и игрушках;

22) учить проталкивать геометрические формы в прорези коробки.

205. Ожидаемые результаты:

1) сравнивает группы по количеству входящих в них предметов, используя приемы наложения и приложения (в пределах трех) с количеством пальцев;

2) использует слова: "сколько", "поровну" (одинаково), "больше", "меньше";

3) выделяет 1,2,3 предмета из множества по подражанию, по образцу, по цифре, по слову (при устном предъявлении и по табличке);

4) соотносит количество пальцев с числительными в пределах трех;

5) понимает, что количество не зависит от цвета, формы и величины предметов, от расположения в пространстве;

6) понимает состав чисел;

7) сравнивает предметы контрастных и одинаковых размеров по величине;

8) сопоставляет предметы в практической ситуации, учитывая величину в играх;

9) соотносит объемные и плоскостные формы;

10) использует слова "круг", "квадрат";

11) сопоставляет предметы приложением, наложением, зрительным и тактильно-двигательным обследованием;

12) запоминает формы по образцу с отсроченным выбором (до 5-7 сек);

13)имеет представление о том, что фигуры одной формы могут иметь различный цвет, величину, могут быть изготовлены из разного материала;

14)выделяет форму в окружающих предметах и игрушках;

15) проталкивает геометрические формы в прорези коробки.

206. Конструирование:

1) проводить специальные игры и упражнения по развитию восприятия-воспроизведения формы, размера и пространственных отношений объектов;

2) учить по подражанию и простейшему образцу создавать постройки из настольных строительных наборов (мебель для куклы, дом с забором, ворота, загородки для животных, горка, мост);

3) сразу знакомить с несколькими вариантами построек одного объекта;

4) учить анализировать образец с помощью взрослого (выделять части, определять их расположение, намечать последовательность работы);

5) усложнять образцы до 5 элементов (использовать те же объекты);

6) использовать различные конструктивные материалы для выполнения знакомых заданий;

7) познакомить с конструированием по плоскостным образцам (отражающим фронтальную поверхность объекта, в котором контурно обозначены составляющие его элементы);

8) учить соотносить предмет и конструкцию для оценки результата;

9) включать постройки в игровые ситуации.

207. Ожидаемые результаты:

1) создаҰт простейшие постройки из настольных строительных наборов мебель для куклы, дом с забором, ворота, загородки для животных, горка, мост);

2) с помощью взрослого выделяет части, определяет их расположение, намечает последовательность работы);

3) использует различные конструктивные материалы для выполнения знакомых заданий;

4) соотносит предмет и конструкцию для оценки результата;

5) включает постройки в игровые ситуации.

Параграф 10. Образовательная область "Творчество"

208. Содержание образовательной области "Творчество" реализуется в организованной учебной деятельности - рисование, лепка, музыка, тифлографика (для детей с первичным нарушением зрения).

209. Цель: формировать образы реального мира в процессе творческой деятельности путем поэтапного обследования предметов; уточнять, конкретизировать и обобщать предметные представления.

210. Задачи:

1) формирование умения выделять изобразительные инструменты и материалы;

2) формирование манипулятивных действий с изобразительными материалами и инструментами;

3) формирование интереса к изобразительной деятельности, создавая условия для манипуляций с изобразительными материалами;

4) формирование эмоционально-положительного отношения к изобразительной деятельности и ее продуктам.

Параграф 11. 1 полугодие

211. Рисование:

1) развивать узнавание, выделение изображений простого содержания (предметов, животных, людей) при выборе по образцу ("Где такой?");

2) учить соотносить (выбирать пару) изображения не только статического содержания, но и динамического, где отображены фигуры в динамике;

3) учить сравнивать предметы ("показывать руками") по величине путем приложения и наложения, по цвету, упругости пр.;

4) вызывать у детей стремление к самостоятельной изобразительной деятельности;

5) вовлекать ребенка в совместное рисование, рисовать рукой ребенка, выражать общую радость при восприятии готового результата (независимо от его качества);

6) знакомить с орудиями и средствами изобразительной деятельности (краской, кистью, фломастером, волоконным карандашом, маркером, мелом);

7) рисовать без задания на большой плоскости (мелом на доске, крупной кистью на большом листе), побуждая к заполненности пространства листа;

8) направлять детей на "опредмечивание" изображения путем лепетного слова или указательного жеста;

9) радоваться вместе с ребенком ассоциативным образам;

10) учить ребенка радоваться успеху, узнавать собственные изображения среди других работ, показывать их взрослым и детям;

11) познакомить с приемом "примакивания" и "касания";

212. Ожидаемые результаты:

1) соотносит (выбирать пару) изображения не только статического содержания, но и динамического, где отображены фигуры в динамике;

2) сравнивает предметы ("показывает руками") по величине путем приложения и наложения, по цвету, упругости;

3) стремится к самостоятельной изобразительной деятельности;

4) знаком с орудиями и средствами изобразительной деятельности (краской, кистью, фломастером, волоконным карандашом, маркером, мелом и пр.);

5) рисует без задания на большой плоскости (мелом на доске, крупной кистью на большом листе), побуждая к заполненности пространства листа;

6) называет изображения путем лепетного слова или указательного жеста.

213. Лепка:

1) формировать умения выделять и обследовать простые объекты, легко воспроизводимые в пластических материалах;

2) отщипывать комки пластилина и нагромождать их в форме горок;

3) формировать интерес к лепке в процессе изменения формы пластических материалов (ком скатываем в шар, шар раскатываем в тонкую пластину);

4) формировать умения обследовать формочки необходимых для получения изображений геометрических фигур;

5) формировать умение действовать формочками для получения изображений геометрических фигур;

6) сравнивать комки пластилина и скатанных из них шаров по величине и цвету.

214. Ожидаемые результаты:

1) выделяет и обследует простые объекты, легко воспроизводимые в пластических материалах;

2) отщипывает комки пластилина и нагромождает их в форме горок;

3) проявляет интерес к лепке в процессе изменения формы пластических материалов (ком скатываем в шар, шар раскатываем в тонкую пластину);

4) обследует формочки необходимых для получения изображений геометрических фигур;

5) действует с формочками для получения изображений геометрических фигур;

6) сравнивает комки пластилина и скатанные из них шары по величине и цвету.

215. Музыка:

1) формировать умение различать на слух инструментальную музыку, пение человека;

2) предъявлять мелодии разные по темпу (быстрая, медленная).

216. Ожидаемые результаты:

1) различает источник музыкального звучания (инструментальная мелодия, пение человека);

2) различает темп музыкального произведения.

217. Тифлографика (для детей с первичным нарушением зрения).

218. Чтение рельефного изображения:

1) формировать навыки ориентировки на листе бумаги;

2) знакомить с приемами обследования рельефного рисунка;

3) формировать представления о точке на примере конкретного предмета (крупа, песчинка, бисер);

4) обучать чтению рельефных точек одинакового и разного диаметра, расположенных линейно и в разных частях изобразительной плоскости;

219. Рельефно-графическая деятельность:

1) знакомить с приборами и инструментами для рельефного рисования, элементарными приемами работы с инструментами;

2) учить ориентировке на рабочем поле прибора;

3) формировать навыки подготовки прибора к работе;

4) учить накаливанию точек.

220. Ожидаемые результаты:

1) знает расположение и название пальцев рук;

2) умеет захватывать и удерживать два предмета двумя руками;

3) различает с помощью осязания геометрические фигуры (круг, квадрат, треугольник);

4) умеет использовать осязательные приемы сравнения предметов по величине, структуре поверхности;

5) дифференцирует осязательные ощущения на уровне узнавания;

6) находит рельефные изображения точек на изобразительной плоскости;

7) умеет держать грифель в руке;

8) накалывает точки совместно с тифлопедагогом.

Параграф 12. 2 полугодие

221. Рисование:

1) проводить специальные игры и упражнения по сенсорному воспитанию (сличать, выбирать предметы по форме, размеру, цвету по образцу и названию);

2) учить определению формы используя обведение пальцем, карандашом предмета по контуру (зрительно-двигательное моделирование формы);

3) учить связывать обводящее и исполнительское движение, пользоваться обведением как вспомогательным средством;

4) расширять содержание детского рисунка путем дорисовывания (например, ребенок нарисовал дерево, а взрослый быстро изображает на этом дереве или под ним самого ребенка или нескольких детей, называя их по имени, сопоставляя объекты и изображения).

222. Ожидаемые результаты:

1) в процессе игр и упражнений сличает, выбирает предметы по форме, размеру, цвету по образцу и названию;

2) для определения формы обводит пальцем, карандашом предмет по контуру (зрительно-двигательное моделирование формы).

223. Лепка:

1) формировать интерес к лепке в процессе преобразования объемных форм и сравнение свойств пластических материалов (тесто более мягкое, его можно делать цветным; пластилин цветной, можно получать новые цвета, соединяя и переминая куски, разные по цвету; изделия из глины после высыхания можно раскрашивать);

2) формировать умения в получении разнообразных плоских изображений, используя специальные формочки (треугольные, круглые, квадратные, с резными краями);

3) формировать умения к изменению плоских изображений, прищипывая края, вдавливая пальчиком посередине, получая определенный рисунок;

4) составлять композиции из отобранных по смыслу плоских изображений;

5) раскатывать пластические материалы в совместной с взрослым деятельности в тонкую пластину;

6) лепить предметы шарообразной формы; преобразовывать вылепленные шары в изображения предметов, дополняя их деталями;

7) учить создавать изделия из нескольких частей, соединенных веревочкой, ниточкой (бусы и другие украшения);

8) формировать умения пользоваться приемом расплющивания шара для получения других изображений;

9) учить создавать лепные работы из нескольких расплющенных шаров (пирожные, торт);

10) учить преобразовывать расплющенный шар в украшения, инкрустируя природным материалом;

11) учить раскатывать комок пластичного материала в столбик;

12) учить преобразовывать столбик в другие формы (колечко);

13) формировать умения создавать рельефные изображения из столбиков и расплющенных шаров, разных по величине (деревья, облака, солнышко, забор).

224. Ожидаемые результаты:

1) знает о том, что преобразования объемных форм и сравнение свойств пластических материалов можно получать новые цвета, соединяя и переминая куски, разные по цвету; изделия из глины после высыхания можно раскрашивать;

2) умеет получить разнообразные плоские изображения, используя специальные формочки (треугольные, круглые, квадратные, с резными краями);

3) раскатывает пластические материалы в совместной с взрослым деятельности в тонкую пластину;

4) лепит предметы шарообразной формы; преобразовывает вылепленные шары в изображения предметов, дополняет их деталями;

5) создаҰт изделия из нескольких частей, соединенных веревочкой, ниточкой (бусы);

6) умеет пользоваться приемом расплющивания шара для получения других изображений;

7) создаҰт лепные работы из нескольких расплющенных шаров (пирожные, торт);

8) преобразовывает расплющенный шар в украшения, инкрустирует природным материалом;

9) раскатывает комок пластичного материала в столбик;

10) преобразовывает столбик в другие формы (колечко, бублик);

11) создаҰт рельефные изображения из столбиков и расплющенных шаров, разных по величине (деревья, облака, солнышко, забор).

225. Музыка:

1) различать на слух ритмы различные музыкальные ритмы (марша, вальса, пение человека);

226. Ожидаемые результаты:

1) различает на слух ритмы марша, вальса, пение человека.

227. Тифлографика (для детей с первичным нарушением зрения).

228. Чтение рельефного изображения:

1) формировать понятие "линия";

2) знакомить с видами рельефных рисунков (аппликационный, контурный);

3) знакомить со способами изображения линий (точками, сплошной линией, пунктиром);

4) формировать понятия о вертикальных и горизонтальных линиях;

5) обучить чтению горизонтальных и вертикальных линий, выполненных разными способами на различных материалах (бумага, лавсановая пленка);

229. Рельефно-графическая деятельность:

1) развивать умения готовить прибор к работе;

2) обучить накалыванию точек во внутреннем трафарете геометрических фигур;

3) формировать навыки проведения горизонтальных и вертикальных линий по трафарету.

230. Ожидаемые результаты:

1) умеет выполнять движения кистями и пальцами рук по образцу и инструкции;

2) умеет использовать соответствующий захват предметов с учетом их формы, величины;

3) использует приемы осязательного обследования предметов по образцу;

4) устанавливает сходство и различие объектов по осязательному признаку;

5) умеет выстраивать ряд их трех объектов в порядке убывания и возрастания размера;

6) умеет выполнять разные виды предметно-практической деятельности по образцу и инструкции;

7) подготавливает прибор к работе с помощью тифлопедагога;

8) умеет накалывать точки в произвольном порядке;

9) дифференцирует вертикальные и горизонтальные линии, находит их изображения на различных материалах (бумаге, пленке).

Параграф 13. Образовательная область "Социум"

231. Базовое содержание образовательной области "Социум" реализуется в организованной учебной деятельности – социальное развитие и трудовое воспитание.

232. Целью является обучить детей со сложными нарушениями в развитии поведению и отношениям в социуме; включить детей в социальное и бытовое окружение, вооружить социокультурными навыками.

233. Задачи:

1) формирование представления о предметах ближайшего окружения;

2) формирование представления об элементарных социально-бытовых ситуациях;

3) формирование простейших навыков социально-бытового поведения.

Параграф 14. 1 полугодие

234. Социальное развитие и трудовое воспитание:

1) формировать навыки самообслуживания в быту, а также на занятиях в процессе дидактических игр, рассматривания картинок, выполнения поручений;

2) учить детей в различных бытовых ситуациях находить свое место за столом, после еды задвигать свой стул;

3) приучать детей убирать на место игрушки, строительный материал, книги;

4) учить выполнять простые поручения, типа: собирать в определенное место опавшие листья на участке, поливать цветы, сгребать снег, собирать игрушки в группе, поставить стулья к столу;

5) приучать детей принимать посильное участие в труде взрослых.

235. Ожидаемые результаты:

1) в различных бытовых ситуациях находит свое место за столом, после еды задвигает свой стул;

2) убирает на место игрушки, строительный материал, книги;

3) выполняет простые поручения: на участке собирать в определенное место опавшие листья, поливать цветы, сгребать снег, собирать игрушки в группе, поставить стулья к столу;

4) принимает посильное участие в труде взрослых.

Параграф 15. 2 полугодие

236. Социальное развитие и трудовое воспитание

1) учить подражать действиям воспитателя накрывать на стол;

2) учить участвовать в уборке групповой комнаты;

3) учить ухаживать за комнатными растениями, рыбками, вытирать пыль;

4) учить помогать воспитателю собирать игрушки, расставлять их на полках, наводить порядок в игровом уголке;

5) формировать навыки поведения в быту - умение вести себя в коллективе: доброжелательно общаться с другими детьми, не мешать им, при необходимости помогать в выполнении бытовых действий (одевании, раздевании, уборке игрушек);

6) учить предъявлять слова в словесной и/или жестовой, дактильной форме перед выполнением определенного действия: прием пищи, одевание колготок, снимание брюк, выход из здания на улицу, освобождение конфеты от обертки, встреча-прощание со знакомыми людьми, ответы на вопросы;

7) учить выполнять определенные действия и обозначать их соответствующими жестами, устно: понимать и уметь их воспроизводить.

237. Ожидаемые результаты:

1) повторяет действия взрослого, накрывая на стол;

2) участвует в уборке групповой комнаты;

3) ухаживает за комнатными растениями, рыбками, вытирает пыль;

4) помогает взрослому собирать игрушки, расставлять их на полках, наводить порядок в игровом уголке;

5) помогает в выполнении бытовых действий (одевании, раздевании, уборке игрушек);

6) произносит слова в словесной и/или жестовой, дактильной форме перед выполнением определенного действия: прием пищи, одевание колготок, снимание брюк, выход из здания на улицу, освобождение конфеты от обертки, встреча-прощание со знакомыми людьми, ответы на вопросы;

7) выполняет определенные действия и обозначает их соответствующими жестами, устно: понимает и воспроизводит.

Параграф 16. Специальная коррекционная учебная деятельность

238. Содержание специальной коррекционной учебной деятельности реализуется в коррекционной работе по формированию навыков, связанных с приҰмом пищи и поведением за столом; по формированию навыков одевания и ухода за одеждой; по формированию навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд, сопровождаемые доступными средствами коммуникации.

239. Цель: обучить детей со сложными нарушениями в развитии навыкам самообслуживания, включение детей в социальное и бытовое окружение.

240. Задачи:

1) формирование навыков, связанных с приҰмом пищи и поведением за столом;

2) формирование навыков одевания и ухода за одеждой;

3) формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд.

Параграф 17. 1 полугодие

241. Формирование навыков, связанных с приемом пищи и правилами поведения за столом.

242. Прием пищи:

1) закрепить знания о функциях отдельных частей тела, о вкусе и запахе продуктов;

2) продолжить знакомство с чашками разной формы и величины;

3) продолжить знакомство с ложками разных размеров;

4) формировать умения правильно пить из чашки (брать двумя руками, подносить ко рту, выполнять наклон чашки во время питья, возвращать чашку на стол);

5) формировать умения правильно действовать с ложкой (брать, держать ложку, набирать пищу, подносить ложку с пищей ко рту);

6) обучать умению есть разнообразную еду ложкой;

7) закрепить умение пить через соломку из пакетов с фруктовыми и молочными напитками;

8) закрепить умение разворачивать несложные упаковки (конфет, печенья, шоколада);

9) закрепить умение очищать фрукты (бананы, мандарины);

10) закрепить умение различать съедобные и несъедобные объекты;

11) формировать умения соотносить названия часто используемых предметов посуды с жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения; (для детей с соответствующими речевыми возможностями - введение в активный словарь слов, обозначающих названия предметов посуды);

12) формировать умения соотносить названия часто используемых продуктов питания с жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения; (для детей с соответствующими речевыми возможностями - введение в активный словарь слов, обозначающих названия часто используемых продуктов питания).

243. Ожидаемые результаты:

1) знает о вкусе и запахе продуктов;

2) старается правильно пить из чашки (брать двумя руками, подносить ко рту, выполнять наклон чашки во время питья, возвращать чашку на стол);

3) старается правильно действовать с ложкой (брать, держать ложку, набирать пищу, подносить ложку с пищей ко рту);

4) пытается есть разнообразную еду ложкой;

5) старается пить через соломку из пакетов с фруктовыми и молочными напитками;

6) старается развернуть несложные упаковки (конфет, печенья, шоколада);

7) старается очистить фрукты (бананы, мандарины);

8) различает съедобные и несъедобные объекты.

244. Формирование навыков одевания и ухода за одеждой.

245. Одевание и раздевание:

1) закреплять знания о функциях отдельных частей тела, о графическом символе, названии и месте хранения одежды;

2) формировать умения приносить (показывать) свои вещи при одевании, знать их назначение;

3) закрепить умения снимать шапку, носки, штанишки, обувь и частично одеваться, оказывая при этом помощь взрослому;

4) продолжать учить расстегивать и застегивать застежки "молния" до основания (находить язычок и спускать (застегивать) замок "молнии" до основания);

5) формировать умение расстегивать большие пуговицы.

246. Ожидаемые результаты:

1) знает о функциях отдельных частей тела, о графическом символе, названии и месте хранения одежды;

2) приносит (показывает) свои вещи при одевании, знает их назначение;

3) умеет снимать шапку, носки, штанишки, обувь и частично одевается, оказывая при этом помощь взрослому;

4) старается расстегивать и застегивать застежки "молния" до основания (находит язычок и спускает (застегивает) замок "молнии" до основания);

5) старается расстегивать большие пуговицы;

6) замечает неопрятности в одежде, приводит себя в порядок.

247. Формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд:

1) продолжать приучать выполнять отдельные несложные поручения взрослого;

2) учить пользоваться словами (жестами), принятыми для приветствия и прощания;

3) учить использовать слова (жесты) "да"/"нет" при ответе на вопросы типа: "Ты хочешь это?";

4) учить принимать участие при расстилании постели с помощью взрослого;

5) учить помогать взрослому застилать свою постель;

6) учить приветствовать людей, которых встречает каждый день регулярно.

248. Ожидаемые результаты:

1) выполняет отдельные несложные поручения взрослого;

2) пользуется словами /жестами, принятыми для приветствия и прощания;

3) пользуется словами /жестами "да" и "нет" при ответе на вопросы типа: "Ты хочешь это?";

4) принимает участие при расстилании постели с помощью взрослого;

5) помогает взрослому застилать свою постель;

6) приветствует людей, которых встречает каждый день доступным способом.

Параграф 18. 2 полугодие

249. Формирование навыков, связанных с приемом пищи и правилами поведения за столом.

250. Прием пищи:

1) закрепить умения правильно пить из чашки (брать одной рукой, подносить ко рту, выполнять наклон чашки во время питья, возвращать чашку на стол);

2) закрепить умения соотносить названия часто используемых предметов посуды с жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения; (для детей с соответствующими речевыми возможностями - введение в активный словарь слов, обозначающих названия предметов посуды);

3) закрепить умения соотносить названия часто используемых продуктов питания с жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения; (для детей с соответствующими речевыми возможностями - введение в активный словарь слов, обозначающих названия часто используемых продуктов питания).

251. Ожидаемые результаты:

1) правильно пьҰт из чашки (берҰт одной рукой, подносит ко рту, выполняет наклон чашки во время питья, возвращает чашку на стол);

2) соотносит названия часто используемых предметов посуды с жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения;, (для детей с соответствующими речевыми возможностями – использует в активном словаре слова, обозначающие названия предметов посуды);

3) соотносит названия часто используемых продуктов питания с их жестом/графическим символом/словом, в зависимости от вида нарушения; (для детей с соответствующими речевыми возможностями – использует в активном словаре слова, обозначающие названия часто используемых продуктов питания).

252. Формирование навыков одевания и ухода за одеждой:

1) закрепить умения снимать шапку, носки, штанишки, обувь и частично одеваться, оказывая при этом помощь взрослому (снимать брюки вниз от середины бедер; натягивать носок от пятки и выше; натягивать блузу от груди до талии при условии, что вдеть руки в рукава ребенку помогают);

2) закрепить умения расстегивать и застегивать застежки "молния" до основания (находить язычок и спускать (застегивать) замок молнии до основания);

3) закрепить умения расстегивать большие пуговицы;

4) формировать умения соотносить названия часто используемых предметов одежды с пиктограммами, их обозначающими (для детей с соответствующими речевыми возможностями - введение в активный словарь слов, обозначающих название предметов одежды);

5) формировать умения снимать и надевать обувь с помощью взрослого;

6) формировать умения с помощью взрослого выбирать одежду и обувь для улицы и помещения;

7) учить вешать верхнюю одежду на вешалку с помощью взрослого.

253. Ожидаемые результаты:

1) умеет снимать шапку, носки, штанишки, обувь;

2) умеет частично одеваться, оказывая при этом помощь взрослому;

3) расстҰгивает и застҰгивает застежки "молния" до основания;

4) расстҰгивает большие пуговицы;

5) соотносит названия часто используемых предметов одежды с пиктограммами, их обозначающими (для детей с соответствующими речевыми возможностями – использует в активном словаре слова, обозначающие название предметов одежды);

6) снимает и надевает обувь с помощью взрослого;

7) с помощью взрослого выбирает одежду и обувь для улицы и помещения;

8) вешает верхнюю одежду на вешалку с помощью взрослого.

254. Формирование навыков, связанных с поведением в других ситуациях и домашний труд:

1) учить помогать взрослому в ручной стирке своей одежды.

2) формировать навыки поведения в быту - помогать в выполнении бытовых действий (одевании, раздевании, уборке игрушек).

255. Ожидаемые результаты:

1) помогать взрослому в ручной стирке своей одежды;

2) помогает при выполнении бытовых действий.